\id LUK  
\h Lucas 
\toc1 Jnuꞌun Yandios ni chaa Lucas 
\toc2 Lucas 
\toc3 Lc. 
\mt1 Jnuꞌun Yandios ni chaa 
\mt1 Lucas 
\c 1  
\s1 Sɨkɨ jnuꞌun kaꞌan tutu jaꞌa 
\p  
\v 1 Nde tɨjnɨ chaa ni ka nanduku ndaa nasa ni kuu na ni kii Cristo Jesús jiin taka jniñu ni saꞌa ya, ja ni ka jini yo.  
\v 2 Siaꞌan nava ni ka xnaꞌan yɨvɨ ni ka jini jniñu ni saꞌa Jesús undi nuu, yɨvɨ ni ka jika jiin ya ti ni ka chindee ya jiin jnuꞌun ni xndaku ya.  
\v 3 Ti suni ruꞌu Lucas, ni nanduku ndaa ri taka nasa ni kuu undi nuu, na ni kii Jesús. Ti ndoꞌo ini ri ja iyo vaꞌa ja na chaa ri tutu jaꞌa nuu ra, amigo Teófilo, na kachi ri taka jniñu ni saꞌa Jesús, undi na ni kejaꞌa ya ti undi ni xndɨꞌɨ ya.  
\v 4 Ti siaꞌan na kuni ndaa ra ja iyo ndaa taka jnuꞌun ni kutuꞌva ra sɨkɨ Jesús. Yukan kuu ja chaa ri tutu jaꞌa. 
\s1 Kachi ɨɨn ángel Yandios ja kaku Juan, chaa kii skuanducha 
\p  
\v 5 Na ni kuu Herodes rey ñuu Judea, ni iyo ɨɨn sutu Israel ni nani Zacarías, ti chaa un yɨꞌɨ da jiin grupo sutu ni nani Abías. Ti ñasɨꞌɨ da ni nani ña Elisabet, ni kuu ña jnaꞌan ɨɨn sutu janaꞌan ni nani Aarón.  
\v 6 Ti ndɨnduu da ni ka jandatu vaꞌa da nuu Yandios, ti suni ni ka siuku ndaa da taka ley ni taꞌu maa Jitoꞌyo Yandios. Ti ni ɨɨn yɨvɨ tu ni ka kaꞌan ndevaꞌa i sɨkɨ da.  
\v 7 Ko tu ni ka iyo seꞌe da, chi Elisabet tu ni iyo seꞌe ña. Ti ndɨnduu da ja ni ka jaꞌnu xaan da naa da. 
\p  
\v 8 Ti ɨɨn kɨvɨ ni kendo Zacarías nuu jniñu da ja junukuachi da, ja kuu da sutu nuu Yandios.  
\v 9 Siaꞌan nava ni iyo jnuꞌun ja kuu sutu un naa da, ni kuu suerte maa Zacarías ja ni kɨvɨ da veꞌe ii, ini veñuꞌun kaꞌnu Jitoꞌyo Yandios ja kaꞌma da suxia kutu.  
\v 10 Ko ni jaꞌma da suxia kutu un, ti ichi jata veꞌe ii un kaꞌiin yɨvɨ kuaꞌa ka jikantaꞌu i.  
\v 11 Ti ni kenda ɨɨn ángel Jitoꞌyo Yandios nuu Zacarías ja kandichi xiin nuu altar nuu kayu suxia kutu un.  
\v 12 Ti nu ni jini Zacarías nuu ángel un ni yuꞌu da, ti tu ni kujnuni ini da nasa saꞌa da.  
\v 13 Ko ni kachi ángel jiin da: 
\p ―Zacarías, koto ma yuꞌu ra, chi ni jinisoꞌo Yandios jnuꞌun ni jikantaꞌu ra nuu ya, ti koo ɨɨn seꞌe ñasɨꞌɨ ra Elisabet vijna. Skaku ña ɨɨn suchi yɨɨ lulu, ti skonani ra i Juan.  
\v 14 Ti kusɨɨ xaan ini ra jiin suchi lulu un, ti suni kuaꞌa xaan yɨvɨ kusɨɨ ini jiin yɨ kɨvɨ na kaku i,  
\v 15 ti kuaꞌa Yandios ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu i. Tu koꞌo i vino ni ndɨxɨ, ti kunchaa Espíritu Santo jiin i, vasu ni ñuꞌun ga i chii nana i.  
\v 16 Ti saꞌa i ja kuaꞌa yɨvɨ nación Israel na nakani ini i ti kuandatu i nuu Jitoꞌyo Yandios.  
\v 17 Ti Juan un kuu ja koxnuu kiꞌin satuꞌva yɨvɨ ja kuu maa Jitoꞌyo, ya kiji un, ti kuñavaꞌa da jnuꞌun nde Espíritu nava ni ñavaꞌa profeta Elías. Ti saꞌa da ja taka tata na ndundaꞌu ini da nuu seꞌe da, ti yɨvɨ niꞌin ini ja kanda kuaꞌan kanda vaji un kutuꞌva i kuandatu i. Ti siaꞌan satuꞌva da yɨvɨ naa i ja na kotuꞌva i kɨvɨ na chaa maa Jitoꞌyo ―ni kachi ángel Yandios un. 
\p  
\v 18 Yukan ti ni jikajnuꞌun Zacarías ángel un: 
\p ―¿Nasa kuni ndaa na nu jandaa ndixia kuu nusa? Chi ja ni jaꞌnu xaan na, ti suni ñasɨꞌɨ na ―ni kachi da. 
\p  
\v 19 Ko ni kachi ángel un: 
\p ―Ruꞌu kuu Gabriél, junukuachi ri nuu Yandios, ti ni taji ya ruꞌu vaji ri ja na kasjnuꞌun ri ɨɨn jnuꞌun vaꞌa jaꞌa nuu ra.  
\v 20 Ko vijna, vanuxia tu ni kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan ri, ti kendo ñɨꞌɨn ra, ti tukaa ga kuu kaꞌan ra undi na jaa kɨvɨ kundaa jnuꞌun jaꞌa, ja kaku suchi lulu un. Ti jnuꞌun jaꞌa kundaa nava ni kachi ri ―ni kachi ángel un. 
\p  
\v 21 Ti ni ka ndajnuꞌun Zacarías jiin ángel un, ti kaꞌiin yɨvɨ ichi fuera ka ndatu i maa da, ti ka jani ini i ja ndoo jnaꞌan da ja ni kunaꞌan kukuee da ini veꞌe ii un.  
\v 22 Ko nu ni kenda Zacarías, ti tukaa kuu kaꞌan da jiin yɨvɨ un naa i. Yukan ti ni ka chaku ini yɨvɨ un ja iyo ɨɨn ja ni naxnaꞌan Yandios nuu da ini veꞌe ii un. Ti seña ni ga ni saꞌa da chi ni kendo ñɨꞌɨn da. 
\p  
\v 23 Nu ni jinu kɨvɨ ni junukuachi Zacarías ini veñuꞌun un, ti kuanoꞌon da veꞌe da.  
\v 24 Yukan na ti ni jakuꞌun seꞌe ñasɨꞌɨ da Elisabet, ti tukaa ni kee ña veꞌe ña nuu uꞌun yoo, chi ndoꞌo ini ña:  
\v 25 “Siaꞌan ni saꞌa maa Jitoꞌyo jiin ri, ti vijna tukaa ga kukanuu ri nuu taka yɨvɨ ja skexiko i ruꞌu”, siaꞌan ndoꞌo ini ña. 
\s1 Ni kasjnuꞌun ɨɨn ángel Yandios ja kaku Jesús 
\p  
\v 26 Nu ja ni kuu iñu yoo ja ñuꞌun seꞌe Elisabet, ti ni taji Yandios ángel Gabriél nuu ndañuu Galilea ja nani Nazaret.  
\v 27 Ni jan kaꞌan da jiin ɨɨn ñaꞌan suchi ñuꞌun nani María. Ti ja ni kundaa ja nandaꞌa ñaꞌan un jiin ɨɨn chaa nani José, ɨɨn chaa kuu jnaꞌan chaa ni kuu rey ni nani David.  
\v 28 Ni jaa ángel un nuu kancha ña, ti ni kachi da: 
\p ―Too ni ndii. Ndatu ni kuu ra nuu Yandios, ti kancha Jitoꞌyo jiin ra, ti ndatu xaan ga ni kuu ra nuu Yandios ja kuu taka ga ñasɨꞌɨ ―ni kachi ángel un. 
\p  
\v 29 Ko nu ni jini María nuu ángel un, ti ni sana inijnuni ña, ti ni kuñaa inijnuni ña ja siaꞌan kaꞌan ángel un. Ti ndoꞌo ini ña naa jnuꞌun kuu ja kaꞌan ángel un.  
\v 30 Ti ni kachi tuku ángel un: 
\p ―Koto yuꞌu ra María, chi ni kundaꞌu ini Yandios roꞌo ja ni jaꞌa ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu ra.  
\v 31 Vijna na ti jakuꞌun seꞌe ra. Ti kuu i ɨɨn suchi yɨɨ, ti skonani ra i Jesús.  
\v 32 Nduñaꞌnu i, ti kuu i maa Seꞌe Yandios kancha andɨvɨ. Ti saꞌa Jitoꞌyo Yandios ja na kuu i rey nanu ni kuu David, chaa ni kuu jnaꞌan i janaꞌan.  
\v 33 Ti taꞌu i jniñu nuu nación Israel ja kuu saa ni ti jankɨvɨ ga ndɨꞌɨ jniñu taꞌu i un ―ni kachi ángel un. 
\p  
\v 34 Yukan na ti ni jikajnuꞌun María nuu ángel un siaꞌan: 
\p ―¿Nasa kundaa jnuꞌun ni kaꞌan ni un, ti changa ga koo yɨɨ na? ―ni kachi ña. 
\p  
\v 35 Yukan ti ni kachi ángel un jiin ña: 
\p ―Maa Espíritu Santo saꞌa ja na jakuꞌun suchi lulu un, chi ɨɨn jniñu ñaꞌnu kuu ja saꞌa Yandios jiin ra. Ti suchi lulu ii ja kaku un, kuu i Seꞌe maa Yandios.  
\v 36 Suni na kachi ri nuu ra ja Elisabet, ñaa kuu jnaꞌan ra un, koo ɨɨn seꞌe ña, vasu ja ni nchɨɨ ña. Ja yukan kuu ja ñaꞌan ka kaꞌan ja tu iyo seꞌe un, vijna ti ja iyo iñu yoo ja nchaa kuꞌu ña.  
\v 37 Chi Yandios, taka ni ja kuu saꞌa ya, ti tu iyo ni ɨɨn ja tu kuu saꞌa ya ―kachi ángel un. 
\p  
\v 38 Yukan na ti ni kachi María: 
\p ―Siaꞌan na koo nusa, chi maa ya kuu ja yɨndaꞌa saña, ti na kuu nava ni kachi ni ―kachi ña. 
\p Yukan na ti kuaꞌan ni ángel un. 
\s1 Ni jan kaꞌan María jiin Elisabet 
\p  
\v 39 Yukan ti uu uni ni kɨvɨ ti ni kee María, ti kuaꞌan ña ɨɨn ñuu kande yuku ñuu Judea.  
\v 40 Ni jaa ña veꞌe Zacarías, ti ni kanxiaꞌu ña jiin Elisabet.  
\v 41 Ti nu ni jinisoꞌo Elisabet ja kanxiaꞌu María jiin ña, ti yukan ni kanda suchi lulu un chii ña, ti ni chaa Espíritu Santo nuu ña.  
\v 42 Yukan na ti jaa xaan ni kaꞌan ña: 
\p ―Jandaa ndixia kuu ja ni chindee chituu Yandios roꞌo. Ti ndatu xaan ga ni kuu ra ja kuu taka ga ñasɨꞌɨ. Ti suni na chindee xaan ga maa ya suchi ñuꞌun chii ra. 
\p  
\v 43 Ti xaan ndatu ri ja ni chaa nana Jitoꞌyo ri kii ndeꞌe ña ruꞌu, ti ansu ɨɨn ñaꞌan kuñaꞌnu kuu ri.  
\v 44 Ti naa ini ri na ni jinisoꞌo ri jnuꞌun ni kaꞌan ra, ti ni kanda suchi lulu jaꞌa chii ri ja ni kusɨɨ ini i.  
\v 45 Na chindee chituu ya roꞌo ja ni kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan ya jiin ra. Ti jaa kɨvɨ nu kundaa nava ni kachi maa Jitoꞌyo nuu ra ―ni kachi Elisabet. 
\p  
\v 46 Yukan na ti ni kachi María: 
\q1 Jiin ni ini ri kana jaa ri maa Jitoꞌyo ja kuñaꞌnu xaan ya. 
\q1  
\v 47 Ti kusɨɨ ini ri jiin Yandios ja ni nama ya ruꞌu. 
\q1  
\v 48 Chi maa Yandios ja ni kundaꞌu ini ya ruꞌu, ɨɨn ñaꞌan junukuachi nuu ya. 
\q1 Ti undi vijna kaꞌan taka yɨvɨ naa i ja ndatu xaan ni kuu ri nuu Yandios, ti siaꞌan ndaku niꞌin yɨvɨ ruꞌu ja kuu taka ni kɨvɨ. 
\q1  
\v 49 Ti kaꞌnu jniñu ni saꞌa ya jiin ri, chi kuñaꞌnu maa Yandios, ti Yandios ii Yandios ndoo kuu ya. 
\q1  
\v 50 Ti ja kuu saa ni kundaꞌu ini ya nuu taka yɨvɨ ka jandatu nuu ya. 
\q1  
\v 51 Ti ni saꞌa ya jniñu ñaꞌnu jiin jnuꞌun maa ya, ti ni kundee ya jiin yɨvɨ ka ndoꞌo vixi ini. 
\q1  
\v 52 Ti chaa ka kuñaꞌnu ni kenchaa ya jniñu nuu da, ti ni nakuaꞌa ya nuu yɨvɨ ndaꞌu ja na nduñaꞌnu i. 
\q1  
\v 53 Ti yɨvɨ ka jiꞌi soko ni jaꞌa ya ja na kaji vaꞌa i. 
\q1 Ti yɨvɨ riko ni sia ya maa i kuankoyo siaꞌan ni jiin ndaꞌa iyu i. 
\q1  
\v 54 Ni chindee ni chituu ya yoꞌo, yɨvɨ nación Israel, ja ka junukuachi yo nuu ya. 
\q1 Chi ñukuu ini ya yoꞌo ja kundaꞌu ini ya yoꞌo naa yo. 
\q1  
\v 55 Chi siaꞌan ni chisojnuꞌun ya nuu taka tata yo, nuu Abraham jiin taka jnaꞌan da ja kikoyo ɨnga kuiya. 
\m Ni kachi María. 
\p  
\v 56 Ti ni kendo ña uni yoo jiin Elisabet, ti sa ni nandeokuñɨ ña veꞌe ña. 
\s1 Ni kaku Juan chaa skuanducha 
\p  
\v 57 Nu ni jaa kɨvɨ ja kaku seꞌe Elisabet, ti ni iyo ɨɨn suchi yɨɨ lulu nuu ña.  
\v 58 Ti taka yɨvɨ kanchuku yajni un jiin taka jnaꞌan ña, ni ka jini yɨvɨ un ja ni kundaꞌu ini Yandios maa ña, ti ni ka kenda i ni ka jajnuꞌun i maa ña. 
\p  
\v 59 Nu una kɨvɨ, ti ni ka chakoyo yɨvɨ un ni ka ndututu i ja ni ka saꞌa i ɨɨn seña nuu yɨkɨ kuñu suchi yɨkɨ un (ti yukan kuu ɨɨn seña nuu yɨkɨ kuñu taka suchi yɨɨ nación Israel, ja jnaꞌan ja ka kuu i yɨvɨ Yandios). Ti ka kuni skonani da suchi un sɨvɨ maa tata i Zacarías.  
\v 60 Ko ni kachi nana i: 
\p ―Tuu, chi Juan konani i ―ni kachi ña. 
\p  
\v 61 Ti ni ka kachi yɨvɨ un jiin ña: 
\p ―¿Ti ndoo nusa? Ti tu iyo ni ɨɨn jnaꞌan ra ja ni nani siaꞌan ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 62 Yukan na ti ni ka jikajnuꞌun da maa tata i jiin seña ja nasa kuni da ja na konani i.  
\v 63 Ti ni jikan da ɨɨn tabla lulu, ti ni chaa da nuu: “Juan konani yɨ”, kachi da. Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka naa ini i nu ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun un.  
\v 64 Ti hora un ni kuu ndokaꞌan Zacarías, ti ni kejaꞌa kanajaa da Yandios.  
\v 65 Ti taka yɨvɨ kanchuku yajni un, so ni ka naa ini i jiin jnuꞌun un, ti jnuꞌun un ni jichanuu nɨ yuku ñuu Judea ja siaꞌan ni kuu.  
\v 66 Ti taka yɨvɨ ka jinisoꞌo jnuꞌun un, ti ni ka kejaꞌa ka ndoꞌo ini, ti ka jikajnuꞌun jnaꞌan: 
\p ―¿Nau ja kuu suchi lulu un nu na kuaꞌnu i nusa? ―ni ka kachi i. 
\p Siaꞌan ni ka kaꞌan yɨvɨ un, chi jandaa ndixia kuu ja ndito Yandios suchi lulu un. 
\s1 Jnuꞌun vii ni kaꞌan Zacarías 
\p  
\v 67 Yukan ti ni chaa Espíritu Santo sɨkɨ Zacarías, ti ni kaꞌan da jnuꞌun ni jaꞌa maa Yandios nuu da, ti ni kachi da: 
\q1  
\v 68 Xaan ga vaꞌa ini maa Jitoꞌyo Yandios ja ndito ya yɨvɨ nación Israel, 
\q1 chi ni kindeꞌe ya nuu yo ja ka kuu yo yɨvɨ ñuu ya, ti ni nama ya yoꞌo. 
\q1  
\v 69 Ti ni taji ya ɨɨn ja kuñaꞌnu ja ki nama yoꞌo. 
\q1 Ti ya un kuu jnaꞌan rey David na janaꞌan, chaa ni junukuachi nuu ya. 
\q1  
\v 70 Chi siaꞌan ni chisojnuꞌun ya nava ni ka kachi profeta undi janaꞌan. 
\q1  
\v 71 Ti nama ya yoꞌo nuu yɨvɨ ka jito uꞌu yoꞌo, jiin nuu taka yɨvɨ ka kɨtɨ ini jito yoꞌo. 
\q1  
\v 72 Ti kundaꞌu ini ya nuu ñanijnaꞌan yo na janaꞌan, ti tu ni naa ini ya jnuꞌun kanuu ni kaꞌan ya. 
\q1  
\v 73 Ja ni chisojnuꞌun kaji nuu tata yo Abraham na janaꞌan, 
\q1  
\v 74 ja kin nama ya yoꞌo nuu yɨvɨ jito uꞌu yoꞌo, ti nava tu yuꞌu yo ja kuanukuachi yo nuu ya. 
\q1  
\v 75 Kani ndaa kuɨtɨ ini yo ja kunukuachi yo nuu ya nɨ kɨvɨ na kuchaku yo. 
\q1  
\v 76 Ti seꞌe yɨɨ lulu ri jaꞌa, nu na kuaꞌnu i, ti kuu i ɨɨn profeta. 
\q1 Kaꞌan jnuꞌun Yandios kancha andɨvɨ, chi koxnuu i kiꞌin i nuu Jitoꞌyo. 
\q1 Ti satuꞌva i yɨvɨ naa i sa na kii ya. 
\q1  
\v 77 Ti kaꞌan i ɨɨn jnuꞌun nuu yɨvɨ ñuu ya ja nama ya maa i, ti koo jnuꞌun kaꞌnu ini ya nuu kuachi i. 
\q1  
\v 78 Siaꞌan na koo, chi vaꞌa ini Yandios yo, ti kundaꞌu ini ya yoꞌo. 
\q1 Yukan kuu Yandios, ja kancha andɨvɨ, na xnaꞌan ya nuu yo ɨɨn ichi vaꞌa ja kuu taka kɨvɨ kuxian yo. 
\q1  
\v 79 Saꞌa ya ja na kujnuni ini yɨvɨ, ti nakuni ga i jnuꞌun ya, ja kuaꞌan i ichi ñuñaa nuu ñujiꞌi. 
\q1 Ti kundaꞌa ya yoꞌo nuu ɨɨn ichi vaꞌa nuu koo ndee koo sɨɨ ini yo, ja na kukuee kunchaa yo. 
\m Ni kachi Zacarías. 
\p  
\v 80 Ni jaꞌnu suchi lulu un, ti ni yɨxia ini jnuni i jiin jnuꞌun ya. Ti yukan ni kunchaa i nuu ñuꞌun teꞌe un undi ni jaa kɨvɨ ni ka natuꞌva yɨvɨ Israel nuu i. 
\s1 Ni kaku Jesús 
\r (Mt. 1.18‑25) 
\c 2  
\p  
\v 1 Na kuiya un ni taꞌu rey Augusto jniñu nuu taka nación ja yɨndaꞌa ñuu Roma, ti ni jachanuu da jnuꞌun nuu nɨ tuꞌu nación nuu yɨndaꞌa da un, ja na ndoko ɨɨn censo nuu ndututu ndɨꞌɨ vii kuɨtɨ sɨvɨ yɨvɨ naa i.  
\v 2 Ti Cirenio ni kuu gobernador nuu ñuu Siria na ni ka nastutu da sɨvɨ yɨvɨ naa i. Yukan ni kuu ɨɨn censo undi nuu kuɨtɨ.  
\v 3 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ ni ka nandeokuñɨ i nani ñuu i, ja na chiso i sɨvɨ i un. 
\p  
\v 4 Ni kee José ñuu Nazaret, ɨɨn ndañuu Galilea, ti kuanoꞌon da ichi ñuu Judea undi ñuu Belén nuu ni kaku rey David na janaꞌan, chi José ni kuu da jnaꞌan David.  
\v 5 Ni jan chiso da sɨvɨ da jiin María, chi ja ni nandaꞌa da jiin ña, ti ja nchaa kuꞌu ña.  
\v 6 Ti ni kuu ja, ja kaꞌiin da ñuu Belén, ti ni jaa kɨvɨ ja kaku seꞌe María.  
\v 7 Yukan ni iyo ɨɨn suchi núú nuu ña, ti ni kuu i suchi yɨɨ. Yukan ni nasuku ña i saꞌma vita, ti ni skatuu ña i ini ɨɨn nundoo nuu ka yaji kɨtɨ un, chi tukaa ga nuña mesón nuu kendo. 
\s1 Ni kenda ɨɨn ángel Yandios nuu chaa ka ndito rɨɨ 
\p  
\v 8 Ti yajni ñuu Belén kaꞌiin uu chaa ka ndito rɨɨ undi yuku un jakuaa kɨvɨ un.  
\v 9 Ti sana ini da naa da, ti ni kenda ɨɨn ángel maa Jitoꞌyo Yandios, ti nduva maa Jitoꞌyo ni janducha nɨ nuu kaꞌiin da un, ti ni ka yuꞌu da.  
\v 10 Ko ni kachi ángel un jiin da naa da: 
\p ―Koto yuꞌu ra naa ra, chi ve kachi ri ɨɨn jnuꞌun vaꞌa nuu ra naa ra, ti jiin jnuꞌun un na kusɨɨ xaan ini yɨvɨ naa i.  
\v 11 Ti jaꞌa kuu ɨɨn jnuꞌun vaꞌa, chi undi ñuu David ni kaku ya kii nama roꞌo vijna naa ra, ti Cristo maa Jitoꞌyo kuu ya.  
\v 12 Ti jiin seña jaꞌa kuni ndaa ra ja siaꞌan iyo, naniꞌin ra suchi lulu un suku i jiin saꞌma vita, ti katuu i ini ɨɨn nundoo nuu ka yaji kɨtɨ ―ni kachi ángel. 
\p  
\v 13 Sanaa ni ti ni kenda kuaꞌa xaan ga ángel nuu andɨvɨ, ka kanajaa i Yandios, ti ka kaꞌan i: 
\p  
\v 14 ―¡Na nakanajaa yo maa Yandios ja kancha ya nuu sukun! Ti vijna na ndusɨɨ ini taka yɨvɨ ñuyɨvɨ, chi ni ndundaꞌu ini ya nuu i naa i ―ni ka kachi ángel un. 
\p  
\v 15 Yukan na ti nu kuan nukoyo ángel un ichi andɨvɨ, ti ni kejaꞌa ka ndajnuꞌun chaa ka ndito rɨɨ un: 
\p ―Na choꞌo naa yo undi ñuu Belén, na choꞌo ndeꞌe nau ja kuu ja ni kasjnuꞌun maa Jitoꞌyo nuu yo ―kachi da naa da. 
\p  
\v 16 Ti ni ka kekoyo da kuaꞌan da, ni ka naniꞌin da nuu kancha María jiin José jiin suchi lulu un ja katuu i ini nundoo kɨtɨ un.  
\v 17 Nu ni ka jini da nuu suchi lulu un, ni ka jani da jnuꞌun nava ni kachi ángel un nuu da sɨkɨ suchi lulu un.  
\v 18 Ti taka yɨvɨ ni ka jinisoꞌo jnuꞌun ni ka kaꞌan chaa ka ndito rɨɨ un, so ni ka naa ini i.  
\v 19 Ko María ni chuꞌun ini ña taka jnuꞌun un, ti ndoꞌo xaan ini ña sɨkɨ jnuꞌun un.  
\v 20 Ti ni ka nandeokuñɨ chaa ka ndito rɨɨ un kuankoyo da, ka nakanajaa da Yandios ti ka kaꞌan da: 
\p ―¡Xaan ga kaꞌnu jniñu saꞌa maa Yandios, ja ni kundaa taka ja ni ka jinisoꞌo yo, jiin ja ni ka jini yo! ―ni ka kachi da. 
\s1 Ni ka yɨndaꞌa da Jesús nuu Yandios ini veñuꞌun Israel 
\p  
\v 21 Nu una kɨvɨ ja ni kaku suchi lulu un, ni ka ndututu da, ti ni ka saꞌa da ɨɨn seña yɨkɨ kuñu i, ti ni ka skonani da i Jesús, nava ni kachi ángel un nuu María, na ti jakuꞌun ga seꞌe ña.  
\v 22 Nu ni jinu kɨvɨ ja kin siuku ña jnuꞌun ja na ndundoo ña nuu Yandios nava jnuꞌun kaꞌan ley, ja ni jaꞌa Yandios nuu Moisés. Ti ni ka jaꞌan María jiin José jiin suchi lulu un undi ñuu Jerusalén ja na kotonchaa Jitoꞌyo Yandios maa i.  
\v 23 Siaꞌan ni ka saꞌa da, vanuxia siaꞌan ni taꞌu Jitoꞌyo Yandios jniñu nuu ley Moisés ja taka suchi yɨɨ kaku, ti nu ka kuu i suchi núú, na nakuaꞌa da i nuu maa Jitoꞌyo Yandios.  
\v 24 Ni ka jaꞌan soko da ja kuu nuu Yandios nava jnuꞌun kaꞌan maa ley Jitoꞌyo Yandios, ja na soko da uu ndɨvɨ xi uu sata, kachi tutu. 
\p  
\v 25 Ti kuiya un ni iyo ɨɨn chaa ni nani Simeón ñuu Jerusalén, ti ni kuu da ɨɨn chaa yɨñuꞌun, ja ni nchañuꞌun da Yandios. Ti ñukuu ini da ja kii maa Jitoꞌyo ja kii nama ya nación Israel. Ti maa Simeón, jika Espíritu Santo jiin da.  
\v 26 Ja yukan kuu ja ni jini jnuni da ja tu kuu yachi da undi nu tu kuni da nuu Cristo, ja taji maa Jitoꞌyo Yandios ja na saꞌa ya jniñu ñaꞌnu.  
\v 27 Maa Espíritu Santo ni yɨndaꞌa chaa un kuaꞌan da nuu veñuꞌun kaꞌnu Israel un. Ti nu ni jakoyo María jiin José jiin suchi lulu un ja nani i Jesús, ti ni ka yɨndaꞌa da i nuu veñuꞌun kaꞌnu un ja na siuku da jiin i nava jnuꞌun kaꞌan ley Moisés.  
\v 28 Ti ni kiꞌin Simeón suchi lulu un, ni nunchaa da i nuu ndaꞌa da, ti ni kanajaa da Yandios, ti ni kachi da: 
\q1  
\v 29 Jitoꞌyo, vijna na ti sia ni saña, na kuū na vaꞌa na, 
\q1 chi ja ni siuku ni jnuꞌun ni chisojnuꞌun ni nuu saña ja kuu na muzu ni. 
\q1  
\v 30 Ti ni jini na jiin nuu na nuu ya, kii nama ya sɨkɨ yɨvɨ naa i, 
\q1  
\v 31 ja ni taji ni nuu taka yɨvɨ ñuyɨvɨ. 
\q1  
\v 32 Maa ya kuu nanu ɨɨn nduva ja kɨvɨ ini yɨvɨ taka nación ja na jnuu ini i. 
\q1 Ti saꞌa ya ja na nduñaꞌnu yɨvɨ maa nación Israel. 
\m Kachi Simeón. 
\p  
\v 33 José jiin nana Jesús, so ni ka naa ini da ja siaꞌan ni kaꞌan Simeón sɨkɨ suchi lulu un.  
\v 34 Yukan na ti ni jikantaꞌu Simeón nuu Yandios ja kuu maa da naa da jiin suchi lulu un, ti ni kachi da jiin María, nana Jesús: 
\p ―Ja ni nakaji Yandios suchi lulu jaꞌa vaji i nava na kandixia kuaꞌa yɨvɨ nación Israel, ti nanitaꞌu i. Ti sava ga yɨvɨ tu kandixia, jnaꞌnu ndatu i. Ti maa ya kuu ja kaꞌan jnuꞌun Yandios, ko kuaꞌa yɨvɨ tu kuantaꞌu jnuꞌun kaꞌan ya.  
\v 35 Ti maa ya saꞌa ja na ndundijin taka ja ka ndoꞌo ini añu taka yɨvɨ naa i. Ti ja kuu maa ra jatu yeniꞌni ini añu ra, ja naꞌnu xaan ra i, ja nanu jaꞌncha yuchi ini ra ―ni kachi Simeón. 
\p  
\v 36 Ti yukan kande ɨɨn ñaꞌan junukuachi yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un, ja suni kaꞌan ña jnuꞌun Yandios. Nani ña Ana. Yɨɨ ña ni nani Fanuel, ti kuu ña jnaꞌan Aser, chaa ni ka xnukoo ñuu Israel na janaꞌan. Ti ja ni jaꞌnu xaan ña. Nɨ suchi xaan ña ni nandaꞌa ña, ti ni kuncha ña uxia kuiya jiin yɨɨ ña,  
\v 37 ti ni kendo ndaꞌu ña ja undi vijna kuu ña ñaꞌan maa un nuu kuun xiko kuun kuiya. Ti tu kuxio ña nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un ja junukuachi ña nuu Jitoꞌyo kuu nduu kuu ñuu, kendo ndicha ini ña, ti jikantaꞌu ña nuu Yandios.  
\v 38 Ti maa hora kaꞌiin María jiin José un ni kenda ña ni tuꞌva ña nuu da naa da, ti ni nakuantaꞌu ña nuu Yandios. Ti ni kejaꞌa ña ni kaꞌan ña sɨkɨ Jesús lulu nuu taka yɨvɨ kaꞌiin ini veñuꞌun un, ja ka ñukuu ini i ja kii maa ya kii nama ya sɨkɨ Jerusalén. 
\s1 Ni ka nandeokuñɨ da ñuu Nazaret 
\p  
\v 39 Nu ni ndɨꞌɨ ni ka siuku da taka jniñu taꞌu ley maa Jitoꞌyo Yandios, ti ni ka nandeokuñɨ da kuan nukoyo da ñuu da Nazaret ja kuu ɨɨn ndañuu Galilea.  
\v 40 Ti kuan kuaꞌnu ndendajnu ga Jesús, ti kuan kuu ndichi xaan inijnuni i, chi maa Yandios ni chindee chituu ya maa i. 
\s1 Ni kendo Jesús ini veñuꞌun kaꞌnu Israel 
\p  
\v 41 Na kuiya yukan chi taka kuiya ka jaꞌan tata i jiin nana i undi Jerusalén, ja kuu viko pascua nación Israel.  
\v 42 Ti nu ja iyo uxi uu kuiya Jesús, ti kuankoyo taka da ñuu Jerusalén, chi siaꞌan ni ka jaꞌan da taka kuiya ja kuu viko un.  
\v 43 Ti nu ni yaꞌa viko un, ni ka nandeokuñɨ da kuan nukoyo da. Ti Jesús ni kendo i undi Jerusalén, ko tu ni ka jini José jiin María ja ni kendo i.  
\v 44 Ti ka ndoꞌo ini da ja kuaꞌan Jesús maꞌñu yɨvɨ kuaꞌa un, ti siaꞌan ni ka jika da nchakanchaa ɨɨn kɨvɨ. Ti sa ni ka nanduku da i maꞌñu taka jnaꞌan da jiin maꞌñu yɨvɨ kuankoyo un,  
\v 45 ko tu ni ka naniꞌin da i. Yukan na ti ni ka nandeokuñɨ da undi ñuu Jerusalén, ja ka nanduku da i yukan.  
\v 46 Nu uni kɨvɨ sa ni ka naniꞌin da i ini veñuꞌun kaꞌnu Israel un, nukoo i maꞌñu chaa ka xnaꞌan ley un, ñusoꞌo i jnuꞌun ka kaꞌan da, ti xndichi i chaa un jiin jnuꞌun ka kaꞌan da un.  
\v 47 Ti taka ja ka ñusoꞌo jnuꞌun kaꞌan i, so ni ka naa ini ja ndichi xaan kaꞌan i, ti vaꞌa xaan naxndeokani i jnuꞌun un nuu da naa da.  
\v 48 Ti nu ni jini tata i jiin nana i nuu i ja yukan kancha i, ti so ni ka naa ini da ni ka ndeꞌe da nuu i ja nukoo i yukan. Ti ni kachi nana i jiin i: 
\p ―Ndaꞌu seꞌe ri. ¿Ndoo ni saꞌa ra siaꞌan jiin ri? Ruꞌu jiin tata ra ka ndɨꞌɨ xaan ini ri ka nanduku ri roꞌo ―ni kachi ña. 
\p  
\v 49 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Ndoo ka nanduku ni saña naa ni? ¿Xi tu ka jini ni ja kanuu ga ja na kunchaa na ini veꞌe ii Tata na Yandios nu? ―kachi i. 
\p  
\v 50 Ko maa da, tu ni ka chaku ini da ndoo kuu ja ni kendo i yukan. 
\p  
\v 51 Yukan na ti kuanoꞌon i jiin da naa da ichi ñuu Nazaret, ti maa i ni siin i jandatu i nuu da naa da. Ti María ni chuꞌun ini ña taka jnuꞌun un, ti ndoꞌo xaan ini ña sɨkɨ jnuꞌun un. 
\p  
\v 52 Yukan ti kuan kuaꞌnu ndendajnu ga Jesús, ti kuan kundichi ga xini i. Ti ni niꞌin i ja yɨñuꞌun nuu Yandios jiin nuu yɨvɨ naa i, chi maa Yandios ni chindee chituu ya i. Ti siaꞌan kuan kuaꞌnu ga Jesús. 
\s1 Kaꞌan Juan, chaa skuanducha undi nuu ñuꞌun teꞌe un 
\r (Mt. 3.1‑12; Mr. 1.1‑8; Jn. 1.19‑28) 
\c 3  
\p  
\v 1 Nu xiaꞌun kuiya ja ni kenchaa taꞌu rey Tiberio jniñu nuu taka nación yɨndaꞌa ñuu Roma, ti Poncio Pilato ni kuu gobernador ñuu Judea, Herodes ni kuu gobernador ñuu Galilea, ti ñani da Felipe ni kuu gobernador ñuu Iturea jiin ñuu Traconite, ti Lisanias ni kuu gobernador ñuu Abilinia.  
\v 2 Ti sutu ka kuñaꞌnu Israel ni ka kuu Anás jiin Caifás na kuiya un. Ti ni kaꞌan Yandios jiin Juan, seꞌe yɨɨ Zacarías. Ni kaꞌan ya jiin da nuu kande da undi nuu ñuꞌun teꞌe un.  
\v 3 Ti Juan ni jikonuu da taka ñuu kaꞌiin yajni yucha Jordán, ti ni kachi da nuu yɨvɨ ja na nakani ini i, ti na kuanducha i nava na kuankaꞌnu ini Yandios nuu kuachi i.  
\v 4 Ti yukan ni kundaa nava ni chaa Isaías nuu tutu ja kachi siaꞌan: 
\q1 Kin kaꞌan ɨɨn chaa, 
\q1 kin kaꞌan undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ti kachi da: 
\q1 Kotuꞌva naa ra, chi ja yajni chaa Jitoꞌyo. 
\q1 Ti kuni ja na kaka ndaa ra naa ra. 
\q1  
\v 5 Na kotuꞌva yɨvɨ naa i, ti taka xaꞌva na ndundaa, 
\q1 ti taka yuku jiin loma na ndu ɨɨn nuu, ti taka ichi yakua na ndundoo, 
\q1 ti taka ichi kueꞌe na nduu ɨɨn nuu. Ti siaꞌan kuni yo ja na ndundaa añu yɨvɨ nuu ya. 
\q1  
\v 6 Ti taka yɨvɨ ñuyɨvɨ nakuni i nasa kii nama Yandios maa i. 
\m Siaꞌan ni kaꞌan Juan nava ni chiso Isaías nuu tutu na janaꞌan. 
\p  
\v 7 Ti nu ni ka kejaꞌa ka jakoyo yɨvɨ kuaꞌa nuu Juan ja na skuanducha da i, ti ni kachi da nuu i: 
\p ―Roꞌo, ka kuu ra nanu koo. ¿Xi ka jani ini ra ja nama ra maa ra nuu ɨɨn nundoꞌo kuan kuyajni nuu ra naa ra nu?  
\v 8 Na kachi ri ja kava yɨñuꞌun naa ra nava na kuni ndaa yo ja, ja ni ka nakani ini ra. Ti nava siaꞌan na nduu ra nanu ɨɨn yujnu vixi ja jaꞌa ndeꞌe vaꞌa, chi ka saꞌa ra jniñu vaꞌa. Ti siaꞌan ka stuu ra maa ra ja, ja ni ka nakani ndixia ini ra, ti ni ka xndoo ra kuachi ra. Ti tu kondoꞌo vixi ini ra naa ra ja kaꞌan ra: “Maa yo naa yo chi ka kuu yo jnaꞌan Abraham na janaꞌan.” Tu kaꞌan ra siaꞌan, chi na kachi ri nuu ra ja suni undi yuu jaꞌa, ti kuu saꞌa Yandios ja na kuu i jnaꞌan Abraham.  
\v 9 Ti yɨvɨ ja tu ka kuni nakani ini nuu kuachi un, ja iyo tuꞌva Yandios ja kuaꞌa ya ɨɨn nundoꞌo ja kondoꞌo i. Ti yukan kuu nanu ɨɨn chaa ja iyo tuꞌva da ja kin sandoo da nuu huerta da, ti kaꞌncha da yujnu ja tukaa jaꞌa ndeꞌe vaꞌa un, ti kiꞌin nuu ñuꞌun ja na kayu ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 10 Ti ni ka kachi yɨvɨ un: 
\p ―¿Ti ndoo saꞌa na vijna naa na nusa? ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 11 Ti ni kachi Juan: 
\p ―Nu roꞌo ka ñavaꞌa uu saꞌma, ti kuaꞌa ɨɨn nuu yɨvɨ ja tundo ka ñavaꞌa, ti nau roꞌo ka iyo ja kaji, ti kuaꞌa nuu yɨvɨ ja tundo ka ñavaꞌa ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 12 Suni ni ka jaꞌan sava chaa ka kinyaꞌu puestu un nuu Juan, ja na skuanducha da chaa, ti ni ka kachi da: 
\p ―Maestro, ¿Ti ndoo saꞌa saña naa na, nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 13 Ti ni kachi Juan: 
\p ―Kinyaꞌu ndaa naa ra nava kaꞌan ley, ti koto skaa yaꞌu ga ra ja kinyaꞌu ra nuu puesto ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 14 Ti suni siaꞌan ni ka jikajnuꞌun uu soldado un maa da, ti ni ka kachi: 
\p ―¿Ti saña, ndoo saꞌa na nusa? ―ni ka kachi da. 
\p Ti ni kachi tuku Juan: 
\p ―Koto ma kuisonchaa ra ni ɨɨn ndajniñu yɨvɨ naa i ja siuꞌu ra i, xi ja na chakuachi ra i nu tundo ka saꞌa i. So nɨnɨ kuu ja na kuantaꞌu ra xuꞌun yaꞌu ra ni ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 15 Ti yɨvɨ kuaꞌa un ka ndoꞌo ini i ja xi Juan kuu Cristo ja ka ndatu i ja kii un,  
\v 16 ko maa Juan ni kachi da nuu yɨvɨ kuaꞌa un: 
\p ―Jandaa kuu ja ruꞌu skuanducha ri roꞌo naa ra jiin nducha, ko vaji ɨɨn ja kuñaꞌnu ga ja kuu ruꞌu, ti maa chaa yukan skuanducha da roꞌo naa ra, ti kuaꞌa da Espíritu Santo ja na kunchaa ya jiin ra. Ti siaꞌan nanu sandoo ɨɨn ñuꞌun nuu kayu, suni siaꞌan sandoo Espíritu Santo undi ini añu ra naa ra. Ti tu kuu kandu ri nuu da, chi kuñaꞌnu ga da ja kuu ruꞌu.  
\v 17 Ti chaa un xndichi da yɨvɨ nanu ɨɨn chaa ja ja yɨjnɨ tuꞌva da pala da ja xndeche da triu da, ti kenso da paja kiꞌin ti savaꞌa da triu da ini veꞌe, ti kaꞌma da paja un. Ko chaa un, chi kuaꞌa da nundoꞌo nuu yɨvɨ jiin ɨɨn ñuꞌun ja tu ndaꞌva kuɨtɨ ―ni kachi Juan. 
\p  
\v 18 Ti jnuꞌun jaꞌa jiin tɨjnɨ ga jnuꞌun ni xndaku Juan, ti ni kaꞌan da jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ naa i. 
\p  
\v 19 Suni ni kachi Juan nuu Herodes ja tu iyo vaꞌa ɨɨn jniñu saꞌa da. Chi Herodes kuu da gobernador, ti ni jaka da Herodías, ñasɨꞌɨ ñani da Felipe, ja na kunchaa ña jiin da. Ti suni ni kaꞌan da ja tɨjnɨ ga jniñu kueꞌe saꞌa da.  
\v 20 Ko Herodes, tu ni jandatu da jnuꞌun ni kaꞌan Juan, chi suꞌva viꞌi ga ni saꞌa ndevaꞌa da ja ni chunde da Juan vekaa. 
\s1 Ja ni janducha Jesús 
\r (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) 
\p  
\v 21 Na ti kɨvɨ ga Juan vekaa, ni kunde da ni skuanducha da yɨvɨ, ti suni ni skuanducha da Jesús. Ti hora ni skuanducha da Jesús ni jikantaꞌu ya nuu Yandios, ti ni nuña ni andɨvɨ nuu kancha Yandios,  
\v 22 ti ni kuun Espíritu Santo, ti ni jinu xini ya, ti kaa nanu ɨɨn sata. Yukan ti ichi andɨvɨ ni kaꞌan Yandios jiin Jesús: 
\p ―Roꞌo kuu Seꞌe ri ja kundaꞌu xaan ini ri, ti kusɨɨ xaan ini ri jiin ra ―kachi. 
\s1 Nava ni kii taka jnaꞌan Cristo Jesús undi janaꞌan 
\r (Mt. 1.1‑17) 
\p  
\v 23 Na ni kejaꞌa Jesús undi nuu kuɨtɨ jiin jniñu ni tatu Yandios nuu ya, ja iin ya yajni oko uxi kuiya. Ti ka jani ini yɨvɨ ja ni kuu ya seꞌe yɨɨ José. Ti jnaꞌan José ni kuu seꞌe yɨɨ Elí,  
\v 24 ti Elí ni kuu seꞌe Matat, ti Matat ni kuu seꞌe Leví, ti Leví ni kuu seꞌe Melqui, ti Melqui ni kuu seꞌe Jana, ti Jana ni kuu seꞌe José,  
\v 25 ti José ni kuu seꞌe Matatías, ti Matatías ni kuu seꞌe Amós, ti Amós ni kuu seꞌe Nahum, ti Nahum ni kuu seꞌe Esli, ti Esli ni kuu seꞌe Nagai,  
\v 26 ti Nagai ni kuu seꞌe Maat, ti Maat ni kuu seꞌe Matatías, ti Matatías ni kuu seꞌe Semei, ti Semei ni kuu seꞌe José, ti José ni kuu seꞌe Judá,  
\v 27 ti Judá ni kuu seꞌe Joana, ti Joana ni kuu seꞌe Resa, ti Resa ni kuu seꞌe Zorobabel, ti Zorobabel ni kuu seꞌe Salatiel, ti Salatiel ni kuu seꞌe Neri,  
\v 28 ti Neri ni kuu seꞌe Melqui, ti Melqui ni kuu seꞌe Adi, ti Adi ni kuu seꞌe Cosam, ti Cosam ni kuu seꞌe Elmodam, ti Elmodam ni kuu seꞌe Er,  
\v 29 ti Er ni kuu seꞌe Josué, ti Josué ni kuu seꞌe Eliezer, ti Eliezer ni kuu seꞌe Jorim, ti Jorim ni kuu seꞌe Matat,  
\v 30 ti Matat ni kuu seꞌe Leví, ti Leví ni kuu seꞌe Simeón, ti Simeón ni kuu seꞌe Judá, ti Judá ni kuu seꞌe José, ti José ni kuu seꞌe Jonán, ti Jonán ni kuu seꞌe Eliaquim,  
\v 31 ti Eliaquim ni kuu seꞌe Melea, ti Melea ni kuu seꞌe Mainán, ti Mainán ni kuu seꞌe Matata, ti Matata ni kuu seꞌe Natán,  
\v 32 ti Natán ni kuu seꞌe David, ti David ni kuu seꞌe Isai, ti Isai ni kuu seꞌe Obed, ti Obed ni kuu seꞌe Booz, ti Booz ni kuu seꞌe Salmón, ti Salmón ni kuu seꞌe Naasón,  
\v 33 ti Naasón ni kuu seꞌe Aminadab, ti Aminadab ni kuu seꞌe Aram, ti Aram ni kuu seꞌe Esrom, ti Esrom ni kuu seꞌe Fares, ti Fares ni kuu seꞌe Judá,  
\v 34 ti Judá ni kuu seꞌe Jacob, ti Jacob ni kuu seꞌe Isaac, ti Isaac ni kuu seꞌe Abraham, ti Abraham ni kuu seꞌe Taré, ti Taré ni kuu seꞌe Nacor,  
\v 35 ti Nacor ni kuu seꞌe Serug, ti Serug ni kuu seꞌe Ragau, ti Ragau ni kuu seꞌe Peleg, ti Peleg ni kuu seꞌe Heber, ti Heber ni kuu seꞌe Sala,  
\v 36 ti Sala ni kuu seꞌe Cainán, ti Cainán ni kuu seꞌe Arfaxad, ti Arfaxad ni kuu seꞌe Sem, ti Sem ni kuu seꞌe Noé, ti Noé ni kuu seꞌe Lamec,  
\v 37 ti Lamec ni kuu seꞌe Matusalén, ti Matusalén ni kuu seꞌe Enoc, ti Enoc ni kuu seꞌe Jared, ti Jared ni kuu seꞌe Majalaleel, ti Majalaleel ni kuu seꞌe Cainán,  
\v 38 ti Cainán ni kuu seꞌe Enós, ti Enós ni kuu seꞌe Set, ti Set ni kuu seꞌe Adán, ti Adán ni kuu seꞌe Yandios, chi maa ya ni saꞌa ya maa da. 
\s1 Kuni kueꞌe jaꞌuꞌu un Jesús 
\r (Mt. 4.1‑11; Mr. 1.12‑13) 
\c 4  
\p  
\v 1 Nu ni niꞌin Jesús Espíritu Santo ja ni kukutu ini ya jiin, na ni kee ya ini yucha Jordán, ti maa Espíritu Santo ni yɨndaꞌa ya undi nuu ñuꞌun teꞌe un.  
\v 2 Yukan ni kuncha ya uu xiko kɨvɨ, ti jaꞌuꞌu un kuni keꞌe ya. Ti nɨ kɨvɨ un, tu ni yee kuɨtɨ ya staa. Ti nu ni yaꞌa kɨvɨ un, ti ni chaa soko ini ya.  
\v 3 Yukan na ti ni kachi jaꞌuꞌu un jiin ya: 
\p ―Nu ndixia ra ja Seꞌe Yandios kuu ra, ti saꞌa ja taka yuu jaꞌa na nduu staa kaji yo ―kachi jaꞌuꞌu un. 
\p  
\v 4 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Suꞌva yoso nuu tutu Yandios ja ansu jiin nɨnɨ staa kuchaku yɨvɨ naa i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 5 Yukan na ti ni yɨndaꞌa jaꞌuꞌu un maa ya undi xini yuku sukun un. Ti yukan ɨɨn jinu kuɨtɨ ni ni xnaꞌan nuu ya taka ñuu kaꞌiin nuu nɨɨ kaꞌnu ñuyɨvɨ,  
\v 6 ti ni kachi jaꞌuꞌu jiin ya: 
\p ―Kuaꞌa ri ɨɨn jniñu nuu ra ti taꞌu ra jniñu nu taka ñuu un, chi vii xaan kanda, chi maa ri kuu ja xiin un. Ti kuu kuaꞌa ri nuu ra, nuu nau ja kuu ini maa ri.  
\v 7 Nusa ti jakunjitɨ ra nuu ri, ti chiñuꞌun ra ruꞌu, ti maa ri na kuaꞌa ndɨꞌɨ taka un nuu ra ―ni kachi. 
\p  
\v 8 Ko ni kachi Jesús: 
\p ―Kuxio nuu ri roꞌo jaꞌuꞌu, chi suꞌva kachi nuu tutu Yandios: “Chiñuꞌun nuu maa Jitoꞌo ra Yandios, ti nuu maa ɨɨn ni ya kunukuachi ra”, kachi tutu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 9 Yukan na ti ni yɨndaꞌa tuku jaꞌuꞌu un ya undi ñuu Jerusalén, ti ni skaa ya xini veñuꞌun kaꞌnu un, ti ni kachi: 
\p ―Nu ndixia ra ja kuu ra Seꞌe Yandios, ti skanakava maa ra undi nuu ñuꞌun,  
\v 10 chi siaꞌan yoso nuu tutu Yandios: 
\q1 Taꞌu Yandios jniñu nuu ángel ya ja na koto ya roꞌo. 
\q1  
\v 11 Ti na kindaꞌa ya roꞌo nava tu stuji ra sɨꞌɨn ra nuu ni ɨɨn yuu ―ni kachi jaꞌuꞌu un. 
\p  
\v 12 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Tuu, chi suꞌva yoso nuu tutu Yandios: “Koto ma xnaꞌan ga ra nuu maa jitoꞌo ra Yandios” ―kachi ya. 
\p  
\v 13 Ja yukan ti tukaa ga ni kojnuni ini jaꞌuꞌu un nasa saꞌa jiin Jesús, ti ni kuxio kuaꞌan jaku kɨvɨ. 
\s1 Ni kejaꞌa Jesús jiin jniñu ya nuu ñuu Galilea 
\p  
\v 14 Yukan ti ni nandeokuñɨ Jesús ichi ñuu Galilea, chi siaꞌan ni yɨndaꞌa Espíritu Santo maa ya. Ti nɨ ndañuu ja yɨꞌɨ jiin Galilea, yukan ni jichanuu jnuꞌun ya.  
\v 15 Ti xnaꞌan ya jnuꞌun Yandios ini veñuꞌun Israel taka nuu ka ndututu, ti tendɨꞌɨ yɨvɨ nuu un ni ka jajnuꞌun i ya. 
\s1 Kuanoꞌon ya ñuu Nazaret 
\r (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) 
\p  
\v 16 Yukan ti ni nandeokuñɨ ya ñuu Nazaret nuu ni jaꞌnu ya. Ti ɨɨn kɨvɨ ndetatu ni kɨvɨ ya ini veñuꞌun un nava jini saꞌa ya. Ti ni ndokuɨñɨ ya ja na kaꞌu ya tutu Yandios.  
\v 17 Ti ni ka jaꞌa da tutu ni chaa profeta Isaías nuu ya. Ni jiña ya tutu un, ti ni naniꞌin ya nuu yoso siaꞌan, ti ni kaꞌu ya: 
\q1  
\v 18 Maa Espíritu Jitoꞌyo Yandios kancha jiin ri. Yukan ni jaꞌa ya jniñu nuu ri 
\q1 ja xndaku ri nuu yɨvɨ ndaꞌu, ja kaꞌan ri ja kundaꞌu ndixia ini ya nuu i naa i. 
\q1 Ni taji ya ruꞌu ja na kuaꞌa ri jnuꞌun ndee ini nuu yɨvɨ ka kukuiꞌya ini, 
\q1 ja na kaꞌan ri ɨɨn jnuꞌun vaꞌa nuu yɨvɨ ka yɨndiꞌyu nuu kuachi, nava na ketaꞌu i. 
\q1 Saꞌa ri ja na kujnuni ini yɨvɨ tu ka jnuu ini. 
\q1 Suni ja na nama ri yɨvɨ ni ka skexiko yɨvɨ maa i. 
\q1  
\v 19 Ti suni ja na kachi ri ja, ja ni jaa kuiya nu ni ndundaꞌu ini 
\q1 Jitoꞌyo Yandios nuu yɨvɨ naa i. 
\m Kachi tutu ja ni kaꞌu ya. 
\p  
\v 20 Ni nakasɨ Jesús tutu un, ti ni nakuaꞌa ya nuu chaa junukuachi ini veñuꞌun un, ti ni nukoo ya. Ko vanuxia tendɨꞌɨ yɨvɨ kaꞌiin ini veñuꞌun un ka ndeꞌe nuu ya,  
\v 21 ti ni jakunchaa ya ni kaꞌan ya: 
\p ―Vijna na ti ni kundaa nava yoso nuu tutu Yandios ja ni ka jinisoꞌo ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 22 Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka jajnuꞌun i Jesús, ti so ka naa ini i ja vii xaan kaꞌan ya jiin i, ti ka jikajnuꞌun jnaꞌan i: 
\p ―¿Ti ansu seꞌe José kuu chaa jaꞌa nu? ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 23 Ti ni kachi Jesús jiin yɨvɨ un: 
\p ―Ja jini vaꞌa ri nava ka ndoꞌo ini ra, ti suni ka kaꞌan ra jnuꞌun jaꞌa jiin ri: “Nu ndixia ni ja kuu ni médico, saꞌa ni tajna ti sa na kandixia na naa na maa ni.” Ti suni kachi ra jiin ri: “Jnuꞌun ni ka jinisoꞌo na, ja ni saꞌa ni ñuu Capernaum, saꞌa ni suni ñuu maa ni jaꞌa” ―ni kachi ya jiin i. 
\p  
\v 24 Yukan na ti ni siin Jesús kaꞌan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja ni ɨɨn profeta kaꞌan jnuꞌun Yandios, tu ka jantaꞌu yɨvɨ ñuu da maa da.  
\v 25 Chi jandaa kuu ja ni ka iyo kuaꞌa ñaꞌan ni ka kendo ndaꞌu nación Israel undi janaꞌan na ni kii profeta Elías, na ni kii jnama xaan ini nɨɨ nación un, ja uni kuiya sava tukaa ga ni kuun sau.  
\v 26 Ko Elías tu ni jaꞌan da nuu kanchuku ñaꞌan ni ka kendo ndaꞌu ñuu Israel, chi ni jaꞌan da nuu kancha ɨɨn vajnuꞌun ni ñaꞌan ni kendo maa ɨɨn ñaa nuu ñuu Sarepta, yajni ñuu Sidón, ɨɨn ñuu ja tu ni yɨꞌɨ jiin Israel.  
\v 27 Suni ñuu Israel ni ka iyo kuaꞌa yɨvɨ ni ka kuꞌu jiin ndɨꞌyɨ teꞌyu na ni kii profeta Eliseo, ko tu ni ka nduvaꞌa ni ɨɨn yɨvɨ ka kuꞌu un, chi maa ɨɨn ni Naamán ni nduvaꞌa, ja ni kuu da chaa ñuu Siria, ɨɨn ñuu ja tu ni yɨꞌɨ jiin ñuu Israel ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 28 Nu ni ka jinisoꞌo yɨvɨ jnuꞌun ni kaꞌan ya, ti tendɨꞌɨ yɨvɨ kaꞌiin ini veñuꞌun un, ni ka kɨtɨ xaan ini nuu ya.  
\v 29 Ti ni ka ndonda yɨvɨ un sɨkɨ ya ja ni ka keniꞌin da Jesús undi fuera yuꞌu ñuu un. Ti kuankoyo da jiin ya undi yuꞌu yuku un ja ka kuni skanakava da yaa kava un.  
\v 30 Ko Jesús ni nayaꞌa ya maꞌñu da naa da, ti kuaꞌan ya. 
\s1 Ɨɨn chaa ni jnaꞌan tachi xaan 
\r (Mr. 1.21‑28) 
\p  
\v 31 Yukan na ti kuaꞌan Jesús ñuu Capernaum, ɨɨn ndañuu Galilea. Yukan ni jaꞌa kunchaa ya ni xnaꞌan ya nuu yɨvɨ un ɨɨn kɨvɨ ndetatu.  
\v 32 Ti so ka naa ini yɨvɨ un ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ya, chi kaꞌan ya jnuꞌun ndaa kuɨtɨ nanu kaꞌan ɨɨn chaa ndiso jniñu nuu Yandios. 
\p  
\v 33 Ti ini veñuꞌun un kande ɨɨn chaa jnaꞌan tachi xaan, ja ni kanajiin koꞌo, ti ni kachi da: 
\p  
\v 34 ―Kuxio ni nuu na naa na, niꞌin Jesús, chaa ñuu Nazaret. ¿Ndoo kɨvɨ nduu ni jiin na, xi vaji ni ja xnaa ni saña nu? Ja nakuni na niꞌin, ti jini na ja maa ni kuu seꞌe ii Yandios ―ni kachi da. 
\p  
\v 35 Ti Jesús ni nduxaan ya nuu tachi xaan un, ti ni kachi ya: 
\p ―Kasɨ yuꞌu ti xndoo chaa jaꞌa ―ni kachi ya. 
\p Yukan na ti tachi xaan un ni saꞌa ja na kuikokava chaa un nuu yɨvɨ un, ti ni kee kuaꞌan. Ti tundo ni saꞌa jiin chaa un.  
\v 36 Ti so ni ka saꞌu ini yɨvɨ un ja so ka naa ini i ka ndeꞌe i, ti ka jikajnuꞌun jnaꞌan i: 
\p ―¿Naa jnuꞌun kuu jaꞌa ja siaꞌan ni kuu? Kuñaꞌnu chaa jaꞌa ja taꞌu da jniñu nuu tachi xaan un, ti ka jandatu nuu da, ti ka kekoyo kuaꞌan ―kachi i naa i. 
\p  
\v 37 Ti jnuꞌun Jesús ni jichanuu taka nuu ñuu Galilea yukan. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna nana chiso Simón Pedro 
\r (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) 
\p  
\v 38 Yukan na ti ni kee Jesús ini veñuꞌun un ti kuaꞌan ya ichi veꞌe Simón. Ni kɨvɨ ya veꞌe da. Ti ini veꞌe Simón kancha nana chiso da kuꞌu ña jiin kueꞌe kiji xaan. Ti ni kakandaꞌu da jiin Jesús ja na saꞌa ya tajna ña.  
\v 39 Ni jankudandijin Jesús, ti ni kachi ya ja na kee kiji un, ti ni kenchaa ni kiji un kuaꞌan. Ti ni ndoko ni ña, ti ni kejaꞌa satuꞌva ña ja ni yaji ya jiin da naa da. 
\s1 Kuaꞌa yɨvɨ ka kuꞌu ni saꞌa ya tajna 
\r (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) 
\p  
\v 40 Nu kuan kee ndikandii, ti taka yɨvɨ ka ñavaꞌa yɨvɨ kuꞌu, ja ka jnaꞌan i tɨjnɨ nuu kueꞌe, ni ka yɨndaꞌa i yɨvɨ un nuu Jesús, ti Jesús ni chaa ya ndaꞌa ya sɨkɨ ɨɨn ɨɨn yɨvɨ un, ti ni ka nduvaꞌa i.  
\v 41 Ti maꞌñu tendɨꞌɨ yɨvɨ kuꞌu un, ka iyo yɨvɨ ka jnaꞌan tachi xaan, ko ni keniꞌin ya kuankoyo. Ti nu ni ka kekoyo kuaꞌan, ka kanajiin ti ka kaꞌan: 
\p ―Roꞌo kuu Seꞌe Yandios ―kachi. 
\p Ko Jesús ni nduxaan ya jiin tachi xaan un ja tukaa ni jaꞌa ya jnuꞌun ja kaꞌan, chi ja ka jini ja maa ya kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu. 
\s1 Ni xnaꞌan Jesús jnuꞌun Yandios ñuu Galilea 
\r (Mr. 1.35‑39) 
\p  
\v 42 Nu ni kundijin ɨnga kɨvɨ, ti ni kee maa ɨɨn ni Jesús kuaꞌan ya ɨɨn yuꞌu ñuu un nu tukaa yɨvɨ. Ko ni ka nanduku yɨvɨ un ya naa i, ti ni ka naniꞌin i nuu kande ya. Tu ka kuni i ja kiꞌin tukuu ya,  
\v 43 ko ni kachi ya jiin yɨ: 
\p ―Kanuu kuu ja kiꞌin ri uu ga ñuu un suni, ja na kaꞌan ri ti na xndaku vaꞌa ri nasa kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, chi sɨkɨ yukan ni taji Yandios ruꞌu vaji ri ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 44 Ti siaꞌan ni jikonuu Jesús ni kaꞌan ya jnuꞌun Yandios nuu taka veñuꞌun Israel ka iyo ñuu Galilea un. 
\s1 Ja ni ka niꞌin kuaꞌa da chāká 
\r (Mt. 4.18‑22; Mr. 1.16‑20) 
\c 5  
\p  
\v 1 Ti ɨɨn kɨvɨ kande Jesús yuꞌu lago Genesaret. Ti ni ka kututu yɨvɨ kuaꞌa xaan nuu ya ja undi ka jaxin jnaꞌan i, ja ka kuni kunsoꞌo i jnuꞌun Yandios.  
\v 2 Ti ni jini ya ja kaꞌiin uu barco yajni yuu lago un, chi chaa ka jnɨɨ chāká un, ni ka kee da ka nakacha da ñunu da.  
\v 3 Ti ni kɨvɨ Jesús ini ɨɨn barco ja xiin Simón, ti ni kaꞌan ya jiin Simón ja na skaka da ɨɨn tɨꞌlɨ barco un na kiꞌin nuu nducha un. Yukan na ti ni nukoo ya nuu barco un, ti undi nuu barco un ni xndaku ya nuu yɨvɨ naa i.  
\v 4 Nu ni ndɨꞌɨ ni xndaku ya nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya jiin Simón: 
\p ―Kuaꞌan jiin barco jaꞌa undi nuu kunú ga nducha un, ti skuita kaꞌnu ra ñunu ra naa ra chii nducha un, ti niꞌin kuaꞌa ra chāká ―ni kachi ya. 
\p  
\v 5 Ti ni kachi Simón: 
\p ―Maestro, nɨ niñu ni ka sajniñu na, ko ni ɨɨn chāká tu ni ka niꞌin na. Ko ja kachi maa ni kuu, ti na skuita kaꞌnu na ñunu na nusa ―kachi da. 
\p  
\v 6 Ko nu ni ka saꞌa da nava ni kachi Jesús, ti ni ka niꞌin da kuaꞌa xaan chákā ja ni kejaꞌa teꞌnde ñunu da un.  
\v 7 Ti ni ka saꞌa da seña nuu uu ga chaa kaꞌiin nuu ɨnga barco da, ja na kin chindee da maa da. Ni ka chindee jnaꞌan da ti ni ka skutu da chāká nuu ndɨnduu barco un, ja kuni kekaꞌnu ni ga chii nducha un.  
\v 8 Nu ni jini Simón Pedro ja siaꞌan ni kuu, ni jakunjitɨ da nuu Jesús, ti ni kachi da: 
\p ―Vaꞌa ga kuxio ni nuu na Jitoꞌyo, chi kuu na ɨɨn chaa nchakuachi ―ni kachi da. 
\p  
\v 9 Chi Simón jiin uu ga chaa kaꞌiin jiin da un, so ni ka saꞌu ini da ja ni ka niꞌin kuaꞌa da chāká ni saꞌa ya.  
\v 10 Suni Jacobo jiin Juan, seꞌe yɨɨ Zebedeo, ja suni kaꞌiin da jiin Simón yukan. Suni so ni ka saꞌu ini da. Ko ni kachi Jesús jiin Simón: 
\p ―Koto ma xndɨꞌɨ ini ra, chi undi vijna ti tukaa ga jnɨɨ ra chāká, chi ruꞌu na xnaꞌan ri nuu ra nasa nastutu ra yɨvɨ, ti xnaꞌan ra yɨvɨ un maa jnuꞌun Yandios ja na kandixia i ruꞌu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 11 Yukan na ti nu ni ka tava da barco un nuu ñuꞌun ichi, ti ni ka xndoo ndɨꞌɨ kuɨtɨ da ndajniñu un, ti kuankoyo da jiin Jesús. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu 
\r (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) 
\p  
\v 12 Ti ni kuu ja kande Jesús ɨɨn ñuu un, ti ni jaa ɨɨn chaa kuꞌu kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu. Ti nu ni jini da nuu Jesús, ti ni jankunjitɨ da nuu ya, ti ni sino da nuu da undi nuu ñuꞌun, ti ni kandaꞌu da jiin Jesús: 
\p ―Jitoꞌyo, nu kuni ni, ti kuu sandoo ni saña jiin kueꞌe jnaꞌan na jaꞌa―ni kachi da. 
\p  
\v 13 Yukan ti Jesús ni kueꞌe ya maa da jiin ndaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kuni ri, na ndundoo ra vijna ―ni kachi ya. 
\p Ti nu ni kaꞌan ya siaꞌan, ni nduvaꞌa ni chaa kuꞌu un. 
\p  
\v 14 Yukan ti ni xndaku niꞌin ya nuu da ja tu kani kuɨtɨ da jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ. Ko ni kachi ya: 
\p ―Kuaꞌan ti kiꞌin ra nuu sutu kuñaꞌnu un, na ndeꞌe da roꞌo ja, ja ni nduvaꞌa ra. Ti kundaꞌa ja soko ra nuu Yandios sɨkɨ ja, ja ni ndundoo ra nava taꞌu ley Moisés jniñu. Ti na soko sutu un nuu Yandios, nava na kuni yɨvɨ ja, ja ni kenchaa ndɨꞌyɨ un roꞌo ―ni kachi ya. 
\p  
\v 15 Ti jnuꞌun Jesús, viꞌi ga ni jichanuu kuaꞌan ja sɨkɨ ɨɨn jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya yukan. Ti ja yukan kuu ja kuaꞌa xaan ga yɨvɨ ka kututu ja ka kuni kunsoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ya, jiin ja na saꞌa ya tajna maa i, nuu taka kueꞌe ka ndoꞌo i.  
\v 16 Ko tɨjnɨ jinu kee sɨɨn maa ya kuaꞌan ya nuu tukaa yɨvɨ, ti yukan jikantaꞌu ya nuu Yandios. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa tɨkuku 
\r (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) 
\p  
\v 17 Ti ɨɨn kɨvɨ kande Jesús xnaꞌan ya nuu yɨvɨ naa i, ti ichi chukan kanchuku sava chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Moisés ja vekoyo da taka ñuu Galilea, jiin ñuu Judea, jiin ñuu Jerusalén. Ti ka ndeꞌe da jniñu saꞌa Jesús, ja jiin jniñu ñaꞌnu maa Yandios saꞌa ya tajna yɨvɨ kuꞌu naa i.  
\v 18 Yukan ti ni ka jakoyo jaku chaa ka yɨndaꞌa ɨɨn chaa tɨkuku nuu ɨɨn yúú, ti ka kuni skɨvɨ da chaa un ini veꞌe, ti skatu da chaa nuu Jesús.  
\v 19 Ko tu ni kuu kɨvɨ da naa da, chi kuaꞌa xaan yɨvɨ kaꞌiin un. Yukan na ti ni ka kaa da xini veꞌe, ti ni ka xndonda da teja un, ti ni ka sino da chaa kuꞌu un jiin yúú da maꞌñu yɨvɨ kuaꞌa un nuu kancha Jesús.  
\v 20 Nu ni jini Jesús ja ni ini da ka kandixia da ja kuu saꞌa ya tajna chaa kuꞌu un, ti ni kachi ya jiin chaa kuꞌu un: 
\p ―Ndaꞌu seꞌe ri, ja ni jankaꞌnu ini ri nuu kuachi ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 21 Yukan na ti chaa ka xnaꞌan ley un jiin chaa fariseo un ni kejaꞌa ka ndoꞌo ini da: 
\p ―¿Nau kuu chaa jaꞌa ja ndoꞌo ini da ja kuu da Yandios, ti siaꞌan kaꞌan kaꞌan ndevaꞌa da sɨkɨ Yandios jiin jnuꞌun un nusa? Ti tu ni ɨɨn ja kuankaꞌnu ini nuu kuachi yo, chi vajnuꞌun ni maa Yandios ―ni ka ndoꞌo ini da. 
\p  
\v 22 Ko Jesús ja ni jini ya ndoo ka ndoꞌo ini da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo ka ndoꞌo ini ra siaꞌan?  
\v 23-24 Chi na kachi ri ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti ndiso jniñi ri ja kuan kaꞌnu ini ri nuu kuachi yɨvɨ naa i. Vijna ti na stuu ri ɨɨn jniñu saꞌa ri jaꞌa ―kachi Jesús. 
\p Yukan na ti ni kachi ya jiin chaa tɨkuku un: 
\p ―Ndoko, nastuu yúú ra, ti kuanoꞌon veꞌe ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 25 Ti hora ni, ni ndoko chaa tɨkuku un maꞌñu yɨvɨ kuaꞌa un, ni nakiꞌin da yúú nu ni katuu da nuu un, ti kuanoꞌon da veꞌe da. Ti ni nakanajaa da Yandios ja ni nduvaꞌa da ni saꞌa Jesús.  
\v 26 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un so ni ka naa ini i ja siaꞌan ni saꞌa ya. Ti ni ka kanajaa i Yandios, ti ni ka kaꞌan i: 
\p ―Vijna ndixia ti ni ka jini yo ɨɨn jniñu ñaꞌnu xaan ―kachi naa. 
\s1 Ni kana Jesús xini Leví 
\r (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) 
\p  
\v 27 Yukan na ti ni kee Jesús ti kuaꞌan ya, ti ni jini ya nuu ɨɨn chaa kinyaꞌu puesto ja nani Leví, nukoo da nuu kinyaꞌu puestu un, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Ñaꞌan na choꞌo, ti kundikun ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 28 Ti ni ndokuɨñɨ Leví, ni xndoo ndɨkuɨtɨ da ja ñavaꞌa da un, ti kuaꞌan da jiin Jesús. 
\p  
\v 29 Yukan na ti ni nasaꞌa da ɨɨn viko kaꞌnu veꞌe da ja kusɨɨ ini da jiin Jesús, ti yukan ni kaꞌiin kuaꞌa chaa ka kinyaꞌu nuu puestu jiin uu ga yɨvɨ ni kunchuku jiin da naa da nuu mesa un.  
\v 30 Ko chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Moisés, ni ka kejaꞌa ka kaꞌan nchaa da sɨkɨ ndajaꞌa Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Ndoo ka yee ra ka jiꞌi ra jiin chaa ka kinyaꞌu nuu puestu un, jiin taka chaa tu ka siuku ley Israel? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 31 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Yɨvɨ iyo vaꞌa ndendajnu, tu ka nandɨꞌɨ i médico, chi yɨvɨ kuꞌu kuu ja ka nandɨꞌɨ tajna un.  
\v 32 Ja yukan kuu ja ruꞌu tu vaji ri ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka ndoꞌo ini ja iyo ndoo jiin kuachi. Chi suꞌva ni nchaa ri ja kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ ka nakuni nuu kuachi i nava nakani ini i nuu Yandios ―kachi Jesús. 
\s1 Ka jikajnuꞌun da nuu Jesús sɨkɨ jnuꞌun ja koo ndicha ini 
\r (Mt. 9.14‑17; Mr. 2.18‑22) 
\p  
\v 33 Yukan na ti ni ka jikajnuꞌun da nuu Jesús: 
\p ―¿Ndoo chaa ka skuaꞌa jiin Juan jiin chaa ka skuaꞌa jiin chaa fariseo, nɨnɨ ka iyo ndicha ini da, ti tɨjnɨ jinu ka jikantaꞌu da, ti ndajaꞌa ni nɨnɨ ka yee da, ti ka jiꞌi da? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 34 Ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―¿Xi kuu koo ndicha ini yɨvɨ kaꞌiin ɨɨn viko nandaꞌa nu nɨ kancha novio un jiin yɨ nu?  
\v 35 Ko jaa ɨɨn kɨvɨ ja kuxio novio nuu i. Yukan na ti sa na koo ndicha ini i. Suni nu kancha ri, tu kuu koo ndicha ini chaa ka skuaꞌa jiin ri. Ko jaa ɨɨn kɨvɨ nu na kujiyo ri, yukan na sa na koo ndicha ini da naa da ―kachi ya. 
\m  
\v 36 Ti ni kachi ya jaꞌa nuu da: 
\p ―Ni ɨɨn yɨvɨ tu kaꞌncha i ɨɨn pedasu saꞌma jaa ti nachaa i nuu ɨɨn saꞌma tuꞌu. Chi nu siaꞌan na saꞌa i, ti stɨvɨ i saꞌma jaa un, chi tu kejnaꞌan ja jaa jiin ja tuꞌu.  
\v 37 Ni tu kuu chuꞌun yo vino jaa chii ɨɨn ñɨɨ tuꞌu. Chi nu siaꞌan na kuu ti xnaa yo ndɨnduu. Chi vino jaa un ndata ñɨɨ tuꞌu un.  
\v 38 Ja yukan kuu ja na chuꞌun yo vino jaa chii ñɨɨ jaa, chi siaꞌan ti ni ɨɨn tu xnaa yo.  
\v 39 Ti ni ɨɨn ja ja ni jiꞌi vino ava ti koꞌo tuku vino jaa, chi vanuxia ka kaꞌan yɨvɨ ja nɨnɨ vaꞌa ga vino ni kuu ava ―kachi ya. 
\s1 Jniñu ni ka saꞌa ndajaꞌa Jesús ɨɨn kɨvɨ ndetatu 
\r (Mt. 12.1‑8; Mr. 2.23‑28) 
\c 6  
\p  
\v 1 Ɨɨn kɨvɨ ndetatu ni yaꞌa Jesús jiin ndajaꞌa ya nuu kaa triu. Ti ndajaꞌa ya kuankoyo da ka kenchaa da yoko triu un, ka kɨɨn da ini ndaꞌa da ti ka yee da.  
\v 2 Yukan ti sava chaa fariseo ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Ndoo ka saꞌa ra jniñu ja tu kusaꞌa yo ɨɨn kɨvɨ ndetatu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 3 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―¿Xi tu ni ka kaꞌu kuɨtɨ ra tutu nasa ni saꞌa David na ɨɨn jinu ja ni jiꞌi da soko jiin taka chaa ni kanchuku jiin da nu?  
\v 4 Ja ni kɨvɨ da ini veꞌe ii Yandios, ti ni kiꞌin da staa stila ii ja ni soko sutu nuu Yandios, ti ni yee da. Ti suni ni jaꞌa da nuu yɨvɨ kanchuku jiin da, ja tu kaꞌan nuu ley ja tu kuu kaji ɨnga yɨvɨ, chi maa ni maa sutu kuu ja yaji staa stila un ―ni kachi ya. 
\p  
\v 5 Suni ni kachi ya jiin da: 
\p ―Ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kuñaꞌnu ga ri ti taꞌu ri jniñu nuu kɨvɨ ndetatu jaꞌa―kachi ya. 
\s1 Ni nduvaꞌa ɨɨn chaa ni ichi ndaꞌa 
\r (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) 
\p  
\v 6 Ti ɨnga kɨvɨ ndetatu, ni kɨvɨ Jesús ini veñuꞌun Israel, ti ni xnaꞌan ya nuu yɨvɨ naa i. Ti yukan kande ɨɨn chaa ni ichi ndaꞌa kuaꞌa da.  
\v 7 Ti chaa ka xnaꞌan ley jiin chaa fariseo, ka jito yuꞌu da Jesús ja nu saꞌa ya tajna chaa un nuu kɨvɨ ndetatu un, ti siaꞌan niꞌin da ichi ja kankuachi da jaꞌa ya.  
\v 8 Ko maa ya chi ja jini ya ndoo ka ndoꞌo ini da naa da, ti ni kachi ya jiin chaa ni ichi ndaꞌa un: 
\p ―Ndokuɨñɨ ti kundichi ra maꞌñu jaꞌa―ni kachi ya. 
\p Ni ndokuɨñɨ chaa un ti ni jakuɨñɨ da maꞌñu un.  
\v 9 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin taka yɨvɨ un: 
\p ―Na kajnuꞌun ri ɨɨn jnuꞌun nuu ra naa ra: “¿Nau ɨɨn ja iyo vaꞌa ja saꞌa yo vijna kɨvɨ ndetatu nu? ¿Xi kuu saꞌa yo ja vaꞌa, xi vaꞌa ga saꞌa ndevaꞌa yo? ¿Kuu nama yo ɨɨn chaa kuꞌu un, xi kuaꞌa ini yo na kuū da nu”? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 10 Ti ni ndeꞌe vaꞌa Jesús nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ un, ti ni kachi ya jiin chaa kuꞌu un: 
\p ―Skaa ndaꞌa ra ―ni kachi ya. 
\p Ti chaa un ni skaa da ndaꞌa da, ti hora ni, ni nduvaꞌa ndaꞌa da.  
\v 11 Ko sava yɨvɨ kaꞌiin un, ni ka kuɨtɨ xaan ini ja siaꞌan ni kuu, ti ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun nasa saꞌa da ndonda da sɨkɨ Jesús. 
\s1 Ni nakaji Jesús ndɨ uxi uu chaa kuu ndajaꞌa ya 
\r (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) 
\p  
\v 12 Ni kuu jaku kɨvɨ kuaꞌan Jesús undi yuku un ja kakantaꞌu ya, ti yukan ni kendo ya nɨ niñu ni jikantaꞌu ya nuu Yandios.  
\v 13 Nu ni kundijin ɨnga kɨvɨ ti ni kana ya chaa ka skuaꞌa jiin ya, ti ni nakaji ya ndɨ uxi uu da, ja ni skonani ya da apóstol, chi kundiso jniñu da ja na kaꞌan da jnuꞌun ya.  
\v 14 Ti chaa un ka kuu Simón ja ni skonani ya da Pedro, jiin ñani da Andrés; Jacobo jiin Juan; Felipe jiin Bartolomé;  
\v 15 Mateo jiin Tomás; Jacobo, seꞌe yɨɨ Alfeo; Simón, chaa ni yɨꞌɨ jiin partido cananista;  
\v 16 Judas, seꞌe yɨɨ Jacobo; jiin ɨnga Judas, ɨɨn chaa ñuu Cariote ja kuee ga ti ni nakuaꞌa da Jesús nuu yɨvɨ jito uꞌu da. 
\s1 Xnaꞌan ya jnuꞌun Yandios nuu yɨvɨ kuaꞌa 
\r (Mt. 4.23‑25) 
\p  
\v 17 Yukan na ti ni nūū Jesús xini yuku un jiin ndajaꞌa ya, ti ni jakuɨñɨ ya ɨɨn nduꞌva. Ti kuaꞌa xaan yɨvɨ ndañuu Judea, yɨvɨ ñuu Jerusalén jiin yɨvɨ vekoyo ichi yuꞌu mar Tiro jiin Sidón, ni ka kututu un ja ve kunsoꞌo jnuꞌun xnaꞌan Jesús, jiin suni ja na nduvaꞌa i jiin kueꞌe ka ndoꞌo i.  
\v 18 Ti yɨvɨ ka ndoꞌo tachi xaan suni ni ka nduvaꞌa i.  
\v 19 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ka kuni kueꞌe i saꞌma Jesús, chi jiin jniñu ndiso ya un saꞌa ya tajna tendɨꞌɨ yɨvɨ. 
\s1 Yɨvɨ kundātū jiin yɨvɨ koo ndoꞌo 
\p  
\v 20 Yukan na ti ni ndeꞌe vaꞌa Jesús nuu ndajaꞌa ya ti ni kachi ya: 
\p ―Na kachi ri ja kandichi Yandios jiin roꞌo yɨvɨ ndaꞌu, chi jandaa kuu ja kɨvɨ ra ñuu nuu taꞌu ya jniñu.  
\v 21 Kandichi Yandios jiin roꞌo ja ka jiꞌi soko vijna naa ra, chi jaa kɨvɨ ja kee ndendajnu ra naa ra. Kandichi Yandios jiin roꞌo ja vijna ka iyo ra jnukuiꞌya ini, chi ɨnga kɨvɨ ti kusɨɨ ini ra, ti kuaku ra na ra.  
\v 22 Kandichi Yandios jiin ra naa ra, chi koto uꞌu yɨvɨ roꞌo ti keniꞌin i roꞌo ichi fuera, kaꞌan ndevaꞌa i nuu ra, ti skexiko i roꞌo naa ra nanu ja ka kuu ra yɨvɨ ndevaꞌa ja sɨkɨ ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ.  
\v 23 Ko kɨvɨ un ti ndusɨɨ ini ra, chi kusɨɨ xaan ini ra, chi kaꞌnu xaan koo taꞌu ra nuu andɨvɨ, chi suni siaꞌan ni ka saꞌa ndevaꞌa jnaꞌan da jiin chaa ni ka kuu profeta, ni ka kaꞌan jnuꞌun Yandios na janaꞌan.  
\v 24 Ko na ndaꞌu ga taka roꞌo chaa riku, chi vijna ni ga ka iyo sɨɨ ini ra.  
\v 25 Na ndaꞌu roꞌo naa ra ja ka iyo ndendajnu ra vijna, ko jaa kɨvɨ ja kuu ra soko. Na ndaꞌu ra naa ra, vijna chi ka jaku ra, ko jaa kɨvɨ ja ndukuiꞌya ini ra ti ndeꞌe ra.  
\v 26 Na ndaꞌu ra naa ra, chi kuajnuꞌun yɨvɨ roꞌo, chi siaꞌan ni ka jajnuꞌun i chaa ni ka xndoñaꞌan ja ka kuu da profeta, chaa ni ka kaꞌan jnuꞌun Yandios vasu tu ni kuu da, chi mani chaa ni ka xndoñaꞌan ni ka kuu da ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun kanuu ga ja na siuku yo 
\r (Mt. 5.38‑48; 7.12) 
\p  
\v 27 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ko roꞌo naa ra kunsoꞌo jnuꞌun na kaꞌan ri. Kundaꞌu ini ti kaꞌan vaꞌa ra jiin yɨvɨ jito uꞌu roꞌo. Saꞌa ja vaꞌa ja kuu yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa nuu ka kuɨtɨ ini i nuu ra.  
\v 28 Kaꞌan vaꞌa jiin yɨvɨ jikantaꞌu jaꞌa ra ja na jnaꞌan ra ɨɨn nundoꞌo. Kakantaꞌu nuu Yandios ja kuu yɨvɨ ka chakuachi sɨkɨ ra.  
\v 29 Koto kinjnaꞌan ra jiin yɨvɨ kani roꞌo, chi suꞌva nu ni kani ɨɨn nuu ra, ti kuaꞌa ɨnga nuu ra na kani tuku i. Nu ɨɨn yɨvɨ kuni kuisonchaa i saꞌma ra, sia na kiꞌin yɨvɨ un jiin, ti suni koto kinyɨɨ ra camisa ra, kuaꞌa na kiꞌin yɨvɨ un jiin.  
\v 30 Kuaꞌa nuu nuu yɨvɨ jikanuu nuu ra, ti nu ɨɨn yɨvɨ jisonchaa i ja ñavaꞌa ra, kuaꞌa ra kiꞌin, ti koto ma nandakan ga ra.  
\v 31 Nu kuni ra ja na kaꞌan yɨñuꞌun yɨvɨ jiin ra, ti kava yɨñuꞌun tu maa ra nava na kaꞌan yɨñuꞌun yɨvɨ jiin ra. 
\p  
\v 32 Chi nu nɨnɨ yɨvɨ mani ra jiin kaꞌan vaꞌa ra, ¿Nau taꞌu ra iyo nusa? Chi undi chaa ka saꞌa ndevaꞌa ka saꞌa siaꞌan.  
\v 33 Ti nu nɨnɨ nuu yɨvɨ chindee roꞌo ni yukan chindee ra, ¿nau taꞌu ra iyo nusa? Chi undi chaa ka saꞌa ndevaꞌa ka saꞌa siaꞌan.  
\v 34 Ti nu kuaꞌa ra nɨnɨ nuu yɨvɨ jini ra ja kuu chunaa i nuu ra, ¿nau taꞌu ra iyo nusa? Chi undi chaa ka saꞌa ndevaꞌa, suni ka jaꞌa nuu nuu jnaꞌan da, chi jini da ja chunaa i nuu da.  
\v 35 Ko maa ra naa ra, kaꞌan vaꞌa jiin yɨvɨ ka jito uꞌu roꞌo, ti chindee yɨvɨ un. Kuaꞌa nuu nuu da, ti tu kuñukuu ini ra ja kakan ra yaꞌu nuu da. Chi nu siaꞌan saꞌa ra, ti iyo kuaꞌa taꞌu ra nuu Yandios, chi siaꞌan jaꞌa ra jandaa ja ka yɨꞌɨ ra jiin Yandios, ya kancha andɨvɨ. Chi maa ya vaꞌa ini ya jiin taka ni yɨvɨ, vasu ɨɨn yɨvɨ ja tu jini nakuantaꞌu nuu ya jiin yɨvɨ ndevaꞌa xaan.  
\v 36 Ja yukan kuu ja na kava ndaꞌu ini ra naa ra, siaꞌan nanu ñundaꞌu ini Tata ra Yandios ―ni kachi Jesús. 
\s1 Koto kuu ichi ini yo nuu yɨvɨ 
\r (Mt. 7.1‑5) 
\p  
\v 37 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto kuu ichi ini ra nuu yɨvɨ ja kaꞌan ndoo ra. Chi nu siaꞌan na saꞌa ra, ti kankuachi Yandios sɨkɨ ra, ja suni siaꞌan kaa tu maa ra. Koto kankuachi ra jaꞌa yɨvɨ. Chi nu siaꞌan kaꞌan ra ti kankuachi Yandios sɨkɨ ra. Koto ma kachi ra ja ni jnaꞌnu ndatu ñanijnaꞌan ra. Chi nu siaꞌan na kaꞌan ra, ti kachi Yandios ja ni jnaꞌnu ndatu maa ra. Kuankaꞌnu ini nuu ñanijnaꞌan ra nava na kuankaꞌnu ini Yandios nuu ra.  
\v 38 Ti ansu nɨnɨ ja na kuankaꞌnu ini ra nuu ñanijnaꞌan ra, chi suni kuaꞌa savaꞌni ga ja nandɨꞌɨ da, ti maa Yandios na nakuaꞌa ya viꞌi ga nuu ra. Ti chikuaꞌa vaꞌa ya nuu ra nanu ni chikuaꞌa maa ra nuu ñanijnaꞌan ra undi na chitu ndɨɨ bolsa ra. Siaꞌan saꞌa ra, chi nu jiin kuꞌva un chikuaꞌa ra nava nandɨꞌɨ ñanijnaꞌan ra, ti suni siaꞌan na nachikuaꞌa Yandios nava nandɨꞌɨ tu roꞌo ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 39 Suni ni xnaꞌan Jesús ɨnga jnuꞌun nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Na kajnuꞌun ri nuu ra naa ra. ¿Xi kuu koxnuu ɨɨn chaa kuaa nuu ɨnga chaa kuaa ja nduku da ichi kiꞌin da nu? ¿Xi ansu ndɨnduu da nukoyo ɨɨn yau nu?  
\v 40 Yukan kuu ja kuu maa ra naa ra, nu ka kuu ra maestro ja xnaꞌan jnuꞌun Yandios nuu ɨnga yɨvɨ. Tu iyo ni ɨɨn ndajaꞌa ja ndu ɨɨn nuu jiin maestro da, chi xnakan na kutuꞌva da taka ja xnaꞌan maestro un. Yukan na ti sa ndu ɨɨn nuu da jiin maestro da. 
\p  
\v 41 ¡Suni na kajnuꞌun ri nuu ra! ¿Xi vatuni ja kaꞌan ndoo ra ja kuu ichi ini ra ndeꞌe ra ñanijnaꞌan ra, nu iyo ɨɨn kuachi i, vasu jakuu ga kaa tu maa ra jiin kuachi ra xino?  
\v 42 ¿Xi vatuni ja kaꞌan ndoo ra sɨkɨ ñanijnaꞌan ra, ja kaꞌan vixi ra sɨkɨ da xino? Ndeꞌe naa kaa jniñu saꞌa ra, ti xaan yuji ra jiin kuachi un. Ko na kachi ri ja yɨvɨ ñaa xini kuu ra, ja tu jini ra ja xnakan ndeꞌe vaꞌa ra nasa kancha ra jiin kuachi ra, ti sa kuu kotonchaa ra kuachi lulu saꞌa ñanijnaꞌan ra ―kachi Jesús. 
\s1 Jiin ndeꞌe un ti nakuni yo naa yujnu kuu 
\r (Mt. 7.16‑20; 12.33‑35) 
\p  
\v 43 Siin Jesús xndaku ya nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Saꞌa yo nanu. Ja ka jini ra ja tu iyo ni ɨɨn yujnu vaꞌa ja kuaꞌa ndeꞌe kueꞌe, ni tu iyo ni ɨɨn yujnu kueꞌe ja kuaꞌa ndeꞌe vaꞌa.  
\v 44 Chi nakuni yo nau nuu taka yujnu kuu nu jini yo naa ndeꞌe kuaꞌa. Suni tu kuniꞌin yo tɨchɨ vixi xini nuꞌiñu xaan, xi kuniꞌin yo ndeꞌe tɨkaꞌya xini ɨɨn nuꞌiñu.  
\v 45 Siaꞌan kuu chaa vaꞌa, chi ndoꞌo ini da mani jniñu vaꞌa. Ti chaa ndevaꞌa un, mani jniñu kueꞌe ndoꞌo ini da. Ti yuꞌu da, chi kaꞌan nava ndoꞌo ini da ―kachi ya. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ uu veꞌe 
\r (Mt. 7.24‑27) 
\p  
\v 46 Yukan ti ni kachi Jesús nuu yɨvɨ kuaꞌa ni ka ndututu un: 
\p ―Nde kuaꞌa ra kachi jiin ri naa ra: “Niꞌin kuu jitoꞌo na, ti saña kuu seꞌe ni.” Vasu ka kaꞌan ra siaꞌan, ko tu ka jandatu ra jnuꞌun ri.  
\v 47 Ko vijna na xnaꞌan ri nasa kuu yɨvɨ vekoyo nuu ri, ja chunsoꞌo jnuꞌun kaꞌan ri, ti jandatu i jnuꞌun ri.  
\v 48 Yɨvɨ un kuu i nanu ɨɨn chaa ni saꞌa ɨɨn veꞌe. Kunuu teyɨɨ ni skee da yuu ndiso nama veꞌe un. Yukan ni kii ɨɨn sau xaan, ti ni ndaa nducha ja kuni xnaa veꞌe un, ko tu ni kanda veꞌe un, chi kutu xaan ni kee jaꞌa veꞌe un.  
\v 49 Ti yɨvɨ ka chunsoꞌo jnuꞌun kaꞌan ri, ti tu ka jandatu i, yɨvɨ un kuu i nanu ɨɨn chaa ni saꞌa veꞌe da, ko tu ni skee kunu da yuu ja kundiso nama veꞌe un. Ti ñuu ni jaꞌa ɨɨn sau xaan ti ni ndaa nducha, ti ni nduva veꞌe un kuaꞌan, ti ni naa ii ―ni kachi Jesús. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna ɨɨn muzu capitán romano 
\r (Mt. 8.5‑13) 
\c 7  
\p  
\v 1 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús nuu yɨvɨ un, ti kuaꞌan ya ichi ñuu Capernaum.  
\v 2 Ti yukan kande ɨɨn chaa kuu capitán, ja kuu chaa yɨndaꞌa ɨɨn ciento soldado, ja ka yɨꞌɨ i jiin ejército ñuu Roma. Ñavaꞌa da ɨɨn muzu junukuachi nuu da, ti kundaꞌu xaan ini da chaa un. Ni kiꞌin kueꞌe maa da ja kuni kuu da.  
\v 3 Ti nu ni jinisoꞌo da jnuꞌun Jesús, ti ni taji da uu chaa ka kuñaꞌnu Israel, ja na kiꞌin kandaꞌu da jiin Jesús, ja na kin saꞌa ya tajna chaa junukuachi nuu da un.  
\v 4 Ni ka tuꞌva da nuu Jesús, ti ni ka kandaꞌu xaan tonto da siaꞌan: 
\p ―Kuni capitán un ja na chindee ni da, ti vaꞌa ga ja na saꞌa ni,  
\v 5 chi mani da jiin yɨvɨ ñuu na. Ti maa da ni taꞌu jniñu ja ni kuu veñuꞌun na naa na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 6 Yukan na ti kuaꞌan Jesús jiin da naa da. Ko nu kuan kuyajni ya veꞌe capitán un, ti chaa un ni taji da uu amigo da ja na kachi da nuu Jesús siaꞌan: 
\p ―Jitoꞌyo, kuñaꞌnu ga ni ja kuu saña, ti tu ɨɨn nuu na jiin ni. Ja yukan kuu ja tu kuni na ja kɨvɨ ni veꞌe na.  
\v 7 Ja yukan kuu ja tu ni kuni na ja jaa maa na ja nanduku na niꞌin. Chi so kuni na ja na taꞌu ni jniñu ti na nduvaꞌa muzu na.  
\v 8 Chi saña suni iyo ɨɨn chaa kuñaꞌnu taꞌu jniñu nuu na, ti suni maa na ñavaꞌa na soldado na. Ti kachi na jiin ɨɨn da “kuaꞌan”, ti kiꞌin da. Ti kachi na jiin ɨnga “ñaꞌan jaꞌa”, ti kii da. Ti taꞌu na jniñu nuu muzu ja na saꞌa i jniñu un, ti saꞌa i ―ni kachi da. 
\p  
\v 9 Nu ni jinisoꞌo Jesús jnuꞌun un, so ni naa ini ya. Ti ni ndeokoto ya nuu yɨvɨ kuaꞌa kuankoyo jiin ya un, ti ni kachi ya: 
\p ―Jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja nɨ tuꞌu ñuu Israel tu iyo ni ɨɨn yɨvɨ kandixia da ruꞌu nanu ni kandixia chaa jaꞌa ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 10 Nu ni ka najakoyo chaa ni taji da un veꞌe, ti ni ka jini da ja, ja ni nduvaꞌa chaa kuꞌu un. 
\s1 Ni naxndoto Jesús seꞌe yɨɨ ɨɨn ñaꞌan ni kendo maa ɨɨn 
\p  
\v 11 Nu ni yaꞌa un, ti kuaꞌan Jesús ɨɨn ñuu nani Naín. Suni kuankoyo ndajaꞌa ya jiin kuaꞌa xaan ga yɨvɨ.  
\v 12 Ti nu kuan kuyajni ya ñuu un, ti ni jini ya kuankoyo yɨvɨ kuan chunduji i ɨɨn ndɨyɨ, ti maa ɨɨn ni ndɨyɨ yukan ni kuu seꞌe yɨɨ ɨɨn ñaꞌan ni kendo maa ɨɨn.  
\v 13 Nu ni jini Jesús nuu ñaꞌan un, ti ni kundaꞌu ini ya maa ña, ti ni kachi ya jiin ña: 
\p ―Koto ndeꞌe ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 14 Yukan ti ni tuꞌva Jesús, ti ni keꞌe ya jajnu ndɨyɨ un, ti ni ka jankuñɨ chaa ka ndiso jajnu un, ti ni kachi ya jiin ndɨyɨ un: 
\p ―Chaa lulu, na kachi ri jiin ra: ¡Ndokoo! ―ni kachi ya. 
\p  
\v 15 Yukan ti ni ndoko chaa lulu ja ja ni jiꞌi un, ti ni kejaꞌa da kaꞌan da, ti ni nakuaꞌa Jesús maa da nuu nana da.  
\v 16 Nu ni ka jini yɨvɨ un, ti ni ka yuꞌu xaan i, ti ni ka kejaꞌa ka nakanajaa i Yandios siaꞌan: 
\p ―Ni kenda ɨɨn profeta kuñaꞌnu nuu kanchuku yo naa yo vijna ―ni ka kachi i. 
\p Suni ni ka kachi i siaꞌan: 
\p ―Ni chaa Yandios ja vee chindee ya ñuu ya ―kachi i naa i. 
\p  
\v 17 Yukan ti ni jichanuu jnuꞌun jniñu ni saꞌa Jesús nɨ ñuu Judea jiin taka ga ñuu kaꞌiin yajni un. 
\s1 Chaa ni taji Juan, chaa ni skuanducha 
\r (Mt. 11.2‑19) 
\p  
\v 18 Yukan ti chaa ni ka kuu ndajaꞌa Juan, ni ka jani da jnuꞌun nuu da sɨkɨ taka jniñu saꞌa Jesús.  
\v 19 Ti ni taji da uu ndajaꞌa da un ja na kinkoyo da nuu kande Jesús, ja na kajnuꞌun da ya nu maa ya kuu Cristo ja kii un, xi kundatu da ɨnga, ni kachi da.  
\v 20 Ni jakoyo chaa un nuu kande Jesús, ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―Juan, chaa skuanducha un, ni taji da saña naa na nava na kajnuꞌun na ja nu maa ni kuu Cristo ja ni chisojnuꞌun Yandios ja kii un. ¿Xi kundatu yo ɨnga? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 21 Ti hora ni jakoyo chaa un, ni kuu ja saꞌa Jesús jniñu ñaꞌnu kenchaa ya taka nuu kueꞌe ka jnaꞌan yɨvɨ un, ti keniꞌin ya tachi xaan, jiin ja ka ndundijin nduchi tɨjnɨ yɨvɨ kuaa un.  
\v 22 Ti ni kachi Jesús jiin chaa ni taji Juan: 
\p ―Kuankoyo naa ra ti kani jnuꞌun nuu Juan naa ra sɨkɨ taka ja ni ka jini ra jiin taka jnuꞌun ni ka jinisoꞌo ra jaꞌa naa ra. Kachi nuu da ja yɨvɨ kuaa un ka ndundijin nduchi i, jiin yɨvɨ tɨkuku un ja ka jika i, jiin suni ka ndundoo chaa ka jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu un, jiin yɨvɨ soꞌo un ka ndundijin soꞌo i jiin ja ka nandoto ndɨyɨ un naa i, jiin ja kuu nuu yɨvɨ ndaꞌu kaꞌan ri jnuꞌun Yandios ja nasa nanitaꞌu i.  
\v 23 Ti kachi jiin da ja kandichi Yandios jiin yɨvɨ, ti tu yuꞌu i kundikun i ruꞌu vasu na kondoꞌo koo nene i ja sɨkɨ ruꞌu ―kachi ya. 
\p  
\v 24 Nu ni ka yaꞌa chaa ni taji Juan un kuankoyo da, ti ni kejaꞌa Jesús kaꞌan ya jiin yɨvɨ un sɨkɨ naa chaa kuu Juan, ti ni jikajnuꞌun ya: 
\p ―Na ni ka jandeꞌe ra undi nuu ñuꞌun teꞌe un, ¿Ndoo ka ndoꞌo ini ra ja saꞌa chaa un? Ti tu ni ka jini ra ɨɨn chaa nanu ɨɨn yoko icha ja kanda saꞌa tachi un, ti chaa un tu ni sama nuu nuu da jnuꞌun kaꞌan da, chi ɨɨn ni jnuꞌun ni kaꞌan da.  
\v 25 Ti nu ni ka jandeꞌe ra yukan, ¿xi ni ka jini ra ja ñuꞌun da saꞌma vaꞌa nu? Va tuu, chi na kachi ri ja yɨvɨ ka ñuꞌun saꞌma fino kanchuku da ini veꞌe chaa ka kuu rey.  
\v 26 ¿Ti ndoo ni ka jandeꞌe ra nusa? ¿Xi ka jani ini ra ja maa da kuu profeta ja kaꞌan jnuꞌun Yandios nu? Ti jandaa ndixia kuu ja chaa un, kuu da ɨɨn profeta ja kaꞌan da jnuꞌun Yandios.  
\v 27 Juan ni kuu chaa kaꞌan nuu tutu Yandios nuu kachi siaꞌan: 
\q1 Na taji ri tajnu ri ja na koxnuu da jaa da. 
\q1 Ti na satuꞌva da yɨvɨ naa i sa kiꞌin ra. 
\m Ni kachi Yandios, kachi tutu. 
\p  
\v 28 Jandaa na kachi ri ja tukaa ga ni ɨɨn yɨvɨ nanu Juan ja kuñaꞌnu ga ja kuu Juan chaa skuanducha un. Ko yɨvɨ ja, ja ni ka jantaꞌu jnuꞌun sɨkɨ nasa taꞌu Yandios jniñu, vasu tu ka ndiso ni ɨɨn jniñu nanu Juan, ko kuni ga yɨvɨ un jniñu ñaꞌnu ga ja saꞌa ya ansu maa da ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 29 Chaa ka kinyaꞌu puesto jiin kuaꞌa ga yɨvɨ un, ni ka kuu yɨvɨ ni skuanducha Juan. Ja yukan kuu ja ni ka jantaꞌu i jnuꞌun ni kaꞌan Jesús, ti ni ka jaꞌa i jandaa ja mani jnuꞌun Yandios ni kuu ja ni kaꞌan Jesús, chi vanuxia ni ka janducha i nuu Juan ja sɨkɨ ja ni ka nakani ini i nuu kuachi i.  
\v 30 Ko chaa fariseo un jiin taka chaa ka xnaꞌan ley, tu ni ka jantaꞌu da jnuꞌun Yandios ni kaꞌan Jesús, chi vanuxia tu ni ka jantaꞌu da jnuꞌun ni kaꞌan Juan ni tu ni ka janducha da naa da. Ni ka skexiko da nava kuni saꞌa Yandios jiin da. 
\p  
\v 31 Ti Jesús ni kaꞌan tuku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Jaꞌa na kachi ri jiin nau ja skejnaꞌan ri yɨvɨ kanchuku kɨvɨ vijna.  
\v 32 Chi yɨvɨ ka iyo vijna ka kuu i nanu suchi kuachi nu ni ka nukoo i nuu yaꞌu ti ka yɨsɨkɨ i, ti ka kana xini jnaꞌan i: “Ka tɨvɨ yo xkili, ko tu ni ka jitajaꞌa i. Ti kuaka xaan ni ka jita yo ɨɨn yaa, ko tu ni ka ndeꞌe i”, ni ka kachi i.  
\v 33 Suni siaꞌan kɨvɨ vijna, chi ni kii Juan, chaa ni skuanducha un, ni kuncha da. Tu ni jiꞌi da ndɨxɨ, ti iyo nasa xndondicha da ini da. Ti roꞌo ni ka kaꞌan ra ja ni yɨꞌɨ da jiin ɨɨn tachi xaan.  
\v 34 Yukan na ti ni chaa tu ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ja tu iyo nasa xndondicha ri ini ri, ti jiꞌi ri. Ko ka chakuachi ra ruꞌu ja yaji xaan ri, ti jiꞌi xaan ri vino, ti kejnaꞌan ri jiin chaa ka kinyaꞌu nuu puesto jiin taka ga yɨvɨ ka saꞌa kuachi.  
\v 35 Nusa ti tu ni ka kandixia ra jniñu ni saꞌa Juan, ni tu ka kandixia ra jniñu ni saꞌa ruꞌu. Ko tundo saꞌa, chi yɨvɨ tuꞌva ka jini i ja iyo vaꞌa savaꞌni ga jniñu ni tatu Yandios nuu ri jiin Juan ―ni kachi ya. 
\s1 Ni jaꞌan Jesús veꞌe ɨɨn chaa fariseo nani Simón 
\p  
\v 36 Yukan ti ɨɨn chaa fariseo ni kana Jesús ja kusama da jiin ya. Ni jaa ya veꞌe da, ti ni nukoo ya nuu mesa.  
\v 37 Ti ñuu yukan iyo ɨɨn ñaꞌan sɨɨ ini. Ni niꞌin ña jnuꞌun ja kuaꞌan Jesús veꞌe Simón kuan kusama ya, ti yukan ni jaa ña jiin ɨɨn tɨndoꞌo lulu alabastro ja ñuꞌun chitu aceite perfume.  
\v 38 Ni nukoo ña nuu jaꞌa Jesús, ndeꞌe ña, ti ni xndaji ña jaꞌa ya jiin nducha nuu ña, ti ni nasichi ña jiin ixi xini ña. Yukan ti ni teyuꞌu ña jaꞌa ya, ti ni skuchi ña jiin aceite perfume un.  
\v 39 Nu ni jini chaa fariseo, chaa ni kana Jesús yukan, ti ni kejaꞌa ndoꞌo ini da: “Nu siaꞌan ti ndixia chaa jaꞌa ja kuu da ɨɨn profeta, ti va kuni da naa ñaꞌan kuu ña, chi kuu ña ɨɨn ñaꞌan sɨɨ ini”, ni ndoꞌo ini da.  
\v 40 Yukan ti ni kachi Jesús jiin chaa fariseo un: 
\p ―Simón, iyo ɨɨn jnuꞌun kuni kaꞌan ri jiin ra ―kachi ya. 
\p Ti ni kachi chaa fariseo un: 
\p ―Kachi ni maestro ―ni kachi da. 
\m  
\v 41 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Na kani ri ɨɨn jnuꞌun. Ni ka iyo uu chaa ka tau xuꞌun nuu ɨɨn chaa jaꞌa nuu xuꞌun. Ɨɨn da tau uꞌun ciento xuꞌun plata, ti ɨnga da tau sava ciento.  
\v 42 Ko ndɨnduu chaa un tu ka niꞌin da ja chunaa da un. Yukan na ti chaa ni jaꞌa nuu un ni jankaꞌnu ini da nuu ndɨnduu chaa un. Siaꞌan ni kuu jnuꞌun. Vijna ti kachi nuu ri, ¿Nau ɨɨn ɨɨn chaa un kundaꞌu ga ini chaa ni jaꞌa nuu xuꞌun un nusa? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 43 Ti ni kachi Simón: 
\p ―Ja ndoꞌo ini na va chaa ni tau kuaꞌa ga nuu da un ―ni kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Jandaa kuu un ―ni kachi ya. 
\p  
\v 44 Yukan ti ni ndeꞌe Jesús nuu ñaꞌan un, ti ni kachi ya jiin Simón: 
\p ―Ndeꞌe nuu ñaꞌan jaꞌa. Ni kɨvɨ ri veꞌe ra ko tu ni siuku ra jnuꞌun ra. Tu ni jaꞌa ra nducha ndundoo jaꞌa ri. Ko ñaꞌan jaꞌa ni xndaji ña jaꞌa ri jiin nducha nuu ña, ti ni nasichi ña jiin ixi xini ña.  
\v 45 Tu ni teyuꞌu ra ruꞌu ja kanxiaꞌu ra jiin ri, ko ñaꞌan jaꞌa, undi ni kɨvɨ ri ni kejaꞌa ña teyuꞌu ña jaꞌa ri.  
\v 46 Tu ni chuꞌun ra aceite perfume xini ri, ko ñaꞌan jaꞌa, chi ni skuchi ña jaꞌa ri jiin aceite perfume.  
\v 47 Jaꞌa ti na kachi ri nuu ra ja ndeꞌe mani xaan ña ruꞌu ja na kuankaꞌnu ini ri nuu taka kuachi ni saꞌa ña. Ko ɨɨn yɨvɨ ja tu stuu i maa i ja mani i jiin ri va tu nakani ini i ja iyo kuaꞌa kuachi sɨkɨ i, ni tu nduku i jnuꞌun kaꞌnu ini nuu ri ja na kenchaa kuachi i ―ni kachi Jesús jiin Simón. 
\p  
\v 48 Yukan ti ni kachi ya jiin ñaꞌan un: 
\p ―Ja ni jankaꞌnu ini ri nuu kuachi ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 49 Yukan na ti yɨvɨ ni ka jakoyo kanchuku jiin ya yukan, ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun naa: 
\p ―¿Naa chaa kuu chaa jaꞌa ja jankaꞌnu ini da nuu kuachi un? ―kachi naa. 
\p  
\v 50 Ko maa Jesús ni kachi ya jiin ñaꞌan un: 
\p ―Ja ni ketaꞌu ra, chi ni kandixia ra ruꞌu. Na kukuee kiꞌin ra vijna ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ñaꞌan ni ka chindee Jesús 
\c 8  
\p  
\v 1 Yukan, ti ni kejaꞌa Jesús jikonuu ya taka ñuu jiin taka rancho, ti xndaku ya nasa kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ti taꞌu ya jniñu nuu i. Ka jikonuu ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya jiin ya.  
\v 2 Ti suni ka jikonuu tɨjnɨ ñasɨꞌɨ ni saꞌa ya tajna ja ni kenchaa ya tachi xaan ni ka jnaꞌan ña jiin tɨjnɨ nuu ga kueꞌe ni ka jnaꞌan ña naa ña. Ti yukan ni kaꞌiin María, ja suni nani ña Magdalena, ñaꞌan ni keniꞌin ya uxia tachi xaan.  
\v 3 Suni kuaꞌan Juana ñasɨꞌɨ Chuza, chaa ni taꞌu jniñu nuu muzu Herodes chaa ni kuñaꞌnu un. Suni Susana jiin tɨjnɨ ga ñaꞌan ni ka chindee ya jiin ja ka ñavaꞌa ña. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn chaa saka triu 
\r (Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9) 
\p  
\v 4 Kuaꞌa xaan yɨvɨ uu ga ñuu ni ka jakoyo nuu kande Jesús, ti nu ni ka taka kuaꞌa ga yɨvɨ un, ti ni kejaꞌa Jesús xnaꞌan ya nuu yɨvɨ un siaꞌan, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 5 ―Ɨɨn chaa jitu triu ni kenda da kuan saka da triu. Ti nuu kuaꞌan da jacha da triu un, sava triu un ni ka nukoyo ini ichi, ni ka jañu niꞌnu yɨvɨ, ti ni ka chakoyo saa un naa tɨ, ti ni ka nastutu tɨ.  
\v 6 Sava ga triu un ni ka jinu maꞌñu yuu, ti ni jinu triu un, ko nu ni naꞌichi ñuꞌun, ti ni ka ichi.  
\v 7 Sava ga triu un ni ka jinu nuu yɨꞌɨ yoꞌo nuꞌiñu. Ti nu ni kaña numa nuꞌiñu un, ti ni ka jasɨ i nuu triu un.  
\v 8 Ko sava ga triu un ni ka jinu i nuu yɨꞌɨ ñuꞌun vaꞌa, ti ni kaña triu un ti ni jaꞌnu, ti vaꞌa xaan ni kuu. Ni ka nakuaꞌa undi ɨɨn ciento triu nuu ɨɨn triu tata ―ni kachi ya. 
\p Yukan na ti jaa xaan ni kaꞌan Jesús siaꞌan: 
\p ―Nau roꞌo na chunsoꞌo, ti nakani ini nasa kuni kaꞌan jnuꞌun un ―kachi ya. 
\s1 Na kachi Jesús nasa kuni kaꞌan jnuꞌun ni kaꞌan ya un 
\r (Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12) 
\p  
\v 9 Yukan na ti ni ka jikajnuꞌun taka chaa ja skuaꞌa jiin Jesús nasa kuni kaꞌan jnuꞌun ni xndaku ya un,  
\v 10 ti ni kachi ya: 
\p ―Ja kuu roꞌo naa ra chi xnaꞌan kaji Yandios nuu ra nasa taꞌu ya jniñu, ko yɨvɨ tu kandixia, na xndaku ri nuu i jiin jnuꞌun un. Chi vasu ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ri, ti ndeꞌe i jniñu saꞌa ri, ko jini ri ja tu kuɨtɨ kuni i chaku ini nasa taꞌu ya jniñu. Chi vasu ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ri, ti ndeꞌe i jniñu saꞌa ri, ko tu chaku ini i ―ni kachi ya. 
\s1 Xndaku Jesús nasa kuni kaꞌan jnuꞌun chaa saka triu un 
\r (Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20) 
\p  
\v 11 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Siaꞌan kuni kaꞌan jnuꞌun un. Saꞌa yo nanu ja triu un kuu jnuꞌun Yandios.  
\v 12 Ti yɨvɨ un kuu triu ja ni jinu ichi un, chi chunsoꞌo i jnuꞌun Yandios, ko nu ni chaa jaꞌuꞌu un, ti xndaꞌu da ja tu kandixia i, ti nava tu ketaꞌu i.  
\v 13 Ti triu ni jinu nuu yuu yukan kuu nanu yɨvɨ ni ka jinisoꞌo jnuꞌun kaꞌan ri, ni ka jantaꞌu i, ti ka kusɨɨ ini i jiin. Ko vanuxia ja changa ga kuñɨɨ ini i jiin jnuꞌun un, ti nu ni ka kejaꞌa ka jito uꞌu yɨvɨ i ja sɨkɨ jnuꞌun un, ti ka nakani ini i, ti tukaa ga ka kandixia i.  
\v 14 Ti triu ni ka jinu nuu yɨꞌɨ yoꞌo nuꞌiñu kuu nanu yɨvɨ ni ka chunsoꞌo jnuꞌun un, ko ka ndɨꞌɨ ga ini i ja kuu taka ga ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ja na kuu riku i. Ti yukan kuu ja jasɨ ja tu ka siin jiin jnuꞌun Yandios, chi tukaa kuni kuandatu i nuu jnuꞌun ya.  
\v 15 Ko triu ni ka jinu nuu ñuꞌun vaꞌa un kuu nanu yɨvɨ ka chunsoꞌo nɨɨ ini i jnuꞌun Yandios, ti ka chaku ini i nasa kuu jnuꞌun un, ti ka siuku i jiin. Yɨvɨ un ka kuu nanu triu ni ka nakuaꞌa undi ɨɨn ciento triu nuu ɨɨn triu tata ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn yɨtɨ 
\r (Mr. 4.21‑25) 
\p  
\v 16 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya. 
\p ―Yɨvɨ yɨndaꞌa ɨɨn yɨtɨ, tu skuikun i ti kasɨ i nuu, ni tu kani yɨ chii jito. Chi suꞌva chuxndee i yɨtɨ un nuu sukun, ti nava na kundijin nuu yɨvɨ ka jakoyo un.  
\v 17 Suni siaꞌan kuu jiin jniñu kuaꞌa ri nuu ra naa ra, chi vijna ñuꞌni jaku ni yɨvɨ ka jini, ko jaa ɨɨn kɨvɨ nu kuaꞌa yɨvɨ kuni ndijin.  
\v 18 Yukan ti na chunsoꞌo vaꞌa i jnuꞌun kaꞌan ri, chi sɨkɨ yɨvɨ ja kandixia jnuꞌun ri, ti viꞌi ga niꞌin jnaꞌan i inijnuni i ja kunukuachi i nuu ya. Ko yɨvɨ ja tu kandixia, ti viꞌi ga kendo i, ti tu chindee Yandios maa i. Chi suꞌva naa ini i jnuꞌun ri ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nana Jesús jiin ñani ya 
\r (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) 
\p  
\v 19 Yukan ti ni jakoyo nana Jesús jiin ñani ya nuu kande ya, ti ka kuni ña kaꞌan ña jiin Jesús, ko tu kuu nasa kɨvɨkoyo ña nuu kande ya, chi kuaꞌa xaan yɨvɨ kaꞌiin nuu ya.  
\v 20 Ni jaꞌan ɨɨn chaa ni jan kasjnuꞌun nuu ya, ti kachi da: 
\p ―Nana ni jiin ñani ni kaꞌiin da fuera, ti ka kuni kaꞌan da jiin ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 21 Ti ni kachi ya jiin chaa un: 
\p ―Yɨvɨ ka chunsoꞌo jnuꞌun Yandios ti ka jandatu i jnuꞌun un, yukan kuu nanu nana ri jiin ñani ri ―ni kachi ya. 
\s1 Ni saꞌa Jesús ja na jakuɨñɨ tachi sau xaan nuu lago un 
\r (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) 
\p  
\v 22 Ɨɨn kɨvɨ ni kɨvɨ Jesús jiin ndajaꞌa ya ini ɨɨn barco, ti ni kachi ya: 
\p ―Na choꞌo ɨnga yuꞌu mini un ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti kuankoyo da.  
\v 23 Ko nɨ kuankoyo da nuu nducha un, ti ni kixi Jesús. Ichi kuankoyo da ti ni ndonda ɨɨn tachi sau xaan tonto nuu mini un ja kava nuu mani ga nducha un nuu barco un, ti kuni kee kaꞌnu kiꞌin.  
\v 24 Ti ni ka xndoto ndajaꞌa un ya, ti ni ka kachi da: 
\p ―¡Maestro! ¡Maestro! Ka kuni kekaꞌnu yo chii nducha ―ni ka kachi da. 
\p Yukan ti ni ndokuɨñɨ ya ti ni taꞌu ya jniñu nuu tachi sau xaan un jiin mini un, ti naꞌiin kuɨtɨ ni kuu.  
\v 25 Yukan ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―¿Ndoo ka jnaꞌan ra naa ra nusa? ¿Ka jani ini ra ja tu kuu chindee Yandios roꞌo naa ra nu? ―ni kachi ya. 
\p Ko maa da naa da, so ka naa ini da ja ni ka yuꞌu da, ti ni ka kejaꞌa ka jikajnuꞌun jnaꞌan da: 
\p ―¿Naa chaa kuu chaa jaꞌa ja undi tachi sau xaan un jiin mini un ka jandatu nuu da? ―kachi da naa da. 
\s1 Chaa ni ka jnaꞌan tachi xaan ñuu Gadara 
\r (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) 
\p  
\v 26 Yukan sa ni ka jakoyo da nuu ñuꞌun ñuu Gadara ja kande ɨnga yuꞌu mini Galilea.  
\v 27 Nu ni kee Jesús ini barco un, ti ni tuꞌva ɨɨn chaa ñuu un nuu ya. Ti ja ni kuu naꞌan xaan ja jnaꞌan chaa un tachi xaan un. Tu ñuꞌun da saꞌma, ni tu nchaa da veꞌe, chi mani sɨkɨ kava nuu ka ñunduji ndɨyɨ un nchaa da.  
\v 28 Nu ni jini da nuu Jesús, ti ni nduva da nuu jaꞌa ya, ti ni kanajiin da siaꞌan: 
\p ―¿Ndoo kɨvɨ nduu ni jiin na, niꞌin Jesús, Seꞌe Yandios kancha andɨvɨ? ¡Jikantaꞌu na nuu ni ja tu kuaꞌa ni nundoꞌo saña! ―ni kachi da. 
\p  
\v 29 Siaꞌan ni kanajiin da, chi Jesús ja ni taꞌu ya jniñu nuu tachi xaan ja na xndoo maa da. Tɨjnɨ jinu jnɨɨ tachi xaan un maa da, ti vasu ka juꞌni yɨvɨ ndaꞌa da jiin sɨꞌɨn da ja na kunuꞌni da, ko kundee da jaꞌncha da, ti kuaꞌan tachi xaan un jiin da undi yuku teꞌe un.  
\v 30 Ni jikajnuꞌun Jesús maa da: 
\p ―¿Nasa nani ra? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni kachi da: 
\p ―Nani na Legión ―ni kachi da. 
\p Siaꞌan ni kaꞌan da chi Legión kuni kaꞌan ja ka iyo kuaꞌa xaan soldado, ti kuaꞌa xaan tachi un jnaꞌan da.  
\v 31 Ti tachi un ni ka kandaꞌu jiin Jesús ja tu taji ya kinkoyo ini xnduchi kunu un nuu koto nundoꞌo.  
\v 32 Ti yuku un kaꞌiin kuaꞌa xaan kɨnɨ ka nduku tɨ ja kaji tɨ, ti ni ka kandaꞌu tachi un jiin Jesús ja na kuaꞌa ya jnuꞌun ja na kinkoyo jiin tɨ, ti Jesús ni jaꞌa ya jnuꞌun.  
\v 33 Yukan ti ni ka xndoo tachi xaan un chaa un, ti ni ka kekoyo kuaꞌan, ti ni ka jankuncha jnaꞌan jiin kɨnɨ un. Yukan ti ndɨꞌɨ tɨ ni ka jaꞌa tɨ corrɨ, ni ka nukoyo tɨ xaꞌva, ti ni ka kɨvɨ tɨ nuu nducha mini un, ti ni ka kanchaa tɨ nducha un, ti ni ka jiꞌi tɨ. 
\p  
\v 34 Nu ni ka jini chaa ka ndito kɨnɨ un ja siaꞌan ni ka jnaꞌan kɨnɨ da, ni ka yuꞌu xaan da. Ti ni ka jaꞌa da corrɨ ni ka jan kasjnuꞌun da nuu yɨvɨ ñuu jiin taka yɨvɨ rancho.  
\v 35 Yukan ti ni ka kee yɨvɨ ñuu un ni ka jandeꞌe i ja ni kuu un. Nu ni ka jakoyo yɨvɨ un nuu kande Jesús, ti ni ka jini i chaa ni jnaꞌan tachi xaan un nukoo da nuu jaꞌa Jesús, ja ni nduvaꞌa da ti ja ñuꞌun da saꞌma da. Ti nu ni ka jini yɨvɨ un ni ka yuꞌu xaan i.  
\v 36 Ti uu ga yɨvɨ ni ka jini i jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús ni ka jani i jnuꞌun nasa ni nduvaꞌa chaa ni jnaꞌan tachi xaan un.  
\v 37 Ko ja sɨkɨ jniñu ñaꞌnu un ni ka yuꞌu xaan tendɨꞌɨ yɨvɨ ñuu Gadara un, ti ni ka kaꞌan da jiin ya ja na kee ya na kiꞌin ya ñuu da un naa da. Yukan na ti ni ndɨvɨ Jesús barco ti kuaꞌan ya.  
\v 38 Ko chaa ni jnaꞌan tachi xaan un, na ti kiꞌin ga Jesús ni kaꞌan ndaꞌu da jiin Jesús ja kuni da kiꞌin da jiin ya. Ko maa ya ni kachi jiin da ja na kendo da, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 39 ―Kuanoꞌon veꞌe ra, ti kani ra jnuꞌun taka ja ni saꞌa Yandios jiin ra ―ni kachi ya. 
\p Yukan na ti kuaꞌan chaa un, ti ni jani da jnuꞌun nɨ ñuu nava ni saꞌa Jesús jiin da. 
\s1 Seꞌe sɨꞌɨ Jairo jiin ñaꞌan ni kueꞌe saꞌma Jesús 
\r (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) 
\p  
\v 40 Nu ni nayaꞌa tuku Jesús ɨnga yuꞌu nducha un, ti ni ka kusɨɨ ini yɨvɨ ja ni nchaa tuku ya, chi ka ndatu i ya.  
\v 41 Ti yukan ni jaa ɨɨn chaa nani Jairo, chaa yɨndaꞌa ɨɨn veñuꞌun Israel un. Ni jakunjitɨ da nuu jaꞌa Jesús, ti ni kandaꞌu da jiin ya ja na kiꞌin ya veꞌe da,  
\v 42 chi kuni kuu seꞌe sɨꞌɨ da, ti ma ɨɨn xini i, ko ja iin i uxi uu kuiya. 
\p Ti kuaꞌan Jesús jiin da. Ko kuankoyo kuaꞌa xaan yɨvɨ jiin ya ja undi ka jaxin jnaꞌan yɨvɨ un naa i.  
\v 43 Ti maꞌñu yɨvɨ un kuaꞌan ɨɨn ñasɨꞌɨ jnaꞌan kueꞌe nɨñɨ xaan tonto ja ni ndoꞌo ña jiin kueꞌe un uxi uu kuiya.  
\v 44 Ni tuꞌva ña ichi jata Jesús, ti ni keꞌe ña sɨkɨ saꞌma ya. Ti hora ni ni jakuɨñɨ nɨñɨ un.  
\v 45 Yukan ti ni jikajnuꞌun Jesús yɨvɨ un: 
\p ―¿Nau ja ni kueꞌe ruꞌu? ―ni kachi ya. 
\p Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ka kaꞌan ja tuu. Ti Pedro jiin uu ga ndajaꞌa un ni ka kachi da jiin Jesús: 
\p ―Maestro, yɨvɨ kuankoyo jaꞌa ka jaxin jnaꞌan i, ti ka chindaꞌa jnaꞌan i, ti jikajnuꞌun ni ja nau ja ni chindaꞌa niꞌin ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 46 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Iyo ɨɨn yɨvɨ ni keꞌe ruꞌu, chi ni jini ri ja jiin jniñu ndiso ri ni saꞌa ri tajna ɨɨn yɨvɨ ―ni kachi ya. 
\p  
\v 47 Nu ni jini ñaꞌan un ja ni jini Jesús ja ni keꞌe ña ya, ti undi nɨꞌɨn ña ni tuꞌva ña, ti ni jakunjitɨ ña nuu ya. Ti nuu chitu un ni kachi ña ndoo ni kuu ja ni keꞌe ña saꞌma ya, ti ni nduvaꞌa ña nuu ni kueꞌe ña saꞌma ya.  
\v 48 Yukan ti ni kachi Jesús jiin ña: 
\p ―Ndee saꞌni ra hija. Ja ni nduvaꞌa ra chi ni kandixia ra ruꞌu ja kuu saꞌa ri tajna maa ra. Ti na kukuee kiꞌin ra vijna ―ni kachi ya. 
\p  
\v 49 Ti kaꞌan Jesús siaꞌan, ti ni jaa ɨɨn chaa kande veꞌe Jairo, ti ni kachi da jiin Jairo: 
\p ―Ja ni jiꞌi seꞌe sɨꞌɨ ni. Tukaa ndoo saꞌa ni ja kiꞌin ni jiin maestro ―kachi da. 
\p  
\v 50 Ti Jesús ni jinisoꞌo ya ja siaꞌan ni ka kaꞌan da jiin Jairo. Ko tu ni kiꞌin ya jnuꞌun, ti ni kachi ya jiin Jairo: 
\p ―Koto yuꞌu ra, so kuni ri ja na kandixia ra ti nava na nduvaꞌa seꞌe sɨꞌɨ ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 51 Nu ni jaa ya veꞌe Jairo, ti tu ni jaꞌa ya jnuꞌun kɨvɨkoyo yɨvɨ jiin ya, chi nɨnɨ Pedro, Jacobo jiin Juan, jiin tata suchi lulu un, jiin nana i ni ka kɨvɨ jiin ya.  
\v 52 Ti tendɨꞌɨ da ka ndeꞌe ja ka naꞌnu ini da suchi lulu un, ko ni kachi Jesús: 
\p ―Tu ndeꞌe ra naa ra, chi tu ni jiꞌi suchi lulu jaꞌa, chi so kixi i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 53 Ti yɨvɨ kaꞌiin un so ni ka jaku i ja siaꞌan ni kaꞌan Jesús, chi ja ni ka jini da ja ni jiꞌi suchi lulu un.  
\v 54 Ti maa Jesús ni jnɨɨ ya ndaꞌa suchi lulu un, ti jaa xaan ni kaꞌan ya siaꞌan: 
\p ―¡Suchi lulu, ndoko! ―ni kachi ya. 
\p  
\v 55 Ti hora ni, ni nandoto suchi lulu un, ti ni ndoko i. Ti ni taꞌu Jesús jniñu nuu nana i ja na kuaꞌa ña ja kaji i.  
\v 56 So ni ka naa ini tata i. Ko maa Jesús ni taꞌu ya jniñu ja tu kani da jnuꞌun ja siaꞌan jniñu ni saꞌa ya. 
\s1 Taji Jesús ndajaꞌa ya ja na kaꞌan da jnuꞌun Yandios 
\r (Mt. 10.5‑15; Mr. 6.7‑13) 
\c 9  
\p  
\v 1 Ni nastutu Jesús ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya, ti ni jaꞌa ya jniñu ñaꞌnu nuu da naa da ja na kuu keniꞌin da taka nuu tachi xaan, ti suni na saꞌa da tajna yɨvɨ ka jnaꞌan taka nuu kueꞌe.  
\v 2 Ni taji ya da ja na xnaꞌan da jnuꞌun Yandios sɨkɨ ja nasa kuu kɨvɨ i ndaꞌa ya ja na taꞌu ya jniñu nuu i. Ti ni jaꞌa ya jniñu ja na kenchaa da kueꞌe naa da.  
\v 3 Ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Tundo kundaꞌa ra naa ra ja kuu ichi, ni ɨɨn yujnu xii, ni ñunu staa, ti ni xuꞌun. Ti suni ɨɨn ni suꞌnu kuu ja kundaꞌa ra naa ra, tu kundaꞌa ra uu.  
\v 4 Nu ni ka jakoyo ra ɨɨn veꞌe, kendo un naa ra undi nu kuankoyo ra ɨnga ñuu.  
\v 5 Ti taka yɨvɨ ja tu ka jaꞌa veꞌe, ni tu ka chunsoꞌo jnuꞌun Yandios ka kaꞌan ra, kekoyo veꞌe un jiin ñuu i. Ti nu ni kekoyo ra, ti kɨsɨ tɨkacha ini ndijña ra naa ra, na kuu ɨɨn seña ja tu ni ka kandixia jnuꞌun ni ka kaꞌan ra nuu yɨvɨ yukan ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 6 Ni kekoyo ndajaꞌa un, ti ni ka jikonuu da taka ñuu ka xnaꞌan da jnuꞌun Yandios, ti ka saꞌa da tajna yɨvɨ naa i. 
\s1 Ni jiꞌi Juan, chaa ni skuanducha 
\r (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) 
\p  
\v 7 Ti kuiya un kuu Herodes gobernador nuu ñuu un, ti ni niꞌin da jnuꞌun taka jniñu saꞌa Jesús, ko tu kojnuni ini da sɨkɨ jniñu ñaꞌnu saꞌa Jesús, chi sava yɨvɨ un ka kaꞌan ja Juan kuu, chi ja ni nandoto da maꞌñu ndɨyɨ.  
\v 8 Sava ga ka kaꞌan ja ni ndenda profeta Elías ja ni kii na janaꞌan, ti sava i ka kaꞌan ja ɨnga profeta ni kii na janaꞌan ni nandoto maꞌñu ndɨyɨ.  
\v 9 Ti ni kachi Herodes: 
\p ―Ko maa ri ni taꞌu jniñu ja na kaꞌncha da xini Juan, ti ¿naa chaa kuu ja kaꞌan yɨvɨ ja saꞌa taka nuu jniñu ñaꞌnu un nusa? ―ni kachi da. 
\p Ti ndiyo ini Herodes ja na kuni da nuu Jesús. 
\s1 Ni skaji Jesús viꞌi ga uꞌun mil yɨvɨ naa i 
\r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) 
\p  
\v 10 Yukan ti ni ka nandeokuñɨ ndɨ uxi uu ndajaꞌa Jesús, ja ka nani apóstol, undi ñuu nuu ja ni ka jaꞌan da ni taji ya da naa da. Ti vijna ja ka nani da apóstol, chi ni ka kuu da chaa ni nakaji Jesús ja kujiin da jiin ya. Ti ni ka nakani da jnuꞌun nuu Jesús taka jniñu ni ka saꞌa da. Yukan ti ni yɨndaꞌa Jesús maa da kuankoyo sɨɨn da ɨɨn ñuꞌun teꞌe ja kande yajni ñuu Betsaida.  
\v 11 Ko ni ka jini yɨvɨ taka nuu kuaꞌan ya, ti ni ka chindikun i kuankoyo i. Ti Jesús ni jantaꞌu ya maa i naa i. Ti ni xnaꞌan ya jnuꞌun Yandios sɨkɨ nasa kuu kɨvɨ i ndaꞌa ya, ja na taꞌu ya jniñu nuu i naa i. Ti suni ni saꞌa ya tajna yɨvɨ ka kuꞌu.  
\v 12 Ko vanuxia ja kuan kuñaa, ti ni ka tuꞌva ndɨ uxi uu ndajaꞌa un nuu Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―Kaꞌan ni jiin yɨvɨ ja na kiꞌin ndetatu i naa i, ti na nduku i ja kaji i taka rancho jiin ñuu kaꞌiin yajni, chi tundo iyo nuu kaꞌiin yo jaꞌa ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 13 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da. 
\p ―Kuaꞌa maa ra ja kaji i naa ra ―ni kachi ya. 
\p Ti ni ka kachi da naa da: 
\p ―Ko tukaa ga ndoo ka yɨndaꞌa na, chi uꞌun ni ga staa stila jiin uu chāká ni ga ka yɨndaꞌa na. Ti nanu kuan na ja kaji yɨvɨ kuaꞌa jaꞌa naa i nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 14 Ti iyo yajni uꞌun mil chaa ni kaꞌiin un. Ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Kachi jiin yɨvɨ ja na nukoo yukun i sava ciento naa i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 15 Siaꞌan ni kachi ndajaꞌa ya nuu yɨvɨ un, ti ni ka nukoo i nuu icha un.  
\v 16 Yukan na ti ni jnɨɨ Jesús ndɨ uꞌun staa stila un jiin uu chāká un ini ndaꞌa ya. Ni ndakoto ya andɨvɨ, ti ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios. Ni sakuachi ya, ti ni jaꞌa ya nuu ndajaꞌa ya ja na tejnaꞌan da nuu yɨvɨ un naa i.  
\v 17 Tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka yee i nasa ni kundee maa i. Nu ni kuu ni ka yee i, ti ni ka nastutu da uxi uu chika jiin pedazu ni kendoso un. 
\s1 Kachi ndaa Pedro ja Jesús kuu Cristo 
\r (Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29) 
\p  
\v 18 Ɨɨn kɨvɨ kancha sɨɨn Jesús jikantaꞌu ya nuu Yandios, ti kaꞌiin yajni ndajaꞌa ya jiin ya. Yukan ti ni jikajnuꞌun ya da naa da siaꞌan: 
\p ―¿Nau ja ka kaꞌan yɨvɨ ja kuu ri? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 19 Ti ni ka kachi da naa da: 
\p ―Sava yɨvɨ ka kaꞌan ja kuu ni Juan ja ni skuanducha un. Sava ga ka kaꞌan ja maa ni kuu profeta Elías, ja ni kii na janaꞌan. Ti sava ga ka kaꞌan ja kuu ni ɨnga profeta janaꞌan, ja ni nandoto maꞌñu ndɨyɨ ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 20 Yukan ti ni jikajnuꞌun ya da naa da: 
\p ―Ti roꞌo naa ra, ¿nau ja ka ndoꞌo ini ra ja kuu ri? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni kachi Pedro: 
\p ―Maa ni kuu Cristo, Seꞌe Yandios, ja ni taji ya ja ndiso ni jniñu ñaꞌnu ―ni kachi da. 
\s1 Ɨɨn kɨvɨ ni kaꞌan Jesús ja kuū ya 
\r (Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30‑9:1) 
\p  
\v 21 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya ja koto ma kani kuɨtɨ da jnuꞌun nuu yɨvɨ ja maa ya kuu Cristo, ja ni taji Yandios ja ndiso ya jniñu ñaꞌnu. 
\p  
\v 22 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kondoꞌo koo nene ri. Ti taka chaa ka kuñaꞌnu nación Israel, jiin sutu ka kuñaꞌnu, jiin taka chaa ka xnaꞌan ley Israel ini veñuꞌun un, tu kuantaꞌu da ruꞌu. Chi suꞌva kaꞌni da ruꞌu. Ko nu uni kɨvɨ ti nandoto ri maꞌñu ndɨyɨ ―ni kachi ya. 
\p  
\v 23 Yukan na ti ni kachi ya jiin tendɨꞌɨ yɨvɨ ni ka ndututu un: 
\p ―Nu nau yɨvɨ kuni kundikun ruꞌu, ja siuku i jnuꞌun kaꞌan ri, ti na xndoo i taka ja ka ndoꞌo ini i un, ti na tava ini i ja taka kɨvɨ na kondoꞌo koo nene i vasu na kuu i ja sɨkɨ ruꞌu.  
\v 24 Chi yɨvɨ kandio ini ja kunchuku vaꞌa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ja tu kandixia i jnuꞌun ri, ti xnaa i maa i. Ko yɨvɨ na koo ndoꞌo koo nene i ja sɨkɨ ruꞌu, ti suꞌva niꞌin taꞌu i ja kunchuku i nuu andɨvɨ ja kuu saa ni.  
\v 25 Chi tundo niꞌin kuɨtɨ ɨɨn yɨvɨ, vasu na kundee i niꞌin i taka ja iyo nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti xnaa i añu i nuu Yandios.  
\v 26 Ko nu ɨɨn yɨvɨ kukanuu i ja sɨkɨ ruꞌu, ja tu kuni kaꞌan i nuu ɨnga yɨvɨ ja kandixia i ruꞌu, nusa ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, suni na kachi ri ja tu ka yɨꞌɨ kuɨtɨ yɨvɨ un jiin ri. Siaꞌan kachi ri kɨvɨ nchaa ri tuku jiin taka ángel ndoo ja ka junukuachi nuu Yandios. Chi ja kuu kɨvɨ un kundiso ri jniñu ñaꞌnu tatu Tata ri Yandios nuu ri naa ri. Yukan ti tu nakuni kuɨtɨ ri taka yɨvɨ ja tu ni kuni xnaꞌan i ja kandixia i ruꞌu.  
\v 27 Ti ja sɨkɨ kɨvɨ un, na kachi ri ja sava roꞌo ja kaꞌiin jaꞌa kuchaku ra, ti kuni ra nchaa tuku ri jiin ɨɨn jniñu ñaꞌnu xaan ga, ja ɨɨn ni ga jniñu ka taꞌu ri jiin Yandios nuu tendɨꞌɨ ja iyo ―ni kachi ya. 
\s1 Ni nasama Yandios nuu Jesús 
\r (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.1‑8) 
\p  
\v 28 Siaꞌan ni kaꞌan Jesús, nu ni yaꞌa yajni una kɨvɨ. Yukan ti ni ka jaꞌan ya jiin Pedro, Jacobo jiin Juan xini ɨɨn yuku, kuan kakantaꞌu ya.  
\v 29 Nɨ jikantaꞌu ya nuu Yandios, ni nasama nuu ya, ti saꞌma ya ni nduskuɨyɨ xaan nanu ɨɨn nduva ndikandii.  
\v 30 Ti yukan ni ka jini da kajiin uu chaa ka ndajnuꞌun jiin ya. Ti ɨɨn chaa un ni kuu ɨɨn chaa ni kuñaꞌnu nuu nación Israel na janaꞌan ni nani Moisés, ti ɨnga chaa un ni kuu profeta ni nani Elías ja ni kii suni undi na janaꞌan.  
\v 31 Ti vii xaan ni nduu nuu kajiin da, ti nɨ ka ndajnuꞌun da ja kaꞌni yɨvɨ Jesús nuu ñuu Jerusalén.  
\v 32 Ti Pedro jiin uu ga chaa un, vasu ka jiꞌi xaan da maꞌna, ko ni ka ndoto nduchi da, ti ni ka ndeꞌe da nuu kajiin Jesús jiin uu ga chaa un, ti ni ka nakuni da ja ni nduñaꞌnu xaan Jesús.  
\v 33 Ti nu ni ka xndoo Moisés jiin Elías Jesús, ti ni kachi Pedro jiin ya: 
\p ―Maestro, xaan vaꞌa ja kaꞌiin yo jaꞌa. Na saꞌa yo uni veꞌe kuachi kunchuku yo, ɨɨn kuu ni, ɨnga na kuu Moisés, ti ɨnga na kuu Elías ―ni kachi da. 
\p Ko vasu Pedro, tukaa jini da naa jnuꞌun kaꞌan da.  
\v 34 Ti nɨ kaꞌan ga da siaꞌan, ti ni jinu ɨɨn viko nuꞌun ja ni nasuku da naa da, ti yukan ni ka yuꞌu xaan da nu ni kasuku viko un da.  
\v 35 Ti nuu viko un ni kaꞌan ɨɨn ndusu siaꞌan: 
\p ―Jaꞌa kuu seꞌe ri ja kundaꞌu ini ri ti kusɨɨ ini ri jiin. Ti chunsoꞌo jnuꞌun kaꞌan da ―kachi. 
\p  
\v 36 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan ndusu un, ti ni ka ndeꞌe da ja maa ɨɨn ni ga Jesús kandichi. Yukan ti naꞌiin kuɨtɨ ni ka kuu da. Tu ni ka jani da jnuꞌun nuu ni ɨɨn yɨvɨ ja siaꞌan ni ka jini da un. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa lulu jiꞌi yɨꞌɨ 
\r (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) 
\p  
\v 37 Nu ni ka najinu da jaꞌa yuku un ɨnga kɨvɨ, ti kuaꞌa xaan yɨvɨ ni ka jaꞌan nujnaꞌan Jesús.  
\v 38 Ti ɨɨn chaa un ni kana xini Jesús, ti jaa xaan ni kachi da: 
\p ―Maestro, kandaꞌu na jiin ni ja na kin ndeꞌe ni seꞌe na, chi maa ɨɨn ni jaꞌa kuu seꞌe na.  
\v 39 Ɨɨn tachi xaan un jnɨɨ i, skanajiin i ti jaꞌni yɨꞌɨ i, kaña tiꞌiñu yuꞌu i. Jaꞌa xaan nundoꞌo i, ti tu kuni sia maa i.  
\v 40 Ja ni kandaꞌu na jiin ndajaꞌa ni ja na kenchaa da kiꞌin, ko tu ni kuu saꞌa da naa da ―ni kachi da. 
\p  
\v 41 Ti ni kachi Jesús nuu tendɨꞌɨ yɨvɨ un: 
\p ―Xaan ga tu ka kandixia ra jniñu saꞌa Yandios. Xaan ga niꞌin ini ra naa ra ja tu ka jandatu ra nuu Yandios. Nasa ga ndoꞌo nene ri ja sɨkɨ roꞌo naa ra. Chaan chaa lulu jña, na kii da naa ra ―kachi Jesús. 
\p  
\v 42 Ko nu kuan tuꞌva chaa lulu un nuu Jesús, ni skuiko tuku tachi xaan un maa da nuu ñuꞌun un, ti jaꞌni yɨꞌɨ tuku maa da. Yukan ti ni nduxaan niꞌin ya nuu tachi xaan un, ti ni nduvaꞌa chaa lulu un. Ti ni nakuaꞌa ya nuu tata da.  
\v 43 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka naa ini i jiin jniñu ñaꞌnu saꞌa Yandios. 
\s1 Ɨɨn kɨvɨ ni kaꞌan tuku Jesús ja kuū ya 
\r (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) 
\p Nɨ ka naa ini yɨvɨ un jiin jniñu ñaꞌnu ni saꞌa Jesús, ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: 
\p  
\v 44 ―Chunsoꞌo vaꞌa jnuꞌun jaꞌa, ti koto naa ini ra naa ra. Ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti iyo ɨɨn da ja nakuaꞌa da ruꞌu nuu ndaꞌa chaa ka jito uꞌu ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 45 Ko ndajaꞌa ya tu ka chaku ini da jnuꞌun ni kaꞌan ya un, chi tu ni jaꞌa ya jnuꞌun ja chaku ini da naa da. Ti ka yuꞌu da kaꞌan da jiin ya ja na xndaku ya jnuꞌun ni kaꞌan ya un nuu da. 
\s1 Nau kuu ja kuñaꞌnu ga 
\r (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) 
\p  
\v 46 Ɨɨn kɨvɨ ti ni ka kejaꞌa ndajaꞌa Jesús ka jikajnuꞌun jnaꞌan da na ndenu nau ɨɨn ɨɨn da kuu ja kuñaꞌnu ga.  
\v 47 Ko ni jini Jesús nava ka ndoꞌo ini da. Yukan ni kiꞌin ya ɨɨn suchi lulu, ni jani ya xiin ya,  
\v 48 ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Jiin jniñu ndiso ri na kachi ri ja nu na kundaꞌu ini ra ɨɨn suchi lulu siaꞌan, ti ja ni kuu ra ɨɨn yɨvɨ ni jantaꞌu ruꞌu. Ti ja jantaꞌu ra ruꞌu, ansu nɨnɨ ruꞌu jantaꞌu ra, chi suni jantaꞌu ra Yandios, ya ni taji ruꞌu vaji ri. Ja yukan kuu ja taka roꞌo ja ka ndoꞌo ini ja nukuu ga ja kuu taka ra naa ra, ja tu ka ndoꞌo vixi ini ra, yukan kuu ja kuñaꞌnu ga ―ni kachi ya. 
\s1 Jesús kaꞌan ya jiin ndajaꞌa ya ja na kuantaꞌu da yɨvɨ saꞌa jniñu ñaꞌnu jiin sɨvɨ ya 
\r (Mr. 9.38‑40) 
\p  
\v 49 Yukan ti ni kachi Juan jiin Jesús: 
\p ―Maestro, ni ka jini na ɨɨn chaa ja jiin sɨvɨ ni ni kenchaa da tachi xaan un kuaꞌan, ti ni ka nduxaan na jiin da, chi tu yaku da jiin yo ―ni kachi da. 
\p  
\v 50 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Tu kasɨ ra ja saꞌa da, chi chaa kenchaa tachi xaan nanu saꞌa ri, suni chindee da yoꞌo naa yo, chi tu kaꞌan da sɨkɨ yo ―ni kachi ya. 
\s1 Ni nduxaan Jesús nuu Jacobo jiin Juan 
\p  
\v 51 Nu kuan kuyajni kɨvɨ ja kee Jesús ñuyɨvɨ jaꞌa noꞌon ya andɨvɨ, ni chundee ini ya ti kuaꞌan ya ichi ñuu Jerusalén.  
\v 52 Ni taji ya uu chaa ka yoxnuu, ti chaa un ni ka jaꞌan ɨɨn ndañuu Samaria ka nduku da nuu kendo ya,  
\v 53 ko yɨvɨ Samaritano un tu ni ka jantaꞌu ja kendo ya yukan, chi ni ka jini ja Jerusalén kuaꞌan ya.  
\v 54 Yukan ti nu ni ka jini Jacobo jiin Juan ja yɨvɨ Samaritano un, tu ni ka jantaꞌu i Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, kuaꞌa ni jnuꞌun ti na taꞌu yo jniñu ja na jinu ñuꞌun andɨvɨ, ti na xnaa yo yɨvɨ Samaritano un, nanu ni saꞌa profeta Elías na janaꞌan―ni ka kachi da. 
\p  
\v 55 Yukan ti ni ndeꞌe Jesús nuu da naa da, ni nduxaan ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo naa ra, tu ka jini ra na jnuꞌun ka kaꞌan ra.  
\v 56 Chi ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, tu vaji ri ñuyɨvɨ jaꞌa ja xnaa ri yɨvɨ naa i, chi suꞌva, vaji ri vee nama ri sɨkɨ yɨvɨ naa i ―ni kachi ya. 
\p Yukan na ti kuankoyo da ɨnga ñuu tuku. 
\s1 Uu chaa ka kuni kiꞌin jiin Jesús 
\r (Mt. 8.19‑22) 
\p  
\v 57 Nɨ kuankoyo da ichi un, ti ni kenda ɨɨn chaa ni kachi jiin Jesús: 
\p ―Jitoꞌyo, kuni kiꞌin na jiin ni vasu savaꞌa ni ga ichi na kiꞌin ni, ti kiꞌin yo ―ni kachi da. 
\p  
\v 58 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Ñukuii un chi ka iyo yau kava ka yɨꞌɨ tɨ. Ti saa un suni ka iyo taka tɨ nuu ka ndetatu tɨ. Ko ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, va sa nanu iyo nuu ndetatu tɨꞌlɨ xini ri ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 59 Yukan ti ni kachi Jesús jiin ɨnga da: 
\p ―Kundikun ruꞌu na choꞌo ―ni kachi ya. 
\p Ti ni kachi chaa un: 
\p ―Jitoꞌyo, kundatu ni na kin chunduji na tata na xnakan, sa chaa na, ti na choꞌo ―ni kachi da. 
\p  
\v 60 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Jini ra ja ka iyo yɨvɨ un ja kanchuku i nanu ndɨyɨ, chi tu ka chunsoꞌo i jnuꞌun Yandios. Ti sia yɨvɨ un na chunduji jnaꞌan maa i. Ko roꞌo, kin xnaꞌan ra jnuꞌun Yandios nau yɨvɨ kuu kɨvɨkoyo i ndaꞌa maa ya, ja na taꞌu ya jniñu nuu i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 61 Yukan ti ni kenda ɨnga chaa ni kachi jiin ya: 
\p ―Jitoꞌyo, kuni kiꞌin na jiin ni, ko kundatu ni na kin kanxiaꞌu na jiin yɨvɨ ni ka kendo veꞌe na ―ni kachi da. 
\p  
\v 62 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Saꞌa yo nanu ja iyo yɨvɨ ni chisojnuꞌun ja na kin kunukuachi i nuu Yandios, ko tu kundee i jiin jnuꞌun ni chiso i un. Yɨvɨ un kuu nanu ɨɨn chaa kiꞌin latu da ja na kutu da itu da, ko tu kundee da xndɨꞌɨ da jniñu un. Ti yɨvɨ un tu kaxaan ja kunukuachi i nuu taꞌu Yandios jniñu ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni taji Jesús uni xiko uxi ndajaꞌa ya 
\c 10  
\p  
\v 1 Nu ni yaꞌa yukan na ti ni nakaji Jitoꞌyo Jesús uni xiko uxi ga yɨvɨ, ti ni taji ya ndɨ uu ndɨ uu da ka yoxnuu da kuankoyo da taka ñuu nuu kiꞌin maa ya,  
\v 2 ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Jniñu Yandios kuu nanu kɨvɨ ka nastutu yo triu, chi jandaa ndixia kuu ja, ja ni kuu ja teꞌnde triu un, ko jaku ni muzu iyo ja kin sajniñu un. Siaꞌan kuu yɨvɨ jaꞌa naa i, chi ndaꞌu ka saꞌa i ja tundo xndaku nuu i, chi kumani chaa kin xndaku un. Yukan kuu ja kaꞌan ri ja kakantaꞌu nuu maa Yandios, ya xiin jniñu un, ti na chuꞌun ya muzu kin nastutu jniñu un.  
\v 3 Kuankoyo naa ra, ko nduku ndee ra, chi taji ri roꞌo naa ra nanu rɨɨ ja kuaꞌan tɨ nuu kaꞌiin kuɨtɨ xaan.  
\v 4 Tu kundiso ra xuꞌun ni ñunu staa ja kuu ichi, ti tu kundaꞌa ra ndijña, ti koto jakuñɨ ra ja kanxiaꞌu konuꞌun ra jiin yɨvɨ ichi naa ra.  
\v 5 Nu ka kɨvɨ ra ɨɨn veꞌe ko xnaka kachi ra: “Na kukuee ja kuu veꞌe jaꞌa.”  
\v 6 Ti nu yukan kanchuku yɨvɨ vaꞌa ini, jiin jnuꞌun kukuee, ti na kuu ja kuu yɨvɨ un naa i. Ko nu tu vaꞌa ini yɨvɨ un, va tu kukuee kanchuku i. Kanxiaꞌu jiin i ti kuankoyo naa ra.  
\v 7 Kendo veꞌe nuu kanchuku yɨvɨ vaꞌa ini, ti kaji ra koꞌo ra ndoo na kuaꞌa yɨvɨ un nuu ra naa ra, chi ɨɨn chaa saꞌa jniñu, suni iyo ichi da ja kinyaꞌu da. Ti koto kakanuu ra naa ra ja ndukunuu ra ɨnga veꞌe. 
\p  
\v 8 Nu ni jakoyo ra ɨɨn ñuu naa ra, ti kaji vasu ndoo na kuaꞌa yɨvɨ nuu ra naa ra.  
\v 9 Saꞌa tajna yɨvɨ ka kuꞌu ka iyo yukan naa ra, ti kachi jiin i: “Jiin jniñu ñaꞌnu un ja ni ka jini ra ja, ja ni jaa kɨvɨ taꞌu Yandios jniñu, ti kuu kɨvɨ ra ndaꞌa ya na taꞌu ya jniñu nuu ra naa ra.”  
\v 10 Ko nu na jakoyo ra ɨɨn ñuu nuu tu kuantaꞌu yɨvɨ roꞌo naa ra, kekoyo ichi un, ti kachi naa ra:  
\v 11 “Undi tɨkacha ñuꞌun ñuu ra ja ni jnɨɨ jaꞌa ri naa ri, na kɨsɨ ri, ti yukan na kuu seña ja tu ni ka jantaꞌu ra ruꞌu naa ri. Ko kuñukuu ini ra ja, ja ni jaa kɨvɨ ja kɨvɨkoyo ra ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu ra naa ra”, kachi ra nuu yɨvɨ ñuu un.  
\v 12 Na kachi ri ja nu na chaa juicio, ti kaꞌnu ga kuu nundoꞌo ja kuu ñuu un, ti ansu yɨvɨ ñuu Sodoma ―kachi Jesús. 
\s1 Yɨvɨ ñuu ni ka nduniꞌin ini 
\r (Mt. 11.20‑24) 
\p  
\v 13 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―¡Na xaan ndaꞌu roꞌo yɨvɨ ñuu Corazín! ¡Na xaan ndaꞌu roꞌo yɨvɨ ñuu Betsaida! Sa ti ñuu Tiro jiin Sidón ni saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu un nava ni saꞌa ri nuu ñuu ra naa ra, va ja ni kuu naꞌan ni ka nakani ini yɨvɨ un niku, ti kuꞌun i saꞌma ndaꞌu, ti kuchi i yaa, ja na kuu seña i ja ni ka nakani ini i.  
\v 14 Ko na kachi ri ja kɨvɨ nu na chaa juicio, ti niꞌin ga kii nundoꞌo sɨkɨ ra ja kuu yɨvɨ ñuu Tiro jiin Sidón.  
\v 15 Ti roꞌo, yɨvɨ ñuu Capernaum, koto ndoꞌo ini ra ja nduñaꞌnu ga ñuu ra. Chi suꞌva nukuu ga ñuu ra, ti ndundaꞌu ga ja kuu taka ga ñuu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 16 Ti ni kachi ya nuu ndajaꞌa ya tuku: 
\p ―Nu ɨɨn yɨvɨ na kuantaꞌu jnuꞌun ri ja ka kaꞌan ra, ti ɨɨn ni kuu ja kuantaꞌu i ruꞌu. Ko yɨvɨ ja tu kuantaꞌu roꞌo naa ra, ɨɨn ni kuu ja tu kuantaꞌu i ruꞌu. Ti yɨvɨ tu ni jantaꞌu i ruꞌu, ɨɨn ni kuu ja tu kuantaꞌu i Yandios ja ni taji ruꞌu nuu ñuyɨvɨ jaꞌa ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni ka ndeokuñɨ ndɨ uni xiko uxi ndajaꞌa Jesús 
\p  
\v 17 Ni ka ndenda ndɨ uni xiko uxi chaa ni taji Jesús. Ni ka kusɨɨ ini da, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, undi tachi xaan un ni ka jandatu nuu na, ja ni ka ndaku niꞌin na sɨvɨ ni ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 18 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Siaꞌan chi jini ri ja, ja ni xnaa jaꞌuꞌu un jniñu ñaꞌnu maa, nanu ja ni sana ini, nanu iyo naa ini yo ti ndinchaa jinu ɨɨn taja nuu andɨvɨ.  
\v 19 Ti nuu ra naa ra ja ni jaꞌa ri jniñu ñaꞌnu, ti kuu kuañu ra sɨkɨ savaꞌni ga koo xi ndɨsuꞌma, ti kundee ra jiin savaꞌni ga ja jito uꞌu roꞌo, ti ni tundo jnaꞌan ra.  
\v 20 Ko tu kusɨɨ ini ra naa ra ja ka jandatu tachi xaan un nuu ra. Chi suꞌva na kusɨɨ ini ra, chi ja ni nakuni Yandios nau ka kuu ra, ti ni nakiꞌin ya roꞌo ndaꞌa maa ya ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni kusɨɨ ini Jesús 
\r (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) 
\p  
\v 21 Ti hora un ni kusɨɨ xaan ini Jesús ja ni saꞌa Espíritu Santo, ti ni kanajaa ya nuu Yandios: 
\p ―Tata na, nakanajaa na niꞌin ja kuu ni jitoꞌo ja taꞌu ni jniñu nɨ tuꞌu andɨvɨ jiin nɨ tuꞌu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi ni xnaꞌan ni taka jniñu ñaꞌnu ni nuu yɨvɨ ndaꞌu, ti ni ka chaku ini i. Chi suꞌva ni chisaꞌyɨ ni nuu yɨvɨ tuꞌva ja ndichi xini. Siaꞌan na koo jiin maa ni, Tata na, chi siaꞌan ni kuu ini maa ni ―ni kachi ya. 
\p  
\v 22 Yukan ti ni kaꞌan Jesús nuu yɨvɨ un: 
\p ―Maa tata ri ni nakuaꞌa ya taka jniñu jaꞌa nuu ri. Ti maa ɨɨn ni ya jini nau kuu inijnuni ruꞌu ja kuu ri seꞌe ya. Ti suni ma ɨɨn ni ruꞌu ja kuu ri seꞌe ya, jini ri nau kuu inijnuni maa Tata ri Yandios. Ti suni ruꞌu, ja kuu ri seꞌe ya, na xndaku ri nuu yɨvɨ nau kuu maa Tata ri Yandios ―ni kachi ya. 
\p  
\v 23 Yukan na ti ni ndeꞌe ya nuu chaa ka skuaꞌa jiin ya, ti ni kachi ya nuu maa ni da naa da: 
\p ―Kancha Yandios jiin taka yɨvɨ ka ndeꞌe i jiin nduchi i taka jniñu ñaꞌnu ja ka jini ra vijna.  
\v 24 Ti jandaa na kachi ri nuu ra naa ra, ja kuaꞌa xaan profeta ni kikoyo na janaꞌan, jiin taka chaa ni ka kuu rey, ni ka ñukuu ini da ja kuni da taka ja ka jini ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jini da. Suni ni ka ñukuu ini da ja kunsoꞌo da taka jnuꞌun ka jinisoꞌo ra jaꞌa vijna, ko tu ni ka jinisoꞌo da ―kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn chaa ñuu Samaria ja ni kundaꞌu ini da 
\p  
\v 25 Yukan na ti ɨɨn chaa xnaꞌan ley Israel un, ni kenda da ni jan kaꞌan da jiin Jesús, chi kuni kotojnuni da ya, ti ni jikajnuꞌun da ya: 
\p ―Maestro, ¿nau kuu ja saꞌa na ti ni taꞌu na ja kuchaku na nusa ja kuu saa ni? ―ni kachi da. 
\p  
\v 26 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―¿Nasa yoso nuu tutu ley Moisés, ti naa jnuꞌun kaꞌu ra yukan, nusa? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 27 Ti ni kachi chaa xnaꞌan ley un: 
\p ―Kachi ley un ja kuu ini nuu Jitoꞌyo Yandios jiin ni ini ni añu ra, jiin nɨ tuꞌu ra, undi jiin inijnuni ra, ti kundaꞌu ini nuu ñanijnaꞌan ra nanu kundaꞌu ini ra nuu maa ra ―ni kachi da. 
\p  
\v 28 Yukan na ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Jandaa kuɨtɨ ni nachiso ra. Ti nu siaꞌan na saꞌa ra, ti niꞌin taꞌu ra ja kuchaku ra ja kuu saa ni ―ni kachi ya. 
\p  
\v 29 Ko chaa xnaꞌan ley un, kuni nama da jnuꞌun ni kaꞌan da un nuu Jesús, ti ni kachi da: 
\p ―¿Ti nau kuu ñanijnaꞌan na nusa? ―ni kachi da. 
\p  
\v 30 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Na kani ri jnuꞌun nava ni jnaꞌan ɨɨn chaa ni jnaꞌan. Ni kenda da ichi ñuu Jerusalén, ti kuaꞌan da undi ñuu Jericó. Ko ichi un ni ka kenda uu ñakuiꞌna nuu da ja ni ka sakuiꞌna ndajniñu da. Ni ka kenchaa taka ja yɨndaꞌa da, jiin undi saꞌma da ni ka kiꞌin. Ni ka jaꞌa tau da, ti kuankoyo, ti ni kendo chaa un katuu da nanu ndɨyɨ.  
\v 31 Ti ndo ichi yukan ni yaꞌa ɨɨn sutu Israel. Ni jini da nuu katuu chaa un, ko tu ni veꞌe da nuu da, ti ni yaꞌa da ɨnga yuꞌu ichi un, ti ni yaꞌa da kuaꞌan da.  
\v 32 Suni ichi un ni yaꞌa ɨɨn chaa Israel ja kuu da ɨɨn ndajaꞌa nuu sutu levita naa da. Suni ni jini da nuu katuu chaa un, ko tu ni ndeꞌe da nuu chaa un, ti ni yaꞌa da kuaꞌan da.  
\v 33 Ko ɨɨn chaa ñuu Samaria, ja kuaꞌan da suni ichi yukan, ti nu ni jini da chaa katuu un, ni kundaꞌu ini da maa da.  
\v 34 Ni tuꞌva da nuu katuu chaa un, ti ni saꞌa da tajna nuu ni tuji chaa un jiin aceite, jiin vino yɨndaꞌa da un. Ti ni suku da nuu ni tuji un jiin saꞌma. Yukan na ti ni ndaniꞌin da chaa un, ni skaa da chaa sɨkɨ burru da, ti kuaꞌan da jiin da undi nuu iyo ɨɨn veꞌe ni kendo da. Ti ni jito vaꞌa da chaa jakuaa un.  
\v 35 Ti ɨnga kɨvɨ kuaꞌan chaa ñuu Samaria un, ko ni tava da uu xuꞌun plata, ti ni chunaa da nuu chaa xiin veꞌe un, ti ni kachi da: “Koto vaꞌa ni chaa jaꞌa, ti nu ni xnaa ga ni jiin da, ti na chunaa na nuu ni kɨvɨ nandeokuñɨ na”, ni kachi da.  
\v 36 Vijna ti kachi nuu ri, ¿nau ndɨ uni chaa un ni kundaꞌu ini nuu ñanijnaꞌan da nusa? ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 37 Ti ni kachi chaa xnaꞌan ley un: 
\p ―Chaa ni kundaꞌu ini un kuu chaa vaꞌa ―ni kachi da. 
\p Yukan na ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Kuaꞌan nusa, ti siuku nava ni saꞌa chaa un, ti kundaꞌu ini nuu taka yɨvɨ naa i ―ni kachi ya. 
\s1 Ni jaa Jesús veꞌe Marta jiin María 
\p  
\v 38 Ti ni siin Jesús ichi kuaꞌan ya, ti ni jaa ya ɨɨn ñuu lulu. Ti ɨɨn ñaꞌan nani Marta yukan, ni kana ña ya kuaꞌan ya veꞌe ña.  
\v 39 Ti iyo ɨɨn kuꞌu Marta ja nani ña María, ti María ni nukoo ña nuu jaꞌa Jesús, ti ni ñusoꞌo ña taka jnuꞌun kaꞌan ya.  
\v 40 Ko Marta kujneñu xaan ña jiin jniñu iyo ini veꞌe ña. Ti ni tuꞌva ña nuu Jesús, ti ni kachi ña: 
\p ―Jitoꞌyo, tu ndɨꞌɨ kuɨtɨ ini ni ja kuꞌu na María, ni xndoo maa ɨɨn ña saña jiin taka jniñu jaꞌa. Kachi ni jiin ña na chindee ña saña ―ni kachi ña. 
\p  
\v 41 Ko Jesús ni kachi ya: 
\p ―¡Marta! ¡Marta! Kujneñu xaan ra ti ndɨꞌɨ xaan ini ra jiin taka jniñu un.  
\v 42 Ko vijna iyo ɨɨn ja kanuu ga ja kuu jniñu ra un. Ti María ni nakaji ña ja kanuu ga un. Ti jankɨvɨ ga naa ini ña taka jnuꞌun ni ñusoꞌo ña vijna ―ni kachi ya. 
\s1 Xnaꞌan Jesús nasa kakantaꞌu yo nuu Yandios 
\r (Mt. 6.9‑13; 7.7‑11) 
\c 11  
\p  
\v 1 Ni kuu ja ɨɨn kɨvɨ kande Jesús jikantaꞌu ya nuu Yandios, ti nu ni ndɨꞌɨ ni jikantaꞌu ya, ti ɨɨn chaa kuu ndajaꞌa ya un, ni kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, xnaꞌan ni saña naa na nasa kakantaꞌu na, nanu ni xnaꞌan Juan nuu ndajaꞌa da ―ni kachi da. 
\p  
\v 2 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Suꞌva kaꞌan ra naa ra nuu ka jikantaꞌu ra: 
\q1 Tata yo Yandios, ja kancha ni andɨvɨ. 
\q1 Kava yɨñuꞌun yo nuu maa ni, chi maa ni kuu ja kuñaꞌnu ga. 
\q1 Jika na nuu ni ja yachi na kiji kɨvɨ taꞌu ni jniñu ñaꞌnu nuu nɨɨ tuꞌu ñuyɨvɨ. 
\q1 Ka kuni na ja yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa na kuandatu i jnuꞌun ni, nanu jandatu ángel kanchuku andɨvɨ. 
\q1  
\v 3 Ti kuaꞌa ni staa na kaji na vijna ja kuu ja ndendajnu na ɨɨn kɨvɨ ɨɨn kɨvɨ. 
\q1  
\v 4 Kuan kaꞌnu ini ni nuu kuachi ka saꞌa na, chi suni saña ka jankaꞌnu ini na nuu taka ja ka saꞌa yɨvɨ jiin na. 
\q1 Ti koto ma kuaꞌa ni jnuꞌun ja kotojnuni jaꞌuꞌu un saña, 
\q1 ti suꞌva nama ni saña nuu nundoꞌo un ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 5 Ti suni ni kachi ya: 
\p ―Saꞌa yo nanu ja nau roꞌo iyo ɨɨn yɨvɨ mani ra jiin, ti ñuu kuɨtɨ jaa ra veꞌe da, ti kana ra xini da, ti kachi ra: “Amigo, kuaꞌanuu ti uni staa nuu ri,  
\v 6 chi ɨɨn amigo ri kuaꞌan da viaje, sa ni nchaa da veꞌe ri, ti tu nau ja iyo ja kuaꞌa ri ja kaji da”, kachi da.  
\v 7 Ti kaꞌan chaa xiin veꞌe un undi ini veꞌe da: “Tu xnañaꞌan ra ruꞌu, chi tu kuu ndoko ri kuaꞌa ri ja kuni ra, chi ka kixi seꞌe kuachi ri jiin ri, ti vijna ndiꞌyu yuxeꞌe ri”, kachi da.  
\v 8 Ti kachi ri ja vasu tu kuni da ndoko da, vasu mani ra jiin da, ko vanuxia siin ra xnañaꞌan ra nuu da. Ti ndoko da kuaꞌa da ja kuni ra.  
\v 9 Ja yukan kuu ja na kachi ri: Kakantaꞌu nuu Yandios, ti na kuaꞌa ya ja kuni ra. Nduku taka ja vaꞌa ja iyo nuu ya, ti niꞌin ra.  
\v 10 Ti siin kakantaꞌu nuu ya undi niꞌin ra, nanu saꞌa ɨɨn yɨvɨ ja siin i skajan i yuxeꞌe undi na nuña, ti sa kɨvɨ i. 
\p  
\v 11 ¿Xi iyo ɨɨn roꞌo ja kuu tata suchi kuachi, xi kuaꞌa ra ɨɨn yuū nuu seꞌe ra nu ka jikan i staa nu? ¿Xi kuaꞌa ra ɨɨn koo nuu i nu ka jikan i chāká nu?  
\v 12 ¿Xi kuaꞌa ra ɨɨn ndɨsuꞌma nuu i nu ka jikan i ndɨvɨ nuu ra nu?  
\v 13 Roꞌo naa ra, vasu ka saꞌa ra kuachi, ko suni iyo jniñu vaꞌa ka saꞌa ra ja ka nduku ra ja vaꞌa ja kuu seꞌe ra. Ti suni siaꞌan Tata ra Yandios, ja kancha ya andɨvɨ, kuaꞌa ya Espíritu Santo nu siaꞌan na kakantaꞌu ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ka chakuachi da Jesús ja ndiso jniñu ya nuu jaꞌuꞌu 
\r (Mt. 12.22‑30; Mr. 3.19‑27) 
\p  
\v 14 Ti ɨɨn kɨvɨ ni keniꞌin Jesús tachi xaan un ja ni saꞌa ñɨꞌɨn ɨɨn chaa un. Ko ni kee tachi xaan un kuaꞌan, ti ni ndokaꞌan chaa ñɨꞌɨn un, so ni ka naa ini yɨvɨ jiin jniñu un.  
\v 15 Ko sava i ni ka kaꞌan: 
\p ―Keniꞌin chaa jaꞌa tachi xaan un, ko jiin sɨvɨ maa jaꞌuꞌu kuñaꞌnu un (ja suni nani Beelzebú), ja yɨndaꞌa taka tachi xaan un ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 16 Ko sava ga yɨvɨ un, ka kuni kotojnuni da ya, ti ka jikan da ɨɨn jniñu ñaꞌnu ja na koo nuu andɨvɨ.  
\v 17 Ko maa ya ja jini vaꞌa ya ndoo ka ndoꞌo ini i, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ndajaꞌa ɨɨn gobierno kusɨɨn ini da naa da ti kejaꞌa kanaa da naa da, ti gobierno un tu kuñɨɨ, chi naa. Ti nu tendɨꞌɨ ɨɨn familia kejaꞌa kanaa naa, ti familia un tu kuu kunchuku mani.  
\v 18 Suni siaꞌan kuu nu maa jaꞌuꞌu un na sasɨɨn jnaꞌan jiin tachi xaan un, ¿ti ka jani ini ra ja nasa kuñɨɨ jiin jniñu un nusa? Na kachi ri jaꞌa nuu ra chi ka kaꞌan ra ja jiin sɨvɨ jaꞌuꞌu un kuu ja keniꞌin ri tachi xaan un kuaꞌan.  
\v 19 Ti nu siaꞌan kuu, ti va suni yɨvɨ ka skuaꞌa jiin ra naa ra, suni kuu ja kuu keniꞌin i tachi xaan jiin sɨvɨ jaꞌuꞌu un. Ja siaꞌan ti ka stuu i ja maa ni ra ka yuji jiin jnuꞌun ka kaꞌan ra un.  
\v 20 Ko ruꞌu, jiin sɨvɨ maa Yandios keniꞌin ri tachi xaan un kuaꞌan. Yukan kuu ja, ja ni chaa jniñu ñaꞌnu Yandios ja kuu nuu ra naa ra. 
\p  
\v 21 Ti ja sɨkɨ jaꞌuꞌu un, saꞌa yo nanu ja ɨɨn ni kuu nu ɨɨn chaa kaña niꞌin xaan da ja ndito vaꞌa da veꞌe da, ti kaꞌiin vaꞌa ja ñavaꞌa da un.  
\v 22 Ko nu na chaa ɨnga chaa niꞌin ga ja kuu maa da, ti kundee chaa un jiin da, kuisonchaa da taka machete jiin espada ja ndito da veꞌe da jiin un, ti kɨvɨ da keniꞌin da taka ja ñavaꞌa chaa un. Ɨɨn ni kuu ja ni kundee ri jiin chaa uꞌu un, chi ni keniꞌin ri ndajaꞌa da un kuaꞌan. 
\p  
\v 23 Ti suni na kachi ri nuu ra naa ra sɨkɨ yɨvɨ ja tu kaꞌan vaꞌa sɨkɨ ri, ti yɨvɨ un jito uꞌu i ruꞌu. Yɨvɨ tu kejnaꞌan jiin ri, jachanuu i yɨvɨ ka kuni kejnaꞌan jiin ri ―kachi ya. 
\s1 Ɨɨn tachi xaan ja nandeokuñɨ 
\r (Mt. 12.43‑45) 
\p  
\v 24 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ɨɨn tachi xaan na xndoo ɨɨn chaa ti kiꞌin, kuaꞌan ti jikonuu nuu ñuꞌun ichi, nduku nuu ndetatu. Nu tu niꞌin, ti ndoꞌo ini: “Na nandeokuñɨ tuku ri veꞌe nuu ni kunde ri un.”  
\v 25 Ko nu ni najaa, ti jini ja iyo nuña ini chaa un nanu ɨɨn veꞌe iyo nuña, ja iyo ndoo, ja iyo nakoo.  
\v 26 Yukan na ti kiꞌin tachi un, ti kin kuaka uxia ga tachi xaan un ja jaku ga kanda ga ja kuu maa. Yukan na ti nchaa, ti ñdɨvɨkoyo kunchuku jiin chaa un. Yukan na ti chaa un viꞌi ga nduu da ansu nava ni kaa da undi nuu ―ni kachi ya. 
\s1 Kaꞌan Jesús nau yɨvɨ ndatu ga 
\p  
\v 27 Nɨ kaꞌan ga Jesús jnuꞌun un, ti ni kana koꞌo ɨɨn ñaꞌan kandichi maꞌñu yɨvɨ kuaꞌa un xini Jesús, ti ni kachi ña: 
\p ―¡Xaan ga ndatu ñaꞌan ni skaku niꞌin, ti ni skaxin ña niꞌin! ―ni kachi ña. 
\p  
\v 28 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ko suꞌva ndatu ga yɨvɨ ka jinisoꞌo jnuꞌun Yandios, ti ka jandatu i ―ni kachi ya. 
\s1 Chaa fariseo ka jikan da ɨɨn jniñu ñaꞌnu 
\r (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) 
\p  
\v 29 Ti ni ka nakuikonduu ni ga yɨvɨ kuaꞌa un nuu Jesús, ti ni kejaꞌa kaꞌan Jesús jnuꞌun jaꞌa: 
\p ―Taka yɨvɨ ka chaku vijna, tu kuni kuandatu i nuu Yandios, ka kuni i ja na saꞌa ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu i. Ko jankɨvɨ saꞌa ri jniñu ñaꞌnu un, chi nɨnɨ jiin vanuxii nundoꞌo ni jnaꞌan Jonás, chaa ni kuu profeta na janaꞌan, yukan ni kuu ja xnaꞌan ri.  
\v 30 Chi yɨvɨ ñuu Nínive ni ka nakuni i ja ni kaꞌan profeta Jonás maa jnuꞌun Yandios nuu i. Ti suni siaꞌan ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kaꞌan ri jnuꞌun Yandios nuu roꞌo naa ra vijna.  
\v 31 Suni ɨɨn ñaꞌan ni kuu reina ja ni taꞌu jniñu ɨɨn ñuu ichi sur, nandoto ña kɨvɨ na chaa juicio, kɨvɨ na kii xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna. Ti naa ini ña ndeꞌe ña nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna ja niꞌin ini i, chi maa ña undi jika xaan ni kii ña ja na kunsoꞌo ña jnuꞌun ndichi ni kaꞌan rey Salomón, na janaꞌan. Ti vijna kuñaꞌnu ga jniñu saꞌa ri ja kuu Salomón, ti roꞌo naa ra tu ka chunsoꞌo ra jnuꞌun xndaku ri nuu ra. 
\p  
\v 32 Ti ja kuu sɨkɨ ñuu Nínive, nuu ni jaꞌan profeta Jonás, ti yɨvɨ ni kunchuku ñuu un, nandoto i kɨvɨ na chaa juicio ja xndichi ya yɨvɨ kɨvɨ vijna, ti naa ini i ndeꞌe i nuu yɨvɨ kɨvɨ vijna, chi tendɨꞌɨ yɨvɨ ñuu Nínive ni ka nakani ini i na ni kaꞌan profeta Jonás jnuꞌun Yandios nuu i. Ko ruꞌu, chi kuñaꞌnu ga jniñu saꞌa ri ja kuu Jonás, ti roꞌo naa ra, tu ka chunsoꞌo ra tu nakani ini ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn yɨtɨ 
\r (Mt. 5.15; 6.22‑23) 
\p  
\v 33 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Tu ni ɨɨn yɨvɨ ja skuikun ɨɨn yɨtɨ, ti chisaꞌyɨ chii ɨɨn janu. Chi suꞌva kani i yɨtɨ un nuu sukun nava na kundijin nuu yɨvɨ ja kɨvɨ ini veꞌe.  
\v 34 Ti nduchi yo kuu nanu ɨɨn yɨtɨ ja kuu yɨkɨ kuñu yo, ti nuu nduchi ra iyo ndijin, ti suni siaꞌan iyo vaꞌa nɨ yɨkɨ kuñu ra. Ko nu nduchi ra tu kundijin, ti nasa kundijin na ichi kiꞌin ra nusa. Ti ñuñaa kuaꞌan ra nu siaꞌan, ti sana ini ra ti nduva ra. ¿Ti nasa ndoko ra ja ñaa xaan ichi kuaꞌan un nusa?  
\v 35 Koto yukun inijnuni ra jiin jnuꞌun kaꞌan ri nava tu naa ini ra.  
\v 36 Ko nu kujnuni vaꞌa ini ra jnuꞌun kaꞌan ri, ti tu naa ini ra, chi ñukuu ini ra. Chi ja ni nakuni ndijin ra ja ichi Yandios kuu nu kiꞌin ra nanu ja nu ndinchaa nduva yɨtɨ ja kundijin ichi kiꞌin ra ñuñaa ―ni kachi ya. 
\s1 Ni kanajiin Jesús nuu chaa fariseo jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel 
\r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) 
\p  
\v 37 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un, ti ɨɨn chaa fariseo ni kana da Jesús ja na kaji ya staa jiin da veꞌe da. Ni jaa ya veꞌe da, ti ni nukoo ya mesa ja kee ya staa jiin da.  
\v 38 Ko ni naa ini chaa fariseo un nu ni jini da, ja tu ni nandaꞌa ya nava iyo jnuꞌun ja xnaka ka nandaꞌa da tɨjnɨ jinu, sa ka yee da staa. 
\p  
\v 39 Ko maa Jitoꞌyo ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo chaa fariseo naa ra, ndundoo koꞌo ndundoo yajin ra, chi ndoꞌo ini ra ja ka iyo ndoo ra nuu Yandios, vasu jaku ga kanda ra. Ka kuu ra nanu yɨvɨ ka nakacha nɨnɨ ichi jata koꞌo i jiin yajin i, ko tu ka nakacha i ichi ini, vasu jñaꞌan ga ichi ini un. Siaꞌan ka kuu ra, chi ka ndoꞌo ini ra ja ka kuu ra yɨvɨ vaꞌa, vasu mani jnuꞌun kuiꞌna jiin taka ga jnuꞌun kueꞌe ka ñuꞌun ini ra.  
\v 40 ¡Yɨvɨ niꞌin ini ka kuu ra! ¡Xi tu jini ra ja Yandios ni saꞌa ya nɨ tuꞌu yɨkɨ kuñu ra jiin añu ra, ti ni jaꞌa ya inijnuni ra!  
\v 41 Ja yukan kuu ja nakani ini naa ra, ti nakuaꞌa taka ja ni ka jisonchaa ra nuu yɨvɨ ndaꞌu un. Siaꞌan na ti ka stuu ra ja, ja ni ka nundoo undi ini añu ra ja kuu nuu Yandios. 
\p  
\v 42 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo naa ra chaa fariseo! Chi ka siuku ra taka jniñu kuachi, ti tu ka siuku ra jniñu kanuu ja kuu nuu Yandios. Chi jakuu ni ka jaꞌa ra nuu taka ja ka ñavaꞌa ra, ka jaꞌa ra ja kuu nuu chaa junukuachi nuu Yandios. Ka jaꞌa ra jakuu nuu taka ja yɨꞌɨ xiko asun nanu ita tamino, jiin ruda, jiin savaꞌni ga ɨnga nuu yuku tajna, jiin yuku yɨꞌɨ xiko asun. Taka un ka saꞌa ra, ko ni ka naa ini ra jnuꞌun kanuu ga ja kaka ndaa ra nuu ichi Yandios, ti kuu ini ra nuu ya. Taka jaꞌa kanuu ga ja saꞌa ra, ti koto naa ini ra ja kuaꞌa ra taka nuu ja kaa ñavaꞌa ra un. 
\p  
\v 43 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo chaa fariseo naa ra! Chi ka jajnaꞌan ini ra jnuꞌun yɨñuꞌun ga nuu nukoo ra ini veñuꞌun Israel un. Ti kuni ra ja na kaꞌan yɨñuꞌun yɨvɨ jiin ra nuu yaꞌu.  
\v 44 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo ja ka xnaꞌan jiin chaa fariseo naa ra! Ka kuu ra nanu ñaña ndɨyɨ ja ni ndaꞌva chi ka yaꞌa yɨvɨ sɨkɨ, ko tu ka jini i ja kande ndɨyɨ chii un. Ti siaꞌan ka kuu roꞌo naa ra, chi yɨvɨ ka kandixia jnuꞌun ra, va tu chaku ini i ja jnuꞌun ra kuu nanu ndɨyɨ ja kuan teꞌyu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 45 Yukan ti ni nachiso ɨɨn chaa xnaꞌan ley un: 
\p ―Maestro, jiin jnuꞌun ni kaꞌan ni un suni ni kaꞌan ndevaꞌa ni sɨkɨ na naa na ―kachi da. 
\p  
\v 46 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―¡Suni xaan ga ndaꞌu tu roꞌo ja ka xnaꞌan ley! Kuaꞌa jnuꞌun ka xnaꞌan ra, ti taꞌu ra jniñu ja na siuku yɨvɨ jnuꞌun un naa i, vasu maa ra naa ra, tu ka siuku kuɨtɨ ra jnuꞌun un.  
\v 47 ¡Na ndaꞌu ra naa ra! Chi ka saꞌa ra nama nuu ñaña chaa ni ka kuu profeta na janaꞌan ja ni ka jaꞌni ndɨyɨ velu ra naa da.  
\v 48 Jiin jniñu ka saꞌa ra vijna, jini yo ja ka kejnaꞌan ini ra jiin jniñu ni ka saꞌa ndɨyɨ velu ra, chi maa da ni ka saꞌa ja ni ka jiꞌi profeta un. Ti vijna roꞌo naa ra, ka nasaꞌa ra nama nuu ñaña ndɨyɨ ni ka kuu profeta un.  
\v 49 Ja sɨkɨ yukan kuu ja undi janaꞌan ni kachi Yandios ɨɨn jnuꞌun ndichi: “Taji ri profeta ja na kaꞌan da jnuꞌun ri jiin chaa kuu apóstol nuu yɨvɨ naa i, ti sava da kaꞌni yɨvɨ da, ti sava ga da koto uꞌu yɨvɨ da naa da.”  
\v 50 Ko roꞌo naa ra jiin taka ga yɨvɨ ka iyo kɨvɨ vijna, chi kandiso ra nɨñɨ chaa ni ka kuu profeta ja ni ka jiꞌi da undi na ni nukoo ñuyɨvɨ.  
\v 51 Kandiso ra undi nɨñɨ Abel jiin nɨñɨ Zacarías, ja ni ka jaꞌni jnaꞌan ra janaꞌan sava maꞌñu altar jiin veꞌe ii ini veñuꞌun Israel un. Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja taka nundoꞌo un nanduku jnuꞌun Yandios, ti kii kuachi un sɨkɨ taka yɨvɨ kanchuku kɨvɨ vijna.  
\v 52 ¡Xaan ga ndaꞌu roꞌo chaa ka xnaꞌan ley! Chi jiin jnuꞌun ra ka jasɨ ra ja na chunsoꞌo yɨvɨ jnuꞌun Yandios. Ti ni maa ra tu ka kuni chunsoꞌo ra jnuꞌun ya, ni tu ka jaꞌa ra jnuꞌun ja kunsoꞌo yɨvɨ ka kuni skuaꞌa jnuꞌun ya ―ni kachi ya. 
\p  
\v 53 Ti nu ni kaꞌan Jesús taka jnuꞌun un, ti chaa ka xnaꞌan ley jiin chaa fariseo, ni ka kuɨtɨ xaan ini da nuu ya. Ti ni ka kejaꞌa ka xnañaꞌan da jiin tɨjnɨ jnuꞌun ka jikajnuꞌun da nuu ya,  
\v 54 ja ka nduku da na ndee nuu tu yuji ya ɨɨn jnuꞌun kaꞌan ya, nava yukan ti kuu kankuachi da sɨkɨ ya. 
\s1 Xndaku Jesús sɨkɨ jnuꞌun fariseo 
\r (Mt. 10.26‑27) 
\c 12  
\p  
\v 1 Ti nɨ kakuu da siaꞌan ti yachi xaan ni ka kututu tɨjnɨ mil yɨvɨ naa i, ti ni ka taka yɨvɨ ja undi ka jaxin jnaꞌan i naa i. Ti ni jakunchaa Jesús xndaku ya nɨnɨ nuu maa ni ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto maa ra naa ra jiin jnuꞌun ka kaꞌan chaa fariseo, chi yachi xaan kuan kuichanuu nanu keniꞌno levadura chii yujña staa stila. Ka kenda da nanu chaa vaꞌa ga, ko vanuxia mani jnuꞌun xndoñaꞌan kuu.  
\v 2 Chi tu iyo nɨ ɨɨn ja kendo saꞌyɨ ja kuu nuu Yandios, chi taka ni kenda nuu ndijin. Ni tu iyo ni ɨɨn ja yɨsaꞌyɨ ja tu kuni ndaa yo, chi taka ni kuni ndaa yo.  
\v 3 Ti taka jnuꞌun ni ka ndajnuꞌun xeꞌe ra jiin yɨvɨ, ti kenda ndijin vasu tu nau ɨnga yɨvɨ ni jinisoꞌo. Vasu ni ka jasɨ ra yuxeꞌe, ti ni ka ndajnuꞌun ra un, ko kuichanuu kiꞌin, ti ya yukan kani yɨvɨ jnuꞌun un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Xndaku ya sɨkɨ nau kuu ja na koyuꞌu yo 
\r (Mt. 10.28‑31) 
\p  
\v 4 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo naa ra, amigo ri, na kachi ri ja tu koyuꞌu ra koto ra yɨvɨ jaꞌni yɨkɨ kuñu, chi nu na kaꞌni i roꞌo ko nɨnɨ yɨkɨ kuñu ra kaꞌni i.  
\v 5 Ko na kachi ri nuu ra nau ɨɨn ja koyuꞌu ra ndeꞌe ra. Koyuꞌu ra Yandios, chi maa ya ndiso jniñu ñaꞌnu ja xnaa ndɨꞌɨ ya roꞌo, ti kuu chunde ya roꞌo nuu infiernu. Ti yukan ndixia kuu ja koyuꞌu ra ya. 
\p  
\v 6 Maa Yandios kuu ja kachi nasa koo jiin ra naa ra. Jini yo ja jandaa kuu yukan, chi undi uꞌun saa kuachi un, ka kuyaꞌu tɨ ja uu pesu, ko jito vaꞌa Yandios tɨ, chi ni ɨɨn tɨ tu naa ini ya.  
\v 7 Ti ja kuu roꞌo naa ra, chi undi ixi xini ra ni kaꞌu ya ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn. Yukan kuu ja koto xndiꞌi ra ini ra chi yaꞌu ga nchaa ra naa ra nuu Yandios ja kuu ɨɨn jnɨɨ saa kuachi un ―kachi Jesús. 
\s1 Yɨvɨ kaꞌan ndaa jaꞌa Cristo Jesús nuu ɨnga yɨvɨ 
\r (Mt. 10:32‑33; 12:32; 10:19‑20) 
\p  
\v 8 Siin Jesús xndaku, ti ni kachi ya: 
\p ―Ti na kachi ri ja taka yɨvɨ nu na kaꞌan ndaa i, ti stuu i ruꞌu nuu ɨnga yɨvɨ, suni ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, suni kaꞌan ndaa ri ja stuu ri yɨvɨ un nuu ángel ka junukuachi nuu Yandios.  
\v 9 Ko nu na chisaꞌyɨ i ruꞌu nuu yɨvɨ, suni siaꞌan skexiko ri yɨvɨ un nuu ángel ka junukuachi nuu Yandios, chi kachi ri ja tu ka yɨꞌɨ i jiin ri. 
\p  
\v 10 Suni na kachi ri ja savaꞌa ni ga yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa sɨkɨ ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, va iyo jnuꞌun kaꞌnu ini nuu i. Ko nu ɨɨn yɨvɨ na kaꞌan ndevaꞌa sɨkɨ Espíritu Santo, jankɨvɨ iyo jnuꞌun kaꞌnu ini nuu i.  
\v 11 Nu na jnɨɨ chaa ka kuñaꞌnu ini veñuꞌun Israel roꞌo naa ra, xi stisia, xi juez jnɨɨ da roꞌo naa ra, ti koto ma xndiꞌi ra ini ra naa ra ja nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra.  
\v 12 Chi nu na jaa hora kaꞌan ra, ti maa Espíritu Santo kachi nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra hora un ―ni kachi ya. 
\s1 Sɨkɨ ja tu kundio ini yo kuu riku yo 
\p  
\v 13 Ti ɨɨn yɨvɨ kandichi maꞌñu yɨvɨ kuaꞌa un ni kachi jiin Jesús: 
\p ―Maestro, kachi ni jiin ñani na, na kuaꞌa da tɨꞌlɨ ñuꞌun kuu taꞌu na ―kachi da. 
\p  
\v 14 Ko ni kachi Jesús: 
\p ―¿Ndoo kaꞌan ra siaꞌan? Ti tu kuu ri juez ja tejnaꞌan ri taꞌu ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 15 Ti suni ni kachi ya nuu yɨvɨ un: 
\p ―Ndeꞌe, koto vaꞌa maa ra naa ra, ti koto kundio ini ra ja kuñavaꞌa kuaꞌa ra ndajniñu ja kuu riku ra. ¿Ti va nu ja kuaꞌa xaan ja ñavaꞌa ra, ti nama un roꞌo ja kuchaku naꞌan ra nu? ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 16 Yukan na ti ni kaꞌan ya jnuꞌun jaꞌa nuu yɨvɨ un: 
\p ―Ni iyo ɨɨn chaa riko xaan ja ni ñavaꞌa kuaꞌa da ñuꞌun, ti vaꞌa xaan ni kuu itu da.  
\v 17 Ti ni kejaꞌa ndoꞌo ini chaa riko un: “¿Nasa saꞌa ri vijna? Ti tukaa ga nuña yaka nuu kuꞌun nɨñɨ ri.”  
\v 18 Yukan ti ni ndoꞌo ini da: “Suꞌva na saꞌa ri. Na kanu ndɨꞌɨ ri taka yaka ri, ti na saꞌa ri ɨɨn ja kaꞌnu ga, ti yukan kujaa savaꞌa ndɨꞌɨ ri nɨñɨ ri jiin taka ja ñavaꞌa ri.  
\v 19 Yukan ti kachi ri: Vijna ti kuaꞌa xaan ja ñavaꞌa ri ti kujaa ja kuu tɨjnɨ kuiya. Vijna ti na ndetatu ri, ti kaji koꞌo ri ja jnuꞌun sɨɨ ini”, kachi da, ndoꞌo ini da.  
\v 20 Ko ni kachi Yandios jiin da: “¡Chaa ñaa kuu ra! Ja tu jini ra ja jakuaa vijna kuū ra. ¿Ti ndoo kendo jiin taka ja ñavaꞌa ra un nusa”? ni kachi ya.  
\v 21 Siaꞌan ka jnaꞌan yɨvɨ kandio ini ja kuu riku i naa i, ti tu ka nakututu ini i ja kuu taꞌu i nuu Yandios, naa i ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jito Yandios yɨvɨ ya 
\r (Mt. 6.25‑34) 
\p  
\v 22 Yukan sa ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Na kachi ri nuu ra naa ra, ja koto maa xndiꞌi ra ini ra ja kuu ja kaji ra, ja na kuchaku ra, xi ja kuu saꞌma kuꞌun ra naa ra.  
\v 23 Chi nu ni jaꞌa Yandios ja kuchaku ra, va suni kuaꞌa ya ja kaji ra jiin saꞌma kuꞌun ra.  
\v 24 Ndeꞌe naa ra nasa chaku tɨkaka un. Tu naa jniñu ka saꞌa tɨ ja nastutu tɨ ini yaka tɨ, ko maa Yandios jito ya tɨ ja ka yee tɨ. ¿Ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja kuu kuɨtɨ un nu?  
\v 25 ¿Ko ndoo niꞌin ra naa ra vasu na xndiꞌi xaan ini ra jiin ja kuchaku ra, xi ja kundii kusuku ra yukan? Tu nijniñu ja siaꞌan ka xndiꞌi xaan ini ra, chi ni tu niꞌin ra ja vaꞌa ga ja kuu ra.  
\v 26 Nu tu kuu saꞌa ra vasu ɨɨn jniñu lulu siaꞌan, ¿ti ndoo xaan ka ndɨꞌɨ ini ra ja kuu taka ga ja kuchaku ra nusa? 
\p  
\v 27 Ko ndeꞌe naa ra, nasa jaꞌnu ita yuku un, ti tu jini yo nasa jaꞌnu, ko vii xaan kanda. Ko na kachi ri ja ni rey ni nani Salomón na janaꞌan, tu ni suku da nanu ita yuku un, vasu vii xaan ni kaa saꞌma da.  
\v 28 Ti maa Yandios skuaꞌnu ya ita yuku un, ti vii xaan na skutu ya i. Ko vasu vii xaan kanda vijna, ti ijña ja ni ichi, ti kaꞌma ya nuu ñuꞌun ini horno. Ja yukan kuu ja nu siaꞌan saꞌa Yandios, ja jito ya ita yuku un, ¿ti ansu kanuu ga roꞌo naa ra ja jito vaꞌa ya roꞌo naa ra nu? Ko ka ndɨꞌɨ xaan ini ra, chi tu kandixia ndaa ra ja maa Tata ra Yandios jito vaꞌa ya roꞌo naa ra.  
\v 29 Ja yukan kuu ja tu nakukutu ini ra kuyaku ra ja nduku ra nasa kaji ra, nasa koꞌo ra.  
\v 30 Chi taka un ka nduku yɨvɨ naa i ja tu ka nakuni i nau kuu Yandios, ko roꞌo naa ra, iyo ɨɨn Tata ra ja kuu Yandios kancha andɨvɨ, ti ja jini ya ja taka un ka nandɨꞌɨ ra naa ra.  
\v 31 Ti roꞌo naa ra kukutu ini ja na kɨvɨ ra ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu ra naa ra. Ti nu na kundio ini ra un, ti kuaꞌa ya taka ja ka nandɨꞌɨ ra ja kuchaku ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Nasa niꞌin yo yaji yo 
\r (Mt. 6.19‑21) 
\p  
\v 32 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Koto yuꞌu ra naa ra chi ka kuu ra nanu ɨɨn ataju lulu rɨɨ, ja ndito vaꞌa jitoꞌo tɨ maa tɨ, ti ruꞌu ndito vaꞌa ri roꞌo naa ra. Ti maa Tata ri ja ni jaꞌa ya jnuꞌun ja na ndɨvɨ ra ñuu nuu taꞌu ya jniñu.  
\v 33 Ti koto xndiꞌi ini ra ja niꞌin ra kuaꞌa ndajniñu nuu ñuyɨvɨ jaꞌa. Vaꞌa ga kuaꞌan ti xiko ra taka ja ka ñavaꞌa ra, ti kuaꞌa xuꞌun un nuu yɨvɨ ndaꞌu naa i. Siaꞌan ti sa nakaya taꞌu ra nuu Yandios ja kancha ya andɨvɨ, ti yukan tu kututu nanu nu savaꞌa yo xuꞌun ini ɨɨn jajnu. Ti andɨvɨ yukan tu kɨvɨ ñakuiꞌna, ni tikixin tu kɨvɨ tɨ ja stɨvɨ tɨ.  
\v 34 Ti savaꞌni ga nanu ndoꞌo ini ra ja nakaya ra yaji ra, ti yukan kundio ini ra ja na niꞌin ra ―ni kachi ya. 
\s1 Na kotuꞌva yo kɨvɨ chaa Jesús 
\p  
\v 35 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Vaꞌa nusa, ti suni koto maa ra naa ra, kotuꞌva ra ja kuu kɨvɨ nchaa jitoꞌo ra,  
\v 36 nanu ɨɨn muzu ja kayu kayu ni candil da, ja ndatu da jitoꞌo da vendi da nu ni jaꞌan da ɨɨn viko nandaꞌa. Ti muzu un kuiña da yuxeꞌe savaꞌni ga hora na nchaa amu da.  
\v 37 Ko ndatu muzu un, nu na nchaa jitoꞌo da ti kuni da ja ndito muzu da. Ti na kachi ri ja maa jitoꞌo da un, suꞌva kuanukuachi da, chi savaꞌa da mesa da, ti kana da muzu da un ja na nukoo da ti kee da staa.  
\v 38 Ti kee vaꞌa muzu un nu ndito da savaꞌni ga hora na nchaa jitoꞌo da, vaꞌa ni ñuu, xi kuan ndii ni ga.  
\v 39 Ndeꞌe naa ra, sa ti ɨɨn chaa xiin veꞌe ja jini da na hora jaa ñakuiꞌna veꞌe da ɨɨn jakuaa, va kondito da, ti tu kuaꞌa da jnuꞌun ja sakuiꞌna veꞌe da, ti tava ndajniñu da.  
\v 40 Ja yukan kuu ja suni kotuꞌva ra naa ra, chi jaa ɨɨn kɨvɨ, ti sana ini ra, ti nchaa ruꞌu, ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―ni kachi ya. 
\s1 Sɨkɨ muzu vaꞌa jiin muzu tu jandatu 
\r (Mt. 24.45‑51) 
\p  
\v 41 Yukan ti ni jikan jnuꞌun Pedro ya: 
\p ―Jitoꞌyo, ¿nuu taka maa ni na ni kaꞌan ni jnuꞌun jaꞌa, xi ni kaꞌan ni ja kuu tendɨꞌɨ yɨvɨ nu? ―ni kachi da. 
\p  
\v 42 Ti ni kachi maa Jitoꞌyo: 
\p ―Chaa kuu muzu vaꞌa ja junukuachi ndaa un, ti kanu ini chaa xiin veꞌe un ja na kɨndaꞌa da uu ga muzu un, ti suni jiin hora na kuaꞌa da ja kaji uu ga muzu un.  
\v 43 Ndatu chaa kuu muzu un nu na najaa chaa xiin veꞌe un, ti kuni da chaa siuku da nava ni taꞌu jniñu nuu da.  
\v 44 Ti na kachi ndaa ri ja kusɨɨ ini maa jitoꞌo da un, ti xndoo da chaa ja na kɨndaꞌa da taka ja ñavaꞌa da un.  
\v 45 Ko nu chaa junukuachi un na saꞌa ndevaꞌa da, chi ndoꞌo ini da ja kukuee ga jitoꞌo da un, ti kejaꞌa nduxaan da nuu uu ga muzu un, jiin ñaꞌan ka junukuachi, ti kejaꞌa kaji koꞌo da ti kejaꞌa najini da.  
\v 46 Yukan ti iyo naa ini da ti nchaa jitoꞌo da. Ti kuaꞌa da tau chaa un jiin ɨɨn nundoꞌo ja jnaꞌnu ndatu da. Siaꞌan ka jnaꞌan yɨvɨ tu ka ñukuu kuɨtɨ ini i Yandios. 
\p  
\v 47 Ko muzu ja tu chunsoꞌo taka jniñu kuni jitoꞌo da ja saꞌa da, vasu jini da jniñu taꞌu jitoꞌo da, ti tu jandatu da ja siuku da taka nava kuni jitoꞌo da, ni tu iyo tuꞌva da ja kuu kɨvɨ nchaa jitoꞌo da. Ti muzu un, ndoꞌo xaan da.  
\v 48 Ko muzu ja tu jini na jniñu kuni jitoꞌo da ja saꞌa da, ti saꞌa da ɨɨn jniñu ja tu jajnaꞌan ini jitoꞌo da, ti muzu un jaku ni ndoꞌo da. Chi vanuxia tu ni kujnuni ini da naa jniñu kuni jitoꞌo da. Suni siaꞌan kuu jiin ɨɨn yɨvɨ ni kutuꞌva vaꞌa chi kuaꞌa ja nakuaꞌa i jnuꞌun, chi jitoꞌo i kuni ja na kuanukuachi vaꞌa i nuu da, ti na siuku ndaa i jiin taka jniñu ni taꞌu da nuu i ―ni kachi ya. 
\s1 Ja sɨkɨ Jesús, ti kusɨɨn ini yɨvɨ naa i 
\r (Mt. 10.34‑36) 
\p  
\v 49 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ruꞌu ni chaa ri, ko so ja na skuikun ri ñuꞌun, nanu ka nakaꞌma yo icha ja na ndundoo yuku. Chi ka iyo sava yɨvɨ ja nasaꞌa ndoo ri undi ini añu i, ko ka iyo sava yɨvɨ niꞌin ini, ti ja kuu yɨvɨ un, kuu ri nanu ɨɨn ñuꞌun nuu ka nakaꞌma yɨvɨ yuku, chi xnaa ri yɨvɨ un. Chi yukan kuu ja ve saꞌa ri.  
\v 50 Ko iyo ɨɨn nundoꞌo kii sɨkɨ ri, nanu nundoꞌo jnaꞌan ɨɨn yɨvɨ kekaꞌnu chii nducha. Ti kukuiꞌya xaan ini ri jiin nundoꞌo jaꞌa undi na siuku ndɨꞌɨ ri.  
\v 51 ¿Xi ka jani ini ra ja ni chaa ri, ti saꞌa ri ja na kunchuku mani yɨvɨ naa i nuu ñuyɨvɨ jaꞌa nu? Ko na kachi ri ja tuu. Chi suꞌva kusɨɨn ini yɨvɨ naa i ja sɨkɨ ruꞌu.  
\v 52 Ti undi vijna kejaꞌa kusɨɨn ini yɨvɨ ja sɨkɨ ruꞌu. Chi nu ka iyo uꞌun yɨvɨ ini ɨɨn veꞌe, uni yɨvɨ un kuantaꞌu i ruꞌu, ti uu ga yɨvɨ un, tu kuantaꞌu i ruꞌu.  
\v 53 Ti chunsama ini tata jiin seꞌe ja tu kunchuku mani ti koto uꞌu jnaꞌan i. Ti koto uꞌu nana jiin seꞌe sɨꞌɨ, ti seꞌe sɨꞌɨ jiin nana. Koto uꞌu seꞌe janu un jiin nana chiso, ti nana chiso un jiin seꞌe janu ―ni kachi ya. 
\s1 Nasa na kani kɨvɨ 
\r (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) 
\p  
\v 54 Ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kaꞌan tuku ya nuu yɨvɨ kuaꞌa un. Ti ni kachi ya: 
\p ―Nu ni ka jini ra nuu kuꞌiin viko ichi nuu kee ndikandii, ti ka kaꞌan ra ja kuaꞌi sau, ti siaꞌan kuu ndixia.  
\v 55 Ti nu ni kejaꞌa kee tachi ichi vee, ti ka kaꞌan ra ja nandii, ti jandaa ndixia kuu.  
\v 56 Ko chaa ñaa xini ka kuu ra, vasu tuꞌva ra, ko ka xndoñaꞌan ra. Chi ka jini vaꞌa ra nasa nakani kɨvɨ nuu andɨvɨ jiin ja ndenda nuu ñuꞌun, ¿ti nasa kuu ja tu ka chaku ini ra nau ja kuu ruꞌu, ja saꞌa ri taka jniñu ñaꞌnu kɨvɨ vijna nusa? ―ni kachi ya. 
\s1 Kanuu ndumani yo jiin yɨvɨ jito uꞌu yoꞌo 
\r (Mt. 5.25‑26) 
\p  
\v 57 Siin xndaku Jesús nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Kani ini nuu jniñu ñaꞌnu saꞌa ri, nanu ja ka nakani ini ra nasa ndumani ra jiin yɨvɨ kankuachi jaꞌa ra.  
\v 58 Chi nu ɨɨn yɨvɨ na kankuachi jaꞌa ra, ti kiꞌin ra veꞌe sticia. Xnakan ndajnuꞌun mani naa ra ichi kuankoyo ra ti na kukuee, nava tukaa ga kiꞌin da jiin ra veꞌe sticia, chi nakuaꞌa juez un roꞌo nuu policia, ti chindiꞌyu da roꞌo vekaa.  
\v 59 Ti na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja tu kaña ra yukan undi nu tu chunaa ndɨꞌɨ ra xuꞌun tau ra un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Kanuu ja na nakani ini yo nuu kuachi yo 
\c 13  
\p  
\v 1 Ti kɨvɨ yukan ni ka chakoyo tɨjnɨ chaa, ti ni ka jani da jnuꞌun nuu Jesús nava ni saꞌa gobernador Pilato jiin tɨjnɨ chaa ñuu Galilea, ja nanu ka jaꞌni da kuɨtɨ ja soko da nuu Yandios ni jakoyo soldado Pilato ti ni ka jaꞌni da chaa Galilea un, ti undi ni ka nasakanuu nɨñɨ da jiin nɨñɨ kuɨtɨ un.  
\v 2 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Va nu ja siaꞌan ni ka jnaꞌan chaa un, ti ka ndoꞌo ini ra ja iyo ga kuachi maa da ja kuu taka ga chaa ñuu Galilea un.  
\v 3 Ko na kachi ri ja tuu. Chi roꞌo naa ra, nu tu nakani ini ra nuu kuachi ra, ti suni jnaꞌnu ndatu ra ti xnaa ra maa ra.  
\v 4 ¿Xi ka jani ini ra ja ndɨꞌɨ xiaꞌun uni yɨvɨ ja ni ka jiꞌi chii torre Siloé na ni nduva sɨkɨ da, xi ni iyo ga kuachi chaa un ja kuu taka ga yɨvɨ kanchuku ñuu Jerusalén nu?  
\v 5 Ko na kachi ri ja tuu. Chi roꞌo naa ra, nu tu nakani ini ra nuu kuachi ra, ti suni jnaꞌnu ndatu ra ti xnaa ra maa ra ―ni kachi ya. 
\s1 Sɨkɨ nutɨchɨ vixi ja tu jaꞌa tɨchɨ 
\p  
\v 6 Yukan ti ni kachi Jesús jnuꞌun jaꞌa, ja xnaꞌan ya nau kuu yɨvɨ ja tu siuku jnuꞌun xndaku Yandios: 
\p ―Kuu i nanu ɨɨn nutɨchɨ vixi ja kandichi nuu ñuꞌun ɨɨn yɨvɨ, ti chaa xiin un jan nduku da tɨchɨ vixi xini yujnu un, ko tundo niꞌin da.  
\v 7 Yukan na ti ni kachi da jiin chaa ndito ñuꞌun da un: “Vijna ti ja ni kuu uni kuiya kin nduku ri tɨchɨ vixi xini yujnu jaꞌa, ko tu jaꞌa ni ɨɨn tɨchɨ. Kiꞌin ti kaꞌncha ra vaꞌa ga, chi so xnañaꞌan kandichi nuu ñuꞌun jaꞌa”, ni kachi da.  
\v 8 Ko ni kachi chaa ndito ñuꞌun un: “Taa, sia ni na kundichi tɨꞌlɨ ga kuiya vijna, na staya na ñuꞌun jaꞌa, ti na chiꞌi na jaꞌan.  
\v 9 Na ndeꞌe yo nu tu kuun tɨchɨ xini ɨnga kuiya. Ti nu tuu, ti sa kaꞌncha ni”, ni kachi muzu un ―ni kachi ya. 
\s1 Ɨɨn kɨvɨ ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn ñaꞌan ni kuu tɨꞌɨ sɨkɨ 
\p  
\v 10 Ni kuu ja ɨɨn kɨvɨ ndetatu, kande Jesús ini ɨɨn veñuꞌun Israel ja xnaꞌan ya,  
\v 11 ti yukan kande ɨɨn ñaꞌan ja, ja ni kuu xiaꞌun uni kuiya kuꞌu ña. Ja ni kuu tɨꞌɨ sɨkɨ ña ni saꞌa ɨɨn tachi xaan, ti tu kuu kuɨtɨ kaka ndaa ña.  
\v 12 Ti nu ni jini Jesús maa ña, ni kana ya ña, ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo ñasɨꞌɨ, vijna ti nduvaꞌa ra jiin kueꞌe ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 13 Ti ni chuxndee ya ndaꞌa ya xini ña, ti hora ni, ni ndokuɨñɨ ndaa ña. Ti ni kejaꞌa ña nakanajaa ña Yandios.  
\v 14 Ko chaa ndiso jniñu ini veñuꞌun un, ni kuɨtɨ ini da, chi Jesús ni saꞌa ya tajna kɨvɨ ndetatu un. Ti ni kachi da nuu yɨvɨ un naa i: 
\p ―Iyo iñu kɨvɨ ja saꞌa yo jniñu, ti nuu ɨɨn kɨvɨ un kikoyo ra ja nduvaꞌa ra, ti ansu ja kikoyo ra kɨvɨ ndetatu jaꞌa ―ni kachi da. 
\p  
\v 15 Ko ni kachi Jitoꞌyo jiin da: 
\p ―Chaa xndaꞌu ka kuu ra. ¿Va nu tu ka ndaji ra xndɨkɨ ra naa ra xi burru ra ja kin skoꞌo ra tɨ nducha ɨɨn kɨvɨ ndetatu nu?  
\v 16 Ti ñaꞌan jaꞌa ja kuu ña ñanijnaꞌan tata yo Abraham na janaꞌan, chi na kaa ni ndikun ña xiaꞌun uni kuiya ni saꞌa jaꞌuꞌu un. ¿Xi tu kuu kenchaa yo kueꞌe jnaꞌan ña un vijna kɨvɨ ndetatu nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 17 Ti nu ni kaꞌan ya siaꞌan, ti ni kukanuu chaa jito uꞌu ya un, ko taka ga yɨvɨ kuaꞌa un ni ka kusɨɨ ini jiin jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya un. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn ndɨkɨn lulu 
\r (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) 
\p  
\v 18 Yukan na ti ni kachi Jesús: 
\p ―Na kaꞌan ri ɨɨn jnuꞌun nuu ra nava kuni ra nasa kuu ja ka nakaya yɨvɨ taꞌu Yandios jniñu nuu i.  
\v 19 Siaꞌan kuu nanu ɨɨn ndɨkɨn lulu, ja nu ni xndee ɨɨn yɨvɨ nuu ñuꞌun i, ti yukan kejaꞌa jaꞌnu undi kuu ɨɨn yujnu kaꞌnu xaan, ti yukan ka jaꞌan saa un ka saꞌa tɨ taka tɨ nuu ndaꞌa yujnu un ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun levadura 
\r (Mt. 13.33) 
\p  
\v 20 Suni ni kaꞌan tuku Jesús: 
\p ―Siaꞌan ka nakaya yɨvɨ taꞌu Yandios jniñu nuu.  
\v 21 Kuu i nanu ɨɨn levadura ja kiꞌin ɨɨn ñasɨꞌɨ ti sakanuu ña jiin uni kilo yuchi triu, ti saꞌa levadura un ja na najinu nɨ tuꞌu chii yujña un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Yɨɨ ja ka kɨvɨ yo nuu taꞌu Yandios jniñu 
\r (Mt. 7.13‑14, 21‑23) 
\p  
\v 22 Ichi kuaꞌan Jesús ñuu Jerusalén xnaꞌan ya nuu yɨvɨ ini veñuꞌun Israel taka ñuu nuu yaꞌa ya kuaꞌan ya.  
\v 23 Ti ni kenda ɨɨn chaa ni jikajnuꞌun ya, ti ni kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, ¿Jandaa kuu ja jaku ni yɨvɨ kuu ja ketaꞌu i nu? ―ni kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p  
\v 24 ―Nduku ndee naa ra ti kɨvɨkoyo ra ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Nduku ndee ra nanu yɨvɨ kuni kɨvɨkoyo i ɨɨn veꞌe nuu iyo ɨɨn yuxeꞌe lulu. Chi na kachi ri nuu ra naa ra ja nde kuaꞌa yɨvɨ ka kuni kɨvɨkoyo i ñuu nuu taꞌu ya jniñu, ko tu ka naniꞌin i ichi,  
\v 25 chi maa Yandios nakasɨ ya yuxeꞌe nava tukaa kɨvɨkoyo i. Kasɨ ya nanu ɨɨn chaa xiin veꞌe ja ndokuɨñɨ da ti kasɨ da yuxeꞌe da, ti tukaa kuaꞌa da jnuꞌun kɨvɨkoyo yɨvɨ veꞌe da. Vasu na kendo i ichi fuera ti kachi i: “Jitoꞌyo, kuni kɨvɨkoyo na nuu taꞌu ni jniñu.” Ko kachi ya: “Tu kuantaꞌu ri roꞌo naa ra, ni tu jini ri naa ichi vekoyo ra naa ra”, kachi ya.  
\v 26 Yukan ti kejaꞌa ra kachi ra naa ra: “Ko ka jini na maa ni, chi taka yo ni ka yee staa, ti maa ni, ni xnaꞌan ni jnuꞌun ni nuu ñuu na naa na”, kachi ra.  
\v 27 Ko maa ya chi kachi tuku ya: “Ja ni kachi ri ja tu jini ri naa yɨvɨ ka kuu ra. Kuanchaꞌa naa ra, roꞌo ja ka saꞌa jniñu ndevaꞌa naa ra”, kachi ya. 
\p  
\v 28 Yukan na ti kejaꞌa ra ndeꞌe ra naa ra ti kuꞌyu jnuꞌun ra sɨkɨ jnuꞌun kuiꞌya ini. Chi kuni ra nuu chaa janaꞌan, ja ni ka kuu tata yo, Abraham, Isaac, jiin Jacob jiin taka ga profeta janaꞌan ja kaꞌiin da nuu taꞌu Yandios jniñu, ti roꞌo sa suꞌva kekoyo ra kiꞌin ra fuera naa ra.  
\v 29 Chi chakoyo yɨvɨ kaꞌiin ndɨ kuun jikɨ ñuyɨvɨ, ichi ninu, ichi vee, ichi nuu kaña ndikandii, jiin ichi nuu kee ndikandii, ti nukoo i ti kaji i ini ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu.  
\v 30 Ko kuaꞌa yɨvɨ ndaꞌu ja tu kuñaꞌnu vijna, ti yɨvɨ un kuu ja nduñaꞌnu ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu. Ti kuaꞌa yɨvɨ ka kunuu vijna, ti yɨvɨ un ndundaꞌu i nuu taꞌu Yandios jniñu ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni iyo jnuꞌun kuiꞌya ini Jesús sɨkɨ ñuu Jerusalén 
\r (Mt. 23.37‑39) 
\p  
\v 31 Ti suni kɨvɨ un ni jakoyo sava chaa fariseo un, ti ni ka kachi da jiin Jesús: 
\p ―Vaꞌa ga ja na kee ra ñuu jaꞌa ti kiꞌin ra, chi rey Herodes kuni kaꞌni da roꞌo ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 32 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Kuankoyo naa ra nuu Herodes, ja kuu da chaa kuaꞌan, chi kuni kaꞌni da ndɨyɨ, ti kachi ra jiin chaa un: “Ndeꞌe, vijna jiin ijña keniꞌin ri tachi xaan un kinkoyo, ti isa sa xndiꞌi ri jniñu un.”  
\v 33 Ko siin ri ichi kuaꞌan ri vijna, ijña, jiin isa, ¿xi vatuni ja kuū ɨɨn profeta Yandios fuera ñuu Jerusalén xino? ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 34 Yukan ti ni kachi ya sɨkɨ yɨvɨ ñuu Jerusalén: 
\p ―Roꞌo, yɨvɨ ñuu Jerusalén, ja ka jaꞌni ra profeta najanaꞌan, chaa ni kaꞌan jnuꞌun Yandios, ti ka jaꞌa ra yuu sɨkɨ chaa ka kaꞌan jnuꞌun Yandios ja ni taji ya. Nasa jinu ni kundaꞌu ini ri nuu ra naa ra, ja nama ri roꞌo nuu nundoꞌo un nanu saꞌa chuun ja kana tɨ seꞌe kuachi tɨ ja na ndututu chii ndijin tɨ, ko tu ni ka jantaꞌu ra naa ra.  
\v 35 Vijna na nusa, ti na xndoo ri roꞌo naa ra jiin ñuu ra. Chi na kachi ri jiin ra ja jankɨvɨ ga kuni ra ruꞌu naa ra undi na jaa kɨvɨ ja kachi ra naa ra: “Ñaꞌnu na koo maa rey yo, chi Tata yo Yandios ni taji ya maa chaa ja ndiso jniñu ñaꞌnu nuu ya”, kachi ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa ni iin kuɨñɨ 
\c 14  
\p  
\v 1 Ɨɨn kɨvɨ ndetatu ni kuu, na ni kana ɨɨn chaa fariseo kuñaꞌnu un Jesús, ni jan kaji ya staa veꞌe da, ti sava ga chaa fariseo un ka jito yuꞌu da Jesús.  
\v 2 Ti nuu kande Jesús yukan kande ɨɨn chaa ndoꞌo kueꞌe kuɨñɨ.  
\v 3 Yukan ti ni jikajnuꞌun ya chaa ka xnaꞌan ley Israel un jiin chaa fariseo, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Kuu saꞌa yo tajna ɨɨn yɨvɨ kuꞌu ja kuu kɨvɨ ndetatu, xi tuu nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 4 Ti ni ka jasɨ yuꞌu yɨvɨ un, tukaa ni ka kaꞌan. Ti maa ya ni jnɨɨ ya chaa kuꞌu un, ni saꞌa ya tajna da, ti ni kachi ya jiin da ja na kiꞌin da.  
\v 5 Yukan ti ni kachi ya jiin chaa fariseo un: 
\p ―¿Nu ɨɨn ɨɨn ra na kanakava ɨɨn seꞌe ra xi ɨɨn xndɨkɨ ra ini soko, ti tu tava ra tɨ hora ni, vasu kuu ɨɨn kɨvɨ ndetatu nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 6 Yukan na ti tukaa ni kuu ndeokani chaa un ɨɨn jnuꞌun maa da. 
\s1 Yɨvɨ ni ka jaꞌan ɨɨn viko nandaꞌa 
\p  
\v 7 Nu ni jini Jesús ja ka nakaji yɨvɨ ni ka jakoyo viko un nuu vaꞌa ga ja kunchuku i nuu mesa un, ti ni xndaku ya ɨɨn jnuꞌun nuu i, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 8 ―Nu na kana yɨvɨ roꞌo ɨɨn viko nandaꞌa naa ra, koto nukoo ra nuu silla kanuu ga un, chi tu jini ra xi jaa ɨɨn chaa kuñaꞌnu ga ja kuu roꞌo,  
\v 9 ti chaa ni kana roꞌo un, kuu kachi da jiin ra: “Kuaꞌa silla ra na nukoo ɨnga chaa jaꞌa.” Yukan na ti koñaa ra nuu kanuu, chi kuaꞌa da ɨɨn silla kancha undi sandɨꞌɨ kuɨtɨ ni ga kuncha ra.  
\v 10 Ti vaꞌa ga ja nu na kana yɨvɨ roꞌo, ti nukoo undi sandɨꞌɨ ni ga, ti nava nu na jaa chaa ni kana roꞌo un, ti kachi da: “Amigo, ñaꞌan ti kuncha ra undi nuu kanuu ga jaꞌa”, kachi da. Yukan na ti kuni yɨvɨ kanchuku mesa jiin ra un ja suni kuu ra ɨɨn chaa kuñaꞌnu.  
\v 11 Ti yɨvɨ kuni kuñaꞌnu, suꞌva niꞌin yɨ jnuꞌun kanuu, ko yɨvɨ kuiꞌya kaa un, suꞌva nduñaꞌnu i, chi maa Yandios kuu ja saꞌa ―ni kachi ya. 
\p  
\v 12 Yukan ti ni kachi Jesús nuu chaa ni kana ya un siaꞌan: 
\p ―Nu kuni ra kuaꞌa ra ɨɨn ndeyu ja kaji yɨvɨ, ti koto kana ra ɨɨn amigo ra, xi ñani ra, xi ɨɨn ɨɨn jnaꞌan ra, xi ɨɨn ɨɨn chaa riko kanchuku yajni jiin ra, chi suni na kana yɨvɨ un roꞌo, ti yukan naniꞌin ra ja ni jaꞌa ra un.  
\v 13 Ti vaꞌa ga ja nu na saꞌa ra ɨɨn viko, ti kana taka yɨvɨ ndaꞌu un, yɨvɨ tu ka kuu saꞌa jniñu, yɨvɨ ni ka tɨyɨ un jiin yɨvɨ kuaa un.  
\v 14 Ti nu siaꞌan na saꞌa ra vasu ja kundatu ra, chi tu kuu chunaa yɨvɨ un nuu ra. Ko maa ra, chi naniꞌin ra taka ja ni jaꞌa ra un kɨvɨ na nachaku ra, ti kuncha ra nuu kaꞌiin yɨvɨ vaꞌa ja ni nakaji Yandios ja kunchuku i, i jiin ya ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn viko nandaꞌa 
\p  
\v 15 Nu ni ka jinisoꞌo yɨvɨ jnuꞌun un, ti ni kachi ɨɨn chaa nukoo mesa un jiin Jesús: 
\p ―Xaan ndatu yɨvɨ kaji i staa ñuu nuu taꞌu Yandios jniñu ―ni kachi da. 
\p  
\v 16 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Saꞌa yo nanu sɨkɨ ɨɨn chaa ni saꞌa ɨɨn viko kaꞌnu, ni jaꞌa da ɨɨn ja ni kuxini, ti ni kana da kuaꞌa xaan yɨvɨ.  
\v 17 Nu ni jaa hora kuxini, ti ni taji da chaa ka junukuachi nuu da un, kuan kana da chaa ni kana da un, ti ni kachi muzu da jiin chaa un naa da: “Choꞌo naa ra, chi ja ni kuu nakoo ja kuxini yo”, ni kachi da.  
\v 18 Ko tendɨꞌɨ chaa un ni ka kandaꞌu. Undi nuu ni kachi ɨɨn da: “San ni jaan ri ɨɨn pedazu ñuꞌun, ti yukan kin ndeꞌe ri, ti kandaꞌu ri jiin ra ja na sakaꞌnu ini ra nuu ri”, ni kachi da.  
\v 19 Ɨnga da ni kachi: “San ni jaa ri uꞌun yunta, ti kuni ri skuaꞌa ri tɨ. Ja yukan kuu ja sakaꞌnu ini ra nuu ri”, ni kachi da.  
\v 20 Ti ɨnga da ni kachi: “San ni nandaꞌa ri, ti ja yukan kuu ja tu kuu kiꞌin ri”, ni kachi da. 
\p  
\v 21 Nu ni nandeokuñɨ muzu un, ni nakani da jnuꞌun nuu jitoꞌo da ja siaꞌan ni ka kaꞌan chaa un. Yukan ti ni kuɨtɨ xaan ini jitoꞌo un, ti ni kachi da jiin muzu da un: “Kuaꞌa corrɨ. Kuaꞌan taka ichi ka iyo ñuu yukan, ti kana taka yɨvɨ ndaꞌu un, jiin taka yɨvɨ tu ka kuu saꞌa jniñu un, jiin yɨvɨ ni ka tɨyɨ un, jiin taka yɨvɨ kuaa un na kikoyo i”, ni kachi da.  
\v 22 Nu ni kuu naꞌan ga, ti ni kachi tuku muzu un: “Jitoꞌo na, ja ni jaꞌan ndɨꞌɨ na nava ni taꞌu ni jniñu, ko nuña ga ini veꞌe ni”, ni kachi da.  
\v 23 Yukan ti ni kachi tuku jitoꞌo da jiin da: “Kuaꞌan tuku taka calle un jiin taka ichi un, ti chayɨka yɨvɨ na kikoyo i, ti nava na chitu ini veꞌe ri.  
\v 24 Chi na kachi ri nuu ra naa ra, ja ni ɨɨn yɨvɨ ni kana ri undi nuu un, tu kuxini da veꞌe ri”, ni kachi da ―kachi Jesús. 
\s1 Ko ndoꞌo vaꞌa ini yo, sa kundikun yo Cristo 
\r (Mt. 10.37‑39) 
\p  
\v 25 Ni kuu kuaꞌa xaan yɨvɨ kuankoyo i jiin Jesús, ti ni ndeokoto Jesús ja xndaku ya nuu i, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 26 ―Nu nau yɨvɨ na kuni kundikun ruꞌu, ko nu ka ndɨꞌɨ ga ini i ja kuu tata i, nana i, ñasɨꞌɨ i, seꞌe i, ñani i, kuaꞌa i, jiin maa i, ja kuu ruꞌu, ti na kachi ri ja tukaa ga yɨꞌɨ i jiin ri.  
\v 27 Ti nu tu ka ñukuu ini ra ruꞌu ja kundikun ra ruꞌu, ti vasu na kuū ra, ko tukaa ga ndɨvɨ ra jiin ri. 
\p  
\v 28 Ti nu ɨɨn ɨɨn ra ka kuni saꞌa ɨɨn veꞌe sukun ja na kundijin kotonchaa ra nɨ tuꞌu ñuꞌun ra, ¿xi ansu jandaa kuu ja xnakan nukoo ra, ti ndeꞌe ra nasa gastu kuu, na ndenu kujaa xuꞌun ra undi xndiꞌi ra jniñu un nu?  
\v 29 Ti nu na kejaꞌa ra saꞌa ra nama jaꞌa, ti tu sinu ra, ti taka yɨvɨ kuni un, kejaꞌa i kuaku i ndeꞌe i roꞌo,  
\v 30 ti kachi i: “Ni tejnaꞌan chaa un veꞌe da ko tu ni sinu da”, kachi i. 
\p  
\v 31 Xi ɨɨn rey kuni da kanaa jnaꞌan da jiin ɨnga rey, ¿xi ansu jandaa kuu ja xnakan nukoo da, ti ndeꞌe da nu kundee uxi mil soldado da ja kinjnaꞌan da jiin oko mil kikoyo jiin ɨnga rey un nu?  
\v 32 Ti nu ni jini da ja tu kundee da, ti nu nɨ jika vaji ɨnga rey un, ti taji da sava chaa ka ndiso jniñu, ja na kin kaꞌan ndaꞌu jiin chaa un ja na kukuee.  
\v 33 Ti suni siaꞌan kuu jiin roꞌo naa ra, nu kuni kundikun ra ruꞌu, ti kuñu kuu ini ra ja xndoo ra taka ndajniñu ñavaꞌa ra. Xi nu tuu, ti na kachi ri ja tukaa ga yɨꞌɨ ra jiin ri ―ni kachi Jesús. 
\s1 Tukaa ga vaꞌa ñɨɨ un nu ni xndiꞌi na nuu uꞌua 
\r (Mt. 5.13; Mr. 9.50) 
\p  
\v 34 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Kuanjniñu yo ñɨɨ ja kuu nuu ndeyu, ko nu na naa xiko uꞌua ñɨɨ un, ti tukaa kuajniñu yo,  
\v 35 ni vasu ja sakanuu yo jiin ñuꞌun, ni ja sakanuu yo jiin jaꞌan. Tukaa kaxaan. Yukan ti so kacha yo kiꞌin. Yɨvɨ chunsoꞌo, ti na chunsoꞌo vaꞌa i jnuꞌun un ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun rɨɨ, kuɨtɨ ni sana 
\r (Mt. 18.10‑14) 
\c 15  
\p  
\v 1 Yukan ni ka tuꞌva tɨjnɨ ga yɨvɨ nuu Jesús naa i ja ka ñusoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ya. Ti kaꞌiin chaa ka kinyaꞌu puesto un jiin uu ga yɨvɨ ja tu ka siuku ley Israel.  
\v 2 Ti chaa ka xnaꞌan ley Israel un jiin chaa fariseo un ka kaꞌan da sɨkɨ Jesús, ti ni ka kachi da: 
\p ―Jantaꞌu chaa jaꞌa yɨvɨ tu siuku ley Israel, ti yaji jnaꞌan da jiin i vasu ka kuu i yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa ―kachi naa. 
\p  
\v 3 Yukan ti ni jani Jesús ɨɨn jnuꞌun ja xndaku ya nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p  
\v 4 ―Nu ɨɨn ɨɨn ra ñavaꞌa ɨɨn ciento rɨɨ, ti skuita ra ɨɨn tɨ, ¿ti va nu tu xndoo ra ndɨꞌɨ kuun xiko xiaꞌun kuu ga tɨ un yuku un, ti kin nunduku ra kuɨtɨ ni skuita ra un undi nu tu naniꞌin ra tɨ xino?  
\v 5 Ti nu na naniꞌin ra tɨ, ti kusɨɨ ini ra, nachuxndee ra tɨ nuu soko ra, ti kuanoꞌon ra jiin tɨ.  
\v 6 Nu ni najaa ra veꞌe ra, ti nastutu ra amigo ra jiin ñanijnaꞌan ra, ti kachi ra: “Na kusɨɨ ini yo, chi ja ni ndenda rɨɨ ni skuita ri un”, kachi ra.  
\v 7 Ti na kachi ri jiin ra naa ra ja suni siaꞌan iyo jnuꞌun sɨɨ ini nuu andɨvɨ nuu kancha Tata yo Yandios jiin ɨɨn yɨvɨ ja ni nakani ini i nuu kuachi i, ansu jiin kuun xiko xiaꞌun kuun yɨvɨ ja ka ndoꞌo ini i ja tu iyo kuachi i, ti ka ndoꞌo ini i ja tu nɨɨ kuu ja nakani ini i nuu kuachi i ―ni kachi Jesús. 
\s1 Sɨkɨ ñaꞌan ni skuita xuꞌun 
\p  
\v 8 Siin Jesús xndaku ya, ti ni jani ya ɨɨn jnuꞌun siaꞌan: 
\p ―Jikajnuꞌun ri nuu ra naa ra. ¿Nu ɨɨn ñasɨꞌɨ yɨjnɨ ña uxi xuꞌun plata ti skuita ña ɨɨn, xi ansu jandaa kuu ja skuikun ña yɨtɨ ña, ti vii vii najista ña undi nuu tu naniꞌin ña xuꞌun ña nu?  
\v 9 Nu ni ndenda xuꞌun ña un, ti nastutu jnaꞌan ña, jiin amigo ña, jiin ñanijnaꞌan ña ja kanchuku yajni un, ti kachi ña: “Na kusɨɨ ini yo vijna, chi ja ni ndenda xuꞌun ni skuita ri un”, kachi ña.  
\v 10 Ti na kachi ri ja suni siaꞌan kusɨɨ ini ángel ka junukuachi nuu Yandios jiin ɨɨn yɨvɨ, ja nu ni nakani ini i nuu kuachi i ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ɨɨn suchi ni naa, ti ni ndenda i 
\p  
\v 11 Siin Jesús xndaku ya, ti ni jani ya ɨɨn jnuꞌun siaꞌan: 
\p ―Ɨɨn chaa ni iyo uu seꞌe da,  
\v 12 ti chaa suchi ga un ni kachi da jiin tata da: “Taa, kuaꞌa ni tɨꞌlɨ taꞌu na, tɨꞌlɨ ñuꞌun jiin xuꞌun na kuu na”, ni kachi da. Yukan ti ni chunsava tata da un taꞌu da naa da.  
\v 13 Jaku ni kɨvɨ, ti ni xiko chaa suchi un taꞌu da ja ni jaꞌa tata da un, ti jiin xuꞌun un kuaꞌan chaa un, kuan kuikonuu da ɨnga ñuu, ti yukan ni xnaa ndevaꞌa kuɨtɨ da xuꞌun da.  
\v 14 Nu ja ni ndɨꞌɨ xuꞌun da ni xnaa da, ti kuiya un ni iyo ɨɨn jnama xaan tonto ñuu yukan, ti chaa un ni kejaꞌa jiꞌi da soko. 
\p  
\v 15 Yukan ti ni kee da ni jan nduku da jniñu nuu ɨɨn chaa ñuu yukan, ti chaa un ni taji da chaa kuan koto da kɨnɨ.  
\v 16 Ko ni kejaꞌa jiꞌi xaan da soko, ti kuni da kaji da, ndeꞌe da ka yee kɨnɨ un, ko tu ni ɨɨn yɨvɨ ja kuaꞌa ja kaji da.  
\v 17 Yukan ti ni kejaꞌa da ndoꞌo ini da: Iin kuaꞌa muzu veꞌe tata yo ja tu kumani staa kaji da, ko maa yo, kande yo jaꞌa, ndoꞌo nene yo ti jiꞌi xaan yo soko ja kuni kuū yo.  
\v 18 Vaꞌa ga na nandeokuñɨ yo nuu tata yo, ti na kachi yo jiin da: Taa, ni chaa kuachi na maa na nuu Yandios, ti suni nuu maa ni.  
\v 19 Yukaa ga saꞌa ni nanu ja kuu na seꞌe ni, chi saꞌa ni nanu ja kuu na ɨɨn muzu ni. Siaꞌan ndoꞌo ini da ja kachi da jiin tata da. 
\p  
\v 20 Yukan ti ni kiꞌin da ichi, ti kuanoꞌon da nuu kancha tata da. Ti jika ga kuaꞌan da, ti ni jini tata da nuu da, ti ni kundaꞌu ini da seꞌe da. Ni jaꞌa da corrɨ, ni janujnaꞌan da chaa, ti ni ka nanuu janaꞌan da, ti ni ka teyuꞌu nuu jnaꞌan da.  
\v 21 Yukan na ti ni kachi seꞌe da un: “Taa, ni chaa kuachi na maa na nuu Yandios, ti suni nuu maa ni. Tukaa ga saꞌa ni nanu ja seꞌe ni kuu na”, ni kachi da.  
\v 22 Ko chaa ñaꞌnu un, ni kachi da jiin muzu da ka junukuachi nuu da un: “Yachi ro naa ra, tava ɨɨn saꞌma vaꞌa ga yukan, ti na skuiꞌna ra da naa ra. Suni nachiꞌi ɨɨn xeꞌe xini ndaꞌa da, ti nachiꞌi ra ndijña da naa ra.  
\v 23 Kuan kiꞌin chelu ni neñu un, ti kaꞌni ra naa ra. ¡Na saꞌa yo ɨɨn viko, ti na kaji yo naa yo!  
\v 24 Chi ni ndoꞌo ini ri ja, ja ni jiꞌi seꞌe ri jaꞌa, ko nanu ja ni nandoto da, chi ni ndenda tuku da. Ni skuita ri da, ko ni naniꞌin ri da”, kachi da. Ti ni ka kejaꞌa da ni ka saꞌa da viko naa da. 
\p  
\v 25 Ti seꞌe da chaa ñaꞌnu ga, kande da nuu jniñu, ti nu ni nandeokuñɨ da jaꞌi ni, ni kuyajni da veꞌe, ti ni jinisoꞌo da kuu yaa, ti ka jitajaꞌa yɨvɨ.  
\v 26 Yukan ti ni kana da ɨɨn chaa kuu muzu un, ti ni jikajnuꞌun da chaa ndoo kuu un.  
\v 27 Ti chaa un ni kachi da: “Tuu, chi ñani ra ni nchaa, ti ni taꞌu tata ra jniñu ja na kuu chelu ni neñu un, chi ni nchaa vaꞌa da”, ni kachi muzu un.  
\v 28 Ti chaa ñaꞌnu un ni kuɨtɨ ini da, ti tu kuni da ndɨvɨ da veꞌe da. Ti yukan ni kee maa tata da un, ni jan kaꞌan da jiin da ja na ndɨvɨ da.  
\v 29 Ti ni kachi da jiin tata da: “Ja jini ni nasa ja ni kuu kuiya junukuachi na nuu ni, ti ni ɨɨn kɨvɨ tu kuniꞌin ini na nuu ni, ko ni ti kuaꞌa ga ni vasu ɨɨn ndixiꞌyu nuu na ja saꞌa na ɨɨn viko jiin amigo na.  
\v 30 Ti vijna ni nchaa ɨnga seꞌe ni jaꞌa ja ni jaꞌan xnaa ndevaꞌa xuꞌun ni jiin ñaꞌan sɨɨ ini, ti ni jaꞌni ni chelu ni neñu un ja na saꞌa ni viko da”, ni kachi da.  
\v 31 Yukan ti ni kachi tata da un jiin da: “Roꞌo, suni seꞌe ri kuu ra, ti taka ja ñavaꞌa ri jaꞌa kuu ja kuu maa ra, chi ndɨ kɨvɨ kancha ra jiin ri.  
\v 32 Ko vijna chi kanuu ja na saꞌa yo ɨɨn viko sɨɨ ini, chi ñani ra jaꞌa, ja ni jiꞌi da, ti nanu ja ni nandoto da chi ni ndenda tuku da. Ja ni ka skuita yo da, ko ni ka naniꞌin tuku yo da”, ni kachi chaa ñaꞌnu un ―kachi Jesús. 
\s1 Muzu ni junukuachi ndevaꞌa 
\r (Mt. 6.24) 
\c 16  
\p  
\v 1 Yukan ti ni xndaku Jesús nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Ɨɨn chaa riku, ni iyo ɨɨn muzu da ja ndiso jniñu nuu ɨnga muzu, ko ni ka jani yɨvɨ jnuꞌun nuu da ja ni kejaꞌa xnaa ndevaꞌa chaa un ja ñavaꞌa chaa riku un.  
\v 2 Yukan ti ni kana chaa riko un muzu da un, ti ni kachi da jiin da: “¿Ndoo kuu ja ka jani yɨvɨ jnuꞌun ra siaꞌan? Nakuaꞌa jnuꞌun taka jniñu ra, ti tukaa ga siin ra kuu ra muzu ri vijna na”, ni kachi da.  
\v 3 Yukan na ti ni kejaꞌa ndoꞌo ini chaa kuu muzu un: “¿Nasa saꞌa yo vijna na, ja nu na kenchaa jitoꞌo yo jniñu yo? Ti maa yo, tu kundee yo kutu yo nuu ñuꞌun yo ja kuchaku yo. Ti kukanuu yo kakan yo caridad”, ni ndoꞌo ini da. Ko ni nakani tuku ini da siaꞌan:  
\v 4 “Suꞌva na saꞌa yo savaꞌa ni ga kɨvɨ na kenchaa da jniñu ndiso yo, ti nava na koo mani yɨvɨ ñuu yo jiin yo, ti kuu kɨvɨ yo ini veꞌe i. Ja jini yo nasa saꞌa yo vijna”, ni ndoꞌo ini da. 
\p  
\v 5 Yukan ti ni kana da ndɨ ɨɨn ndɨ ɨɨn chaa ka tau nuu jitoꞌo da. Ti ni kachi da jiin ɨɨn da: “¿Nasa tau ra nuu jitoꞌo ri”? ni kachi da.  
\v 6 Ti ni kachi chaa un: “Tau ri uni mil litro aceite”, ni kachi da. Yukan ti ni kachi muzu kuñaꞌnu ga un: “Jaꞌa iyo tutu ra ja tau ra un, nukoo ti vijna vijna saꞌa ra ɨnga ja ɨɨn mil sava ni ga”, ni kachi da.  
\v 7 Yukan ti ni jikajnuꞌun da ɨnga chaa, ti ni kachi da: “Ti roꞌo, ¿Nasa tau ra nuu da nu”? ni kachi da. Ti ni kachi chaa un: “Tau ri ɨɨn ciento nundoo triu”, ni kachi da. Ti ni kachi tuku chaa kuu muzu kuñaꞌnu un: “Jaꞌa iyo tutu ra ja tau ra un, ko saꞌa tuku ɨnga ja kuun xiko ni ga”, ni kachi da. 
\p  
\v 8 Yukan ti ni niꞌin jitoꞌo un jnuꞌun sɨkɨ muzu xndoñaꞌan un ja, ja ni ndu vivo da jiin jnaꞌan da, chi vivo xaan ni ka ndajnuꞌun da jiin jnaꞌan da un. Siaꞌan ni saꞌa chaa un chi jandaa kuu ja yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ka kuu vivo ga i jiin jniñu ka saꞌa jnaꞌan i, ti ansu yɨvɨ ka kandixia jnuꞌun Yandios.  
\v 9 Ko na kachi ndaa ri nuu roꞌo naa ra, ja ka kuu ra ndajaꞌa ri, ja ka saꞌa ra mani jniñu vaꞌa jiin taka ja ñavaꞌa ra. Ti kuaꞌa ra jaku ja ka nandɨꞌɨ yɨvɨ ndaꞌu nava na ndumani i jiin ra. Yukan ti nu ni ndɨꞌɨ ja ñavaꞌa ra nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti kuaja ra andɨvɨ, ti yukan, taka yɨvɨ ndaꞌu ni chindee ra ñuyɨvɨ jaꞌa, na kuaꞌa i jandaa ja ni ka chindee ndixia ra i. 
\p  
\v 10 Saꞌa yo nanu. Taka yɨvɨ ka saꞌa niña jniñu vaꞌa jiin jaku ja ka ñavaꞌa i ja ka chindee i ɨnga yɨvɨ, suni siaꞌan na saꞌa vaꞌa i nu iin kuaꞌa ndajniñu i ja chindee i ɨnga yɨvɨ. Ko nu tu saꞌa i jniñu vaꞌa ja chindee i ɨnga yɨvɨ jiin jaku ja ka ñavaꞌa i, ti suni siaꞌan tukaa ga na saꞌa kuɨtɨ i jniñu vaꞌa nu ñavaꞌa i kuaꞌa ndajniñu.  
\v 11 Ti nu tu ni saꞌa ra ja vaꞌa ja chindee ra ɨnga yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa, ti koto ma tatu ga Yandios roꞌo jiin jniñu ñaꞌnu ja kuu nuu nɨ kani andɨvɨ.  
\v 12 Ti nu tu saꞌa ra jniñu vaꞌa jiin taka ja ni jaꞌa ya nuu ra ñuyɨvɨ jaꞌa, ti koto ma tatu ga Yandios roꞌo jniñu ñaꞌnu ja kuu saa ni. 
\p  
\v 13 Yukan na kachi ri nuu ra naa ra ja ni ɨɨn muzu tu kuu kuanukuachi nuu uu jitoꞌo, chi kendo vaꞌa jiin ɨɨn da, ti kendo kuiꞌya i jiin ɨnga da. Ni tu kuu kuanukuachi i nuu Yandios, ti kundio ini i xuꞌun jiin ñuꞌun. Ja yukan kuu ja tu kuu kuanukuachi ra nuu Yandios, ti kuñukuu ini ra niꞌin ra xuꞌun jiin ñuꞌun ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 14 Ti chaa fariseo un naa da, ni ka skee ichi da ya nu ni jinisoꞌo da jnuꞌun ni kaꞌan Jesús, chi tɨndɨ da xuꞌun naa da.  
\v 15 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Roꞌo naa ra, chi ka kuni ra ja na kaꞌan yɨñuꞌun xaan yɨvɨ nuu ra ja chaa ndaa ka kuu ra. Ko Yandios, ja jini ya nasa kaa ichi ini ra. Chi vixi ini ra jiin taka jniñu ka saꞌa ra, ti ja kuu nuu Yandios kuu mani jniñu kueꞌe jiin jniñu ndevaꞌa ―ni kachi ya. 
\s1 Nasa ni kejaꞌa jniñu taꞌu Yandios 
\p  
\v 16 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Undi naa janaꞌan ni kii Juan, chaa ni skuanducha, ti ni kejaꞌa kaꞌan da jnuꞌun Yandios. Ti undi naa ni kii Juan ni taꞌu Yandios jniñu nuu ra naa ra jiin ley ni jaꞌa ya nuu Moisés, chaa ni kii na janaꞌan jiin uu ga profeta ni ka kii na janaꞌan. Ko vijna, ti Juan nu ni kejaꞌa kaꞌan da ɨɨn jnuꞌun jaa, ni jani da jnuꞌun sɨkɨ nasa jantaꞌu Yandios yɨvɨ naa i, ti kuu kɨvɨ i ndaꞌa ya. Ti kuaꞌa yɨvɨ ni ka ndusɨɨ ini i ja ni ka jinisoꞌo i jnuꞌun un. Vijna ti kuaꞌa yɨvɨ ka jantaꞌu i jnuꞌun ri, ja na kuu kɨvɨ i ndaꞌa Yandios. 
\p  
\v 17 Ko vanuxia ja iyo ɨɨn jnuꞌun jaa vijna. Na kachi ndaa ri nuu ra naa ra, ja yachi ga naa andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ ti ansu ja na kenchaa ɨɨn letra nuu ley ni jaꞌa ya nuu Moisés jiin uu ga profeta. Ko jnuꞌun kaꞌan ley un, chi tu naa kuɨtɨ.  
\v 18 Ja yukan kuu ja nu ɨɨn chaa na xndoo da ñasɨꞌɨ da, ti nandaꞌa da jiin ɨnga ñasɨꞌɨ ti nchakuachi da, chi yɨsɨkɨ nchaa da ñasɨꞌɨ da. Ti suni nu ɨɨn chaa na nandaꞌa jiin ɨɨn ñaꞌan ni xndoo yɨɨ, suni nchakuachi da ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ɨɨn chaa riko jiin Lázaro 
\p  
\v 19 Siin Jesús xndaku ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Saꞌa yo nanu. Ni iyo ɨɨn chaa riku xaan ja taka kɨvɨ saꞌa da viko kaꞌnu, ja vaꞌa xaan saꞌa da viko un, ti ñuꞌun da niña saꞌma vaꞌa, saꞌma fina.  
\v 20 Ti suni ni iyo ɨɨn chaa ndaꞌu xaan tonto ja ni nani Lázaro, ti jan nukatuu da yuxeꞌe chaa riko un, ti nɨ tuꞌu da iin ndɨꞌyɨ.  
\v 21 Ti chaa ndaꞌu un, nɨnɨ jiꞌi xaan da soko, ti kuni da kaji da vasu savaꞌa ni ga ndeyu ja nukoyo yuꞌu mesa chaa riku un. Ti undi ina un ka tuꞌva tɨ nuu da, ti ka nayuu tɨ nuu ndɨꞌyɨ da un.  
\v 22 Yukan ti ni jaa kɨvɨ ja ni jiꞌi chaa ndaꞌu un, ko ni jakoyo ángel Yandios ti kuankoyo ya jiin da nuu andɨvɨ un ja na kuncha da jiin chaa ni kuu tata yo na janaꞌan ni nani Abraham. Ti chaa riku un suni ni jiꞌi da, ti ni jakununduji da.  
\v 23 Ti nu ni kejaꞌa ndoꞌo da nundoꞌo nuu kaꞌiin ndɨyɨ un, ni ndokani da xini da, ti ni ndeꞌe da ja jika tɨꞌlɨ, ti yukan kaꞌiin Abraham jiin Lázaro.  
\v 24 Yukan na ti ni kanajiin da, ni kachi da: “Tata na Abraham, kundaꞌu ini ni saña. Kachi ni jiin Lázaro na kin chutoo da tɨꞌlɨ xini ndaꞌa da nuu nducha, ti na kii stoo da tɨꞌlɨ nuu yaa na, chi ndoꞌo xaan na nundoꞌo nuu yaa ñuꞌun jaꞌa”, ni kachi da.  
\v 25 Ti ni kachi Abraham jiin da: “Hijo, nukuꞌun ini ja vaꞌa xaan ni kuncha ra nuu ñuyɨvɨ, ti Lázaro chi ndaꞌu xaan ni jnaꞌan da. Ko vijna chi iyo jnuꞌun ndee ini jiin da jaꞌa, ti roꞌo ko ndoꞌo ko nene ra.  
\v 26 Ko vijna iyo ɨɨn xaꞌva kaꞌnu maꞌñu nuu kaꞌiin yo jaꞌa, ja yukan kuu ja tu kuu yaꞌa yɨvɨ kaꞌiin jiin ri jaꞌa jiin nuu kaꞌiin ra jña. Ni yɨvɨ kaꞌiin jiin ra jña tu ku yaꞌa i nuu kaꞌiin ri jaꞌa”, ni kachi Abraham. 
\p  
\v 27 Yukan na ti ni kachi chaa riku un: “Kaꞌan ndaꞌu na jiin ni, tata na Abraham. Taji ni Lázaro na kiꞌin da veꞌe tata na,  
\v 28 chi yukan kanchuku uꞌun ga ñani na. Ti na xndaku da nuu da naa da nava tu kikoyo da jaꞌa, chi iyo xaan ga kaa nundoꞌo jito na jaꞌa”, ni kachi da.  
\v 29 Ko ni kachi Abraham jiin da: “Ka ñavaꞌa da tutu ni chaa Moisés jiin jnuꞌun ni ka chaa profeta na janaꞌan, ti nuu jnuꞌun un na chuꞌun ini da”, ni kachi da.  
\v 30 Ti ni kachi tuku chaa riku un: “Jandaa kuu un, tata na Abraham, ko nu ɨɨn ndɨyɨ na nandoto ti kiꞌin nuu kanchuku da, ti va nakani ini da naa da”, kachi da.  
\v 31 Ti ni kachi Abraham jiin da: “Ko nu tu ka kandixia da jnuꞌun Yandios ni kaꞌan tutu ni chaa Moisés, jiin jnuꞌun ya ja ni ka chaa profeta na janaꞌan, ti suni tu kandixia kuɨtɨ da vasu na nandoto ɨɨn ndɨyɨ ti kiꞌin nuu da”, ni kachi Abraham ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ja saꞌa ja kuncha kuachi yo 
\r (Mt. 18.6‑7, 21‑22; Mr. 9.42) 
\c 17  
\p  
\v 1 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Nɨnɨ iyo ɨɨn jniñu saꞌa ja na kunchakuachi yɨvɨ naa i, ko ɨɨn nundoꞌo kaꞌnu xaan kundatu yɨvɨ ja skanakava jnaꞌan i nuu kuachi.  
\v 2 Vaꞌa ga na kundikun sukun i jiin yoso molino, ti na kiꞌin i chii nducha, ansu ja xndaꞌu i ɨɨn suchi lulu ja koto ma kandixia i ruꞌu. 
\p  
\v 3 Koto vaꞌa ra maa ra. Nu na saꞌa ndevaꞌa ñani ra sɨkɨ ra, ti ndajnuꞌun ra jiin da sɨkɨ ja ni saꞌa da un. Ti nu nakani ini da, ti kuankaꞌnu ini nuu da.  
\v 4 Vasu uxia jinu na saꞌa ndevaꞌa da sɨkɨ ra ɨɨn kɨvɨ, ti ndɨ uxia jinu un jaa da ti kachi da: “Tukaa ga ndoo saꞌa ri nuu ra vijna na”, kachi da. Ti kuankaꞌnu ini nuu da ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ja na kandixia ni ini yo 
\p  
\v 5 Yukan ti apóstol, chaa ni nakaji ya ja kundiso jniñu un, ni ka kachi da jiin Jitoꞌyo Jesús: 
\p ―Saꞌa ni ja na kandixia ni ini ga na taka jniñu ja taꞌu ni nuu na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 6 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Nu kandixia ndaa ra, vasu kuꞌva ɨɨn ndɨkɨn lulu, ti kuu kachi ra jiin yujnu jaꞌa: “Kuxio nuu kandichi ra jaꞌa ti kuaꞌan nuu mar un kundichi ra”, kachi ra naa ra, ti yujnu un chi kuandatu i nuu ra naa ra ―ni kachi ya. 
\s1 Jniñu saꞌa chaa junukuachi 
\p  
\v 7 Siin Jesús xndaku ya nuu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya: 
\p ―Saꞌa yo nanu. Nu ɨɨn ɨɨn ra ñavaꞌa ɨɨn muzu ja sajniñu, ko tu niꞌin da ja kuu yaꞌu da, ti chaa un kin saꞌa da jniñu, xi kin koto da xndɨkɨ ti nchaa da, ¿xi va nu kachi ra jiin da siaꞌan naa ra? “¿Kuan yaꞌa ti nukoo ra kaji ra staa un xino?”  
\v 8 Jandaa ni kuu ja tuu, chi suꞌva kachi ra jiin da: “Savaꞌa ja na kuxini ri, chuꞌun ra ndeyu kaji ri, ti chuꞌun ra nducha na koꞌo ri xnakan, ti sa kuu nukoo ra ti kee ra staa.”  
\v 9 ¿Xi va nu nakuantaꞌu ra nuu muzu ra un, ja ni saꞌa da taka jniñu ni taꞌu ra nuu da un nu? Jandaa ni kuu ja tuu.  
\v 10 Ti suni siaꞌan roꞌo naa ra, nu ni ndɨꞌɨ ni ka saꞌa ra taka jniñu, ti tu nduvixi ini ra naa ra, ti kachi ra: “Tu kanuu ja nakuantaꞌu ya nuu yo, chi sa nɨnɨ jniñu ni taꞌu ya ni ka saꞌa yo naa yo”, kachi ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\s1 Ni saꞌa Jesús tajna uxi chaa ni ka jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu 
\p  
\v 11 Nu ni siin Jesús ichi kuaꞌan ya ichi ñuu Jerusalén, ni yaꞌa ya ñuꞌun ñuu Samaria jiin Galilea.  
\v 12 Nu ni jaa ya ɨɨn rancho, ti yukan ka janujnaꞌan uxi chaa ni ka jnaꞌan kueꞌe ndɨꞌyɨ teꞌyu ya. Ni ka jankuñɨ jika da tɨꞌlɨ,  
\v 13 ti ni ka kanajiin da siaꞌan naa da: 
\p ―¡Jesús! ¡Maestro! Kundaꞌu ini ni saña naa na ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 14 Nu ni jini Jesús da naa da, ti ni kachi ya: 
\p ―Kuan stuu maa ra nuu sutu Israel un naa ra ―ni kachi ya. 
\p Nɨ kuankoyo da naa da, ti ni ka ndundoo da jiin kueꞌe ka jnaꞌan da un.  
\v 15 Ti ɨɨn da, nu ni jini da ja, ja ni ndundoo kueꞌe da un, ni nandeokuñɨ da, kanajiin da nakanajaa da Yandios.  
\v 16 Ni jakunjitɨ da nuu Jesús, ni sinu da nuu da undi nuu ñuꞌun ja nakuantaꞌu da nuu ya. Ti maa ɨɨn ni chaa un ni kuu ɨɨn chaa ñuu Samaria. 
\p  
\v 17 Yukan ti ni kaꞌan Jesús: 
\p ―¿Xi ansu ka iyo uxi jnaꞌan ra ja ni ka ndundoo jiin kueꞌe ka jnaꞌan ra un nu? ¿Nanu kaꞌiin uu ga jnaꞌan ra un naa da?  
\v 18 ¿Xi maa ɨɨn ni chaa ñuu jika jaꞌa kuu ja ni nandeokuñɨ ja nakanajaa da Yandios nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 19 Yukan ti ni kachi ya jiin chaa un: 
\p ―Ndokuñɨ ti kuaꞌan, chi ja ni nduvaꞌa ra ti kendo ndaa ra nuu Yandios, chi ni kandixia ndaa ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\s1 Nasa kuni yo jniñu taꞌu Yandios 
\r (Mt. 24.23‑28, 9,17‑18, 36‑41; 
\r Mr. 13.6‑9, 15‑16; Lc. 21:8‑12, 21) 
\p  
\v 20 Chaa fariseo un ni ka jikajnuꞌun da Jesús nama kuu ja kejaꞌa Yandios taꞌu ya jniñu nuu ñuu da naa da, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Na chaa jniñu taꞌu Yandios, ko tu kuni ndijin ra nasa kejaꞌa ya taꞌu ya jniñu un.  
\v 21 Ti tu kuu kachi ra: “Jaꞌa kande”, xi kachi ra: “Yukan kande.” Chi na kachi ri ja, ja ni chaa Ɨɨn ja taꞌu jniñu nuu ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 22 Yukan sa ni kachi ya jiin chaa ka skuaꞌa jiin ya: 
\p ―Jaa ɨɨn kɨvɨ ja kundiyo ini ra naa ra ja maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ na ndenda ya nuu ra, ko tukaa ga kuni ra maa chaa un.  
\v 23 Ti kachi yɨvɨ jiin ra naa ra: “Jaꞌa kande ya”, xi kachi: “Yukan kande ya.” Koto ma kandixia ra naa ra jnuꞌun un.  
\v 24 Chi kɨvɨ nchaa maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti kuni ndijin ra naa ra nanu saꞌa nu janducha, ti ndinchaa nɨ tuꞌu undi nuu kaña ndikandii jiin undi nuu kee ndikandii.  
\v 25 Ko xnakan kuu yaku ri nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti kondoꞌo koo nene ri, chi vijna tu kuantaꞌu yɨvɨ ñuyɨvɨ jaꞌa ruꞌu.  
\v 26 Chi nanu ni iyo kɨvɨ ni chaku Noé, chaa ni kii na janaꞌan, ti suni siaꞌan kuu nu na jaa kɨvɨ nchaa maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ.  
\v 27 Ni kunchuku vatu yɨvɨ naa i nani kuncha Noé, chi ka ndoꞌo ini i ja kukuee nuu i naa i. Ka yaji i, ti ka jiꞌi i, ka nandaꞌa i, ti ka jaꞌa i seꞌe sɨꞌɨ i ka nandaꞌa ña naa ña, undi ni jaa kɨvɨ nu ni kɨvɨ Noé ini barco kaꞌnu da. Ko nu ni kuun ɨɨn sau xaan un, ti ni ka naa i.  
\v 28 Ti suni siaꞌan ni kuu na ni chaku Lot. Ni kunchuku vatu yɨvɨ. Ka yee i, ka jiꞌi i, ka jaan i savaꞌni ga ndajniñu, ti ni ka xiko i, ka saꞌa i jniñu, ti ka saꞌa i veꞌe i naa i.  
\v 29 Ko nu ni kee Lot yuꞌu ñuu Sodoma, ti ni jinu ñuꞌun jiin azufre ja ni kii ichi andɨvɨ, ti ni ndɨꞌɨ ni yɨvɨ un ni ka jiꞌi.  
\v 30 Ti suni siaꞌan kuu nu na jaa kɨvɨ ndenda maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ. 
\p  
\v 31 Ti ja kuu kɨvɨ un, yɨvɨ ka ndetatu i yuxeꞌe i, koto ma kiꞌin i ɨɨn ndajniñu i ini veꞌe i, ti na kunu xaan i naa i. Ti yɨvɨ kaꞌiin nuu jniñu, koto ma ndeokuñɨ i veꞌe i ja stutu i ni ɨɨn ndajniñu i.  
\v 32 Ti nukuꞌun ini naa ra nasa ni ndoꞌo ñasɨꞌɨ Lot ja sa naa ni ti ni jiꞌi ña.  
\v 33 Chi taka yɨvɨ ja kuni nama i maa i ñuyɨvɨ jaꞌa, ti tukaa nanitaꞌu i nuu Yandios ja kuu saa ni. Ti taka yɨvɨ vasu na kuu i ja sɨkɨ ruꞌu, ko yukan kuchaku i ja kuu saa ni.  
\v 34 Na kachi ri nuu ra naa ra nasa kuu ja kuu kɨvɨ un. Ti nu ka kixi uu yɨvɨ nuu ɨɨn jito jakuaa un, ti ɨɨn ni kiꞌin, ko ɨnga chi kendo.  
\v 35 Ti koo uu ñasɨꞌɨ ka ndiko nduu ña; ɨɨn ña kiꞌin ri jiin, ti kendo ɨnga ña.  
\v 36 Nu uu chaa kaꞌiin yuku xi nu ka saꞌa da jniñu, ɨɨn da kiꞌin ri jiin, ti kendo ɨnga da ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 37 Nu ni ndɨꞌɨ ni ka ñusoꞌo ndajaꞌa Jesús, yukan na ti ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p ―¿Ti nanu kuu nu kuu siaꞌan Jitoꞌyo? ―ni ka kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ndijin ndaa ndeꞌe yo ka kututu tiji nuu katuu kuɨtɨ ni jiꞌi. Ti suni siaꞌan ndijin ndaa ndeꞌe yo nu ndenda maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jnuꞌun ɨɨn ñaꞌan ni kendo maa ɨɨn jiin ɨɨn juez 
\c 18  
\p  
\v 1 Yukan ti ni jani Jesús jnuꞌun nuu chaa ka skuaꞌa jiin ya, ja kanuu ga ja tu xndoo da jnuꞌun kakantaꞌu da nuu Yandios, ja na koo ndee ini da ti siuku da taka jniñu tatu ya nuu da naa da.  
\v 2 Ti ja ni xndaku ya yukan nuu da, ti ni jani ya ɨɨn jnuꞌun siaꞌan: 
\p ―Ni iyo ɨɨn ñuu nuu ni iyo ɨɨn juez ja tu chiñuꞌun da jnuꞌun Yandios, ni tu jandatu da nuu ni ɨɨn yɨvɨ.  
\v 3 Ti suni ñuu yukan ni iyo ɨɨn ñaꞌan maa ɨɨn. Ti ñaꞌan un jaꞌan ña, jaꞌan ña nuu juez un, kandaꞌu ña jiin da ja na nama da ña nuu ɨɨn yɨvɨ ka kanaa jiin ña.  
\v 4 Ni kuu naꞌan jaꞌan ña, ko tu kuni juez un saꞌa da justicia. Ko ni jaa ɨɨn kɨvɨ, ti ni nakani ini da ti ni ndoꞌo ini da: “Vasu tu chiñuꞌun yo Yandios, ni tu saꞌa yo nanu nuu ni ɨɨn yɨvɨ,  
\v 5 ko ñaꞌan jaꞌa ni kuu nuu nuu xnañaꞌan ña nuu yo. Vaꞌa ga ja na nama yo ña, ti nava tukaa ga kiji ña chi so skuɨtɨ ña ini yo”, ni ndoꞌo ini da ―kachi Jesús. 
\p  
\v 6 Ti ni kachi tuku Jitoꞌyo Jesús: 
\p ―Yukan kuu jnuꞌun ni ndoꞌo ini juez un ja tu vaꞌa ini da, ti ni nama da ñaꞌan un.  
\v 7 Ti suni siaꞌan saꞌa Yandios ja kuu taka yɨvɨ ka kandixia ja ni nakaji ya, ja kuu nduu kuu ñuu ka kandaꞌu i jiin ya. Ti jandaa ni kuu ja tu kukuee ya nama ya maa i.  
\v 8 Na kachi ri ja tu kundatu ra, chi nama ya sɨkɨ ra. Ko nu na jaa kɨvɨ nchaa maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ti na ndeꞌe yo nu kuni ya yɨvɨ ka siuku ndaa i jnuꞌun ya, ja ka kandixia ndaa i maa ya xi tuu ―ni kachi ya. 
\s1 Jnuꞌun sɨkɨ ɨɨn chaa fariseo jiin ɨɨn chaa kinyaꞌu puesto 
\p  
\v 9 Ti nuu kaꞌiin tɨjnɨ chaa vixi ini, ja ka saꞌa yɨñuꞌun da maa da, ti ka skee ichi da ñanijnaꞌan da. Ti nuu chaa un ni kaꞌan Jesús jnuꞌun jaꞌa: 
\p  
\v 10 ―Uu chaa ni ka jaꞌan sɨɨn da veñuꞌun kaꞌnu Israel ja ka jikantaꞌu da nuu Yandios. Ɨɨn da kuu chaa fariseo, ti ɨnga da kuu chaa kinyaꞌu puesto.  
\v 11 Chaa fariseo un chi kandichi da jikantaꞌu da, ti kachi da: “Niꞌin Yandios, nakuantaꞌu na nuu ni ja tukaa na nanu kanda sava yɨvɨ naa i, ja ka sakuiꞌna i, kanda kuaꞌan i, ti ka nchaka i uni kuun ñasɨꞌɨ, ni tukaa na nanu kaa chaa kinyaꞌu puesto jaꞌa.  
\v 12 Uu jinu kendo ndicha ini na ɨɨn semana, ti jaꞌa na tɨꞌlɨ tɨꞌlɨ nuu taka ja niꞌin na nuu niꞌin Yandios”, ni kachi chaa fariseo un.  
\v 13 Ti chaa kinyaꞌu puesto un, chi jika ni kandichi da nuu chaa fariseo un, ti ni tu ni tava ini da ndakoto da ichi andɨvɨ, chi so ni kejaꞌa kani da ndaꞌa da jika da, ti kachi da: “Ay Yandios, kuankaꞌnu ini ni nuu na, chi kuu na ɨɨn chaa nchakuachi”, ni kachi da.  
\v 14 Ti na kachi ri nuu ra ja chaa kinyaꞌu puesto un, ni jankaꞌnu ini Yandios nuu kuachi da ja ni kendo vaꞌa da nuu ya, sa kuan noꞌon da veꞌe da. Ti chaa fariseo un, chi tuu. Yukan, na kachi ndaa ri ja taka yɨvɨ saꞌa yɨñuꞌun i maa i ja kuni kuñaꞌnu i, ti suꞌva ka ndukuiꞌya ini i. Ko yɨvɨ ja kukuiꞌya ini un vijna suꞌva nduñaꞌnu i, chi maa Yandios saꞌa ―ni kachi Jesús. 
\s1 Jesús jiin suchi kuachi 
\r (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) 
\p  
\v 15 Yukan ti ni ka yɨndaꞌa yɨvɨ suchi kuachi nuu Jesús ja na chuxndee ya ndaꞌa ya xini i. Ko nu ni ka jini ndajaꞌa ya, ti ni ka kejaꞌa ka nduxaan da jiin yɨvɨ un.  
\v 16 Ko ni kana Jesús ja na tuꞌva suchi kuachi un nuu ya, ti ni kachi ya jiin ndajaꞌa ya: 
\p ―Sia naa ra na kikoyo i nuu ri ti tu kasɨ ra naa ra. Chi taka yɨvɨ ja kuni kɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, ti kuni ja na kɨvɨ i nanu suchi kuachi jaꞌa.  
\v 17 Na kachi ri nuu ra naa ra ja tu yɨɨ kuantaꞌu ɨɨn suchi lulu jnuꞌun Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, ti ansu ɨɨn yɨvɨ ñaꞌnu ja, ja ni kuniꞌin ini, ti tu ka kuni kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i ―kachi ya. 
\s1 Ɨɨn chaa riko 
\r (Mt. 19.16‑30: Mr. 10.17‑31) 
\p  
\v 18 Yukan ti ɨɨn chaa kuñaꞌnu un ni jikajnuꞌun da Jesús: 
\p ―Chaa vaꞌa kuu ni, maestro. Ti kachi ni, ¿naa jniñu vaꞌa saꞌa na ti niꞌin taꞌu na ja kuchaku na siaꞌan ni nuu andɨvɨ ja kuu saa ni? ―kachi da. 
\p  
\v 19 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ndoo kaꞌan ra ja chaa vaꞌa kuu ri, ti tu ni ɨɨn chaa vaꞌa iyo, chi maa ɨɨn ni Yandios iyo.  
\v 20 Ja jini ra jnuꞌun taꞌu Yandios nuu yo: “Tu kunchaka ra tɨjnɨ ñasɨꞌɨ. Tu kaꞌni ra ndɨyɨ. Tu sakuiꞌna ra. Tu chakuachi ra yɨvɨ. Kuandatu nuu tata ra, nuu nana ra” ―ni kachi ya. 
\p  
\v 21 Ti ni kachi chaa riko un: 
\p ―Ja ni ndɨꞌɨ un ni jandatu na undi lulu na ―ni kachi da. 
\p  
\v 22 Ja siaꞌan ni kaꞌan da, ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Ko iyo ɨnga jniñu kumani ja saꞌa ra. Xiko ndɨꞌɨ ja ñavaꞌa ra ti kuaꞌa nuu yɨvɨ ndaꞌu. Yukan na ti sa niꞌin ra taꞌu ra undi andɨvɨ. Yukan na ti sa kii ra na choꞌo ―kachi ya. 
\p  
\v 23 Nu ni jinisoꞌo chaa un ja siaꞌan ni kachi Jesús, ni kukuiꞌya xaan ini da ti kuaꞌan da, chi vanuxia chaa riko xaan kuu da.  
\v 24 Ti ndeꞌe Jesús nuu da ni kee da kuaꞌan da, ti ni kachi ya jiin uu ga yɨvɨ un: 
\p ―Yɨɨ xaan ja kuu ɨɨn chaa riko ja na xndoo da ichi maa da, ti kɨvɨ da ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu da.  
\v 25 Jandaa ndixia ja va yachi ga yaꞌa ɨɨn camellu yau ɨɨn yɨkɨ tɨkuɨ, ti ansu ja kɨvɨ ɨɨn chaa riko ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu da ―ni kachi ya. 
\p  
\v 26 Yukan na ti yɨvɨ ni ka jinisoꞌo un ni ka kachi: 
\p ―Nusa, ¿ti nau kuu ja nanitaꞌu nu? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 27 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Ni ɨɨn yɨvɨ tu kuu saꞌa un, ko Yandios chi taka ni ja kuu saꞌa ya ―ni kachi ya. 
\p  
\v 28 Ti ni kachi Pedro: 
\p ―Saña naa na, ni ka xndoo na taka ja ka ñavaꞌa na ti vekoyo na jiin ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 29 Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Na kachi ndaa ri sɨkɨ nasa kuu jiin yɨvɨ ja kuni kɨvɨ i ndaꞌa Yandios ja taꞌu ya jniñu nuu i, vasu nu na xndoo da veꞌe da, xi ñasɨꞌɨ da, xi ñani da, xi tata da jiin nana da, xi seꞌe da.  
\v 30 Ja siaꞌan ti naniꞌin da viꞌga ja kuu taka ga ja ni ka xndoo da un, nava kuchaku da nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, ti nanitaꞌu da nuu Yandios ja kuchaku da ja kuu saa ni―ni kachi ya. 
\s1 Kaꞌan tuku Jesús ja kuū ya 
\r (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) 
\p  
\v 31 Ni kana sɨɨn Jesús ndɨ uxi uu ndajaꞌa ya un, ti ni kachi ya: 
\p ―Ja kuankoyo yo ichi ñuu Jerusalén, ti yukan na kundaa nava ni ka chiso profeta na janaꞌan ja kuu sɨkɨ ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ.  
\v 32 Nakuaꞌa yɨvɨ ruꞌu nuu yɨvɨ ɨnga nación, ti kusɨkɨnchaa yɨvɨ un ruꞌu, ti tɨvɨ sɨꞌɨ i nuu ri, kani i ruꞌu, ti kaꞌni i ruꞌu.  
\v 33 Ko nu uni kɨvɨ ti nandoto ri maꞌñu ndɨyɨ un chi ruꞌu kuu maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, ja ni nakaji Yandios vaji ri ―ni kachi ya. 
\p  
\v 34 Ko ndajaꞌa ya un, tu ni ka chaku ini da ni tɨꞌlɨ jnuꞌun ni kaꞌan ya, chi jnuꞌun un tu ni kɨvɨ inijnuni da naa da. Yukan kuu ja tu ni ka chaku ini da nasa kuni kaꞌan jnuꞌun un. 
\s1 Saꞌa Jesús tajna ɨɨn chaa kuaa 
\r (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) 
\p  
\v 35 Nu kuan kuyajni Jesús ñuu Jericó, ti yuꞌu ichi un nukoo ɨɨn chaa kuaa jikan da xuꞌun.  
\v 36 Nu ni jinisoꞌo da ja ka yaꞌa yɨvɨ kuaꞌa, ti ni jikajnuꞌun da ndoo kuu.  
\v 37 Ti ni ka kachi yɨvɨ un ja Jesús, chaa ñuu Nazaret kuu ja kuaꞌan ichi un.  
\v 38 Yukan ti ni kanajiin da: 
\p ―¡Niꞌin Jesús! Maa ni ja taꞌu jniñu nanu ni saꞌa rey yo David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña ―ni kachi da. 
\p  
\v 39 Ti yɨvɨ ka yosjnuu un ni ka nduxaan jiin da ja na kasɨ yuꞌu da, ko maa da viꞌga ni kanakoꞌo da: 
\p ―¡Niꞌin Jesús! ¡Maa ni ja taꞌu jniñu nanu ni saꞌa rey yo David na janaꞌan, kundaꞌu ini ni saña! ―ni kachi da. 
\p  
\v 40 Yukan ti ni jakuñɨ Jesús, ti ni kachi ya ja na kin kiꞌin da chaa un naa da. Nu ni jaa da nuu ya, ti ni jikajnuꞌun ya maa da: 
\p  
\v 41 ―¿Ndoo kuni ra ja saꞌa ri jiin ra, nusa? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni kachi chaa un: 
\p ―Jitoꞌyo, ja na ndundijin nduchi na ―ni kachi da. 
\p  
\v 42 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Na ndundijin nduchi ra. Ni nduvaꞌa ra vijna na chi ni kandixia ndaa ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 43 Ti hora ni, ni nduvaꞌa nduchi chaa un, ti ni chindikun da kuaꞌan da jiin Jesús, ti nakuantaꞌu da nuu Yandios. Ti suni taka yɨvɨ ni ka jini jniñu ñaꞌnu un, ni ka kejaꞌa ka nakanajaa i Yandios. 
\s1 Jesús jiin Zaqueo 
\c 19  
\p  
\v 1 Yukan ti ni kɨvɨ Jesús ñuu Jericó, ti kuan yaꞌa ya maꞌñu ñuu yukan,  
\v 2 ti yukan iyo ɨɨn chaa riko nani Zaqueo, chaa kuñaꞌnu nuu chaa ka kinyaꞌu puesto un.  
\v 3 Ti chaa un ndiyo ini da ja kuni da nuu Jesús, ko tu jini da ya chi yɨvɨ kuaꞌa kaꞌiin un ni jasɨ i nuu ya. Ti Zaqueo chi lɨkɨ da tɨꞌlɨ. Ja yukan kuu ja tu kuu kuni da nuu Jesús.  
\v 4 Yukan ti ni jaꞌa da corrɨ ni kandu da ti ni kaa da xini ɨɨn nutɨchɨ vixi kandichi yajni nuu yaꞌa Jesús, nava na kuni da nuu ya.  
\v 5 Nu ni jaa Jesús jaꞌa yujnu un, ni ndakoto ya nuu kaxndee Zaqueo, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Zaqueo, yachi ro ti kuan nuu, chi kuni ri kendo ri veꞌe ra vijna ―ni kachi ya. 
\p  
\v 6 Yukan ti yachi ni nuu Zaqueo, ti ni kanxiaꞌu da jiin Jesús.  
\v 7 Nu ni ka jini taka ga yɨvɨ un, ti ni ka kejaꞌa ka kaꞌan sɨkɨ Jesús ja kuni kendo ya veꞌe ɨɨn chaa kinyaꞌu puesto, vanuxia tu ni siuku ndaa da ley Moisés.  
\v 8 Yukan ti ni ndokuɨñɨ Zaqueo, ti ni kachi da jiin Jitoꞌyo Jesús: 
\p ―Ndeꞌe ni Jitoꞌyo. Ja ndɨꞌɨ ja ñavaꞌa na, ti na kuaꞌa na sava nuu yɨvɨ ndaꞌu naa i, ti nu iyo ɨɨn ɨɨn yɨvɨ ni xndoñaꞌan na ja ni jisonchaa na ja ñavaꞌa i, ko vijna ti na nakuaꞌa na kuun ga jinu ja kuu ɨɨn ja ni jisonchaa na un ―ni kachi da. 
\p  
\v 9 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Na kachi ndaa ri nuu roꞌo Zaqueo chi jandaa kuu ja kuu ra ɨɨn jnaꞌan tata yo Abraham na janaꞌan, ti ni kandixia ndaa ra ruꞌu vijna nanu ni kandixia tata Abraham na janaꞌan. Ti suni yɨvɨ kanchuku veꞌe ra jaꞌa ni ka jantaꞌu i ruꞌu, ti ja ni ka kandixia i ruꞌu. Yukan kuu ja kendo vaꞌa ra ti ketaꞌu ra nuu Yandios naa ra.  
\v 10 Chi na kachi ri ja ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ni chaa ri ja na chunaa ri nuu taka yɨvɨ nava tukaa kinkoyo i nuu infiernu ―ni kachi Jesús. 
\s1 Chaa ka sajniñu jiin xuꞌun 
\p  
\v 11 Nɨ ka ñusoꞌo yɨvɨ jnuꞌun kaꞌan Jesús yukan, ti ni xndaku ya nuu i jiin ɨnga jnuꞌun sɨkɨ nasa taꞌu Yandios jniñu. Yukan kuni xndaku ya, chi ja yajni jaa ya ñuu Jerusalén, ti ka ndoꞌo ini yɨvɨ un ja ja ni jaa hora ja nduñaꞌnu ya ti taꞌu ya jniñu nuu nɨ tuꞌu nación Israel.  
\v 12 Ni ja ni ya ɨɨn jnuꞌun siaꞌan, ti ni kachi ya: 
\p ―Ni iyo ɨɨn chaa riko, ti ni ndoꞌo ini da ja kiꞌin da ɨnga nación jika, ja niꞌin da jniñu kunchaa da ti taꞌu da jniñu sɨkɨ ñuu da, ja na nduu da rey sɨkɨ ñuu da, ti sa ndeokuñɨ da.  
\v 13 Na ti kiꞌin ga da, ti ni kana da uxi muzu ka junukuachi nuu da un, ti ni jaꞌa da ɨɨn ɨɨn xuꞌun nchaa yaꞌu xaan nuu da naa da, ti ni kachi da: “Nu na kiꞌin ri ti sajniñu naa ra jiin xuꞌun jaꞌa nava na nakaya seꞌe xuꞌun jaꞌa ja kuu kɨvɨ nchaa ri”, ni kachi da.  
\v 14 Ko vanuxia yɨvɨ ñuu da un ka kuɨtɨ ini nuu da, ti ni ka taji da tɨjnu chaa kuaꞌan jata da nuu ɨnga ñuu, ja na kachi nuu chaa ñaꞌnu ɨnga ñuu un: “Tu ka jajnaꞌan ini yɨvɨ ja kundiso jniñu chaa jaꞌa nuu na naa na”, ni ka kachi.  
\v 15 Ko chaa riku un, chi ni niꞌin da jniñu kuncha da ja taꞌu da jniñu sɨkɨ ñuu da ja ni nduu da rey, ti ni nandeokuñɨ da nuu ñuu da. 
\p Yukan ti nu ni najaa da ñuu da tuku, ti ni kana da taka chaa ni jaꞌa da xuꞌun un nuu, ndenu nasa ni ka niꞌin ɨɨn ɨɨn chaa un, nu ni ka nataꞌu seꞌe xuꞌun ni jaꞌa da un xi tuu.  
\v 16 Ni jaa ɨɨn muzu nuu chaa riko un, ti ni kachi da: “Taa, jiin ɨɨn xuꞌun ni un ni naniꞌin na uxi ga xuꞌun”, ni kachi da.  
\v 17 Ti ni kachi rey un: “Iyo vaꞌa, ni kuu ra ɨɨn muzu vaꞌa, ja vaꞌa ni saꞌa jniñu ra jiin ɨɨn xuꞌun un. Vijna na ti na tatu ri ɨnga jniñu nuu ra ja na nduu ra ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ti taꞌu ra jniñu nuu uxi ñuu”, ni kachi da. 
\p  
\v 18 Yukan ti ni jaa ɨnga muzu, ti ni kachi da: “Taa, jiin ɨɨn xuꞌun un ni naniꞌin na uꞌun ga xuꞌun”, ni kachi da.  
\v 19 Ti ni kachi tuku rey un jiin muzu da: “Iyo vaꞌa. Vijna na ti na tatu ri ɨnga jniñu nuu ra ja na nduu ra ɨɨn chaa kuñaꞌnu, ti taꞌu ra jniñu sɨkɨ uꞌun ñuu”, ni kachi da. 
\p  
\v 20 Yukan sa ni jaa ɨnga muzu, ti ni kachi da jiin rey un: “Taa, jaꞌa iyo xuꞌun ni. Ni savaꞌa na chii ɨɨn pañitu.  
\v 21 Yuꞌu na chi ja jini na ja kuu ni chaa tu ñundaꞌu ini, chi kuaꞌa ga nandakan ni, ti ansu ja ni jaꞌa ni, ti suꞌva kuni ga ni”, ni kachi da.  
\v 22 Yukan ti ni kachi rey un jiin da: “Roꞌo chaa ndevaꞌa, jiin jnuꞌun kaꞌan ni ra xndichi ra maa ra. Ti kaꞌan ra ja viꞌi ga nandakan ri ansu ja ni jaꞌa ri. Ti suni kaꞌan ra ja suꞌva viꞌi ga kuni ri.  
\v 23 Ti nu siaꞌan kuu nusa, ¿ndoo tu ni januu ra xuꞌun ri nuu chaa ka sajniñu sɨkɨ tratu, nava nu ni nchaa ri, ti nakiꞌin ri xuꞌun ri jiin seꞌe i niku”? ni kachi da. 
\p  
\v 24 Yukan ti ni kachi da jiin chaa kaꞌiin un: “Kuisonchaa xuꞌun nuu muzu jaꞌa, ti kuaꞌa nuu chaa yɨjnɨ uxi xuꞌun un”, ni kachi rey un.  
\v 25 Ti ni kachi chaa un naa da: “Taa, ti ndoo ti ja ñavaꞌa chaa un uxi jnaꞌan”, ni ka kachi da.  
\v 26 Ti ni kachi rey un: “Na kachi ri jiin ra naa ra ja nu yɨvɨ ñavaꞌa un, ti suꞌva kii ga nuu i, ti kuñaꞌnu ga i jiin jniñu ndiso i. Ko yɨvɨ tundo ñavaꞌa, ti vasu tɨꞌlɨ jniñu ja ndiso i un, kuxio kiꞌin.  
\v 27 Ti yɨvɨ ka jito uꞌu ruꞌu un, ja tu ka kuni ja kuu ri rey, kuan kiꞌin ti kaꞌni ra naa ra nuu ri jaꞌa”, kachi da ―ni kachi Jesús. 
\s1 Kɨvɨ Jesús ñuu Jerusalén 
\r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) 
\p  
\v 28 Nu ni ndɨꞌɨ ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un, ti ni siin ya kuaꞌan ya ñuu Jerusalén.  
\v 29 Nu ja yajni jaa ya ñuu Betfagé jiin Betania, yajni yuku Olivos, ti ni taji ya uu ndajaꞌa ya, ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p  
\v 30 ―Kuankoyo rancho kande yajni un naa ra, ti nu jakoyo ra un, naniꞌin ra nuu ndikun ɨɨn burru ja ti koso ga yɨvɨ tɨ. Ndaji tɨ ti kikoyo ra jiin tɨ naa ra.  
\v 31 Ti nu ka jikajnuꞌun yɨvɨ roꞌo ja ndoo ka ndaji ra tɨ, ti kachi jiin da naa ra ja maa Jitoꞌo ra nandɨꞌɨ da tɨ ―ni kachi ya. 
\p  
\v 32 Kuankoyo ndajaꞌa ya, ti ni ka naniꞌin da burru un nava ni kachi Jesús nuu da naa da.  
\v 33 Ja ka ndaji da burru un ti ni kekoyo chaa xiin tɨ un, ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Ndoo ka ndaji ra burru un naa ra? ―ka kachi da. 
\p  
\v 34 Ti ni ka kachi ndajaꞌa un: 
\p ―Maa Jitoꞌyo nandɨꞌɨ tɨ ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 35 Yukan ti kuankoyo da jiin tɨ nuu kande Jesús, ni ka chuku da saꞌma da sɨkɨ tɨ, ti ni ka skaa da Jesús sɨkɨ tɨ.  
\v 36 Ti ichi kuaꞌan Jesús ni ka chuku yɨvɨ saꞌma i ini ichi un.  
\v 37 Nu ni ka kuyajni ya nuu kande yuku Olivos, ti tendɨꞌɨ yɨvɨ ni ka kandixia ya ni ka kejaꞌa ka kanajiin ja ka kusɨɨ ini ti ka nakuantaꞌu i nuu Yandios ja ni ka jini i taka jniñu ñaꞌnu ni saꞌa ya.  
\v 38 Ti kachi i naa i: 
\p ―Ñaꞌnu na koo maa rey yo, chi Tata yo Yandios ni taji ya maa chaa ndiso jniñu ñaꞌnu nuu ya. Ja ni ndumani Yandios jiin yɨvɨ ñuu ya vijna. ¡Na kachi ndajaꞌa ya undi andɨvɨ un ja na koo ñaꞌnu chaa jaꞌa! ¡Siaꞌan na kachi da! ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 39 Yukan ti sava chaa fariseo kuan koyo jiin yɨvɨ un, ni ka kachi jiin ya: 
\p ―Maestro, nduxaan ni nuu ndajaꞌa ni jaꞌa ―ni kachi da. 
\p  
\v 40 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Na kachi ri jiin ra naa ra, ja nu na kasɨ yuꞌu yɨvɨ jaꞌa na i, ti suni kuu saꞌa Yandios ja na kanajiin yuu un naa i ―ni kachi ya. 
\p  
\v 41 Nu ni kuyajni ya ñuu Jerusalén, ni jitonchaa ya ñuu un, ti ni ndukuiꞌya ini ya. Ti ni ndeꞌe ya ja sɨkɨ yɨvɨ un,  
\v 42 ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo, yɨvɨ ñuu Jerusalén, sa ti ni ka chaku ini ra vasu ɨɨn tɨꞌlɨ ja vijna kuu kɨvɨ ja ndumani ra jiin Yandios naa ra niku, ko vijna tukaa chi ja ni yaꞌa un, ti ja yɨsaꞌyɨ, ti tukaa ga kuni ra naa ra.  
\v 43 Chi suꞌva, jaa kɨvɨ ja kondoꞌo ra ɨɨn nundoꞌo xaan, ti chakoyo yɨvɨ ka jito uꞌu roꞌo, kuikonduu i ñuu ra, ti kasɨ kutu i jiin yuu, ti ya yukan ndonda i sɨkɨ ra.  
\v 44 Ti ndɨꞌɨ veꞌe ra kanuu i, ti kaꞌni i tendɨꞌɨ ra. Ti tukaa xndoo i ni ɨɨn veꞌe ja kosojnaꞌan ga ɨɨn yuu. Siaꞌan na koo nundoꞌo un nuu ra chi tu ni ka jantaꞌu ra ruꞌu, ja ni taji Yandios ja chunaa ri nuu roꞌo naa ra ―kachi Jesús. 
\s1 Ni keniꞌin Jesús yɨvɨ ka saꞌa yaꞌu ini veñuꞌun kaꞌnu 
\r (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) 
\p  
\v 45 Nu ni jaa Jesús nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un, ti ni kejaꞌa keniꞌin ya taka yɨvɨ ka xiko ini veñuꞌun un.  
\v 46 Ti ni kachi ya jiin yɨvɨ un: 
\p ―Siaꞌan yoso nuu tutu Yandios: “Veꞌe ri konani veꞌe nuu kakantaꞌu yɨvɨ naa i”, ko roꞌo naa ra, ni ka nasaꞌa ra veꞌe nuu ka nataka ñakuiꞌna ―kachi ya. 
\p  
\v 47 Taka kɨvɨ ni xnaꞌan Jesús nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un, ko sutu ka kuñaꞌnu un jiin taka chaa ka kuñaꞌnu ñuu un, ka nduku da nasa kuu kaꞌni da ya naa da.  
\v 48 Ko tu kuu nasa saꞌa da naa da, chi tendɨꞌɨ yɨvɨ un ka kusɨɨ xaan ini i jiin taka jnuꞌun ni xnaꞌan Jesús. 
\s1 Na jniñu ndiso Jesús 
\r (Mt. 21.23‑27; Mr. 11.27‑33) 
\c 20  
\p  
\v 1 Ɨɨn kɨvɨ kande Jesús nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un xnaꞌan ya nuu yɨvɨ, ti kaꞌan ya jnuꞌun Yandios nuu i naa i, ti ni ka jakoyo sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel jiin chaa ka kuñaꞌnu nación Israel, ti ni ka kachi da jiin ya: 
\p  
\v 2 ―Kachi nuu ri, ¿nau ni taꞌu jniñu ñaꞌnu ja saꞌa ra taka jniñu jaꞌa? ¿Xi nau ja ni jaꞌa jniñu ñaꞌnu jaꞌa nuu ra? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 3 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Suni ruꞌu, na kajnuꞌun ri roꞌo naa ra ɨɨn jnuꞌun. Na kachi ri,  
\v 4 ¿nau ja ni tatu jniñu nuu Juan ja ni kii skuanducha da yɨvɨ nusa? ¿Ɨnga yɨvɨ ni tatu jniñu un nuu da, xi maa Yandios nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 5 Yukan ti ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun maa da naa da, ti ni ka kachi da: 
\p ―Nu na kachi yo ja Yandios ni taji chaa un, ti kachi da jiin yo: “¿Ndoo tu ni ka kandixia ra jnuꞌun ni kaꞌan da nusa?”  
\v 6 Ti nu na kachi yo ja yɨvɨ ni taji da, ti va tendɨꞌɨ yɨvɨ kaꞌiin jaꞌa kaꞌni yoꞌo jiin yuu, chi tendɨꞌɨ yɨvɨ ka kandixia ja Juan ni kuu ɨɨn profeta, ja ni kaꞌan jnuꞌun Yandios ―siaꞌan ka ndajnuꞌun da. 
\p  
\v 7 Yukan sa ni ka kachi da: 
\p ―Tu ka jini ri nau ja ni taji Juan, ja ni kii skuanducha da yɨvɨ ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 8 Yukan na ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Vanuxia tu ka kuni kachi ra, ti suni ruꞌu tu kachi ri nuu ra nau ja ni jaꞌa jniñu ñaꞌnu jaꞌa nuu ri ―kachi ya. 
\s1 Sɨkɨ muzu ka sajniñu ndevaꞌa 
\r (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) 
\p  
\v 9 Yukan ti ni xndaku Jesús nuu yɨvɨ un jiin jnuꞌun jaꞌa, ti ni kachi ya: 
\p ―Ɨɨn chaa ni xndee kuaꞌa da nutɨkaꞌya, ti ni jakanchaa da ñuꞌun un nuu chaa ka sajniñu un, ti ni kee da kuaꞌan da, ti ni kunaꞌan kuaꞌan da.  
\v 10 Nu ni jaa kɨvɨ nastutu da tɨkaꞌya un, ti ni taji da ɨɨn muzu ja na kin kakan da sava tɨkaꞌya un ja kuu maa da nuu chaa ka yɨndaꞌa un. Ko ni ka kiꞌin da chaa un, ni ka kaja da chaa nuu ñuꞌun, ti ni ka nataji da chaa kuanoꞌon da siaꞌan ni. 
\p  
\v 11 Ti chaa xiin jniñu un, ni taji tuku da ɨnga muzu da kuaꞌan, ko suni ni ka kaꞌan ndevaꞌa chaa ka ndito un nuu da, ni ka kaja da chaa, ti kuanoꞌon da siaꞌan ni tuku. Tundo ni ka jaꞌa da nuu da.  
\v 12 Chaa xiin un, ni taji tuku da ɨnga da, ko chaa ka ndito jniñu un ni ka stuji da chaa, ti ni ka keniꞌin da chaa kuaꞌan da. 
\p  
\v 13 Yukan na ti chaa xiin ñuꞌun un, ni ndoꞌo ini da: “¿Nasa saꞌa yo vijna na? Va na taji yo seꞌe yo na kiꞌin da vaꞌa ga, ti nu na kuni chaa un nuu da, ti va kuandatu da naa da”, ni ndoꞌo ini da.  
\v 14 Ko nu ni ka jini chaa ka ndito jniñu un nuu seꞌe chaa xiin ñuꞌun un, ti ni ka kachi da: “Chaa jaꞌa kuu ja xiin taꞌu. Vaꞌa ga na kaꞌni yo, ti na kendo ndɨꞌɨ yo jiin yaji jaꞌa”, ni ka kachi da.  
\v 15 Ni ka jnɨɨ da chaa un, ni ka keniꞌin da chaa fuera yuꞌu ñuꞌun un, ti ni ka jaꞌni da chaa. ¿Ti ndoo saꞌa chaa xiin ñuꞌun un jiin chaa ka ndito jniñu ja siaꞌan?  
\v 16 Va najaa da ti kaꞌni da chaa ka kuu muzu un, ti kuaꞌa da ñuꞌun un nuu ɨnga yɨvɨ ka ndito un ―ni kachi Jesús. 
\p Nu ni ka jinisoꞌo yɨvɨ jnuꞌun un, ti ka kaꞌan: 
\p ―¡Ni tu kachi Yandios ja koo siaꞌan nuu yo, nanu ni jnaꞌan muzu ni ka ndito i ñuꞌun tɨkaꞌyɨ un! ―ni ka kachi i. 
\p  
\v 17 Yukan ti ni ndeꞌe Jesús nuu yɨvɨ un, ti ni kachi ya: 
\p ―Nusa ti ¿ndoo kuni kaꞌan jnuꞌun yoso nuu tutu Yandios ja kachi siaꞌan? 
\q1 Yuū ni ka skaña chaa ni ka saꞌa nama jaꞌa, kuu ja kanuu ga 
\q1 ja ndiso jniñu jikɨ ɨɨn veꞌe. 
\m Kachi tutu. 
\p  
\v 18 Ti nanu ni ka saꞌa chaa ni skaña yuū un, suni siaꞌan na kuu yɨvɨ tu ka jantaꞌu ruꞌu. Ti siaꞌan nanu ka tuji yɨvɨ ka jiokava sɨkɨ ɨɨn yuū, suni siaꞌan jnaꞌnu ndatu yɨvɨ tu kandixia ruꞌu. Ko kɨvɨ na saꞌa ndaa Yandios kuachi i, ti yɨvɨ tu ni kandixia ruꞌu, koo ndoꞌo i nanu jnaꞌan ɨɨn yɨvɨ kanakava ɨɨn yuū sɨkɨ i ti kundiꞌi kukuachi i saꞌa ―ni kachi ya. 
\s1 Sɨkɨ jnuꞌun kinyaꞌu puesto 
\r (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) 
\p  
\v 19 Ti chaa ka kuu sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ni ka nduku da nasa kuu jnɨɨ da Jesús hora un. Ko vanuxia ni ka yuꞌu da ndeꞌe da yɨvɨ un. Chi ni ka chaku ini da ja sɨkɨ maa chaa ka kuñaꞌnu un, ni kaꞌan Jesús jnuꞌun un. 
\p  
\v 20 Yukan ti chaa ka kuñaꞌnu un ni ka nduku da chaa ni ka nduku jnuꞌun, ja na saꞌa da ja chaa vaꞌa ka kuu da, ja na nduku da ɨɨn jnuꞌun, na ndenu naa jnuꞌun kani Jesús, ti nava siaꞌan ti na niꞌin da ichi ja kankuachi da jaꞌa ya, nava nakuaꞌa da ya nuu gobernador.  
\v 21 Ja yukan kuu ja ni ka jikajnuꞌun da ya siaꞌan: 
\p ―Maestro, ka jini na ja kaꞌan ndaa ni, ti xnaꞌan ndaa ni ichi Yandios, ti tu yuꞌu ni ndeꞌe ni ni ɨɨn chaa vasu kuñaꞌnu ga da.  
\v 22 Nusa ti kachi ni nuu na nasa ndoꞌo ini ni. ¿Iyo vaꞌa nu chaꞌu yo xuꞌun nuu gobierno Romano xi tuu nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 23 Ko ja jini Jesús ja tu ka ndoꞌo vaꞌa ini da, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndoo ka kuni xndaꞌu ra ruꞌu?  
\v 24 Xnaꞌan ɨɨn xuꞌun un nuu ri. ¿Naa nūū kuu ja nchaa nuu xuꞌun jaꞌa, ti naa sɨvɨ kuu ja yoso un nusa? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 25 Ti ni ka kachi da: 
\p ―Nūū maa rey nación Roma kuu ―ni ka kachi da. 
\p Yukan ti ni kachi Jesús: 
\p ―Nusa ti kuaꞌa nuu rey nación Roma ja xiin maa da, ti kuaꞌa nuu Yandios ja xiin maa Yandios ―ni kachi ya. 
\p  
\v 26 Yukan ti tu ni kuu chakuachi da jiin jnuꞌun xnaꞌan ya nuu yɨvɨ un. Chi suꞌva ni ka naa ini da ja siaꞌan ni nachiso ya nuu da, sa ni ti ni ka jasɨ yuꞌu da naa da. 
\s1 Jnuꞌun sɨkɨ ja ka nandoto ndɨyɨ 
\r (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) 
\p  
\v 27 Nu ni yaꞌa un, ti ni ka jaꞌan sava chaa saduceo ni ka jandeꞌe da Jesús. Chaa saduceo un ka kaꞌan ja tukaa ga ka nandoto ndɨyɨ un, ti ni ka kachi da: 
\p  
\v 28 ―Maestro, ni kachi Moisés ja nu na kuū ɨɨn chaa ni iyo ñasɨꞌɨ, ti tu ni iyo seꞌe da jiin ña, ti kuu nandaꞌa ñani ndɨyɨ un jiin ña ja na koo seꞌe ña, ti suchi un nduu nanu seꞌe maa ndɨyɨ un.  
\v 29 Ti yukan ni iyo uxia da mani ñani da naa da. Ti chaa ñaꞌnu un ni nandaꞌa da, ko tu ni iyo seꞌe ñasɨꞌɨ da, ti ni jiꞌi da.  
\v 30 Ni nakiꞌin chaa kuu uu un ñaꞌan un, ko suni tu ni iyo seꞌe da jiin ña, ti ni jiꞌi da.  
\v 31 Ti chaa kuu uni un ni nakiꞌin tuku da ñaꞌan un, ti siaꞌan ni ka saꞌa ndɨ uxia da, ko ndɨ uxia da ni ka jiꞌi, ti tu ni iyo ni ɨɨn seꞌe ñaꞌan un.  
\v 32 Sandɨꞌɨ ni ga ti ni jiꞌi tu maa ña.  
\v 33 Ti nu na nandoto ndɨyɨ un naa da, ¿nau ndɨꞌɨ uxia ñani un xiin ñasɨꞌɨ un, ja siaꞌan ni ka nandaꞌa da jiin ña nu? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 34 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Ja kuu nuu ñuyɨvɨ jaꞌa, chi kuu chaa, kuu ñasɨꞌɨ ka nandaꞌa.  
\v 35 Ko nu na nandoto ndɨyɨ un, ti kachi Yandios ja kuu kɨvɨ i ñuu nuu taꞌu ya jniñu, ko tukaa kuu nandaꞌa i ni tu kuaꞌa i seꞌe sɨꞌɨ i ja nandaꞌa ña.  
\v 36 Ti yukan tukaa ga ka jiꞌi ndɨyɨ un, chi nduu i nanu ángel Yandios. Ka kuu i yɨvɨ Yandios ja kuu saa ni, chi maa Yandios ni naxndoto ya i.  
\v 37 Suni nu ka kaꞌu ra nuu tutu Yandios ja ni chaa Moisés, ti ni kaꞌan da sɨkɨ chaa ka chaku vasu ja ni ka jiꞌi da na janaꞌan. Chi nuu kayu yukū un, ni kachi Yandios nuu da: “Maa ri kuu Yandios ja ka kanajaa Abraham jiin Isaac jiin Jacob.” Siaꞌan ni chaa Moisés jnuꞌun Yandios, chi ni ka chaku chaa un naa da.  
\v 38 Yukan kuni kaꞌan ja Yandios tu kuu ya Yandios nuu yɨvɨ ni ka jiꞌi un, chi kuu ya Yandios nuu yɨvɨ ka chaku, ja tu ka kendo i maꞌñu ndɨyɨ, chi ni ka nandoto taka ndɨyɨ un ja ka chaku i nuu ya, ja ka chiñuꞌun da Yandios ja kuu saa ni ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 39 Yukan ti sava chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ni ka kachi jiin Jesús: 
\p ―Iyo vaꞌa jnuꞌun kaꞌan ni, maestro ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 40 Yukan ti ni ɨɨn yɨvɨ, tukaa ni ka tava ini da kajnuꞌun ga da Jesús. 
\s1 Nau seꞌe kuu Cristo 
\r (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) 
\p  
\v 41 Yukan ti ni kachi Jesús jiin chaa ñaꞌnu Israel un: 
\p ―Kaꞌan yɨvɨ ja Cristo kuu ɨɨn jnaꞌan rey David na janaꞌan, vasu maa Yandios ni taji ya ja na kundiso ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga ja kuu maa David. Ko vasu kuu ja siaꞌan ka kaꞌan yɨvɨ.  
\v 42 Ti maa David ni kaꞌan da nuu tutu Salmo siaꞌan: 
\q1 Yandios ni kachi nuu Jitoꞌo Cristo: 
\q1 “Nukoo ndaꞌa kuaꞌa ri, chi taꞌu ra jniñu jiin ri. 
\q1  
\v 43 Iyo yɨvɨ jito uꞌu roꞌo, ko kundee ra jiin, 
\q1 chi chindee ri roꞌo.” 
\m Ni kachi Yandios, kachi David. 
\p  
\v 44 Nu siaꞌan kuu ja maa David ni skonani da ya jitoꞌo da, ti ¿nasa kuu ja Cristo kuu ɨɨn jnaꞌan rey yo David na janaꞌan nusa? ―ni kachi Jesús. 
\s1 Kaꞌan Jesús sɨkɨ chaa ka xnaꞌan ley Israel 
\r (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) 
\p  
\v 45 Nu tendɨꞌɨ yɨvɨ un ka ñusoꞌo i jnuꞌun xndaku Jesús, ti ni kachi Jesús jiin ndajaꞌa ya siaꞌan: 
\p  
\v 46 ―Koto maa ra naa ra jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel. Koto ma saꞌa ra nava ka saꞌa da naa da. Chi chaa un ka jajnaꞌan ini da kuꞌun da saꞌma nani, ja na kuni yɨvɨ ja chaa kuñaꞌnu ka kuu da nuu veñuꞌun Israel. Ti ka kuni da ja na kaꞌan yɨñuꞌun yɨvɨ jiin da nuu yaꞌu, ti na kaꞌan xiaꞌu i jiin da, “Maestro, maestro.” Suni ka jajnaꞌan ini da silla yɨñuꞌun ga nuu kunchuku da ini veñuꞌun Israel un. Ti ka kusɨɨ xaan ini da jiin jnuꞌun yɨñuꞌun nuu kunchuku da kaji da staa nuu ɨɨn viko.  
\v 47 Suni ka jisonchaa da veꞌe ñaꞌan ni kendo maa ɨɨn ña naa ña, ti ja tu kuni yɨvɨ jniñu kueꞌe ka saꞌa da un, ti kani xaan ka jikantaꞌu da nuu Yandios. Ti ja kuu maa da kii ɨɨn nundoꞌo kaꞌnu xaan ga ―ni kachi ya. 
\s1 Xuꞌun ni soko ɨɨn ñaꞌan ni kendo ndaꞌu 
\r (Mr. 12.41‑44) 
\c 21  
\p  
\v 1 Nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un ni jini Jesús ja ka chuꞌun chaa riku un xuꞌun nuu jajnu un.  
\v 2 Suni ni jini ya ja ni jaa ɨɨn ñaꞌan ndaꞌu xaan ni chuꞌun ña uu xuꞌun cobre kuachi,  
\v 3 ti ni kachi ya jiin yɨvɨ kaꞌiin yajni un: 
\p ―Ndeꞌe naa ra. Na kachi ndaa ri ja ɨɨn ñaꞌan ndaꞌu xaan ga jaꞌa, yaꞌu xaan nchaa xuꞌun ni jaꞌa ña un nuu Yandios ja kuu xuꞌun ni ka jaꞌa chaa riku un.  
\v 4 Chi yɨvɨ riku xaan un, ni ka jaꞌa da jaku ni ja ka ñavaꞌa da. Ko ñaꞌan ndaꞌu un, tu ñavaꞌa kuaꞌa ña xuꞌun, ko ni jaꞌa ndɨꞌɨ ña ja ñavaꞌa ña, vasu nandɨꞌɨ ña ja kuu gastu ña ―ni kachi ya. 
\s1 Kaꞌan Jesús ja naa veñuꞌun kaꞌnu Israel 
\r (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) 
\p  
\v 5 Ti sava ndajaꞌa Jesús ka kaꞌan da ja nde vii kaa veñuꞌun kaꞌnu un, ja nde vii kanda yuu un jiin taka ja ni ka soko yɨvɨ nu ni ka saꞌa da veñuꞌun un. Ti ni kachi Jesús: 
\p  
\v 6 ―Ndɨꞌɨ jaꞌa ka jitonchaa ra naa ra. Ko jandaa na kachi ri nuu ra naa ra ja, jaa ɨɨn kɨvɨ ja ni ɨɨn yuu tukaa kendo koso jnaꞌan jaꞌa, chi ndɨꞌɨ jaꞌa naa ―ni kachi ya. 
\s1 Naa seña koo nu kuan kuyajni ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ 
\r (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23; Lc. 17.22‑25, 31) 
\p  
\v 7 Yukan na ti ni ka jikajnuꞌun ndajaꞌa ya naa da: 
\p ―Maestro, ¿nasa da ti sa kundaa jnuꞌun kaꞌan ni un? ¿Ti naa seña koo ja kuan kuyajni kundaa taka jnuꞌun un? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 8 Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Koto maa ra naa ra. Koto ma xndaꞌu yɨvɨ roꞌo. Chi kuaꞌa yɨvɨ kikoyo, ti ndaku niꞌin yɨ sɨvɨ ri, ti kachi: “Ruꞌu kuu Cristo”, kachi i. Xi ɨnga yɨvɨ kaꞌan: “Vijna kuu kɨvɨ ja ni taji Yandios ruꞌu ja saꞌa ri jniñu ñaꞌnu”, kachi. Koto kundikun ra jnuꞌun xndaku yɨvɨ un.  
\v 9 Ti kuni ra jnuꞌun ja ya yukan koo guerra, ti kanaa yɨvɨ. Koto yuꞌu ra naa ra, chi siaꞌan ndixia kuu. Ko jiin yukan ti ni ti jaa ga kɨvɨ ja ndɨꞌɨ ñuyɨvɨ ―ni kachi ya. 
\p  
\v 10 Yukan ti ni siin Jesús kaꞌan ya: 
\p ―Kanaa ɨɨn nación jiin ɨnga nación, suni ɨɨn ñuu jiin ɨnga ñuu.  
\v 11 Koo ñujnaa xaan, jiin jnama xaan, jiin kueꞌe xaan ya yukan. Ti koo seña nuu andɨvɨ ja undi yuꞌu yɨvɨ naa i ndeꞌe i un. 
\p  
\v 12 Ko xnakan roꞌo ja ka kandixia ra ruꞌu, jnɨɨ yɨvɨ roꞌo naa ra, ti kuaꞌa i tau ra. Ti nakuaꞌa i roꞌo naa ra nuu chaa ka kuñaꞌnu ini taka veñuꞌun Israel, ja na xndichi da roꞌo naa ra, ti jnaa da roꞌo vekaa naa ra. Ti suni ja sɨkɨ ruꞌu, ti nakuaꞌa da roꞌo naa ra nuu chaa ka kuu rey ja ka taꞌu jniñu nuu nɨ tuꞌu ɨɨn nación, ti suni na kuaꞌa da roꞌo nuu gobernador sɨkɨ ja ka kandixia ra ruꞌu.  
\v 13 Siaꞌan kuu kaꞌan vaꞌa ra nuu chaa ka kuñaꞌnu un, ja sɨkɨ ruꞌu kuu ja ka jnaꞌan ra nundoꞌo.  
\v 14 Siaꞌan ti koto xndiꞌi ra ini ra ja nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra nuu chaa ka kuñaꞌnu un ja nama ra maa ra.  
\v 15 Chi maa ri kuu ja kuaꞌa inijnuni ra ja nasa koo jnuꞌun kaꞌan ra naa ra, ti nava ni ɨɨn yɨvɨ ja koto uꞌu roꞌo tu kundee chajnaꞌan jnuꞌun kaꞌan jiin ra naa ra.  
\v 16 Ti undi tata ra, ñani ra, jnaꞌan ra, jiin amigo ra kinaa ñaꞌan da roꞌo naa ra, ti kachi da ja na kuū ra naa ra. Ti jandaa ni kuu ja tɨjnɨ ra naa ra kuū. 
\p  
\v 17 Ti tendɨꞌɨ yɨvɨ ja tu ka kandixia i jnuꞌun ri, koto uꞌu i roꞌo naa ra ja ni ka kandixia ra ruꞌu jiin jnuꞌun kaꞌan ri.  
\v 18 Ko tu naa ni ɨɨn ixi xini ra naa ra, chi koto ya roꞌo naa ra.  
\v 19 Ti nu ka ñukuu nɨ ini ra jnuꞌun ri, ti kuchaku ra ja kuu saa ni. 
\p  
\v 20 ―Nu ni ka jini ra ja, ja ni ka jiconduu soldado ñuu Jerusalén, yukan na ti kuni ra ja kuan kuyajni kɨvɨ ja naa ñuu un.  
\v 21 Ti yɨvɨ kanchuku ñuu Judea, na kinkoyo i undi yuku un. Ti yɨvɨ kanchuku ñuu Jerusalén, na kekoyo i ñuu un, ti yɨvɨ kaꞌiin yuku xi nuu jniñu, koto ma ndeokuñɨ ga i ñuu un naa i.  
\v 22 Chi kɨvɨ un kuu kɨvɨ kii nundoꞌo kaꞌnu xaan nanu yoso nuu tutu Yandios.  
\v 23 ¡Na ndaꞌu ñaa ka ñuseꞌe xi ñaa ka nchaka suchi yɨkɨn ja kuu kɨvɨ un! Ko nundoꞌo xaan taka nuu ñuyɨvɨ ja kuu kɨvɨ un, ti kii ɨɨn nundoꞌo kaꞌnu xaan ja kuu yɨvɨ ñuu jaꞌa.  
\v 24 Kuaꞌa yɨvɨ ñuu kuū nuu guerra un. Ti sava ga yɨvɨ un kinkoyo i presu nuu yɨvɨ ɨnga nación. Ti ndunúú yɨvɨ ñuu jika un nuu yɨvɨ ñuu Jerusalén, ti saꞌa ndevaꞌa i jiin da undi na jaa kɨvɨ na kachi maa Yandios ja siaꞌan koo jiin yɨvɨ un naa i. 
\s1 Nasa ndii Jesús 
\r (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) 
\p  
\v 25 Nu ni ndɨꞌɨ un, yukan na ti koo ɨɨn seña nuu ndikandii, yoo, jiin choxini. Ti nuu ñuyɨvɨ jaꞌa sana ini yɨvɨ taka nación, chi yuꞌu i ja saꞌa iyo nducha mar jiin ja iyo ndonda nuu nducha un.  
\v 26 Ti so saꞌu ini yɨvɨ naa i ja siaꞌan na koo nuu ñuyɨvɨ. Nɨꞌɨn nutuꞌu andɨvɨ ti nukoyo chuxini.  
\v 27 Yukan na ti ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kuni yɨvɨ naa i ndenda ri, ti ndii ri nuu viko un, jiin jniñu ja ni nduñaꞌnu xaan ri.  
\v 28 Nu ni kejaꞌa kuu ndaa taka jaꞌa, koo ndee ini naa ra ti nava na kosɨɨ ini ra, chi ja yajni ketaꞌu ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 29 Suni ni kachi ya ɨnga jnuꞌun jaꞌa, ti ni kachi ya: 
\p ―Ndeꞌe naa ra, nutɨchɨ vixi un jiin savaꞌa ni ga ɨnga nuu yujnu,  
\v 30 nu ja ni nduyucha numa i, ti ja ni chaku ini yo ja kuan kuyajni viko sau.  
\v 31 Ti suni siaꞌan kuu nu ja ni kejaꞌa kuu ndaa taka jnuꞌun jaꞌa, ti ni jini yo ja kuan kuyajni ndaa kɨvɨ nu kejaꞌa taꞌu ri jniñu jiin Yandios nuu nɨɨ tuꞌu ñuyɨvɨ jaꞌa.  
\v 32 Ti jandaa na kachi ri ja taka un kuu ndaa xnakan, ti sa kuū yɨvɨ ka iyo kɨvɨ vijna.  
\v 33 Va naa andɨvɨ jiin ñuyɨvɨ, ko jnuꞌun kaꞌan ri, jankɨvɨ naa kuɨtɨ, chi taka un kuu ndaa. 
\p  
\v 34 Koto maa ra naa ra ja tu kinikava ra nuu kuachi nava ka ndoꞌo ini ra, ja najini ra jiin ndɨxɨ, xi ɨnga jniñu kueꞌe, xi ja kujneñu ra nduku ra ja kuchaku ra, nava tu kinaa ri roꞌo naa ra kɨvɨ nchaa ri, nanu ɨɨn vekaa nu ni nandiꞌyu.  
\v 35 Chi siaꞌan kii kɨvɨ un sɨkɨ taka yɨvɨ kanchuku nuu nɨɨ tuꞌu ñuyɨvɨ.  
\v 36 Yukan kuu ja nɨnɨ kotuꞌva ra naa ra, ti kondito ra ja na kakantaꞌu ra nava na ketaꞌu ra nuu taka nundoꞌo kii un. Nu siaꞌan na ti tu kukanuu ra kujiin ra nuu ruꞌu ja kuu ri maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ ―ni kachi ya. 
\p  
\v 37 Ti na kɨvɨ un ni xnaꞌan Jesús nuu yɨvɨ nuu yuxeꞌe veñuꞌun kaꞌnu un ja kuu nduu, ti ja kuu jakuaa jaꞌan kendo ya undi yuku nani Olivos.  
\v 38 Ti ñaꞌan ka jakoyo yɨvɨ kuaꞌa ja na kunsoꞌo i jnuꞌun kaꞌan ya ini veñuꞌun kaꞌnu un. 
\s1 Ka ndajnuꞌun da nasa jnɨɨ da Jesús 
\c 22  
\p  
\v 1 Yukan ti kuan kuyajni ndaa viko ja ka yee da staa stila ja tu yɨꞌɨ levadura, ja suni ka kaꞌan da viko pascua.  
\v 2 Ti sutu ka kuñaꞌnu jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ka ndajnuꞌun da ja nasa kuu ti kaꞌni da Jesús. Ko ka yuꞌu da sa kuvaa yɨvɨ sɨkɨ da naa da. 
\p  
\v 3 Yukan ti Judas, ja suni nani da, chaa ñuu Cariote, ni kɨvɨ jaꞌuꞌu un ini da, ti ni ndoꞌo ini da ja nakuaꞌa da Jesús nuu sutu ka kuñaꞌnu un. Ti maa da suni kuu da ɨɨn jnaꞌan nuu ndɨ uxi uu apóstol un nuu ya.  
\v 4 Ti chaa jaꞌa ni jaꞌan da nuu sutu ka kuñaꞌnu un jiin suni nuu chaa ka yɨndaꞌa veñuꞌun kaꞌnu un, ti ni ndajnuꞌun Judas jiin da naa da ja nasa nakuaꞌa da Jesús ndaꞌa chaa un naa da.  
\v 5 Ti ni ka kusɨɨ xaan ini da jiin jnuꞌun ni kaꞌan Judas, ti ni kachi da ja kuaꞌa da xuꞌun nuu da.  
\v 6 Ti Judas ni jantaꞌu da nava ni ka kachi chaa un. Ti ni kejaꞌa nduku da nasa kuu nakuaꞌa da Jesús nuu chaa un naa da, ɨɨn hora ja tu kaa ga naa yɨvɨ iyo. 
\s1 Ni ka kuxini Jesús jiin ndajaꞌa ya 
\p  
\v 7 Yukan ti ni jaa kɨvɨ viko ja ka yee da staa stila ja tu yɨꞌɨ levadura. Ti suni kɨvɨ yukan ka jaꞌni da ɨɨn lelu ja ka soko da nuu Yandios ja kuu viko pascua un.  
\v 8 Yukan ti ni taji Jesús Pedro jiin Juan, ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Kuankoyo ti satuꞌva ra ja kuxini yo vijna viko pascua naa yo ―ni kachi ya. 
\p  
\v 9 Ti ni ka jikajnuꞌun da: 
\p ―¿Nanu kuni ni ja kinkoyo na satuꞌva na naa na nusa? ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 10 Ti ni kachi ya: 
\p ―Nuu na jaa ra ñuu un, ti yukan ndejnaꞌan ra jiin ɨɨn chaa ndiso ɨɨn kɨyɨ nducha. Kundikun ra da undi na najaa da veꞌe da,  
\v 11 ti kachi ra jiin chaa xiin veꞌe un naa ra: “Kachi Maestro na: ¿Nanu kande ɨɨn veꞌe nuu satuꞌva ri ja kuxini ri jiin ndajaꞌa ri vijna viko pascua”? kachi ra naa ra. 
\p  
\v 12 Yukan na ti kin xnaꞌan da roꞌo ɨɨn veꞌe kaꞌnu ja kaxndee nuu sukun un, ti ja iyo nakoo, ti yukan satuꞌva ra naa ra ja kuxini yo ―ni kachi Jesús jiin Pedro jiin Juan. 
\p  
\v 13 Ti kuankoyo da naa da undi ñuu nava ni kachi Jesús, ti ni ka naniꞌin da veꞌe ni kachi ya un. Ti yukan ni ka satuꞌva da ja kuxini da naa da ja kuu viko pascua. 
\p  
\v 14 Nu ni kuu hora ja kuxini, ti ni jaa Jesús jiin uu ga ndajaꞌa ya, ti nɨ kanchuku da nuu mesa ka yee da staa.  
\v 15 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Xaan ga ñukuu ini ri ja xnakan kuxini ri jiin ra naa ra, vijna kɨvɨ viko pascua, ti sa na kuū ri.  
\v 16 Chi na kachi ndaa ri nuu ra naa ra ja tukaa ga kunchuku yo siaꞌan kuxini yo undi na kundaa kɨvɨ ja niꞌin ri jniñu ñaꞌnu ga ja kuaꞌa Tata ri Yandios nuu ri, ja na taꞌu ri jniñu jiin maa ya nuu tendɨꞌɨ nɨtuꞌu ja iyo. Undi yukan ti sa na kuxini tuku yo ―ni kachi ya. 
\p  
\v 17 Yukan sa ni kiꞌin Jesús ɨɨn vasu vino, ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios, ti ni kachi ya: 
\p ―Koꞌo tɨꞌlɨ tɨꞌlɨ naa ra.  
\v 18 Chi jandaa na kachi ri ja tukaa ga koꞌo ri nu ka saꞌa jnaꞌan yo viko jaꞌa, undi na jaa kɨvɨ ti nasaꞌa yo ñuu nuu niꞌin ri jniñu ñaꞌnu ga nuu Tata ri Yandios, ti taꞌu ri jniñu jiin maa ya nuu nɨ tuꞌu ja iyo. Ti nu kunchuku jnaꞌan yo ñuu un, yukan na ti sa nasaꞌa jaa yo viko jaꞌa ―kachi ya. 
\p  
\v 19 Ti suni ni kiꞌin ya ɨɨn staa stila, ti ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios. Yukan na ti ni sakuachi ya, ti ni tejnaꞌan ya nuu da naa da ja na kee da, ti ni kachi ya: 
\p ―Jaꞌa kuu nanu yɨkɨ kuñu ri ja soko ri, ja na chunaa ri nuu kuachi ra naa ra. Ti nɨnɨ saꞌa ra siaꞌan naa ra ja ka nukuꞌun ini ra ruꞌu ja ni jiꞌi ri ja kuu nuu maa ra naa ra ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 20 Yukan ti nu ni ndɨꞌɨ ni ka kuxini da ti ni kiꞌin ya vasu vino un, ti ni kachi ya: 
\p ―Ja ñuꞌun vaso jaꞌa kuu nanu nɨñɨ ri ja soko ri. Ti stuu ndijin nɨñɨ ri ɨɨn jnuꞌun jáá ni kachi Tata ri. Ti jnuꞌun un kaꞌan ndaa kuɨtɨ ja nama ya kuaꞌa yɨvɨ, chi katɨ ri nɨñɨ ri ja chunaa ri nuu yɨvɨ naa i.  
\v 21 Ko vijna ti chaa ja kin nukuaꞌa ruꞌu nuu chaa ka jito uꞌu ruꞌu un, kaxndee ndaꞌa da jiin ndaꞌa ri nuu mesa jaꞌa.  
\v 22 Chi ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, siuku ndaa ri nava ni kachi maa Yandios, ko xaan ga ndaꞌu chaa nakuaꞌa ruꞌu nuu chaa ka jito uꞌu ruꞌu ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 23 Yukan ti ni kejaꞌa ka jikajnuꞌun jnaꞌan da naa da nau ɨɨn da kuu ja nakuaꞌa ya nuu chaa ka jito uꞌu ya. 
\s1 Ka ndajnuꞌun ndajaꞌa Jesús na ndenu nau ɨɨn da kuñaꞌnu ga 
\p  
\v 24 Yukan na ti ndajaꞌa Jesús ni ka kejaꞌa ka ndajnuꞌun da na ndenu nau ɨɨn da kendo kuñaꞌnu ga.  
\v 25 Ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―Chaa ka kuu rey nuu taka ga nación, vanua maa da ka xiin nación un, ti ja yukan kuu ja nde kuaꞌan ga da jiin yɨvɨ nación da. Ti jaa siaꞌan xaan ini da, ti ka saꞌa yɨvɨ ja nakuaꞌa i ja yɨñuꞌun nuu chaa kuñaꞌnu un, nava na kuu vaꞌa ini da nuu i.  
\v 26 Ko roꞌo naa ra, tu saꞌa ra siaꞌan, chi nuu nau ja kuñaꞌnu ga nuu ra naa ra, suꞌva na kuanukuachi da nanu ja tu ndiso jniñu da, chi nau ja taꞌu jniñu, suni na kuanukuachi.  
\v 27 ¿Xi nau kuu ja kuñaꞌnu ga nu? ¿Ja nukoo nuu mesa xi ja kunukuachi nuu mesa un nu? ¿Xi ansu jandaa kuu ja kuñaꞌnu ga chaa nukoo mesa un nu? Ko ruꞌu chi kancha ri jiin ra naa ra nanu ɨɨn chaa junukuachi ni. 
\p  
\v 28 Ti roꞌo naa ra, nɨnɨ kaꞌiin ra jiin ri taka kɨvɨ ja jito ri nundoꞌo.  
\v 29 Ti ja yukan kuu ja na kuaꞌa ri ja kuu taꞌu ra naa ra. Nu na niꞌin ri ɨɨn jniñu ñaꞌnu ga nuu Tata ri Yandios ja na taꞌu ri jniñu jiin maa ya nuu tendɨꞌɨ nɨtuꞌu ja iyo, ti suni kuaꞌa ri jniñu ñaꞌnu nuu ra naa ra.  
\v 30 Kundiso ra ɨɨn jniñu ja na nukoo ra naa ra ɨɨn ɨɨn silla kanuu ga, ti xndichi ra ndɨ uxi uu familia jnaꞌan yo ja ka kuu i yɨvɨ nación Israel. Yukan kuu jniñu ñaꞌnu niꞌin ra, ti suni yukan kaji koꞌo ra jiin ri nuu mesa ñuu nuu taꞌu ri jniñu ―ni kachi Jesús. 
\s1 Kachi Jesús ja chisaꞌyɨ Pedro ya 
\p  
\v 31 Suni ni kachi Jitoꞌyo Jesús jiin Simón: 
\p ―Simón, Simón, na kachi ri nuu ra ja sɨkɨ jaꞌuꞌu un, chi ni jikan ja kotojnuni taka roꞌo ja ka kuu ndajaꞌa ri. Ja sɨkɨ nundoꞌo kii un, kuni jaꞌuꞌu uu siuꞌu roꞌo ti kɨsɨ roꞌo naa ra nanu saꞌa yo jiin triu.  
\v 32 Ko maa ri ja ni jikantaꞌu ri jaꞌa ra nuu Yandios nava tu nukoyo ra nuu kuachi, ti kachi ra ja tukaa ka kandixia ra ruꞌu. Ko nu na kachi ra ja tu kandixia ndaa ra ruꞌu kɨvɨ chaa nundoꞌo un, ko nu yukan ti nakani tuku ini ra nuu kuachi un, ti kuankaꞌnu ini Yandios nuu ra, Simón. Yukan na ti chindee ñanijnaꞌan ra ti kuaꞌa ra jnundee ini da, nava na siin nɨ ini da ti na kandixia ndaa da ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 33 Yukan na ti ni kachi Simón: 
\p ―Jitoꞌyo, ja iyo tuꞌva na ja kondoꞌo na jiin ni undi vekaa vasu na kuū na jiin ni ―ni kachi da. 
\p  
\v 34 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Pedro, jandaa na kachi ri ja vijna, ti kana ga liꞌi, ti ja chisaꞌyɨ ra ruꞌu uni jinu, ja kachi ra ja tu jini ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\s1 Ja ni kuyajni hora koto ya nundoꞌo 
\p  
\v 35 Yukan ti ni jikajnuꞌun Jesús nuu tendɨꞌɨ ndajaꞌa ya un: 
\p ―Na ni taji ri roꞌo ni ka jaꞌan ra naa ra ja ni kaꞌan ra jnuꞌun Yandios, ti tu ni ka yɨndaꞌa ra bolsa, ni xuꞌun, ni ndijña, ¿xi nau ja ni kumani nuu ra naa ra nusa? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni ka kachi da: 
\p ―Tu kuɨtɨ ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 36 Yukan na ti ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―Ko vijna ti na kachi ri, nu nau ja ka ñavaꞌa bolsa, ti na kundaꞌa kiꞌin jiin. Xi nu ñavaꞌa ra xuꞌun ti kundaꞌa ra. Ko nu nau chaa tu ñavaꞌa espada ja koto da maa da, ti na xiko da tɨkachi da ti na kuan da.  
\v 37 Chi na kachi ri ja kundaa jiin ri nava yoso nuu tutu ja siaꞌan kondoꞌo ri: “Saꞌa yɨvɨ jiin ri nanu ka saꞌa i jiin ɨɨn chaa ndevaꞌa ja tu ka jandatu da nuu ley.” Chi taka ja yoso nuu tutu sɨkɨ ri, vijna ti kundaa ―ni kachi ya. 
\p  
\v 38 Yukan ti ni ka kachi da: 
\p ―Jitoꞌyo, ko jaꞌa iyo uu espada ―ni ka kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Sia ―ni kachi ya. 
\s1 Ni jikantaꞌu Jesús chii yuku Olivos 
\p  
\v 39 Yukan na ti kuaꞌan Jesús undi chii yuku Olivos nava saꞌa maa ya, ti ni ka ndikun ndajaꞌa ya kuankoyo da jiin ya.  
\v 40 Ti nu ni ka jakoyo da chii yuku un, ti ni kachi ya jiin da: 
\p ―Kakantaꞌu naa ra jaꞌa nava tu kaña ini añu ra ja saꞌa ra ɨɨn jniñu kueꞌe ―ni kachi ya. 
\p  
\v 41 Yukan ti ni jika ya tɨꞌlɨ ga kuaꞌan ya, kuꞌva jika skiꞌin yo ɨɨn yuu, ti yukan ni jakunjitɨ ya, ja kakantaꞌu ya nuu Yandios,  
\v 42 ti ni kachi ya: 
\p ―Tata na Yandios, nu kuni ni ti chajiyo ni nundoꞌo kii sɨkɨ na un, ti nama ni saña, ko ansu nava kuni maa na, chi na kuu nava kuni maa ni ―kachi ya. 
\p  
\v 43 Ti yukan ni ndenda ɨɨn ángel Yandios ja ni kii nuu andɨvɨ, ti ni jaꞌa ángel un jnundee ini ya ja na siuku ya taka nundoꞌo un.  
\v 44 Ti ja xaan kukuiꞌya ini ya, ti viꞌi ga ni kejaꞌa jikantaꞌu ya jiin nɨɨ ini da, ti kejaꞌa kaña kaꞌni nuu ya, ti kejaꞌa too nuu ñuꞌun un, nanu naꞌnu yuyu nɨñɨ too nuu ya.  
\v 45 Nu ni ndɨꞌɨ ni jikantaꞌu ya, ni nandeokuñɨ ya nuu kaꞌiin ndajaꞌa ya. Ti ni jini ya ja ka kixi da, chi jiin jnukuiꞌya ini un tukaa ga ni ka kundee da kakantaꞌu da.  
\v 46 Yukan na ti ni kachi ya: 
\p ―¿Ndo xaan ka kixi ra naa ra? Ndoko ti kakantaꞌu ra nava tu kotojnuni jaꞌuꞌu un roꞌo, kachi ra ja tu ka jini ra ruꞌu, ti chisaꞌyɨ ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\s1 Ni ka jnɨɨ da presu Jesús 
\p  
\v 47 Ti ni kaꞌan ga ya siaꞌan, ja ni ka kenda kuaꞌa xaan yɨvɨ kuajakoyo nuu ya. Ti chaa nani Judas, ja suni ni kuu da ɨɨn ndajaꞌa nuu Jesús, yoxnuu da vaji da nuu chaa un naa da. Ti ni tuꞌva da nuu Jesús, ti ni teyuꞌu da nuu ya.  
\v 48 Ti kachi ya jiin da: 
\p ―Judas, ¿xi ja so teyuꞌu ra nuu ri ti kinaa ra ruꞌu, ti siaꞌan nakuaꞌa ra maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ nuu yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 49 Ti nu ni ka jini chaa kaꞌiin jiin Jesús ja siaꞌan kuu, ti ni ka jikajnuꞌun da: 
\p ―Jitoꞌyo, ¿kiꞌin na sɨkɨ yɨvɨ jaꞌa jiin espada nu? ―kachi da naa da. 
\p  
\v 50 Ti ɨɨn chaa kaꞌiin jiin Jesús ni stuji da soꞌo ɨɨn muzu sutu kuñaꞌnu un, ti ni jaꞌncha da soꞌo da soꞌo kuaꞌa. 
\p  
\v 51 Ko ni kachi Jesús: 
\p ―Sia da naa ra, chi ja ni kuu siaꞌan ni ―ni kachi ya. 
\p Yukan ti ni kueꞌe Jesús soꞌo chaa un, ti ni nduvaꞌa ni da. 
\p  
\v 52 Yukan na ti ni kachi ya jiin sutu ka kuñaꞌnu un, jiin chaa ka yɨndaꞌa veñuꞌun kaꞌnu un, jiin nuu taka chaa ka kuñaꞌnu nación Israel ja vekoyo da ja kiꞌin da jiin ya, ti ni kachi ya: 
\p ―¿Va nu ɨɨn chaa kuiꞌna kuu ri, xi ni ndonda ri sɨkɨ gobiernu nu? ¿Xi ndoo kuu ja vekoyo ra jiin espada jiin yujnu ja jnɨɨ ra ruꞌu naa ra?  
\v 53 Ti taka kɨvɨ ni kuncha ri jiin ra naa ra ini veñuꞌun kaꞌnu un, ko ni tu ni ka jnɨɨ ra presu ruꞌu. Ti kɨvɨ vijna vekoyo ra naa ra, chi ka ndoꞌo ndevaꞌa kuɨtɨ ini ra sɨkɨ ri. Ti vijna kuu ja na siuku ra naa ra, chi nuu ñuñaa ka saꞌa ra nava kuu ini maa ra na ra. Chi jniñu jaꞌa kuu ja ndiso jaꞌuꞌu un ja yɨndaꞌa ñuñaa ―ni kachi ya. 
\s1 Kaꞌan Pedro ja tu jini da Jesús 
\p  
\v 54 Ni ka jnɨɨ da presu Jesús ti kuankoyo da jiin ya undi veꞌe sutu kuñaꞌnu un, ti Pedro jika jika ni, ni ndikun da jata yɨvɨ un.  
\v 55 Ti sava yuxeꞌe chaa un ni ka xnaꞌan policia un ɨɨn ñuꞌun, ti ni ka nakuiconduu da kanchuku da yunuꞌun un ka nduxin da. Ti suni ni nukoo Pedro maꞌñu da naa da.  
\v 56 Ti ɨɨn ñaꞌan junukuachi veꞌe un ni jini ña nukoo Pedro yuñuꞌun un. Ni ndeꞌe vaꞌa ña nuu da, ti ni kachi ña: 
\p ―Suni kande chaa jaꞌa jiin chaa ni ka jnɨɨ da un niku ―kachi ña. 
\p  
\v 57 Ko ni chisaꞌyɨ Pedro ja tu jini da Jesús, ti ni kachi da: 
\p ―Tu jini kuɨtɨ ri chaa yukan ―ni kachi da jiin ña. 
\p  
\v 58 Ni kunuu ga, ti ni jini ɨnga chaa un nuu Pedro, ti ni kachi: 
\p ―Roꞌo, suni kuu ra jnaꞌan chaa un ―ni kachi da. 
\p Ko ni kachi Pedro: 
\p ―Ansu kuu ri, vasu na kajnuꞌun ndaa ra ruꞌu ―kachi da jiin chaa un. 
\p  
\v 59 Ni kuyajni ɨɨn hora, ti ni kachi tuku ɨnga da: 
\p ―Ndixia ra naa ra, ja suni ni kunde chaa jaꞌa jiin chaa un, chi suni chaa ñuu Galilea kuu da ―ni kachi da. 
\p  
\v 60 Yukan sa ni kachi Pedro jiin chaa un: 
\p ―Tu jini kuɨtɨ ri naa jnuꞌun kaꞌan ra jiin ri ―kachi da. 
\p Ti hora un, nɨ kaꞌan ga da siaꞌan, ti ni kana ɨɨn liꞌi.  
\v 61 Yukan ti ni ndeokoto Jitoꞌyo Jesús, ti ni ndeꞌe ya nuu Pedro. Ti Pedro ni nukuꞌun ini da nava ni kachi Jitoꞌyo Jesús jiin da: “Ja nu ti kana ga liꞌi, ti kachi ra uni jinu ja tu jini ra ruꞌu.”  
\v 62 Yukan na ti ni kenda da kuaꞌan da, ti ni ndeꞌe xaan tonto da ja ni nakani ini da. Ti ni kukuiꞌya xaan ini da ja ni kachi da ja tu jini da ya. 
\s1 Ka yɨsɨkɨnchaa da Jesús 
\p  
\v 63 Ti taka chaa ka ndito Jesús, ni ka ku ichi ini da nuu ya, ti ni ka kani da ya.  
\v 64 Ni ka jasɨ da nduchi ya, ti ni ka kani da jikɨ nuu ya, ti kachi da jiin ya: 
\p ―Kachi nau ja ni kani roꞌo ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 65 Ti kuaꞌa ga jnuꞌun ndevaꞌa ni ka kaꞌan da nuu ya, ja ka skuɨtɨ da ini ya. 
\s1 Kandichi Jesús nuu chaa ka kuñaꞌnu nación Israel 
\p  
\v 66 Nu ni kundijin ɨnga kɨvɨ, ti ni ka ndututu taka chaa ñaꞌnu nación Israel, jiin taka sutu ka kuñaꞌnu un, jiin taka chaa ka xnaꞌan ley Israel un. Ti ka yɨndaꞌa policia un Jesús nuu ni ka ndututu chaa ka kuñaꞌnu un, ti yukan ni ka jikajnuꞌun da ya: 
\p  
\v 67 ―Kachi ndaa nuu maa ra kuu Cristo ja vaji nuu Yandios ―ni ka kachi da. 
\p Ti ni kachi ya: 
\p ―Nu na kachi ri ja maa ri kuu, ni tu kandixia ra naa ra.  
\v 68 Ti nu kajnuꞌun ri roꞌo naa ra ja nasa ka ndoꞌo ini ra sɨkɨ ri, va ni tu kachi kuɨtɨ ra, ti ni tu sia ra ruꞌu naa ra.  
\v 69 Ko vijna na kachi ndaa ri ja ruꞌu, maa seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, kinoꞌon ri nuu andɨvɨ ti yukan nukoo ri ndaꞌa kuaꞌa Yandios, ja na taꞌu ri jniñu jiin ya nuu tendɨꞌɨ nɨtuꞌu ja iyo ―ni kachi ya. 
\p  
\v 70 Yukan na ti tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka jikajnuꞌun maa ya: 
\p ―¿Nusa, ti maa ra kuu Seꞌe Yandios nu? ―kachi naa. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Maa ri kuu nava ni ka kachi ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 71 Yukan na ti ni ka kachi da: 
\p ―¿Nanu nandɨꞌɨ ga yo ɨnga testigo? Ti ja ni ka jinisoꞌo yo jnuꞌun ni kaꞌan da jiin ndusu yuꞌu maa da ―ni ka kachi da. 
\s1 Kandichi Jesús nuu Pilato 
\r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Jn. 18.28‑38) 
\c 23  
\p  
\v 1 Yukan na ti ni ka ndokuɨñɨ yɨvɨ un ti kuankoyo jiin Jesús nuu Pilato, chaa kuu gobernador.  
\v 2 Ti yukan ni ka kejaꞌa yɨvɨ ka kankuachi sɨkɨ ya, ti kachi naa: 
\p ―Ni ka jnɨɨ na chaa jaꞌa chi skaꞌan da yɨvɨ ja na ndonda i sɨkɨ taka chaa ka kuñaꞌnu. Ti kachi da ja tu chaꞌu yo puestu nuu gobiernu romano, ti suni kaꞌan da ja maa da kuu Cristo, ja kuu rey ja ni taji Yandios ―ni ka kachi da naa da. 
\p  
\v 3 Yukan na ti ni jikajnuꞌun Pilato maa ya: 
\p ―¿Maa ra kuu rey nuu yɨvɨ nación Israel nu? ―kachi da. 
\p Ti ni kachi Jesús: 
\p ―Maa ri kuu, nava ni kachi ra ―kachi ya. 
\p  
\v 4 Yukan ti ni kachi Pilato nuu sutu ka kuñaꞌnu un jiin nuu taka yɨvɨ un: 
\p ―Tu ni ɨɨn kuachi niꞌin ri sɨkɨ chaa jaꞌa―ni kachi da. 
\p  
\v 5 Ko viꞌi ga ni ka kaꞌan yɨvɨ un: 
\p ―Ja ni skaꞌan da taka yɨvɨ ñuu Judea ja na ndonda i jiin jnuꞌun xnaꞌan da un. Ni kejaꞌa da jiin jnuꞌun un undi ñuu Galilea, ti vijna ni chaa da undi nuu kanchuku yo jaꞌa―kachi i naa i. 
\s1 Kandichi Jesús nuu Herodes 
\p  
\v 6 Nu ni jinisoꞌo Pilato jnuꞌun un, ti ni jikajnuꞌun da nuu yɨvɨ un ja nu Jesús kuu ya chaa ñuu Galilea.  
\v 7 Nu ni ka kachi yɨvɨ un ja suu kuu ya, ti ni taji da ya kuaꞌan ya nuu Herodes, chaa ni kuu gobernador ñuu Galilea, ja suni kande da ñuu Jerusalén kɨvɨ yukan. 
\p  
\v 8 Ti nu ni jini Herodes nuu Jesús, ni kusɨɨ xaan ini da, chi ja ni kuu naꞌan ndoꞌo ini da ja kuni da nuu ya. Chi ni jinisoꞌo da ka jani yɨvɨ jnuꞌun sɨkɨ ya, ti kuni da ja na saꞌa ya ɨɨn jniñu ñaꞌnu nuu da.  
\v 9 Kuaꞌa xaan jnuꞌun ni jikajnuꞌun da Jesús, ko tu ni nachiso kuɨtɨ ya ni ɨɨn jnuꞌun nuu da. 
\p  
\v 10 Ti suni kaꞌiin taka sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka xnaꞌan ley Israel un, ja niꞌin xaan ka jikan kuachi da jaꞌa ya.  
\v 11 Yukan ti Herodes jiin soldado da, ni ka ku jaꞌa ini da nuu ya, ti ni ka yɨsɨkɨnchaa da ya. Ni ka naskuiꞌna da ya jiin ɨɨn saꞌma vaꞌa xaan, nanu ja kuu ya ɨɨn rey. Yukan ti ni nataji tuku Herodes Jesús nuu Pilato.  
\v 12 Ti undi kɨvɨ yukan sa ni ka ndumani jnaꞌan Pilato jiin Herodes, chi undi nuu ni ka jito uꞌu jnaꞌan da naa da niku. 
\s1 Ni kachi Pilato ja na kuū Jesús 
\r (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.38‑19.16) 
\p  
\v 13 Yukan na ti ni nastutu Pilato taka sutu ka kuñaꞌnu un, jiin chaa ka ndiso jniñu ñaꞌnu nuu nación Israel, jiin yɨvɨ ñuu un,  
\v 14 ti ni kachi da: 
\p ―Ni ka chakoyo ra jiin chaa jaꞌa nuu ri. Ti ka kaꞌan ra ja skaꞌan da yɨvɨ. Ko ndeꞌe ra naa ra ja ni jikajnuꞌun ri da, ti tu niꞌin ri ni ɨɨn kuachi sɨkɨ da nava ka chakuachi ra jaꞌa da.  
\v 15 Suni Herodes tu ni niꞌin da ni ɨɨn kuachi sɨkɨ chaa jaꞌa. Ja yukan kuu ja ni nakuaꞌa tuku da chaa jaꞌa nuu yo. Ja ka jini ra naa ra ja tu ni saꞌa da ni ɨɨn kuachi ja kuū da.  
\v 16 Na taꞌu ri jniñu nuu soldado ja na kuaꞌa da tau chaa jaꞌa, ti sa na sia ri da kiꞌin da ―ni kachi Pilato. 
\p  
\v 17 Ti iyo jnuꞌun ja taka viko pascua sia Pilato ɨɨn presu, nau ja na kachi yɨvɨ ja sia da.  
\v 18 Ko tendɨꞌɨ yɨvɨ un ni ka kejaꞌa ka kanakoꞌo: 
\p ―¡Na kendo chaa jña na kuū da! ¡Sia Barrabás! ―kachi yɨvɨ un naa. 
\p  
\v 19 Ti kande Barrabás vekaa sɨkɨ, ja ni ndonda da sɨkɨ gobierno ja ni ka kanaa da ñuu un, ti ni jaꞌni da ndɨyɨ.  
\v 20 Ko Pilato, kuni sia da Jesús, ti ni kachi tuku da jiin yɨvɨ un ja na xndaku da nuu i ja na sia da Jesús, chi Barrabás iyo xaan kuachi da.  
\v 21 Ko yɨvɨ un viꞌi ga ni ka kanajiin koꞌo: 
\p ―¡Katakaa ni chaa jña ndaꞌa cruz! ¡Katakaa ni chaa jña ndaꞌa cruz, na kuū da! ―kachi naa. 
\p  
\v 22 Ko jinu ku uni ni kachi tuku Pilato jiin yɨvɨ un: 
\p ―¿Ko naa kuachi ni saꞌa da nusa? Ja ruꞌu tu nau ni ɨɨn kuachi niꞌin ri sɨkɨ da ja jiin kuachi un na kuū da. Na taꞌu ri jniñu ja na ndoꞌo da ti sa na sia ri da na kiꞌin da ―ni kachi Pilato. 
\p  
\v 23 Ko yɨvɨ un ni ka siin ka kanakoꞌo, ja ka jikankuachi ja na katakaa da Jesús nuu ndaꞌa cruz. Ti ni ka siin da ka kanakoꞌo da jiin chaa ka kuñaꞌnu un, undi ni ka kundee da ja ni kuu nava ka kuni da.  
\v 24 Yukan ti ni jaꞌa Pilato jnuꞌun ja na kuu nava ka kuni da.  
\v 25 Ti ni sia da chaa ni ka jikan yɨvɨ un nuu da, chaa kande vekaa ja ni ndonda da sɨkɨ gobierno, jiin ja ni jaꞌni da ndɨyɨ. Ti ni nakuaꞌa Pilato Jesús nuu yɨvɨ un, ja na saꞌa i nava ka kuu ini maa i jiin ya. 
\s1 Ni ka jatakaa da Jesús nuu ndaꞌa cruz 
\r (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27) 
\p  
\v 26 Ichi nuu kuankoyo da jiin Jesús ja katakaa da ya, ni ka ndejnaꞌan da jiin ɨɨn chaa ñuu Cirene nani Simón, ja vendi da ni jaꞌan da ranchu da. Ti ni ka chayɨka da chaa un ja na kundiso da cruz Jesús, ti na kundandikun da jata ya. 
\p  
\v 27 Yukan kuankoyo yɨvɨ kuaꞌa. Ti suni kuankoyo kuaꞌa ñasɨꞌɨ ja ka kanajiin koꞌo ña, ka ndeꞌe ña, ja ka kundaꞌu xaan ini ña ja kuu ya.  
\v 28 Ko ni nandeokoto Jesús nuu ña naa ña, ti ni kachi ya: 
\p ―Roꞌo, ñaꞌan Jerusalén naa ra, tu ndeꞌe ra jaꞌa ri. Ndeꞌe naa ra ja kuu jaꞌa maa ra jiin seꞌe ra,  
\v 29 chi kiji kɨvɨ ja koo nundoꞌo xaan sɨkɨ ra, ti kachi ra naa ra: “Xaan ga ndatu ñaꞌan tu seꞌe, ja tu ni ka ñuꞌun seꞌe ña, ja tu ni ka nchaka ña suchi yɨkɨn ja kaxin i jika ña.”  
\v 30 Ti kɨvɨ un kachi yɨvɨ naa i: “Vaꞌa ga ja na nduva yuku jaꞌa sɨkɨ ri naa ri, ti na kuū ri.” Ti kachi i jiin yuku un: “Vaꞌa ga ja chisaꞌyɨ ruꞌu naa ri”, kachi i.  
\v 31 Chi na kachi ndaa ri nuu ra ja yɨvɨ jaꞌa, ja ka saꞌa ndevaꞌa i siaꞌan jiin ri, ka saꞌa i nanu ja ka jaꞌma i yujnu yɨꞌɨ ja tu kuni kayu, chi tu chaku vaꞌa ini i ndoo ka saꞌa i jiin ri. Ti yɨvɨ ka saꞌa ndevaꞌa siaꞌan jiin ri vijna, ti ja kuu kɨvɨ un kii ɨɨn nundoꞌo xaan ga sɨkɨ i. Ti yachi kii nundoꞌo un sɨkɨ i nanu ja nu kaꞌma yo ɨɨn yujnu ichi ―ni kachi Jesús. 
\p  
\v 32 Suni ka yɨndaꞌa da uu chaa ni ka jaꞌni ndɨyɨ, ja na kuu da naa da jiin Jesús.  
\v 33 Ti nu ni ka jakoyo da ɨɨn ñuꞌun ja nani “yɨkɨ xini”, ti yukan ni ka jatakaa da ya nda cruz jiin ndɨnduu chaa ni ka jaꞌni ndɨyɨ un, ɨɨn da ichi ndaꞌa kuaꞌa ya, ti ɨnga da ichi ndaꞌa sajni ya.  
\v 34 Ti hora ka chijnɨɨ da ya nuu ndaꞌa cruz, ti ni kachi ya: 
\p ―Tata na Yandios, kuankaꞌnu ini ni nuu yɨvɨ jaꞌa, chi tu ka jini i ndoo ka saꞌa i ―ni kachi ya. 
\p Ti soldado un ni ka chuꞌun da suerte sɨkɨ saꞌma Jesús, ja na tejnaꞌan nuu jnaꞌan da. 
\p  
\v 35 Yɨvɨ kaꞌiin un ka ndeꞌe vaꞌa nuu ya, ti undi chaa ka ndiso jniñu ñaꞌnu un, suni ni ka ske ichi ini da nuu ya, ti ka kaꞌan da: 
\p ―Ni nama da sava yɨvɨ, ko vijna na ti na nama da maa da nu jandaa ndixia kuu ja maa da kuu Cristo, ja ni nakaji Yandios ja kii ―kachi da naa da. 
\p  
\v 36 Ti suni undi soldado un ni ka kuu ichi ini da nuu ya. Ni ka tuꞌva da, ti ni ka jaꞌa da vino iya ja na koꞌo ya,  
\v 37 ti ni ka kachi da jiin ya: 
\p ―Nu ndixia ra ja maa ra kuu rey nuu nación Israel, ti nama maa ra vijna ñuꞌni ―kachi da naa da. 
\p  
\v 38 Ti xini cruz ya yukan ni ka teña da ɨɨn tutu ja yoso jiin letra griego, jiin latín, jiin hebreo, ja kachi siaꞌan: “Chaa jaꞌa kuu Rey nuu yɨvɨ nación Israel.” 
\p  
\v 39 Ti ɨɨn chaa yɨndaka ndaꞌa cruz un ni kaꞌan ndevaꞌa da nuu ya, ti kachi da: 
\p ―Nu maa ra kuu Cristo, nama maa ra vijna, ti nama ruꞌu naa ri ―ni kachi da. 
\p  
\v 40 Ko ɨnga chaa yɨndaka jiin da un, ni nduxaan da nuu da, ti ni kachi da: 
\p ―Ja tu yuꞌu ra ndeꞌe ra Yandios. ¿Xi tu jini ra ja kunchakuachi ga yo nuu ya nu? Ti ɨɨn ni ja ka ndoꞌo yo naa yo.  
\v 41 Maa yo chi vatu ni ka ndoꞌo yo, chi jaꞌa niꞌin yo sɨkɨ ja ni ka saꞌa ndevaꞌa yo. Ko chaa jaꞌa, tu na ɨɨn kuachi ni saꞌa da ja kondoꞌo da jiin yo ―ni kachi da. 
\p  
\v 42 Yukan ti ni kachi da jiin Jesús: 
\p ―Jesús, nukuꞌun ini ni saña kɨvɨ na kejaꞌa taꞌu ni jniñu ñaꞌnu nuu nɨ tuꞌu ja iyo ―ni kachi da. 
\p  
\v 43 Ti ni kachi Jesús jiin da: 
\p ―Jandaa na kachi ri jiin ra ja undi vijna ti ndii ra jiin ri andɨvɨ, nuu vii xaan kaa ―ni kachi ya. 
\s1 Ni jiꞌi Jesús 
\r (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30) 
\p  
\v 44 Nu ni kuu sava nduu, ni kuñaa nɨ kaꞌnu ñuyɨvɨ, ti ni ndundijin undi ka uni jaꞌini.  
\v 45 Ti ni kuñaa nuu ndikandii. Ti undi saꞌma yɨndaka ini veñuꞌun kaꞌnu Israel un, ni ndata sava kuɨtɨ undi nuu sukun ti undi nuu jaꞌa.  
\v 46 Yukan ti ni kanajiin Jesús: 
\p ―Tata na Yandios, na kiꞌin ni añu na vijna ―ni kachi ya. 
\p Siaꞌan ni kaꞌan ya, ti ni jiꞌi ya. 
\p  
\v 47 Nu ni jini chaa kuu capitán romano un ja siaꞌan ni kuu, ti ni kaꞌan da ja kuñaꞌnu xaan Yandios, ti ni kachi da: 
\p ―Jandaa kuɨtɨ kuu ja tu ni iyo ni ɨɨn kuachi chaa jaꞌa―ni kachi da. 
\p  
\v 48 Tendɨꞌɨ yɨvɨ kaꞌiin un, ni ka jini ja siaꞌan ni kuu. Ti ichi kuankoyo i, ka kani i jikɨ jika i, chi ni ka yuꞌu i ja siaꞌan ni ka janhan i un. Ni ka kuu kuiꞌya ini i ja ka naꞌnu i ya.  
\v 49 Ko taka yɨvɨ ja ni ka jini jnaꞌan jiin ya, kaꞌiin yɨ un jiin suni taka ñasɨꞌɨ ja vekoyo ña jiin ya undi ñuu Galilea. Ni ka kendo jika ña ka ndeꞌe ña taka ja ni kuu un. 
\s1 Ni ka chunduji da Jesús 
\p  
\v 50 Ni iyo ɨɨn chaa vaꞌa, ja ni jika ndaa da, nani da José, ni kuu da chaa ñuu Arimatea, ja kuu ɨɨn ndañuu Judea. Yɨꞌɨ da nuu junta kuñaꞌnu nación Israel un.  
\v 51 Ti ni kandixia chaa un jnuꞌun ni xnaꞌan Jesús, ja kuu kɨvɨ yɨvɨ ndaꞌa Yandios ja na taꞌu ya jniñu nuu i, yukan ti niꞌin yɨvɨ un ɨɨn taꞌu ñuu ya ja kundiso i jniñu jiin ya. Ti maa da tu ni kejnaꞌan da jiin chaa ni ka ndututu nuu junta un ja ni ka kachi da ja na kuū Jesús.  
\v 52 Ja yukan kuu ja ni jaꞌan da nuu Pilato, ti ni jikan da yɨkɨ kuñu Jesús ja na chunduji da.  
\v 53 Nu ni kuniꞌin da yɨkɨ kuñu Jesús nuu ndaꞌa cruz un, ti ni nasuku da ya jiin ɨɨn saꞌma finu. Ti ni chunde da ya ini ɨɨn yau jaa, ja ni jacha maa da jika ɨɨn kava, ja ti jakunduji ga ni ɨɨn ndɨyɨ.  
\v 54 Chi jaꞌini kɨvɨ yukan kejaꞌa kɨvɨ ka ndetatu yɨvɨ nación Israel. 
\p  
\v 55 Ti ñaꞌan ni ka kikoyo jiin Jesús undi ñuu Galilea, ni ka jaꞌan ña jiin José, ti ni ka jini ña nuu ni chunde da ya, ti ni ka jini vaꞌa ña nava ni ka skatuu da yɨkɨ kuñu Jesús.  
\v 56 Ti nu ni ka nandeokuñɨ ña veꞌe ña, ti ni ka satuꞌva ña perfume, jiin ɨɨn nuu pomada ja na kin chiꞌi ña sɨkɨ yɨkɨ kuñu Jesús. Yukan ti ni ka chiñuꞌun ña kɨvɨ ndetatu un nava iyo ley Moisés. 
\s1 Ni nandoto Jesús 
\r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Jn. 20.1‑10) 
\c 24  
\p  
\v 1 Ñaꞌan xaan kɨvɨ domingo ni ka jaꞌan ñaꞌan yukan nuu ñunduji Jesús, ti ka yɨndaꞌa ña perfume ja ni ka satuꞌva ña. Ti suni kuankoyo tɨjnɨ ga ñasɨꞌɨ jiin ña naa ña.  
\v 2 Ti nu ni jakoyo ña, ti ni ka jini ña ja, ja ni kuxio yuu ndiꞌyu yuꞌu ñaña un.  
\v 3 Ni ka kɨvɨ ña, ko tukaa ga ni ka naniꞌin ya yɨkɨ kuñu Jitoꞌyo Jesús.  
\v 4 Ni ka ndoꞌo kueꞌe ini ña ja ni ka jini ña ja tukaa ga yɨkɨ kuñu ya, ti tu ka kujnuni ini ña nasa saꞌa ña naa ña. Ti nɨ ka ndoꞌo ini ña siaꞌan, ti ni ka ndenda ni uu chaa ka ñuꞌun saꞌma xkɨyɨ niꞌni, ja janducha ii, ti kajiin da xiin ña naa ña.  
\v 5 Ni ka yuꞌu xaan ña, ti ni jakundandijin nuu ña undi nuu ñuꞌun, ti chaa un ni ka kachi da: 
\p ―¿Ndoo ka nanduku ra ɨɨn chaa chaku nu kaꞌiin ndɨyɨ jaꞌa?  
\v 6 Tu kande ya jaꞌa chi ja ni nandoto ya. Nukuꞌun ini naa ra nasa ni kachi ya nuu ra na ni kunde ga ya ñuu Galilea.  
\v 7 Chi ni kachi ya: “Ruꞌu, maa Seꞌe Yɨvɨ Ñuyɨvɨ, nakuaꞌa yɨvɨ ruꞌu nuu yɨvɨ ndevaꞌa kuɨtɨ, ti kin katakaa da ruꞌu nuu ndaꞌa cruz, ko nu uni kɨvɨ, ti nandoto tuku ri”, ni kachi ya ―ni ka kachi chaa un. 
\p  
\v 8 Ti ni ka nukuꞌun ini ña nava ni kachi Jesús.  
\v 9 Ti ni ka kee ña nuu ni ñunduji ya, ti kuanukoyo ña, ni ka jani ña jnuꞌun nuu ndɨ uxi ɨɨn chaa ni ka kuu ndajaꞌa ya, jiin nuu taka ga yɨvɨ un.  
\v 10 Ti ñaꞌan ni ka jani jnuꞌun nuu ndajaꞌa ya un, ni ka kuu María ñaa ñuu Magdala, jiin Juana, jiin María ñaꞌan kuu nana Jacobo, jiin tɨjnɨ ga ñasɨꞌɨ un naa ña.  
\v 11 Ko ndajaꞌa ya un ni ka jani ini da ja ni ka nduloco xini ña, ti tu ni ka kandixia da jnuꞌun ni ka kaꞌan ña.  
\v 12 Ti vasu tu ka kandixia da naa da, ko Pedro ni jaꞌa da corrɨ kuan ndeꞌe da nuu ñaña un. Ni jaa da ti ni ndeꞌe da ini yau un, ti ni jini da ja mani ga saꞌma manta un kanchuku. Yukan ti kuanoꞌon da veꞌe da, ko so ni naa ini da ja siaꞌan ni kuu un. 
\s1 Ndajnuꞌun Jesús jiin uu chaa kuankoyo ichi Emaús 
\r (Mr. 16.12‑13) 
\p  
\v 13 Ti uu chaa un ni ka kee da suni kɨvɨ yukan, ti kuankoyo da ɨɨn ñuu nani Emaús ja kendo uxi ɨɨn kilometro jiin Jerusalén.  
\v 14 Ti ichi kuankoyo da, ka ndajnuꞌun da sɨkɨ taka ja ni kuu kɨvɨ un.  
\v 15 Ti nɨ ka ndajnuꞌun da, ti ka kaꞌan ka kaꞌan da kuankoyo da, ti ni tuꞌva maa Jesús kuaꞌan ya jiin da.  
\v 16 Ti vasu kuaꞌan ya jiin da, ko tu ni ka nakuni kuɨtɨ da ja maa ya kuu, nanu ja so ni jasɨ ini da.  
\v 17 Ti maa Jesús ni jikajnuꞌun ya naa da: 
\p ―¿Naa jnuꞌun ka ndajnuꞌun ra ichi vekoyo ra jaꞌa? ¿Ti ndoo ka kukuiꞌya ini ra naa ra? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 18 Ti ɨɨn chaa nani Cleofas ni kachi da: 
\p ―Nɨ kaꞌnu yɨvɨ ñuu Jerusalén ka jini i taka ja ni kuu ñuu un. ¿Xi maa ɨɨn ni roꞌo kuu ja tu jini taka ja ni kuu un, vasu yukan kancha ra nu? ―ni kachi da. 
\p  
\v 19 Ti maa ya ni jikajnuꞌun: 
\p ―¿Ndoo ni kuu nusa? ―ni kachi ya. 
\p Ti ni ka kachi da: 
\p ―Nundoꞌo ni jnaꞌan Jesús, chaa ñuu Nazaret, ja ni kuu da profeta ni kaꞌan da jnuꞌun Yandios. Ndichi xaan ni kaꞌan da, ti ni saꞌa da taka jniñu ñaꞌnu ja vaji nuu Yandios. Nuu taka yɨvɨ ni ka jini.  
\v 20 Ko chaa ka kuu sutu ka kuñaꞌnu un jiin chaa ka ndiso jniñu ñaꞌnu un, ni ka nakuaꞌa da chaa ja na kuu da nuu nda cruz.  
\v 21 Ti ka ñukuu ini ri ja maa da kin nama yɨvɨ nación ri Israel nuu gobierno ñuu Roma. Ko vijna ja iyo uni kɨvɨ ja ni jiꞌi da ja sɨkɨ jniñu ni saꞌa da.  
\v 22 Ti sava ñasɨꞌɨ ka jini jnaꞌan ri jiin, ni ka siuꞌu ña ruꞌu, chi jañaꞌan xaan vijna ni ka jaꞌan ña nuu ñaña un.  
\v 23 Ti ka jani ña jnuꞌun ja tukaa ga ni ka jini ña yɨkɨ kuñu da ini ñaña un. Ti ni ka nchakoyo ña ka jani ña jnuꞌun ja, ja ni ka jini ña uu ángel Yandios. Ti ángel un ni ka kachi da ja chaku Jesús.  
\v 24 Yukan ti sava ñanijnaꞌan ri ni ka jandeꞌe nuu ñaña un, ti ni ka jini da ja jandaa ndixia kuu jnuꞌun ka kaꞌan ñaꞌan un, ko tukaa ga ni ka jini da nuu maa Jesús ―ni ka kachi chaa un. 
\p  
\v 25 Yukan ti ni kachi Jesús jiin da naa da: 
\p ―¡Chaa tu ka chaku ini ka kuu ra! Xaan ga uꞌu ti kandixia ra naa ra jnuꞌun ni ka kaꞌan profeta na janaꞌan, ja kaꞌan sɨkɨ Cristo, ja taji Yandios nava na saꞌa ya jniñu ñaꞌnu.  
\v 26 ¿Va nu tu kanuu kondoꞌo Cristo taka nundoꞌo jaꞌa xnakan, ti sa kin noꞌon ya andɨvɨ ti nduñaꞌnu ya nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 27 Yukan na ti ni kejaꞌa xndaku ya taka jnuꞌun yoso nuu tutu Yandios, ja kaꞌan nasa kondoꞌo maa ya. Ni kejaꞌa xndaku ya nava kaꞌan nuu tutu Yandios ni chaa tutu Moisés, ti ni siin ya jiin tutu Yandios ni ka chaa profeta na janaꞌan un. 
\p  
\v 28 Ti nu ni ka jakoyo da ñuu nuu kuankoyo da un, ti Jesús ni saꞌa ya ja siin ya ichi kiꞌin ya.  
\v 29 Ti maa da naa da ni ka chayɨka da ya ja na kendo ya jiin da, ti ni ka kachi da: 
\p ―Kendo jiin ri jaꞌa na kendo yo naa yo, chi ja ni ini xaan, ti ja kuan kɨꞌvɨ ―ni ka kachi da. 
\p Yukan ti ni kɨvɨ Jesús ja kendo ya ni naa da.  
\v 30 Ti nu ni nukoo ya mesa jiin da ja kuxini da, ti ni kiꞌin ya ɨɨn staa stila, ni nakuantaꞌu ya nuu Yandios, ti ni tejnaꞌan ya nuu da naa da.  
\v 31 Ti ja siaꞌan ni saꞌa ya, sa ni ka nakuni da ya, ja maa Jesús kuu ya. Ko nu ni ka nakuni da ya, ti ni ndoñuꞌun ni ya kuaꞌan ya.  
\v 32 Ti ni ka kachi da: 
\p ―Jandaa ni kuu ja ka naꞌnu ini yo ya, ko nu ni ndakuniꞌin ya nava kaꞌan tutu Yandios sɨkɨ Cristo, na ichi vaji yo, ti ni ka ndusɨɨ xaan ini yo jiin jnuꞌun ni ndaku niꞌin ya nuu yo ―ni ka kachi da. 
\p  
\v 33 Yukan ti tukaa ni ka kendo da, chi ni ka nakiꞌin da ichi kuanukoyo da undi Jerusalén nuu kanchuku ndɨ uxi ɨɨn apóstol jiin taka ga jnaꞌan da, ja ni ka ndututu da kanchuku da.  
\v 34 Ti yachi ni ka nchakoyo da, ti ni ka kachi chaa kanchuku un: 
\p ―¡Jandaa kuɨtɨ kuu ja ni nandoto Jitoꞌyo, ti ni ndenda ndijin ya nuu Simón! ―ni ka kachi chaa kanchuku veꞌe un. 
\p  
\v 35 Yukan na ti ni ka jani da jnuꞌun nava ni ka ndejnaꞌan da jiin ya ichi kuankoyo da, jiin ja nasa ni ka nakuni da ya na ni tejnaꞌan ya staa stila nuu da. 
\s1 Ni ndenda Jesús nuu ndajaꞌa ya 
\p  
\v 36 Ti ni ka ndajnuꞌun ga da jnuꞌun un, ti ni ndenda ndijin Jesús kandichi ya maꞌñu da naa da, ti ni kanxiaꞌu ya siaꞌan jiin da naa da: 
\p ―Na kukuee nuu ra, ti na kusɨɨ ini ra naa ra ―ni kachi ya. 
\p  
\v 37 Ko maa da naa da ni ka yuꞌu xaan da, ti ka ndoꞌo ini da ja so ni naxnaꞌan ya maa ya nuu da, chi tu ni ka nakuni ndaa da ja maa ya kuu ndixia.  
\v 38 Ti maa Jesús ni kachi ya jiin da naa da: 
\p ―¿Ndoo ka jani sɨkɨ ini ra ti ka yuꞌu ra naa ra?  
\v 39 Ndeꞌe ndaꞌa ri jiin sɨꞌɨn ri naa ra, ti kuni ndaa ra ja maa ri kuu ndixia. Keꞌe ruꞌu jiin ndaꞌa ra ti kuni ndaa ra, chi ɨɨn tachi ja naxnaꞌan nuu yo tu iyo yɨkɨ kuñu nanu ka ndeꞌe ra ruꞌu ―ni kachi ya. 
\p  
\v 40 Nu ni kaꞌan ya siaꞌan, ni xnaꞌan ya ndaꞌa ya jiin jaꞌa ya.  
\v 41 Ko vanuxia maa da naa da, changa ga kandixia vaꞌa da, ti ka kusɨɨ ini da, ko so ka saꞌu ini da naa da. Ti ja yukan ni kachi Jesús: 
\p ―¿Ka ñavaꞌa ra tɨꞌlɨ ja kaji yo jaꞌa naa ra nu? ―ni kachi ya. 
\p  
\v 42 Ti maa da ni ka jaꞌa da ɨɨn pedazu chāká ja ni ka tau da nuu ñuꞌun, jiin ɨɨn staa nduxi ñuñu nuu ya.  
\v 43 Ti ni kiꞌin ya un, ti ni yaji ya nuu da naa da.  
\v 44 Yukan ti ni kachi ya: 
\p ―Nundoꞌo ni jnaꞌan ri, yukan kuu jnuꞌun ni jani ri nuu ra naa ra na ni kuncha ga ri jiin ra naa ra, ja kanuu ja na siuku ri nava yoso taka tutu Yandios, tutu ya ja nani ley Moisés, jiin nuu tutu ya ni ka chaa profeta na janaꞌan, jiin nuu tutu ya ja nani Salmo ―ni kachi ya. 
\p  
\v 45 Yukan na ti ni kachi ndaa ya nuu da nasa kuni kaꞌan taka jnuꞌun yoso nuu tutu Yandios sɨkɨ maa ya.  
\v 46 Ti ni kachi ya: 
\p ―Siaꞌan yoso nuu tutu ja sɨkɨ ruꞌu ja kuu ri Cristo, ja taji Yandios ruꞌu saꞌa ri jniñu ñaꞌnu, koo ndoꞌo koo nene ri ti kuū ri. Ti nu uni kɨvɨ ti nandoto ri maꞌñu ndɨyɨ un.  
\v 47 Ti sɨvɨ ri kuu ja kuichanuu kiꞌin nuu taka nación, ja na kuni yɨvɨ jnuꞌun ri naa i. Ti kejaꞌa undi ñuu Jerusalén, kachi nuu i ja na nakani ini yɨvɨ naa i nuu kuachi i, nava na kuankaꞌnu ini Yandios nuu i.  
\v 48 Ti maa ra naa ra, kuaꞌa ra jandaa nuu taka ja ka jini ra jiin taka ja ni ka jinisoꞌo ra.  
\v 49 Ko kundatu ra ñuu Jerusalén jaꞌa, chi taji ri maa ya ni chisojnuꞌun Tata ri Yandios nuu ra naa ra. Ko kundatu ra ñuu jaꞌa undi na niꞌin ra maa ya kii nuu Yandios, ya kancha andɨvɨ, sa kuu saꞌa ra jniñu tatu ri nuu ra naa ra ―ni kachi ya. 
\s1 Ni ndaa Jesús andɨvɨ 
\r (Mr. 16.19‑20; Hechos 1.9‑11) 
\p  
\v 50 Yukan na ti ni kee ya Jerusalén jiin da naa da, ti kuaꞌan ya undi ñuu Betania. Ti yukan ni kaniꞌin ya ndɨnduu ndaꞌa ya, ti ni jikantaꞌu ya nuu Yandios ja na kuaꞌa ya jnundee ini nuu da naa da, ti na koto ndaꞌu ya naa da.  
\v 51 Ti nɨ kaꞌan ga ya siaꞌan, ni kuxio ya maꞌñu da ti ni ndaa ya kuanoꞌon ya andɨvɨ. 
\p  
\v 52 Ti maa da naa da ni ka chiñuꞌun da ya, ti sa kuan nukoyo da Jerusalén, ko ka kusɨɨ xaan ini da kuankoyo da.  
\v 53 Ti yukan nɨnɨ ka jaꞌan da ini veñuꞌun kaꞌnu Israel un, ja ka nakanajaa da Yandios ja ñaꞌnu kuu taka jniñu ni saꞌa ya. 
\p Jaꞌa kuu jnuꞌun Yandios ni chaa Lucas.