\id JHN Martu Wangka Mini Bible 2010 reprint with revisions \h Jaanmili \toc1 Jaanju Wakarnu Ngaanya, Jiijajmili Wangka Kunyjunyu \toc2 Jaanmili \mt1 Jaanju Wakarnu Ngaanya, Jiijajmili Wangka Kunyjunyu \c 1 \s1 Mamamili wangkapurluka \p \v 1-3 Julyju mirta parna nyinapayi ngaangka, palunyangka kurranyi Mamamili wangkapurluka nyinapayikamu Mama ngarnawarrapurluka. Maparn kujuwintipula kujungka nyinapayi. Kujungkalupula parna ngaanya wulikaja ngapirnu, Mamamili wangkapurlukalu. \v 4-5 Wangkapurluka jiilu-lanya martukaja wanka kanyirni, ka nintini-lanya junga nyinakura Mamaku. Martukajaya layitikarti yankura kujungkarrini mungajarra, palunyayuru jii wangkapurluka layitiyuru-lampa nyinani, nyakurala kujungkarrini, palumili wangkala kulilkuraku. Wangkapurluka jii layitiyuru wulu-lampa nyinamalpa. \p \v 6-7 Mamalu yirna kuju wajarnu junu yini Jaanpa, parra wajalkuraku, jii wangkapurlukaku, layitiyuruku. Mamalu jii Jaanpa junu wajalkuraku-jananya, ka martukajaluya jii wangkapurluka kulilkuraku jilanya, “Yilta wangkapurluka jii Mamamili kaja nyininpa.” \v 8 Martu karlki kujupaluya wajarnu, “Jaanpa jii wangkapurluka layitiyuru nyinapayi.” Wangka jilanya pakiwanaya wajalpayi. Jaanpa mirta jii wangkapurluka layitiyuru nyinapayi, kujupa wangkapurluka layitiyuru nyinapayi. Jaanju palunya-jananya wangkapurluka parra wajalpayi, martukajangka. \v 9 Wangkapurluka jiinya layitiyuru julyju Mamalu parnakutu kurtingu, martukajalula palunya yilta kulilkura Mamamili. \p \v 10 Yilta wangkapurluka jiilu parna ngaanya julyju ngapirnu, ka julyju parnakutu ngaakutu yanu nyinapayi. Kayilapaya martukajalu palumili wangka kulira junkupayi, mirtaya kulilpayi Mamamili walyja. \v 11 Palumili walyjakajaluya Juwukajalu ngurra kujungkaya nyinapayi. Jiikajaluya mirta kulilpayi, palunya Mamamili. \v 12 Palujanuya karlkilu kulirnu, “Yilta, Mamamili walyja ngaanya.”, ka-jananya jiilu wangkapurlukalu walyjamanu, ka Mamamiliraya jijikaja nyinapayi. \v 13 Martulu yipilukamu mamalu palumili jijikaja mankuni. Mirta Mamalu jijikaja mankuni martuyurulu, walyjaluwiyaju kulira ka palumili jijikaja walyjamani. Jilanya-lampa yilta Mama nyininpa, jijikajaku palumili walyjakajaku. \v 14 Yiltangulyu wangkapurluka jiinya yanurni marturringuka, nyinapayi-lanyaju. Palu-lampaju nyarrurringu ka kunyjunyurringu-lampaju ka jungalu-lanyaju Mamamili wangka nintilpayi. Palunyalaju kurulu nyangu ka kulirnulaju, “Yilta ngaanya maaja maju, Mamamili kaja.” \p \v 15 Julyju Jaanju-jananya wajarnu, jii wangkapurluka. Jilanya wajarnu, “Martu jiinyaya nyawa! Wangkapurluka palunyarna-nyurranya wajalpayi, jiinya yankurni. Palukurna-nyurranya wajalpayi, ‘Palunyarni ngayungka marla yankurni, maaja maju nyinaku, ngayurna mirta maaja maju nyinani. Palunga maaja majuminyirri yilta nyinaku. Ngayurna jiji japuwarta nyinapayi, palunyanga kurranyi maaja maju nyinapayi.’” \p \v 16 Palunyangka ngayulurna-nyurranya Jaanju wajarni, Jiijajmili wangka-nintilu. Maaja maju jiinya-lampa pukurlpa nyinani, ka wanka-lanya kanyirni ka kunyjunyu-lampa wululu ngapini. \v 17 Julyjura Mamalu yungu Muujajpa palumili luwu, martukaja-jananya nintijulkuraku. Ka kuwarri-lampa Mama kunyjunyurringu Jiijaj Kurayijpa kurtingu, jampala kulilku Mamalu-lanya wanka kanyilku. Yilta-lampa Mama jiinya kunyjunyurringu. \v 18 Mama jiinyaya mirta martulu nyangu kurulu, paki. Palumili kajawiyajula martulu nyakupayi maparn kujuwintipula kujungka nyinapayi. Mamalu jiilu kaja jiinya kurtingu ka yutirringu-lanyaju. \s1 Jaanju-jananya nintilpayi \p \v 19 Tawun Jarujalumungka-jananyaya Juwukajalu maajakajalu kurtingu yatilykajakamu Lipayiku wangkapurlukakaja, yankuraya Jaanpa japilkura. Jilanyaya japirnu, “Kajin Kurayijpa nyinani?” \v 20 Jaanju-jananya jungalu wajarnu, “Pakiwananyurra kulini, mirtarna Kurayijpa nyinani. Mirtarni ngayu kurtingkuraku Mamalu jamartapungu, paki.” \v 21 Jaanpaya yarrarnu japirnu jilanya, “Ngana nyuntu nyinani? Mayitpin kuurti pakarnu mitujanu, mayitpin Yilayija? Julyjun nyinapayi, Mamamili jakurlpurluka?” Palujanu wajarnu-janampa, “Paki!” Karaya yarrarnu japirnu, “Mayitpin mitujanu kuurti kujupa pakarnu, Mamamili kujupa, jakurlpurluka?” Palujanu wajarnu, “Paki!” \v 22 “Wajala-lanyaju! Nganalunta maajalu wajarnu, martukajangka wangka parra wajalkuraku? Wajala-lanyaju maaja kujupakajangkalaju yankura jakurljulkura.” \p \v 23 Jaanju-jananya jilanya wajarnu, julyju Mamamili jakurlpurlukalu Yayijayalu wajarnu jilanya, \mi “Ngayulurna-jananya pujimanwana martukajangka parra wajalpayi jilanya, \mi ‘Maajakuranyurra palya nyinaranku wanalkuralunyurra jungalu. Yiwarrangkaluya wanalkura palyalu. Maajangampa-nyurrampa ngula warinykatiku nintijulkuraku-nyurranya.’” \p \v 24-25 Palunyakajaluya yarrarnu Jaanpa japirnu, “Nyuntulu-lanyajun wajarnu, mirtan Kurayijpa, mirtan Yilayija, mirtan Mamamili kujupa jakurlpurluka nyinani. Purtulaju kulini. Maaja nganalunta wajarnu, martukaja-jananyan kalyungka jarrpajunkura?” \v 26 Jaanju-jananya jilanya wajarnu, “Ngayulurna-jananya martukaja kalyungka jarrpajunkuni, jungaya nyinakuraku, ka kujupalu-jananya maaja majulu wanka kanyilku. Maaja majuku jiikunyurra ngurrpa. \v 27 Ngayurna pakirriku, marla maaja maju palu nyinaku. Kurayijpa-lampa jii yankurni, maaja majuminyirri, karnara ngayu palumili warrkamupurluka.” \v 28 Wangka jilanya Jaanju-jananya wajarnu, tawun Piijaningka karrungka Juutanja kakarrakarti. Jiingka-jananya karrungka Jaanju martukaja jarrpajunkupayi. \s1 Jiinga mirtayirti jiipuyuru \p \v 29 Yungun kujupangka Jaanju Jiijajpa nyangu ngalyarnirni yankupayi, ka-jananya martukaja nintirnu ka wajarnu jilanya, “Jiinyaya nyawa! Mamalu ngarnawarrapurlukalu kurtingu walykukaja-lampa warningkuraku, martukajaku wulikajaku. Jiinga mirtayirtiyuru. Julyju martukajaluya jiipu mitu pungkupayi, kaya palu mirtayirti yatilyja yungkupayi, Mamalu-janampa walykukaja warningkuraku, Jilanyayuru Jiijajpa miturriku mirtayirtiyuru. \v 30 Kulilaya! Wangka julyjurna-nyurranya wajarnu jilanya, ‘Palunyarni ngayungka marla yankurni, maaja maju nyinaku. Ngayurna mirta maaja maju nyinani, palunga maaja majuminyirri yilta nyinaku. Ngayurna jiji japuwarta nyinapayi, palunyanga kurranyi maaja maju nyinapayi.’” \v 31 Jaanju-jananya yarrarnu wajarnu, “Jiikurnara julyju ngurrpa nyinapayi. Kulilpayiwiyajurna jilanya, ‘Mamalu ngula Kurayijpa kurtingkuraku, julyju jamartapungu.’ Ka Mamalurni nintijunu jii Kurayijpa, jamparna jiinya kalyungka jarrpajunu. Jilanyanyurra Yijurilmili marlajanukajalu yilta kulilkura palunga Kurayijpa, Mamamili.” \p \v 32 Palujanu Jaanju-jananya yarrarnu wajarnu, “Martu jiinyarna kalyungka yikijunu, jarrpajunkuraku, kayilaparna nyangu Mamamili Kuurti ngarnawarrajanu yankupayi turruyuru. Tiputingukalu jiingka martungka jarrpangu Kuurti, palujanu Kuurtiwinti yankupayi. \v 33 Palunyangkarnara ngurrpa wulu nyinapayi, jiinya martuku, mirtarna kulirnu Kurayijpa, Mamamili. Julyju Mamalurni wajarnu martukajarna-jananya kalyungka jarrpajulkuraku. Palujanurni wajarnu jilanya, ‘Nyuntulun ngula Mamamili Kuurti nyaku, yankurni ngarnkajanu kalu martu kujungka jarrpaku, palujanu martu jii Kuurtiwinti yanku. Jaanjurni nyuntulu kulila! Martu jiilu-jananya martukajangka Kuurti Mamamili jarrpajunmalpa.’ Wangka jiinyarna kulirnu, ka yilta marlalurna kulirnu martu jiilu-jananya Kuurti jarrpajunmalpa, Kurayijju Mamamililu. \v 34 Yiltarna nyangu Mamamili Kuurtilu yanu jarrpangu martu jiingka, palunyangka ngayulurna-nyurranya wajani, yilta ngaanya martu Kurayijpa, Mamamili kaja!” \s1 Jiijajju manu wangka-nintikaja yupalpa \p \v 35 Karrpu kujupangkaya Jaanku wangkapurluka kujarrakamu Jaanpa yikipayi. \v 36 Kayila Jiijajpa nyangu wati yankupayi, ka Jaanju jilanya wajarnu, “Jiinya wati yaninpa palunga Mamamili mirtayirtiyuru. Ngula mirtayirtiyuru miturriku, ka martukajaku-lampa walykukaja warningku.” \v 37 Kulirnupula kalupula wanarnu Jiijajja. \v 38 Ka-pulanya pijurringu nyangu Jiijajju, kayila-pulampa wajarnu, “Nganakurnipulan wanarni?” \v 39 Wajarnurapula, “Nintipuka! Wanyjangkan ngurrangka nyinani?” Ka wajarnu-pulanya jilanya, “Kujungkala yanku kayilapa nyakunpula ngayuku ngurra.” Palujanuya ruka kujungka yanu, palumili ngurrangka nyinapayi. \p \v 40 Ngurra jiingka-jananya nyinapayi kujungka, yirna yini Yanturu, Jayimun Piijaku marlaju. \v 41 Palujanu Yanturulu yanu manu, palumili kurta, Jayimunpa, wajalkuralu. Nyangukalu wajarnu jilanya, “Ngayunjulaju nyangu Kurayijpa, Mamalu julyju jii jamartapungu kurtingkuraku.” \v 42 Yanturulu winirnu katingu Jiijajkartilu. Ka Jiijajju nyanguka wajarnu, “Nyuntun Jayimunpa, Jaanku kaja. Yini kujupan nyuntu kuwarri nyinaku, yini ‘Jiipajpa’” Jilanya kiriki wangkawintilu yini palunya wajarni, “Piija.” \s1 Pilapulu yanu manu Najaniyalpa \p \v 43 Jampa yaarlipalarringu, Jiijajpa parna Kaliliyakarti yankuraku, kulilpayi. Palujanu Pilapu yanu nyangu, ka wajarnura, “Yankurali kujungka!, nyuntujun ngayumili wangka-ninti nyinaku.” \v 44 Pilapunga Pijayitamartaji, ka Yanturukamupula Piija jiipurlukalurrju. \v 45 Palujanu Pilapulu yanu manu Najaniyalpa, kalu wajarnu, “Nyangulaju Kurayijpa yini Jiijajpa Najarijmartaji, Juujapku kaja. Julyju yilta Muujajju wakarnu mirlimirlingka palunyarni yankuraku, kaya Mamamili jakurlpurlukakajalulurrju wakarnu palunyarni yankuraku.” \v 46 Najaniyalju wajarnu, “Najarijmartajiya martukaja walyku nyinani, mirta kuju jiipurluka kunyjunyu nyinani, paki.” Pilapulura wajarnu, “Yankurali nyakura!” \p \v 47 Tiwarnipula yankupayi, ka Jiijajju-pulanya nyangu, ka-jananya karlki kujupangka wajarnu, “Jiinyaya nyawa! Juwu jungaminyirrirni yankuni, mirta jii mayunyju, paki.” \v 48 Palujanupula yanu kujungkarringu, Jiijajmapungka wangkapayiya. Kayilapa Najaniyalju japirnu Jiijajpa, “Yaalurnin yintarnu?” Kara Jiijajju wajarnu, “Pilapulunta walanu, ka kurranyilurnanta nyangu walyjingkan nyinapayi.” \v 49 Najaniyalju kulirnu, “Yiltarna walyjingka nyinapayi.” Kayila kuru pakarnu Najaniyaljura wajarnu, “Nintipuka! Nyuntun yilta Mamamili kaja. Yijurilmili marlajanukajaku-lampajun maaja maju nyuntu.” \v 50 Jiijajjulu wajarnu, “Nyuntulurnin kulini Mamakurnara, jumajirnanta jungalu wajarnu walyjingkan nyinapayi, palujanurnin kulini Mamamilirnara walyja. Nyuntulun ngula nyaku ngayulurna yalyjirrpa kujupa kujupa ngapini, maparn majuwintilu.” \v 51 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Ngayulurna-nyurranya yilta wajarni. Ngulanyurra nyaku ngarnka wupunarriku, kayilarna ngayu martuku yarnngaku marlpa parnangka nyinaku kaya Mamamili wikarrukaja ngarnawarrajanu tiputikurniya ngayungka, kaya marlaku takalku.” \c 2 \s1 Wantipula yirna nyupa nyinakijalu \p \v 1 Karrpuparakungkaya kujungkarringu martukaja, wantikamupula yirna marrirtirrikijalu. Palukuya kujungkarringu, tawun Kayinangka, parna Kaliliyangka. Jiijajmili yipilurrju jiingka nyinapayi. \v 2 Julyju-jananyaya japirnu Jiijajmapu, yankura-jananya jiingka nyinakura. Kaya warinykatingu nyinapayi. \v 3 Kujungkaya yarnnga jikira nyinapayi, ka-janampa wama pakirringu. Kalu Jiijajja palumili yipilu wajarnu, “Wama pakirringu.” \v 4 Kayilapa Jiijajjura wajarnu, “Yipi! Mirtarni wajala yuwa!, ngayulurna walyjalu kulilku ka yalyjirrju ngapilku.” \v 5 Palujanu yipilu-jananya wajarnu warrkamupurlukakajangka, “Jampa-nyurranya jiilu wajalku, ngapilkunyurra.” \p \v 6 Turampu jikij wulikaja yikipayi kalyuparni, pitulpintiyuru turampukaja. Julyju turampu palukaja kalyuwinti yikipayi. Kalyu jiiwintilu-ngkuya Juwukajalu mara waajamulpayi, Jilanya luwu-janampa nyinangu. \v 7 Jiijajju-jananya warrkamupurlukakaja wajarnu, “Turampu jiikajaya kalyu yintila pilamapula!” Yintirnuya pilamapurnu. \v 8 Yarrarnu-jananya Jiijajju wajarnu, “Yintiraluya wirningka kawa!, turlkupurluka maajakarti.” Yintirnuraya katingu yungu. \v 9 Palujanu maaja jiilu jikirnu ka yajirnu, wamaminyirri. Ngurrpara nyinapayi kalyu jiiku wamarriraku. Warrkamupurlukawiyajuya ninti nyinapayi kalyu jii wamarringu. \v 10 Mirrangura jiiku yirnaku, marrirtirrikijalu kara wajarnu, “Karlki kujupaluya-jananya yunginpa kurranyilu wama kunyjunyuminyirri, palujanu marlaluya-jananya yungin wama puta. Ka nyuntulu-lanyajun wama kunyjunyu kurranyilu yungu, palunyangka ngaanga marlawana wama kunyjunyuminyirri-langku yungkuni.” \p \v 11 Jiijajju yalyjirrju jilanyayuru wama ngapirnu, tawun Kayinangka, parna Kaliliyawana. Mirta palunyayuru julyju Jiijajju yalyjirrju ngapirnu, paki. Kuwarriwiyaju yalyjirrju ngapirnu. Jilanyalu yalyjirrju ngapirnu kaya palumili wangka-nintikaja kuru pakarnu, kaya kulirnu, “Yilta ngaanga Mamamili, maparn majuwinti.” \v 12 Palujanuya Jiijajmapuya yanu tawun Kapaniyamukarti palumili yipikamu palumili marlajukaja, ka palumili wangka-nintikaja. Jiingkaya nyinapayi karrpuparakungka. \s1 Jiijajpa jaaji majukarti yanu \p \v 13 Turlku Pajuwupa ngamurripayi, palunyangka Jiijajpa yanu tawun Jarujalumkarti. \v 14 Palungka warinykatingu ka yanu Juwumilingka jaaji majungka kurrungu. Ka jiingka-jananya nyangu jaajingka majungka jiipukajakamu pulukukaja, turrukajalurrjuya jalamulpayi. Manikajalurrjuya jiingka jiinyjamulpayi. Mirtaya jiingka jalamulngara, ngurra kujupangkaya jalamulngara. Mirtaya manilurrju jiingka jiinyjamulngara. \v 15 Wiipuyuru ngapirnu ka Jiijajju-jananya warrkirnu kurtingu jaaji majujanu, yirnakaja, jiipukaja, pulukukaja. Ka tiipulkajalurrju-janampa maniwinti mankura warningu kurtingu, mani-janampa punkarnunirra. \v 16 Wajarnu-janampa turrupurlukakajangka, “Mawuya kati!, mirtanyurra ngayumili Mamamilingka mayangka jalamunma!, mirta ngaanya tuumaya nyinani.” \v 17 Palumili nintipurlukakajaluya Jiijajpa nyangu kaya kulirnu jilanya, julyju Tayipitju mirlimirlingka wakarnu jilanya, “Mama, ngayulurna kulirni, nyuntumili jaajingkantaya marninypungkuraku, mirtaya pinyijunkura. Ngayulurna jilanya murlpirrjuminyirri kulirni.” \p \v 18 Palujanuya jaajipurluka maajakaja yanurni yikipayi karaya Jiijajpa japirnu, “Mayitpi Mamalunta jilanya wajarnu, warrkira-jananyan kurtingkuraku, mayitpi paki. Kuwarri-lanyajun nintijunku yalyjirrju kujupa kujupa ngapilkura, nyakuralaju kulilkura nyuntun Mamamili, jumaji Mamalunta wajarnu.” \v 19 Jiijajju-janampa wajarnu, “Yiipi jaaji ngaanyayurunyurra warlangkunirra, palujanu ngayulurna marlaku ngapilku, karrpu yupalja.” \v 20 Karaya maajakajalu wajarnu, “Martuluya yarnngalu ngaanya rawalu ngapirnu, puuti jikij yiiyangka, kayilapan mirta nyuntulu kujulu marlaku ngapilku, karrpu yupalja, paki.” \v 21 Jiijajju-jananya wangka palunya kujupakarti wajarnu jilanya, palunyakajaluya Jiijajpa ngula pungkura miturntankura, palujanu karrpu yupalja marlaku wankarriku. \v 22 Ngula Jiijajpa mitujanu wankarringu, palunyangka wangka palunya jaajiyuru wajalpayi, kaya palumili wangka-nintikajalu kulirnu nintilu, “Yilta wangka palunya yiltarringu, karrpu yupalja wankarringu.” \p \v 23 Jarujalumungka jiingka turlku Pajuwupangka Jiijajpa nyinapayi, palunyangkaya Jiijajpa yarnngalu nyakura kaya, kulilpayi, “Mamamili palunya”, jumaji yalyjirr kujupa kujupakaja ngapilpayi. \v 24-25 Ka palujanuya nyinangu ka kulirnu, “Mirta jiinya Jiijajpa Mamamili, paki.” Jiijajju nintilu kulilpayi, “Jiikajajuya pukurlarringu ka marlakurniya paki kukani.” Palujanu mirta-jananya Jiijajju yuti wajarnu, “Ngayu Mamamili nyinani.” \c 3 \s1 Jiijajkartilu yanu Nikatimajpa \p \v 1 Yirna Nikatimajpa Paraji nyinapayi, Juwuku-janampa maaja. \v 2 Jiilu yanu mungajarra Jiijajjalu wangkakijalu. Jilanyara wajarnu, “Nintipuka! Ninti-lajungku nyuntunta Mamalu ngarnawarrapurlukalu kurtingu, jumajin nyuntulu yalyjirrpa kujupa kujupa ngapilpayi, Mamamili maparnwintilu.” \v 3 Jiijajjura wajarnu, “Yiltarnanta wajarni. Martukajanyurra nyunturtinpa yarralku yutirriku, kayilapanyurra Mamamili walyjarriku nyinaku. Jiikajawiyaju Mamalu ngampurrju kanyirni.” \v 4 Ka Nikatimajpa ngunjularringu, kara wajarnu, “Yaalula martukaja julyjujanukaja yarrara yutirrira? Mirtala yipingka yarralku jarrpaku, ka yarralku yutirriku.” \p \v 5 Wajarnura jilanya Jiijajju, “Yiltarnanta wajarni. Mamamili Kuurtilu jarrpara ka walyjamanin, jampa kalyungkaya jarrpajunku. Palunyajanuwiyajuya Mamakuraya walyjakaja kujungka nyinaku. Jiikajawiyaju Mamalu ngampurrju kanyirni. \v 6 Jiji japuwarta yipilukamu mamalu maninpa, ka Mamamili walyjakaja palumili Kuurtilu walyjamanin. \v 7 Ngayulurnanta Jiijajju palunya wajarnu, yarralkunyurra yutirriku, mirtan nyuntu ngunjularrira nyinama! Mamamili Kuurti jungalu kulila! Nintilkurnanta jilanya. \v 8 Wangalpa kulila! Mayiti wirrirlijanu wangkinpa, mayiti ngamujanu wangkinpa. Martulula purtu kulirnin, wanyjajanu wangkinpa? Palunyayurula wangalyuru purtu kulirni, jampa Mamamili Kuurtilu martungka jarrpani ka walyjamanin.” \v 9 Nikatimajjura wajarnu, “Yaalu-lanya Mamamili Kuurtilu walyjamanin?” \p \v 10 Kara Jiijajju wajarnu, “Nyuntun nintipurluka maju nyininpa, Juwukajaku nintipurluka. Nyuntulun wangka jii nintilu kulilngara. \v 11 Yiltarnanta jilanya wajarni. Nintiluliju Mamakamulu wajalpayi, ka-linyajuyan Juwukajalu kulira junkupayi. \v 12 Ngaangkarna-nyurranya parnangka martumili wangka parra wajalpayi, kanyurra kulira junkupayi. Palujanu yaalunyurra Mamamili ngurraku wangka kulilku? Yilta wangka jiinyalurrjunyurra kulilku junku. \v 13 Martuya mirta Mamamili ngurrakutu yanu, kujuwiyajurna ngurra jiiku ninti, martu yarnngaku marlparna. Jiijanurna yanurni parnatu.” \p \v 14 Mitunyjarrilu Muujajju pujimanwana julyju jilayuru yayinjanu ngapirnu, ka wartangka wiltijunu. Palunyayururniya ngayu wartangka wiltijunku, martu yarnngaku marlpa. \v 15 Palunyangkarna wartangka ngayu wiltiyikiku, miturriku, martu wulikajaku. Yiipirniya martulu kulilku, ngayurna Mamamili, palujanuya wulu wanka nyinamalpa. \v 16 Mama ngarnawarrapurluka-nyurrampa martu wulikajaku layikamuminyirri nyininpa, kayilaparni palumili kaja kuju kurtingu. Martulurninyurra ngayu yilta kulilku, ka-nyurranya mirta Mamalu ngula warrkilku kurtingku, kanyurra wanka wulu nyinaku. \v 17 Mamalurni kaja palumili kurtingu martukajarna-nyurranya wankalkura, mirtarni kurtingu martukajarna-nyurranya ngula kuutja wajara kurtingkura, walykukajawinti. \p \v 18 Yiipi martulurninyurra palumili kaja kulilku, mirta-nyurranya Mamalu kuutja wajalku kurtingku. Yiipi martulurninyurra wululu kulira junku, Mamalu jiiyuru kuwarri kulilku junku, ka ngula kuutja wajalku kurtingku, jumajirni ngayu palumili kaja kujuwiyaju mirta kulirni. \v 19 Wangka ngaanyaya kulila! Yiipi martukajanyurra jilanya nyinaku, Mamalu-nyurranya ngula kuutja wajalku kurtingku. Mamalurni kurtingu parna ngaakutu, layitiyururna-nyurrampa nyininpa. Martukajaya kujungkarrini layitingka mungajarra, palunyayururninyurra layitiyurungka martukaja kujungkarriku, ngayumili wangkanyurra kulilkuraku. Martu karlkilunyurra mirta ngayumili wangka kulirni. Mungangkayurunyurra nyininpa, mirtanyurra layitikarti yankura kujungkarrini. Mungangkayurunyurra nyinamalpa jumajinyurra, walykunyurra wulu ngapirni. \v 20 Yiipinyurra karlkilu walyku ngapilku, palujanu ngayungkamarranyurra layitingkamarra nyinaku, walyku wulunyurra ngapilku, ka mungajarrayurungkanyurra nyinaku. \v 21 Yiipinyurra karlki kujupa junga nyinaku Mamaku, palujanu ngayungkarninyurra layitiyurungka nyinaku. Kaya martu kujupalu nyakuya ka kulilku, “Yiltaraya Mamaku jiikaja junga nyininpa.” \s1 Jaanku walyjakaja ka Jiijajkuraya walyjakaja \p \v 22 Palujanuya Jiijajkamu palumili wangka-nintikajaya yanu parna Juutiyakarti. Jiingkaya nyinapayi ka-jananya palumili walyjakaja nintijulpayi. Ka martu kujupakajalurrju-jananya Jiijajju nintijulpayi ka kalyungka-jananya jarrpajunkupayi. \v 23 Kayilapa-jananya tawunu Yananja Jaanju martukaja kalyungka jarrpajulpayi. Tawun jiinya Yananpa, tawun Jilamangka kinti nyinapayi. Jiingka-jananya Jaanju martukaja jarrpajunkupayi, kalyu majuwartangka. Wululuya martukaja yankupayi Jaankarti kulilkurakuya, ka-jananya kalyungka jarrpajunkupayi. \v 24 Palujanu ngula Yirutju wajarnu-jananya palumilikajangka yankuraya Jaanpa mankuraku, kaya jiilkarti kangkuraku. \p \v 25 Jaanmili wangkapurlukakajaya yanu kujungka, kaluya Juwumili maajangka wangkapayi jilanya. Jaanmiliwanaya kalyungka jarrpajunkuraku, ka kujupalu wajalpayi Jiijajmiliwanaya-jananya jarrpajunkuraku. \v 26 Palunyajanuya Jaanmili wangkapurlukakaja yanuluya Jaankarti, wajarnu jilanya, “Nintipuka! Yirna palunya julyjupulan kujungka parra yankupayi karru Juutanja kakarrakarti. Nyuntulu-lanyajun wajarnu paluku, yirnaku. Palunyalu-jananya kuwarri kalyungka jarrpajuninpa martukaja. Martuluya wulikaja yaninpa palukarti.” \p \v 27 Ka Jaanju-janampa wajarnu, “Martukajaya pukurlarrinpa jiiku yirnaku, jumaji Mamara pukurlarrinpa. \v 28 Nyuntunpanyurra ninti wangka paluku, jilanyarna-nyurranya wajalpayi, ‘Mamalurni mirta ngayu julyju jamartapungu kurtingkuraku, mirtarna Kurayijpa nyininpa. Ngayurni Mamalu junu, kurranyilurna-nyurranya wajalkuraku, ka marlawana Kurayijpa maaja maju nyinaku. Jiijaj palunya Kurayijpa nyininpa.’” \v 29 Jaanju-janampa yarrarnu wajarnu, “Wangka ngaanyaya japuwarta kulila! Yirnapula nyupararra marrirtirriraku nyinakija yikiku. Wantira jiinya yirnaku nyupa yikiku. Kara makurnta pukurlpa yikiku, ka yirna jiinya nyupawinti martukajangka-jananya wangkaku. Makurntayururna jiiyuru ngayu Jaanpa pukurlpa nyininpa Jiijajku, jampa-jananya yirna nyupawintiyuru Jiijajpa martukajangka wangkani. \v 30 Palujanu-janampa maaja Jiijajpa nyinakura, ngayurna mirta maaja nyinaku, nintirnurna-jananya pakirringu nyininpa.” \s1 Jiijajpa ngarnawarrajanu kurtingu \p \v 31 Jaanju-janampa yarrarnu wajarnu jilanya. “Maaja maju jii ngarnawarrapurluka yanurni Mamamili maaja majuminyirri, karna ngayu parnapurluka nyininpa, martumili wangkawiyajurna wajani ngaangka parnangka. \v 32 Jiingka ngarnawarra nyinapayi ka kulilpayi Mamamili wangka, palujanu yanurni parnakarti ka martukajangka-jananya parra wajalpayi. Ka kuliraya junkupayi palumili wangka. \v 33 Yiipi martulula kulilku Jiijajmili wangka, ka Mamamili wangkalurrjula kulilku. Jilanyala kulilku, ‘Mamalu yilta wajarni, mirta paki kajarni.’ \v 34 Mamalu kurtingu Jiijajpa, ka jiilu-jananya Mamamili wangka parra wajalpayi, jumajilu Mamalu palumili Kuurti jarrpajunu, ka palumili maparnwintilu-jananya parra wajalpayi. \v 35 Mamara jiiku palumili kajaku layikamuminyirri nyininpa. Jiinyawiyaju kuju maaja maju junu, ngarnkapurlukakajakukamu parnapurlukakajaku, ka malpukajakulurrju. \v 36 Yiipi martulu jiinya kaja kulilku Mamamili, palujanu martu wanka wulu nyinaku. Yiipi martulu kaja jiinya mirta kulilku Mamamili, palujanuyila mirta wanka wulu nyinaku. Mamalu jiinya ngula warrkilku kurtingku, kuutja.” \c 4 \s1 Jiijajpalu wantingka wangkapayi \p \v 1-2 Martuluya yarnngalu kulira Jiijajmili wangka kaya walyjakaja nyinama. Ka palunyakaja-jananyaya kalyungka jarrpajunma. Mirta Jiijajju-jananya kalyungka jarrpajunkupayi, palumili wangka-nintikajaluya-jananya jarrpajunkupayi. Ka Jaanju-jananya yupalwiyaju jarrpajunkupayi ngurra kujupawana. Parajikajaluya jakurlpa kulirnu jilanya, Jiijajmili walyjakajaya yarnngarringu, ka Jaanmili walyjakajaya yupalarringu. Jiikajaraya Parajikaja wirrilyirringu Jiijajku. \v 3-4 Jiijajju jilanya kulirnuka yanu palunyakajangkamarra kayilikarti parna Jamiriyawana, parna Kaliliyakarti. \v 5 Parna Jamiriyawanaya yanu palumili wangka-nintikajalurrju ka tawun Jayikangkaya kinti nyinapayi. Palungkaya tawunja yawujayiti yanu kalyukarti, mitunyjarripurlukakura Jayikapku. Jiingka kintira parnawiyaju nyinani, mitunyjarripurlukaku Juujapku. Jayikapjura julyju parna jii yungu. \v 6 Jiingka kalyungka Jiijajpa kintirringu ka nyinapayi, wiilja, karrpuwartirringu. \p \v 7-8 Jiijajmili wangka-nintikajaya yanu tawunkarti, mirrkaya payamulkuraku, Jiijajpaya junu yanu, kuju nyinapayi. Ka wantilu Jamiriyapurlukalu yankupayi, kalyu mankuraku. Kintirringu kara Jiijajju japirnu jilanya, “Kalyurni yuwa!” \v 9 Kara wanti jiilu Jiijajku wajarnu, “Nyuntun Juwu nyininpa, ngayurna Jamiriyamartaji. Mirtarni ngayu japilkura, jumaji jilanya luwu-nyurrampa nyinani.” Juwukajaluya mirta Jamiriyamartajiku wirningka jikirni. \p \v 10 Jiijajjura wajarnu, “Nyuntulun mirta kulini jilanya. Mamalunta kujupayuru yungkuraku kulini. Ngayulurnanta japini kalyuku. Nyuntujun ngurrpa, mirtarnin kulirni, ngayulungarnanta kujupa kalyuyuru yungkujaku, kalyu wankalpayi.” \v 11 Wantilura wajarnu, “Nyuntun kartakuparni nyininpa. Kalyu ngaanya wirrirli kaninyjarra nyininpa. Wanyjangkan manku kalyu jii wankalpayi? \v 12 Mitunyjarrilu Jayikapju-lampa kalyu ngaanya junu yanu. Palunyamililuya jijikajalu ka pulukukajalurrjuluya jikilpayi. Jayikappa-lampa maaja maju mitunyjarripurluka nyinapayi. Kalyu ngaanya yalyjirrju jawarnu manu, ka nyuntulun yalyjirrparnilu kulirni. Wanyjangkan kalyu wankalpayi manku?” \p \v 13 Ka Jiijajjura wajarnu, “Kalyu ngaanya wiilja martulu jikilku yarralku marrkurriku. \v 14 Ka kalyu wankalpayi ngayulurna-nyurranya yungku. Jikilkukanyurra mirta yarralku marrkurriku, marrkuparniyurunyurra nyinaku. Kalyu palunya martungka ngururrpa ngarriku jurnuyuru, mirta pakirriku. Kanyurra martu kalyuyuruwinti palunyawinti wulu wanka nyinamalpa.” \v 15 Ka wantilura wajarnu, “Kalyurni jiinya yuwa!, kalyu pakirrijakungkamarra, marlakurna ngaakutu yankujakungkamarra.” Jii wantilu purtu kulirnu, “Nganarni yungkuraku wajarnu? Wajarnuju kalyu wankalpayi.” Jiijajju palunya kalyu wankalpayi yungkuraku, jiinga kujupakarti wajalpayi, wanka wulu nyinakuraku, jampa Jiijajpa kulilkuraku. \p \v 16 Jiijajjura wajarnu, “Nyuntumili nyupa yarra marra!, palujanupula yarra ngaakarti!” \v 17 Ka wantilura wajarnu, “Mirtarna nyupa kanyirni.” Jiijajjura wajarnu, “Yuwa yiltalun wajarnu. \v 18 Yirna payip wulikaja-jananyan junu yanu. Kuwarrin yumu nyininpa yirna kujupangka, mirta walyja nyuntumili. Wangka jilanyarnin yiltalu wajarnu, nyupaparnin nyininpa.” \v 19 Wantilura kulilpayi, “Yaaluju ngaanya ninti?, yalyjirrju kulini. Mayitpi ngaanya Mamamili jakurlpurluka nyinin.” Kara wantilu wajarnu, “Yintarnirnanta nyuntu, mayitin Mamamili jakurlpurluka. Wangka kujuparnanta wajalkura mayiti nyuntu ninti nyininpa. \v 20 Mitunyjarri-lampajuya Jamiriyamartajilu, ngaangka yapungka Mama ngarnawarrapurluka marninypungkupayi. Kanyurra nyunturtinju Juwukajalu wajarni, Mamala marninypungkura tawun Jarujalumungka. Wanyjangkaminyirrila jii Mama marninypungkura?” \p \v 21 Jiijajjura wajarnu wantiku, “Kulila! Pakiwanan kulini. Ngulala mirta Mama marninypungku ngaawanakamu Jarujalumuwana. \v 22 Nyuntunpanyurra Jamiriyamartaji ngurrparanyurra Mamaku pakiwananyurra marninypungkuni. Ngayunpalajura Juwukaja ninti Mamaku ngarnawarrapurlukaku, palujanulaju nintilu marninypungkuni. Kulirninpalaju Juwukajaku-lampaju nyinani, Kurayijpa walyja. Jiilu-lanya wankanu martu wulikaja, wanka wulula nyinakuraku. \v 23 Kuwarrila Mama marninypungku, palumili Kuurtilu-lanya nintilku jungala Mama marninypungkuraku, ngurra kujupa kujupawanalurrju. Mamalu kulini jilanyala martukajalu jungalu Mama marninypungkuraku. \v 24 Mamala mirta nyakuni kurulu, mirta martuyuru nyininpa. Palumiliwiyaju Kuurtilu-lanya nintini, kala Mama jungalu kulira marninypungkuni.” \p \v 25 Wanti jiilura Jiijajku wajarnu, “Nintilurna kulini, Kurayijpa kuwarri yankurni, julyju Mamalu jiinya jamartapungu kurtingkuraku. Palunyarni yanku Kurayijpa ka nintijulku-lanya wanyjalpala nyinakuraku ngula.” \v 26 Jiijajjura wajarnu, “Ngayurna palu Kurayijpa nyininpa. Kurayijparnanta wangkinpa.” \v 27 Kayilaparniya Jiijajmili wangka-nintikaja marlaku yankupayi. Ngunjularringuya kulirnu, “Nyaakulu Jiijajpa wanti palunyangka wangkinpa?” Yakaya ngarapayi, mirtaluya wajarnu Jiijajja. \p \v 28 Palujanuyila wantilu jiilu junu yanungku kartaku, ka marlaku yanu tawunkarti. Ka-jananya tawunmartajingka martukajangka jakurljunu jilanya, \v 29 “Yirna nyarralurni wajarnu yaalurna ngayu julyju nyinapayi, mayitpi palu Kurayijpa nyininpa. Yankurala kujungka nyakura.” \v 30 Ka tawunjanuluya Jiijajkarti yanu. \p \v 31 Nyarra-jananya wantilu jakurljulpayi tawunja, palunyangkaya Jiijajmili wangka-nintikajalu wajarnu Jiijajja jilanya, “Nintipuka! Mirrka ngala!” \v 32 Ka Jiijajju-jananya wajarnu, “Mirrkarna kanyirni. Mirrkayurukunyurra paluku ngurrpa.” \v 33 Japirnu-ngkuya, “Nganalura katingu mirrka yungu?” \v 34 Jiijajju-janampa wajarnu, “Yiipi martulu mirrka ngalku, palunyangka wirla ngarrurtarriku. Palunyayururna ngayu ngarrurta nyininpa Mamakurna warrkamu ngapilkura. Palumili warrkamurnara wululu ngapilku pakirrikurakuminyirri, jumaji Mamalurni jii wajarnu. \v 35 Jilanyala wajarni, ‘Ngulanyurra mirrka mankura wilykikaja, jampa yurnmirriku.’ Jilanyala wajarni ngula mankuraku, mirta kuwarri. Ngayulurna-nyurranya wajarni, kuwarriya wilykikajayuru yurnmirringu, kaya martukaja majarni, kuwarrila-jananya mankuraku Mamaku. Nyawa-janampaya!, martukajarniya ngalyarni yankuninpa, jiikajaya wilykiyuru nyininpa. Ngayunjula-jananya wajalku kala-jananya manku Mamakuraya walyja nyinaku. \v 36 Pukurlarrinparna-janampa jiikajaku jumajiya yankuni Mamamili wangka kulilku. Yiipiya jungalu kulilku, palunyajanuya wanka nyinaku, kayilapala wulikaja pukurlarriku, Mamamili warrkamupurlukakaja. \v 37-38 Wangka kujupa jilanya ngarrini, ‘Martulu kujulu kurranyilu wilykikaja tuunyjunku, palujanu ngula yurnmirriku, ka kujupalu martulu yanku manku.’ Martu jiilu wilyki tuunyjunku, martu palunyayururna ngayulu kurranyilu Jamiriyamartajingkarnalu Mamamili wangka wajarnu, wanti palunyangka. Palujanu marlalunyurra martu kujupayurulu yanku manku mirrkakaja, martu palunyayurulunyurra kuwarrilu yanku manku martukaja jiikaja, Mamamiliraya walyja nyinakura.” \p \v 39 Kayilapaya parna Jamiriyamartajilu, tawunja jiingkaya kulirnu Jiijajmili wangka kaya walyjarringu, jumaji wanti jiilu-jananya yanu wajarnu jilanya, “Yirna nyarralurni wajarnu yaalurna ngayu julyju nyinapayi, mayitpi palu Kurayijpa nyininpa.” \v 40 Pukurlarringuya jiimartaji karaya japirnu Jiijajpa nyinaraku, kayilapa-janampa Jiijajkukamu wangka-nintikajaku karrpu kujarrarringu. \v 41 Yarnnga kujupaluya martukajalu kulirnu Jiijajmili wangka kaya walyjarringu. \v 42 Jiimartajiluya wajarnu wanti jiingkaluya, “Nyuntulu-lanyajun jakurljunu. Mirtalaju junga kulira nyinapayi. Kuwarrilaju kulirnu wangka Jiijajmili ka walyjarringulaju. Kulirninpalaju yilta ngaanya Kurayijpa nyinani, jiilu-langku wanka kanyilku, martu wulikaja.” \s1 Maajamili kaja wankarnu \p \v 43 Tawun palunyangkaya karrpu kujarra nyinangu kaya parna Kaliliyangka yanu ngamurringu. \v 44 Julyju Jiijajju-jananya wajarnu, palumili wangka-nintikajangka jilanya, “Mamamili jakurlpurlukakuraya martukaja pukurlarrini, jampa wirrirli tawun kujupawana parra jakurljuni, Mamamili wangka. Ka yiipi tawun walyjawana parra jakurljuni, palunyangkaraya mirta martukaja pukurlarrini.” Wangka jiinya kulirnu Jiijajju ka kulilpayi, “Mirtajuya jiimartaji ngayuku pukurlarriku Kaliliyangka, ngayumili ngurrangka.” \v 45 Palujanuya parna Kaliliyangka warinykatingu karaya Jiijajku pukurlarringu. Julyjuya jiimartaji yanu turlku Pajuwupakarti Jarujalumkarti, jiingkaya nyakupayi Jiijajju kujupa kujupa yalyjirrju ngapilpayi. \p \v 46 Kayilapaya marlaku yanu Jiijajmapu tawun Kayinakarti. Tawun palunyangka Jiijajju julyju yalyjirrju kalyu ngapirnu ka wamarringu. Tawun kujupangka Kapaniyamungka maaja kapamanpa nyinapayi, kara palumili kaja ngarnta ngarripayi. \v 47 Ka palunyalu maajalu jakurlpa jilanya kulirnu, “Jiijajpa parna Juutiyajanu yanurni ngaangka nyinani, parna Kaliliyangka.” Ka palulu maajalu yanulu Jiijajkarti jilanya wajarnu, “Walali yankura tawun Kapaniyamukarti, jumaji ngayumili kaja ngarnta maju ngarrini, miturrikijalu. Palunyangkan nyuntulu wankalkura.” \v 48 Jiijajju-janampa wajarnu, “Ngayulurna kujupa kujupa yalyjirrju ngapirni, jilanyawiyajuyan kulira nyininpa, mirtarninyurra ngayu Mamamili kulirni.” \v 49 Palunyangka maajalura wajarnu Jiijajku, “Walali yankura, mayiti ngayumili kaja pakirrijaku.” \v 50 Jiijajjura wajarnu, “Yarrara nyawa!, nyuntumili kaja wanka nyinaku.” \p Maaja jiilu Jiijajmili wangka kulirnu ka wala yanu, ka kutungka ngarringu. \v 51 Jampa jirnturringu, Maaja palunya yankupayi ruutungka kaya palumili warrkamupurluka ngaparrpa yankupayi, kaluya jakurljunu, “Nyuntuku kaja kunyjunyu nyinani.” \v 52 Japirnu-jananya, “Nyaartaju ngayuku kaja wankarringu?” Kaluya wajarnu, “Karrpungka palunya yaltarringu nyinangu.” \v 53 Kayila maaja palunyalu kulirnu, “Yuwa karrpungkarni Jiijajju wajarnu, ‘Kajangku kunyjunyu nyinamalpa.’” Ka Jiijajpa kulirnu kayilara Jiijajku walyjarringu, ka palumili pamulilurrjuya walyjarringu. \v 54 Jiijajju julyju yalyjirrju ngapirnu, jampa kalyu ngapirnu wamarriraku parna Kaliliyangka, ka kuwarri yalyjirrju yarrarnu ngapirnu, maajakura kaja ngarnta majujanu wankarnu. \c 5 \s1 Ngarntawinti kunyjunyunu kalyungka kinti \p \v 1 Palunyajanuya Juwukaja kujungkarringu tawun Jarujalumungka Mamamili turlkukuraya, ka Jiijajpalurrju yanu palukarti tawunkarti. \v 2 Tawun palunyangka piinyji ngarnawarralu tinkijunu. Ka piinyji palungka kiitukaja yupalpa ngarapayi. Kalyu maju ngarripayi kiitungka ngamu, ka kiituwanaya palungka jiipukaja karrujulpayi. Kalyu palunyaya Yaramayik wangkangka wajalpayi jilanya, “Piijajpa.” Palungka kalyungka ngamu purikaja payip wulikaja, ngarapayi. \v 3-4 Martukajaya palungka puringka ngarripayi, ngarntakaja, pampurukaja, mukuntukajakamu kujupakaja wuluya ngarnta ngarripayi. \v 5 Jiingka martu kuju ngarripayi ngarnta. Rawa ngarnta ngarringu jaarti yayit yiiyangka. Palumili walyjakajaluya parra katipayi ngarntawinti. \v 6 Jiijajju palunya yirna ngarntawinti nyangu ka kulirnu, “Ngaanya rawa yilta ngarripayi, ngarntawinti.” Kara japirnu, “Kulirnin nyuntulu wankarriraku?” \p \v 7 Palujanu ngarntawintilura wajarnu, “Yuu! Yirna kujupalurniya mirta katini kalyukarti, jarrpajunkuraku, jampa kalyu yurrirrinpa. Purturnara kulini jiingkarna kalyungka wankarriraku. Martu kujupa wulujura kurranyi yankura jarrpani.” Jiipurlukaluya kulilpayi, jampa kalyu palu yurrimalpa, palujanu yiipi martu kurranyi yanku jarrpaku, palujanuyila wankarriku. \v 8 Jiijajjura wajarnu, “Pakala!, warntukajangku marra!, ka yankun.” \v 9 Palujanu kunyjunyurringu ka manungku warntukaja ka parra yankupayi. \p Karrpu palungka Jarriti ngarapayi. \v 10 Kayilapaya Juwumili maajakajaluya wajarnu, jiingka yirnangka, “Kuwarringa Jarriti ngarinpa, mirtan jii warntukaja kawa! Ngaangka-lampa luwu nyininpa, mirtala Jarritingka warrkamurrinpa, mirtala warntukajayuru parra katikuranpa.” \v 11 Yirnalu jiilu-jananya wajarnu, “Palunyalurni wankarnu ka wajarnuju warntukajarna mankura katikura.” \v 12 Karaya maajakajalu japirnu jilanya, “Yirna nganalunta wajarnu, warntukajan mankura katikura?” \v 13 Yirna palunyara Jiijajku yiniku ngurrpa nyinapayi, kara purtu nyakupayi jumaji martu yarnngangka pakirringulura. \p \v 14 Ngulanga Jiijajju yirna palunya nyangu jaaji majungka, kara wajarnu, “Kulilarni! Kunyjunyun yikini, mirtan wululu walykukaja ngapila! Yiipin yarralku walykukaja ngapilku, mayitpin miturriku.” \v 15 Palujanu yirna palunyalu-jananya yanu Juwukajangka, maaja jiikajangka jakurljunu, “Yini Jiijajjurni ngayu wankarnu.” \v 16 Palunyangkaraya Juwukaja maajakaja Jiijajku wirrilyirringu, kaya warrkirnu, jumaji Jarritingka wankarnu, luwu-janampa warlangu. \v 17 Palujanu Jiijajju-jananya wajarnu, jiikajangka, “Ngayumili Mamaju warrkamurrinpa Jarritingkalurrju, palujanurna ngayu wulu warrkamurrinpa, Mamayuru.” \p \v 18 Wangka palunyaya kulirnu karaya maajakaja wirrilyirringu mituya pungkukijalu. Jilanyaya kulirnu, “Luwu-lampa warlangu, Jarritingka warrkamurripayi. Jilanyalurrju wajarnu, Mamara ngarnawarra nyininpa. Pakiwana wajarnu, jiinga parnapurluka martu nyininpa, Mama ngarnawarrapurlukapula mirta kujungka nyininpa.” \s1 Jiijajpa Mamamili \p \v 19 Maaja jiikajangka-jananya wajarnu Jiijajju, “Mirtarna ngayuluwiyaju kunyjunyu ngapirni, Mamalurni nintijuninpa, karna ngayulu kulini palujanuyilarna ngayulu ngapini. Mamalu kunyjunyu ngapini, palujanurna ngayulu kunyjunyu ngapini. \v 20 Ngayukuju Mama layikamurrira nyininpa ka nintirninparni. Jiilu Mamalu kulira ngana ngapilkijalu, palunyangkarni ngayu nintijuninpa. Kuwarrinyurra kuru pakarnu, yirna palunyarna ngayulu wankarnu. Palunyayururni ngula Mamalu nintijunku yalyjirrminyirrirna ngapilkura, kayilapanyurra palungka yiltaminyirri kuru pakalku. \v 21 Ngayuku Mamalu-jananya martukaja mitujanu wankani, maparn majuwintilu. Palunyayururna ngula ngayulu kulilku ka marturna-jananya mitujanu wankalku. \v 22 Wangka ngaanyalurrjuya kulila! Kulirninyurra Mamaluntaya wulikaja ngula kuutja wajalku, kuutpurlukayurulu. Jilanyanga pakiwananyurra kulini, palumili kajaluntaya kuutja wajalku, kuutpurlukayurulu. \v 23 Palunyangkanyurra wulikajalu kaja palunya kulilkura Mamayuru maaja maju-nyurrampa nyinani. Yiipinyurra mirta martukajalu kaja palunya kulini, maaja maju nyininpa, palunyangkanyurra mirta Mama ngarnawarrapurluka maaja maju kulirninpa. Maparn majuwintipula kujungka nyinani, palu kujarra. Mama jiilu palumili kaja kurtingu ngaakarti parnakarti.” \p \v 24 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Yiipi martulu ngayumili wangka kulilku, ka kulilku Mamalurni ngayu kurtingu marturna-jananya wankalkuraku, ka palujanuya martu jiinya wanka wulu nyinaku, Mamamili ngurrangka. Mirtarna martu jiinya ngula kuutja wajalku kurtingku. Mamalu yilta martu jiinya wanka kanyirni, palujanu ngula palumili ngurrangka wanka kanyilku.” \p \v 25 Ka Jiijajju yarrarnu-jananya wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Jampa-janampa Mamamili kaja mirraku, palujanuya mitukajalu kulilku kaya wankarriku pakalku. \v 26 Mamalu-lanya ngapirni wankala nyinakuraku, palujanu wanka kanyirni-lanya palumili ngurrangkala wanka nyinakura. Palunyayuru palumili kajalu-lanya wanka kanyirni, palumili ngurrangkala nyinakuraku. \v 27 Mamalu palumili kaja junu maaja maju, kuutja-lanya ngula wajalkura, kuutpurlukayurulu, jumaji palumili kaja marturringu, martuku ninti nyininpa. \v 28 Wangka kujupa ngaanyaya kulila! Yilta, jampa-janampa Mamamili kaja mirraku, palujanuya mitukajalu kulilku kaya wankarriku pakalku. Mirtanyurra ngunjularri!, wangka jiiku, Mamamili kajalu-jananya yiltalu mitujanu wankalku. \v 29 Parnajanuya pakalku wulikaja palujanuya kuutja ngaraku. Kunyjunyukaja kuutpurlukalu-jananya mirraku ka katiku-jananya palumili ngurrakarti, wankaya wulu nyinakuraku. Kayila walykukaja-jananya wajalku kurtingku kuutja, yankurakuya warukarti.” \s1 Jiijajju-jananya wajani, Mamalu kurtingu \p \v 30 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Mirtarna ngayuluwiyaju kunyjunyu ngapirni, Mamalurni nintijuninpa, karna ngayulu kulini palujanuyilarna ngayulu ngapini. Palujanu ngayulurna jungalu ngapirni, jumaji Mamalurni nintijuni, mirtarna ngayulu walyjalu kulira ngapini. \p \v 31 “Jilanyanyurra kulini. Yiipiya martu yupalpa wangkaku kujunkujun, ka wangkaya kuju wanalku, palujanunyurra wangka jiinya junga kulirni. Ngayurna mirta yupalyuru nyininpa, kujurna nyininpa. Yiipirna ngayulu wangka wajalku, palujanu mayiti pakiyurunyurra kulilku. \v 32 Ka kujupalu ngarnkapurlukalu, ngayumili kuju wangka wanalku. Palukura wangka jungaminyirri yilta nyininpa. Ngayulurna nintilu kulirni jungaminyirrira wangka paluku. \v 33 Jaanjulurrju ngayumili wangka julyju wanarnu. Jiilu-janampa wajarnu julyju, nyuntumili wangkapurlukakajangka, ngayurna Mamamili. Jiilu-jananya jungalu wajarnu. \v 34 Wangka jiinyarna-nyurranya wajarni ngayurninyurra kulira ka wanka nyinakura. Mirta martu kujupalurniya wajalkura jilanya, ‘Yilta jiinya nyininpa Mamamili.’ Ngayulurna nintilu kulini, yiltarnara nyininpa, Mamamili. \v 35 Jaanpa layitiyuru nyinapayi. Martuluya layiti nyakuni kaya kujungkarrini. Jiiyurunyurra layitiyuru Jaanpa nyakura ka kujungkarripayi. Kurranyilunyurra palumili wangka kulira ka pukurlarripayi. Jaanju jiilu kunyjunyu wajarnu ngayurna Mamamili nyinakura. \v 36 Jilanyalurrjunyurra munkarra kulilkura, ngayulurna yalyjirrju ngapilpayi Mamamili maparnwintilu, kujupa kujuparna yalyjirrju ngapilpayi. Jilanyanyurra nyakura kulinngara, ngayurna Mamamili, palulurni parnakarti kurtingu. \v 37 Ka Mama jiilu-jananya julyju palumili jakurlpurlukajangka wajarnu, ngayurni parnakarti kurtingkuraku. Palumili Mamamili wangkanyurra kulira junkupayi. \v 38 Mirtanyurra Mamamili wangka kuranju kanyirni, jumajirninyurra pinyijuninpa, ngayurni Mamalu kurtingu. \v 39 Mamamili wangkanyurra wululu riitamura nyinapayi. Jilanya kukarninyurra kulini, jampanyurra wululu riitamulkura kanyurra wanka nyinakijalu, Mamamili ngurrangka, palunyayuru kukaninyurra. Mamamili jakurlpurlukajaluya wakarnu, Mamamili wangkangka jiingka ngarrini, ngayurni Mamalu kurtingkukijalu. \v 40 Karninyurra mirta kulini, ngayulurna-nyurranya wanka kanyilkuraku, ngayurninyurra pinyijuninpa. \p \v 41 “Ngayulurna kulini, mirtarninyurra martukajalu marninypungkura nyinama, Mamawiyajuju ngayuku pukurlpa nyininpa. \v 42 Ngayulurna-nyurranya nintilu kulini, mirtanyurra Mamaku pukurlpa nyinani. \v 43 Maaja majulurni Mamalu kurtingurni-nyurrampa, karninyurra mirta kulirninpa. Yiipi martu kujupa-nyurranya yankurni wajalku, ‘Ngayurna nintipurluka, kulilarniya!’ Palujanuyilanyurra pukurlju palu kulilku. \v 44 Martukajalunyurra kulini, martu kujupakunyurra kunyjunyu nyinakura, palujanuyilantaya nyuntu puntajilu marninypungku. Jilanyanyurra mirta kulini, Mamakuranyurra kunyjunyu nyinakura, kayilantaya puntajilu marninypungku. Palungkamarranyurra Mama kulira junkuni, ngayulurrjurninyurra Mamayuru kulira junkuni. \v 45-46 Mirtanyurra jilanya kulila!, ‘Mayitpi Jiijajju-lanya ngula kuru wajalku kuutja, jumajila Jiijajpa kulira junkupayi.’ Mirta jilanya. Muujajjuntaya ngula kuru wajalku kuutja. Muujajmili wangkanyurra kulinngara jungalu, ngayulurrjurninyurra kulinngara jungalu. Palulu wakarnu, ngayurni Mamalu kurtingkuraku, palumili wangkanyurra kulinngara. Kulilpayinyurra jilanya kukanyja, ‘Muujajmili wangkawanala junga nyinakura, kala wanka nyinakura, Mamamili ngurrangka.’ \v 47 Palujanunyurra Muujajmili wangka kulira junkuni kanyurra ngayumili wangkalurrjunyurra kulira junkuninpa.” \c 6 \s1 Jiijajju-jananya piijkamu mirrka yungu \p \v 1 Palujanuya puutungka tatirnu yanu wirrirlikarti kalyu Kaliliyawana, Jiijajmapu. Kalyu Kaliliya palu yiniya kujupa wajalpayi, “Tapiriyajpa.” Kuwarripaya turlku Pajuwupaku Jarujalumungka kujungkarripayi. \v 2 Julyju jiimartajiluya nyangu Jiijajju-jananya yalyjirrju ngarntakaja maparnwintilu wankalpayi. Palujanuluya nintilu kulirnu, kaya yarnngaminyirri Jiijajmapungka kujungkarringu kaya yanu. \v 3-4 Kurranyiya yanu Jiijajkamu palumili wangka-nintikaja, kaya yapungka tatirnu kutungka, nyinapayi. \v 5 Yapu palungkaya tatirnu ka Jiijajju-jananya nyakupayi, martukaja wulikaja, yankupayiluya palukarti. Ka Jiijajjulu Pilapungka wajarnu jilanya, “Wanyjangkala payamunku mirrkakaja?, jii martukajaluya ngalkuraku.” \v 6 Ka Jiijajjura yumulu yajinyjanju japirnu, Pilapulu maparnwinti palunya kulilkuraku. Jiijajju nintilu kulirnu mirrka-janampa yalyjirrju ngapilkuraku. \p \v 7 Pilapulura wajarnu, “Martuya ngaa yarnngaminyirri, mirrkakajaya maapu payamulkuraku. Mirrka wanyjangkala payamulku?, martuluya jaalpulu ngalkuraku. Mani majuwintilula jiiyuru payamulkuraku, ngapiyurulu?, puu jawujun talawintilu.” \p \v 8 Jiijajmili wangka-ninti kujupa nyinapayi, yini Yanturu, Jayimun Piijaku marlaju. Palunyalura wajarnu, Jiijajku, \v 9 “Ngaanya murtilya yikini, palunyalu kanyirni karlukarlukaja japuwartakaja payip wulikajakamu, kujarra kalyupurluka, piijpa, japu kujarra. Mirrka ngaanya japuwarta kanyirni, mirtaya martukajalu yarnngalu ngalku munkurriku, paki.” \p \v 10 Ka Jiijajjura wajarnu, “Wajala-jananya martukajangka nyinatirakuya!” Yapu palungkanga yukurikaja kurajukaja pakalpayi. Jiingkaya nyinatingu, yirnakaja payip jawujun, wantikajakamu, jijikajalurrju. \v 11-12 Ka Jiijajju mirrka palunya manukalu Mamangka wangkangu, “Mama nyuntulu-lanyajun mirrka yungkuni, kalajunta marninypungkuni.” Palujanuyila warlangkura-jananya wululu yungkupayi, martukajangka yarnngangka. Piijpalurrju-jananya warlangkura wululu yungkupayi. Kaya wulikajalu ngalangu munkurringu. Kaya karlkinpa munkuwintilu warningkupayi parnawana. Palumili nintikajangka-jananya Jiijajju wajarnu, parra yankuraya mirrkakaja mankura ka turampukajangka junkuraku, ngarrira pirninyarrijaku. \v 13 Tuwal wulikajangkaya turampukajangka mirrkakaja pilamapurnu. Turampu palukajangka pilamapurringu karlukarlu payip wulikajajanukamu kujarra piijjanu. \p \v 14 Jiiya nyangu Jiijajju yalyjirrju mirrkakaja ngapirnu, ka martukajalu wajarnu, “Ngaanga Mamamili jakurlpurluka nyinani, yilta Mamalu jamartapungu julyju kurtingkuraku, parnatu.” \v 15 Jiijajju jilanya kulilpayi, “Nyurilurniya martukajalu kuwarri katiku, maaja maju nyinajunku.” Palunyangkamarra kulirnu ka Jiijajpa yanu yapu kujupakarti, jaalpu nyinakija. \s1 Jiijajpa yanu kalyungka ngarnawarra \p \v 16-17 Jampa rukarringu palumili wangka-nintikajawiyajuya yanu puutja tatirnu, kalyuwanaya yankukijalu tawun Kapaniyamukarti. Yanuya mungajarrarringu ka Jiijajpa wulu parnangka nyinapayi. \v 18 Yanuya kalyungka ka wangalpa majurringu kalyululurrju-janampa puutpa parra yurntulpayi. \v 19 Wartawintiluya puutpa yurntulpayi yankuraku. Wululuya wartawintilu yurntulpayi, kaya munkarra Jiijajpa nyangu kalyungka ngarnawarra jinangu yankupayi. Mirtaya Jiijajpa yikurntanu, karrpirl kukarnuya, jampa ngamurringu ngurlurringuya. \v 20 Ka Jiijajju-janampa wajarnu, “Mirtanyurra ngurlurrima!, ngayurna yankuni.” \v 21 Kulirnuya Jiijajpa kaya pukurlarringu takajunu puutja. Palujanu puutpa-janampa jaalpu yanu pipurru parnakarti ka yikipayi, tawun Kapaniyamungka ngamu. \p \v 22 Martukajaluya mirrka ngalangu palungka, Jiijajju-janampa yalyjirrju ngapirnu, kaya ngarringu. Palujanu yaarlipalarringu martu jiikajaluya pakarnuka purtu nyangu Jiijajku. Kaya jilanya kulirnu, “Nyangula rukangka kuju puutpa yikipayi, ka palungkaya tatirnu palumili wangka-nintikaja kaya yanu. Jiijajpa palungka mirta tatirnu yanu.” \v 23-24 Purtuya nyinara kulilpayi ka puut kujupakajarniya yanu, jiikarti tawun Tapiriyajjanu. Kaya tatira puutkajangka yanu tawun Kapaniyamukarti, Jiijajkuraya ngurrilkijalu. \s1 Mirrka palunyanga ngayurna, wanka kanyilpayi \p \v 25 Palujanuya tawun Kapaniyamungka tiputingu karaya yanu Jiijajku ngurrilpayi. Kaya nyangu Jiijajpa japirnuraya jilanya, “Nintipuka! Nyaartan nyuntu ngaangka yanu kurrungu?” \v 26 Jiijajju-jananya wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Ngurrinijunyurra ngayuku, mirrkanyurra ngalangu munkurringuka. Yalyjirrjurna-nyurrampa mirrka ngapilpayi, kulilngararninyurra ngayurna Mamamili. Mirtarninyurra jilanya kulini, mirrkawiyajunyurra kulini. \v 27 Mirtanyurra kulira mirrkakuwiyaju nyinama, kujupakulurrjuya kulira nyinama! Mamangka wanka nyinakuraku. Mirrka kujupakuwiyajuya kulira nyinama!, wanka kanyilpayiku. Mirrka jiiyururna-nyurranya yungku, martu yarnngaku marlpalu, palujanunyurra wanka wulu nyinaku. Mamalurni maparnpa yungu, palunyangkarna-nyurranya wanka kanyilku.” \v 28 Japirnuraya, “Wanyjalpalaju Mamaku junga nyinaku? Nganalara Mamaku junga ngapilku?” \p \v 29 Jiijajju-janampa wajarnu jilanya, “Mamalu kulini jilanya. Nyuntunjurninyurra Kurayijpa kulilkura yiltarna Mamamili. Yilta Mamalurni ngayu julyju jamartapungu kurtingkuraku.” \v 30 Ka wajarnuraya, “Yalyjirrpa kujupa kujupa ngapila!, nyakuralajunta ka kulilkura, nyunturan Mamamili. \v 31 Julyju mitunyjarriluya pujimanwana mirrka ngalkupayi. Mamalu-jananya yungkupayi, karrpuparaku karrpuparakungka. Mirrka palunya yini nyinapayi, maana. Muujajju-jananya maajalu ngampurrju kanyilpayi, ka-jananya jii maana yungkupayi. Jilanya Mamamili wangka nyinani, mirlimirlingka, ‘Mamalu-jananya mirrka ngarnawarrajanu yungkupayi kaya ngalkupayi.’ Jilanya-lanyaju yalyjirrju yuwa!, mirrkakaja karrpuparaku karrpuparakungka.” \p \v 32 Ka Jiijajju-janampa wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Mirta-jananya mitunyjarripurlukalu Muujajju mirrka jii ngarnawarrajanu yungkupayi, paki, \v 33 Mamaluwiyaju-jananya yungkupayi. Jilanyayuru Mamalu-nyurranya mirrka kujupayuru yungku, yilta mirrkaminyirri jiinga. Mirrkayuru jiiyuru Mamalu-nyurrampa ngarnawarrajanu kurtingku. Mirrka jiiyuru martulu ngalku ka wanka wulu nyinaku.” \v 34 Wajarnuraya, “Nintipuka! Mirrka palunyayuru-lanyaju wululu yungama!” \p \v 35 Jiijajju-jananya wajarnu, “Mirrka palunyanga ngayurna. Yiipirniya martulu ngayu kulilku Mamamili, palujanuyila wanka wulu nyinaku. Jiiyuru mirrkayuru ngalku ka wanka wulu nyinaku, mirta kalyparturriku ka mirta marrkurriku. \v 36 Julyjurna-nyurranya jilanya wajarnu. Ngayurninyurra nyakupayi ka mirtanyurra kulilpayi ngayurna Mamamili. \v 37 Ka yiipi Mamalu martu kuju yintalku kulilku martu jii palumili walyja nyinakura, palujanu martu jiilu ngayumili wangka kulilku ka walyjarrikuju nyinaku. Yiipi martulu kulilku ngayumili wangka ka walyjarriku, palujanu mirtarna junku yanku. \v 38 Mamajanurna yanurni ngarnawarrajanu, ka Mamalurni wajanyjangka palunyarna kuliraka ngapirni, mirtarna walyjalu kulira ngapirni. \v 39 Mamalu jiilu kulini, ngayulurna-jananya ngampurrju kanyilkura, ngayumili walyjakaja, mirtarna-jananya junku yankura. Mamalu jiilu kulini, ngayulurna-jananya ngayumilikaja wulikaja, ngula kuutja wanka kanyilku ka ngampurrju kanyinmalpa, Mamamili ngurrangka. \v 40 Yiipirni martulu ngayu kulilku Mamamili, karna ngayulu wanka kanyilku, wulu martu jiinya wanka nyinaku, Mamamili ngurrangka. Jilanya ngayulurna-jananya wanka kanyilku Mamalu kulini. Jiikajarna-jananya kuutja ngula ngayulu wanka kanyilku wanka wuluya nyinakura.” \p \v 41 Martukajakamu Juwumili maajakajalu-ngkuya karlkilu japirnu jilanya, “Nyaaku-lanya Jiijajju wajarnu?, ‘Mirrkayururna, Mamamili ngarnawarrajanu.’” \v 42 Ka wajarnu-ngkuya, “Ngaa Jiijajpa, Juujapku kaja, palumili mamakamu yipinga walyja-lampa. Mirtangku wajalkura ngarnawarrajanu yankupayi, paki.” \p \v 43 Jiijajju-jananya kulirnu ka-janampa wajarnu, “Mirta jilanyanyurra wangkama!, pakiwananyurra kulini. \v 44 Jilanyaya kulila! Mamalu martu nintilku ngayumili wangka kulilkura, palujanu ngayurni kulilku Mamamili. Martu jiinyarna ngula kuutja wanka kanyilku ka wanka wulu nyinakura.” \v 45 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Julyju Mamamili jakurlpurlukaluya jilanya wakarnu, ‘Mamalu-jananya ngula martukaja nintilku.’ Wangka jilanyayuru yiipi Mamalu martu nintilku ngayumili wangka kulilkuraku, palujanu martu jiilu ngayumili wangka kulilku walyjarriku. \v 46 Mirta Mamalu yutilu jilanya nintilku, mirta martulu kurulu nyaku. Mirtanyurra jilanyawana kulila! Ngayuluwiyajurna Mama kurulu nyakupayi, Mamajanulu. \v 47 Wangka ngaanyaya kulila! Yiipirni martulu kulilku, ngayurna Mamamili, palujanu wanka wulu nyinaku. \v 48 Ngayurna mirrkayuru, wanka kanyilpayi. \v 49 Nyuntunmili mitunyjarriluya mirrka yini maana wululu ngalkupayi pujimanwana, palujanuya yirnarringukaya miturringu. \v 50 Ka mirrkayuru kujupa ngarnawarrajanu ngalkunyurra, mirtanyurra miturriku jiikajayuru, wankanyurra wulu nyinamalpa. \v 51 Ngayurna jiinya mirrkayuru nyininpa, ngarnawarrajanurna yankupayi, Mamamili. Mirrkayururna nyininpa. Ngayumili kawu yiipi martulu ngalku wanka wulu nyinamalpa. Ngayurna miturriku martukajaya wanka wulu nyinakura.” \p \v 52 Martukajalu-ngkuya japirnu, “Yaalu-lanya yungku kawu palumili ngalkurakula?” \v 53-54 Ka Jiijajju-jananya wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Ngayurninyurra martu yarnngaku marlpa, kawu ngalku, ka miji jikilku, palujanunyurra wanka wulu nyinaku. Marturna-nyurranya ngula kuutja wanka kanyilku, wankanyurra wulu nyinakura. Yiipinyurra mirta ngayu yarnangu ngalku ka miji jikilku, kanyurra mirta wanka wulu nyinaku. \v 55 Ngayurna yarnangu mirrkayurunyurra ngalkuraku, ka ngayurna mijiyurunyurra jikilkuraku. \v 56 Yiipi martulurni ngayumili yarnangu ngalku, ka mijiju jikilku, palujanu kujungkaliju nyinamalpa walyjararra. \v 57 Mamaju ngayuku wulu nyinamalpa wanka, jiilurni kurtingu parnatu. Palunyayururna ngayu wanka wulu nyinamalpa. Palunyangka yiipi martulurni ngayu yarnangu ngalku, kayilapa wulu wanka nyinamalpa. \v 58 Jilanyarna mirrkayuru nyininpa, ngarnawarrajanu Mamamili. Julyjuya mitunyjarrikajalu mirrka ngalkupayi ngarnawarrajanu, kaya miturringu. Mamalu-janampa kurtingkupayi mirrka jiiyurukaja. Mirtarna mirrka jiiyuru nyininpa, paki. Mirrkarna ngayu yiipi martulu ngalku, palunyangka wanka wulu nyinaku.” \v 59 Wangka jiinya-jananya Jiijajju nintilpayi, Juwumili jaajingka, tawun Kapaniyamungka. \s1 Ngayurniya kulila!, wanka wulu nyinakuraku \p \v 60 Karlkin kujupaluya Jiijajmili wangka julyju kulirnu kaya walyjarringu. Jiikajalu-ngkuya wajarnu, “Mirtala wangka jiiyuru kulilkura!, junku yankurala!” \v 61 Palujanu Jiijajju-jananya nintilu kulilpayi ka-janampa wajarnu, “Nyuntunjunyurra kulini, ngayurninyurra junku yankuraku? Mayitinyurra kulini?, pakiwanarna-nyurranya nintijulpayi? \v 62 Ka ngula purtunyurra kulilku ngayurninyurra nyaku, marlakurna yanku ngarnawarrakarti, martu yarnngaku marlpa. \v 63 Wangka ngaanyurra kulilkura. Mamamili Kuurtilu-lanya walyjamanin, palunyangkala wanka wulu nyinaku. Martulu-lanya mirta jilanyalu wanka nyinajunku, wulula wanka nyinakuraku, paki. Wangka jiirna-nyurranya wajarnu, yiipi martulu kulilku ka Mamamili Kuurtilu wanka wulu kanyilku. \v 64 Ngayulurna-nyurranya nintilu kulini, karlkilunyurra mirta wangka ngayumili kulini.” Julyju Jiijajju nintilu kulilpayi, palumiliya wangka kuliraka junku yanku. Kayilapa kulilpayi Juutajjulurrju ngula maajakajangka-jananya wajalkuraku, Jiijajpaya mankuraku. \v 65 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Paki karaninyurra ngayumili wangka, mirta Mamalu-nyurranya nintinu, ngayumili wangkanyurra kulilkura. Wangka jiirna-nyurranya wajarnu. Mamalu martu nintilku ngayumili wangka kulilkura, palujanurni kulilku walyjarriku.” \p \v 66 Palujanuya karlkilu palumili walyjakajalu junu yanu, mirtaya kulilpayi. Mirtaya Jiijajja kujungka yankupayi. \v 67 Nyangu-jananya Jiijajju palumili walyjakaja yankupayi, ka wajarnu-jananya palumili wangka-nintikajangka, “Nyuntunjulurrjurniyan junku yankukijalu?” \v 68 Jayimun Piijalura wajarnu, “Nyaakulaju yanku? Nyuntumili wangkawiyaju martulu kulilku ka wanka wulu nyinamalpa. \v 69 Kuwarrilaju kulini nyuntun Mamamili Kurayijpa, Mamalunta kurtingu.” \p \v 70 Jiijajju-janampa wajarnu, “Ngayulurnantaya tuwal wulikaja yintarnu manu. Kuju-nyurranya nyininpa, malpumilijayiti.” \v 71 Jilanya Jiijajju wajarnu Juutajpa, Jayimun Yijikariyatmili kaja. Ngula Jiijajmili wangka-nintilu-jananya Juutajju jakurljunu maajakajangka, Jiijajpaya mankuraku. \c 7 \s1 Jiijajmili marlajukaja \p \v 1 Palujanu Jiijajpa parna Kaliliyawana parra yankupayi, mirta parna Juutiyangka yanu, Juwukaja maajakajaluya mitu pungkujakungkamarra. \v 2 Kayilapa palungka Jarujalumungka turlku maju nyinakijalu, yini palunya turlku, ‘Purikajawinti’ \v 3 Ka Jiijajmili marlajukajaluraya wajarnu, “Parna ngaanya jurra yarra!, ka parna Juutiyawana yarra, turlku palukarti! Jiiwanan nyuntu yanku ka nyuntumili walyjakajalukamu martukajaluntaya nyaku ka pukurlarriku, jiiwanan yalyjirrju kujupa kujupakaja ngapilku, \v 4 mirtan ngaangka nyuntu nyina! Kuwarriya kujungkarrini turlkuku. Yiipin nyuntulu kulirni, martukaja-ngkuya pukurlarriraku, palunyangka yarra-jananya kujungkarri! Nyuntulun yalyjirrju kujupa kujupa ngapilku, palunyangka martu wulikajaluntaya nyaku pukurlarriku.” \v 5 Palumili marlajukajaluya mirta kulilpayi, Jiijajpa Mamamili, paki. \p \v 6 Jiijajju-janampa wajarnu, palumili marlajukajaku, “Ngayulurna walyjalu kulilku, ka ngularna-jananya mayiti yanku, ka yalyjirrju ngapilku. Kuwarrinyurra kunyjunyu yanku turlkukarti, palukarti. \v 7 Martukaja-nyurrampaya kunyjunyu nyininpa, mirtaya wirrilyirrinpa. Kayilapajuya ngayuku wirrilyi nyininpa, jumajirna-jananya wajalpayi, walykuya nyininpa. \v 8 Turlku palunyakartiya mawu yarra!, mirtarna ngayu yankukijalu. Ngayulurna walyjalu kulilku ka ngularna mayiti mawu yanku.” \v 9 Jilanya Jiijajju-jananya wajarnu ka parna Kaliliyangka nyinapayi. \s1 Jiijajpa turlkukarti yanu Jarujalumukarti \p \v 10 Palujanu Jiijajpa jaalpu yanu tawun Jarujalumkarti, tawunja jukunjukunja yanu, martu yarnngangkamarra. \v 11 Turlkukuraya kujungkarripayi martukaja, jiingkaraya Juwumili maajakajalu ngurrilpayi Jiijajku, Jarujalumungka. Purtu ngurrirnukaya japirnu-ngkuya, “Wanyjangka Jiijajpa nyininpa?” \v 12 Purtuya-jananya martukaja parra japilpayi. Karlkiluya martukajalu wajalpayi, “Jiinga Jiijajpa kunyjunyu.” Ka karlki kujupaluya wajalpayi, “Paki. Jiijajpanga mayunyju. Pakiwana-jananya nintini.” \v 13 Martukajaya yaka wangkapayi, Jiijajpaya yini mirta wiltulu wajalpayi, ngangkuljaku-jananyaya Juwumili maajakajalu. \p \v 14 Palungkaya turlkungka nyinapayi, karrpu yupalja, palujanuyila Jiijajpa yanu Juwumili jaaji majukarti. Kurrunguka-jananya martukaja nintilpayi. \v 15 Kaya Juwumili maajakajalu palumili wangka kulilpayi, ka wajarnu-ngkuya, “Wanyjalpa ngaanya wangkaku ninti nyininpa?, mirta palunya ngayurtinmili kuulkarti yanu.” \v 16 Palunyangka Jiijajju-jananya nintilu kulirnu ka wajarnu, “Mamalurni nintini palujanurna kulira karna-nyurranya wajani, mirtarna walyjalu kulira nintirrini. Mama jiilurni kurtingu. \v 17 Yiipi martulu kulini Mamamili wangka jungalu ngapilkura, palunyalurni ngayu kulini Mamamilirnara walyja, palumilirnara wangka jungalu wajarni, palujanu nintilu kulilku, mirtarna walyjalu kulira nintini. \v 18 Yiipi nintipurlukalu walyjalu kulilku martukaja-jananya nintijulkuraku, jilanya kulilku, ‘Ngayulurna-jananya yalyjirrju nintijulku, palujanurniya puntajilu marninypungku.’ Jilanya-jananya nintini, martukajaluya marninypungkuraku. Ka ngayulurna kulini nintipurlukalu Mamanyurra marninypungkuraku. Palunyajanunyurra kulilku jilanya, ‘Nintipurluka ngaanya jungalu wajani, mirta mayunyju.’” \p \v 19 Jiijajju-janampa wajarnu wangka kujupawana, “Wangka ngaanyaya kulila! Muujajju-jananya julyju Mamamili luwu nintilpayi, Jarritingkaya mirta warrkamurriraku. Mirtanyurra jiiwana luwuwana junga nyininpa. Kulininpanyurra ngayulurna luwu palu warlangu, palujanunyurra kulini ngayurninyurra mitu pungkuraku.” \v 20 Karaya martukajalu wajarnu, “Nyuntulun pakiwana wajani. Nganalunta mitu pungkukijalu? Mayitpi malpulunta ngakumpanu.” \p \v 21 Ka Jiijajju-janampa wajarnu, “Julyjurna martu kuju wankarnu Jarritingka, kanyurra kuru pakarnu. \v 22 Muujajju-nyurranya wajarnu jiji japukaja yirnamalkuraku. Mirta Muujajjuwiyaju, kaya mitunyjarrilu julyju wajarnu jijikaja yirnamalkura. Palujanu kuwarrinyurra Jarritingka jijikaja yirnamani. \v 23 Jilanyanyurra kulini, ‘Kunyjunyulula jijikaja yirnamani, Jarritingka, mirtala luwu warlangkuni. Ka mirtala warrkamu Jarritingka ngapini, luwu-lampa jilanya nyininpa.’ Jilanyanyurra kulini. Julyju ngayulurna martu Jarritingka wankarnu, palujanujuyan ngayuku wirrilyirringu. Mirtajunyurra wirrilyirringara, jumajinyurra Jarritingka yirnamarninpa jijikaja. \v 24 Jungalunyurra kulinngara, Jarritingkanyurra jijikaja yirnamani warrkamuparnilu, palunyangkarna ngayulu martu wankarnu Jarritingka nyunturtinyurulu, warrkamuparnilu.” \s1 Karlkiluya kulirnu Jiijajpa, Kurayijpa nyinapayi \p \v 25 Karlki kujupalu-ngkuya Jarujalummartajilu japilpayi jilanya, “Kajiya maajakajalu yilta martu jiinya mitu pungkukijalu? \v 26 Nyarra yikininpa nintini-jananya martukaja, mirtaya maajakajalu marrkurninpa. Mayitpiya kulini jii maajakajalu, Mamalu kurtingu Kurayijpa palunya.” \v 27 Kaya karlkin kujupalu martukajalu wajarnu, “Jiijajpa mirta Kurayijpa nyininpa, palumili ngurrakulara ninti nyininpa, palumili walyjakajaya kayili nyininpa. Kurayijpanga ngurra ngarnawarrapurluka. Martukajala ngurrpa Kurayijmiliku ngurraku.” \p \v 28 Wangka jiinya Jiijajju nintilu kulilpayi-jananya jaaji majungka. Ka-janampa wajarnu, “Ngayumili ngurrakujunyurra ngurrpa, mirtaranyurra ninti nyininpa. Ngayurna mirta kulirnuka ngaakutu ngurrakarti yankupayi, kujupalurni kurtingu. Jiinga yilta jungaminyirri nyininpa. Jiikuranyurra ngurrpa. \v 29 Ngayuwiyajurnara ninti nyininpa, palumili ngurrajanurna yanurni, jiilurni kurtingu.” Palujanuya maajakajaluya kulirnu, Jiijajpaya mankuraku. Ngurlurringukaya junu, jumaji Mamalu kulirnu mirtara tayimu nyinapayi mankurakuya. \v 30 Palujanuya maajakajalu kulirnu, Jiijajpaya mankuraku. Palunyajanu Mamalu-jananya marrkurnu, jumaji Mamalu kulirnu mirtara tayimu nyinapayi, Jiijajpaya mankuraku. \v 31 Martukajaluya Jiijajpa kulirnu Mamamili, kaya wajarnu, “Ngaanga Kurayijpa, yalyjirrju kujupa kujupa ngapilpayi. Mirta martu kujupalu jilanya ngapilpayi.” \s1 Jiijajpaya mankuraku kulirnu, ngalyikarrpilkajalu \p \v 32 Palujanuya Parajikajalukamu yatily majukajalu kulirnuya-jananya martukaja Jiijajpaya wajalpayi, Kurayijpa. Kaya ngalyikarrpilkajaya-jananya wajarnu kurtingu, Jiijajpaya yankura mankura. \v 33 Yanuya Jiijajpa mankukija, ka-janampa Jiijajju wajarnu, “Rawaparnirnantaya nyinaku, karna marlaku yanku Mamakarti. Jiilurni kurtingu ngaakarti. \v 34 Kajunyurra purtu ngurrilku ka yumurriku nyinamalpa. Kayilaparninyurra mirta nyaku, ngurra kujupakartirna yanku. Purturanyurra kulilku jiikarti ngurrakarti yankuraku.” \p \v 35 Ka-ngkuya Juwumili maajakajalu kulirnuka japirnu, “Wanyjatu palunya yankuni?, ngayurtinjamarra nyakujakula. Mayitpi yanku wirrirli Juwuparnikajakarti-jananya, nintilkuraku, martu walykukajakarti. \v 36 Purtulara kulini, wanyjakarti yankuni? Palulu wajarnu purtulara ngurrilku ka yumurriku nyinaku. Mirtala palumili ngurrakarti yanku. Ngana wajalpayi? Purtulara kulini.” Ngalyikarrpilkajaluya mirta palungka manu. \s1 Kalyuwintiyuru nyinaku munku, marrkuparni \p \v 37 Turlku palunyangkaya nyinapayi pakirrikijalu, ka yungunpaya kulilpayi Juwukajalu jilanya, “Karrpu maju-lampa kuwarri nyinaku.” Ka karrpu jiingka Jiijajju-jananya wajarnu, “Yiipi martu marrku nyininpa, palujanu ngayukartirni yanku jikilkuraku. \v 38 Mamamili wangka jilanya nyininpa, ‘Yiipi martulu ngayurni kulilku Mamamilirna, palujanu wanka wulu nyinaku, kalyuwintiyuru nyinaku munku, marrkuparni.’” \v 39 Jilanya Jiijajju wajarnu palumili walyjakajaraya kalyuwintiyuru nyinaku. Palunyayuruya wanka nyinaku Mamamili Kuurtiwintiya nyinaku. Palunya tayimuya mirta Mamamili Kuurtiwinti nyinapayi, ngula Jiijajpa marlaku yankunyjangka Mamakarti, maajapula kujarrangulyu nyinapayi kujungka. Palujanu-jananya Mamamili Kuurti jarrpapayi, martukajangka. \p \v 40 Karlkiluya martukajalu kulirnu wangka jiinya martu kalyuwintiyuru nyinaku, kaya-jananya wajarnu karlki kujupangka jilanya, “Jiinga Mamamili jakurlpurluka yikini, Muujajyuru.” \v 41 Kaya karlki kujupalu wajarnu, “Jiinga Kurayijpa yikini. Mamalu julyju jamartapungu kurtingkuraku.” Kaya karlki kujupalu wajarnu, “Paki, Kurayijpa mirta parna Kaliliyamartaji. \v 42 Mamamili wangka jilanya nyininpa, Kurayijpa tawun Pijiliyamungka yutirriku. Mitunyjarripurlukamili Tayipitmili marlajanu Kurayijpa nyinaku, jii Tayipitmili tawunja yutirriku, Pijiliyamungka. Julyju Tayipitpa tawun jiingka nyinapayi.” \v 43-44 Wangka jiinyaya karlkiluya martukajalu kulilpayi, “Kurayijpa mirta nyininpa.” Kaya kulilpayi Jiijajpa mankuraku. Ka karlki kujupaluya kulilpayi, “Jiijajpa, yilta Kurayijpa nyininpa.” Mirtaya palukajalu kulilpayi Jiijajpaya mankuraku. Palujanu mirtaya Jiijajpa manu. \s1 Maajakajaluya Jiijajpa mirta kulirnu Mamamili \p \v 45 Ngalyikarrpilkajaluya Jiijajpa wangka kulirnu, kaya marlaku yanu yatily majukajakartikamu Parajikajakarti. Ka jiikajalu-jananyaya japirnu, “Nyaakunyurra mirta kangurni ngalyarni?” \v 46 Palunyangkaya wajarnu, “Wangka kunyjunyu wangkapayi, palunya. Mirta martu kujupa palunyayuru wangkani.” \v 47 Ka Parajikajaluya nyurnilu wajarnu, “Palumili wangkanyurra nyunturtinjulurrju kulira pukurlarrini?” \v 48-49 Yarrarnuya-jananya wajarnu Parajikajalu, “Martulu ngurrpaluwiyajuya palumili wangka kulira pukurlarrini, Muujajmili luwukuya ngurrpa ka ngurrpakaja-jananya Mamalu ngula warrkilku kurtingku. Mirtala Parajikajalukamu maajakajalu kulini palumili wangka, paki, nintilula kulira juninpa. Muujajku luwukulara ninti nyininpa.” \p \v 50 Nikatimajpa Paraji nyinapayi, jiingka-jananya kujungka nyinapayi. Palunyalu julyju Jiijajkarti yanu wangkangu. Jiilu-jananya wajarnu jilanya, \v 51 “Mirta-lampa luwu nyininpa, palunyayurula-jananya mankuraka kangkura pungkura. Palumili wangkapalajila kulilkura kuutja.” \v 52 Wajarnuraya, “Nyuntungan parna Kaliliyamartajiyuru, wangkaniran puntu. Palunya Jiijajpa Kaliliyamartaji. Nyuntulu Mamamili mirlimirli riitamulku, mirtan nyaku palunya Kurayijpa parna Kaliliyangka yutirriku.” \c 8 \s1 Manuya wanti kangu yikijunu. \p \v 1 Jiijajmili wangkaya kulirnu martukajalu, palujanuya ngurrakarti marlaku yanu. Kayilapa Jiijajpa yanu yapukarti. Yini palu yapunga Yalipajpa. \v 2 Ngarringu yaarlipalarringu ka marlaku yanu, tawunkarti, Juwumili jaaji majukarti. Palujanuya Jiijajpa nyangu kaya martukaja kujungkarringu. Ka Jiijajpa nyinatingu ka-jananya nintijulpayi. \v 3 Palujanuya Muujajmili wangkapurlukakajalukamu, Parajikajalu wanti manu kangkupayi kaya Jiijajjaluya kinti yikijunu. Wanti jiinya yirna kujupawintiya nyangu kujungkapula ngarripayi. Jampalu ngarripayi, palunyangkaya manu. \v 4 Kaluya Jiijajja wajarnu, “Nintipuka! Wanti ngaanyaya manu yirna kujupawinti ngarripayi. Kuruluya nyangu kaya manu palu katipayi, ngaakarti. \v 5 Muujajmili luwu jilanya nyininpa, wantila ngaanya yungkalku yapuwintilu miturntalku. Wanyjalpan nyuntulu wajani?” \v 6 Jilanyaya japirnu, Jiijajmili wangka kulilkuraya, ngana wajalkuraku. Kulilpayiya jilanya, “Yiipi Jiijajju wajalku, ‘Nyarruya jurra!’ Yiipi jilanya wajalku ngulala kuutja kangku wajalku, ‘Muujajmili luwu warlangu Jiijajju.’” Jiijajju-jananya kulirnu ka wangkaparnilu pupatingu parnangka marawintilu wakalpayi. \p \v 7 Wululuya japilpayi, ka pakarnu-jananya wajarnu, “Yiipinyurra mirta walyku ngapirnu, palunyangkanyurra kurranyilu yungkala!” \v 8 Yarrarnu pupatingu parnangka maralu wakalpayi. \v 9 Jampaya wangka kulirnu palunya kurntarringuya, kaya yanunirra kujunkujunpa, jumajiya kulirnu, “Yuwa ngayurna walykuwinti nyinani.” Jirlpikajapalajiya yanu, palujanuya yirnakaja kaya warrinyjikaja marla yanu. Wulikajaya kurntarrira yanu. Ka Jiijajjalu wanti palunya yikipayi. \v 10 Jiijajpa pupanyja palunyangkalu ngarnawarra wantingka nyangu, kara wajarnu, “Wanti! Yaalurringuya? Mirta kujunta yikini yungkaranta miturntalkuraku.” \v 11 Kara wantilu wajarnu, “Yirna! Yuu, mirtarniya yikini mitu pungkuraku.” Ka Jiijajjura wajarnu, “Ngayululurrjurnanta mirta yungkalkijalu wajarni, mawu yarra!, mirtan yarrala walyku ngapila!” \s1 Ngayurna-janampa layitiyuru nyininpa \p \v 12 Palujanu ngula Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu Parajikajangka jilanya, “Ngayurna layitiyuru nyininpa, martuku wulikajaku. Martukajaluya mungajarra layiti nyakuraka kujungkarrini. Palunyayuru ngayungkarniya layitiyurungka, kujungkarrini wangkaya kulilkuraku. Yiipirni martulu ngayu kulilku Mamamili, palujanu wanka nyinaku. Yiipi martu jiinya ngayungka nyinaku layitiyurungka ngayukuju ninti nyinaku, palujanu mirta mungajarrayurungka nyinaku, ngayukuju ngurrpa.” \v 13 Parajikajaluya Jiijajmili wangkangka jankapayi, wajarnuraya, “Pakiwanan wajani, walyjalun kuliraka, katajanun wajani. Karlki kujupaluntaya wajanngara nyuntun Mamamili, mirtangkun walyjalu wajala! Pakiwanan nyuntulu wajarni.” \p \v 14 Jiijajju-janampa wajarnu, “Walyjalurna kuliraka jungawiyaju wajarni. Yiltangulyurna ngarnawarrajanu yankupayi, karna marlaku yanku. Jungarna wajani, jumajirna Mama ngarnawarrapurlukamili. Nyunturtinparninyurra jankani, mirtarninyurra kulini, ngarnawarrajanurna yankupayi, karna marlaku yanku. \v 15 Nyunturtinjunyurra nyakura martungka jankanin, mirtanyurra kintilu wangka kulirninpa. Karna ngayulu mirta martu nyakuraka jankanin. Ngayulurna jungalu wajalku. \v 16 Ngularna ngayulu kuutja martu wajalku, palungkarna jungalu wajalku. Mirtarna ngayulu kujulu wajalku, Mamaluliju kujungkalu wajalku. Jiilurni parnakarti kurtingu. \v 17 Luwu-nyurrampa jilanya nyininpa. Yiipipula martu kujarralu wangka wanarninpa kuju, wangka palunyanga junga nyininpa. Kujarralupula mirta paki kajarninpa. \v 18 Ngayulurna-nyurranya wangka jungalu wajarninpa ka Mamalulurrjuntaya jungalu wajarninpa, ngayukuju purnturrinpa. Kujarraluliju jungalu wajarninpa.” \v 19 Japirnuraya, “Wanyjangkangku mama nyininpa?” \p Jiijajju-janampa wajarnu, “Nyunturtinpanyurra ngurrpa ngayu kujarraku, Mamakamuku. Yiipijunyurra ninti nyinangara, Mamakulurrjuranyurra ninti nyinangara.” \v 20 Wangka jilanya-jananya Juwumili jaajingka majungka nintilpayi, Jiijajju. Jaajingka palungka yinjayiti turampuyuru yikipayi, manikajaya jiingka junkupayi. Paluwarti ngamu Jiijajju-jananya nintilpayi. Mirtaya maajakajalu manu, paki. Mamalu-jananya marrkurnu, mirtaya Jiijajpa mankuraku. Ngulawiyajuya Jiijajpa mankuraku, tayimungka. \s1 Ngayurna ngurra kujupakarti yanku. \p \v 21 Yarrarnu-jananya Jiijajju wajarnu, “Ngurra kujupakartirna yankuni. Purtujunyurra palujanu nyaku. Mirtanyurra jiikarti ngurrakarti yanku. Ngaangkanyurra nyinaku miturriku, mirtanyurra wanka wulu nyinaku.” \v 22 Juwukajalu maajakajalu-ngkuya japinma, “Mayitpingku walyjalu yanku wakalku miturntalku?, jumaji jilanyayuru wajarnu, ‘Mirtanyurra jiikarti ngurrakarti yanku.’” \p \v 23 Jiijajju-janampa wajarnu, “Nyunturtinpanyurra parnawinti ngurrawinti. Ngayurna ngarnkawinti ngurrawinti. \v 24 Wangka palunyarna-nyurranya wajarnu, walykuwintiyan wulu nyinaku miturriku. Yiipirninyurra ngayu mirta kulilku, walykuwintiyan wulu miturriku. Ngayulurna-jananya martukaja wankarnin.” \p \v 25-26 Wajarnuraya, “Mirtan nyuntu ngarnkapurluka!” Ka Jiijajju-janampa wajarnu, “Yiltangulyurna ngayu ngarnkapurluka. Jilanyarna-nyurranya rawalu wajalpayi. Ngayulurna-nyurranya jungalu wajalpayi, palujanurninyurra ngayungka jankaninpa. Kulilkuranyurra Mamalu wululu jungawiyaju wajarninpa. Jiilurni wajarni, palujanurna ngayulu jungalu wajarni, martukajangka.” \p \v 27 Wangka palunyaya kujupayuru kulilpayi. Mirtaya kulilpayi Jiijajpa Mamamili. \v 28 Palujanu-jananya Jiijajju wajarnu, “Ngularninyurra yikijunku wartangka, martu yarnngaku marlpa, palujanurninyurra kulilku, ngayurna Kurayijpa. Martukajarna-jananya wankarnin, jilanyanyurra kulilku. Mamalurni wajarni, palujanurna ngayulu jungalu martukajangka wajarni. Mirtarna ngayulu kujulu kulira wajarni, Mamarna kulirni, palujanurna wajarni. \v 29 Mama jiilurni kurtingu parnakarti ngaakarti, mirtarni junu yanu kujungkaliju nyininpa. Jumajiju pukurlpa nyininpa, ngayulurna palumili wangka kuliraka junga nyininpa.” \v 30 Martukajaluya palumili wangka kulirnu kaya palumili walyjarringu. \s1 Mirtalaju warrkamupurluka nyinin. \p \v 31 Ka-jananya Jiijajju wajarnu, jiikajangka palumili walyjakajangka, “Yiipinyurra ngayumili wangka kulilku, ka junganyurra nyinaku, palujanunyurra ngayumili walyjakaja nyinaku. \v 32 Kanyurra nintilu kulilku, ngayulurna martukajamili walykukaja warningkuni, palujanu mirtanyurra walykukaja kulinmalpa ngapilkuraku, walykukajanyurra junku yanku. Warrkamupurlukayurunyurra nyininpa, maaja walykuluntaya kanyini.” \v 33 Martukajaluya kulirnu ka wajarnu, “Mirta-lanya maajalu walykulu warrkamupurluka kanyini. Nyininpalaju Yipurammili marlajanukaja, maajakaja, mirta-lanyaju warrkamupurluka maajalu walykulu kanyini. Nganan nyuntulu wajani?, warrkamupurlukalaju maajaku nyinin?” \p \v 34 Jiijajju-janampa yarrarnu wajarnu, “Martulu maaja kulira nyininpa, jilanyala kulini. Yipi martu kujupalu wululu walyku ngapinmalpa, martu jiilu walyku kulira nyininpa, maajayuru. \v 35 Warrkamupurluka wulu maajamili ngurrangka warrkamurrini ka ngula warrkamu kujupa yanku ngapilku ngurra kujupangka. Mirta warrkamupurluka maajamili pamulikajangka wulu nyininpa, kaja walyjawiyajura wulu pamulikajangka jiingka nyininpa. Kaja palunyayururna ngayu Mamamili walyja wulu nyininpa. \v 36 Warrkamupurlukalu maaja kulira nyininpa. Palunyayuru martulu walykukaja kulira nyininpa, maajayuru. Yiipi ngayulurna-nyurranya walykukaja warningku, Mamamili kajalu, palujanunyurra mirta walykukaja kulira nyinamalpa, mirtanyurra maajayuru kulira nyinamalpa, walykukaja. Warrkamupurlukaparninyurra nyinamalpa, walykukajanyurra mirta kulira nyinamalpa, maajayuru.” \v 37 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Ngayulurna-nyurranya kulirninpa, Yipurammili marlajanunyurra nyininpa, mirtanyurra kunyjunyu nyininpa. Ngayurninyurra kulini mitu pungkukijalu, jumaji ngayumili wangkanyurra kulira junkurni. \v 38 Ngayulurna-nyurranya wajani, Mamalurni nintini, karna-nyurranya wajarni. Kanyurra nyunturtinmili mama kulira kanyurra ngapini.” \p \v 39 Jiikajaluraya wajarnu, “Ngayurtinmili mama maju, Yipurampa nyinapayi.” Ka Jiijajju-jananya wajarnu, “Yumunyurra nyininpa, mirta Yipurammili marlajanukaja, walyjakaja. Yiipinyurra Yipurammili marlajanukaja kunyjunyunyurra nyinangara, Yipuramuyurunyurra nyinangara kunyjunyu. \v 40 Ngayulurnantaya wululu Mamamili wangka jungalu wajalpayi, jii Mamalurni nintinyjangka, karninyurra kulini mitu pungkukijalu. Mirta jilanyalu Yipuramju kulilpayi, miturni pungkukijalu, paki. \v 41 Nyunturtinmili mamalu julyju ngapilpayi, kanyurra kuwarri, mama palu kulira ka ngapini.” Ka wajarnuraya, “Mama ngarnawarrapurluka ngayunku-lampaju mama nyininpa. Yiltalaju nyinin palumili walyjakaja, kajaparaku.” \p \v 42 Ka Jiijajju-jananya wajarnu, “Yumulunyurra wajani. Yiipi Mamakuranyurra kunyjunyu nyinangara, ngayurninyurra layikamurrira kulira nyinangara, jumajirna ngayu Mamajanu yankupayi. Mirtarna walyjalu kulirnu ka ngaakarti yanurni, Mamalurni kurtingu. \v 43 Ngayumili wangkanyurra kulira juninpa, purtunyurra kulini. \v 44 Yiltanyurra nyininpa malpuku maajaku walyjakaja. Malpu jiilu-nyurranya muunpungkuni, ka kuliranyurra jiiwana ngapini. Malpu jiilu julyju kulira ka martu mitu pungkupayi. Wulu mayunyju nyinapayi, julyju, ka kuwarri wulu mayunyju nyininpa. Mirta junga wajalpayi, paki kajalpayi. Ka kuwarri wululu paki kajarni. \v 45 Ka ngayulurna-nyurranya wululu jungalu wajarni, karninyurra kulira juninpa. \v 46 Ngayulurna mirta walykukaja ngapini, karna mirta paki kajani. Ngayulurna-nyurranya jungalu wululu wajarni, palujanunyurra ngayumili wangka jungalu kulinngara. \v 47 Yiipi martu Mamamili walyja nyininpa, palumili wangka jungalu kulini. Kanyurra mirta Mamamili walyja nyininpa, ngayumili wangkanyurra kulira juninpa.” \s1 Mitu-lampa Yipurampa nyinangu. \p \v 48 Juwukajalu maajakajaluya wajarnu, “Yiltalaju jungalu wajalpayi. Nyuntungan malpuwinti, ngurra Jamiriyamartaji.” Juwukajaluya Jamiriyamartajikaja nyurnimankupayi jilanya, “Jii Jamiriyamartajiya walyku nyinani, Mamakuraya ngurrpa nyinani.” \v 49 Palujanu Jiijajju-jananya wajarnu, “Mirtarna ngayu malpuwinti, ngayurnara pukurlpa Mamaku nyininpa. Kayilapajunyurra mirta pukurlpa nyininpa, jankaninparninyurra. \v 50 Mirtarna kulini martukajajuya pukurlarrikura, paki. Ngayumili Mamalurni kuju kulini ngayurni marninypungkuni, ngayukuju punturrinpa. \v 51 Wangka ngaanyaya kulila! Yiipiju martulu ngayuku wangka nyurilu kulinmalpa, mirta wulu miturriku, wanka wulu nyinaku.” \v 52 Wajarnuraya, “Yiltan nyuntu malpuwinti. Mitunyjarri-lampaya nyinangu miturringu Yipurampakamu Mamamili jakurlpurlukakaja. Wulikajala nyinaku miturriku. Wanyjalpan nyuntulu wajani?, ‘Martulu ngayuku wangka nyurilu kulinmalpa, mirta wulu miturriku?’ \v 53 Nyuntun mirta miinwanpa Yipuramja munkarra. Yipurampa miturringu, nyuntulurrjun miturriku, nyuntumili wangkapurlukalurrjuya miturriku.” \p \v 54 Jiijajju-jananya wajarnu, “Mayitpirnaju ngayulu marninypungkujaku, palunyangka martu kujupalurni wajaljaku, ‘Nyuntun mayunyju, walyjalungkun marninypungkuninpa.’ Kuliranyurra pukurlarrinpa Mama ngarnawarrapurlukaku, jiilurni ngayu marninypungkuninpa. \v 55 Palunyakuranyurra ngurrpa nyininpa, ngayuwiyajurnara ninti nyininpa. Yiipirna ngayulu kajalngara, ‘Ngayurnara ngurrpa Mamaku.’ Palunyangkarna mayunyju nyinangara, nyunturtinyururna mayunyju nyinangara. Yiltarnara ninti nyininpa, palumili wangkarna kuliraka jungalu ngapini. \v 56 Mitu-lampa Yipuramu julyju pukurlarringu, jamparna ngayu ngula parnakutu yankukijalu. Parnaturna yanurni palujanurni nyangu ka pukurlarringuju.” \v 57 Wajarnuraya, “Mirtan mitunyjarripurluka Yipurampa nyangu, paki, nyuntu warrinyji.” \v 58 Jiijajju-janampa wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Jampa Yipurampa julyju nyinapayi, ngayurna wulu kurranyi nyinapayi.” \v 59 Jiikajaluya kulirnu jilanya, “Jiijajpa jii parnapurluka, mirta ngarnawarrapurluka, paki.” Palunyajanuya wirrilyirringu yapukajaraya manu yungkalkijaluya Jiijajpa. Ka kukurringu-janampalura Juwumili jaaji maju junu yanu. \c 9 \s1 Kuru pampuru kunyjunyunu \p \v 1 Palujanu Jiijajpa ruutuwana yankupayi, ka kuju yirna nyangu pampuru. Pampuru wulu nyinapayi julyju japuwartajanu. \v 2 Palumililu wangka-nintikajaluraya japirnu jilanya, “Nintipuka! Jiinya pampuru nyininpa jumaji kaji walyku ngapirnu? Mirta japuwartalu walykukaja ngapilpayi, paki. Kajipula palumili yipilukamu mamalu walyku ngapilpayi?” \v 3 Jiijajju-janampa wajarnu, “Mirtanyurra kulinma!, walyku ngapinyjanjanu pampuru nyininpa, paki. Mirta japuwarta pampuru nyininpa, palumili mamalukamu yipilu walyku ngapirnu. Mama ngarnawarrapurlukalu julyju kulirnu, ngaanyarna ngayulu pampulku kunyjunyunku, kaya martukajalu nyakura marninypungkuraku Mama. \v 4 Karrpungkala warrkamurrinpa, ka mungangkala mirta warrkamurrinpa, purtula nyakuninpa. Jilanyayurula ngayurtinju Mamamili warrkamu karrpungka ngapirninpa. Mungajarrarriku, palujanula purtu kulilku, palumili warrkamu ngapilkuraku. \v 5 Parnangkarna nyinaninpa ngayurna-janampa layitiyuru nyininpa, martuku yarnngaku. Martulurniya yarnngalu ngayu kulilku, kaya wanka nyinaku.” \p \v 6 Jiijajju-janampa wangka jiikaja wajarnu, kayila parnangka jangajunu. Jampa jangajunu parnangka manuyila parnawintilurrju, kalu pampurungka kurungka junu. \v 7 Wajarnura, “Yarrangku kalyungka ngumpa waajamula!, kalyu yini Jalumpa.” Kalyuya palunga wajarni, yini “Kurtiwa!” Yanungku kalyungka palungka waajamunu, kayilapa nyakupayi. Pampurujanu kuru kunyjunyurringu, ka marlakulu yanu Jiijajkarti. \p \v 8 Martu karlkinjuya nyangu pampurujanu kunyjunyu parra yankupayi, palumili walyjakajalulurrju. Nyangukaya kuru pakarnu. Jiikajaluya julyju nyakupayi pampuru nyinapayi, ngajilpayi-jananya manikukamu mirrkaku. Japilpayi-ngkuya, “Jiinya nyinapayi ngajilpayiwiyaju?” \v 9 Karlkilungaya wajarnu, “Yuu palungulyu yilta.” Karlki kujupaluya wajarnu, “Paki, kujupa jiinga ngajilpayiyuru.” Yirnalu jiilu kulirnu-jananya ka wajarnu, “Ngayungulyurna pampurujanu yikininpa.” \v 10 Japirnuraya, “Yaalun kuru kunyjunyurringu?” \v 11 Wajarnu-jananya, “Yirna palu, martuluya yini Jiijajpa wajani, jiilu jangajunu parnangka ka manurni kurungka junu. Jiilurni wajarnu kalyu Jalumjarnaju ngumpa waajamulkura, palujanurna kuru kunyjunyurringu.” \v 12 Ka japirnuraya, “Jiinya Jiijajpa yaalurringu?” “Ngurrpa.” jilanya-jananya wajarnu, jiilu pampurujanulu. \s1 Kunyjunyuya nyangu ka japirnu \p \v 13 Palujanuya karlki kujupalu pampurujanu winirnu katingu Parajimapukarti. \v 14 Parajikajaku luwu-janampa nyininpa, mirtaya Jarritingka warrkamurrinpa. Palungka karrpungka Jiijajju pampuru palunya kunyjunyunu. \v 15 Parajimapuluraya yarrarnu japirnu, “Kuru pampurujanun yaalu kunyjunyurringu?” Wajarnu-jananya, “Jiilu jangajunu parnangka, kayilapa manurni kurungka junu. Karnaju waajamunu ngumpa kalyungka, kuruyilaparna kunyjunyurringu.” \v 16 Karlkinjuya purtu kulilpayi, “Yirna palunga mirta Mamamili, Jarritingka palunga warrkamurringu, pampuru jiinya kunyjunyunu.” Karlkin kujupaluya wajarnu, “Paki, mirta Jiijajju Mamamili luwu warlangu, kunyjunyunu Mamamili maparnwintilu.” Jilanyaya karlkin kujupa ngunjularripayi. \p \v 17 Palujanuraya yarrarnu japirnu, “Wajarnu-lanyajun palulunta kuru kunyjunyunu. Wanyjalpan nyuntulu kulini paluku?” Ka wajarnu-janampa, “Palunga Mamamili jakurlpurluka.” \v 18 Parajikajaya wulu ngunjularripayi jilanyaya wajalpayi, “Mirta ngaa pampuru nyinapayi.” Palujanuya mirrangu palumili mamakukamu yipiku. \v 19 Japirnu-pulanyaya, “Ngaanyangku nyuntuku kaja?” Ka yuujunupula. Kayilapa yarrarnu-pulanyaya japirnu, “Wajarnipulan kuru pampuru ngaanya nyinapayi. Yaalu kuru kunyjunyurringu?” \p \v 20 Wajarnu-jananyapula, “Yilta ngaanya kaja-limpaju, kuru pampuru nyinapayi. \v 21 Purtuliju kulini, yaalu kuru kunyjunyu nyinani. ‘Nganalu kunyjunyunu?’ Purtuliju kulini. Ngaanya yikini yirna, murtilyaparni. Nyunturtinjuraya japila!” \v 22 Jilanyapula wangkangu, jumajipula ngurlurripayi Parajikaja maajakajangkamarra. Kulirnupula julyju Parajikajaluya wajalpayi, “Yiipi martuluya Jiijajpa Kurayijpa wajalku Mamamili, palujanuya Juwumili jaajingka kurrungkunyjangka, ngumpalkuya kurtingku.” \v 23 Jiingkamarrapula ngurlurripayi, jilanyalupula wajarnu ngurluwintilu, “Japilaraya yirna jiinya!, murtilyaparni.” \p \v 24 Yarrarnuraya muunpungu Parajikajalu yirna paluku, pampurujanuku, “Kulirninpalajura Jiijajpa jiinya mirta Mamamili jakurlpurluka nyininpa. Jilanyan nyuntulu kulilkura! Ngarnawarrapurlukangka Mamangka kurungka jungalu-lanyaju wajala jilanya!, ‘Jiijajpa mirta Mamamili.’” \v 25 Wajarnu-janampa, “Mayitpi Mamamili luwu warlangu, mayitpi paki, ngurrparnara. Jilanyakuwiyajurna ninti nyininpa, julyjurna kuru pampuru nyinapayi, kuwarrirna kunyjunyu nyininpa.” \v 26 Japirnuraya pampurujanu, “Wanyjalpanta kuru kunyjunyunu?” \p \v 27 Wajarnu-janampa, “Julyjurna-nyurranya palunya wajarnu, palujanunyurra kulirnu junu. Mirtarna-nyurranya wangka palunya yarrara wajalkura. Ngayulurna kulini mirtanyurra kulini Jiijajkuranyurra walyja nyinakura.” \v 28 Kayilapa payirnuluya, “Nyuntungaran Jiijajku palunyaku pukurlarrinpa, palumili wangkan nyuntulu kulini. Ka ngaalajura mitunyjarripurlukaku Muujajku pukurlarrinpa, palumili wangkalaju kulirnin. \v 29 Mamalu yilta Muujajpa wajalpayi. Muujajmili wangkalaju kulini, jumaji Mamamili. Jiijajju mirta Mamamili wangka kanyirninpa, paki. Mirtalaju kulirni palu ngarnkajanu.” \p \v 30 Pampurujanulu palunyalu-jananya wajarnu, “Palulurni Mamamili maparnwintilu kuru kunyjunyunu. Nintiranyurra nyinangara, palu ngarnkajanurni yankupayi. \v 31 Jilanyala kulini yarnngalu. Yiipilara parlanypa Mamaku, jampalara japilku Mama, palujanu mirta-lampa kunyjunyu ngapilku, paki. Jiijajpara mirta Mamaku parlanypa nyininpa, yilta palunga Mamamili. Yiipilara pukurlpa Mamaku, jampalara japilku Mama, palujanuyilapa kunyjunyu-lampa Mamalu ngapilku.” \v 32 Yarrarnu-janampa pampurujanulu wajarnu, “Mitunyjarriluya mirta julyju kuru kunyjunyulpayi, purtuya-jananya pampurukaja kunyjunyulpayi. \v 33 Ka ngayurni kuru kunyjunyunu palulu, Mamamili maparnwintilu. Yiltangulyu palunga Mamamili, ngarnkajanu.” \v 34 Wirrilyirringu kaluya jankangu. Wajarnuraya, “Nyuntun walykuwinti nyinani. Nyuntumili mamakamu yipipula walykuwinti nyinapayi, palujanu nyuntu kuru pampururringu. Mirta-lanyajun wajala wangka palukaja! Nyuntun mirta nintipurluka.” Kayilapaya jaaji majujanu payirnu kurtingu. \s1 Kuru kunyjunyuyuruya nyinaku \p \v 35 Palujanu Jiijajju jakurlpa kulirnu, pampurujanu palunyaya jumaji payirnu kurtingu. Kayilapara Jiijajju parra ngurrilpayi. Nyangukara japirnu, “Martuku yarnngaku marlpakun nyuntulu kulini, palu Mamamili?” \v 36 Jiijajkura wajarnu, “Ngayulurna purtu kulini. Ngana martuku yarnngaku marlpa? Ngayurna layikamurrinpa, ngana palurna kulilkuraku.” \v 37 Jiijajjura wajarnu, “Julyjurnin nyangu martu yarnngaku marlparna wangkaninpa.” \v 38 Jiijajkura wajarnu, “Maajawu! Kulinirnanta Mamalunta ngalyarni kurtingu.” Pupatingu Jiijajpa marninypungu. \v 39 Ka-janampa martukajaku Jiijajju wajarnu, “Parnakuturna ngayu yankupayi martukajarna-jananya katamatulkuraku. Karlkiya kuru pampuruyuru nyininpa. Ngayuku wangkaya kulilku kaya walyjarriku, kuru kunyjunyuyuruya nyinaku. Ka karlki kujupaya kuru kunyjunyuyuru nyininpa, ngayukujuya parlanypa. Ngayuku wangkajuya kulilku junku, kuru pampuruyuruya nyinaku.” \p \v 40 Ngamuluya yikipayi Jiijajja Parajikaja. Palukajaluya kulirnu karaya wajarnu, “Mirtalaju palunyakajayuru kuru pampurukajayuru nyininpa.” \v 41 Jiijajju-jananya wajarnu, “Yiipinyurra Mamaku ngurrpa nyinangara, kuru pampuruyurunyurra nyinangara, walykukajanyurra yurtuyurtulu ngapinngara. Kayilapa-ngkuyan kajarnin, ‘Mamamili wangkalaju kulirni, nintilaju nyininpa.’ Jilanyanyurra kulini kanyurra nintilu walykukaja ngapini, ngayurninyurra junkura yankurni, Mamamili, palujanu Mamalu-nyurranya ngula warrkilku kurtingku.” \c 10 \s1 Jiipukajaya yaartungka kanyini \p \v 1-2 Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Jiipukura maaja jiipumili yaartungka kiitungka yankura kurrungkuni. Ka kujupalu maajaparnilu piinyjingka takara ngulyulu mankuni. \v 3 Kiitungka palungka nyininpa kiitupurluka, warrkamupurluka. Jiilu kurrujuni yaartungka jiipupurlukawiyaju maaja. Maaja jii-jananya palumili jiipukajaku mirraku, jiipu palunyaya yiniwinti nyininpa. Jampa maajalu-jananya yini wajalku, ka jiikajaluya maaja walyja kulilku, kaluya wanalku. \v 4 Kurranyi-janampa maaja yanku, kaluya jiipukajalu marlawanalu wanalku. Jampa-janampa maaja mirraku, kaluya pinirriku, jumajiraya ninti palumili wangkaku. \v 5 Jampa maaja kujupalu-janampa mirraku, mirtaluya wanalku. Wangka kujupaya kulilku, kaya ngurlu pinirriku, jumaji wangka palumilikuraya ngurrpa.” \v 6 Wangka palunya-jananya yumuwanpa Jiijajju wajarnu, Parajikajangka, kulilkurakuya kaya nintirrikurakuya. Palujanu purturaya wangkaku paluku kulirnu. \s1 Jiipuku-janampa maaja kunyjunyu \p \v 7-9 Purtu kulirnukaya, palujanu Jiijajju-jananya yarrarnu wajarnu, “Wangka ngaanyaya ngangkula! Martu walykukajaya yanku yaartukarti, jiipuku mirraraku, ka ngulyuluya mankuraku. Kayilapaya jiipukajalu kulilku wangka kujupa, kayilapaya ngurlu pinirriku wirrirli, palukajangkamarra. Ngayurnara paluku yaartuku kiitupurlukayuru, Jiipuku maaja nyininpa. Ngayulurna-jananya wajalku, karniya jiipukajalu kulilku kaya kurrungku. Jilanyayururniya jampa martukajalu kulilku, kaya Mamamili ngurrangka kurrungku wanka nyinamalpa. Ngayulurna-jananya yaartungkayuru ngampurrju kanyilku, kaya kunyjunyu nyinaku, jiipuyuru mirrkawintikamu kalyuwinti. Jamparniya kujupakaja walykukaja ngayukarti kiitukarti yanku, karna-jananya warrkilku kurtingku, jumajiya walykukaja, jiipu ngulyupayikajayuru. \v 10 Jiikajaluya ngulyupayikajalu jiipukaja manku, kaya kangku miturntanku. Mirtarna ngayu jiikajayuru, ngayulurna-nyurranya martukaja walyjakaja kangkura wanka ngampurrju kanyini. \p \v 11 “Ngayurna jiipuku maajayururna kunyjunyu nyinani. Martukajarna-jananya wanka kanyini. Jiipuyururna-jananya wululu wanka kanyini, mirtarna-jananya junku yanku, yiipirniya kujupakaja yankurni, mitu pungkuraku. \v 12-13 Karlkin kujupaluya warrkamupurlukalu jiipukaja kanyini, maajalu-jananya payamulkuraku. Jiikajaluya yumulu jiipukaja kanyini, maajakuraya. Ka tingku jikipalarni yanku, kaya jiikajalu warrkamupurlukalu mirta pungku, ngurluya pinirriku. Jiilu tingkulu jiipukaja pajalku, kayilaya jiipukaja ngurlu pinirrikunirra. Kayilaya warrkamupurlukakaja ngurlu pinirriku. Mirta jiipukaja-jananyaya ngampurrju kanyilku, palungaya yumu maniku warrkamurrini. \v 14-15 Ngayurna jiipuku maajayururna kunyjunyu nyinani. Ngayumili Mamakurnara ninti nyininpa, ka puntajiju ngayuku ninti nyininpa. Palunyayururna-janampa martukajaku walyjakajaku ninti nyininpa, palunyangkajuya puntaji ngayuku ninti nyininpa. Jiipukajayururna-jananya ngampurrju kanyilku, karna-janampa miturriku. \v 16 Karlkin kujupaya nyininpa, ngayuku walyjakaja, Juwuparnikaja, jiipuyuruya yaartu kujupangka nyininpa. Ngayulurna-jananya yanku manku, karna-jananya yaartungka kujungka junku, Juwukajangka. Ngayumili wangkaya kulilku, ka kujungkarrikuya, Juwukajakamu Juwuparnikaja. \p \v 17 “Ngayumili Mamaju layikamurrira nyininpa, jumajirna kulini jilanya, ‘Martuku yarnngakurna-janampa miturriku, palujanurna mitujanu wankarriku. \v 18 Mirta kujupalurniya walyjalu kuliraka kuwarri pungku, ngula ngayuluwiyajurna kulilku, palunyangkarniya pungku, palunya tayimungka. Ngayuluwiyajurna kulilku miturriraku, palujanurna wankarriku. Jilanyarna miturriku karna wankarriku, Mamaluju wajarnu.’” \v 19 Jiijajmili wangkaya purtu kulirnu, kaya ngunjularringu. Karlkin kujupaluya wangka kuju kulirnu, ka karlkin kujupaluya wangka kujupa kulirnu. \v 20 Wajarnu-ngkuya karlkilu, “Palunga malpuwinti, ngakumpa nyininpa, mirtala kulilkura.” \v 21 Ka karlkin kujupaluya wajarnu, “Mirta malpuwinti palunga wangkinpa. Mirta malpuwintilu kuru kunyjunyuni, maparnwintilu kuru kunyjunyuni.” \s1 Jiijajjaluya jankangu \p \v 22 Wantajarrangka martukajaya Jarujalumja kujungkarripayi turlkungka nyinakuraku. Turlku-janampa yini “Titikajinpa.” nyinapayi. Jiingkaya Mama marninypungkupayi, jaaji majungka. Jilanyaya kulilpayi, “Mamalu-lanyaju jaaji ngaanya yungu.” Jaaji palukuya pukurlarripayi. \v 23 Palungka Jiijajpa yanu yikipayi, puringka yini, Jalamanmilingka. \v 24 Palujanu Juwukajaluraya maajakajalu japirnu, “Purtulaju kulini, mayitpin nyuntu Kurayijpa, Mamalu julyju jamartapungu kurtingkuraku, mayitpi paki. Wajala-lanyaju yiltalu!” \p \v 25 Jiijajju-jananya wajarnu, “Ngayulurnantaya julyju wajarnu, kulirnunyurra junu. Ngayulurna Mamamili maparnwintilu ngapilpayi, kanyurra nyakuraka yiltalu kulilngara. \v 26 Nyakurakanyurra juninpa. Ngayumilinyurra mirta jiipukajayuru nyininpa, ngayumilinyurra mirta walyjakaja nyininpa. \v 27 Karlki kujupaya nyininpa ngayumili jiipuyurukaja, ngayumili walyjakaja. Palukajaluya ngayumili wangka kulini, kaya jungalu ngapirninpa. Yilta, nintirna-janampa nyininpa. Ngayurniya wanarninpa, jiipukajayurulu. \v 28 Ngayulurna-jananya ngampurrju kanyini, wanka wuluya nyinakuraku, mirtaya mitu rawa wulu ngarriku. Ka martu kujupalu-jananyaya purtu muunpungku, ngayurniya junku yankuraku. \v 29 Ngayumili Mamalu-jananya yintarnu junu, ngayumili walyjakaja, ka kujupalu-jananyaya purtu muunpungku, ngayumili Mamaya junku yankuraku. Mamalu-jananya wululu maparn majuwintilu kanyinmalpa, Mamamili marangkaya nyinamalpa. \v 30 Ngayulurrjurna maparn majuwinti nyininpa, Mamararraliju maparn majuwinti kujuwinti nyininpa.” \p \v 31 Palujanuya Juwukajalu maajakajalu wangka palunya kulirnu, kaya wirrilyirringu. Kaya yapukaja manu yungkaraya Jiijajpa miturntalkuraku. \v 32 Jiijajju-janampa wajarnu, “Kulilaya! Rawalurna-nyurrampa ngayulu Mamamili maparnwintilu kunyjunyu ngapilpayi, mirtanyurra jilanya kulini. Ngananyurra kulini yungkalkurakurniyan?” \v 33 Wajarnuraya, “Nyuntulun kunyjunyu ngapilpayi, kulirninpalaju. Nyuntulun kuwarri pakiwana wajarnu jilanya, ‘Mamararraliju maparn majuwinti kujuwinti nyininpa.’ Mirtan nyuntu maparn majuwinti Mamayuru nyininpa, nyuntun martu parnapurluka nyininpa, palujanulajunta kuwarri yungkarninpa.” \p \v 34 Jiijajju-janampa wajarnu, “Mamamili wangka nyininpa, mitunyjarriluya julyju wakarnu jilanya, ‘Mamayurunyurra nyininpa, maparn majuwinti.’ \v 35 Mamamili wangka wulu yiltangulyu, nyininpa, jilanyala yarnngalu kulirninpa. Julyjuya martukajalu Mamamili wangka kuliraka pukurlpa nyinapayi. Mamalu-jananya wajarnu, ‘Mamayurunyurra nyininpa, maparn majuwinti.’ \v 36 Ka Mama jiilurni yintarnu ka parnatu ngaakartirni kurtingu. Mirtarninyurra wajala!, ngayulurna palu wangka pakiwana wajarni. Wangka jilanya, ‘Mamararraliju maparn majuwinti kujuwinti nyinani, palumili kajarnara nyinani.’ Pakiwananyurra kulini. \v 37 Ngayumili Mamalurni wajanyjangka mayitpirna mirta ngapilku, palujanurninyurra kulilku junku. \v 38 Ngayulurna yiltalu Mamamili wangka kulini ka jungalu ngapini. Palujanunyurra jungalu kulilngara jilanya, ‘Yilta jiilu maparn majuwintilu ngapirni, yilta jiinga Mamamili. Maparn majuwintipula kujarra nyininpa.’” \p \v 39 Yarrarnuya kulirnu Jiijajpa mankukijalu, kayila Jiijajpa-janampalura maapungka martungka yaka yanu. \v 40 Karrungka kakarrara Juutunja Jiijajpa yanu nyinapayi. Palungka-jananya julyju Jaanju kalyungka jarrpajunkupayi, martukaja. \v 41-42 Jiijajjaluya martu yarnnga yankura kujungkarripayi, palumili wangkaya kulilkuraku. Yarnngaluya Jiijajpa kulirnu karaya Jiijajku walyjarringu. Wajarnu-ngkuya martukajalu, “Ngaalu kujupa kujupa yalyjirrju ngapini, ka Jaanju jilanya mirta yalyjirrju ngapilpayi. Jaanju yiltalu-lanyaju wajalpayi, ngaanya yiltaminyirri yalyjirrpa.” \c 11 \s1 Lajarajpa miturringu \p \v 1 Yirna kuju yini Lajarajpa ngarnta ngarripayi palumili ngurrangka, tawun Piijaningka. Palumili marlaju kujarrapula ngurra palunyangka nyinapayi, yini kujunga wanti Maajajpa ka kujupanga wanti yini Miiri. \v 2 Palunyalulu Miirilu ngula yintirnu jinyji parnti kunyjunyu, Jiijajja jinangka. Jampalu yintirnu jinangka, kayilapa kata palumililu jina wayipamurnu. Jilanyaluya jinyjikaja yintinma, Juwukajalu. \v 3 Jurturarralupula kuju wangkapurluka kurtingu, Jiijajpa yankura mankuraku. Ka Jiijajpa ngurra wirrirlingka palu nyinapayi, kalu yanu jakurljunu, “Maaja! Yirnakuran nyuntu pukurlpa nyininpa, palunyanga ngarnta maju ngarrinpa.” \p \v 4 Jiijajju kulirnu kalu wajarnu, “Lajarajpa mirta wulu miturriku. Mamalu kulirni Lajarajpa ngarnta maju ngarrini, kayilapaya martulu ngula kulilku, kaya Mama marninypungku. Ngayulurrjurniya palumili kaja marninypungku.” \p \v 5 Jiijajpa-janampa layikamu nyinapayi, Lajarajkamu Maajajku, ka Miiriku. \v 6 Lajarajpa ngarnta ngarripayi, palujanu Jiijajju kulirnu, ka karrpu kujarrangka majalpayi. \v 7 Palujanu Jiijajju-janampa palumili wangka nintikajaku wajarnu, “Ngurra Juutiyakartila marlaku yanku!” \v 8 Ka wajarnuraya, “Nintipuka! Julyjuntaya ngurra palupurlukalu yungkanngara, yapuwintilu. Nyaaku-jananyan marlaku yaninpa, palukarti?” \p \v 9 Jiijajju-janampa wangka wajalpayi, nintijulkuraku-jananya jilanya, “Karrpu yikiku rawa ka mungajarrarriku. Martuya karrpungka parra yankuni, mirtaya pirtingka punkani. \v 10 Ka martuya mungajarra parra yankuni, pirtingkaya punkani, jumajiya mirta nyakuni.” \v 11 Ka Jiijajju-janampa yarrarnu wajarnu, “Lajarajpa-lampa marlpa kunyala ngarrinpa. Yankula palukarti karna ngayulu wankalku.” \v 12 Wajarnuraya, “Kunyalajanu walyja kanarriku, ka parra yankumalpa.” \p \v 13-14 Jiijajju kulirnu Lajarajpa mitu ngarripayi, kaya kulirnu kunyala ngarripayi. Pakiwanaluya kuliljaku Jiijajju-janampa jilanya wajarnu, “Lajarajpa mitu ngarrinpa. \v 15 Kunyjunyula ngaangka majani, kulilkurakurniyan ngula, ngayulurna martukaja wankani. Nyamu yankurala.” \v 16 Jiijajmili wangka-ninti Tamajpa nyinapayi palungka. Palu yini kujupaya wajalpayi, “Tuwinpa.” Wajarnu-jananya jiilu, karlki kujupangka, wangka-nintikajangka, “Yurtuyurtula yankura, kujungka-lanyaya pungkura mitu.” \s1 Jiijajju-jananya mitujanu martukaja wankarninpa \p \v 17-18 Tawun Piijaninga ngamu yikipayi tawun Jarujalumungka. Kaya Jiijajmapu yanu tawun Piijaningka kurrungu. Lajarajpanga julyju miturringu, ka pirnkingka ngarripayi, karrpu puu wulikajangka. \v 19 Juwukajaya ngurra kujupajanu, ngurra kujupajanu kulirnu, kaya ngurra palungka kujungkarringu, jampa Lajarajpa miturringu, palumili marlaju kujarra-pulanyaya yanu kululkuraku. \p \v 20 Jiijajpa yanurni ngamurringu, ka Maajajju jakurlpa kulirnu, kayila maya junu yanu, ka Jiijajjalu kujungkarringu. Palu tayimu Miiringa mayangka wulu nyinapayi. \v 21 Maajajjulu Jiijajja wajarnu, “Maaja! Yiipin nyuntu ngaangka nyinangara, kunyjunyulaju kurtararranpa nyinangara, mituparni. \v 22 Ngayulurnanta kulini, yiipiran nyuntulu Mama ngarnawarrapurluka kuwarri japilku, yalyjirrjungku ngapilku.” \v 23 Jiijajjura wajarnu, “Nyuntumili kurtangku wankarriku.” \v 24 Wantilu yini Maajajjura wajarnu, “Yuu. Palunga ngula wankarriku pakalku, jampaya mitujanu ngula pakalku.” \p \v 25 Jiijajjura wajarnu, “Ngayulurna-jananya mitujanu martukaja wankarninpa. Jampa martulurni ngayu kulilku Mamamili, jampa miturriku, palujanuyila wanka wulu nyinaku. \v 26 Jamparni yiltalu ngayu kulilku Mamamili, palujanu yilta wanka wulu nyinamalpa, mirta wulu mitu ngarrimalpa. Kajin wangka nyuntulu jilanya yiltalu kulini?” \v 27 Ka Maajajjura wajarnu, “Yuwa maaja! Nyuntunyan Kurayijpa Mamamili kaja, parnakutun julyju yanurni. Wangkarna palu yiltalu kulini.” \s1 Jiijajpara yulangu Lajarajku \p \v 28 Maajajju ngaanya wajalpayi, ka yanu palumili marlaju Miiri manu. Ka yanulu yakalu jakurljunu, “Nintipurlukarni yankuni, ka nyuntukungku wangkangu, yankuralun wangkakura.” \v 29-30 Miirilu kulirnuka pipurrulu pakarnu yanu. Ngurra paluwarti nyangu, Maajajju julyju palungka nyangu. Jiijajpa tawunu Piijaningka kinti nyinapayi. \v 31 Miirimililu walyjakajaluya kujungka yulapayi. Palukajaluya nyanguka wanarnu kulilpayiya, “Mayitpi ngaa pirnkikarti yankuni, jiingka yulakuraku.” \p \v 32 Ka Miirilu yanu Jiijajja pupatingu, kalu wajarnu, “Maaja! Yiipin ngaangka nyinangara, ngayuku kurtaju wanka nyinangara.” \v 33 Palujanuya Miirimapu yulapayi. Ka Jiijajju-jananya nyangu, ka-janampa nyarrurringu wirla walykurringu. \v 34 Japirnu-jananya, “Wanyjangkayan ngarrijunu?” Ka wajarnuluya, “Maaja ngalyarnirni yarra!, nintijulkulajunta.” \v 35 Kulirnu Jiijajju ka yulapayi. \p \v 36 Jiikajaluya nyanguka wajarnu, “Nyawaraya mituku palukura layikamu nyinapayi!, palujanu yulani.” \v 37 Karlkiluya wajarnu, “Palulunga kuru pampuru kunyjunyunu maparnwintilu, yiipi ngaangka nyinangara, kunyjunyunngara mitu palunya.” \s1 Lajarajpa mitujanu wankarringu \p \v 38 Jiijajpa yarrarnu wirla walykurringu, ka yanu pirnkikarti. Miirikamu Maajajmapuluya julyju pirnkingka palungka yapu majuwartaluya juturnu tuunyukungka. \v 39 Ka-jananya wajarnu Jiijajju, “Yapuya yurntula tuungkamarra!, yutila nyakuraku.” Maajajju wajarnu, “Maaja! Karrpu puu wulikajangka mitu ngarripayi. Yiipila yapu majuwarta wupuntamunku, palujanu yurna parntiyikiku.” \p \v 40 Jiijajjura wajarnu, “Yiltalu kulila!, ngayulurnanta palu wajarnu. Mamalu maparn majuwintilu kuwarri kunyjunyunku.” \v 41 Palujanuya yapu palunya wupuntamunu kurtingu. Kayila Jiijajju ngarnawarra nyanguka wajarnu, “Mama ngayumili! Marninypungkunirnanta, wangkajun ngayumili nyuntulu yiltalu kulini. \v 42 Nintirnangku, nyuntulurnin wululu ngayu kulirni. Mama kulila! Wangka jilanyarna kuwarri wajarni, martu ngaakajaluya kuwarri kulilkuraku. Jilanyaya kulilkuraku, ‘Yilta Mamalu Jiijajpa kurtingu, Mamamili.’” \v 43 Palujanu Jiijajpa wiltu mirrangu, “Lajarajpawu! Pakalarni yarra!” \v 44 Kayilapa mitujanu Lajarajpa pakarnu, pantijikajawinti. Mirtaya nyangu ngumpa, jumaji pantijikajawinti. Murrarniluya Juwukajalu mitukaja pantijiwintilu karrpila yarnangu parlparri. Ka Jiijajju-janampa wajarnu, “Pantijikajaluya tikamatula!” \s1 Kujungkarringuya wangkangu Jiijajpa pungkuraku \p \v 45 Miirimililu walyjakajaluya nyangu Lajarajpa wankarringu, kaya Jiijajpa kulirnu, Mamamili kaja. \v 46 Karlki kujupaluya Miirimili walyjakajalu yanu jakurljulpayi, Parajikajangka, “Jiijajju wankarnu mitujanu.” \v 47-48 Juwumili maajakajaya kujungkarringu, Parajikajakamu yatilypa majukaja. Jiikajaya kujungkarringu kaya wangkangu, “Yaalulkula? Palulu-jananya yalyjirr kujupa kujupa ngapirni, kayilapaya martukajalu palu kulini. Yiipila palunya mirta manku, palujanuyilaya martu yarnngalu palu kulilku, palunga Mamamili, Kurayijpa. Palujanuyilaya mayitpi Jiijajjpa maaja maju junkujaku, palujanuyila maaja maju-lampa Rumanpurlukalu jantulwintikaja kurtingkujaku, kayilapa-langkuya pungkujaku, ka jaaji maju-lampaya warlangkujaku, ngurralurrju-lampaya warlangkujaku, martukajalurrju-langkuya pungkujakunirra, mirtala Juwukaja yarnnga nyinajaku.” \p \v 49-50 Murrarniya puyulyurru tayimungka maaja majuya yatilypa junkupayi, Juwukajalu. Julyjuya yatilypa maaja maju junu, yini Kayapajpa. Kayapajju palulu-jananya miitingja wajarnu jilanya, “Pakiwananyurra kulini. Jilanyaya kulila!, Ruumanmapulu-langkuya yankuka wulikaja pungkujaku, palunyangkamarraya karlkilu kuwarri Jiijajpa mitu puwa!, yarnngangkamarra.” \v 51-52 Juwukajaluya kulilpayi, yatilypa maaja majunga Mamalu kurranyi nintirninpa, “Mayitpi jampinguku ngula.” Yilta Mamalura nintinu ngaanya wangka wajalkura, “Jiijajpaya mitu puwa!” Jilanya Kayapajju kurranyi wajarnu, Jiijajpa ngula miturriku, ka Juwukajaya Mamamili ngurrangka wanka nyinakura, Juwuparnikajalurrju. Jiikajaya Juwuparnikaja nyinani, ngurra kujupakamu ngurra kujupangkalurrju. Juwukajakamu Juwuparnikajalurrjuya Jiijajkuraya walyjarrira karaya palumili walyjakaja kujungka nyinakura. \p \v 53 Palujanu Juwukajaluya maajakajalu kulilpayi, “Yaalula Jiijajpa pungku?” \v 54 Palukajangkamarra Jiijajpa yanu tawun Yipuramkarti. Tawun palunga pujimanwarti yikini, yitingka. Jiingkaya kujungka nyinapayi, Jiijajmapu, mirtaya Juutiyawana parra yankupayi. \p \v 55 Kuwarripaya Juwukaja nyinakuraku turlku yini Pajuwupangka, Jarujalumungka. Ngurra kujupakajajanuya yankura kujungkarringu, tawun Jarujalumja Mamaraya kurranyilu yungkuraku, mirtayirti. Kulujukajalurrju-ngkuya waajamulpayi, kurranyilu, Pajuwupangkamarra. Jilanya-janampa luwu nyinapayi. \v 56 Jiikajaluraya Jiijajku purtu parra nyakupayi, jaaji majungka. Japirnu-ngkuya, “Wanyjalpayan kulini? Turlku Pajuwupakurni mayitpi mirta Jiijajpa yanku, palukajangkamarra.” \v 57 Parajikajalukamu yatily majukajaluya julyju wajarnu, “Yiipinyurra Jiijajpa nyaku, palujanunyurra jakurljunku ngayunja, kayilapalaju yanku manku.” \c 12 \s1 Yurrkanyjulu Jiijajja jinyji yintirnu \p \v 1 Turlku yini Pajuwupa kuwarripa nyinakuraku, wiiki kujungka, palu tayimu Jiijajpa yanu marlaku tawun Piijanikarti. Tawun jiingka Jiijajju julyju Lajarajpa mitujanu wankarnu. \v 2 Lajarajmili ngurrangka yanu nyinapayi. Jurturarralupula mirrka ngapirnu, ngalkuraku. Kujungkaya nyinapayi, Lajarajpalurrju ka Maajajju-jananya yungu mirrka. \v 3 Miirilu jinyji parntiwinti kunyjunyu kanyilpayi, julyju mani majungka payamunu. Jinyji palunyalu Miirilu manu, ka Jiijajjalu jinyji japuwarta yintirnu, jina kujarrangka. Palujanu kata palumiliwintilu jina kujarra wayipamunu. Jinyji palunya kunyjunyu parntiyikingu, mayawana. \v 4 Jiijajmili wangka-ninti Juutaj Yijikariyatpa jiingka nyinapayi. Jiilu Juutajju ngula-jananya jakurljunu, Jiijajpaya mankuraku. Juutajju-janampa Jiijajmapuku wajarnu jilanya, \v 5 “Jinyji palunya nyaaku karlki wiijamurnu?, junkungara! Kangkungarala jalamunngara, mani majula mankungara, kala-jananya nyarrukaja parra yungkungara.” \v 6 Mirta Juutajju kulilpayi, nyarrukaja-jananya yungkuraku. Jilanya wajarnu mani mankuraku, jumaji palunga ngulyupayi. Jiijajmapuku-janampa mani kanyilpayi, ka ngulyulu mankupayi. \p \v 7 Jiijajjura wajarnu, “Wanti jiinya jurra! Kunyjunyulu jiinya jinyji kanyini, ngularni yintilku jamparna miturriku.” Murrarniluya Juwukajalu jinyji yintini, mitukajangka. \v 8 Jiijajju-janampa wajarnu, “Ngayungkapalajirni wantilu jinyji yintirnu, kunyjunyulu, ngula-jananya nyarrukaja kulilku ka yungku. Jiikajangaya nyarrukaja wulpipulkaja nyininpa kunyjunyu-janampanyurra palukajaku ngapilkura. Ngayukulurrjukujunyurra kuwarri kunyjunyu ngapilkura, mirtarna-nyurranya rawa nyinaku.” \p \v 9 Juwukajaluya jakurlpa kulirnu Jiijajpa tawun Piijaningka nyinapayi. Kayilapaya tawun palukarti yanu, Jiijajkamu Lajarajpaya nyakuraku. Julyju Jiijajju Lajarajpa mitujanu wankarnu. \v 10 Palujanuya yaka wangkapayi Lajarajkamu Jiijajpa-pulanyaya mitu pungkuraku, yatily majukajalu. \v 11 Kulilpayiya, “Martukajaraya Jiijajku pukurlarrinpa, palumiliraya wangka kulini, ka ngayunku-lampaya parlanyarrinpa, jumaji Lajarajpa wanka nyinajunu. Palujanula Jiijajkamu Lajarajpa mitu pungku.” \s1 Jiijajpaya marninypungkupayi tangkingka \p \v 12-13 Karrpu kujupangka martukajaluya jakurlpa kulirnu, Jiijajpa yankukijarni, tawun Jarujalumkarti. Martu palunyakajangaya julyju jarrpangu tawun jiingka, turlku Pajuwupangka nyinakija. Warta parrkakajaya kaarlpunguka tawun jiijanuluya yanu kujungkarringu Jiijajja, martu yarnnga. Wiltuluya marninypungkutikatima jilanya, “Yilta ngaanya Mamamili. Mamala marninypungkuran! Ngaa-lampa maaja maju marninypungkurala, Yijurilmili marlajanukajaku!” \v 14 Jiijajju julyju tangki yangupala manu tatirnuluka katipayi. Mamamili wangka jilanya ngarrinpa, \mi \v 15 “Tawun Jayunmartajiluya kulila!, mirtanyurra ngurlu nyinama! Maaja maju-nyurrampa yaninparni tangkikurlu, yangupalakurlu.” \m \v 16 Mamamili wangka palunyanga yiltarringu. Mirta Jiijajmili wangka nintikajaluya kulilpayi, ngulampawiyajuya kulirnu. Jampa Jiijajpa ngarnkakutu marlaku yanu jilanyaya kulilpayi, “Mamamili wangka yiltarringu, Jiijajpa tangkikurlu yangupalakurlu yankupayi. Nyangula.” \p \v 17-18 Palunyangkaya martu laltulu yanu Jiijajpa marninypungkupayi, jumajiya julyju kulirnu Lajarajpa mitujanu wankarnu. Karlki kujupaluya julyju nyangu, Jiijajju Lajarajpa mitujanu wankarnu. Kaya-jananya palukajalu yanu parra wajalpayi. \v 19 Parajikajaluya kulirnu, laltuluya Jiijajpa marninypunginpa, karaya wirrilyirringu Jiijajku. Wajarnu-ngkuya, “Mirtala rawa majalku, pipurrulula pungkura, jumaji yarnngaluya wanarnin.” \s1 Martukajaluraya Jiijajku ngurrilpayi \p \v 20 Julyju karlki kujupaya wangka Kirikiwinti yanu Jarujalumkarti, turlku Pajuwupakarti. \v 21 Jiikajaluya yanu wangkangu, Jiijajmili wangka-nintingka Pilapungka. Pilapu jiinya tawunu Pijajmartaji. Tawun palunga parna Kaliliyangka yikipayi. Pilapukuraya wajarnu jilanya, “Kulirninpalaju, Jiijajjalajulu wangkara.” \p \v 22 Pilapulu yanu Yanturungka wangkangu, palujanulupula yanu Jiijajkarti. Japirnulupula jilanya, “Jiikajaluntaya Kiriki wangkawintilu yankurantaya kulilkura?” \v 23 Jiijajju-janampa martukajaku wajarnu wangka kujupawana, “Mamalu julyju kulirnu, ngayurniya martu yarnngaku marlpa mitu pungkuraku. Kuwarrirniya yiltalu pungku. \v 24 Wangka ngaanyaya kulila! Martulu wilyki junku parnangka, kayila yukuri pakalku. Yukuri pakanyjangka wilykingayila pakirriku, palunyangkalu yukurijanu wilykinga yarnngarriku. Palunyajanu wilyki kujujanunga yarnngarriku. Jampa martulu wilyki kanyilku, mirta parnangka junku, palunyajanu wilyki jiinya kuju wulu nyinamalpa. Wangka paluyuru wilyki palu pakirriku, palunyayururna ngayu miturriku. Palujanu ngayumili walyjakajaya yarnngarriku, yukurijanuyuru wilykikajayuru. \v 25 Jampa wululu walyjalu kulilku, palunyajanu miturriku. Jampa kujupakajaku yirninyju kunyjunyu nyinaku, palunyajanu wanka wulu nyinaku. \v 26 Jampa ngayukuju warrkamu palyalkuraku, palunyajanuju junga nyinaku. Martu jiiyuru ngayungkarni kujungka nyinaku, Mamamili ngurrangka. Palunyajanuyila Mamara pukurlarrikuka marninypungku.” \s1 Walyjalungku mitujunu, Jiijajju \p \v 27 “Kuwarrirna wirla walyku nyininpa, pungkurniya mitu. Mayitpirnara Mama japilku ngayurniya mitu pungkujaku. Paki, miturrikijarna-janampa yanurni martu yarnngaku ngaangka parnangka. \v 28 Jilanyarna kulirnin, ‘Mama, palyarniya pungku, jilanyalun nyuntu kulirnin.’” Palunyajanu ngarnkajanu wangkangu jilanya, “Martukajalurniya marninypungkupayi, jumajin nyuntu wulu junga nyinapayi. Kan jampa kuwarri junga nyinaku, palunyajanurniya wululu ngulanga marninypungkumal.” \v 29 Martukajaluya wangka jiinya kulirnu, ngarnkajanulu wangkangu, kaya karlkilu wajarnu, “Kalyu wangkinpa.” Karlki kujupaluya wajarnu, “Paki, Mamamili wikarrulu wangkangu.” \p \v 30 Jiijajju-janampa wajarnu, “Ngarnkajanu wangkangu Mama, kulilkuranyurra ngayurna Mamamili. \v 31 Kuwarri-nyurranya martu wulikaja kuutja wajalku, jumajinyurra walykukaja ngapilpayi. Malpuku maajalu-nyurranya muunpunginpa, kuwarri palunyanga payilku kurtingku, Mama ngarnawarrapurlukalu. \v 32 Jamparniya martu yarnngaku marlpa wiltijunku wartangka, walykukajarna-janampalura wirrupungku, palunyajanu martukajalurniya kulilkuka wankarriku.” \v 33 Jiijajju-janampa wajarnu wangka palu martukajalurniya wiltijunku wartangka. Jilanya Jiijajju nintilu kulinu, “Wartangkarniya wiltijunku ka miturntanku.” Mirtaya martukajalu jilanya nintilu kulilpayi, ngulawiyajuya nyanguka nintirringu. \v 34 Martukajaluya Jiijajja wajarnu, “Muujajmili wangka jilanya, Kurayijpa wulu wanka nyinamalpa. Nganakun nyuntulu wajarnu martukajaluntaya yikijunku?, kantaya miturntanku.” Karlkiluya pakiwana kulilpayi, mirta Jiijajpa martu yarnngaku marlpa, kujupa karalpayiya. Karaya ngunjularrira japirnu, “Ngana-lampaju, ngayunku martu yarnngaku marlpa?” \p \v 35-36 Jiijajju-janampa wangka kujupawana wajalpayi, “Martulu layitingka yuti nyanginpa. Kuwarrirna-nyurrampa layitiyuru nyininpa, ngayungkarninyurra Mamamili wangka yuti kulirni, layitiyurungka. Rawaparnirna-nyurranya nyinaku pakirriku. Jungaraya wulu Mamaku nyinama!, marlakunyurra walykuwana nyinajaku. Ngayurninyurra kuliraka wulu junga nyina!” Palunyajanu Jiijajju-jananya junu yanu ka-janampalura yanu, jaalpu nyinakija. \s1 Jiijajjaluya kulira jankapayi \p \v 37 Jiijajju-janampa julyju yalyjirrju kujupa kujupa ngapilpayi, nyakula jankapayiluya, mirtaya kulirnu Mamamili. \v 38 Julyju-jananya Mamamili jakurlpurlukalu Yayijayalu wajarnu, martukajaluya Kurayijja jankamalpa. Jilanya wajarnu, \mi “Maajalu kulila! Martukajaluya nyuntumili jakurlpa kulira junamalpa. Nyuntulun kujupa kujupa yalyjirrju ngapilku, nyakulantaya jankamalpa.” \m \v 39 Wangka palunyayurungkaluya martukajalu jankapayi. Mamamili jakurlpurlukalu Yayijayalu wangka palunyayuru yarrarnu-janampa wajarnu. \mi \v 40 “Kuranja-jananya juturnu Mamalu kuliljakungkamarra, kuliraya Mamamili ngurrangka nyinajaku, Mamalu-jananya wankaljaku.” \m \v 41 Yayijayalu julyju kapukurrilu nyangu maaja maju Jiijaj Kurayijpa, palujanu wangka palu wajarnu. \p \v 42 Palunya tayimuya karlkilu Jiijajpa Mamamili kulirnu, Juwukajalu, maajakajalu. Mirtaya-jananya karlkinja jakurljunkupayi, jumaji Parajikajangkamarra, jiikajaluya-jananya warrkira kurtingkujaku, mirtaya jaaji majungka Juwukurnungka kujungkarrijaku. \v 43 Maaja jiikajaluya Jiijajpa kulilpayi, kaya-jananya mirta jakurljunkupayi, “Ngayurna Jiijajmili walyja nyininpa.” Kaya-janampa Parajikajaku kunyjunyu nyinapayi. Mama ngarnawarrapurlukakuraya kunyjunyu nyinangara, kaya-jananya parra jakurljunkungara, “Ngayurna Jiijajmili walyja nyininpa.” \p \v 44-45 Jiijajju-janampa martukajaku wiltulu wajarnu, “Yiipi martulurni ngayu kulirninpa Mamamili, palunyajanu kulirni ngayumili Mama. Jiilurni ngayu kurtingurni. \v 46 Martulu layiti nyakulaka kujungkarrinpaluya. Palunyayururna ngayu layitiyuru, marturniya kulira kujungkarrira ngayumili wangka kulilkura. Jilanyalurniya kulilkuka wanka nyinaku, wulujuya ngurrpa nyinajaku. \v 47 Yiipiju ngayumili wangka junku yanku, ngulampanga kujupalu warrkilku kurtingku, mirtarna ngayulu. Yanurnirna-nyurrampa martuku yarnngaku parna ngaakutu, wankalkurakurna-nyurranya, mirtarna-nyurranya kuutja warrkira kurtingkuraku yanurni. \v 48 Jampaju ngayukurnu wangka kulilku junku, Mamaluyila ngulampa warrkilku kurtingku, kuutja. Martu jiilu kuutjangku kulilku, ‘Ngayulurna jungalu kulilngara Jiijajmili wangka, palunyajanurni kuwarri kurtingkurni.’ Yiltalujuya kulira junkupayi ngayumili wangka, palunyangka-jananya Mamalu kurtingku, ngulampa. \v 49 Mirtarna ngayulu kujulu kulira wajarni, ngayuku Mamalurni muunpunginpa. Jiilurni ngaakutu parnakutu kurtingu, palunyamiliwiyajurna kulira wajarnin. \v 50 Yiipi martulu wululu Mamamili wangka kulilku, palujanuyila wulu wanka nyinaku. Witukarna-nyurranya wajarnin, ngayuku Mamalurni ngarnawarrapurlukalu muunpungin wajalkuranparna-nyurranya.” \c 13 \s1 Jiijajju-jananya jina waajamunkupayi \p \v 1 Turlku yini Pajuwupa yungunpa ngarakija, palunya tayimu Jiijajju kulilpayi, “Kuwarrirniya ngayu pungku miturntanku, palujanurnalu marlaku yanku, Mamakarti.” Jilanya Jiijajju kulilpayi, ka wulu-janampa palumilikajaku nyarrurrira nyinapayi. Jilanyalu-janampa rawa nyarrurrira nyinapayi, palujanuyila miturringu. \p \v 2 Jiijajkamu palumili wangka-nintikajaya kujungkarringu kaninyjarra mayangka nyinapayi. Mayiya ngalkura nyinapayi, Juutajjulurrju. Julyjungulyura malpuku maajalu muunpungu Juutajpa, nintijunkura-jananya Jiijajpa mankuraya. Juutajpa jii nyinapayi Jayimun Yijikariyatmili kaja. \v 3 Jiijajju kulilpayi, “Maajarni-janampa maju junu, Mamalu, ngaakajaku martukajaku. Mamalurni jiilu kurtingu. Ngaangkarna nyinara marlaku yanku Mamakarti.” \v 4 Jiijajju ngalangu ka pakarnu kuurtungku tikamaturnu. Tawulungku manu ka nanpajunu. \v 5 Palunyajanu kalyu yintirnu wirningka, kalu yanu nyinatingu ka jina waajamurnu, palumili wangka-ninti. Palujanu jina mankura wayipamulpayi, tawulwintilu. Palujanu kujupangkalu yanu nyinatinguka jina waajamunu. Jilanyalu-jananya parra waajamunu, kalu yanu Piijangka nyinatingu. \v 6 Piijalura jilanya wajarnu, “Maaja! Mirtarnin jina waajamula!” \p \v 7 Jiijajjura wajarnu, “Nyuntulun purtu kulirnin, ngayulurnanta jina waajamulkura. Ngulampalun nyuntulu kulilku.” \v 8 Kara Piijalu wajarnu, “Paki, mirtarnin waajamula!” Jiijajjura wajarnu, “Yiipi ngayulurnanta mirta waajamulku, mirtajun ngayumili walyja nyinaku.” \v 9 Piijalura wajarnu, “Maaja! Waajamunkurnin katakamu jina maralurrju!” \v 10 Jiijajjura wajarnu, “Martulungku waajamunkunyjajanu kilinpala nyininpa, jinawiyajurnanta waajamulku. Yarnnganyurra kilinpala nyininpa, kujuwiyaju ngaangka walyku nyinin.” \v 11 Jiijajju kulirnu kujulu-jananya Juutajju nintilku Jiijajpa maajakajangka. Palujanu wajarnu, “Kujuwiyaju ngaangka walyku nyinin.” \p \v 12 Jiijajju-jananya yarnnga jina waajamurnu kilinpalarnu, ka pakarnulu marlaku kuurtungka jarrpangu. Ka marlaku nyinatingu tiipulja. Jiijajju-jananya japirnu, “Purtunyurra kulirnin, nganakurna-nyurranya waajamunkupayi?” \v 13 Yarrarnu-jananya nintijunu, “Nintipurlukarninyurra marninypunginpa, maajalurrjurninyurra marninypungin. Jungalurninyurra marninypungin, yiltarna-nyurrampa maaja nyininpa. \v 14 Maajalurna-nyurranya kuwarri waajamunkupayi, warrkamupurlukayurulu. Palunyayurulungkunyurra yaalpamulku, warrkamupurlukayurulu. \v 15 Jilanyalungkunyurra warrkamupurlukayurulu wulikajalungkunyurra yaalpamunkumalpa, mirtangkunyurra kulinma maajayuru! Martu karlkilurrju-jananyanyurra yalpamulku ngapilmalpa, ngayuluyuru. \v 16 Wangka ngaanyaya kulila! Warrkamupurluka mirta maajangka munkarra nyinin, paki. Jilanyayuru maajalu wangkapurluka kurtingku, mirtala kulilku wangkapurluka munkarra nyininpa, maajawiyaju nyininpa. \v 17 Jilanyanyurra kulirnin kuwarri warrkamupurlukayuru nyinakura. Yiipi-jananyanyurra martu karlkinpa warrkamupurlukayurulu ngapinmalpa, kanyurra pukurlpa wulikaja nyinamalpa. \p \v 18 “Mirtanyurra wulikaja pukurlpa nyinaku, kujuwiyaju-nyurranya walyku nyinin. Ngayulurna-nyurranya kulirni karlkin kujupawiyajujunyurra junga nyininpa. Julyjurna-nyurranya yintarnu manu, ngayuku wangka-nintikajajunyurra nyinakija. Mamamili wangkaya julyju wakanyjajanu, kuwarriyila yiltarriku, ‘Ngayungkarni kujungkalu ngalkunmalpa, palunyajanurni junku yanku.’ \v 19 Kurranyilurna-nyurranya wajarnin ngulampangarni junku yanku. Palujanunyurra kulilku, ‘Yilta Jiijajpa Mamamili. Kurranyilu-lampa wajalpayi.’ \v 20 Wangka ngaanyaya kulila! Ngayulurna wangkapurluka kurtingku, kayilaraya wangkapurlukaku pukurlarrimalpa, ngayukulurrjujuya pukurlarrimalpa maajaku. Jilanyayurujuya jampa ngayuku pukurlarriku, palunyajanu ngayumili Mamakuraya pukurlarrimalpa, ngayumili maajaku.” \s1 Jiijajju-jananya wajarnu, “Kujulurni wajalku yungku.” \p \v 21 Palujanu Jiijajpa wirla walykurringu, ka-janampa wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Ngaangka martu nyinin kuju ngalkuraka. Palunyalu-jananya wajalku, ngayurniya mankuraku karniya kangku kanyilkura.” \v 22 Kuru-ngkuya nyangu kaya parraya kulilpayi, “Nganalu-jananya wajalku yungku?” \v 23 Ngayurna Jaanpa Jiijajjarnalu ngamu nyinapayi. \v 24 Ngayurni Jayimun Piijalu mara nintirnuka japirnu, “Wanyjajara Jiijajju wajarnu? Japilalu!” \v 25 Palunyajanurnara ngayulu ngamu nyinanyjanju japirnu, “Maaja! Nganalunta wajalku yungku?” \p \v 26 Jiijajjuju wajarnu, “Mayi ngaarnalu tupurljunku, yungkurnara.” Kayilara tupurljunu yungu Juutajku, Jayimun Yijikariyatmili kajaku. \v 27 Palunyangka Juutajju mankunyjangkara malpumili maajalura muunpungu, yankura-jananya wajalkura. Jiijajjura wajarnu Juutajku, “Nyuntulun wanyjalpa kulirnin, yarra pipurrulu ngapila!” \v 28 Karlki kujupaluya wulikajalu purturaya kulirnu, “Nganakulu Juutajja jilanya wajarnu?” \v 29 Juutajju-janampa mani kanyilpayi, Jiijajkukamu palumili wangka-nintikajaku. Karlkinjuya kulirnuka ngapi kukarnu, yankula-janampa mayi payamunkukija, Juutajju, kujungkaluya ngalkuraku, turlku Pajuwupangka. Karlkin kujupaluya kulirnu, yankula-jananya puupalakaja maniparni, yungkura. Palunya kukarnuya. \v 30 Juutajju mayi jii manu ka pakarnu pipurru yanu, mungangka. \p \v 31 Jampa Juutajpa yankunyjangka-jananya marlalu wajarnu, palumilikajangka, “Kuwarrirniya martu yarnngaku marlpa pungku miturntanku, palujanuyilarni Mamalu marninypungku. Jilanyangulyurna miturrinyjangkayilaya martu yarnngaluyilaya Mamanga marninypungku. \v 32 Ngayulurna Mama ngarnawarrapurluka wululu marninypungkupayi. Mama jiilurni wululu ngayu marninypungkupayi. Kuwarrirni Mamalu yilta marninypungku. \v 33 Ngayuku walyjakajajunyurra nyininpa. Kuwarrirna-nyurranya wululu kulirnin. Kuwarrirna-nyurranya rawaparni nyininpa. Ngayurna kuwarri yankunyjangkajunyurra purtu ngurrilku. Wangka jilanyayururna-jananya Juwukajangka maajakajangka wajarnu, ‘Ngurra kujupakuturna yanku, mirtarninyurra kuwarrilu wanalku.’ \s1 Layikamurrirangkunyurra nyinamalpa \p \v 34 “Wangka kujuparna-nyurranya wajarni, kuwarrijanu, ‘Layikamurrirangkunyurra nyinaranku. Ngayurna-nyurrampa layikamurrira nyinapayi, palunyayurungkunyurra layikamurrira nyinamal!’ \v 35 Yiipingkunyurra layikamurrira nyinamalpa, martu kujupakajalu-nyurranya nyaku ka kulilku, ‘Yuwa yilta-ngkuya layikamurrira nyininpa, jumajiya Jiijajmili walyjakaja.’” \s1 Jiijajju wajarnu, “Piija! Ngurrpajun wajalku.” \p \v 36 Jayimun Piijalura japirnu, “Maaja! Wanyjakartin yaninpa?” Jiijajjura wajarnu, “Mirtarninyurra kuwarrilu wanalku, ngulanyurra ngurra jiikarti marlawana yanamalpa.” \v 37 Piijalura yarrarnu wajarnu, “Maaja! Nganakurnin junkura yanin?, kujungkali yankura miturriku. Nyuntuntaya pungkunyjangka ngayurnangku kurranyirriku, palunyangkarniya ngayu pungku.” \v 38 Jiijajjura Piijaku wajarnu, “Yiltajun kurranyirriku, pungkurantaya? Yiltarnanta wajarnin, ruuja yungunpa wangkanyjangka kurranyilujun yupal tayimu ngayuku ngurrpajunku.” \c 14 \s1 Jiijajju-lanya kangku Mamakarti \p \v 1 Jiijajju-janampa wajarnu wangka-nintikajaku palumilikajaku, “Mirtanyurra nyinaku wirla walyku, paki, kunyjunyunyurra nyinaku, mirtanyurra ngurlurri!, paki. Kangkuniranyurra Mamamili wangka, kangkujunyurra ngayumili wangka wituka. \v 2 Yarnngaya nyinani ngurrakaja ngayuku Mamamilingka ngurrangka. Ngurrakaja-janampaya yarnngaku nyinani ngayuku Mamamilingka ngurrangka martuku. Yiltarna-nyurrampa wajarni, mirtarna ngayu pakipayi. Kurranyurnalu yanku marlaku Mamakarti, ngurrajunkurna-nyurrampa, nyunturtinku-nyurrampaya wulujarra. \v 3 Palunyajanurna-nyurrampa marlakurriku mankuraku ngulampa. Jamparna marlakurriku, kangkurna-nyurranya nyarrakarti ngayuku Mamamilikarti ngurrakarti. Nyinakurninyurra ngayungka wulu. Kujungkarrikula ngayuku Mamamilingka ngurrangka. \v 4 Nyunturtinparanyurra ninti, wanyjakartirna yanku ngayu. Nintiranyurra, wanyjangkarna yanku nyinaku.” \v 5 Jampa-janampa Jiijajju wajarnu jilanya, wangka-nintilu kuju wangkangu Jiijajja, yininga wangka-nintinga Tamajpa. Wajarnura, “Nyampali! Ngurrpalajura, wanyjakartin yankuni. Wanyjalpalaju ninti nyinaku? Yaalulajunta wanalku nyarrakutu?” \p \v 6 Jiijajjura wajarnu, “Mamakartirna-jananya martukaja winirni kangkuni ngayuluwiyayiju. Nintimankunirna-jananya yilta wangka ngayuluwiyayiju, karaya nintirriku Mamaku. Wankanirna-jananya martukaja ngayuluwiyayiju, kaya nyinaku wirla kunyjunyu wulu. Purtulu yanku martu Mamakarti ngayupunaja, marlpayirralijulu yanku Mamakarti, yuu. Marlpayirrawiyayijulijulu yanku ngayu kujarra.” \v 7 Palunyajanu-janampa wajarnu Jiijajju wangka-nintikajaku palunyamilikajaku, “Jampajunyurra ngayuku ninti, Mamakuranyurra ngarnawarrapurlukaku ninti wituka, yuu. Kuwarringulyuranyurra Mamaku ngarnawarrapurlukaku ninti. Nyangunyurra Mama julyjungulyu.” \v 8 Palunyangkara Pilapulu wajarnu Jiijajku, “Nintijula-lanyajun Mama ngarnawarrapurluka!, nyakuyilalaju kurulu, kayilalaju wirla mukumukurriku.” \p \v 9 Jiijajjura wajarnu Pilapuku, “Rawala nyinani kujungka wurungka. Pilapu, wuurtujun ninti? Kajirnangku ngurrpa? Jamparni nyakuni martulu ngayu, nyakuni Mama ngarnawarrapurluka wituka. Nyaajanun wajarnu, ‘Nintila-lanyaju Mama ngarnawarrapurluka!’” \v 10 Japirnura Jiijajju, “Pilapu, kajin ngurrpamarta? Mamakamuliju ngayu kujarra kujungka nyininpa. Ngayurnalu nyinani Mamangka, karni nyinani Mama ngayungka.” Palunyangka-janampa Jiijajju wajarnu wangka-nintikajaku palumilikajaku, “Yuu, Mamarni wulu nyinani ngayungka, kujungkaliju nyinani. Mamanga murlpirrminyirri, karni nyinani ngayungka. Jamparna-nyurranya wangkani, mirtarna-nyurranya wangka ngayumili walyjamili wajarni, paki, Mamalurni yungkuni palunyamili wangka. Karna-nyurranya wajarni palunyamili wangka. \v 11 Wangka ngaanyaya kulila! Ngayurnalu nyinani Mamangka, karni nyinani Mama ngayungka. Wangkaya ngayumili kulila! Pakingkanyurra kulilku, yaalurna ngapilpayi ngayulu. Martukajarna-jananya wankarnu ngarntawintikaja, mitukajalurrju. Warrkirnurna-jananya kurtingu malpukaja, kaluraya mawu yanu martungkamarra, yuu. Jilanyayururna ngapilpayi. Palunyajanunyurra kulilkura, ‘Yiltangulyu Jiijajpalu nyinani Mamangka, kalu Mama nyinani palunyangka.’” \p \v 12 Jiijajju-janampa wajarnu, “Wangka ngaanyaya kulila! Jampajunyurra kangku wangka ngayumili nyuntunju, parranyurra yanku ngayuyuru, ngapilkunyurra ngayuyurulu. Parrarna yankupayi ngaangkawiyaju kujungka warrarnja. Karnalu yanku marlaku Mamakarti ngarnawarrapurlukakarti kuwarri kuwarri nyinaku, yuu, junkurna-nyurranya yanku. Murlpirrminyirringulyunyurra wiyurrpa nyinaku, kanyurra yinta kujarra yintakarti parra yankumalpa. Wajalku-jananyanyurra ngayumili wangka kunyjunyu martukajangka yarnngangka. Palunyajanujuya yarnngakuyarralu martukajalu kangku wangka ngayumili parlparri. \v 13 Wangkamaluya Mamangka ngarnawarrangka. Wangkakujunyurra ngayuku, walyjaranyurra Mamaku ngarnawarrapurlukaku. Yinijunkurninyurra yini ngayu, jampalunyurra wangkaku Mamangka, kalajulu wangkaku Mamangka kujungka. Ngayungarna yiltanyju, karna-nyurrampa karrartanyju nyinaku. Jamparna jilanya nyinaku karrartanyju, marninypungkuyilaya martukajalu yarnngalu ngayumili Mama, yuu. Wajalkuya, ‘Mamanga majuminyirri! Palunyanga kunyjunyuminyirringulyu!’ \v 14 Yuu, wangkakujunyurra ngayuku. Yinijunkurninyurra yini ngayu, jampalunyurra wangkaku Mamangka. Ngayungarna yiltanyju, karna-nyurrampa karrartanyju nyinaku. \s1 Mamamili Kuurti marlpa-lampa \p \v 15 “Jampajunyurra Kurrurnjarra ngayuku nyinaku, kanyilkunyurra ngayumili wangka kuranja. \v 16 Yuu, japilkurnara Mamaku, kurtingkuraku-nyurranya marlpa kujupa ngayuyuru. Palunyajanu-nyurranya Mamalu yiyalku marlpa jiinya, karrartanyju-nyurrampa nyinaku. Jiinya marlpa kujupa, ka-nyurranya wulungulyu nyinaku, mirta-nyurranya marlpalu karrartanyjulu junku yanku, paki, wulungulyu-nyurranya nyinaku. \v 17 Marlpanga jiinga Kurrurnpa kunyjunyu Mamamili. Nintimankuni-nyurranya yilta wangka palulu, karanyurra nintirriku Mamaku. Karlkinparaya nyinani martukaja parlanypa Mamaku, ngurrparaya kurrurnku kunyjunyuku Mamamiliku. Purtuya nyakuni. Mirtaraya wajarni Kurrurnku kunyjunyuku Mamamiliku, ‘Yarra-lanyaju nyina ngayunja!’ Mirta-jananya nyinani palunya, paki. Nyuntunjanyurra nyinani Kurrurnpa kunyjunyu ngamungulyu. Ka-nyurranya kurrungku nyinaku nyuntunja ngulampa, yuu, nintiranyurra Kurrurnku kunyjunyuku Mamamiliku.” \p \v 18 Jiijajju-jananya wajarnu, “Mirtarna-nyurranya wulu junku yanku, Mamamili Kuurtilu-nyurranya ngampurrju kanyinmalpa. Yankurnalu Mamakarti karna-nyurrampa marlakurriku. \v 19 Rawaparnirna-nyurranya nyinaku yanku. Martu ngurrpakajalujuya purtu ngurrilku, mirtarniya nyaku, karninyurra kurulu nyaku. Palunyajanurna wankarriku wanka nyinamalpa, palunyayuruyilanyurra wulu wanka nyinamalpa. \v 20 Ngayurna wankarriku nyinaku, palunyangkarninyurra nyakuka kulilku, ‘Jiijajpalu yilta Mamaku walyja nyininpa maparn kujuwinti. Jiijajpa-langku yilta walyja nyininpa, kalara walyja palumili nyininpa.’” \p \v 21 Jiijajju jilanya yarrarnu wajarnu, “Jampa ngayumili wangka kulilkuka yirninyju nyinaku, palunyangkaju yilta layikamu nyininpa. Ngayulurna palunyanga nintinmalpa. Jampaju ngayuku layikamu nyinaku, palunyangka Mamara layikamu nyinaku.” \v 22 Juutaj kujupalura wajarnu, mirta Juutaj Yijikariyatju. Jilanyara wajarnu, “Maaja! Nyuntulu-lanyajun wajarnu martu wulikajaluntaya nyaku, jampan nyuntu marlakurriku. Yaalu ngayunjuwiyajulajunta nyaku?, kantaya mirta martu karlkinju nyaku.” \p \v 23 Jiijajjura wajarnu, “Mirtanyurra ngulakuwiyaju kulilaka nyina!, ngayuwiyajurninyurra layikamurriraka nyina!, palujanurnantaya kujungka nyinamalpa. Jampaju martu layikamurrira nyinaku, palunyangaju yirninyju nyinaku. Ka Mamalurrjura layikamurriku nyinaku, palunyaku. Palunyakamu ngayuliju kujungka nyinaku. \v 24 Jampaju ngayuku mirta layikamurrira nyinaku, palunyangkaju mirta yirninyju nyinaku. Wangka jiirna-nyurranya wajarnin, mirtarna ngayuluwiyaju kulira wajarni, Mamaluju wajarninpa. Jiilurni parnakarti kurtingu. \p \v 25-26 “Jilanyayurulurna-nyurranya nintirninpa, palunyangka ngulampa-nyurranya Mamamili Kuurtilu nintilku, marlpa-nyurrampa nyinaku. Kuurti jiilu-nyurranya kuranpa wupuntamulku, palunyangkanyurra kuliraka ngapilmalpa ngayulurna-nyurranya nintinyjajanu. \v 27 Ngayulurna-nyurrampalura walykukaja wirrupungu, palunyangkalunyurra kawalya Mamangka nyininpa. Palunyajanunyurra pukurlpa nyinama! Mamalu-nyurranya wululu pukurlmankumalpa. Mamaku ngurrpakajaluwiyajuraya purtu kulirninpa pukurlmankuraku. Jumajirna ngayu yaninpa mirtanyurra wirla walykurrira nyinamalpa. Murlpirrpanyurra nyinaku, mirtanyurra ngurlurrimal. \v 28 Julyjurna-nyurranya wajarnu, ‘Ngurra kujupakartirna yaninpa. Yankurna-nyurrampa ngulampa marlakurriku.’ Ngayurnalu pukurlpa marlaku yanin Mamakarti, palunyangkanyurra pukurlpa nyinama!, mirtanyurra wirla walyku nyinara. Yiltajunyurra layikamurrira nyininpa, palujanunyurra kulilngara, ‘Kunyjunyu-lampa ngayunku yaninpa Mamakarti, Mamalu palunyanga marninypungku. Jiikulara pukurlpa nyinara.’” \v 29 Jiijajju-janampa wajarnu, “Wangka jiirna-nyurrampa kurranyilu wajarnin, ngulanyurra kulilku, ‘Yilta Jiijajpanga Mamamili, julyju-lampa wajarnu, yankuralu Mamakarti.’ \v 30-31 Ngamurrinyjangkarna-nyurranya rawaparnilu wajarninpa. Malpuku maaja-janampa martukajaku nyininpa, mirtarni ngayu jiilu wajarnin, kulirarni juninpa. Mamaluwiyaju wajanyjangkarna kulira ngapirninpa, jumajirnara Mamaku layikamurrira nyininpa. Wangka jilanyaya martukajalu nintilu kulilkura.” Palunyangka-janampa wajarnu, “Nyamu. Yankurala.” \c 15 \s1 Ngayurna warta kuripijyuru \p \v 1 Jiijajju-jananya wajarnu, palumili walyjakaja, “Ngayurna warta kuripijyuru. Kaatanmayapurlukalu kalyukurlulu kurrpilku, palunyajanu warta pakalku, wululu ngampurrju kanyinmalpa. Kaatanmaya jiipurlukayuru ngayumili Mamalu ngampurrju-langku kanyirninpa. \v 2 Ngayurna kuripij warta kultuyuru, ngayukujunyurra walyjakaja warta jukujukuyuru yarnngayuru. Warta jukujuku karlki putarriku, mayiparnirriku. Karlkinpanyurra jilanyayuru puta nyinaku, Kaatanmayapurlukalu purtura mayiku nyaku, ka putalku walangku. Warta jukujukuya karlki mayikurlu pakalku, karlkinpanyurra warta jiiyuru ngayukurnu wangka kulilkuka yirninyju nyinaku. Kaatanmayapurlukalu jiiwarta mayikurlu jukujukuwiyaju walangku, palunyajanu mayi maju pakalku. \v 3 Karlkinyurra nyininpa jilanyayuru warta jukujuku jii mayi majuwintiyuru, jungaminyirrinyurra nyininpa ngayukujunyurra. Ngayumili wangkanyurra kulirnin jungalu, jumaji-nyurrampalura Mamalu walykukaja wirrupungu. \v 4 Wulujunyurra junga nyinama!, warta jukukuju mayikurluyuru. Warta jukujuku wulu mayikurlu ngaraku, kayilapa jampa wangalju yungkalku ka punkajunku ka warta palu mayiparnirriku. Ngayukujunyurra wulu junga nyinamalpa, warta paluyuru mayikurluyuru. Yiipirninyurra ngayu junku yanku, Mamalu-nyurranya warrkilku kurtingku, palunyajanunyurra mirta ngayumili walyja nyinaku. \p \v 5 “Ngayurna kuripij warta kultuyuru, ngayukujunyurra walyjakaja warta jukujukuyuru yarnngayuru. Warta jukujuku warta kultujanu pakalkuka mayikurlu ngaraku, kaatanmayapurlukalu mirta warlangku, palujanu mayi wulu tayimu, rawa ngaramalpa. Warta jukujuku jiiyuru karlkinyurra nyininpa, ngayuku yirninyju wulu nyinaku, palujanu kunyjunyuminyirrinyurra ngapinmalpa, ngayuku. \v 6 Warta jukujuku walykukaja mayiparnikaja, kaatanmayapurlukalu warlangkuka wirrupungku, warungka. Warta juku jiiyurulurni kulilkuka junku yanku, Mamalu warrkilku kurtingku warukarti. \v 7 Yiipi yirninyjunyurra nyinaku wulu, Mamakunyurra japilku, Mamalu-nyurranya yungku. \v 8 Yiipinyurra yirninyju nyinaku wulu, martukajaluya Mama marninypungku, kaya kulilku, ‘Yiltaraya junga nyininpa Jiijajku, walyjakaja palumili.’ \v 9 Ngayuku Mamaju layikamurrira nyininpa, palunyayururna-nyurrampa layikamurrira nyininpa. Yirninyjujuya wulu nyinama!, ngayulurna-nyurranya layikamurrira kanyilku. \v 10 Yiipiranyurra ngayumili wangkaku yirninyju wulu nyinaku, wulurna-nyurranya layikamurrira nyinaku. Palunyayururnara yirninyju palumili wangkaku nyininpa, palujanuju Mama layikamurrira nyininpa. \p \v 11 “Wangka jiirna-nyurranya wajarnin, kuliranyurra pukurlarrira. Ngayulurna-nyurranya pukurlmaninpa, pukurlpaminyirrinyurra nyinaku. \v 12 Jilanyarna-nyurranya wajarni, ngayurna-nyurrampa layikamurrira nyininpa, jilanyangkunyurra layikamurrira nyinaku. \v 13 Martulu wajalku, ‘Yiltarnara ngayu marlpaku layikamurrira nyininpa. Jampa kujupalu mitu pungkukija, palunyangkarnara kurranyirriku ngayu ngaraku, pungkujakuya. Ngayurniya kurranyi mitu pungku.’ Jilanyarna-nyurrampa Jiijajpa ngayumili walyjakajaku miturriku, karlkilu-nyurranyaya pungkujaku. \v 14 Ngayulurna-nyurranya wajanyjangka, yiipinyurra yirninyju nyinaku, kanyurra ngayumili marlpakaja yilta nyinaku. \v 15 Maajalu walyjalu kulira nyininpa, kayilalu jakurljuninpa palunyamili marlpangkawiyaju, mirtalu warrkamupurlukangka jakurljunin. Mirtarna-nyurranya kulirninpa, warrkamupurlukanyurra nyininpa, paki, ngayukujunyurra marlpakaja nyininpa. Ngayulurna-nyurranya wulikaja Mamamili wangka jakurljunkupayi. \v 16 Ngayulurna-nyurranya manu ngayumilijunyurra marlpakaja nyinaraku, mirtarninyurra nyuntunju manu. Manurna-nyurranya junu, ngayumilijunyurra wangkakaja parra wajalkuranku, martu karlkinpajuya kulira walyjarriraku. Mamalu-nyurranya murlpirrmanku, jilanyalunyurra parra wajalkuranku. Japilmalpalunyurra murlpirrmankura-nyurranya jilanya, ‘Jiijajpa-lampaju maaja maju nyininpa, palunyangka-lanyaju murlpirrmala!’ \v 17 Kulilaya ngayumili wangka!, kangkunyurra layikamurrira nyinaku.” \s1 Mamaku parlanykaja-nyurrampaya wirrilyirriku \p \v 18 Jiijajju-janampa yarrarnu wajarnu, “Yiipi-nyurrampaya martukaja Mamaku parlanykaja wirrilyirrimalpa, jilanyaya kulila! Julyjujuya Mamaku parlanykaja ngayuku wirrilyirripayi. \v 19 Yiipiranyurra Mamaku parlanypa nyinangara, jiikajaya-nyurrampa kunyjunyu nyinangara. Ngayulurna-nyurranya manu, Mamaku walyjakajaranyurra nyinaraku, palunyajanu-nyurrampaya wirrilyi nyininpa, jumaji mirta-janampanyurra walyja nyininpa. \v 20 Kulilaya! Julyjurna-nyurrampa jilanya wajarnu, ‘Maajara warrkamupurlukaku munkarra nyininpa.’ Maajarniya karlkilu yiltalu warrkira pungkupayi, palunyayuru-nyurranyaya warrkamupurluka karlkilu warrkira pungkumalpa. Karlkiluya ngayuku wangka kuliraka junga nyininpa Mamaku, palunyayuruluya karlkinju nyuntunmili wangka kulilkukaraya junga nyinaku Mamaku. \v 21 Jilanyalu-nyurranyaya karlkilu warrkira pungkumalpa, jumajijunyurra ngayumili walyja nyininpa, mirtaya kulilku Mamalurni ngayu kurtingurni. \v 22 Parnakuturna yanurni, karna-jananya parra Mamakurnu wangka jakurljunkupayi, martukajangka. Kuliraya junkupayi, kaya wululu walykukaja ngapirni, Mama kulilparnilu. Mirtaluya jilanyalu kajalku, ‘Paki, ngurrpalulaju walykukaja ngapirninpa, mirta-lanyaju kujupalu jakurljunkupayi, Mamamili wangka.’ Mirtaluya jilanyalu kajalku, jumajirna-jananya wajalpayi Mamamili wangka, jiikurna-janampa parnakutu yanurni. \v 23 Yiipi martuluju kulilku junku ngayumili wangka, parlanypaju nyinaku, palunyangkara ngayumili Mamaku parlanypa nyinaku. \v 24 Martukajangkarna-jananya kujupa kujupa yalyjirrju ngapilpayi, karna-jananya Mamamili wangka jakurljunkupayi, mirta-janampa kujupalu jilanyalu ngapilpayi. Kulirarniya junkupayi, parlanypa-limpajuya nyininpa, ngayumili Mamakukamu. Mamalu jiilu kulirninpa, ‘Yiltaya walykuwinti nyininpa, jumajiya Jiijajpa junu yanu.’ \v 25 Jilanyayuru Mamamili wangka ngarrinpa, mirlimirlingka, ‘Ngayurniya junu yanu parlanyju, mirtarna-janampa putamanu.’ Wangka jiinya kuwarri yiltarringu, ngayurniya junu yanu parlanypajuya nyininpa. \p \v 26 “Julyjurna-nyurrampa wajarnu, Mamamili-nyurrampa Kuurti marlpa yankuni, kanyilkuranku-nyurranya. Ngayulurna-nyurrampa kurtingku Kuurti palunya, jiilu-nyurranya nintinmalpa Mama ngarnawarrapurluka, ngayurnilurrju. \v 27 Ngayumili wangkanyurra parra jakurljunamalpa, ngurra kujupa ngurra kujupawana, jumajijunyurra ngayumili wangkaku ninti nyininpa, rawala kujungka nyinapayi.” \c 16 \p \v 1 Jiijajju-janampa yarrarnu wajarnu, “Wangka jiirna-nyurranya wululu nintilpayi, kuliranyurra junga nyinaraku, rawaparninyurra nyinaraka kujupawana yankujaku. \v 2-3 Ngula-nyurranyaya Juwukurnu jaajijanu ngumpalku yiyalku, Mamaku ngurrpakajalu. Karlkinpa-nyurranyaya warrkilkuka mitu pungku, Mamaku ngurrpakajaluya jilanya karalkuya kulilku, ‘Kunyjunyulula-jananya Jiijajmili walyjakaja punginpa, Mama-lampa pukurlarrinpa.’ Yilta-limpajuya jiikaja ngurrpa nyinaku, Mamakukamu. \s1 Mamamili Kuurtilu-nyurranya nintilku \p \v 4 “Wangka jiirna-nyurranya nintilpayi, ngulanyurra kulilku, jurtapayikajaluntaya warrkilkuka mitu pungku. Jilanyanyurra kulilku, ‘Yuu, Jiijajju-lampa julyju jilanya wajalpayi. Murlpirrpala kuwarri nyinaku.’ Mirtarna-nyurranya wangka jilanya julyju wajalpayi, jumajila kujungka nyinapayi, ngayuwiyajurniya warrkira pungkupayi. \v 5-6 Kuwarrirnalu yanku Mamakarti, jiilurni Mamalu julyju parnakarti kurtingu. Japilngararninyurra pukurlju, ‘Wanyjakarti nyuntu yaninpa?’ Paki, wirlanyurra walykurrini, jumajinyurra kulirninpa ngayulurna-nyurranya junku yanku. \v 7 Wangka ngaanyaya kulila! Kunyjunyurnalu Mamakarti yanku, palujanu Mamamili Kuurti-nyurrampa yankurni, marlpa-nyurranya nyinaraku. Ngayulurna-nyurrampa palunyanga yiyalku. Jamparna ngayu ngaangka nyinaku, mirta-nyurrampa Mamamili Kuurti yankurni. \v 8 Kuurti palunya-nyurrampa marlpa yankurni, ka-nyurranya nintilmalpa martu wulikaja. Jilanya-nyurranya nintilku. Jampa Mamamili luwu warlangku, palunyanga walykuwinti nyinaku. Wangka jilanyalurrju-nyurranya nintilku, ngayurna Jiijajpa wulu junga nyinapayi. Wangka kujupalurrju-nyurranya nintilku, jampa martu walykuwinti nyinaku, Mamalu ngulanga warrkilku kurtingku. \v 9 Martu walykuwintilurni kulilku, palunyajanurnalu walyku manku wirrupungku. Mirtaya martukajalu jilanya jungalu kulirni, ngayurniya junkula yaninpa. \v 10 Martukajalurniya paki karani ngayulurna-jananya yiltalu wankarni. Palujanurnalu yanku Mamakarti, karninyurra mirta nyaku. \v 11 Martukajaluya mirta kulirninpa, Mamalu julyju wajarnu, malpuku maaja miturriraku, kayilapa yilta ngulanga pakirriku. \p \v 12 “Wangka kujuparna-nyurranya kuwarri wajalkija, yumurrirarna juninpa, purturanyurra kuliljaku, jumaji wangka wiltu. \v 13 Mamamili Kuurtilu nintirni Mama ngarnawarrapurluka. Kuurti jii parnakuturni yankurni, ka-nyurranya nintinmalpa wangka yiltakaja. Kuurti palunyalu-nyurranya mirta walyjalu nintinmalpa, Mamaluwiyajulu nintinmalpa wajanyjanja, ka wajanmalpa. Kurranyilu-nyurranya jiilu Kuurtilu wajalmalpa, ngulangayila yiltarriku. \v 14 Ngayulurna-jananya wangka martukajangka parra wajalpayi, ka-nyurranya wangka palu jiilu Kuurtilu wajalmalpa, jilanyalurni Jiijajpa marninypungkumalpa. \v 15 Mamamili wangkarna-nyurranya wajalpayi, palunyajanu palunyalu Kuurtilu-nyurranya wangka palunyawana wajalmalpa, ngayulurna julyju wajalpayi.” \s1 Wirla walykunyurra nyinaku, kanyurra pukurlminyirri nyinaku. \p \v 16 Yarrarnu-janampa wajarnu Jiijajju, palumili wangka-nintikajaku, “Rawaparninyurra nyinaku mirtarninyurra nyaku, palunyajanurninyurra ngula yarralku nyaku.” \v 17 Palunyamili wangka nintikajalu-ngkuya karlkilu japirnu, “Purtulara kulirnin, ngana wajarnin jilanya?, ‘Rawaparninyurra nyinaku mirtarninyurra nyaku, palunyajanurninyurra ngula yarralku nyaku.’ Wangka kujupakulurrjulara purtu kulirnin, ‘Mirtarninyurra nyaku ngayurnalu Mamakarti yaninpa.’ \v 18 Ngana wajarnu, wangka palu ‘rawaparni’? Purtula kulirni.” \p \v 19 Jiijajju kulirnu palunyakajaluraya japilkuraku, palujanu-janampa wajarnu, “Ngayulurna-nyurrampa wajarnu, ‘Rawaparninyurra nyinaku mirtarninyurra nyaku, palunyajanurninyurra ngula yarralku nyaku.’ Wangka jiikungkunyurra kuwarri japirni? \v 20 Wangka ngaanyaya kulila! Ngayukujunyurra yulakuka wirla walykujunyurra nyinaku, kaya martu walykukaja pukurlpa nyinaku ngayurna yankunyjangka. Yilta wirla walykunyurra nyinaku, kanyurra pukurlminyirri nyinaku. \v 21 Jampa wanti jijiparni nyinaku, mirta pukurlpa nyinaku, jampa jijiwintirriku palujanu pukurlpa nyinaku. \v 22 Wangka jiiyurunyurra wanti jijiparniyuru kuwarri pukurlparni nyininpa, ngula ngayurninyurra yarralku nyakuka, kanyurra pukurlminyirri nyinaku. Palujanunyurra yilta pukurlpa wulu nyinaku. \p \v 23 “Palunyangka mirtarninyurra ngayu japilmalpa yungkuraku, Mamalu-nyurranya yungkumalpa, jamparanyurra japilku, jilanya, ‘Jiijajpa-lampa maaja maju nyininpa, palunyangkalajunta Mama japirninpa.’ \v 24 Julyjuranyurra Mama japilpayi, mirta yini ngayuwanalu. Kuwarriranyurra Mama japilku jilanyalu, ‘Jiijajpa-lampa maaja maju nyininpa, palunyangkalajunta Mama japirninpa.’ Jilanyaluranyurra japilku, Mamalu-nyurranya yungku, ka palujanu pukurlpayilanyurra nyinaku. \p \v 25 “Julyjurna-nyurranya ngayulu wangka yumuwanpa wajalpayi. Ngularna miturriku karna wankarriku karna-nyurranya Mamamili wangka jungalu wajalku, mirta wangka yumuwanpa. \v 26 Palu tayimuranyurra Mama japilku jilanya, ‘Jiijajpa-lampa maaja maju nyininpa, palunyangkalajunta Mama japirninpa.’ Palunyangka-nyurranya Mamalu yungku. Palunya tayimurna-nyurrampa mirta Mama japilku, Mamalu-nyurranya nintilu kulirninpa, ka-nyurranya yungku. \v 27 Mama jii-nyurrampa layikamurrira nyininpa, jumajijunyurra layikamurrira nyininpa, kanyurra kulirnin jilanya, ‘Yilta Jiijajpa Mamajanu yanurni, Mamamili.’ \v 28 Yiltarna Mamamili parnakarti yanurni, Mamamili ngurrajanu. Kuwarrirnalu marlaku yanku Mamakarti.” \p \v 29 Palumili wangka-nintikajaluraya wajarnu, Jiijajku, “Yuu, wangka jungalu-lanyajun wajarnin, mirta wangka martulu ngapinyjayuru. \v 30 Kuwarrilajunta nintilu kulirnin, yilta nyuntunga nintipuka, wulikajaku ninti. Jampalaju kulirninpa, mirtalajunta jakurljunani nyuntulun nintilu kulirnin, jumajin yilta Mamamili.” \p \v 31-32 Jiijajju-janampa wajarnu, “Kuwarrirninyurra yiltalu kulirnin, ngulampangarninyurra junku yanku, ngurra walyjakutunyurra marlaku yanku, kujurna nyinamalpa. Mamalurni ngampurrju kanyinmalpa. \v 33 Wangka jiirna-nyurranya wajalpayi, kulilkuranyurra ngula jilanya, ‘Yilta kurranyilu-lampa wajalpayi, palunyangkala pukurlpa nyina!, Jiijajmili walyjakaja.’ Mamaku ngurrpakajaluntaya warrkira pungku, palunyangkaya murlpirrpa nyinama!, jilanyaya kulinma!, ‘Jiijajpa-lampa maaja maju nyininpa, purtuya walykukajalu pungu.’” \c 17 \s1 Mama-janampalura japilpayi \p \v 1 Jiijajju-jananya jilanya wangka nintilpayi, palujanu yirra nyangulu Mamakarti, kalu wangkangu, “Mama! Kuwarrirniya pungku. Ngayurni murlpirrmarra!, martukajarna-jananya wankalkura, palujanurnanta marninypungku. \v 2 Maaja majurnin nyinajunu, martu wulikajaku, ngayulurna-jananya wankalkura. Nyuntulun kulirnu martu yarnngaya wanka wulu nyinaraku, palukajarna-jananya wankalkura. \v 3 Yiipi palukajalu-linyajuya Mamakamu ngayu kulilku, kaya wulu wanka nyinaku. Nyuntuwiyajun maju nyininpa, mirta karlkikamu, nyuntulurnin parnakutu kurtingu. \v 4 Martukajarna-jananya nintilpayi parnangka jilanya, ‘Mamawiyaju-lampa maaja maju nyininpa, mirta karlkikamu.’ Mama! Nyuntumili warrkamurna wululu ngapira pakirnu. \v 5 Kuwarrirnin kangku nyuntumili ngurrangka junku, maajali kujungka nyinaku. Julyjuli jilanya kujungka nyinapayi ngarnkaparningkakamu parnaparningka. \p \v 6 “Julyjun kulirnu, ngaakajajuya wangka-nintikaja ngayuku nyinakura. Nyuntulun-jananya yintarnuka yungurni-jananya ngayumiliya nyinaraku. Nyuntumili wangkaya kulira nyininpa. Ngayulurna-jananya nintilpayi rawalu, nyuntu. \v 7-8 Nintiluya kulirninpa, nyuntulurnin nintilpayi, palunyangkarna-jananya nintilpayi. Wangka jiinya nyuntumili yiltaluya kulirninpa. Yiltaluya kulirninpa ngayurna nyuntumili yanurni, nyuntulurnin kurtingu. \p \v 9 “Palukajakurnanta-janampa kuwarrilu japirni, jumajiya nyuntumili walyjakajaya nyininpa. Mirtarna kuwarri martu yarnngaku japirni, ngaakajakuwiyajurna-janampa. \v 10 Ngayumili walyjakajakamu nyuntumili walyjaya kujarraku-limpaya nyininpa. Palukajalurniya parra wajaraka marninypungamalpa. \v 11 Kuwarrirnanta nyuntukarti yanku, mirtarna ngaangka parnangka nyinaku, kaya palukaja wulu nyinaku ngaangka parnangka. Mama majurnanta-janampa japirninpa. Nyuntulun-jananya maparn majuwintilu ngampurrju kanyilku, wuluya walyjararranpa nyinaraku, ngayu kujarrali walyjararra nyinanyjayuru. Jilanyayururnin maparn majuwintilu ngampurrju kanyilpayi. \v 12 Kujungkarna-jananya nyinapayi, karna-jananya ngampurrju kanyilpayi nyuntumili maparn majuwintilu. Kujungka ngayungka martu kuju nyinapayi palunyalurni ngayu junku yanku. Mama nyuntulun kulirnin martu palunya, nyuntumili wangkangka julyjujanu, jilanya nyininpa, martu palulurni ngayu junku yanku. Karna-jananya karlki kujupa wululu ngampurrju kanyilpayi, ngayumili wangka-nintikaja, mirta kujujura kujupawana yanu. \p \v 13 “Kuwarrirnanta marlaku yanku. Wangka ngaarna parnangka wajarni, ngaakajaluya kulilkuka pukurlpa wulu nyinaraku, ngayurna wulu pukurlpa nyininpa, palunyayuru. \v 14 Ngayulurna-jananya nyuntumili wangka nintilpayi, palujanu Mamaku parlanykajaya-janampa parlanypa nyininpa, jumajiya-janampa mirta walyja nyininpa, ngayuyuru. Ngayurna-janampa Mamaku parlanykajaku mirta walyja nyininpa. \v 15 Mama kuwarrirnanta japirni, mirtan-jananya nyuntumili ngurrakarti katira, wululun-jananya ngaangka ngampurrju kanyinma!, malpuku maajangkamarra. \v 16 Ngayurna-janampa Mamaku parlanykajaku mirta walyja nyininpa. Paluyuru mirtaya-janampa ngaakaja walyja nyininpa. \v 17 Mama jurra-jananya!, nyuntumili warrkamupurlukaya nyinara, parraya-jananya nyuntumili wangka parra wajalkuranku, jii nyuntumili wangka yilta. \v 18 Julyjurnin kurtingu martukajangkarna-jananya parra wajalkura, nyuntumili wangka. Palunyayururna-jananya ngayulu kurtingu julyju, nyuntumili wangka-jananyaya martukajangka parra wajalkura. \v 19 Mama! Nyuntulun kulirnin, ngayurna-janampa miturriraku, martukajaku. Ngayurna-janampa yilta martukajaku miturriku, jilanyaju warrkamu ngayuku. Palunyajanu ngaakajaku-janampa warrkamu, nyuntumili wangka-janampaya parra wajalkuranku. \p \v 20 “Ngaakajaluya nyuntumili wangka parra wajalku, kaya martu laltulu wangka jii kulilkukaya ngayumili walyjarriku. Palukajakurnanta japirni, mirta ngaakajakuwiyaju. \v 21 Palukajaya walyjararrarriku, kunyjunyu-ngkuya nyinaku, jilanyakurnanta japirni. Ngayu kujarrali walyjararra nyininpa, palunyayuru-ngkuya kunyjunyu nyinaku. Jampa jilanyaya nyinaku, martukajaluya yilta kulilku, ‘Yilta-janampa Jiijajpa Mamamili.’ \v 22-23 Mama! Nyuntulurnin wajarnu, ngayurna-janampa martukajaku miturrira, karna-jananya wankalkura, jiiju ngayumili warrkamuju. Ngaakajakurna-janampa wajarnu, nyuntumili warrkamuya parra palyalkuranku, kujungkalu. Jilanyayuruli kujungkalu warrkamu ngapirninpa. Ngayumili walyjakaja-ngkuya kunyjunyu nyinakura. Jampa jilanyaya nyinaku, martukajaluya yilta kulilku, ‘Yilta-janampa Jiijajpa Mamamili, Mamara layikamurrira nyininpa. Palunyayuru-lampa layikamurrira nyininpa.’ \p \v 24 “Mama! Ngaakajan-jananya julyju yintarnu manu, ngayumili walyjaya nyinaraku. Ngayulurna kulirni, ngaakajantaya Mamakarti yankuraku, kala kujungka nyinara. Jiingka-lingkuya maaja kujarra nyakuka pukurlarriku. Jilanyali julyju maaja kujarra nyinapayi, parnaparningkakamu ngarnkaparningka, layikamurrira-lingku nyinapayi. \v 25 Yuu Mama! Wulun junga nyininpa, jungalun-jananya martukaja wajarnin. Martukaja-ngkuya ngurrpa nyininpa, ngayukamu ngaakajawiyaju-lajungku nintinga nyininpa. Nintiluya kulirninpa ngayungarna nyuntumili, Mamamili. \v 26 Ngayulurna-jananya nintilpayi nyuntunga Mama, karna-jananya wululu nintinmalpa, nyuntunga. Ngayulurna-jananya wululu nintinmalpa, layikamurrira-ngkuya nyinaku palukaja, nyuntuju ngayuku layikamurrira nyininpa, palunyayuru.” \c 18 \s1 Jiijajpaya manu \p \v 1 Mama-janampalura japilpayi, palunyajanuya karrukarti yanu Jiijajkamu palumili wangka-nintikaja, karru jii yini Kiturunkarti. Karrungkaya yanu tiputinguya yanu kujupakarti maa yanu maa tatirnu. Yanuya kaatanmayangka nyinapayi. \v 2 Kaatanmaya jiiku ninti Juutajpa nyinapayi. Jiijajmapuya wulu kujungkarrira jiingka nyinapayi. Juutajju jiilu julyju-jananya yanu wajarnu, Jiijajpaya mankuraku. \v 3 Palujanu Juutajju-jananya kangu jiikarti, jantulwintikaja, Ruumanpurlukakamu ngalyikarrpilkaja. Jiikajaya ngalyikarrpilkaja warrkamurripayi Juwukurnu jaajingka majungka. Mungajarraya kangkupayi laampukamu nayipulurrju, karlkiluya jantulwintilu katipayi, kawu. Palukajaya-jananya Parajikajalukamu yatily majukajalu kurtingu. \v 4 Jiijajju kurranyilu kulirnu yilta jilanyarrikija. Palujanu kurranyirringu-janampalura ka-jananya japirnu, “Nganakuranyurra ngurrirni?” \p \v 5 Karaya wajarnu, “Jiijajku, Najarijmartajiku.” Juutajpa jii-jananya kujungkarringu ngarapayi. Ka-janampa Jiijajju wajarnu, “Ngaarna ngayu ngarinpa.” \v 6 Kayilapaya kujupa karanu, ka ngurluwintiya parnangka punkarnu, kaya kulirnu, “Palunga Jiijajpa yikini, maparn majuwinti.” \v 7 Ka-jananya yarrarnu Jiijajju japirnu, “Nganakuranyurra ngurrirni?” “Jiijajku Najarijmartajiku.” \p \v 8 Ka-janampa Jiijajju wajarnu, “Palunyarna-nyurranya wajarnu, ngayurna ngarinpa. Yiipirninyurra yanurni ngayurninyurra mankuraku, ngaakaja-jananyanyurra kurtiwa!” \v 9 Julyju Jiijajju Mamangka wajarnu, “Ngayulurna-jananya ngayumili walyjakaja wululu ngampurrju kanyilpayi, mirta kujujura kujupawana yanu.” Wangka jilanya kulira Jiijajju wajarnu-janampa, “Ngaakaja-jananyanyurra kurtiwa!” \p \v 10 Jayimun Piijalu nayipu kanyilpayi, warlpukurru. Palujanu yilarnuka kuranpa katupungu warlangu, yatily majumili warrkamupurluka, kuranpa jungakarti, yini palunyanga Malkajpa. \v 11 Jiijajjura Piijaku wajarnu, “Jurra! Marlaku jarrpajurra!, jii nayipu. Mamalu kulirninpa ngayurniya mankura katikuka pungku.” \s1 Jiijajpalu yikingu maaja Yanajja \p \v 12 Palunyangkaya Jiijajpa manuka karrpirnu, jantulwintikajalukamu maaja-janampa palukajaku, ngalyikarrpilkajalulurrju. \v 13 Kanguya maaja Yanajku ngurrakarti. Yanajpa palungara kaja nyinapayi yatily majuku Kayapajku, ka Kayapajpangara yungkujarra Yanajku. Kayapajpa-janampa palu tayimu yatily maju nyinapayi. Jilanyaya-jananya puyulyurrungka puyulyurrungka kujupangka mankupayi yatily maju kujupa. \v 14 Kayapajju-jananya wajarnu julyju, Juwumili maajakajangka, “Ruumanmapulu-langkuya yankuka wulikaja pungkujaku, palunyangkamarraya karlkilu kuwarri Jiijajpa mitu puwa!, yarnngangkamarra.” \s1 Piijalu ngurrpa wajarnu \p \v 15 Jayimun Piijalukamu Jiijajmili wangka-ninti kujupalu wanarnu-jananyapula, jampaya Jiijajpa kangu. Jiijajmili wangka-ninti jii wanarnu-jananya kujungkarringu kurrungu, yatily majumili mayangka yaartungka. Yatily majukura ninti nyinapayi palu Jiijajmili wangka-ninti. Kayilapa yatily majumililu warrkamupurlukalu jarrpajunu yaartungka. \v 16 Piija yawujayitungka yaartungka ngarapayi. Jiijajmili wangka-ninti palu marlaku yanu kiituwarti wantingkalu wangkangu, kayila Piija jarrpajunu. \v 17 Wanti jiilu kiitupurlukalu Piijakura wajarnu, “Nyuntungan jiiku Jiijajkuran walyja!” Piijalura wajarnu, “Ngurrparnara!” \p \v 18 Ngalyikarrpiljukamu warrkamupurlukaluya waru kujarnu yaartungka, jumaji yalta. Kaya parra ngarangu tinkijunu, kaya waru nganyjilpayi. Ka Piija-jananya yanu kujungkarringu ngarapayi, ka waru nganyjilpayi. \s1 Yatilypa majulura Jiijajpa japilpayi \p \v 19 Mayangka jiingka yatily majulura Jiijajpa japirnu-janampa palumili wangka nintikajaku. Yarrarnura japirnu Jiijajpa wangka yaaluyuru-jananya martukaja nintilpayi. \v 20 Jiijajjura wajarnu, “Ngayulurna-jananya nintilpayi yutilu, martu kujupakajangka kurungka. Ngayulurna-jananya nintilpayi jaaji Juwukurnungka parlparriwana, jaaji majungkalurrju, martu kujupakajangkalurrjungka, mirtarna-jananya karlkinpawiyaju nintilpayi, kukulu. \v 21 Nganakurnin ngayu japirninpa? Japila-jananya jiikaja martukaja jilanya!, ‘Jiijajju-nyurranya wangka ngana nintilpayi?’ Martu jiikajalurniya nintilu kulirninpa, ngayulurna-jananya nintilpayi”. \p \v 22 Jilanyara Jiijajju wajanyjangka, ngalyikarrpilju pungu ngumpawarti, kara wajarnu, “Nyuntun maajangka jikipalarringu, mirtan yatily maju jilanyalu wajala!” \v 23 Jiijajjura wajarnu, “Yiipirnalu ngayulu kajarninpa, wiltulu-jananya ngaakajangka wajala! Ngayulurna yatily majungka junga wajarnu, nganakurnin ngumpa pungu?” \v 24 Palujanu maaja Yanajju kurtingu Jiijajpa maaja Kayapajkarti, yatily majukarti, wulu tayimapu. \s1 Piijalura wituka Jiijajkura ngurrpajunu \p \v 25 Palujanuraya karlkilu Piijaku wajarnu, jampa warungka ngarapayi, “Mayitpiran jiiku Jiijajmili walyja!” Ka-janampa Piijalu wajarnu, “Ngurrparnara!” \v 26 Yatily majukura warrkamupurluka jiingka ngarapayi, julyju Piijalu palunyamili walyjanga kurannyuku katapungu. Jiilura Piijaku wajarnu, “Yuu, yiltarnanta ngayulu nyangu jiingka kaatanmayangka.” \v 27 Kara Piijalu wajarnu, “Paki, mirtarnin nyangu!” Kayila ruuja wangkangu. \s1 Jiijajpalu yikingu maaja Payilatja \p \v 28 Raayankunyjangka Jiijajpaya winirnu katingu, Payilatmili mayakarti, Kayapajmili ngurrajanu. Juwukajaya maajakaja jiingka mayangka kujungkarringu, mirtaya kaninyjarra kurrungu yawujayitiya ngarapayi, jumajiya luwu jilanya kulilpayi, “Juwukajalula mirrka Pajuwupa ngalkukija, mirtala kurrungku, Juwuparningka mayangka, luwu-lampa jilanya.” \v 29 Luwu palunya Payilatju nintilu kulirnuka, pakarnu-janampa yawujayitirringu. Ka jilanya-jananya japirnu, “Ngananyurra wajarninpa?, ngaalu Jiijajju ngana putamanu?” \v 30 Wajarnuraya, “Yuu, yilta ngaalu putamanu. Pakingka, mirtalajunta kuwarri katingararni.” \v 31 Payilatju-janampa wajarnu, “Ngayurna ngurrpa. Nyuntunjuya kati wanyjalmala!, nyuntunmili luwuwana.” Wajarnuraya, “Ngayunmili luwungkalaju mitu pungkura. Purtulajura kulirninpa, Ruumanpurlukalun wajalkura kuutja.” Jiikajaluya kulirnu, “Maajalu Ruumanpurlukalu wajalku, wartangka wiltijunkuraka miturntalkura.” \v 32 Wangka jilanyayuru-janampa Jiijajju martukajaku julyju wajarnu nintilu, “Jamparniya wiltijunku wartangka.” Jiijajmili wangka jilanya yutirringu. \p \v 33 Payilatpa marlaku kurrunguka nyinatingu, maaja kuutpurlukamilingka. Ka-janampa wajarnu jantulwintikajaku Jiijajpaya katiraku. Kanguya Jiijajpa yikijunu. Payilatjura japirnu, “Kajin-janampa nyuntu Juwukajaku maaja maju?” \v 34 Jiijajjura wajarnu, “Kaji nyuntulurnin kulirnuka japirnu?, mayitpintaya Juwukajalu maajakajalu muunpungu.” \v 35 Payilatjura wajarnu, “Mirtarna Juwu nyininpa, ngurrparnara Juwumili luwuku. Nyuntumili walyjakajalu Juwukajaluntaya kangurni ngayukarti, yatily majukajalulurrju. Ngana nyuntulu putamanu?” \v 36 Jiijajjura wajarnu, “Mirtarna maaja maju parnapurlukayuru. Ngayulurna-jananya ngampurrju kanyilpayi, ngayumili walyjakaja. Yiipirna maaja parnapurluka nyinangara, ngayumili walyjakajaluya-jananya Juwu karlki kujupa pungkungara, Juwuku maajakajalurniya mankula ngaakarti katijaku. Paki, kangurniya ngaangka yikijunu, mirtarna maaja maju parnapurlukayuru.” \p \v 37 Payilatjura yarrarnu japirnu, “Kajin-janampa nyuntu Juwukajaku maaja maju?” Jiijajjura wajarnu, “Yuu! Ngayurna ngarnkajanu martukajangkarna-jananya junga wajalkura yanurni. Yiipi martura pukurlarrinpa junga kulilkuraku, ngayumili wangka pukurlju kulilku.” \v 38 Payilatjura wajarnu, “Jurra!, mirtarnanta kulilku. Ngayurna ngunjulpa nyinani. Nganalu jungalu wajani?, mayiti palukajalu, mayiti nyuntulu?” \s1 Jiijajpaya mitujunu, miturntankura \p Palujanu-jananya martukajangka Payilatpa marlaku yanu ngarangu, ka-janampa wajarnu, “Martu jiirnara purtu japirnu, mirta putamanu. \v 39 Murrarnilurna-nyurrampa ngaayuru tayimu jiiljanu martu kuju kurtingku, jumaji turlku-nyurrampa Pajuwupa kintirringu. Kaji ngaarna-nyurrampa kurtingku?, Juwukajaku-nyurrampa maaja maju?” \v 40 Wajarnuraya martukajalu, “Mirta jiinya, Parapajpa-lampaju kurtiwa!” Parapajpa jii jurtapayi. \c 19 \s1 Jiijajpaya wiipuwintilu pungkupayi \p \v 1 Payilatju-janampa wajarnu, jantulwintikajaluya Jiijajpa wiipuwintilu pungkura. Kaya kangu yungkalpayi. \v 2 Warta jilkarnwintiya jangkurruyuru ngapirnukaluya katangka junu. Kuurtuwiyajuya wikilypunguka kuurtuluya jarrpajunu, kuurtu palunga kunyjunyuminyirri. \v 3 Kujungkarringuluya ngarangu tinkijunu, karaya nyurnilu wajarnu, “Rawan-janampa nyuntu nyinaku, Juwukajaku maaja maju.” Palunyajanuya ngumpawana pungkupayi. \p \v 4 Palujanu-jananya Payilatju yanu martukajangka wajarnu, “Kulilaya! Martu paluya ngaakarti katikurni, nyakukanyurra kulilku mirta palunyalu putamanu. Mirtarna ngayulu palu mitujunu.” \v 5 Kaya Jiijajpa katingu yikijunu, kaya martukajalu nyangu jangkurru jilkarnwintikamu kuurtu marumaruwinti yikipayi. Payilatju-janampa wajarnu, “Nyawaraya martu ngaaku!” \v 6 Yatily majukajalukamu ngalyikarrpilkajalu nyangukaya wiltulu wajarnuraya, “Wartangka wiltijula!, miturntala! Wartangka wiltijula!, miturntala!” Payilatju-janampa wajarnu, “Ngurrparna, mirtarna mitujuninpa. Nyuntunjuya kati wiltijula!” \v 7 Martukajaluraya wajarnu, “Palunyanga miturrira. Ngayunku-lampaju luwu Juwumili warlangu, jumajingku wajarnu, ‘Ngayurna Mamamili kaja.’” \p \v 8 Wangka palu Payilatju kulirnuka ngunjularringu, ka kulirnu jilanya, “Yiipirna-jananya Jiijajpa yungku miturntankuraku, mayitpi Mama ngarnawarrapurlukalurni pungkujaku.” \v 9 Marlaku Jiijajpa mayangka jarrpajunu ka japirnu, “Wanyjajanun nyuntu?” Jiijajpa wulu yaka yikipayi. \v 10 Payilatjura wajarnu, “Nyuntulurni maaja majungka jakurljula! Ngayulurna-janampa mayitpi wajanyjangka, wiltijunkukantaya miturntalku. Mayitpirna-janampa wajalku kurtingkurantaya, palujanuntaya kurtingku.” \v 11 Jiijajjuraya wajarnu, “Mama ngarnawarrapurlukalu kulirninpa, nyuntu maajaluju wajalkura, Mama jii majuminyirri nyininpa, nyuntun maaja jukujuku. Maaja kujupa jii walykuminyirri nyininpa, manurni katingurni nyuntukarti, yatily majulu.” \p \v 12 Payilatju wangka jii kulirnuka kulilpayi yiyalkuraku, kaya martukajaluraya wululu wajalpayi jilanya, “Yiipi nyuntulu kurtingku, mayiti maaja maju nyinajaku, mirtaran maaja marlpa nyinaku, maaja majuku Tayipiriyajku. Mirta maaja-lampapula kujarra nyininpa Jiijajpakamu, paki, Tayipiriyajwiyaju.” \p \v 13-14 Jirntu kutuwartingka Payilatju wangka jii kulirnuka Jiijajpa katingu yapukutu, ka Payilatpa nyinapintiyurungka nyinangu, yapungka. Jiingka nyinapintiyurungka yapungka kuutpurlukalu murrarnilu-jananya nyinara wajalpayi. Martukajaluya yini jii wajalpayi, “Yapu pulatwan.” Yaramayik wangkawintiluya wajalpayi, “Kapaja.” Yungunpa turlku Pajuwupangka nyinakijaya Juwukaja, Payilatpa jii yapungka nyinatinguka-janampa wajarnu martukajaku, “Nyawaya! Ngaa-nyurrampa ngarinpa maaja maju, Juwukajaku.” \v 15 Martukajaluya wajarnu, “Pipurrulu wiltijula miturntala!” Payilatju-janampa wajarnu, “Ngaa-nyurrampa maaja maju, mirtarna wajalku wiltijura miturntankuraku.” Karaya yatily majukajalu wajarnu, “Maaja maju-lampa kuju nyininpa, Tayipiriyajpa.” \v 16 Ka-jananya Payilatju Jiijajpa yungu kurtingu, jantulwintikaja, katiraya wiltijunkura. Jantulwintikajaluya manuka katipayi. \s1 Jiijajpaya wartangka wiltijunu \p \v 17 Katingu manu yunguraya warta majuwarta, Jiijajpaya wiltijunkuraku, kayila Jiijajju katipayi yapukarti. Martukajaluya yininga jii yapunga wajalpayi, “Kata tarrka”, Yaramayik wangkawintiluya wajalpayi, “Kulkuja.” \v 18 Yapu jiingkaya Jiijajpa niilamunuka warta majuwarta yikijunu, Jiijajkurlu. Jiijajpa jii wartangka wiltingarapayi. Martu kujarra kujupaya-pulanya jiingka wiltijunu, kujupa jungakarti, kujupa jampukartilupula wiltingarapayi, Jiijajpa kutungka. \v 19-20 Payilatju julyju wajarnulu palumili warrkamupurlukangka, jilanya wakalkuraku Yaramayik wangka. Yini ngaalpa wakarnu, “Jiijajpa ngaanga Najarijmartaji, maaja maju-janampa Juwukajaku.” Palujanu kaninyjarrawana wangka palu wakarnu Laatin wangka, palujanu kaninyjarrawana wangka palu wakarnu Kiriki wangka. Ka yungu-jananya wangkawinti katiraluya Jiijajwarti wartangka pungkula murrujunkura. Martu yarnngaluya wangka palunyanga riitamunu, jumaji jiinya wiltingarangu ngamu Jarujalumwarti. \v 21 Yatily majukajaluya nyanguka wajarnuraya Payilatku, “Pakiwanan wakarnu, ‘Jiijajpa Juwukajaku maaja maju.’ Jilanyan wakalngara, ‘Jiijajju ngaalu pakiwanalu wajarnu jilanya “Ngayurna-janampa Juwukajaku maaja maju.” ’” \p \v 22 Payilatju-janampa wajarnu, “Nyamu, juninparna. Wangka jii wulu ngaraku.” \v 23 Jiijajpaya wiltijunkukijalu kulujuraya tikamaturnu, karaya kujupaku junu, karaya kujupaku junu, kaya manu kujupakuraya junu, puu wulikajalu-ngkuya katamatunuka junu. Jiijajmili kuurtuya jaalpuya junu, yalyjirrjuya julyju palyarnu kuju, mirta kulujuya karlkijanu palyarnu. \v 24 Kuurtuya jii nyanguka jaalpu junu ka-ngkuya wajarnu, “Mirtala yaarrpungku-langku yungku, ngarlpurrikukala kujulu manku.” Mamamili wangka julyjujanu yiltarringu, jilanya ngarrinpa, \mi “Ngayumili kulujuya katamatulmalpa, palujanuya ngarlpurrimalpa ngayumili kuurtu kujulu mankuraku.” \m Jilanya-ngkuya parangkupayi jantulwintikajalu. \p \v 25 Jampa Jiijajpa wartangka wiltingarapayi, palumili yipi kujarrapula ngamu yikipayi, wanti kujupa kujarralurrju, Miiri nyupara Kuliyapkukamu Miiri Makatalamartaji. \v 26 Ngayurna Jaanpa yitingkalu ngarapayi, Jiijajmili yipingka. Jiijajju-linyaju nyanguka kara wajarnu, palumili yipiku, “Jiinya nyuntumili kajayuru ngarinpa.” \v 27 Kaju ngayuku wajarnu, “Jiinya nyuntumili yipiyuru ngarinpa.” Karna ngayulu kulirnuka Jiijajmili yipi ngampurrju kanyilpayi, ngayumili ngurrangka. \s1 Jiijajpa miturringu \p \v 28 Palujanu Jiijajju nintilu kulirnu, “Ngayulurna Mamamili warrkamu ngapirnu wiyamarnu.” Palujanu wajarnu, “Ngayurna marrkurrinpa.” Jilanya Mamamili wangka julyjujanu yiltarringu. Julyju jilanya wakarnu, “Martu palulu wajalku, ‘Ngayurna marrkurrinpa.’” \v 29 Jiingka wirni ngarripayi, wayinu putakurlu. Jantulwintilu warta warlpukurrungka kuluju karrpirnu ka wayinja tupurljunukalu yitijunu, Jiijajju jikilkura. \v 30 Jiijajju wartajanu jikirnuka, wajarnu-janampa, “Mamamili warrkamurna nyamu ngapirnu.”, kayila miturringu. \p \v 31 Yungunpa Jarriti ngarakija, Juwukajaluraya maajakajalu jilanya kulirnu, “Luwu-lampa ngarinpa mirta mitu wiltingaraku Jarritingka kuwarringka, palunyangkala-jananya kuwarri juntakamu tarrka kaarlpungkura, pipurruya miturrira.” Kulirnukaya yanuraya japirnu Payilatpa, “Kajilaju-jananya yanku tarrkakamu junta warlangku?, kalaju-jananya manku tipujunku, Jarritingkamarra.” Yuujunu-janampa. \v 32 Palujanu yanuya-jananya jantulwintikaja, kaya kuju tarrkakamu junta kaarlpungu, kaya kujupa jilanyarnu, \v 33 kaya Jiijajpanga junu, jumaji julyju miturringu. \v 34 Ka jantulwinti kujupalu Jiijajpa wakarnu kultunyuku, karuwintilu, kayilalu kalyukamu, miji yintingu. \v 35 Jilanyarna ngayulu Jaanju nyangu, karna-nyurranya jakurljuninpa, kulilkuranyurra wululu, Jiijajpa yilta Mamamili. \v 36 Jilanyangulyu Jiijajpaya junu, tarrka kaarlpungkuparnilu. Mamamili wangka jilanya ngarrinpa, kayila yiltarringu. Julyju jilanya wakarnu Mamamili wangka, “Palunyangkaya martu mirta tarrka kaarlpungku.” \v 37 Mamamili wangka kujupa jilanya ngarrinpa, “Martukajaluya nyaku martu palunya, wakanyjajanu.” \s1 Mituya ngarrijunu pirnkingka \p \v 38-39 Palunyajanu Juujapju Yaramajiyamartajilu yanura japirnu, Payilatpa, Jiijajpa wartajanu tipujunkura, ka katira pirnkingka junkura. Payilatpara yuujunu. Juujappa jii Jiijajmili walyja nyinapayi, mirta-jananya martu kujupakajangka wajalpayi. Ngurlurripayi-janampalura Juwukajaku maajakajaku. Juujappalu jii yanu kujungkarringu Nikatimajja. Nikatimajpa jiilu julyju yanu mungajarra Jiijajkarti wangkakuralu. Nikatimajju manu jinyji parnti kunyjunyuwinti, jinyji jii yapipala pulawu payiki yupalyuru. \v 40 Yanupula Jiijajpa tipujunu, kapula pantijiwintilu karrpirnu jinyji palunyawintilu. Jilanyankupayiya Juwumili luwungka. \v 41 Jiijajpa miturringu, jiingka kinti kaatanmayangka yikipayi, mitumili pirnki. Julyjuya pirnki jii jawarnu junu, mirta mitu kujupa ngarripayi. \v 42 Kulirnupula pipurrulu katirapula ngarrijunkura, Jarritingkamarra, palujanupula kinti pirnkingka jiingka ngarrijunu, Jiijajpa mitu. \c 20 \s1 Pirnki wupunpaya nyangu \p \v 1 Jampa yaarlipalarringu kurnpungka Jaantingka Miiri Makatalamartaji yanu jii pirnkikarti. Jiingka pirnkingkangaluya julyju yapu majuwarta ruulamunu jatamapunu. Yanu Miirilu jiilu nyangu pirnkinga wupunpa. \v 2 Ka marlaku pinirringu, wajalkura-linyaju Jiijajmili wangka-ninti kujarrangka, ngayungkakamu Piijangka, “Maaja-lampaya manu kangu pirnkijanu. Katinguya wanyjangka ngarrijunu?” \p \v 3 Kulirnukaliju walarringu pinirringu Piijakamu. \v 4 Ngayurna pinirringu kurranyirringu pirnkingka Piijangkamarrarnalura. \v 5 Pupatingukarna nyangu pantijiwiyaju ngarripayi, mirtarna pirnkingka jarrpangu. \v 6 Piija yanurni pipurru pirnkingka jarrpangu, ka nyangu pantiji, \v 7 katawanaya karrpinyjajanulurrju ngarripayi. Katawanajanunga pantijinga jaalpu ngarripayi. \v 8 Karna ngayulu Jaanju jarrpangu nyangu, karna kulirnu, “Yilta Miirimili wangka kunyjunyu, mirta ngarrinpa ngaangka.” \v 9 Palu tayimulaju Jiijajmili wangka-nintikajalu mirta kulilpayi, Jiijajpa wankarrira. Mamamili wangka julyjujanu ngarripayi Kurayijpa wankarrira, mitujanu. Mirtalaju wangka jiiwana kulilpayi. \v 10 Palujanuliju marlaku yanu ngurrakarti. \s1 Jiijajpalu Miiringka yutirringu \p \v 11 Miiringa wulu yikira yulapayi, pirnkingka, kayila pupangu pirnkingka nyakukija. \v 12 Ka-pulanya nyangu kujarra Mamamili wikarru kujarra, kuluju wayitwanwinti, kuju nyinapayi katawarti, kujupa nyinapayi jinawarti, Jiijajpa ngarrinyjajanungka. \v 13 Japirnurapula, “Wanti. Nganakuran yulinpa?” Wajarnu-pulampa, “Karlkiluya manu kangu ngayumili maaja. Wanyjangkaya ngarrijunu?” \p \v 14 Kayila pijurringu nyangu martu yikipayi, mirta kulirnu jiinya Jiijajpa. Jiijajjura japirnu, \v 15 “Wanti. Nganakuran yulinpa? Nganakuran ngurrirninpa?” Miirilu kaatanmayapurluka kararnu, kara japirnu, “Yiipin nyuntulu manu kangu, wajalarni!, wanyjangkan ngarrijunu, kayilarna ngayulu yanku manku.” \v 16 Jiijajjura wajarnu, “Miiri.” Kayila Miirilu pijurringuka wajarnu Yaramayik wangkawintilu, “Rapuna.” Jilanya wajarnu, “Nintipuka.” \p \v 17 Ka Jiijajjura marrkurnu, “Mirtarni yampula!, ngayurnalu kuwarri Mamakarti yaninpa. Yarra-jananya ngayumili walyjakajangka jakurljula jilanya!, ‘Ngayurnalu kuwarri Mamakarti yaninpa, maaja majukarti. Palunyalurrju-janampa Mama ngarnawarrapurluka nyininpa, maaja maju.’” \v 18 Ka-jananya Miirilu yanu jakurljunu, Jiijajmili wangka-nintikajangka, “Jiijajparna kuwarri nyangu.” Ka-jananya jakurljunu wangka Jiijajmili. \s1 Jiijajpa-jananya yutirringu wangka-nintikajangka \p \v 19 Jantayi mungajarra Jiijajmilikajaya wangka-nintikaja mayangka kaninyjarra nyinapayi. Tuukamu wintakajaya wiltulu jatamapurnu, kaya kaninyjarra ngurlu nyinapayi, Juwumili maajakajangkamarra. Jiijajpa yanurni yuti-jananya ngarapayi, ka-janampa wajarnu, “Kunyjunyuya nyinama!, murlpirrpaya nyinama!” \v 20 Karaya nyanguka Jiijajku pukurlarringu. Ka-jananya mara nintirnu, ka kultu karujanu nintirnu. \v 21 Yarrarnu-janampa wajarnu, “Kunyjunyuya nyinama!, murlpirrpaya nyinama! Mama ngarnawarrapurlukalurni ngayu kurtingu warrkamurnara ngapilkura, palunyangkarna-nyurranya ngayulu nyuntunpa kurtingkuni warrkamujunyurra ngapilkuraku.” \v 22 Ka-jananya puyurnu wajarnu-janampa, “Mamamili Kuurti-nyurranya jarrpinpa. \v 23 Yanku-jananyanyurra martu kujupa martu kujupangka wajalku, walykukaja wirrupungkura, ka-janampalura Mamalu manku walykukaja wirrupungku. Yiipinyurra mirta jilanya wajalku, mirta-janampalura Mamalu walykukaja manku wirrupungku.” \s1 Jiijajpalu wangkangu Tamajja \p \v 24 Jampa Jiijajpa-jananya yutirringu, palumili wangka nintikajangka mayangka, Tamajpa mirta nyinapayi jiingka. Tamajpa jii Jiijajmili wangka-ninti. Tamajpangaya jiinya yini kujupa wajalpayi, “Tuwinpa”. \v 25 Jiijajmili walyjakajalu Tamajpa nyangukaluya jakurljunu, “Maaja palulaju Jiijajpa kuwarri nyangu.” Tamajju paki kararnuka-janampa wajarnu, “Mirta wankarringu, paki. Jamparna Jiijajpa yuti nyaku, karna mara niiljanu pampulku, karna kultu karujanu pampulku, palunyajanuyilarna kulilku.” \p \v 26 Palujanu wiiki kujupangkaya Jiijajmilikaja wangka-nintikaja mayangka kaninyjarra nyinapayi, Tamajpalurrju. Tuukamu wintakajaya wiltulu jatamapurnu. Ka Jiijajpa-jananya yutirringu ka-janampa wajarnu, “Kunyjunyuya nyinama!, murlpirrpaya nyinama!” \v 27 Tamajkura jilanya wajarnu, “Mararni pampula!, karni kultu pampula! Ngayu wanka ngarinpa, paki karaljakun.” \v 28 Tamajjura wajarnu, “Nyuntungajun ngayumili maaja maju ngarin, Mama ngarnawarrapurlukakamu.” \v 29 Jiijajjura wajarnu, “Ngayurnin nyangu karnin kulirnu, ngayurna wanka. Laltu kujupalurniya mirta ngayu nyaku, kulilkuwiyajurniya ngayurna Mamamili, kajuya pukurlarriku.” \p \v 30 Jiijajmili wangka-nintikajangka-jananya kurungka rawalu kujupa kujupa yalyjirrju nintilpayi, Jiijajju. Mirlimirli ngaangka mirta wangka wulikaja ngarrinpa, wangka karlkinpawiyaju. \v 31 Mirlimirli ngaangka yilta ngarrinpa riitamuranyurra kulilkura, Jiijajpa yilta Kurayijpa, Mamamili kaja nyininpa. Julyju-lampa jamartapungu Mamalu Jiijajpa kurtingkura. Jilanyalunyurra kulilkuka wulu wanka nyinaku. \c 21 \s1 Jiijajpa-jananya yutirringu wangka-nintikajangka japan wulikajangka \p \v 1 Palujanu Jiijajpa-lanyaju wituka yutirringu jilanya, palumili wangka-nintikajangka. Kalyungkalaju nyinapayi yini Tapiriyajja. \v 2 Jilanyalaju nyinapayi, Jayimun Piija, Tamajpa yini kujupa “Tuwinpa”, Najaniyalpa tawun Kayinamartaji. Tawun jiinya ngurra Kaliliyangka yikini. Ngayu kujarraliju kaja kujarra yirna Jipitikulijura jiingka nyinapayi, Jiijajmili wangka-ninti kujarralurrjupula. \v 3 Piijalu-lampaju wajarnu, “Yaninparna piijikajarna-jananya mankuraku.” Wajarnulajulu, “Kujungkala yankura.” Palunyajanulaju puutungka tatirnu, ka yanu kalyuwana. Wulululaju niitingkaja kalyungka wirrupungkupayi, mungajarra, mirtalaju piijkaja mankupayi. \v 4 Yungunarringu jirntu pakarnu, nyangulaju martu kalyungka yirriti ngarapayi. Mirtalaju Jiijajpa yintarnu, kujupa kukarnulaju. \v 5 Japirnu-lanyajura Jiijajju, “Warrinyjikajawu. piijikajanyurra maninpawu?” Wajarnulaju, “Paki.” \v 6 Wajarnu-lampaju, “Kujupakartiya wirrupuwa jiikaja niitingkaja!, palunyajanunyurra piijkaja manku.” Wirrupungukalaju purtu yilalpayi, piijikajawinti yarnngawinti. \p \v 7 Karna ngayulu yintarnukarnara wajarnu Piijaku, “Jii-lampa maaja ngarinpa.” Piijalurni wangka kulirnu kuurtu walyja manukalu jarrpangu, ka pipurru kalyukutu tiputingu, kalyuwanalu yankupayi Jiijajkarti. \v 8 Puutuyila parnangka kinti yikipayi. Karlki kujupalulaju puutu parnakarti katingu, jiilaju niitingpa yilalpayi kalyuwana parnakarti. \v 9 Puutjanulaju tiputinguka nyangu waru kampapayi. Piijikajaya warungka kampapayi, mayilurrju kinti ngarripayi. \v 10 Jiijajju-lampaju wajarnu, “Piijikajaya marra!, jiinyurra kuwarri manu.” \p \v 11 Piija yanu puutukarti, ka niitingpa yilarnu piijikajawinti, ka parnangka junu. Piijikaja jiingka yarnngaya ngarripayi, wan yantartan pipiti jurri wulikaja. Karlkinpaya piijikaja maju ngarripayi. Niiting jiinga mirta yaarryanu piijikajawinti. \v 12 Palunyajanu Jiijajju-lampaju wajarnu, “Yarrarniya ngalkurala!” Yarnngalulaju kulilpayi, “Yilta Jiijajpa ngaanya ngarin, maaja-lampa.”, mirta kujupa ngurrpa ngarangu. \v 13 Jiijajju piijikamu mirrkakaja-lampaju manu, ka katingu-lanyaju yungu kujunnguru kujunnguru. \v 14 Jilanyarna-nyurrampa wajarnu, Jiijajpa-langku wituka yutirringu, mitujanu wankarringuka. \s1 Jiijajpalu Piijangka wangkapayi \p \v 15 Mayikamu kukalaju ngalangu wiyarnu. Palujanu Jiijajjura japirnu, Jayimun Piijaku, “Piija, Jaanmili kaja. Nyuntujun pukurlarrira nyininpa, ngaakajangkamarra munkarra?” Piijalura wajarnu, “Yuu, maaja. Nyuntulun kulirninpa, ngayurnangku pukurlarrira nyininpa.” Jiijajjura wajarnu, “Ngayumili walyjakajan-jananya kanyinma!, jiipuyuru yangupalakajayuru.” \v 16 Jiijajjura wituka japirnu, “Piija, Jaanmili kaja! Nyuntujun pukurlarrira nyininpa?” Piijalura wajarnu, “Yuu, maaja. Nyuntulun kulirninpa, ngayurnangku pukurlarrira nyininpa.” Jiijajjura wajarnu, “Ngayumili walyjakajan-jananya kanyinma!, jiipuyuru.” \v 17 Jiijajjura wituka japirnu, “Piija, Jaanmili kaja! Nyuntujun pukurlarrira nyininpa?” Piija kujilarringu, jumaji yupal tayimura Jiijajjura wangka palunya japirnu. Piijalura wajarnu, “Yuu, maaja. Nyuntu-lampajun nintipuka. Nyuntulun kulirninpa, ngayurnangku pukurlarrira nyininpa.” Jiijajjura wajarnu, “Ngayumili walyjakajan-jananya kanyinma!, jiipuyuru. \v 18 Yiltalurnanta wajarninpa. Nyuntun yangupala nyinapayi, walyjalun kuliraka ngurra kujupakarti yankupayi. Jampan ngulampa nyuntu jirlpirriku, kayila martu kujupalunta mara karrpilkuka, winilku katiku ngurra kujupakutu, ngurra palunyakuran parlanypa nyinaku.” \v 19 Jilanyalu Jiijajju Piija wajarnu, yarnngalula kulilkura, “Piija mirta walyja miturringu, kujupalu katingu miturntarnu. Palunyangka martu laltuluya marninypungkupayi Mama, jumaji Piija junga nyinapayi, Mamaku.” Jiijajjura wajarnu Piija, “Nyamu. Ngayukuju wulu junga nyinama!” \s1 Piijalura japirnu Jaanku \p \v 20 Piijalu pijurringurni nyangu ngayu Jaanpa. Ngayunpalajulu julyju Jiijajja nyinapayi, kujungkalulaju mayi ngalkupayi. Ngayurnalu ngamu yitingka nyinapayi, Jiijajparnara japirnu, “Maaja! Nganalunta wajalku yungku?, walykukajaku.” \v 21 Piijalurni nyangu, kara Jiijajpa japirnu, “Maaja! Martu jii wanyjalarriku?” \v 22 Jiijajjura wajarnu, “Mayitirna ngayulu kulirninpa, mayiti wulu wanka nyinaku, ngayurna marlakurrinyjakutuwiyaju. Mirtan nyuntu ngunjularrira, ngayuluwiyajurnangku kulilkura. Nyuntuju wulu junga nyinama!” \p \v 23 Palunyajanu-ngkuya Jiijajmili walyjakajalu wajalpayi, “Yilta, mirta Jaanpa miturriku.” Wiyawanaluya kulilpayi. Jiijajjurni mirta ngayurni wajarnu, miturriraku, jilanyawiyaju wajarnu, “Mayitirna ngayulu kulirninpa, mayiti wulu wanka nyinaku, ngayurna marlakurrinyjakutuwiyaju. Mirtan nyuntu ngunjularrira, ngayuluwiyajurnangku kulilkura.” \v 24 Ngayulurna Jaanju wangka yilta ngaa wakarni, kulilkuranyurra. Ngayumili wangka ngaa yilta ngarrini, martu yarnngaluya jilanya kulirni. \s1 Nyamu \p \v 25 Julyju, jampa Jiijajpa parnangka nyinapayi. Jiijajju wululu-jananya martukaja wankalpayi, yalyjirrju-janampalura walykukaja mankura wirrupungkupayi. Wululu-janampalura yalyjirrju kujupa kujupa ngapilpayi. Mirta jilanya wulikaja ngaangka mirlimirlingka ngarrini. Yiipirna ngayulu wulikaja mirlimirlingka palu wangkakaja wakalngara, jii mirlimirlinga yarnnga ngarringara.