\id MAT  
\h Mateo 
\toc1 Jnuꞌun Yandios ni chaa Mateo 
\toc2 Mateo 
\toc3 Mt. 
\mt1 Jnuꞌun Yandios ni chaa 
\mt1 Mateo 
\c 1  
\s1 Sɨvɨ yɨvɨ ni ka kuu jnaꞌan Jitoꞌyo Cristo Jesús 
\r (Lc. 3.23‑38) 
\p  
\v 1 Jaꞌa kuu ɨɨn lista taka yɨvɨ ni kikoyo nuu ñuyɨvɨ na janaꞌan jiin Cristo Jesús, ja ni kuu ya jnaꞌan David jiin Abraham.  
\v 2 Abraham ni kuu tata Isaac, ti Isaac ni kuu tata Jacob. Jacob ni kuu tata Judá jiin uu ga ñani da.  
\v 3 Judá ni kuu tata Fares jiin Zara, ti nana da ni kuu Tamar. Fares ni kuu tata Esrom, ti Esrom ni kuu tata Aram.  
\v 4 Aram ni kuu tata Aminadab, Aminadab ni kuu tata Naasón, Naasón ni kuu tata Salmón.  
\v 5 Salmón ni kuu tata Booz, ti nana da ni kuu Rahab. Booz ni kuu tata Obed, ti nana da ni kuu Rut. Obed ni kuu tata Isaí.  
\v 6 Isaí ni kuu tata rey David, ti rey nación Israel ja ni nani David jiin ñasɨꞌɨ Urías, ni ka kuu tata Salomón, ko ja ni jiꞌi Urías sa ni kaku Salomón. 
\p  
\v 7 Salomón ni kuu tata Roboam, Roboam ni kuu tata Abías, Abías ni kuu tata Asa.  
\v 8 Asa ni kuu tata Josafat, Josafat ni kuu tata Joram, Joram ni kuu tata Uzías.  
\v 9 Uzías ni kuu tata Jotam, ja ni kuu tata Acaz, ti Acaz ni kuu tata Ezequías.  
\v 10 Ezequías ni kuu tata Manasés ja ni kuu tata Amón, ti Amón ni kuu tata Josías.  
\v 11 Josías ni kuu tata Jeconías jiin uu ga ñani da. Ti kuiya yukan ni kaꞌiin yɨvɨ ñuu Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia. 
\p  
\v 12 Yukan na ti Jeconías ni kuu tata Salatiel, Salatiel ni kuu tata Zorobabel,  
\v 13 Zorobabel ni kuu tata Abiud, Abiud ni kuu tata Eliaquim, ti Eliaquim ni kuu tata Azor.  
\v 14 Azor ni kuu tata Sadoc, Sadoc ni kuu tata Aquim, Aquim ni kuu tata Eliud.  
\v 15 Eliud ni kuu tata Eleazar, Eleazar ni kuu tata Matán, ja ni kuu tata Jacob.  
\v 16 Jacob ni kuu tata José, chaa ni kuu yɨɨ María. Ti María ni kuu nana Jesús ja nani Cristo, ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu. 
\p  
\v 17 Ja yukan kuu ja undi uxi kuun yɨvɨ ni ka kuu ja ni kejaꞌa undi Abraham ti ni jaa undi David, ti uxi kuun ga tuku ja ni kejaꞌa jiin David, ti undi kuiya ni ka jaꞌan yɨvɨ Israel presu nuu yɨvɨ ñuu Babilonia. Ti uxi kuun ga tuku ja undi kuiya yukan, ti ni jaa kuiya ni kaku Cristo, ja ni taji Yandios ya, ndiso jniñu ñaꞌnu. 
\s1 Ni kaku Cristo Jesús 
\r (Lc. 2.1‑7) 
\p  
\v 18 Siaꞌan ni kuu na ni kaku Cristo Jesús. Nana ya María, iyo tratu ña ja nandaꞌa ña jiin José. Na ti najnaꞌan ga ña jiin José, ti ja ni jakuꞌun seꞌe ña. Ti maa Espíritu Santo ni saꞌa ja na jakuꞌun seꞌe ña.  
\v 19 Ɨɨn chaa vaꞌa ni kuu José, ti tu ni kuni da ja stuu da maa da nuu yɨvɨ ja xndoo da ña, chi ni ndoꞌo ini da ja xndoo xeꞌe da ña.  
\v 20 Ni ndoꞌo ini da siaꞌan, ti ni kenda ɨɨn ángel ja junukuachi nuu Yandios. Ti ni kaꞌan ángel un jiin da nuu ñujani, ti ni kachi: 
\p ―José, roꞌo ja kuu ra jnaꞌan rey David na janaꞌan, koto yuꞌu ra ja kiꞌin ra María ja kuu ñasɨꞌɨ ra, chi seꞌe ñuꞌun chii ña un vaji nuu maa Espíritu Santo.  
\v 21 Ti nu na kaku suchi lulu un, ti skonani ra i Jesús. Siaꞌan konani suchi lulu un chi maa i kuu ja nama sɨkɨ kuaꞌa ñanijnaꞌan i, yɨvɨ ka iyo kuachi ―ni kachi ángel Yandios un. 
\p  
\v 22 Taka un ni kuu nava na kundaa taka jnuꞌun ni kachi profeta Isaías na janaꞌan, na ni kaꞌan da jnuꞌun Yandios: 
\q1  
\v 23 Jakuꞌun seꞌe ɨɨn ñaꞌan lulu un, ti kuu i ɨɨn suchi yɨɨ. 
\q1 Ti suchi lulu un konani i Emanuel, 
\m ja kuni kaꞌan: “Kancha Yandios jiin yo.” 
\p  
\v 24 Nu ni ndoto José, ti ni saꞌa da nava ni taꞌu ángel Yandios un jniñu. Ti ni jaka da María ja na kuu ña ñasɨꞌɨ da.  
\v 25 Ko tu ni ka najnaꞌan da, chi ni ndatu da undi ni kaku seꞌe ña. Ti ni ka skonani da i Jesús. 
\s1 Ka jandeꞌe chaa tuꞌva nuu Jesús 
\c 2  
\p  
\v 1 Jesús ni kaku ya ɨɨn ñuu lulu nani Belén, ja kuu ɨɨn ndañuu Judea. Ti kuiya yukan ni kuu Herodes rey ja taꞌu jniñu nuu ñuu yukan. Ti ni jakoyo uni chaa ñuu kaꞌiin ichi nuu kaña ndikandii ñuu Jerusalén, ti chaa un ka kuu da chaa tuꞌva.  
\v 2 Ti ka nduku jnuꞌun da: 
\p ―¿Nanu kande rey yɨvɨ ñuu Judea ja ni kaku un? Chi nuu andɨvɨ ichi nuu saꞌu ndikandii ni ka jini ri ɨɨn luceru jaꞌa seña ja, ja ni kaku i. Ti ja yukan kuu ja vekoyo ri jaꞌa ja na chiñuꞌun ri i naa ri ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 3 Nu ni jini rey Herodes jnuꞌun un, ti ni kejaꞌa kaña ii ini da, ti suni kuaꞌa yɨvɨ ñuu Jerusalén.  
\v 4 Ti yukan na ti ni nastutu rey un taka sutu ka kuñaꞌnu jiin taka ga chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da nau ñuu ni kaku Cristo.  
\v 5 Ti ni ka kachi chaa un: 
\p ―Ñuu Belén, ɨɨn ndañuu Judea, chi siaꞌan ni chaa profeta nuu tutu ja ni kachi da: 
\q1  
\v 6 Ti roꞌo yɨvɨ ñuu Belén, ja kanchuku ra ñuu Judá, 
\q1 tu ndaꞌu xaan kendo ra ja kuu nuu taka ga ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ, 
\q1 chi jaꞌa kuu nuu kaña ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ja koto ñuu ri Israel. 
\m Kachi tutu. 
\m Siaꞌan ni ka kachi chaa un nuu rey Herodes. 
\p  
\v 7 Yukan na ti ni kana xeꞌe Herodes chaa tuꞌva un, ti ni jikajnuꞌun ndaa da nasa ja ni kuu ja ni kenda luceru un, na ni ka jini da.  
\v 8 Yukan na ti ni taji da chaa un kuankoyo da ñuu Belén, ti ni kachi da: 
\p ―Kuankoyo naa ra ti nduku jnuꞌun ndaa ra nanu kancha suchi lulu un. Nu ni ka naniꞌin ra nuu kancha i, ti chakoyo ra ti kasjnuꞌun ra nuu ri nava suni na kiꞌin tu ruꞌu, kin chiñuꞌun ri i ―ni kachi da. 
\p  
\v 9 Siaꞌan ni xndaku rey un nuu chaa tuꞌva un, ti kuankoyo da. Ti luceru jaꞌa seña ja ni ka jini da ichi nuu kaña ndikandii un, yoxnuu tuku nuu da naa da undi ni jaa nuu kancha suchi lulu un sa ni jakuɨñɨ.  
\v 10 Nu ni ka jini chaa tuꞌva un ja ni jakuɨñɨ luceru un, ti ni ka kusɨɨ xaan tonto ini da naa da.  
\v 11 Nu ni ka kɨvɨ da ini veꞌe un, ti ni ka jini da suchi lulu un kancha i, yɨjnɨ nana i María suchi. Ni ka jakunjitɨ da, ti ni ka nakuaꞌa da ja yɨñuꞌun suchi lulu un. Yukan na ti ni ka jiña da kaja da, ti ni ka jaꞌa da oro, suxia kutu vixi jiin ɨnga nuu suxia (ja nani mirra), ni kutaꞌu i. 
\p  
\v 12 Yukan na ti ni kasjnuꞌun ɨɨn ñujani nuu da naa da ja tukaa ga nandeokuñɨ da nuu kancha rey Herodes. Ti ni ka nandeokuñɨ da ɨnga ichi kuan nukoyo da ñuu da naa da. 
\s1 Kuankoyo José jiin María ichi ñuu Egipto 
\p  
\v 13 Nu ni ka yaꞌa chaa tuꞌva un kuankoyo da, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ñujani, ti ni kachi: 
\p ―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti kuankoyo ichi ñuu Egipto naa ra. Ti yukan kunchuku ra naa ra undi na kachi maa ri tuku, chi kuni nanduku rey Herodes suchi lulu jña ja kaꞌni da i ―ni kachi ángel ya. 
\p  
\v 14 Yukan na ti ni kiꞌin José suchi lulu un jiin nana i, ti ni ka kee da jakuaa un kuankoyo da ichi ñuu Egipto.  
\v 15 Ti yukan ni kaꞌiin da undi ni jiꞌi rey Herodes. Yukan ni kundaa nava ni kachi Yandios ja ni kachi profeta na janaꞌan un: “Undi Egipto ni kana ri seꞌe ri.” 
\s1 Ni taꞌu Herodes jniñu ja na kuū taka suchi yɨɨ kuachi 
\p  
\v 16 Nu ni jini Herodes ja ni ka kuu ichi ini chaa tuꞌva un maa da. Ti ni kɨtɨ xaan tonto ini da, ti ni taꞌu da jniñu ja na kuū taka suchi kuachi iin uu kuiya, jiin taka suchi yɨɨ kuachi ga ja kanchuku ñuu Belén, jiin taka ga ñuu kaꞌiin yajni un. Siaꞌan ni saꞌa da, chi ja ni niꞌin vaꞌa da jnuꞌun nuu chaa tuꞌva un, chi ni ka kachi chaa un nasa ja ni kuu ja ni kaku Jesús.  
\v 17 Yukan ni kundaa nava ni chaa profeta Jeremías nuu tutu ja ni kachi da: 
\q1  
\v 18 Ni ka ndeꞌe xaan yɨvɨ ñuu Ramá, 
\q1 ti iyo xaan jnuꞌun kuiꞌya ini. 
\q1 Raquel kuu ñaꞌan ndeꞌe xaan jaꞌa seꞌe ña, 
\q1 ti tu kuni ndusɨɨ ini ña, chi ja ni ndɨꞌɨ i ni ka jiꞌi. 
\m Kachi tutu. 
\p  
\v 19 Nu ni jiꞌi rey Herodes, ti ni kaꞌan tuku ɨɨn ángel Yandios jiin José nuu ɨɨn ñujani nuu kande da ñuu Egipto un, ti ni kachi: 
\p  
\v 20 ―Kiꞌin suchi lulu jña jiin nana i, ti nandeokuñɨ ñuu Israel, chi ja ni jiꞌi chaa kuni kaꞌni maa i un ―ni kachi ángel Yandios un. 
\p  
\v 21 Yukan na ti ni kiꞌin José suchi lulu un jiin nana i, ti kuanoꞌon da ñuu Israel.  
\v 22 Ko nu ni jini José ja Arquelao ni nukuɨñɨ da nuu tata da Herodes ti taꞌu da jniñu nuu ñuu Judea, ti ni yuꞌu da kiꞌin da yukan, chi ja ni iyo ɨɨn ñujani nuu da, ti kuaꞌan da ichi ñuu Galilea.  
\v 23 Nu ni ka jakoyo da yukan, ti kuankoyo da ñuu Nazaret. Yukan ni kunchuku da. Ti ni kundaa taka jnuꞌun ni ka kaꞌan profeta ja Jesús konani ya, “chaa ñuu Nazaret.” 
\s1 Jnuꞌun Juan, chaa ni skuanducha 
\r (Mr. 1.1‑8; Lc. 3.1‑9, 15‑17; Jn. 1.19‑28) 
\c 3  
\p  
\v 1 Yukan ti ni kii Juan, chaa skuanducha un, nuu ñuꞌun teꞌe ñuu Judea, ti kaꞌan da nuu yɨvɨ,  
\v 2 ti ni kachi da: 
\p ―Nakani ini naa ra, chi ja kuan kuyajni kɨvɨ taꞌu maa Yandios jniñu nuu ra naa ra ―ni kachi da.  
\v 3 Ti sɨkɨ Juan jaꞌa kuu ja ni kaꞌan profeta Isaías na ni chaa da ɨɨn tutu siaꞌan: 
\q1 Kin kaꞌan ɨɨn chaa, kin kaꞌan undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ti kachi da: 
\q1 “Koo tuꞌva ra naa ra, chi ja yajni chaa Jitoꞌyo. 
\q1 Ti kuni ja na kaka ndaa ra naa ra.” 
\m Siaꞌan ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan. 
\p  
\v 4 Saꞌma Juan ni kuu jiin ixi camellu. Ni yɨꞌɨ ɨɨn sanchi ñɨɨ chii da. Ni yaji da ndɨkuaꞌyɨ jiin nduxi ñuñu yuku.  
\v 5 Ni ka kii yɨvɨ ñuu Jerusalén, jiin yɨvɨ ndañuu Judea, jiin yɨvɨ ñuu kaꞌiin yajni yucha Jordán un, ti ni ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan da.  
\v 6 Ti nu ni ka kachi i ja, ja ni ka nakani ini i naa i nuu kuachi i, ti ni skuanducha Juan i ini yucha Jordán. 
\p  
\v 7 Suni ni ka jakoyo kuaꞌa chaa fariseo, ja ni ka kuu da chaa ka jito vaꞌa nuu ley Israel, jiin kuaꞌa chaa saduceo (chaa un ni ka kuu da ɨnga partido ja suni ka xnaꞌan da sɨkɨ nasa kuni kaꞌan ley Israel). Ni ka kii uu grupo un nuu skuanducha Juan, ti ni jini Juan ja nde kuaꞌa chaa un ni jakoyo. Ti ni nduxaan da nuu chaa un naa da, ti ni kachi da: 
\p ―Roꞌo ka kuu ra nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ, chi ndevaꞌa xaan ka saꞌa ra. ¿Xi ka jani ini ra ja nama ra maa ra nuu nundoꞌo ja kuan kuu yajni nuu ra naa ra nu?  
\v 8 Na kachi ri ja kava yɨñuꞌun ra naa ra nava na kuni ndaa yo ja, ja ni ka nakani ini ra nuu kuachi ra naa ra. Ti nava siaꞌan na nduu ra nanu ɨɨn yujnu vixi ja jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, chi ka saꞌa ra jniñu vaꞌa. Ti siaꞌan ka stuu ra ja, ja ni ka nakani ndixia ini ra, ti ni ka xndoo ra kuachi ra.  
\v 9 Ti tu kondoꞌo vixi ini ra naa ra ja kaꞌan ra: “Maa yo naa yo ka kuu yo jnaꞌan Abraham.” Tu kaꞌan ra siaꞌan, chi na kachi ri ja vasu undi yuū jaꞌa, ti kuu saꞌa Yandios ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja na kuu i jnaꞌan Abraham, nu kuni ya.  
\v 10 Ti nuu yɨvɨ ja tu ka kuni nakani ini i nuu kuachi un, ja iyo tuꞌva Yandios ja kuaꞌa ya nundoꞌo nuu i. Ti nundoꞌo ja kuaꞌa Yandios un kuu nanu ɨɨn chaa ja iyo tuꞌva da ja kin sandoo da nuu huerta da, ti kaꞌncha da yujnu ja tukaa jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, ti skiꞌin nuu ñuꞌun ja na kayu. Suni siaꞌan kutuꞌva Yandios kuaꞌa ya nundoꞌo nuu yɨvɨ un. 
\p  
\v 11 Jandaa kuu ja ruꞌu chi skuanducha ri roꞌo naa ra jiin nducha, ko kuan kuu yajni kɨvɨ kenda ɨɨn chaa kuu ñaꞌnu ga ja kuu ruꞌu. Ti nanu ja skuanducha da roꞌo naa ra ja kuaꞌa da Espíritu Santo ja kuncha ya jiin ra. Ti siaꞌan nanu sandoo ɨɨn ñuꞌun nuu kayu, suni siaꞌan sandoo Espíritu Santo undi ini ra naa ra. Ti chaa kuu ñaꞌnu un, tu kuu kandu ri nuu da, chi kuu ñaꞌnu ga da ja kuu ruꞌu.  
\v 12 Ti sasɨɨn da yɨvɨ nanu ɨɨn chaa yɨjnɨ pala da ja xndeche da triu da, ti kendo da paja, savaꞌa da triu da ini veꞌe da, ti kaꞌma da paja un. Ti chaa un, chi kuaꞌa da nundoꞌo yɨvɨ jiin ɨɨn ñuꞌun ja tu ndaꞌva kuɨtɨ ―siaꞌan ni kachi Juan nuu chaa fariseo jiin chaa saduceo un. 
\s1 Ni janducha Jesús 
\r (Mr. 1.9‑11; Lc. 3.21‑22) 
\p  
\v 13 Yukan ti ni kee Jesús ñuu Galilea, ti vaji ya ichi yucha Jordán nuu kande Juan ja na skuanducha da ya.  
\v 14 Ko tu kuni Juan ni kuu, ti ni kachi da jini Jesús: 
\p ―Maa ni kuu ja skuanducha saña, ti ansu ja maa ni vaji nuu na ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 15 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Na koo siaꞌan vijna, chi kanuu ja na siuku yo taka jniñu ni taꞌu Yandios ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti sa ni jantaꞌu Juan.  
\v 16 Nu ni janducha Jesús, ni kee ya ini nducha un, ti yukan ni nuña andɨvɨ nuu kancha Yandios, ti ni jini Jesús ja vaji Espíritu Yandios, ti ni jinu xini ya, nanu ɨɨn sata.  
\v 17 Yukan ti ichi andɨvɨ ni kaꞌan Yandios jiin Jesús: 
\p ―Jaꞌa kuu seꞌe ri ja kundaꞌu xaan ini ri. Ti kusɨɨ xaan ini ri jiin ya ―ni kachi Yandios jiin seꞌe ya. 
\s1 Kuni skaꞌan jaꞌuꞌu un Jesús 
\r (Mr. 1.12‑13; Lc. 4.1‑13) 
\c 4  
\p  
\v 1 Yukan ti ni yɨndaꞌa Espíritu un Jesús kuaꞌan ya undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ja kuni jaꞌuꞌu un kueꞌe ya ja na saꞌa niꞌin ini ya.  
\v 2 Ti siaꞌan ni kundee ya uu xiko nduu kɨvɨ, ti uu xiko jakuaa, ni iyo ndicha ini ya. Yukan ti sa ni chaa ɨɨn soko ini ya.  
\v 3 Yukan ti ni tuꞌva jaꞌuꞌu un nuu Jesús ja kuni keꞌe ya, ti ni kachi: 
\p ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, saꞌa ja taka yuū jaꞌa na nduu staa kaji yo ―kachi jaꞌuꞌu un. 
\p  
\v 4 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Kachi nuu tutu Yandios: “Ansu jiin nɨnɨ staa kuchaku yɨvɨ naa i, chi suni kuu kuchaku i jiin taka jnuꞌun kaꞌan Yandios”, ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 5 Yukan ti kuaꞌan tuku jaꞌuꞌu un jiin ya ichi ñuu Jerusalén, ja kuu maa ñuu ii, ti ni kaa ya xini veñuꞌun kaꞌnu Israel,  
\v 6 ti ni kachi tuku jaꞌuꞌu un jiin ya: 
\p ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun un, chi siaꞌan yoso nuu tutu: 
\q1 Na taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. 
\q1 Ti nakindaꞌa ya roꞌo jiin ndaꞌa ya, 
\q1 nava tu tuji sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu. 
\m Kachi tutu, ni kachi jaꞌuꞌu un. 
\p  
\v 7 Ti ni kachi tuku Jesús: 
\p ―Tuu, chi suꞌva yoso nuu tutu Yandios: “Koto maa keꞌe ga ra maa jitoꞌo ra Yandios”, kachi tutu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 8 Yukan ti kuaꞌan tuku jaꞌuꞌu un jiin Jesús xini ɨɨn yuku sukun xaan, ti yukan ni xnaꞌan nuu ya taka ñuu ka iyo nuu ñuyɨvɨ jiin taka ndajniñu vii ja iyo nuu,  
\v 9 ti ni kachi: 
\p ―Taka jaꞌa kuaꞌa ri nuu ra nu na jakunjitɨ ra ti chiñuꞌun ra ruꞌu ―ni kachi jaꞌuꞌu un. 
\p  
\v 10 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―Kuxio nuu ri roꞌo jaꞌuꞌu, chi suꞌva kachi nuu tutu Yandios: “Chiñuꞌun nuu maa ɨɨn ni ya kunukuachi ra nuu”, kachi tutu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 11 Yukan ti ni kuxio jaꞌuꞌu un nuu Jesús ti kuaꞌan. Ti sa ni ka chakoyo ángel Yandios, ti ni ka chindee i maa ya. 
\s1 Ni kejaꞌa Jesús jiin jniñu ya ñuu Galilea 
\r (Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15) 
\p  
\v 12 Ti yukan ni niꞌin Jesús jnuꞌun Juan, chaa skuanducha un, ja kande da vekaa. Ti nu ni jini ya jnuꞌun un, ni kee ya ti kuaꞌan ya ichi ñuu Galilea.  
\v 13 Ko tu ni kendo ya ñuu Nazaret, chi kuaꞌan ya undi ñuu Capernaum, ɨɨn ñuu kande yajni yuꞌu mar Galilea, ja kendo nuu ñuꞌun ñuu Zabulón jiin ñuꞌun Neftalí, ti yukan ni kuncha ya.  
\v 14 Ti yukan ni kundaa nava ni chaa profeta Isaías nuu tutu na janaꞌan: 
\q1  
\v 15 Ñuu Zabulón jiin ñuu Neftalí, ja kuu ɨɨn ichi kuaꞌan yajni yuꞌu mar, ichi nuu kaña ndikandii yucha Jordán, 
\q1 ti ñuu Galilea nuu kanchuku yɨvɨ ja tu ka kuu yɨvɨ Israel. 
\q1  
\v 16 Yɨvɨ ka iyo kuachi kanchuku ñuu un, kanchuku i nanu nuu ñuñaa kuɨtɨ, chi tu ka jini i jnuꞌun Yandios. 
\q1 Ti yɨvɨ kanchuku nanu ndatɨ ñujiꞌi, ni ndinchaa ɨɨn ñuꞌun nuu i. 
\q1 Chi nu na nakuni ndaa i jnuꞌun ya, ti kuu i nanu ja ni ka ndundijin nduchi i. 
\m Siaꞌan ni kachi profeta Isaías. 
\p  
\v 17 Undi kɨvɨ un ni kejaꞌa Jesús xndaku ya, ti kachi ya: 
\p ―Nakani ini nuu kuachi ra naa ra, chi ja ni jaa kɨvɨ ja taꞌu Yandios jniñu nuu nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ ―ni kachi ya. 
\s1 Ni kana Jesús xini kuun chaa ka jnɨɨ chāká 
\r (Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11) 
\p  
\v 18 Kuaꞌan Jesús yuꞌu mar Galilea, ti ni jini ya uu chaa kaꞌiin un, ɨɨn da kuu Simón ja suni nani da Pedro, ti ɨnga da kuu Andrés, ñani da. Kaꞌiin da ka jnɨɨ da chāká, ti ja ni ka chunde da ñunu da ini nducha,  
\v 19 ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Kundikun ruꞌu naa ra, na choꞌo. Ja ni ka jnɨɨ xaan ra chāká, ko vijna ruꞌu, na xnaꞌan ri roꞌo nasa nastutu ra yɨvɨ. Ti xnaꞌan ra yɨvɨ un maa jnuꞌun Yandios ja na kandixia i ruꞌu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 20 Ti luego ni, ni ka xndoo da ñunu da ti kuankoyo da jiin Jesús. 
\p  
\v 21 Ni jika ya tɨꞌlɨ ga, ti ni jini ya kaꞌiin uu ga da, Jacobo jiin ñani da Juan, seꞌe yɨɨ Zebedeo. Kaꞌiin da ini ɨɨn barco jiin tata da, ka nachaa da ñunu da, ti ni kana Jesús xini da.  
\v 22 Yachi ni, ni ka xndoo da barco un jiin tata da, ti ni ka ndikun da ya. 
\s1 Xnaꞌan Jesús nuu yɨvɨ kuaꞌa 
\r (Lc. 6.17‑19) 
\p  
\v 23 Kuaꞌan Jesús nɨ ñuu Galilea, kuaꞌan ya xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ini taka veñuꞌun yɨvɨ Israel ja na kutuꞌva yɨvɨ un jnuꞌun Yandios. Xnaꞌan ya nuu yɨvɨ nava taꞌu Yandios jniñu, ti suni kenchaa ya taka nuu kueꞌe ka jnaꞌan yɨvɨ.  
\v 24 Taka yɨvɨ ñuu Siria ni ka niꞌin i jnuꞌun Jesús, ti ni ka janchaka i taka yɨvɨ ka jnaꞌan taka nuu kueꞌe nuu ya, jiin taka yɨvɨ ka jnaꞌan tachi xaan, jiin yɨvɨ ka jnaꞌan kueꞌe jiyɨꞌɨ, jiin yɨvɨ tɨkuku un. Ti ni saꞌa Jesús tajna i.  
\v 25 Kuaꞌa yɨvɨ ñuu Galilea ni ka ndikun ya, yɨvɨ ñuu Decápolis, yɨvɨ ñuu Jerusalén, jiin ñuu Judea, jiin yɨvɨ taka ñuu ka kendo ichi nuu kaña ndikandii yucha Jordán. 
\s1 Kaꞌan Jesús nuu yɨvɨ xini ɨɨn yuku 
\c 5  
\p  
\v 1 Nu ni jini Jesús yɨvɨ kuaꞌa un, ti kuaꞌan ya xini ɨɨn yuku, ti yukan ni nukoo ya. Ti yukan ni ka ndututu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya.  
\v 2 Yukan ti ni kejaꞌa Jesús ni xnaꞌan ya nuu i naa i. 
\s1 Nau yɨvɨ kuu ja iyo taꞌu nuu Yandios 
\r (Lc. 6.20‑23) 
\p  
\v 3 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Na kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka iyo jnuꞌun kuiꞌya ini sɨkɨ ja ni ka nakani ini i. Ni ka nakani ini i ja tu ni iyo ni ɨɨn jniñu vaꞌa i nuu Yandios. Ti sɨkɨ yɨvɨ un chi jandaa kuu ja kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Ti jandaa kuu ja kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. 
\p  
\v 4 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ja ka iyo jnuꞌun kuiꞌya ini sɨkɨ kuachi i, ti kuaꞌa Yandios jnuꞌun ndee ini nuu i. 
\p  
\v 5 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ vita ini, ti niꞌin i ñuꞌun ni chisojnuꞌun Yandios. 
\p  
\v 6 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka ñukuu ini maa ya ti ka jandatu i jniñu taꞌu ya, ti ka saꞌa i taka nava kuni ya, chi maa ya chindee i ja na siuku i. 
\p  
\v 7 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka kundaꞌu ini jnaꞌan, ti suni kundaꞌu ini Yandios maa i. 
\p  
\v 8 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka iyo ndoo añu, ti kuaꞌa ya taꞌu i ja kunchuku i jiin ya. 
\p  
\v 9 Kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ saꞌa ja na kukuee kunchuku yɨvɨ naa i, chi nakinseꞌe Yandios maa i. 
\p  
\v 10 Suni kachi ri ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ ka jito uꞌu yɨvɨ maa i sɨkɨ ja ka jika ndaa i ichi Yandios. Kandichi Yandios jiin yɨvɨ ya un, ti jandaa kuu ja kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu maa ya jniñu. 
\p  
\v 11 Ti kachi ri ja kandichi Yandios jiin roꞌo naa ra ja nu na kaꞌan ndevaꞌa yɨvɨ nuu ra, kaꞌan i sɨkɨ ra ti kundio ini i roꞌo ja kuaꞌa i tau ra naa ra, ti chakuachi i roꞌo savaꞌa ni ga jnuꞌun ja sɨkɨ ruꞌu.  
\v 12 Ti sɨɨ xaan na koo ini ra naa ra, chi na niꞌin ra taꞌu nuu Yandios. Suni siaꞌan ni ka saꞌa yɨvɨ jiin profeta ni taji ya ja ni kikoyo undi nuu. Suni ni ka ndiyo ini yɨvɨ maa da, siaꞌan nanu ka ndiyo ini yɨvɨ roꞌo vijna naa ra ―kachi ya. 
\s1 Ñɨɨ jiin nduva ñuꞌun ja kuu nuu ñuyɨvɨ 
\r (Mr. 9.50; Lc. 14.34‑35; 11.33) 
\p  
\v 13 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo naa ra, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja saꞌa asun ndeyu, chi kanchuku ndaa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti nanu ja kanchuku ra siaꞌan, ka kuu ra nanu ñɨɨ ja kuu nuu ndeyu. Chi nu na naa xiko uꞌua ñɨɨ un, ti tukaa kuajniñu yo, chi suꞌva kacha yo kiꞌin, ja na kuañu niꞌnu yɨvɨ sɨkɨ naa i. Ti suni siaꞌan kuu jiin roꞌo, chi nu tu kanchuku ndaa ra nuu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti suni siaꞌan tukaa kuajniñu roꞌo ja kuu nuu Yandios. 
\p  
\v 14 Roꞌo naa ra, suni ka kuu ra nanu nduva ñuꞌun ja kuu nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Nu ɨɨn ñuu na kundee xini ɨɨn yuku, ti tu kuu jankɨsaꞌyɨ.  
\v 15 Ni tu kuu skuikun yo ɨɨn yɨtɨ, ti chunde yo chii ɨɨn cajón. Chi suꞌva chuxndee yo ñuꞌun un nuu sukun nava na kundijin nuu taka yɨvɨ kanchuku ini veꞌe.  
\v 16 Suni siaꞌan kuni ya jiin roꞌo naa ra, ti saꞌa ra ja na ndundijin nuu taka yɨvɨ, ti nava na nakuni i taka jniñu vaꞌa ka saꞌa ra. Ti na nakuantaꞌu i nuu Tata ra Yandios, ya kancha undi andɨvɨ. Nakuantaꞌu i nuu ya vanua siaꞌan chindee ya roꞌo naa ra, ti vii vii kunchuku ra naa ra nuu ñuyɨvɨ. 
\s1 Xnaꞌan Jesús nasa kaꞌan ley Moisés 
\p  
\v 17 Koto kondoꞌo ini ra naa ra ja ni chaa ri xnaa ri ley Moisés, xi jnuꞌun ni ka xnaꞌan taka profeta. Tu xnaa ri jnuꞌun un, chi suꞌva vaji ri ja na siuku ri taka jnuꞌun un.  
\v 18 Na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja nɨ iyo ga andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ, ni tu kuu kencha ri ni ɨɨn letra nuu ɨɨn jnuꞌun Yandios, undi na kuu taka nava kuni maa ya.  
\v 19 Ja yukan kuu yɨvɨ tu ka jandatu nuu taka ley ni jaꞌa Yandios, vasu ɨɨn jniñu lulu, ja na xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na saꞌa i, ti na kachi ndaa ri ja yɨvɨ un, tu kuu kɨvɨ i ini ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ko yɨvɨ jandatu ti xnaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja na kuandatu i, ti yɨvɨ yukan ndixia chi najaa i nuu taꞌu Yandios jniñu ti yukan nduñaꞌnu i.  
\v 20 Ti na kachi ri nuu ra ja nu na kunchuku ra nanu kanchuku chaa ka xnaꞌan ley Moisés jiin chaa fariseo yukan, yukan na ti tu kuñukun ini ra ja kɨvɨ ra ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun kɨtɨ ini 
\r (Lc. 12.57‑59) 
\p  
\v 21 Ka jini ra naa ra ɨɨn jnuꞌun ni ka kaꞌan jnaꞌan ra na janaꞌan ja kachi: “Tu kaꞌni ra ndɨyɨ, chi nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌni ndɨyɨ ti kiꞌin yɨ nuu juez ja na xndichi da i.”  
\v 22 Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn yɨvɨ na kɨtɨ ini i nuu ñani jnaꞌan i, ti suni kundaꞌa da yɨvɨ un nuu juez. Nu na saꞌa ndevaꞌa i nuu ñani jnaꞌan i, ti kiꞌin i nuu junta kaꞌnu Israel ja na xndichi da maa i. Ti nuu nau yɨvɨ na kachi ja kakuꞌu xi ja tu iyo ndɨꞌɨ ini ñani jnaꞌan i, na kuñukuu ini i ja kiꞌin i nuu infiernu. 
\p  
\v 23 Ja yukan kuu ja nu na kin soko ra nuu altar Yandios, ti nu ja ni jaa ra yukan, ti nukuꞌun ini ra ja kɨtɨ ini ñani ra nuu ra,  
\v 24 xndoo ja yɨndaꞌa ra yukan nuu altar un, ti nandeokuñɨ ra, ti kin nundaka taꞌu ra nuu da. Yukan na ti sa kuu nandeokuñɨ ra, ti soko ra ja yɨndaꞌa ra nuu altar Yandios.  
\v 25 Nu ɨɨn yɨvɨ na kankuachi jaꞌa ra ja tau ra xuꞌun nuu da, ti kiꞌin da jiin ra undi veꞌe juzgado. Xnakan ndaka taꞌu ra nuu da ichi kuankoyo ra nava tu xndichi da roꞌo nuu juez, chi nakuaꞌa juez un roꞌo nuu policia, ti chaa un chunde da roꞌo vekaa.  
\v 26 Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra, ja siaꞌan ni kundee ra vekaa un undi na chunaa ndɨꞌɨ ra ja tau ra nuu chaa un, ti sa kee ra kiꞌin ra. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun ka yɨsɨkɨnchaa jnaꞌan 
\p  
\v 27 Ka jini ra nava ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Koto kusɨkɨnchaa jnaꞌan ra jiin ɨnga ñasɨꞌɨ.”  
\v 28 Chi na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn chaa na kuni da ɨɨn ñasɨꞌɨ ti kuu ini da ndeꞌe da ña, ti chaa un ja ni chakuachi da maa da jiin ña undi añu da. 
\p  
\v 29 Ti nu nduchi kuaꞌa ra kuu ja ni ndeꞌe un, tava na kiꞌin. Chi vaꞌa ga ja nu ɨɨn ni nduchi ra na naa, ti ansu ja kiꞌin ra nɨ jiin yɨkɨ kuñu ra nuu infiernu.  
\v 30 Ti nu ndaꞌa kuaꞌa ra kuu ja ni saꞌa ɨɨn kuachi, kaꞌncha na kiꞌin, chi vaꞌa ga ja nu ɨɨn ni ndaꞌa ra un na naa, ti ansu ja kiꞌin ra nɨ jiin yɨkɨ kuñu ra nuu infiernu. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ yɨvɨ ka xndoo jnaꞌan 
\r (Mt. 19.3‑9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18) 
\p  
\v 31 Suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ti nuu kuu ja na ndokani da ɨɨn tutu ja ni ka xndoo jnaꞌan da.”  
\v 32 Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra ja nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ti nu tu naa kuachi ni saꞌa ña, ja kinikava ña jiin ɨnga chaa, ti chaa un chakuachi da maa ña. Ko nu ɨnga chaa na nandaꞌa jiin ɨɨn ñaꞌan ni kendo un, ti suni chakuachi da maa da. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun ka chisojnuꞌun 
\p  
\v 33 Suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Koto naa ini ra, ti tu siuku ra taka jnuꞌun ni chisojnuꞌun ra nuu Yandios, ja maa Yandios kuu ya kuaꞌa jandaa jaꞌa ra.”  
\v 34 Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja tu chisojnuꞌun ra siaꞌan, chi nu na chisojnuꞌun ra ja andɨvɨ kuu ja kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, ti yukan kuu nuu kancha maa Yandios.  
\v 35 Ni tu kachi ra ja ñuyɨvɨ kuu ja kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, chi jaꞌa kuu nuu jañu ya jiin jaꞌa ya, chi maa ya xiin. Ni ja kuu ñuu Jerusalén, ja yukan tu kuaꞌa jandaa jaꞌa ra, chi yukan kuu ñuu chaa kuu Rey kuñaꞌnu ga ja taꞌu jniñu.  
\v 36 Ni tu chisojnuꞌun ra ja kuu ixi xini ra. Sandau tu siuku ra, ti nasa kuu sama ra color ixi xini ra ti maa ya ni jaꞌa.  
\v 37 So nɨnɨ kuu ja kachi ra naa ra ja “kuu” xi “tu kuu”, chi tu nijniñu ɨnga jnuꞌun un, vasu ɨɨn jnuꞌun kanuu ga kuu ja chisojnuꞌun ra un, chi taka ga jnuꞌun un vaji nuu jaꞌuꞌu un. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ yɨvɨ ka ndiyo ini nuu jnaꞌan 
\r (Lc. 6.29‑30) 
\p  
\v 38 Suni ka jini ra ja ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Nu ni stuji yɨvɨ nduchi ra, ti suni stuji nduchi maa i. Ti nu ni tava i jnuꞌun yoso ra, ti suni tava ra jnuꞌun yoso maa i.”  
\v 39 Ko ruꞌu na kachi ri: Koto kinjnaꞌan ra jiin yɨvɨ kani roꞌo, chi suꞌva nu ni kani i ɨɨn nuu nuu ra, kuaꞌa ɨnga nuu ra na kani tuku i.  
\v 40 Nu ɨɨn yɨvɨ na kankuachi ja kuni kuisonchaa i camisa ra, suni kuaꞌa jnuꞌun ja na kundaꞌa i chamarra ra.  
\v 41 Nu ɨɨn yɨvɨ na chayɨka roꞌo ja kin nchaka ra ndajniñu i sava ichi, ti vaꞌa ga na kinchaka ra i undi nuu kiꞌin yɨ.  
\v 42 Ti nu savaꞌa ni ga yɨvɨ na kakan nuu i ɨɨn ndajniñu nuu ra, kuaꞌa ndajniñu kuni i, ti koto siokani ra siaꞌan ni yɨvɨ un kiꞌin. 
\s1 Na kundaꞌu ini yo yɨvɨ jito uꞌu yoꞌo 
\r (Lc. 6.27‑28, 32‑36) 
\p  
\v 43 Ka jini ra ja suni siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ janaꞌan: “Kundaꞌu ini nuu yɨvɨ kundaꞌu ini roꞌo, ti koto uꞌu nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo.”  
\v 44 Ko ruꞌu na kachi ri nuu ra naa ra ja na kundaꞌu ini ra nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Kakantaꞌu nuu maa Yandios ja kuu yɨvɨ ka kaꞌan ndevaꞌa nuu ra ti ka kaꞌan i sɨkɨ ra, ti chindee yɨvɨ un vasu na kani i roꞌo.  
\v 45 Chi siaꞌan ti sa stuu ra maa ra ja yɨꞌɨ ra jiin maa Tata ra Yandios, ya kancha andɨvɨ. Chi maa ya kuu ja saꞌa ja ndii sɨkɨ yɨvɨ vaꞌa jiin yɨvɨ kueꞌe, ti suni jaꞌa ya sau ja kuu taka yɨvɨ un, ti yɨvɨ un suni kuu i jnaꞌan ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa.  
\v 46 Ko nu roꞌo na kundaꞌu ini ra nuu nɨnɨ yɨvɨ ka kundaꞌu ini maa ra, ¿ti nau taꞌu ra iyo ja nu siaꞌan naa saꞌa ra nusa? Ti suni undi chaa ka jikan yaꞌu nuu puestu un ka saꞌa da siaꞌan.  
\v 47 Ti suni nu na kanxiaꞌu ra jiin nɨnɨ yɨvɨ mani ra jiin, ti tu vaꞌa nu na saꞌa ra siaꞌan, chi undi yɨvɨ ja tu ka kandixia Yandios, suni siaꞌan ka saꞌa i.  
\v 48 Ja yukan kuu ja koo ndaa ini ra jiin taka ni yɨvɨ. Ti siaꞌan kunchuku ndaa ra, chi Tata yo Yandios, ya kancha andɨvɨ, nɨnɨ iyo ndaa ini ya jiin yoꞌo naa yo ―ni kachi Jesús. 
\s1 Xndaku Jesús nasa koto ndaꞌu yo ñani jnaꞌan yo 
\c 6  
\p  
\v 1 Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto stuu ra ɨɨn jniñu ja ka saꞌa ra nuu yɨvɨ ja na ndeꞌe i roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti Tata yo Yandios ja kancha andɨvɨ, tu kuaꞌa ya taꞌu ra.  
\v 2 Nu ka kuni chindee ra yɨvɨ ndaꞌu naa i, koto stuu ra nuu nɨ ñuu, nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka kaꞌan vixi i, ka jika i ichi, xi ini veñuꞌun Israel, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Siaꞌan ka kaꞌan i nava na nakuaꞌa yɨvɨ ja yɨñuꞌun i nuu i maa i naa i. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja yukan ni kuu ndɨꞌɨ taꞌu i.  
\v 3 Ti roꞌo nu ka kuni ra chindee ra yɨvɨ ndaꞌu, ko kuaꞌa xeꞌe ra un nava tu kuni ni ɨɨn yɨvɨ.  
\v 4 Siaꞌan saꞌa ra nava maa ɨɨn ni Yandios na kuni jniñu un, chi maa ya kuu ja kuaꞌa taꞌu ra. 
\s1 Xnaꞌan Jesús nasa kakantaꞌu yo 
\p  
\v 5 Nu ka kuni kakantaꞌu ra naa ra, koto saꞌa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja ka nu kujiin i ini veñuꞌun, xi jikɨ calle ja na kuni yɨvɨ nuu i, ja jiin jnuꞌun i ka stuu i ja tu ka chiñuꞌun i jnuꞌun Yandios. Ko na kachi ndaa ri ja jiin yukan ni, ti ja ka iyo taꞌu i.  
\v 6 Ko roꞌo nu kuni kakantaꞌu ra, ndɨvɨ ini veꞌe ra, kasɨ yuxeꞌe ra, ti kakantaꞌu nuu Yandios nuu kande maa ɨɨn ni ya jiin ra. Ti jini ya jnuꞌun kaꞌan ra, ti maa ya na kuaꞌa taꞌu jikan ra nuu ya.  
\v 7 Nu jikantaꞌu ra, ti tu ndaku niꞌin nuu nuu ra ɨɨn jnuꞌun kaꞌan ra, nanu ka saꞌa yɨvɨ tu ka nakuni nau kuu maa Yandios. Chi ka ndoꞌo ini i ja kunisoꞌo Yandios jnuꞌun ka kaꞌan i, ja siaꞌan nu nuu nuu ka ndaku niꞌin i jnuꞌun ka kaꞌan i.  
\v 8 Koto ma saꞌa ra siaꞌan naa ra, chi xnaka Yandios jini taka ja ka nandɨꞌɨ ra naa ra, ti sa ka jikan ra nuu ya.  
\v 9 Ja yukan kuu ja siaꞌan kakantaꞌu ra naa ra: 
\q1 Tata yo Yandios, ja kancha ni andɨvɨ, kava yɨñuꞌun yo nuu sɨvɨ ni, ti maa ni kuu ja kuñaꞌnu ga. 
\q1  
\v 10 Jika na nuu ni ja yachi na kiji kɨvɨ taꞌu ni jniñu nuu nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ yo. 
\q1  
\v 11 Ti kuaꞌa ni staa nakaji yo vijna ja kuu ja ndendajnu yo ɨɨn kɨvɨ ɨɨn kɨvɨ. 
\q1  
\v 12 Kuan kaꞌnu ini ni nuu kuachi ka saꞌa na, nanu ka jan kaꞌnu ini na nuu ñanijnaꞌan na nuu taka ja ka saꞌa i jiin na. 
\q1  
\v 13 Koto maa kuaꞌa ni jnuꞌun ja kotojnuni jaꞌuꞌu un saña, ti suꞌva nama ni saña nuu nundoꞌo un. 
\q1 Chi maa ni xiin nuu taꞌu jniñu, ti maa ni kuu ja ndiso jniñu ñaꞌnu un. 
\q1 Ti ñaꞌnu ga na koo sɨvɨ ni sɨkɨ yo ja kuu saa ni. Ti siaꞌan na koo. 
\m Kachi ra naa ra. 
\p  
\v 14 Ti ɨɨn jnuꞌun kanuu ja kakantaꞌu ra un kuu ja sakaꞌnu ini ra nuu yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti suni maa Yandios, ya kancha andɨvɨ, sakaꞌnu ini ya nuu kuachi ra.  
\v 15 Ko nu tu sakaꞌnu ini ra nuu yɨvɨ ka jito uꞌu roꞌo naa ra, suni siaꞌan maa Yandios tu sakaꞌnu ini ya nuu kuachi ra naa ra ―ni kachi ya. 
\s1 Xndaku Jesús nasa koo ndicha ini yo 
\p  
\v 16 Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ka kuni ra koo ndicha ini ra, koto sakuiꞌya ini ra naa ra nanu ka saꞌa yɨvɨ ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun i. Ka sakuiꞌya i nuu i ko so ja na kuni yɨvɨ ja ka iyo ndicha i. Na kachi ri nuu ra ja jiin yukan, ti ja ni ka niꞌin taꞌu i. Ti yukan ni kuu ndɨꞌɨ ja niꞌin i.  
\v 17 Ko roꞌo naa ra, nu ka kuni koo ndicha ini ra, nakacha nuu ra, ti nachuꞌun ra kuka xini ra.  
\v 18 Nava siaꞌan tu kani ini yɨvɨ naa i ja iyo ndicha ini ra, chi maa ɨɨn ni Yandios, ya kancha jiin ra kuu ja jini ya, ti nava na kuaꞌa ya taꞌu ra ―ni kachi ya. 
\s1 Nanu kuu nu skaya yo yaji yo 
\p  
\v 19 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto skaya ra ja kuñavaꞌa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi nde iyo tikixin ti nde kuaꞌa jniñu ka stɨvɨ tɨ, ti suni kuu kɨvɨ ñakuiꞌna ti sakuiꞌna i.  
\v 20 Vaꞌa ga ja nu na skaya ra jniñu vaꞌa kuni maa Yandios, ya kancha andɨvɨ, chi yukan tu iyo tikixin ti tundo xnaa yo, ti ni ñakuiꞌna tu kuu kɨvɨ ja sakuiꞌna.  
\v 21 Ja yukan kuu ja nu ndiyo xaan ini ra ja na nakaya yaji ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti xnaa ndɨꞌɨ ra yaji ra nuu Yandios nuu kancha ya andɨvɨ ―kachi ya. 
\s1 Ɨɨn ñuꞌun ja kuu yɨkɨ kuñu yo 
\p  
\v 22 Siin Jesús xndaku ya ti ni kachi ya: 
\p ―Nduva yɨtɨ kuu nduchi ra ja kuu nuu nɨ tuꞌu yɨkɨ kuñu ra. Nu ka iyo vaꞌa nduchi ra, ti suni siaꞌan iyo vaꞌa nɨ yɨkɨ kuñu ra.  
\v 23 Ko nu tu ndijin nduchi ra, ¿ti nasa kundijin ichi kiꞌin ra nusa? Ti ñuñaa kuaꞌan ra nu siaꞌan. Chi nu na ndaꞌva yɨtɨ un, ti nduva ra ti tuji ra. Ti tu kuu nasa ndoko ra, chi iyo xaan kaa ichi ñuñaa kuaꞌan ra un. 
\s1 Tu xndiꞌi ini yo sɨkɨ ja kuchaku yo 
\p  
\v 24 Ni ɨɨn yɨvɨ tu kuu kunukuachi nuu uu jitoꞌo, chi kendo vaꞌa i jiin ɨɨn da, ti kendo kuiꞌya i jiin ɨnga da. Ni tu kuu kunukuachi i nuu Yandios, ti ja kundio ini i xuꞌun jiin ñuꞌun. Chi nɨnɨ nuu maa ni ya kuu nu na kondoꞌo ini i, ti ansu ja kundio ini i xuꞌun ―ni kachi ya. 
\s1 Jito Yandios Seꞌe ya 
\p  
\v 25 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Na kachi ri nuu ra naa ra, ja koto ma xndiꞌi ra ini ra ja kuu ja kaji ra xi ja koꞌo ra, ja na kuchaku ra, xi ja kuu saꞌma kuꞌun ra naa ra. Chi maa Yandios ni saꞌa ja chaku ra jiin yɨkɨ kuñu ra. Ti maa ya kuu ja kuaꞌa ja kaji ra jiin saꞌma kuꞌun ra.  
\v 26 Ndeꞌe naa ra, kɨtɨ ka ndava nuu tachi un, tu naa jniñu ka saꞌa tɨ ja nastutu tɨ, ti savaꞌa tɨ kuꞌiin, ko Tata ra Yandios, ya kancha ya andɨvɨ, jaꞌa ya ja ka yee tɨ. Ko na kachi ri ja kanuu ga roꞌo naa ra ja kuu kɨtɨ ka ndava un.  
\v 27 Ti ni tundo niꞌin ra naa ra vasu na xndiꞌi xaan ini ra jiin ja kuchaku ra, xi jiin ja kundio ini ra ja kusukun ga ra. ¿Va nu ja ndɨꞌɨ xaan ini ra jiin un, ti niꞌin ra kuu ra nu? 
\p  
\v 28 ¿Xi vaꞌa ka saꞌa ra ja ka xndiꞌi xaan ini ra ja kuu saꞌma ra nu? Ndeꞌe naa ra nasa ka jaꞌnu ita rosa un, ti tu jini yo nasa jaꞌnu, ko vii xaan kanda.  
\v 29 Ko na kachi ri ja ni Salomón, chaa ni kuu rey Israel na janaꞌan, tu ni suku da nanu ita un, vasu vii xaan ni kaa saꞌma da.  
\v 30 Ti maa Yandios skuaꞌnu ya ita un, ti vii xaan na skutu ya i. Ko vasu vii xaan ni kanda vijna ti ijña ja ni ka ichi, ti tukaa ga kuni yo. Chi suꞌva kayu nuu ñuꞌun. Ja yukan kuu ja nu siaꞌan saꞌa Yandios ja jito vaꞌa ya ita un, ¿ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja na koto vaꞌa ya nu? ¿Ndoo xaan ka ndɨꞌɨ ini ra nusa?  
\v 31 Ja yukan kuu ja koto kachi ra naa ra: “¿Ndoo kaji yo vijna? ¿Ti nasa koꞌo yo vijna?” Xi kachi ra naa ra: “¿Nasa kuꞌun yo naa yo vijna?”  
\v 32 Chi taka un ka kaꞌan yɨvɨ, ja tu ka nakuni i nau kuu Yandios. Ko roꞌo naa ra, iyo ɨɨn Tata ra ja kuu Yandios kancha andɨvɨ, ti ja jini ya ja taka un ka nandɨꞌɨ ra naa ra.  
\v 33 Ja yukan kuu ja kuñukuu ini maa Yandios naa ra, ti kuandatu nɨ ini ra jniñu taꞌu ya, nava na kuaꞌa ya taka ja ka nandɨꞌɨ ra naa ra.  
\v 34 Ti siaꞌan tu xndiꞌi xaan ini ra naa ra ja nasa koo ra ijña, chi taka ni kɨvɨ vaji nundoꞌo un, ti suni siaꞌan kuaꞌa ja ka nandɨꞌɨ yo vaji ɨɨn kɨvɨ ɨɨn kɨvɨ ―ni kachi Jesús. 
\s1 Koto kuu ichi ini yo nuu yɨvɨ 
\r (Lc. 6.37‑38) 
\c 7  
\p  
\v 1 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto kuu ichi ini ra nuu yɨvɨ ja kaꞌan ndoo ra, nava suni Yandios tu ske ichi ya roꞌo, ja suni siaꞌan kaa tu maa ra.  
\v 2 Chi suni nanu ka kaꞌan ndevaꞌa ra nuu ñanijnaꞌan ra, suni siaꞌan xndichi Yandios roꞌo, ti saꞌa ya jiin ra nanu ka saꞌa maa ra jiin ñanijnaꞌan ra.  
\v 3 Nu siaꞌan na saꞌa Yandios, ¿ti nasa kuu kaꞌan ndoo ra ja kuu ichi ini ra ndeꞌe ra nuu ñanijnaꞌan ra, nu iyo ɨɨn kuachi i, vasu jakuu ga kaa tu maa ra jiin kuachi ra xino?  
\v 4 Ko nu ja kuu ga kaa maa ra jiin kuachi ra, ¿ti ndoo kaꞌan vixi ra nuu ñanijnaꞌan ra ja iyo ndoo ra nusa? ndeꞌe na kaa jniñu saꞌa ra, ti suni yuji xaan ra jiin kuachi ra.  
\v 5 Ko na kachi ri ja ka kuu ra nanu ja xndoo jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun, yɨvɨ ja tu jini ra ja xnakan ndeꞌe vaꞌa ra nasa kancha maa ra jiin kuachi ra, ti sa kuu kotonchaa ra ɨɨn kuachi lulu ka saꞌa ñanijnaꞌan ra. 
\p  
\v 6 Koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu ina, chi tu kuantaꞌu i jnuꞌun kaꞌan ra. Suꞌva ske ichi i jnuꞌun un, chi ka kuu i nanu ina xaan ja ka jnɨɨ ñɨꞌɨn tɨ yoꞌo. Ni koto xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kanchuku nanu kɨtɨ, chi ske xiko i jnuꞌun un, ti kuañu niꞌnu i. Ndeꞌe ra kɨtɨ un nu ni chitu chii tɨ ti tuxijni tɨ, chi nuni un ti jañu niꞌnu tɨ sɨkɨ ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nasa kakantaꞌu yo nuu Yandios 
\r (Lc. 11.9‑13; 6.31) 
\p  
\v 7 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi da: 
\p ―Koto xndiꞌi ra ini ra, ja kakantaꞌu ra nuu Yandios. Siin kakantaꞌu ra nuu ya nanu ja kana ra xini ɨɨn yɨvɨ nu nandɨꞌɨ ra ɨɨn ndajniñu. Ti siaꞌan na kunisoꞌo ya ti kuaꞌa ya nau ja nandɨꞌɨ ra.  
\v 8 Chi nu siin yo jikantaꞌu yo, ti kuaꞌa ya nuu yo. Chi nu nduku yo ti naniꞌin yo. Ti nu na kana yo ti kunisoꞌo ya.  
\v 9 ¿Xi ka iyo ɨɨn ɨɨn ra ja tava ini ra kuaꞌa ra ɨɨn yuū nuu seꞌe ra, nu ka jikan i staa nuu ra nu?  
\v 10 ¿Xi nu ka jikan i chāká, ti kuaꞌa ra ɨɨn koo nuu i nu?  
\v 11 Roꞌo naa ra, vasu ka nchakuachi ra, ko suni iyo jniñu vaꞌa ka saꞌa ra ja ka nduku ra ja vaꞌa ja kuu seꞌe ra. Ti suni siaꞌan Tata ra Yandios, ya kancha andɨvɨ, kuaꞌa ya taka ja vaꞌa nu na kakan ra nuu ya naa ra. 
\p  
\v 12 Ja yukan kuu ja kava yɨñuꞌun ra jiin yɨvɨ naa i, nava suni siaꞌan na nakuaꞌa i ja yɨñuꞌun roꞌo naa ra, chi siaꞌan taꞌu ley Moisés jniñu jiin taka ga tutu ni ka chaa profeta na janaꞌan―ni kachi Jesús. 
\s1 Iyo uu ichi 
\r (Lc. 13.24) 
\p  
\v 13 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Na kachi ri ja iyo uu ichi naniꞌin ra, ɨɨn kuu ichi vaꞌa ti ɨnga kuu ichi nundoꞌo. Ti ichi nundoꞌo un tu yɨɨ kiꞌin ra, chi jicha xaan, ti nuña ja saꞌa ra nava kuni maa ra. Yukan iyo jnuꞌun ndichi ini, kuu siin ra jiin taka jnuꞌun ra, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un kande nuu jnaꞌnu ndatu ra, ti kuaꞌa yɨvɨ kuankoyo i ichi un, ko sandɨꞌɨ ni ga ichi un ti naa yɨvɨ un naa i.  
\v 14 Ti ichi vaꞌa ja kuu ichi Yandios, viꞌi nchaa ni kaa, ti nde kuaꞌa yɨvɨ tu ka nanduku i ichi un, chi jaku ni yɨvɨ kuu ja ka naniꞌin ichi un, ti yukan kundikun i kuankoyo i jiin. Ti nuu ndɨꞌɨ ichi un, kuu nuu najaa i nuu Yandios. Ti yukan nanitaꞌu i ja na kuncha i jiin ya ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jiin ndeꞌe yujnu sa nakuni yo nuu yujnu vaꞌa xi yujnu kueꞌe kuu 
\r (Mt. 12.33‑37; Lc. 6.43‑44) 
\p  
\v 15 Koto maa ra naa ra jiin yɨvɨ ka xndaꞌu ñaꞌan, ja ka kaꞌan ja ka kuu i profeta ka kaꞌan jnuꞌun Yandios un. Chi yɨñuꞌun vekoyo i nuu ra naa ra, ko añu i kuu nanu kɨtɨ xaan, chi ka ñuꞌun kuiꞌna ini i.  
\v 16 Ti roꞌo naa ra tu ka jini ra ndoo ka ndoꞌo ini yɨvɨ un, nu ka ndoꞌo vaꞌa ini i xi tuu. Ko jiin jniñu saꞌa i un ti kuni ra naa yɨvɨ ka kuu i. Chi na kachi ri ja tu kuu kuniꞌin yo ndeꞌe tɨkaꞌya xini ɨɨn nuꞌiñu, xi kuniꞌin yo tɨchɨ vixi xini ɨɨn nuꞌiñu xaan.  
\v 17 Ja yukan kuu ja taka yujnu vaꞌa kuaꞌa ndeꞌe vixi. Ti taka yujnu ka jaꞌa ndeꞌe kueꞌe tu kaji yo. Siaꞌan kuu yɨvɨ vaꞌa, chi ndoꞌo ini i saꞌa i ɨɨn jniñu vaꞌa. Ti yɨvɨ saꞌa ndevaꞌa un, mani jniñu kueꞌe ndoꞌo ini i.  
\v 18 Ti yujnu vaꞌa un tu kuu kuaꞌa ndeꞌe kueꞌe, ni yujnu kueꞌe un, tu kuu kuaꞌa ndeꞌe vaꞌa. Yukan kuu ja ɨɨn yɨvɨ vaꞌa tu saꞌa ndevaꞌa i, ti yɨvɨ kueꞌe un nɨnɨ ka saꞌa ndevaꞌa i.  
\v 19 Ti taka yujnu kueꞌe ja tu kee ndeꞌe vaꞌa xini un, kaꞌncha yo ti na kayu nuu ñuꞌun. Ti nu saꞌa yo siaꞌan jiin yujnu un, va jandaa ndixia kuu ja kuaꞌa Yandios ɨɨn nundoꞌo xaan nuu yɨvɨ kueꞌe un.  
\v 20 Ja siaꞌan kuu ja jiin jniñu ka saꞌa i un, nakuni yo naa yɨvɨ ka kuu i, ja tu kaꞌan ndaa i jnuꞌun Yandios. 
\r (Lc. 13.25‑27) 
\p  
\v 21 Ansu tendɨꞌɨ yɨvɨ ndakuniꞌin sɨvɨ ri najaa i andɨvɨ nuu taꞌu Yandios jniñu, vasu na kachi i: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni.” Yɨvɨ yukan tuu, chi nɨnɨ yɨvɨ siuku jniñu taꞌu Tata ri Yandios, ya kancha andɨvɨ. Yɨvɨ yukan ni kuu ja najakoyo.  
\v 22 Nu na jaa kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga un, ti nde kuaꞌa yɨvɨ ndakuniꞌin sɨvɨ ri, ti kachi: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni. Saña kuu ja ni ndiso jniñu nuu ni na ni kaꞌan na jnuꞌun ni. Ti jiin sɨvɨ ni ni ka keniꞌin na tachi xaan un kuankoyo, ti suni jiin sɨvɨ ni ni ka saꞌa na kuaꞌa ga jniñu ñaꞌnu”, kachi.  
\v 23 Ko yukan na ti kachi ri jini yɨvɨ un: “Jankɨvɨ ni nakuni ri roꞌo ja kuu ra seꞌe ri. Kuxio nuu ri naa ra, ti kuankoyo roꞌo, yɨvɨ ndevaꞌa”, kachi ri ―ni kachi Jesús. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ uu veꞌe 
\r (Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22) 
\p  
\v 24 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ja yukan kuu ja yɨvɨ kuni chunsoꞌo, na chunsoꞌo i, ti na saꞌa i jniñu taꞌu ri. Ti yɨvɨ un kuu i nanu ɨɨn chaa yukun ini, ja konuꞌun xaan ni saꞌa da veꞌe da, ti kunuu teyɨɨ ni skee da yuu ka ndiso nama veꞌe un.  
\v 25 Ni kii ɨɨn sau xaan, ni ndaa nducha ti ni kani ɨɨn tachi xaan jika veꞌe un, ko tu ni nduva veꞌe un, chi kunu xaan ka yɨndɨyɨ yuu ka ndiso nama veꞌe un.  
\v 26 Ko yɨvɨ ni jinisoꞌo ti tu ni siuku i taka jnuꞌun kaꞌan ri, kuu i nanu ɨɨn chaa ñaa ja ni jani da veꞌe da nuu ñuꞌun taꞌya.  
\v 27 Ni jaꞌa ɨɨn sau xaan, ni ndaa yucha, ti ni nandoyo ñuꞌun un, ni kee ɨɨn tachi xaan, ti ni nduva veꞌe un kuaꞌan, ti ni naa iī ―kachi Jesús. 
\p  
\v 28 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un, ti so ni ka naa ini yɨvɨ ni ka ñusoꞌo jnuꞌun ni kaꞌan ya,  
\v 29 chi ndichi xaan ni xndaku ya jnuꞌun un, ja ni ɨɨn chaa ka xnaꞌan ley Israel un, tu ka xndaku da siaꞌan. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu 
\r (Mr. 1.40‑45; Lc. 5.12‑16) 
\c 8  
\p  
\v 1 Nu ni nandeokuñɨ Jesús jaꞌa yuku un, ti chitu xaan yɨvɨ ni ka nandikun tuku i ya.  
\v 2 Ti ni tuꞌva ɨɨn chaa jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu. Ni jakunjitɨ da nuu ya, ti ni kandaꞌu da jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo Jesús, nu kuni ni ti sandoo ni saña jiin kueꞌe na jaꞌa ―kachi da. 
\p  
\v 3 Yukan na ti ni skaa ya ndaꞌa ya, ni keꞌe ya sɨkɨ da, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Kuni ri, na ndundoo ra vijna ―ni kachi ya. 
\p Nu ni kaꞌan ya siaꞌan, ti ni nduvaꞌa ni chaa kuꞌu un.  
\v 4 Ti ni xndaku ya nuu da: 
\p ―Kuaꞌan, ti koto kani ra jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja, ja ni nduvaꞌa ra. Xnakan, kuaꞌan ti kiꞌin ra nuu sutu un, na kuni da ja, ja ni nduvaꞌa ra. Ti kundaꞌa nau ja soko ra nuu Yandios, siaꞌan nava kachi ley Moisés, nava na kuni yɨvɨ ja, ja ni kenchaa ndɨꞌyɨ un roꞌo ―ni kachi ya. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna ɨɨn muzu capitán romano 
\r (Lc. 7.1‑10) 
\p  
\v 5-6 Nu ni jaa Jesús ñuu Capernaum, ti ni kenda ɨɨn chaa kuu capitán, ja kuu chaa yɨndaꞌa ɨɨn ciento soldado, ka yɨꞌɨ jiin ejército ñuu Roma, ti ni kandaꞌu da jiin Jesús: 
\p ―Jitoꞌyo, kancha ɨɨn muzu na veꞌe na, katuu i jito, ni kuu tɨkuku i, ti uꞌu xaan tonto i ―kachi da. 
\p  
\v 7 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Maa ri na kin saꞌa tajna i ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 8 Ti ni kachi chaa un jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo, kuñaꞌnu ga ni ja kuu saña, ti tu kuu kejnaꞌan na jiin ni. Ja yukan kuu ja tu kuni na ja kiꞌin ni undi veꞌe na, chi so kuni na ja na taꞌu ni jniñu, ti na nduvaꞌa muzu na.  
\v 9 Chi saña, suni iyo ɨɨn chaa kuñaꞌnu taꞌu jniñu nuu na. Ti suni maa na, yɨndaꞌa na soldado na. Ti nu na kachi na jiin ɨɨn da: “Kuaꞌan”, ti kiꞌin da. Ti kachi na jiin ɨnga: “Ñaꞌan jaꞌa”, ti kii da. Ti taꞌu na jniñu nuu muzu na ja na saꞌa i ɨɨn jniñu un, ti saꞌa i ―kachi da. 
\p  
\v 10 Nu ni jinisoꞌo Jesús jnuꞌun un, so ni naa ini ya, ti ni kachi ya jiin yɨvɨ kuaꞌa kuankoyo jiin ya un: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja nɨ tuꞌu ñuu Israel, tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ kandixia ruꞌu nanu ni kandixia chaa jaꞌa.  
\v 11 Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja nde kuaꞌa yɨvɨ kikoyo i ichi nuu kaña jiin ichi nuu kee ndikandii, ti kɨvɨkoyo i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu, ti nukoo i xiin Abraham, Isaac, jiin Jacob.  
\v 12 Ko kuaꞌa yɨvɨ Israel ja ka kuni kunchuku ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu un, keniꞌin ya maa i kinkoyo i ichi fuera ñuu un, ti koo i nundoꞌo kunchuku i. Yukan ti ndeꞌe i ja jnuꞌun kuiꞌya ini, kuꞌyu yuꞌu i, ti nakeyɨꞌɨ i jnuꞌun i ja xaan nakani ini i ―kachi Jesús. 
\p  
\v 13 Yukan na ti ni kachi ya jini chaa kuu capitán un: 
\p ―Kuanoꞌon veꞌe ra, ti na kuu siaꞌan nava ni kandixia ndaa ra ―ni kachi ya. 
\p Ti un, ni nduvaꞌa ni muzu chaa un. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna nana chiso Pedro 
\r (Mr. 1.19‑31; Lc. 4.38‑39) 
\p  
\v 14 Yukan ti ni jaꞌan Jesús veꞌe Pedro. Ni jini ya ja katuu nana chiso Pedro nuu jito, kuꞌu ña jiin kueꞌe kiji xaan.  
\v 15 Ni jnɨɨ ya ndaꞌa ña, ti ni kenchaa ni kiji un maa ña. Yukan ti ni ndoko ña, ni saꞌa ña ndeyu, ni ka yee da jiin ya. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna yɨvɨ kuaꞌa 
\r (Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41) 
\p  
\v 16 Nu ni kuaa, ti ni ka chakoyo yɨvɨ nuu Jesús jiin tɨjnɨ xaan yɨvɨ ka jnaꞌan tachi xaan, ti jiin ɨɨn ni jnuꞌun ni kaꞌan ya, ni keniꞌin ya tachi xaan un kuankoyo. Ti suni ni ka nduvaꞌa ni taka ga yɨvɨ ka kuꞌu un.  
\v 17 Yukan ni kundaa jnuꞌun Yandios nava ni kaꞌan profeta Isaías na janaꞌan, ja ni kachi da: “Maa ya ni kundaꞌu ini yoꞌo jiin kueꞌe ka jnaꞌan yo, ti ni kenchaa ya kuaꞌan”, kachi Isaías. 
\s1 Uu chaa ka kuni kiꞌin jiin Jesús 
\r (Lc. 9.57‑62) 
\p  
\v 18 Nu ni jini Jesús ja nde kuaꞌa yɨvɨ ni ka ndututu jiin ya, ti ni taꞌu ya jniñu nuu ndajaꞌa ya ja na kin yaꞌa da jiin ya undi ɨnga nuu yuu lago un.  
\v 19 Ti ɨɨn chaa ka xnaꞌan ley Israel un ni tuꞌva nuu ya, ti ni kachi: 
\p ―Maestro, kuni kiꞌin na jiin ni vasu savaꞌa ni ga na ichi na kiꞌin ni, ti kiꞌin yo ―ni kachi da. 
\p  
\v 20 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Ñukuii un chi ka iyo yau kava ka yɨꞌɨ tɨ. Ti saa un suni ka iyo taka tɨ nuu ka ndetatu tɨ. Ko ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, va sa nanu iyo nuu ndetatu tɨꞌlɨ xini ri ―kachi Jesús. 
\p  
\v 21 Ti ɨnga chaa kuu ndajaꞌa ya un ni kachi: 
\p ―Jitoꞌyo, kundatu ni na kin chunduji na tata na xnakan, ti sa chaa na, na choꞌo ―ni kachi da. 
\p  
\v 22 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Jini ra ja ka iyo yɨvɨ kanchuku nanu ndɨyɨ, chi tu ka chunsoꞌo i jnuꞌun Yandios. Ti sia yɨvɨ un na chunduji jnaꞌan maa i, ti ñaꞌan na choꞌo ―kachi ya jiin da. 
\s1 Ni saꞌa Jesús ja na jakuɨñɨ tachi sau xaan un jiin nducha lago 
\r (Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25) 
\p  
\v 23 Yukan ti ni kɨvɨ Jesús ini barco, ti yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ya, ni ka ndikun i ya kuankoyo i jiin ya.  
\v 24 Yukan ti ni ndonda ɨɨn tachi sau xaan tonto nuu lago un, ni kejaꞌa kava nuu mani ga nducha un nuu barco un. Ko Jesús chi kixi kixi ni ya.  
\v 25 Ti ni ka xndoto ndajaꞌa un ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―¡Jitoꞌyo, nama ni, yoꞌo chi naa yo. Ka kuni kekaꞌnu yo chii nducha jaꞌa! ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 26 Ko ni kachi ya jiin da: 
\p ―Ndoo xaan ka yuꞌu ra. ¿Xi ka jani ini ra ja tu chindee Yandios roꞌo naa ra nu? ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ndokuɨñɨ ya, ti ni taꞌu ya jniñu nuu tachi sau xaan un jiin lago un, ti naꞌin kuɨtɨ ni kuu. 
\p  
\v 27 Ti so ni ka naa ini chaa un, ti ka nndajnuꞌun da: 
\p ―¡Naa chaa kuu jaꞌa ja undi tachi sau xaan un, jiin lago un ka jandatu nuu da! ―kachi da naa da. 
\s1 Chaa ka jnaꞌan tachi xaan ñuu Gadara 
\r (Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39) 
\p  
\v 28 Nu ni yaꞌa Jesús ɨnga nuu yuꞌu lago un, nuu kuu yuꞌu ñuu Gadara. Ti undi staa stilateón nuu ka ñunduji ndɨyɨ un ni ka kendakoyo uu chaa ka jnaꞌan tachi xaan, ti ni ka chakoyo da nuu Jesús. Ti ndɨnduu da ka jnaꞌan tachi xaan un, ti kuaꞌan xaan ni ka nduu da ja ni ɨɨn yɨvɨ tukaa ga kuu yaꞌa i ichi un.  
\v 29 Ti ni ka jakunchaa da ka kana koꞌo da: 
\p ―¡Niꞌin Jesús, Seꞌe Yandios! ¿Ndoo kɨvɨ nduu ni jiin na naa na, xi vaji ni ja kuaꞌa ni nundoꞌo saña nu? Vasu ti jaa ga kɨvɨ kii juicio ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 30 Ti yajni yukan ka jikonuu kuaꞌa xaan kɨnɨ ka yaji tɨ.  
\v 31 Yukan ti ni ka kandaꞌu tachi xaan un jiin Jesús, ti ni ka kachi: 
\p ―Nu kuni keniꞌin ni saña naa na, ko kuaꞌa ni jnuꞌun ja na nandikun na kɨnɨ un naa na ―ni ka kachi. 
\p  
\v 32 Yukan ti ni kachi Jesús jini tachi xaan un: 
\p ―Kuaꞌan naa ra ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ka xndoo tachi xaan un chaa un naa da, ti ni ka kekoyo kuaꞌan, ti ni ka najnaꞌan jiin kɨnɨ un. Ni ndɨꞌɨ kɨnɨ un ni ka jaꞌa tɨ corrɨ, ti ni ka nukoyo tɨ ɨɨn xaꞌva, ti ni ka kɨvɨ tɨ nuu nducha lago un, ti ni ka kancha tɨ nducha un, ti ni ka jiꞌi tɨ.  
\v 33 Ti chaa ka ndito kɨnɨ un ni ka yuꞌu xaan da, ni ka jaꞌa da corrɨ, ti ni ka jan kasjnuꞌun da nuu yɨvɨ ñuu un nava ni ka jnaꞌan kɨnɨ da, jiin ja ni ka jnaꞌan chaa ka jnaꞌan tachi xaan un.  
\v 34 Yukan na ti tendɨꞌɨ yɨvɨ ñuu un ni ka jaꞌan nuu kande Jesús. Nu ni ka jakoyo yɨvɨ un nuu Jesús, ti ni ka kachi i jiin ya ja na kee ya, ti na kiꞌin ya ñuu. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa tɨkuku 
\r (Mr. 2.1‑12; Lc. 5.17‑26) 
\c 9  
\p  
\v 1 Yukan ti ni ndɨvɨ Jesús ini barco, ni nayaꞌa tuku ya ɨnga nuu yuꞌu lago un. Ti ni najaa ya ñuu maa ya.  
\v 2 Ti yukan ni ka jakoyo yɨvɨ jiin ɨɨn chaa ni kuu tɨkuku, katuu da nuu jito yuu. Ti nu ni jini Jesús ja ni ini da ni ka kandixia da ya ja kuu saꞌa ya tajna chaa kuꞌu un, ti ni kachi ya jiin chaa kuꞌu un: 
\p ―Ndaꞌu seꞌe ri, ndee saꞌa ni ra, chi ja iyo jnu kaꞌnu ini nuu kuachi ra ―kachi ya jiin da. 
\p  
\v 3 Ti yukan kaꞌiin tɨjnɨ chaa ka xnaꞌan ley Israel. Ti nu ni ka jinisoꞌo da jnuꞌun ni kaꞌan Jesús jiin chaa tɨkuku un, ti ni ka kejaꞌa ka ndoꞌo ini da: “¿Xi ndaa ja ndoꞌo ini chaa un ja kuu da Yandios, ja siaꞌan kaꞌan da sɨkɨ ya”? kachi da naa da. 
\p  
\v 4 Ti ja ni jini Jesús ja siaꞌan ka ndoꞌo ini da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo ka ndoꞌo ini ra siaꞌan naa ra?  
\v 5-6 Chi na kachi ri ja maa ri kuu Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti ndisojniñu ri ja kuankaꞌnu ini ri nuu kuachi yɨvɨ naa i. Vijna ti na stuu ri ɨɨn jniñu saꞌa ri jaꞌa ―ni kachi ya. 
\p Yukan na ti ni kachi ya jiin chaa tɨkuku un: 
\p ―Ndoko, nastuu yuu ra, ti kuanoꞌon veꞌe ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 7 Ti ni ndoko chaa tɨkuku un, ti kuanoꞌon da veꞌe da.  
\v 8 Nu ni ka jini yɨvɨ un, ti ni ka naa ini i ja siaꞌan ni saꞌa ya. Ti ni ka kuvaa i ni ka nakanajaa i Yandios ja siaꞌan ni jaꞌa ya jniñu ñaꞌnu un nuu ɨɨn chaa. 
\s1 Kana Jesús xini Mateo ja na kuu da ndajaꞌa ya 
\r (Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32) 
\p  
\v 9 Ni kee Jesús yukan ti kuaꞌan ya, ti ni jini ya ɨɨn chaa nani Mateo, nukoo da nuu kinyaꞌu da puestu, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Ñaꞌan na choꞌo, ti kundikun ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ndokuɨñɨ ni chaa un, ti kuaꞌan da jiin ya. 
\p  
\v 10 Ti nu ni jaa Jesús veꞌe Mateo yukan ni yee ya staa. Ti kuaꞌa xaan chaa ka kinyaꞌu puestu ni kuꞌiin un, jiin tɨjnɨ chaa tu ka siuku ley Israel. Kanchuku da jiin ya nuu mesa ka yee da staa, jiin taka ndajaꞌa ya.  
\v 11 Ko nu ni ka jini chaa fariseo yukan, ti ni ka jikajnuꞌun da ndajaꞌa ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Ndoo kuu ja yaji maestro ra staa jiin chaa ka kinyaꞌu puestu un jiin taka chaa tu ka siuku ley Israel yukan? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 12 Ni jinisoꞌo Jesús ja siaꞌan ni ka kaꞌan chaa un, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Yɨvɨ ka iyo ndendajnu tu ka nandɨꞌɨ i chaa tajna, chi yɨvɨ ka kuꞌu kuu ja ka nandɨꞌɨ ɨɨn médico.  
\v 13 Kuanoꞌon naa ra ti skuaꞌa ra nasa kuni kaꞌan jnuꞌun jaꞌa: “Ruꞌu kuni ri ja na kuankaꞌnu ini nuu jnaꞌan ra naa ra, ti ansu ja soko ra kɨtɨ naa ra.” Chi ansu vaji ri ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka jani ini ja iyo ndoo jiin kuachi i. Chi suꞌva ni chaa ri ja na kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka nakuni ja ka iyo kuachi i, nava na nakani ini i nuu Yandios ―kachi Jesús. 
\s1 Ka jikajnuꞌun da Jesús sɨkɨ jnuꞌun ndicha ini 
\r (Mr. 2.18‑22; Lc. 5.33‑39) 
\p  
\v 14 Yukan ti ni ka chakoyo ndajaꞌa Juan, chaa skuanducha un, nuu Jesús, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Ndoo saña naa na jiin chaa fariseo, xaan tɨjnɨ jinu ka kendo ndicha ini na, ti ndoo ndajaꞌa ni, ndoo tu ka kuu koo ndicha ini da naa da? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 15 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Va nu kuu koo ndicha ini yo nu iyo ɨɨn viko nandaꞌa, ti tu kusɨɨ ini yo nu kancha novio un jiin yo nu? Ko nu na jaa kɨvɨ ja kuxio novio un kiꞌin da, yukan na ti sa kuu koo ndicha ini yɨvɨ un naa i. Suni siaꞌan kuu ja nu nɨ kancha ri ti tu kuu koo ndicha ini chaa ka skuaꞌa jiin ri. Ko jaa ɨɨn kɨvɨ nu na kuxio ri kiꞌin ri, yukan na ti sa na koo ndicha ini da naa da ―ni kachi ya. 
\p  
\v 16 Siin Jesús xndaku ya ja tu kejnaꞌan jnuꞌun jaa ja xnaꞌan ya, jiin jnuꞌun janaꞌan, ti ni kachi ya: 
\p ―Tu kuu nachaa yo saꞌma tuꞌu jiin ɨɨn saꞌma jaa, chi ndɨyɨ saꞌma jaa un ti kaꞌncha saꞌma tuꞌu un, ti suꞌva kuu jicha ga teꞌnde kiꞌin.  
\v 17 Ni tu kuu chuꞌun yo vino jaa chii ɨɨn ñɨɨ tuꞌu, chi vino jaa un ndata ñɨɨ tuꞌu un, ti xnaa yo ndɨnduu. Ja yukan kuu ja na chuꞌun yo vino jaa chii ñɨɨ jaa un, ti siaꞌan ni ɨɨn ni ɨɨn tu xnaa yo ―ni kachi ya. 
\s1 Seꞌe sɨꞌɨ Jairo jiin ñaꞌan ni kueꞌe saꞌma Jesús 
\r (Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56) 
\p  
\v 18 Ni kaꞌan ga Jesús jnuꞌun un, ti ni jaa ɨɨn chaa kuñaꞌnu ini ɨɨn veñuꞌun Israel un, ni jakunjitɨ da nuu Jesús, ti ni kachi da: 
\p ―Ja ni jiꞌi seꞌe sɨꞌɨ na, ko nu na kiꞌin yo, ti chuxndee ni ndaꞌa ni sɨkɨ i, ti va nandoto tuku i ―ni kachi da. 
\p  
\v 19 Ni ndokuɨñɨ Jesús ti kuaꞌan ya jiin chaa un jiin ndajaꞌa ya.  
\v 20 Ti yukan kuaꞌan ɨɨn ñasɨꞌɨ ja ja ni kuu uxi uu kuiya jnaꞌan ña kueꞌe nɨñɨ. Ni tuꞌva ña ichi jata Jesús ti ni kueꞌe ña saꞌma ya,  
\v 21 chi ni ndoꞌo ini ña: “Nu na kundee ri kueꞌe ri vasu saꞌma ya, ti va nduvaꞌa ri”, siaꞌan ni ndoꞌo ini ña.  
\v 22 Ko ni ndeokoto Jesús, ni ndeꞌe ya nuu ña, ti ni kachi ya: 
\p ―Ndee saꞌni ra hija, ja ni nduvaꞌa ra chi ni kandixia ra ruꞌu, ja kuu saꞌa ri tajna maa ra ―ni kachi ya. 
\p Ti yukan un ni nduvaꞌa ni ñaꞌan un. 
\p  
\v 23 Nu ni jaa Jesús veꞌe Jairo, chaa kuñaꞌnu un, ti ni jini ya ja, ja ka iyo tuꞌva música ja kin chunduji da ndɨyɨ lulu un, ti yɨvɨ kaꞌiin un ka kanajiin koꞌo i ja ka ndeꞌe xaan i,  
\v 24 ti ni kachi ya: 
\p ―Kuan kee naa ra fuera un, chi tu ni jiꞌi suchi lulu jaꞌa, chi so kixi i ―kachi ya. 
\p Ti yɨvɨ kaꞌiin un so ni ka jaku i ja siaꞌan ni kaꞌan Jesús.  
\v 25 Ko ni keniꞌin Jesús maa i kuankoyo i ichi fuera, ti ni kɨvɨ ya ini veꞌe un, ni jnɨɨ ya ndaꞌa ñaꞌan lulu un, ti ni ndoko i.  
\v 26 Yukan na ti nɨ tuꞌu ñuu un ni jichanuu jnuꞌun Jesús ja siaꞌan ni kuu un. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna uu chaa kuaa 
\p  
\v 27 Nu ni kee Jesús yukan ti kuaꞌan ya, ti ni ka ndikun uu chaa kuaa jata ya, ti ka kanajiin da kuajakoyo da: 
\p ―¡Kundaꞌu ini ni saña naa na, niꞌin ja kuu seꞌe David, chaa ni kuu rey Israel undi na janaꞌan! ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 28 Ti nu ni jakuɨñɨ Jesús ɨɨn veꞌe, ni ka tuꞌva chaa kuaa un nuu ya, ti ni jikajnuꞌun ya maa da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Kandixia ra naa ra ja kuu saꞌa ri jniñu jaꞌa nu? ―kachi ya. 
\p Ti ni ka kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, ka kandixia na ―kachi da naa da. 
\p  
\v 29 Yukan ti ni kueꞌe Jesús nduchi da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―Na kuu nava ni ka kandixia ra naa ra ―kachi ya. 
\p  
\v 30 Ti ni ka nduvaꞌa ni nduchi chaa un naa da. Yukan na ti niꞌin xaan ni taꞌu ya jniñu nuu da naa da, ja tu kani kutɨ da jnuꞌun nuu yɨvɨ naa i. 
\p  
\v 31 Ko jiꞌi ni ni ka kee da kuaꞌan da, ti ni ka jani ni da jnuꞌun nuu taka yɨvɨ ñuu un jniñu ni saꞌa Jesús. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa ñɨꞌɨn 
\p  
\v 32 San ni ka kee chaa un kuankoyo da, ti ni ka chakoyo tuku uu ga da jiin ɨɨn chaa ñɨꞌɨn, ti chaa un suni jnaꞌan da tachi xaan.  
\v 33 Nu ni keniꞌin Jesús tachi xaan un kuaꞌan, ti ni kejaꞌa kaꞌan chaa ñɨꞌɨn un, so ni ka naa ini yɨvɨ kaꞌiin un, ti ni ka kachi: 
\p ―Jankɨvɨ ka jini yo ɨɨn jniñu siaꞌan, ja kuu nuu nɨ ñuu Israel ―kachi naa. 
\p  
\v 34 Ko ni ka kachi chaa fariseo un: 
\p ―Keniꞌin chaa jaꞌa tachi xaan un kuaꞌan, ko jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu un saꞌa da ―kachi naa. 
\s1 Ni kundaꞌu ini Jesús yɨvɨ naa i 
\p  
\v 35 Ni jikonuu Jesús taka ñuu jiin taka ranchu xnaꞌan ya ini veñuꞌun Israel jiin taka ñuu, xndaku ya ja nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios, ti taꞌu ya jniñu nuu i. Ti kenchaa ya taka nuu kueꞌe ja ka jnaꞌan yɨvɨ.  
\v 36 Ni ndeꞌe ya nuu yɨvɨ un ti ni kundaꞌu ini ya naa i, chi nde ndaꞌu ka saꞌa i, ja ka kuu kuiꞌya ini i. Chi ka kuu i nanu rɨɨ ni ka jichanuu, ti ni ka sana tɨ nanu ja ni ka skuita tɨ jitoꞌo tɨ.  
\v 37 Yukan na ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Jniñu Yandios kuu nanu kɨvɨ ka nastutu yo triu, chi jandaa ndixia kuu ja, ja ni kuu teꞌnde triu un ko jaku ni muzu ka iyo ja sajniñu un. Siaꞌan kuu yɨvɨ jaꞌa naa i, chi ndaꞌu ka saꞌa i ja tundo xndaku nuu i, chi ka kumani chaa xndaku un naa da.  
\v 38 Yukan kuu ja kaꞌan ri ja kakantaꞌu nuu maa Yandios naa ra, chi maa ya kuu ja xiin jniñu un, ti na chuꞌun ya muzu na nastutu jniñu un ―kachi ya. 
\s1 Ni nakaji Jesús ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya 
\r (Mr. 3.13‑19; Lc. 6.13‑16) 
\c 10  
\p  
\v 1 Yukan na ti ni nastutu Jesús ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya ja na kujiin da jiin ya, ti ni jaꞌa ya jniñu ñaꞌnu nuu da naa da, ja na kuu keniꞌin da tachi xaan jiin ja na kenchaa da taka nuu kueꞌe. 
\p  
\v 2 Jaꞌa ka kuu sɨvɨ ndɨ uxi uu ndajaꞌa Jesús. Xnakan ni nakaji ya Simón, ja suni nani da Pedro, jiin ñani da Andrés; Jacobo jiin ñani da Juan, ja ka kuu da seꞌe yɨɨ Zebedeo;  
\v 3 Felipe; Bartolomé; Tomás; Mateo ja ni kuu da chaa kinyaꞌu puestu un; Jacobo ja kuu seꞌe yɨɨ Alfeo; Lebeo ja suni nani da Tadeo;  
\v 4 Simón, chaa ni yɨꞌɨ jiin partido Kananista; jiin Judas, ɨɨn chaa ñuu Cariote ja kuee ga ti ni nakuaꞌa da Jesús nuu enemigo ya. 
\s1 Taji Jesús ndajaꞌa ya ja na kaꞌan da jnuꞌun Yandios 
\r (Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6) 
\p  
\v 5 Ni taji Jesús ndɨ uxi uu chaa un, ko xnakan ni xndaku ya nuu da, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto kinkoyo ra ñuu nuu tu kanchuku yɨvɨ ka kuu yɨvɨ Israel, ni tu kɨvɨ ra ni ɨɨn ndañu Samaria naa ra.  
\v 6 Kuankoyo nuu kanchuku yɨvɨ nación Israel, chi ka kuu i nanu rɨɨ ni ka sana, ti siaꞌan tu ka chaku ini i na ichi kuankoyo i.  
\v 7 Ti kani ra jnuꞌun nuu yɨvɨ un ja, ja ni jaa kɨvɨ nuu taꞌu Yandios jniñu.  
\v 8 Saꞌa ra tajna yɨvɨ ka kuꞌu, ti na xndoto ra yɨvɨ ni ka jiꞌi. Suni saꞌa ra tajna yɨvɨ ka jnaꞌan ndɨꞌyɨ teꞌyu nava na ndundoo i. Ti keniꞌin ra tachi xaan naa ra na kinkoyo. Ti koto maa kinyaꞌu ra nu ni kuu ni ka saꞌa ra taka jniñu un. 
\p  
\v 9 Ichi kinkoyo ra tu kundaꞌa ra oro, ni plata, ni cobre naa ra.  
\v 10 Ni tu kundiso ra ñunu staa ja kuu ichi ra. Vajnuꞌun ni camisa kuu ja kuꞌun ra naa ra, ti tu kundaꞌa ra ndijña ni yujnu xii. Tu kundiso ra taka un, chi ɨɨn chaa saꞌa jniñu nɨnɨ kuu ja niꞌin da ja kaji da. 
\p  
\v 11 Nu ni jakoyo ra ɨɨn ñuu xi ɨɨn ranchu, nduku ɨɨn veꞌe nuu kanu ini ra yɨvɨ, ti yukan kunchuku ra undi sa kinkoyo ra.  
\v 12 Nu ni ka kɨvɨ ra veꞌe un naa ra, kanxiaꞌu ra jiin yɨvɨ un, ja na kukuee kunchuku i.  
\v 13 Nu ka iyo vaꞌa ini yɨvɨ un, ti kakantaꞌu ja na kukuee kunchuku i. Ti nu tuu, ti nduku ra ɨnga veꞌe nuu kunchuku ra naa ra.  
\v 14 Ti taka yɨvɨ ja tu ka jaꞌa veꞌe un, ni tu ka chunsoꞌo jnuꞌun Yandios ka kaꞌan ra, kekoyo veꞌe yɨvɨ un jiin ñuu i. Nu ni kekoyo ra ñuu un, ti kɨsɨ tɨkacha ini ndijña ra naa ra, ti yukan na kuu ɨɨn seña ja tu ni ka kandixia yɨvɨ un jnuꞌun ni ka kaꞌan ra naa ra.  
\v 15 Chi na kachi ri nuu ra naa ra, ja nu na jaa kɨvɨ chaa juicio, ti kaꞌnu ga nundoꞌo kii sɨkɨ yɨvɨ ñuu un, ti ansu yɨvɨ ñuu Sodoma jiin Gomorra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Sɨkɨ ja koto uꞌu yɨvɨ nuu ndajaꞌa Jesús 
\r (Lc. 12.11‑12) 
\p  
\v 16 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ndeꞌe naa ra, ruꞌu taji ri roꞌo kinkoyo ra nanu rɨɨ kuankoyo nuu kaꞌiin kɨtɨ xaan. Kava vivo ra naa ra, ko so ja koto maa ɨɨn ja saꞌa ra jiin yɨvɨ. Kuee kava ini ra naa ra nanu ɨɨn sata, ja tu nduxaan tɨ. Ti siaꞌan kunchuku ra.  
\v 17 Ko ndeꞌe ra naa ra, chi jnɨɨ yɨvɨ presu roꞌo, ti nakuaꞌa roꞌo nuu chaa ka kuñaꞌnu un naa ra, ti kuaꞌa chaa un tau ra ini veñuꞌun Israel un.  
\v 18 Ti sɨkɨ ja ka jika ra jiin ri, ti nakuaꞌa da roꞌo vasu undi nuu gobernador xi nuu rey, ko vasu undi nuu chaa un, ti suni kuu kaꞌan ra jnuꞌun ri jiin nuu yɨvɨ ɨnga nación.  
\v 19 Nu ni ka jnɨɨ da presu roꞌo, ti nakuaꞌa da roꞌo nuu chaa ka kuñaꞌnu un, ti koto ma xndiꞌi ra ini ra naa ra, ja nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra naa ra, chi nu na jaa nuu kaꞌan ra, ti maa Yandios na kachi nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra naa ra.  
\v 20 Chi ansu roꞌo kuu ja kaꞌan, chi Espíritu maa Yandios kuu ja kuaꞌa jnuꞌun kaꞌan ra naa ra. 
\p  
\v 21 Chi yɨvɨ tu ka kandixia, chakuachi jnaꞌan i jiin ñani i, ti nakuaꞌa i da ja na kuū da. Ti suni chaa ka kuu tata, chakuachi da seꞌe da, ti nakuaꞌa da chaa ja na kuū da. Ti suni seꞌe un, chakuachi i tata i, ti nakuaꞌa i da ja na kuu da.  
\v 22 Ja yukan kuu ja nde kuaꞌa yɨvɨ koto uꞌu roꞌo sɨkɨ ja ka yɨꞌɨ ra jiin ruꞌu, ko taka yɨvɨ ka siuku ndaa, vasu na kuui ja sɨkɨ ruꞌu, ko taka nanitaꞌu.  
\v 23 Ko nu ɨɨn ñuu na koto uꞌu yɨvɨ roꞌo naa ra, kuankoyo ɨnga ñuu. Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, xnaka ja nchaa ri ti sa ndekava ra kuikonuu ra taka ñuu Israel.  
\v 24 Ndeꞌe naa ra, ja ka jini ra ja ni ɨɨn ndajaꞌa tu kuu kuñaꞌnu ga ja kuu chaa yɨndaꞌa da, ti ni ɨɨn chaa junukuachi tu kuu kuñaꞌnu ga da ja kuu jitoꞌo da.  
\v 25 Chi nu na saꞌa ndevaꞌa yɨvɨ jiin maa chaa kuñaꞌnu un, ti suni siaꞌan saꞌa i jiin chaa ka kuu taka ndajaꞌa da. Ti nu ka skonani i ruꞌu Beelzebú (ja kuni kaꞌan jaꞌuꞌu kuñaꞌnu), ti ndee ga ja nu tu kaꞌan i sɨkɨ roꞌo naa ra ja ka kuu ra ndajaꞌa ri ―kachi Jesús. 
\s1 Xndaku Jesús nau kuu ja na koyuꞌu yo 
\r (Lc. 12.2‑7) 
\p  
\v 26 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ja yukan kuu ja koto yuꞌu ra ndeꞌe ra yɨvɨ kanda kuaꞌan un, chi tu iyo ni ɨɨn jniñu saꞌa xeꞌe i ja na kendo saꞌyɨ nuu Yandios, chi taka ni kenda nuu ndijin.  
\v 27 Ko jnuꞌun xnaꞌan ri nuu maa ni ra jaꞌa naa ra, ti kaꞌan ra taka nuu kanchuku yɨvɨ naa i.  
\v 28 Ti koto yuꞌu ra ndeꞌe ra yɨvɨ ka jaꞌni yɨkɨ kuñu, chi tu niꞌin i añu ra ja kaꞌni i. Ko maa Yandios kuu ja koyuꞌu ra, chi maa ya kuu ja jaꞌni yɨkɨ kuñu nɨ jiin añu nuu infiernu. 
\p  
\v 29 Maa Yandios kuu ja na kachi nasa koo jiin maa ra naa ra. Jini ndaa yo yukan, chi undi saa kuachi un, jito vaꞌa ya tɨ, ja ni ɨɨn tɨ tu kanakava nuu ñuꞌun nu tu kachi maa Tata ra Yandios.  
\v 30 Ti ja roꞌo naa ra, chi undi ixi xini ra ni kaꞌu ya ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn.  
\v 31 Ja yukan kuu ja koto xndɨꞌɨ ini ra, chi yaꞌu ga ka nchaa ɨɨn ɨɨn ra nuu Yandios ja kuu ɨɨn jnɨɨ saa kuachi un naa tɨ ―kachi Jesús. 
\s1 Yɨvɨ ka yɨꞌɨ jiin Cristo Jesús 
\r (Lc. 12.8‑9) 
\p  
\v 32 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Taka yɨvɨ nu na kachi ndaa ja ni ka yɨꞌɨ i jiin ri, ti suni ruꞌu nakachi ndaa ri nuu Tata ri, ya kancha ya andɨvɨ, ja jini ri maa i.  
\v 33 Ko nu na chisaꞌyɨ i ruꞌu nuu yɨvɨ, ti suni ruꞌu kachi ri ja tu jini ri yɨvɨ un nuu Tata ri, ja kancha ya andɨvɨ ―ni kachi Jesús. 
\s1 Koto uꞌu jnaꞌan yɨvɨ ja sɨkɨ Jesús 
\r (Lc. 12.51‑53; 14.26‑27) 
\p  
\v 34 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Tu kani ini ra naa ra ja ni chaa ri ñuyɨvɨ jaꞌa, ti saꞌa ri ja na kukuee kunchuku mani yɨvɨ naa i. Chi ni chaa ri, ko so ja nu na kandixia i ruꞌu, ti koto uꞌu jnaꞌan yɨvɨ naa i.  
\v 35 Koto uꞌu ɨɨn seꞌe yɨɨ nuu tata da, ti suni ɨɨn seꞌe sɨꞌɨ koto uꞌu ña nuu nana ña, ti seꞌe janu un koto uꞌu ña nuu nana chiso ña.  
\v 36 Ja siaꞌan kuu ja nu na kandixia yɨvɨ ruꞌu, ti koto uꞌu jnaꞌan maa i ini veꞌe i naa i. 
\p  
\v 37 Nu ñukuu ini ra ruꞌu, ko nu kundaꞌu ga ini ra tata ra jiin nana ra, ja siaꞌan ti tukaa ga yɨꞌɨ ra jiin ri. Suni nu ka kundaꞌu ga ini ra seꞌe sɨꞌɨ ra xi seꞌe yɨɨ ra, ti suni tukaa ga ka yɨꞌɨ ra ndaꞌa ri naa ra.  
\v 38 Ti nu tu ka ñukuu ini ra ruꞌu ja kundikun ra ruꞌu, ti vasu na kuū ra, ko tukaa ga ka yɨꞌɨ ra jiin ri.  
\v 39 Chi taka yɨvɨ ka kuni nama i maa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti tukaa nanitaꞌu i ja kuu saa ni. Ko nu na nakani ini i ti xndoo i taka un ja na kundikun i ruꞌu, ti nanitaꞌu i ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nasa niꞌin yo taꞌu nuu Yandios 
\r (Mr. 9.41) 
\p  
\v 40 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ɨɨn yɨvɨ na kuantaꞌu jnuꞌun ri ja ka kaꞌan ra, ti suni jantaꞌu i maa ri. Ti yɨvɨ jantaꞌu ruꞌu, suni ja ni jantaꞌu i Tata ri, ya ni taji ruꞌu.  
\v 41 Ti ɨɨn yɨvɨ nu na kuantaꞌu i jnuꞌun Yandios ja kaꞌan ɨɨn profeta, ti suni niꞌin i taꞌu i nanu ni niꞌin profeta un. Ti nu ɨɨn yɨvɨ na kuantaꞌu i ɨɨn chaa vaꞌa ja ni yɨꞌɨ da jiin ruꞌu, ja so ja kuu da chaa vaꞌa, suni niꞌin da taꞌu da nanu niꞌin chaa vaꞌa un.  
\v 42 Ti vasu savaꞌa ni ga yɨvɨ nu na kuaꞌa i ɨɨn vasu nducha vijin nuu chaa ndaꞌu ja ka ndikun da ruꞌu, ti na kachi ndaa ri ja suni iyo taꞌu yɨvɨ un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Chaa ni ka jika jiin Juan, chaa skuanducha 
\r (Lc. 7.18‑35) 
\c 11  
\p  
\v 1 Nu ni ndɨꞌɨ ni xndaku Jesús nuu ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya, ni kee ya kuan xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ñuu kaꞌiin yajni un. 
\p  
\v 2 Ti Juan, chaa ni skuanducha un, ja kande da vekaa. Ti nu kande da un, ni niꞌin da jnuꞌun taka jniñu saꞌa Cristo. Yukan ti ni taji da uu chaa ka jika jiin da un kuankoyo da nuu kande Jesús,  
\v 3 ti ni ka jikajnuꞌun da ya siaꞌan: 
\p ―¿Maa ni kuu Cristo ja ni chisojnuꞌun Yandios ja kii nu? ¿Xi kundatu yo ɨnga nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 4 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Kuankoyo naa ra ti kani jnuꞌun nuu Juan naa ra taka ja ni ka jini ra jiin taka jnuꞌun ni ka jinisoꞌo ra jaꞌa naa ra.  
\v 5 Kani jnuꞌun nuu da ja ka ndundijin nduchi chaa kuaa un, jiin ja ka ndokaka chaa tɨkuku un, jiin ja ka ndundoo chaa ka jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu un. Suni chaa soꞌo un ka ndundijin soꞌo da, jiin ja ka nandoto ndɨyɨ naa i, jiin ja kuu nuu yɨvɨ ndaꞌu kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nasa nanitaꞌu i ―kachi Jesús. 
\p  
\v 6 Ti kachi jiin da ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ tu ka yuꞌu i kundikun i ruꞌu, vasu na koo ndoꞌo koo nene i ja sɨkɨ ruꞌu. 
\p  
\v 7 Nu ni ka yaꞌa chaa un kuaꞌan da, ti ni kejaꞌa Jesús kaꞌan ya jiin yɨvɨ un ja na chaa kuu Juan, ti ni jikajnuꞌun ya: 
\p ―Na ni ka jandeꞌe ra undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ¿ndoo ka ndoꞌo ini ra ja saꞌa chaa un? Ti tu ni ka jini ra ɨɨn chaa un nanu ɨɨn yoko icha ja kanda jiin tachi un, ti chaa un tu ni sama nuu nuu da jnuꞌun kaꞌan da, chi ɨɨn ni jnuꞌun ni kaꞌan da.  
\v 8 Ti nu ni ka jandeꞌe ra yukan, ¿Xi ni ka jini ra ja ñuꞌun chaa un saꞌma vaꞌa nu? Chi na kachi ri ja yɨvɨ ka ñuꞌun saꞌma fino kanchuku da veꞌe chaa ka kuu rey.  
\v 9 ¿Ti ndoo ni ka jandeꞌe ra nusa? ¿Xi ka jani ini ra ja maa da kuu profeta ja kaꞌan jnuꞌun Yandios nu? Ti jandaa ndixia kuu ja maa da kuu da ɨɨn profeta ja kaꞌan da jnuꞌun Yandios.  
\v 10 Ti sɨkɨ Juan kuu ja kaꞌan nuu tutu ii Yandios siaꞌan: 
\q1 Na taji ri tajnu ri ja na koxnuu da jaa da. 
\q1 Ti na satuꞌva da yɨvɨ naa i sa kiꞌin ra. 
\m Ni kachi Yandios, kachi tutu. 
\p  
\v 11 Jandaa na kachi ri ja tukaa ga iyo ni ɨɨn yɨvɨ nanu Juan ja kuñaꞌnu ga ja kuu Juan, chaa skuanducha un. Ko yɨvɨ ja, ja ni ka jantaꞌu jnuꞌun sɨkɨ ja nasa kɨvɨ i ndaꞌa Yandios, ti taꞌu Yandios jniñu nuu i, vasu tu ka ndiso jniñu i nanu Juan, ko kuni ga yɨvɨ un jniñu ñaꞌnu ga ja saꞌa ya ansu maa da.  
\v 12 Undi na ni chaa Juan, chaa skuanducha un, ti undi vijna, uꞌu xaan sa ka kandixia yɨvɨ jnuꞌun kaꞌan ri ja na kuu kɨvɨ i ndaꞌa Yandios, ti taꞌu ya jniñu nuu i. Ti nɨnɨ yɨvɨ ka ñukuu xaan ini, yukan ni kuu ja kuu kɨvɨkoyo i ndaꞌa ya, ti taꞌu ya jniñu nuu i.  
\v 13 Taka profeta, chaa ni ka kaꞌan jnuꞌun Yandios jiin jnuꞌun kaꞌan ley Moisés un, chaa yukan ni ka kaꞌan jnuꞌun sɨkɨ ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu, sa ni chaa Juan.  
\v 14 Ti nu ka kuni kandixia ra naa ra ja Juan kuu maa profeta ja saꞌa jniñu nanu ni saꞌa profeta Elías na janaꞌan, nava yoso nuu tutu Yandios ja kii.  
\v 15 Yɨvɨ ka kuni chunsoꞌo, na chunsoꞌo i jnuꞌun jaꞌa. 
\p  
\v 16 Jaꞌa na kachi ri jiin nau ja skejnaꞌan ri yɨvɨ kanchuku kɨvɨ vijna. Chi yɨvɨ ka iyo vijna ka kuu i nanu suchi kuachi nu ni ka nukoo i nuu yaꞌu ja ka yɨsɨkɨ i, ti ka kana xini jnaꞌan i,  
\v 17 “Ka tɨvɨ yo xkili, ko tu ni ka jitajaꞌa i. Ti kuaka xaan ni ka jita yo ɨɨn yaa, ko tu ni ka ndeꞌe i”, ni ka kachi i.  
\v 18 Siaꞌan kuu kɨvɨ vijna, chi ni kii Juan, ni kuncha da. Tu ni jiꞌi da ndɨxɨ, ti iyo nasa xndondicha da ini da. Ti roꞌo ni ka kaꞌan ra ja ni yɨꞌɨ da jiin ɨɨn tachi xaan.  
\v 19 Yukan na ti ni chaa tu ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ja yaji ri ti jiꞌi ri, ti ka chakuachi ra ruꞌu ja yaji xaan ri ti jiꞌi xaan ri vino, ti kuu ri amigo chaa ka kinyaꞌu puesto. ¿Nusa ti tu ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa Juan, ni tu ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa tu ruꞌu nu? Ko tundo saꞌa, chi yɨvɨ tuꞌva, ka jini i ja iyo vaꞌa savaꞌa ni ga jniñu ni taꞌu Yandios nuu ri jiin Juan ―ni kachi ya. 
\s1 Yɨvɨ ñuu ni ka nduniꞌin ini 
\r (Lc. 10.13‑15) 
\p  
\v 20 Yukan ti ni kejaꞌa Jesús kankuachi ya sɨkɨ yɨvɨ ñuu nuu ni saꞌa ya kuaꞌa jniñu ñaꞌnu un, chi taka yɨvɨ ñuu un, tu ni ka nakani ini i nuu kuachi i, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 21 ―¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Corazín! ¡Na xaan ga xndaꞌu roꞌo, yɨvɨ ñuu Betsaida! Sa ti ñuu Tiro jiin ñuu Sidón ni saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu un nava ni saꞌa ri nuu ñuu ra naa ra, va ja ni kuu jnaꞌan ni ka nakani ini yɨvɨ un nuu kuachi i niku. Ti kuꞌun i saꞌma ndayɨ, ti nakuchi i yaa ja na kuu seña i ja ni ka nakani ini i.  
\v 22 Ko na kachi ri ja kɨvɨ nu na chaa juicio ti niꞌin ga kii nundoꞌo sɨkɨ ra naa ra ja kuu yɨvɨ ñuu Tiro jiin Sidón.  
\v 23 Ti roꞌo, yɨvɨ ñuu Capernaum, ¿ka jani ini ra ja ni nduñaꞌnu ga ñuu ra nu? Tuu, chi suꞌva ni nukuu ga ñuu ra, ti ndundaꞌu ga ra ja kuu taka ga ñuu. Sa ti taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ri ñuu ra jaꞌa, ni saꞌa ri ñuu Sodoma niku, va ni siin ga ñuu un undi vijna niku.  
\v 24 Ko na kachi ri nuu ra naa ra ja kɨvɨ nu na chaa juicio, ti roꞌo kuu ja niꞌin ga kii nundoꞌo sɨkɨ ra ja kuu sɨkɨ yɨvɨ ñuu Sodoma ―kachi ya. 
\s1 Kaꞌan Jesús ja tu yɨɨ jnuꞌun tatu ya nuu yo 
\r (Lc. 10.21‑22) 
\p  
\v 25 Ti kɨvɨ jña ni jikantaꞌu Jesús nuu Tata ya Yandios, ti ni kachi ya: 
\p ―Nakanajaa na niꞌin, niꞌin ja kuu ni Tata na, ti maa ni yindaꞌa andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ. Nakutaꞌu na nuu ni, chi tu ni stuu ni taka jnuꞌun vaꞌa un nuu chaa tuꞌva un, ko ni stuu ni jnuꞌun un nuu yɨvɨ ndaꞌu ja ni ka nakani ini.  
\v 26 Ni kuu siaꞌan, chi siaꞌan ni kuu ini maa ni ―kachi Jesús. 
\p  
\v 27 Ti ni siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Tata ri, ni nakuaꞌa taka jniñu jaꞌa nuu ri. Ti maa ni ya kuu ja jini ndaa kuɨtɨ nava ndoꞌo inijnuni ri, ja kuu ri Seꞌe maa ya. Ti suni ruꞌu, ja kuu ri Seꞌe ya, jini ndaa kuɨtɨ ri inijnuni maa ya, ja maa ya kuu Tata ri Yandios. Ti maa ɨɨn ni ruꞌu, ja kuu ri Seꞌe ya, kuu ja xnaꞌan nuu yɨvɨ nasa kaa maa Tata yo Yandios.  
\v 28 Ñaꞌan nuu ri naa ra roꞌo ja ka ndɨꞌɨ ini, ti ka nduku ra ichi kiꞌin ra ja na kenchaa kuachi ra, ti ruꞌu na nama roꞌo naa ra, ti tukaa kondoꞌo ra jiin kuachi ra.  
\v 29 Jaꞌa kuu nanu ɨɨn yugo ja chuxndee yo xini yunta nu ka saꞌa tɨ jniñu, ti suni siaꞌan na kuaꞌa ri ɨɨn jniñu nuu ra, ti tu yɨɨ jniñu un, ja tu kuu saꞌa ra. Chi so ja na chunsoꞌo ra jnuꞌun kaꞌan ri, ti kuandatu ra nuu jnuꞌun un. Chi ruꞌu, vaꞌa ini ri jiin ra naa ra, ti ñundaꞌu ini ri ja nama ri roꞌo jiin añu ra naa ra.  
\v 30 Ɨɨn jniñu taya kuu ja kuaꞌa ri nuu ra, ti tu niꞌin iyo ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jniñu ni ka saꞌa ndajaꞌa Jesús ɨɨn kɨvɨ ndetatu 
\r (Mr. 2.23‑28; Lc. 6.1‑5) 
\c 12  
\p  
\v 1 Ti kɨvɨ jña kuaꞌan Jesús jiin ndajaꞌa ya, ɨɨn kɨvɨ ndetatu, ti ni yaꞌa ya ɨɨn ñuꞌun nuu kaa triu. Ti ndajaꞌa ya, ni ka kejaꞌa da ka jnuꞌun da yoko triu. Ka skoyo da ti ka yee da triu un, chi ka jiꞌi da soko.  
\v 2 Ti nu ni ka jini chaa fariseo un, ti ni ka kachi da jiin Jesús: 
\p ―Ndeꞌe, ¿ndoo ka saꞌa ndajaꞌa ra jniñu ja tu iyo vaꞌa ja saꞌa yo kɨvɨ ndetatu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 3 Ti ni kachi ya: 
\p ―¿Xi tu ni ka skuaꞌa ra ɨɨn tutu nava ni ka jnaꞌan David ɨɨn kɨvɨ na ni ka jiꞌi da soko, jiin uu ga jnaꞌan da nu?  
\v 4 Jini ra ja ni ka kɨvɨ da ini veꞌe ii Yandios, ti ni ka yee da staa stila ii un, ja ni maa da jiin uu ga jnaꞌan da un, tu kuu kaji da naa da, chi nɨnɨ sutu un kuu ja ka yee staa stila un niku.  
\v 5 ¿Xi tu ka skuaꞌa ra nuu ley Moisés, nuu kachi ja ni sutu un, tu ka ndetatu da ja kuu kɨvɨ ndetatu, ti ansu suni ɨɨn kuachi kuu un nu?  
\v 6 Ko na kachi ri nuu ra, ja vijna ti iyo ɨɨn ja kuñaꞌnu xaan ga ja kuu sutu ka kuñaꞌnu ini veñuꞌun kaꞌnu un.  
\v 7 Ko maa ra naa ra, tu ka chaku ini ra ndoo kuni kaꞌan junuꞌun ja yoso nuu tutu ii, ja ni kaꞌan Yandios: “Ruꞌu, kuni ri ja na kuankaꞌnu ini nuu jnaꞌan ra naa ra, ti ansu ja ka soko ra kɨtɨ nuu Yandios”, ni kachi ya. Sa ti ka chaku ini ra jnuꞌun un naa ra, ti va tu chakuachi ra yɨvɨ naa i ja ka iyo falta i.  
\v 8 Chi ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kuñaꞌnu ga ri, ti taꞌu ri jniñu nuu kɨvɨ ndetatu jaꞌa ―ni kachi ya. 
\s1 Ni nduvaꞌa ɨɨn chaa ni ichi ndaꞌa 
\r (Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11) 
\p  
\v 9 Yukan ti na kuaꞌan Jesús, ni jaa ya ɨɨn veñuꞌun Israel un.  
\v 10 Ti yukan kande ɨɨn chaa ni ichi ɨɨn ndaꞌa da. Ko vanuxia chaa fariseo un ka nduku da nasa chakuachi da Jesús, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Kuu saꞌa yo tajna ɨɨn yɨvɨ kuꞌu ja kuu kɨvɨ ndetatu nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 11 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Nu nau roꞌo ka ñavaꞌa ɨɨn lélú, ti nu na kinikava tɨ ɨɨn yau ja kuu ɨɨn kɨvɨ ndetatu, ¿ti tu kin tava ra tɨ nu?  
\v 12 ¿Ti ansu yaꞌu ga nchaa ɨɨn yɨvɨ ja kuu lélú un nu? Ja yukan kuu ja na kachi ri ja kuu saꞌa yo ɨɨn jniñu vaꞌa ja kuu kɨvɨ ndetatu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 13 Yukan ti ni kachi ya jiin chaa ni ichi ndaꞌa un: 
\p ―Skaa ndaꞌa ra ―kachi ya. 
\p Ti nu ni skaa chaa un ndaꞌa da, ti ni nduvaꞌa ni nanu kaa ndaꞌa da.  
\v 14 Ti ni ka kekoyo chaa fariseo un kuaꞌan da, ti ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun da nasa kuu kaꞌni da Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ni kaꞌan Isaías undi na janaꞌan 
\p  
\v 15 Nu ni jini Jesús nava ka ndoꞌo ini chaa fariseo un, ni kee ya yukan ti kuaꞌan ya. Ko kuaꞌa xaan yɨvɨ kuankoyo jiin ya, ti ni saꞌa ya tajna tɨjnɨ yɨvɨ ka kuꞌu.  
\v 16 Ko niꞌin xaan ni xndaku ya nuu yɨvɨ un ja tu kani da jnuꞌun nau ja kuu ya.  
\v 17 Yukan ti ni kundaa jnuꞌun ni kaꞌan profeta Isaías na janaꞌan, na ni kachi da: 
\q1  
\v 18 Chaa junukuachi nuu ri jaꞌa, kuu ja ni nakaji ri. 
\q1 Chaa jaꞌa kuu ja kundaꞌu ga ini ri, ti kusɨɨ ini ri jiin da. 
\q1 Kuaꞌa ri Espíritu ri nuu da, ti xndaku da nuu taka nación 
\q1 ja nau kuu maa jnuꞌun ndaa, ti na kuandatu yɨvɨ jnuꞌun un. 
\q1  
\v 19 Ni tu kava vixi ini maa da, ni tu kachi da nuu ni ɨɨn yɨvɨ nau ja kuu da. 
\q1 Ti ni ɨɨn yɨvɨ tu nakuni i ndusu yuꞌu ya. 
\q1  
\v 20 Tu kuaꞌa da nundoꞌo nuu taka ñuu ndaꞌu, chi suꞌva kuaꞌa da jnundee ini undi kɨvɨ na kiꞌin da jniñu ñaꞌnu da, 
\q1 ti taꞌu da jniñu nava iyo. 
\q1  
\v 21 Ti kɨvɨ un sa na kandixia ndaa yɨvɨ taka nación maa da. 
\m Siaꞌan ni kachi profeta Isaías. 
\s1 Ka chakuachi da Jesús ja ndiso jniñu ya nuu jaꞌuꞌu 
\r (Mr. 3.19‑30; Lc. 11.14‑23; 12.10) 
\p  
\v 22 Yukan ti ni ka janchaka da ɨɨn chaa kuaa ja suni ñɨꞌɨn da, ti jnaꞌan da tachi xaan. Ni saꞌa Jesús tajna chaa un, ti ni kuu ndeꞌe da, ti ni kuu kaꞌan da.  
\v 23 Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka naa ini, ti ni ka kachi: 
\p ―¿Xi jaꞌa kuu Seꞌe rey David ja ni jiꞌi undi na janaꞌan nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 24 Ko nu ni ka jinisoꞌo chaa fariseo jnuꞌun un, ti ni ka kachi da: 
\p ―Keniꞌin chaa jaꞌa tachi xaan un kuankoyo, ko jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu kuñaꞌnu un (ja suni nani Beelzebú), chi yukan kuu ja yɨndaꞌa taka tachi xaan un ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 25 Nu ni jini Jesús ja siaꞌan ka ndoꞌo ini chaa un, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ɨɨn gobiernu, na kusɨɨn da jiin yɨvɨ da ti kejaꞌa kanaa da naa da, ti gobiernu un tu kuñɨɨ, chi naa. Suni siaꞌan nuu ɨɨn ñuu xi ɨɨn familia, nu tu ka iyo ɨɨn nuu ini, ti familia un, tu kuu kunchuku mani.  
\v 26 Ti suni siaꞌan kuu nu maa jaꞌuꞌu un na keniꞌin tachi xaan un kiꞌin ja kuu ndajaꞌa maa. Nu siaꞌan na saꞌa, ti ka sasɨɨn jnaꞌan maa, ¿ti nasa kuñɨɨ jiin jniñu ndiso un nusa? 
\p  
\v 27 Ti ka kaꞌan ra ja ruꞌu keniꞌin ri tachi xaan un kuankoyo jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu kuñaꞌnu un. Ko sa ti siaꞌan kuu, ti va suni yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ra naa ra, va suni kuu keniꞌin i tachi xaan un jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu un kinkoyo. Ja yukan na kachi ri ja maa ni ra ka yuji jiin jnuꞌun ka kaꞌan ra un.  
\v 28 Ko ruꞌu keniꞌin ri tachi xaan un jiin jnuꞌun Espíritu Yandios. Yukan kuu ja, ja ni chaa jniñu ñaꞌnu Yandios ja kuu nuu ra naa ra.  
\v 29 Ja siaꞌan, ti saꞌa yo nanu ja ɨɨn ni kuu ja nu kuni yo sakuiꞌna yo veꞌe ɨɨn chaa niꞌin xaan da, ti kuꞌni yo chaa un xnakan, ti sa kuu sakuiꞌna yo ja ñavaꞌa da. Ti suni siaꞌan kuu jaꞌa chi ni kundee ri jiin chaa uꞌu un, ti ni keniꞌin ri ndajaꞌa da un kuaꞌan. 
\p  
\v 30 Ti na kachi ri nuu ra naa ra ja kuu yɨvɨ tu ka kaꞌan vaꞌa jaꞌa ri, ti yɨvɨ un jito uꞌu i ruꞌu. Yɨvɨ tu kejnaꞌan jiin ri, jachanuu i yɨvɨ ka kuni kejnaꞌan jiin ri. 
\p  
\v 31 Ja yukan kuu ja na kachi ri nuu ra naa ra ja iyo jnuꞌun kaꞌnu ini Yandios ja kuu yɨvɨ ka saꞌa taka nuu kuachi. Suni nuu yɨvɨ ka kaꞌan ndevaꞌa, vatu ni kuankaꞌnu ini Yandios nuu i. Ko yɨvɨ yɨsɨkɨnchaa Espíritu Santo, jankɨvɨ kuankaꞌnu ini Yandios nuu i.  
\v 32 Ti savaꞌa ni ga yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa ni ga sɨkɨ ri, ti kuankaꞌnu ini ri nuu i. Ko nu nau ja na kaꞌan ndevaꞌa sɨkɨ Espíritu Santo, tukaa ga iyo jnuꞌun kaꞌnu ini, ni nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ni nuu ɨnga ñuyɨvɨ ja kii ɨnga kuiya ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jiin ndeꞌe yujnu un nakuni yo na yujnu kuu 
\r (Mt. 7.17‑20; Lc. 6.43‑45) 
\p  
\v 33 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ɨɨn yujnu vaꞌa, ti kuaꞌa ndeꞌe vaꞌa. Ti nu ɨɨn yujnu kueꞌe kuu, ti suni ndeꞌe kueꞌe kuaꞌa. Jiin ndeꞌe un, ti sa nakuni yo naa nuu yujnu kuu.  
\v 34 Yukan na kachi ri ja ka kuu ra nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ, chi ndevaꞌa xaan ka saꞌa ra. Ti tu kuu kaꞌan ra ɨɨn jnuꞌun vaꞌa, chi maa ra tu vaꞌa ini ra naa ra. Ti yuꞌu ra chi ka kaꞌan nava ndoꞌo ini añu ra.  
\v 35 Chaa vaꞌa un chi kaꞌan da ɨɨn jnuꞌun kuajniñu, chi iyo ndoo añu da. Ti chaa ka saꞌa ndevaꞌa un, chi kaꞌan ndevaꞌa kuɨtɨ da, chi tu iyo ndoo ini añu da.  
\v 36 Ti na kachi ri nuu ra ja nu na jaa kɨvɨ chaa juicio, ti kɨvɨ jña, ti tendɨꞌɨ yɨvɨ nakuaꞌa i jnuꞌun nuu taka jnuꞌun ndevaꞌa ni kee yuꞌu i ja ni ka kaꞌan i un.  
\v 37 Ti sɨkɨ jnuꞌun kaꞌan ra, ti kendo vaꞌa ra. Ti suni jiin jnuꞌun kaꞌan ra un, jnaꞌnu ndatu ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Chaa fariseo ka jikan da ɨɨn jniñu ñaꞌnu 
\r (Mr. 9.12; Lc. 11.29‑32) 
\p  
\v 38 Yukan na ti ni ka kachi uu chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley un nuu Jesús: 
\p ―Maestro, ka kuni na ja saꞌa ni ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja na ndeꞌe na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 39 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Taka yɨvɨ ja tu ka kuni kuandatu i nuu Yandios, ka kuni i ja na saꞌa ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu i, ko jankɨvɨ saꞌa ri jniñu ñaꞌnu un, chi nɨnɨ jiin vanuxii nundoꞌo ni jnaꞌan Jonás, chaa ni kuu profeta na janaꞌan, yukan ni kuu ja xnaꞌan ri.  
\v 40 Chi nanu ni kundee profeta Jonás uni nduu ti uni jakuaa chii ɨɨn chāká kaꞌnu xaan, ti suni siaꞌan ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kendo ri chii ñuꞌun un uni nduu ti uni jakuaa.  
\v 41 Ti sɨkɨ ñuu Nínive nuu ni jaꞌan profeta Jonás, ti yɨvɨ ni kunchuku ñuu un, nandoto i kɨvɨ na chaa juicio ja xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna, ti naa ini i ndeꞌe i nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna. Chi tendɨꞌɨ yɨvɨ Nínive ni ka nakani ini i na ni kaꞌan profeta Jonás jnuꞌun Yandios. Ko ruꞌu viꞌi ga kuñaꞌnu ri ja kuu Jonás, ti roꞌo naa ra tu ka chunsoꞌo ra ja nakani ini ra naa ra. 
\p  
\v 42 Suni ɨɨn ñaꞌan ni kuu reina ja ni taꞌu jniñu ɨɨn ñuu ichi sur, nandoto ña kɨvɨ nu na chaa juicio, kɨvɨ nu na xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna. Ti naa ini ña ndeꞌe ña nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna sɨkɨ ja niꞌin ini i, chi maa ña undi jika xaan ni kii ña ja ni ñunsoꞌo ña jnuꞌun ndichi ni kaꞌan rey Salomón na janaꞌan. Ti vijna viꞌi ga kuñaꞌnu ruꞌu ja ni kuu Salomón, ti roꞌo naa ra tu ka chunsoꞌo ra jnuꞌun xndaku ri nuu ra ―kachi ya. 
\s1 Ɨɨn tachi xaan ja nandeokuñɨ 
\r (Lc. 11.24‑26) 
\p  
\v 43 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ɨɨn tachi xaan un na xndoo ɨɨn yɨvɨ, kuaꞌan ti jikonuu nuu ñuꞌun ichi ja nduku nuu ndetatu. Nu tu niꞌin ti ndoꞌo ini:  
\v 44 “Na nandeokuñɨ ri veꞌe nuu ni kundee ri un.” Ko nu ni najaa, ti jini ja iyo nuña ini chaa un nanu ɨɨn veꞌe iyo nuña, ja iyo ndoo, ti iyo tuꞌva.  
\v 45 Yukan na ti kiꞌin tachi un ti kin kuaka uxia ga tachi xaan un ja kanda viꞌi ga ja kuu maa. Yukan na ti nchaa ti ndɨvɨkoyo kunchuku jiin chaa un. Yukan na ti chaa un viꞌi ga nduu da ansu nava ni kaa da undi nuu. Ti suni siaꞌan viꞌi ga koo nundoꞌo nuu yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa kuɨtɨ ja ka iyo kɨvɨ vijna ―kachi Jesús. 
\s1 Nana Jesús jiin ñani ya 
\r (Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21) 
\p  
\v 46 Nɨ kaꞌan ga Jesús jiin yɨvɨ un, ti ni jaa nana ya jiin ñani ya, ni ka kendo da fuera ti ka kuni da kaꞌan da jiin Jesús.  
\v 47 Ni jaꞌan ɨɨn chaa ni jan kaxjnuꞌun nuu ya, ti ni kachi da: 
\p ―Nana ni jiin ñani ni kaꞌiin da fuera un, ti ka kuni kaꞌan da jiin ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 48 Ti ni kachi ya jiin chaa un: 
\p ―Nau kuu nana ri ti nau ja kuu ñani ri ―kachi Jesús. 
\p  
\v 49 Yukan ti ni xnaꞌan ya ndaꞌa ya nuu taka ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Jaꞌa ka kuu nana ri jiin ñani ri.  
\v 50 Chi vasu savaꞌa ni ga yɨvɨ nu na saꞌa i taka jniñu taꞌu Tata ri ja kancha ya andɨvɨ, ti yukan kuu nana ri, ñani ri jiin kuaꞌa ri ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn chaa saka triu 
\r (Mr. 4.1‑9; Lc. 9.4‑8) 
\c 13  
\p  
\v 1 Kɨvɨ un ni kee Jesús veꞌe un kuaꞌan ya, ti ni nukoo ya yuꞌu lago Galilea un.  
\v 2 Ti kuaꞌa xaan yɨvɨ ni ka kututu nuu ya. Yukan ti ni kɨvɨ ya ini ɨɨn barco, ni kɨvɨ ya ini nducha un, ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka kendo nuu ñɨtɨ yuꞌu nducha un.  
\v 3 Yukan ti ni xnaꞌan ya nuu yɨvɨ un siaꞌan, ni kachi ya: 
\p ―Ɨɨn chaa jitu triu ni kenda da kuan saka da triu. 
\m  
\v 4 Ti nuu kuaꞌan da jacha da triu un sava triu un ni ka nukoyo ini ichi, ti ni ka chakoyo saa un naa tɨ, ti ni ka nastutu tɨ.  
\v 5 Uu ga triu un ni ka jinu nuu yuu nuu kanchuku yaxin ñuꞌun, ti ni jinu triu un, chi ni niꞌin kajin.  
\v 6 Ti nu ni kaña ndikandii, ti ni kuu niꞌni xaan, ti ni ka ichi triu un, chi tu ni niꞌin yoꞌo.  
\v 7 Sava ga triu un ni ka jinu nuu yɨꞌɨ yoꞌo nuꞌiñu. Ti nu ni kaña numa nuꞌiñu un, ti ni ka jasɨ nuu triu un.  
\v 8 Ko sava ga triu un ni ka jinu i nuu yɨꞌɨ ñuꞌun vaꞌa, ti ni kaña triu un ti ni jaꞌnu, ti vaꞌa xaan ni kuu. Sava yoko triu un ni nakuaꞌa ɨɨn ciento triu nuu ɨɨn triu tata. Uu ga ni ka nakuaꞌa uni xiko triu, ti uu ga oko uxi.  
\v 9 Ti nau roꞌo na kuni chunsoꞌo, ti chunsoꞌo vaꞌa jnuꞌun kaꞌan ri ―kachi ya. 
\s1 Xndaku Jesús jnuꞌun ni kaꞌan ya un 
\r (Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10; 10.23‑24) 
\p  
\v 10 Yukan ni ka tuꞌva ndajaꞌa Jesús nuu ya, ti ni ka jikajnuꞌun da: 
\p ―¿Ndoo kaꞌan ni siaꞌan nuu yɨvɨ jaꞌa, ti ndoo kuni kaꞌan jnuꞌun un, nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 11 Yukan ti ni kachi ya: 
\p ―Ja kuu roꞌo naa ra, xnaꞌan Yandios nuu ra naa ra nasa kuu jniñu taꞌu ya, ko yɨvɨ jaꞌa tu kujnuni ini i nasa kuu jniñu un.  
\v 12 Ti yɨvɨ na kandixia jnuꞌun Yandios, ti viꞌi ga niꞌin jnaꞌan i inijnuni i ja kunukuachi i nuu ya. Ko yɨvɨ ja tu kandixia, ti viꞌi ga kendo i, jaku ga koo i, ansu nava ni kaa i undi nuu.  
\v 13 Ja yukan kuu ja kaꞌan ri jnuꞌun jaꞌa nuu yɨvɨ naa i, chi vasu ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ri, ti ka ndeꞌe jniñu saꞌa ri, ko tu ka chaku ini i.  
\v 14 Ja siaꞌan ka saꞌa i, ti yukan kundaa jnuꞌun ni kaꞌan profeta Isaías na ni kachi da: 
\q1 Roꞌo, vasu na kunsoꞌo ra naa ra, ko tu chaku ini ra. 
\q1 Ndeꞌe ra jiin nduchi ra naa ra ko tu kojnuni ini ra, chi tu kuni ra. 
\q1  
\v 15 Chi yɨvɨ niꞌin xaan ini ni ka nduu ini yɨvɨ jaꞌa, ti tu ka chunsoꞌo vaꞌa i. 
\q1 Ti nanu ja ka ndiꞌyu nduchi i, chi tu ka nakuni i jandaa. 
\q1 Chi ni tu ka chunsoꞌo i, ti ni tu ka chaku ini i. 
\q1 Ni tu ka xndoo i kuachi i ja ndɨvɨ i jiin ri, 
\q1 ti na nama ri i. 
\m Siaꞌan ni kachi profeta Isaías, kachi tutu Yandios. 
\p  
\v 16 Ko kandichi Yandios jiin roꞌo naa ra, chi ka ndeꞌe ra jiin nduchi ra, ka jini ra jniñu saꞌa ri, ti ka jinisoꞌo ra jnuꞌun kaꞌan ri.  
\v 17 Ti jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja kuaꞌa xaan profeta ni ka kikoyo na janaꞌan, jiin yɨvɨ vaꞌa un, ni ka ñukuu ini i ja kuni i taka ja ka jini ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jini i. Suni ni ka ñukuu ini i ja kunsoꞌo i taka jnuꞌun ka jinisoꞌo ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jinisoꞌo i ―ni kachi Jesús. 
\s1 Xndaku Jesús nasa kuni kaꞌan jnuꞌun chaa saka triu un 
\r (Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15) 
\p  
\v 18 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kunsoꞌo naa ra nasa kuni kaꞌan jnuꞌun chaa saka triu un.  
\v 19 Yɨvɨ ka ñunsoꞌo nasa kuu jniñu taꞌu Yandios ko tu ka chaku ini i, yɨvɨ yukan ka kuu nanu triu ni jinu nuu yuꞌu ichi un. Chi chaa jaꞌuꞌu un ti kencha taka jnuꞌun vaꞌa ni chaku ini i.  
\v 20 Ti triu ni jinu nuu kanchuku yaxin ñuꞌun nuu yuu, kuu i nanu yɨvɨ ni ka jinisoꞌo jnuꞌun kaꞌan ri, ni ka jantaꞌu i, ti ka kusɨɨ ini i jiin.  
\v 21 Ko vanuxia changa ga kuñɨɨ ini i jiin jnuꞌun un, ti nu ni ka kejaꞌa ka jito uꞌu yɨvɨ i ja sɨkɨ jnuꞌun un, ti ka nakani ini i ti tukaa ga ka siin i.  
\v 22 Ti triu ni ka jinu nuu yɨꞌɨ yoꞌo nuꞌiñu un, kuu nanu yɨvɨ ni ka chunsoꞌo jnuꞌun un, ko ka ndɨꞌɨ ga ini i ja kuu taka ga ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ja na kuu riku i. Ti yukan kuu ja jasɨ ja tu ka siin jiin jnuꞌun Yandios, chi tu ka kuni kuandatu i nuu jnuꞌun ya.  
\v 23 Ko triu ni ka jinu nuu ñuꞌun vaꞌa un kuu nanu yɨvɨ ni ka jinisoꞌo, ti ni ka chaku ini i nasa kuu jnuꞌun Yandios, ti ka siuku i jiin. Sava i ka kuu nanu triu ni ka nakuaꞌa ɨɨn ciento triu nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn xini, xi uni xiko, xi oko uxi triu nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn xini ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn yuku kueꞌe ni kaña maꞌñu triu 
\p  
\v 24 Yukan ti ni kaꞌan tuku Jesús ɨnga jnuꞌun jaꞌa, ti ni kachi ya: 
\p ―Nava kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, kuu nanu ɨɨn chaa ni saka triu vaꞌa nuu ñuꞌun da.  
\v 25 Ko nuu ni naa maꞌna da ka kixi da, ti ni jaa ɨɨn chaa jito uꞌu chaa xiin jniñu un, ti ni jacha da ndɨkɨn yuku kueꞌe nuu triu chaa un, ti kuaꞌan da.  
\v 26 Nu ni jaꞌnu triu un, ni kejaꞌa kuu yoko. Yukan ti sa ni ka jini da ja iin yuku kueꞌe un jiin.  
\v 27 Yukan ti ni ka jaꞌan muzu da, ti ni ka kaxjnuꞌun da nuu chaa xiin triu un ja siaꞌan ni kuu, ti ni ka kachi da: “Taa, ¿Ansu mani triu vaꞌa ni jacha ni nu? ¿Ti nanu ni kii yuku kueꞌe un nusa”? ni ka kachi da.  
\v 28 Yukan ti ni kachi chaa xiin triu un: “Va ɨɨn ñakuasun ini ni saꞌa”, kachi da. Ti ni ka kachi muzu un: “¿Kuni ni ja na kiꞌin jnuꞌun na yuku un nu”? ni ka kachi da.  
\v 29 Ti ni kachi chaa xiin triu un: “Tuu, chi nu na jnuꞌun ra yuku un naa ra ti suni kaña triu un.  
\v 30 Sia, na kuꞌiin maa, ti undi na kuaꞌnu triu un, ti sa na taji ri muzu ja na kiꞌin kaꞌncha da yuku kueꞌe un xnaka. Ti na kaꞌncha da nuꞌni ti na kaꞌma yo, ti sa na nastutu da triu un, ja na ndɨvɨ vaꞌa ini veꞌe ri”, kachi da ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn ndɨkɨn lulu 
\r (Mr. 4.30‑32; Lc. 13.13‑19) 
\p  
\v 31 Ti ni siin kaꞌan Jesús: 
\p ―Kaꞌan ri ɨɨn jnuꞌun nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ kuaꞌa ndaꞌa Yandios, ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu ɨɨn ndɨkɨn lulu nu ni xndee yɨvɨ ti kejaꞌa jaꞌnu.  
\v 32 Jandaa kuu ja kuu ɨɨn ndɨkɨn lulu ga ja kuu taka ga ndɨkɨn, ko nu na kuaꞌnu, ti yukan kuu ja kuu kaꞌnu xaan ga ja kuu taka ga yuku. Ti kuu nanu ɨɨn yujnu kaꞌnu xaan tonto nu ka jaꞌan saa, ti ka saꞌa tɨ taka tɨ nuu ndaꞌa yujnu un ―kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun levadura 
\r (Lc. 13.20‑21) 
\p  
\v 33 Suni ni kachi ya ɨnga jnuꞌun jaꞌa: 
\p ―Kaꞌan ri ɨnga jnuꞌun ja nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ kuaꞌa ndaꞌa Yandios, ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu levadura ja jajniñu ɨɨn ñasɨꞌɨ ja sakanuu ña jiin ɨɨn bolsa yuchi, ti ja tɨꞌlɨ levadura un saꞌa ja najinu nɨ tuꞌu yujña un ―kachi Jesús. 
\r (Mr. 4:33‑34) 
\p  
\v 34 Tɨjnɨ nuu jnuꞌun ni jajniñu Jesús ni kaꞌan ya nuu yɨvɨ naa i, ti tukaa ga naa jnuꞌun ni kaꞌan ya ja kuu jnuꞌun un.  
\v 35 Yukan ni kundaa jnuꞌun ni kaꞌan profeta na ni chaa da tutu: 
\q1 Xndaku ri nuu yɨvɨ jiin savaꞌni ga jniñu. 
\q1 Siaꞌan kaꞌan ri jnuꞌun jaꞌa ja ni kendo saꞌyɨ undi kɨvɨ ni nukoo ñuyɨvɨ. 
\m Ni ka kachi profeta ―ni kachi Jesús. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun yuku kueꞌe 
\p  
\v 36 Yukan ti ni kanxiaꞌu Jesús jiin yɨvɨ un, ti kuaꞌan ya. Ni najaa ya veꞌe. Yukan ni ka ndututu ndajaꞌa ya jiin ya, ti ni ka jikajnuꞌun da: 
\p ―Kachi ni nasa kuni kaꞌan jnuꞌun sɨkɨ yuku kueꞌe ni kaña nuu ñuꞌun un ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 37 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Ja saka triu vaꞌa un kuu ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ,  
\v 38 ti ñuꞌun un kuu ñuyɨvɨ. Triu un kuu yɨvɨ ja yɨꞌɨ nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti nanu yuku kueꞌe un, ka kuu yɨvɨ ja ka yɨꞌɨ jiin jaꞌuꞌu un.  
\v 39 Ti ñakuasun ini ja ni xndee ndɨkɨn kueꞌe un kuu maa jaꞌuꞌu. Ti kɨvɨ ndututu triu un kuu nanu kɨvɨ na ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Ti chaa ka nastutu triu un ka kuu maa ángel Yandios ja kikoyo andɨvɨ.  
\v 40 Ti siaꞌan nanu kuu jiin yuku un ja nastutu yo ti kaꞌma yo. Ti suni siaꞌan kuu nu na jaa kɨvɨ na naa ñuyɨvɨ.  
\v 41 Ko maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, taji ya ángel ya kikoyo i undi nuu andɨvɨ, ti nastutu ya taka yɨvɨ ka saꞌa kuachi jiin taka yɨvɨ ndevaꞌa kuɨtɨ.  
\v 42 Ti ángel un jnaa da yɨvɨ un na kayu i nuu ñuꞌun. Yukan kondoꞌo i nundoꞌo, ti kuꞌyu yuꞌu i, ti na kee yɨꞌɨ i jnuꞌun i.  
\v 43 Yɨvɨ na kachi Yandios ja ka kuu i yɨvɨ vaꞌa, ti nakuaka ya i ja na kunchuku i ñuu nuu taꞌu ya jniñu, ti nduñaꞌnu i nanu ndikandii un, ja jaꞌa nduva ja kuu nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ yo. Ti nu na chunsoꞌo ra naa ra, ti chunsoꞌo jnuꞌun kaꞌan ri jaꞌa ―kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn jajnu xuꞌun yɨsaꞌyɨ 
\p  
\v 44 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kaꞌan ri ɨnga jnuꞌun nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu ɨɨn jajnu xuꞌun yɨsaꞌyɨ chii ñuꞌun. Nu ɨɨn chaa na naniꞌin jajnu xuꞌun un nuu ñuꞌun ɨnga yɨvɨ, ti nachisaꞌyɨ tuku da nuu kande un. Ti ja kusɨɨ ini da jiin ja kande un, nandeokuñɨ da ti xiko ndɨꞌɨ da ja ñavaꞌa da ti kiꞌin da, ti nakuaan da ñuꞌun un ―kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn yuu xiñu ja fino xaan 
\p  
\v 45 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kaꞌan ri ɨnga jnuꞌun nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu ɨɨn chaa yaku da nduku da yuu xiñu fino xaan.  
\v 46 Ti nu ni niꞌin da ɨɨn yuu fino xaan un ja nchaa yaꞌu xaan tonto ga, kiꞌin da ti xiko da taka ja ñavaꞌa da, ti kuaan da yuu fino un―kachi Jesús. 
\p  
\v 47 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kaꞌan ri ɨnga jnuꞌun nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yukan kuu nanu ɨɨn ñunu ja chunde da nuu nducha mar, ti jnɨɨ da taka nuu chāká.  
\v 48 Nu ni chitu ñunu un, yukan na ti chaa ka jnɨɨ chāká un tava da ñunu un yuꞌu mar, ti yukan nukoo da nakaji da chāká un, nasavaꞌa da chāká vaꞌa un ini chika da, ti sukoyo da chāká kueꞌe un.  
\v 49 Ti siaꞌan kuu jiin yɨvɨ na ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ jaꞌa. Chakoyo ángel Yandios ja kii undi andɨvɨ, ti sasɨɨn i yɨvɨ kueꞌe un, ti suni sasɨɨn i yɨvɨ ja na kachi Yandios ja ka kuu i yɨvɨ vaꞌa.  
\v 50 Ti jnaa i yɨvɨ kueꞌe un ja na kayu i nuu ñuꞌun, ti yukan nakani ini yɨvɨ un ti ndeꞌe, ti kuꞌyu yuꞌu i ―ni kachi ya. 
\s1 Ja kuu ɨɨn ndajniñu ava jiin ndajniñu jaa 
\p  
\v 51 Yukan na ti ni jikajnuꞌun Jesús maa da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ka chaku ini ra taka jnuꞌun jaꞌa nu? ―ni kachi ya. 
\p Ti maa da ni ka kachi da: 
\p ―Ka chaku ini na ―kachi da naa da. 
\p  
\v 52 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Nu ɨɨn chaa xnaꞌan ley Israel, nu na nakuni ndaa da nasa kuu nuu taꞌu Yandios jniñu, ti ni kuu da nanu ɨɨn chaa xiin veꞌe, ja jini da sasɨɨn da ndajniñu jaa, ti sasɨɨn da ndajniñu ava ―ni kachi Jesús. 
\s1 Tu ni ka jajnuꞌun yɨvɨ ñuu Nazaret ya 
\r (Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30) 
\p  
\v 53 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús taka jnuꞌun un, ni kee ya kuaꞌan ya.  
\v 54 Ti ni najaa ya ñuu maa ya, ti yukan ni kejaꞌa ya ni xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ini veñuꞌun Israel ñuu yukan. So ni ka naa ini yɨvɨ un, ti ni ka kejaꞌa ka kaꞌan: 
\p ―¿Nanu ni jan skuaꞌa chaa jaꞌa taka jnuꞌun un? ¿Nasa kuu ja kuu saꞌa da taka jniñu ñaꞌnu un?  
\v 55 ¿Ti ansu seꞌe chaa yokon yujnu un kuu chaa jaꞌa nu? Ti nana da kuu María. Ti ñani da ka kuu Jacobo, José, Simón jiin Judas.  
\v 56 Ti suni jaꞌa kanchuku kuaꞌa da jiin yo jaꞌa naa yo. ¿Ko nanu ni jan skuaꞌa chaa jaꞌa taka jnuꞌun un nusa? ―kachi naa. 
\p  
\v 57 Siaꞌan ni ka ndeꞌe yɨvɨ un ya nanu ɨɨn chaa ndevaꞌa ni. Ja yukan kuu ja tu ni ka ndee nuu ya. Ko ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Taka ga yɨvɨ ka jaꞌa ja yɨñuꞌun ɨɨn profeta, ja kaꞌan da jnuꞌun Yandios. Ko yɨvɨ ñuu maa da, jiin yɨvɨ ini veꞌe da, tu kuantaꞌu i maa da ―kachi Jesús. 
\p  
\v 58 Ti ja yukan kuu ja tu ni saꞌa ya tɨjnɨ jniñu ñaꞌnu ñuu yukan, chi tu ni ka kandixia i ya. 
\s1 Ni jiꞌi Juan, chaa ni skuanducha 
\r (Mr. 6.14‑29; Lc. 9.7‑9) 
\c 14  
\p  
\v 1 Ti kuiya un ni kuu Herodes gobernador nuu ñuu Galilea. Ti ni niꞌin da jnuꞌun taka jniñu saꞌa Jesús.  
\v 2 Ti ni kachi da jiin chaa ka kuu ndajaꞌa da un: 
\p ―Va nu suu Juan ja ni skuanducha un kuu, ti va ni nandoto. Ja yukan kuu ja kuu saꞌa taka jniñu ñaꞌnu un ―kachi da. 
\p  
\v 3 Vanuxia Herodes ni jnɨɨ da Juan, chaa ni skuanducha un, ni juꞌni da chaa jiin yoꞌo, ti ni chunde da chaa vekaa ja sɨkɨ Herodías, ñaꞌan ni kuu ñasɨꞌɨ ñani da Felipe.  
\v 4 Chi Herodías ni jito uꞌu ña Juan un, vanuxia ni kachi da jiin Herodes: 
\p ―Tu vaꞌa ja kuncha ni jiin ña nanu ñasɨꞌɨ ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 5 Ti kuni Herodes kaꞌni da Juan niku, ko yuꞌu da yɨvɨ naa i, chi ka kandixia i ja Juan kuu ɨɨn profeta ja kaꞌan jnuꞌun Yandios.  
\v 6 Ko kɨvɨ ni nasaꞌa Herodes ɨɨn viko ja ni sinu tuku da ɨnga kuiya da, ti ni kee seꞌe sɨꞌɨ Herodías, ni jitajaꞌa ña nuu yɨvɨ ni ka jakoyo veꞌe da un, ti yukan ni kusɨɨ xaan ini Herodes.  
\v 7 Ti ni chisojnuꞌun da nuu ñaꞌan lulu un ja kuaꞌa da vasu savaꞌani ga ndoo na kakan ña nuu da.  
\v 8 Ti ñaꞌan lulu un ja ni ka ndajnuꞌun ña jiin nana ña, ti ni kachi ña jiin Herodes: 
\p ―Kuni na ja kuaꞌa ni xini Juan, chaa skuanducha un, nuu na ini ɨɨn koꞌo xita ―ni kachi ña. 
\p  
\v 9 Yukan ti ni kukuiꞌya xaan ini rey Herodes, ko vanuxia ja ni chisojnuꞌun da nuu ña, ti suni ni ka jinisoꞌo yɨvɨ kanchuku jiin da un.  
\v 10 Ja yukan kuu ja ni taꞌu da jniñu ja na kin kiꞌin da xini Juan naa da ini vekaa un.  
\v 11 Ni ka jan kiꞌin da xini Juan nuu ɨɨn koꞌo xita, ni ka jaꞌa da nuu ñaꞌan lulu un, ti ñaꞌan lulu un ni nakuaꞌa ña nuu nana ña. 
\p  
\v 12 Yukan sa ni ka jakoyo chaa ka jikonuu jiin Juan, ni ka nakiꞌin da yɨkɨ kuñu da, ti ni ka chunduji da chaa, ti sa ni ka jan kasjnuꞌun da nuu Jesús. 
\s1 Ni jaꞌa Jesús ja ni yaji uꞌun mil yɨvɨ 
\r (Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) 
\p  
\v 13 Nu ni jini Jesús jnuꞌun nava ni jnaꞌan Juan un, ti ni kendo maa ɨɨn ni ya kuaꞌan ya jiin ɨɨn barco undi ɨnga nuu ni kunde maa ɨɨn ni ga ya. Ko ni ka jini yɨvɨ nanu kuaꞌan ya, ti ni ka kee i ñuu nuu kanchuku i, ti ni ka jika jaꞌa i kuankoyo i.  
\v 14 Nu ni kee Jesús ini barco un, ti ni jini ya ja, ja ni ka kututu yɨvɨ kaꞌiin i un, ti ni kundaꞌu ini ya yɨvɨ un, ti ni saꞌa ya tajna tɨjnɨ yɨvɨ ka kuꞌu ni jakoyo un.  
\v 15 Ko vanuxia ja kuan kuñaa, ti ni ka tuꞌva ndajaꞌa ya, ti ni ka kachi da jiin ya: 
\p ―Ja kuan ini, ti vaꞌa ga ja na taji ni yɨvɨ jaꞌa na kinkoyo i ñuu kaꞌiin yajni jaꞌa, ti na kuan i ja kaji i naa i ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 16 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Tu kinkoyo yɨvɨ jaꞌa. Kuaꞌa ma ra ja na kaji i naa i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 17 Yukan ti ni ka kachi da jiin ya: 
\p ―Ko tukaa ga ndoo ka yɨndaꞌa na, chi uꞌun ni ga staa stila jiin uu chāká ni ga ka yɨndaꞌa na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 18 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Kuaꞌa na kii nuu ri jaꞌa ―ni kachi ya. 
\p  
\v 19 Yukan ti ni taꞌu ya jniñu ja na nukoo i naa i nuu icha un. Ti ni kiꞌin ya ndɨ uꞌun staa stila un jiin uu chāká un, ni ndakoto ya andɨvɨ, ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios. Ti ni saꞌa kuachi ya staa stila un, ti ni jaꞌa ya nuu ndajaꞌa ya ja na tejnaꞌan da nuu yɨvɨ un naa i.  
\v 20 Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka yaji, nasa ni kundee maa i. Ti ni kendoso ga staa stila un ja ni ka nastutu da, uxi uu ga chika jiin pedasu un.  
\v 21 Ti yɨvɨ ni ka yaji un ni ka iyo yajni uꞌun mil chaa, ti sɨɨn kuu ñasɨꞌɨ jiin suchi kuachi. 
\s1 Jika Jesús nuu lago Galilea 
\r (Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21) 
\p  
\v 22 Yukan na ti ni kaꞌan Jesús jiin ndajaꞌa ya ja na kɨvɨkoyo da ini barco un, ti na kinkoyo da ɨnga yuꞌu lago Galilea un, ni kanxiaꞌu ya jiin yɨvɨ un naa i.  
\v 23 Nu ni ndɨꞌɨ ni kanxiaꞌu ya jiin yɨvɨ un, ti kuaꞌan ya xini ɨɨn yuku ja na kakantaꞌu maa ɨɨn ni ya nuu Yandios, ko nɨ kande maa ɨɨn ya yuku un, ti ni kuñaa.  
\v 24 Ti barco un ja kuaꞌan, kuu sava nuu nducha un. Yukan ti ni ndonda ɨɨn tachi sau nuu nducha un, ti ni kejaꞌa chindaꞌa barco un ya yukan.  
\v 25 Nu ja kuan kuyajni ka uni jañaꞌan, ti ni kuyajni Jesús nuu kuankoyo ndajaꞌa ya jiin barco un, jika ya kuaja ya nuu nducha un.  
\v 26 Nu ni ka jini da ja jika ya nuu nducha un, ni ka yuꞌu xaan da, ti ni ka kejaꞌa ka kanajiin da: 
\p ―¡Ɨɨn niꞌna kuu! ―kachi da naa da. 
\p  
\v 27 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Chunde ini naa ra, koto yuꞌu ra chi maa ri kuu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 28 Yukan sa ni kaꞌan Pedro, ti ni kachi da jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo, nu maa ni kuu, ti kachi ni ja na kuu kaka na nuu nducha jaꞌa, ti na jaa na nuu vaji ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 29 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ñaꞌan nusa ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni kuun Pedro nuu barco, ti ni kejaꞌa da jika da nuu nducha un, ti kuaꞌan da nuu vaji Jesús.  
\v 30 Ko nu ni jini da ja niꞌin ndita tachi, ni yuꞌu da ti ni kejaꞌa kekaꞌnu da chii nducha un, ti ni kanajiin koꞌo da: 
\p ―¡Jitoꞌyo, nama ni saña! ―ni kachi da. 
\p  
\v 31 Ti ni skaa Jesús ndaꞌa ya, ti ni jnɨɨ ya maa da, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―¿Tindoo tu ñukuu ini ra ruꞌu? ¿Xi tu kandixia ra nusa? ―ni kachi ya jiin da. 
\p  
\v 32 Ti nu ni ka ndɨvɨ da nuu barco un, ti ni kunaꞌiin tachi un. 
\p  
\v 33 Yukan na ti chaa kaꞌiin ini barco un, ni ka jakunjitɨ da nuu Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jandaa kuɨtɨ kuu, ja Seꞌe Yandios kuu ni ―ni ka kachi da. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna yɨvɨ ñuu Genesaret 
\r (Mr. 6.53‑56) 
\p  
\v 34 Nu ni ka jika da nuu lago Galilea un, ti ni ka jakoyo da ñuu Genesaret.  
\v 35 Ni ka nakuni yɨvɨ un Jesús, ti ni ka jachanuu i jnuꞌun nɨ tuꞌu ñuu un, ti ni ka yɨndaꞌa i taka yɨvɨ ka kuꞌu nuu ya.  
\v 36 Ti ni ka kandaꞌu i jiin ya ja na kuaꞌa ya vasu tɨꞌlɨ saꞌma ya na kueꞌe i, ti taka yɨvɨ ni ka kueꞌe saꞌma ya ni ka nduvaꞌa i. 
\s1 Nchakuachi yo jiin jnuꞌun kaꞌan yo 
\r (Mr. 7.1‑23) 
\c 15  
\p  
\v 1 Yukan ti ni ka tuꞌva sava chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley ini veñuꞌun Israel, ja vekoyo da undi ñuu Jerusalén, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p  
\v 2 ―¿Ndoo jani ini ra ja tu ka siuku ndajaꞌa ra jiin jnuꞌun yɨvɨ janaꞌan, ja tu ka nandaꞌa da ti ka yee da staa? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 3 Yukan ti ni jikajnuꞌun Jesús maa da naa da: 
\p ―¿Ti suni ndoo ka ndoꞌo ini ra ja ka xndoo ra jniñu taꞌu Yandios, ti ka siin ga ra jiin jnuꞌun nava vekoyo maa ra naa ra?  
\v 4 Chi ni kachi Yandios: “Kuandatu nuu tata ra nuu nana ra.” Ti suni ni kachi ya: “Nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa nuu tata i xi nuu nana i, vaꞌa ga ja na kuū i.”  
\v 5-6 Ti roꞌo naa ra, chi ka kaꞌan ra ja kuu kachi ɨɨn yɨvɨ jiin tata i xi jiin nana i: “Tukaa kuu chindee na niꞌin, chi taka ja ñavaꞌa na ja ni soko na nuu Yandios.” Ti savaꞌa ni ga yɨvɨ na kaꞌan siaꞌan jiin nana i xi jiin tata i, chi ndoꞌo ini i ja tukaa ga kuu chindee ra da naa da. Ja siaꞌan kuu ja roꞌo naa ra, tu ka chiñuꞌun ra jniñu taꞌu Yandios, chi suꞌva ni ka siin ra jiin jnuꞌun maa ra naa ra.  
\v 7 Ko jiin jnuꞌun ra, ka stuu ra ja tu ka chiñuꞌun ra jnuꞌun Yandios. Ti ni kaꞌan ndaa profeta Isaías sɨkɨ ra na janaꞌan na ni kaꞌan da: 
\q1  
\v 8 Ko yɨvɨ jaꞌa, so jiin yuꞌu i ka chiñuꞌun i ruꞌu, 
\q1 ko añu i chi jika ka kuu ini i ka jito i ruꞌu. 
\q1  
\v 9 Ti so ka xndaꞌu i ja ka kandixia ndaa i jnuꞌun Yandios, 
\q1 chi ka siin i jiin jnuꞌun maa i, ti ka kaꞌan i ja ɨɨn ni kuu jiin jnuꞌun Yandios. 
\m Siaꞌan ni chaa Isaías jnuꞌun Yandios ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 10 Yukan na ti ni kana ya xini yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Chunsoꞌo ti chuun ini naa ra.  
\v 11 Ansu ja kɨvɨ yuꞌu yɨvɨ kuu ja saꞌa ja nchakuachi i, chi suꞌva ja kee yuꞌu i ja kaꞌan i un, yukan saꞌa ja nchakuachi i ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 12 Yukan ti ndajaꞌa ya un ni ka tuꞌva da nuu ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Jini ni ja chaa fariseo un ni ka kuu ika ini da, ni ka jinisoꞌo da jnuꞌun ni kaꞌan ni un? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 13 Ko ni kachi ya: 
\p ―Chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel un ka kuu da nanu yukū ja tu ni xndee Tata ri Yandios, ya kancha andɨvɨ, ti jnuꞌun ya ja na kiꞌin nɨ jiin yoꞌo.  
\v 14 Sia, koto saꞌa r naa ra, chi yɨvɨ un ka kuu nanu ɨɨn chaa kuaa, chi ka jaꞌa da ichi kiꞌin ɨnga chaa kuaa. Chi nu ɨɨn chaa kuaa na kuaꞌa da ichi kiꞌin ɨnga chaa kuaa, ti ndɨnduu da nukoyo ini ɨɨn xaꞌva ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 15 Yukan na ti ni kachi Pedro jiin Jesús: 
\p ―Xndaku ni nuu yo ndoo kuni kaꞌan jnuꞌun un ―ni kachi da. 
\p  
\v 16 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Xi suni tu ka chaku ini tu roꞌo naa ra nu?  
\v 17 Tu ka chaku ini ra ja ɨɨn yɨvɨ tu nchakuachi i nuu ndeyu yaji i, chi ja yaji i kuaꞌan chii jitɨ i, ti ndenda kuaꞌan.  
\v 18 Ko ja kaña yuꞌu i, ja kaꞌan i un, chi undi ini añu i vaji, chi undi añu i ni ndoꞌo ñaa ini i, ti yukan kuu ja nchakuachi ga i jiin.  
\v 19 Chi undi añu i kuu nu vaji taka jnuꞌun kueꞌe ka ndoꞌo ini i. Ka kuni i kaꞌni ɨɨn ndɨyɨ. Ka kuni chaa un kusɨkɨnchaa jnaꞌan da i, xi kusɨkɨnchaa da ñakuachi. Ka kuni sakuiꞌna da, ka kuni xndaꞌu ñaꞌan da xi chakuachi da yɨvɨ.  
\v 20 Ti taka jnuꞌun un kuu ja saꞌa ja nchakuachi yɨvɨ naa i. Ko nu so ja tu siuku yo jnuꞌun janaꞌan ja tu nandaꞌa yo, ti kee yo staa, tu nchakuachi yo ―kachi Jesús. 
\s1 Ɨɨn ñaꞌan sirofencia kandaꞌu ña jiin Jesús 
\r (Mr. 7.24‑30) 
\p  
\v 21 Ni kee Jesús yukan, ti kuaꞌan ya ichi ñuu Tiro jiin ñuu Sidón.  
\v 22 Ti yukan kancha ɨɨn ñaꞌan ñuu Canaán, ni chaa ña nuu Jesús, ti kana koꞌo ña kaꞌan ña: 
\p ―¡Jitoꞌyo, niꞌin ja kuu ni seꞌe rey David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña! Chi seꞌe sɨꞌɨ na jnaꞌan i ɨɨn tachi xaan, ti ndoꞌo xaan i jiin kueꞌe un ―ni kachi ña. 
\p  
\v 23 Ko Jesús, tu ni kaꞌan kuɨtɨ ya. Ti ni ka kachi ndajaꞌa ya jiin ya: 
\p ―Kaꞌan ni jiin ña na kiꞌin ña, chi kana koꞌo ña vaji ña ichi jata yo ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 24 Yukan ti sa ni kaꞌan Jesús: 
\p ―Ni taji Yandios ruꞌu vaji ri, ja na nama ri yɨvɨ nación Israel, ja ni ka sana i ka jika i nanu rɨɨ ni skuita jitoꞌo tɨ ―kachi ya. 
\p  
\v 25 Ko ni tuꞌva ñaꞌan un undi nuu Jesús, ti ni kachi ña: 
\p ―Jitoꞌyo, chindee ni saña ―ni kachi ña. 
\p  
\v 26 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Tu vaꞌa ja kenchaa yo staa yuꞌu seꞌe yo, ti kuaꞌa yo nuu ina ―ni kachi ya. 
\p  
\v 27 Ko ni kachi ñaꞌan un: 
\p ―Jandaa kaꞌan ni Jitoꞌyo, ko ina un chi ka nachii tɨ staa kuachi nukoyo yuꞌu mesa jitoꞌo tɨ ―ni kachi ña. 
\p  
\v 28 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ña: 
\p ―Roꞌo ja kuu ra ñasɨꞌɨ, xaan vaꞌa ja ni kandixia ndaa ra ruꞌu, ti na kuu nava kuni ra ―ni kachi ya. 
\p Ti yukan, ni nduvaꞌa ni seꞌe sɨꞌɨ ña un. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna yɨvɨ ka jnaꞌan tɨjnɨ nuu kueꞌe 
\p  
\v 29 Ni kee Jesús yukan, ti ni yaꞌa ya yuꞌu lago Galilea, ti ni kaa ya, kuaꞌan ya yuku un, ti yukan ni nukoo ya.  
\v 30 Ti kuaꞌa xaan yɨvɨ ni ni jakoyo nuu kancha ya un, ni ka jakoyo i jiin yɨvɨ ni ka jnaꞌan kueꞌe jiyɨꞌɨ, yɨvɨ kuaa, yɨvɨ ñɨꞌɨn, suni yɨvɨ ja tu sɨꞌɨn xi tu ndaꞌa, jiin tɨjnɨ ga yɨvɨ ka jnaꞌan ɨnga kueꞌe, ni ka jakoyo i nuu Jesús. Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni saꞌa ya tajna i.  
\v 31 Yukan ti ni ka naa ini yɨvɨ un, chi ja kandokaꞌan yɨvɨ ñɨꞌɨn, ka ndoo kaka vaꞌa yɨvɨ ni ka jnaꞌan kueꞌe jiyɨꞌɨ, ka ndundijin nduchi yɨvɨ kuaa. Ti ka naa ini yɨvɨ un ja siaꞌan ni kuu, ti ni ka kejaꞌa ka nakanajaa i Yandios ja ndito ya yɨvɨ nación Israel, ti ni ka kaꞌan i: 
\p ―¡Vaꞌa xaan ini Tata yo Yandios, chi jito ya yɨvɨ nación Israel! ―ni ka kachi i. 
\s1 Ni skaji Jesús viꞌi ga kuun mil yɨvɨ 
\r (Mr. 8.1‑10) 
\p  
\v 32 Yukan ti ni kana Jesús ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Kundaꞌu ini ri yɨvɨ jaꞌa, chi ja ni kuu uni kɨvɨ kaꞌiin i jaꞌa jiin ri. Ti tundo kaji yɨ, ti tu kuni ri ja nataji ri siaꞌan ni, nukoyo i veꞌe i, chi sa sandau kuita i ichi nukoyo i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 33 Yukan ti ni ka kachi ndajaꞌa ya un: 
\p ―¿Ti nanu niꞌin yo ja kaji yɨvɨ kuaꞌa jaꞌa ja tu naa veꞌe iyo nuu kaꞌiin yo jaꞌa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 34 Ti ni jikajnuꞌun Jesús maa da naa da: 
\p ―¿Nasa ga staa stila ka ñavaꞌa ra naa ra? ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ka kachi da: 
\p ―Uxia staa stila ti jaku ni ga chāká kuachi ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 35 Yukan na ti ni kachi Jesús ja na nukoo yɨvɨ un naa i.  
\v 36 Ni kiꞌin ya ndɨ uxia staa stila un jiin chāká kuachi un, ti ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios. Ni sakuachi ya staa stila un, ti ni jaꞌa ya nuu ndajaꞌa ya, ti chaa un ni ka tejnaꞌan da nuu yɨvɨ naa i.  
\v 37 Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka yee i undi ni ka chitu chii i. Ti ni kendoso ga staa stila un, ti ni ka nastutu tuku da uxia chika naꞌnu.  
\v 38 Ti yɨvɨ ni ka yee un ni ka iyo kuun mil chaa, ti sɨɨn kuu ñasɨꞌɨ jiin suchi kuachi.  
\v 39 Yukan ti sa ni kanxiaꞌu Jesús jiin yɨvɨ un, ti ni ndɨvɨ ya nuu barco, ti kuaꞌan ya ichi ndañuu Magdala. 
\s1 Chaa fariseo jiin chaa saduceo ka jikan da ɨɨn jniñu ñaꞌnu 
\r (Mr. 8.11‑13; Lc. 12.54‑56) 
\c 16  
\p  
\v 1 Yukan ti ni ka jaꞌan chaa fariseo jiin chaa saduceo ni ka jandeꞌe da Jesús, ja ka nduku da nasa kuu kankuachi da sɨkɨ ya. Ti ni ka jikan da nuu ya ja na saꞌa ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja vaji nuu Yandios, ya kancha andɨvɨ.  
\v 2 Ti ni kachi ya jiin chaa un naa da: 
\p ―Roꞌo naa ra, chi siaꞌan ka kaꞌan ra: “Na ndii ijña chi ni nakuchi kuaꞌa viko”, ka kachi ra.  
\v 3 Ti ja kuu jañaꞌan ka kaꞌan ra naa ra: “Vijna ti kuun sau chi iña viko kuaꞌa ichi nuu vekaña ndikandii”, ka kaꞌan ra. Chaa ñaa xini ka kuu ra chi ka jini vaꞌa ra seña jaꞌa viko nuu andɨvɨ un, ko tu ka chaku ini ra nau ja kuu ruꞌu, ja saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu jaꞌa kɨvɨ vijna naa ra.  
\v 4 Ja kuu kɨvɨ vijna ka iyo kuaꞌa yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa ja tu ka jandatu i nuu Yandios. Ti ka kuni i ja na saꞌa ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu i, ko jankɨvɨ saꞌa ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu un nuu i, chi nɨnɨ jiin vanuxii nundoꞌo ni jnaꞌan Jonás, chaa ni kuu profeta na janaꞌan―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni xndoo ya yɨvɨ un, ti kuaꞌan ya. 
\s1 Jnuꞌun ka kaꞌan chaa fariseo 
\r (Mr. 8.14‑21) 
\p  
\v 5 Ja ni ka yaꞌa ndajaꞌa ya ɨnga nuu yuꞌu lago un, ko ni ka naa ini da kundaꞌa da staa stila.  
\v 6 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ndeꞌe naa ra, koto ra maa ra jiin jnuꞌun ka kaꞌan chaa fariseo jiin jnuꞌun ka kaꞌan chaa saduceo, chi yachi xaan jichanuu nanu keniꞌno levadura chii yujña staa stila ―ni kachi ya. 
\p  
\v 7 Yukan ti ni ka kejaꞌa ndajaꞌa ya un ka ndajnuꞌun maa da: 
\p ―Sɨkɨ ja tu ni ka yɨndaꞌa yo staa stila kuu ja kaꞌan ya ―kachi da naa da. 
\p  
\v 8 Ko ja ni jini Jesús ndoo ka ndajnuꞌun da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo ka ndajnuꞌun ra ja tu ka ndiso ra staa stila naa ra? ¿Xi tu ka ñukuu ini ra ja niꞌin yo staa stila kaji yo nu?  
\v 9 ¿Va nu tu ka chaku ini ra, xi tu ka naꞌan ra na ni tejnaꞌan ri uꞌun staa stila ni ka yaji viꞌi ga uꞌun mil yɨvɨ un nu? ¿Ti nasa ga chika ni ka nastutu ra nusa?  
\v 10 ¿Xi ni tu ka naꞌan ra na ni tejnaꞌan ri uxia staa stila ni ka yaji viꞌi ga kuun mil yɨvɨ un naa i nu? ¿Ti nasa ga chika ni ka nastutu ra un nu?  
\v 11 ¿Ti ndoo tu ni ka chaku ini ra, ja ruꞌu tu ni kaꞌan ri sɨkɨ staa stila na ni kachi ri ja koto ra maa ra naa ra jiin levadura chaa fariseo jiin chaa saduceo yukan nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 12 Yukan sa ni ka chaku ini da ja Jesús tu ni kaꞌan ya sɨkɨ levadura staa stila un, chi suꞌva ni kaꞌan ya sɨkɨ jnuꞌun ka xnaꞌan chaa fariseo jiin chaa saduceo yukan. 
\s1 Ni kachi ndaa Pedro ja Jesús kuu Cristo 
\r (Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21) 
\p  
\v 13 Nu ni jaa Jesús ñuu Cesarea ja kuu ɨɨn ndañuu Filipo, ti ni jikajnuꞌun ya ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo ka kaꞌan yɨvɨ ja nau kuu ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ? ―siaꞌan ni kachi ya. 
\p  
\v 14 Yukan ti ni ka kachi da: 
\p ―Sava yɨvɨ ka kaꞌan ja kuu ni Juan ja ni skuanducha un. Sava ga ka kaꞌan ja maa ni kuu profeta Elías ni kii na janaꞌan. Ti sava ka ndaku niꞌin ja maa ni kuu Jeremías xi ɨnga profeta ja kaꞌan jnuꞌun Yandios ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 15 Yukan ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Ti roꞌo naa ra, ¿nau ja ka ndoꞌo ini ra ja kuu ri? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 16 Ti Simón Pedro ni kachi da: 
\p ―Maa ni kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja taꞌu ni jniñu ñaꞌnu. Ti kuu ni Seꞌe maa Yandios chaku ―ni kachi da. 
\p  
\v 17 Yukan ti ni kachi Jesús jiin Pedro: 
\p ―Roꞌo Simón, seꞌe yɨɨ Jonás, kancha Yandios jiin ra chi ni ɨɨn yɨvɨ tu ni xndaku un nuu ra, chi Tata ri, ya kancha andɨvɨ kuu ja ni kaꞌan inijnuni ra.  
\v 18 Ti ruꞌu na kachi ri ja maa ra kuu Pedro, ja kuni kaꞌan “ɨɨn yuu”, ti jiin yuu kaꞌnu jaꞌa kejaꞌa nastutu ri savaꞌani ga yɨvɨ taka nación, ja na kandixia i ruꞌu. Yukan kuu jniñu kin saꞌa ri jiin yuu jaꞌa. Ti jaꞌuꞌu un tu kundee kutɨ jiin jniñu taꞌu ri.  
\v 19 Chi tatu ri ɨɨn jniñu roꞌo. Roꞌo kuu nanu ɨɨn ndakaa ja jajniñu yo ja kuiña yo ti nakasɨ yo yuxeꞌe. Ti jniñu ra kuu ja na kuiña ra yuxeꞌe ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Chi kuiña ra ichi ya ja kuu yɨvɨ taka nación, ja na xndaku ra jnuꞌun ri nuu i nasa kaa ichi Yandios. Ti yɨvɨ kandixia, ti ndɨvɨ i ndaꞌa Yandios jiin ñuu nuu taꞌu ya jniñu. Ko yɨvɨ tu kandixia jnuꞌun ri, ti kasɨ ra yuxeꞌe ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu ja kuu yɨvɨ un, chi tu ni ka chuꞌun ini i. Ti taka jniñu vaꞌa saꞌa ra nava na kendo vaꞌa nuu Yandios ―ni kachi Jesús jiin Pedro. 
\p  
\v 20 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya ja koto ma kani kutɨ da jnuꞌun nuu yɨvɨ ja maa ya kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu. 
\s1 Kaꞌan Jesús ja kuū ya 
\r (Mr. 8.31‑9:1; Lc. 9.22‑27) 
\p  
\v 21 Undi sa ni kejaꞌa Jesús ni xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ja nɨnɨ kuu ja kiꞌin ya Jerusalén, ti chaa ka kuñaꞌnu ka iyo nación Israel, jiin sutu ka kuñaꞌnu, jiin chaa ka xnaꞌan ley ini veñuꞌun un, tu kuajnuꞌun da ya, chi suꞌva kuaꞌa da nundoꞌo kondoꞌo ya, ti kaꞌni da ya. Ko nu uni kɨvɨ ti nandoto ya nuu ñujiꞌi un.  
\v 22 Yukan ti ni kana sɨɨn Pedro ya, ti ni kachi da jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo, ¡Koto kuaꞌa Yandios jnuꞌun ja koto ni nundoꞌo un! ―ni kachi da. 
\p  
\v 23 Ni ndeokoto Jesús nuu Pedro, ti ni kachi ya: 
\p ―Kuxio kiꞌin ra, chi kaꞌan ra nanu chaa uꞌu un, ja so sakanuu ra ini ri. Chi roꞌo tu ndoꞌo ini ra ja na siuku ri nava kuni maa Yandios, chi roꞌo ndoꞌo ini ra nava ka ndoꞌo ini yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ―kachi Jesús. 
\p  
\v 24 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Nu nau yɨvɨ ka kuni kundikun ruꞌu, ja na siuku jnuꞌun kaꞌan ri, ti na xndoo i ja ka ndoꞌo ini i, ti na tava ini i ja na kondoꞌo koo nene i vasu na kuu i ja sɨkɨ ruꞌu.  
\v 25 Chi yɨvɨ ka ndiyo ini ja kunchuku vaꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ja tu ka kandixia i jnuꞌun ri, ti xnaa i maa i nuu Yandios. Ko yɨvɨ na kondoꞌo koo nene i ja sɨkɨ ruꞌu, ti suꞌva na niꞌin taꞌu i ja na kunchuku i andɨvɨ ja kuu saa ni.  
\v 26 Chi tundo niꞌin kutɨ ɨɨn yɨvɨ vasu na kundee i niꞌin i taka ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti xnaa i añu i nuu Yandios. ¿Xi ka jani ini ra ja chunaa yɨvɨ un nuu añu i nu?  
\v 27 Jaa ɨɨn kɨvɨ ti nchaa tuku ri, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ. Ti nduñaꞌnu xaan ga jniñu ndiso ri nanu kuu maa Tata ri Yandios, ti nchaa ri jiin ángel ri ja ka janukuachi nuu maa ya. Yukan na ti chaꞌu ri nuu ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn yɨvɨ nasa kaa jniñu ni ka saꞌa maa i.  
\v 28 Ti ja kuu kɨvɨ yukan, na kachi ndaa ri ja ka iyo sava roꞌo kaꞌiin jaꞌa kuchaku ga ra, ti kuni ra nchaa ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ. Ti nchaa ri jiin ɨɨn jniñu ñaꞌnu xaan ga, ja undi vijna tu ka jini ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni nasama Yandios nuu Jesús 
\r (Mr. 9.2‑13; Lc. 9.28‑36) 
\c 17  
\p  
\v 1 Nu iñu kɨvɨ ti kuaꞌan Jesús jiin Pedro, Jacobo, jiin Juan ñani Jacobo, ti ni ka kaa da xini ɨɨn yuku sukun ga.  
\v 2 Ti yukan ni ka jini da ja ni nasama nuu ya. Ti taja ii nuu ya nanu ndikandii, ti saꞌma ya ni ndukɨyɨ xaan nanu nduva ndikandii.  
\v 3 Ti yukan ni ka ndenda uu chaa ni ka kuñaꞌnu ga nuu nación Israel na janaꞌan ni nani Moisés, ti ɨnga chaa un ni kuu profeta Elías, ti ka ndajnuꞌun da jiin Jesús. 
\p  
\v 4 Yukan ti ni kachi Pedro jiin Jesús: 
\p ―Jitoꞌyo, xaan vaꞌa ja kaꞌiin yo jaꞌa. Nu kuni ni ti na saꞌa na uni veꞌe kuachi kunchuku yo, ɨɨn kuu ni, ɨnga na kuu Moisés, ti ɨnga na kuu Elías ―ni kachi da. 
\p  
\v 5 Nɨ kaꞌan ga Pedro siaꞌan, ti ni jakava ɨɨn viko nuꞌun xkɨyɨ sɨkɨ da naa da. Ti nuu viko un ni kaꞌan ɨɨn ndusu siaꞌan: 
\p ―Jaꞌa kuu Seꞌe ri ja kundaꞌu ini ri, ti kusɨɨ ini ri jiin. Ti chunsoꞌo jnuꞌun kaꞌan ya ―kachi. 
\p  
\v 6 Nu ni ka jinisoꞌo ndajaꞌa ya jnuꞌun un, ti ni ka jankava ndee da undi nuu ñuꞌun, chi ni ka yuꞌu xaan da.  
\v 7 Yukan ti ni tuꞌva Jesús nuu da naa da, ni skanda ya da, ti ni kachi ya: 
\p ―Ndokuñɨ, koto ma yuꞌu ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 8 Ti ni ka ndeꞌe da, ko tukaa ga ndoo ni ka jini da, ni ɨɨn chaa un. Tukaa ga ndoo iyo, chi maa ɨɨn ni ga Jesús kandichi ya. 
\p  
\v 9 Ti nu ni ka nandee da xini yuku un kuankoyo da, ni taꞌu Jesús jniñu siaꞌan nuu da: 
\p ―Koto kani ra jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja siaꞌan ni ka jini ra, undi na jaa kɨvɨ na nandoto ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―kachi Jesús. 
\p  
\v 10 Yukan na ti ni ka jikajnuꞌun ndajaꞌa ya un maa ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Ti ndoo ka kaꞌan chaa ka xnaꞌan ley un, ja xnakan Elías chaa nu? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 11 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Jandaa kuu ja xnaka Elías kii, ti satuꞌva da yɨvɨ naa i,  
\v 12 ko na kachi ri nuu ra ja, ja ni kii Elías, ko tu ni ka ndeꞌe da nuu da, chi ni ka saꞌa da nava ni ka kuu ini da jiin da. Ti ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, suni siaꞌan kondoꞌo ri ndaꞌa chaa un naa da ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 13 Yukan ti ni ka chaku ini ndajaꞌa un ja ni kaꞌan ya jnuꞌun Juan, chaa ni skuanducha un. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa lulu jiꞌi yɨꞌɨ 
\r (Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43) 
\p  
\v 14 Nu ni ka nchakoyo da nuu kaꞌiin uu ga ndajaꞌa jiin yɨvɨ kuaꞌa un, ti ɨɨn chaa un ni tuꞌva da nuu Jesús, ni jakunjitɨ da nuu ya, ti ni kachi da: 
\p  
\v 15 ―Jitoꞌyo, kundaꞌu ini ni nuu seꞌe yɨɨ na, chi jnaꞌan i kueꞌe jiꞌi yɨꞌɨ xaan tonto. Ti tɨjnɨ jinu nduva i nuu ñuꞌun, ti kana kava i ini nducha.  
\v 16 Ti jaꞌa yɨndaꞌa na i nuu ndajaꞌa ni, ko tu ka kujnuni ja saꞌa da jiin yɨ ―ni kachi da. 
\p  
\v 17 Ti ni kachi Jesús nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ un: 
\p ―Xaan ga tu ka kandixia ra jniñu saꞌa Yandios. Xaan ga niꞌin ini ra naa ra ja tu ka jandatu ra nuu Yandios. ¿Nasa ga ti sa kandixia ra naa ra, ja siaꞌan niꞌin ini ra? Ti ja ni kujnaꞌan ja ndoꞌo nene ri ja sɨkɨ roꞌo naa ra. Chaan ni chaa lulu jña, na kii da jaꞌa naa ra ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 18 Yukan ti ni nduxaan niꞌin ya nuu tachi xaan un, ti yukan ni kendava ni kuaꞌan. Ti yachi ni ni nduvaꞌa chaa lulu un.  
\v 19 Ko nu ni kuu nuu ga, ni ka jikajnuꞌun ndajaꞌa ya un maa ya: 
\p ―¿Ndoo tu ni kuu keniꞌin na tachi xaan un kiꞌin naa na? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 20 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Sɨkɨ ja tu ka iyo ni ini ra naa ra ja ka kandixia nɨ ini ra Yandios. Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra, ja nu na kandixia ra Yandios, vasu ɨɨn tɨꞌlɨ, kuꞌva ɨɨn ndɨkɨn lulu, ti nu siaꞌan na, ti kachi ra jiin yuku jaꞌa: “Kuxio jaꞌa ti kuaꞌan undi yukan”, kachi ra jiin. Yukan ti kuxio kiꞌin. Ti nu siaꞌan na kandixia ra Yandios, ti taka ni ga kuu saꞌa ra, chi tu iyo ni ɨɨn jniñu ja kendo siaꞌan ni, nu nɨ ini yo na saꞌa yo.  
\v 21 Ko ɨɨn tachi xaan nanu siaꞌan, tu kendava kutɨ kiꞌin nu tu kakantaꞌu yo, ti koo ndicha ini yo ―ni kachi ya. 
\s1 Ɨnga kɨvɨ ni kaꞌan tuku Jesús ja kuū ya 
\r (Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45) 
\p  
\v 22 Nɨ ka jikonuu Jesús jiin ndajaꞌa ya ñuu Galilea, ti kachi ya ja maa ya, ja kuu ya Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, iyo ɨɨn ndajaꞌa ya ja nakuaꞌa da ya nuu ndaꞌa chaa ka jito uꞌu ya.  
\v 23 Ti kaꞌni yɨvɨ un ya, ko nu uni kɨvɨ ti nandoto tuku ya. Nu ni ka jinisoꞌo ndajaꞌa ya jnuꞌun un, ti ni ka kukuiꞌya xaan ini da naa da. 
\s1 Chaa ka kinyaꞌu puesto nuu veñuꞌun Israel 
\p  
\v 24 Nu ni jaa Jesús jiin ndajaꞌa ya ñuu Capernaum, ti ni ka jaꞌan chaa ka kinyaꞌu puesto nuu veñuꞌun kaꞌnu Israel un, ti ni ka jikajnuꞌun da Pedro siaꞌan: 
\p ―¿Tu chaꞌu maestro ra puesto da ja kuu nuu veñuꞌun yo nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 25 Yukan ti ni kachi Pedro: 
\p ―Kuu ―ni kachi da. 
\p Yukan ti nu ni ndɨvɨ Pedro ini veꞌe. Ti xnakan maa ya ni kaꞌan, ti ni jikajnuꞌun ya Pedro: 
\p ―¿Nasa ndoꞌo ini ra, roꞌo Simón? ¿Nau nuu yɨvɨ kinyaꞌu chaa ka kuu rey nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, nuu yɨvɨ ñuu da xi nuu yɨvɨ ɨnga ñuu nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 26 Ti ni kachi Pedro: 
\p ―Nuu yɨvɨ ɨnga ñuu ―ni kachi da. 
\p Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Nusa, ti tu ka chaꞌu maa yɨvɨ ñuu da.  
\v 27 Ko ja nava tu kutɨ ini yɨvɨ naa i, kuaꞌan yuꞌu mar un, ti chunde ra yoꞌo jiin skanchu ra nuu nducha un, ti tava ra ɨɨn chāká ja kenda undi nuu un. Ti ndata yuꞌu tɨ, ti yukan niꞌin ra ɨɨn xuꞌun, ti chaꞌu ra nuu da ja kuu nuu maa ri, jiin ja kuu nuu maa ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nau kuu ja kuñaꞌnu ga 
\r (Mr. 9.33‑37; Lc. 9.46‑48) 
\c 18  
\p  
\v 1 Ti yukan ni ka tuꞌva ndajaꞌa Jesús nuu ya, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Nau kuu ja kuñaꞌnu ga ja kuu nuu taꞌu Yandios jniñu nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 2 Yukan ti ni kana Jesús ɨɨn suchi lulu, ni jani ya suchi un maꞌñu da naa da,  
\v 3 ti ni kachi ya: 
\p ―Na kachi ndaa ri ja nu tu nakani ini ra naa ra, ja inijnuni ra na nduu vita ini ra nanu ɨɨn suchi lulu jaꞌa, ni tu ndɨvɨ kuɨtɨ ra ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu.  
\v 4 Ja yukan kuu ja yɨvɨ ka kuñaꞌnu ga nuu taꞌu Yandios jniñu, ka kuu i nanu ɨɨn suchi lulu jaꞌa.  
\v 5 Jiin jniñu ndiso ri na kachi ri ja nu na kundaꞌu ini ra ɨɨn suchi lulu siaꞌan, ti ja ni kuu ra ɨɨn yɨvɨ ni jantaꞌu ruꞌu ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ja saꞌa ja kunchakuachi yo 
\r (Mr. 9.42‑48; Lc. 17.1‑2) 
\p  
\v 6 Siin Jesús ndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ɨɨn nundoꞌo kaꞌnu xaan kundatu yɨvɨ nu na xndaꞌu i ɨɨn suchi lulu siaꞌan, ja tu kandixia i ruꞌu. Vaꞌa ga nu na kundikun sukun i jiin ɨɨn yoso molino, ti na kiꞌin i chii nducha lago un.  
\v 7 Xaan ga ndaꞌu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ja jiin kuachi maa i ka nukoyo uu ga yɨvɨ nuu kuachi. Ti siaꞌan ka saꞌa i, ko na ndaꞌu ga yɨvɨ ka saꞌa siaꞌan.  
\v 8 Ti nu iyo ɨɨn ja kuni saꞌa ja na kanakava ra nuu kuachi, nu ndaꞌa ra xi jaꞌa ra kuu ja kuni saꞌa un, kaꞌncha na kiꞌin. Chi vaꞌa ga nu kuꞌlu ra na najaa ra nuu taꞌu Yandios jniñu, ti ansu ja na najaa ndɨꞌɨ ra jiin jaꞌa ra jiin ndaꞌa ra, ti kiꞌin ra nuu infiernu.  
\v 9 Ti nu nduchi ra kuu ja saꞌa ja na kanakava ra nuu kuachi, tava ti skaña ra na kiꞌin. Chi vaꞌa ga ja na najaa ra nuu taꞌu Yandios jniñu jiin ɨɨn ni nduchi ra, ti ansu ja najaa ra jiin ndɨnduu nduchi ra, ti kiꞌin ra nuu infiernu ―kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn rɨɨ, kɨtɨ ni sana 
\r (Lc. 15.3‑7) 
\p  
\v 10 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto skexiko ra nuu ɨɨn ɨɨn suchi kuachi jaꞌa naa ra. Chi na kachi ri ja ángel maa i, kancha andɨvɨ ti ndito i suchi, ti kaꞌan i jaꞌa suchi un ja kuu nuu Yandios.  
\v 11 Chi na kachi ri ja ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ni chaa ri ja na nama ri taka yɨvɨ ni ka sana i ka jika i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. 
\p  
\v 12 Na kachi ri ja nasa ka ndoꞌo ini ra sɨkɨ ɨɨn jnuꞌun jaꞌa. Nu ɨɨn chaa ñavaꞌa ɨɨn ciento rɨɨ, ti skuita da ɨɨn tɨ. ¿Xi tu xndoo da ndɨꞌɨ kuun xiko xiaꞌan kuun ga kɨtɨ un, ti kiꞌin nunduku da kɨtɨ ni sana un undi yuku un nu?  
\v 13 Ti nu ni naniꞌin da tɨ, ti jandaa kuu ja kusɨɨ xaan ga ini da jiin kɨtɨ un, ti ansu jiin ndɨ kuun xiko xiaꞌun kuun ga rɨɨ un.  
\v 14 Ti suni siaꞌan kuu nuu Tata ra Yandios ja kancha ya andɨvɨ, chi tu kuni ya ja na naa ni ɨɨn suchi kuachi siaꞌan ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nasa kuankaꞌnu ini yo nuu ñanijnaꞌan yo 
\r (Lc. 17.3‑4) 
\p  
\v 15 Siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu na saꞌa ndevaꞌa ñani ra jiin ra, kuaꞌan maa ni ra ti ndajnuꞌun ra jiin da sɨkɨ ja ni saꞌa da un. Ti nu ni jantaꞌu da jnuꞌun kaꞌan ra ja ni nakuni da falta da, yukan na ti ja ni ndumani ra jiin da.  
\v 16 Ko nu tu jantaꞌu da jnuꞌun kaꞌan ra, ti kana ɨɨn xi uu ga yɨvɨ ja na kujiin yɨ jiin ra, nava jiin jnuꞌun kaꞌan uu xi uni ga testigo un, ti na ndundaa jnuꞌun un.  
\v 17 Ti nu tu chuꞌun soꞌo da nuu jnuꞌun ka kaꞌan testigo un, yukan na ti kasjnuꞌun nuu taka ga yɨvɨ ka kandixia un nu ka ndututu i ka skuaꞌa i. Ti nu suni tu ni jantaꞌu da jnuꞌun ka kaꞌan yɨvɨ ni ka ndututu un, yukan na ti sia da na kiꞌin maa da, chi ni kuu da nanu yɨvɨ tu kandixia jnuꞌun Yandios, xi nanu chaa kinyaꞌu nuu puestuo ja ka sa ndevaꞌa da. 
\p  
\v 18 Na kachi ndaa ri ja taka ra ndajnuꞌun ra sɨkɨ ɨɨn falta siaꞌan, ti siaꞌan kendo undi nuu Yandios.  
\v 19 Suni na kachi ri ja nu vasu uu roꞌo naa ra na ndumani ini, ti kakantaꞌu ra nuu Tata ri Yandios, ya kancha andɨvɨ, ja kuu savaꞌa ni ga ndajniñu ka nandɨꞌɨ ra, ti kuaꞌa ya nuu ra.  
\v 20 Chi nu ni ka ndututu uu xi uni yɨvɨ ka chiñuꞌun i ruꞌu, ti ka ndakuniꞌin yɨ sɨvɨ ri, ti maꞌñu yɨvɨ un kancha maa ri ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 21 Yukan ti ni tuꞌva Pedro nuu ya, ti ni jikajnuꞌun da: 
\p ―Jitoꞌyo, ¿Nasa jinu kuu ja kuankaꞌnu ini na nuu ñanijnaꞌan na nu na saꞌa ndevaꞌa da jiin na nusa? ¿Xi undi uxia jinu nu? ―ni kachi da. 
\p  
\v 22 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Tu kachi ri ja uxia jinu, chi undi uni xiko uxi uxia jinu. 
\p  
\v 23 Ja siaꞌan kuu ja nuu taꞌu Yandios jniñu kuu nanu ɨɨn rey ja ni nanduku jnuꞌun da taka jniñu ka saꞌa muzu da.  
\v 24 Ni kejaꞌa sandoo da jniñu un. Ti ni jaa ɨɨn chaa tau ɨɨn millón pesu nuu da.  
\v 25 Ti tu ni kuu chunaa chaa un xuꞌun kuaꞌa un, chi tundo ñavaꞌa da. Yukan ti ni taꞌu jitoꞌo da un jniñu ja na kuyaꞌu da jiin ñasɨꞌɨ da nɨɨ jiin seꞌe da, jiin taka ja ñavaꞌa da, nava na ndenaa ja tau da un.  
\v 26 Ti chaa un ni jakunjitɨ da nuu jitoꞌo da, ti ni kaꞌan ndaꞌu da jiin da siaꞌan: “Niꞌin ja kuu ni jitoꞌo na, kundaꞌu ini ni saña, ti sakaꞌnu ini ni nuu na sa na chunaa ndɨꞌɨ na xuꞌun ni”, ni kachi da.  
\v 27 Ti rey un ni kundaꞌu ini da, ti ni jankaꞌnu ini nuu muzu da un, ti ni sia da chaa un kuaꞌan da. 
\p  
\v 28 Ko sa ni kenda muzu un kuaꞌan da, ti ni ndejnaꞌan da jiin ɨnga jnaꞌan muzu da nuu ka junukuachi da un, ti chaa un tau jaku ni xuꞌun nuu maa da. Ti ni jnɨɨ da sukun chaa un, ni kejaꞌa skuaꞌña da chaa, ti ni kachi da: “¡Chunaa ja tau ra nuu ri”! ―kachi da.  
\v 29 Ti ɨnga chaa un ni jakunjitɨ da nuu da, ti ni kaꞌan ndaꞌu da jiin da: “Kundatu kuee tɨꞌlɨ, ti na chunaa ndɨꞌɨ ri xuꞌun ra”, ni kachi da.  
\v 30 Ko maa chaa un tu ni kuni da. Ti ni kankuachi da, ti ni chunde da chaa un vekaa undi ni chunaa ndɨꞌɨ da ja tau da un. 
\p  
\v 31 Ko nu ni ka jini uu ga jnaꞌan muzu un ja siaꞌan ni kuu, ti ni ka naꞌnu xaan ini da, ti ni ka jaꞌan ka kasjnuꞌun da nuu jitoꞌo da taka nava ni kuu.  
\v 32 Yukan ti ni kana jitoꞌo un chaa ni saꞌa siaꞌan un, ti ni kachi da jiin da: “Roꞌo, chaa ka kuaꞌan ka vaji kuu ra. Ni jankaꞌnu ini ri nuu ra taka ja tau ra, chi ni kandaꞌu ra jiin ri.  
\v 33 Ti suni siaꞌan roꞌo kuankaꞌnu ini ra nuu jnaꞌan muzu ra un ni kuu, nanu ni jankaꞌnu ini ri nuu maa ra”, ni kachi da.  
\v 34 Yukan ti ni kɨtɨ xaan ini jitoꞌo da un, ti ni taꞌu da jniñu ja na kɨvɨ chaa un vekaa undi na chunaa da taka ja tau da un ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 35 Ti sandɨꞌɨ ni ga ni kachi Jesús: 
\p ―Ti suni siaꞌan saꞌa Tata ri Yandios jiin ra naa ra nu tu kuankaꞌnu ini ra naa ra nuu ñanijnaꞌan ra jiin ni ini ni añu ra, nu savaꞌa ni ga ja na saꞌa da jiin ra ―kachi ya. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun ka xndoo jnaꞌan 
\r (Mt. 5.32‑32; Mr. 10.1‑12; Lc. 16.18) 
\c 19  
\p  
\v 1 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un, ni kee ya ñuu Galilea, ti kuaꞌan ya ichi ñuu Judea ja kendo ichi nuu kaña ndikandii, nuu yucha Jordán.  
\v 2 Kuaꞌa xaan yɨvɨ ni ka jaꞌan jiin Jesús, ti yukan ni saꞌa ya tajna yɨvɨ ka kuꞌu. 
\p  
\v 3 Yukan ti ni ka tuꞌva sava chaa fariseo nuu Jesús ja ka kuni skanakava da ya jiin ɨɨn jnuꞌun kaꞌan ya, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Kuu xndoo ɨɨn chaa ñasɨꞌɨ da nu savaꞌani ga sɨkɨ ndoo na kuu nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 4 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Va tu ka skuaꞌa ra tutu Yandios naa ra, ja undi nuu ni saꞌa Yandios ɨɨn chaa jiin ɨɨn ñasɨꞌɨ nusa?  
\v 5 Suni ni kachi ya: “Ja yukan kuu ja ɨɨn chaa nuu na niꞌin da ñasɨꞌɨ da, ti xndoo da tata da jiin nana da, ti ndɨnduu da ni ka nduu ɨɨn ni ga.  
\v 6 Ja yukan kuu ja tukaa ga ka kuu da uu yɨvɨ, chi ni ka nduu da ɨɨn ni ga yɨvɨ”, kachi ya. Ja yukan kuu ja ɨɨn chaa, tu kuu saꞌa sɨɨn da ja ni chajnaꞌan Yandios ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 7 Yukan ti ni ka jikajnuꞌun tuku da: 
\p ―¿Ndoo ni kachi Moisés ja ɨɨn chaa, kuu xndoo da ñasɨꞌɨ da nu na ndokani da ɨɨn tutu, ti kuaꞌa da nuu ña ja ni ka kusɨɨn da nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 8 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Siaꞌan ni kuu, chi vanuxia ndee niꞌin ini ra naa ra. Ja yukan kuu ja ni jaꞌa Moisés jnuꞌun ja na xndoo ra ñasɨꞌɨ ra naa ra, ko undi nuu tu ni iyo siaꞌan.  
\v 9 Na kachi ri nuu ra naa ra, ja nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ko nu tu ni kanakava ña jiin ɨnga chaa, ti nandaꞌa da jiin ɨnga ña, suni ni nchakuachi da, chi ja ni yɨsɨkɨnchaa da ñasɨꞌɨ da undi nuu. Ti suni nu ɨɨn chaa na nandaꞌa jiin ɨɨn ñasɨꞌɨ ni kendo, suni ni nchakuachi da ―kachi Jesús. 
\p  
\v 10 Yukan ti ni ka kachi ndajaꞌa ya: 
\p ―Ti nu siaꞌan kuu jiin chaa un naa da ja nu na nandaꞌa da jiin ɨɨn ñasɨꞌɨ, ti iyo vaꞌa ga nu tu nandaꞌa da ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 11 Ti ni kachi Jesús tuku: 
\p ―Ansu tendɨꞌɨ yɨvɨ ka chaku ini jnuꞌun un, chi nɨnɨ yɨvɨ ni jaꞌa Yandios inijnuni, yukan ni kuu ja ka chaku ini.  
\v 12 Iyo tɨjnɨ nuu jnuꞌun ja jasɨ ja tu kuu nandaꞌa ɨɨn chaa. Iyo chaa sa vaji da undi chii nana da ja tu kuu kunchaka da ñasɨꞌɨ. Ti ka iyo sava chaa ja ni ka kuu tajna da nava tu kuu kunchaka da ñasɨꞌɨ. Ti ka iyo sava ga chaa ka kendo siaꞌan ni, sɨkɨ ja ka ñukuu ini da siuku da nava taꞌu Yandios jniñu. Nau roꞌo ka kuni kuantaꞌu jnuꞌun jaꞌa, ti kuantaꞌu ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jesús jiin suchi kuachi 
\r (Mr. 10.13‑16: Lc. 18.15‑17) 
\p  
\v 13 Yukan na ti sava yɨvɨ un ni ka janchaka i tɨjnɨ suchi kuachi nuu Jesús ja na chuxndee ya ndaꞌa ya xini i, ti na kakantaꞌu ya ja kuu suchi kuachi un nuu Yandios. Ko ndajaꞌa ya ni ka nduxaan da jiin chaa vekoyo jiin suchi kuachi un.  
\v 14 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Sia naa ra na kikoyo i nuu ri, ti tu kasɨ ra naa ra. Chi taka yɨvɨ ka kuni kɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, ti kuni ja na kɨvɨ i nanu suchi kuachi jaꞌa ―ni kachi ya. 
\p  
\v 15 Yukan ti ni chuxndee ya ndaꞌa ya xini suchi kuachi un ja na koto ndaꞌu Yandios maa i naa i. Yukan na ti ni kee ya kuaꞌan ya. 
\s1 Nava ni jnaꞌan ɨɨn chaa riku 
\r (Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30) 
\p  
\v 16 Ti yukan ni jaꞌan ɨɨn chaa riku nuu kande Jesús, ni jikajnuꞌun da ya, ti ni kachi da: 
\p ―Chaa vaꞌa kuu ni, maestro. Ti kachi ni, ¿naa jniñu vaꞌa saꞌa na ti nava niꞌin taꞌu na ja na kuchaku na ja kuu saa ni? ―kachi da. 
\p  
\v 17 Ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―¿Ndoo kaꞌan ra ja chaa vaꞌa kuu ri, ti tu ni ɨɨn chaa vaꞌa iyo, chi maa ɨɨn ni Yandios? Ko nu kuni ra ja na niꞌin taꞌu ra, ti kuandatu taka jniñu taꞌu Yandios ―ni kachi ya. 
\p  
\v 18 Ti ni kachi chaa un: 
\p ―¿Nau ja kuu nusa? ―kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Tu kaꞌni ra ndɨyɨ, tu xndaꞌu ra ñasɨꞌɨ, tu sakuiꞌna ra, tu chakuachi ra yɨvɨ,  
\v 19 kuandatu nuu tata ra nuu nana ra, ti kundaꞌu ini ñanijnaꞌan ra nanu kundaꞌu ini ra nuu maa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 20 Ti ni kachi chaa un: 
\p ―Ja ni ndɨꞌɨ un ni siuku na undi lulu na, ¿Ti ndoo kumani ga nusa? ―ni kachi da. 
\p  
\v 21 Ti ni kachi tuku Jesús: 
\p ―Nu kuni ra ja na kendo vaꞌa ra, kuaꞌan ti xiko ra taka ja ñavaꞌa ra, ti kuaꞌa nuu yɨvɨ ndaꞌu naa i. Yukan na ti na kuaꞌa Yandios taꞌu ra iyo andɨvɨ. Yukan na ti sa kii ra na choꞌo ―kachi ya. 
\p  
\v 22 Nu ni jinisoꞌo chaa un ja siaꞌan ni kachi Jesús, ni kukuiꞌya xaan ini da ti kuaꞌan da, chi vanuxia chaa riku xaan kuu da. 
\p  
\v 23 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra, ja yɨɨ xaan kaa ja kuu ɨɨn chaa riku ja na xndoo da ichi maa da, ti kɨvɨ da ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu da.  
\v 24 Na kachi tuku ri ja va yachi ga yaꞌa ɨɨn camellu yau ɨɨn yɨkɨ tɨkuɨ, ti ansu ja najaa ɨɨn chaa riku nuu taꞌu Yandios jniñu.  
\v 25 Nu ni ka jinisoꞌo ndajaꞌa ya jnuꞌun un, so ni ka naa ini da, ti ka jikajnuꞌun jnaꞌan da: 
\p ―¿Nau kuu ja nanitaꞌu nusa? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 26 Ni ndeꞌe Jesús nuu da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―Ni ɨɨn yɨvɨ tu kuu saꞌa un, ko Yandios, chi taka ni, ja kuu saꞌa ya ―ni kachi ya. 
\p  
\v 27 Yukan ti ni kachi Pedro jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo, saña naa na, ni ka xndoo na taka ja ka ñavaꞌa na ti vekoyo na jiin ni, ¿ti ndoo niꞌin na nusa? ―kachi da. 
\p  
\v 28 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra, ja nu na jaa kɨvɨ ja ndujaa ñuyɨvɨ jiin andɨvɨ, ti nduñaꞌnu roꞌo naa ra. Ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, nduñaꞌnu xaan ga ri, ti nukoo ri andɨvɨ nuu xndichi ri tendɨꞌɨ kuɨtɨ yɨvɨ naa i. Ti taka roꞌo ja ka kuu ra ndajaꞌa ri, suni nduñaꞌnu ra, ti nukoo ra nuu uxi uu teyu ka kuñaꞌnu. Ti yukan xndichi ra nuu ndɨ uxi uu familia ja ni ka nakaya nuu nación Israel.  
\v 29 Ti taka yɨvɨ ni ka xndoo veꞌe ñani, xi kuaꞌa, tata xi nana, ñasɨꞌɨ xi seꞌe da, ja ka kuni kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, ti naniꞌin i viꞌi ga ja kuu taka ja ni ka xndoo i un. Ti nanitaꞌu i nuu Yandios ja na kuchaku i ja kuu saa ni.  
\v 30 Ko kuaꞌa yɨvɨ ka kunuu un vijna, ti yɨvɨ un ndundaꞌu ga i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti kuaꞌa yɨvɨ ndaꞌu ja tu ka kuñaꞌnu vijna, ti yɨvɨ un kuu ja nduñaꞌnu ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu ―kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun chaa ka saꞌa jniñu 
\c 20  
\p  
\v 1 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nuu ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu, nu kuaꞌa ri kuu taꞌu yɨvɨ ri, kuu nanu ɨɨn chaa ñavaꞌa kuaꞌa jniñu ja ni kenda da ɨɨn jañaꞌan, kuan nduku da muzu ja na kaꞌncha ndeꞌe tɨkaꞌya.  
\v 2 Ni ka ndajnuꞌun da jiin muzu un, ja chaꞌu da nava kuu yaꞌu da nuu ɨɨn kɨvɨ. Ti ni taji da chaa un kuan saꞌa da jniñu nuu ñuꞌun da.  
\v 3 Ni kuu ka ɨɨn jañaꞌan, ni kenda da kuaꞌan da nuu yaꞌu, ti yukan ni jini da kaꞌiin uu ga chaa ka iyo nuña.  
\v 4 Ti ni kachi da: “Kuan saꞌa jniñu nuu ñuꞌun ri ti chaꞌu vaꞌa ri kɨvɨ ra”, ni kachi da. Ti chaa un kuankoyo da. 
\p  
\v 5 Ni kuu sava nduu, ti ni jaꞌan tuku da. Suni ni niꞌin tuku da uu ga muzu. Ni kuu ka uni ti ni jaꞌan tuku da, ti ni niꞌin da uu ga muzu.  
\v 6 Nu kuan kuu ka uꞌun jaꞌini, ni jaꞌan tuku da nuu yaꞌu. Yukan ni jini da kaꞌiin tuku uu ga chaa ka iyo nuña, ti ni kachi da jiin chaa un: “¿Ndoo kaꞌiin ra siaꞌan ni jaꞌa nɨ nchaka, ndoo tu ka saꞌa jniñu ra”? ni kachi da.  
\v 7 Ti ni ka kachi chaa un: “Tuu, chi tu kenda ni ɨɨn chaa nduku muzu”, ni ka kachi da. Ti ni kachi chaa un: “Kuan saꞌa jniñu nuu ñuꞌun ri un naa ra, ti chaꞌu vaꞌa ri roꞌo”, ni kachi da. 
\p  
\v 8 Nu ni kuaa, ti ni kachi da jiin chaa yɨndaꞌa muzu un: “Kana chaa ka saꞌa jniñu un, ti chaꞌu ra nuu da, ko kejaꞌa chaꞌu ra nuu chaa ni ka kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga un, ti sandɨꞌɨ ni ga chaꞌu ra chaa ni ka kɨvɨ undi ñaꞌan un”, ni kachi da. 
\p  
\v 9 Yukan ti ni ka jakoyo chaa ni ka kɨvɨ ka uꞌun jaꞌini un, ti taka da ni ka kinyaꞌu vaꞌa da nava ka kinyaꞌu da ɨɨn kɨvɨ.  
\v 10 Yukan ti nu ni ka jakoyo chaa ni ka kɨvɨ undi na ñaꞌan un, ni ka ndoꞌo ini da ja viꞌi ga kinyaꞌu da niku, ko suni ɨɨn nuu ni ni ka kinyaꞌu da naa da nava kuu yaꞌu da nuu ɨɨn kɨvɨ.  
\v 11 Ni ka kiꞌin da xuꞌun yaꞌu da un, ti ni ka kejaꞌa ka kankuachi da sɨkɨ chaa xiin jniñu un.  
\v 12 Ni ka kachi da: “Chaa ni ka jakoyo sandɨꞌɨ ni ga jaꞌa, ɨɨn hora ni ni ka saꞌa da jniñu, ti ɨɨn nuu ni ni chaꞌu ni da jiin saña naa na, ja ni ka saꞌa jniñu na nchaka nchaa nuu niꞌni xaan un, ti niꞌin xaan ni ka sajniñu na”, ni ka kachi da. 
\p  
\v 13 Ti ni kachi chaa xiin jniñu un nuu ɨɨn da: “Ndeꞌe naa kachi ri. Ansu xndaꞌu ri roꞌo ja saꞌa ndevaꞌa ri. ¿Xi ansu ni ka ndajnuꞌun yo ja chaꞌu ri nuu ra nava kinyaꞌu ra ɨɨn kɨvɨ nu?  
\v 14 Kiꞌin xuꞌun yaꞌu ra ti kuan noꞌon. Chi ruꞌu maa ri, kuni ri chaꞌu ri chaa ni ka kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga jaꞌa, nanu ni chaꞌu ri roꞌo naa ra.  
\v 15 ¿Xi tu iyo ichi ri ja saꞌa ri nava kuu ini maa ri jiin xuꞌun ri nu? ¿Xi kuu kuasun ini ra ja vaꞌa ni chaꞌu ri nu”? kachi da ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 16 Ti ja sɨkɨ jnuꞌun chaa ni ka saꞌa jniñu un, ni kachi Jesús nuu ndajaꞌa ya: 
\p ―Ja siaꞌan kuu ja kuaꞌa yɨvɨ ka kundaꞌu vijna, nduñaꞌnu i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti kuaꞌa yɨvɨ ka kuñaꞌnu vijna ndundaꞌu i ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu ja kuu saa ni, chi kuaꞌa yɨvɨ na stutu ya ja ka kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu ya jniñu, ko jaku ni kuu ja ni nakaji ya ja na nduñaꞌnu i, ti tatu ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga nuu i ―kachi Jesús. 
\s1 Kaꞌan tuku Jesús ja kuū ya 
\r (Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34) 
\p  
\v 17 Nu kuaꞌan Jesús ichi ñuu Jerusalén, ni kana sɨɨn ya ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya un, ti ni kachi ya jiin da: 
\p  
\v 18 ―Ja ka jini ra naa ra ja, ja kuankoyo yo ichi ñuu Jerusalén. Ti yukan ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, nakuaꞌa yɨvɨ ruꞌu nuu sutu ka kuñaꞌnu jiin nuu chaa ñaꞌnu ja ka xnaꞌan ley un, ti kaꞌni da ruꞌu.  
\v 19 Nakuaꞌa chaa un ruꞌu nuu ndaꞌa yɨvɨ ɨnga nación, ti kusɨkɨ nchaa yɨvɨ un ruꞌu, kuaꞌa da tau ri, ti katakaa da ruꞌu nuu ndaꞌa cruz, ja na kuū ri. Ko nu uni kɨvɨ ti nandoto tuku ri ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun ni kaꞌan nana Jacobo jiin Juan 
\r (Mr. 10.35‑45) 
\p  
\v 20 Yukan ti nana Jacobo jiin Juan, chaa ka kuu seꞌe yɨɨ Zebedeo, ni ka tuꞌva da jiin ña nuu Jesús, ni jakunjitɨ ña nuu ya ja jikan ña ɨɨn taꞌu.  
\v 21 Ni jikajnuꞌun ya ñaꞌan un, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo kuni ra nusa? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni kachi ñaꞌan un jiin ya: 
\p ―Nu na najaa ni ñuu nuu taꞌu ni jniñu, ti kuaꞌa ni xiin ni na kunchuku uu ndɨnduu seꞌe na jaꞌa, ɨɨn da na kuncha nundaꞌa kuaꞌa ni, ti ɨnga da na nukoo nundaꞌa sajni ni ―ni kachi ña. 
\p  
\v 22 Ti ni kachi Jesús nuu ña jiin seꞌe ña: 
\p ―Roꞌo naa ra, tu ka jini ra ndoo ka jikan ra. ¿Xi kuu kondoꞌo ra jiin ri nuu ɨɨn nundoꞌo kii sɨkɨ ri nu? ―kachi ya. 
\p Ti maa da ni ka kachi da: 
\p ―Kuu saꞌa na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 23 Yukan ti ni kachi ya: 
\p ―Jandaa kuu ja kuu kondoꞌo jnaꞌan ra jiin ri jiin nundoꞌo kii sɨkɨ ri. Ko ja na nukoo ra nundaꞌa kuaꞌa ri jiin nundaꞌa sajni ri, ansu ruꞌu kuu ja kuaꞌa un, chi maa Tata ri Yandios, kuu ya jini nau yɨvɨ ni satuꞌva ya ja na kunchuku un ―kachi ya. 
\p  
\v 24 Nu ni ka jinisoꞌo ndɨ uxi ga ndajaꞌa un naa da, ti ni ka kɨtɨ xaan ini da nuu ndɨnduu chaa un.  
\v 25 Ko ni kana Jesús chaa un naa da, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Ja ka jini ra naa ra, ja chaa ka taꞌu jniñu nuu ɨnga nación, ka taꞌu da jniñu nanu ɨɨn chaa taꞌu jniñu nuu muzu da. Ti chaa ka kuñaꞌnu un, suni ka iyo ja ka taꞌu niꞌin ga jniñu nuu da.  
\v 26 Ko tu kuu siaꞌan jiin roꞌo naa ra, chi nu nau roꞌo ka kuni kuñaꞌnu, ti suꞌva na kunukuachi ra nuu ñanijnaꞌan ra.  
\v 27 Ti nu nau roꞌo ka kuni kunuu, ti suꞌva nduu ra muzu nuu taka ga da naa da,  
\v 28 siaꞌan nanu ruꞌu. Tu ni chaa ri ja kunukuachi yɨvɨ nuu ri, chi ni chaa ri ja kunukuachi ri nuu yɨvɨ, ti nakuaꞌa ri yɨkɨ kuñu ri ja nama ri sɨkɨ yɨvɨ naa i ―kachi ya. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna uu chaa kuaa 
\r (Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43) 
\p  
\v 29 Nu ni ka kee da ñuu Jericó, ti kuaꞌa xaan yɨvɨ ni ka ndikun kuankoyo jiin Jesús.  
\v 30 Ti yuꞌu ichi un kanchuku uu chaa kuaa, ti nu ni ka jinisoꞌo da ja kuan yaꞌa Jesús, ti ni ka kanajiin da: 
\p ―¡Jitoꞌyo, niꞌin ja taꞌu ni jniñu nanu ni saꞌa rey yo David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña naa na! ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 31 Ti yɨvɨ kuankoyo un ni ka kanajiin nuu da ja na kasɨ yuꞌu da, ko maa da viꞌi ga ni ka kana koꞌo da: 
\p ―¡Jitoꞌyo, ja taꞌu ni jniñu nanu ni saꞌa rey yo David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña naa na! ―kachi da. 
\p  
\v 32 Yukan ti ni jakuɨñɨ Jesús, ni kana ya xini da, ti ni jikajnuꞌun ya maa da: 
\p ―¿Ndoo ka kuni ra ja saꞌa ri jiin ra, nusa? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 33 Ti ni ka kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, ja na ndundijiin nduchi na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 34 Yukan ti ni kundaꞌu ini Jesús nuu da naa da. Ni kueꞌe ya nduchi da, ti ni ka ndundijin ni nduchi da. Ti ni ka ndikun da kuankoyo da jiin ya. 
\s1 Ni kɨvɨ Jesús ñuu Jerusalén 
\r (Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40; Jn. 12.12‑19) 
\c 21  
\p  
\v 1 Nu ni kuyajni Jesús jiin ndajaꞌa ya ñuu Jerusalén, ni jaa ya ñuu Betfagé, yajni yuku Olivos, ti ni taji ya uu ndajaꞌa ya,  
\v 2 ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Kuaꞌan ranchu kande yajni un naa ra. Ti yukan naniꞌin ra nuu ndikun ɨɨn burra jiin ɨɨn burru lulu. Ndaji tɨ, ti kii ra jiin tɨ.  
\v 3 Ti nu nau yɨvɨ ni kenda kaꞌan, ti kachi ra ja maa jitoꞌo ra jikan tɨ, ko vinañuꞌni kii nunchaka na tɨ, kachi ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 4 Ti siaꞌan ni kundaa nava ni kachi profeta na ni chaa da nuu tutu: 
\p  
\v 5 Kachi jiin ñuu Sion naa ra: 
\q1 “Ndeꞌe, xaan ndaꞌu vaji rey ra naa ra, chi vaji ya jiin burra, ti yoso ya sɨkɨ seꞌe tɨ. 
\q1 Ti seꞌe tɨ un kuu ɨɨn burru lulu, seꞌe ɨɨn kɨtɨ ndiso carga.” 
\m Kachi tutu. 
\p  
\v 6 Yukan ti ni ka jaꞌan ndajaꞌa ya un nava ni taꞌu ya jniñu.  
\v 7 Ni ka chakoyo da jiin burra un, ndɨnduu tɨ jiin seꞌe tɨ. Ni ka chuku da saꞌma da sɨkɨ tɨ, ti ni yoso ya tɨ.  
\v 8 Ti yɨvɨ kuaꞌa kuankoyo un ni ka chuku i saꞌma i ini ichi un, ti sava i ni ka jaꞌncha ndaꞌa yujnu. Ti ni ka chuku i ini ichi un.  
\v 9 Ti yɨvɨ ka yoxnuu jiin yɨvɨ kuankoyo ichi jata, ni ka kejaꞌa ka kuvaa i ka kanajaa i Yandios, ti ni ka kachi i: 
\p ―¡Niꞌin kuu chaa kuñaꞌnu, chi maa ni kuu jnaꞌan rey David na janaꞌan! Na kuantaꞌu yo nuu Jitoꞌyo Yandios, chi ni taji ya ɨɨn chaa ndiso jniñu ñaꞌnu nuu ya? ¡Na kachi ndajaꞌa ya undi andɨvɨ un ja na kuñaꞌnu Chaa jaꞌa! ¡Siaꞌan na kachi ya! ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 10 Nu ni kɨvɨ Jesús ñuu Jerusalén, ti ni ka kuvaa yɨvɨ ñuu, ti ka jikajnuꞌun i: 
\p ―¿Naa chaa kuu jaꞌa? ―kachi naa. 
\p  
\v 11 Ti ni ka kachi yɨvɨ un naa i: 
\p ―Jaꞌa kuu Jesús chaa kuu profeta, kuu da ɨɨn chaa ñuu Nazaret, ɨɨn ndañuu Galilea ―kachi yɨvɨ un naa i. 
\s1 Ni keniꞌin Jesús yɨvɨ ka saꞌa yaꞌu ini veñuꞌun kaꞌnu Israel 
\r (Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) 
\p  
\v 12 Nu ni jaa Jesús nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un, ti ni keniꞌin ya taka yɨvɨ ka xiko jiin ja ka jaan un kuankoyo i. Ni skuikokava ya taka mesa nuu kanchuku chaa ka sama xuꞌun yɨvɨ naa i, jiin taka silla nuu kanchuku ja ka xiko sata.  
\v 13 Ti ni kachi ya jiin yɨvɨ un: 
\p ―Siaꞌan yoso nuu tutu Yandios: “Veꞌe ri konani veꞌe nuu kakantaꞌu yɨvɨ naa i”, ko roꞌo naa ra, ni ka nasaꞌa ra veꞌe ri nuu ka nataka ñakuiꞌna ―kachi ya. 
\p  
\v 14 Ti nuu yuxeꞌe veñuꞌun un ni ka tuꞌva tɨjnɨ yɨvɨ kuaa jiin yɨvɨ ni ka kuu tɨkuku nuu Jesús, ti ni saꞌa ya tajna yɨvɨ un.  
\v 15 Ko sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ñaꞌnu ka xnaꞌan ley un, ni ka kɨtɨ ini da, chi ni ka jini da jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús, jiin ja ni jinisoꞌo da ja ka kanajiin suchi kuachi un ini veñuꞌun un siaꞌan: “¡Na kuñaꞌnu ni, chi ni nakaji Yandios niꞌin ja na nukuñɨ ni nuu rey David na janaꞌan, ti taꞌu ni jniñu!” ―kachi i naa i. 
\p Yukan ti ni ka kɨtɨ ini chaa ka kuñaꞌnu un,  
\v 16 ti ni ka kachi da jiin Jesús: 
\p ―¿Jinisoꞌo ra jnuꞌun ka kaꞌan suchi kuachi jaꞌa nu? ―ni ka kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ñusoꞌo ri, ko ¿xi tu ka kaꞌu ra nuu tutu Yandios ja kaꞌan ja na nakanajaa i ya nu? Ko siaꞌan kaꞌan nuu tutu un: 
\q1 Ni saꞌa ra ja taka suchi kuachi jiin suchi ka yaxin, 
\q1 ja vaꞌa na kanajaa i roꞌo. 
\m Kachi tutu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 17 Yukan na ti ni xndoo ya yɨvɨ un, ni kee ya ñuu un, ti kuaꞌan ya ñuu Betania. Ti yukan ni kendo ya jakuaa un. 
\s1 Ni jaꞌa Jesús nundoꞌo ɨɨn nutɨchɨ vixi 
\r (Mr. 11.12‑14, 20‑26) 
\p  
\v 18 Ti nu ni kundijin ɨnga kɨvɨ, ni nandeokuñɨ tuku Jesús ñuu Jerusalén, ti ni kejaꞌa jiꞌi ya soko.  
\v 19 Ni jini ya kandichi ɨɨn nutɨchɨ vixi yajni yuꞌu ichi un, ni tuꞌva ya jaꞌa, ko tundo ni niꞌin ya xini, chi mani ndaꞌa kuu, ti ni kachi ya jiin nutɨchɨ un: 
\p ―¡Na kachi ri ja jankɨvɨ ñuu ga kuaꞌa ra tɨchɨ vixi! ―ni kachi ya. 
\p Ti hora ni ni ichi nutɨchɨ vixi un.  
\v 20 Nu ni ka jini ndajaꞌa ya un, ni ka naa ini da, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Nasa kuu ja xaan yachi ni ichi nutɨchɨ un? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 21 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja nu ka kandixia ni ini ra Yandios, ti tu kondoꞌo sɨkɨ ini ra, ti ansu nɨnɨ ja ni saꞌa ri jiin nutɨchɨ jaꞌa kuu saꞌa ra. Chi suni kuu kachi ra jiin yuku jaꞌa: “Kuxio jaꞌa ti kuan kɨvɨ ini lago un”, ti siaꞌan kuu.  
\v 22 Ti taka ja na kakantaꞌu ra nuu Yandios, ko nu na kandixia ni ini ra Yandios, ti niꞌin ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Sɨkɨ ja naa jniñu ndiso Jesús 
\r (Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8) 
\p  
\v 23 Yukan ti ni kɨvɨ Jesús nuu veñuꞌun kaꞌnu un, ti nu xnaꞌan ya nuu yɨvɨ un, ni ka tuꞌva sutu ka kuñaꞌnu un jiin tɨjnɨ chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Nau ja ni taꞌu jniñu ja saꞌa ra taka jniñu jaꞌa? ¿Xi nau ja ni jaꞌa jniñu ñaꞌnu jaꞌa nuu ra nusa? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 24 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Suni ruꞌu, na kajnuꞌun ri roꞌo naa ra ɨɨn jnuꞌun. Ti nu ni ka kachi ndaa ra nuu ri, ti sa na kachi ri nuu ra nau ja ni jaꞌa jniñu jaꞌa nuu ri.  
\v 25 Kachi nuu ri, ¿nau ja ni tatu jniñu nuu Juan ja ni kii skuanducha da yɨvɨ un nusa? ¿Ɨɨn yɨvɨ ni tatu jniñu un nuu da xi maa Yandios nú? ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun maa da naa da, ti kachi da: 
\p ―Nu na kachi yo ja Yandios ni taji chaa un, ti kachi da jiin yo: “¿Ndoo tu ni ka kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da nusa”? kachi ya.  
\v 26 Ti nu na kachi yo ja yɨvɨ ni taji da, ti yuꞌu yo yɨvɨ, chi tendɨꞌɨ yɨvɨ ka kandixia ja Juan ni kuu ɨɨn profeta, ja ni kaꞌan jnuꞌun Yandios ―kachi da ka ndajnuꞌun da. 
\p  
\v 27 Yukan na ti ni ka kachi da jiin Jesús: 
\p ―Tu ka jini na ―ni ka kachi da. 
\p Yukan na ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Vanuxia tu ka kuni kachi ra, ti suni ruꞌu, tu ra kachi ri nuu ra nau ja ni jaꞌa jniñu ñaꞌnu jaꞌa nuu ri ―kachi ya. 
\s1 Kuentu uu seꞌe yɨɨ 
\p  
\v 28 Ni kachi ya jiin chaa ñaꞌnu un: 
\p ―¿Nasa ka ndoꞌo ini ra nu na kachi ri ɨɨn jnuꞌun jaꞌa nusa? Ɨɨn chaa ni iyo uu seꞌe yɨɨ, ni kachi da jiin ɨɨn seꞌe da un: “Hijo, kuan saꞌa jniñu nuu nutɨkaꞌya yo vijna”, ni kachi da.  
\v 29 Ko ni kachi chaa lulu un: “Tu kuni na kiꞌin na”, ni kachi da. Ko kuee ga ni nakani ini da, ti ni jan saꞌa da jniñu un.  
\v 30 Yukan na ti ni kaꞌan tuku tata da un jiin ɨnga seꞌe yɨɨ da, ti suni siaꞌan ni taꞌu tuku da jniñu nuu suchi un, ti chaa lulu un ni kachi da: “Kuu, na kiꞌin na”, ni kachi da. Ko tu ni jaꞌan da.  
\v 31 ¿Nau ɨɨn ɨɨn chaa un ni jandatu nava ni taꞌu tata da jniñu un nusa? ―ni kachi Jesús. 
\p ―Chaa ni kaꞌan da jiin undi nuu un ―ni ka kachi chaa ka kuñaꞌnu un. 
\p Yukan na ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra, roꞌo kuu ra chaa ka kuñaꞌnu. Ja kuu chaa ka kinyaꞌu nuu puesto un jiin ñaꞌan sɨɨ ini ja tɨndɨ ña chaa, va tu uꞌu nakani ini yɨvɨ un, ti yachi ga kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Yachi ga kɨvɨ yɨvɨ un ja kuu roꞌo naa ra.  
\v 32 Chi ni kii Juan, chaa ni skuanducha un, ti ni xndaku da nava kachi Yandios ja na nakani ini ra naa ra, ko tu ni ka kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da. Ti chaa ka kinyaꞌu puesto jiin ñaꞌan sɨɨ ini un naa ña, chi ni ka kandixia ndaa da. Ti roꞌo naa ra, vasu ni ka jini ra ja, ja ni ka nakani ini yɨvɨ ni ka jika kueꞌe un, ko tu ni ka nakani kuɨtɨ ini ra ja na kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da ―ni kachi ya. 
\s1 Nava ni ka saꞌa muzu ni ka saꞌa ndevaꞌa 
\r (Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19) 
\p  
\v 33 Siin Jesús xndaku ya sɨkɨ muzu ja ni ka sajniñu ndevaꞌa, ti ni kachi ya: 
\p ―Kunsoꞌo ɨnga jnuꞌun na kachi ri nuu ra naa ra. Ɨɨn chaa ni ñavaꞌa kuaꞌa xaan ñuꞌun ni xndee kuaꞌa da nutɨkaꞌya, ti ni chiꞌi da ɨɨn jaku nɨɨ kani yuꞌu ñuꞌun da un. Ni saꞌa da ɨɨn nundoo kaꞌnu xaan nuu kaxin da tɨkaꞌya un, ti ni jani da ɨɨn veꞌe sukun xaan ja na kundijin kotonchaa da nuu nɨ tuꞌu jniñu da un. Yukan na ti ni jakanchaa da ñuꞌun un nuu chaa ka sajniñu un, ti kuaꞌan da ɨɨn viaje. 
\p  
\v 34 Nu ni jaa kɨvɨ nastutu da tɨkaꞌya un, ti ni taji da muzu ja na kin kakan da sava tɨkaꞌya ja kuu maa da nuu chaa ka yɨndaꞌa un.  
\v 35 Ko chaa ka sajniñu un ni ka jaꞌa da tau ɨɨn chaa ka kuu muzu un, ni ka jaꞌni da ɨnga da, ti ni ka stau da yuu sɨkɨ ɨnga muzu un.  
\v 36 Ti chaa xiin ñuꞌun un ni taji tuku da tɨjnɨ ga muzu da ja kuu chaa ni ka jaꞌan undi nuu, ko chaa ka jito ñuꞌun, suni siaꞌan ni ka saꞌa tuku da jiin muzu un. 
\p  
\v 37 Sandɨꞌɨ ni ga, ti ni taji da maa seꞌe yɨɨ da, chi ni ndoꞌo ini da: “Va kuaꞌa da ja yɨñuꞌun seꞌe ri”, ni ndoꞌo ini da.  
\v 38 Ko nu ni ka jini chaa ka sajniñu un nuu seꞌe chaa xiin ñuꞌun un, ti ni ka kachi da: “Chaa jaꞌa kuu ja xiin taꞌu. Vaꞌa ga na kaꞌni yo ti na kendo ndɨꞌɨ yo jiin yaji jaꞌa”, ni ka kachi da.  
\v 39 Ni ka jnɨɨ da chaa un, ni ka keniꞌin da chaa un fuera nuu ñuꞌun un, ti ni ka jaꞌni da chaa.  
\v 40 Ko nu na chaa chāā xiin ñuꞌun un, ti ¿ndoo saꞌa da jiin chaa ka sajniñu un nusa? ―kachi Jesús. 
\p  
\v 41 Ti ni ka kachi chaa ka kuñaꞌnu un: 
\p ―Naa ii da chaa un, chi kaꞌni ndɨꞌɨ da chaa, chi tu kundaꞌu kuɨtɨ ini da chaa un naa da. Ti kakanchaa tuku da ñuꞌun un nuu uu ga chaa ka sajniñu vaꞌa, nava na nakuaꞌa da sava jniñu un nuu da jiin kɨvɨ nu ni kaña jniñu ―ni ka kachi chaa ka kuñaꞌnu un. 
\p  
\v 42 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ja ka jini vaꞌa ra nasa kaꞌan nuu tutu Yandios: 
\q1 Yuū ni ka skaña chaa ni ka saꞌa nama un, jaꞌa kuu yuū kanuu ga ja ndiso teyɨɨ ga jɨkɨ ɨɨn veꞌe. 
\q1 Maa Yandios ni saꞌa jniñu un, ti so ka naa ini yo ka ndeꞌe yo. 
\m Kachi tutu Yandios. 
\m Ti roꞌo naa ra, ɨɨn nuu kanda ra jiin chaa ni ka saꞌa nama un, chi tu ni ka kandixia ra ruꞌu.  
\v 43 Yukan kuu ja tukaa kuaꞌa Yandios jnuꞌun ja kɨvɨkoyo kuaꞌa ra ndaꞌa ya ja na taꞌu ya jniñu nuu ra naa ra. Chi kuaꞌa ya nu nɨnɨ yɨvɨ ni ka nakani ini ti ni ka kandixia i ruꞌu.  
\v 44 Ti siaꞌan nanu ni ka saꞌa chaa ni ka skaña yuū un, vasu ni kuu yuū kanuu ga, suni siaꞌan ka kuu yɨvɨ tu ka jantaꞌu ruꞌu. Ti siaꞌan nanu ka tuji yɨvɨ ka jiokava sɨkɨ ɨɨn yuū, suni siaꞌan jnaꞌnu ndatu yɨvɨ tu kandixia ruꞌu. Ko kɨvɨ na saꞌa ndaa Yandios kuachi i, ti yɨvɨ tu ni kandixia ruꞌu, kondoꞌo i nanu jnaꞌan ɨɨn yɨvɨ kanakava ɨɨn yuū sɨkɨ i, ti taxiin i, kukuachi i saꞌa ―ni kachi ya. 
\p  
\v 45 Nu ni ka jinisoꞌo sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa fariseo un ja siaꞌan ni kaꞌan Jesús, ti ni ka chaku ini da ja sɨkɨ maa da ni kaꞌan ya.  
\v 46 Yukan na ti ni ka nduku da nasa jnɨɨ da ya yukan, ko vanuxia ni ka yuꞌu da yɨvɨ, chi tendɨꞌɨ yɨvɨ ka chiñuꞌun i ya, ja ni kuu ya ɨɨn profeta ja kaꞌan jnuꞌun Yandios. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn viko nandaꞌa 
\c 22  
\p  
\v 1 Ni kejaꞌa tuku Jesús kaꞌan ya nuu yɨvɨ un jiin tɨjnɨ jnuꞌun, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 2 ―Ti ja na kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, kuu nanu ɨɨn rey ja ni saꞌa da ɨɨn viko ni nandaꞌa seꞌe da.  
\v 3 Ni taji da chaa ka junukuachi nuu da un, ja na kin kana da chaa, ni kaxjnuꞌun da nuu ja na jakoyo viko un. Ko vanuxia tu ni ka kuni chaa un kinkoyo da.  
\v 4 Ni taji tuku da uu ga chaa ka junukuachi nuu da un, ti ni kachi da: “Kachi nuu yɨvɨ ni kaxjnuꞌun ri nuu un ja, ja iyo tuꞌva ri. Ja ni jaꞌni ri xndɨkɨ ri, ti suni ja ni ka jiꞌi taka kɨtɨ ni xneñu ri un. Ja ni ndɨꞌɨ iyo tuꞌva ti kachi jiin chaa ka kana yo un ja na nduku ndee da, na kikoyo da viko ri, ti koto kukuee da”, ni kachi da.  
\v 5 Ko chaa ni ka kana rey un, tu ni ka saꞌa da nanu nuu chaa ka junukuachi un. Ɨɨn da kuaꞌan rancho kuan sajniñu da. Ɨnga da kuaꞌan da nuu xiko da.  
\v 6 Ti sava da ni ka kiꞌin da chaa ka junukuachi nuu rey un, ti ni ka jaꞌa da tau da undi ni ka jaꞌni da chaa un.  
\v 7 Yukan na ti ni kɨtɨ xaan ini rey un, ni taji da soldado da ja na kaꞌni da chaa ni ka jaꞌni ndɨyɨ un, ti ni ka jaꞌma da ñuu da. 
\p  
\v 8 Yukan ti ni kachi da jiin chaa ka junukuachi un: “Ja iyo nakoo ja kuu viko niku, ko chaa ni kana ri un, tu ni ka kuni kikoyo da.  
\v 9 Kuankoyo naa ra taka calle un, ti kana savaꞌa ni ga yɨvɨ na kikoyo i viko nandaꞌa jaꞌa”, ni kachi da.  
\v 10 Ni kekoyo chaa ka junukuachi un kuankoyo da calle un, ti ni ka stutu da savaꞌani ga yɨvɨ ni ndejnaꞌan da jiin, kuu yɨvɨ vaꞌa ini jiin yɨvɨ kuaꞌan kanda, ti ni chitu yɨvɨ un veꞌe da. 
\p  
\v 11 Yukan ti ni kɨvɨ rey un kuandeꞌe da yɨvɨ ni jakoyo un. Ti ni ndeꞌe da nuu ɨɨn chaa nukoo un, ko tu ñuꞌun da saꞌma ka ñuꞌun yɨvɨ kuu viko nandaꞌa.  
\v 12 Ti ni kachi da jiin da: “Amigo, ¿nasa kuu ja ni kɨvɨ ra jaꞌa ti tu ñuꞌun ra saꞌma ja kuu viko nandaꞌa”? ni kachi da. Ti maa chaa un tu ni kaꞌan kuɨtɨ da.  
\v 13 Yukan ti ni kachi rey un jiin chaa ka janukuachi nuu mesa un: “Kuꞌni sɨꞌɨn da jiin ndaꞌa da naa ra, ti keniꞌin ra da na kiꞌin da fuera nuu ñaa un. Ti yukan na ti na ndeꞌe da, ti na kuꞌyu jnuꞌun da”, ni kachi rey.  
\v 14 Suni siaꞌan na kachi ri ja kuaꞌa yɨvɨ ni kana ri, ko jaku ni kuu ja ni nakaji ri ja na ndɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na kundiso jniñu i jiin ri ―kachi Jesús. 
\s1 Sɨkɨ jnuꞌun kinyaꞌu puesto 
\r (Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26) 
\p  
\v 15 Yukan na ti kuankoyo chaa fariseo un ti ni ka ndajnuꞌun da nasa nduku da, ja na kankuachi da jaꞌa Jesús.  
\v 16 Yukan ti ni ka taji da sava chaa ka yɨꞌɨ jiin da, jiin sava chaa ka yɨꞌɨ jiin Herodes chaa kuñaꞌnu un, ja na kaꞌan da jiin Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―Maestro, ka jini na ja kaꞌan ndaa ni, ti xnaꞌan ndaa ni ichi Yandios, ti tu yuꞌu ni ndeꞌe ni ni ɨɨn chaa vasu kuñaꞌnu ga da.  
\v 17 Nusa ti kachi ni nuu na nasa ndoꞌo ini ni: ¿Iyo vaꞌa ja na chaꞌu yo xuꞌun nuu gobierno Romano xi tuu nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 18 Ko ja jini Jesús ja tu ka ndoꞌo vaꞌa ini da, ti ni kachi ya: 
\p ―Chaa ñaa xini ka kuu ra. ¿Ndoo ka kuni xndaꞌu ra ruꞌu?  
\v 19 Xnaꞌan ɨɨn xuꞌun ja ka chaꞌu ra puesto un nuu ri ―ni kachi ya. 
\p Ti ni ka xnaꞌan da ɨɨn xuꞌun plata nuu ya.  
\v 20 Ni ndeꞌe ya nuu xuꞌun un, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Naa nūū kuu ja nchaa nuu xuꞌun jaꞌa, ti naa sɨvɨ kuu ja yoso jaꞌa nusa? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 21 Ti ni ka kachi da: 
\p ―Nūū maa rey nación Roma kuu ―ni ka kachi da. 
\p Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Nusa ti kuaꞌa nuu rey nación Roma ja kuu maa da, ti kuaꞌa nuu Yandios ja kuu maa Yandios ―ni kachi ya. 
\p  
\v 22 Nu ni ka jinisoꞌo da ja siaꞌan ni kaꞌan ya, so ni ka naa ini da. Ni ka xndoo da ya, ti kuankoyo da. 
\s1 Jnuꞌun sɨkɨ ja ka nandoto ndɨyɨ 
\r (Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40) 
\p  
\v 23 Suni maa kɨvɨ yukan, ni ka jaꞌan sava chaa saduceo nuu Jesús. Ti chaa saduceo un ka kaꞌan da ja tukaa ga ka nandoto ndɨyɨ un, ti ni ka kachi da: 
\p  
\v 24 ―Maestro, ni kachi Moisés ja nu na kuū ɨɨn chaa ni iyo ñasɨꞌɨ, ti nu tu ni iyo seꞌe da jiin ña, ti kuu nandaꞌa ñani ndɨyɨ un jiin ña ja na koo seꞌe ña, ti suchi un nduu nanu seꞌe maa ndɨyɨ un.  
\v 25 Ti nuu kanchuku na jaꞌa ni ka iyo uxia chaa ni ka kuu ñani naa da. Ti chaa núú un ni nandaꞌa da, ti ni jiꞌi da, ko tu ni iyo seꞌe da. Ti nandaꞌa tuku ñaꞌan un jiin ɨnga ñani da, chaa kuu uu.  
\v 26 Suni siaꞌan ni jnaꞌan chaa kuu uu un, suni chaa kuu uni, ti siaꞌan ni ka ndekava ndɨ uxia da ni ka nandaꞌa jiin ña, ko ni ndɨꞌɨ da ni ka jiꞌi.  
\v 27 Yukan na ti sandɨꞌɨ ni ga, ti ni jiꞌi ñaꞌan un.  
\v 28 Ti nu na nandoto ndɨyɨ un naa da, ¿Nau ndɨꞌɨ uxia chaa un xiin ñasɨꞌɨ un, ja siaꞌan tendɨꞌɨ da ni ka nandaꞌa da jiin ña? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 29 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ka yuji ra naa ra, chi tu ka chaku ini ra tutu Yandios, ni tu ka chaku ini ra jniñu ñaꞌnu saꞌa ya.  
\v 30 Chi nu na nandoto ndɨyɨ un, tukaa kuu nandaꞌa i, ni tu kuaꞌa i seꞌe sɨꞌɨ i ja na nandaꞌa ña, chi nduu i nanu ángel Yandios ja kanchuku nuu andɨvɨ un.  
\v 31 Ko sɨkɨ ja nandoto ndɨyɨ un tuku, xi tu ka chaku ini ra nu ni ka kaꞌu ra tutu, nu ni kachi Yandios jiin Moisés, na ni kachi ya:  
\v 32 “Ruꞌu kuu Yandios ja ni kanajaa Abraham, Isaac jiin Jacob.” Siaꞌan ni chaa Moisés jnuꞌun Yandios, ja Yandios tu kuu ya Yandios nuu yɨvɨ ni ka jiꞌi un, chi kuu ya Yandios nuu yɨvɨ ka chaku ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 33 Nu ni ka jinisoꞌo yɨvɨ un jnuꞌun un, ti so ni ka naa ini i ja siaꞌan ni xnaꞌan ya. 
\s1 Ɨɨn ley kanuu xaan ga 
\r (Mr. 12.28‑34) 
\p  
\v 34 Nu ni ka niꞌin chaa fariseo jnuꞌun ja ni jasɨ Jesús yuꞌu chaa saduceo, ni ka ndututu da.  
\v 35 Ti ɨɨn chaa xnaꞌan ley Israel un ni kuni da xndichi da Jesús, ti ni kachi da: 
\p  
\v 36 ―Maestro, ¿nau ɨɨn jnuꞌun kuu ja kanuu ga ja kuu nuu ley Yandios nusa? ―ni kachi da. 
\p  
\v 37 Ti ni kachi Jesús jiin chaa un: 
\p ―“Kuu ini nuu Yandios jiin nɨ ini nɨ añu ra, nɨ jiin inijnuni ra.”  
\v 38 Jnuꞌun jaꞌa kuu ja kanuu ga ja kaꞌan nuu ley Yandios.  
\v 39 Ti ja kuu uu un, suni ɨɨn ni kaꞌan: “Kundaꞌu ini nuu ñanijnaꞌan ra nanu kundaꞌu ini ra nuu maa ra”, kachi ley un.  
\v 40 Ndɨnduu jnuꞌun jaꞌa ka kuu ja kanuu xaan ga ja kaꞌan nuu nɨ tuꞌu ley Yandios ja ni xnaꞌan Moisés, jiin jnuꞌun Yandios ni ka xnaꞌan profeta un na janaꞌan―ni kachi Jesús. 
\s1 Nau seꞌe kuu Cristo 
\r (Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44) 
\p  
\v 41 Nɨ kaꞌiin ga chaa fariseo yukan, ti ni jikajnuꞌun Jesús maa da naa da, ni kachi ya: 
\p  
\v 42 ―¿Nasa ka ndoꞌo ini ra nuu Cristo ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu nu? ¿Nau jnaꞌan kuu ya nusa? ―ni kachi ya. 
\p Ni ka kachi chaa un: 
\p ―Seꞌe David, chaa ni kuu rey na janaꞌan, yukan kuu da ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 43 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Nasa kuu ja David jiin inijnuni Espíritu Santo ni skonani da ya jitoꞌo da nusa? Ti maa David ni kaꞌan da, ti ni chaa da nuu tutu: 
\q1  
\v 44 Yandios ni kachi jiin Jitoꞌyo Cristo: 
\q1 “Nukoo jiin ri, chi taꞌu ra jniñu jiin ri. 
\q1 Iyo yɨvɨ jito uꞌu roꞌo ko kundee ra jiin, 
\q1 chi chindee ri roꞌo.” 
\m Kachi Yandios, ni kachi David. 
\m  
\v 45 Nu siaꞌan kuu ja maa David ni skonani da ya jitoꞌo da, ti ¿nasa kuu ja Cristo kuu ɨɨn jnaꞌan rey David janaꞌan? ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 46 Yukan na ti ni ɨɨn yɨvɨ tukaa ni kuu xndeokani ni ɨɨn jnuꞌun nuu ya. Ti undi kɨvɨ un, ni ɨɨn da tukaa ga ni tava ini da kajnuꞌun ga da Jesús. 
\s1 Kaꞌan Jesús sɨkɨ chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel 
\r (Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) 
\c 23  
\p  
\v 1 Yukan na ti ni kachi Jesús nuu yɨvɨ kuaꞌa un jiin nuu ndajaꞌa ya: 
\p  
\v 2 ―Chaa ka xnaꞌan ley Moisés jiin chaa fariseo un, ka kuñaꞌnu da ja ka xnaꞌan da ley.  
\v 3 Ja yukan kuu ja kuandatu nuu da naa ra, saꞌa taka jniñu ka taꞌu da, ko koto ma natejnaꞌan ra nava ka saꞌa da, chi tu ka siuku da maa jnuꞌun ka xnaꞌan da un.  
\v 4 Ka xnaꞌan da kuaꞌa jnuꞌun, ti taꞌu da jniñu ja na siuku yɨvɨ jnuꞌun un naa i, ko maa da tu ka jandatu kuɨtɨ da jnuꞌun un. 
\p  
\v 5 Ka jajnaꞌan ini da kuꞌni da ɨɨn tutu lulu yujiña da jiin sɨkɨ ndaꞌa da, ti nuu tutu lulu un ka chiso da tɨꞌlɨ jnuꞌun Yandios. Siaꞌan ka saꞌa da nava na kuni yɨvɨ naa i ja ka junukuachi da nuu Yandios. Suni ka jajnaꞌan ini da kuꞌun da ɨɨn manga kani ga ja kuu taka ga yɨvɨ. So ka saꞌa da taka jniñu un nava na kuaꞌa yɨvɨ ja yɨñuꞌun maa da.  
\v 6 Ti ka kusɨɨ xaan ini da jiin jnuꞌun yɨñuꞌun jiin nuu nu kunchuku da ja kaji da staa ɨɨn viko. Suni ka jajnaꞌan ini da silla yɨñuꞌun ga nuu kunchuku da ini veñuꞌun kaꞌnu Israel un.  
\v 7 Ti ka kuni da ja na kaꞌan yɨñuꞌun yɨvɨ jiin da nuu yaꞌu, ti na kaꞌan yɨñuꞌun i jiin da, “Maestro, maestro.” 
\p  
\v 8 Ko roꞌo naa ra ja ka kuu ra ndajaꞌa ri, koto ma konani ra “maestro”, chi tendɨꞌɨ ra ka kuu ñani nuu jnaꞌan ra naa ra, chi maa ɨɨn ni Maestro ra iyo, ya kuu Cristo.  
\v 9 Suni tu kaꞌan ra “tata yo” nuu savaꞌa ni ga yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, chi vajnuꞌun ni Tata yo iyo, ya kancha andɨvɨ, ti ii ya.  
\v 10 Suni koto ma kachi ra ja kuñaꞌnu ra, chi maa ɨɨn ni Cristo kuu ya kuñaꞌnu nuu ra naa ra.  
\v 11 Yɨvɨ junukuachi nuu ñanijnaꞌan i, yɨvɨ yukan kuu ja kuñaꞌnu ga ja kuu roꞌo naa ra.  
\v 12 Ti yɨvɨ kuni kuñaꞌnu, suꞌva ndukuiꞌya ini i. Ko yɨvɨ ja kukuiꞌya ini un, suꞌva nduñaꞌnu i, chi maa Yandios kuu ja kachi. 
\p  
\v 13 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! ¡Chaa ñaa xini ka kuu ra! Jiin jnuꞌun ra ka jasɨ ra ichi yɨvɨ ja na kɨvɨ i ndaꞌa Yandios, ti na taꞌu ya jniñu nuu i. Ni tu ka kuni kɨvɨ maa ra naa ra, ko ni tu ka kuni ra ja na kɨvɨ ɨnga yɨvɨ naa i. 
\p  
\v 14 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra. Ka jisonchaa ra veꞌe ñaꞌan ni ka kendo ndaꞌu. Ti ja na kendo vaꞌa ra, ti naꞌan xaan ka jikantaꞌu ra naa ra. Ko jiin jniñu ka saꞌa ra un, ti viꞌi ga jnaꞌnu ndatu ra. 
\p  
\v 15 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra. Ka jikonuu ra taka ñuu ja ka xndaꞌu ra yɨvɨ naa i, ja na kandixia i jnuꞌun ka xndaku ra. Ti nu ni kandixia yɨvɨ un, ti ka saꞌa ra ja viꞌi ga na jnaꞌnu ndatu yɨvɨ un nuu infiernu ja kuu maa ra naa ra. 
\p  
\v 16 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo naa ra! Chi ka kuu ra nanu chaa kuaa tu ka jini na ichi kiꞌin da, chi ka kaꞌan ra: “Nu ɨɨn yɨvɨ na chisojnuꞌun i sɨkɨ veñuꞌun kaꞌnu Israel, va tundo kuu un. Ko nu na chisojnuꞌun i sɨkɨ oro ja iyo ini veñuꞌun un, ti kanuu kuu ja na siuku i”, ka kachi ra.  
\v 17 Ko jiin jnuꞌun un jini yo ja ka kuu ra nanu chaa ñaa jiin chaa kuaa. Chi tu ka jini ra ja ɨɨn ni kuu veñuꞌun jiin oro un ja kancha ini veñuꞌun un.  
\v 18 Ti suni ka kaꞌan ra naa ra: “Nu ɨɨn yɨvɨ na chisojnuꞌun i ja kuu altar ini veñuꞌun un, va tundo kuu. Ko nu na chisojnuꞌun i ja kuu ja ka soko i nuu altar un, ti yukan kuu ja na siuku i”, ka kachi ra.  
\v 19 Suni jiin jnuꞌun un jini yo ja nanu chaa ñáá, chaa kuáá ka kuu ra, chi tu jini ra ja ɨɨn ni kuu altar un jiin ndajniñu ka soko ra un.  
\v 20 Yɨvɨ chisojnuꞌun ja kuu nuu altar, ko ansu nɨnɨ nuu altar un, chi jiin tendɨꞌɨ ndajniñu kanchuku ja ka soko i un, undi jiin yukan ka chisojnuꞌun da.  
\v 21 Ti yɨvɨ chisojnuꞌun sɨkɨ veñuꞌun un, suni chiso jnuꞌun i ja kuu Yandios, chi kancha ya yukan.  
\v 22 Ti suni yɨvɨ chisojnuꞌun ja kuu andɨvɨ un, suni chisojnuꞌun i nuu kancha Yandios, jiin suni nuu maa ya. 
\p  
\v 23 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo naa ra ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chi chaa ñaa xini ka kuu ra. Roꞌo ka jaꞌa ra tɨꞌlɨ ni nuu taka ja ka ñavaꞌa ra, ja kuu nuu chaa junukuachi nuu Yandios. Ka jaꞌa ra tɨꞌlɨ ni nuu taka jajaꞌan xiko asun, nanu tamino, yuku anís jiin yuku comino. Taka un ka saꞌa ra, ti ka naa ini ra jnuꞌun kanuu ga ja kuu nuu ley Yandios, ja na kaka ndaa yo nuu Yandios, ja na kuandatu yo nava taꞌu ya jniñu jiin jnuꞌun kundaꞌu ini, jiin ja na kandixia ndaa yo jnuꞌun maa ya. Yukan kuu ja kanuu ga ja saꞌa ra, ti koto naa ini ra ja kuaꞌa ra tɨꞌlɨ nuu taka ja kaa ñavaꞌa ra. 
\p  
\v 24 Nanu chaa kuaa ka kuu ra ja ka xnaꞌan ra jnuꞌun maa ra nuu yɨvɨ naa i. Ka jitu ndiꞌi ini ra jiin savaꞌni ga jniñu kuachi un. Chi ka ndundoo xaan ini ra ja ka sijin ra chukun ndiꞌi un jiin ɨɨn tela ja tu yaꞌa tɨ nuu nducha. Ko ka naa ini ra koko ra ɨɨn camellu. 
\p  
\v 25 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra. Ndundoo koꞌo ra, ndundoo yajin ra, chi ka ndoꞌo ini ra ja ka iyo ndoo ra nuu Yandios, ko vasu jaku ga kanda ra. Ka kuu ra nanu yɨvɨ ja ka nakacha nɨnɨ ichi jata koꞌo un jiin yajin, ko tu ka nakacha i ichi ini, vasu jñaꞌan ga ichi ini. Siaꞌan ka kuu ra, chi kanda ra nanu yɨvɨ vaꞌa, vasu ichi ini ra ka ñuꞌun mani jnuꞌun kuiꞌna jiin taka ga jnuꞌun kueꞌe.  
\v 26 Nanu chaa kuaa ka kuu ra roꞌo chaa fariseo, chi tu ka nakuni ra ja mani jniñu ndevaꞌa saꞌa ra. Xnakan nakani ini nuu kuachi un nava na ndundoo ini añu ra, nava suni siaꞌan na ndundoo taka jniñu ka saꞌa ra ja ka ndeꞌe yɨvɨ naa i. 
\p  
\v 27 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra, chi ka kuu ra nanu ñaña ndɨyɨ kaꞌiin panteon, nuu vaꞌa xaan ni ka saꞌa da. Ti ni ka nakaꞌyu da jiin kaka, ti jandaa kuu ja vii xaan ni kendo ichi fuera, ko ichi chii ñuꞌun un, ñuꞌun chitu mani yɨkɨ ndɨyɨ jiin taka ga ja teꞌyu.  
\v 28 Ti siaꞌan kanda ra naa ra jiin jniñu ka saꞌa ra, ti siaꞌan ka kendo vaꞌa ra nuu yɨvɨ naa i, chi ka ndoꞌo ini i ja ka iyo ndoo ini añu ra ja kuu nuu Yandios. Ko tu ka jini i ja chaa ñaa xini ka kuu ra, chi mani jniñu kueꞌe un ka ñuꞌun ini añu ra. 
\p  
\v 29 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo, chaa fariseo! Chaa ñaa xini ka kuu ra. Ka saꞌa ra nama nuu ñaña chaa ni ka kuu profeta un, ti nɨnɨ ka naskutu ra ñaña chaa vaꞌa un ja ka chiñuꞌun ra da.  
\v 30 Ti ka kaꞌan ra naa ra: “Sa ti yoꞌo naa yo, ni ka chaku yo na ni ka chaku yɨvɨ janaꞌan, ti va tu kuaꞌa yo jnuꞌun ja kaꞌni yɨvɨ chaa ni ka kuu profeta, ja ni kaꞌan jnuꞌun Yandios niku”, ka kaꞌan ra.  
\v 31 Jiin jnuꞌun yukan ni, ti ka xnukoyo jnaꞌan ra ja ka kuu jnaꞌan ra jiin chaa ni ka jaꞌni profeta un.  
\v 32 Nusa ti kuan siuku naa ra nava ni ka saꞌa jnaꞌan ra janaꞌan, chi ɨɨn nuu kanda ra naa ra. 
\p  
\v 33 Nanu koo xaan jiin seꞌe tɨ ka kuu roꞌo naa ra. Chi vaꞌa jito ra, ko ndevaꞌa kuɨtɨ ka saꞌa ra. Ja siaꞌan ti tu kaku kuɨtɨ ra naa ra ja tu kiꞌin ra nuu infiernu.  
\v 34 Ja yukan kuu ja na taji ri profeta ka kaꞌan jnuꞌun Yandios nuu ra naa ra. Ti taji ri chaa tuꞌva ja ka jini vaꞌa jnuꞌun Yandios, suni chaa ka xnaꞌan vaꞌa jnuꞌun ya. Ko roꞌo naa ra, chi kaꞌni ra da, xi katakaa ra da ndaꞌa cruz naa ra, ti sava da kuaꞌa ra tau da ini veñuꞌun ra naa ra. Ti koto uꞌu ra uu ga da, ti taka ñuu kundikun ra da naa ra.  
\v 35 Taka kuachi un nukuncha sɨkɨ ra. Ti suni nukundiso ra kuachi taka chaa vaꞌa ni ka jaꞌni ra un, undi nɨñɨ Abel jiin undi nɨñɨ Zacarías, seꞌe yɨɨ Berequías, chaa ni ka jaꞌni jnaꞌan ra na janaꞌan un, sava maꞌñu altar ini veñuꞌun Israel un.  
\v 36 Jaꞌa ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra, ja sɨkɨ taka jniñu kueꞌe ni ka saꞌa ra un, ja kii ɨɨn nundoꞌo xaan tonto sɨkɨ roꞌo, yɨvɨ nación Israel ja kanchuku vijna ―ni kachi Jesús jiin yɨvɨ un. 
\s1 Ni kukuiꞌya ini Jesús ja sɨkɨ yɨvɨ Israel 
\r (Lc. 13:34‑35) 
\p  
\v 37 Ni kachi Jesús sɨkɨ yɨvɨ Israel: 
\p ―Roꞌo, yɨvɨ ñuu Jerusalén, ja ka jaꞌni ra profeta, chaa ni ka kaꞌan jnuꞌun Yandios, ti ka jaꞌa ra yuu sɨkɨ chaa kaꞌan jnuꞌun ya vekoyo nuu ra naa ra. ¡Nasa jinu ni kundaꞌu ini ri roꞌo naa ra! Chi ni nakana ri roꞌo ja na nama ri sɨkɨ ra nuu nundoꞌo, nanu saꞌa ɨɨn chuun ja nakana tɨ seꞌe kuachi tɨ, ja na ndututu chii ndijin tɨ, ko tu ni ka jantaꞌu ra naa ra.  
\v 38 Vijna na ti na xndoo ii ri roꞌo naa ra jiin ñuu ra.  
\v 39 Chi na kachi ri jiin ra ja, jankɨvɨ ga kuni ra ruꞌu naa ra, undi na jaa kɨvɨ nu kachi ra naa ra: “Ñaꞌnu na koo sɨvɨ ya, ti na kanajaa yo yaa ja vaji ya nuu maa Yandios” ―siaꞌan ni kaꞌan Jesús sɨkɨ ñuu Jerusalén. 
\s1 Kaꞌan Jesús ja naa veñuꞌun kaꞌnu Israel 
\r (Mr. 13.1‑2; Lc. 21.5‑6) 
\c 24  
\p  
\v 1 Ni kee Jesús veñuꞌun kaꞌnu un, ti kuaꞌan ya. Ko ni ka tuꞌva ndajaꞌa ya, ti ni ka kejaꞌa ka jitonchaa da veñuꞌun kaꞌnu un naa da.  
\v 2 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ndɨꞌɨ jaꞌa ka jitonchaa ra naa ra. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja ni ɨɨn yuū tukaa kendo kosojnaꞌan jaꞌa, chi ndɨꞌɨ jaꞌa naa ―ni kachi ya. 
\s1 Naa seña koo nu kuan kuyajni ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ 
\r (Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.2‑25, 31, 37) 
\p  
\v 3 Yukan na ti kuaꞌan ya jiin ndajaꞌa ya undi yuku Olivos, ti yukan ni nukoo ya ti nuu nukoo ya un ni ka tuꞌva ndajaꞌa ya, chi maa ni ga da kaꞌiin un jiin ya, ti ni ka jikajnuꞌun da ya siaꞌan: 
\p ―Ka kuni na ja na kachi ni nuu na naa na, ja nama kundaa taka jnuꞌun ni kaꞌan ni un. ¿Ti naa seña koo nu kuan kuyajni nchaa ni, jiin ja na ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 4 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Koto maa ra naa ra. Koto maa xndaꞌu yɨvɨ roꞌo.  
\v 5 Chi kuaꞌa yɨvɨ kikoyo, ti ndaku niꞌin yɨ sɨvɨ ri, ti kachi: “Ruꞌu kuu Cristo ja ni taji Yandios ja saꞌa jniñu ñaꞌnu”, kachi. Ti siaꞌan kuu xndaꞌu i yɨvɨ kuaꞌa.  
\v 6 Ti kuni jnuꞌun ra ja ya yukan koo guerra. Ko koto yuꞌu ra naa ra, chi siaꞌan ndixia kuu, ko jiin yukan ti changa ga jaa kɨvɨ ja ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ.  
\v 7 Chi kanaa ɨɨn nación jiin ɨnga nación, suni ɨɨn ñuu jiin ɨnga ñuu. Ti koo jnama xaan. Suni kii kueꞌe xaan tonto, jiin ñujnaa xaan tonto nuu savaꞌni ga nuu ñuyɨvɨ.  
\v 8 Ti taka un kuu seña ja kuan kuyajni kejaꞌa nundoꞌo kii nuu ñuyɨvɨ. 
\p  
\v 9 Yukan na ti roꞌo ja ka kandixia ra ruꞌu, ti jnɨɨ yɨvɨ roꞌo naa ra, ti kuaꞌa i tau ra, ti kaꞌni i roꞌo. Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ koto uꞌu i roꞌo naa ra ja sɨkɨ ruꞌu.  
\v 10 Ti yɨvɨ ni ka kaꞌan ja ka kandixia i ruꞌu, nandeokava ini i nu na jaa kɨvɨ un. Koto uꞌu jnaꞌan i, ti siukoyo jnaꞌan i nuu stisia. 
\p  
\v 11 Ti kenda kuaꞌa yɨvɨ ja xndoñaꞌan, ti kachi i ja ka kaꞌan i jnuꞌun Yandios, ti xndaꞌu i yɨvɨ naa i.  
\v 12 Ndevaꞌa kuɨtɨ ni ga saꞌa yɨvɨ un naa i ja tukaa ga kunchuku mani i naa i.  
\v 13 Ko yɨvɨ na kuñɨɨ ini jiin jnuꞌun ri, ti siuku ni ini i undi kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga un, ti ketaꞌu i.  
\v 14 Ti jnuꞌun kaꞌan ja nasa kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, kuichanuu jnuꞌun un kiꞌin nɨɨ tuꞌu ñuyɨvɨ ja na nakuni yɨvɨ taka nación. Yukan na sa chaa kɨvɨ sandɨꞌɨ ni ga ja naa ñuyɨvɨ. 
\p  
\v 15 Daniel, chaa ni kuu profeta na janaꞌan un, ni chaa da nuu tutu ja jaa ɨɨn nundoꞌo xaan nuu veꞌe ii un, ti yukan kuu ja saꞌa ja natɨvɨ nɨɨ tuꞌu veꞌe ii un. Ti nu na kuni ra nundoꞌo un naa ra ja, ja ni jaa veꞌe ii kande ini veñuꞌun kaꞌnu un, yukan sa chaku ini ra nau ja kuu un.  
\v 16 Yukan na ti yɨvɨ kanchuku ñuu Judea, na kinkoyo i undi yuku un.  
\v 17 Yɨvɨ ka ndetatu yuxeꞌe i, koto ma kiꞌin i ndajniñu i ini veꞌe i, ko na kunu xaan i naa i.  
\v 18 Ti yɨvɨ kaꞌiin nuu jniñu, koto maa ndeokuñɨ i veꞌe i ja stutu i saꞌma i. 
\p  
\v 19 ¡Na ndaꞌu ñaꞌan ka ñuseꞌe xi ñaꞌan ka nchaka suchi yɨkɨn ja kuu kɨvɨ un!  
\v 20 Kakantaꞌu nuu Yandios naa ra ja koto maa kii nundoꞌo yukan nuu ra kɨvɨ vijin xaan, xi ja kuu ɨɨn kɨvɨ ndetatu.  
\v 21 Chi saa kuu ja koo xaan nundoꞌo, ja jankɨvɨ ni iyo undi na ni jankoo ñuyɨvɨ, ti ni jankɨvɨ ga koo tuku ɨnga.  
\v 22 Sa ti tu ni xnuku Yandios kɨvɨ un, ti va ni ɨɨn yɨvɨ tu nanitaꞌu i. Ko ni xnuku ya kɨvɨ un ja ni kundaꞌu ini ya nuu yɨvɨ ka kandixia, ja ni nakaji ya un. 
\p  
\v 23 Nu ni jaa kɨvɨ un, koto ma kandixia ra kaꞌan yɨvɨ jiin ra, chi kachi i: “Ndeꞌe, jaꞌa kancha Cristo ja ni taji Yandios ja saꞌa jniñu ñaꞌnu”, xi kachi: “Ndeꞌe, yukan kancha ya.” Ti koto ma kandixia ra jnuꞌun kaꞌan i.  
\v 24 Chi kikoyo yɨvɨ ka xndoñaꞌan, ti kachi i ja maa i kuu Cristo, xi ja maa i kuu chaa kaꞌan jnuꞌun Yandios, ti saꞌa i tɨjnɨ nuu jniñu ñaꞌnu xaan ja na xndaꞌu i yɨvɨ. Ti kachi i xndaꞌu i yɨvɨ ni nakaji ya ja ka kandixia i ruꞌu, ko tu kuu.  
\v 25-26 Ja yukan kuu ja, ja ni ndɨꞌɨ jnuꞌun jaꞌa ni kachi ri nuu ra naa ra, ti koto kandixia ra nu na kachi yɨvɨ un: “Ndeꞌe naa ra, yukan kande Cristo nuu ñuꞌun teꞌe un”, ka kachi i. Ti koto maa kiꞌin ra yukan. Ko xi nu na kachi i: “Ndeꞌe naa ra. Ja kancha ya ini veꞌe jaꞌa”, ti koto ma kandixia ra naa ra.  
\v 27 Chi kɨvɨ nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti kuni ndijin ra naa ra nanu saꞌa nu janducha, ti ndinchaa nɨ tuꞌu undi nuu kaña ndikandii jiin undi nuu kee ndikandii.  
\v 28 Chi ndeꞌe ra ja nuu ka kututu tiji un, katuu kɨtɨ ni jiꞌi, ti suni siaꞌan kuni ndijin ra nu ndenda ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―ni kachi Jesús. 
\r (Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36) 
\p  
\v 29 Nu ni yaꞌa taka nundoꞌo un, ti kuu ñaa ndikandii, ti yoo tukaa ga kuaꞌa nduva. Ti nukoyo chuxini nuu andɨvɨ un, ti nɨꞌɨn undi andɨvɨ.  
\v 30 Yukan kuu ɨɨn seña nuu andɨvɨ ja nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ. Ti taka yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ndeꞌe i ti kuni i ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ndii ri nuu viko un jiin jnuꞌun ja ni nduñaꞌnu xaan ri nuu ñuyɨvɨ.  
\v 31 Ti taꞌu ri jniñu nuu ángel, Yandios ja kinkoyo ya ndɨ kuun jɨkɨ ñuyɨvɨ. Ti nu na tɨvɨ ɨɨn ndɨkɨ, yukan na ti nastutu i yɨvɨ ni nakaji Yandios, ja kanchuku savaꞌa taka nuu ñuyɨvɨ. 
\p  
\v 32 Ndeꞌe naa ra ja kuu jiin nutɨchɨ vixi un. Nu ni ka nduu yucha numa i ti ni nduu xatɨ ndaꞌa, ti yukan ja ni chaku ini yo ja kuan kuyajni viko sau.  
\v 33 Ti suni siaꞌan jiin roꞌo naa ra, nu ni ka jini ra ja kuan kundaa taka jnuꞌun ni kaꞌan ri un, ti chaku ini ra naa ra ja kuan kuyajni ndaa kuɨtɨ ni ga kɨvɨ nchaa ri.  
\v 34 Ti jandaa na kachi ri ja xnaka taka un kundaa, ti sa kuū yɨvɨ ka iyo kɨvɨ vijna.  
\v 35 Va naa andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ, ko jnuꞌun kaꞌan ri, chi jankɨvɨ naa, ti kundaa taka un. 
\p  
\v 36 Ko kɨvɨ yukan, ni ɨɨn yɨvɨ tu jini na kɨvɨ kuu, xi na hora kuu, ni ángel ja ka junukuachi nuu Yandios, ni maa Seꞌe Yandios, tu jini na hora kuu. Chi vajnuꞌun ni maa Tata yo Yandios kuu ja jini na hora kuu.  
\v 37 Chi nanu ni iyo kɨvɨ ni chaku Noé, ti suni siaꞌan kuu nu na jaa kɨvɨ nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ.  
\v 38 Kɨvɨ na ti kii ga sau xaan un, ni kunchuku vatu yɨvɨ naa i, chi ka ndoꞌo ini ja kukuee nuu i naa i. Ka yaji i, ti ka jiꞌi i, ka nandaꞌa i, ti ka jaꞌa i seꞌe sɨꞌɨ i ka nandaꞌa ña naa ña, undi ni jaa kɨvɨ nu ni kɨvɨ Noé ini barco da.  
\v 39 Ko tu ni ka chuꞌun ini taka ga yɨvɨ ñuyɨvɨ un ja kii ɨɨn sau xaan tonto un. Ko nu ni jinu ndixia sau xaan un, ti ni ka naa i. Ti nava ni ka iyo naa ini yɨvɨ kɨvɨ un, suni siaꞌan konaa ini yɨvɨ ja kuu kɨvɨ na nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ.  
\v 40 Ti kɨvɨ un kuꞌiin uu chaa nuu jniñu da, ɨɨn da nakuaka ya, ti ɨnga da kendo.  
\v 41 Nu uu ñasɨꞌɨ ka ndiko, ti ɨɨn ña nakuaka ya, ti ɨnga ña kendo. 
\p  
\v 42 Kondito ini naa ra, chi tu ka jini ra na kɨvɨ nchaa maa jitoꞌo ra.  
\v 43 Ndeꞌe naa ra, sa ti ɨɨn chaa ja jini da na hora jaa ñakuiꞌna veꞌe da ɨɨn jakuaa, va kondito da, ti tu kuaꞌa da jnuꞌun kɨvɨ ñakuiꞌna veꞌe da un, ja na tava ndajniñu da.  
\v 44 Ja yukan kuu ja suni kotuꞌva ra naa ra, chi jaa ɨɨn kɨvɨ, ja iyo naa ini ra, ti nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ. 
\s1 Ɨɨn muzu vaꞌa jiin ɨnga muzu saꞌa ndevaꞌa 
\r (Lc. 12.41‑48) 
\p  
\v 45 Chaa kuu muzu vaꞌa ja junukuachi vaꞌa un, ti kanu ini chaa xiin veꞌe un ja na kɨndaꞌa da uu ga muzu un, ti suni jiin hora na kuaꞌa da ja kaji uu ga muzu un naa da.  
\v 46 Ndatu chaa kuu muzu un nu na najaa chaa xiin veꞌe un, ti naniꞌin da chaa saꞌa jniñu da, siuku da nava ni taꞌu jniñu nuu da.  
\v 47 Ti na kachi ndaa ri ja kusɨɨ ini chaa xiin veꞌe un, ti xndoo da chaa ja na kɨndaꞌa da taka ja ñavaꞌa chaa kuu jitoꞌo da un.  
\v 48 Ko nu chaa junukuachi un na saꞌa ndevaꞌa da, ja ndoꞌo ini da ja kukuee ga chaa xiin veꞌe un,  
\v 49 ti kejaꞌa nduxaan da nuu uu ga muzu un, ti kejaꞌa da kaji da, koꞌo da jiin taka chaa jini un naa da.  
\v 50 Ti iyo naa kuɨtɨ ini da, ja tundo ndoꞌo ini da ja najaa yachi chaa xiin veꞌe un, ja tu jini da na kɨvɨ najaa jitoꞌo da un.  
\v 51 Ti kuaꞌa da tau chaa un jiin ɨɨn nundoꞌo ja jnaꞌnu ndatu da, nava ka jnaꞌan chaa ñaa xini. Yukan na ti ndeꞌe da nuu nundoꞌo un, ti kuꞌyu jnuꞌun da ―kachi ya. 
\s1 Nava ni ka jnaꞌan uxi ñaꞌan kuachi 
\c 25  
\p  
\v 1 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nuu taꞌu Yandios jniñu kuu nanu ni ka jnaꞌan uxi ñaꞌan kuachi ja ka yɨndaꞌa ña candil ña, ti ni ka jaꞌan ña ɨɨn viko nandaꞌa ja kundatu ña novio.  
\v 2 Uꞌun ñaa kuachi un ka iyo naa ini ña, ti uꞌun ga ña kuachi un ka iyo ndito ini ña.  
\v 3 Ñaꞌan naa ini un, ni ka yɨndaꞌa ña candil ña, ti ni ka naa ini ña kundaꞌa ña aceite olivo ja na nachuꞌun tuku ña chii candil ña.  
\v 4 Ko ñaꞌan ka ñundito ini, ni ka yɨndaꞌa ña candil ña, ti ni ka yɨndaꞌa sɨɨn ña botella aceite olivo ja na naskutu ña candil ña.  
\v 5 Ko ni kukuee novio un najaa da, ti ni chaa maꞌna nuu ña naa ña, ti ni ndɨꞌɨ ña ni ka kixi. 
\p  
\v 6 Yukan ti yajni kuu ñuu, ti ni ka jinisoꞌo ña ka kana jiin: “¡Ja vaji novio, kekoyo kii ra naa ra”! ―kachi ka kaꞌan.  
\v 7 Tendɨꞌɨ ña ni ka ndoko ti ni ka kejaꞌa ka satuꞌva ña candil ña.  
\v 8 Ti ndɨ uꞌun ñaꞌan naa ini un ni ka kachi ña jiin uꞌun ga ñaꞌan ka ñundito ini un: “Kuaꞌa tɨꞌlɨ aceite ra nuu ri naa ri, chi kuni ndaꞌva candil ri”, kachi ña naa ña.  
\v 9 Ko ñaꞌan ka iyo tuꞌva un, ni ka kachi ña: “Tuu, chi tu kujaa ja kuu maa ri naa ri. Vaꞌa ga kuankoyo nuu kuyaꞌu un, ti kuaan ra ja kuu maa ra naa ra”, ni ka kachi ña.  
\v 10 Ko nɨ kuankoyo ndɨ uꞌun ñaꞌan naa ini un, ja kin kuaan ña aceite ña, ti ja ni najaa novio un. Ti ñaꞌan ka iyo tuꞌva un ni ka kɨvɨ ña viko nandaꞌa un jiin novio un, ti ni nandiꞌyu yuxeꞌe. 
\p  
\v 11 Kuee ga ti ni ka najakoyo uꞌun ga ñaꞌan kuachi un, ti ni ka kachi ña: “Taa, kuiña ni yuxeꞌe na kɨvɨ na”, ni ka kachi ña.  
\v 12 Ko ni kachi novio un: “Na kachi ndaa ri ja tukaa ga nuña veꞌe ri”, ni kachi da.  
\v 13 Ja yukan kuu ja kondito ini ra naa ra, ti kotuꞌva ra, chi tu ka jini ra na kɨvɨ, ni na hora kuu ja nchaa ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun chaa ni ka yɨndaꞌa xuꞌun 
\p  
\v 14 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nuu taꞌu Yandios jniñu kuu nanu ɨɨn chaa riku, ja ñuꞌichi da kiꞌin da ɨnga ñuu. Ni kana da muzu da ti ni tatu da nuu ja na koto xuꞌun da.  
\v 15 Nuu ɨɨn da ni jaꞌa da yajni uꞌun mil xuꞌun. Nuu ɨnga da ni jaꞌa da yajni uu mil xuꞌun, ti nuu ɨnga da ni jaꞌa da yajni ɨɨn mil xuꞌun. Siaꞌan ni tejnaꞌan da nuu ɨɨn ɨɨn muzu da un nasa xini maa da naa da. Yukan na ti ni kee da ti kuaꞌan da.  
\v 16 Chaa ni niꞌin uꞌun mil xuꞌun un, ni saꞌa da tratu jiin xuꞌun un, ti ni naniꞌin da uꞌun ga mil.  
\v 17 Suni siaꞌan ni saꞌa chaa ni kiꞌin uu mil un, ti ni naniꞌin da uu mil ga xuꞌun sɨkɨ.  
\v 18 Ko chaa ni kiꞌin ɨɨn mil xuꞌun un, ni jaꞌan da ti ni chisaꞌyɨ da xuꞌun un chii ñuꞌun, ja ni jaꞌa chaa un nuu da ti ni savaꞌa da. 
\p  
\v 19 Ni yaꞌa tɨjnɨ kɨvɨ, ti ni najaa chaa xiin xuꞌun un, ti ni na xndichi da muzu un naa da.  
\v 20 Xnaka ni jaa chaa ni kiꞌin uꞌun mil un, ti ni nakuaꞌa da uꞌun ga mil xuꞌun un, ti ni kachi da: “Taa, ni jaꞌa ni uꞌun mil xuꞌun nuu na, ti jaꞌa iyo uꞌun ga mil ja ni niꞌin na sɨkɨ”, ni kachi da.  
\v 21 Ti ni kachi chaa xiin xuꞌun un: “Iyo vaꞌa xaan, roꞌo kuu ɨɨn muzu vaꞌa ga, chi ni sajniñu ni ini ra jiin, ti vasu tɨꞌlɨ ni jaꞌa ri ko ni sajniñu ni ini ra jiin. Vijna ti nakuaꞌa ri ɨɨn jniñu kanuu ga nuu ra ja kɨndaꞌa ra. Ko kuan ndɨvɨ ini veꞌe ri vinañuꞌni, chi koo yo ɨɨn jnuꞌun sɨɨ ini naa yo”, ni kachi da. 
\p  
\v 22 Yukan sa ni jaa chaa ni kiꞌin uu mil un, ti ni kachi da: “Taa, ni jaꞌa ni uu mil nuu na, ko jaꞌa iyo uu ga mil ja ni niꞌin na sɨkɨ”, ni kachi da.  
\v 23 Ni kachi chaa xiin xuꞌun un: “Iyo vaꞌa nusa. Roꞌo kuu muzu vaꞌa ga, chi ni sajniñu ni ini ra jiin xuꞌun ri, ti vasu tɨꞌlɨ ni jaꞌa ri, ko ni sajniñu ni ini ra jiin. Vijna ti nakuaꞌa ri ɨɨn jniñu kanuu ga nuu ra ja kɨndaꞌa ra. Ndɨvɨ ini veꞌe ri, chi koo yo ɨɨn jnuꞌun sɨɨ ini naa yo”, ni kachi da. 
\p  
\v 24 Ko nu ni jaa chaa ni kiꞌin ɨɨn mil xuꞌun un, ti ni kachi da jiin chaa xiin xuꞌun un: “Taa, ja jini na ja kuu ni chaa tu ñundaꞌu ini, chi kuaꞌa ga nandakan ni ti ansu ja ni jaꞌa ni, ti suꞌva kuni ga ni.  
\v 25 Ja yukan kuu ja ni yuꞌu na ti ni chisaꞌyɨ na xuꞌun un chii ñuꞌun, ko jaꞌa na nakuaꞌa na xuꞌun ni”, ni kachi da.  
\v 26 Ti ni kachi chaa xiin xuꞌun un: “Roꞌo kuu ɨɨn chaa ndéhé xaan tonto, ɨɨn chaa kuxi. Ti kaꞌan ra ja viꞌi ga nandakan ri ansu ja ni jaꞌa ri, ti suni kaꞌan ra ja suꞌva viꞌi ga kuni ri.  
\v 27 Ti nu siaꞌan kuu nusa, ¿ndoo tu ni januu ra xuꞌun ri nuu chaa ka sajniñu sɨkɨ tratu, nava nu ni nchaa ri ti nakiꞌin ri xuꞌun ri jiin seꞌe i niku”? ni kachi da.  
\v 28 Yukan ti ni kachi da jiin uu ga muzu un: “Kuisonchaa ɨɨn mil xuꞌun jña nuu da, ti kuaꞌa nuu chaa yɨjnɨ uxi mil un naa ra.  
\v 29 Chi yɨvɨ ka ñavaꞌa, ti suꞌva kii ga nuu i, ti viꞌi ga kuñavaꞌa i. Ko yɨvɨ tundo ñavaꞌa, ti vasu tɨꞌlɨ ja ñavaꞌa i un, kuxio kiꞌin.  
\v 30 Ti muzu ja tu kaxaan jaꞌa, keniꞌin da na kiꞌin da nuu ñuu ñaa fuera un. Ti yukan na ndeꞌe da ja na nakani ini da, ti na kuꞌyu yuꞌu da”, ni kachi chaa xiin xuꞌun un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Juicio kii nuu taka nación 
\p  
\v 31 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨɨ, kɨvɨ na nchaa ri jiin jniñu ñaꞌnu xaan, jiin tendɨꞌɨ ángel ka junukuachi nuu Yandios, ti taꞌu ri jniñu nuu nɨ tuꞌu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, chi maa Tata ri Yandios kuaꞌa jniñu un nuu ri.  
\v 32 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ taka nación ndututu nuu ri, ti sasɨɨn ri i nanu sasɨɨn yo rɨɨ jiin ndixiꞌyu.  
\v 33 Ti yɨvɨ vaꞌa sasɨɨn ri i nundaꞌa kuaꞌa ri. Ti sasɨɨn ri yɨvɨ kueꞌe un nundaꞌa sajni ri.  
\v 34 Yukan na ti kachi ri jiin yɨvɨ kanchuku ndaꞌa kuaꞌa ri: “Ichi chaꞌa kikoyo ra, chi ja ni nakaji Tata ri roꞌo naa ra. Kɨvɨkoyo ra nuu taꞌu Yandios jniñu, chi ja iyo tuꞌva ja kuu roꞌo naa ra undi na ni saꞌa Yandios ñuyɨvɨ.  
\v 35 Ni niꞌin taꞌu ra, chi ni jiꞌi ri soko, ti ni ka jaꞌa ra ja ni yee ri. Ni ichi ri nducha, ti ni ka jaꞌa ra nducha ni jiꞌi ri. Ni yaku ri nanu chaa ñuu jika, ti ni ka jaꞌa ra veꞌe ni kendo ri.  
\v 36 Ni kumani saꞌma ri, ti ni ka jaꞌa ra naa ra. Ni kuꞌu ri, ti ni ka jandeꞌe ra ruꞌu. Ni kunde ri vekaa, ti ni ka jandeꞌe ra ruꞌu naa ra.” Siaꞌan kaꞌan ri jiin yɨvɨ kunchuku nundaꞌa kuaꞌa ri. 
\p  
\v 37 Yukan na ti yɨvɨ ni ketaꞌu un kachi i: “Jitoꞌyo, ¿nama ni jiꞌi ni soko, ti ni ka jaꞌa na ja ni yee ni? ¿Xi nama ni ichi ni nducha, ti ni ka jaꞌa na ja ni jiꞌi ni?  
\v 38 ¿Xi nama ni yaku ni nanu chaa ñuu jika, ti ni ka jaꞌa na veꞌe ni kendo ni? ¿Xi nama ni kumani saꞌma ni, ti ni ka jaꞌa na?  
\v 39 ¿Xi nama ni kuꞌu ni xi ni kundee ni vekaa, ti ni ka jandeꞌe na niꞌin?”  
\v 40 Yukan na ti ruꞌu, ja kuñaꞌnu ga, ti kachi ri: “Jandaa kuɨtɨ na kachi ri, ja siaꞌan ni ka saꞌa ra jiin ɨɨn ñani ndaꞌu ri ja ni kandixia da ruꞌu, ti saꞌa ri ja nuu maa ri ni ka saꞌa ra”, kachi da. 
\p  
\v 41 Yukan na ti suni kachi ri jiin yɨvɨ kanchuku ndaꞌa sajni ri un: “Kuxio naa ra, roꞌo ja ni ka jnaꞌnu ndatu, ti kuankoyo nuu infiernu un, nuu kayu ñuꞌun ja kuu saa ni, chi ja iyo tuꞌva infiernu un ja kuu jaꞌuꞌu un jiin ángel da ja ka kuu ndajaꞌa da un.  
\v 42 Siaꞌan kondoꞌo ra, chi ni jiꞌi ri soko, ti tu ni ka jaꞌa ra ja kaji ri. Ni ichi ri nducha, ti suni tu ni ka jaꞌa ra nducha koꞌo ri.  
\v 43 Ni yaku ri nanu chaa ñuu jika, ti tu ni ka jaꞌa nuu ra veꞌe kendo ri. Ni kumani i saꞌma ri, ko tu ni ka jaꞌa ra. Ni katuu ri ni kuꞌu ri, ni kunde ri vekaa, ko tu ni ka kii ndeꞌe kuɨtɨ ra ruꞌu naa ra”, kachi ri.  
\v 44 Yukan na ti kachi yɨvɨ un: “Jitoꞌyo, ¿nama ni jiꞌi ni soko, xi ni ichi ni nducha, xi ni jikonuu ni nanu chaa ñuu jika, xi ni kumani saꞌma ni, xi ni kuꞌu ni, xi ni kunde ni vekaa, ti tu ni ka chindee na niꞌin naa na nu”? ka kachi i.  
\v 45 Ti ruꞌu, chaa kuñaꞌnu kachi ri: “Jandaa kuɨtɨ na kachi ri ja tu ni ka saꞌa ra siaꞌan nuu ɨɨn yɨvɨ ndaꞌu jaꞌa ja ka kuu i ñani ri, ja kandixia i ruꞌu, ti saꞌa ri ja jiin maa ri ni ka saꞌa ra”, kachi ri.  
\v 46 Yukan na ti kinkoyo yɨvɨ un nuu infiernu naa kondoꞌo koo nene i ja kuu saa ni. Ti yɨvɨ ni sasɨɨn Yandios ja kuu i yɨvɨ vaꞌa, nukoyo i nuu kuchaku i ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ka ndajnuꞌun da nasa jnɨɨ da Jesús 
\r (Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2; Jn. 11.45‑53) 
\c 26  
\p  
\v 1 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un, ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: 
\p  
\v 2 ―Ja ka jini ra ja uu ni ga kɨvɨ, ti jaa yo viko pascua. Ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, nakuaꞌa yɨvɨ ruꞌu ja na kundaka ri nuu ndaꞌa cruz ja na kuū ri ―ni kachi ya. 
\p  
\v 3 Ti kɨvɨ un ni ka ndututu taka sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka xnaꞌan ley ini veñuꞌun kaꞌnu un, jiin taka chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel. Ti ni ka ndututu da nuu yuxeꞌe palacio maa sutu kuñaꞌnu ga, ja nani Caifás yukan.  
\v 4 Ti yukan ni ka ndajnuꞌun da nasa jnɨɨ xeꞌe da Jesús, ti kaꞌni da ya.  
\v 5 Ko kachi da naa da: 
\p ―Tu saꞌa yo ja kuu kɨvɨ viko jaꞌa, chi ndonda yɨvɨ sɨkɨ yo ―ni ka kachi da. 
\s1 Ɨɨn ñaꞌan ni chuꞌun perfume xini Jesús 
\r (Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8) 
\p  
\v 6 Nɨ kande Jesús ñuu Betania, ti kancha ya veꞌe Simón, ɨɨn chaa ni ndoꞌo kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu un.  
\v 7 Ti nuu yee ya staa, ni tuꞌva ɨɨn ñaꞌan yɨndaꞌa ña ɨɨn tɨndoꞌo lulu alabastro, ti yukan ñuꞌun chitu aceite perfume ja nchaa yaꞌu xaan. Ti ni chiꞌi ña xini Jesús.  
\v 8 Nu ni ka jini ndajaꞌa ya ja siaꞌan ni saꞌa ñaꞌan un, ni ka kɨtɨ ini da, ti ni ka kejaꞌa da ka kaꞌan da: 
\p ―¿Ndoo stɨvɨ ñaꞌan un aceite perfume un?  
\v 9 ¿Ndoo tu ni xiko ña ti yaꞌu xaan nchaa, ti yukan kenda xuꞌun ja chindee ña yɨvɨ ndaꞌu? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 10 Ni jinisoꞌo Jesús ja siaꞌan ka kaꞌan da, ti ni kachi ya: 
\p ―Sia ña, ndoo ka skuɨtɨ ra ini ña. Ti iyo vaꞌa ɨɨn jniñu ni saꞌa ña jiin ri jaꞌa.  
\v 11 Va yɨvɨ ndaꞌu un nɨnɨ kancha i jiin ra naa ra, ko ruꞌu, ansu siaꞌan ni kuncha ri jiin ra naa ra.  
\v 12 Jniñu ni saꞌa ña jaꞌa, kuu ja, ja ni chiꞌi ña aceite perfume sɨkɨ yɨkɨ kuñu ri ja na kotuꞌva ja kuu kɨvɨ jakunduji ri.  
\v 13 Ko jandaa kuɨtɨ na kachi ri ja savaꞌni ga nu nanu na kuichanuu jnuꞌun ri ja na sketaꞌu ri yɨvɨ, ti suni nukuꞌun ini yɨ jniñu ni saꞌa ñaꞌan jaꞌa ―ni kachi ya. 
\s1 Ni nakuaꞌa Judas Jesús nuu sutu ka kuñaꞌnu 
\r (Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6) 
\p  
\v 14 Yukan na ti ɨɨn ndajaꞌa Jesús nani Judas, chaa ñuu Cariote, ni jan kaꞌan da jiin sutu ka kuñaꞌnu un,  
\v 15 ti ni kachi da: 
\p ―¿Nasa chaꞌu ni saña nu na nakuaꞌa na Jesús nuu ni naa ni? ―ni kachi da. 
\p Yukan ti ni ka chaꞌu sutu un oko uxi xuꞌun plata nuu da.  
\v 16 Undi kɨvɨ un ni kejaꞌa Judas nduku da nasa nakuaꞌa da Jesús nuu ndaꞌa chaa un naa da. 
\s1 Ni kuxini Jesús jiin ndajaꞌa ya 
\r (Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 
\r I Co. 11.23‑26) 
\p  
\v 17 Ti maa kɨvɨ ni kejaꞌa viko ka yee staa stila tu yɨꞌɨ levadura, ti kɨvɨ un ni ka tuꞌva ndajaꞌa Jesús nuu ya ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Nanu kuni ni ja savaꞌa na nuu kuxini yo vijna kɨvɨ pascua nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 18 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Kuaꞌan undi nuu veꞌe ɨɨn chaa un, ti kachi ra jiin da: “Kachi maa Maestro na. Ja ni kuyajni kɨvɨ kuū ri, ti veꞌe ra kuu nuu siaꞌa ri viko pascua jiin ndajaꞌa ri”, kachi ra naa ra ―ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya. 
\p  
\v 19 Ni jaꞌan ndajaꞌa un, ti ni ka saꞌa da nava ni taꞌu Jesús jniñu, ti ni ka satuꞌva da ja kuxini viko pascua un. 
\p  
\v 20 Nu ni kuaa ti ni jaa Jesús jiin ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya, ti ni ka tuꞌva yuꞌu mesa ka yee da staa.  
\v 21 Ti nɨ yaji ya staa jiin da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―Jandaa na kachi ri, ja ɨɨn roꞌo ja kanchuku jaꞌa, kuu ja nakuaꞌa ruꞌu nuu chaa ka jito uꞌu ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 22 Yukan ti ni ka kukuiꞌya xaan ini da naa da ja siaꞌan ni kaꞌan ya, ti ni ka kejaꞌa ka jikajnuꞌun ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn da ya: 
\p ―¿Jitoꞌyo, xi saña kuu nusa? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 23 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ɨɨn ja chuntoo staa stila nuu koꞌo ri, yukan kuu ja kin nakuaꞌa ruꞌu nuu chaa ka jito uꞌu ruꞌu.  
\v 24 Ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ve siuku ndaa ri nava yoso nuu tutu Yandios ja siaꞌan saꞌa yɨvɨ jiin ri, ko na ndaꞌu ga chaa kin nakuaꞌa ruꞌu un. Sa nu tu ni kaku da niku ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 25 Yukan na ti ni kaꞌan Judas, chaa kin nukuaꞌa ya un, ti ni kachi da: 
\p ―Maestro, ¿xi saña kuu nusa? ―ni kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Suu roꞌo kuu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 26 Ni ka yaji da staa, ni kiꞌin Jesús ɨɨn staa stila, ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios, ti ni sakuachi ya staa stila un, ti ni tejnaꞌan ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kaji naa ra, chi jaꞌa kuu nanu yɨkɨ kuñu ri ―ni kachi ya.  
\v 27 Yukan na ti ni kiꞌin ya ɨɨn vasu vino, ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios, ti ni siaꞌa ya nuu da naa da ja koꞌo da tɨꞌlɨ tɨꞌlɨ, ti ni kachi ya: 
\p ―Tendɨꞌɨ ra na koꞌo tɨꞌlɨ tɨꞌlɨ ja ñuꞌun copa jaꞌa naa ra,  
\v 28 chi jaꞌa kuu nanu nɨñɨ ri ja soko ri. Ti nɨñɨ ri un stuu ja, ja ni saꞌa Tata ri Yandios ɨɨn tratu jaa. Ti yukan kuu ja kaꞌan ndaa kuɨtɨ ja nama ri sɨkɨ kuaꞌa xaan yɨvɨ. Chi ja chunaa ri nuu i jiin nɨñɨ ri ja katɨ ri kiꞌin un. Ti jiin yukan nanitaꞌu kuaꞌa xaan yɨvɨ nuu Yandios. Ti kuankaꞌnu ini ya nuu i, chi ja kenchaa kuachi i naa i.  
\v 29 Ko na kachi ndaa ri ja tukaa ga koꞌo ri vino jaꞌa jiin ñanijnaꞌan yo taka jinu ja ka nasaꞌa i viko jaꞌa, undi na jaa kɨvɨ koꞌo yo nuu kancha Tata ri Yandios, chi yukan kuu nuu niꞌin ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga. Ti yukan taꞌu ri jniñu jiin maa ya nuu nɨ tuꞌu taka ja iyo. Ti yukan kuu nuu nasaꞌa jaa yo viko jaꞌa naa yo ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni kachi Jesús ja tendɨꞌɨ ndajaꞌa ya yuꞌu 
\r (Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) 
\p  
\v 30 Nu ni ndɨꞌɨ ni ka kuxini da, ti ni jita ya ɨɨn himno jiin da naa da. Yukan na ti ni kenda ya kuaꞌan ya undi yuku Olivos jiin da naa da,  
\v 31 ti yukan ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Tendɨꞌɨ ra yuꞌu jakuaa vijna ja sɨkɨ ruꞌu, chi siaꞌan yoso jnuꞌun un nuu tutu Yandios: “Kuaꞌa ri jnuꞌun ja na kaꞌni yɨvɨ chaa ndito rɨɨ un, ti yuꞌu rɨɨ un naa tɨ, ti kuichanuu tɨ kinkoyo tɨ”, kachi tutu.  
\v 32 Ko nu na nandoto ri, ti kandu ri kiꞌin ri ñuu Galilea, ti sa jakoyo ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 33 Yukan ti ni kachi Pedro: 
\p ―Vasu tendɨꞌɨ da na yuꞌu, ti kunu da kinkoyo da ko saña, chi tu yuꞌu kuɨtɨ na ―ni kachi da. 
\p  
\v 34 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra ja, jakuaa vijna nu ti kana ga liꞌi, ti ja kaꞌan ra uni jinu ja chisaꞌyɨ ra ruꞌu, ti roꞌo kachi ra ja tu jini ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 35 Ti ni kachi Pedro jiin ya: 
\p ―Vasu na kuū na jiin ni, ko tu chisaꞌyɨ na niꞌin ―ni kachi da. 
\p Ti suni siaꞌan ni ka kachi taka ga ndajaꞌa ya naa da. 
\s1 Ni jikantaꞌu Jesús nuu jardín Getsemaní 
\r (Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46) 
\p  
\v 36 Ni jaa Jesús jiin ndajaꞌa ya ɨɨn nuu nani Getsemaní, ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Jaꞌa ni kunchuku ra naa ra, ti ruꞌu na kin kakantaꞌu ri yukan ―ni kachi ya. 
\p  
\v 37 Ni kana ya Pedro jiin ndɨnduu seꞌe yɨɨ Zebedeo kuaꞌan ya jiin, ti ni kejaꞌa kukuiꞌya xaan ini ya, ti ni kejaꞌa ndɨꞌɨ ini ya.  
\v 38 Ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Jatu añu ri ja kukuiꞌya xaan ini ri, chi ja ni kuyajni kuu ri. Ti jaꞌa ni kundatu ra naa ra ti koto kusu ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 39 Ti ni jika ya tɨꞌlɨ ga. Ti yukan ni jankunjitɨ ya undi nuu ñuꞌun, ti ni jikantaꞌu ya nuu Yandios, ni kachi ya: 
\p ―Tata na Yandios, nu kuu ti chajiyo ni nundoꞌo kii sɨkɨ na un jaꞌa, ti nama ni saña. Ko ansu nava kuni maa na, chi na kuu nava kuni maa ni ―kachi ya. 
\p  
\v 40 Ni nandeokuñɨ ya nuu kanchuku ndajaꞌa ya, ti ni jini ya ja ka kixi da, ti ni kaꞌan ya jiin Pedro: 
\p ―¿Xi tu ni kuu kundito ra tɨꞌlɨ jiin ri vasu ti ɨɨn hora nu?  
\v 41 Kondito naa ra, ti kakantaꞌu nuu Yandios nava tu kotojnuni jaꞌuꞌu un roꞌo, ti chisaꞌyɨ ra ruꞌu. Chi jandaa ndixia ja añu ra, chi iyo ndee ini, ko yɨkɨ kuñu ra kuu ja tu iyo ndee ini ―ni kachi ya. 
\p  
\v 42 Ti kuaꞌan tuku ya jinu kuu uu, ti siaꞌan ni jikantaꞌu tuku ya: 
\p ―Tata na, ti nu tu kuu kuxio nundoꞌo jaꞌa sɨkɨ na, nusa ti na kuu nava kuni maa ni ―ni kachi ya. 
\p  
\v 43 Ni nandeokuñɨ tuku ya nuu kanchuku ndajaꞌa ya un, ko ja ka kixi tuku da, chi tukaa ga kundee nduchi da jiin maꞌna.  
\v 44 Ni xndoo ya maa da, ti kuaꞌan tuku ya jinu kuu uni ni jikantaꞌu tuku ya nuu Yandios, nava ni jikantaꞌu ya undi nuu.  
\v 45 Yukan na ti ni najaa tuku ya nuu kanchuku ndajaꞌa ya un, ti ni kachi ya: 
\p ―Vijna na, ndetatu ti kusu naa ra. Chi ja ni jaa hora ja ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, nakuaꞌa yɨvɨ ruꞌu nuu yɨvɨ ka nchakuachi.  
\v 46 Ndoko naa ra na choꞌo, chi ja vaji chaa ni nakuaꞌa ruꞌu un ―ni kachi ya. 
\s1 Ni ka jnɨɨ da presu Jesús 
\r (Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) 
\p  
\v 47 Ti nɨ kaꞌan ga ya siaꞌan jiin da naa da, ti ja ni kenda Judas, ɨɨn chaa ni kuu ndajaꞌa ya un. Ti ka jindandikun kuaꞌa xaan yɨvɨ kuaja jiin da, ti ka yɨndaꞌa espada jiin yujnu. Ti yɨvɨ un ka kuu ja ni ka taji sutu ka kuñaꞌnu jiin taka chaa ka kuñaꞌnu nuu ñuu Israel.  
\v 48 Ti Judas ja ni ndajnuꞌun vaꞌa da jiin chaa un naa da: 
\p ―Chaa kanxiaꞌu ri jiin, ti teyuꞌu ri nuu, yukan kuu ja ka nanduku yo. Ti chaa yukan jnɨɨ ra naa ra ―ni kachi da. 
\p  
\v 49 Yukan ni jaa Judas, ni tuꞌva da nuu Jesús, ti ni kachi da: 
\p ―Too ni kuaa, maestro ―ni kachi da. 
\p Ti ni teyuꞌu da nuu Jesús. 
\p  
\v 50 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―¿Ti roꞌo, naa sɨkɨ vaji ra nusa? ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni ka tuꞌva chaa un, ni ka jnɨɨ da presu ya, ti kuankoyo da jiin ya.  
\v 51 Ti ɨɨn chaa kaꞌiin jiin Jesús yukan, ni tava da espada da, ti ni jaꞌncha da soꞌo ɨɨn chaa kuu muzu nuu sutu kuñaꞌnu ga un.  
\v 52 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Na savaꞌa espada ra. Chi taka yɨvɨ kanaa jiin espada, suni jiin espada un kuū i.  
\v 53 ¿Xi tu jini ra ja kuu kakantaꞌu ri nuu Tata ri, ti vijna ñuꞌni taji ya viꞌi ga uni xiko uxi uu mil ángel ja ka junukuachi nuu ya, ja na kii nama ya ruꞌu nu?  
\v 54 Ko nu na kii nama ángel un ruꞌu, ti va tu kuu kundaa nava yoso nuu tutu Yandios ja siaꞌan kondoꞌo ri ―ni kachi ya. 
\p  
\v 55 Yukan na ti ni kaꞌan Jesús jiin yɨvɨ kuaꞌa un: 
\p ―¿Va nu ɨɨn chaa kuiꞌna kuu ri, xi ni ndonda ri sɨkɨ gobierno nu? ¿Xi ndoo kuu ja vekoyo ra jiin espada jiin yujnu ja ve jnɨɨ ra ruꞌu nusa? Taka kɨvɨ ni kuncha ri jiin ra naa ra ini veñuꞌun kaꞌnu un, na ni xndaku ri nuu ra naa ra, ti tu ni ka jnɨɨ ra presu ruꞌu.  
\v 56 Ko siaꞌan kuu nava na kundaa nava yoso nuu tutu ja ni ka chaa profeta najanaꞌan, na ni ka kaꞌan da jnuꞌun Yandios ―ni kachi Jesús. 
\p Yukan na ti tendɨꞌɨ ndajaꞌa ya un ni ka yuꞌu da, ni ka xndoo da maꞌɨɨn ni ga Jesús, ti ka jinu da kuankoyo da. 
\s1 Kandichi Jesús nuu chaa ka kuñaꞌnu nación Israel 
\r (Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71; 
\r Jn. 18.12‑14, 19‑24) 
\p  
\v 57 Ti chaa ni ka jnɨɨ presu Jesús, kuankoyo da jiin ya undi nuu sutu kuñaꞌnu ga nani Caifás. Yukan ni ka ndututu taka chaa ka xnaꞌan ley un jiin taka chaa ka kunaꞌnu ñuu Israel.  
\v 58 Ti Pedro jika ni ndikun da kuaꞌan da undi ni jaa da yuxeꞌe sutu kuñaꞌnu ga un. Yukan ni kɨvɨ da, ti ni nukoo da jiin chaa ka kuu policia un, ja na kuni da nasa saꞌa chaa un jiin Jesús naa da. 
\p  
\v 59 Taka sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka kuñaꞌnu nación Israel un, jiin yɨvɨ ni ka ndututu nuu junta kuñaꞌnu nación Israel un, ka nduku da ɨɨn jnuꞌun nasa chakuachi da sɨkɨ Jesús, vasu ɨɨn kuachi ñaa, nava na kaꞌni da ya.  
\v 60 Ko tu ni ka niꞌin da na jnuꞌun chakuachi da sɨkɨ ya, vasu kuaꞌa yɨvɨ ni ka chakuachi ñaa sɨkɨ ya. Ti sandɨꞌɨ ni ga ni ka kenda uu chaa ni ka chakuachi sɨkɨ ya,  
\v 61 ti ni ka kachi da: 
\p ―Chaa jaꞌa ni kachi: “Ruꞌu, kuu xnaa ri veñuꞌun Yandios, ti nuu uni kɨvɨ ti nasaꞌa jaa tuku ri”, ni kachi da ―kachi da naa da. 
\p  
\v 62 Yukan na ti ni ndokuɨñɨ sutu kuñaꞌnu ga un, ti ni kachi da jiin Jesús: 
\p ―¿Tu kaꞌan kuɨtɨ ra nusa? ¿Naa jnuꞌun kuu ja ka kaꞌan kuachi chaa jaꞌa sɨkɨ ra nusa? ―kachi da. 
\p  
\v 63 Ko Jesús tu ni kaꞌan kuɨtɨ ya. Yukan na ti sutu kuñaꞌnu ga un ni kachi jiin ya: 
\p ―Jiin sɨvɨ Yandios chaku, kaꞌan ndaa kuɨtɨ ri jiin ra, ti kachi ndaa kuɨtɨ nu maa ra kuu Cristo, Seꞌe Yandios ―ni kachi da. 
\p  
\v 64 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ruꞌu kuu nava ni kaꞌan ra un. Ti suni na kachi ri nuu ra naa ra ja ruꞌu, undi vijna kuni ra naa ra ja maa ri kuu maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kinoꞌon ri andɨvɨ, ti yukan nukoo ri ndaꞌa kuaꞌa Yandios ja na kundiso ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu jiin ya, ti kuni ra ruꞌu naa ra ndii ri nuu viko nuu andɨvɨ un ―ni kachi ya. 
\p  
\v 65 Ti sutu kuñaꞌnu ga un, nu ni jinisoꞌo da jnuꞌun ni kaꞌan ya, ni ndata da saꞌma da ja ni kɨtɨ xaan ini da, ti ni kachi da: 
\p ―¡Yɨsɨkɨnchaa chaa jaꞌa Yandios jiin jnuꞌun kaꞌan da un! ¿Nau ga ɨnga testigo nandɨꞌɨ yo nusa? Ti ja ni ka jinisoꞌo ra taka jnuꞌun ni kaꞌan da un.  
\v 66 ¿Ti nasa ka ndoꞌo ini ra naa ra nusa? ―ni kachi da. 
\p Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka kachi: 
\p ―Nchakuachi da ja kaꞌan da siaꞌan, ti vaꞌa ga ja na kuū da ―ni ka kachi. 
\p  
\v 67 Yukan na ti ni ka tɨvɨ sɨꞌɨ da nuu ya, ti ni ka jaꞌa da tau ya jiin jikɨ. Ti sava ga da ni ka katu da nuu ya,  
\v 68 ti ka kachi da naa da: 
\p ―Nu maa ra kuu Cristo, ti kachi nau ja ni kani roꞌo ―kachi da naa da. 
\s1 Ni kachi Pedro ja tu jini da Jesús 
\r (Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; 
\r Jn. 18.15‑18, 25‑27) 
\p  
\v 69 Ti nu kancha Pedro nuu yuxeꞌe un, ni kenda ɨɨn ñaꞌan junukuachi un, ni tuꞌva ña nuu da, ti ni kachi ña: 
\p ―Roꞌo, suni ni yaku ra jiin Jesús, chaa ñuu Galilea un ―ni kachi ña. 
\p  
\v 70 Ko Pedro tu ni kachi ndaa kuɨtɨ da, ti ni kachi da: 
\p ―Tu jini ri naa jnuꞌun kaꞌan ra ―ni kachi da. 
\p  
\v 71 Ni kenda Pedro yuxeꞌe un, ti yukan ni jini ɨnga ñaꞌan un nuu da, ti ni kachi ña jiin yɨvɨ kaꞌiin un: 
\p ―Chaa jaꞌa, suni ni jikonuu da jiin Jesús, chaa ñuu Nazaret un ―kachi ña. 
\p  
\v 72 Ko tu ni kachi ndaa tuku Pedro, ti nanu ja ni kaꞌan ndaa da, ni kachi da: 
\p ―Tu jini ri naa chaa kuu ja kaꞌan ra un ―ni kachi da. 
\p  
\v 73 Ni kuu nuu ga, ti ni ka tuꞌva chaa kaꞌiin un nuu Pedro, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jandaa ndixia kuu ja suni jnaꞌan chaa un kuu ra, chi janyɨɨ ni kaꞌan ra yuꞌu chaa Galilea ―kachi da naa da. 
\p  
\v 74 Yukan ti kuan niꞌin Pedro ja tu jini da, ti tu jini da, ti ni kachi da: 
\p ―Tu jini kuɨtɨ ri chaa yukan ―ni kachi da. 
\p Ti nɨ kaꞌan ga da siaꞌan, ni kana ni ɨɨn liꞌi.  
\v 75 Yukan ti ni nukuꞌun ini Pedro jnuꞌun ni kaꞌan Jesús jiin da: “Ja nu ti kana ga liꞌi, ti chisaꞌyɨ ra ruꞌu uni jinu ja tu jini ra ruꞌu.” Ti yukan ni nakani xaan tonto ini da, ni kenda da kuaꞌan da, ti ni ndeꞌe xaan tonto da ja jnuꞌun kuiꞌya ini. 
\s1 Ni ka nakuaꞌa da Jesús nuu Pilato 
\r (Mr. 15.1; Lc. 23.1‑2; Jn. 18.28‑32) 
\c 27  
\p  
\v 1 Nu kuan kundijin, ti ni ka ndajnuꞌun taka sutu ka kuñaꞌnu un jiin taka chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel naa da, nasa kuu kaꞌni da Jesús.  
\v 2 Ni ka juꞌni da ya ti ni ka yɨndaꞌa da ya nuu Poncio Pilato, chaa romano ja ni kuu da gobernador. 
\s1 Ni jiꞌi Judas 
\r (Hechos 1.16‑19) 
\p  
\v 3 Nu ni jini Judas ja kuankoyo da jiin Jesús ja na kaꞌni da ya, ni nakani xaan tonto ini da. Ti ni nakuaꞌa da ndɨ oko uxi xuꞌun plata un nuu sutu ka kuñaꞌnu un jiin taka chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel un,  
\v 4 ti ni kachi da nuu da: 
\p ―Ni chakuachi na maa na, ja ni nakuaꞌa na ɨɨn chaa tu ni iyo ni ɨɨn kuachi, ja na kuū da ―ni kachi Judas. 
\p Yukan ti ni ka kachi chaa un jiin da: 
\p ―Ja yukan, tundo ka jitu ini ruꞌu naa ri. Ti yukan kuu kuachi maa ra ―ni ka kachi da jiin Judas. 
\p  
\v 5 Yukan ti ni siukoyo Judas ndɨ oko uxi xuꞌun plata un ini veñuꞌun un, ti ni kee da kuaꞌan da. Ti ni skuaꞌña da maa da. 
\p  
\v 6 Sutu ka kuñaꞌnu un ni ka nastutu da xuꞌun un, ti ni ka kachi da: 
\p ―Tu kuu nachuꞌun yo xuꞌun jaꞌa nuu ñuꞌun xuꞌun ka soko yɨvɨ un naa i, chi xuꞌun yaꞌu nuu nɨñɨ kuu ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 7 Yukan ti ni ka ndajnuꞌun da ja kuan da ɨɨn nduꞌva ñuꞌun kixin nuu ka saꞌa da kɨsɨ un. Ti nuu ñuꞌun yukan kuu nuu chunduji da yɨvɨ ñuu jika naa i.  
\v 8 Ja yukan kuu ja undi vijna nani ñuꞌun un nduꞌva nɨñɨ.  
\v 9 Yukan ni kundaa nava ni kaꞌan Jeremías, chaa ni kuu profeta, ja ni kachi da: “Ni ka kiꞌin da ndɨ oko uxi xuꞌun plata un, ja ni kuu xuꞌun ni kuyaꞌu ɨɨn chaa vaꞌa ja ni ka xiko maa chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel naa da.  
\v 10 Ti jiin xuꞌun un ni ka nakuan da nduꞌva ñuꞌun kixin un. Ti yukan kuu jnuꞌun ni xndaku jitoꞌo na Yandios nuu na”, ni kachi Jeremías. 
\s1 Kandichi Jesús nuu Pilato 
\r (Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38) 
\p  
\v 11 Ni ka yɨndaꞌa da Jesús nuu gobernador, ti chaa un ni jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Maa ra kuu rey chaa Israel nu? ―ni kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Maa ri kuu, nava ni kachi ra. Kuu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 12 Ti taka sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka kuñaꞌnu ñuu Israel ka kankuachi da sɨkɨ Jesús, ko maa ya tu ni kaꞌan kuɨtɨ ya.  
\v 13 Yukan ti ni kachi Pilato jiin ya: 
\p ―¿Ñusoꞌo ra taka jnuꞌun ka kankuachi yɨvɨ jaꞌa sɨkɨ ra nu? ―kachi da. 
\p  
\v 14 Ko Jesús, tu ni kaꞌan kuɨtɨ ya ni ɨɨn jnuꞌun. Ti chaa kuu gobernador un, so ni naa ini da, ti so ni saꞌu ini da, chi tu kujnuni ini da nasa saꞌa da. 
\s1 Ni kachi Pilato ja na kuū Jesús 
\r (Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19:16) 
\p  
\v 15 Ti ni iyo jnuꞌun maa chaa kuu gobernador un, ja sia da ɨɨn presu ja kuu kɨvɨ viko pascua un, nuu nau ja na nakaji yɨvɨ ja na sia da.  
\v 16 Ti kɨvɨ un kande presu ɨɨn chaa nani Barrabás, ja ni sasɨɨn da yɨvɨ, ti ni ndonda da sɨkɨ gobierno.  
\v 17 Ti nu ni ka ndututu kuaꞌa xaan ga yɨvɨ un nuu Pilato, ti Pilato ni jikajnuꞌun da nuu yɨvɨ un: 
\p ―¿Nau chaa ka kuni ra naa ra ja na sia ri nusa? ¿Sia ri Barrabás, xi sia ri Jesús ja ka skonani ra Cristo naa ra nu? ―ni kachi Pilato. 
\p  
\v 18 Siaꞌan ni kaꞌan da, chi kuni nama da Jesús, chi ni jini da ja sɨkɨ jnuꞌun kuasun ini ni ka nakuaꞌa sutu un Jesús nuu da. 
\p  
\v 19 Ni nukoo Pilato mesa nuu taꞌu da jniñu un, ti undi nuu kancha da un ni taji ñasɨꞌɨ da razón nuu da, ni kachi ña: “Sia chaa jña. Koto ma ndeꞌe ra ndo kuu sɨkɨ da, chi kuu da ɨɨn chaa vaꞌa, ndo kúní ni siuꞌu xaan ɨɨn jani ruꞌu, ja sɨkɨ chaa jña”, kachi ña.  
\v 20 Ko sutu ka kuñaꞌnu un jiin taka chaa ka kuñaꞌnu un, ni ka skaꞌan da yɨvɨ ja na kakan i ja na sia Pilato Barrabás, ti na kaꞌni da Jesús.  
\v 21 Yukan ti ni jikajnuꞌun tuku chaa kuu gobernador un nuu yɨvɨ, ti ni kachi da: 
\p ―Ja ndɨnduu chaa jaꞌa, ¿nau chaa ka kuni ra ja na sia ri kiꞌin nusa? ―ni kachi da. 
\p Ti ni ka kachi yɨvɨ un: 
\p ―Sia ni Barrabás ―ni ka kachi. 
\p  
\v 22 Yukan ti ni jikajnuꞌun Pilato yɨvɨ un: 
\p ―¿Ti ndoo saꞌa ri jiin Jesús, ja ka skonani Cristo nusa? ―ni kachi da. 
\p Yukan ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka kachi: 
\p ―¡Katakaa ni da ndaꞌa cruz, na kuū da! ―ni ka kachi. 
\p  
\v 23 Yukan na ti ni kachi tuku Pilato jiin yɨvɨ un: 
\p ―¿Ti nau kuachi ni saꞌa da nusa? ―ni kachi da. 
\p Ko viꞌi ga ni ka kejaꞌa kana koꞌo yɨvɨ un: 
\p ―¡Katakaa ni chaa jña ndaꞌa cruz, na kuū da! ―ni ka kachi naa. 
\p  
\v 24 Nu ni jini Pilato ja tu kundee da jiin yɨvɨ un, chi viꞌi ga ni ka ndondaa i, ka kuvaa i, yukan ti ni jikan da nducha, ti ni nandaꞌa da nuu yɨvɨ kuaꞌa un, ti ni kachi da: 
\p ―Tu kiꞌin kuachi sɨkɨ ri ja kuu chaa vaꞌa jaꞌa, chi na kiꞌin kuachi sɨkɨ maa ra naa ra ―ni kachi da. 
\p  
\v 25 Ti ni ka kachi tendɨꞌɨ yɨvɨ kuaꞌa un: 
\p ―Na kunchakuachi sɨkɨ maa na naa na jiin seꞌe na ja kuu saa ni, nuu nɨñɨ chaa jña nu na kuū da ―ni ka kachi naa. 
\p  
\v 26 Yukan na ti ni sia Pilato Barrabás kuaꞌan da. Ti ni taꞌu da jniñu ja na kuaꞌa da tau Jesús. Yukan na ti ni nakuaꞌa da ya nuu yɨvɨ un ja, na katakaa da ya nuu nda cruz. 
\p  
\v 27 Yukan na ti soldado chaa kuu gobernador un kuaꞌan da jiin Jesús ichi yuxeꞌe palacio un, ti ni ka nastutu jnaꞌan tendɨꞌɨ kuɨtɨ da nuu ya naa da.  
\v 28 Ni ka tevichi da ya jiin saꞌma ñuꞌun ya, ti ni ka naskuiꞌna da ya jiin ɨɨn saꞌma kuaꞌa vixi.  
\v 29 Ni ka saꞌa da ɨɨn corona iñu, ni ka chuxndee da xini ya. Ti ni ka chiꞌi da ɨɨn yujnu xii ndaꞌa kuaꞌa ya. Yukan na ti ka jakunjitɨ da nuu ya ja ka kuu ichi ini da nuu ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―Too ni ndii, Rey chaa Israel. Na kuchaku naꞌan ni ―kachi da naa da. 
\p  
\v 30 Ti ka tɨvɨ sɨꞌɨ da nuu ya. Ka kiꞌin da yujnu xii yɨjnɨ ya un, ti ni ka kani da xini ya.  
\v 31 Ni ndɨꞌɨ ni ka ske ichi da ya, ja ni ka saꞌa ndevaꞌa da jiin ya. Yukan na ti ni ka tava da saꞌma kuaꞌa vixi ñuꞌun ya, ti ni ka naskuiꞌna tuku da ya jiin saꞌma maa ya. Ti kuankoyo da jiin ya ja na kundaka ya ndaꞌa cruz. 
\s1 Ja ni ka jatakaa da Jesús ndaꞌa cruz 
\r (Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43: Jn. 19.17‑27) 
\p  
\v 32 Nu ni ka kee da kuankoyo da, ti ni ka ndejnaꞌan da jiin ɨɨn chaa ñuu Cirene ja nani Simón, ti ni ka chayɨka da chaa un ja na kundiso da cruz Jesús.  
\v 33 Ti siaꞌan kuankoyo da undi ni ka jakoyo da nuu nani Gólgota, ti jnuꞌun un kuni kaꞌan “ñuꞌun yɨkɨ xini.”  
\v 34 Yukan ni ka skoꞌo da Jesús vino sakanuu jiin mirra, ja na koꞌo ya nava tu ndoꞌo xaan ya ja jatu ya. Ko ni soyuꞌu ya tɨꞌlɨ, ti tukaa ga ni jiꞌi ya. 
\p  
\v 35 Nu ja ni ka jatakaa da Jesús ndaꞌa cruz, ti soldado un ni ka chuꞌun da suerte, ja na tejnaꞌan nuu jnaꞌan da saꞌma ya naa da. Yukan ni kundaa nava ni kachi profeta siaꞌan: “Ni ka chuꞌun da suerte sɨkɨ saꞌma ri, ti ni ka kiꞌin da.” 
\p  
\v 36 Yukan na ti ni ka nukoo da un ja na kundito da ya.  
\v 37 Ti ichi xini ya yukan ni ka chaa da ɨɨn tutu ja kaꞌan naa sɨkɨ ni jiꞌi ya. Ti nuu tutu un yoso siaꞌan: “Jaꞌa kuu Jesús, chaa kuu Rey yɨvɨ nación Israel.” 
\p  
\v 38 Suni ni ka jatakaa da uu ñakuiꞌna jiin ya, ɨɨn da ndaꞌa kuaꞌa ya, ti ɨnga da ndaꞌa sajni ya.  
\v 39 Ti yɨvɨ ka yaꞌa ichi yukan, ka ku ichi ini nuu ya, ti ka skuiko i xini i,  
\v 40 ti ka kaꞌan ndevaꞌa kuɨtɨ i: 
\p ―Roꞌo ja ni kaꞌan ra ja xnaa ra veñuꞌun kaꞌnu Israel, ti nuu uni kɨvɨ ni ti nakani jaa tuku ra, nama maa ra vijna. Ti nu Seꞌe Yandios kuu ra, ti kuan kuun ndaꞌa cruz jña ―kachi naa. 
\p  
\v 41 Ti suni siaꞌan ka cu ichi ini chaa ka kuu sutu kuñaꞌnu un, jiin taka chaa ka xnaꞌan ley un, jiin suni chaa fariseo, jiin taka chaa ñaꞌnu ñuu Israel un, ti ka kaꞌan da: 
\p  
\v 42 ―Ni nama da sava yɨvɨ ko vijna na, ti tu kuu nama da maa da. Ti nu ndixia da ja maa da kuu Rey yɨvɨ ñuu Israel, na kii kuun da ndaꞌa cruz un, ti sa na kandixia yo jnuꞌun kaꞌan da.  
\v 43 Ni kuu kanu ini da Yandios. Ti maa Yandios na nama ya maa da vijna nusa, nu ndixia da ja kuu ini Yandios maa da. Chi maa da ni kachi da nuu yo ja maa da kuu Seꞌe Yandios ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 44 Suni ñakuiꞌna ka ndakoyo ndaꞌa cruz un, suni siaꞌan ni ka ku ichi ini nuu ya. 
\s1 Ni jiꞌi Jesús 
\r (Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) 
\p  
\v 45 Yukan ti ni kuñaa nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ, ni kejaꞌa undi sava nduu, ti kuaꞌan undi ka uni jaꞌini.  
\v 46 Ti hora un ni kanajiin Jesús: 
\p ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? ―ni kachi ya. Ti jnuꞌun un kuni kaꞌan: “Yandios maa na, Yandios maa na, ¿ndoo ni xndoo maa ɨɨn ni saña vijna”? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 47 Ti sava yɨvɨ kaꞌiin un ni ka jinisoꞌo ja siaꞌan ni kanajiin ya, ti ni ka kachi: 
\p ―Kunsoꞌo naa ra, chi kana da xini profeta Elías ―kachi naa. 
\p  
\v 48 Yukan ti jinu ɨɨn chaa un ni jan kiꞌin da tɨꞌlɨ kachi, ni chuntoo da nuu vino iya, ti ni chuxndee da xini ɨɨn yujnu kani, ti ni chaa da yuꞌu ya ja na koꞌo ya.  
\v 49 Ko uu ga da ni ka kachi: 
\p ―Sia da, na ndeꞌe yo nu kii Elías kii nama da chaa ―ni ka kachi. 
\p  
\v 50 Yukan na ti ni kanajiin koꞌo Jesús, ti ni jiꞌi ya.  
\v 51 Ti maa hora ni jiꞌi ya un, ni teꞌnde sava saꞌma yɨndaka ini veñuꞌun kaꞌnu Israel un. Ja undi nuu sukun, ti undi nuu jaꞌa ni ndata. Ni nɨꞌɨn ñuyɨvɨ jiin ɨɨn ñujnaa. Ti ni ka ndata kava un.  
\v 52 Ti kuaꞌa ñaña ndɨyɨ un ni ka nuña, ja ni ka nandoto yɨkɨ kuñu yɨvɨ kuaꞌa ni ka kandixia ndaa Yandios ja ja ni ka jiꞌi un.  
\v 53 Nu ni nandoto Jesús, ti ni ka ndenda yɨvɨ ni ka nandoto un, ni ka ndɨvɨ i ñuu ii Jerusalén, ti kuaꞌa yɨvɨ ni ka nakuni nuu i. 
\p  
\v 54 Nu ja ni jiꞌi Jesús, ti capitán soldado un jiin taka ga da ja chaa ka ndito Jesús, nu ni ka jini da ja siaꞌan ni kuu ja, ja ni nɨꞌɨn ñuꞌun jiin taka ga ja ni kuu un, ti ni ka yuꞌu xaan da, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jandaa kuɨtɨ kuu ja Seꞌe Yandios ni kuu chaa jaꞌa ―kachi da naa da. 
\p  
\v 55 Ti yajni un, ni kaꞌiin tɨjnɨ ñasɨꞌɨ, ka ndeꞌe ña, ñaꞌan un ni ka kuu ñaꞌan ni ka kii jiin Jesús undi ñuu Galilea, ja ka chindee ña maa ya.  
\v 56 Ti ñaꞌan un ka kuu María ñaa ñuu Magdala, María nana Jacobo jiin José, jiin nana seꞌe yɨɨ Zebedeo. 
\s1 Ni jakunduji Jesús 
\r (Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) 
\p  
\v 57 Nu kuan kuaa, ti ni jaa ɨɨn chaa ñuu Arimatea nani José, ni kuu da ɨɨn chaa riko ja suni ni skuaꞌa da jiin Jesús.  
\v 58 Ni jan kakan da yɨkɨ kuñu Jesús nuu Pilato. Ti Pilato ni taꞌu da jniñu ja na kuaꞌa soldado un yɨkɨ kuñu Jesús nuu José.  
\v 59 Ni kiꞌin José yɨkɨ kuñu Jesús, ti ni suku da ya jiin ɨɨn manta finu,  
\v 60 ti ni chunde da ya ini ɨɨn yau jaa, ja ni jacha maa da jika ɨɨn kava. Ni jasɨ da yuꞌu yau un jiin ɨɨn yuu kaꞌnu. Yukan na ti kuaꞌan da.  
\v 61 Ti yukan kaꞌiin María ñaa ñuu Magdala jiin ɨnga María, kanchuku ña yuꞌu ñana nuu ni chunde da Jesús yukan. 
\s1 Chaa ni ka ndito nuu ñunduji Jesús 
\p  
\v 62 Ti ɨnga kɨvɨ, ja kuan kuyajni kɨvɨ ndetatu, ti ka jaꞌan chaa ka kuu sutu ka kuñaꞌnu un, jiin chaa fariseo nuu kande Pilato,  
\v 63 ti ni ka kachi da: 
\p ―Niꞌin Pilato, ni ka nukuꞌun ini na ja ni kachi chaa ni xndoñaꞌan un, na ni chaku ga da, ja nu uni kɨvɨ ti nandoto tuku da.  
\v 64 Yukan kuu ja taꞌu ni jniñu, ti na ndiꞌyu vaꞌa yuꞌu yau un undi kɨvɨ uni. Sandau kinkoyo ndajaꞌa da un jakuaa, ti tava da yɨkɨ kuñu chaa un, ti kachi da naa da nuu yɨvɨ ja, ja ni nandoto ndixia da nuu ñujiꞌi. Chi nu siukan na, ti viꞌi ga xndoñaꞌan da yɨvɨ naa i ―ni kachi da. 
\p  
\v 65 Yukan ti ni kachi Pilato jiin da naa da: 
\p ―Kuankoyo maa ra naa ra, kundaꞌa nasa soldado kuni maa ra naa ra. Ti saꞌa kutu yuꞌu ñaña un nava ka kuni maa ra ―ni kachi da. 
\p  
\v 66 Yukan na ti kuankoyo chaa un naa da, ti vaꞌa xaan tonto ni ka sakutu da yuꞌu ñaña un. Ti ni chunsama da uu yoꞌo sɨkɨ yuu un, ndɨ kuun jikɨ ja kuu nanu ɨɨn sello da naa da. Ti ni ka xndoo da soldado un ka ndito da. 
\s1 Ni nandoto Jesús 
\r (Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12; Jn. 20.1‑10) 
\c 28  
\p  
\v 1 Nu ni yaꞌa kɨvɨ ndetatu un, ti ja kuan kundijin kɨvɨ nukuñɨ semana, ti María ñaa ñuu Magdala, jiin ɨnga María un, kuankoyo ña kuan ndeꞌe ña nuu ñunduji Jesús.  
\v 2 Ti hora un ni kii ɨɨn ñujnaa xaan. Siaꞌan ni kuu, vanuxia ɨɨn ángel junukuachi nuu Yandios, ni kuun ya ichi andɨvɨ vaji ya, ti ni chaa ya yuꞌu ñaña un, ni stuncha ni ya yuu ndiꞌyu un kuaꞌan, ti ni nukoo ya sɨkɨ.  
\v 3 Janducha ii ya nanu taja, ti saꞌma ñuꞌun ya xkɨyɨ niꞌni.  
\v 4 Nu ni ka jini soldado un nuu ángel un, ti ni ka nɨꞌɨn da naa da ja ni ka yuꞌu da, ti so ni ka sana ini da nanu ndɨyɨ.  
\v 5 Yukan na ti ni kachi ángel un jiin ñasɨꞌɨ un naa ña: 
\p ―Koto yuꞌu ra naa ra. Ja jini ri ja ka nanduku ra Jesús, yaa ni ka jatakaa yɨvɨ ndaꞌa cruz un.  
\v 6 Ko tukaa ga kande ya jaꞌa, chi ja ni nandoto ya nava ni kachi ya. Ñaꞌan ti ndeꞌe naa ra nuu ni katuu ya.  
\v 7 Vijna na ti kuankoyo yachi naa ra, ti kani ra jnuꞌun nuu ndajaꞌa ya: “Chi ni jiꞌi ya ko ja ni nandoto ya, ti koxnuu ya kiꞌin ya ñuu Galilea sa kinkoyo ra. Ti yukan nakuni ra ya naa ra.” Jnuꞌun jaꞌa vee kachi ri nuu ra naa ra ―ni kachi ángel un jiin ña naa ña. 
\p  
\v 8 Yukan na ti kuankoyo ña, ni ka nduñama sɨꞌɨ ña vasu ka yuꞌu ña, ko suni ka kusɨɨ ini ña. Ti kuan kaxnuꞌun ña nuu ndajaꞌa Jesús.  
\v 9 Ko ni kuankoyo ña ichi un, ti ni ka ndejnaꞌan ña jiin Jesús, ni kanxiaꞌu ya jiin ña naa ña. Ti maa ña ni ka tuꞌva ña nuu ya, ni ka nanuu ña jaꞌa ya ja ni ka nachiñuꞌun ña ya.  
\v 10 Ti maa ya ni kachi ya jiin ña: 
\p ―Koto yuꞌu ra naa ra. Kuan kaxjnuꞌun nuu chaa ka kandixia ruꞌu ja na kinkoyo ñuu Galilea, ti yukan ndejnaꞌan ri jiin yɨvɨ un naa i ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun ni ka jani soldado un 
\p  
\v 11 Ni kuankoyo ñasɨꞌɨ un naa ña, ti sava soldado ni ka ndito un, kuan nukoyo da ñuu un, ti ni ka jani da jnuꞌun taka nava ni kuu un nuu sutu ka kuñaꞌnu un.  
\v 12 Ti sutu un ni ka kee ni ka jaꞌan kaꞌan jiin taka chaa ka kuñaꞌnu un, ti yukan ni ka ndajnuꞌun nava ɨɨn ni jnuꞌun na koo yuꞌu da naa da. Yukan ti ni ka jaꞌa da xuꞌun kuaꞌa nuu soldado un,  
\v 13 ti ni ka kachi jiin da: 
\p ―Roꞌo, kachi ra naa ra ja ni ka naa ini ra ni ka kixi ra jakuaa un, ti ni jakoyo ndajaꞌa Jesús, ti ni ka sakuiꞌna da yɨkɨ kuñu chaa un.  
\v 14 Ti nu na kuni gobernador jnuꞌun un, ti maa ri na kaꞌan jiin da, ti na nama ri sɨkɨ roꞌo naa ra ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 15 Ni ka kiꞌin soldado un xuꞌun un ti kuankoyo da, ti ni ka kachi da nava ni taꞌu jniñu nuu da. Ti jnuꞌun ni ka kaꞌan soldado un, ni kendo ka kaꞌan yɨvɨ nación Israel undi kɨvɨ vijna. 
\s1 Jniñu ni tatu Jesús nuu apóstol ya 
\r (Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) 
\p  
\v 16 Yukan na ti ndɨ uxi ɨɨn ndajaꞌa ya un kuan nukoyo da ñuu Galilea, undi yuku nuu ni kachi Jesús ja kinkoyo da.  
\v 17 Nu ni ka jini ndajaꞌa un nuu ya, ti ni ka nachiñuꞌun da ya. Ko uu ga da, tu ka kandixia vaꞌa da ja maa ya kuu.  
\v 18 Yukan ni tuꞌva maa ya nuu da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―Ja ni jaꞌa Yandios ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu ri ja na kuñaꞌnu ri nuu savaꞌa ni ga ja iyo nuu nɨ kaꞌnu ñuyɨvɨ jiin andɨvɨ.  
\v 19 Vijna na ti na tatu ri ɨɨn jniñu jaꞌa nuu ra naa ra. Kuankoyo nuu yɨvɨ taka nación, ti xnaꞌan ra jnuꞌun ri nuu i nava na kandixia i ruꞌu. Ti skuanducha ra i nu ja ni ka kandixia ndaa i maa Tata yo Yandios, jiin Seꞌe ya, jiin Espíritu Santo.  
\v 20 Ti xnaꞌan ra ja na kuandatu i taka jniñu ni taꞌu ri nuu ra naa ra. Ti kuꞌun ini ra ja kancha ri jiin ra naa ra taka ni kɨvɨ undi na ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ. Ti siaꞌan na koo ―kachi ya. 
\p Jaꞌa kuu jnuꞌun Yandios ni chaa Mateo.