\id HEB - Molima NT [mox] -Papua New Guinea 2010 (DBL 2017) \h Ibeliu \toc1 Me Ibeliu edi leta \toc2 Ibeliu \toc3 Ibe \mt1 Me Ibeliu edi leta \is1 Leta ana alamani weaqina \ip Leta baʼe ana toʼwayavi ge kada alamania, mana ana wawa ge daʼwayavia gamonaya. Ta toʼwayavi nana leta nana ʼwayavia me Ibeliu ʼidia, ta leta nana gamonaya tuta qabuna ʼinanedi me Diu, mana qabu ʼaidegana. Ta ena ʼwayavi ʼiuna mana tovetumaqana vaidi ivenuana magilafu edi vetumaqana Keliso ʼinaya weaqina, ta inuaia nage Ieisu tauna ge Yaubada Natuna. ʼInega toʼwayavi nana nuanuana qiduana naveʼitedi vonigo Ieisu tauna vonahaqiaqi Yaubada Natuna. Ta wese tauna Yaubada ena tovaleʼewayavo be, Mosese be, toveguba qiduqiduadi be wese tovesimasimana qabudi veqidua vaʼinedi. Ta wese veveʼitedi vonigo Ieisu vetomotau itaʼa ʼidewani, ʼinega eda toa vitana bwaʼobwaʼoya niʼa alamani aqiaqiedi. Ta baʼe leta nana ʼinaya kana ʼitea vonigo Yaubada ena vona fofofola vauvauna tomotau ʼidaya ena vona fofofola nugwenugweina veqidua vaʼinea. Ta wese vaina ʼebevetalatutula neida tovetumaqana aqiaqidi weaqidi Buki Nugwenugweina ʼinega. E leta ana alamani baʼe ʼidewana. \iot Leta gamona \io1 1:1-3 Ieisu Keliso ʼinega Yaubada taunega veʼita ʼifoqeyea \io1 1:4–2:18 Keliso Yaubada ena tovaleʼewayavo veqidua vaʼinedi \io1 3:1–4:13 Keliso tauna Mosese be Iosua veqidua vaʼinedi \io1 4:14–7:28 Keliso toveguba qiduqiduadi veqidua vaʼinedi \io1 8:1–9:22 Luvine vauvauna Keliso sulalinega luvine qabudi veqidua vaʼinedi \io1 9:23–10:39 Yaubada ena veguba Keliso ʼinega veguba qabudi veqidua vaʼinedi \io1 11:1–12:29 Vetumaqana ʼinega Yaubada tomotau ʼawahaqiaqiedi \io1 13:1-19 Tovetumaqana adi vebibina \io1 13:20-25 Venoqi be vona ʼebeluʼovoa \c 1 \s1 Ieisu Keliso tauna Yaubada Natuna \p \v 1 Tuta lova ʼinaya Yaubada ʼeda taha taha ʼidiega ta wese yani qabudi ʼidiega ena vona tubudavo neidi ena tovesimasimanayavo ʼidiega. \v 2 \x * \xo 1:2 \xt Ion 1:3\x* Ta baʼitaga tuta ʼebeluʼovoa ʼinaya Natuna ʼinega simasimana ʼidaya. Lova baʼe Natuna nana ʼinega yani qabudi mahalaya be wese bwaʼobwaʼoya ʼivaʼavaʼaidi, ʼinega venuaʼivinea be ena kuyavata qabudi naʼewedi. \v 3 \x * \xo 1:3 \xt Ion 14:9; Kol 1:20; Ibe 8:1\x* Ta toyani Yaubada ʼinaya iʼenoʼeno baʼitagana wese kana ʼitea Natuna ʼinaya, mana yani qabuna aʼukamanedi ʼinaya ʼidewani ena ilivu be, ena aqiaqina be wese ena kaikaiwabu simasimatalina. Tauna wese ena vona waiwaina ʼinega kuyavata qabudi nawale ʼitaʼitamakidi ta kafikafidi. Tauna eda luveifanayavo ʼewa yavuledi ena ʼaliga ʼinega, ta ʼabibodanaya Tamana Toatoa Vanena ʼataqinaya toabui diʼwe gwalagwalana ʼinaya. \v 4 \x * \xo 1:4 \xt Fil 2:9\x* Ta baʼe yani diavona ʼinega tauna Yaubada ena tovaleʼewayavo veqidua vaʼinedi, ta wese ʼidewana wawa nana Yaubada neia tovaleʼewayavo adi wawa veqidua vaʼinedi. \p \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Same 2:7; Via 13:33; 2Sam 7:14; 1Yani 17:13\x* Baʼe ʼiuna ʼinega Yaubada ena tovaleʼewayavo qabudi ʼidiega ge taha toga ʼinaya davonei, \q1 “Oʼa Natugu, \q2 baʼitaga yavetama ʼiuya.” \m Ta wese Yaubada ge taha toga ʼidiega davonei, \q1 “Yaʼa tauna tamana, \q2 ta tauna yaʼa natugu.” \m \v 6 \x * \xo 1:6 \xt Luve 32:43; Lom 8:29\x* Ta tuta nana Yaubada ena ʼunutau vetunei mai bwaʼobwaʼoya ʼinega vonaya, \q1 “Yaubada ena tovaleʼewayavo qabudi \q2 luaqiaqiedi be ina iwaʼodu \q2 Natuna ʼinaya.” \m \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Same 104:4\x* Ta Yaubada ena tovaleʼewayavo weaqidi vonaya, \q1 “Taudi egu tovaleʼewayavo \q2 yaviaqidi kavonaya nuba, \q2 ta egu tofewayavo \q2 kavonaya ʼaiwe saesaelina.” \m \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Same 45:6-7\x* Ta Natuna weaqina vonaya, \q1 “Oʼa Yaubada eu luvine \q2 naʼeno vataya. \q1 Ta eu tomotauyavo una luvinedi \q2 luvine ʼaideganega ta tunutunuqinega. \m \v 9 Oʼa ilivu be ʼeda tunutunuqidi \q2 uʼawahaqiaqiedi, \q2 ta luvine qabudi adi qeu \q2 unoga aqiaqiea. \q1 ʼInega yaʼa Yaubada \q2 eu Yaubada yavenuaʼivineu \q2 ta dedeʼwa ʼebeqaiawa \q2 ana gihiwaqa \q2 ʼinega yagiveqaiaweu qiduana, \q2 ta ʼabiboda emwavo.” \m \v 10 \x * \xo 1:10 \xt Same 102:25-27\x* Ta wese vonaya, \q1 “Kaiwabu, \q2 oʼa tuta ana ʼebeveʼale ʼinaya \q2 bwaʼobwaʼo uʼivaʼavaʼaia \q2 ta wese tauʼu nimauyega mahala uviaqia. \q1 \v 11 Baʼe ʼivaʼavaʼata diavona ina awala, \q2 ta oʼa una toa vataya. \q1 Ta wese ina veyani kavokavovo \q2 ʼidewani kaleko ʼituʼituwaidi. \q1 \v 12 Ta oʼa mahala be bwaʼobwaʼo \q2 una nunumidi kavonaya \q2 ʼafwala kuena ʼidewani, \q2 ta ina ʼwaya ʼidewani \q2 kaleko ʼituʼituwaidi. \q1 Ta oʼa ge taha tuta uda vedumaduma, \q2 ta wese yawaiu ge ena ʼebeluʼovoamo.” \m \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Same 110:1\x* Ge taha tuta Yaubada ena tovaleʼewayavo ʼidia davonaya, \q1 “Utoabui ʼataqiguya ana laba \q2 au aviayavo ena miedi \q2 ena aʼuwebuiedi ʼaqeu ʼayanaya \q2 ta una luvinedi.” \m \v 14 \x * \xo 1:14 \xt Same 34:7; 91:11\x* Mana tovaleʼewa diavona taudi niboniboana ta toiula, ta Yaubada vevetunedi tomotau ʼidia sabi iuladi ʼetoyavua ana ʼewa weaqina. \c 2 \s1 ʼEtoyavua ana ʼeda ge kana nogei \p \v 1 Baʼe ʼiuna ʼinega luaqiaqieda be vona diavona niʼa kanoqolidi kana nuaʼiʼihidi, mana ʼeguma ge kana nuaʼiʼihidi e ʼinega kavona malolo daʼaluʼalueda ʼidiega. \v 2 \x * \xo 2:2 \xt Gal 3:19\x* Lova Yaubada ena tovaleʼewayavo ena vona isimana ʼifoqeyea tomotau ʼidia. Ta vona nana vonahaqiaqi. ʼInega tomotau taudi lova vona diavona iqeunidi nage ge ida matayagedi luvematasabu ilobea luvine tunutunuqina ʼinega edi qeu nana weaqina. \v 3 \x * \xo 2:3 \xt Ibe 10:29; 12:25\x* ʼInega itaʼa maʼoda kana dena ʼaiqa ʼeguma simana nana aqiaqi otaqina ʼetoyavua weaqina ge kana ʼabiboda aqiaqiei? Mana ʼetoyavua ana ʼeda weaqina eda Kaiwabu Ieisu taunega madusimanea. Ta simana nana ana tonoqolayavo iʼawahaqiaqiea ta ivona ʼifoqeyea ʼidaya. \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Mk 16:20; 1Kol 12:4,11\x* Ta Yaubada ena simana nana ʼetoyavua weaqina ʼawahaqiaqiea ta givewaiwaiea yani ʼebenuavoqana ʼidiega ta wese viaqa waiwaidi ʼidiega. Ta wese Yaubada simana nana ʼawahaqiaqiea Niboana Gwalagwalana ena nei kavovo ana vewilaʼa ʼinega tomotau taha taha ʼidia. Ta yani baʼe viaqia tauna ena nuenuega. \s1 Ieisu vetomotau \p \v 5 Niʼa yavonemi nawale diʼwe vauvauna kana lobea. Ta diʼwe nana ʼinaya Yaubada ena tovaleʼewayavo ge davenuaʼivinedi be ina luvinei. \v 6 \x * \xo 2:6 \xt Same 8:4-6\x* Mana Buki Nugwenugweina ʼinaya taha vona ʼenoʼeno vonaya, \q1 “Yaubada ye, \q2 maʼoda ʼinega tomotau yani qiduana \q2 ʼiuya ta unuanua weaqidi? \q1 Ta maʼoda ʼinega tomotau natuna \q2 uʼitamaki aqiaqiea? \q1 \v 7 Tuta kukusana namo ʼinaya \q2 uaʼuwebuiea eu tovaleʼewayavo ʼayadia. \q1 Ta oʼa ugivaneqea awatubo \q2 be wese ʼamayaba ʼinega. \q1 \v 8 Ta luvine uneia be yani qabudi \q2 uʼivaʼavaʼaidi naʼabiluvinedi.” \p Vonahaqiaqi, Yaubada ena vona baʼe ana alamani vonigo ena ʼivaʼavaʼata qabudi tomotau ina ʼitamakidi, ta ge taha yani ina nogei. Ta tomotau edi ʼitamaki Yaubada ena viaqayavo weaqidi baʼitagana nawale ge kada ʼitei. \v 9 \x * \xo 2:9 \xt Fil 2:8-9\x* Ta ʼesi Ieisu niʼau kaʼitea. Tauna lova tuta kukusana ʼinaya Yaubada aʼuwebuiea ena tovaleʼewayavo ʼayadia, ta baʼitagana Yaubada Ieisu givaneqea awatubo ʼinega be wese ʼamayaba ʼinega, mana Yaubada ena nuakolokoloyega Ieisu ʼaliga visiqina vebaea tomotau qabuda weaqida. \v 10 Yaubada tauna yani qabudi adi Toviaqa, ta yani diavona ʼidiega awatubo lobelobea. Ta ena nuanua qiduana natunavo qabudi naʼebeʼewedi ina mai be maega ina toa ena diʼwe simasimatala otaqina ʼinaya. ʼInega Yaubada yani aqiaqina viaqia tuta nana Natuna awafelea ʼaliga visiqina ʼinaya. Ta baʼe ʼinega venuaʼivinea tovanugweta aqiaqina, ʼinega ana fata tomotau naʼebeʼewedi ʼetoyavua ana ʼeda ʼinaya. \p \v 11 \x * \xo 2:11 \xt Md 25:40\x* ʼInega baʼe ʼitaga Ieisu ta wese aiqabu niʼau Yaubada givegwaledi, e taudi niʼa ivegade ʼaidega. ʼInega Ieisu ge wese nainiyauyau ena ʼawataina be ena ʼawanovuna ʼidaya weaqina. \v 12 \x * \xo 2:12 \xt Same 22:22\x* Mana Ieisu Tamana ʼinaya vonaya, \q1 “Yaʼa au wawa ena simana ʼifoqeyea \q2 taigwavo be novugwavo ʼiawadia. \q1 Ta ena awatubou tomotau nuanidia \q2 tuta nana ina vaʼauta sabi tafwalolo.” \m \v 13 \x * \xo 2:13 \xt Ais 8:17-18\x* Ta wese Ieisu vonaya, \q1 “Egu vetumaqana ena aʼuya ʼinaya.” \m E ʼinega wese vonaya, \q1 “Yaʼa baʼe, \q2 ta wese gogama qabudi \q2 Yaubada niʼa neigu maega atoatoa.” \p \v 14 \x * \xo 2:14 \xt 1Ion 3:8; Ve 12:10\x* Yaubada natunavo taudi tomotau ma ʼwafidi ta ma sulalidi, ʼinega Ieisu ena viʼoi ʼinega wese vetomotau ma ʼwafina be ma sulalina. ʼInega ʼaliga, mana tauna tomotau ʼidewana. Ta omoʼe ʼinega Ieisu ana fata ʼaliga ana tovamatana Seitani ena waiwai naqeunia. \v 15 E baʼe ʼinega Ieisu ana fata tomeqabu tuta qabuna imwaniniva ʼaliga weaqina naʼetoyavuidi. \p \v 16 ʼInega itaʼa kahalamani aqiaqiea Ieisu mai Ebelamo tubunavo sabi iuladi, ta ge damai Yaubada ena tovaleʼewa adi iula weaqina. \v 17 Baʼe ʼinega Ieisu luaqiaqiea be navetomotau otaqa itaʼa tainavo be novunavo ʼidewani, be yaqisa tauna ana fata ena nuakolokolo ta ena gwavubiga ʼinega natovolo Yaubada matanaya kavona toveguba edi tovanugweta ʼidewani. E ʼinega tauna ana fata be guba naviaqia eda luveifana ana ʼewa yavula weaqina. \v 18 Vonahaqiaqi, Ieisu ana fata be naiuleda tuta nana sitonova kana lobea, mana tauna niʼau visiqa be sitonova madulutonovidi. \c 3 \s1 Ieisu tauna Mosese veqidua vaʼinea \p \v 1 \x * \xo 3:1 \xt Ibe 4:14; 7:26\x* Omoʼe ʼinega taigwavo be novugwavo, omiʼa Yaubada ena tomotauyavo venuaʼivinemi mahala weaqina. Ona nuanua aqiaqi Ieisu weaqina, tauna tuta qabuna kasimasimana ʼifoqeyea Yaubada vetunei mai ʼidewana tovaletuyana be toveguba edi tovanugweta. \v 2 Yaubada Ieisu venuaʼivinea be ena fewa naviaqia. Ta Ieisu taha togwavubiga, ʼinega fewa nana viaqia ʼidewani lova Mosese ena gwavubiga Yaubada ena tomotauyavo adi vanugweta ʼinaya. \v 3 Vonahaqiaqi, Mosese ena fewa yani qiduana, ta Ieisu ena fewa veqidua vaʼinea, ʼinega luaqiaqiea be awatubo qiduana nalobea. ʼIdewani wese ʼeguma taha toga vanue aqiaqina nayoqonia e luaqiaqiea be awatubo qiduana nalobea, ta ʼabiboda vanue nana ana awatubo mana ge taunega daʼifoqe. \v 4 Vonahaqiaqi, vanue qabudi ma adi toʼeyoqona, ta ʼesi Yaubada tauna yani qabudi adi Toviaqa. \p \v 5 \x * \xo 3:5 \xt Naba 12:7; Luve 18:15-19\x* Mosese tauna tofewa aqiaqina ta wese togwavubiga. ʼInega Yaubada ena nuanua viaqa aqiaqiea ena tomotauyavo weaqidi. Ta Mosese ena fewa diavona iveʼebeʼita tolaʼai Yaubada nawale naveʼita ʼifoqeyea tomotau ʼidia. \v 6 Ta Keliso tauna Yaubada Natuna gwavubiga ʼavana, ʼinega Tamana ena tomotauyavo ʼabiluvinedi. ʼInega itaʼa wese Yaubada ena tomotauyavo ʼidewana ʼeguma me eda giwalifatu kana luʼita vane Keliso ʼinaya ta kana vetumaqana aqiaqiea. \v 7 \x * \xo 3:7 \xt Same 95:7-11\x* Baʼe ʼinega Niboana Gwalagwalana vonaya, \q1 “ʼEguma baʼitaga \q2 Yaubada ena vona onoqonoqolia \q2 \v 8 \x * \xo 3:8 \xt ʼIfo 17:7; Naba 20:2-5\x* ʼinega ge ona vedeba ʼiʼwana \q2 ʼidewani lova me Isileli iviaqa ʼaiqa \q2 tuta nana Yaubada ena vona ilugwavuʼaiea \q2 ta ena bibitaqo isitonovia \q2 diʼwe ʼavaʼavaya. \q1 \v 9 Omoʼe ʼinaya yaʼa Yaubada \q2 egu viaqa waiwaidi yaʼwala 40 ʼidia iʼitedi, \q2 ta tua nawale egu bibitaqo isitonovia \q2 edi vedeba ʼiʼwana ʼinega. \q1 \v 10 Ta baʼe ʼiu nana ʼinega \q2 taudi weaqidi diagu vilea, \q2 ʼinega yavonaya, \q1 ‘Taudi giwalidi tuta qabuna toa luluvai ʼiguyega. \q1 Ta egu vonayavo be wese egu luvineavo \q2 ge nuanuadi be ina ʼabibodedi.’ \q1 \v 11 \x * \xo 3:11 \xt Naba 14:21-23\x* Ta agu diavilavila weaqina \q2 taha vona fofofola yahaʼuya yavonaya, \q1 ‘Taudi nawale ge adi fata be ina lugu \q2 egu ʼebeveyawai ʼinaya.’” \p \v 12 ʼInega omiʼa taigwavo be novugwavo taumiega ona ʼitamakimi be yaqisa ge nuanua luveifadi emi nuanua ina luveagatunaʼidi, mana ʼeguma nuanua luveifadi weaqina ona nuanua, e ʼinega nawale emi vetumaqana navegoyo ta Yaubada mayawaina ona nogei. \v 13 Ta ʼesi ʼaubena ʼaidega ʼaidega ʼidia taumiega ona vonavona iulemi, mana ʼibe ge kada alamania nage tolaʼai naʼifoqe ʼidaya. Ta Buki Nugwenugweina vonaya “Baʼitaga” yani nana kana viaqia, e ʼinega kana viaqia! ʼInegana ge taha toga ʼimiega ena luveifana ʼinega navedeba ʼiʼwana ta Yaubada nanogei. \v 14 Mana ʼeguma Yaubada kana vetumaqanea ana laba tuta ena ʼebeluʼovoa ʼinaya ʼedewani lova kamaduvetumaqanea, e ʼinega itaʼa Keliso ena gumagiavo ta yani qabuna iʼenoʼeno ʼinaya wese itaʼa eda yani. \v 15 \x * \xo 3:15 \xt Ibe 3:7-8\x* Taha vona waiwaina niʼa kanoqolia kana nuaiʼihia vonaya, \q1 “ʼEguma baʼitagana \q2 Yaubada ena vona onoqonoqolia, \q1 ʼinega ge ona vedeba ʼiʼwana \q2 ʼidewani lova tubumiavo \q2 iviaqa ʼaiqa tuta nana \q2 Yaubada ena vona inoqolia \q2 ta ilugwavuʼaiea.” \p \v 16 \x * \xo 3:16 \xt Naba 14:1-35\x* Isana aiqabu lova Yaubada ena vona inoqolia, ta vona nana inogea? Vonahaqiaqi, taudi tubumiavo lova Mosese ʼewa ʼifoqeyedi Itifita ʼinega. \v 17 \x * \xo 3:17 \xt 1Kol 10:10\x* Ta wese tomeqabu Yaubada igivegamosoalia yaʼwala 40 ʼidia? Taudi wese tubumiavo, ta edi veilivu veifa ʼinega iʼaliga ʼovoa diʼwe ʼavaʼavaya, waisa? \v 18 Ta aiqabu Yaubada vona fofofoledi be ge ina lugu ena diʼwe ʼebeveyawai ʼinaya? E baʼe vona nana taudi Yaubada ena vona ge ida vematamatayagea weaqidi. \v 19 ʼInega niʼa kahalamani aqiaqiea taudi Yaubada ge dahawafeledi be ina lugu ena diʼwe ʼebeveyawai ʼinaya, mana ge ida vetumaqanea. \c 4 \s1 Yaubada ena vona fofofola veyawai weaqina \p \v 1 Ta baʼe vona fofofola nana Yaubada ena diʼwe ʼebeveyawai ana lugu weaqina nawale ʼenoʼeno. ʼInega itaʼa kana ʼitamaki aqiaqieda be yaqisa ge taha toga ʼidega kana ʼita ʼavei diʼwe nana ana lugu weaqina. \v 2 Itaʼa wese Vale Aqiaqina diʼwe nana weaqina niʼau kanoqolia ʼidewani lova me Isileli inoqolia. Ta taudi Vale nana iveyani kavokavovoyea, mana ge nuadi daʼeqaʼui vonigo diʼwe nana ʼinaya ina lugu vetumaqana ʼinega. \v 3 \x * \xo 4:3 \xt Same 95:11; Ibe 3:11\x* Ta ʼesi itaʼa tovetumaqana ada fata be kana lugu ena diʼwe ʼebeveyawai ʼinaya. Ta taudi ge ida vetumaqana weaqidi Yaubada vonaya, \q1 “Egu gamosoala ʼinega \q2 vona fofofola waiwaina yavonayea, \q1 ‘Taudi ge adi fata be egu diʼwe \q2 ʼebeveyawai ʼinaya ina lugu!’” \m Yaubada ena diʼwe ʼebeveyawai nawale ʼenoʼeno kuyavata qabudi adi ʼivaʼavaʼata ʼunu ʼinega, ta tua baʼe ʼidewani vona ʼaiqa. \p \v 4 \x * \xo 4:4 \xt Nug 2:2\x* Kahalamani aqiaqiea Yaubada ena vona baʼe vonahaqiaqi, mana Buki Nugwenugweina ʼinaya ʼaubena vesevenina weaqina simana vonaya, “Ta ʼaubena vesevenina ʼinaya Yaubada ena fewa qabudi ʼidiega veyawai.” \v 5 \x * \xo 4:5 \xt Same 95:11\x* Ta wese Yaubada ena vona Buki Nugwenugweina ʼinaya ʼenoʼeno vonaya, “Taudi nawale ge adi fata be ina lugu egu diʼwe ʼebeveyawai ʼinaya.” \v 6 Vonahaqiaqi, taudi Vale Aqiaqina imadunoqolia ge ida lugu, mana Yaubada ena vona ge ida matayagei. Ta aiqabu Vale nana ivetumaqanea Yaubada nawale nahawafeledi be adi fata diʼwe nana ʼinaya ina lugu. \v 7 \x * \xo 4:7 \xt Same 95:7-8\x* ʼInega Yaubada wese mali ʼaubena aʼuya ena diʼwe ʼebeveyawai ana lugu weaqina, e omoʼe ʼaubena nana ana wawa “Baʼitaga.” Yaubada lova tubudavo ʼidia simana ena diʼwe ʼebeveyawai weaqina, ta wese tuta kuena ʼabibodanaya Deibida ena ʼwayavi ʼinega simana ʼidaya, ta simana nana niʼau kanoqolia vonaya, \q1 “Baʼitagana ʼeguma Yaubada ena vona \q2 onoqonoqolia ge ona vedeba ʼiʼwana!” \m \v 8 \x * \xo 4:8 \xt Luve 31:7; Ios 22:4\x* Vonahaqiaqi, lova Iosua me Isileli vanugwetedi diʼwe Kenani ʼinaya. Ta ʼeguma Kenani ʼinaya diʼwe ʼebeveyawai vataya ida lobea, e ʼinega ʼabibodanaya Yaubada ge wese taha tuta ʼebeveyawai weaqina davonavona. \v 9 ʼInega vonahaqiaqi, Yaubada taha tuta ʼebeveyawai aʼuya ena tomotauyavo ʼidia, ta baʼe tuta nana nawale ge daʼifoqe ʼidia, ta ʼesi ibaʼebaʼeyea. \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Ibe 4:4\x* Mana aiqabu ina lugu Yaubada ena ʼebeveyawai ʼinaya, e taudi edi fewa qabudi ʼidiega ina veyawai, ʼidewani wese Yaubada ena fewa ʼinega veyawai ena ʼivaʼavaʼata ʼunu ʼabibodanaya. \v 11 Egwavo, kana vetafeʼwa waiwai be ʼinega kana lugu diʼwe ʼebeveyawai ʼinaya, be yaqisa vaina ʼidega ge kana ʼita ʼavedi diʼwe nana ʼinaya, mana tubudavo lova ʼidewani Yaubada ena vona ge ida matayagea ʼinega iluveʼwaiva. \p \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Efe 6:17; Ve 1:16; 19:13-15\x* ʼInega Yaubada ena vona kana vematamatayagea, mana vona nana mayawaina ta wese me ena waiwai nawale fewafewa. Vonahaqiaqi, vona nana kavona kefata kainumu soʼusoʼuna ma ala lualuana, ʼinega ana fata naʼalasusula nalugu eda nuanua be ada lutonova ʼidia, be ʼinega naveʼiteda tolaʼai aqiaqina be tolaʼai luveifana. Ta wese vona nana ana fata naveʼiteda ʼeguma eda nuanua be eda ilivu aqiaqidi nage gebu. \v 13 Ge taha yani Yaubada ena ʼivaʼavaʼata qabudi ʼidiega ana fata be ina oukwaiva ʼiawanaya, ta ʼesi Yaubada matanaya yani qabudi vunavunaqaya iʼenoʼeno. Ta nawale taha tuta ʼinaya kana tovolo ʼiawanaya ta kana simana ʼifoqeyea tolaʼai niʼau kaviaqia. \s1 Keliso tauna eda Toveguba Qiduana \p \v 14 \x * \xo 4:14 \xt Ibe 3:1; 10:23\x* E ʼinega eda vetumaqana Yaubada Natuna Ieisu ʼinaya kana kafiʼiʼihia, mana tauna eda Toveguba edi Tovanugweta ta niʼau vaneqa lugu mahalaya Tamana ʼinaya. \v 15 Ta eda Toveguba edi Tovanugweta baʼe eda dawalili qabudi niʼau alamani aqiaqiedi, mana sitonova qabudi baʼitagana kalobelobedi lova tauna wese ʼidewani lobedi. Ta tauna ge taha tuta dabeʼu luveifana ʼinaya. \v 16 \x * \xo 4:16 \xt Ibe 10:19\x* ʼInega me eda giwalifatu kana valia kana mai nuakolokolo ana galiva kaikaiwabuna ʼinaya. Omoʼe ʼinaya Yaubada ena nuakolokolo kana lobea, ta ena veyolubega nanuataqoda be ʼinega wese naiuleda tuta nana vita kana lobedi. \c 5 \p \v 1 Toveguba edi tovanugweta tauna tomotau kavokavovo ta ana venuaʼivina ʼewea be ʼinega taha fewa naviaqia. Ta fewa nana ana alamani baʼe: Tauna tomotau qabudi be Yaubada nuanidia tovotovolo ta edi luveifana ana nuataqo weaqina edi nei kavovo aʼudi ʼebeveguba ʼinaya ta vevegubayedi. \v 2 Vonahaqiaqi, toveguba nana tauna wese tomotau ta dawalili lulutonovia kavona tomotau qabudi ʼidewani. ʼInega ana fata toviaqa kavokavovo be wese tovagei vona biganega navona iuledi. \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Luvi 9:7; 16:6\x* ʼInega luaqiaqiea be naveguba Yaubada ʼinaya taunega ena luveifana weaqina be wese tomotau qabudi edi luveifayavo weaqidi. \v 4 \x * \xo 5:4 \xt ʼIfo 28:1\x* Ge taha toga daluaqiaqiei be taunega nahaʼuvaneyei be ʼinega tauna ena nuenuega natovolo be navetoveguba qiduana. Ta ʼesi Yaubada ena venuaʼivina ʼinega navetoveguba, ʼidewani wese Yaubada Eloni venuaʼivinea. \p \v 5 \x * \xo 5:5 \xt Same 2:7\x* Ta wese ʼidewani Keliso ge taunega dagivaneqei kavona toveguba edi tovanugweta, ta ʼesi Yaubada venuaʼivinea ta voneaya, \q1 “Oʼa Natugu, \q2 baʼitaga una ʼawatamanegu.” \m \v 6 \x * \xo 5:6 \xt Same 110:4; Ibe 6:20; 7:17\x* Ta wese taha vona Yaubada vonayea Buki Nugwenugweina ʼinaya vonaya, \q1 “Oʼa tuta vataya ana Toveguba, \q2 ʼidewani Melikisedeki.” \p \v 7 \x * \xo 5:7 \xt Md 26:36-46; Fil 2:6-8\x* Lova tuta nana Ieisu bwaʼobwaʼoya toa ʼinega me ena dou ta wese ma mataeluna venoqi Yaubada ʼinaya vonigo ʼaliga ʼinega daʼetoyavui. Ta Ieisu tauna tonuawebui be tuta qabuna Tamana ena nuanua viaviaqia, ʼinega Yaubada Natuna ena gaba noqolia ta ʼaubena vetoina ʼinaya ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea. \v 8 Vonahaqiaqi, Ieisu tauna Yaubada Natuna, ta tua vita lobedi. Ta vita diavona ʼidiega vematamatayaga ana ʼeda alamani aqiaqiea. \v 9 Ta baʼe ʼeda nana ʼinega Yaubada ʼawahaqiaqiea tauna Toveguba Qiduana ta aqiaqi otaqina. E ʼinega Ieisu ana tomatayagayavo ʼetoyavua vataya ina ʼewea tauna ʼinega, mana tauna ʼetoyavua ʼiuna. \v 10 ʼInega Yaubada venuaʼivinea kavona Toveguba edi Tovanugweta ʼidewana Melikisedeki. \s1 Niboanida ena tabo weaqina \p \v 11 Egu nuanua ʼeala ʼenoʼeno baʼe yani diavona weaqidi be nuanuagu ena givesimatalidi ʼimia, ta ge agu fata mana omiʼa nuami ge daʼeqaʼui lukwayavonega. \v 12 \x * \xo 5:12 \xt 1Kol 3:1-3\x* Vonahaqiaqi, omiʼa lova niʼau Vale Aqiaqina omadunoqolia, ʼinega luaqiaqiemi be mali tomotau oda veʼitedi. Ta ge ami fata, mana Vale nana ana avutugu ge oda alamania, ʼinega ana ʼita be taha toga veʼita nana naveʼita ʼeviviemi. Ta omiʼa kavona gogama dilidilidi susuya isususu, ta ge adi fata ʼabwaga falafaladi ina ʼaini. \v 13 Ta ʼeguma taha toga nawale susuya toatoa, e ʼinega tauna veʼita tunutunuqina ge dahalamani aqiaqiei, ta wese ge dahalamania tolaʼai aqiaqina ta tolaʼai luveifana. \v 14 Ta ʼesi ʼabwaga falafaladi tomotau taudi edi nuanua faʼalina weaqidi, mana taudi tovetumaqana edi ilivu ana ʼeda ʼinega tuta qabuna itautauya, be ʼinega niʼau ialamania tolaʼai aqiaqina ta tolaʼai luveifana. E ʼinega yani aqiaqi dimo iviaviaqidi. \c 6 \nb \v 1 ʼInega veʼita nugwenugweina Keliso weaqina ge wese kana luʼeviʼeviviei, mana niʼau onoqolia. Ta ʼesi kana tauya veʼita tomotau taudi nuadi faʼalina adi veʼita ʼinaya, mana ge wese ilivu luveifana ana nuagivila weaqina nage vetumaqana Yaubada ʼinaya weaqina adi veʼita kana luʼeviviedi. \v 2 Ta ge wese ena veʼitemi vaina yani weaqidi ʼidewani babitaiso weaqina be, nima ana aʼu weaqina tomotau ʼidia venoqi be vona veyoluba adi tuta ʼinaya. Ta ge wese ena veʼitemi tomotau edi yaʼitoto ʼaligega weaqina nage Yaubada ena aʼuvidividina tomotau edi toa vataya weaqina, mana baʼe veʼita diavona niʼau onoqolidi. \v 3 Ta ʼesi ʼeguma Yaubada nahawafela, e ʼinega kana tauya veʼita ʼenaʼenaʼidi ʼidia, be yaqisa eda vetumaqana be eda alamani ina veʼenaʼi. \p \v 4-6 \x * \xo 6:4-6 \xt Md 12:31; Ibe 10:26-27; 1Ion 5:16\x* Ta maʼoda, ʼeguma taha toga lova Ieisu maduvetumaqanea ta ʼabibodanaya nanogea, nage ana fata nanuagivila ʼevivi? Gebuʼe otaqa, mana ʼeguma nuana niʼau ʼeqaʼui, ta Niboana Gwalagwalana niʼau ʼewei, e wese Yaubada ena veyoluba ena vona ʼinega niʼau lutonovia, ta wese Yaubada ena ʼEbeluvine ana waiwai niʼau lutonovia, ta tua ʼeguma baʼe yanidiavo navegeqedi ta wese ena vetumaqana nanogea, e ʼinega tauna ge wese ada fata kana givenuagivila ʼeviviei. Mana taunana ena viaqa be ena noga ʼidiega Yaubada Natuna Ieisu tutuveʼewa ʼeviviea ʼetoluai ʼinaya ta giveiniyauyauyea tomotau qabudi matadia. \p \v 7 Itaʼa tomotau kavona vaoqa. ʼEguma ʼwei ana tuta ʼinaya vaoqa nana ʼwei vevebigea e ʼinega nawale tonivaoqa bolimana qiduana nalobea, mana Yaubada vaoqa nana ʼinaya ena veyoluba niʼa guiwaqia. \v 8 \x * \xo 6:8 \xt Nug 3:17-18; Md 13:7,22\x* Ta ʼeguma vaoqa nana ʼinaya talitali be wese vaina libi itabotabo, e ʼinega naluveifa ta tonivaoqa vaoqa nana navona veʼalatea ta ʼinega nagabu yavulea. \p \v 9 Egwavo ye, vona waiwaina baʼe niʼau yaneimi onoqolia, ta yanuaia omiʼa ge wese ona veilaqe vataya, ta ʼesi yahalamani aqiaqiea yani qabuna aqiaqidi ʼetoyavua maega nawale ona ʼewedi. \v 10 \x * \xo 6:10 \xt Ibe 10:32-34\x* Baʼe ʼidewani yavonavona ʼaiqa ʼimia, mana Yaubada tauna Toluvine tunutunuqina, e ʼinega emi vetafeʼwa waiwai tauna weaqina gebu nanuafania. Ta wese emi veyoluba tauna ʼinaya niʼau oveʼitayea tuta nana ena tomotauyavo niʼau oiuledi ta wese baʼitagana nawale oiuiuledi. \v 11 ʼInega nuanuagu qiduana baʼe ilivu diavona ge ona nogedi, ta tua me emi gwavubiga ʼidewani ona viaviaqa ʼaiqa ana laba tuta ana ʼebeluʼovoa ʼinaya, be yaqisa ona alamani aqiaqiea emi luʼita vane ana aqiaqi Yaubada nagiveʼifoqeyea. \v 12 Ge nuagu ona lugwavuʼai, ta ʼesi nuanuagu aiqabu taudi lova edi vetumaqana be wese edi bibitaqo ʼidiega Yaubada ena vona fofofola ilobea ona vetutumedi. \s1 Yaubada ena vona fofofola vonahaqiaqi \p \v 13 \x * \xo 6:13 \xt Nug 22:16-17\x* ʼEbevetalatutula baʼe ona ʼitea: Tuta nana Yaubada Ebelamo vona fofofolea, e ʼinega taunega ana wawa ʼinaya ʼawatamatamana, mana ge taha toga tauna daveqidua vaʼinei, ʼinega voneaya, \v 14 “Oʼa Ebelamo, yavona aqiaqieu nawale veyoluba qiduana una lobea, mana ʼiuyega tubumwavo yoʼo qidua vaʼinedi ina ʼifoqe, ta ge taha toga ana fata nahavodi.” \v 15 Ta Ebelamo me ena bibitaqo omoʼe vona fofofola nana baʼeyea, e ʼinega ʼabibodanaya vuaqina lobea. \p \v 16 Ta tuta nana tomotau nuanuadi vona fofofola waiwaina ina ʼinanea, e ʼinega taha toga tauna veqidua vaʼinedi ana wawega ivonavona ʼinaya. E ʼinega tomotau qabudi ialamani aqiaqiea baʼe vonahaqiaqi ta veʼaeʼaetoga igigiveluaʼuya, mana ge taha wese wawa ʼidewana. \v 17 Ta wese ʼidewani Yaubada nuanuana qiduana tomotau ge ina venuana magilafu tuta nana vona fofofola neidi, ta ʼesi ina alamani aqiaqiea baʼe vona nana vonahaqiaqi, ta vona fofofola nana weaqina Yaubada ge wese nuana nagivila. \v 18 \x * \xo 6:18 \xt Naba 23:19\x* Ena vona fofofola be wese ena ʼawatamatamana iʼenoʼeno vataya. Vonahaqiaqi, baʼe yani magilafudina ge ana fata nagivedumedumedi, mana Yaubada tauna ge wese ana fata nauʼava. Itaʼa aiqabu niʼau kadena ilivu luveifana ʼinega ta tauna ena ʼitamaki ʼinaya niʼa kalugu, e ada fata be me eda giwalifatu Yaubada ena vona fofofola eda luʼita vane weaqina kana kafiʼiʼihia, ta weaqina ge wese kana venuana magilafu. \p \v 19 \x * \xo 6:19 \xt Luvi 16:2-3\x* Vonahaqiaqi, luʼita vane nana kahalamani aqiaqiea ge uʼava, ʼinega kana baʼebaʼeyea. Eda vetumaqana luʼita vane nana weaqina kavona waga ana lomu, ʼinega ge wese niboanida nanidoa. Baʼe luʼita vane nana ʼiuna Ieisu, mana baʼe Ieisu nana Yaubada ena Vanue Gwala mahalaya ana Sifaufa Gwalagwala Otaqina ana bagina kalekoyega ʼinaya madulugu. \v 20 Vonahaqiaqi, tuta nana Ieisu ʼaliga ʼetoluaia, ʼinega kaleko nana eabu magilafuyea. E omoʼe ʼinega Ieisu niʼau lugu weaqida ta vetoveguba kavona Toveguba edi Tovanugweta. Ta Ieisu tauna tuta vataya ana Toveguba Qiduana, ʼidewani Melikisedeki. \c 7 \s1 Toveguba Melikisedeki weaqina \p \v 1 \x * \xo 7:1 \xt Nug 14:17-20\x* Ta Melikisedeki nana tauna ʼabaga Salema ana kini ta wese Yaubada Toatoa Vanena ena toveguba. Avia ana tuta taha ʼinaya Ebelamo vaina kini luvegwamumuidi vedavi ʼinega. Ta tuta nana Ebelamo luaviayega ʼevivi maimai ʼinega Melikisedeki maega iveloba, ta tauna vona veyolubea Ebelamo. \v 2 Ta Ebelamo avia nana ʼinega kulufa qiduana miedi. Ta kulufa qabuna ʼidiega guguna teni viaqidi, e ʼinega guguna ʼaidegana Melikisedeki ʼinaya nei kavovoyea. Ta Melikisedeki ana wawa ana alamani “Ilivu tunutunuqina ana kini.” Ta wawa nana ana alamani vemagilafuna, “Toadaumwala ana kini”, mana tauna ʼabaga Salema ana kini, ta wawa Salema ana alamani “Daumwala”. \v 3 Ta ge taha buki nage leta dasimana tamana be inana taudi aiqabu, ta ge wese kada alamania ena gade weaqidi. Ta wese yawaina ana tuta ena ʼebeveʼale be ena ʼebeluʼovoa ge ana alamanimo. E ʼinega tauna tuta vataya ana toveguba kavona Yaubada Natuna ʼidewani. \p \v 4 ʼInega kana nuaia Melikisedeki tauna ʼoloto qiduana. Vonahaqiaqi, tubuda Ebelamo wese taha ʼoloto qiduana, ta ʼeguma yubai kameli adi yau anidedi (100) aviega ʼewedi ʼinega ʼidiega teni Melikisedeki ʼinaya nei kavovoyea. Ta wese kulufa qabuna ʼidiega ʼidewani guguna ʼaidegana aʼuya Melikisedeki ʼaqenaya. \v 5 \x * \xo 7:5 \xt Naba 18:21\x* Ta Mosese ena luvine ʼinega toveguba qabudi Libai ena gadeyega adi luaqiaqi be tomotau qabudi me Isileli edi kulufa qabuna ʼidiega guguna ʼaidegana iʼeweʼewedi Yaubada weaqina. Vonahaqiaqi, toveguba qabudi Libai ena gadeyega taudi wese Isileli ana tomotauyavo. Taudi wese Ebelamo tubunavo, ta tua toveguba diavona guguna ʼaidegana iʼeweʼewedi edi susu taha taha ʼidiega. \v 6 Melikisedeki tauna gebu Libai ena gade ʼinega, ta tua tauna wese guguna ʼaidegana Ebelamo ʼinega ʼewea. Ta ʼabibodanaya Melikisedeki Ebelamo vona veyolubea, ta Ebelamo nana lova Yaubada ena vona fofofola niʼau maduʼewea. \v 7 Ta ge wese kana venuana magilafu vona veyoluba weaqina, mana niʼau kahalamani aqiaqiea ʼeguma taha toga taha tomotau navona veyolubea, e ʼinega tauna qiduana, ta ʼabiboda vona veyoluba nana ana toʼewa. \p \v 8 Taudi tovegubayavo tomotau edi kulufa qabuna ʼidiega guguna ʼaidegana iʼeweʼewedi. Vonahaqiaqi, toveguba dina taudi tomotau otaqa ʼinega iʼaliʼaliga. Melikisedeki tauna wese guguna taha ʼewea, ta ge daʼaliga, ta ʼesi Buki Nugwenugweina vonaya vonigo nawale mayawaina toatoa. \v 9 Ta wese ana fata baʼe ʼidewani kana vona ʼaiqa: Libai tubunavo taudi guguna ana toʼewa, ta kavonaya taudi wese guguna taha Melikisedeki ineia tuta nana tubudi Ebelamo guguna ʼaidegana nei kavovoyea Melikisedeki ʼinaya. \v 10 Vona nana ana alamani baʼe: Libai nawale ge daviʼoi tuta nana Ebelamo ena kulufa qabuna ʼidiega guguna ʼaidegana Melikisedeki neia. E baʼe ʼinega kahalamania Libai tubunavo kavona lova ʼinega edi nei kavovo niʼa iaʼuya Ebelamo ʼinega. \s1 Ieisu tauna kavona Melikisedeki \p \v 11 Yaubada ena luvine ana avutugu me Isileli neidi toveguba edi viaqa ʼinega. Ta tomotau ge adi fata ina vetunutunuqa Yaubada matanaya toveguba dina edi viaqa ʼidiega, e ʼinega Yaubada taha wese toveguba vetunei mai Melikisedeki ʼidewani, ta toveguba nana ge Libai nage Eloni edi gadeyega. \v 12 Ta tuta nana toveguba ʼevauna natoa ʼifoqe, e ʼinega ana luaqiaqi be luvine wese navevauvau. \v 13 Mana toveguba nana niʼau kaveqaeyea tauna mali gade ʼinega, ta gade nana ana qabuyavo gebu adi fata be ina vetofewa ʼebeveguba ʼinaya. \v 14 \x * \xo 7:14 \xt Ais 11:1; Md 2:6; Ve 5:5\x* Ta egu simana ana alamani aqiaqi baʼe ʼidewani: Eda Kaiwabu Ieisu mai Iuda ena gade ʼinega, ta Mosese ge taha tuta dasimana gade Iuda weaqina tuta nana toveguba weaqidi veveqae. \p \v 15 Ta tolaʼai niʼau yaveqaeyedi adi alamani simasimatalidi, mana toveguba taha vauvauna niʼau ʼifoqe, e tauna Melikisedeki ʼidewani. \v 16 Vonahaqiaqi, luvine ʼenoʼeno Mosese ʼinega vonaya vonigo tomotau Libai ena gade namo ʼinega luaqiaqiedi be ina vetoveguba. Ta baʼe toveguba nana gebu Libai ʼinega, mana tauna yawaina ena waiwai ge ena awalamo ʼinega vetoveguba. \v 17 \x * \xo 7:17 \xt Ibe 5:6; Same 110:4\x* Baʼe yanidiavo simasimatalina, mana Buki Nugwenugweina simana vonaya, \q1 “Oʼa tuta vataya ana toveguba \q2 ʼidewani Melikisedeki.” \p \v 18-19 \x * \xo 7:18-19 \xt Iem 4:8\x* Vonahaqiaqi, luvine nugwenugweidi dawalilidi ta vuaqa geqadi, mana ge ana fata ʼidiega tomotau ina vetunutunuqa, ʼinega Yaubada luvine diavona ʼewa yavuledi. Ta baʼitagana ʼebeluʼita vane aqiaqi otaqina luvine dina luveʼiedi, e baʼe ʼebeluʼita vane nana ʼinega itaʼa kamieda Yaubada diʼwenaya. \p \v 20 Ta tuta nana Ieisu vetoveguba e ʼinega Yaubada vona fofofola waiwaina ʼinanea, ta lova ge taha tuta baʼe ʼidewani daviaqa ʼaiqa mali tomotau ʼidia tuta nana ivetoveguba. \v 21 \x * \xo 7:21 \xt Same 110:4; Ibe 5:6\x* Ta Ieisu vetoveguba Yaubada ena vona fofofola waiwaina ʼinega, vonaya, \q1 “Yaʼa Kaiwabu Yaubada \q2 vona fofofola waiwaina yahaʼuya, \q1 ‘Oʼa tuta vataya ana toveguba.’ \q1 Ta baʼe vona nana weaqina \q2 ge wese egu nuanua \q2 ena veaʼugivilei.” \m \v 22 \x * \xo 7:22 \xt Ibe 8:6; 12:24\x* Vona fofofola baʼe ʼinega kana alamani aqiaqiea Yaubada Ieisu ʼinega luvine vauvauna ta aqiaqi otaqina aʼuya tauna be tomotau nuanidia, ge wese ʼidewani Mosese ena luvine. \p \v 23 Lova luvine nugwenugweina ana tuta ʼinaya toveguba qabudi itoatoa, mana ʼeguma taha naʼaliga e ʼinega toveguba vauvauna naluveʼiea. \v 24 Ta Ieisu yawaina ge wese dagumwala ta ʼesi natoa vataya, ʼinega tauna ena fewa toveguba ʼidewani ge taha toga naluveʼiei. \v 25 \x * \xo 7:25 \xt Lom 8:34\x* ʼInega Ieisu baʼitagana ta wese tuta maimai ʼidia ana fata be aiqabu imaimai Yaubada ʼinaya tauna ʼinega naʼetoyavuidi. Ieisu nana ana fata, mana tauna Toatoa Vatayana ta tuta qabuna vevenoqi weaqida Yaubada ʼinaya. \p \v 26 Ieisu tauna Toveguba edi Tovanugweta ta aqiaqi otaqina weaqida. Ana fata naiuleda, mana tauna gwalagwalana ta ge wese ana ʼebeveʼewamo. Tauna ge taha luveifana daviaqia, ʼinega Yaubada givaneqea mahalaya, ta totoa mahalaya veqidua vaʼinedi. \v 27 \x * \xo 7:27 \xt Ibe 5:3\x* Ieisu tauna gebu toveguba edi tovanugweta ʼidewani, mana taudi Mosese ena luvine ʼinega ʼaubena ʼaidega ʼaidega ʼidia nugweta taudiega edi luveifana weaqina iveguba, ta ʼabibodanaya wese tomotau qabudi edi luveifana weaqina iveguba. Toveguba qabudi adi luaqiaqi be baʼe ʼidewani ina viaqa ʼaiqa. Ta Ieisu gebu, mana tauna ge ena luveifamo, e ʼinega veguba ʼaideganamo viaqia tuta nana taunega vegubayea ʼetoluai ʼinaya weaqida. \v 28 Ta aiqabu ivenuaʼivinedi toveguba edi tovanugweta ʼidewani Mosese ena luvine ʼayanaya e taudi dawalilidi, ʼinega ge adi fata be yani qabuna aqiaqidi ina viaqidi ʼidewani Ieisu, mana taudi tomotau otaqa, ta tua venuaʼivina ilobea. Ta luvine nana ana nei ʼabibodanaya Yaubada Natuna venuaʼivinea vona fofofola waiwaina ʼinega. Ta tauna Toveguba edi Tovanugweta aqiaqi otaqina tuta vataya ʼinaya. \c 8 \s1 Ieisu tauna eda Toveguba Qiduana \p \v 1 Egu vona niʼau onoqolia, ta vona nana foʼuna baʼe: Yaubada Toatoa Vanena ena ʼebetoa kaikaiwabuna mahalaya toatoa, ta Ieisu tauna eda Toveguba edi Tovanugweta toabui Yaubada ʼataqinaya. \v 2 Ta omoʼe ʼinaya vetofewa Yaubada ʼinaya Toveguba Qiduana ʼidewani vanue ʼebeiwaʼodu gwalagwala otaqina ana wawa Tabenakeli ʼinaya. Ta vanue nana ge tomotau nimadiega ida yoqoni, ta ʼesi Kaiwabu taunega viaqia. \p \v 3 Bwaʼobwaʼo ana toveguba edi tovanugweta adi luaqiaqi be yubai ʼidiega ina veguba Yaubada ʼinaya, ta wese vaina yani ina nei kavovoyea. ʼInega itaʼa eda Toveguba edi Tovanugweta ana luaqiaqi be wese taha yani navegubayea. \v 4 Ta ʼeguma tauna nawale bwaʼobwaʼoya datoatoa, e ʼinega ge wese davetoveguba, mana bwaʼobwaʼoya toveguba koyadi niʼau iveveguba me Diu edi luvine ana ʼedaʼeda ʼinega. \v 5 \x * \xo 8:5 \xt Kol 2:17; Ibe 10:1; ʼIfo 25:40\x* Ta taudi edi fewa iviaviaqidi taha vanue gwala ʼinaya, ta baʼe vanue nana kavona ʼebeʼita ʼidewani, mana vanue nana veveʼitayea mahala ana vanue ʼebeiwaʼodu gwalagwala otaqina ana ʼita ʼidewani. Lova Yaubada Mosese vona waiwaina neia tuta nana vanue ʼebeiwaʼodu gwalagwalana ana wawa Tabenakeli bwaʼobwaʼoya nayoqonia, ʼinega voneaya, “Una ʼitamaki aqiaqieu, ta yani qabuna una viaqidi ʼidewani lova yaveʼiteu bwanaga debanaya.” \v 6 \x * \xo 8:6 \xt Ibe 7:22\x* Ta Ieisu ena fewa Tamana neia Toveguba Qiduana ʼidewani, e ʼinega fewa nana bwaʼobwaʼo ana tovegubayavo edi fewa veqidua vaʼinea. Ta wese ʼidewani luvine vauvauna weaqina, mana Ieisu luvine nana miea Yaubada ʼinega ena tomotauyavo ʼidia, ta luvine nana luvine ʼituʼituwaina veqidua vaʼinea, mana luvine vauvauna ena ʼebetunuvahala vona fofofola aqiaqi otaqina ʼinega ʼifoqe. \p \v 7 Ta ʼeguma luvine ʼituʼituwaina ge wese ena luveifamo, e ʼinega Yaubada ge wese luvine vauvauna dahaʼui. \v 8 \x * \xo 8:8 \xt Iel 31:31-34\x* Ta Yaubada ena tomotauyavo ʼitedi luvine ʼituʼituwaina ʼinega ge ida vetunutunuqa, ʼinega vonaya, \q1 “Yaʼa Kaiwabu yavonemi \q2 nawale taha ʼaubena naʼifoqe \q2 be ʼinega luvine vauvauna ena viaqia \q2 me Isileli be me Iuda maega. \q1 \v 9 Lova luvine ʼituʼituwaina yaviaqia \q2 tubudiavo maega tuta nana \q2 nimaguyega yaʼewa ʼifoqeyedi \q2 yatauyedi diʼwe Itifita ʼinega. \q1 Ta luvine nana taudi ilugwavuʼaiea, \q2 e ʼinega yatoa gwavudi. \q1 \v 10 Ta yaʼa Kaiwabu, \q2 nawale ʼaubena nana ʼinaya \q2 luvine vauvauna ena viaqia \q2 me Isileli maega. \q1 Ta egu luvineavo ena aʼuya nuadia, \q2 ta wese giwalidia ena ʼwayavia. \q1 ʼInega yaʼa edi Yaubada, \q2 ta taudi egu tomotauyavo. \q1 \v 11 ʼInega ge daluaqiaqiei be taha toga \q2 iana naveʼitei navonaya, \q1 ‘Kaiwabu una alamania!’ \q1 Ta wese ge daluaqiaqi be taha ʼoloto \q2 ena susuyavo navonedia, \q1 ‘Omiʼa Kaiwabu ona alamania!’ \q2 mana tomotau qabudi niʼau ialamanigu, \q2 taudi tomotau kavokavovo \q2 be wese kaikaiwabudi. \q1 \v 12 Yaʼa edi viaqa veifa qabudi \q2 ʼidiega ena nuataqodi, \q2 ta edi ilivu luveifana qabuna weaqina \q2 ge wese ena nuaveʼavinidi.” \p \v 13 Tuta nana Yaubada luvine vauvauna weaqina simana ʼinega ana alamani baʼe ʼidewani: Luvine ʼituʼituwaina ge wese kana vefewei, ta ʼesi kana aʼunaqoyea ta tuta goyona ʼinaya nahawala, mana ena waiwai niʼau gumwala. \c 9 \s1 Awatubo Yaubada ʼinaya luvine nugwenugweina ʼinega \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt ʼIfo 25:23–26:30\x* Yaubada ena luvine nugwenugweina ʼinaya luvine vaina aʼudi me Isileli weaqidi maʼoda ina tafwalolo ʼaiqa. Ta wese me edi vanue ʼebeiwaʼodu ana wawa Tabenakeli, ta vanue nana bwaʼobwaʼoya taudiega iviaqia. \v 2 Ta ana sifaufa magilafuna. Ta sifaufa nugwenugweina igabea ana wawa Sifaufa Gwalagwalana. Ta gamonaya vaina kulufa iaʼudi ʼidewani odamu ana ʼebeaʼu ta wese tebolo taha. Ta tebolo nana debanaya beledi gigivegwalana iaʼudi edi nei kavovo weaqina Yaubada ʼinaya. \v 3 \x * \xo 9:3 \xt ʼIfo 26:31-33\x* Ta sifaufa vemagilafuna igabea ana wawa Sifaufa Gwalagwala Otaqina. E baʼe sifaufa nana ana ʼebelugu kalekoyega ibaginia, ta kaleko nana yubai vutuvutudiega iaqilia. \v 4 \x * \xo 9:4 \xt ʼIfo 16:33; 25:10-16; 30:1-6; Naba 17:8-11; Luve 10:3-5\x* Ta sifaufa nana gamonaya taha ʼebeveguba goula ʼinega iviaqia ʼenoʼeno, ta debanaya bunama taha ana wawa inisenisi meilana aqiaqina igabugabuya. Ta wese dedewaga ʼaiwe lova goula ʼinega iʼafwalia iaʼuya sifaufa nana gamonaya. Dedewaga nana ana wawa Aki, ta gamonaya dabo beabeadi magilafudi Yaubada ena luvineavo teni lova taunega ʼwayavidi iʼenoʼeno. Ta wese gaeba goula ʼinega ʼenoʼeno dedewaga nana gamonaya, ta gaeba nana gamonaya taha ʼabwaga ana wawa mana ʼenoʼeno. Ta kulufa vetoina Eloni ena kewala ʼenoʼeno Aki nana gamonaya. Lova kewala nana kwavuqina me Isileli gamonaya iaʼuya, ta ʼabiboda taunega yaʼeva ʼevivi. \v 5 \x * \xo 9:5 \xt ʼIfo 25:18-22\x* Ta Aki nana ana ʼauboda debanaya yani magilafudi adi ʼita kavona Yaubada ena tovaleʼewa itoatoa adi wawa Selebimu, ta fafediega Aki nana iveʼigwaʼuya. Taudi iveʼebeʼita Yaubada ena simatala kaikaiwabuna weaqina. Ta toveguba qiduana yubai sulalidi ʼinega ʼauboda nana luitaitalia tomotau edi ilivu luveifana weaqina, ʼinega Yaubada nanuataqodi. Ta baʼitagana ge ana fata be yani qabuna baʼe weaqina ena givesimatalidi ʼimia. \p \v 6 \x * \xo 9:6 \xt Naba 18:2-6\x* Ta tuta nana kulufa diavona niʼau iʼivaʼavaʼaidi vanue ʼebeiwaʼodu ʼinaya, e ʼinega toveguba sifaufa nugweta ʼinaya ilugulugu ta edi fewayavo iviaviaqidi. \v 7 \x * \xo 9:7 \xt Luvi 16:2-34\x* Ta Sifaufa Gwalagwala Otaqinaya gebu toveguba qabudi adi fata be ina lugu ʼinaya, ta ʼesi toveguba edi tovanugweta taʼa mona ana fata nalugu tuta ʼaideganamo yaʼwala ʼaidega ʼaidega ʼidia. Ta luvine waiwaina ʼenoʼeno, ge ana fata nima ʼavaʼavana nalugu, ta ʼesi yubai sulalidi nugweta naʼewei ʼinega naluguyea. Ta sulala nana navegubayea Yaubada ʼinaya taunega ena luveifana weaqidi, be wese tomotau edi luveifana weaqidi. Ta wese vaina luveifana iviaqidi edi nua kavokavovo ʼinega ta ge ida alamanidi, e baʼe luveifa diavona weaqidi wese naveguba Yaubada ʼinaya. \v 8-9 \x * \xo 9:8-9 \xt Ibe 10:1-2\x* Ta Niboana Gwalagwalana yani baʼe ʼidiega veʼita aqiaqieda Sifaufa Gwalagwala Otaqina ana bagina ge daʼewaʼei tomotau kavokavovo weaqidi, mana nawale vanue ʼebeiwaʼodu ʼituʼituwaina Tabenakeli ana luvine ivevefewedi. Ta ge ana fata be veguba nana ʼinega tomotau adi lutonova naveaqiaqi. Baʼe wese taha ʼebeʼita tuta baʼe weaqina, mana veveʼiteda nei kavovo qabudi be wese toveguba edi guba Yaubada ʼinaya ʼidiega ge wese adi lutonova daveaqiaqi, mana luveifana iviaqia, e ʼinega vita ilulutonovia Yaubada matanaya. \v 10 ʼInega baʼe veguba diavona ʼidiega ge ida veaqiaqi otaqa, mana omoʼe luvine diavona ʼituʼituwaidi taudi ʼabwaga be goʼila ta wese ʼwafi ena uweta weaqina. Ta luvine diavona tomotau luaqiaqiedi be ida ʼabibodedi ana laba Yaubada ena ʼedaʼeda vauvauna dagiveʼifoqeyea. \s1 Awatubo Yaubada ʼinaya ena luvine vauvauna ʼinega \p \v 11 Ta Keliso niʼa mai kavona Toveguba edi Tovanugweta ʼidewani, ʼinega toa aqiaqina niʼa kalobea. Ta tauna niʼa lugu mahala ana vanue ʼebeiwaʼodu Tabenakeli ʼinaya, ta vanue nana qiduana ta ana ʼita aqiaqi otaqina, mana ge tomotau nimadiega ida yoqoni bwaʼobwaʼo baʼe debanaya. Ta ʼesi yoqoyoqona vatayana ʼenoʼeno Yaubada ʼinega. \v 12 Ta Ieisu Sifaufa Gwalagwala Otaqina ʼinaya lugu tuta ʼaideganamo, ta ge wese nalugu ʼevivi. Tauna ge yubai goti nage bulumakau natudi sulalidi daʼewei ta dalugu daveguba, ta ʼesi ena veguba nana taunega sulalina ʼinega veguba. Ta ena lugu be ena veguba ʼinega eda luveifana qabuna ʼewa yavula vatayedi. \p \v 13 \x * \xo 9:13 \xt Luvi 16:15-16; Ibe 10:4; Naba 19:9,17-19\x* ʼEguma taha toveguba yubai goti be bulumakau sulalidi naluitaitalia tomotau ʼwafidia, ta wese bulumakau ineyaʼalidi ʼwafutodi naʼewei ta tomotau ʼwafidi navekalivia ʼinega ʼwafidi ina veaqiaqi Yaubada matanaya, \v 14 \x * \xo 9:14 \xt 1Fit 1:18-19\x* e ʼinega kana alamani aqiaqiea Ieisu sulalina ʼinega kana veaqiaqi otaqa, mana Ieisu Niboana Gwalagwalana Toatoa Vatayana ena waiwai ʼinega taunega vegubayea. Baʼe veguba nana aqiaqi otaqina Yaubada matanaya, mana Ieisu sulalina ana fata eda nuanua nagiveʼevaunia ʼinega ge wese veʼita nugwenugweidi weaqidi kana nuanua, be yaqisa ada fata Yaubada mayawaina ena nuanuayavo kana viaqidi. \p \v 15 Omoʼe ʼinega Keliso mai tomotau be Yaubada nuanidia sabi luvetubadi, ta luvine vauvauna giveʼifoqeyea be yaqisa tomeqabu Yaubada niʼau venuaʼivinedi veyoluba ʼenoʼeno vatayana weaqina ina lobea, mana lova ʼidewani vona fofofolayea. E baʼe yani nana ana fata mana Ieisu ena ʼaliga ʼinega tomotau ʼetoyavua ilobea edi ilivu luveifana weaqina, mana luvine nugwenugweina ʼinega ge adi fata ʼetoyavua ida lobei. \p \v 16-17 Niʼau kahalamania ʼeguma taha toga luvine nahaʼuya ena kulufa be ena mane adi vewilaʼa enavo ʼidia weaqina, ʼinega enavo kulufa diavona ge adi fata ina ʼewedi ana laba ina alamani aqiaqiea tomotau nana niʼa ʼaliga. \p \v 18 E baʼe ʼinega kana alamania luvine nugwenugweina Mosese ʼinega ge ana fata navewaiwai ʼeguma yubai sulalidi ge ida vefewea guba weaqina, mana sulala ʼidewani ʼebeʼita ʼaliga weaqina. \v 19 \x * \xo 9:19 \xt ʼIfo 24:6-8\x* Mana nugweta Mosese luvine qabudi Yaubada ʼinega simanedi tomotau ʼidia, ta ʼabibodanaya yubai goti ta wese bulumakau natudi sulalidi goʼila maega wayavilea. ʼInega taha ʼaiwe ana wawa isofa laqanaya yubai sifi vutuvutudi bweabwealina ʼinega fainia ta ʼaubwaʼuya sulala nana ʼinaya, ʼinega luitaitalea tomotau be wese Yaubada ena luvineavo ana buki ʼinaya. \v 20 ʼInega Mosese tomotau vonedia, “Yaubada luvine niʼau neimi ta ona vematamatayagedi. Ta sulala baʼe luvine nana ana ʼebeʼawahaqiaqi.” \v 21 \x * \xo 9:21 \xt Luvi 8:15,19\x* Ta wese ʼidewani Mosese sulala baʼe ʼinega vanue ʼebeiwaʼodu Tabenakeli be wese kulufa qabuna vanue nana gamonaya iʼenoʼeno luitaitalidi. \v 22 \x * \xo 9:22 \xt Luvi 17:11\x* Vonahaqiaqi, luvine baʼe ʼidewani simana ʼaiqa: Kulufa qabudi ivevefewayedi ivevunavunaqa sulala ʼinega. Ta wese ʼidewana ge nuataqo kana lobei ʼeguma sulala gebu nadau. \s1 Keliso ena ʼaliga ʼinega eda luveifana ʼewa yavuledi \p \v 23 \x * \xo 9:23 \xt Ibe 8:5; 10:1\x* Kulufa diavona Mosese vefewedi bwaʼobwaʼoya kavona mahala ana kulufayavo ʼanuʼanunudi ʼidewani, ta oade mahalaya kulufa otaqidi iʼenoʼeno. Ta Mosese baʼidia bwaʼobwaʼoya kulufa diavona yubai sulalidi ʼinega givevunavunaqidi. Ta kulufa diavona mahalaya iʼenoʼeno guba aqiaqi otaqinamo ʼinega adi fata be ina vevunavunaqa. \p \v 24 Mana Ieisu ge dalugu vanue tafwalolo gwalagwalana taha ʼinaya tomotau nimadiega iyoqonia. Vonahaqiaqi, bwaʼobwaʼo ana vanue tafwalolo kavona mahala ana Vanue Gwalagwala Otaqina ʼanuʼanunu namo ʼidewani. Ta ʼesi Keliso lugu mahalaya, ta omoʼe ʼinaya Yaubada matanaya tovotovolo weaqida. \v 25 Me Diu edi toveguba edi tovanugweta lugulugu Sifaufa Gwalagwala Otaqina ʼinaya yaʼwala ʼaidega ʼaidega ʼidia yubai sulalidiega sabi veguba. Ta Keliso ge tuta qabuna dalugu mahalaya be taunega dagubayei, ta ʼesi ena lugu nana tuta ʼaideganamo Tamana ʼinaya. \v 26 \x * \xo 9:26 \xt Ibe 10:10\x* Vonahaqiaqi, ʼeguma Keliso toveguba davetutumedi e ʼinega ʼaliga ana visiqa dalutonova ʼeviviea bwaʼobwaʼo ana ʼivaʼavaʼata ʼunu ʼinega be ana laba baʼitaga ʼinaya. Ta gebuʼe otaqa, mana tuta ana ʼebeluʼovoa ana tuta vadiʼwediʼwea ʼinaya Keliso mai tuta ʼaideganamo tomotau edi luveifana sabi ʼewa yavulina, ta omoʼe tutana ʼinaya taunega gubayea weaqida. \p \v 27 Ta wese ʼidewani Yaubada ena nuanua ʼinega tomotau qabuda kana ʼaliga tuta ʼaideganamo ʼinaya, ta ʼabibodanaya ada luvine naneida. \v 28 ʼInega tuta ʼaideganamo Yaubada Natuna awafelea ta vegubayea tomotau qabudi edi luveifana weaqina. Vonahaqiaqi, Keliso nawale naʼevivi namai tuta vemagilafuna ʼinaya, ta ge tomotau edi luveifana sabi ʼewa yavulina, ta ʼesi taudi ibaʼebaʼeyea sabi ʼetoyavuidi. \c 10 \s1 Yubai sulalidi ge ana fata tomotau edi luveifana naʼewa yavuledi \p \v 1 Lova luvine ʼituʼituwaina adi viaqayavo kavona Ieisu ena viaqa ʼayeʼayewanamo, ta ʼesi baʼitaga Ieisu ena viaqa ʼinega yani aqiaqi otaqina niʼa ʼifoqe ʼidaya. Mana luvine nana ge ana fata tomotau edi luveifana naʼewa yavulei. Tuta qabuna yubai ivevegubayedi yaʼwala ʼaidega ʼaidega ʼidia, ta totafwalolo diavona Yaubada diʼwenaya imai ge ana fata be ida vevunavunaqa veguba diavona ʼidiega. \p \v 2 Mana ʼeguma totafwalolo diavona veguba diavona ʼidiega ana fata be ida vevunavunaqa aqiaqi, e ʼinega luaqiaqiedi be viaqa diavona ida luaʼuya, mana ge taha wese ʼwamomo ida lutonovia edi luveifana weaqina Yaubada matanaya. \v 3 Ta gebu, ge ana fata be ida vevunavunaqa! Ta ʼesi veguba diavona yaʼwala ʼaidega ʼaidega ʼidiega nuadi iluluqaʼuya edi luveifana weaqina, \v 4 \x * \xo 10:4 \xt Ibe 9:13\x* mana yubai goti be bulumakau ʼalabwatadi sulalidi ge ana fata be tomotau edi luveifana naʼewa yavulei. \p \v 5 \x * \xo 10:5 \xt Same 40:6-8\x* E omoʼe ʼinega tuta nana Keliso mai bwaʼobwaʼoya ʼinega Tamana ʼinaya vonaya, \q1 “Veguba yubai ʼidiega \q2 be wese nei kavovo ge nuanuau, \q2 ta ʼesi yaʼa ʼwafigu niʼa uʼivaʼavaʼaia \q2 yahawafelea eu nuanua weaqina, \q2 \v 6 mana ge uda qaiawa yubai gabugabudi \q2 adi veguba tomotau edi luveifana \q2 adi ʼewa yavula weaqina. \q1 Ta ge wese uda qaiawa nei kavovo \q2 tomotau edi luveifana \q2 ana ʼewa yavula weaqina. \q1 \v 7 ʼInega yavonaya, \q1 ‘Yaubada yaʼa baʼe. \q1 Niʼa yamai eu nuanua \q2 sabi viaqina ʼidewani \q2 lova eu Buki Same ena simana.’” \p \v 8 Ta Buki Nugwenugweina ʼinaya Keliso maduvonaya, “Ge nuau veguba be nei kavovo qabudi, nage yubai gabugabudi nage wese vaina yani ivevegubayedi luveifana weaqidi.” (Vonahaqiaqi, Mosese ena luvine ʼinega guba qabudi weaqina simanayedi, ta tua viaqa diavona weaqidi nawale ge uda qaiawa.) \v 9 ʼInega wese vonaya, “Yaʼa baʼe, niʼa yahawafelegu ʼiuya be eu nuanua ena viaqia.” E baʼe ʼinega Yaubada luvine ʼituʼituwaina veguba weaqina ʼewa yavulea, ta ʼesi luvine vauvauna aʼuʼifoqeyea. \v 10 \x * \xo 10:10 \xt Ibe 9:12\x* Ieisu Keliso Yaubada ena nuanua qabuna viaqia. ʼInega tomotau qabuda niʼa kavevunavunaqa Yaubada matanaya tuta nana Ieisu Keliso weaqida taunega ʼwafina vegubayea tuta ʼaideganamo, ta ge wese naguba ʼevivi tuta maimai ʼinaya. \p \v 11 \x * \xo 10:11 \xt ʼIfo 29:38\x* Luvine ʼituʼituwaina ana tutaya toveguba tuta qabuna itovotovolo ʼebeveguba diʼwenaya ta iveveguba. Ta guba diavona ge adi fata tomotau edi luveifana ina ʼewa yavuledi. \v 12 Ta eda Toveguba Qiduana tuta ʼaideganamo taunega vegubayea Yaubada ʼinaya eda luveifana weaqina. Ta ʼabibodanaya Tamana ana ʼataqia toabui. \v 13 \x * \xo 10:13 \xt Same 110:1\x* E omoʼe ʼinaya Ieisu baʼebaʼe ana laba ana aviayavo Yaubada nahaʼuwebuiedi ʼaqeyafayafanaya. \v 14 Mana veguba baʼe ʼaidega nana ʼinega Yaubada tomotau givevunavunaqa vatayedi, e ʼinega taudi ena tomotauyavo gwalagwaladi. \p \v 15 Ta wese Niboana Gwalagwalana baʼe yani diavona weaqina madusimana ʼifoqeyea vonaya, \q1 “Kaiwabu Yaubada vonaya, \q1 \v 16 \x * \xo 10:16 \xt Iel 31:33; Ibe 8:10\x* ‘Taha tuta ʼinaya luvine vauvaudi \q2 ena viaqia egu tomotauyavo maega, \q2 ta luvine diavona giwalidia ena aʼudi, \q2 ta wese nuadia ena ʼwayavidi.’ \m \v 17 \x * \xo 10:17 \xt Iel 31:34\x* Ta wese vonaya, \q1 ‘Tomotau edi luveifanayavo \q2 be wese edi viaqa ge aqiaqidi \q2 ena nuafanidi.’” \m \v 18 Vonahaqiaqi, ʼeguma Yaubada eda luveifana qabuna niʼa nuataqodi ʼinega ge daluaqiaqieda be mali ʼeda be mali ʼeda kana salidi eda luveifana ana guba weaqina, mana ge taha wese ʼeda daʼenoʼeno. \p \v 19 \x * \xo 10:19 \xt Ibe 4:16\x* Egwavo ye, ʼinega me eda giwalifatu ada fata kana lugu Vanue Tafwalolo ana Sifaufa Gwalagwala Otaqina ʼinaya Ieisu sulalina ʼinega. \v 20 \x * \xo 10:20 \xt Md 27:51\x* E baʼe ʼinega tomotau ada fata ʼeda vauvauna ta mayawaina ʼinega kana lugu Yaubada ʼinaya, mana ena ʼaliga ʼinega Sifaufa Gwalagwala Otaqina kalekoyega ibaginia siwaʼea weaqida. \p \v 21 Vonahaqiaqi, Ieisu eda Toveguba Qiduana Yaubada ena tomotauyavo ʼitaʼitamakidi ta ʼabiʼabiluvinedi, \v 22 \x * \xo 10:22 \xt Luvi 8:30; Isi 36:25; Efe 5:26\x* ʼinega ge me eda venuana magilafu Yaubada kana valiei, ta ʼesi kana valia me eda vetumaqana waiwaina ʼinaya, mana eda ʼwamomo ilivu luveifadi weaqina Ieisu sulalinega luitaitalidi ʼinega niʼa kavevunavunaqa, ta wese goʼila aqiaqina ana uweta ʼinega ʼwafida niʼa vevauvau. \p \v 23 ʼInega luaqiaqieda be eda luʼita vane Ieisu weaqina kana kafiʼiʼihia, ta ge wese kana nidonidoa, mana Yaubada ena vona fofofola ʼidaya nawale naʼifoqe aqiaqi. \v 24 Ta ʼesi luvibwaineda be kana nuanua aqiaqi maʼoda ʼinega taudega kana vona iuleda, ta vona nana ʼinega veyoluba ta wese viaqa aqiaqidi kana viaqidi edavo maega. \v 25 \x * \xo 10:25 \xt Ibe 3:13\x* ʼInega tafwalolo ana vaʼauta ge kana lugwavuʼaiei ʼidewani vaidi tomotau ilulugwavuʼaiea. Ta ʼesi taudega kana vona iula aqiaqieda, mana Ieisu ena tuta ʼevivi mai bwaʼobwaʼoya niʼa vadiʼwediʼweda. \p \v 26 \x * \xo 10:26 \xt Ibe 6:4-8\x* Ta ʼeguma itaʼa Ieisu Valena niʼa kaʼewea ta wese kahalamani aqiaqiea ta tua nawale taudega eda nuanua ʼinega ilivu luveifana kaviaviaqidi, e ʼinega ge taha wese veguba daʼenoʼeno be ana fata eda luveifana naʼewa yavulei. \v 27 \x * \xo 10:27 \xt Ais 26:11\x* Ta ʼesi me eda mwaniniva kana baʼebaʼe ana laba vetalaʼai qiduana ana ʼaubena naʼifoqe, ʼinega aiqabu Yaubada ivevoalanea ʼaiwe ʼalaʼalata naʼalaveawalidi. \v 28 \x * \xo 10:28 \xt Luve 17:6; 19:15\x* Mosese ena luvine nugwenugweina baʼe ʼidewana simana ʼaiqa: ʼEguma taha toga luveifana viaqia, ta tomotau magilafudi nage toidi matadia yani nana viaqia, e ʼinega ge wese nuakolokolo dalobei, ta ʼesi iluveʼaligia. \v 29 \x * \xo 10:29 \xt ʼIfo 24:8; 1Kol 11:27-29; Md 12:30-32\x* ʼInega kana nuaia tolaʼai nawale naʼifoqe taha tomotau ʼinaya ʼeguma tauna Yaubada Natuna naveyani kavokavovoyea? Ta wese kana nuaia tolaʼai nawale naʼifoqe taha tomotau ʼinaya ʼeguma Yaubada ena luvine vauvauna sulalina naveyani kavokavovoyea, mana sulali nana ʼinega vevunavunaqa Yaubada matanaya. Ta wese kana nuaia tolaʼai nawale naʼifoqe taha toga ʼinaya ʼeguma tomotau nana Niboana Gwalagwalana ʼinega nuakolokolo lobelobea ta naʼawaluveifea? Vonahaqiaqi, tomotau nana luaqiaqiea be luvematasabu qidua vaʼinena nalobea Yaubada ʼinega. \p \v 30 \x * \xo 10:30 \xt Luve 32:35-36; Same 135:14\x* Mana Yaubada ena vona niʼa kahalamania vonaya, “Yaʼa tomotau edi luveifana ena veʼiedi, ta wese ena ʼewa luai.” Ta wese vonaya, “Yaʼa Kaiwabu egu tomotauyavo ena aʼuvidividinidi.” \v 31 Vonahaqiaqi, yani ʼebemwaniniva qiduana ʼeguma Yaubada mayawaina nimanega luvematasabu kana lobea. \p \v 32 Egwavo, ona nuaia lova tuta nana simatala ʼifoqe ʼimia Ieisu valenega, ʼinega wese vaina vita olutonovidi. Ta vita diavona ʼidiega ge oda beʼu, ta ʼesi otovoloʼiʼita. \v 33 Vaina tuta tomotau matadia iʼawaluveifemi ta wese iveilivu veifemi. Ta wese vaina tuta emiavo oiuledi tuta nana vita ilobea omiʼa ʼidewani. \v 34 \x * \xo 10:34 \xt Md 6:20; 5:11-12\x* Ta emiavo edi vetumaqana weaqina iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya, ta omiʼa onuakolokoloyedi ta ovayausidi. Ta wese tovanawala emi kulufayavo iʼekilidi. Ta ge oda nuavita, ta ʼesi me emi qaiawa otoatoa, mana oalamani aqiaqiea yani ʼenoʼeno vatayadi ta aqiaqi otaqidi weaqimi mahalaya iʼenoʼeno. \p \v 35 Omiʼa Ieisu ovetumaqana aqiaqiea, ʼinega vetumaqana nana ge ona felei, ta ʼesi ona kafiʼiʼihia, ʼinega veʼia aqiaqi otaqina Yaubada ʼinega ona lobea. \v 36 Omiʼa luaqiaqiemi be me emi bibitaqo ona toatoa be yaqisa ami fata Yaubada ena nuanua ona viaviaqidi, e ʼinega tolaʼai vona fofofolayea ʼimia ona ʼewedi. \v 37 \x * \xo 10:37 \xt Aba 2:3-4\x* Mana tuta ge kuena ʼinaya, \q1 “Tomai nana naʼifoqe, \q2 ta ge naʼiveʼoveʼo. \q1 \v 38 Aiqabu niʼa ivetunutunuqa mataguya \q2 e taudi edi vetumaqanega mayawaidi \q2 ina toatoa. \q1 Ta aiqabu vita taha taha weaqidi \q2 imwaniniva be inogegu, \q2 e baʼe taudina weaqidi \q2 ge wese ena qaiawa.” \m \v 39 Ta itaʼa ge ʼidewani tomotau Yaubada ivegwavuʼaiea, mana taudi nawale ina luveʼwaiva. Ta ʼesi itaʼa me eda vetumaqana katoatoa be ʼinega ʼetoyavua kana ʼewea. \c 11 \s1 Vetumaqana weaqina \p \v 1 \x * \xo 11:1 \xt 2Kol 5:7\x* Vetumaqana tolaʼai? Eda vetumaqana Yaubada ʼinaya ana alamani baʼe: Tauna eda ʼebeluʼita vane ge ana ʼitamo, ta tua eda vetumaqana ʼinega kahalamani aqiaqiea nawale eda luʼita vane nana ana aqiaqi naʼifoqe ʼidaya, ʼinega ge wese kana venuana magilafu. \v 2 Lova tuta nugwenugweina ʼinaya Yaubada tomotau ʼawahaqiaqiedi edi vetumaqana ʼinega. \p \v 3 \x * \xo 11:3 \xt Nug 1:1; Same 33:6; Ion 1:3\x* Eda vetumaqana ʼinega kahalamani aqiaqiea vonigo Yaubada ena vona ʼinega kuyavata qabudi viaqidi, ʼinega baʼitagana yani qabudi kaʼiteʼitedi lova iʼifoqe ge taha yani adi ʼitamo ʼidiega, ta ʼesi ena vona ʼinega iʼifoqe kavovo. \p \v 4 \x * \xo 11:4 \xt Nug 4:3-10\x* Taha ʼebevetalatutula ena neimi: Eibolo ena vetumaqana ʼinega guba aqiaqina aʼuya Yaubada ʼinaya, ta tuana Keni ena guba ge aqiaqina. ʼInega Eibolo Yaubada matanaya vetunutunuqa, mana guba nana ʼawahaqiaqiea, ta Keni ena guba ge daʼawahaqiaqiei. ʼInega vonahaqiaqi, Eibolo lova yawaina niʼa gumwala, ta ena vetumaqana baʼitagana nawale eda ʼebeʼita. \p \v 5 \x * \xo 11:5 \xt Nug 5:21-24\x* Ta Inoki ena vetumaqana ʼinegana Yaubada ʼewa vaneqea mahalaya ta ge ʼaliga visiqina davebaei bwaʼobwaʼoya, ʼinega tomotau ge adi fata Inoki ida lobei. Ta nugweta Yaubada qaiawa Inoki ena vetumaqana weaqina, ʼinega ʼawahaqiaqiea, ta ʼabiboda ʼewa vaneqea mahalaya. \v 6 ʼInegana ge taha toga ana fata Yaubada nagiveqaiawei ʼeguma ge davetumaqanei, mana ʼeguma taha toga nuanuana namai Yaubada ʼinaya e luaqiaqiea be navetumaqana aqiaqi vonigo Yaubada nana toatoa. Ta wese luaqiaqiea be navetumaqana vonigo Yaubada ana tosaliavo veʼia aqiaqina naneidi. \p \v 7 \x * \xo 11:7 \xt Nug 6:13–7:1\x* Ta wese Noa ena vetumaqana ʼinega taha waga qiduana viaqia ena susuyavo sabi ʼetoyavuidi. Tauna Yaubada ena vona matayagea tuta nana vonea veilaqe qiduana nawale naʼifoqe bwaʼobwaʼoya, lova ge taha ʼidewani daʼifoqe. Ta waga nana ʼinega Noa me ena gadeavo ʼetoyavua ilobea veilaqe nana ʼinega, ta mali qabu gebu, ta ʼesi iveilaqe vataya. Ta Noa ena viaqa baʼe ʼinega veʼiteda vonigo totoa bwaʼobwaʼo qabudi luveifadi, ta Noa ena vetumaqana ʼinega Yaubada matanaya vetunutunuqa. \p \v 8 \x * \xo 11:8 \xt Nug 12:1-5\x* Ta wese Ebelamo ena vetumaqana ʼinega Yaubada matayagea tuta nana ena gaba noqolia ta voneaya vonigo ena diʼwe nanogei be natauya mali diʼwe ʼinaya. Yaubada vona fofofola Ebelamo ʼinaya be diʼwe nana naʼewea ta omoʼe ʼinaya naveʼabaga. Baʼe diʼwe nana Ebelamo ge dahalamania ta tua vematamatayaga ʼinega tauya. \v 9 \x * \xo 11:9 \xt Nug 35:12\x* Ta diʼwe vonavona fofofolana ʼinaya Ebelamo ena didi yubai vutuvutudiega viaqia ta ʼinaya toa kavona wagawaga. Ta wese ʼidewani Aisake be Iakobo itoa ʼaiqa, mana taudi wese vona fofofola nana ilobea Yaubada ʼinega. \v 10 Ebelamo baʼe ʼidewani toa ʼaiqa, mana ena vetumaqana ʼinega luʼita vane taha ʼabaga qiduana weaqina. Ta ʼabaga nana Yaubada tauna ena nuenuega ʼivaʼavaʼaia ta viaqia toatoa vatayana. \p \v 11 \x * \xo 11:11 \xt Nug 18:11-14; 21:2; Lom 4:19\x* Ebelamo ena vetumaqana ʼinega ana fata navetamana. Tauna niʼa vekofekofe, ta moqanena Sela wese kofekofedi ta gagalidi. Ta Ebelamo alamani aqiaqiea Yaubada ena vona fofofola ge wese navenuafania, ʼinega moqanena ivenatuna. \v 12 \x * \xo 11:12 \xt Nug 15:5; 22:17\x* Vonahaqiaqi, Ebelamo tawa vekofekofe otaqa, ta tua baʼe ʼoloto nana ʼinega qabu qidua vaʼinena iviʼoi ta iveʼeala kavona ʼwadiʼwadima mahalaya ta wese kavona gelasa balabalaya, ge ada fata kana avodi. \p \v 13 \x * \xo 11:13 \xt Nug 23:4; 1Yani 29:15; Same 39:12; 1Fit 2:11\x* Baʼe tomotau diavona me edi vetumaqana iʼaliga. Ta yani diavona Yaubada niʼau vona fofofoledi ge ida ʼewedi, ta ialamani aqiaqiea nawale ina lobedi, ʼinega vona fofofola diavona ibaʼebaʼeyedi, ta weaqidi iqaiawa. Ta taudiega tomotau ʼidia isimana ʼifoqe edi toa bwaʼobwaʼoya kavona be wagawaga ʼidewani. \v 14 Vonahaqiaqi, ʼeguma wagawaga dina baʼe ʼidewana ivona ʼaiqa ʼinega ada fata kana alamani aqiaqiea vonigo taudi edi ʼabaga aqiaqi nawale isalisalia. \v 15 Ta taudi ge ida nuanua edi ʼabaga ʼebeʼituʼituala weaqina, mana ʼeguma edi nuanua ʼidewana e ʼinega adi fata be ida ʼevivi ʼabaga diavona ʼidia, \v 16 ta ʼesi taudi ʼabaga aqiaqina isalia, e tauna ʼabaga nana mahalaya. ʼInegana Yaubada ge dainiyauyau tomotau diavona edi ʼawa-Yaubada ʼinaya weaqina, mana tauna edi ʼabaga qiduana niʼau ʼivaʼavaʼaia mahalaya. \p \v 17 \x * \xo 11:17 \xt Nug 21:12; 22:1-14\x* Lova Yaubada Ebelamo ʼinaya vona fofofolayea vonigo taha natuna naviʼoi, e ʼinega viʼoi. Ta tuta nana Yaubada Ebelamo sitonovia ta voneaya, “Natuhu ʼaidega otaqina Aisake una vegubayea.” E ʼinega gwama nana ge davegagalea, ta ʼesi ena vetumaqana ʼinega awafelea. \v 18 Tauna gwama nana weaqina lova Yaubada vona fofofola vonaya, “Natuhu Aisake ʼinega nawale eu gadeavo qabudi ina viʼoi.” \v 19 \x * \xo 11:19 \xt Lom 4:17\x* Ta Ebelamo nuaia vonigo ʼeguma natuna naluveʼaligia e ʼinega Yaubada ana fata nagiveyawaha ʼeviviea. Ta vonahaqiaqi, ana ʼita kavona be Ebelamo natuna Aisake ʼaligega daʼewa ʼeviviei. \p \v 20 \x * \xo 11:20 \xt Nug 27:27-29,39-40\x* Ta wese Aisake ena vetumaqana ʼinega natunavo Iakobo ta Iso vona veyolubedi edi tuta maimai weaqina. \p \v 21 \x * \xo 11:21 \xt Nug 47:31–48:20\x* Ta wese Iakobo ena vetumaqana ʼinega Iosefa natunavo vona veyolubedi. E baʼe yani nana viaqia tuta nana niʼau vekofekofe be tuta goyona yawaina nagumwala. ʼInega vona veyoluba nana ʼinaya ena kewala ʼinaya atuveʼalata ta iwaʼodu Yaubada ʼinaya. \p \v 22 \x * \xo 11:22 \xt Nug 50:24-25; ʼIfo 13:19\x* Ta wese Iosefa ena vetumaqana ʼinega me Isileli vonedi edi ʼifoqe diʼwe Itifita ʼinega weaqina. Baʼe yani nana viaqia tuta nana yawaina sabi gumwagumwalina. Ta wese vebibinedi vonigo luluna ina yakia tuta nana ina tutuvila. \p \v 23 \x * \xo 11:23 \xt ʼIfo 1:22; 2:2\x* Ta wese Mosese inana be tamana edi vetumaqana ʼinega natudi iaʼukwaivea waiʼena toi ʼidia, mana gwama nana ge gwama kavokavovo ʼidewani. Me Itifita edi kini ena luvine waiwaina ge ida mwaninivei ta ʼesi gwama nana iaʼukwaivea. \p \v 24 Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega tuta nana vekilakai ge nuana tomotau ina ʼinanei vonigo tauna me Itifita edi kini Felo tubuna, mana tauna ge Felo nana natuna natu otaqidi. \v 25 Mana Mosese ge nuana tuta kukusana ʼinaya naqaiawa bwaʼobwaʼo ana ilivu luveifana weaqina, ta ʼesi nuanuana Yaubada ena tomotauyavo edi toa vita gamonaya tauna wese maega ina toa. \v 26 Ta ge nuana Itifita ana kulufa kaikaiwabuna naʼewedi, ta ʼesi nuanuana visiqa navebaea Keliso weaqina, mana alamani aqiaqiea nawale ana veʼia aqiaqina Yaubada ʼinega nalobea. \v 27 Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega Itifita nogei ta tauya. Ta ge damwaniniva kini nana ena diavilavila weaqina, ta ʼesi me ena giwalifatu tauya vavava, mana kavonaya be Yaubada daʼitei ʼiawanaya ena vetumaqanega. \v 28 \x * \xo 11:28 \xt ʼIfo 12:21-30\x* Ta wese Mosese ena vetumaqana ʼinega me Isileli vonedi maʼoda ʼAuvivia Sagalina ina viaqa ʼaiqei, ʼinega vebibinedi lami sulalinega edi ʼawa ana dadala ina luitaitalea, be yaqisa luveʼaliga ana tovaleʼewa Yaubada ʼinega me Isileli edi ʼunutauyavo meʼolotodi ge naluveʼaligidi. \p \v 29 \x * \xo 11:29 \xt ʼIfo 14:21-31\x* Ta wese me Isileli edi vetumaqana ʼinega qabudi Mwadeʼwa Bweabwealina ivaukamanea bwaʼobwaʼo afailinega. Ta ʼabibodadiega me Itifita ivamulitalaʼobedi sabi vaukamana, ʼinega wese mwadeʼwa sivetuba ʼevivi ta qabudi yagwataqodi. \p \v 30 \x * \xo 11:30 \xt Ios 6:12-21\x* Ta wese me Isileli edi vetumaqana ʼinega ʼabaga Ieliko ana ʼali qiduana ta waiwaina iluvivilia ʼaubena seveni ʼidia, e ʼinega ʼali nana ʼavalabwegea. \p \v 31 \x * \xo 11:31 \xt Ios 2:1-21; 6:21-25; Iem 2:25\x* Ta wese tokodada Leabi ena vetumaqana weaqina me Isileli ge ida vunuqia, mana lova edi tolufonufonu magilafudi Leabi ʼebeʼewedi ta aʼukwaivedi ena vanuea. \p \v 32 \x * \xo 11:32 \xt Toluv 6:11–8:32; 4:6–5:31; 13:2–16:31; 11:1–12:7; 1Sam 1:1–1Kin 2:11\x* ʼInega ʼevisa wese ʼebevetalatutula tovetumaqana weaqidi ena simanei ʼimia? ʼEguma Gidioni\f + \fr 11:32 \ft Gidioni \+it “Gideon”\+it* Yaubada venuaʼivinea vonigo me Isileli naʼetoyavuidi adi aviayavo ʼidiega. Ta Gidioni venuana magilafu, ta Yaubada ʼebeʼita taha taha ʼidiega veʼitea be navetovamatana. ʼInega toluavia ʼevisa dimo maega adi aviayavo ivewaiwai vaʼinedi. (Toluv daʼa 6, 7 be 8)\f* be, Balaki\f + \fr 11:32 \ft Balaki \+it “Barak”\+it* tauna lova me Isileli toluavia adi tovamatana taha, ta vamatanedi avia ana tuta ʼinaya, ta adi aviayavo iluvegwamumuidi. (Toluv daʼa 4 be 5.)\f* be, Samisoni\f + \fr 11:32 \ft Samisoni \+it “Samson”\+it* tauna ʼoloto tovewaiwai otaqa ta me Diu adi tovanugweta qiduana. Ta waiwai nana ʼiuna mana Yaubada inana vonedi be natudi debana ge ina daʼei, ta vona nana imatayagea. (Toluv daʼa 13-16)\f* be, Iefeta\f + \fr 11:32 \ft Iefeta \+it “Jephthah”\+it* tauna toluavia qiduana, ta ʼabiboda vetoluvine me Isileli ʼidia. (Toluv daʼa 11)\f* be, kini Deibida be, Samuela ta wese Yaubada ena tovesimasimana qabudi edi vetumaqana weaqina ena veluluʼuyayei ʼimia, e ʼinega nawale tuta ena givekue vaʼinea. \v 33 \x * \xo 11:33 \xt Dan 6:1-27\x* Taudi tovetumaqana diavona edi vetumaqana ʼinega mali diʼwe maega ivedavi ta ivewaiwai vaʼinedi ta luvine tunutunuqina ʼinega iʼabiluvinedi, ʼinega Yaubada ena vona fofofolayavo ilobedi. Ta wese yubai laioni sasasadi iluvinedi be ge adi fata ʼawadi ina laʼei. \v 34 \x * \xo 11:34 \xt Dan 3:23-27\x* Ta wese ʼaiwe yamwayamwana qiduana adi fata ina ʼweunidi, be wese adi fata adi aviayavo ʼidiega ina dena be yaqisa ge ina luveʼaligidi kefatega. Ta edi tuta dawalili ʼinaya Yaubada givewaiwaiedi, ʼinega vedavi ana tutaya adi aviayavo ivewaiwai vaʼinedi ta iʼwavina yavuledi. \v 35 \x * \xo 11:35 \xt 1Kin 17:17-24; 2Kin 4:25-37\x* Ta wese vetumaqanega vivine vaidi moqanediavo luluveʼwaividi ʼaligega iloba ʼeviviedi. Ta wese vaidi tovetumaqanayavo iveilaqe, mana adi aviayavo isitonovidi be vonigo Yaubada ida vegeqea. Ta ge nuanuadi Yaubada ina nogei, ʼinega taudiega iawafeledi veilaqe ʼinaya, mana ialamania vonigo nawale ʼaligega ina yaʼitoto ʼevivi ʼinega yawai aqiaqi otaqina ina lobea. \v 36 \x * \xo 11:36 \xt 1Kin 22:26-27; Iel 20:2; 37:15; 38:6\x* Ta wese vaidi tovetumaqanayavo tomotau igivenuʼwedi ta gwavudi iʼesitevea ʼebevunuqa ʼinega. Ta wese vaidi seni ʼinega iyoqonidi ta iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona gamonaya. \v 37 \x * \xo 11:37 \xt 2Yani 24:21\x* Ta vaidi tovetumaqanayavo lukwalukwadi yubai goti be sifi ʼwafidiega ivekaleko ta iluvivila dadana. Ta tuta qabuna vita ilobedi adi aviayavo ʼidiega, ta wese tomotau iveilivu veifedi. Vaidi daboyega iʼauveʼaligidi, ta vaidi iludaʼa magilafuyedi ta wese vaidi kefatega iluveʼaligidi. \v 38 Tovetumaqana diavona bwaʼobwaʼo ana ilivu ge daluvibwainedi, mana taudi tomotau aqiaqi otaqidi. ʼInega diʼwe tomotau geqana be wese bwanaga ʼidia iluyaba dadana. Ta wese vetoa bwaʼobwaʼo gamonaya be vatuʼubu ʼidia itoa dadana. \p \v 39 Baʼe tomotau diavona Yaubada ʼawahaqiaqiedi edi vetumaqana ʼinega. Ta ge taha toga ʼidiega ena vona fofofolayavo dalobedi edi tuta toaya, \v 40 mana Yaubada ena nuenuega yani aqiaqi otaqina niʼa venuaʼivinea weaqida, be yaqisa taudi be itaʼa maega kana vetunutunuqa otaqa Yaubada ena nuanua ʼidewana. \c 12 \s1 Yaubada ena luvematasabu ʼinega tomotau givetunutunuqidi \p \v 1 \x * \xo 12:1 \xt 1Kol 9:24-25\x* Omoʼe tovetumaqana diavona qabudi itoavivilida ta ivevekoveda ta iveveʼebeʼita ʼidaya vetumaqana ana ʼedaʼeda weaqina. ʼInega luaqiaqieda be yani qabuna igigiveviteda kana ʼewa yavuledi, ta wese ilivu luveifana iyoqoyoqonida kana nogedi, ta bibitaqoyega kana vihila tunutunuqa eda ʼebeluaʼu ʼinaya, tauna ʼebeluaʼu nana Yaubada niʼa maduaʼuya weaqida. \v 2 ʼInegana luaqiaqieda be Ieisu ana ʼaideganamo ʼinaya kana ʼitaʼita, mana tauna eda vetumaqana ana ʼebeveʼale be ana ʼebeluʼovoa. Ieisu tuta nana bwaʼobwaʼoya toatoa tuta qabuna vita lobea, ta ena viaqa ge daluaʼu. Ta me ena bibitaqo taunega awafelea veilaqe ʼinaya ʼetoluaia, ta ge dainiyauyau veilaqe nana weaqina, ta ʼesi qaiawa, mana alamani aqiaqiea nawale toa vataya aqiaqina nalobea. ʼInega baʼitagana Ieisu toatoa mahalaya Yaubada ena ʼebetoa kaikaiwabuna ʼataqinaya. \p \v 3 ʼInega ona nuaia Ieisu, tauna tomotau luveifadi edi veilivu veifa ʼinaya bibitaqodi, e ʼinega omiʼa wese me emi bibitaqo ona toatoa, ta emi vetumaqana ge ona giveluaʼui. \v 4 Vonahaqiaqi, tuta qabuna ilivu luveifana ana toluvine nuanuana ona awafelemi luveifana ana viaqa ʼinaya, ta luveifa nana ʼinega taumiega ovabodebodemi, ʼinega ʼaliga ana visiqa nawale ge oda lutonovi. \p \v 5 \x * \xo 12:5 \xt Vos 3:11-12; Iob 5:17; Ve 3:19\x* Ta ana ʼita be kavona omiʼa Yaubada natunavo ena vona iula niʼau onuafania vonaya, \q1 “Natugu, \q1 Kaiwabu ena gaihi ʼiuya \q2 ge una veyani kavokavovoyei, \q2 ta wese ena lugwae ʼiuya ge una ʼodolei, \q2 \v 6 mana aiqabu Kaiwabu veveyolubedi \q2 e ʼinega wese gaigaihidi, \q2 ta aiqabu ʼawanatunedi \q2 e wese luluvematasabudi.” \p \v 7 \x * \xo 12:7 \xt Luve 8:5\x* ʼInega Yaubada ena luvematasabu ʼimia weaqina luaqiaqiemi be ona bibitaqodi, mana luvematasabu nana ʼinega ona alamania vonigo omiʼa natunavo. Ta ʼeguma kana nuaia gogama weaqidi, vonahaqiaqi taudi tamadiavo iluluvematasabudi edi vetunutunuqa weaqina. \v 8 Yaubada natunavo qabudi luluvematasabudi, ta ʼeguma omiʼa ge wese naluvematasabumi, e ʼinega ana ʼita kavona omiʼa luʼeda gogamami ta wese omiʼa ge natunavo. \v 9 Vonahaqiaqi, itaʼa qabuda ma tamatamadavo bwaʼobwaʼo baʼe ʼinaya igaigaihida ta kaʼamayabedi, ʼinega luaqiaqiea be me eda qaiawa kana awafeleda niboanida Tamadi mahalaya ena gaihi ʼinaya, e ʼinega mayawaida kana toa. \p \v 10 Eda tuta gwama ʼinaya tamadavo bwaʼobwaʼoya tuta kukusana namo ʼinaya ilugaihida edi alamani ana ʼetofwafwa ʼinega. Ta ʼesi Yaubada ena gaihi tuta qabuna aqiaqina be wese tunutunuqina itaʼa weaqida, be yaqisa kana veilivu aqiaqi Yaubada ena ilivu gwalagwalana ʼidewani. \v 11 \x * \xo 12:11 \xt Iem 3:17-18\x* Vonahaqiaqi, tuta nana luvematasabu kalobelobedi ʼinega ge kada qaiawa weaqidi, ta ʼesi kanuanuavita. Ta luvematasabu nana ʼabibodanaya ana veʼia vuaqa aqiaqina kana lobea ʼidewani ilivu aqiaqina be toadaumwala. \p \v 12-13 \x * \xo 12:12-13 \xt Ais 35:3; Vos 4:26\x* ʼInega emi dawalili ona nogei, ta ʼesi emi vetumaqana ona kafiʼiʼihia ta wese ʼaqemi edi dedela ʼinega ona tovoloʼiʼita! Ta “ʼeda tunutunuqina ʼinega ona tauya”, be yaqisa taudi dawalilidi ʼabibodamiega imaimai ge ina beʼu ta ʼesi ina vewaiwai. \s1 Yaubada ena vona kana noqola aqiaqiedi \p \v 14 Ona vetafeʼwa waiwai be tomotau qabudi maega ona toadaumwala, ta wese ilivu vunavunaqina be gwalagwalana ona salia, mana tomotau bwavubwavudi ge adi fata Kaiwabu ina ʼitei. \v 15 Emiavo maega taumiega ona ʼitamaki aqiaqiemi be yaqisa ge taha toga ʼimiega Yaubada ena nuakolokolo naʼitaʼavei. Ta wese ona ʼitamakimi be yaqisa ge taha toga ʼimiega naveilivu kavokavovo kavona tuva ena bada ʼidewani, mana ʼeguma ʼidewanina nawale qabumi ilivu nana nabademi. \v 16 \x * \xo 12:16 \xt Nug 25:29-34\x* Ta wese taumiega ona ʼitamakimi be yaqisa ge taha toga ʼimiega navelamoʼeno kavokavovo. Ta wese ge taha toga ʼimiega Iso ʼaqena natalaqi, mana tauna Yaubada weaqina ge danuanua. Iso tauna Aisake ena ʼunutau, ʼinega luvibwainea be tamana ena ʼebeluvine ta wese ena kulufa qabuna daʼewedi daʼabiluvinedi. Ta botana tomania ʼinega ʼebeluvine nana ta wese kulufa diavona vegimwaneyedi taina ʼinaya ʼai ʼaidegana namo weaqina. \v 17 \x * \xo 12:17 \xt Nug 27:30-40\x* ʼAbibodanaya Iso nuanuana vonigo tamana ena vona veyoluba daʼewea, ta ge ana fata mana tamana nogea. ʼInega Iso dou ʼwayoqa tamana ʼiawanaya, mana viaqa luveifana niʼa viaqia, ta ge ana fata viaqa nana nagiveaqiaqi ʼeviviei. \p \v 18 \x * \xo 12:18 \xt ʼIfo 19:16-20; Luve 4:11-12\x* Omiʼa ge taha tuta oda mai bwanaga Sainai ʼinaya be matamia oda ʼitei. Ta wese ge oda mai bwanaga nana ʼinaya be ʼaiwe saesaelina oda ʼitei, ta wese ena velovelovana be ena lugawagawata be wese ena veyaqina ge oda ʼitei. \v 19-20 \x * \xo 12:19-20 \xt ʼIfo 20:18-21; Luve 5:22-27; ʼIfo 19:12-13\x* Ta tuta nana ena luvineavo iʼewea, e ʼinega wese bea butuna waiwaina bona taha maega inoqolia vonedia, “ʼEguma taha toga nage taha yubai bwanaga baʼe navatonovia, e ʼinega luaqiaqiea be daboyega ona luveʼaligia.” Ta tuta nana me Isileli Yaubada ena vona baʼe inoqolia ʼinega inoqiea vonigo naluaʼu, mana ena vona ge nuanuadi wese ina noqola ʼeviviei. \v 21 \x * \xo 12:21 \xt Luve 9:19\x* Vonahaqiaqi, yani diavona iʼifoqe me Isileli ʼiawadia iʼitedi ta imwaniniva, ta wese Mosese giwalina aʼala ʼinega vonaya, “Yaʼa yamwaniniva ta yadededela.” \p \v 22 Omiʼa ge oda mai bwanaga Sainai ʼinaya, ta ʼesi omai bwanaga Saioni ʼinaya, Yaubada mayawaina ena ʼabaga qiduana ʼinaya. Omoʼe ʼabaga nana mahala ana Ielusalema. Ta wese omai vaʼauta qiduana ʼinaya Yaubada ena tovaleʼewayavo qabu vaʼinedi me edi qaiawa ʼidia. \v 23 Ta wese omiʼa niʼa omai Yaubada ena tomotauyavo vevenuaʼivinidi ʼidia edi toavaʼauta qaiqaiawina ʼinaya, taudi adi wawayavo ʼwayaʼwayavina mahalaya. Ta wese omai Yaubada ʼinaya, tauna tomotau qabuda ada Toluvine. Ta wese omai tomotau aqiaqidi niboanidi Yaubada niʼa givetunuqidi ʼidia. \v 24 \x * \xo 12:24 \xt Ibe 8:6; Nug 4:10\x* Ta wese omai Ieisu ʼinaya, tauna luvine vauvauna ana Tonei ta tovotovolo tomotau be Yaubada nuanidia. Ta wese omai Ieisu sulalina ana luitaitala ʼinaya. Baʼe sulali nana ʼinega nuataqo be yani qabuna aqiaqidi kana lobedi, ta ge Eibolo sulalina ʼidewani, mana sulalina tuana ana luvematasabu weaqina gabagaba. \p \v 25 \x * \xo 12:25 \xt Ibe 2:1-3; 10:26-29\x* ʼInega ona ʼitamaki aqiaqiemi, be tauna mahalega vonavona ʼidaya ena vona ge ona nogei. Lova me Isileli Mosese ena lugaihi ʼidia inogea e ʼinega vita ilobea. Ta baʼitagana Yaubada mahalega lulugaihi ʼidaya, ʼinega vonahaqiaqi, ʼeguma ena vona kana lugwavuʼaiea, nawale vita qidua vaʼinena kana lobea. \v 26 \x * \xo 12:26 \xt Aga 2:6\x* Tuta nana Yaubada vonavona bwanaga Sainaiega, ʼinega bonana ena waiwaiega bwaʼobwaʼo qabuna veniʼi. Ta baʼitagana taha wese vona fofofola viaqia vonaya, “Nawale taha tuta ʼinaya bwaʼobwaʼo ena veniʼi ʼeviviea, ta ge bwaʼobwaʼo namo ena veniʼia, ta ʼesi mahala maega.” \v 27 Vona nana ana alamani baʼe ʼidewani: Tuta maimai ʼinaya kuyavata qabudi bwaʼobwaʼoya ina veniʼi. Ta vaina yani ge adi fata ina veniʼi, e baʼe yani diavona ina ʼeno vataya. \p \v 28 ʼInegana luaqiaqiea be me eda lukaiwa kana toatoa, mana eda ʼEbeluvine niʼa kaʼewea Yaubada ʼinega ge wese ana fata naveniʼi. Ta wese luaqiaqieda be Yaubada kana giveqaiawea eda awatubo ʼamayabega ta wese mwaninivega, \v 29 \x * \xo 12:29 \xt Luve 4:24; 9:3\x* “mana eda Yaubada tauna kavona ʼaiwe saesaelina”, ʼinega ana fata naluvegwamumuida. \c 13 \s1 Ilivu aqiaqina weaqina \p \v 1 Tuta qabuna taumiega ma emiavo ona veveyolubemi, mana omiʼa Keliso ena qabuyavo. \v 2 \x * \xo 13:2 \xt Lom 12:13; Nug 18:1-8; 19:1-3\x* Ta ge ona venuafanidi wagawagayavo. Taudi wese ona ʼebeʼewedi emi vanuea, mana baʼe ilivu nana ʼinega tonivanue vaidi Yaubada ena tovaleʼewayavo ihiuledi, ta ge ida alamania vonigo wagawaga diavona taudi Yaubada ʼinega iʼifoqe. \v 3 Ta wese emiavo yoqoyoqonidi vanue ʼebeyoqona gamonaya itoatoa ona nuaidi kavonaya omiʼa taudi maega oda toatoa. Ta wese emiavo tomotau iveilivu veifedi ona nuaidi kavonaya omiʼa wese ʼidewani ida veilivu veifemi. \p \v 4 \x * \xo 13:4 \xt Efe 5:5\x* Vaqi ana luvine qabumi ona ʼamayabea. ʼInega omiʼa vaqivaqimi ge ona velamoʼeno kavokavovo, mana nawale taudi tovelamoʼeno kavokavovo be toluabuyavo Yaubada naluvematasabudi. \p \v 5 \x * \xo 13:5 \xt Luve 31:6,8; Ios 1:5\x* Mane ge nuami naʼewei, ta ʼesi tolaʼai niʼau olobedi ona qaiawa weaqidi, mana Yaubada niʼau vonaya, \q1 “Ge taha tuta ena venuafanimi \q2 ta ge wese ena nogenogemi.” \m \v 6 \x * \xo 13:6 \xt Same 118:6\x* ʼInegana me eda giwalifatu aqiaqi kana vonaya, \q1 “Kaiwabu tauna agu toiula! \q1 Ge taha yani weaqina ena mwaniniva. \q1 Ta tomotau ge taha tolaʼai adi fata \q2 ina viaqi ʼiguya.” \p \v 7 \x * \xo 13:7 \xt 1Kol 4:16\x* Ami tovanugwetayavo ona nuaveʼavinidi, mana taudi lova Yaubada ena vona imaduveʼitayea ʼimia. ʼInega edi ilivu aqiaqina vuaqina weaqina ona nuanua, ta ilivu diavona ona vetutumedi. \v 8 Ieisu Keliso ge taha tuta davedumaduma. Tauna lova be baʼitagana ta wese tuta vataya ʼinaya ʼaidegana. \v 9 \x * \xo 13:9 \xt Lom 14:17\x* ʼInega ge wese mali veʼita be mali veʼita nuami ina sinaqonaqoyei. Ta ʼesi tuta qabuna niboanimi ina vewaiwai Yaubada ena nuakolokolo ʼinega, ta ge ʼabwaga ana luvineavo ʼidiega, mana baʼe luvine diavona ge taha adi aqiaqimo niboanimi ʼidia. \p \v 10 Itaʼa me eda ʼebeveguba, ta ʼebeveguba nana ʼinega Vanue Gwalagwalana bwaʼobwaʼoya ana tovegubayavo ge daluaqiaqiedi be ina ʼai. \v 11 \x * \xo 13:11 \xt Luvi 16:27\x* Me Diu edi ilivu ʼinega toveguba edi tovanugweta yubai sulalinamo luguyea Sifaufa Gwalagwala Otaqina gamonaya be tomotau edi luveifana weaqidi veguba. Ta yubai nana gabu yavulea ʼabaga gwalagwalana ana ʼali gwavunaya. \v 12 \x * \xo 13:12 \xt Ion 19:17\x* Ta wese Ieisu ʼidewana, mana tauna ʼaliga visiqina vebaea Ielusalema ana ʼali gwavunaya, ta baʼe ʼinega itaʼa tomotau givegwaleda sulalinega. \v 13 \x * \xo 13:13 \xt Ibe 12:2\x* ʼInega itaʼa wese luaqiaqieda be toa aqiaqina ana ʼabaga kana nogei ta kana tauya Ieisu ʼinaya ʼali gwavuya be ena ʼaliga ʼetoluai ʼinaya iniyauyauna kana vebaea tauna ʼidewana. \v 14 \x * \xo 13:14 \xt Ibe 11:10,16; 12:22\x* Mana bwaʼobwaʼo baʼe gebu eda ʼabaga aqiaqi, ʼinega itaʼa kavonaya wagawaga. Ta ʼesi kaluluʼita vane eda ʼabaga toatoa vatayana mahalaya weaqina, tauna nawale naʼifoqe namai. \p \v 15 \x * \xo 13:15 \xt Same 50:14,23\x* ʼInegana Ieisu ana wawega Yaubada kana awahawatuboya, ta tuta qabuna kana gigivaneqea, mana baʼe awatubo nana itaʼa eda guba aqiaqi otaqina ʼinaya. \v 16 \x * \xo 13:16 \xt Fil 4:18\x* Viaqa aqiaqi otaqidi ge wese ona nuafanidi, ta emi kulufayavo ʼidiega mali tomotau ona iuledi, mana baʼe ilivu nana kavona guba Yaubada ʼinaya, ta guba nana weaqina qaiqaiawa. \p \v 17 \x * \xo 13:17 \xt 1Te 5:12\x* Ami tovanugwetayavo ona vematamatayagedi, ta tolaʼai ivonevonemi e ona viaqidi, mana tovanugweta diavona niboanimi iʼitaʼitamakidi, be nawale vetalaʼai qiduana ana ʼaubena ʼinaya ina tovolo Yaubada matanaya ta edi vanugweta weaqina ina simana ʼifoqe ʼinaya. ʼInegana omiʼa luaqiaqiemi be ami tovanugweta diavona edi fewa ona givemeaqania be yaqisa me edi qaiawa ina fewafewa, ta edi fewa ge ona givevitei. Mana ʼeguma edi fewa ona givevitedi, e ʼinega omiʼa wese nawale ge taha tolaʼai aqiaqina ona lobei Yaubada ʼinega tuta nana navetalaʼaiedi ta ina simana ʼifoqe weaqimi ʼinaya. \p \v 18 \x * \xo 13:18 \xt Via 24:16; 2Kol 1:12\x* Nuanuagu ona venoqi Yaubada ʼinaya weaqima. Ta niʼa ahalamani aqiaqiea ge taha yani luveifana ada viaqi ʼimia, ʼinega Yaubada matanaya ama lutonova aqiaqina, be nuanuama qiduana tuta qabuna ilivu nana ana kafiʼiʼihia. \v 19 Ta wese nuanuagu qiduana ona vevenoqi Yaubada ʼinaya be yaqisa lukwayavonega ena ʼevivi wai ʼimia. \s1 Vona veyoluba \p \v 20-21 \x * \xo 13:20-21 \xt Iel 32:40; Isi 37:26; 1Fit 2:25\x* Yavevenoqi toadaumwala ana Yaubada ʼinaya naʼivaʼavaʼaimi yani qabuna aqiaqina ʼidiega, be yaqisa ami fata ena nuanua ona viaqia. Ta wese yavevenoqi Yaubada ʼinaya be Ieisu Keliso ena waiwaiega ilivu aqiaqidi vuaqina ina ʼifoqe ʼidega, mana baʼe yani diavona ena ʼebeqaiawa. Yaubada eda Kaiwabu Ieisu giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega. Tauna toʼitamaki sifi aqiaqi otaqina, ta sulalinega Yaubada ena vona fofofola vauvauna ʼenoʼeno vatayana viaqia weaqida. ʼInega Ieisu Keliso kana awahawatuboya tuta vataya ʼinaya. Vonahaqiaqi, eda nuanua ʼidewani. \p \v 22 Egwavo ye, baʼe emi leta yaʼwayavia ami givewaiwai weaqina, ta yanoqinoqiemi be yani diavona niʼa yasimanedi ona noqola aqiaqiedi ta ona ʼabibodedi. \p \v 23 Nuanuagu wese ona alamania iada Timoti vanue ʼebeyoqona ʼinega yavua niʼa lobea, ta ʼeguma nalukwayavoni namai baʼidiana, e nawale yaʼa maega ana wai ʼimia. \p \v 24 Ema veyoluba yavetunea waiwai ami tovanugwetayavo be wese Yaubada ena tomotauyavo qabumi ʼimia. Ta wese tovetumaqana me Itali edi veyoluba ivetunea ʼimia. \p \v 25 Yaubada ena veyoluba qabumi ʼimia.