\id PHP \h Filipenses \toc1 Carta ni chaa Pablo ñuu yɨvɨ Filipo \toc2 Filipenses \toc3 Fil. \mt1 Carta ni chaa Pablo \mt1 ñuu yɨvɨ Filipo \c 1 \s1 Pablo jiin Timoteo ka kanxiaꞌu da jiin chaa ka kandixia ñuu Filipo \p \v 1 Ruꞌu Pablo jiin Timoteo ja ka junukuachi ri nuu Cristo Jesús. Na chaa ri tutu jaꞌa nuu taka roꞌo ja ka kandixia ra Cristo Jesús, ja kanchuku ra ñuu Filipos, jiin chaa ka yɨndaꞌa roꞌo, jiin yɨvɨ ka chindee roꞌo. Chi ni sasɨɨn ya roꞌo ja kunukuachi ra nuu ya naa ra. \v 2 Jikantaꞌu ri ja Tata yo Yandios jiin Jitoꞌo Cristo Jesús, na koto ndaꞌu ya roꞌo naa ra. Ti na chindee ya roꞌo ja na kukuee kunchuku ra nava kuni maa ya. \s1 Jikantaꞌu Pablo ja kuu yɨvɨ ka kandixia Cristo \p \v 3 Taka jinu ja nukuꞌun ini ri roꞌo naa ra, ti nakuantaꞌu ri nuu Yandios. \v 4 Nɨnɨ kusɨɨ ini ri nuu jikantaꞌu ri jaꞌa ra, \v 5 chi ni ka chindee ra ruꞌu ja ni ka skaka yo jnuꞌun ya, undi kɨvɨ ni ka kandixia ra ti undi vijna. \v 6 Suni nakuantaꞌu ri nuu Yandios ja kuu roꞌo naa ra, chi jini ndaa ri ja maa Yandios ni skanda añu ra ja na kandixia ra Cristo. Ti ndoꞌo ini ri ja tu xndoo ra jniñu un naa ra undi na sinu ndɨꞌɨ Yandios taka jniñu un sa na jaa kɨvɨ nchaa Cristo Jesús. \v 7 Vatuni nu siaꞌan ndoꞌo ini ri ja sɨkɨ roꞌo naa ra, chi ni kundaa ini ri ja ɨɨn ni ni chindee Yandios yoꞌo naa yo. Ti ka ñukuu ini ra ruꞌu ja ni ka chindee ra ruꞌu vasu kande ri vekaa, xi jikonuu ri kaꞌan ri jnuꞌun Cristo Jesús niku. Nama ri jnuꞌun Yandios ja sɨkɨ Cristo Jesús, chi kaꞌan ri ja maa ɨɨn ni jnuꞌun Cristo kuu jnuꞌun ndaa kuɨtɨ. Yukan ti kankuachi yɨvɨ sɨkɨ ri. Ti nɨnɨ ni ka chindee ra jiin jniñu un. \v 8 Ja yukan ti jini Yandios ja mani xaan ri jiin ra naa ra, nanu mani Cristo Jesús jiin taka yo. \p \v 9 Jikantaꞌu ri nuu Yandios ja viꞌi ga na kuñukuu ini ra, ti siin ga ra jiin jniñu Cristo, ti kundio ini ra ja na kutuꞌva ga ra jnuꞌun ya nava na kɨvɨ inijnuni ra naa jniñu kuni ya ja saꞌa ra naa ra. \v 10 Ti siaꞌan na kuu nakaji ra taka ja vaꞌa nava na koo ndoo ra naa ra, ti koto kakayata ra nava tu kunchakuachi ra. Ti siaꞌan kaka ndaa ra nuu ichi Yandios undi na jaa kɨvɨ nchaa Cristo. \v 11 Kunukuachi ndaa naa ra nuu Yandios chi ni ka kɨvɨ ra ndaꞌa Cristo Jesús, ti saꞌa nava kuni maa ya. Ti na ndeꞌe na kotonchaa yɨvɨ ja vaꞌa ka saꞌa jniñu ra chi ka jika ndaa ra. Ti na kuaꞌa i ja yɨñuꞌun roꞌo nuu Yandios, ti kaꞌan i ja maa ɨɨn ni Yandios kuñaꞌnu. \s1 Na kuñukuu ini yo Cristo ti kuchaku yo \p \v 12 Taka roꞌo ja ni ka kandixia Cristo naa ra, ɨɨn jnuꞌun vaꞌa kuu ja kaꞌan ri jaꞌa. Vasu jnaꞌan ri nundoꞌo, ko siaꞌan jichanuu ga jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. \v 13 Taka soldado kaꞌiin vestisia jiin taka ga yɨvɨ ñuu jaꞌa, ka jini i ja kande ri vekaa, ko sɨkɨ ja ni kaꞌan ri jnuꞌun Cristo. \v 14 Sɨkɨ ja kande ri vekaa, ti ñuu jaꞌa ka iyo kuaꞌa ga ñani jnaꞌan yo ja ka saꞌa jniñu vaꞌa, vasu ansu ndɨꞌɨ. Ko chaa un ka niꞌin ga da jnuꞌun ndee ini, ti tu ka yuꞌu da ja kaꞌan da jnuꞌun Cristo. \p \v 15 Jandaa kuu ja ka iyo sava chaa ka kaꞌan jnuꞌun Cristo, ko sɨkɨ ja ka kukuasun ini da jiin ri, ti ka kaꞌan vixi da naa da. Sava ga da chi ka ñukuu ini da ja kanuu ga ja na kaꞌan da jnuꞌun Cristo taka nuu. \v 16 Ka kundaꞌu ini chaa un ruꞌu ti ka kuni da ja na kuichanuu ga jnuꞌun Cristo. Ka jini da ja kande ri vekaa sɨkɨ ja kaꞌan ri jnuꞌun Cristo, chi nama ri jnuꞌun un nu kaꞌan ri ja maa ɨɨn ni jnuꞌun Cristo kuu jnuꞌun ndaa kuɨtɨ. Ti maa ɨɨn ni ja kandixia yo Cristo kuu ja chunaa Yandios yoꞌo. Siaꞌan kaꞌan ri jnuꞌun. Ko ka jini da maa Yandios ja ni tatu Yandios jniñu jaꞌa nuu ri ja na kaꞌan ri jnuꞌun un, ti ka ñukuu ini da chi ka chindee xaan da ruꞌu sɨkɨ jniñu un. \v 17 Ko sava ga chaa un tu ka saꞌa da siaꞌan, chi vasu ka kuni da kaꞌan da jnuꞌun Cristo, ko ka kuasun ini da nuu ri. Ka ndoꞌo ini da ja koo ri jnuꞌun kuiꞌya ini nu na niꞌin ri jnuꞌun sɨkɨ jniñu da. Ti yukan ka jani ini da ja koo ga ri nundoꞌo ja kande ri vekaa. \v 18 Ko suꞌva, kusɨɨ ga ini ri ja ka kaꞌan da jnuꞌun Cristo. Vasu tu ka saꞌa vaꞌa da jniñu da, ko kusɨɨ ini ri chi ka kaꞌan da jnuꞌun Cristo. Ja yukan kuu ja kusɨɨ ini ri, \v 19 chi maa Yandios kuu ya nama ruꞌu. Vasu ka iyo yɨvɨ tu mani jiin ri, ko jini ri ja ka jikantaꞌu ra jaꞌa ri naa ra. Ti jini ndaa ri ja Espíritu Cristo Jesús chindee ya ruꞌu. \p \v 20 Ñuꞌun ini ri ti ñukuu ini ri ja tu kuaꞌa ya jnuꞌun ja kendo ri nukanuu. Chi iyo nɨ ini ri ja nama ri jnuꞌun Cristo. Ja yukan kuu ja nɨnɨ kaꞌan ri jnuꞌun un. Yukan ti na kuni yɨvɨ ja jajniñu Yandios ruꞌu ja saꞌa ri jniñu ya, ti na kachi i ja maa ɨɨn ni ya kuñaꞌnu. Ja yukan kuu ja kaꞌan ri jnuꞌun Cristo, ti tundo saꞌa nu na kachi Yandios ja kuchaku ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa xi kuu ri. \v 21 Chi vijna chaku ri kuu ja jika ri jiin maa Cristo, chi maa ya ni tatu ruꞌu ja na saꞌa ri jniñu ya. Ti ja kuū ri kuu ja kuchaku ri jiin Cristo jiin ja kuichanuu jnuꞌun ya nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 22 Nu na kuchaku ga ri ti niꞌin ga ri jniñu saꞌa ri ja kuu Jitoꞌo. Ko jaꞌa tu kojnuni nau ja vaꞌa ga. Vaꞌa ga ja kuchaku ri xi vaꞌa ga ja kuū ri. \v 23 Ja uu jnuꞌun jaꞌa, tu kuu nasa nakaji ri, chi kuni ri ja na kuū ri nava na noꞌon ri kuncha ri jiin Cristo, chi yukan kuu ja vaꞌa xaan ga. \v 24 Ko ja na chindee ri roꞌo naa ra, ti vaꞌa ga ja na kuchaku ga ri. \v 25 Yukan ti ja ni jini ri ja kuchaku ga ri ti kuncha ri jiin ra naa ra. Ti na xndaku ga ri jnuꞌun un nuu ra, chi kanuu ga ja na kandixia yo Cristo, ti siaꞌan na kaka ndaa ra nuu ichi Yandios, ti siaꞌan nava na kosɨɨ ga ini ra naa ra. \v 26 Yukan kuu ja nu na jaa tuku ri nuu kanchuku ra naa ra, ti kuni ri ja kusɨɨ ini ra ja ka yɨꞌɨ ra jiin Cristo. Ti na nakanajaa ra nuu Yandios ja kuu ruꞌu, chi ndiso ri jniñu ja kaꞌan ri jnuꞌun Cristo Jesús. \p \v 27 Nava ni ka kandixia ra Cristo, ti yukan kuu ja kanuu ga ja na kaka ndaa ra ichi Yandios, ti kuandatu ra nava jniñu taꞌu ya ja kunchuku yo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Nu siaꞌan na kunchuku ra, naa ra ti tundo saꞌa nu na jaa tuku ri yukan xi tukaa. Ko kuni ri ja na niꞌin ri jnuꞌun ja ka nakutu ini ra jiin jniñu un. Ti ka ndajnuꞌun ra sɨkɨ jnuꞌun ja ka kandixia ra Cristo. Ti siaꞌan na nduu ɨɨn nuu ini ra, ti tu yuꞌu ra ja kachi ndaa ra ja ka kandixia ndaa ra jnuꞌun Cristo. \v 28 Ti koto ma yuꞌu ra yɨvɨ ka jito uꞌu roꞌo naa ra, chi nu na koto uꞌu i roꞌo, ti yukan kuu ja suꞌva ka xnaa i maa i. Ti maa ya nakinseꞌe ya roꞌo, ti nanitaꞌu ra nuu ya naa ra ja ni ka kandixia ra Cristo. \v 29 Ti ja sɨkɨ jniñu ni saꞌa Cristo, ansu nɨnɨ ja na kandixia ra ya, chi suni ja na kondoꞌo ra ja sɨkɨ ya naa ra. \v 30 Ti maa ri jiin maa ra naa ra, na kinyɨɨ yo jiin taka jnuꞌun ndevaꞌa un. Chi ni ka jini ra ja siaꞌan ni saꞌa ri undi nuu, ti suni ka niꞌin ra jnuꞌun ja siin ga ri undi vijna. \s1 Ndaꞌu ni kii Jesús ko ni nduñaꞌnu ya vijna \c 2 \p \v 1 Ja siaꞌan kuu ja Cristo jaꞌa jnundee ini, ti ka iyo sɨɨ ini ra. Ja kundaꞌu ini ya roꞌo naa ra, ti jaꞌa ya Espíritu ya kancha jiin ra. Ti ka kuu mani nuu jnaꞌan ra, ti ka jito ndaꞌu jnaꞌan ra. \v 2 Ti siaꞌan siuku ra taka jnuꞌun nava kaꞌan ruꞌu Pablo, nu na niꞌin ri jnuꞌun taka jniñu ka saꞌa ra, ti kusɨɨ kuvaꞌa ini ri. Ti na koo ɨɨn nuu ini ra naa ra. Ti ɨɨn nuu na kundaꞌu ini nuu jnaꞌan ra. Ti ɨɨn ni na koo inijnuni ra. Ti ɨɨn nuu na kondoꞌo ini ra naa ra. \v 3 Koto ma saꞌa ra nɨnɨ ja kuu ja vaꞌa maa ra, ni koto chundee ra jnuꞌun vixi yuꞌu ra. Chi suꞌva saꞌa ndaꞌu maa ra naa ra. Saꞌa na kaa ja kuñaꞌnu ga ñanijnaꞌan ra ja kuu maa ra naa ra. \v 4 Koto ndeꞌe ra nundoꞌo kaxndee nuu maa ni ra, chi suni ndeꞌe ra nundoꞌo iyo nuu ñani jnaꞌan ra naa ra. \p \v 5 Kani ini maa ra nanu ni jani ini Cristo Jesús. \v 6 Vasu ɨɨn nuu ya jiin maa Yandios, ko tu ni nduniꞌin ini ya ja kendo ya siaꞌan ni. \v 7 Chi ni xndoo ya jniñu un jiin Yandios ti ni nduu ya nanu ɨɨn yɨvɨ junukuachi, chi ni kaku ya nanu ɨɨn yɨvɨ siaꞌan ni. \v 8 Ti nu ni chaa ya, ni ndaku ya nanu ɨɨn chaa siaꞌan ni. Ni jika ndaꞌu ya, ti ni jandatu ya vasu ndaꞌu ni jiꞌi ya nuu ndaꞌa cruz. \v 9 Yukan kuu ja ni saꞌa Yandios ja na ndaa Jesús nuu andɨvɨ nuu ni nduñaꞌnu ya. Ti yukan ni jaꞌa Yandios ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu ya. \v 10 Ti vijna ja ni nduñaꞌnu ga Jesús, ti taka ja ka iyo andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ jiin ja kaꞌiin chii ñuꞌun, na nakuaꞌa i ja yɨñuꞌun nuu ya, \v 11 ti nava na kaꞌan i ja Cristo Jesús kuu maa Jitoꞌo i ti maa ɨɨn ni ya kuu ja ndiso jniñu ñaꞌnu ga. Siaꞌan kuu ja na nakuaꞌa i ja yɨñuꞌun nuu Tata yo Yandios, chi maa ya ni jaꞌa jniñu ñaꞌnu un nuu Jesús. \s1 Yɨvɨ ka kandixia, ka kuu i nuu ɨɨn nduva ñuꞌun nuu yɨvɨ kaꞌiin ñuñaa \p \v 12 Taka roꞌo ja kuu ñani jiin jnaꞌan yo, ja ni ka jini ra jnuꞌun ja ni jandatu Cristo. Suni siaꞌan ni ka jandatu ra jnuꞌun Yandios ja ni xnaꞌan ri nuu ra na ni kuncha ri jiin ra. Vijna ti kuandatu ga jnuꞌun un naa ra vasu tukaa kancha ri jiin ra. Na nduku ndee ra kaka ndaa ra ichi Yandios. Chiñuꞌun jnuꞌun ya ti koto ma xnaa ra naa ra. Chiñuꞌun jnuꞌun ya ti koto ma xnaa ra naa ra. Ti nu chiñuꞌun jnuꞌun ya ti koto ma xnaa ra naa ra. Chi nu na kaka ndaa ra jiin jnuꞌun ya, ti ka jaꞌa ra jandaa ja ni nama ya roꞌo. \v 13 Kusɨɨ ini ya nu na saꞌa ra taka un naa ra, chi maa ya kuu ja chindee chituu roꞌo, ja ka siuku ra jniñu ni tatu ya nuu ra naa ra. \p \v 14 Saꞌa nɨ ini jniñu un naa ra, ti koto ma jankuncha jnaꞌan ra naa ra. \v 15 Chi ka kuu ra yɨvɨ ka junukuachi nuu Yandios, ti siaꞌan kaka ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, nava tu naa kuachi koo sɨkɨ ra, ti koto ma na kaka yata ra nu ka niꞌin kuachi sɨkɨ ra. Kaka ndaa jiin ichi Yandios, ti nava tu sana ra ichi yakua nuu ka jika yɨvɨ ñaa. Stuu jniñu vaꞌa ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ñaa un naa i, ti na kuu ra nanu nduva ñuꞌun ja ndinchaa. Ti nava na ndundijin ini yɨvɨ ka iyo ñaa ini, chi kanchuku i nuu ñuñaa kuɨtɨ nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 16 Ja siaꞌan ka jika ndaa ra nuu ichi Yandios, yukan ka jaꞌa ra jandaa ja ka kandixia ra jnuꞌun ya, ti jiin jnuꞌun un siin ra ja kuu taka kɨvɨ, ti nava siaꞌan na kunchuku ra jiin ya. Yukan na ti kusɨɨ ini ri ja kuu kɨvɨ nchaa Cristo, chi kuni ri ja tu ni saꞌa jniñu kaꞌa ri ja ni xnaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu ra naa ra. Vasu ni iyo ri nundoꞌo sɨkɨ jniñu na ni kuncha ri jiin ra naa ra, ko tu ni sajniñu kaꞌa ri. \v 17 Ni ka kandixia ndaa ra jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. Ti vijna ka iyo nɨ ini ra ja kunukuachi ra nuu Yandios, ti yukan kuu nanu ja ka soko ra maa ra nuu ya. Ko ja sɨkɨ ruꞌu, nanu ri nuu ɨɨn nuu jniñu un ja ka soko ra nuu ya. Chi nu kaꞌni i ruꞌu, yukan kuu nanu ɨɨn jniñu ja suni ka soko ra nuu Yandios. Siaꞌan kuu chi ja sɨkɨ jniñu ni saꞌa ri un ni ka kandixia ra Cristo. Ti vasu na kuū ri, ko kusɨɨ ini ri jiin ra naa ra ja siaꞌan siuku jniñu ni jaꞌa Yandios nuu ri. \v 18 Chi ja sɨkɨ jichanuu jnuꞌun Cristo na koo jnuꞌun sɨɨ ini naa ra nava suni undi ruꞌu na kusɨɨ ini ri. \s1 Timoteo jiin Epafrodito \p \v 19 Ruꞌu Pablo, ñukuu ini ri ja na kuaꞌa maa Jitoꞌo Jesús jnuꞌun, ti na taji yachi ri Timoteo jaa da nuu kanchuku ra naa ra. Ti nu nandeokuñɨ da jaꞌa ti kundaꞌa da jnuꞌun ja kukuee kanchuku ra naa ra. \v 20 Chi tukaa iyo ɨnga chaa ndoꞌo ini nanu ndoꞌo ini maa ri, ti maa da suni ndɨꞌɨ ini da nasa ka kuu ra naa ra. \v 21 Taka ga chaa ka nduku da ja kuu maa da, ko tu ka nduku da jniñu kuni Cristo Jesús. \v 22 Ti ja ka jini ra ja Timoteo kuu nanu ɨɨn seꞌe nuu tata da, chi siaꞌan ni sajniñu da jiin ri na ni kaꞌan da jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo. \v 23 Ja yukan kuu ja kuni ri taji ri da na jandeꞌe da roꞌo naa ra. Ko xnakan na kujnuni ini ri nasa kendo ri jaꞌa, ti sa na taji ri da. \v 24 Ko jinijnuni ri ja kuaꞌa maa Jitoꞌo jnuꞌun, ti jaa maa ri vasu ti jaku kɨvɨ nuu kanchuku ra naa ra. \p \v 25 Ti Epafrodito, chaa ni ka taji ra ja na nduku da ja kumani nuu ri jaꞌa, ti vaꞌa xaan chindee da ruꞌu. Nanu ja ka kanaa yo nuu guerra, suni siaꞌan ni chindee da ruꞌu, chi maa da kuu ja kaꞌan jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ jaꞌa. Ko vaꞌa ga ja na nandeokuñɨ da nuu kanchuku ra naa ra. \v 26 Chi ndɨꞌɨ xaan ini da, ti ndiyo ini da ja kuni tuku da nuu ra naa ra. Ti suni kukuiꞌya xaan ini da, chi ni ka niꞌin ra jnuꞌun ja ni kuꞌu da. \v 27 Ti jandaa ndixia kuu ja ni kuꞌu da, chi tɨꞌlɨ ni ga ti kuū da niku, ko ni kundaꞌu ini Yandios maa da ti ni nduvaꞌa da. Ti ansu nɨnɨ maa da, chi suni ni kundaꞌu ini ya ruꞌu nava tukaa koo ri jnuꞌun kuiꞌya ini jaꞌa da niku. \v 28 Ja yukan kuu ja ndɨꞌɨ ga ini ri, ti kuni ri taji ri da jaa da nuu kanchuku ra, ti ndeꞌe ra nuu da nava na kuvaꞌa ini ra naa ra ja iyo sɨɨ ini da. Ti suni undi ruꞌu kuvaꞌa ini ri, ti tukaa kukuiꞌya ini ri. \v 29 Nakinseꞌe da naa ra nu na najaa da nuu ra, chi ɨɨn ni seꞌe ka kuu ra nuu Jitoꞌo. Ti siaꞌan na kusɨɨ ini ra naa ra ja ni chindee Yandios maa da ja ni nduvaꞌa da. Ti siaꞌan na kava yɨñuꞌun ra jiin taka chaa ka saꞌa nanu saꞌa chaa jaꞌa. \v 30 Chi sɨkɨ jniñu Cristo kuu ja jaku ni ga, ti kuu da niku. Chi ni tava ini da ja kuū da sɨkɨ ja chindee da ruꞌu jiin jniñu ja tu kuu saꞌa ra nuu ri jaꞌa naa ra. \s1 Jnuꞌun kaꞌan ndaa sɨkɨ Cristo Jesús \c 3 \p \v 1 Ti vijna, taka roꞌo ja ka kandixia Jitoꞌo Cristo Jesús naa ra, kosɨɨ ini naa ra chi kaꞌnu ɨɨn jniñu ni saꞌa ya ja ni ka ndɨvɨ ra ndaꞌa ya. \p Ruꞌu Pablo, va tu naa kuachi kuu ja na chaa tuku ri tutu jaꞌa nuu ra naa ra, chi va kuajniñu ja kuu ijña isa nava tu kendo kuiꞌya ra naa ra. \v 2 Koto ra maa ra naa ra chi ka iyo chaa tu ka kandixia ja ɨɨn ni jnuꞌun Cristo iyo, chi ka sakanuu da jnuꞌun un jiin ɨnga jnuꞌun. Ti chaa un ndéꞌé kanda da, chi yaa yukan kuankoyo da ka kɨvɨ nduu da nanu ina tu jitoꞌo. Kuankoyo da ka saꞌa ndevaꞌa da nava tukaa kandixia ra ni ɨɨn jnuꞌun Cristo Jesús. Ka kuni da ja na koo ɨɨn jnuni nuu yɨkɨ kuñu ra nava na kendo ndaa ra nuu Yandios, ko tu nijniñ un, chi tu kuajniñu kuɨtɨ. \v 3 Ko yoꞌo naa yo, ka kuu yo yɨvɨ ka junukuachi nuu maa Yandios, vasu tukaa kaꞌan vixi yo ja ni ka iyo ɨɨn jnuni yɨkɨ kuñu yo, ti ja sɨkɨ jnuni un ni ka kɨvɨ yo nuu ndaꞌa Yandios. Ko chaa un chi siaꞌan ka kaꞌan vixi da. Ko yoꞌo naa yo chi suꞌva saꞌa Espíritu Yandios ja na kunchañuꞌun yo maa ya jiin nɨ ini nɨ añu yo. Ka kaꞌan kaji yo ti ka kusɨɨ ini yo ja ka yɨꞌɨ yo nuu ndaꞌa Cristo Jesús, chi yukan kuu ja kuu nuu maa Yandios, ti ansu ja chiñuꞌun yo tɨjnɨ ga nuu jniñu. \p \v 4 Ti nu iyo ndaa jnuꞌun un ja siaꞌan iyo, ti va suni undi ruꞌu kuu kandixia ri jniñu un, siaꞌan nava kaꞌan ri niku. Ti nu ka iyo chaa ka jani ini ja ka kendo vaꞌa da nuu Yandios jiin jnuni ja ka niꞌin da nuu yɨkɨ kuñu da, ti ruꞌu suni viꞌi ga kandixia ri taka jniñu ni saꞌa maa ri naa janaꞌan. \v 5 Chi nu una kɨvɨ ni kaku ri, ti ni ka chaa da ɨɨn jnuni nuu yɨkɨ kuñu ri. Kuu ri chaa ñuu Israel, ti kuu ri jnaꞌan chaa ni ka nakaya ja ni ka kuu seꞌe ɨɨn chaa ñaꞌnu ni nani Benjamín undi na najanaꞌan. Niꞌin ga ni kuu ri seꞌe ñuu hebreo, ti ni yɨꞌɨ ri jiin chaa fariseo, chaa ni ka siuku ndaa ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés, chaa ni kuu jnaꞌan yo najanaꞌan. \v 6 Ti siaꞌan ni saꞌa ndevaꞌa ri jiin yɨvɨ ka kandixia, chi ni ndoꞌo ini ri ja tu kuaꞌa kuɨtɨ ri jnuꞌun ja sama i jnuꞌun ley janaꞌan un. Ti tu ni ɨɨn yɨvɨ ni kaꞌan ja tu ni siuku ri ley un, chi ni siuku ndaa kuɨtɨ ri nava iyo. \v 7 Ti taka ja ni kandixia ri un, saꞌa ri nanu ja tu ni niꞌin jniñu kuɨtɨ, chi ni jasɨ ini ri ja tu kandixia ri Cristo niku. \v 8 Ko vijna ti saꞌa ri nanu ja vaꞌa ga ja na naa ndɨꞌɨ ja ni kandixia ri yukan. Chi vaꞌa xaan ga ja ni kɨvɨ inijnuni ri, ti ni nakuni ri nau kuu Cristo Jesús jiin taka jniñu ni saꞌa ya, ti ni kandixia ndaa ri un. Ti jandaa ndixia kuu ja maa ya kuu Jitoꞌo ri vijna. Chi ja maa ya ti ni xndoo ri ndɨꞌɨ ja ni kandixia ri undi nuu, ti vijna saꞌa ri nanu ja ni ndɨꞌɨ kuaꞌan nuu jayaka. Chi kanuu xaan ga ja ni kandixia ri ti ni ndɨvɨ ri nuu ndaꞌa Cristo, ti vijna na siin ri jiin yukan. \v 9 Chi ja siaꞌan na ti ni ndumani ri, ti ni ndɨvɨ ri ndaꞌa ya. Tukaa nduku ri ja kendo vaꞌa ri nuu Yandios jiin ley ni kandixia ri undi nuu, vasu ni siuku ndaa ri ley un. Ko ni kachi Yandios ja tukaa jnaꞌnu ndatu ri, chi ja ni kandixia ri Cristo, ti ansu ja siuku ndaa ri ley ni jaꞌa Yandios nuu Moisés niku. Ko vijna na ti ja ni kandixia ri Cristo, yukan tukaa ga jnaꞌnu ndatu ri jiin kuachi ri. \p \v 10 Ni xndoo ndɨꞌɨ ri ja ni kandixia ri undi nuu nava na kɨvɨ inijnuni ri taka jniñu ñaꞌnu saꞌa Cristo ja kuu yoꞌo. Ndiyo ini ri ja na chaku ini ri ja kaꞌnu xaan ɨɨn jniñu ni saꞌa Yandios ja ni naxndoto ya Cristo nuu ñujiꞌi. Ti nu na chaku ini ri yukan, suni kuu chaku ini ri ja kaꞌnu ga nundoꞌo ni jnaꞌan Cristo ja ni ndoꞌo ya ja sɨkɨ yoꞌo naa yo. Ti ja yɨꞌɨ ri jiin ya kuu ja suni vatuni vasu na kondoꞌo ri nuu yɨvɨ ka jito uꞌu ya. Chi kuni ri saꞌa ri nanu ni saꞌa Cristo, ja tu ni nduku ya ja kuu maa ya, chi ni jiꞌi ya, ko ja ni nama ya sɨkɨ yo niku. \v 11 Ti tu yuꞌu ri vasu siaꞌan na kondoꞌo ri, chi nanduku ri na nasa kuu ja najaa ri nuu ya, chi nandoto ri nuu ñujiꞌi nuu kaꞌiin ndɨyɨ un. \p \v 12 Ti tu kachi ri ja ja ni ndɨꞌɨ yukan ni niꞌin ri, chi ti kujnuni ndɨꞌɨ ga ini ri taka jniñu ni saꞌa Cristo ja kuu yoꞌo naa yo. Ko na kukutu ini ri chi siaꞌan kuni maa Cristo Jesús, chi ja yukan kuu ja ni nakana ya ruꞌu. \v 13 Ñani, ruꞌu Pablo, tu kaꞌan vixi ri ja ja ni chaku ndɨꞌɨ ini ri nasa jniñu ni saꞌa Cristo ja kuu yoꞌo naa yo. Ti tukaa kuni ri ndakuniꞌin ri taka jniñu ni saꞌa ri ja kuu Cristo, ni tu kaꞌan vixi ri sɨkɨ yukan. Chi kanuu ga ja na kukutu ini ri, ti na siuku ri taka jniñu ni tatu Yandios ruꞌu ja saꞌa ri ja kuu kɨvɨ vaji ijña isa. \v 14 Ja ni kɨvɨ ri ndaꞌa Cristo Jesús kuu ja ni nakaji Yandios ruꞌu nava nanitaꞌu ri nuu ya. Yukan kuu ja nɨ ini nɨ añu ri siuku ri taka jniñu ni tatu ya nuu ri undi na niꞌin ri ɨɨn taꞌu ja kuaꞌa ya nuu ri. \v 15 Ti taka yoꞌo ja ja ni ka kuñɨɨ yo naa yo jiin jniñu un. Yukan kuu ja ka siuku yo ichi Yandios. Na kuñukuu ini yo ti siaꞌan na siuku yo. Ti nu ɨɨn ɨɨn ra tu ka ndoꞌo ini siaꞌan ni, xi ka ndoꞌo ini ja ja ni ka niꞌin ra inijnuni ra naa ra nava kuni Yandios, ti suni maa ya na kachi ja ansu siaꞌan ni kuu. \p \v 16 Na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja ja ni ka jini yo nasa kaꞌnu kuu jniñu ni saꞌa Cristo Jesús sɨkɨ yoꞌo naa yo. Ja siaꞌan kuu ja na kaka ndaa yo nuu ichi ya ti ansu ja nandeokuñɨ yo siuku yo ley najanaꞌan un. \v 17 Ñani, nu ka jika ra ichi Yandios ti ndeꞌe naa ra nanu jika ruꞌu. Ti nava siaꞌan na kuu ndeꞌe ra nasa ka jika yɨvɨ ka kandixia jnuꞌun Cristo Jesús, ndeꞌe nu ka jika ndaa i nava ni xnaꞌan ri nuu ra naa ra. \v 18 Yukan kuu ja niꞌin xndaku ri nuu ra naa ra, chi tɨjnɨ jinu kaꞌan ri ja ka iyo kuaꞌa yɨvɨ tu ka kandixia ndaa i ja ni jiꞌi Jesús ja sɨkɨ yoꞌo naa yo. Ka kaꞌan i ja ka kandixia i, ko jiin nava jika i ti ka jini yo ja ka jito uꞌu i jnuꞌun ja ni jiꞌi Cristo nuu ndaꞌa cruz ja sɨkɨ yo. Kuiꞌya xaan ini ri undi ndeꞌe ri, ja nuu nuu xndaku ri, ko ka iyo ndixia yɨvɨ ja siaꞌan kanda i. \v 19 Ɨɨn kɨvɨ ti jnaꞌnu ndatu yɨvɨ un, ja so mani ka chiñuꞌun i ja kaji i. Chi ka ndoꞌo vixi ini i ja siaꞌan ka saꞌa i jniñu kueꞌe, ni tu kukanuu i, ti kachi ja ka kendo vaꞌa i nuu Yandios. Ko tuu, chi suꞌva ka niꞌin i jnukanuu, chi ka jitu ga ini i jiin ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. \v 20 Ko yoꞌo chi suꞌva ka kandixia yo Cristo Jesús, ja na kuu ñuu yo andɨvɨ. Ja yukan na kundatu yo ja nchaa Jitoꞌo Jesús, ya kuu maa Cristo ja nama ya yoꞌo. \v 21 Ti maa ya nasama yɨkɨ kuñu ndaꞌu yo jaꞌa ja tu na yaꞌu nchaa. Chi ja kanchuku yo ñuyɨvɨ jaꞌa, nɨnɨ ndoꞌo yɨkɨ kuñu yo jiin ja nɨnɨ iyo ɨɨn jnuꞌun ja saniꞌin ini yo, ti ka saꞌa yo kuachi. Nasama ya yɨkɨ kuñu yo nava na nduu yo nanu kaa maa ya ja ni nduñaꞌnu ya. Ti tukaa koo kuiꞌya yɨkɨ kuñu yo. Tukaa ga koo jnuꞌun niꞌin ini ja kuncha kuachi ga yo. Taka yukan saꞌa yo chi maa ya kuu ja kuñaꞌnu nuu ndɨꞌɨ ja ka iyo nuu andɨvɨ jiin nuu ñuyɨvɨ. \c 4 \p \v 1 Nusa ñani, ja yukan kuu ja Jitoꞌo ni saꞌa ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu sɨkɨ yoꞌo, ti na kachi ri ja ka siuku ndixia ra jiin jnuꞌun ya. Ti ñukuu ini ri yukan, chi mani xaan ri jiin ra naa ra, ti kuni ri ja na nakuni jnaꞌan tuku yo. Yukan ti kusɨɨ xaan ini ri ja sɨkɨ roꞌo naa ra, chi ni ka jantaꞌu ra jnuꞌun Cristo na ni kaꞌan ri jiin ra naa ra. Ti ka jaꞌa ra jandaa un, chi ka siuku ndaa ra jnuꞌun un undi vijna. \s1 Xndaku Pablo nuu yɨvɨ ka kandixia \p \v 2 Ruꞌu Pablo, kandaꞌu ri jiin ra Evodia roꞌo jiin Síntique, ɨɨn nuu koo ini ndɨnduu ra, chi ndɨnduu ra ni ka kandixia ra Jesús, ti maa ya yɨndaꞌa roꞌo naa ra vijna. \v 3 Ti suni kandaꞌu ri jiin roꞌo ja ni chindee ruꞌu, ja na chindee ra ndɨnduu ñasɨꞌɨ un naa ña, chi suni nde niꞌin ni kujiin ña jiin ri na ni kaꞌan ri jnuꞌun Cristo. Ti suni Clemente jiin taka ga chaa ni ka yaku jiin ri. Chi Yandios ja jini ya ti ja ni nakiꞌin ya sɨvɨ chaa un ja na kunchuku da nuu ya ja kuu taka saa ni. \p \v 4 Taka roꞌo ja ka kandixia Cristo Jesús naa ra, koo sɨɨ ini naa ra, koo ndendajnu naa ra, chi ni saꞌa ya ɨɨn jniñu kaꞌnu ja ni nakinseꞌe ya roꞌo naa ra. Ti nandeokuñɨ tuku ri kaꞌan ri ja na koo sɨɨ ini ra naa ra. \v 5 Na kukuee kunchuku ra jiin taka ni yɨvɨ. Kaꞌan mani ra jiin i nava na kuni i ja ka kuu ra yɨvɨ vaꞌa ini. Chi kuan kuyajni kɨvɨ nchaa tuku Jitoꞌo. \v 6 Ti tu xndiꞌi ra ini ra naa ra, nu nau ɨɨn nundoꞌo ka jnaꞌan ra. Chiꞌi ndaꞌa maa Yandios. Kakantaꞌu nuu ya, ko suni nakuantaꞌu nuu ya naa ra. \v 7 Ti siaꞌan na kukuee ti na kosɨɨ ini ra, chi ja kachi maa ya kuu, ti ansu ja kachi ɨɨn yɨvɨ ti kuu. Ti siaꞌan koto Yandios roꞌo naa ra, ti koto kondoꞌo kuiꞌya ini ra, chi suꞌva kuaꞌa ya jnuꞌun ndee ini roꞌo, ti nava na kosɨɨ ini ra, ti siaꞌan niꞌin jnaꞌan ra jniñu saꞌa ra. Taka un kuaꞌa ya chi ni ka kandixia ra, ti ka yɨꞌɨ ra ndaꞌa Cristo. \v 8 Ja yukan kuu ja kuñukuu ini taka jnuꞌun ndaa, jiin taka ja na kuaꞌa ja yɨñuꞌun roꞌo naa ra, kaka ndaa, saꞌa ndoo maa ra, saꞌa ɨɨn jniñu kuajnuꞌun yɨvɨ naa i, na natuu ɨɨn jniñu ka saꞌa ra. Kuñukuu ini ti saꞌa taka ja vaꞌa naa ra, taka ja iyo vaꞌa nuu Yandios. \v 9 Taka yukan ni xnaꞌan ri nuu ra naa ra ti ni ka kutuꞌva ra na ni kuncha ri jiin ra. Ni ka jinisoꞌo ra taka jnuꞌun ni kaꞌan ri nuu ra naa ra, ti ni ka jini ra nasa ni kanda ri. Ti roꞌo naa ra saꞌa ra taka yukan nanu ni saꞌa ri. Yukan ti Yandios na kuaꞌa ya jnuꞌun mani ini, ti na kukuee kunchuku ra chi kancha maa ya jiin ra. \s1 Nakuantaꞌu Pablo \p \v 10 Iyo sɨɨ ini ri ja yɨꞌɨ ri ndaꞌa Jitoꞌyo. Ko ja ni yaꞌa kuaꞌa kɨvɨ ja tu ni jini ri nu nukuꞌun ini ra ruꞌu naa ra xi tuu. Ko vijna ti ni ka kejaꞌa ra na nduku ra nasa chindee ra ruꞌu. Yukan ti kusɨɨ xaan ini ri. Vijna ti jini ndaa ri ja ni ka ndɨꞌɨ ini ra ja kuu ruꞌu niku, ko tu ni ka niꞌin ra ja chindee ra ruꞌu naa ra. \v 11 Ko tu kaꞌan ri ja siaꞌan ja kumani ja kuu chaku ri, chi siaꞌan ni vaji ri. Ti kusɨɨ ini ri jiin jaku ja ñavaꞌa ri. Ti tu ndɨꞌɨ ini ri. \v 12 Jini ri jnuꞌun ndaꞌu, ti vaꞌa ni chaku ri. Suni jini ri kuñavaꞌa ri, ti suni kuu kinyɨɨ ri jiin taka ni nundoꞌo, chi maa Yandios jito ruꞌu. Niꞌin ri ja kaji ri xi jiꞌi ri soko, nu ñavaꞌa ri xi tu ñavaꞌa ri. \v 13 Taka yukan ansu ja saꞌa maa ri kuu, chi ja yɨꞌɨ ri ndaꞌa Cristo, ti maa ya kuu ja chindee chituu ruꞌu, ti kundee ini ri. \p \v 14 Ti vasu taka yukan jnaꞌan ri, ko vaꞌa ni ka saꞌa ra ja ni ka jito jnaꞌan ra nundoꞌo un jiin ri. \v 15 Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Filipos, ja ni ka jini ra nasa ni kuu. Chi undi kɨvɨ na ni kee ri ndañuu Macedonia vaji ri, na ni kejaꞌa kaꞌan ri jnuꞌun Yandios sɨkɨ Cristo Jesús, ti ni chaa nava ja ni ka taji ra ja kuu chaku ri. Ti ni ɨnga ñani ka kandixia tu ni saꞌa nanu ni ka saꞌa roꞌo naa ra. \v 16 Ti na ni kunde ri ñuu Tesalónica, suni tɨjnɨ jinu ni ka taji ra ja ni kumani nuu ri. \v 17 Ti ansu kuni ri ja ndɨꞌɨ kuaꞌa ra nuu ri, chi suꞌva kuni ri ja na nakaya jniñu vaꞌa ka saꞌa ra, ti nava na koo ga taꞌu ra nuu Yandios. \v 18 Ti ja ni ndɨꞌɨ un ni nakiꞌin ri, ti suꞌva ni kendoso ga, chi ni nakiꞌin ndɨꞌɨ ri ja ni ka taji ra vaji jiin Epafrodito. Ni kusɨɨ ini Yandios jiin yukan, nanu ni kusɨɨ ini ya jiin yɨvɨ Israel na ni ka soko i suxia kutu vixi ja jaꞌan xiko vixi. \v 19 Ti nu iyo ja kumani nuu ra naa ra, ti maa Yandios na kuaꞌa ya, chi maa ya kuu ja kuñaꞌnu. Ti tu kachi ra ja tundo na niꞌin ra. Tuu, chi iyo ya ja kuaꞌa ya, chi vanua ni ka kandixia ra Cristo Jesús. \v 20 Ja yukan kuu ja na nakanajaa yo Yandios, ti na kaꞌan yo ja maa ya kuñaꞌnu ga vijna jiin ja kuu taka kɨvɨ. Ti siaꞌan na koo. \s1 Jnuꞌun sandɨꞌɨ ni ga \p \v 21 Kaꞌan ra jiin taka yɨvɨ ka yɨꞌɨ nuu ndaꞌa Yandios ja na saꞌa ndee ini i, ja kachi ruꞌu Pablo, chi ka kandixia i Cristo Jesús. Ti taka ñani yo ja kanchuku jiin ri jaꞌa, ka kaꞌan da ja na saꞌa ndee ini ra naa ra. \v 22 Jiin taka ga yɨvɨ ka yɨꞌɨ nuu ndaꞌa Yandios ja kanchuku i ñuu jaꞌa, suni ka kaꞌan i ja na saꞌa ndee ini ra. Ti yɨvɨ kanchuku veꞌe rey, chaa kuñaꞌnu ñuu Roma jaꞌa, kuaꞌa ni kandaꞌu da, ti kachi da ja na sandee xaan ini ra naa ra. \v 23 Ti ñukuu ini ri ja maa Jitoꞌo Jesús, ya kuu Cristo, na kuncha ya jiin ra naa ra, ti na chindee ya roꞌo ja na kukuee kunchuku ra. Ti siaꞌan na koo.