\id ACT Martu Wangka Mini Bible 2010 reprint with revisions \h Parraya Wajalpayi \toc1 Parraya Wajalpayi, Jiijajmili Wangka \toc2 Parraya Wajalpayi \mt1 Parraya Wajalpayi, Jiijajmili Wangka \c 1 \p \v 1 Jiyupulajalurni kulila! Julyjurnangku wakarnu mirlimirlingka, Jiijajju-jananya wajarnu, kayila-jananya parra wankalpayi. \v 2 Mirlimirlingka jiingka jilanyarna junu, Jiijajju-jananya nintilpayi martukaja. Palunyangka-jananya kanalpayi martu kujupakaja. Palunyajanu Jiijajpa marlaku yanu ngarnawarra. Palunyangka kurranyu Jiijajju-jananya wajarnu yiyarnu palunyamilipurlukakaja, wangka-nintikaja, parraya wajalkuranpa, ngurrapartu ngurrapartu. Jiijajpa-jananya ngarnkakutu marlaku yankukijalu nintirnu, palumili warrkamu jungaluya palyalkuraku. \v 3 Jiijajpa mitujanu wankarringu. Jiikajangka-jananya yutirringama, palunyamili wangka-nintikajangka. Laltu tayimu-jananya yutirrima wirlarra kujungka. Jiijajpaya nyakupayi rawalu yuti. Nyanguya kulirnuya, “Yilta wanka yutirringu, Jiijajpa.” \p Jiijajju-jananya nintilpayi yutirringuka, “Yilta Mamalu-nyurranya ngampurrju kanyilku, palumili walyjakaja wulikaja.” \v 4 Jiijajmili wangka-nintikajaya nyinapayi. Jiijajpa-jananya pakarnu ka-janampa wangkangu, “Mirtanyurra yarra!, majalaya ngaangka, Jarujalumja! Mamalu-nyurrampa yiyalku palunyamili Kuurti, jarrpaku-nyurranya kurrurnja, panyanyjunyurra nyinara. Mamalu-nyurranya Kuurti jarrpajunku, ngarnawarrapurlukalu. Jarrpajunkukija jamartapungu julyju. \v 5 Palunyayuru julyju Jaanju-jananya jarrpajunkupayi kalyungka. Ngaa-nyurranya Kuurti jarrpajunku, Mamalu.” \s1 Jiijajpa yanu ngarnawarra \p \v 6 Jiijajju-jananya julyju martukaja wajarnu yiyarnu, palumili wangka-nintikaja. Yanu-jananyaya nintilpayi ngurra kujupakarti, kujupakarti. Palujanuya palumili wangka-nintikajaya kujungkarringu, Jiijajja. Jiijajpaya japirnu martulu jiikajalu, “Kuwarri-lampajukun yarnngaku maajarriku?, Juwukajaku?” \v 7 Jiijajju-janampa wajarnu, “Yiltarna maaja nyinaku, ngula. Tayimkulara nyaangulaku ngurrpa, Mamawiyajura kuju ninti. Yiltampa-lampa wajarnu Mamalunga. Jilanyaya kulila! \v 8 Mamamili Kurrurnpa-nyurranya jarrpaku, kayila nyinakunyurra punparrpa. Palunyajanunyurra ngayumili wangka jakurljanu wajalku, ngayujanu. Ngurra kujupa kujupa parlparrijanunyurra parra wajalmalpa, ngurra Juutiyawana, ngurra Jamiriyawana, tawunu Jarujalumuwanalurrju. Parra-jananyanyurra wajalmalpa parlparriwana yapurrapurluka, kayilipurluka, kakarrapurluka, yulparipurluka.” \p \v 9 Palujanu Jiijajpa ngarnkakutu ngurrakarti yanu. Yirra nyangamaluya ngarnawarra Jiijajja. Yanu yurnturrpuru kayila wiyarringu. Mamalu katingu palumili ngurrakarti. \v 10 Yirra nyakupayiluya palunyangka, kayilapula yutirringu puntu kujarra, Mamamili kulujpa mirtamirtawinti, parnangka. \v 11 Wajarnu-janampapula, “Kulilaya Kaliliyamartajilu! Wiyanyurra parra ngarama! Jiinga wiya wulu yankuni. Ngulampa, parra ngaraku marlakurriku yankurni. Jiinga yanu yurnturrpuru, kayila marlakurriku yurnturrpuru.” \s1 Majayajpaya junu marlakarti \p \v 12 Ngurra jiingkaya Jiijajmili wangka-nintikaja ngarangu purlingka, Yalipajja. Kumuya marlaku yanu Jarujalumkarti. Purli Yalipajpanga Jarujalumja kinti ngarangu. \v 13 Yanuya jarrpakatingu kaninyjarra mayangka, palunyangka. Ngarnawarraya tatirnu, kayilaya nyinapayi. Puntukajaya nyinapayi wangkakarra, Piija, Jaanpa, Jayimijpa, Yanturu, Pilapu, Tamajpa, Pajalamu, Maajurru, Jayimij kujupa jirlpi Yalpiyajku kaja. Jayimunjiluta, Juutajpa, palunya jirlpi Jayimijku kaja. \v 14 Kumuluraya nyinapayi Mamakuraya wangkapayi, ngarnawarrapurlukakuraya. Tujukamuluraya nyinapayi, wangkapayi, Miiri, yipira Jiijajku, tujulurrju. Kumuraya nyinapayi Jiijajku marlangulurrju. Jilanyaya kumurripayi wulu. \p \v 15 Palunyajanuya kujungka wiikingkaya kujungkarringu laltukuyarra, wan yantarta an tuwinti, Jiijajmili walyjakaja. Piijalu-janampa wangkapayi. \v 16 “Walyjakajaluya kulila! Julyju Mamakurnulu Kuurtilu wangkangulu Tayipitja. Tayipitju kulirnu mirlimirlingka wakarnu jilanya, ‘Juutajpa ngula nyinaku warrinyji miturriku. Palunya miturringu. Wiya martu kujupa nyinaku ngurra jiingka. Palunyamili warrkamu kujupalu manku.’ Palunyajanu yilta miturringu kuwarri. Juutajju-jananya yanu wajarnu maajakajangka ngalulkurakuya Jiijajpa, jantulwintilu. \v 17 Jiijajmili julyju wangka-ninti Juutajpa nyinapayi, kumula Mamakurnu nyininpa.” \v 18 Ngayulurna-nyurrampa Luukju wajarninpa. “Jiikajaluraya maajakajalu maniraya yungu, Juutajju wajanyjanju. Mani jiiwintilu kayila yanu payamunu parna. Parna jiingka miturringu ngarntawinti. Nyuru nyinangu raparrkurringu. \v 19 Jarujalumumartajiluya jilanya kulirnu wangka walyja wajalpayi, ‘Yakaltama’ Ngayunjula jilanya wajalpayi, ‘Parna jiinya puta, mijikurlu.’ \p \v 20 Mamakurnu wangka ngarrinpa, Tayipitju wakarnu julyju jilanya, ‘Palunya miturringu. Wiya martu kujupa nyinaku ngurra jiingka.’ Jirlpi Tayipitju yarrarnu wajarnu, ‘Palunyamili warrkamu kujupalu manku.’” \v 21-22 Piijalu-janampa yarrarnu wajarnu, “Palunyajanu martu kujupala manku, kumula warrkamurriku. Jiijajmili kumula wangka parra wajalku. Jilanyalurrjula parra wajalku Jiijajpa miturringu, kana pakarnu. Purrkalula manku, martu kujupa. Jilanyaya kulila!, martu mankukijalu. Jiijajpawana julyju parra yankupayi, martu palunya. Jaanju-jananya kalyungka tupulyjulpayi martukaja. Palunyangkala kumu parra yankupayi, martu palunya. Jiijajpa yanu ngarnkakutu kumulula yirra nyakupayi, martu palunyalu. Martula jiiyuru manku. Martulula kumulula parra wajanmalpa, Jiijajmili wangka.” \p \v 23 Miitingjaya wangkangu, kayila kujarra martu manu. Jii martu kujarra Juujappa kayila Majayajpa. Martu jii yini yupalwinti, Juujappa, Pajapajpa, Jajajjpa. \v 24-25 Martu kuju junkukijaluya Mama ngarnawarrapurluka japirnu nintilkuraku. Jilanyaluraya Mama japirnu, “Maaja! Nyuntu-janampan yarnngaku nintipuka. Nyuntulu kulini martukaja wanyjalarrikijalu. Wanyjalpan kulini nyuntulu? Nganalaju junku? Nintila-lanyaju! Nganalu Juutajku warrkamu manku? Nyuntumili warrkamu junu yanu, kayila palya yanu warukarti.” \v 26 Purliya marraka ngarlpurrima, kayila Majayajpa winarringu. Jiijajmili martukaja kumurringu Majayajpa, kayila jii martukaja tuwalparringu. \c 2 \s1 Mamamili-jananya Kuurti jarrpangu \p \v 1 Juwukajaya wantapuru kujungkarripayiya, Pintikajja nyinaraku. Palunyangkaluya kujungkarripayi mayi ngalkura, Mamaya marninypungkuraku. Jilanyaya kujungkarripayi wantapurukamu wantapuru, wulu. Pintikajjaya kujungkarrira nyinapayi. Palunyangkaya Jiijajmili walyjakajaya mayangka nyinapayi. \v 2 Palunyangkaya ngarnkajanu kulirnu wangalyuru, maya jiiwana wiltu wangkangu. \v 3 Waruyuru-jananya yutirringu wulikajangka, katawana. Waru jangiyuru-jananya tilingarangu. \v 4 Palunyangkaya wangka kujupa kujupaya wangkapayi. Martu kuju wangkapayi, kujupa. Martu kujupa wangkapayi kujupa. Jilanyaya wangkapayi Mamaku Kuurti-jananya jarrpanyjangka. Kuurtilu-jananya Mamamililu nintirnu, wangkaraku. \p \v 5 Palunyangkaya nyinapayi Jarujalumja Juwukaja, Mamamili walyjakaja. Jiikajaya ngurra kujupajanu, ngurra kujupajanu yankuraluya kujungkarripayi, Jarujalumja. \v 6-8 Ngarnkajanuya laltulu kulilpayi wangalyuru, kaya kujungkarripayi, laltukuyarra. Wangka walyjaya kulira pukurlarripayi Jiijajmili walyjakajaluya wangkanyjan. Jiikajaluya Juwukajalu kulirnu, “Ngayunkurnu-lampaya wangka walyja wangkani.” Parna kujupajanuya-jananya kulirnuka kuru pakarnu. \p Wajalpayi-ngkuya, “Ngayunkurnu-lampaya wangka yilta wangkani. Ngaakajaya Kaliliyamartaji murrarni wangka kujupa wangkani. Yaalula-jananya kulirnin ngayunmili wangka wangkanyjanpaya? \v 9 Ngayunpala wangka kujupakurlu kujupakurlu, ngurra yarnngajanula. Ngurra jilanyajanu, Pajiya, Mitija, Yilumaja, Mijuputamiya, Juutiya, Kapatujiya, Puntuja, Yayija. \v 10-11 Ngurra jiijanulurrju Purijiya, Pampiliya, Yijipi, Ruuman, Kuuriti, Yarapiya. Karlkinpaya Lipiyamartaji. Jii Lipiya parna Jariningka ngamu nyininpa. Yarnngalula wangka walyja kulini, Juwukajalukamu, Juwuparnilu. Karlkinpaya Juwuparni Mamaku walyjakaja nyininpa.” \p Yarrarnu-ngkuya wajalpayi, “Nintirninpa-lanyaya Mamaku ngarnawarrapurlukaku. Palunya-lampa maju nyinin, ngampurrju-lanya kanyirnin.” \v 12 Palunyangkaraya purtu kulilpayi, “Yaalujanuya wangka kujupa kujupa wangkin?” \v 13 Karlkiluya-jananya nganarnpungu, Jiijajmili walyjakaja. Jilanyaya wajarnu, “Ngaakajaya wama jikinyjajanu wangka kujupa kujupa wangkin.” \s1 Piijalu-jananya nintirnu \p \v 14 Jiijajmili jakurlpurlukakajaya, palumpa wangka-nintikaja kujungka yikipayi. Piijalu-jananya martukajangka wiltulu wajarnu, “Kulilaya Juwukajalu, ngaamartajilulurrju! Yakaluya kulila! \v 15 Mirtalaju ngayun wama jikinyjajanu wangkin, ngaangalaju yaarlipala pakarnu wangkinpa. Jikiraya rukawiyaju turangkarrinpa. \v 16 Jilanya julyju wajarnu Jawulju Mamamili wangka jakurlpurlukalu. \mi \v 17 ‘Mamalurna-jananya ngarnawarrapurlukalu ngula jilanyangku. Ngayulurna-jananya ngayumili Kuurti jarrpajunku, martu yarnngangka. Nyuntunmili kajalukamu yurntaltu parra-jananyaya wajalmalpa, ngayumili wangka. Nyuntunmili yirnalukamu warrinyjilurniya kapukurrilmal. \mi \v 18 ‘Karlki kujupangkarna-jananya warrkamupurlukangka ngayumili Kuurti jarrpajunku, yirnakajangka, wantikajangkalurrju. Kaya jiikajalu wajalmal ngayumili wangka. \v 19 Ngarnkawanarna yalyjirrju kujupa kujupa palyalku. Parnawanalurrjurna kujupa kujupa palyalku. Jurta-ngkuya pungkumal parnanga mijimijirriku. Parnawana warulurrju kamparra wanalmal. Puyulurrju pakara wanalmal. Jiiyuruya martukajalu nyakula ngurlurrimalpa. Wajalmalpa-ngkuya, “Mama ngarnawarrapurluka maparn yiltaminyirri.” \v 20 Palu tayimu jirntu mungarriku, ka wirlarra mijimijirriku. Palunyajanu-jananya wumulkuka kuru wajalku, Mama ngarnawarrapurlukalu, martu wulikajangka. \v 21 Palunyangkayila martukajaluraya japinmalpa wankaya nyinakijalu, Mamalu-jananya wankalku’ Wangka jilanya Jawulju-jananya julyju wajarnu.’” \p \v 22 Piijalu-jananya yarrarnu wajarnu, “Yijurilkurnu marlajanukajalula kulila! Mamalu-lanya nintinma Jiijajpa Najarajamartaji, maparn maju. Palunyajanu Jiijajju kujupa kujupa-lanyangku nintilpayi, Mamamililurrju-lanya wangka yalyjirrju nintilpayi. Jiijajpanga maparnkurlu, Mamamili nyakupayinyurra. Nintilunyurra kulirni. \v 23 Julyju Mamalu kulirnuka, ka yiyarnu Jiijajpa kanyurra pungkura miturntankuraku. Jilanya julyju kulirnu Jiijajpanyurra mankura-jananyanyurra yungku, walykukaja kaya katira wiltijunku, kayila miturntanku. Yiltaya Jiijajpa ngaangka miturntanu. \v 24 Palunyajanuyila Mamalu Jiijajpanga mitujanu wankarnuka manu ngarajunu. Jiijajpanga maaja maju yarnngaku-lampa mirta mitu wulu ngarringu, paki. \v 25 Yirna Tayipitju julyju wakarnu Kurayijpanga ngulampanga yutirriku. \p “Jilanyara wakarnu, \mi ‘Ngayulurna kulirni maaja majurni nyininpa, ngampurrjurni kanyirni. Mirtarna-janampa ngurlurriku martu karlkiku, jurtapayiku. Maajalurni palunyalu ngampurrju kanyirni. \v 26 Palunya wuluyilarna marninypungkula nyinin, pukurlju. Kulirninparna ngulampangarna miturrikuka, wankarrikuka wanka nyinamal. \v 27 Mirtarni maajalu junku yanku, wulurna mitu ngarriku, yurnarriku. Wankalkurni ka ngampurrju kanyilku, nyuntumili warrkamupurluka kunyjunyu. \v 28 Nyuntulurnin nintirnuka miturrirarna wanka nyinamal. Palunyajanurna pukurlpa nyinaku, nyuntungkarnanta.’” \p \v 29 Piijalu-jananya yarrarnu nintilpayi, “Walyjakajalurniya kulila! Jungalurna-nyurranya wajarnin. Yirna Tayipitpa yilta miturringu. Palunyangkaya julyju tuunyjunu pirtingka, kaluya yapu ngarajunu. Kintilu yikini, nyakupayila. \v 30 Tayipit jii Mamamili wangka jakurlpurluka nyinapayi. Jilanyalu julyju jamartapungu, Mamalu, ‘Ngulampangarna nyuntumili marlajanu kujurna junku, ka-janampa maaja maju nyinaku, puntu yarnngaku.’” \v 31 Yarrarnu-jananya Piijalu wajalpayi, “Julyju Tayipitju kulirnu, ngulampanga Mamalu palyalku. Palunyajanu Kurayijpa mirlimirlingka wakarnu, ngulampanga mitujanu pakalku. Jilanya wakarnu, \mi ‘Mirta Mamalu junku yanku mitu ngarriku, yurnarriku.’ \m \v 32 Wangka palunyayuru yilta Mamalu wankarnu Jiijajpa, mitujanu. Kurululaju nyangu kalajura ninti nyinin. \v 33 Palunyangayila ngarnawarra ngarnkakutu yanu. Kalu Mamangka kujungka nyinin, maparn kujuwintipula nyininpa. Mamalura yungu palumili Kuurti. Yungkukijalura julyju jamartapungu. \p “Palunyajanuyila Jiijajju-lanyaju Kuurti jarrpajunkunyjangka, palunyangkayila kuwarrila murlpirrpa wangkinpa wangka kujupa kujupa. Mamamili wangkanyurra palya kulirni. \v 34-35 Wangka kujupa Tayipitju wakarnu jilanya, \mi ‘Maaja majulu wajarnu ngayumili maaja, Kurayijpa kujungkapula nyinaraku. Ngayulurna-jananya marrkulku nyuntungkamarra, walykukajaluntaya pungkujaku. Palunyakajaku-janampan maaja nyinamal.’ \m Wangka jilanya Tayipitju wakarnu.” Piijalu-jananya wajalpayi, “Mirta Tayipitpa ngarnawarra yanu Mamangkalu maaja nyinin, kujupalu Kurayijpa nyinin.” \v 36 Piijalu-jananya martukajangka wajalpayi, “Juwu wulikajalunyurra kulilkura. Yilta Jiijaj palunya Kurayijpa maaja maju-lampa nyininpa. Jiijaj jiinyurra wiltijunu ka miturntanu. Maaja-lampa jilanya junu Mamalu ngarnawarrapurlukalu. Julyju-langku jamartapungu, junkura yankukijalu.” \v 37 Wangka jilanyaya kulirnuka wirla walykurringu, martukaja. \p Piijamapungka-jananyaya japirnu, Jiijajmili jakurlpurlukakajangka “Walyjakajalunyurra kulirni. Wanyjalmankulaju?” \v 38 Piijalu-janampa wajarnu, “Yiwarraya walykuwana jurra kayilaya jungaranyurra Jiijajku nyinama!, kujunguru kujunguru, palunyangka-nyurranyaya kalyungka jarrpajura. Jarrpajunkunyjangkayila Mamalu walyku manku wirrupungku. Kayila palunyamili Kuurti-nyurranya Mamamili jarrpajunku. \v 39 Jilanya-nyurranya julyju jamartapungu, Kuurti-nyurranya Mamalu ngarnawarrapurlukalu yungku-nyurranya, nyuntumili kajararrankamu yurntalrarran. Laltu kujupalurrju tiwaya nyinanyjan, Mamalu-jananya kujungkanku, ka-jananya palunyamili Kuurti jarrpajunku. Jilanya jarrpajunkukijalu julyju jamartapungu.” \p \v 40 Piijalu-jananya yarrarnu marrkulpayi. Wangka kujupa-jananya wajalpayi. Palujanu wangka jilanya wajalpayi, “Kuwarriya martukajaya puta nyinara wanarnin, ngulampanga-jananya Mamalu pungku. Jilanyangkamarraya walyku jurra!, karaya Mamaku junga nyinama!” \v 41 Yarnngakuyarraluya jii Piijakurnu wangka kulirnu, ka-jananyaya kalyungka jarrpajunkupayi. Yarnngakuyarraya Jiijajmili walyja kujungkarringu, jurri jawujun wulikaja. Laltu kujungkaya-jananya kujungkarringu, julyju Jiijajmilikajangka. \v 42 Palunyangkayilaya-jananya nyinara kulilpayi, Jiijajmili wangka-nintikajangka, Jiijajmili jakurlpurlukakajangka. Kujungkaluya mayi ngalkupayi. Kujungkaluya Mama marninypungkula kaya japirakaluya wangkapayi. \s1 Jiijajmiliya lalturringu \p \v 43 Mamalu-jananya Jiijajmili jakurlpurlukakaja nintirnu yalyjirrju kujupa kujupaya palyalkuranku. Martu laltuluya-jananya nyakulaka kuru pakalpayi. \v 44 Jii Jiijajmili walyjakajaya kujungka parra nyinapayi, Mama marninypungkulaka. Kujungkankuya ngaparrku yinyjanunga yungkupayi. \v 45 Jiijajmili walyjakajalungaya mayakamu parna, wartakajalurrju jalamunkurakaya mani mankupayi. Kaya-jananya martu karlki kujupa yungkupayi, Jiijajmili walyjakaja, mayiparniya nyinanyjan, kulujuparni. \v 46 Karrpu kujupa karrpu kujupaya kujungkarrira Juwumilingka jaaji majungka. Kaya marninypungkulaya kujungka mayinga ngalkupayi, maya walyjawana. Pukurljuya Mama nyinara marninypungkupayi. \v 47 Karlkiya-janampa Jarujalumumartaji kulirnuka pukurlarringu nyinapayi. Kulirakaya-jananya karrpuparaku karrpuparaku kujungkarripayi, puntu laltukuyarranga. Jilanyaya puntu laltukuyarra wankarringu, Jiijajmili walyjarringu. Mamalu jilanyarnu-jananya. \c 3 \s1 Yirna mukuntu wankarnu \p \v 1 Piijakamupula Jaan ruka yanu Jaajikarti, majukarti, Juwukurnukarti. Jiikartiya murrarni Juwukaja ruka yankupayi, Mamangka wangkaraku, ngarnawarrapurlukangka. \v 2 Jaajingka jiingka nyinapayi yirna mukuntu. Jiji juku nyinangu mukuntu majurringu. Jaajingka tuwungka nyinapayi. Tuwu jiiya wajalpayi, “Tuwu kunyjunyu.” Jiingkaya katira nyinajunkupayi palumili walyjakajalu, ngajilkuranpa-jananya, maniku. \v 3 Piijakamupula Jaan kurrungkukija jaajingka ngajirnu-pulanya, mukuntulu. \p \v 4-5 Piijalukamu Jaanjupula nyangu, kalu Piija wangkangu, “Nyawa-linyaju!” Nyangu-pulanya ka kulirnu, “Mayitpirnipula yungku?” \v 6 Piijalura wajarnu, “Maniparnirna jampingurnangku ngapilku. Jiijaj Kurayijju Najarijmartajilu martu wankani, maparn majulu, palunyangka pakala yarra!” \v 7 Piijalu manu mara ka ngarajunu. Kayila palyarringu ka ngarapayi. \v 8 Mukuntujanu pukurlarringu, ka parra wuurlkalpayi, jaajjaya jarrpangu, yupalpa. Yirna mukuntujanu wuurlkalpayi kaninyjarra, pukurlpa, ka marninypungkupayi Mama, ngarnawarrapurluka. \v 9-10 Nyanguya kuru pakarnu, purtuya kulirnu, “Yilta ngaa tuwungka nyinapayi, mukuntu.” \s1 Jaaji majungka-jananya Piijalu nintirnu \p \v 11 Mayangka yawujayiti yirnalu-pulanya mara ngalunma Piijakamu Jaan, puringka. Puri jiiya martukajalu wajalpayi, “Jalamanku ngurra.” Martukajaluya nyanguka pinirringuka kujungkarringu, martuya palunya nyakuraku. \v 12 Piijalu-jananya wajarnu, “Ngayumili martukajaluya kulila! Nganajanunyurra kuru pakarnu?, mirtanyurra kulinma jilanya! Ngayu kujarraluliju wankarnu ngaa mukuntu martu, yalyjirrju. Mirtanyurra kulinma! Mamakulijura junga nyinapayi, palunyangka ngaa wankarringu, paki. Jiijajkurnu maparnjuliju wankarnu. \p \v 13 “Jiijajpa Mamaku warrkamupurluka nyinani. Mamalu-lampa junu palunya maaja maju, ngayurtinku. Kulirninpanyurra Mamalu-jananya ngampurrju kanyilpayi julyju, Yipuram, Yajik, Jayikap. Mamalu palunyalu Jiijajpa yilta junu-lampa maaja maju. Nyuntunjunyurra manu katingu Jiijajpa, yungu-jananyanyurra maajakaja katiraya pungkuraku, mitu. Maajangka Payilatja Jiijajpa ngarapayi. Payilatju-nyurrampa wajarnu yiyalkijalu, kanyurra paki wajarnu. \v 14 Ngaanga Jiijajpanga ngurrpa mirta pungu junu martu. Wulu kunyjunyu nyinapayi, Mamaku junga. Martu kujupanyurra yiyalkura wajarnunyurra. Martu palunya puta, pungu junu martu kujupa. \p \v 15 “Payilatjanyurra Jiijajpa yarlpamulngara, jiilu martu juninpa wanka wulu nyinaranpa. Ngaampanyurra junu, jilanyanyurra wajarnu Jiijajpa miturrira. Palujanu Mamalu mitujanu wankarnu. Jiijajpa wankalaju nyangu kalaju-nyurranya wajarninpa. \v 16 Yirna ngaa junta kunyjunyurringu, Jiijajju maparnju palyamanu. Kunyjunyunyurra nyanginpa, palunyalu kulirnu Jiijajpa maparnwinti.” \p \v 17 Jilanya Piijalu-jananya nintilpayi. “Ngayumili martukajaluya kulila! Kulirninparna nyuntunjunyurra Jiijajpa miturntarnu kulilparnilu Mamamili. Nyuntunmili maajaluya mirta kulirnu. \v 18 Julyjuya Mamamili wangka jakurlpurlukalu wajalpayi, Kurayijpaya pungkuraku. Julyjuya wajaranpa, wangka palunya yiltarringu. \p \v 19 “Palunyajanu puta junkula Mamakuraya junga nyinama!, puta-nyurrampa wirrupungkuraku, murlpirrparanyurra nyinaku. \v 20 Palunyangka Mamalu marlaku yiyalku palumili-nyurrampa, Jiijajpa. Julyju jamartapungu Mamalu Kurayijpa marlaku yankurarni. \v 21 Mamamili ngurrangka Jiijajpa wulu nyinamalpa, Mamalu parnakamu palyamanku. Palu tayimu marlakurni yanku. Jilanya julyjuya wajarnu palumili wangka jakurlpurlukalu.” \p \v 22 Piijalu-jananya yarrarnu wajalpayi, martukajangka, “Yirna Muujajju-jananya julyju wajarnu, ‘Maajalu-nyurrampa ngarnawarrapurlukalu maaja kujupa kurtingku Mamamili wangka jakurlpurluka, nyuntumili ngurra walyjajanu. Ngayurni Muujajpa-nyurrampa kurtingu nintilkura. Ngayuyuru maaja kujupa-nyurrampa ngula kurtingku. Maaja palunya purinyjunyurra kulilkura! \v 23 Yiipinyurra maaja jii kulilku junku, Mamamili wangka jakurlpurluka, Mamalu-nyurranya mitu pungku wiyalku, mirtanyurra nyinaku Mamamili walyjakaja.’ \p \v 24 “Mamamili wangka jakurlpurlukaluya yarnngalu wajalpayi, julyjulu Kurayijparni yanku, yirna Jamiyuljulurrju. Karlkinjuya wajalpayi wangka jii marlalu. Jilanyaya wajalpayi kuwarri yiltarringu. \v 25 Julyju-jananya Mamalu jamartapungu, mitunyjanirrikaja kanyilkuraku. Jilanyayuruya wajalpayi Mamamili wangka jakurlpurlukakajalu. Nyininpanyurra marlajanukaja, mitunyjanirriku palunyakajaku. Nyuntunpalurrju-nyurranya kanyilku, julyju-jananya jamartapungu. Mamalu julyju wajarnu mitunyjarripurlukangka Yipuramja, ‘Nyuntumili marlajanu nyinaku. Palunyajanu yarnnga kujuparna-jananya kanyilku ngampurrju. Yarnngakuyarraya pukurlpa nyinaku, nyuntumili marlajanu.’” \v 26 Piijalu-jananya jilanya wajalpayi martukajangka, “Palunyajanu Mamalu-lampa palumili kaja kurtingu ngayunkarti Juwukajakarti kurranyulu, ngayunpala kulira pukurlarrira. Mamalu witulkijalu kulirnu Jiijajmili wangkanyurra kulilku, walykunyurra junkura kanyurra junga nyinara Mamaku.” \c 4 \s1 Kuutja-jananyapula Piijakamu Jaanpa wangkangu \p \v 1 Piijalukamu Jaanju martukaja-jananyapula nintijulpayi, karlkinpa-jananyaya yanu jarrpangu yatilykajakamu Jaajmili maajakaja, maaja kujupalurrju. Maaja jiilu-jananya kanyilpayi, jantulwintikaja. \v 2 Kulirnuka-pulampaya wirrilyirringu Piijakukamu Jaanku, jumajipula jilanya wajarnu, “Mamalu Jiijajpa wankarnu mitujanu, palunyajanu ngayunpalurrjula miturriraka wankarriku.” \v 3-4 Martu yarnngalu-pulanyaya wangka kulirnu, yiltaya Jiijajpa Mamakurnu kulirnu. “Jiijajkulara junga nyinara!” jilanyaya kulirnu Jiijajmili walyjakajalu. Kujungkarringu-jananyaya nyinapayi yarnnga kujupa, Jiijajmili walyjakajangka. Julyjuya Jiijajmili walyjakajarringu. Yarnngakuyarraya Jiijajmili walyja nyinapayi, payip jawujun, jiingka tawun Jarujalumja. \p Piijakamu Jaanpa-pulanyaya manu katingu jiilkarti, jiikajalu yatilykajalu, Jaajmili maajakajalu. Mungajarrapula nyinangu yungun pakarnu. \v 5-6 Ngurra jiingka Jarujalumungkaya yungunpa kujungkarringu, Juwuku-janampaya maajakaja, yirnakaja, Muujajmili wangkapurlukakajalurrju, martu kujupakajalurrju. Maaja yatily kujarrapula kujungkarringu, Yanajpakamu Kayapajpa. Walyja-pulampaya nyinangu, Jaan Yalikijantalurrju. \v 7 Kujarra-pulanyaya witurnu yiyarnu yankura-pulanya Piijakamu Jaan mankura katira. Katingu-pulanya ngarajunu miitingja. Maajalu-pulanya japirnu, “Wanyjalupulan mukuntu kunyjunyunu? Nganakurnu maparnwintilu?” \v 8 Mamamili Kurrurnpalu Piijangka jarrpangu. Mirta-janampa ngurlurringu murlpirrpa ngarangu. \p Piija Jilanya wangkangu, “Maajakajaluya kulila!, yirnakajalulurrju. \v 9 Japirnu-linyajuyan yirna mukuntu kunyjunyurrinyja. \v 10 Kulilkuranyurra Juwu yarnngalulurrju! Mukuntu ngaa kunyjunyu ngarinpa, Jiijajkurnu maparnjanu. Julyjunyurra wajarnu katira wiltijunkula miturntara, Jiijajpa Najarajamartaji. Jiijajpa mitujanu wankarnu Mamalu. \v 11 Julyju mitunyjarripurlukalu wakarnu wangka Mamamili, Jiijajpa maaja nyinamalpa. Jilanya wakarnu, \mi ‘Puntuparakuluya puri palyalku warta wiltu warta kujarrangka ngarnawarra ngarrijunku. Warta wiltu jiinyaya mankura wirrupungku puta karalku. Mamalu warta wiltu palunya manu palyarnu puri. Palunyangkala nyangu yakarringu, yalyjirrju warta palunya mankula ngarnawarra ngarrijunu. Ngurra palyayila ngarangu. Warta wiltu wululu yikiku. Jiijajpa paluyuru warta wiltuyuru wulu nyinaku, maaja maju-lampa.’” \p \v 12 Piijalu-jananya yarrarnu wajalpayi, “Jiijajjuwiyaju martuku puta maninpa, wirrupungkula kunyjunyuni. Kujupalu paki putajanu kunyjunyunku. Mirta Mamalu wajarnu kujupa puta mankuraku.” \v 13 Maajakajaluya purtu kulirnu, “Yaalupula nintipuka wangkinpa? Mamamili wangkapula murlpirrpa wangkin, nintipurlukapula. Mirtapula kuulja jarrpangu nintirringu.” Marlaluya kulirnu, “Jiijajju-pulanya nintirnu. Jiijajku walyjapula nyinapayi.” \v 14 Maajakajaluya purtu kulirnu japilkija, kaya yaka nyinama, jumaji mukuntuya nyangu, kunyjunyu ngarapayi. Kujungkaya ngarapayi Piijakamu Jaan ka mukuntuyila. \v 15 Palunyangka-jananyaya wajarnu mawu yankuraya yitiwana ngarakura, jumajiya wangka kuliljaku, Piijamapulu. \p Maajakajalu-ngkuya japirnu, \v 16 “Wanyjalmalkula-pulanya jii kujarra? Yarnngaya ninti, jii kujarralupula wankarnu jii mukuntujanu, maparnwintilu. Wiyala-jananya wajalku martukajangka jii kujarrapula puta. \v 17 Jiijajkurnu wangka martu karlkinjuya tiwajanuluya kuliljaku, wiyapula jii kujarralu parra wajalkura.” \v 18 Palunyajanu-pulanyaya katingu ngarajunu, maajakajangka. Wajarnu-pulanyaya, “Mirtapulan wangka katima, ka parra wajanma!, Jiijajkurnu wangka, laltungka.” \p \v 19 Piijalupula Jaanju wajarnu, “Ngananyurra kulirni, nyuntunju? Wanyjalpa Mama ngarnawarrapurluka pukurlarriku? Mayitpiliju nyuntumili wangkaliju kulira palyalku. Mayitpi jiiku pukurlarriku Mama? Mayitpiliju Mamamili wangka kulira palyalku. Mayitpi jiiku Mama pukurlarriku? Kuranjunyurra kulilkura. \v 20 Wiyaliju yaka nyinaku, jumaji nyanguliju Jiijajpa, palumili wangka murlpirrpa.” \v 21 Kulirnukaya wirrilyirringu ka-pulanyaya wajarnu, “Wiyanpula Jiijajmili wangka parra wajanmalpa, jurrapula!” Wajarnu-pulanyaya yiyarnu, purtuya kulirnuka, jiilja-pulanyaya jarrpajulkija, martuluya-jananya warrkiljaku. Martu laltuya jiiku mukuntujanuku pukurlarringu, kaya Mama ngarnawarrapurluka, marninypungu. \v 22 Yirna jii mukuntu nyinapayi puutiyi yiiya, rawa. \s1 Mamaraya japirnu, murlpirrpa nyinaraku \p \v 23 Piijakamu Jaanpapula palujanu pakarnu yanu. Yanupula Jiijajmili martukajangka wajarnu, maajakajalu-pulanyaya warrkirnu, mirtapula Jiijajmili wangka parra wajalkura. \v 24 Kulirnuya ngurlurringu kaya Mamangkaluya wangkangu jilanya, “Maaja-lampajukun maju nyuntu. Palyarnun warrarnpa parlparri, ka kukakamu mayilurrju, parnakamu ngarnka. Yilta nyuntu Maaja maju, murlpirrpa nyininpa. \v 25-26 Julyju nyuntumili wangka wakarnu mitunyjarripurlukalu Tayipitju, nyuntumili Kuurtilu nintirnu. Jilanya nyuntumililu warrkamupurlukalu wakarnu, \mi ‘Ngurra kujungkaya laltu kujungkarringu, maajakaja jurtakija, Mamaku ngarnawarrapurlukaku, palumili Kurayijkulurrju. Kurayijpa jiinya Mamalu julyju jamartapungu, yiyalkija. Mirta-pulampaya jii kujarraku wirrilyirrikura, Mamaku ngurrpakaja. Mirta Kurayijpaya minyjilpa kulilkura.’” \p \v 27 Yarrarnuluya wangkangu Jiijajmili walyjakaja, Mamangka, “Kujungkarringu-pulanyaya ngurra Jarujalumungka, ngaangka, Yirutkamu Payilatja, Juwukajakamu Juwuparnilurrju. Kujungkarringukaya wangkangu Jiijajpa mitu pungkuraku. Jiijajpa jiinya nyuntumili kunyjunyu, nyuntumili warrkamupurluka. Mamalun julyju jamartapungu jii Kurayijpa yiyalkijan. \v 28 Julyju nyuntulun walyjalu kulilpayi, Kurayijpaya wiltijura miturntankura, ka nyuntulu kulirnu marlaku wankalkura. Jilanyalun kulira pukurlarripayi. Jilanyaya yilta palunya kujungkarringu Kurayijpa pungkukijalu \v 29 Ngaa kujarrangka-pulanyaya marrkurnu, mirtapula Jiijajmili wangka wajalkuran laltungka. Mama, kulinma-lanyaju! Murlpirrmala-lanyaju!, nyuntumiliku wangkakulaju wajalkuran nyurilu, nyuntumili warrkamupurlukalu. \v 30 Murlpirrmala-lanyaju!, yalyjirrjulaju wankalkuran, kujupa kujupalurrju nintilkuran, Jiijajmililu maparnju.” \v 31 Mamangkaluya wangkangu, ka maya yurriyurrirringu, palumili Kuurti-jananya jarrpangu. Palujanuya Mamamili wangka parra wajalpayi, murlpirrwintilu. \s1 Ngaparrju-ngkuya yungkupayi, Jiijajmilikajalu \p \v 32 Jiijajku walyjakajaraya Mamaku murlpirrpa nyinapayi, yilta. Mirta-ngkuya jurtarringkupayi, kunyjunyu-ngkuya nyinapayi. Mirtaya mikujaka nyinapayi paki, yungkupayi-ngkuya yirnilu, wartakaja, mayikajalurrju. \v 33 Jiijajmili jakurlpurlukaluya murlpirrju parra wajalpayi. Jilanyaya wajalpayi, “Jiijajpa yiltangulyu mitujanu wankarringu, kurululaju nyangu.” Mamalu-jananya wulikaja murlpirrmanu, kunyjunyuya nyinaraku, kujungka. \v 34-35 Jiijajmili walyjakajaluya mayakamu parna, wartalurrju jalamununirra ka maniya-jananya yungkupayi, Jiijajmili jakurlpurlukaja. Kayila maniya-jananya kangkura yungkupayi, kujunkujunpa, mirrkaku, wartakulurrju. Palunyajanu mirtaya karlkinpa maral nyinapayi, paki. Yungkupayiya-jananya karlkinpa maralpa. \v 36-37 Jiingka nyinapayi yirna Juujappa. Parnangku jalamunu ka mani-jananya kangu yungu, Jiijajmili jakurlpurlukakajangka. Juujappa jii Jayipurijmartaji, mitu palumili Lipayi julyju nyinapayi. Jiijajmili jakurlpurlukaluya yini wajalpayi, ‘Panapaj’. Yini palu ngayunjula wajani, ‘Pukurlmalpayi.’ \c 5 \s1 Yananayajjukamu Japaralu kajarnu \p \v 1 Nyupararralupula parna kanyilpayi walyja, Yananayajjukamu Japaralu. Palunyapula parna jalamunu. \v 2 Yirna palunyalu mani manuka karlki kanyirnu, karlki-jananya katingu yungu Jiijajmili wangka-nintikaja, Jiijajmili jakurlpurlukakaja. Wanti palunya ninti nyinapayi yirnalura ngarranpungu yungu karlki. \v 3 Piijalulu wajarnu, “Yananayaj! Kulila! Malpuku maajalunta muunpungu, manin karlki ngarranpungkula kanyilkuraku. Kuliran junkungara. Mirtarnin ngayungkawiyaju kajarnin, Mamamili Kurrurnjalurrjulun kajarnin. Manin karlki kukujunu kanyirninpa, parna jalamunuka. \v 4 Parnangku nyuntuku yilta nyinangu. Jalamunun parna ka mani manu. Maningku jiinya nyuntuku walyja ngarripayi. Nyaakun jilanyalu lurrparnu? Wajalngararnin karlkin mani ngarranpungu. Pakirnin kajarnu mirta ngayungkawiyaju Mamangkalurrjulun kajarnu, ngarnawarrapurlukangka.” \v 5 Yananayajju jampa wangka jiinya kulirnu punkarnu miturringu. Jampaya yarnngalu kulirnu Yananayaj punkarnu miturrinyja ngurlurringuminyirriya. Mamalu maparn majulu miturntanu. \p \v 6 Yangupalakajaluya wararringka miturrinyja murljirnu katingu tuunyjunu. \v 7 Wanti pukurramili ngurrpajaru-jananya yanu yikipayi, Piijamalungka. \v 8 Piijalulu japirnu, “Kaji mani ngaa wulikaja parnanpula jalamunyjajanu?” \v 9 Palunyangkalu wantilu wajarnu, “Yuu mani ngarrinpa wulikaja.” Piijalulu wajarnu wantingka, “Mamamili Kurrurnjanpula kajarnu, lurrpalparnilunpula junkungara. Yangupalakajaya kuwarri marlakurriku, nyuntumiliya nyupa kangu tuunyjunu. Kantaya nyuntu kangku tuunyjunku.” \v 10 Ka jampa jii wangka kulirnu wantilu, ka jiingkalyu punkarnu miturringu. Yangupala jiikajaluya marlakurringu nyangu mitu, ka manu katingu tuunyjunu. \v 11 Jiijajmili walyjakajaluya kulirnu, ka karlkilurrjuya yarnnga ngurlurringuminyirri, “Mamalu-pulanya pungu.” \s1 Nintirnuya-jananya yalyjirrju \p \v 12 Palunyajanuya-jananya yalyjirrju kujupa kujupalu nintijulpayi wankalpayi, wangka-nintikajalu, Jiijajmili jakurlpurlukakajalu. Jiijajmili walyjakajaya rawa wumurripayi, jaajingka majungka Juwumilingka, yawujayiti puringka. Puri palunyaya wajalpayi, “Jalamanku ngurra”, martukajalu. \v 13 Jarujalummartajiya ngurlurringu Jiijajmilikajangkamarra. Jiimartajiluya karlkilu kulilpayi, “Jiijajmili walyjakajaya palya nyininpa.” Karlkiya-jananya jiimartaji wumurripayi, yirnakamu wantikaja. \v 14 Palukajaraya ngurrpa nyinapayi. Kulirnuya Jiijajmili wangka, kaya-jananya walyjarringu. \p \v 15 Jiijajmili jakurlpurlukakajalu-jananyaya kujupa kujupa wankalpayi, martukaja. Palunyajanuya karlkinju-jananyaya ngarntakaja ngarrijunkupayi, pulanykartingka, ruutuwati. Kulilpayiya Piija wati yankunyjangka, palumili purilu wankalku-jananya. \v 16 Martu yarnngarniya ngurra kujupa kujupajanu yankupayi Jarujalumkarti. Katipayirningku-jananyaya ngarntakaja. Karlkinpaya yilta ngarnta, karlkinpaya malpujanu ngarnta. Jiingka-jananyaya yarnnga wankarnu, Jiijajmilikajalu. \s1 Jiijajmili jakurlpurlukaya-jananya manu katingu \p \v 17 Yatilypa maju, palumili walyjakajalurrjuya-janampa wirrilyirringu, Jiijajmili jakurlpurlukakajaku. Yatilypa jiimapuya nyinapayi, Jaajmili maajakaja. \v 18 Jiikajaluya-jananya manu katingu jiilja junu, Jiijajmili jakurlpurlukakaja. \v 19 Mungangka Mamamili wikarru pakarnu kiitu wupuntamunu-janampa. Winirnu-jananya katingu yawujayiti junu. \v 20 Wajarnu-janampa, yankuraya majukarti jaajikarti, martukaja-jananyaya nintilkuraku, Jiijajmili wangkaya kulira nintirrira, ka wanka nyinara. \v 21 Kulirnuya mungangka yanu jaajkarti. Yungun pakarnuya jarrpangu jaajingka, nintilpayi-jananya martukaja. Yatilypa maju nyinapayi ngurrpa, mirta-jananya kulirnu, Jiijajmili jakurlpurlukakajaya pakarnu jiiljanu. Yatily majuluya-jananya wumurnu, palumili walyjakaja, maajakaja, Juwukaja. Wumurringuya nyinapayi. Wajarnuya-jananya yiyarnu, warrkamupurlukakaja, yupalpa, jiilkarti. Wajarnu-jananyaya Jiijajmili jakurlpurlukakaja mankura kangkurarni-jananyaya. \p \v 22 Jiilkartiya yanu jarrpangu, purtu-janampaya ngurrirnu. Palunyajanuya marlaku yanu jilanya-janampa wajarnu, maajakaja, \v 23 “Jiilkartilaju yanu nyangulaju kiitu jatamapu. Jantulwintikajaya yikipayi. Kalaju wupunamunu kiitpa nyangulaju-janampa, paki. Palunyakajaya yanu.” \v 24 Maajakajaluya purtu kulirnu, jantulwintikajaku maajalurrju. Purtuya kulirnu, ka-ngkuya japirnu, “Wanyjalarringuya?” \v 25 Martulu kujulu yanu-jananya wajarnu, “Kulilaya! Jiikajaya nyinapayi jiilja. Kuwarriya nyininpa majungka jaajingka, nintini-jananyaya.” \v 26 Jantulwintikajaya yanuya jaajikarti, maajalurrju. Pukunyju-jananyaya manu katingu, maajakajakarti, Jiijajmili jakurlpurlukakaja. Pukunyju-jananyaya manu katingu, martu yarnngangkamarra, wirrilyirriraya yungkaljakungkamarra-jananyaya, purliwintilu. \v 27 Katinguya-jananya yikijunu, maajakajangka. \p Yatily majulu-jananya warrkirnu, \v 28 “Julyjulaju-nyurranya wajarnu, mirtayan wajalkuran Jiijajmili wangka. Wangkayan kulirnu junu, Jarujalumwana nyuriluyan wajalpayi. Wangka jilanyalurrjuyan wajalpayi, ‘Yatilymapuluya Jiijajpa pungu.’ Mirtalaju jilanyanu.” \v 29 Palunyangka Piijamapuluya wajarnu jilanya, “Nyinakulajura junga Mamaku, ngarnawarrapurlukaku, mirtalaju kulilku martu karlkinja. \v 30 Mamalu-jananya kanyilpayi mitunyjarrikaja. Jiilu maparn majuwintilu Jiijajpa wankarnu, mitujanu. Jiijajpanyurra nyunturtinju wajarnu wiltijunkura wartangka miturrira. \p \v 31 “Palunyajanu Mamalu wankarnu, ka-lampa junu maaja maju. Kujungkapula nyininpa Jiijajkamu Mama. Jiijajju-lanya mankura walykukaja warningkuni, ka-lanya wankani. Mamalu Jiijajpa junu Juwukajaku-lampa, ngayurtinjula kulira walyku junkuraku, kalara Mamaku nyinara, junga. \v 32 Jiijajpa yilta wankarringu mitujanu. Nyangulaju kalaju-nyurranya jakurljuninpa. Mamamili Kuurtilulurrju nyanguka kulini. Mamalu jarrpajuninpa Kuurti martukajangka, jampala Mamamili wangka jungalu kulilku.” \v 33 Wangkaya kulirnu kaya wirrilyirringu, maajakaja. Kaya wajarnu Jiijajmili jakurlpurlukakajangka-jananyaya pungkuraku mitu. \v 34 Kujulu maajalu wajarnu, katira-jananya, junkura yawujayiti, Jiijajmili jakurlpurlukakaja, mirtaya wangka kulilkura maajamili. Maaja palu yini Kamiliyal, Juwuku nyinapayi nintipuka. Maaja jiilu-jananya nintilpayi, Muujajku wangka. Kaya wajarnu martukajalu, palunyanga maaja palya. \p \v 35 Palulu-jananya wajarnu, “Walyjakajaluya kulila!, Yijurilmili marlajanukajalu. Mirtanyurra ngarrutalu wajala jiikaja-jananya pungkura, mitu! \v 36 Nyukurni nyinapayi Jatiyajpa, nintiluyan kulirni. Jilanya-jananya wajalpayi, martukajangka, ‘Maajarna maju nyininpa, kulilkurarniyan.’ Laltuluya kulilpayi kaya wanarnu, ngapilu?, puu yantartakajalu. Palunya kujupalu pungu mitu. Palunyangkaluraya yanu, mirtaluya kujungka nyinapayi. \v 37 Palunyayuru-janampa kujupa Juutajpa nyinapayi, Kaliliyamartaji. Martu laltuku-janampa maaja majurringu. Julyjuya kapamankajaluya mirlimirlingka wakarnu, martu yini. Palunya tayimu Juutajpa-janampa maaja majurringu. Palunya tayimu marturaya laltu kujungkarrira nyinapayi. Palunyayuru kujupalu mitu pungu. Palunyajanuluraya yanu wiyarringu. Jumajiya Jiijajpa julyju pungu, palujanuya martukaja palumilikaja pakirrikunirra. \p \v 38 “Palunyangkala-jananya Jiijajmili jakurlpurluka mirta wajalku pungkuraku. Yiyalaya-jananya! Mayitiya walyjalu Mamamili wangka kulirninpa, pakiwanalu. Jii pakiwanaya parra wajarninpa. Palunyangaya mirta martulu kulilku, jumaji martukurnu wangka. Palunyajanuya Jiijajmili wiyarriku. \v 39 Jampa palukajaluya Mamakurnu wangka nintini, purtula-jananya mitu pungku, jumajiya laltu kujupaluya Mamamili wangka nintinmalpa. Mamalu-jananya ngampurrju kanyilku, mayiti Mamakuranyurra jurtarrinpa. Yumurringuluya maajakajalunga kulirnu.” \p \v 40 Yiyarnuya-jananya warrkamupurlukakaja, yankulaya Jiijajmili jakurlpurlukakaja mankuraya-jananya katirarni. Katinguya-jananya ngarajunu. Palunyangkaya-jananya wiipukurlulu pungkupayi. Marrkurnuya-jananya mirtaya Jiijajmili wangkaya wajalkuranpa, kaya-jananya yiyarnu. \v 41 Pukurlarringuya, yanu jumaji Jiijajkuraya junga ngarangu. Kulirnuya, “Mama-lampa pukurlarrin, jumajila Jiijajmili nyininpa. Julyjuya Jiijajpa pungkupayi, palunyayuru-lanyajuya kuwarri pungkupayi. palunyangkamarra-langkuya pungkupayi.” \v 42 Nyuriluya-jananya Juwuku jaajingka majungka jarrpara nintilpayi. Jiijajmili walyjakajangkalurrjuya-jananya mayawana jarrpara nintilpayi, wangka kunyjunyu, Jiijajmili. Nintilpayiya-jananya “Yilta Jiijajpa nyinin, Kurayijpa, Mamalu-jananya julyju jamartapungu, yiyalkura.” \c 6 \s1 Martuya japan wulikaja junu \p \v 1 Jiijajmiliya lalturrira nyinangu. Jaajipurlukaluya-jananya karrpuparaku karrpuparaku wululu yungkupayi, mayiya payamura ngalkuraku, wanti yirnaparnilu. Karlkiya-janampa wirrilyirringu, Kiriki wangkawinti, Yipuru wangkawintiku. Kiriki wangkawintiluya jilanya wajarnu, “Ngayurtinkurnu-lampaya mani julijuli ngarranpungkula yunginpaya-jananya wanti yirnaparni. Wanti yirnaparnikaja kujupaya-jananya Yipuru wangkawinti mani maju yunginpa.” \v 2 Palunyangkaya-jananya mirrangu kujungkanu wulikaja, Jiijajmili jakurlpurlukakajalu, tuwal wulikajalu. \p Jilanyaya-jananya wajalpayi, “Ngayunjulaju-nyurranya Mamamili wangka nintirninpa, mirtalaju jii warrkamu junku, manilaju-jananya jii wanti yirnaparni yungkukija. \v 3 Palunyangkamarranyurra-jananya martu japan wulikaja manku, wanti yirnaparniya-jananya ngampurrju kanyilkuran. Palunyakajangaya Mamaku nintipukakaja manku-jananyanyurra, Mamamili Kuurtiwinti, Mamakuraya murlpirrpa. \v 4 Palunyangkalaju-nyurranya Mamamili wangka nintilmal, Mamalajura japilmal.” \p \v 5 Laltuluya kulirnu pukurlarringu. Yintarnuya-jananya manu martu japan wulikaja, Tiipan. Jii Mamakura punparrju nyinangu, Mamamili Kuurtiwinti. Martu kujupanga Pilapunga, Purukuruja, Nikanu, Timun, Paminaj, Nikulaj jii Yantiyukamartaji, Juwuparni. Juwuyurulu palunyalu marninypungkula nyinapayi, Mama. \v 6 Palunyangkaya-jananya manu katingu ngarajunu, Jiijajmili jakurlpurlukangka, wangka-nintikajangka. Maraya-jananya katangka junukaya Mamaraya japirnu, maaja-jananyaya junkukija. \v 7 Palunyajanuya martu yarnngakuyarralu Mamamili wangka kulirnuka Jiijajmili walyjarringu nyinapayi, Jarujalumungka. Yatilykajalulurrjuya kulirnuka lalturringuka, Jiijajmilirringu kaya nyinapayi. \s1 Tiipanpaya katingu ngarajunu \p \v 8 Tiipanju-jananya yalyjirrju kujupa kujupa nintilpayi, ngarntalurrju-jananya yalyjirrju wankalpayi, jumaji Mamalunga murlpirrmara kanyilpayi. \v 9 Martu karlkinjuya Tiipanpanga ngaparrpungkula warrkilpayi, Juwuku jaajipurlukaluya. Jaaji-janampa palunyanga yininga, “Ngaakajala warrkamurrira mani mankupayi. Ngurra ngaa-lampa.” Jaaji palunyangkangaya kujungkarripayi, Juwukaja Jarinimartaji, Yalikijantaramartajilurrju. Jiimartaji karlkiya-jananya kujungkarringu Juwukaja, Jilijiyamartajikamu Yayijamartaji. Jilanyaluya kujungkarringuka Tiipanja ngaparrpungkulaya warrkilpayi. \v 10 Mamakurnu Kuurtilu jarrpangu ka murlpirrmanu, Tiipanju-jananya ngaparrpungu, ka-jananya junga wajarnu. Karaya purtu kulirnu ngaparrpungkulaluya wajalkura. \v 11 Palunyajanuraya Tiipanku wirrilyirringu. Kaya-jananya karlki kujupa mani yungu, kaya-jananya karlki kujupangka parra paki jakurljunkupayi. \p Jilanyaluya-jananya kajalpayi, “Kulirnulaju Tiipanju Mama ngarnawarrapurlukakamu mitunyjarripurluka Muujajpa nganarnpungu-pulanya.” \v 12 Jilanyaya wangka paki kulirnuka wirrilyirringuraya martukaja, yirnakaja, Muujajmili wangkapurlukakajalurrju. Tiipanpaya yanu winirnu katingu ngarajunu, maajakajangka. \v 13 Mirranguya-janampa kaya paki kajalpayi-jananyaya. Jilanyaluya-jananya wangka wajalpayi, “Martu ngaalu mitunyjarripurlukakurnu Muujajkurnu wangka nganarnpungkupayi. Jaaji maju-lampa kaarlpungkula wiyalkura, wajalpayi.” \v 14 Kulirnulaju jilanya wajarnu. “Jiijajju jaaji maju kaarlpungkula wiyalku, Najarajamartajilu. Muujajju-lampa jii luwu yungu, Jiijajju-lampa jiilu kaarlpungku, ka-lampa luwu kujupa ngarajunku.” \v 15 Ka maajakajaluya nyangu Tiipanmili ngumpa kujuparringu, Mamakurnu wikarruyururringu. \c 7 \s1 Tiipanju-jananya nintilpayi, maajakajangka \p \v 1 Yatilyparakuku-janampa maaja maju nyinapayi. Jiilulu Tiipanja japirnu, “Wangka jungaya jakurljuninpa?” \v 2 Tiipanju-janampa jilanya wajarnu, “Walyjakajalurniya kulila!, yirnakajalulurrju. Mama ngarnawarrapurluka maparn maju nyininpa. Mitungka-lampalura Yipuramja julyju yutirringu, palunyanga Yipurampa parna Mijuputamiyangka nyinapayi. Palunyajanu yankula nyinapayi, tawunu Yaranja. \v 3 Yutirringukalu jilanyara wajarnu, ‘Nyuntunmili ngurra walyjakamu walyjakajalurrju junkun yanku. Yankun ngurra kujupakutu. Katikurnanta nintilku ngurra palunyanga.’ \v 4 Palunyajanuyila Yipurampanga yanu tawunu Yarankarti, ngurra walyja junu yanuka. Nyinangu mamangayilara jiingkalyu wiyarringu. Palunyajanuyila Mama ngarnawarrapurlukalu wajarnu yiyarnu, ngurra ngaakutu. Ngurra ngaangkala nyinin. Yipurampa yanu ngurra ngaangka nyinapayi. \p \v 5 “Palunyajanu mirtara Mamalu parna yungu walyjalu kanyilkuranku, paki, ngurra kujupakurnungka nyinapayi. Palunyangka Mamalulu jamartapungu ngulampara parnanga yungkukijalu, palunyamili marlajanukajaluraya kanyilkura. Jilanyara Mamalu wajarnu, jampa Yipurampa jijiparni nyinapayi. \v 6 Yipuramjalu Mamalu yarrarnu wajarnu, ‘Nyuntumili marlajanukaja ngulangaya parna kujupawana nyinamal. Parna jiinga-janampa mirta walyja-janampa nyinaku. Parna jiimartajiluya-jananya warrkamukuya-jananya miikamura kanyilku. Wuluya warrkamurrira maniparni nyinaku. Maajakajaluya-jananya wiipukurlulu pungamalpa, warrkamurriraya. Jii nyuntumili marlajanukajaya wulu nyinamal warrkamurriraka, puu yantarta yiiya. \v 7 Ngulampangarna-jananya jiikajanga martu walykukajanga pungku. Palunyajanuya nyuntumili marlajanukajalu ngurraya jii junku yanku. Ngurra ngaakutuya yanku, karniya ngayu marninypungamal, Mama ngarnawarrapurluka.’ \p \v 8 “Palunyajanu Mamalulu nintirnu Yipuramja, jiji julijuli yirnamalkura. Yipuramju kulirnu, ‘Julyjurni Mamalu jamartapungu ngurra yungkukijalu. Wajarnurni jijirna jukujuku yirnamalku. Jilanyarna Mamaku wangka kuliraka junga nyinaku.’ Palunyajanu ngula Yipuramju palunyamili kaja Yajikpa yirnamarnu, jiji jukujuku, karrpuparakungka. Yajikju majurringuka palunyamili kaja yirnamarnu, Jayikappa. Palunyajanuyila Jayikapju majurrirakayila-jananya palunyamili kajakaja yirnamarnu. Jayikapku kajakaja tuwal wulikajarringu. Jiinpa-lampaya ngayunku mitunyjarrikaja lalturringu. \v 9-10 Jayikapku kajakajaraya nyinapayi jurtarringuraya palunyankurnu marlanguku, Juujapku. Ngalurnuya kanyirnu kaya-jananya jalamunu, kamalkajawintingka, martu karlkingka. Palunyajanuya parna Yijipikutuya katingu. Katinguya junu warrkamurrira wulurtuka nyinapayi, maniparni. Warrkamupurluka jalayipa nyinapayi, jii Juujappa. Palunyanga Mamalu ngarnawarrapurlukalu ngampurrju kanyilpayi, karlki kujupaluya nyurnimankupayi. Parna Yijipingka maaja maju nyinapayi, Piiru. Palunyangkaluya Juujappa katingu ngarajunu. Palunyangka Mamalu Juujappa murlpirrmanu ka nintipuka wangkapayi. Piirulu kulirnukara pukurlarringu. Ka palunyajanu maaja maju junu. Piiruku warrkamupurlukakulurrju-janampa maajarringu, maaja-janampa puntu laltuku nyinangu, parna Yijipiwana-janampa nyinangu, wulikajaku. \p \v 11 “Palunyajanu-janampa kalyukamu mayi wiyarringu, parna Yijipiwanakamu parna Kayinanwana. Mitunyjanirriluraya purtu mayiku ngurrilpayi. \v 12 Parna Yijipiwana mayinga wulu ngarripayi. Parna Kayinanjanu mitunyjarripurlukalu Jayikapju kulirnuka ka-jananya palumili kajapartarnukaja junu yanu. Ka wajarnu-jananya yiyarnu. Parna jiikuraya ngurrparaya. \v 13 Yanuya mayikaja manu kayilaya marlaku yanu. Wiyarrinyjangkangaya witukaraya marlaku yanu. Palunyangka-jananya Juujapju maaja majulu wajarnu palunyamili kurtakajangka, ‘Ngayurna ngarinpa Juujappa, nyuntunkurna-nyurrampa marlangu.’ Palunyajanuyila maaja maju-janampa Piiru kulirnuka nintirringu-janampa. \v 14 Palunyajanuyila-jananya Juujapju wajarnu yiyarnu Mamakamu karlki kujupaya-jananya mankura marlaku katirarni, parna Yijipikutu. Jilanyaya laltu nyinapayi japanti payip wulikaja. \v 15 Jayikapmapuya pakarnu yanu parna Yijipikutu. Yanuya mayikurlulpi nyinapayi. \p “Parna Yijipingkaya wululpi nyinangu. Miturringunirraya Jayikapkamu palunyamili kajakaja. \v 16 Kajakajaluya-jananya mitu tarrkakajanga-janampa marlaku katingu parna Kayinankarti. Ngurra Jikimjaya-jananya tuunyjunkupayi, tarrkakaja. Ngurra Jikimpanga Yipuramju julyju manikurlulu payamunu, mitukajaya-jananya walyjakaja tuunyjunkuranku. Yamamapuluya julyju ngurra palunyanga kanyilpayi. Palunyangka-jananya Yipuramju parnanga payamunu.” \p \v 17 Tiipanju-janampa yarrarnu wajarnu, “Mamalulu ngarnawarrapurlukalu julyjulu jamartapungu Yipuramja, parna Kayinanpanga-jananya yungkukija, palunyamili marlajanukaja. Tayimurringu-janampa, Mamalu kulirnu, ngurra-jananya yungkukija. Palunyangkaya parna Yijipingka laltukuyarrarringuya, nyinapayi, ngayunku-lampaya mitunyjanirri. \v 18 Palunyajanu Piiru maaja wiyarringu. Palunyangka-janampa maaja kujupa nyinapayi, Yijipimartajiku-janampa. Maaja palunyangara ngurrpa Juujapkunga nyinapayi. \p \v 19 “Maajalu-jananya majulu, walykulu muunpungkura-jananya yiyalpayi jijinkuya-jananya katira junkupayi, ngurrangka yitiwana, ngarriraya miturripayi. \v 20 Jilanyangkayila Muujajpa jiji juku puunarringu, kunyjunyuminyirri. Palunyangkayila Muujajpanga palunyamili yipilunga jijinga kukujura kanyinma, ngurrangkartuka, wirlarra yupal wulikajangka. \v 21 Maaja Piirulura wajanyjangkayila, palunyamili yipilu katingu, kalyungka tartalpa, puutjartuka ngarrijunu junu. Palunyangkayila Piiruku yurntalpartarnulu manu kanyirnu majumanu, yipi walyjayurulu. \v 22 Majurrinyjayilaya Yijipimartajilu martuluya nintilpayi, yipirrijingkura kulirnu nintirringu. Palunyalu yalyjirrju pamparrjulu ngapilpayi, junga nintipukajaru wangkapayi. \v 23 Muujajpa nyinangu yatilyarringu. Ka-janampa marlaku yanu palunyamili walyjakajaku Yipuru wangkawintiku. Palunyangka-jananya walyjakajangka nyinapayi. \v 24 Ka-pulanya nyangu Yijipimartajilu pungkupayi palunyamili walyja. Purnturringuka mitu pungu Yijipimartaji. \p \v 25 “Muujajju jilanyalu kulilpayi, ‘Kulirninpaya ngayumili walyjakajalu, Mamalurni ngarnawarrapurlukalu yiyarnu, ngayulurna-jananya walajura katiraku, ngurra kujupakarti.’ Mirtaya jilanya kulilpayi. \v 26 Karrpu kujupangka-pulanya Muujajju nyangu jurtangkupula warrkilpayi, palunyamili walyja kujarralungkupula. Ka-pulanya marrkulpayi, ‘Mirtankunpula jurtalu warrkinma!, kunyjunyupula nyinama!’ \v 27 Jurta walyjajarralunga yurnturnu junu yanu, Muujajpa. Kara wajarnu, ‘Mirta-lampajun maaja maju nyuntu, paki. Mirta-linyaju marrkunma! \v 28 Nyuntulungarnin pungkula junkujaku, Yijipimartaji jiiyuru.’ \v 29 Wangka jii kulirnuka Muujajpanga junuka yanu, ngurra kujupangka parna Mitiyangka nyinapayi. Ngurra jiingkartuka nyinangu nyupakurlurringu. Ka nyinanguka kaja kujarrakurlurringu.” \p \v 30 Yarrarnu-jananya Tiipanju jilanyartuka wajalpayi, “Palunyanga rawa jiingkartuka nyinapayi, puutiyi yiiya. Palunyajanulu Mama ngarnawarrapurlukamili wikarru yutirringu, purli Janiyangka ngamu. Palunyangkayila Muujajju nyangu wartanga, tiliyikipayi, ka mirta palu warta punkarnu. \v 31 Purtu ngurinyjirringukalu yanu kintirringu. Palunyangkayila Mama ngarnawarrapurlukalu wangkangu. \v 32 ‘Ngayurna Mama ngarnawarrapurluka. Ngayurna-janampa mitunyjanirriku maaja maju nyinapayi, Yipuramku, Yajikku, Jayikapku.’ Muujajjunga kulirnuka tititipungkupayi, ngurlu. Kulirnukalura nyuurrarringu. \p \v 33 “Mamalura yarrarnu wajarnu, ‘Parna ngaanga ngurlu. Jinapukangangku yarrala jurra! \v 34 Nyakupayirna-jananya ngayun kujarramili walyjakaja, Yijipingkaya nyinanyjanpa. Maajakajaluya-jananya putalu pungkula kanyilpayi. Palunyangkayilaya mungajarra ngarrira warlkurninpa. Yiltarna-jananya kulirnin. Yanurnirna-janampa walajurarna-jananya yiyalkija, ngurra kujupakartiya, maaja putangkamarra. Nyamurnanta junkula yaninpa, yankun parna Yijipikutu.’” \p \v 35 Tiipanju-jananya yarrarnu wajalpayi, “Muujajpangaya palunyanga nyurnimanu junu, Yijurilmili marlajanukajalu. Jilanyaraya wajarnu, ‘Mirta-lampajun nyuntu maaja nyinin, paki. Mirta nyuntulu-lanyajun maajayurulu wajalkuran.’ Ka Mama ngarnawarrapurlukalu Muujajpanga-janampa junu yanu, maaja-janampa nyinaku. Yankula-jananya walajura yiyalkura, parna kujupakartiya yankura. Mamamili wikarrulu yutirringu, waru palunyangka. Kara Mamalu yiyarnu, Mamamili wikarru marlpararralu-jananyapula, yankura walajura yiyalkura. \v 36 Muujajju-jananya Yijurilmili marlajanukaja walajunu ka katingu, parna Yijipijanu. Palunyalunga yalyjirrju-jananya kujupa kujupa palyara nintilpayi, parna Yijipiwana, kalyu mijimijiwana, ngurra kujupawanalurrju. Wululungulyu-jananya nintilpayi, puutiyi yiiya. \p \v 37 “Muujajju-jananya palunyakajanga Yijurilmili marlajanukaja wajarnu, ‘Ngulampanga-nyurrampa Mama ngarnawarrapurlukalu-nyurrampa yiyalku Mamamili wangka jakurlpurluka. Ngayurni-nyurrampa yiyarnu Mamalu, palunyayuru-nyurrampa yiyalku. Palunyanga-nyurrampa walyja yiyalku.’ \v 38 Muujajpa-jananya jii parra nyinapayi, yitiwana pujimanwana, ngayunku mitunyjanirriwana. Mamamili wikarrulu wangkangu yapu Janiyangka. Palunyangka jiilu Muujajju Mamamili wangka yapungka wakarnuka. Ka-jananya yungu ngayunku-lampa martu parlparriku. Martulula palunyanga wangkanga kuliraka wanka nyinamalpa. Yilta Muujajpanga maaja-janampa maju nyinapayi, yalyjirrpa. \v 39 Mitunyjanirriluya Muujajmili wangka nyurnimanukaya yurntunu ngarajunu yankuraya marlaku, parna Yijipikarti. \v 40 Muujajpa yapungka Janiyangka nyinapayi, Yiranpa-janampa yatilypa nyinapayi. Wajarnukaya ‘Muujajjulanku junu yanu, jiilulanku parna Yijipijanu katingu. Nyuntulu-lampa miikamula maaja kujupa!, Mama ngarnawarrapurlukayuru.’ \p \v 41 “Palunyajanuya miikamunu pulukuyuru, kuulungkaya, kayilaya marninypungkupayi, Mama ngarnawarrapurlukayuru. Karaya pukurlarringu, kaluya katira mirtayirti junkupayi. Pulukukuraya jiiku pukurlarringu kujungkarringu, kaluya mayi ngalkulaka yinkalpayi. \v 42 Palunyangka-jananya Mamalu junu yanu, jiirtukaya pulukukamu kurtalya wululurtuka marninypungkuran. Jilanyartuka Mamamili jakurlpurlukalu julyju wakarnu, \mi ‘Yijurilmili marlajanukajaluya kulila! Purtujuranyurra katira pungkula yungkupayi, mirtayirti kuka, pujimanwana, wululu puuti yiiya. \v 43 Mama ngarnawarrapurlukayuru-jananyanyurra marninypungkula nyinapayi, jii Muluka, Ripana, kurtalyakajalurrju. Kalikinyurra Muluka jiiku miikamunu, ka parra katipayi. Maralunyurra palyara parnawana junkunyjan, kurtalyayuru. Jiinyurra yini wajalpayi, Ripina. Palunyangkarna-nyurranya yiyalku tiwa, ngurra Papilunja munkarranyurra nyinamal.’” \p \v 44 Tiipanju-jananya wajalpayi, “Mitunyjanirriluya pujimanwanaluya tiinti parra katipayi. Palunyangara tiintinga murtitikirljanuya kiinanuka parra katipayi. Ngurra palunyanga parra katira ngarajunkupayi, jiingkaluya Mama marninypungkuraku. Julyjulu Mamalu Muujajja wajarnu, kayilaya jiiwana jungalu wakarnu palyamanu. \v 45 Mitunyjanirriluya-jananya kanyirnu yunguya-jananya palunyamili kajakaja. Kaja jiikajaluya-janampa jiinya tiintinga katingu parna Kayinankarti. Palunya tayimunga-janampa Jajuwa maaja nyinapayi. Palunyamartajinga-jananya Mamalu pungu yiyarnu, palunyamili kajakajaya-janampa kunyjunyu nyinara. Ngurra jiingkangaya tiintinga jiinga ngarajunu. Ngarangu, wulurtuka ngarangu Tayipit maaja tayimukutu. \v 46 Mama ngarnawarrapurlukara maaja Tayipitku pukurlpa nyinapayi. Palunyangkara Tayipitju Mama japirnu, maya kujupa murlpirrpa palyalkura, Mamakura. Palunyajanu Mamalunga marrkurnu, ‘Ngulampaju nyuntukurnu kajalu miikamunku.’ \p \v 47 “Palunyajanu Jalamanju palunyamili kajalu miikamunu. \v 48 Mama-lampa ngarnawarrapurluka jiinga maju nyininpa, mirta mayangka nyininpa, martulu miikamunkunyjajanungka. Jilanyangulyu Mamamililu wangka jakurlpurlukalu wakarnu, julyju, \mi \v 49-50 ‘Mamalu-jananya wajarnu. Ngayulungarna ngarnkawanakamu parnawana kanyirni. Mirtarna mayawana nyininpa, martulu miikamunkunyjajanungka. Ngayulungarna wamumpu palyarnu, majuminyirrilu. Mirtarna ngurra kujungka nyininpa, parlparriwanarna nyinin.’” \p \v 51 Tiipanju-jananya yumurringu warrkirnu, “Mirtanyurra kulira Mamamiliwana nyininpa. Mannganyjulunyurra kulira nyuntunkurnuwana nyininpa. Ngakumpanyurra yiltaluminyirrinyurra Mamamili wangkanga nyurnimaninpa. Nyuntunkurnu mitunyjanirriyurunyurra nyininpa, mannganyjuminyirri. Mamamili Kurrurnju-nyurranya nintilpayi, kayilanyurra kulira junkupayi. Yiltanyurra ngakumpa nyininpa. \v 52 Nyuntunkurnu mitunyjanirriluya-jananya Mamamili wangka jakurlpurlukakajanga pungkula miturntankupayi. Mirta kujukamu wanka nyinapayi, wulikajaya-jananya pungu wiyamanu. Jiikajaluya Mamamili wangka jakurlpurlukakajalu julyju wajarnu, Kurayijparni ngulampanga yankurni, Mamamili warrkamupurluka kunyjunyu. Kulilparnilunyurra palunyalurrju pungu miturntarnu, manilunyurra yunguka. \v 53 Yiltalunyurra Mamamili wangka kanyirnin, palunyamili wikarrukajalu julyju nintinyjajanu. Kulinyjaparninyurra wulu nyininpa.” \s1 Tiipanpaya yapuwintilu yungkalpayi \p \v 54 Jii maajakajangaraya wirrilyiminyirrirringu, Tiipanku, yirra-ngkuya pajara wanarnu. \v 55 Tiipanju ngarnkakutu yirra nyanguka, Mamakamu Jiijajpa-pulanya. Jirntuyurulupula rantarnuka ngarapayi. Jilanyartuka Tiipanjunga nyangu, Mamamili Kurrurnwintilu. \v 56 Yirra nyanguka-janampa wajarnu, “Nyarraya nyawa! Ngarnka wupunarrinyjangkarna-pulanya nyanginpa, yarnngaku-lampa marlpakamupula Mama. Kujungkapula ngarin, maaja maju kujarra.” \v 57 Tiipanju-jananya wajanyjangka, ka-ngkuya kulinyjangkamarra, mara kuran kujarrangka junuka kaya pinirringu, maranguru winirnu. \v 58 Winirnuya katingu tawunja yitiwana wirrupungu. Kaya yapuwintilu yungkalkijalu kuurtukaja-ngkuya yarrara wirrupungkutingu, warrinyjikutuluya, Juulkutu. \v 59 Wululurtukaya yungkalpayi, yapuwintilu. Palunyangkayilara Jiijajpa japirnu, Tiipanju. Jilanyara wajarnu, “Maaja Jiijajpa! Kuwarrirna miturriku, kurrurnparni marra kati!” \v 60 Pupatingukalu Mamangka wiltu wangkangu, “Mama! Walykulurniya punginpa. Mirtan-jananya ngaanpa puntajulu pungku, jurra-jananya!” Palunyajanuyila miturringu. \c 8 \s1 Juulju-jananya pungkupayi, Jiijajmilikaja \p \v 1 Juulju nyangu Tiipanpa miturrinyja, kayila pukurlarringu. Karrpu palunyangkaya kulirnukaya, kaya-jananya Jiijajmili walyjakaja, yankura pungkura, martu karlkinju, Jarujalummartajilu. Palunyangkamarraya Jiijajmili walyjakaja junuka pinirringu tiwa, parna Juutiyawanakamu parna Jamiriyawana. Jiijajmili jakurlpurlukawiyajuya nyinapayi, Jarujalumungka. \v 2 Martu karlkinjuya Mamamili walyjakajalu, Tiipankuraya yulangukaya manu katingu tuunyjunu. \v 3 Juulju-jananya palunyamili warrkamupurlukakaja muunpungu, Jiijajmili walyjakajaya-jananya mayangka jarrparra yilalpayi. Mankulakaya-jananya yilatira jiilja jarrpajunkupayi, yirnakajakamu wantikajalurrju. \s1 Pilapulu-jananya nintilpayi \p \v 4 Jiijajmilikajalungaya yanu parlparrirringu. Yankunyjanjungaya yankula parra wajalpayi, Jiijajmili wangka. \v 5 Pilapunga yanu tawun majukarti, parna Jamiriyangka. Yanu-jananya parra nintilpayi, jiingka, “Jiijajpanga yilta Kurayijpa nyininpa, Mamalu julyju jamartapungu-langku yiyalkijalu-lampa.” \v 6-7 Martukajalungaya yakalu kulilpayi. Pilapulunga yalyjirrju kujupa kujupa palyalpayi. Jiingkanga-jananya Pilapulunga ngarntawinti-jananya wankalpayi, parralayijikamu mukuntu. Malpulurrju-janampalura payira yiyalpayi. Payinyjangkanga-janampalura malpunga pakara wiltu mirrara pinirripayi. \v 8 Jamiriyamartajilungaya Pilapu nyangukaraya pukurlarripayi, jumaji-jananya ngarntawintikamu malpuwinti kunyjunyunkupayi. \p \v 9 Tawun jiingkanga-jananya martu kujupalu Jayimunju wankalpayi maparnwintilu, yalyjirrju-janampa kujupa kujupa palyalpayi. Jiimartajiluya nyakura kuru pakalpayi. Palunyalungangku marninypungkupayi, wajalpayi-jananya, “Ngayungarna maju maparnwinti.” \v 10-11 Palunyangkaya martu jiimartajilunga wajalpayi, “Palunyanga maparn majuwinti, Mama ngarnawarrapurlukalura yungu maparnpa. Yilta Mamakurnu nyininpa.” Palunyamili wangka yarnngaluya kulirakaraya pukurlarripayi, maniwintikajalukamu puupalakajalulurrju. \v 12 Pilapulu-jananya jakurljunkupayi, Mamalu-jananya palunyamili walyjakaja ngampurrju kanyilmal, Jiijajmili wangkalurrju. Kulirayilaraya pukurlarripayi. Palunyangkayila-jananya kalyungka jarrpajunkupayi, laltukuyarra, yirnakajakamu wantikaja. \v 13 Jayimunpanga Jiijajmili wangka kulirnuka kalyungka jarrpangu. Kalu pakarnu Pilapungka ngarapayi. Palunyalunga nyangukara ngurinyjirringu, Pilapulu yalyjirrjuminyirri kujupa kujupa palyalpayi. \p \v 14 Palunyajanungkaya Jarujalummartajilu walyjakajalu, Jiijajmili jakurlpurlukakajalu, jakurlpaya kulirnu, martu laltuluya Mamamili wangka kulira pukurlarringu. Palunyajanuyila Piijakamu Jaanpaya-pulanya yiyarnu tawun jiikarti Jamiriyakarti. \v 15 Yanupula jarrpangu, karapula Mamangkalupula wangkangu. Japirnurapula Mamamili Kurrurnpa jarrpajunkura-jananya, Jiijajmili walyjakajangka, kuwarrijanungka. \v 16-17 Palunyangka-jananyapula Piijalukamu Jaanju mara katangka junu, kalupula Mamangka wangkangu, Mamamili Kuurtiyila-jananya jarrpapayi. Palunyamartajingka-jananya mirta julyju Mamamili Kurrurnpa jarrpangu, paki, Jiijajmili wangkawiyajuya kuliraka kalyungka jarrparra nyinapayi. Yiltaya kulirnu, “Jiijajpanga maaja maju-lampa nyininpa.” Mama ngarnawarrapurlukakuraya Kuurtiku ngurrpa nyinapayi. \v 18 Jayimunjunga palunyalunga nyangu Mamamili Kurrurnpa-jananya jarrpapayi. Palunyangka-pulanya mani yungkukija japirnu-pulanya, \v 19 “Nintilarnipula. Ngayululurrjurna-jananya Mamamili Kuurti jarrpajunkuran. Yungkurnantapula maninga.” \v 20 Ka Piijalu wajarnu, “Wiya! Mamaluwiyajura Kurrurnpanga yunginpa, mirtan palunyanga manikurlulu payamurninpa. Pakiwanan kulirnin, manikamulyunpula warungka kamparra wiyarrijaku. \v 21 Nyuntungan ngurrpa, mirtala kujungkalu Mamamili warrkamunga palyalku, mirtaran Mamaku kulira junga nyininpa, paki. \v 22-23 Mirta pakiwana kulinma!, jiiyuru walyku jurra! Mamara japila!, walykungkura mankura wirrupungkura. Japilara! Mayitpiran purtu japilku. Ngayulurnanta kulirnin, mayitin wulu walykurrira nyinin. Nyuntu-limpajun mikurrin.” \v 24 Jayimunju-pulampa wajarnu, Piijakukamu Jaanku, “Nyuntu kujarralujuranpula japila Mama!, yiltarrijaku nyuntu kujarramili wangka.” \v 25 Jilanyalu-jananyapula Jiijajmili wangka nintilpayi, julyjupula Jiijajpa nyakunyjajanulu. Palunyajanupula marlaku Jarujalumukarti yankunyjanju-jananyapula nintilkatipayi, ngurra parlparriwana, parna Jamiriyawana. \s1 Yijiyupiyamartaji Pilapulu nintilkatipayi \p \v 26-28 Mamamili wikarrulu Pilapungkalu wajarnu, “Nyamu! Wartakamu payikingku marraka yarra yulparirra!, ruutu majukarti. Ruutu jiinga pujimanwana wati yanin, tawun Kaajajanu, Jarujalumkarti.” Pilapulu wartakajangku manuka yanu, ruutu palunyawana. Ruutu jiinga julyjujanu, mirtaya jiiwanakamu yanin. Palunyangka ruutu jiiwananga yirna turilakurlu yankupayi, Jarujalumja Mama ngarnawarrapurluka marninypunguka. Turilanga yawartalu yilalpayi. Yankupayi yirna jiinga Yijiyupiyamartaji. Yijiyupiyangkanga maaja maju wanti nyinapayi, yini Kantiji. Yirna jiingkanga nyinapayira, warrkamupurluka wantiku, manikajara kanyinma. Yirnanga palunyanga kirriji nyinama nyupaparni. Palunyanga turilangka yankunyjanjura riitamulkatipayi, Mamamili wangka. Wangka jiinga Mamamili wangka jakurlpurlukalu julyju wakarnu, Yayijayalu. \p \v 29 Palunyangka Pilapulu nyangu turila yawartawinti. Palunyangka Mamamili Kuurtilulu wajarnu, “Turilanga jiinga wanala!” \v 30 Pilapulu pinirrira kulilkatipayi, Mamaku wangka riitamunyjanpa. Palunyangka Pilapululu japirnu, “Kajin nintilu riitamulkatin?” \v 31 Wajarnulu, “Purturna riitamulkatin, kujupalurni nintilkura!” Pilapura japirnu, “Nyunturnin turilangka tatilku?” Pilapunga tatirnuka kujungkapula nyinatikatipayi. \v 32 Jiinga Mamamili wangkanga ngarangu jilanya, \mi “Palunyanga jiipuyuru nyinaku. Mankuya katiku mitu pungkukijalu, martu karlkinju, yaka ngaranyjanpa, jiipu jukujukuyuru. Jiipu jukujukumpa murrarni yaka ngarinpa, mitu pungkunyjangkanga. Yaka ngaramalpa jampaya wuuna katungkunyjan. Yilta palunyayuru ngaramalpa, yaka. \v 33 Martu laltuluya palunyanga nyurnimanku, mirtaya jungalu walajunku, miturrijakungkamarra. Ngulampangaya martu jiikajangaya nyinaku putaminyirri, jumajiya mirta jungalu walajunku. Yiltaluya miturntanku.” Jilanya Yayijayalu julyju wakarnu. \m \v 34 Kara yirna palulu japirnu Pilapunga, “Wajalarni! Nganampa palunyanga? Mayiti Yayijaya, mayiti martu kujupa?” \p \v 35 Kara wajarnu Pilapulu, “Jiijajpa palunga.” Palunyangkalu Mamamili wangka Pilapulu nyakula nintilkatipayi. Nintilkatipayilu yilta palunyanga Kurayijpanga, Jiijajkurnu wangkalurrju. \v 36 Ruutuwanapula yanu, yanukapula kalyu nyangu. Kara Pilapuku wajarnu, “Nyarra kalyu ngarrin. Jiingkarnin kalyungka jarrpajunku.” \v 37 Pilapululu wajarnu, “Ngayulurnanta kalyungka jarrpajunku, jampan Jiijajpa yiltalu kulilku, Mamakurnu.” Pilapungkalu wajarnu, “Palunyangarna yiltalu kulirnin. Jiijaj Kurayij yilta Mamakurnu kaja nyininpa.” \v 38 Kayila turilanga yikijunkuraku wajarnu palumili warrkamupurlukangka. Tiputinguyilapula yanu kalyungka jarrpangu. Palunyangayila Pilapulu kalyungka jarrpajunu. \v 39 Palunyangkapula kalyujanu pakarnu tatirnu. Kayila Pilapunga Mamamili Kuurtilu winirnu katingu, tiwa, mirta palunyalu martulu Pilapunga yarrarnu nyangu, paki. Purtura ngurrirnu yumurringuyila turilangka tatirnu yanu. Jiijajpa yilta kulirnuka pukurlarringuka yanu. \v 40 Pilapu yanu tawunu Yajututangka yutirringu. Palunyajanulu-jananya yankula wajalkatipayi Jiijajmili wangka. Tawunkaja yiwarrawana ngarapayi, jiiwanalu-jananya wajalkatipayi. Yanu tawunu Jijariyangka jarrpangu. \c 9 \s1 Juulju Jiijajpa kulirnu \p \v 1 Juulpa parra yankupayi, wajalpayi-jananya, “Wanyjaya Jiijajmili walyjakaja? Mankurna-jananya katiku jiilkarti, mitu pungkuraku-jananyaya, karlkinju.” Yanu Jarujalumkarti, yatilypa majuwartakarti, ka japirnura mirlimirliku. \v 2 Juulju kulirnu, katikijalu mirlimirli, ngurra yini Tamajakajkarti, katira nintilkija, Juwukurnungka jaajingka maajakajangka, mirlimirli. Kulirnu Juulju “Mirlimirliya nyakura palya wajalkuraya, mankurakurna-jananya, Jiijajmili walyjakaja. Mankurna-jananya marlaku katiku ngaatu Jarujalumkarti, ka jiiljarna-jananya junku, yirnakajakamu wantikajalurrju.” \v 3 Juulpa yankupayi, Tamajakajkarti ka kintirringu, nyanguyila tili. Palu tili majuwartalu rantarnu, ngamu Juulja. \v 4 Palunyangka parnangka punkanyjanju ngangkurnu wangka. Jilanya kulirnu, “Juulpa Juul! Nyaaku-lampajun putarringu, ngayumiliku walyjakajaku. Nyaaku-jananyan mankurni.?” \v 5 Juuljura japirnu, “Nganan nyuntu maaja wangkinpa?” Juuljalu wajarnu, jilanya, “Ngayurna Jiijajpa Nyuntulurnin putamanu.” \v 6 Yarrarnura wajarnu Juulku, “Pakala yarra, nyarra tawunkarti! Palunyangka martu kujupalunta nintijulku, nganan ngapilkura.” \v 7 Palunyamili warrkamupurlukakajaya ruutungkaya yikipayi, kaya kulirnu wangkapayilu Jiijajpa. Kulirnuya ngurlurringu, kaya yaka ngarapayi, martu kujupa nyakuparni. \v 8 Juulju pakarnu purtu nyangu, kuru pampururringu. Palunyangkaya mara winirnu katingu tawunpa Tamajakajkarti. \v 9 Karrpuparakungka nyinangu mirrka ngalkuparni, ka kalyu jikilparni. \p \v 10 Palunyangka tawunja jiingka nyinapayi, yirna Yananayajpa, Jiijajmili walyja. Yananayajju jukurrmanu, Jiijajpara mirrangu. Ka Yananayajju wajarnu, “Maaja! Ngaangkarna nyininpa.” \v 11 Jiijajjura yarrarnu wajarnu jilanya, “Pakala yarra jiiwana ruutungka!, yiwarra kujupakutu. Martuluya yiwarra jii wajarninpa, ‘Yintulpa’ Ngurrilara jiiwana Juutajku ngurraku. Japilara Juulku!, Taajajmartajiku. Jiingka ngurrangka Mamangkalu wangkinpa.” \v 12 Yarrarnulu Jiijajpa Yananayajja wangkangu, “Juuljunta jukurrju nyuntungka nyakupayi. Nyuntulun yanku pampulku kuru maralu, palunyangkayila nyaku. Jiinganta nyakuninpa maralun pampurninpa.” \v 13 Yananayajju Jiijajja wajarnu, “Maaja! Ngurlurrinparna mayitirni jiilkarti kangkujaku. Wajarnurniya jiilu-jananya yirnalu Jarujalumungka, mankula katipayi jiilkarti, nyuntumili walyjakaja. Yilta-jananya jiilu putamankupayi. \v 14 Kuwarri Juulpa palu ngaakarti ngurrakarti yankupayi, nyuntumili walyjakaja-jananya mankura kangkupayi jiilkarti. Jarujalummartajiluya yatilypa majulu palu yiyarnu, mankuraku-jananya nyuntumilikaja, walyjakaja.” \v 15 Maajalura Jiijajju wajarnu, Yananayajja, “Kuwarrilu yarra Juulkarti! Ngayukuju warrkamupurluka nyinaku, kuwarrirna junku. Ngayulurna kulirninpa, ngayukuju wangka-jananya parra wajalku, Juwuparnikajangka, maajakajangkalurrju, ka Juwukajangkalurrju. \v 16 Ngula Juulpa jiinya wirrilyirrikuya pungku, ngayukuju jampa nyinaku. Jilanya Juuljarnalu wajalku.” \v 17 Palujanu Yananayajpa yanu mayangka jarrpangu. Juuljalu mara junuka wajarnu, “Juulpa! Nyuntu ngayukujun walyja. Maaja Jiijajjurni yiyarnu nyunturnanta kuru pampulkura, kunyjunyunkura, nyuntungkarnanta palumili Kuurti jarrpajulkura. Jiijajpan jii kulirnu ruutungka.” \v 18-19 Palunyangka kuru pampurnu Yananayajju, ka nyakupayi. Palunyangka Yananayajju manu kalyungka jarrpajunu. Mayiyila ngalangu murlpirrarringu. Karrpuparakungka-jananya Juulpa kujungkarringu nyinapayi, Jiijajmili walyjakajangka. \s1 Tamajakajja-jananya Juulju nintilpayi \p \v 20 Juwukurnungka jaaji laltungka-jananya Juulju yanu nintijunkupayi. Jilanya-jananya nintijunkupayi, “Jiijajpa yilta Mamaku kaja nyininpa.” \v 21 Palunya wangkaya kulirnu, yakaya ngarapayi. Wajarnu-ngkuya, “Ngaalu-jananya yirnalu Jarujalumungka ngurrangka mankura pungkupayi, Jiijajmili walyjakaja. Jilanyaku ngaakutu yankupayi, mankuraku-jananya kangkura yungkuraku, yatilyparaku Jarujalumungka.” \v 22 Juulju-jananya murlpirrju nintilpayi. Jungalu-jananya Juwukajangka, Tamajakajmartajingka nintilpayi. Jiijajmili wangka-jananya jilanya nintilpayi, “Mamalu julyju jamartapungu Kurayijpa kurtingkijalu. Yiltangulyu-lampa Kurayijpa kurtingu, yini Jiijajpa.” Wangka palunyayuru Juulju-jananya yilta jungalu wajarnu. Palunyangkaya purtu kulirnu ngaparrjuya warrkilkijalu, Jiijajku ngurrpakajalu. \v 23 Palunyajanuya karrpuparakungka Juwukajaya kujungkarringu wangkapayi, Juulpaya pungkuraku. \v 24 Palunyangka kujupalulu jakurljunu Juulja, pungkurakuya. Tawunja palungka tinkijunu wuulju, kiitukurlu ngarapayi. Kiitungka jiingkaya, purtu majalpayi Juulku, mankuraya pungkuraku. Jirntu karrpungkaraya majalpayi, mungangkalurrju. \v 25 Juulku ngulyjukajaluya mungangka wirningka majungka karrpirnuya ruupuwintilu, kurtingu wintawanalu, wuulja nyarrakarti, pungkujakungkamarraya, walykukajalu. \s1 Juulpanga Jarujalumukarti yanu \p \v 26 Juulpa Jarujalumkarti yanu, Jiijajmili walyjakarti-jananya yanu, nyinaraku-jananya. Nyanguya ngurlurringu pungkujaku-jananya, Juulpaya pakikajal karanu. Kulirnuya, “Wiya palunyara Jiijajku walyja, mayitpi-lanya pungkukijalu.” \v 27 Panapajju palunyangka winirnu katingu, Jiijajmili walyjakajakarti, palumili jakurlpurlukakarti. Panapajju-jananya jakurljunu, ruutungka Juulju kulirnu maaja Jiijajpa, wangkangulu. Wajarnu-jananya jilanya, “Juulju-jananya Tamajakajja wangka Jiijajmili, murlpirrju nintilpayi.” \v 28-29 Palunyangka-jananya Jarujalumungka Juulpa Jiijajmili walyjakajangka nyinapayi. Jarujalumungka-jananya Juulju-jananya parra wajalpayi, murlpirrju, Jiijajmili wangka, martu laltungka. Juwukajangka-jananya minyirrju nintilpayi. Palumili wangkaya kulira junkupayi, Kiriki wangkawintikajalu. Wangkanguya pungkurakuya, mitu. \v 30 Jiijajmili walyjakajaluya kulirnu, kaya katingu tawun kujupakarti, Jijariyakarti. Palunyajanuya katingu yiyarnu, tawun Taajajkarti. \v 31 Palunyajanuya Jiijajmili walyjakaja kunyjunyu nyinapayi, parna parlparriwana, parna Juutiyawana, parna Kaliliyawana, parna Jamiriyawanalurrju. Mirtaya-jananya pungkupayi, paki, kunyjunyuya nyinapayi. Jiijajmili walyjakajaya murlpirrpa nyinangu, yiltaminyirri, kurrungu-jananya Mamamili Kuurti. Kuurti palunyalu-jananya murlpirrmanu. Laltu kujupaluya kulirnuka kujuparringu, Jiijajmilirringu, walyja. Maajakuraya Jiijajku yilta nyinapayi. \s1 Piijanga tawunu Liitakarti yanu \p \v 32 Palunyajanu Piijalu-jananya tawun kujupa, tawun kujupangka kujungkara-jananya nintilpayi, Jiijajmili walyjakaja. Yanu tawunkarti yini Liitangka jarrpangu, Jiijajmili walyjakaja nintilkura. \v 33 Yirna Yaniji, ngarnta yanu nyangu, parralayiji ngarripayi, warntungka. Wulu ngarripayi ngarnta, yayit wulikajangka yiiyangka. \v 34 Piijalura wajarnu, “Yaniji! Jiijajjunta kunyjunyurnin ka pakala warntungku ruulamula!” Palunyangka palunyalu kulirnu ka yiltangulyu pakarnu. \v 35 Parrayila yankupayi kaya nyanguka kulirnu, “Yiltangulyu Jiijajpa Mamamili.” Jilanyaya kulirnukaya Jiijajmili walyjarringu, Liitamartajilu ka tawun Jaranmartajilu. \p \v 36 Palunyangka kinti tawun kujupangka ngilypi kuju nyinapayi, Jiijajmili walyja. Yini palunga Tapija. Wangka palu Kiriki wangkapayi, palunyangkaya yini palu wajalpayi, ‘Tuukaja’. Ngilypi palunyalu-jananya kulujpa wakara yungkupayi, nyarrukaja, maniparnikaja. Yulupirti-jananya yungkura ngampurrju kanyilpayi. \v 37 Palunyajanu ngilypi palunya ngarnta majurringu, ka miturringu. Murrarniluya mayangka ngarnawarra ngururrpa mitukaja ngarrijunkupayi, tuunyjunkuraku, ngula. Jilanyaluya mitu palunya waajamura kangkura ngarnawarra ngarrijunu. \v 38 Jakurlpaya kulirnu Piija tawun Liitangka nyinapayi. Tawunpa Jaapa Liitangka kinti ngarapayi. Jaapamartajiluya Jiijajmili walyjakajalu yiyarnu martu kujarra Jiijajmili, Piijaku mankuraku. Yanulupula Piijakarti ka mirrangurapula jilanya, “Yirna! Yarrarni wala!” \v 39 Palunyangka Piija pakarnu ka kujungkaya wala yanu marlaku, maya palunyakarti. Mayangkaya palungka katingu jarrpajunu, kaya ngarnawarra tatirnu, mitukutuluya. Ngilypikajaya nyupaparnikaja yulara yikipayi. Piijangkaluya nintirnu, kulujkaja wakara-jananya yungkupayi, ngilypi palunyalu. \v 40 Piijalu-janampa wajarnu, jaalpuya yankura ngarakura. Palunyajanuya jiinpa yanu ngarapayi. Ka Piijalu pupatingu Mamangka wangkangu. Ka mitungkalu nyanguka wangkangu, “Tapija! Pakala!” Kurungku paarlanu, ka Piijangkalu nyanguka pakarnu, mitujanu. \v 41 Mara winirnu Piijalu, ka palungka ngaratingu. Ngarajunuka-janampa mirrangu, Jiijajmili walyjakajakukamu ngilypikajaku, nyupaparnikajaku. Nintijunu-jananya wanka ngarapayi. \v 42 Ngilypi wankarringu kaya yanu wajalpayi, parlparri Jupawana, kaya Jiijajku walyjarringunirra. \v 43 Piija Jupangka wulu nyinapayi, Jayimunmili ngurrangka. Jayimunju palu kiinkaja ngapilpayi, wulura warrkamu nyinapayi. \c 10 \s1 Piija yanu maaja Kuniliyajkarti \p \v 1 Tawunja Jijariyangka maaja Kuniliyaj nyinapayi. Maaja-janampa jantulwintikajaku nyinapayi. Jantulwintikajaya jiinya yini “Yitaliyankaja”. \v 2 Kuniliyaj maaja maju, Mamakura nyinapayi, ngarnawarrapurlukaku, palumili walyjakajalurrju. Palunya Mamangkalu wangkara nyinapayi. Yungkupayi-jananya manikamu warta martukaja nyarrukaja. \v 3 Rukarukangka yirna jiilu Kuniliyajju jukurrmanu nyangu, Mamamili wikarru. Jiinya wikarru palumilingkalu mayangka jarrpangu. Jiilulu wajarnu, “Kuniliyaj!” \v 4 Palunyangka Kuniliyaj ngurlurringukalu nyakupayi. Ka japirnura, “Maaja, nganawayi?” Kuniliyajkura wajarnu, “Mamangku pukurlpa nyinani. Nyuntulun wangkapayi Mamangka, kulilpayinta. Mamalunta nyakupayi, nyuntulu-jananyan yungkupayi, martukaja, nyarrukaja.” \p \v 5 Yarrarnura wajarnu wikarrulu, “Warrkamupurlukakaja-jananya yiyala tawun Jupakutu!, mankuraya kuju yirna, yini Piija. Palumili yini kujupa Jayimunpa. \v 6 Jayimun kujupangkalu palu nyininpa, kiinkaja ngapirninpa. Jayimunmili maya palu yikini kujungurrungka yirritingka.” \v 7 Mamamili wikarrululu wajarnu jilanya, ka yanu. Palunyangka-janampa Kuniliyajpa mirrangu, jantulwintiku, ka warrkamupurluka kujarraku. Jantulwinti jii Kuniliyajkura mirti nyinapayi, Mamakulurrjura walyja. Julyjura Kuniliyajku warrkamurripayi. \v 8 Wangka jiinya wikarrulu wajanyjangka, Kuniliyajju-janampa wajarnu. Palunyajanu yiyarnu-jananya tawun kujupakarti, Jupakarti, Piijaku mankuraku. \v 9 Jiikajaya yankupayi mungarringuyila-janampa. Jupangkaya kinti yankupayi ka karrpurringuyila. \p Piija yurtuyurtungka mayangka tatirnu, ngarnawarra, Mamangkalu wangkakura. \v 10 Palunyajanu wangkangu kalyparturringu. \p \v 11 Piija mayiku majarnuka jukurrju nyangu, ngarnka wupunarringu. Kaliki majuyuru nyangu, tiputilpayi. Kaliki jiinya kuuna puu wulikaja nyangu, ruupuwintiyuru karrpirnu, kuunakaja. \v 12 Kalikingka palungka nyangu, kukaparnikaja, ngarripayi. Kaarnkakajayuru, wukukajayuru, jilakajayuru, jilanya kukaparni laltu ngarripayi. Kukaparni palunyakajaya Juwukajalu mirta ngalkupayi, luwu-janampa jilanya nyinapayi. \v 13 Ngarnawarrajanulu Piijangka wajarnu, “Piija pakala puwa ngala!” \v 14 Piijalura wajarnu, “Maaja! Luwu-lampaju jilanya, mirtalaju ngalkurnin. Ngayurna parlanypa jiiyurukurna, mirta ngalkurninpa. Jiikajaya puta, mirtarna ngalkurninpa.” \p \v 15 Piijangkalu yarrarnu wajarnu, “Jiikajan palyalu ngalku, Mamalunta wajarni. Mirtan jiikaja puta wajala!” \v 16 Jiiyuru Piijalu yupalja kulirnu, palunyajanu marlakuya yanu wulikaja, mirrkaparnikaja. \v 17 Jilanya ngarangu Piija ngurinyjirringu, “Nganarni jilanyalu nintirni?” Palunyangkaya Jijariyamartaji kiitungka ngarapayi. Jiikajaluya julyju japirnu, “Wanyja Jayimunku maya?” Japirnukaya yanu kiitungka ngarapayi. \v 18 Japirnuluya Piijaku, jilanya, “Mayitpi Jayimunpa ngaangka nyininpa, yini kujupa Piija?” \v 19 Piijalu jukurrju nyangu ka ngurinyjirripayi. Ka Mamamili Kuurtilu wajarnu, “Kulila! Yirna yupalju-ngkuya ngurrini. \v 20 Pakala tiputi ka kujungkaya yarra!, mirta-jananyan parlany ngaraku, ngayulurna-jananya yiyarnu.” \p \v 21 Piija tiputingu ka-jananya wajarnu, “Ngayurna Piija ngarinpa, kajijunyurra ngurrirninpa? Nganakujunyurra yanurni?” \v 22 Wajarnuluya, “Kuniliyajju-lanyaju yiyarnu, jantulwintikajamili maajalu, Mamamili walyjalu. Juwukajaluya palunya wajarninpa, ‘Kuniliyajpa yirna kunyjunyu.’” Piijangkaluya yarrarnu wajarnu, “Mamamililu wikarrulu wajarnu Kuniliyajja, nyuntulajunta mankuraku. Kujungkala yankuraku Kuniliyajmilikarti, ngurrakarti. Yirna jiilunta wangka kulilkuraku.” \v 23 Palunyangka Piijalu-jananya wajarnu, “Mayangkala kurrungkura ngalkura, ka ngarrikura yungunpala yankura!” Kaya kurrungu nyinapayi. Yungunpaya pakarnu kujungka yanu, Piija, Kuniliyajku warrkamupurlukakaja, ka Jupamartaji karlki, Jiijajmili walyjakaja. \v 24 Yanuya kutungka ngarringu. Yungunarringu kaya tawunja Jijariyangka jarrpangu. Kuwarripaya kurrungkukija jii tawunja, Kuniliyajju-jananya mirrangu kujungkarnu, palumili walyjakaja, marlpakajalurrju. \p \v 25 Piijamapuya yanu yawujayiti ngarapayi. Palujanu Kuniliyajpa yanulu Piijangka pupatingu ka marninypungu. \v 26 Ka Piijalu winirnu ka wajarnu, “Yiki! Wiyarnin marninypuwa!, ngayurna martu nyuntuyuru.” \v 27 Wangkangupula yanu mayangka kurrungu. Kurrungu-jananya Piijalu nyangu, yarnngaya nyinapayi, Juwuparnikaja. \v 28 Piijalu-jananya wajarnu jilanya, “Juwukajalulaju murrarni martu kujupa, Juwuparni, parna kujupamartaji nyakura junkupayi. Wiyalaju kujungka nyinapayi. Jilanyakunyurra ninti. Yilta Juwuparnilaju nyakura junkupayi. Kuwarri Mamalurni nintirnu, ngarnawarrapurlukalu, wiyarna martu kujupamartaji nyakura junkuraku, wiyarnara puta wajalkuraku.” \v 29 Kuniliyajjalu wajarnu, “Nyuntumili wangkarna kulirnukarnanta pakarnu yanu, karlki kujupalurniya walarnu. Yanurnirnanta ngarinpa, Nyaakujun japinu ngaakartirna yankurakurni?” \p \v 30 Kuniliyajjura wajarnu, “Karrpuparaku karrpuparakulajulu murrarni Mamangka wangkaninpa. Karrpu yupaljarnalu ngaayurungka Mamangka wangkapayi, ngayumili mayangka, rukaruka. Karna jiingka nyangu, ngarapayi kulujpa wayitwankurlu. \v 31 Palulurni wajarnu, ‘Mamalunta kulira nyinapayi, nyuntulun japilpayi. Nintilu kulini, nyuntulu-jananyan manikamu wartakaja yungkupayi, martukaja, nyarrukaja. Palunyajanungku pukurlpa nyininpa.’ \v 32 Yarrarnurni wajarnu, Mamamili wikarrulu, ‘Warrkamupurluka-jananya yiyala tawun Jupakarti!, yirna kujuya mankuraku, yini Piija, paluku yini kujupa Jayimunpa. Jii nyinin kujupakurnu mayangka Jayimunkurnungka, kiinkaja ngapirninpa. Jayimunmili maya jaalpu ngarinpa, kujungurruwati.’ \v 33 Wikarrulu jii wangka wajanyjangka, palunyangkarnangku pipurru mirrangu. Kunyjunyun nyuntu yanurni. Kuwarrila yilta Mamangka kujungka nyinaku. Kujungkarringula nyininpa, nyuntumili wangkalaju kulilkura, Mamalunta nintinunyja, Maajalu.” \s1 Piijalu-jananya nintilpayi, Juwuparnikaja \p \v 34-35 Piijalu-jananya wajalpayi, “Ngayulurna kulirni jilanya, Mama-lampa pukurlpa nyininpa yarnngaku, mirta-lampaju Juwukuwiyaju pukurlpa nyininpa, paki. Jampa martu Mamaku junga nyinaku, marninypungku, palunyangka Mama pukurlarriku, mirta-lampaju Juwukuwiyaju pukurlarriku, paki. \v 36 Mamalu-lampaju jakurlpa junu yanu, Juwukajaku. Jakurlku palunyakunyurra ninti nyininpa. Mamalu jilanya jakurljunu, martula kawalya Mamaku nyinara, Jiijajpa kulilkula maaja maju-lampa. \v 37-38 Jakurlpa jiinyaya parna Juutiyawanalu jakurljulpayi. Nintilunyurra kulirninpa, Jiijajpa Najarijmartaji parna Kaliliyawana nyinapayi. Julyju-jananya Jaanju nintilpayi, ka-jananya kalyungka jarrpajulpayi. Palunyajanu marlaya wangka jiinya parra wajalpayi, Jiijajpa maaja maju-lampa nyinapayi. Mamalura maparn maju yungu, palumili Kuurtilu jarrpajunu, palunyajanu murlpirrpa nyinapayi. Parlparriwanalu-jananya parra nintilpayi, ka wankalpayi-jananya ngarntakaja. Karlki kujupaku-janampa malpu payira kurtingkupayi, Mamamili maparnwintilu. \p \v 39 “Jiijajju Juwumili ngurrawanalu-jananya parlparri parra wankalpayinirra, ngurra Jarujalumwanalurrju. Jilanyalaju kurulu nyakupayi. Palunyajanu Jiijajpaya wartangka nyiilamunu wiltijunu, miturntanu. \v 40 Palunyajanu Mamalu mitujanu wankarnu, karrpu kujarrangka mitu ngarringu. Palujanu yutirringu-lanyaju martukajangka. \v 41 Mirtaya martulu yarnngalu nyangu, paki, karlkinjuwiyajulaju martulu nyangu. Julyju Mamalu kulirnu, ngayunjulaju Jiijajpa mitujanu nyakuraku. Ngayunjulaju Jiijajja kujungka ngalangu marla, jampa mitujanu wankarringu. \v 42 Palunyajanu Jiijajju-lanyaju wajarnu, palunyamili wangkalaju parra jakurljulkuraku. Wangka jilanyalurrjulaju parra jakurljulkuraku, Mamalu jiinya Jiijajpa maaja maju-lampa junu. Ngulaya mitukaja wankarriku ngaraku, wankakajalurrju. Jiijajju-lampa wajalku, karlki-jananya warukarti kurtingku, ka-jananya karlki, palumili ngurrakarti katiku. Jilanya-lampa wajalku, Jiijajju, parlparriku. \v 43 Mamamili jakurlpurlukakajaluya jilanya wajalpayi, ‘Jampa martuluya Kurayijpa kulilku, Mamakurnu kaja. Palunyangka Mamalu-jananya walykukaja warningku, ka kunyjunyunku kurrurnpa. Kurayijpa maparn maju murlpirrminyirri.’” \s1 Mamamili pilurrpa-jananya jarrpangu \p \v 44-46 Piijalu jilanya wajanyjangka, Mamamili Kuurti-jananya jarrpangu Juwuparnikajangka, ka wangka kujupa kujupaya wangkapayi, Mamaya marninypungkupayi. Palunyangkaya Piijamapuya kuru pakarnu, Jaapamartaji, Juwukaja, jumaji Mamamili Kurrurnpa-jananya jarrpangu, Juwuparnikajangka. \v 47 Piijalu-janampa wajarnu Jaapamartajiku, “Ngananyurra kulirninpa? Palyaya kalyungka ngaanpa jarrpaku? Yilta-jananya Mamamili Kuurti ngaanja jarrpangu, ngayunja-lanyaju julyju jarrpangu, palunyayuruya.” \v 48 Palunyangka Piijalu wajarnu palunyakajaya kalyungka jarrparaku, jilanya, “Jumaji Jiijajpa maaja maju-lampa, ngaankulurrju nyininpa.” Palunyajanu Piijangkaluya wajarnu, nyinakuraku-jananya karrpuparaku karrpu. \c 11 \s1 Piijalu-jananya jakurljunkupayi Jarujalumungka \p \v 1 Juwuparnikajaluya Mamamili wangka kulilpayi. Jilanyaya kulilpayi jakurlpa karlki kujupamili, Jiijajmili jakurlpurlukakajalu, Jiijajmili walyjakajalulurrju, parna Juutiyawanalu. \v 2 Palumapungka, Juwuparnikajangka nyinapayi Piija, ka marlaku yanu Jarujalumkarti. Yanu jarrpangu kaya kuru wajarnu, Jiijajmili walyjakajalu, Juwukajalu. \v 3 Jilanyaraya wajarnu, “Mirtan nyuntu Juwuparniwanangka nyinara ngalkura. Jurra-jananya! Nyaaku-jananyan yanu ngalangu.?” \p \v 4 Piijalu-jananya jilanya wajarnu, \v 5 “Tawun Jupangkarna nyinapayi. Mamangkarnalu wangkangu, ka jukurrjurna nyangu, kalikiyuru maju tiputingu, ngarnawarrajanu. Kaliki jiinya kuuna puu wulikajarna nyangu, ruupuwintiyuru karrpirnu, kuunakaja. \v 6 Kalikingka palungkarna kintilu nyangu, kukaparnikaja, ngarripayi, kaarnkakajayuru, wuukukajayuru, jilakajayuru, jilanya kukaparni laltu ngarripayi. \v 7 Ngarnawarrajanulurni wajarnu. Jilanyarni wajarnu, ‘Piija! Pakala puwa ngala!’ \v 8 Ngayulurnara wajarnu, ‘Maaja! Luwu-lampaju jilanya, mirtalaju ngalkurnin. Ngayurna parlanypa jiiyurukurna, mirta ngalkurninpa. Jiikajaya puta, mirtarna ngalkurninpa.’ \v 9 Ngayungkarni yarrarnu wajarnu, ‘Jiikajan palyalu ngalku, Mamalurnanta wajarni, mirtan jiikaja puta wajala!’ \v 10 Jiiyururna yupalja kulirnu. Palunyajanu marlakuya yanu wulikaja, mirrkaparnikaja. \p \v 11 “Palunyangkaya yanu ngarapayi, mayangka yawujayiti, Jijariyamartajikaja. Maaja Kuniliyajju-jananya kurtingu. \v 12 Mamamili Kuurtilurni wajarnu, mirtarna-jananya parlany ngaraku, kujungkalaju yankura. Palunyajanulaju yanu Kuniliyajmili ngurratu, ka jarrpangulaju nyinangu, Jupamartajilurrjulaju yanu wulikaja. Ngaangkaya ngarinpa, jii Jupamartaji Jiijajmili walyjakaja, jikij wulikaja. \v 13 Kuniliyajju-lanyaju wajarnu, Mamamili wikarru nyangu. Jilanyalu wikarrulu wajarnu, Kuniliyajja, ‘Yiyala-jananya nyuntumili warrkamupurluka!, tawun Jupakutu, mankurakun Piija, yini kujupa Jayimun. \v 14 Jiilu-nyurranya Mamamili wangka nintilku. Palunyanyurra kulilku, ka Mamalunta wankalku nyuntun wulu nyinakura, nyuntumili walyjakajalurrju.’” \p \v 15 Piijalu-jananya yarrarnu wajarnu, “Jungarna yanu Kuniliyajmili ngurrakutu, Mamamili wangkarna-jananya nintilpayi. Palunyangka Mamamili Kuurti-jananya jarrpangu, julyju-lanyaju ngayunja jilanya jarrpangu. \v 16 Palunyangkarna kulirnu, Jiijajju-lanya julyju wajarnu, ‘Jaanju-jananya kalyungka jarrpajulpayi, jilanyayuru ka ngulanga Mamalu-nyurranya palumili Kuurti jarrpajunku.’” \v 17 Piijalu-janampa yarrarnu wajarnu, “Julyjula Jiijajpa kulilpayi, ka Mamalu-lanya jarrpajunu palumili Kuurti. Palunyayuru-jananya Mamalu kuwarri jarrpajunu Kuurti, Kuniliyajmapungka. Palunyangkarna wiya ngayulu marrkurnu Mama, mirta-jananya Kuurti jarrpajunkuraku.” \v 18 Jiijajmili jakurlpurlukakajaluya kulirnu Piijamili wangka, kaya yaka nyinapayi. Purtuya kulirnu ngaparrpaya wangkakuraku, mirtaya warrkirnu. Palunyajanuya Mama marninypungkupayi, jilanya, “Mama kunyjunyuminyirri nyininpa, Juwukaja-lanya wankarninpa, ka-jananya Juwuparnikajalurrju wankarninpa, walykuya junkuraku, ka kunyjunyuya nyinaraku.” \s1 Jiijajmili walyjakajaya nyinapayi, Yantiyukangka \p \v 19 Juwukajaluya julyju Tiipanpa pungu. Palunyajanuya Jiijajmili walyjakaja yanu parlparri, mankujaku-jananyaya. Parna Panijiyakutuya yanu, parna Japurijkutulurrju, ka tawun Yantiyukakutulurrju. Juwukajangkaya-jananya yankura jakurljulpayi, Jiijajmili wangka, mirta Juwuparnikajangka, wiya. \v 20 Jiijajmili walyjakajaya yanu tawun Yantiyukakarti, Japurijmartajiya. Jiingkaya Jiijajmili wangka jakurljulpayi, Juwuparnikajangka, Kiriki wangkawintikajangka. Tawun jiikutu-jananyaya yanu nintilpayi Jiijajmili wangka, parna Jarinimartajilu. \p \v 21 Palunyakajaluya Mamamili maparnwintilu parra nintilpayi, murlpirrju. Palunyajanuya Yantiyukamartajilu yarnngalu, martulu kulirnu, Jiijajpa maaja maju yilta. \v 22 Kulirnuya Jarujalummartajilu yiltaya Jiijajmili walyjarringu nyinapayi, Juwuparnikaja, yarnngakuyarra, kujungka. Palunyajanu Panapajpaya kurtingu, tawun Yantiyukakarti. \v 23 Yanu tawun palunyakarti jarrpangu Panapajpa, ka nyangu-jananya pukurlarringu, jumaji Mamalu-jananya wankarnu pukurlmanu. Panapajju-jananya nintilpayi, wuluya junga nyinaraku, Jiijajku. \v 24 Panapaj jii yirna kunyjunyu nyinapayi, Mamamililu Kuurti jarrpangu. Jiijajkura junga wulu nyinapayi. Panapajku wangka jiimartajiluya kulirnu Jiijajku walyjarringuya nyinapayi, yarnngakuyarra. \p \v 25 Palunyajanu Panapaj yanu tawun Taajajakarti, Juulkura ngurrilpayi. \v 26 Juulpa manu ka marlaku katingu tawun Yantiyukakarti. Jiingkapula Jiijajmili walyjakaja nintilpayi, rawalu yiiyangka kujungka. Ngurra jiingkaya wajalpayi, kuwarriwiyajuya jilanya, “Ngaanpaya Kirijinpa nyininpa.” Mirta jilanyaya julyju wajalpayi, paki. \p \v 27 Palunyajanuya Mamaku wangka jakurlpurlukakajaya yanu tawun Yantiyukakarti, Jarujalumjanu, \v 28 Yantiyukangkaya jarrpangu. Ka jiikajangka kuju nyinapayi yini Yakapajpa. Yakapajjalu Mamamili Kuurtilu nintirnu. Palunyangka palu Yakapajpa ngarangu ka wajarnu, jilanya, “Ngurra parlparriwana ngula mayiparnirrikula, ka kalyuparnirrikulurrjula.” Jilanya-janampa wajarnu Yakapajju. Wangka palunya yiltarringu, maaja Kulutiyajpa tayimu. \v 29 Mirrka pakirrijaku ka kalyu pakirrijakulurrjuya kurranyi kujungkarringu, Jiijajmili walyjakaja, Yantiyukamartaji. Yakapajmili wangkaya kulirnukaya wangkangu maniya-janampa warningkura kaya, kurtingkura, parna Juutiyamartajiku, Jiijajmili walyjakajaku. \v 30 Maniya pirtijunu ka yunguya-jananya katirakuya, jaajiku maajakajaku. Juuljupula Panapajju mani palunya katingu-jananyapula yungu. \c 12 \s1 Yirutju Jayimij mitu pungu \p \v 1 Parna Juutiyangka maaja maju nyinapayi, yini Yirutpa. Jiijajmili walyjakaja-jananya mankura pungkupayi. \v 2 Maaja jiilura wajarnu Jayimijpa wakara junkuraku, nayipu warlpukurruwintilu. Jayimijpangara palunyanga Jaanku kurta nyinapayi. \v 3 Yiltaya Jayimijpa wakarnu junu. Palunyangkaya pukurlarringu Juwukaja kaya maajanga palunyanga marninypungkupayi. Palunyajanu maaja Yirutju kulirnu yarrara-jananya pukurlmankura. Ka-janampa wajarnu, yankuraya Piija mankura. Kaya yanu Piija manu, jantulwintikajalu. Murrarniya kujungkarrima turlku Pajuwupangka nyinakura. Palunyangkaya Juwukajalu mayi pikinpawutuparni ngalkupayi, Mama marninypungkuraku. Jilanyaya ngalkupayi mayi-janampa yini Pajuwupa. \p Palunya tayimungaya Piija manu katingu, \v 4 jiilja jarrpajunu, ka wulu kanyinma, jantulwintikajalu, pinirrijakungkamarra. Jilanyaluya kanyilpayi, puu wulikajalu, jirntu jarrpanyjangka. Puu kujupaluya kanyilpayi kutuwartirnikutu. Palunyajanu puu kujupaluya kanyilpayi jirntu pakanyjangka. Puu kujupaluya kanyinma karrpuwarti. Puu kujupaluya kanyilpayi jirntu jarrpanyjangka. Jilanyaluya Piija wiltulu kanyilpayi. Juwukajaluya ngalangu mayi Pajuwupa wiyarrinyjangka, maajalu kulirnu Piija katira ngarajunkura. \v 5 Piija jiilja nyinanyjanja Jiijajmili walyjakajaluya Mamangkaluya wulu wangkapayi, Piijaya mitu pungkujaku. \s1 Wikarrulu Piija jiiljanu yiyarnu \p \v 6-7 Piija mungajarrarrinyja kunyala ngarripayi, jantulwinti kujarrangka, kutungka, jiin kujarrakurlu. Kiitungka yawujayiti, kujarra kujupapula jantulwinti ngarapayi. Palunyangka mungangka maaja Yirutju kulilpayi, yungunjarrarrinyja Piijaya katira maaja Juwukajangka ngarajunkura. Munga palunyangka Mamalu yiyarnu wikarru, yanu rantara ngarapayi jiilja. Wikarru jiilu yanu Piija ngurnti pampurnuka kanarnu. Kara wajarnu, “Pakala!” Pakarnu ngaranyjangka jiinpa kujarralu marajanu wupulyanuka parnangka punkarnu. \p \v 8 Ka yarrarnu wajarnu, “Marra nanpangku yilpijula! Marra jakapiringkalu jarrpa!” Palunyangka Piijalungku manu nanpajunu, kalu jakapiringka jarrpangu. Kara wajarnu, “Kuurtungkalu jarrpa, yarrarni!” \v 9 Piijalu palunyanga wikarrungkangalu wanarnu, ka ngurinyjirrikatipayi, kapukurril kukalpayi. \v 10 Yankulapula jantulwintinga nyakula junkutikatipayi. Wululu-jananyapula nyakula junkutikatipayi. Yanupula kiitukutu, jiinya kiitungara walyja wupunarringu. Yanupula ruutuwatirringuka ngarapayi, ruutu jiinga tawunkutu maa yanu. Ruutu jiiwanapula yanu, ka Piija junu yanu, Mamamili wikarrulunga. \v 11 Piijalu kulirnu, “Mirtarna kapukurrirnin, Mamamili wikarrulurni yilta walajunu yiyarnu, Mamalura wajanyjangka. Walajunurni Yirutjurni pungkujaku, Juwukajalulurrju.” \p \v 12 Piijalu yikira purtu kulirnukayila, yumurringukayila Miiriku mayakutu yanu. Miirira yipi nyinapayi, Jaan Maakku. Palunyangkangaya mayangkanga Jiijajmili walyjakajaraya nyinapayi, Mamangkaluya wangkapayi. \v 13 Piijalu yanu tuwuwati pungkupayi. Palunyangkayila wanti Ruuta kulirnuka pakarnu yanu, tuungka ngarapayi. Ruutanga wanti jiinga palunyangka mayangka warrkamurripayi. \v 14 Palunyangka Piijaku wangka kulirnuka-jananya marlaku pinirringu, karlkingka jakurljunu, tuwu wupuntamulparnilu. Wajarnu-jananya, “Piija yawujayiti ngarinpa!” \p \v 15 Paki kararnuya, wantikuraya wajarnu, “Ngakumpayurulun paki kulirnin.” Kayila-jananya wiltulu wajarnu, “Yilta jii ngarinpa.” Karaya wajarnu, “Piijayuru, kujupa Mamamili wikarru, ngarinpa.” \v 16 Palunyangka Piijalu wululu tuwunga pungama. Yumurringukaraya tuwu wupuntamunu. Nyangukaya kuru pakarnu. Nyangukaluya kujungkarringu. \v 17 Kayila-jananya maralu marrkurnu, yakaya ngararaku. Jakurljunu-jananya jiilja nyinanyjanjanu, Mamamili wikarrulu walajunu yiyarnu. “Yiltarni walajunu yiyarnu, Mamalu ngarnawarrapurlukalu.” Yarrarnu-jananya wajarnu, “Yarraya-jananya jakurljula!, Jayimijjakamu Jiijajmili walyjakajangka, ngayurni Mamalu walajunkunyjajanu.” Jilanya-jananya Piijalu wajarnu, kayila pakarnu yanu. \p \v 18 Yungun pakanyjangka, pakarnuraya purtu kulirnu, jantulwintikajalu. \v 19 Yirutjaluya jakurljunkunyjangka, kulirnuka-janampa wajarnu, “Yarraraya parra ngurrila!” Palunyajanuraya Piijaku purtu ngurrilpayi. Yirutju-jananya kujungkanu purtu japilpayi. Ka wajarnu-janampa palumili warrkamupurlukakajangka, “Jiikaja-jananya jantulwintikaja, mitu pungkura!” Palunyajanu maajanga Yirutpanga tawun Jijariyakutu tiwa yanu, wulu nyinapayi, parna Juutiyanga junu yanu. \s1 Maaja Yirutpa miturringu \p \v 20 Palunyajanu-janampa Yirutpa maaja nyinangu wirrilyirringu, Taayamartajiku, Jayitanmartajikulurrju. Wirrilyirringu-janampa, ka-jananya mayi mirta yungkupayi. Kaluya maajakaja jiimartaji yanu maaja Pulajajja wangkangu. Maaja Pulajajpa jii Yirutmili mayakura warrkamupurluka nyinapayi. Maaja Pulajajparaya yanu jilanyalu japirnu, “Yarra-lampajura maaja Yirutpa japila!” Yuwajunuka-jananya jarrpajunu. Kaluya yanu maaja Yirutja wangkangu, “Kunyjunyu-lajungku wulu nyinaku. Mayikulajura purtu kulirnin.” Yirutju kulirnuka-janampa wajarnu, “Ngula karrpu kujupangkarna-nyurranya wajalku.” \p \v 21 Palunya tayimurrinyjanga maaja Yirutpangalu kuut palyangka jarrpangu. Murrarniluya maaja majukajanga kuut palyangka jarrpapayi, jiiyangka palyangkalurrjuya, nyinapayi, wangka majuya wajalkuraku. Maaja Yirutpanga jarrpanguka nyinanguka-jananya wangkangu, martukajaya laltukuyarra kujungkarrinyjangka. \v 22 Martukajaluya Yirutmili wangka kulirnu wiltulu wajarnu, “Mirta martunga nyininpa, yilta Mama ngarnawarrapurluka yuti nyininpa. Yilta Mama ngarnawarrapurluka-langku wangkin.” \v 23 Palunyajanu Mamamili wikarrulu Yirutpanga ngarntamanu, jumaji-jananya mirta marrkurnu. Wajalngara-janampa “Mirtarna ngayu Mama ngarnawarrapurluka, paki.” Palunyajanuyila ngarnta maju ngarripayi, wilyjiwilyji, ka miturringu. \v 24 Palunyajanuya martukajalunga Mamamili wangka kulirnuka, laltukuyarraya Jiijajmili walyjarringu. \v 25 Panapajjukamupula Juulju parra wajalpayi, Mamamili wangka, kapula tawun Jarujalum junu yanu. Kayilipula yanu tawun Yantiyukakarti. Jaan Maakpapula manu katingu. \c 13 \s1 Panapajkamu Juulpa-pulanya yiyarnu \p \v 1 Jiijajmili walyjakajaya Yantiyukangka nyinapayi. Karlkiya Mamamili wangka jakurlpurluka nyinapayi. Karlkin kujupaya Mamamili nintipurlukaya nyinapayi, Mamamili wangka-jananyaya nintilpayi. Nintipurlukaya jiikaja, nyinapayi, yini Panapaj, Jimiyan. Jimiyan jii wajalpayiya yini kujupa, ‘Maru’. Karlki kujupangaya yini Lujiyaja jii Jarinimartaji, Juul, Manayin. Jiingara julyju maaja Yirutkura warrkamurripayi. \v 2 Jiijajmili walyjakajalungaya Mama nyinara marninypungkupayi, mayi ngalkunyjaparnilu. Palunya tayimu Mamamili Kurrurnju-jananya wajarnu, jilanya, “Yiyalaya-pulanya!, ngayuku warrkamupula parra nintilku, Panapajjupula Juulju. Ngayulurna-pulanya witurnin, ngayumili wangkapula parra nintilkuraku.” \v 3 Palunyajanuluya wituka Mamangka wangkapayi, mayiparni. Palunyajanuya-pulanya mara junu, kaluya Mamangka wangkangu, kayilaya-pulanya yiyarnu. \s1 Parna Jayipurijjapula parra wajalpayi \p \v 4-5 Mamamili Kurrurnju-pulanya nintirnu Panapajkamu Juulpa, kayilaya yanu tawun Jalijiyakarti, Jaan Maakpalurrju. Jiingkaya tawunja puutungka tatirnu, yanuya parna Jayipurijkarti. Yanuya tiputingu tawun Jalamijja. Jaan Maakju-pulanya ngampurrju parra wanalpayi. Yanuya jarrpangu jaajingka, Juwumilingka, ka-jananyapula nintilpayi, Mamamili wangka. Palunyajanuya jaaji laltuwana parra wajalpayi. \v 6 Parna Japurijpa kalyungka kutungka ngarapayi. Parna palunyawanaya kutuwana yankuraka jarrpangu, tawun Paapujja. Yirna yalyjirrpa jiingka nyinapayi, yini Pajijaj, yini kujupaya wajalpayi, ‘Yilimaj’. Julyju yirna palunyalu-jananya yalyjirrju kujupa kujupa jiimartajingka, nintilpayi. Jilanyalu-jananya pakiwana wajalpayi, “Ngayungarnara Mamamili wangka jakurlpurluka.” Palunga Juwu nyinapayi. Yanuluya kujungkarringu, Juulmapu. \p \v 7 Yirnanga jiingara miirti nyinapayi, maaja majuku jiimartajiku, yini Jajajpulajaku. Jiinga Jajajpulajpa nintipuka nyinapayi. Jiilu-pulampa wajarnu Panapajkamu Juulku yankurakupula, palunyamili mayakarti, Mamamili wangka-pulanya kulilkura. Palunyalunga wangka-pulanya Mamamili kulirnuka pukurlarringu. \v 8 Palunyangka Pajijajju kulirnuka marrkurnu, maaja jiimartaji Jajajpulajpa, kulira-pulampa junkura. \v 9 Palunyangkalu Mamamili Kurrurnpa jarrpanguka murlpirrmanu Juulpa. Yini kujupaya wajalpayi, ‘Puulpa’. \v 10 Puulju warrkirnuka kuru wajarnu Pajijajpa. Jilanyara wajarnu, “Nyuntun malpukurnu, jungan mirta nyininpa. Wulun walyku nyinin, yalyjirrjun walykuwiyaju palyarnin. Mirtan Mamamiliwana wangkin, walyjalun kuliraka wangkinpa. Mamamili wangkan kuliraka kujupakartirnin. \v 11 Kuwarrinta pampurulku Mamalu, nyakunyjaparnin nyinamalpa karrpuparaku.” Palunyajanu yilta pampururringu. Parra-jananya martukaja japilpayi, parraya winitiranku. \v 12 Maaja Jajajpulajju nyangu kuru pampururrinyja, Jiijajkurnu wangkayila kulirnuka walyjarringu. Puulmili wangka julyjujanu kulirnuka pukurlarringu. \s1 Tawun Yantiyukangkapula parra wajalpayi, parna Pijitiyawana \p \v 13 Puulmapuya tawun jiingka puutungkaya tatirnuka yanu, parna Pampiliyakarti, tawun Paakakarti. Jiingkanga-pulanya Jaan Maakju junu yanuka marlaku yanu, Jarujalumkarti. \v 14 Palunyajanupula parna Pijitiyakarti yanu, tawun Yantiyukakarti. Jiingkangapula karrpu Jarritingka Juwukurnu jaajingka jarrpangu nyinapayi. \v 15 Jaajiku maajakajaluya riitamulpayi, Muujajku wangka. Palunyajanuya wangka kujupa riitamulpayi, Mamamili wangka jakurlpurlukalu julyju wakanyjajanu. Jiikajaluya-pulanya wikarru yiyarnu japilkura. Jilanyaya japirnu, “Walyjalu-lanyajunpula mayiti Mamamili wangka nintilku? Mayitintapula julyju Mamalu nintinyjajanu.” \p \v 16 Puulju-jananya pakarnu maralu marrkurnu, yakaya nyinaraku. Nintilpayi-jananya jilanyalu, “Ngayunku walyjakajaluya Juwukajalu kulila!, karlkinjulurrju Mamamili walyjakajalu, Juwuparnikajalu. \v 17-18 Juwukajaku-lampa Mama ngarnawarrapurluka maju, maaja nyinin, Yijurilmili marlajanukajaku. Ngayunku mitunyjanirrikuwiyaju-janampa wajarnu, palunyaku walyjakajaraya nyinaraku. Jiikuraya walyjakaja lalturringu, jumaji-jananya Mamalu ngampurrju kanyilpayi, parna Yijipingka. Mama jiilu-jananya maparn majulu walyjakaja walarnu katingu, kalyuparniwana, pujimanwana. Rawalu-jananya katipayi, puuti yiiya. Nyarrurringuka-jananya ngampurrju katipayi, yankularaya jurtarrikatipayi, Mamaku. \p \v 19 “Palunyajanuya parna Kayinanja jarrpangu. Palunyamartajiya ngurra japan wulikajangka jaalpu jaalpu nyinapayi. Parna jiimartaji-jananya Mamalu pungkura wiyarnu. Ka-jananya ngurra jiingka palumili walyjakaja junu, parna palunyangkangaya nyinangu walyjarringu. Rawaya nyinapayi, puu yantartan pipiti yiiya. \v 20 Palunyajanu-janampa maajakaja junkupayi, Mamalu. Maaja-janampa nyinara wiyarripayi. Palunyangka kujupa junkupayi. Jilanyartukaya nyinapayi, maaja yarnnga. Maajakaja nyinaraya, maaja Jamiyul tayimurringu. Jiinga Mamamili wangka jakurlpurluka nyinapayi. \p \v 21 “Mitunyjanirrikajaluya japirnu Jamiyulpa, maaja kujupa-janampa kiingu nyinara. Palunyajanu-janampa Mamalu junu yini Juulpa, maaja maju-janampa wulu nyinangu, puuti yiiya. Juulpanga jiinga nyinapayi, Kiijaku kaja. Kiijamapungaya nyinapayi Pinjaminkurnu marlajanukaja. \v 22 Juulpanga payirnu yiyarnuka maaja kujupa junu, yini Tayipitpa. Mamalu wajarnu jilanya, ‘Tayipitpanga yilta kunyjunyu nyininpa. Ngayulurnara pukurlarrinpa, Jiijiyiku kajaku. Ngayulurna wajanyjangka yirnilu palyarnin.’ \v 23 Jiijajpanga yilta mitunyjarripurlukakura Tayipitku marlajanu nyinapayi. Mamalu-lampa Jiijajpanga junu, wankalkura-langku, Yijurilmili marlajanukaja. Wankalkura-langku julyju-lanya Mamalu jamartapungu, Jiijajpa-lampa yiyalkura. \p \v 24 “Julyju-jananya Jaanju Yijurilmili marlajanukaja nintilpayi, Jiijajpanga marlawana yankurarni. Jilanya Jaanju-jananya nintilpayi, walykuwintikajalungaya walyku junkurakaya junga Mamaku nyinara. Kaya kalyungka jarrpara palyarrira palya nyinaku. \p \v 25 “Jaanju-jananya wululu nintilpayi. Palunyajanu maaja kujupalu kulirnu jiilja mankura jarrpajunkura. Palunyangka Jaanju-jananya martukaja jilanya nintilpayi, ‘Nganarninyurra ngayu kulirni? Kurayijpa-lampa julyju jamartapungu maaja-lampa yiyalkurarni. Mirtarna ngayu maaja Kurayijpa, paki. Kurayijpa-lampa jii yankurni, maaja majuminyirri, karnara ngayu palumili warrkamupurluka.’” \p \v 26 Puulju-jananya wituka wajarnu, “Walyjararranjuya kulila! Yipurammili walyjakajala nyininpa. Wulikajaluya kulila!, karlki kujupalulurrju, Juwuparnikajalu, Mamamili walyjakajalu. Wulikajaku-lampa wangka kunyjunyu yiyarnu Mamalu, ngayunpala wankarrira. \v 27 Jarujalumumartaji martukajakamu maajakajaraya ngurrpa nyinapayi, Kurayijku, martukaja-langku wankalku. Mamamili wangka jakurlpurlukaluya julyju wakarnu, Kurayijpa yankurni. Jarriti kujupa Jarriti kujupaluya Jarujalummapulu purtuya kulilpayi, wangka palunyanga, riitamunyjanjanu. Jiikajaluya wajarnuraya Jiijajpaya mitu pungkura. Wangka palunyanga yiltarringu, Jiijajpa miturrinyjangka. \v 28 Purturaya kulirnu Jiijajpaya mitu pungkuraku. Mirta putamanu, wiya. Manngarripayiraya Jiijajpaya pungkuraku, Payilatparaya muunpungkupayi. \p \v 29 “Mitunyjarrikajalukamu Mamamili wangka jakurlpurlukaluya kulirnuka julyju wakara wanarnu, Jiijajpaya mankura wartangka wiltijunku. Wangka palunyawananga yiltarringu. Yiltaluya Jiijajpanga wiltijunu miturntanu. Palunyajanuya wartajanu tipujunu katingu pirnkingka ngarrijunu. \v 30 Palunyajanu Mamalu palunyanga wankarnu. \v 31 Palunyajanuluya palunyamilikajalunga karrpuparakungka nyakupayi, wanka parra yankunyjan. Julyjuya Jiijajmili walyjakajaya Jiijajjaluya kujungkarringulu yanu Jarujalumkarti, parna Kaliliyajanu. Palunyakajaluya-jananya kuwarrilu parlparri parra wajarnin, Jiijajmili wangka. \v 32 Ngayunjulaju-nyurranya jakurljuninpa wangka kunyjunyu Mamamili. Mama ngarnawarrapurlukalu-jananya julyju mitunyjanirringka jamartapungu, Kurayijpa mitujanu wankalkura. \p \v 33 “Kuwarri Mamalu jilanyalu Jiijajpa yilta wankarnu, mitujanu. Jilanyalu julyju, mitunyjarripurlukalu Tayipitju Mamamili wangka wakarnu. Turlku laltu wakarnu. Nampa tuungka ngarrin jilanya. \mi ‘Nyuntungan ngayuku kaja nyinin. Kuwarrirnanta maaja maju junu, martukajangka mirangka.’” \m \v 34 Puulju-jananya wituka nintilpayi, “Yarrarnu-jananya wajarnu Mamalu, Jiijaj Kurayijpa mitujanu wankalku, mitu ngarrira kawu yurnarrijaku. Jilanya julyju wajarnu, \mi ‘Ngayulurnangku jungalu palyalku, Maaja Tayipitkurnara ngayulu jungalu julyju palyarnu, palunyayuru.’ \m \v 35 Tayipitjulu wangka kujupa wajarnu, Mamangka. Jilanyalu wajarnu, \mi ‘Mirta nyuntulu junku, nyuntumili warrkamupurluka, mitu ngarrira yurnarrijaku.’” \p \v 36 Puulju-janampa wituka wajarnu, “Mitu Tayipit palunyangara Mamaku junga nyinangu, miturringu. Palunyangaya katingu mitunyjanirri karlkinjaya-jananya tuunyjunu. Mitu yilta yurnarringu. \v 37 Martu kujupa mitujanu Mamalu wankarnu, mirta ngarringu yurnarringu. Martu palunyanga Jiijajpa, Mamalu wankarnu, mitujanu. \v 38-39 Kulilaya walyjakajalu! Jiijajpa-lampa kuju nyininpa. Jiijajjuwiyaju-lampalura walyku mankula wirrupunginpa. Palunyangkalaju-nyurranya wangka palya kuwarri wajarnin, Jiijajjuwiyaju-langku wankalku. Julyju-janampa Muujajju Mamaku luwu wakarnu. Jilanya-lampa Muujajku luwu ngarinpa. Martu walykuwintilu kuka mirtayirti mankura pungkura, kara Mama yungkura, ngarnawarrapurluka. Jilanyaya julyju Mama yungkupayi, palujanuya wulu walykuwinti nyinapayi. Yiipi martulu Muujajmili luwu wanalku, wulu walykuwinti nyinaku. Ka yiipi Jiijajmili wangka kulilkuka Jiijajjura walyku wirrupungku.” \p \v 40 Puulju-jananya wituka wajarnu, “Purrkaluya kulila!, jilanyarrijakunyurra. Mamamili wangka jakurlpurlukalu julyju jilanya wajarnu, \mi \v 41 ‘Karlkinjuluyurra Mama ngarnawarrapurluka jankani. Kulilaya! Purtu kulilkunyurra nyinaku miturriku. Ngayulurna-nyurrampa yalyjirrju kujupa kujupa ngapirninpa, kuwarri. Nyakuranyurra purtu kulilku. Palunyangka-nyurranya martu kujupalu purrkalu kujupa kujupa nintijunku, palunyangkaranyurra purtu kulilku, wululu.’” Kulirnuya yakarringu, jiimartajilu. \p \v 42 Palunyajanupula wangkangu wiyarringu, Juwukurnu jaajingka. Palunyangkaya-pulanya martu karlkilu japirnu, Jarriti kujupangkapula marlakurrira, wangka palunyayuru-jananyapula nintilkura. \v 43 Laltu kujupangaya yanu ngurra walyjakarti, karlki kujupaluya-pulanya wanarnu. Wanaraya kulilkura Mamamili wangka, jiikajangaya Juwukajakamu Juwuparni. Juwuparnikajangaya Mamakuraya walyja nyinapayi. Palunyakajangka-jananyapula wajarnu, “Wuluraya junga nyinama!, palulu-nyurranya Mamalu ngampurrju kanyilku.” \p \v 44 Palunyajanuya Jarriti kujupangka martu laltukuyarra kujungkarripayi, Mamamili wangkaya kulilkura. \v 45 Martu laltukuya-janampa Juwukaja nyangu wirrilyirringu, jumajiya mirta martukajaya-jananya kujungkarripayi Juwukajangka. Kaya-pulampa Puulkukamu Panapajku mikurringu. Palunyajanuya Puulpa warrkirnuka pinyijunu. \v 46 Junkuparnipula wulu wangkapayi, jilanyapula, “Juwukajaluya kulila! Mamalu-linyaju nintirnu Juwukajaliju-nyurranya kurranyilu nintilkura. Mirtanyurra jungalu kulirni, kuliranyurra junin, palujanu mirtanyurra wanka wulu nyinaku Mamamili ngurrangka. Palunyajanu juninpaliju-nyurranya. Yankuliju-jananya Juwuparniwana, parra nintilmal. \p \v 47 “Mamalu-linyaju julyju wangka yungu. Jilanya nyininpa, \mi ‘Yintarnurnanta manu, nintilkuran-jananya martu yarnngakuyarra, wankalkuran-jananya, Juwuparnikaja. Mungajarraya martulu tili nyakuka kujungkarrikuluya. Palunyayuru tiliyurun-janampa nyinaku. Nyuntungkantaya kujungkarrira ngayumili wangka kulilkuka wankarriku.’” \m \v 48 Wangka jilanyaya kulirnuka pukurlarringu, Juwuparnikaja, kaya Mama ngarnawarrapurluka marninypungama, Juwuparnilurrju-jananya wankalkura. Laltuluya Jiijajmili wangka kulirnukaya Jiijajmilikaja yarnngarringu. Jiinga Jiijajmilikajanga julyjungulyu-janampa wangka junu, Mama ngarnawarralu. \v 49 Palunyajanuya martukajalunga Mamamili wangka kulirnuka, laltukuyarraya Jiijajmili walyjarringu. \p \v 50 Tawun jiingka Yantiyukangka Juwu karlkinjuya-jananya maaja jiimartaji muunpungu, Puulkukamu Panapajku wirrilyiya-pulampa nyinara. Jiingkangaya maaja Juwukaja yirnakajakamu Juwuparnikaja, wantikaja nyinapayi. Jiikajalungaya wantikajalunga Mama marninypungkupayi, Juwuyurulu. Palunyangka jii maajakajalungaya-jananya muunpungu martu karlkinjuya-pulanya yiyalkura, parna kujupakarti, Puulkamu Panapaj. \v 51 Yanupula tawun yitiwanalu jakapiri yarrarnuka, wiilypungu. Murrarniluya Juwukajalu jilanyarninpa, martukajaya-jananya jankanyjangka. Palunyajanupula tawun Yakuniyamkarti yanu. \v 52 Jiijajku walyjakaja, Yantiyukamartajiya pukurlarringu nyinapayi, Mamamili Kurrurnpa-jananya jarrpanyjangka \c 14 \s1 Tawun Yakuniyamjapula parra wajarnu \p \v 1 Tawun Yakuniyamjapula yanu jarrpangu, Juwuku jaajingka, Puulkamu Panapaj. Jii kujarralu-jananyapula wangka Jiijajmili nintilpayi. Wangkaya kulirnu Jiijajmili kaya walyjarringu yarnnga, Juwukajakamu Juwuparnikaja. \v 2 Jiiku wangkakuya Juwu karlkinpa wirrilyirringu, kaya-jananya yanu muunpungkupayi wirrilyilu, Juwuparnikajangka. Palunyajanu jiikaja Juwuparnikaja-janampaya wirrilyirringu, Puulkukamu Panapajku, Jiijajmili walyjakajakulurrju. \v 3 Ngurluparnilupula wululu nintilpayi, tawunja palungka, Mamamili wangkapula murlpirrju wajalpayi. Mamalu-pulanya nintirnu yalyjirrju kujupa kujupapula ngapilkura. Martu jiimartajiluya karlkilu kulirnu jilanya, “Yalyjirr kujupa kujupa-lanyajupula nintirni. Yiltapula Mamaku wangka wajarnin. Yilta-lampa Mama nyarru nyininpa.” \v 4 Jiimartajiluya purtu kulirnu, karlkiya Puulkukamu Panapajku pukurlarringu, karlkinpaya Juwukurnuku wangkaku pukurlarringu. \v 5 Palunyajanuya Juwu karlkikamu Juwuparni karlki kujungkarringu yaka wangkangu, pungkuraku-pulanyaya yiyalkuraku purliwintilu, Puulkamu Panapaj. \v 6-7 Wangka jiipula kulirnu wala yanu tawun Lijarakarti. Jiingka kinti tawun Taapi nyininpa. Tawun palunya kujarrapula parna Lakuniyangka nyinin. Ngurra jiiwanapula parra wajalpayi, Jiijajmili wangka. \s1 Tawun Lijarakamu Taapingkapula parra wajarnu \p \v 8 Tawun Lijarangka yirna mukuntu nyinapayi, jinangu wiya yankupayi. Palunya yirna mukuntu julyju nyinapayi, japuwartajanu. \v 9 Puulpa wangkapayi palunyangka mukuntulu kulilpayi. Puulju palunya nyakupayi mukuntu kulirnu, “Mamamili wangka kulirninpa. Yilta Mamalu kuwarri wankalku.” \v 10 Palunyangka Puuljura wiltulu wajarnu, mukuntuku, “Pakala yiki!” Palunyajanu pakarnu pipurru, parra yankupayi. \v 11 Jinangka parra yankupayi palunyangkaya laltulu nyanguka wiltulu wajarnu, Lakuniya wangkawintilu “Yiltapula jii kujarra ngarnkajanu yankupayi, palu kujarra, yini Jiyajakamu Yamijpa. Marturringupula ngarinpa.” \p \v 12 Lakuniyamartajiluya laltulu marninypungkupayi, Mamayuru kujarra. Yini jilanyaya marninypungkupayi Jiyajakamu Yamijpa. Kulilpayiya, “Jii kujarrapula ngarnkajanu.” Panapajpaya nyangu ka yini wajarnu, ‘Jiyaja’. Ka Puulpaya nyangu ka yini ‘Yamijpa’ wajarnu. Jilanyaya wajarnu Puulpa Yamijyuru wangkapayi. \v 13 Jaaji, Jiyajaku tawunja yitingka ngarapayi. Yatilypa jiimartajilu pulukukaja kangu jaaji jiikarti, pungkura marninypungkuraku-pulanya Puulkamu Panapaj, puritipulawakajalurrju kangu. Katingu pulukukaja ngarajunu kiitungka jaajja, martuluya pungkuraku, yarnngalu. \p \v 14 Martu kujupalu-pulanya yanu jakurljunu, “Jaajingkaya pulukukaja kuwarri pungku, nyuntu kujarrantayapula marninypungkuraku, jumajipulan ngarnkajanu.” Martukajapula wala pinirringu marrkurnu, jaartangkupula yarrpungkupayi. Juwukajalu jilanya murrarni jaarta yarrpungkupayi, martu karlkilu pakiwana kulinyjangka, martukajaluya nyakura junkuraku, pakiwanaya marninypungkujaku. Jilanya-jananyapula Puuljukamu Panapajju wajarnu, \v 15 “Nganangkamarranyurra puluku pungkukija? Mirta-linyajuyan marninypuwa!, martuliju nyuntunyuru. Yanuliju-nyurranya ngaakutu wajalkijalu wangka Mamamili kunyjunyu. Wajarninpaliju-nyurranya Jiyaja, Yamijkamu junkura, marninypungkuparnilu. Jurraya minyjilypa!, Mama ngarnawarrapurlukawiyajunyurra marninypungkura. Jii maparnpa maju nyininpa, Mamalu jiilu ngarnka, parna kalyu ngapirnu. \p \v 16-17 “Julyju-jananya Mamalu marrkulparni junkupayi, Mamakuraya yumu nyinara, martukaja. Mama jiilu-nyurrampa kalyu yiyalpayi, palunyajanu yukuri pakarni, mirrka wartangka. Palunyalu-nyurranya mirrka yunginpa pukurlpanyurra nyinara. Mama jilanya-nyurrampa nyininpa. Mama julyjunyurra kulilngara, parnakamu kalyu nyangu. Yiltalu-nyurranya ngampurrju kanyirnin.” \v 18 Jilanyapula rawa wangkangu, mirtaya puluku pungkura, palunyangkaya junu. \p \v 19 Palunyangkaya Lijarangka Juwu karlkinpaya kuwarriwiyaju yanu nyinapayi, tawun Yantiyukamartaji. Kujupakajalurrjuya kuwarriwiyaju yanu nyinapayi, tawun Yakuniyammartaji. Tawun palunya Yantiyuka, parna Pijitiyangka ngarapayi. Jiikajalu-jananyaya Lijaramapu martukaja wirrilyimanu, Puulku, yarnngaluya Puulpa purliwintilu yungkalpayi. Palunya parnangka punkarnuka ngarripayi, mituyuru. Mitu kararnuya Puulpa yilatingu katingu, tawunja yitingka wirrupungu, kaya junu yanu. \v 20 Jampa Puulpa ngarripayi, Jiijajmili walyjakajaya kujungkarringu. Palunyajanu Puulpanga pakarnu yanu tawunkarti. Yungunjarrarrinyjangapula Puulkamu Panapaj yanu ngaparti tawun Taapikutu. \s1 Marlakurringupula Yantiyukakarti, parna Jiriyangka \p \v 21 Yanu-jananyapula Jiijajmili wangka kunyjunyu nintilpayi, karaya martu lalturringuraya kulirnu nyinangu, Jiijajku. Palunyajanupula marlaku yanu yapurra, tawun Lijarakarti. Nyinangupula yumurringupula kayili yanu tawun Yakuniyamkarti. Jiingkapula nyinangu yapurrarringupula yanu tawun Yantiyukakarti. \v 22 Ngurra jiiwana Jiijajmili walyjakaja-jananyapula murlpirrmankupayi, Jiijajkuraya junga nyinaraku. Jilanyalu-jananyapula nintilpayi, “Mamalu-jananya palumilikajanga ngampurrju kanyirni. Palunyakajangkala-jananya kujungkarriku nyinaku, Mamakulara wulu junga nyinaku. Jiinju karlkinju-langkuya jankanyjanja, jungalara wulu nyinaku.” \p \v 23 Parna jiiwana-jananyapula yirnakaja junkura wanarnu, ngampurrju-jananya Jiijajmilikaja kanyilkuranku. Tawun kujupangka-jananyapula junkupayi yupalpa, Tawun kujupangka yupalpa junkupayi. Wululu-jananyapula jilanyalungulyu junkupayi, yirnakaja. Tawun kujungka-jananyapula yirna junkukijalu mayi ngalkuparnilu kujungkarriraluya Mamangka wangkapayi. Jilanyalupula wangkapayi, “Mama! Kulininpalaju Nyuntumili walyjakaja-lanyajun kanyirnin. Ngampurrju ngaakaja-jananya yirnakaja kanyila!” \p \v 24 Palunyajanupula yanu ngaparti parna Pijitiyawana tawun Paakangka warinykatingu. Tawun palunyanga parna Pampiliyangka nyininpa. \v 25 Jiijajmili wangkapula wajarnu, kapula tawun Yatilayakarti yanu. \v 26 Palunyajanupula puutungka tatirnuka kakarra marlaku yanu, tawun Yantiyukakarti, tawun jiingkangapula julyju nyinapayi. Jiingkanga tawunjanga Jiijajmili walyjakajaluya, Mamaya-pulampalura japirnu. Yiltalupula Mamamili warrkamu palyarnu wiyarnu. \v 27 Yantiyukangkapula warinykatingu-jananyapula kujungkarnu, ka jakurljunkupayi, Jiijajmilikajangka, Mamalu-pulanya ngampurrju kanyilpayi. Jilanyapula jakurljulpayi Mamalu-jananya martukajangka yalyjirrju ngapilpayi. Jilanya-jananyapula wajalpayi, “Mamalu-linyaju nintirnu wanyjaljuliju-janampa Juwuparnikajaku yiwarra wupuntamunu, Jiijajkuya kulirakaya walyjarrira.” \v 28 Wulu-jananyapula nyinapayi, tawun jiingka, Jiijajmili walyjakajangka. \c 15 \s1 Kujungkarringuya Jarujalumungka \p \v 1 Karlkinpaya Jiijajmili walyjakaja tawun Yantiyukakarti yanu, parna Juutiyajanu. Warinykatinguya-jananya nintilpayi, Jiijajmili walyjakaja jilanya, “Mitunyjarripurlukalu-lampa Muujajju wajarnu, murtilyakamu yirnakaja-jananyanyurra yirnamalkura. Yirnamankunyjaparninga mirta Mamalu wankalku.” \v 2 Wangka palunyajanu Puulkamu Panapaj-janampapula wirrilyirringu, ka-jananyapula ngaparrju wajarnu, “Mirta-jananyanyurra Jiijajmili walyjakaja yirnamalkura.” Palunyangkaya-pulampa wajarnu yankuraya Jarujalumkarti kujungkarrira wangkara japilkurapula-jananya, martu karlkinjaya-jananya Yantiyukamartajingka, yankuraya Jiijajmili jakurlpurlukakajangka wangkara, japilkura-jananyapula yirna jiimartajingkalurrju. \p \v 3 Palujanuya-jananya Yantiyukamartaji kujungkarringu, Jiijajmili walyjakajaya-jananya yiyarnu ngarran kujupa Jarujalumkarti. Puulkamu Panapajjaya-pulanya yanu. Parna Panijiyawanaya yanu parna Jamiriyakutu. Yanuya-jananya maa jakurljunkutikatipayi, “Kaya parna jiiwana Jiijajmili walyjarringu, lalturringu Juwuparnikaja.” Jiijajmilikajaya-janampa kulirnuka pukurlarringu, parna jiiwana. Yanuya tawun Jarujalumungka warinykatingu. \v 4 Puulmalu-janampaya nyangu pukurlarringu, Jiijajmilikaja, palunyamili jakurlpurlukakajakamu yirnakajalurrju. Puulmapulu-jananyaya jakurljunu, Juwuparnikajaya yarnnga Jiijajmili walyjarringu, Mamalu-jananya maparn majulu martukaja wankarnu, kujupa kujupa-janampa palyarnu. Jilanyalu-jananyaya jakurljunu. \p \v 5 Jiijajmili walyjakajalu karlkinjuya-janampa pakarnu wajarnu, Parajikajalu, “Juwuparnikaja-jananyanyurra jiikaja yirnamalku. Wajalkura-jananyanyurra Muujajku luwukuraya junga nyinaraku.” \v 6 Palunyangkaya Jiijajmili jakurlpurlukakajakamu yirnakaja kujungkarringu wangkangu. \v 7 Wululu-ngkuya ngaparrku paanypungkupayi. Palunyajanu Piijalu-jananya pakarnu wajarnu, “Walyjakajalurniya kulila! Julyjurni Mamalu yintarnu manu, yankurarna-jananya nintilkura, Juwuparnikaja, Jiijajmili wangka. \v 8 Mama-janampa pukurlarringu, jumajiya Jiijajmili wangka kulirnuka walyjarringu. Yilta Mamanga-lampa ngayunku laltukuyarraku ninti nyininpa. Yilta-janampa pukurlarringu-jananya palunyamili Kurrurnpanga jarrpajunu. Ngayunja-langku julyju jarrpajunu, palunyayuru. Palujanurna kulini, Mama-janampa pukurlarringu. \v 9 Mamanga-janampa layikamurrira nyininpa, Juwuparnikajaku, ngayunkuyuru-lampa. Walyku-janampalura yiltalu wirrupunginpa, Jiijajmili wangkaya yiltalu kulirnin. \p \v 10 “Palunyangka, nganaku Mamaranyurra yajirninpa? Mirtaya Juwuparnikaja Juwuyuru nyinaku, Muujajku luwukuraya yumu nyinaku, mirtaya Juwuyuru nyininpa. Mitunyjanirrikajaluraya purtu kulirnu, Muujajmiliku luwuku jungaraya nyinaraku, ngayunjulurrjulara purtu kulirnin. \v 11 Wangka palunyawananyurra mirta kulinma!, maaja Jiijajpa-lampa wulu wulikajaku kunyjunyu-lampa nyininpa, Juwuparnikajaku, Juwukulurrju. Wulikajalula kulira walyjarrinpalara, wulikaja-lanya jiilu wankarninpa.” \p \v 12 Palunyajanulu-jananyapula Puuljukamu Panapajju pakarnu jakurljunkupayi, Juwuparnikajaluya Jiijajpa kulirnu walyjarringuraya, Mamalu-pulanya maparn majulu murlpirrmanu yalyjirrju kujupa kujupapula ngapilkura, nyakulaya kulilkura. Jilanya-jananyapula jakurljunkupayi, palunyangkaluya yakalu kulira nyinapayi. \v 13 Palunyajanupula nyinatingu. Jayimijpa kujupa pakarnu, wangkangu, “Walyjakajaluya kulila! \v 14 Jayimunju kuwarri-langku nintirnu, kurranyilu Juwuparnikaja Mamalu-jananya kulirnu, kuwarrilu-jananya ngampurrju manu kujungkanu, palunyamili walyjakaja. \v 15 Wangka palunyayuru julyjujanu ngarrinpa. Mamamili wangka jakurlpurlukalu jilanya wakarnu, \mi \v 16 ‘Ngulamparna-jananya marlakurriku, ngampurrju wumulku kanyilku, mitunyjarripurlukamilikaja Tayipitmilikaja. Tayipitja martu marlajanu maajarna-janampa parna parlparriku nyinajunku. \v 17 Palunyangkayilajuya Juwuparnikaja martu laltukuyarrarriku, ngayuku walyjarriku, kujungkarrikurniya. Julyjurna-jananya kulilpayi ngayuku walyjakaja. \v 18 Jilanyarna julyjurna-janampa ngayulu Mamalu wangka junu.’” \p \v 19 Jayimijju wituka-janampa wajarnu, “Mamamili wangka palunyala kulirnu, Mama-janampa Juwuparniku pukurlarrini, yiltaya Mama kulini. Palunyajanurna-janampa ngayulu kulirni, Mirtala-janampa putamanku, mirtala-janampa wajalku, Juwukurnu luwungkaya nyinaraku, jiikaja Juwuparnikaja. \v 20 Mirlimirlingkala-janampa luwu yupalwiyaju wakalku, jilanya. Juwuparnikajaluya murrarniraya mayikamu kuka mirtayirti katiraluya yungkupayi Mamayurungka. Palunyajanuluya mankura ngurrangka katira ngalkupayi. Mirtaya Juwuparnikajalu mayikamu kuka jilanyalu ngalkunma!. Nyupa walyjakurluwiyajuya ngarrima!. Kukaya pungkula miji yintilku wiyalku. Palunyayururaya ngalkunma! Kukakurnu mijiya mirta jikilku. Wangka jiikajawiyajuya kulilkukaraya junga Mamaku nyinaku, jumaji jilanyartuka Muujajku wangka nyininpa. \v 21 Juwukajalula jilanya Muujajmili wangka riitamurninpa. Muujajkurnu wangkaya jilanyartuka riitamulpayi, Jarriti kujupa Jarriti, parna parlparriwanalu, Juwukurnu jaajikajangka. Muujajkurnu wangkalurrjuya parra wajalpayi, tawun kujupa tawun kujupawana. Palunyangkaya Juwuparnikajaraya walyja nyinaku Muujajku luwukuwiyaju, yupalku.” \s1 Mirlimirliya-janampa yiyarnu, Juwuparnikajaku \p \v 22 Miiting palunyangkaya-janampa kulirnu pukurlarringu, Jiijajmilikaja, jakurlpurlukakajakamu yirnakaja. Kulirnuya karlkiya-jananya yiyalkija, Yantiyukakarti. Puulkamu Panapajkamungkaya-pulanya yumurringuya-pulanya manu Juutajkamu Jayilaj. Juutajpa jii yini kujupaya wajalpayi, ‘Paajapaj’. Jii kujarrakuya-pulampa rawa pukurlpa nyinapayi, jiimartaji, Jiijajmili walyjakaja. \v 23 Mirlimirliya-pulanya wakarnu yungu yiyarnu. \p Mirlimirlingkaya jilanya wakarnu, “Mirlimirlilaju-nyurrampa ngaa yiyarni, Jiijajmili jakurlpurlukakajalukamu yirnakajalu. Ngayunpalaju-nyurrampa walyjakaja nyininpa. Jiijajmili walyjakajakulaju-nyurrampa pukurlarrinpa, Juwuparnikajaku. Ngurra parlparriwananyurra nyininpa, ngurra Yantiyukangka, parna Jiriyawana, parna Jilijiyawanalurrju. \v 24 Jakurlpalaju kulirnu, parna ngaamartajilu-nyurranyaya karlkilu yanu pakiwana wajarnu. Palunyajanunyurra juni walykurringu. Ngayunjulaju-jananya mirta yiyarnu. \v 25-27 Palunyangkalaju wangkangu martu kujarralaju-pulanya yiyarnu, maa yankula-nyurranyapula wangkaraku, Juutajjukamu Jayilajju-nyurranyapula wangka mirlimirlingka ngaajanu jakurljunku. Kujungkaya-pulanya yanku Puulkamu Panapajja. Layikamurriralaju-pulampa nyinin, Puulkukamu Panapajku. Wululupula jii kujarralunga maaja Jiijajmili wangka parra wajalpayi, jampaya-pulanya pungkukijarripayi. \p \v 28 “Mamamili Kurrurnwintilulaju kulirninpa junganyurra nyinaraku, Muujajkurnu luwuku yupalkuwiyaju. Luwu-nyurrampa yupalpa jilanya nyinin. \v 29 Murrarniluya mayikamu kuka mirtayirti katiraluya yungkupayi, Mamayurungka. Palunyajanuluya mankura ngurrangka katira ngalkupayi. Mirtanyurra mayikamu kuka jilanyalu ngalkunma! Kukakurnu mijinyurra mirta jikilku. Kuka pungkula miji yintilkunyurra wiyalku! Jilanyayururaya ngalkunma! Nyupa walyjakurluwiyajunyurra ngarrima! Wangka jiikajakuwiyajunyurra junga nyinaku, kanyurra Jiijajmili walyjakaja kunyjunyu nyinaku. Kulilkunyurra yiltalaju-nyurrampa pukurlarrin.” \v 30 Jakurlwintiya-jananya yiyarnu. \p Kayiliya yanu tawun Yantiyukangka kujungkanuya-jananya Jiijajmili walyjakaja, kaya-jananya mirlimirli yungu. \v 31 Mirlimirli jiiya riitamunu pukurlarringu, wangka palya junga ngarringu. \v 32 Yantiyukangka laltu-jananyapula wululu nintirnu, pukurlmanu, Juutajjukamu Jayilajju. Jii kujarrangapula Mamamili wangka jakurlpurlukapula nyinapayi. \v 33-34 Rawa-jananyapula nyinangu, kapula marlaku yankukija. Wajarnuya-pulanya jiimartajilu, “Yankunpula ngampurrpa, Mamaluntapula katinpa.” Yanupula marlaku ngaparti, Jarujalumkarti. \v 35 Puulkamupula Panapaj wulu nyinapayi, Yantiyukangka. Kujungkaluya-jananya Mamamili wangka nintilpayi. \s1 Puulkamupula Panapaj jaalpurringu \p \v 36 Ngulampa Puulju Panapajku wajarnu, “Yankurali Jiijajmilimapukarti, julyjuli-jananya tawun jiiwana parra nintilpayi. Yankuli-jananya wangka kulilku, wanyjalpaya nyininpa.” \v 37 Panapajju kulilpayi Jaan Maakpa katiraku. \v 38 Ka Puulju marrkurnu, “Jurra!, jumaji-lingku julyju junu yanu parna Pampiliyangka. Kujungkalula-jananya nintilngaranpa.” \v 39 Ngaparrpungku-langkupula wajarnu jaalpurringupula yanu. Panapajju Jaan Maakpa katingu. Puutjapula tatirnu yanu yapurra, parna Jayipurijkarti. \v 40 Puulju manu Jayilaj. Jiijajmili walyjakajaluya Mama ngarnawarrapurlukaraya japirnu, ngampurrju-pulanya katira. \v 41 Puulkamupula kayili yanu parna Jiriyawana. Palunyajanupula parna Jilijiyawana yankupayi. Parna jiiwanalupula-jananya Jiijajmilikaja nintira murlpirrmankutikatipayi. \c 16 \s1 Puulkamupula Jayilaj yanu \p \v 1 Puulkamupula yapurra yanu tawun Taapikutu, kapula yanu tawun Lijarakutu. Tawun Lijarangka, Timiti nyinapayi, Jiijajmili walyja. Timitimili yipinga nyinangu Juwu, Jiijajmili walyja. Palunyamili mamanga kiriki wangkawinti nyinangu. \v 2 Timitikuraya pukurlarrira nyinapayi tawun Lijaramartajikamu tawun Yakuniyammartaji, Jiijajmili walyjakaja. \v 3 Puulju Timiti kulirnu katiraku, kujungkalu-jananyaya parra wajalkuranku. Kayila katikijalu yirnamarnu, Juwukajaya jiiwana wirrilyirrijaku. Juwu jiiwanaluya kulilpayi Timitiku, mamangara Kiriki wangkawinti, Juwuparni. \v 4 Palunyajanuya tawun laltuwana parra nintilpayi-jananyaya, Jiijajmili walyjakajangka. Nintilpayi-jananyaya luwu yupalpa, mirlimirlingkaya-janampa kurranyi yiyanyjajanu, Jarujalumumartajilu, Jiijajmili jakurlpurlukalukamu yirnakajalu. Wajalpayi-jananyaya jungaya nyinaraku, luwu jiikajaku. \v 5 Palunyajanuya Jiijajmilikaja lalturringu, parna jiiwana. Karrpu kujupangka karrpu kujupangkaya-jananya karlki kujupa walyjarripayi. \s1 Puulju kapukurrilu nyangu \p \v 6 Puulmapuya yanu kayili parna Purijiyawana. Parna jiiwana Jiijajmili wangka-jananyapula parra wajalpayi, parna Kilijiyawanalurrju. Mamamili Kuurtilu-pulanya marrkurnu, mirtapula-jananya parna Yayijawana nintilkura. \v 7 Parna Majiyangka yitiwanapula yanu. Purtupula yanu jarrpangu parna Pijiniyangka, Jiijajmili Kuurtilu-pulanya ngampapungu. \v 8 Palunyajanupula parna Majiyangka yitiwana yapurrakarti yanu tawun Turuwajangka jarrpangu. \v 9 Mungajarra Puulju kapukurrinu nyangu, yirna ngarapayi, Majatuniyamartaji. Wajarnura Puulku, “Yarrarni-lampaju ngayunmili ngurrakarti!, parna Majatuniyakarti, nintilkura-lanyaju.” \v 10 Puulju palunyanga kapukurrilu nyanguka, raatirringulaju, jumaji-lanyaju Mamalu wajarnu yankuralaju-jananya nintilkura, Jiijajmili wangka kunyjunyu. Ngayurna-pulanya Luukpa kujungkarringu Puuljakamu Jayilajja. \s1 Tawun Pilipayikartiya yanu \p \v 11 Puutjalaju tatirnuka junga yapurra yanu parna Jamujarikarti. Palunyajanulaju karrpu kujupangka yanu puutja tawun Niyapulajakarti, puutjanulaju tiputingu. \v 12 Palunyajanulaju jinangu kayili yanu tawun Pilipayikarti. Jiinga tawununga jantulwintikajalu palyarnu, julyju, Ruumanmartajikajalu. Tawun jiinga majuminyirri ngarapayi, tawun jiikajangkamarrangka-janampalura majuminyirri. Jiingkangalaju karrpuparaku nyinapayi. \v 13 Jarritingkalaju yanu tawunja yitiwana. Kulirnulaju, “Mayitiya murrarni Juwukaja yankupayi palunyakartinga karrukarti, Mamangkaluya wangkakura.” Yanulaju-jananya nyangu karrungkanga wantikaja. Yanulaju-jananya nyinanguka wangkapayi. \v 14 Palunyakajangka-jananya wanti kuju nyinapayi, yini Litiya, Jayatayamartaji, Mamakura walyja nyinapayi. Palunyalunga kuluj maru-jananya jalamulkupayi. Jiilunga wantilunga Puulkurnu wangka kulirnuka Jiijajmili walyjarringu, jumaji Mamaku Kuurtilulu nintirnu. \v 15 Palunyajanuya-jananya Litiyamapu kalyungka jarrpajunu, palunyamili walyja karlkilurrju. Palunyajanu-lanyaju Litiyalu marrkurnu. Jilanya-lampaju wajarnu, “Kuwarrirna ngayulu yiltalu Jiijajpa kulirnin, ngayumili mayangkaya yarra nyinama!” Jilanyalu-lanyaju marrkurnu, yanuyilalaju nyinapayi. \s1 Jiiljaya nyinangu \p \v 16 Palunyajanulaju yankukija ngurra palukarti, karrukarti. Mamangkalaju wangkakija, kutungka-lanyaju warinykatingu, wanti malpuwinti, maajakajaku-janampa warrkamupurluka. Wantingkalu malpu nyinanyjajanungka palunyangka-janampa wajalkatipayi ngulampanga yiltarriku. Wantiya jii parra katira nyinajunkupayi, martukajalu wantimili wangka kulira manira yungkuraku. Palujanu jiilu-jananya wantilu mani karlkinja mankura yungkuran maajakaja. \v 17 Puulmapungka-lanyaju wanalpayi, wantilunga wajalkatipayi, “Ngaakajaya Mama ngarnawarrapurlukaku warrkamupurluka, maparn majukuraya. Wajalkatinpa-nyurranyaya wanyjalpanyurra wankarriku, Mamakuranyurra walyjarriku.” \v 18 Jilanyalu-jananya wanara wajalkatipayi, karrpu kujupa karrpu. Palunyangka Puulpara wirrilyirriraka pijirringu wajarnura, “Jiijajmiliwintilurnanta maparnwintilu wajarninpa. Pakalalura yarra!” Palunyajanu pipurrulura malpunga pakarnu yanu. \p \v 19-20 Wanti jiinga palyarringu nyinapayi. Palunyangkaraya maajakajalunga purtu kulilpayi, wanyjaljuya mani mankuran. Puulju wankanyjangka yumurringuraya wirrilyirringu. Palunyajanuya-pulanya Puulkamu Jayilaj winirnu katingu, maajakajakarti. Tawunja kutungkaya-pulanya katingu ngarajunu, kuutja. Tawunja kutungkaya murrarni mayinga payamunkupayi parlkarrangkaya-pulanya jiiwati ngarajunu. Kaya-jananya kuutpurlukangka wajarnu, “Ngaa kujarrangapula Juwu kujarra, ngaamartaji-jananyapula jaarramurnin. \v 21 Ngaa kujarralu-lanyajupula marrkurninpa luwula Ruummili junkura, luwu kujupawintila nyinara. Ngaangkangala Ruumanmapu nyinin.” \v 22 Martu laltuya-pulampa wirrilyirringukaya-pulanya warrkira pungkupayi. \p Kaya-pulampa kulujkaja yarrpungu wirrupungu, kuutpurlukakajalu. Kaya-janampa karlki kujupaku wajarnu wartawintiluya-pulanya yungkalku, Puulkamu Jayilaj. \v 23 Wululuya-pulanya yungkarnu katingu Jiilja jarrpajunu. Jiilku maajangkaluya wajarnu ngampurrju-pulanya kanyilkura. \v 24 Jilanyaluya wajanyjangka palunyajanuyila-pulanya katingu Jiilja kutungka nyinajunu, pakarapula yankujaku. Palunyajanu-pulanya jina kujarra, karrpirnu witurrpungu junu. \p \v 25 Kutuwatirnipula Puuljukamu Jayilaj Mamangkalupula wangkara yinkalpayi, Mamapula marninypungkupayi. Jiiljaya laltu kujupa nyinanyjanjuya-pulanya kulilpayi. \v 26 Palunyangka parnakamu maya yurriyurringu, palunyangka mayangka jiingka tuwukaja wupunarringu. Martukajangka-jananya yarnngangka jinajanukamu marajanu jiinkaja wupulyanu. \v 27 Jiilku maajayila kanarringu pakarnu nyangu tuwukaja wupunpa. Kulirnuyila ngurlurringu, “Jiiljanukajaya yilta pakarnu yanu, ngayukurnulu maajalurni mitu pungku.” Palunyajanuyila palunyamili nayipu warlpukurru yilarnukangku wakalkijarringu. \v 28 Palunyajanu Puuljulu wiltulu wajarnu, “Jurrangku!, ngaalaju wamumpu nyininpa.” \p \v 29 Maaja palunyalu tili manuka, pinirringu-pulanya murti pupatinguka, tititipungkupayi. \v 30 Yitiwana-pulanya winirnu katingu-pulanya japirnu, “Mamalurni wankalkura, wanyjalmankurna?” \v 31 Wajarnurapula, “Kulila! Maaja Jiijajkuran junga nyinaku, palunyajanuyilan wankarriku. Jiijajpayilaya kulilkuka, nyuntumili walyjakajalurrju wankarriku.” \v 32 Palunyajanuyila-jananyapula Jiijajmili wangka nintilpayi, Jiilku maajangka, palunyamili walyjakajangkalurrju. \v 33 Palunyajanu-pulanya maajalu katingu ngarnta pantimulpayi. Palunyajanu-jananyapula mungajarra Puulju kalyungka jarrpajunu \v 34 Maajaluya-pulanya Puulkamu Jayilaj manu katingu mayangka jarrpajunu, kaya-pulanya mayi yungu. Ngalangukaya pukurlarringu, jumajiya kuwarri Jiijajmili walyjarringu. \p \v 35 Yungunjarrarrinyja kuutpurlukaluya-jananya ngalyikarrpilkaja wajarnu yiyarnu jiilkarti, yankuraya-pulanya yiyalkura. Kaluya wajarnu jiilku maajangka, jii kujarra-pulanya yiyalku. \v 36 Jiilku maajalu Puulkura wajarnu, “Pakalapula yarra! Kuutpurlukakajalurniya wajarnu, ‘Kunyjunyupula pakala yarra!’ Mamaluntapula ngampurrju katiku.” \p \v 37 Ka-janampa Puulju wajarnu, ngalyikarrpilkajaku, “Paki. Kuutpurlukalu-linyajuya yankurni yiyalku, mirta-linyajuya yakalu yiyalkura. Yankurni-linyajuya martu laltungka kurungka yiyalku, jumaji-linyajuya wartawintilu yungkarnu jarrpajunu. Mirtaliju putamanu, paki, ngayu kujarrangaliju Ruumanmartaji nyininpa.” \v 38 Palunyajanuya-jananya marlaku yanu wangka jakurljunu, kuutpurlukakajangka. Kuutpurlukakajaluya kulirnuka ngurlurringu, jumajipula Ruumanmartaji kujarra. \v 39 Palunyajanuya kuutpurlukakajaya yanu jiilkutu, kaluya Puulja wangkangu, “Yungkalparnilulajuntapula junkungara, pakiwanalulajuntapula yungkalpayi.” Palunyajanuya-pulanya yiyarnu, kaya-pulampa purrkarringu wajarnu tawunpa palunyapula junkuraka yankura. \v 40 Yumurringupula yanu Litiyaku mayakarti, jiingkaya mayangkanga Jiijajmilikaja nyinapayi. Wangkangu-jananyapula murlpirrmanu junukapula yanu. \c 17 \s1 Jijaluniyakartipula yanu \p \v 1 Puulkamupula Jayilaj yulparirra yanu tawun Yampipulijawana. Kapula yanu tawun Yapuluniyangka warinykatingu. Palunyajanupula wulu yapurra yanu tawun Jijaluniyangka warinykatingu. Jiingkapula yanu Juwukurnu jaajingka jarrpangu. \v 2 Puulpanga murrarni yankula jarrpapayi, Juwukurnu jaajingka, tawun kujupangka. Jurripalangka Jarritingka-jananya Puulju wululu Mamamili wangka nintilpayi, kaya ngaparrpa japilpayiya. \v 3 Jilanyalu-jananya nintilpayi, “Mamamilingka wangka jilanya ngarrinpa. Kurayijpanga yiltaya pungku. Ngarrikuka yilta marlaku wankarriku.” Wituka-jananya Puulju jilanyalu nintilpayi, “Ngayulurna-nyurranya nintirnin martu kujupa, palu yini Jiijajpa, yilta Kurayijpanga nyininpa, Mamalu julyju jamartapungu kurtingkuraku.” \v 4 Juwu karlkinjuya Puulkurnu wangka kulirnuka Jiijajmili walyjarringu, kiriki wangkawintilurrju, jiikajangaya Mamaku walyjaraya julyju nyinapayi. Maaja wantikajalurrjuluya kulirnuka Jiijajmili walyjarringu. Martukaja yarnngaya-pulanya kujungkarripayi Puuljakamu Jayilajja. \p \v 5 Palunyangkaya-janampa Juwu karlkinpa wirrilyirringu, Jiijajmili walyjakajaku. Jurtarringuya-janampa kujungkarnu karlki kujupa, martu walykukaja. Palunyajanuya-jananya jiimartaji wirrilyinu. Jayijanku mayangkaya-pulanya kulirnu kukurripayipula Puulkamu Jayilaj. Palunyangkaya yurnturnu tuwu wupuntamunu jarrparaya-pulanya mankuraku. Kulirnuya, mankulaya-pulanya katira kuutja ngarajunkura. \v 6-7 Puulkukamu-pulampaya purtu ngurrirnu yumurringuya-jananya Jiijajmili karlki kujupa manu, Jayijanlurrju. Manuya-jananya katingu tawunku maajakajangka ngarajunu. Ngarajunukaya-janampa wajarnu, “Jayijanju-pulanya ngaalu kanyilpayi mayangka Puulkamu Jayilaj. Jiilu kujarra-jananyapula martu yarnnga jaarramulpayi, tawun kujupawana tawun kujupawana. Kuwarripula ngayunkurnu tawunkarti yanurni. Ngaakajaya maaja Yukajajku luwuku parlanypa nyininpa. Jilanyaya wajarni, ‘Maaja kujupa-lampa nyininpa Jiijajpa.’” \v 8 Palunyajanuya-jananya wangkangu jiimartaji jaarramurnu, martukaja, maajakajalurrju. Warrkilpayi-ngkuya. \v 9 Maaja kuutpurlukaluya-jananya maniku japirnu, Jayijanmapu. Mani manuka-jananya wajarnu, “Puulkamu Jayilajpula kukurringu, mirtapula yanu. Palu kujarrapula yankunyjangkalaju-nyurranya mani marlaku yungku.” Palunyajanu-jananyaya yiyarnu. \s1 Puriyakartipula yanu \p \v 10 Mungajarraya-pulanya junu yanu, Puulkamu Jayilaj, Jiijajmili walyjakajalu, Juwukajangkamarra. Ngapartipula yanu tawun Puriyakarti. Puriyangkapula warinykatinguka yanu Juwuku jaajingka jarrpangu. \v 11 Puriyamartajiya palya nyinapayi. Mamaku wangkakuraya kulira pukurlarripayi, mirtaraya parlanypa nyinapayi, Jijaluniyamartajiyuru. Karrpuparakuya karrpu Mamamili wangka riitamura nyinapayi. Puuljukamu Jayilajju-jananya Mamaku wangka nintilpayi, kayilaya ngurrirnu nyangu mirlimirlingka Puulju-jananya wajanyjajanungka. Kulirnuya, “Mayiti-lanyangku wiyawana wajarnin.” Palujanuya mirlimirlingka nyangu. \v 12 Palunyajanuya jiimartajilu Jiijajmili wangka kulirnuka walyjarringu, Juwukaja, Kiriki wangkawintikajalurrju, jiinpaya karlkinpa wantikaja maajakaja. \v 13 Puulju-jananya Mamamili wangka tawun Puriyangka nintilpayi. Jijaluniyamartajiluya Juwukajalu jakurlpa kulirnuka yanuya Puriyakarti. Yanuya-jananya wirrilyinu Puulkukamu Jayilajku. \v 14 Palunyajanuya Puriyamartajilu Puulpa wajarnu yiyarnu, Jiijajmili walyjakajalu, pungkujakuya, tawunkutu kalyungka yirrirringka. Jayilajkamupula Timiti tawun Puriyangka wulu nyinapayi. \v 15 Puriyamartajikajaluya Puulpa walarnu katingu yulparirra tawun Yajankarti. Puulju-jananya marlaku wajarnu yiyarnu, Jayilajjakamuya-pulanya Timitingka jakurljunkura. Jilanya-janampa wajarnu, “Yarrarnipula walayuru tawun Yajankarti!” Kaya-pulampa marlaku yanu Puriyakutu. \s1 Yajanja Puulpa nyinangu \p \v 16 Puulpa-pulampa majalpayi tawun Yajanja. Wulu-jananya Puulju nyinara nyakupayi, Mamayuruya laltu ngarajunkupayi, marninypungkuraku. Jiimartajiluya-jananya laltu marninypungkupayi. Jumajiya Mama ngarnawarrapurlukaku ngurrpa, Puulju-jananya nyangu, nyarrurringu-janampa. \v 17 Palunyajanu Juwuku jaajikutu yanu-jananya wangkapayi. Nintilpayi-jananya Jiijajmili wangka, Juwukajangkakamu Juwuparnikajangka, kaya marlaku japilpayi. Jiiya Juwuparnikajaya Mamakuraya walyja nyinapayi. Tawunja kutungkalurrju-jananya wajalpayi, Jiijajmili wangka. Puulju-jananya nyurilu wajalpayi, jampaya jiiwana karrujunkupayi, karlkiluraya japilpayi. \v 18 Karlkiluya mitunyjarripurlukamili wangka nintilpayi, Yipikurujkurnu. Jiinjuya Puulpa warrkilpayi, karlkinjulurrju Juwikaku wangka-nintikajalu. \p Jilanya-ngkuya japirnu, “Ngana wajarni, pakikaja?” Karlkinjuya wajarnu, “Mama kujupala marninypunkuraku wangkinpa, mirta mamakaja-lampa ngarnkajanu-lampa wangkinpa, paki.” Jilanyaya wangkapayi Puulju-jananya wajalpayi Jiijajpa mitujanu wankarringu. \v 19 Palunyangkaya katingu Puulpa kanjulkutu. Murrarniya kujungkarripayi yapu palungka wangka kujupa kulilkuraku. Karaya wajarnu, “Wajala-lanyaju wangka palunya! Nganan wangka wajalpayi? \v 20 Kuwarrilaju wangka palunya kulirnu, wangka kujupa kujupa. Nintila-lanyaju wangka palunya!” \v 21 Yajanjamartajiya kujungkarripayi, kaya pukurlarripayiya wangka kujupaya kulilkuraku. Murrarniya kujungkarripayi wangka kujupa kujupaya wajaraka kulilpayi. \p \v 22 Kanjulukajangka-jananya Puulju ngaranguka wajarnu jilanya, “Martukajalurniya kulila!, ngaamartajilu ngurralu. Ngayulurna tawunja ngaawanalu nyakupayi, Mama kujupayurunyurra marninypunkupayi. \v 23 Mama kujupayurunyurra purlijanu ngapira marninypunkupayi. Kujurna nyangu mama kujupa, yiniparni. Purli jiinya wakarnunyurra jilanya, ‘Purli ngaanyanyurra nyakura mama kujupa kulirni, yiniparni.’” Puulju-jananya yarrarnu wajarnu, “Mamayuru palunya yiniparni nintilkurna-nyurranya. Palunyakurayan ngurrpa, marninypunkurayan. \v 24 Mama palunyalu parnakamu ngarnka, kalyukamu martulurrju ngapirnu. Mirta palunya jaajingka nyininpakamu purlingka, paki, palunga yilta murlpirrminyirri nyininpa, parnakukamu ngarnkakulurrju, maaja. \v 25 Mirtalara Mama ngapira parnajanu yunginpa, paki, palunyalu ngaanya parna ngapirnu. Mirrkakamu kukalurrju-lanya yunginpa, ka wanka kanyini-lanya. \v 26 Palunyalu yirna kuju ngapirnu, palunyajanuya martuya laltu yarnngarringu. Martuya laltu wangka kujupa kujupa-jananya ngapirnu, nyinajunu parlparri. Mamalu-jananya karlki parna kujupa kujupangka nyinajulpayi, ngurra walyjangka, warrarn kujupangka. Mamalu-janampa kurtingkuni kalyu tayimungka, palunyajanu-janampa yukuri pakarni, mirrka wartangka. Mamalu-janampa tayimpa kanyirni. \v 27 Mamalu-jananya jilanya mangarri yungkupayi, martukajaluya palunya kulilkura jilanya, ‘Yilta Mama ngarnawarrapurluka nyininpa, mangarri-lanya yunginpa. Yilta-lanya kulini, mirta-lampa yurtuyurtu nyininpa.’” Puulju-janampa yarrarnu wajarnu, “Mirta-lampa Mama yurtuyurtu nyinani, wirrirli, paki, ngamu-lanya nyinani, kulini-lanya. \v 28 Kujupalu julyju wajarnu, ‘Mama-lanya nyinani, palunyangkala wanka nyininpa.’ Nyuntunku-nyurrampa mirlimirlipurlukalu wajarnu jilanya, ‘Mamakulara jijikajayuru nyininpa.’ \p \v 29 “Mamalu-lanya ngarnawarrapurlukalu wanka nyinajunu, mirtala kulilkura palunya purlijanukamu kuulujanu, paki, mirtaya yalyjirrju ngapirnu mama purlijanukamu kuulujanu, wiya, paki. \v 30 Julyjuya martukaja Mamakuraya ngarnawarrapurlukaku ngurrpa nyinapayi. Palunyangka-jananya Mamalu mirta pungkupayi, jampaya nyinapayi wuumurru, junkupayi-jananya. Kuwarri Mamalu-lanya nintirni parlparringka walykukajala junkura, kala Mamaku junga nyinara. \v 31 Mamalu-lanya ngula kuutja ngarajunku, walykukaja-jananya wajalku wiyalku. Kuutja jiingka Jiijajpa maaja nyinaku, Mamalu wajarnu. Palunyangka tayimja Jiijajju-jananya wajalku jungalu, walykukajangka. Julyju Mamalu maaja maju Jiijajpa wankarnu, mitujanu. Ngayunjulaju nintilu kulirni Mamalu palunya mitujanu wankarnu, ka maaja maju nyinajunu kuutja.” \p \v 32 Jilanyaya kulirnu Jiijajpa mitujanu wankarringu, karlkiya nyurni yikarringu. “Wiya, paki wajarni.” Karlki kujupaluya wajarnu Puulja, “Karrpu kujupangkalajunta kulilku.” \v 33 Palunyangka-jananya Puulju junu yanu. \v 34 Karlkiluya wanarnu kaya kujungkarrira wangkamaya. Karlkiluya kulirnu Jiijajku wangka junga, jiingka kuju nyinapayi yini Tiyunijiyajpa, maaja palunyamartajiku, wantiyila yini Tamariyajpakamu martu karlkinpalurrju. \c 18 \s1 Tawun Kurinyjikutu Puulpa yanu \p \v 1 Palunyajanu Puulpa tawunpa Yajanjanu junu yanu, ka tawun Kurinyjikutu yanu. \v 2 Ngurra jiingka nyanguka kujungkarringupula nyupararrapula, Juwu kujarra. Yirna palunya yini Yakuwila, Puntujmartaji, ka wanti palunya yini Pirijila. Palu kujarrapula parna Yitalijanu yankupayi, tawun Ruumjanu. Juwukajaya tawun palunya junu yanu, maaja Kulutiyajju-jananya wajarnu yiyarnu. \v 3 Puulpa-pulanya yanu kujungkarringu nyinatingu, murrarniluya tiinpa kaliki ngapilpayi. Palunyajanupula nyinangu tiinpa ngapilpayi. \v 4 Palunyangka tawunja jaajingka Juwukurnungka Puulpa jarrpangu nintijulpayi-jananya. Wangkara warnipayi-ngkuya murrarni, Jarriti kujupangka Jarriti kujupangka. Jilanya-jananya Puulju nintilpayi, Juwukajangkakamu Juwuparnikajangka. \p \v 5 Palunyangkapula yankupayi ngurra Majatuniyajanu, Jayilajkamu Timiti. Ka Puulju-jananya Juwukajangka nintilpayi karrpuparakungka karrpuparakungka. Nintijulpayi-jananya Jiijajpa yiltaminyirri Kurayijpa nyinani, Mamalu nyukurni jamartapungu yiyalkija. \v 6 Puulpaya Juwukajalu wirrilyilu warrkirnu, palunyangka Puulju-jananya parna juturnu. Palunyangka jilanya-jananya Puulju wajarnu, “Nyamu! Ngayulurna-nyurranya junku yankuni. Palunyarnantaya nintijunkupayi jungalunyurra kulinngara, Mamalu-nyurranya ngula wajara kurtingku. Nyamu! Yankurna-jananya Juwuparnikaja nintijunku.” \v 7 Ka junu-jananya yanu Titiyaj Jajajku ngurrakutu nyinapayi. Yirna palu Juwuparni Mamaku walyja nyinapayi. Palumili maya Juwukurnu jaajingka kinti ngarapayi. \v 8 Yirna kujupa tawunja jiingka nyinapayi, yini Kirijpaj, Juwukurnu jaajiku maaja nyinapayi. Yirna palunya Puulkurnu wangka kulirnu ka Jiijajku walyjarringu, palumili walyjakajalurrju. Jiimartajiya laltu kujupalu kulirnuka Jiijajku walyjarringu, kalyungkaya jarrpangu. \p \v 9-10 Palujanu mungajarrarringu ka Puulju kapukurrinu. Ka kulirnu Mamalu jilanya wajarnu, “Ngurluparni wulungulyu wangkama!, mirtan yakarri! Ngayu kujarrali kujungka ngaraku, pungkujakuntaya kujupalu. Ngaangkaya nyinani karlki kujupa, kaya kulilku wangka ngayumili ka walyjarriku.” \v 11 Puulju-jananya wululu nintilpayi, Mamaku wangka wantajarra kujarrangkayuru. \p \v 12 Puulpa ngurrangka palungka nyinapayi, maaja Kaliyu nyinapayi, palu tayimu. Kaliyu-janampa parna Yakayamartajiku maaja nyinapayi. Palujanuya Juwukajalu winirnu Puulpa katingu kuutkarti. Kuutku maajangkaluya jakurljunu jilanya, \v 13 “Yirna ngaalu-jananya marrkurni Juwukaja Muujajkurnu luwuya junkura, kaya Mama marninypunkuraku yiwarra kujupa kujupawana, Jiijajmili wangka.” \p \v 14 Puulpa ngaparrpa wangkakijalu ka maaja Kaliyulu-jananya marrkurnu, Juwukaja jilanya, “Juwukajaluya kulila! Wangka jilanyayururna wiya kulirni, mirtarna wajalku. Mayitpi ngaalu ngulyulu mankujaku, mayitpi yirna kujupa pungkujaku, palunyangkarna ngayulu wajanngara, ngaa jiilkarti yankuraku. \v 15 Wirrilyirrinparanyurra ngaaku, jumaji wangka kujupa nintini. Nyuntukurnu luwu warlangkuninpa, palunyanyurra wirrilyirrinpa. Nyurrartinju-ngkuya palyamala!, ngayurna wiya, ngurrpa.” \v 16 Maajalu kuutja-jananya warrkirnu kurtingu. \v 17 Palujanuya Juwukajalu yanu Jajiyanpa wirrilyilu winirnu, kaya kuutkutu katingu. Jajiyanpa jii Juwuku jaajiku maaja nyinapayi, kanguya kuutja yawujayiti pungkupayi, wartawintilu. Kaliyulu kulirnu junuka yumu nyinapayi, wiya-jananya marrkurnu. \s1 Puulpa Yantiyukakarti yanu \p \v 18 Palujanu Puulpa wulu nyinapayi, tawun palungka Kurinyjingka. Nyinanguka Jiijajmili walyjakaja-jananya junu yanu, kaya yanu tawunu Kinkiriyakutu, wulikaja Pirijilakamu Yakuwila. Yanuya tawun Kinkiriyakutu jarrpangu. Palunyangka Puuljungku kata katupungu. Murrarni-ngkuya katupungkuni Mamakuraya junga nyinaraku. \v 19 Puutjaya tatirnu tawunu Yipajajkutu yanu tiputingu. Puulju-pulanya junu yanu ka Juwuku jaajingka yanu jarrpangu. Jaajingka Puulju-jananya wajalpayi Jiijajmili wangka Juwukajangka, kaya marlaku japilpayi. \v 20-21 Wangkamaya wulu kaya palumartajilu Puulku wajarnu, “Ngayunja-lanyaju nyinama!” Palunyangka wajarnu, “Wiya, yaninparna. Mayitpirni Mamalu ngula wajalku kurtingku. Palunyangkarna ngayu marlakurriku.” Palunyangka Puulpa tatirnu puutungka ka tawun Jijariyakarti yanu. \p \v 22 Ka palungka tawunja tiputingu, ka Jiijajmili walyjakajangka-jananya kujungkarringu. Puulpa-jananya wangkangu ka tawun Yantiyukakarti yanu. \v 23 Wulu nyinangu ngurra palunyangka ka yanu parna Kilijiyawana, parna Purijiyawanalurrju. Tawunparakungka parra yankupayi, nintilpayi-jananya Jiijajmili walyjakaja murlpirrminyirriya wangkaraku, nyinarakulurrju. \s1 Yapulujpa Yipajajkarti yanu \p \v 24 Palujanu yirna kuju Yapulujpa tawun Yipajajkutu yanu nyinangu, palunya Juwu nyinapayi, tawun Yalikijantaramartaji. Wangka kunyjunyu-jananya nintilpayi, nintipukalu. Mamakurnu wangkakura nintiminyirri nyinapayi. \v 25 Jaanju-jananya julyju kalyungka jarrpajunu ka nintirnu. Jaankurnu wangkakura ninti nyinapayi. Jiijajmili wangkalurrju-jananya jakurljulpayi, ngurrpa ngurrpalu, mirta kulirnu, Mamalu palumili Kuurti martukajangka jarrpajunkuraku. \v 26 Yapulujju-jananya jaajingka murlpirrju nintilpayi, Juwukurnungka. Palunyangkapula Pirijilakamu Yakuwilalu kulirnu ka katingupula palumili ngurrakarti, nintirnu Jiijajmili wangka junga nintilkura. \v 27 Yapulujpa jiingka nyinangu, ngurra Yakayakutu yankukija kulirnuka wangkangu. Palujanuya Jiijajmili walyjakaja pukurlarringu wajarnu, “Yuwa. Palyan yanku parna palukarti. Mirlimirli-lajungku wakalku, katiku-jananyan nintilku. Mirlimirlingkaya nyaku nyuntuku-ngkuya pukurlarriku.” Jilanyaraya wakarnu yungu. Ngurra palukarti yanu Yapuluj, ka-jananya nintijulpayi, Jiijajmili walyjakaja. Murlpirrmanu-jananya. Jiipurlukaya pukurlarringu kaya ngampurrju kanyilpayi, Jiijajmili walyjakajalu. Jiipurlukaya julyju walykuwinti nyinapayi, ka Mama-janampa nyarrurringu, ka kunyjunyu-janampa nyinapayi, palujanuya Jiijajmili wangka kulirnu. \v 28 Jiimartaji Juwukajangka-jananya Yapulujju nyurilu murlpirrju wajalpayi jilanya, “Jiijajpa yiltaminyirri Kurayijpa nyininpa, Mamalu julyju jamartapungu yiyalkija.” Purtuya kulirnu japilkijara, marlaku. \c 19 \s1 Puulpa Yipajajkarti yanu \p \v 1 Yapulujpa tawun Kurinyjingka nyinapayi. Palunyangka Puulpa yapuwana yanu, tawun Yipajajja jarrpangu. Puulju-jananya nyangu kujupakaja, Jiijajmili walyjakaja ka kujungkarringu-jananya. \v 2 Japirnu-jananya, “Julyjunyurra Jiijajmili walyjarringu, kaji jarrpangu-nyurranya, Mamamili Kuurti?” Wajarnuluya, “Paki. Mamamili Kuurtikulajura ngurrpa, mirtalaju kulirnu.” \v 3 Puulju-jananya japirnu, “Kajinyurra kalyungka jarrpangu?, Jiijajmili walyjarringu?” Wajarnuluya, “Jaanju-jananya kalyungka jarrpajunkupayi, palunyayuku-lanyajuya kalyungka jarrpajunkupayi.” \v 4 Puulju-jananya wajarnu jilanya, “Jaanju wajarnu, ‘Walykuya jurraka junga nyina! Palunyangka kalyungkarna-nyurranya jarrpajunku.’ Yarrarnu-janampa wajarnu, Jaanju Yijurilmili marlajanukajaku jilanya, ‘Kujuparni marlakarti ngayungka yanku. Palunyanyurra nyakura ka kulilku yilta Mamamili.’” Palujanu Puulju-janampa wajarnu, palunya Jiijajpa julyjurni yanu. \p \v 5 Wangkaya jilanya kulirnuka wajarnuluya, “Jiijajpa-lampa yilta maaja nyininpa, jilanyalaju kulirninpa. Palunyangka-lanyaju kalyungka jarrpajula!” Palunyangkaya kalyungka jarrpangu. \v 6-7 Puulju-jananya maralu pampurnu wanarnu. Palunyangka Mamakurnu Kuurti-jananya jarrpangu, kaya wangkapayi, wangka kujupa kujupa. Mamakurnu wangkalurrjuya wajalpayi. Yirna tuwal wulikajaya nyinangu, wantikajalurrju. \p \v 8 Puulpa Juwuku jaajingka yanu jarrpangu. Wululu-jananya murlpirrju nintilpayi, yupalja wirlarrangka. Jilanya-jananya wajalpayi kaya ngaparrju japilpayi. Nintilpayi-jananya, Mamalu-janampa ngampurrju kanyilkuraku, palumili walyjakaja. \v 9 Karlkinjuya mirta kulirnu wangka Jiijajmili, parlanyarripayiya. Puulpaya nganarnpungu Jiijajmili wangkawinti, palujanu Puulju-jananya Jiijajmili walyjakaja katingu maya kujupakarti. Maya jiingka-jananya martulu yini Tayiranajalu julyju nintilpayi, palumili walyjakaja. Palungkaya mayangka Jiijajmili walyjakaja kujungkarripayi, karrpuparaku karrpu. Jiingkaya wangkama Jiijajkurnu wangka. Puulju-jananya wululu jiingka nintilpayi. \v 10 Jiingkaya kujungkarringu nyinangu rawa, yiiya kujarrangka. Kayilapaya martukaja jiimartaji wangkaya kulilpayi Jiijajmili, kaya walyjarrima. Parna Yayijamartajiluya Juwukajalukamu Juwuparnilulurrju kulinma Jiijajmili wangka. \s1 Malpulu-jananya pungu kurtingu, martu japan wulikaja \p \v 11 Palunyajanu Puulju kujupa kujupa yalyjirrju ngapilpayi, Mamamili maparnju. \v 12 Palunyangka Puulmili yangkijikamu wara mankupayiya, kaya kangkura pampulpayi ngarntakaja, martukaja, kaya kunyjunyurripayi. Malpuwintikajaya kunyjunyurrima, yangkijiwintilu-jananyaya jampa pampulpayi. \v 13 Karlkinpaya Juwukaja parra yankupayi, malpuwintikaja payira kurtingkura, maparnwintilu. Jilanyaya malpu payira kurtingkukijalu wajalpayi, “Ngayulurnanta payirni maparn Jiijajmililu. Pakala yarralura! Jilanya Puulju-jananya wajarni, kayila ngayulurnanta wajarni.” \v 14 Yatilypa maju Kiipalu japan wulikaja kaja kanyilpayi. Palu kajaparakuluya yankura malpukaja payira kurtingkupayi. Jilanyaya malpuwinti kujungkaluya wajarnu, “Ngayunjulajunta payirni maparn Jiijajmililu. Pakala yarralura!” \p \v 15 Malpulu-janampa wajarnu, “Ngananyurra wajarni? Nintirna-pulampa Jiijajkukamu Puulku. Ngananyurra nyunturtinpa?” \v 16 Martu palu malpuwintilu-jananya pakarnu kurtakaja pungku. Kulujkajalurrju-janampa warlangu kaya nikitpala pinirringu, mijikurlu. \v 17 Jilanya-jananya malpulu pungunyjangkaya kulirnu Yipajajmartaji ngurlurringu, Juwukajakamu Juwuparnikaja, kaya Jiijajpa kuju marninypungu. \v 18 Karlkinjuya Jiijajmili walyjakajalu nyuwanju kulirnuya kaya jakurljunu Jiijajmili walyjakajangka, jumajiya walyku nyinapayi, kaya jungarringu. \v 19 Karlkin kujupaluya mirlimirlikaja manu kaya kujungkanu kampangu warungka. Mirlimirli palunyaya kanyilpayi walyku, malpumili, martu kujupaya pungkupayi. Kaya tilirnu warungka, yarnngaluya kurulu nyangu. Mirlimirli palunyaya julyju payamunu mani majuwintilu, pipiti jawujun talawintilu. \v 20 Palunyangkaya martumapukuyarraluya kulirnu kaya Jiijajmili walyjarringu. \s1 Yipajajjaya wirrilyirringu \p \v 21 Palunyangka Puulju kulirnu tawun Jarujalumkarti yankukija, parna Majatuniyawana ka parna Yakayawanalurrju. Palunyalu-jananya jilanya wajarnu, “Jarujalumkuturna yanku, karna tawun Ruumkarti yanku.” \v 22 Puulju-pulanya kurtingu walyja kujarra, Timitikamu Yirajajpa parna Majatuniyakarti, Jiijajmili wangka-jananya nintijulkura. Puulpa parna Yayijangka wulu nyinama, tawun Yipajajja. \p \v 23 Palunyangkaya yarnnga kujupa wirrilyirringu Puulku, jumaji Jiijajmili wangka nintijulpayi. \v 24 Tawunja jiingka Yipajajja ngarapayi wanti Tayanaku jaaji. Ngururrpa jaajingka ngarapayi Tayana, Mamayuruya yankula marninypungkupayi, kuulujanuya ngapirnu. Palunyangka yirna kujulu yini Timitirijju ngapilpayi jaaji julikaja. Jaaji julikaja jiinya Tayanaku jaajiyuru ngapilpayi, jilpajanu. Martukajaluya jaaji julikaja palunya payamulaya kaya kati ngurra walyjangka marninypuwa. Yarnngaluya mankupayi mani maju, Timitirijmapulu, palumili warrkamupurlukakajalu. \v 25 Karlki kujupaluya jilpangka warrkamurripayi, Timitirijju-janampa mirrangu kujungkanu, palumili warrkamupurlukalurrju. Wajarnu-jananya jilanya, “Yarnngaluya kulila! Ngayunpala jilpangka warrkamurrinpa. Jilpa palunyala jalamuninpa kala maju mani maninpa, jiikunyurra ninti nyininpa. \v 26 Martu yarnngangka-jananya Puulju wajarnu marrkurnu, ‘Wiyanyurra marninypuwa!, purli kuulujanukamu jilpajanu, Mamayuru.’ Yilta Puulju-janampa wajarnu, palunyangkaya martukajalu mirta payamulkuranpa, mani-lampa pakirriku. Martukajalu yarnngaluya kulirnuya Puulpa kaya mirta payamunkupayi, ngaamartajilu ka parna Yayijamartajilu. \v 27 Martukajaluya mirta-lampaya payamunku jilpakaja ka yaalurrikula?, warrkamupa-lampa pakirriku. Yarnngaluya martukajalu Yayijamartajilu marninypunginpa Tayana ngarnkajanu, ka parna kujupalulurrjuya. Yaalurrikula? Tayana ngaa minyjilyarriku, palumili mayalurrju.” \p \v 28 Wangka jiinyaya kulirnu, kaya wirrilyirringu, ngarnkangka mirrapayi jilanya, “Tayana-lampajuku murlpirrpa, maparn maju yilta, Yipajajmartajiku.” \v 29 Palujanu yanuya-jananya karlkinpa jaarramunu, wirrilyiwintilu, kaya yarnnga karlkinpa wirrilyirringu Yipajajmartaji. Puulku walyja kujarra-pulanyaya yanu winirnu Kiyajkamu Yarajakajpa, palunya kujarrapula parna Majatuniyamartaji. Yankupayilupula kujungka Puulja. Winirnu-pulanyaya katingu parlkarrakarti, murrarniya kujungkarrima, palungka. \v 30 Puulju kulirnu yankura ka-jananya wangkara marrkulkura. Palunyangkaya Jiijajmili walyjakajalu marrkurnu, ka wajarnuya, “Mirta-jananya marrkula!, jurra!” \v 31 Maaja karlkin kujupaluraya kurtingu mirlimirli, Puulmili walyjalu. Wajarnuraya mirta parlkarra palungka yutirrira, pungkujakungkamarraya. \v 32 Parlkarrangka palungkaya kujungkarringu kaya mirrara-ngkuya warrkilpayi jurtalu. Karlkin kujupaluya purtu kulilpayi, “Nyaakuya mirraninpa?” \v 33 Juwukajaluraya wajarnu maaja Yalikijantaku yankura purantakutu. Palujanu karlkin kujupaluya kulirnu, “Mayiti jiilu-jananya maaja Yalikijantalu jaarramunu.” Palunyangka Yalikijantalu-jananya maralu marrkurnu, martukaja yakarrirakuya. Purtu-jananya marrkurnu. \v 34 Kaya yintarnu, “Jiinga maaja Yalikijanta Juwu ngarani.” Kaya wulungulyu wiltu mirrapayi, “Tayana-lampa kuju maparn majuminyirri, Yipajajmartajiku.” Jilanyaya mirrangu rawa puri yapurrakartijanu puri kakarrakartirringu, “Tayana-lampajuku murlpirrpa, maparn maju yilta, Yipajajmartajiku.” \p \v 35 Palunyajanu-jananya tawunku maajalu-jananya yakamanu. Kaya yakarringu wajarnu-jananya, “Yipajajmartajiluya kulila! Martukaja wirrirlijanulurrjukamu ngaamartajilu nintirayan Tayanaku, maparn majuminyirri nyininpa, ngaangkala Tayanaku jaajpa ngampurrju kanyirni. Purli palunya punkarnu-lanya ngarnkajanu, palunyala ngampurrju kanyirni. Jilanyaya martu yarnngalu kulirni, nintilu. \v 36 Karlkilu-langkuya purtu warrkilku, ngayunjula mirta paki kanyirni. Palunyangkanyurra wiya martukaja pungkuraku, jurraya! \v 37 Palunyangkapula ngaa kujarralu mirta Tayana nganarnpungu, paki. Ngaa kujarralupula mirta Tayanaku wartakaja ngulyulu kangu, ngurrpapula. \v 38 Palunyangka Timitirijmapuya yankura kuutja wangkaraku, mirta ngaangka. Kuutjaya yarra wangkama!, kuutpurlukangkaluya, kuwarringa yupunpa. \v 39 Mayitpinyurra wangka kujupa kulirninpa, wangkakija. Majalaya ngulaku miitingku yiltakumarta! \v 40-41 Kuwarrila kujungkarringu warrkirnu-langku, palunyangka kapamanju-langku warrkiljaku, kuutja. Palunyangkala purtu kuliljaku ngaparrpa wangkakura. Jilanyangkamarra ngurrakutuya yarra!” \c 20 \s1 Puulpa parna Majatuniyakarti yanu \p \v 1 Palunyajanu Puulju-jananya martukaja, Jiijajmili walyjakaja wangka kurtingu, yankuraya kujungkarrira. Kujungkanu-jananya ka Puulju wangkangu-jananya murlpirrmanu. Wangkangu-jananya junu yanu parna Majatuniyakijakarti. \v 2 Parna paluwana yankura ka Jiijajmili walyjakaja-jananya wangkara murlpirrmankupayi, tawunpartu tawun kujupakaja. Palujanu parna Kirijikarti yanu. \v 3 Parna palungka Puulpa nyinangu wirlarra yupalja. Puulju kulirnu puutja tatilkija, parna Jiriyakartiku. Palujanuya Juwu karlkinpa kujungkarringu jaalpu wangkapayi, Puulpaya pungkukijalu. Puulju jakurlpa kulirnu, pungkukijaya. Palunyangka jinangu yanu, marlaku parna Majatuniyawana. \v 4 Kujungkaya yanu Jupata Puriyamartaji, Pirajaku kaja. Karlkin kujupa yiniya Yarajakajpa, Tikuntaja tawun Jijaluniyamartaji, Kiyajpa tawun Taapimartaji, Timiti. Tijikajpula Turupimaj parna Yayijamartajipula. \v 5 Jilanyaya yanu tawun Taruwajukutu, kaya Taruwajungkaya majarnu ngayurtinku. \v 6 Ngayurtinpalaju Luukpakamu Jiijajmili walyjakaja kujupa tawun Pilipayingka nyinapayi. Tawun palungkalaju Juwukurnungka turlkungka nyinapayi. Turlku palunyangka murrarniya Juwukajalu yinkalpayi, ka mirrkaya ngalkupayi, pikinpawutuparni, ka Mamaya marninypungkupayi. Turlku palungkalaju nyinangu ka puutungka tatirnu, tawun Pilipayilaju junu yanu. Puutjalaju payip karrpuparakungkalaju yanu tawun Taruwajungka warinykatingu. Kujungkarringulaju-jananya Puulmapungka kujungka wiikingkalaju-jananya nyinangu. \s1 Puulju-jananya tawun Taruwajungka nintilpayi \p \v 7 Kujungkarringulaju Jaantingka mirrka ngalangu ka kulirnu, Jiijajkurnu wangka, jiimartajilurrju. Puulju-lanyaju wululu nintirnu kutuwatirringu, jumaji yungunpa yankukijalu. \v 8 Maya majungkalaju nyinapayi, ngarnawarrangka, layitikajawinti. \v 9 Kujungkalaju nyinara kulilpayi, warrinyji kujulu, yini Yutikajju. Wintangka palungka nyinangu kunyalarringu, Yutikajpa, jampa Puulpa wulu wangkapayi. Palujanu Yutikajpa wintajanu maya ngarnawarrajanu punkarnu, parnakutu. Tiputinguya, kaya nyangu mitu ngarripayi. \v 10 Puulju tiputingu yampurnu ka wajarnu-janampa, “Mirtanyurra yulama!, ngaanga mitujanu wanka ngarrini.” Yilta wanka nyinapayi. \v 11 Palujanu Puulju tatirnu mirrka ngalkupayi. Wulu-lampajuku wangkapayi, yungunkarti. Palunyajanulaju yanu. \v 12 Warrinyji palunya wankarringu kaya pukurlarringu, kangu ngurrakarti. \p \v 13 Puulkulajura kurranyirringu puutja tatirnu yanu tawun Yajujakarti. Tawun palunyangkalaju kulirnu Puulpa tatijunkukijalu. Julyju Puulju-lanyaju kurranyinu ka marla jinangu yankurakurni. \v 14 Tawun Yajujangkalaju kujurringu ka Puulpa puutja tatirnu. Kalaju kujungka yanu puutja tawun Mitilinikarti. \v 15 Mitilinilaju junu yanu kalaju yanu parna Jiyujawana yirritingka ka mungarringu. Wululaju yanu tawun Jamujakarti mungarringu. Palujanulaju yanu puutja tawun Yipajajpalaju nyangu junu yanu. Kalaju yanu mungarringu ka yungunarringu. Kayilapalaju tawun Malitajja yanu jarrpangu. \v 16 Tawun Yipajajjalaju yanurranpa mirtalaju tiputingu. Puulju kulirnu, mirta nyinaraku parna Yayijawana, jumaji junga yankupayi wala Jarujalumkarti, Jarujalumja turlku yini Pintikajja nyinakija. \s1 Yipajajmartajingka-jananya “Palulyu” wajarnu \p \v 17 Tawun Malitajjalaju tiputingu, ka Puulju kuju martu kurtingu wangkawinti, Jiijajmili maajakaja-jananya kangkurakurni, Yipajajmartaji. \v 18 Kulirnukaya Puulkartiluya yanu. Puulju-jananya wajarnu jilanya, “Julyjula kujungka nyinapayi, Yipajajja, palujanu nintijunyurra ngayuku. Julyjurna parna Yayijangka jarrpangu nyinapayi junga, Mamaku ngarnawarrapurlukaku. \v 19 Ngayurnara junga nyinapayi Mamaku, palunyangka Juwukajajuya parlanypaminyirri nyinapayi, warrkilpayirniya. Jaalpuya wangkapayi ngayurniya pungkuraku. Karlkinjuya Jiijajmili wangka kulirnu, kaya marlaku yanu walykukarti. Palunyangkarna-janampa ngayu yulama. Ngayurna junga wulu nyinama Mamaku, karna marninypungama, mirtarnaju walyja marninypungama. Wulurna Mamaku warrkamupurluka nyinapayi. \v 20 Wulurna-nyurranya nintilpayi wangka kunyjunyu, mirtarna kurntarrira junkupayi. Nyuntunkurnu ngurrangkarna-nyurranya nintilpayi ngurra kujupangka ngurra kujupangka. Jilanyakunyurra ninti nyinapayi. \p \v 21 “Yarnngangkarna-nyurranya nintilpayi Juwukajangkakamu Kiriki wangkakajangka. Marrkulpayirna-nyurranya walykunyurra junkura ka Mamangkanyurra junga nyinara, maajangka Jiijajjalurrju. \v 22 Kuwarrirna Jarujalumkarti yaninpa. Mamamili Kuurtilurni nintirnu tawun palukartirna yankuraku. Tawun palungkarniya wanyjalmanku? \v 23 Purturna kulirni, wanyjalmankurniya? Jilanyarna kulirni. Mamakurnu Kuurtilurni marrkurnu, mayitpirniya warrkilkukamu pungku, mayitpirniya jiilja jarrpajunku. Jilanyarni marrkurnu tawun kujupangkakamu tawun kujupakajangka. \v 24 Jiikurna mirta ngurlurrini, pungkurakurniya mitu. Jiijajkurnara wulu junga nyinamalpa. Ngayulurna kulini Mamakurnara warrkamu ngapilku. Maajalu Jiijajjurni wajarnu palu warrkamurnara ngapilkura. Jilanyarni Jiijajju wajarnu, ‘Martukaja-jananya nintijula!, ngayumili wangkaya kulira junga nyinaraku, ka-janampa Mamalu walykukaja nyarrurrikuka warningku.’ \p \v 25 “Ngayulurna-nyurranya nintilpayi jilanya. Mamalu-nyurranya palumili walyjakaja ngampurrju kanyirni, palumili walyjakaja kujupakajalurrju. Jilanyakunyurra ninti nyininpa. Kuwarrirna yaninpa, nintilurna-nyurrampa wajarni. Mirtarna-nyurrampa ngula marlakurriku, paki, mirtarna-nyurranya wituka nyaku, paki. \v 26 Palunyangkarna-nyurranya marrkurni jilanya. Mayitpinyurra martu karlkinju Mamamili wangka kulira nyinara ka ngula junku. Palunyangka Mamalu-nyurranya ngula kuutja kurtingku, purtulunyurra jilanya kajalku, ‘Puulju-lanyaju mirta nintilpayi Jiijajku.’ Jilanya mirtanyurra wajalku, ngayulurna-nyurranya junga nintilpayi. \v 27 Mamamili wangkarna-nyurranya wulikaja jungalu nintilpayi, mirta yaapurna-nyurranya nintilpayi. \p \v 28 “Palunyangka ngampurrpaya nyinama!, wuluraya Mamaku, karlki kujupalu-nyurranyaya yankura nintijuljaku, wuumurru. Jiijajmili walyjakajalurrjuya-jananya Yipajajmartaji ngampurrju kanyila, maaja jungalu!, Mamamili Kuurtilu-nyurranya junu maajalu-jananyanyurra jungalu kanyilkura. Jiijajmiliya walyjarringu palukaja jumaji-janampa Jiijajpa miturringu, miji-janampa yintingu. \v 29 Nintilurna kulirni. Karlkinparniya yanku kaya pakiwana wajalku-nyurranyaya. Palunyangka ngampurrpaya-janampa nyinama! \v 30 Yiltarna-nyurranya wajarni. Karlkinjuya walyjakajalu pakiwana nintilku. Palujanu Jiijajmili walyjakajaluya karlkinju kulilkuya kaya kujungkarriku-jananyaya maaja palukajangka, nintipurluka walykukajangka. \v 31 Palunyangka ngampurrpaya nyinama!, palunyakajangkamarra. Mirtanyurra manarrarri!, maajalu-jananyaya kunyjunyulu kanyila! Jilanyaya kulinma! Ngayulurna-nyurranya maaja kunyjunyulu nintilpayi, wululu, karrpungka mungangkalurrju, jurri yiijakarti. Martu karlkiluya purtu kulilpayi ngayurna-janampa yulapayi nyarrukajaku. Palujanu maajaluya-jananya kunyjunyulu kanyila! \p \v 32 “Kuwarrirna ngayu yankuni, Mamaluntaya ngampurrju kanyilku. Mama-nyurrampa nyarru nyininpa, mirta-nyurranya junku yanku. Palumili wangkanyurra kulilku ka murlpirrpanyurra nyinaku. Jilanya-nyurranya wulu ngampurrju kanyilku, Mamalu, palumili walyjakaja kujupayuru.” \v 33 Puulju-janampa yarrarnu wajarnu, “Ngayurna parlanypa nyinapayi kulujpa kujupakukamu manikulurrju, mirtarna-jananya japilpayi ngurrangka nyakuraka. \v 34 Walyjarnaju warrkamurrira mani mankupayikamu kulujpa, jilanyakunyurra ninti nyinani. Kujungkalaju ngayunpa yankupayi, palunyangkarna-janampa payamunkura yungkupayi. \v 35 Jilanyayururna nyinara warrkamurripayi, kajunyurra ninti nyinapayi karninyurra nyakupayi. Palunyayuruyan warrkamurrira nyinaku. Jilanyayurunyurra warrkamurrira ka mani-jananyanyurra yungkura, karlkinpa nyarrukaja. Maaja Jiijajju julyju wajarnu jilanya, ‘Martu nyarrukaja-jananyanyurra yungkura, kanyurra yilta pukurlpa nyinaku.’” \p \v 36 Wangkangu jilanyayuru Puulpa. Palunyangkaya kujungka pupatingu, ka Jiijajjaluya wangkangu. \v 37 Palunyangkaraya yulapayi, kaya Puulpa yampurnu kaya nyunyjurnu kurtingu. \v 38 Kujilarringuraya Puulku jumaji mirta marlakurrikijalu wajarnu. Palujanuya wanarnu kujungka puutukarti. \c 21 \s1 Puulpa Jarujalumkarti yanu \p \v 1 Yipajajpurluka martukajalaju-janampa wajarnu, “Palulyu”. Junu yanulaju-jananya, ka puutja tatirnu. Jungalaju yanu parna Kuujuwana ka mungarringu. Palunyajanu parna Ruutuwanalaju yanu tawun Patarangka jarrpangu. \v 2 Jiingkalaju tiputingu ka ngurrirnu puutu kujupaku ka tatirnulaju parna Panijiyakutu yankukija. \v 3 Tatirnulaju yanu parna Japurijpa nyangu. Nyakuralaju kakarrarringu yanu parna Jiriyakarti, tawun Taayangkalaju jarrpangu. Palujanu puutpurlukalu-janampaya wartakajakamu mirrka junu-janampaya. \v 4 Jiingkalaju tiputingu ka ngurrilpayilaju-janampa, ka kujungkarringu, Jiijajmili walyjakajangka. Palungkalaju-jananya ngurrangka nyinangu kujungka, wiikingka. Mamamili Kuurtilu-jananya nintilpayi palumartaji, kaya Jiijajmili walyjakajalu kulirnu, karaya Puulku wajarnu, mirta Jarujalumkarti yankuraku. \v 5 Puutu yankukijalu palunyangkalaju yanu tatilkuraku. Jiijajmili walyjakajalurrjulaju yanu palumili nyupakajalurrju, jijikajalurrju. Yanulaju kalyuwarti parnangka yirritingka pupangu, ka Mamangkalajulu wangkangu. \v 6 Wajarnulaju-jananya, “Palulyu.” Ka puutungkalaju tatirnu, palunyangkaya ngurratu marlaku yanu. \p \v 7 Tawun Taayajanulaju yanu tawun Talamayijakarti. Tawun jiingkalaju tiputingu ka Jiijajmili walyjakajangka kujurringu. Ka nyinangulaju karrpungka kujungka. \v 8 Yungunarringu ka pakarnulaju puutja tatirnu yanu tawun Jijariyakarti. Tiputingulaju ka yanu Pilapuku mayangka jarrpangu nyinapayi. Jiilu Pilapulu Jiijajmili wangka parra wajalpayi, julyjulu. Kuju nyinapayi palunya julyjuya-jananya yintalpayi japan wulikaja yirnakaja, Jarujalumungka. Jiijajmili warrkamuya ngapira nyinapayi, wantikaja yirnaparnikajaya-jananya ngampurrju kanyilkura. \v 9 Pilapu palunya nyinapayi puu wulikaja yurrkanywinti, yurntalkajaraya, nyupaparniya nyinapayi. Palukajaluya parra wajalpayi, Mamamili wangka. \v 10 Karrpu yupaljalaju mayangka palungka nyinapayi. Palunyangka Yakapajpa Mamamili wangka jakurlpurluka parna Juutiyajanurni yankupayi, ka mayangka warinykatingu jarrpangu. \v 11 Palunyajanu Puulmili nanpa tikamaturnu, kayilapangku mara kujarra tayimapurnu, jina kujarralurrju. Jilanya-jananya wajarnu, yirna Yakapajju, “Nanpakura ngaaku walyja jilanyayuruya tayimapulku Juwukajalu, Jarujalumja, kayilapaya katiku yungku Juwuparnikajangka. Jilanyarni Mamamililu Kuurtilu nintirnu.” \v 12 Palunyangkalaju kulirnu kalajulu Puulja purtu wajarnu, mirta yankuraku Jarujalumukutu. \v 13 Palunyangka-lanyaju wajarnu, “Mirtajunyurra yulama!, kunyjunyurna Jarujalumkarti yanku. Mayitpirniya tayimapulku, mayitpirniya pungku mitu. Kunyjunyurnara Jiijajku yanku miturriku, jumajirnara wulu walyja nyinaku.” \v 14 Purtulaju wajarnu yumurringu. Kalaju wajarnu, “Nyamunta Mamalu ngampurrju kanyilku.” \p \v 15 Palujanulaju Puulmapulu wartakaja manu ka tawun Jarujalumkarti jinangu yanu. Ngayulurrjurna Luukpa kujungkalaju yanu \v 16 Karlkinju Jijariyamartajilu-lanyajuya katingu mayakarti. Kutungkalaju Majankurnungka mayangka nyinapayi. Julyju nyinapayi Jayipurijja, Jiijajkura nyinapayi. \v 17 Yanulaju tawun Jarujalumkarti jarrpangu. Palunyangka-lampajukuya Jiijajmili walyjakaja, pukurlarringu. \s1 Jayimijjalu wangkangu Puulpa \p \v 18 Yungunpa-lanyaju Puulju katingu Jayimijjalaju nyakuraku. Palungkaya nyinapayi, Jaajipurluka maajakajalurrju. \v 19 Puulju-janampa pukurlarringuka, jakurljunu-jananya jilanya, “Mamalurni ngampurrju kanyilpayi, Juwuparningkarna-jananya nintilpayi Jiijajmili wangka. Laltuluya kulirnu kaya Jiijajmili walyjarringu.” Jilanyalu-jananya rawalu jakurljulpayi. \v 20 Palunyangkaya kulirnu Puulpa, kaya Mama marninypungkupayi. Kaluya Puulja wajarnu jilanya, “Juwukajaya laltu ngaamartaji Jiijajmili wangka kulira, kaya Jiijajmili walyjarringu nyininpa. Juwukurnu luwulurrjuya kulira walyja nyininpa. \v 21 Jakurlpaya kulirnu jilanya, ‘Puulju-jananya Juwuparnikaja ngurrangka nintilpayi. Palungka-jananya nintilpayi, Juwukaja ngurra tiwapurlukakaja, Muujajkurnu luwuya junkuraku. Nintijulpayi-jananya mirtaya-jananya jijikaja julijulikaja yirnamalkuraku, mirtaya Muujajkurnu luwu wanalkuraku.’” \v 22 Yarrarnuya Puulja Jaajpurlukakajalu wajarnu, “Juwukajaluntaya ngaamartajilu kulilku nyuntun yanurni. Nyuntukuya wirrilyi nyininpa. Wanyjalmalkula?” \p \v 23 Yarrarnuya Puulja Jaajpurlukakajalu wajarnu, “Kulirninpalajunta jilanyan nyuntulu ngapilku. Kangku-jananyan puu wulikaja Jiijajmili walyjakaja, ngaamartaji jaaji majukarti. Julyjuya Mamangkaluya jamartapungu jungaya nyinakija. Kuwarriya yanku nyaku-jananya yatilyju, Muujajkurnu luwuya wanarni. \v 24 Nyuntu-jananyan kujungka yanku ka mirtayirti payamula yuwa-jananyan!, yatilypa yungkuraku. Palunyajanu-ngkuya jii puu wulikajalu kata katapungkuraku, jilanya Muujajkurnu luwu nyininpa. Jilanyan nyuntu nyinaku jaajingka Muujajkurnu luwu wanalku, Juwukajaluntaya nyuntu nyakura pukurlarrira. Jilanyaya kulilku, mirtan pakiwana nyininpa, Muujajkurnun luwu nyuntulu wanarni.” \v 25 Palunyangka Jayimijmapulu-janampa yarrarnu wajarnu, “Tiwamartajipurlukakulaju-janampa Juwuparnikajaku julyju kurtingu mirlimirli, Jiijajmilikajaku. Wakarnulaju jilanya, ‘Mirtayirtiya yunginpa Mamayuru kujupaku. Mirtanyurra mirtayirti jilanya ngalkuranpa. Mirtanyurra mijikaja jikilkuraku. Kamu mirtanyurra kuka miji ngalkuraku, miji yintira ngalkuraku. Kanyurra mirta nyupa kujupangka ngarriraku, kujupakurnungka.’” \p \v 26 Karrpu kujupangka Puulju-jananya katingu jaajikarti majukarti puu wulikaja. Kujungkaya palungka turlkungka nyinangu, jaajingka. Ka yatilyjalu Puulju yanu wajarnu, wiikingka kujungkaya mirtayirti yungkuraku. \s1 Jaajingkaya Puulpa manu \p \v 27 Wiikingka palungka pakirrinyjangka, Puulpaya nyangu jaajingka majungka, Juwukajalu, parna Yayijamartajilu. Parna Yayijamartajiluya nyangukaya jakurljunu Puulpa karlkinja Juwukajangka, Jarujalumumartijingka. Palunyangkaya wirrilyirringuraya martukaja, kaya ngalurnu kanyilpayi jaaji majungka. \v 28 Jilanyaya wangkangu, “Juwukajaluya kulila! Ngaalu-jananya Puulju parna parlparriwana nintijulpayi martukaja, ka Juwukaja-lanya minyjilypa warningu, jaaji majulurrjukamu Muujajmili luwu. Palulu-jananya kuwarri Kiriki wangkawinti, Juwuparnikaja katingu jaaji majungka jarrpajunu. Wiyala-jananya jarrpajunin ngaangka Kiriki wangkawinti, Juwuparnikaja, paki, jumaji Mamakura ngarnawarrapurlukaku ngurra.” \v 29 Kujungkapula yankupayi Puulkamu Turupimajja Yipajajmartaji, Kiriki wangkawinti. Mirtapula yanu jarrpangu jaaji majungka. Palunyayuru kararnuya kaya Puulku wirrilyirringu. \p \v 30 Jilanyaya kulirnu kaya wirrilyiwinti kujungkarringu pinirringu manu Puulpa, kaya yilarnu yawujayiti katingu jaaji majuwartajanu, kaya kiituya jatamapurnu. \v 31 Palunyangkaya martukajalu Puulpa pungkukijalu mitu, kaluya karlkin kujupalu yanuya-jananya jakurljunu jantulwintikajangka, Ruumanmartajingka. Jilanyaya-jananya jakurljunu, “Jarujalummartajilu-ngkuya pungkuninpa.” \v 32 Kulirnukaya pinirringu Ruumanpurluka maaja, jantulwintikajalurrju. Yanuya-jananya ngarlkilmalpayi martukaja. Jantulwintikajaya-jananya nyangu kaya Puulpa junu, pungkuparnilu. \v 33 Jantulwintikajaku-janampa maajalu wajarnu, ka yanupula jantulwinti kujarralu Puulpa winirnu, ka mara kujarrapula tayimapurnu, jiinwintilu. Palunyangka-jananya maajalu martukaja japirnu, “Ngana ngaa martu? Nyaa ngapirnu?” \v 34 Karlkiluya wangka kuju wajalpayi, karlkin kujupaluya wangka kujupa wajalpayi. Palunyangka-jananya maajalu purtu kulirnu. Ka wajarnu-jananya jantulwintikajaku kangkurakuya Puulpa, jantulwintikajaku mayakarti. \v 35 Palujanuya jinangu Puulpa jantulwintikajalu katingu. Kaya jantulwintikajangka mayangka tuungka kintirrinyja Puulpaya jarlirnu katingu, jumajiya martukajalu pungkujaku, wirrilyiwintiluminyirri. \v 36 Jampaya jantulwintikajalu katipayi, palunyangkaya martukaja wanarnukaya mirrapayi, “Pungkuralaju mitu junkura!” \s1 Martukajangka-jananya wirrilyiwintingka Puulpa wangkangu \p \v 37 Palunyangkaya mayangka jarrpajulkijalu, kalu wajarnu Puulju maajangka jilanya, “Japilkurnanta?” Kara maajalu wajarnu, “Nyunturan Kiriki wangkaku ninti?” Kayilapa Puulju yuujunu. \v 38 Maajalura yarrarnu wajarnuka, “Kulirnurna, Yijipimartajilu-jananya kuwarri kujungkanu-jananya maaja majukaja kapamankaja pungkukijalu. Jurtawartakaja-jananya kujungkanu pujimankarti kangu, laltuminyirri, puu jawujun. Kajin nyuntu maaja palukajaku?” \v 39 Palunyangka Puulju wajarnu, “Paki. Ngayurna parna Jilijiyamartaji, tawun Taajajmartaji, Juwurna nyininpa, tawunpaju Taajajpa nyininpa, maju. Ngayurna-janampa maaja nyininpa. Kajirna-jananya wangkaku?, martukajangka ngaakajangka?” \v 40 Palunyangka maajalura Puulku yuujunu. Puulpa-jananya tuwungka ngururrpa ngarnawarra wangkangu, martukajangka. Ka marrkurnu-jananya maralu yakarrikuraya. Palunyangkaya yakarringu ka-jananya wangkangu, Yipuru wangka. \c 22 \p \v 1 Yikingu-jananya Puulju jilanya wajarnu, “Walyjakajalurniya kulinma, ngayungka wangka!” \v 2 Puulju-jananya Yipuru wangkalu wajarnu. Kulirnukaya yakarringu. Jilanya-jananya yarrarnu wajarnu, \v 3 “Ngayurna Juwu yikininpa karna Jilijiyamartaji, tawun Taajajpaju ngayuku ngurra. Jijirna Jarujalumja yanurni nyinapayi ka majurringurna. Nintipukalurni yirnalu Kamayilalu nintirnu, kuulja. Pukurrakajamilirni nintilpayi, luwu rawalu. Palunyangkarnara Mamaku ngarnawarrapurlukaku nintilu kulini. Mamakuranyurra nintilu kulini, palunyangkarnara nyuntuyuru ninti nyininpa. \v 4 Julyjurna-jananya Jiijajmili walyjakaja wululu mankupayi. Parlanyparna-janampa nyinapayi wajalpayirna-janampa, ngayumili warrkamupurlukakajaluya-jananya mitu pungkura. Winirarna-jananya katipayi jiilkarti, yirnakajakamu wantikaja. \v 5 Ngayulurna-jananya jilanyalu mankupayi, kajuya yatilypa, maaja majukamu kanjulukaja ninti nyininpa. Jiikajalurniya mirlimirli yungu, katirarna-jananya nintilkura, Juwukaja Tamajakajmartaji, Jiijajmili walyjakajarna-jananya mankuraku. Palunyajanu tawun Tamajakajkartirna yanu Jiijajmili walyjakajarna-jananya mankuraku, jiirnmuntulkuraku ka Jarujalumkartirna-jananya kangkuraku, jiiljaya jarrparaku. \s1 Puulju-jananya jakurljulpayi \p \v 6 “Tawun Tamajakajakartirna yanu kintirringu, jirntu kutuwarti. Palunyangkarni layiti maju yikingu, ngarnawarrajanu. \v 7 Parnangkarna punkarnu karna wangka kulirnu jilanya, ‘Juulpawu! Juulpawu! Kulilarni! Nyaakujun jurtarringu?, pungkukija-jananyan ngayumili walyjakaja.’ \v 8 Kulirnukarna wajarnu, ‘Ngana nyuntu maaja wangkinpa?’ Wajarnuju, ‘Ngayurna Jiijajpa Najarijmartaji, nyuntujun jurtarripayi.’ \v 9 Ngayuku walyjakajajuya kujungka yankupayi, palunyangkaya layiti majuwarta nyangu. Mirtaya wangka palunyalu kulirnu, ngayulurna kujulu. \v 10 Wajarnurna, ‘Maaja! Wanyjalmalkurna?’ Wajarnurni, ‘Pakala!, tawun Tamajakajkarti yarra kurruwa! Palunyangkanta kujupalu nintilku, nyaan ngapilkuraku.’ \v 11 Pakarnurna purtu nyakupayi, kururna pampururringu. Layiti palunyalurni kuru pampururnu. Palunyangkarniya mara winirnu katingu tawun palukarti. \p \v 12 “Tawun palunyangka Yananayajpa nyinapayi, Juwukurnu luwukura ninti palu nyinapayi, junga. Juwukajaluya palumartajilu wajalpayi, ‘Yananayajpa yirna kunyjunyu.’ \v 13 Palunyarni yanu ngaranguka Yananayajju wajarnu, ‘Juulpa! Ngayukujun walyja. Kuru kunyjunyurri!’ Pipurrulurna kunyjunyulu nyakupayi. \v 14 Wajarnurni, ‘Mamalunta julyju yintarnu wangkangungku nyuntuku, palumili wangkan parra wajalkuranpa. Mamalunta yintarnu, layitin nyangu, palunyangka Jiijajmili wangkan kulilkuraku. Kayilan kulirnu yiltaminyirri Jiijajpanta wangkapayi, ruutungka. \v 15 Palunyangkan Jiijajmili wangka parra wajanmalpa, jumajin kulirnu Jiijajpa yiltaminyirri, wangkangunta.’ \v 16 Yananayajjurni yarrarnu wajarnu, ‘Nyamu pakala!, ka kalyungka jarrpa! Maaja Jiijajpa japila!, walykukajangku warningkura.’” \p \v 17 Puulju-jananya martukajangka jantulwintikajangkalurrju-jananya mayangka, ngarnawarralu yarrarnu wajarnu, \v 18 “Jarujalumkartirna marlaku yanu, ka Juwukurnu jaaji majuwartangkarnalu Mamangka wangkangu. Jiingkarna nyangu kapukurrilu Maaja ngarnawarrapurluka. Palunyalurni wajarnu, ‘Wala pakala yarra!, Jarujalumja ngaangka mirtaya nyuntumili wangka kulilku, jampa-janampan ngayukurnu wangka wajanyjan, paki.’ \v 19 Puuljurna wajarnu, ‘Maaja! Nyuntuku walyjakajarna-jananya mankura pungkupayi, Juwukurnu jaaji kujupangkakamu jaaji kujupa kujupakajangka. Jiiljarna-jananya katira junkupayi. Jaajpurluka maajakajajuya ninti nyininpa, Jarujalummartaji. \v 20 Nyuntumili wangka Tiipanju wajalpayi. Palunyangkaya pungu, ngayurna pukurlpa yikipayi. Kuurturniya warningkupayi, palunyaya yungkalkijalu. Ngayulurna pukurljurna-janampa kuurtukaja kanyilpayi.’ \v 21 Palunyangkarni Maajalu Mamalu Puulja wajarnu, ‘Tawunpa ngaanya jurra yarra!, ka yarra-jananya Juwuparnikajangka jakurljurra!’” \p \v 22 Yakaluya wululu kulilpayi Puulkurnu wangka, martukajalu. Palunyangkaya kulirnu jilanya, “Juwuparnikajangka-jananya jakurljulkijalu, Puulju” Karaya Puulku wirrilyirringu. Kaya wiltulu wajalpayi jilanya, “Jiinyala pungku junku, mirta palunya wanka nyinakura.” \v 23 Mirrapayiya ka parnalurrjuya warningkupayi ngarnkangka. Kaya kulujulurrju-ngkuya warlangkupayi, Puulku wirrilyiwintilu. \v 24 Jantulwintikajaku maajalu wajarnu-jananya winira katira Puulpa, mayangka yinjayiti. Ka maajalu purtu kulirnu, “Nyaakuya martukaja wirrilyirrini, Puulku? Mayitpirna pungkunyjangka wajalkurni.” Ka maajalu-jananya wajarnu, jantulwintikajangka Puulpaya wiipuwintilu pungkuraku. \v 25 Pungkukijaluya wiipuwintilu manuya tayimapunu ngarajunu. Palunyangka jantulwinti kujungkalu Puulju wajarnu jilanya, “Ngayurna Ruumanpurluka. Kaji kulirninyurra kunyjunyu wiipuwintilurniya pungkura? Mayitirninyurra kuutja kurranyi katira ngarajunkura?” \p \v 26 Jantulwintilu kulirnu Puulku wangka, palunyangka yanu jantulwinti maajangka wajarnu, “Yirna palu Ruumanpurluka ngarinpa, mirtala pungkura, junkurala!” \v 27 Palunyangka jiilu maajalu yanulu Puulja japirnu, “Yiltan nyuntu Ruumanpurluka ngarinpa?” Puulju wajarnu, “Yuwa, yiltarna.” \v 28 Puuljalu wajarnu maajalu, “Ngayurna Ruumanpurluka, mirtaju ngayuku mama Ruumanmartaji nyinapayi, paki. Palunyangkarnara mani maju yungurnara Ruumanmartaji maaja maju. Palunyangkarni wajarnu, ‘Nyunturnanta ngarajuni, yilta Ruumanpurluka.’” Puuljura wajarnu jilanya, “Ngayukuju mama Ruumanmartaji nyinapayi, palunyangkarna ngayu Ruumanpurluka nyinani.” \v 29 Palunyangkaya jantulwintikajalu kulirnukaya Puulku ngurlurringu. Jilanyaya kulirnu, “Martu palunyala tayimapunu jiinwintilu. Junkungarala jumaji Ruumanpurluka. Luwu-lampa nyininpa, mirtala-jananya Ruumanpurluka tayimapuni, mirta pungkuraku.” Palunyangkamarraya junu, pungkuparnilu. Maaja majulu palunyalu kulirnu ka ngurlurringu, jumaji Ruumanpurluka kulirnu. \p \v 30 Yaarlipalarringu palunyangka maajalulu palumili warrkamupurluka kurtingu, Puulja tikamatunkura jiinpa. Maaja jiilu wululu purtu kulilpayi, “Nyaajanuraya wirrilyirringu?, ngaaku, Juwukaja?” Jantulwintikajaku maajalu-jananya wajarnu kujungkanu miitingku, Juwumili maajakaja, yatilykajakamu kanjulukaja. Maaja jiilu-jananya jilanya purtu japirnu, “Nyaajanunyurra wirrilyirrini?, paluku pungkuraku.” Palujanu maaja jiilu-jananya Puulpa katingu yikijunu. \c 23 \s1 Puulpa maajakajangka wangkangu \p \v 1 Maajakajangka-jananya palukajangka Puulju yikinguka-jananya murlpirrju nyakupayi. Ka-jananya wajarnu, “Walyjakajaluya kulila! Mama ngarnawarrakurnara rawa junga nyinapayi, ka kuwarrirnara junga wulu nyinani. Jilanyarna ngayulu kulini.” \v 2 Wangka palunya kulirnuka maaja majulu, yatilyju wajarnulu Yananayajjulu, martu kujupangka, pungkuraku Puulpa yirranyuku. \v 3 Pungkunyjangka Puulpa palunyangkara yatily majuku wajarnu, “Nyuntun mayunyju. Mama ngarnawarralunta puntaju pungku. Nyuntun nyinani Muujajkurnu luwungka ngayurnin jungalkijalu. Palunyangkan luwu palunya warlangu, wajarnu-jananyan pungkurakurniya.” \p \v 4 Kinti yikipayi palunyangkalu Puulja wajarnu, “Mirtan kuru wajala maaja maju!, yatilypa, paki, Mama ngarnawarrapurlukalu maaja junu ngaanya.” \v 5 Puulju wajarnu, “Ngurrpalurna kuru wajarnu, maaja majungka yatilyja, wajalparnilurna junkungara. Jilanya Mamamili wangka nyinani, ‘Martuluya mirta maaja maju kuru wajani.’” \p \v 6 Puulju-jananya yintarnu, karlkinpaya nyinapayi Parajikajakamu karlkin kujupa Jaajmili maajakaja. Jaajmili maajakajaluya kulira nyinapayi, martuya mirta ngula wankarrini mitujanu. Puulju-janampa yarrarnu wajarnu, “Walyjakajalurniya kulila! Ngayukuju mama Paraji nyinapayi, palunyayururna ngayu Paraji nyinani. Ngayulurna kulini, Mama ngarnawarrapurlukalu-lanya ngula martukaja mitujanu wankanmalpa, palunyarna ngayulu kulini. Palunyangkamarrarniya ngayu ngaangka kangu yikijunu.” \p \v 7 Kaya wangka jiinya kulirnuka-ngkuya ngaparrju warrkilpayi, Parajikajakamu Jaajmili maajakajalu. \v 8 Karlkin kujupaluya kulirnu, Jaajmili maajakajalu, mirtaya ngula martukaja mitujanu wankarriku. Wangka kujupalurrjuya jilanya kulirnu, mirtaya wikarrukaja nyinin kamu malpukaja. Jilanyaya kulira nyinapayi, ka karlki kujupaluya Parajikajalu yilta kulira nyinapayi. \v 9 Wirrilyirringuya kaya Parajikajalu pakarnu wajarnu jilanya, “Ngayurtinjulaju kulini, yirna ngaanya Puulpa yikini, mirta walykukaja ngapirnu. Mayitpilu Kuurti ngaangka Puulja wangkangu, mayitpilu Mamamili wikarru wangkangu.” \p \v 10 Palunyangka jurtalu-ngkuya warrkirnuka pungu. Puulpaya pungkujakungkamarra palunyangka jantulwinti maajalu wajarnu-janampa, Puulpaya yankura winira katira marlaku, mayakarti, jantulwintikajalu. Jantulwintikajamili mayakartiya katingu junu. \v 11 Palungka mayangka mungajarra maaja Jiijajpa Puuljalu yutirringu wangkangu, “Mirtan ngurlurri! Nyuntun kunyjunyu wangka-jananyan wajarnu ngayumili, ngaangka Jarujalumja. Ngula-jananyan Ruumja yanku wajalku, jilanyalu.” \s1 Puulpaya pungkukijalu wangkapayi \p \v 12 Yungun pakarnukaya Juwukaja kujungkarringu jaalpu wangkangu, Puulpaya pungkukijalu, mitu. Jilanyaluya Mamangka wajarnu, “Kuwarrila Puulpa pungku mitu. Jilanyawiyajula kulini, mirtala mirrkaku kulini, kala palunyajanu mirrka ngalkukamu kalyu jikilku.” \v 13 Jilanyaya wajarnu, laltuluya puuti wulikajalu, pungkukijalu. \v 14 Palunyangkaya jurtawartakaja yanu maaja majukajakarti yatilykajakartikamu maaja yirnakajakarti. Yanuya-janampa jilanya wajarnu, “Ngayunjulaju Mamangka wajarnu, Puulpalaju kuwarri pungkukijalu. Mirtalaju kuwarri mirrka ngalkukamu kalyu jikilku, Puulpalaju mitu pungku, palunyajanulaju mirrka ngalkukamu kalyu jikilku. \v 15 Palunyangkaluyan jantulwintikajaku maaja majungkaluyan wangka kurtingkura. Jilanyaluyan wajalku, ‘Puulpaya winila katirni miitingkarti wangkakura!, ngayunjula kintilu japira kulilkura.’ Palunyangka Puulpaya katini kutukarti ngayunjulaju pungkura junkura.” Jilanyaluya maajakajangka wajarnu. \p \v 16 Puulku puuyilu, palumili jurtuku kajalu kulirnu wangka palunya, ka jantulkajamili mayangka yanulu jakurljunu Puulja. \v 17 Wangka palunya Puulju kulirnu ka jantulwintikura mirrangu. Palungkarni yanu kara Puulju japirnu, “Kajin ngayuku puuyiju katiku, maaja majukarti?, wangka wajalkuralu.” \v 18 Jantulwintilu palunyalu Puulmili puuyi katingu maaja majukartilu. Katingu yikijunu ka wajarnu, “Puuljurni wajarnu jilanya, murtilyarna ngaanya kangkura wangkarakunta.” \p \v 19 Maaja majulu murtilya palunya yawujayiti katingu, martu kujupaluya kuliljaku. Ka japirnura, “Nyaarnin wajalkijalu?” \v 20 Murtilyalura wajarnu, “Juwukajaluya kujungkarringuya kulini nyuntuntaya japilkura, jilanyantaya yumulu japilkura Puulpayan katira yungunpa miitingkarti. Jilanyantaya kajalku, ‘Puulpaya katira miitingkarti, maajakajaluya kintilu japira kulilkuraku.’ \v 21 Mirta-jananyan kulila!, karlki kujupaluya Puulpa jurtawartakajalu kutungka pungkujaku, martu puuti wulikajalu. Palunyakajaluya Mamangka ngarnawarrapurlukangka wajarnu, Puulpaya mitu pungkukijalu, palunyangkaya mirta mirrka ngalkukijalukamu kalyuya mirta jikilkuraku. Puulpa mitu ngarrinyjangkawiyajuya palujanu mirrka ngalkukamu kalyu jikilku.” Murtilyalu yarrarnu wajarnu jilanya, “Karlkiluntaya japilkijalu majani.” \p \v 22 Jantulwintipurlukalu maajalu murtilyangkalu wajarnu jilanya, “Ngayungkarnin nyuntulu jakurljunu, mirta-jananyan karlki kujupangka jakurljula!” Palujanu murtilya palunya wajarnu kurtingu. \s1 Puulpa maajalu kurtingu, Pilikijkarti \p \v 23 Maaja majulu palunyalu jantulwinti kujarraku-pulampa mirrangu ka wajarnu-pulampa, “Jantulwintikajaku-janampapula mirra!, yankurakurniya kujungkarrikura, tuu yantarta wulikajaku, kaya Puulpa tawun Jijariyakarti kangkura. Jilanyakulurrjupula mirra!, jantulwintikajaku, japanti wulikaja yawartawinti. Palunyangka karlki kujupakupula mirra!, jantulwintikajaku, tuu yantarta wulikajaku. Palunyakajapulan kujungkalku ka mungajarranyurra yanku, mirta kutuwatirni, kurranyi kurranyi. \v 24 Puulkulurrjuraya yawarta yupalpa marra!, kanyurra kintilu katiku, maaja Pilikijkarti, pungkujakungkamarraya.” \v 25 Jantulwintimili maaja majulu, mirlimirli wakarnu jilanya, \p \v 26 “Ngayulurna Kulutiyaj Layijalu mirlimirli ngaanya wakarnu, nyuntukarti, maaja majukarti, Pilikijkarti. Kunyjunyun nyininpa? \v 27 Yirna ngaanyaya Puulpa Juwukajalu manu, mituya pungkukijalu. Ngayunjulaju jantulwintikajalu manu katingu, mituya pungkujakungkamarra. Karlkilurniya wajarnu palunya Ruumanmartaji, palunyangkarna yanu wankarnu, pungkujakungkamarraya. \v 28 Purturna kulirnu, ‘Nyaapa ngaalu putamanu?’ Palunyangkarna katingu ngarajunu, Juwumili kanjulukajangka, kulirarna nintirriraku. \v 29 Juwukajaluya palunya kuru wajarnu, jumaji Juwukurnu luwungka-jananya warrkilpayi. Mirtaya ngukarrinu ngulyulu mankupayikamu martu kujupa pungkupayi, paki, palujanurna purtu kulirnu, jiilja wulu kanyilkuraku. Mirta palunyaya mitu pungkuraku, mirta walyku ngapirnu. \v 30 Martu kujupalurni wajarnu, Juwukajaluya jaalpu wangkapayi, Puulpa mitu pungkukijaluya. Palunyangkamarra ngayulurnanta pipurrulu kurtingkuni. Wajarnurna-jananya Juwukajangka kuutja wangkara nyuntumili tawunja, jiikajaya yankura wangkara nyuntungka.” Wangka palunya mirlimirlingka wakarnu, Kulutiyajju, yungura maaja Pilikijkartilu kangkura yungkuraku. \p \v 31 Palujanuya katingu Puulpa mungangka, tawun Yantipatirijikarti, maaja majulu wajanyjangka. \v 32 Yungunpaya tawun jiingka jantulwintikajaluya karlkinjuya junu yanu, kaya marlaku jinangu yanu, tawun Jarujalumkarti. Karlkin kujupaluya Puulpa wululu katingu tawun Jijariyakarti, yawartawintikajalu. \v 33 Tawunja Jijariyangkaya jarrpangu karaya mirlimirli yungu, maaja majungka, Pilikijja. Maaja palunyangkaluya Puulpa yikijunu. \v 34 Maaja palunyalu mirlimirli riitamunu ka-jananya japirnu, “Parna wanyjapurluka jiinya Puulpa?” Palunyangkaluya wajarnu, “Puulpa parna Jilijiyapurluka.” Kulirnuka maaja Pilikijjulu wajarnu, Puulja, \v 35 “Karlkinkula-janampa majalku, nyuntuntaya kuru wajalku kuutja. Palunyangkarna kulilku, nyuntumili wangka.” Palunyajanu-janampa jiilu maajalu wajarnu, jantulwintikajaku, Puulpaya nyakura ngampurrju kanyilkura, Yirutmili mayangka, mirta jiilja. Yirutpa palunya maaja maju nyinapayi Pilikijku. \c 24 \s1 Puulpaya nyurnimanu \p \v 1 Palujanu payipu wulikajangka karrpungka yatilypa maaja maju Yananayajmapuya pakarnu tawun Jarujalumjanu, kaya jarrpangu tawun Jijariyangka. Kujungkaya pakarnu Yananayajpakamu maaja majukaja, Tatalajlurrju, Tatalajpa kuutja wangkapayi. Maaja Pilikij nyinapayi, palunyangkaya kuutja jarrpangu Puulpaya nyurnimankupayi. \v 2 Palunyangkara maaja Puulku mirrangu, yankura nyinakuraku. Kayila Tatalajpa pakarnu wangkangu jilanya, \p “Nyuntun maaja yilta. Nyuntu-lampajun maaja ninti nyinapayi. Kunyjunyulu-lanyajun kanyilpayi, ngampurrju, palunyangka palyalaju nyinapayi, mirta-lanyajuya pungkupayi, karlkin kujupalu, paki. \v 3 Jilanya-lanyajun nyuntulu kunyjunyulu kanyilpayi, palunyalaju kulirnuka pukurlpa nyinin. \v 4 Palunyangkarnanta wangka juku wajalku, rawan nyuntu nyinajakungkamarra, kulilku-lampajun kuju wangka juku. \v 5 Yirna ngaanya Puulpanga jurtawarta. Ngaalu-jananya Juwukaja wangkara jaarramulpayi, parna parlparriwanalu. Ngaa-janampa maaja Jiijajmili walyjakajaku. Jiijajpa Najarijmartaji ngaa marninypungkura nyinapayi, pakiwana. \v 6-7 Ngaalu Puulju martu kuju, Juwuparni katingu Juwuku jaaji majungka jarrpajulkija. Mirtaya Juwuparni jaaji jiingka jarrpinpa, paki, Juwukajawiyajulaju jarrpinpa. Palunyangkalaju Puulpa winirnu manu, jumaji jaaji-lampaju jiinya walykurrijaku. \v 8 Japilalu Puulpa!, nintirrikuyilaran wangkaku palumiliku. Nyuntuyilan kulilku, ngayukurnuju wangka junga nyinin.” \v 9 Palunyangka Juwu karlkin kujupaluya kulirnuka wajarnu, “Tatalajpa ngaa junga wangkinpa.” \s1 Puulpalu Pilikijja wangkangu \p \v 10 Maaja Pilikijjura mara wangkangura nintirnulu Puulja, wangkakuraku. Palunyangka Puulju wajarnu, “Pukurlarrinparnangku nyuntuku. Nyuntu-lampajun maaja maju nyinapayi, rawa, kuutpurluka. \v 11 Wiiki kujarrangkarna tawun Jarujalumungkarna jarrpangu nyinapayi, Mama ngarnawarrapurlukarna marninypungkupayi. \v 12 Kunyjunyurna nyinapayi mirtarna-jananya warrkilpayi, jaaji majungkakamu Juwukurnu jaaji kujupangka, paki, mirtarna-jananya jaarramulpayi, Jarujalumungka, paki. \v 13 Wangka palunyaya Juwukajalu paki wajarnu. Wangka yiltayuruya wajarnu. Wajala-jananya!, jungalurniya wajalkura. \v 14 Wangka jilanyawiyajuya yilta wajarnu, ngayulurna Mama ngarnawarrapurluka marninypungkupayi, Jiijajpalurrjurna wanalpayi. Jilanyaya Juwukajalu kulirni, ngayulurna pakiwana Jiijajpa wanarni. Muujajkurnu luwurna ngayulu kujungkalu kulira wanalpayi. Luwu kujupalurrju Mamamili jakurlpurlukakamuluya mitunyjarrilu mirlimirlingka junkupayi julyju, kulirarna ngayulu wanalpayi. \v 15 Kujungkalaju Juwukajalu ngaanju kulira nyinapayi jilanya, Mama ngarnawarrapurlukalu-lanya martukaja mitujanu ngula wankalku ka kuutja-lanya wajalku, palumili walyjakajakamu walykukajalurrju. \v 16 Palunyangkarnara Mamaku junga nyininpakamu, martukajakulurrjurna junga nyininpa.” \p \v 17 Puulju-janampa yarrarnu wajarnu, “Tawun kujupa kujupangkarna yarnngangka yiiyangka nyinapayi. Jarujalumkartirna yanurni jarrpangu, ngayuku martukaja walyjakaja mani yungkurakukamu mirtayirti yungkuraku, Mama ngarnawarrapurlukaku. \v 18 Mamakurnara jaaji majungka mirtayirti kangkura yungkupayi, nyakupayirniya Juwukajalu Palunyangkarna-jananya mirta warrkilpayi, kujurna palungka nyinapayi, mirtalaju yarnnga nyinapayi. \v 19 Karlkin kujupalurniya nyangu Jaajingka palungka Juwukajalu, parna Yayijamartajilu. Palunyakajaluya yanurni wajalngara ngaangka kuutja, jamparna walyku ngapinngara. \v 20 Ngaakajangkarna-jananya Juwukajangka wangkangu kuutja Jarujalumungka. Jiikajaluntaya wajalkura jamparna walyku ngapinu. \v 21 Mayitpintaya jiikajalu wangka kuju wajalku, jilanyarna-jananya wajarnu, ‘Ngaangkarna-nyurranya yikini jumajirna ngayulu kulini, “Mitukajaya ngula wankarriku.” ’” \p \v 22 Wangka palunya kulirnu ka maaja Pilikijju-janampa wajarnu, “Ngularna-nyurranya wituka kulilku, maaja Layijiyajparni yanku.” Maaja Pilikijpa Jiijajmiliku wangkaku ninti nyinapayi. \v 23 Palunyangkalu kujungka jantulwinti maajangka wajarnu, Puulpaya kintilu ngampurrju kangkura kanyilkura, mayangka. Palunyangka palya wajarnu Puulmililuya walyjakajalu yankura nyakura, ka mirrkalurrju, wartakamu yungkurakuraya. \s1 Puulpa-pulanya Pilikijjakamu Turijilangka wangkangu \p \v 24 Ngulapula maaja Pilikijkamu palumili nyupa Turijila yanu jiilkarti Puulpa nyakukijalu. Maaja jiilura Puulku kurtingu palumili warrkamupurluka yankura mankuraku. Puulju-pulanya Jiijajmili wangka wajalpayi. \v 25 Puulju-pulanya wulu nintilpayi, martuluya Mamamili wangka kulilkura ka jungaya nyinakura, mirtaya walyjalu kulira nyinakura. Ngula Mamalu-jananya kuutjayuru kuru wajalku, martukaja yarnnga. Wangka palunya kulirnuka ngurlurringu, Pilikijpa. Wajarnulu, “Nyamu, maa yarra!, ngularnangku mirraku.” \v 26 Pilikijju wangka kujupawana kulirnu, “Mayitpirni Puulju mani yungku, jamparna kurtingku.” Palunyangka Maaja jiilura wululu Puulku kurtingkupayi palumili warrkamupurluka yankura mankuraku, wangkakuraku. Wululu wangkara kulilpayi, “Mayitpi Puuljurni mani yungku.” \v 27 Wulu Puulpa nyinapayi tawun Jijariyangka, yiiya kujarrangka. Pilikijju Puulpa jiilja wululu kanyirnu, Juwukaja-jananya pukurlmankuraku. Palujanu maaja kujupa Pujiyaj Piijaj nyinapayi. \c 25 \s1 Puulju japirnu maaja Yukajajjura kulilkura \p \v 1 Tawun Jijariyakarti maaja Pujiyaj Piijajpa yanurni jarrpangu, maaja-janampa palu nyinakijalu. Yupal wulikajangka karrpungka nyinangu ka tawun Jarujalumukarti yanu. \v 2-3 Puulpaya walyku jakurljunu, maaja Pijajja, Juwuku maajakajalukamu, yatily majukajalu. Palunyangka maaja Pijajjaluya wajarnu, Puulpaya Jarujalumukarti katira, kuutja ngarajunkuraku. Jaalpuya julyju yaka wangkangu, Puulpaya kutungka pungkukijalu. \v 4 Maaja Pijajju-janampa wajarnu, “Puulpaya wululu kanyilkura tawun Jijariyangka. Ngularna marlaku yanku tawun palukarti. \v 5 Palunyangka kujungkala yanku kuutkarti jiikarti wangkaraku. Jiingkanyurra nyunturtinju kuru wajalku, mayitpi walyku ngapinyjangka, Puulju.” \p \v 6 Maaja Pijajpa Jarujalumja nyinangu wiiki kujungka, palunyangka marlaku yanu tawun Jijariyakarti, Juwukajalurrju. Palunyangka yungunarringu ka kuutja jarrpangu nyinapayi, ka wajarnu Puulpa kangkurakurni. \v 7 Juwukajaya jiingka kuutja nyinapayi, Puulparni yanu. Palunyangkaya Juwukajalu kuru wajarnu, kuutja jilanya, wangka pakiwana yiltayuru parra wajalpayi. Mirtaya katingu kurulu nyakunyjanjanulu junga wajalkuraku, pakiya wajalpayi. \v 8 Palujanu Puulju wajarnu jilanya, “Mirtarna ngayulu minyjilypa junkupayi Juwukajaku luwu. Mirtarna-janampa jaaji maju minyjilypa junu. Mirtarna maaja maju yini Yukajajpa minyjilymanu, Ruumanmartajiku maaja, paki.” \p \v 9 Palunyajanu maaja Pijajju kulirnu, Juwukaja-jananya pukurlmankuraku. Ka japirnura Puulpa jilanya, “Kunyjunyun kulini?, jantulwintikajaluntaya Jarujalumkarti kangkura marlaku, kuutjarnin ngayungka wangkaraku.” \v 10 Palujanu Puulju wajarnu, “Kunyjunyurna yikini maaja Yukajajjkurnu kuutja ngaangka. Ngaangkarninyurra kuru wajalkura. Mirtarna-jananya Jarujalumungka Juwukaja walykumanu, jiikuran nyuntu ninti nyinani. \v 11 Mayitpirna walyku ngapinyjangka palunyangkarninyurra mitu pungku. Pakiwanarniya Juwukajalu kuru wajarni, palunyangka mirtarnin Jarujalumukarti kurtiwa, Juwukajakarti!, paki. Ngayulurnanta japirni maaja Yukajajjarna kuutja yanku wangkakura.” \v 12 Maaja Pijajju kulirnuka yanu-jananya wangkapayi, palumili warrkamupurlukakajangka. Palujanulu yanu Puulja wajarnu, “Japirnurnin Maaja Yukajajjan wangkakuraku. Nyamurnanta ngayulu kurtingku.” \s1 Pijajju maaja Yakiripangka jakurljunu Puulku \p \v 13 Palujanu ngulapula maaja Yakiripapula Punija paluku jurtu, yanupula Jijariyakarti, maaja Pijajpapula nyakuraku. \v 14 Karrpuparakungkapula palungka nyinapayi. Palujanu Pijajjulu maaja Yakiripangka jakurljunu Puulpa jilanya, “Yirna kuju Puulpa wulu nyinapayi, jiilja ngaangka, kuwarri wulu nyininpa, mirta maaja Pilikijju palunya kurtingu. \v 15 Julyjurna Jarujalumukarti yanu. Palujanurniya yatily majukajalu Puulpa ngukarrinu, yirnakajalulurrju. Wajarnurniya Puulju julyju walyku ngapirnu. Palunyajanurniya wajarnu Puulpaya mitu pungkuraku, Juwukajalu. \v 16 Wajarnurna-jananya jilanya, ‘Ruumanmartajilulaju mirta punginpa, kurranyilulaju kuutja murrarnilu kangkura yikijunin, mirtalaju-jananya karlkin kujupa yungkunin, pungkurakuya.’ Wajarnurna-jananya kuutjawiyajuya kuru wajalkura, jumaji Puulpa puntaju wangkakura. \p \v 17 “Palujanu Juwukajaya yanurni ka pipurrurna yanu kuutja nyinapayi. Karnara Puulku mirrangu kangkurakurniya. \v 18 Puulpa yanu yikipayi, palunyangka mirtaya ngukarrinu jii walykukaja ngapilpayi, mirtaya wajarnu palunyalu ngulyulu mankupayikamu martukaja-jananya pungkupayi, paki. Palunyayuru kakanurna kulilpayi. \v 19 Warrkirnuya jumaji Juwuku luwu walykumalpayi, ka warrkilpayi-ngkuya Jiijajjamarralurrju. Julyju Jiijajpa jiinya miturringu, ka Jiijajpa Puulju wajalpayi mitujanu wankarringu.” \v 20 Maaja Pijajjulu maaja Yakiripangka yarrarnu wajarnu jilanya, “Purturna ngayulu kulirnu, palunyangkarna Puulpa japirnu, wituka yankuraku kuutkarti, Jarujalumukarti, Juwukajaluya jiingka kuru wajalkuraku. \v 21 Puuljurni japirnu, maaja Yukajajkartilu yankura kuutja wangkakura. Japirnurni ngaangkaya jantulwintikajalu ngampurrju kanyilkura, ngulalu maaja Yukajajkarti yankuraku. Ngayurnara yuujunu.” \v 22 Maaja Yakiripalulu wajarnu maaja Pijajja, “Ngayulurna kulilkura Puulpa.” Pijajju wajarnu, “Yuwa. Yungunpan kulilku.” \p \v 23 Palujanu yungunpa maaja Yakiripakamupula paluku jurtu Punija jarrpangupula kulujungka kunyjunyungka, kapula yanu maajakarti. Jantulwintikajalu-pulanyaya katingu kintilu kuutkarti jarrpajunu. Kaya jantulkajamili maaja majukajalurrju jarrpangu marlakarti, tawun Jijariyamartaji maajakajalurrju. Palujanu maaja Pijajju wajarnu Puulpaya kangkurakurni. \v 24 Puulpa yanu yikingu ka maaja Pijajju wajarnu jilanya, “Maaja Yakiripa, kulila, karlkinjulurrju! Nyawaya yirna ngaanya! Juwukajaluya ngaanya ngukarrinu walyku nyinapayi, Jarujalumumartajilukamu ngaamartajilu. Wiltulurniya wajalpayi ngaaya mitu pungkuraku. \v 25 Ngayulurna ngaangka japilpayi rawalu, karna kulirni mirtaya ngaanya mitu pungkuraku, jumaji mirta walyku ngapirnu. Ngaalurni japirnu, Puulju maaja Yukajajkartilu yankura kuutja wangkakura. Palunyangkarna kurtingkura maaja Yukajajkarti. \v 26 Purturna kulini, ‘Yaalurnara mirlimirli wakalku?’ Mirlimirliraya maaja Yukajajkutu kangkura. Murrarnilulaju kurtingkuni mirlimirli maaja majukarti, kuutpurlukakarti, jampaya walyku ngapini. Ngaarnanta kangu Puulpa yikijunu, nyuntulun Yakiripalu Puulpa japilkura, ka kulilkurarna, palunyangkarna mayitpi walykukaja mirlimirlingka wakalku kurtingkura. \v 27 Ngayulurna purtu kulini Puulpa kurtingkuraku mirlimirliwinti. Purturna kulini nyaarnara wakalku, mirlimirlingka. Ngana walyku ngapirnu?” \c 26 \s1 Puulpalu maaja Yakiripangka kuutja wangkangu \p \v 1 Maaja Yakiripalulu Puulja wajarnu, “Nyamu wajala!” Puulju maralu yuujunu wangkakijalu. \v 2 Jilanya-jananya wajarnu, “Pukurlarrinparnangku nyuntuku maaja Yakiripaku, ngayukujun wangka kulilku. Wajalkurnanta Juwukajalurniya ngukarrini. \v 3 Ngayulurnanta kulini, nyunturan Juwumili luwuku ninti, murrarnilu-ngkuya warrkirninpa, palujanu japirnirnanta ngayumili wangkan kintilu kulilkura.” \p Puuljulu yarrarnu wajarnu maaja Yakiripangka, \v 4 “Ngayurna jiji nyinapayi ngayuku ngurra walyjangka. Palujanurna Jarujalumungka nyinapayi, jilanyakujuya Juwukaja ninti nyininpa. \v 5 Ngayurna julyju Juwumili luwukurna junga nyinapayi. Juwu karlkinlurrjuya junga nyinapayi ka ngayurna jungaminyirri nyinapayi, Paraji. Yilta Parajikajalaju jungaminyirri nyinapayi jiiku, luwuku. Jilanyakuya Juwukaja nintijuya nyininpa, ngayurna Paraji nyinapayi. Kuutjaya jilanya julyju wajalngara. \v 6 Kuwarrirna yikini ngaangka jumajirna kulirni, martukajaya ngula mitujanu wanka pakalku. Jilanya Mama ngarnawarrapurlukalu-janampa jamartapungu mitunyjarriku. \v 7 Juwukajala walyjakaja tuwal wulikaja nyininpa. Jiikajala wangka palunya kulini, yilta Mamalu-lanya ngula mitujanu wankalku. Wangka jilanyala kulini ka Mamala marninypungkuni wululu. Maaja Yakiripa, kulilarni! Wangka jiinyarna kulirni, palunyangka Juwukajalurniya kuru wajalpayi.” \v 8 Yarrarnu Puulju-janampa wajarnu, “Nyaanyurra kulini?, Mamalu-jananya mirta ngula mitujanu wankalku?” Yiltanyurra kulinngara. \p \v 9 “Ngayulurna julyju kulira nyinapayi jilanya, ‘Palyarna-jananya Jiijajmili walyjakaja pungkura nyinapayi, Jiijajparna Najarijmartaji minyjilyjunkupayi.’ \v 10 Palunyayururna kulilpayi. Tawun Jarujalumungka Jiijajmili walyjakajarna-jananya mankura jiilja jarrpajunkupayi, yatily majukajalurniya wajalpayi. Jiijajmili walyjakajaya kuutjaya yikipayi, palunyangka ngayulurna-jananya kujungkalulaju maajakajalulurrju, wajalpayi mituya-jananya pungkuraku, Jiijajmili walyjakaja. \v 11 Juwumili jaajikajangkarna-jananya parra yankura mankupayi, karna-jananya jiilkarti katipayi, Jiijajmili walyjakaja. Marrkulpayirna-jananya mirtaya Jiijajpa marninypungkura, karna-janampa wirrilyirripayi. Tiwarna yankupayi tawun kujupatu tawun kujupakuturna-jananya wanara mankupayi, wirrilyiwintilu. \v 12 Jilanyakurna tawun Tamajakajkartirna yanu, yatily majukajalurniya wajarnu yiyarnu.” \s1 Jiijajpa kulirnu Puulju ka kuutja jakurljunu \p \v 13 Palunyangkalu Puulju wajarnu maaja Yakiripangka jilanya, “Maaja kulilarni! Ngayurna tawun jiikarti Tamajakajkarti yankupayi. Kintirrinyjalurna nyangu, layiti maju, karrpungka, rantarnu-lanyaju yiltaminyirri, ngarnawarrajanu, jirntuyuru. \v 14 Parnangkalaju punkarnu ngarripayi. Kulirnurna Yipuru wangkawintilurni wajarnu jilanya, ‘Juulpa! Juulpa! Nyaakujun jurtarringu, ngayumili walyjakaja-jananyan pungkuninpa. Mirtan kulirnin walyjalungkun pungkuninpa.’ \v 15 Palujanu ngayulurna wajarnu, ‘Maaja nganan nyuntu wangkinpa?’ Maajalurni wajarnu, ‘Ngayurna Jiijajpa, nyuntujun jurtarrinpa. \v 16 Pakala yiki!, nyuntujun ngayuku warrkamupurluka nyinaku. Nyuntulu-jananyan yanku wajalku martukajangka, kuwarrirnin ngayu nyangu. Parra wajalku-jananyan ngayumili wangka. Wangka kujuparnanta nintilku ngula, wangka jiilurrju-jananyan parra wajalku. \v 17 Ngayulurnanta ngampurrju kanyilku Juwukajangkamarrakamu Juwuparningkamarra. Jiikajakartirnanta Juwuparnikajakarti kurtingku, ngayumilin wangka parra wajalkura. \v 18 Nintinmalpa-jananyan jiikaja Mamakuraya ngurrpa nyinajakukamu, malpuku maajakuraya nyinajaku. Nintinmalpa-jananyan Mamakuraya junga nyinakura. Ngayurniya Jiijajpa kulilku, palujanu Mamalu-jananya walykukaja warningku, palujanuya nyinakura Mamaku walyjakaja.’” \p \v 19 Puuljulu yarrarnu wajarnu maaja Yakiripangka, “Maaja, kulila! Wangka jilanyarna ruutungka kulirnu junga, ka mirtarna kulirnu junu. \v 20 Jungalurna-jananya yanu nintilpayi, Tamajakajmartaji. Palujanurna yanu Jarujalumungkarna-jananya nintilpayi, parna Juutiyawanalurrju. Palujanurna yanu ngurra kujupakajangka Juwuparningkalurrju nintilpayi. Jilanyarna-jananya wulikaja nintilpayi, ‘Walykuya jurra jungaya nyina Mamaku! Kunyjunyu-janampanyurra nyinakura, martu karlkinku.’ \v 21 Jilanyarna-jananya parra wajalpayi, palujanurniya Juwukajalu manu mitu pungkukijalu, Jarujalumungka, jaaji majungka. \v 22 Mamalurni wululu murlpirrmaninpa, palunyangka kuwarrirna-nyurranya wajarninpa, ngurluparnilu maajakajangkakamu martukajangka. Mirtarna-jananya wangka kujupa parra wajalpayi, Muujajmili wangkakamu Mamamili jakurlpurlukakajaku wangkarna parra wajalpayi. \v 23 Jiikajaluya Muujajjulurrjuya wajalpayi jilanya, ‘Kurayijpa yiltaya pungku mitu, ka pakalku wanka. Palunya kurranyi mitujanu pakalku, palunyayuruya palumili walyjakaja ngula pakalku, mitujanu. Yilta Kurayijpa wankarriku ka-jananya wajalku palumili wangkaya kulilkura martulu, kaya wanka wulu nyinakura. Jilanya-jananya wajalku, Juwukajangkakamu Juwuparnikajangka.’” \p \v 24 Puulju jiinya wangka wajalpayi ka maaja Pijajju wajarnu wiltulu jilanya, “Puulpa! Nyuntun ngakumpa, Mirlimirlin nyuntulu wululu nyakura ngakumparrinin.” \v 25 Puuljulu wajarnu maajangka, “Jungarna wajarni, mirtarna ngakumpa. Jungalurnanta wajarninpa.” Palujanu Puuljulu yarrarnu wajarnu maaja Yakiripangka, \v 26 “Yakiripa! Nyuntun wangkakuran palunyaku ninti nyininpa, palunyangkarnanta murlpirrju wajarni. Nyuntulu-jananyan kulilpayi jakurlpurlukakajangka palunyaya wajalpayi, jamparniya manu kanyilpayi.” \v 27 Maaja Yakiripara japirnu, “Kaji-jananyan kulini wangka?, jakurlpurlukakajaluya julyju Mamamili wangkaya wajalpayi. Nintirnangku, yiltan nyuntulu Mamamili wangka palunya kulini.” \v 28 Maaja Yakiripalura wajarnu, “Mirtarna Jiijajmili walyjarriku, pipurru kuwarri. Pakiwanan kulini nyuntulu.” \v 29 Puuljura wajarnu, “Ngayulurna kulini nyuntun Jiijajmili walyja nyinakura, mayiti kuwarri, mayitpi ngula. Karlkin kujupalurrjuya ngaangka nyininpa, Jiijajmili walyjaya nyinakura. Ngayuyukunyurra nyinakura Jiijajmili, jirnmuntuparni. Jilanyakurna Mama japilku.” \p \v 30 Palujanuya maaja Yakiripakamu Pijajpa, Punijalurrjuyila pakarnu yanu, karlkin kujupalurrjuya. \v 31 Pakaraya yawujayiti yanu, kaya wajalpayi, “Jiinya yirna Puulpa mirta walykukaja ngapirnu. Palunyangka mirta jiilja nyinakurakamu, mirtaya mitu pungkura.” \v 32 Maaja Yakiripalulu wajarnu Pijajja, “Yirna jiilunta Puulju julyju japirnu, maajaminyirringkalu yankura wangkakura, kuutja, maaja yini Yukajajja. Jilanyanta mirta japirnu kali kuwarri kurtingkungara. Nyamu, maaja Yukajajkartili kuwarri kurtingku.” \c 27 \s1 Puulpa tawunu Ruumkarti yankukijalu \p \v 1 Parna Yitalikartiya Puulpa kurtingkuraku wajarnu, maaja majukarti yini Yukajajkarti. Puulpaya kujungka katingu yungu, maaja Juliyajja, karlki kujupalurrjuya jiirnmuntu. Juliyajpa jii maaja maju-janampa jantulwintikajaku. Martukajaluya wajalpayi jii jantulwintikajaya yini, “Maaja Yukajajmapu”. \v 2 Ngayurna-jananya Luukpa kujungkarringu Puulmapungka, kalaju yanu puutja tatirnu tawun Yaturamitiyamja. Puutpa jiinya yankupayi parna Yayijakarti. Takarnulaju kujungka yanu Yarajakajpa, parna Majatuniyamartaji. Palukura ngurra Jijaluniya. \v 3 Yanulaju mungajarrarringu. Palujanulaju yanu tawun Jayitanja ka yungunpalaju jarrpangu. Palujanu maaja Juliyajjulu nyarrurringu Puulja wajarnu, yankura-jananya nyakuraku, palumili walyjakaja, mayitpi yungkurakuraya wartakajakamu, mirrkakaja. \v 4 Palujanulaju puutja tatirnu yanu. Wangaljamarralaju yanu yirritingka parna Jayipurijwana wuungkuwana. \v 5 Parna Jilijiyawanakamu parna Pampiliyawanalaju yirritiwana yanu tawun Marangka warinykatingu, parna Lajiyangka. \p \v 6 Jantulwinti maajalu tiputingu yanu ngurrirnu manu, kujupa puutu, parna Yitalikarti ngarapayi. Puutu palu tawun Yalikijantajanu yankupayi. Maaja palulu marlakurringu-lanyaju manu kalaju tatirnu. \v 7 Kintilaju yanu karrpuparakungka, wangalkarti. Palujanulaju tawun Jintajja yitiwana yanu, ka parna Kuuritiwanalaju wuungkuwana yanu, wangaljamarra. Yanurranpalaju parna Jalamanwana. \v 8 Parna yirritiwanalaju wulu kinti yankupayi parna kutu kujarrangka. Palunyangka jiingka wuungkungkalaju jarrpangu puutpa ngarajunu. Wuungku palunya yini ‘Piyipan’ ngarapayi. Palunyangka kinti tawun Lajiya ngarapayi. \p \v 9 Jiingka wuungkungkalajura wulu majalpayi, jumaji wangalpa majuwarta wangkapayi. Wululaju majalpayi palujanu wantajarrakijalu. Murrarniluya puutpurlukalu kulilpayi, wuungkungkaya puutwinti majala, wangalpa ngula julirrinyjangkaya yankura kalyuwana. \v 10 Palujanu Puulju-jananya marrkurnu jilanya, “Majalkurala ngulala yankura, jumaji wangalju-langku majulu yungkaljaku, palunyangka warlangku-lampa puutu, wartakajalurrju pakirrijaku, martukajalurrju.” Jilanya-jananya purtu marrkurnu. \v 11 Jantulwintiku maajalu Puulja ngangkurnu junu, ka-pulanya maaja kujupa kujarra kulirnu, puutku maajakamu puut walyjajarra. \v 12 Puutku warrkamupurlukakajaluya jilanya wajarnu, “Mirtala wulu ngaangka wuungkungka nyinakija, wangalju majulu-langku yungkaljaku, jumaji wuungku julijuli. Palyala mayitpi kuwarri yanku tawun Pinikijkarti. Jiingkalaju kunyjunyu wantajarra nyinamalpa, wuungkuwana.” Tawun jiinya parna Kuuritingka nyinapayi. \s1 Wangal majulu-jananya yungkalpayi, puutkurlu \p \v 13 Wangal ngapartijanu kinti wangkapayi, palunyangkaya kulirnu, “Kunyjunyurringu, yankurala tawun Pinikijkarti.” Yayinpa jiinkurluya warrkamupurlukalu yilalpayi, kalyujanu, ka puutungka junu. Yayin palunyaya julyju warningu kalyungka puutpa-lampaju ngalulkura. Maalaju yanu kalyu majuwartangka parna Kuuritingka yirritingka. \v 14 Yankupayilaju palunyangka wangal majulu-lanyaju yungkalpayi. Wangal palunyaya wajalpayi yini ‘Kayilikarta’. \v 15 Purtulaju kayili yanu, wangal majulu-lanyaju yungkalpayi. Palunyangkaya puutu marlakurnu ka-lanyaju wangalju yurntura wanalpayi, marlaku. \v 16 Murrarniluya puut majukajalu puutpa jukujukukaja yilarninpa, ruupwintilu. Ngapartilaju wulu yankupayi parna Kuutangka wuungkuwana. Wuungkuwanalaju yanu ka puutpa julijulilaju ruupuwintilu yilalpayi, marlakarti, kalaju takajunu karrpirnu junu puutungka, punkaljaku. \v 17 Palujanu puutku warrkamupurlukaluya ruupuwintilu puutpa maju kultuwana karrpirnu ka tayimapurnu. Ka witukaya ruupu kujupawintilu kultuwana karrpirnu ka tayimapurnu. Ka witukaya ruupu kujupawintiluya kultuwana karrpirnu ka tayimapurnu. Jilanyaya karrpirnu, jumaji wangalju yungkara yaarrpungkujaku, kayila kurrungkujakulu kalyu, ka puutu jarrpajuljaku, kaninyjarra kalyungka. Kalikiya karrpirnu tipujunu, wangalju yungkaljakungkamarra, jumajiya ngurlulu jilanya kulirnu, “Mayitpi kaliki maju-lampa wangalju yungkaljaku, ka parnakarti-lampa yurntulku kangku, parna Lipiyakarti. Jiingka-lampa mayitpi warlangku puutpa.” \v 18 Kurluwa majulu-lanyaju pungkupayi, kaya karrpu kujupangka wartakajakamu mirrkakajaya puutpurlkakajalu warningkupayi, kalyungka, jumaji parliljaku puutpa ka jarrpajaku. \v 19 Palujanu karrpu kujupangkaya warningkupayi ruupukajakamu puutmili wartakaja. \v 20 Kurluwalu majulu-lanyaju pungkupayi wululu. Ka puutu ngaa wangalju majulu yurntulpayi. Purtulajura jirntukukamu kurtalyakajaku nyakupayi karrpuparaku karrpuparakungka. Purtulaju kulilpayi, “Yiltalaju wankaparni nyinaraku, jumaji-lanyaju kurluwalu majulu pungkuninpa, pungkura-lanyaju kalyungka mitu jarrpajulkija.” \p \v 21 Puutpurlukakajaluya warrkamurringu rawa ngalkuparnilu. Ka-janampa Puulju wajarnu, “Yirnakaja! Kulinngararninyurra ngayungka julyjurna wajalpayi, parna Kuuritingkala nyinangara wuungkungka. \v 22 Wajarninparna-nyurranya kuwarri murlpirrpaya nyinama, pukurlpa! Mirtala miturriku, mirtala kalyungka kurrungku, wankala nyinamalpa, ngaanya puutuwiyaju-lampa warlangku kalyungka jarrpaku. \v 23 Mama ngarnawarrapurlukaju ngayuku maaja nyininpa, palunyarna marninypungkuni. Palunyalurni mungajarra palumili wikarru kurtingu. \v 24 Jiilurni yutirringuka wajarnurni jilanya, ‘Puulpa. Ngurluparni nyinama!, yiltaminyirrin nyuntu maaja Yukajajja yikiku, Ruummartajingka. Palujanurna-jananya kujupakaja puutungka kalyungkamarra wankalkurna-jananya, wulikaja.’ \v 25-26 Yirnakaja! Ngarnkajanulurni, Mamamili wikarrulu wangka jilanya wajarnu, palujanu murlpirrpaya nyina!, ngayulurna kulirni Mamamili wangka yiltarriku. Wangal majulu-lanya katiku parnakarti.” \p \v 27 Wiiki kujarrangkalaju puutungka yankupayi wuungkujanu tawunu Pinikijjanu, kurluwalu-lanyaju wululu pungkupayi. Kalyu jiinyaya yini wajalpayi, ‘Mititiriniyanpa.’ Palunyangkaya kutuwartini kulirnu puutpurlukakajalu, parna ngamurringu. \v 28 Palujanuya ruupu yapuwinti warningu kalyungka, parnakuya pampulkuraku, mayitpi ngamurrini. Yilarnuya ruupu palunya, kaya miijaramunuya parnaku. Yanuya kaya wirrupungu marlaku ruupu kalyungka, ka marlakuya yilarnu miijaramunu, parna ngamurripayi. \v 29 Kulirnuya ngurlurringu, “Mayitpi puutulu yapukaja pungkujaku.” Palujanuya jiinpa yayinkurluya puu wulikaja warningu puutja marlakarti, parnangka ngalulkuraku puutpa. Palujanuya Mamangkaluya japirnu, jirntuya nyakuraku. \v 30 Puutpurlukakajaluya Puutu japuwarta kalyungka tipujunu. Kajarnuya-jananya, “Yayinpa jiinwintilaju kurranyi katikija, puutukarti.” Jilanyaya-jananya kajarnu ngaampaya puutungka japuwartangka yankukija parnatu. \v 31 Jiikaja-jananya nyangu Puulju ka jantulwintikajangka maajangkalurrju jakurljunu jilanya, “Jiinyaya puutpurlukakaja nyinaraku puutja ngaangka, warrkamurrira. Mirtaya parnakutu yankuraku. Pakingkangala wulikaja miturriku.” \v 32 Palujanuya jantulwintikajaluya puutmili ruupu katupungu yiyarnu, jaalpu yanu martuparni. \p \v 33-34 Yaarlipalangka Puulju-jananya marrkurnu wajarnu, “Mirrkaya ngala!, wiiki kujarrangkanyurra wulu mirrkaparni yankupayi. Palujanuya mirrka ngala! Mirrkanyurra ngalku kanyurra kurrurnpa murlpirrarriku. Mirtanyurra ngurlurrira, murlpirrpanyurra nyinakura. Mirtanyurra miturriku, paki, kumurlparninyurra yanku.” \v 35 Puulju palu wajarnu ka mirrka manu, ka Mamangkalu wangkangu marninypungu, ngalanguyila. Nyanguya wulikajalu, \v 36 kulirnukaya pukurlarringu kaya wulikajalu ngalangu. \v 37 Jiingkalaju martu yarnnga nyinapayi, wulikaja jiirri yantartayuru. \v 38 Mirrkaya wulikajalu ngalangu kaya karlkinpa mirrka wilykikaja warningu puutjanu kalyungka, jumaji purtulyarrijaku puutpa. \s1 Kalyulu puutpa warlangu \p \v 39 Jirntu pakanyjangka, puutpurlukakajaluya purtu parna yintalpayi. Jiingkaya nyangu karru majuwarta ngarripayi, kaya jilanya kulirnu, “Karru jiikutula puutpa katiku, ka jiingka parnangkala yikijunku.” \v 40 Palunyangkaya jiinpa yayinwintikaja katupungu kaya junu yanu. Puutungka marlakarti warta yikipayi, puutpaya tarnamulkurakuranpa. Palunyaya julyju ruupuwintilu karrpirnu. Ruupukajaya palukaja katupungu, puutpaya tarnamulkuraku. Kaya kaliki yikijunu wangalju yungkalkura ka yurntulkuraku, karrukartiya palukarti yankukijalu. \v 41 Yankuraya parnangka jarrpangu, mirtaya nyangu kalyungka ngururr ngarripayi. Puutu kurranyikarti parnalu ngalurnu ka marlakarti kalyulu yurnturnu yurnturnu warlangu. \p \v 42 Palujanu jantulwintikajaya wangkangu jaalpu jirnmuntukajaya-jananya pungkuraku mitu, kalyungkaya jarrpara parnakarti yankura kaya kuku pinirrijaku. \v 43 Jantulwinti maajalu-jananya marrkurnu mirtaya-jananya pungkuraku, Puulpalurrjuya pungkujakungkamarra. Maaja jiilu-jananya wajarnu, “Martukajayan nintikaja kalyuku jarrparaku, kurranyiyan parnakarti yankura, \v 44 ka karlkin kujupayan kalyuku ngurrpa, marlayan tiputiku puutmili wartakaja ngalulku ka yanku.” Palujanulaju martukaja wulikaja yanu parnakarti, wankalaju wulikajangulyu. \c 28 \s1 Parna Multangkaya nyinapayi. \p \v 1 Parnangkalaju palungka yanu nyinapayi. Palunyamartajilu-lanyajuya nintilpayi jilanya, “Parna ngaanya yini Multa.” \v 2 Palunyamartajilu-lanyajuya nyangu walyjarringu, ka-lanyaju kalyulu pungkupayi, kayilalaju yaltarringu. Nyarrurringu-lampajukuya ka waru-lampajukuya kangurni kujarnu, ka warungkalaju yikingu junpurrarringu. \v 3 Puulju warukaja yanu manu kangu kujungka junu, jumaji warukaja kampangu japurringu. Warungka palungka kaninyjarra jila ngarripayi, ka pakarnu Puulpa pajarnu. Mara pajarnuka wulungulyu kanyilpayi. \v 4 Martukajaluya jiimartajilu nyanguka-ngkuya wajarnu, “Mayitpi martu kuju pungu mitu ngaalu, kalyungka miturringara. Ngaanya kalyujanu wankarringu, kuwarringa miturringara jilajanu.” Jilanyaya murrarnilu kulilpayi, “Jilalu-lanya nintini, palunyangkala kulirninpa, ngaalu julyju martu mitu pungu.” \v 5 Puulju marajanungku yurrijingarnu, ka jila warungka warningu, palunyangka wulu ngarntaparni yikipayi. \v 6 Jiimartajiluya purtu majalpayi, nyaarta Puulpa punkalkura mitu. Mirta juurlaparringu. Purtuya majarnu kaya kulirnu, “Ngaanga ngarnkajanu, marturringu ka ngarinpa.” \p \v 7 Palunyamartajiku-janampa maaja yini Papiliyajpa nyinapayi. Paluku kaatanmayakamu maya ngamu yikipayi. Maaja jiilu-lanyaju wajarnu palumili mayakartilaju yankura nyinakura. Jiingkalaju nyinapayi yupalja ngurrangka, ngampurrju-lanyaju kanyilpayi. \v 8 Palumili mama ngarnta ngarripayi, parltiparlti ngarripayi, jurninyjirri. Puulpalu yanu mayangka palungka jarrpangu ka marangku junu, ka kunyjunyurringu palumili mama. \v 9-11 Palunyangka kunyjunyurrinyja jakurlpaya kulirnu, ka ngarnta kujupakajaluya Puulkarti yanu. Pampurnu-jananya kaya kunyjunyurringu. Wululu-lanyajuya wartakaja yungkupayi. \s1 Ruumkutuya yanu \p Puutu kujupa jiingka yikipayi wantajarrangka rawa, puutu palunya Yalikijantaramartaji. Puutu jiinyaya yini wajalpayi, ‘Kurtararra ngarnkajanu.’ Multangkalaju wirlarra yupalja nyinapayi. Kalaju puutja jiingka tatilkijalu, ka-lanyajuya jiimartajilu pukurlwintilu mirrkakajakamu kukakajalurrju kangu puutja junu, yirnilu. Kalaju tatirnu yanu. \v 12-13 Kalyuwanalaju yanu tawun Jarakurujangka warinykatingu. Tawun jiingkalaju karrpu yupalja nyinapayi, ka puutjalaju wulu yanu tawun Rijiyamakarti. Yungunpa wangalpa ngapartikarti wangkapayi, palunyangkalaju yanu karrpu kujarrangka tawun Putiyulingka warinykatingu. \v 14 Tawun jiingkalaju tiputingu yanu kalaju-jananya kujungkarringu, Jiijajmili walyjakajangka. Jiingka-lanyajuya japirnu kujungkalaju wiikingka nyinaraku, palujanulaju jiingkalaju nyinapayi. Palujanulaju yanu tawun Ruumkarti yankukija. \v 15 Jiijajku walyjakajaluya kulirnu Ruummartajilu kaya yanu tuumaya yupalwana kujungkarringu-lanyajuya, tawun Yapipurumangka. Puulju-jananya nyangu ka pukurlarringu-janampa, Mama ngarnawarrapurluka marninypungu. \s1 Ruumja-jananya Puulju nintilpayi \p \v 16 Yanulaju tawun Ruumja warinykatingu. Puulpa mirta jiilja nyinapayi, maya kujupangka jaalpu nyinapayi, jantulwintilu kujulu ngampurrju kanyilpayi. \v 17 Karrpu yupalja nyinapayi, palujanu Puulju-janampa wangka kurtingu, Juwukajaku, maajakajaku, yankurakurniya kujungkarriraku. Jiingkaya mayangka kujungkarringu, ka-jananya Puulju jilanya wajarnu, “Ngayuku walyjakaja. Ngayulurna mirta walyku ngapirnu. Mitunyjarrikurna-janampa luwu mirta putamanu, mirtarna Juwu kujupa nganarnpungu, paki. Pakikurniya jiingkamarra winirnu Jarujalumja. Jii jantulwinti maajalurni kuutja yikijunu, Ruumanpurlukangka maajangka. \v 18 Maaja jiilurni kulirnuka wajarnu kurtingkurakurni. Jilanya wajarnu, ‘Puulju mirta puta walykumanu. Mirtaya Puulpa mitu pungkuraku, kunyjunyu yankuraku.’ \v 19 Juwukajaluya Jarujalumumartajilu kulirnu, karniya wulu jankapayi. Palujanurna ngayulu japirnu maaja Yukajajkarti yankuraku, ngayumili wangka kulilkuraku. Maajangka jiingkarnalu mirta wajalkijalu, jiikajarna-jananya Juwukaja nyurnimankukija, jumajijuya ngayuku walyja. Kunyjunyurna jiinparni nyinakijalu wajalku maaja jiingka. \v 20 Wangka jilanyanyurra kulilkurakurna-nyurrampa wangkapurluka kurtingu. Juwukajalara majarni Kurayijku, Mama ngarnawarrapurlukalu-lampa Kurayij jiinya julyju jamartapungu, kurtingkukijalu. Kurayij jiikurnara junga nyininpa, palunyangkamarrarniya jiinamunu. Kuwarri wulurna jiinwinti nyininpa.” \p \v 21 Palujanuya Juwukajalu Ruummartajilu wajarnu jilanya “Mirtalaju mirlimirli manu Juutiyajanu, nyuntumili. Mirtaya martukaja yanurni Juutiyajanu wajalkurakuya, nyuntulun puta ngapirnu, paki. \v 22 Nyuntumili wangkalajunta kulilkura. Jakurlpalaju kulirnu Jiijajmili walyjakajaya-jananya nyurnimani, ngurra kujupakamu ngurra kujupawana.” \v 23 Jilanyaya wajarnu kujupangka karrpungkaya Puulpa kujungkarrira kulilkura. Jiingka jirntungkaya Puulku mayangka kujungkarringu, martukaja yarnnga kulilkurakuya. Puulju-jananya wululu nintilpayi ka mungajarrarringu. Nintilpayi-jananya Mamalu-jananya palumili walyjakaja ngampurrju kanyini. Yarrarnu-jananya wajalpayi jilanya, “Jiijajpa yilta Kurayijpa nyininpa, Mamalu julyju jamartapungu kurtingkukijalu.” Jilanya-jananya Puulju jakurljulpayi, Muujajju wajalpayikamu Mamamili jakurlpurlukalulurrjuya wajalpayi, jilanya Kurayijpa yiltangulyu ngula nyinaku. \p \v 24 Puulmili wangkaya karlkinju kulirnu, ka karlkin kujupaluya mirta kulirnu, kulirnuya junu. \v 25-29 Puulju-jananya wajarnu mitunyjarripurlukamili Yayijayamili wangka jilanya, “Jungalu Mamamili Kuurtilu-jananya wajarnu, mitunyjarringka, wangka jilanya. Yayijayalu julyju mirlimirlingka wakarnu, \mi ‘Martu ngaakajangka-jananya yarra wajala! Ngangkulkunyurra kuranju, palujanunyurra purtu jungalu kulilku. Nyakunyurra kurulu, palujanunyurra purtu yintalku. Yapuyurunyurra nyinaku purtunyurra jungalu Mamamili wangka kulilku, Mamamili wangkanyurra kulilku junku. Mirtarninyurra kulira japirni walykukajarna-nyurrampa warningkuraku, paki, walykukajawintinyurra wulu nyinakijalu kulirni.’” \m Jilanya Puulju-jananya wajarnu, palujanu-ngkuya ngaparrju warrkilpayi. Yarrarnu-jananya wajarnu, “Kulilaya! Kuwarri, Mamalu kunyjunyu kulirni Juwuparnilu wangka jiinyaya kulilkura. Kurayijpa maaja maju nyininpa kulilkuya junga nyinaku. Walykukaja-jananya warningku, Mamalu, ngarnawarrapurlukalu.” Juwu jiikajaluya kulirnukaya ngurrakutu yanu. \p \v 30 Puulpa tawun Ruumja nyinapayi wulu, yiiya kujarrangka. Maya kujupangka payamura nyinapayi. Jiikartiya martukaja yarnnga yankupayi, palunya nyakura kulilkija. \v 31 Nintilpayi-jananya martukajangka maaja Jiijaj Kurayijkurnu wangka, Mamalu-jananya ngampurrju kanyilkuraku, palumili walyjakaja. Jungalu-jananya wululu nintilpayi, mirtaya maajakajalu marrkulpayi.