\id ACT - Molima NT [mox] -Papua New Guinea 2010 (DBL 2017) \h Viaqa \toc1 Viaqa \toc2 Viaqa \toc3 Via \mt1 Viaqa \mt2 Ieisu ena tovaletuyanayavo edi viaqa \is1 Buki ana alamani weaqina \ip Buki baʼe Luke ena ʼwayavi vemagilafuna, mana tauna wese Ieisu Valena Aqiaqina ana buki maduʼwayavia ʼidewani Madiu be, Maki be wese Ioni edi ʼwayaviavo. Ta baʼe buki nana ʼinaya Luke simana maʼoda Niboana Gwalagwalana Ieisu ena tovaletuyana nugwenugweidi vanugweta ʼaiqedi, ta Ieisu Valena iluyavuyavulea diʼwe taha taha ʼidia. Nugweta ʼabaga qiduana Ielusalema ʼinaya, ta ʼabiboda diʼwe Iudia be, Samelia, ta wese bwaʼobwaʼo qabuna ʼidia. (1:8) \ip Ta yani qiduana baʼe buki nana ʼinaya kana ʼitea, baʼe Niboana Gwalagwalana ena mai toʼabiboda ʼidia Ielusalema ʼinaya ʼaubena Fenitikosi ana tutaya ta givewaiwaiedi Yaubada ena fewa weaqina. Ta toʼabiboda dina edi vetafeʼwa ʼinega tomotau Ieisu Valena ivetumaqanea, ʼinega diʼwe taha taha ʼidia ʼekalesia iʼwadidi. Baʼe yani diavona wese kana ʼitea Faulo ena luvivila ʼinaya. \ip Ta ʼekalesia ana ʼebeveʼale ʼinaya vaidi me Diu imadunuagivila ta Vale nana ivetumaqanea, ta ʼabibodanaya wese mali qabu ilugu ʼekalesia ʼinaya. Ta wese me Diu adi tovanugwetayavo tuta qabuna Ieisu ena tovaletuyanayavo ikafidi ta itauyedi me Loma gabemani ʼidia sabi vekotudi, ta edi veʼewayavo ʼidia ge taha adi aqiaqimo, mana taudi Vale Aqiaqina Ieisu weaqina isimasimanea, ta ge taha luveifana ida viaqia. \iot Buki gamona \io1 1:1-14 Ieisu ena luvine ʼebeluʼovoa be ena vona fofofola \io1 1:15-26 Iudasa ana ilafa ivenuaʼivinia \io1 2:1-13 Niboana Gwalagwalana ena mai \io1 2:14–8:3 Tovaletuyana edi lugaihi be edi viaqa Ielusalema ʼinaya \io1 8:4–12:25 Tovaletuyana edi viaqayavo diʼwe Iudia be Samelia \io1 13:1–28:31 Faulo ena viaqayavo ena nuagivila ʼabibodanaya \io2 a. 13:1–14:28 Faulo ena luvivila nugweta Ieisu Valena weaqina \io2 b. 15:1-35 Toa vaʼauta qiduana Ielusalema ʼinaya \io2 c. 15:36–18:22 Faulo ena luvivila vemagilafuna Valena weaqina \io2 d. 18:23–21:16 Faulo ena luvivila vetoina Valena weaqina \io2 e. 21:17–28:31 Faulo vanue ʼebeyoqona ʼinaya toatoa Ielusalema be, Sisalia be Loma ʼinaya \c 1 \s1 Ieisu ena vona fofofola Niboana Gwalagwalana weaqina \p \v 1-2 \x * \xo 1:1-2 \xt Lk 1:3; Mk 16:19; Lk 24:49-51\x* Tiofilasi ye, egu buki nugweta ʼinaya Ieisu ena fewayavo be ena veʼitayavo weaqidi yaʼwayavia ʼiuya ana ʼebeveʼale ʼinega be ana laba Yaubada ʼebeʼewea vaneqea mahalaya. Ta Ieisu ena ʼaliga ʼabibodanaya mayawaina ʼifoqe ena tovaletuyanayavo vevenuaʼivinidi ʼidia, ta Niboana Gwalagwalana ʼinega luvine neidi edi fewa weaqina. \v 3 \x * \xo 1:3 \xt Lk 24:36-49; Via 10:41\x* Ta ena yaʼitoto ʼevivi ʼabibodanaya ʼaubena 40 gamodia ʼifoqe ʼeviʼevivi ʼidia, ta ʼebeʼita taha taha ʼidiega taunega veʼitayea ʼidia, ta baʼe yani diavona ʼidiega ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega iʼawahaqiaqiea. Ta wese Yaubada ena ʼEbeluvine weaqina vematamagilafuyedi. \p \v 4 \x * \xo 1:4 \xt Lk 24:49; Ion 14:16-17; Via 2:33\x* Taha tuta ivaʼauta Ieisu maega ta iʼaiʼai, ʼinega luvine neidi vonaya, “Ielusalema ge ona nogei, ta ʼesi ona toatoa ana laba Yaubada ena nei kavovo lova vona fofofolea naneimi. Baʼe weaqina lova niʼau yamadusimanea ʼimia. \v 5 \x * \xo 1:5 \xt Md 3:11\x* Ona nuaia, Ioni Togivebabitaiso tomotau goʼilega givebabitaisodi, ta omiʼa ge tuta kuena ʼinaya Niboana Gwalagwalana ʼinega babitaiso ona ʼewea.” \s1 Ieisu vaneqa mahalaya \r (Maki 16:19-20; Luke 24:50-53) \p \v 6 \x * \xo 1:6 \xt Lk 24:21\x* Tuta nana Ieisu me ena tovaletuyanayavo ivaʼauta itoatoa ʼinega ivetalaʼaiea ivonaya, “Kaiwabu, nage ana fata tuta baʼe ʼinega itaʼa me Isileli eda ʼebeluvine kana ʼewa ʼeviviea, be yaqisa itaʼa taudamo kana luvineda?” \p \v 7 \x * \xo 1:7 \xt Mk 13:32\x* ʼInega Ieisu vona ʼeviviedi vonaya, “Omiʼa ge ami luaqiaqi be tuta nana weaqina ona alamania, ta ʼesi Tamagu ana ʼaidega taunega ena luvine ʼinega baʼe tuta nana aʼuya. \v 8 \x * \xo 1:8 \xt Md 28:19; Lk 24:48\x* Ta omiʼa tutana Niboana Gwalagwalana ona ʼewea, ʼinega ona vewaiwai, ta weaqigu ona simana tomotau qabudi ʼidia Ielusalema ʼinaya, ta wese diʼwe Iudia be Samelia ʼabaganavo ʼidia be wese diʼwe qabudi bwaʼobwaʼo ʼinaya.” \v 9 Ieisu ena vona baʼe luʼovoia, ta ge tuta kuena ʼinaya matadiega Yaubada ʼebeʼewea vaneqea mahalaya ta gawataya lugu ʼabo ʼwaiva. \p \v 10 Nawale mahalaya iʼitaʼita vane, ʼinega ʼoloto magilafudi adi kaleko wadawadaeana diʼwedia itovotovolo, \v 11 \x * \xo 1:11 \xt Md 26:64; Lk 21:27\x* ta ivonaya, “Me Galili, tolaʼai weaqina baʼidia otovotovolo ta ovevekova vane oaʼidiana? Ieisu oʼitea niʼa vane lugu mahalaya, ta nawale naʼevivi namai, be ena mai nana ena vane ʼidewani tawadega oʼitea.” \s1 Iudasa ana ilafa Mataiasi \r (Madiu 27:3-10) \p \v 12 \x * \xo 1:12 \xt Lk 24:50-53\x* Ieisu ena tovaletuyanayavo bwanaga Olibe ʼinega ʼedanega iʼevivi imai Ielusalema ʼinaya. Ta ʼeda nana ana kue (1 kilomita) kavona me Diu adi luvine ʼinega adi fata ina tauya ʼaubena Sabate taha ʼinaya ʼidewani. \v 13 \x * \xo 1:13 \xt Md 10:2-4\x* ʼInega ilugu vanuea ta ivane ulawanaya edi ʼebetoa taha sifaufa ʼinaya. Ta adi wawayavo Fita be, Ioni be, Iemesa be, Anidulu be, Filifi be, Tomasi be, Batolomio be Madiu, ta wese Iemesa taha, tauna Alifio natuna, be Saimoni Seloti ta wese Iudasa, tauna Iemesa natuna. \v 14 Qabu baʼena ta wese vaina vivine, be Meli Ieisu inana ta wese Ieisu tainavo maega tuta qabuna ivavaʼauta sabi venoqi. \p \v 15 Ta taha ʼaubena tovetumaqanayavo adi yau 120 itoatoa, ʼinega Fita yaʼitoto vonedi vonaya, \v 16-20 \x * \xo 1:16-20 \xt Same 41:9; Same 69:25; 109:8\x* “Taigwavo, lova Niboana Gwalagwalana Deibida ena vona neia Iudasa weaqina ta Buki Nugwenugweina gamonaya ʼenoʼenova. Tauna eda Kaiwabu suluvei ta voalanavo vanugwetedi ʼinaya ta veʼineiea ana kafi weaqina. Baʼe Iudasa nana lova maega kafewa Ieisu weaqina. Ta ʼevosi taha buki Same gamonaya Deibida ena vona Iudasa weaqina baʼe ʼidewana vona ʼaiqa vonaya, \q1 ‘Ena ʼabaga navetomotau geqa, \q2 be yaqisa ge taha tomotau ʼinaya natoatoa.’ \m Ta wese vonaya, \q1 ‘Ana ilafa natovolo ta ena fewa naʼewea.’ \q1 ‘Ta luaqiaqiea be baʼe vona diavona Buki Nugwenugweina ʼinega adi \q2 aqiaqi naʼifoqe.’” \m Fita ena vona baʼe ʼidewana mana Iudasa tawa ʼaliga. Tauna lova ena viaqa luveifana ʼinega mane ʼewea, ta mane nana ʼinega bwaʼobwaʼo taha gimwanea. Be bwaʼobwaʼo nana ʼinaya beʼu webui givelukabwebwe ta gamona veluabu ʼabo sineʼuna avuta. Iudasa valena me Ielusalema inoqolia ʼinega bonadiega bwaʼobwaʼo nana igabea “Akelidama”, ta ana alamani “Sulala Bwaʼobwaʼona”. \p \v 21 Ta Fita wese vonaya, “ʼInega Iudasa ana luseana taha ʼoloto kana venuaʼivinea. Luaqiaqiea be ʼoloto nana ʼeguma lova tuta qabuna Ieisu be itaʼa maega kafewafewa be katoatoa, \v 22 \x * \xo 1:22 \xt Mk 1:9; 16:19; Ion 15:27\x* Ioni Togivebabitaiso ena tuta ʼinega be ana laba Yaubada Ieisu vaneqea mahalaya. Mana ʼoloto nana Ieisu ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina maega kana simana dadanea.” \p \v 23 ʼInega ʼoloto magilafudi ivenuaʼivinidi. Taha Iosefa ana wawa Basaba, ta wese igabea Iusito. Ta wese taha ʼoloto ana wawa Mataiasi. \v 24 ʼInega ivenoqi ivonaya, “Kaiwabu ye, yani qabuna weaqima niʼa ualamania. ʼInega magilafudi ʼidiega una veʼitema toga uvevenuaʼivinei, \v 25 ʼinega navetovaletuyana Iudasa luseanina ta maega ana fewa. Mana Iudasa luveifana viaqia ʼinega ena fewa nogei ta tauya toʼaliga edi diʼwe ʼinaya.” \p \v 26 Edi venoqi ʼabibodanaya taha laha iviaqia nuanuadi ina ʼitea toga nanugweta navetovaletuyana. Ta laha nana ʼinega Mataiasi ana wawa iʼewea, ʼinega tauna tovolo Ieisu ena tovaletuyanayavo leveni maega. \c 2 \s1 Niboana Gwalagwalana ena mai \p \v 1 \x * \xo 2:1 \xt Luvi 23:15-21; Luve 16:9-11\x* Ieisu ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega ʼaubena 50 ʼabibodanaya ʼinega Fenitikosi ana ʼaubena mai, ʼinega Ieisu ana tovetumaqana qabudi ivaʼauta mai vanue taha gamonaya. \v 2 Itoatoa ʼinega lukwayavonega taha yani butuna mahalega ʼifoqe inoqolia kavona wedilia nunuqa ta vanue gamona luveagatunaʼia. \v 3 \x * \xo 2:3 \xt Md 3:11\x* ʼInega taha yani iʼitea ana ʼita ʼidewani ʼaiwe meana ʼifoqe webui mai tomotau ʼaidega ʼaidega debadia. \v 4 \x * \xo 2:4 \xt Via 4:31; 10:44-46; 19:6; Mk 16:17\x* ʼInega Niboana Gwalagwalana luveagatunaʼidi ta mali vona be mali vona ʼidiega iveʼale ivonavona Niboana ena venuahaʼu ʼinega. Ta vona diavona lova ge ida alamanidi ʼidiega iveveqae. \p \v 5 Ta tuta baʼe ʼinaya Yaubada ana toʼamayabayavo taudi me Diu mali diʼwe be mali diʼwe ʼidiega imai Ielusalema ʼinaya itoatoa. \v 6 Tutana wedilia butuna tomotau inoqolia ʼinega qabudi ivevivihila itauya tovetumaqanayavo ʼidia. Ta ʼaidega ʼaidega bonadi inoqolia ʼinega nuadi voqana qiduana, \v 7 ta ivonaya, “Taudi toveqae diavona qabudi me Galili, waisa? \v 8 Ta maʼoda ʼinega itaʼa qabuda bonadega iveveqae? \v 9 Mana vaina itaʼa me Falitia be, me Midia be, me Elama be, me Mesofotemia be, me Iudia be, me Kafadosia be, me Fonito be, me Eisia be, \v 10 me Filigia be, me Famifila be, me Itifita be, me Libia ʼabaga Sailini diʼwenaya, ta wese vaina Loma ʼinega kamai. Ta vaina itaʼa me Diu ta wese vaina ge me Diu, ta eda tafwalolo ʼinaya iawafeledi ʼinega ive-Diu. \v 11 Ta wese vaina itaʼa Kilitiega be Aleibiayega. Qabuda kamai diʼwe ʼaidega ʼaidega ʼidiega, ta qabuda tauda bonadega edi vona Yaubada ena fewa waiwaidi weaqina kanoqonoqolia!” \p \v 12 Ta edi nuavoqana ʼinega taudimo iveveqae ivonaya, “Maʼoda iʼaiqa? Tolaʼai ana alamani?” \p \v 13 Ta vaina tomotau tovetumaqanayavo igivenuʼwedi ivonaya, “Nage goʼila waiwaina inuma ʼinega ivekwavakwava.” \s1 Fita ena lugaihi tomotau ʼidia \p \v 14 Ta Fita enavo leveni dina maega itovolo ta bonana qiduanega qabu vonedi vonaya, “Egwavo me Diu ta wese omiʼa Ielusalema gamonaya otoatoa, ʼelovemi! Ta yani baʼe niʼa ʼifoqe matamia ena givesimatalia ʼimia, ʼinega egu vona ona noqolia. \v 15 Emi nuanua ʼinega ovonaya be imaʼa goʼila waiwaina ada numa ta ada vekwavakwava. Ta gebuʼe, mana baʼe nawale ʼawaʼawai. Ta eda ilivu niʼa oalamania, ge ʼawaʼawai ʼinaya kada numanuma. \v 16 Vonahaqiaqi, lova Yaubada ena tovesimasimana Ioeli ʼinega vona fofofola tolaʼai niʼa oʼitea ʼimaya weaqina, vonaya, \q1 \v 17 \x * \xo 2:17 \xt Ioe 2:28-32\x* ‘Yaubada vonaya, \q1 Tuta ʼebeluʼovoa ʼinaya \q2 Niboanigu ena guiwaqia \q2 tomotau qabudi ʼidia. \q1 ʼInega natumiavo meʼolotodi \q2 wese mevavinedi \q2 egu vona ina simana ʼifoqeyedi. \q1 Ta emi kilakai tolaʼai \q2 nawale naʼifoqe \q2 ena veʼitedi ta ina ʼitea, \q2 ta emi ʼoloto kofekofedi \q2 veʼwayoqega ina veʼwayoqa. \q1 \v 18 Tuta omoʼe ʼinaya \q2 egu tofewayavo meʼolotodi \q2 wese mevavinedi \q2 Niboanigu ena neidi \q2 ta weaqigu \q2 ina maduvona fofofola \q2 tomotau ʼidia. \q1 \v 19 Ta egu fewa waiwaidi mahalaya \q2 ta wese bwaʼobwaʼoya \q2 tomotau ena veʼitedi \q2 ʼebenuavoqana ʼinega, \q2 ʼidewana sulala be ʼaiwe ʼalaʼalata \q2 ta wese ʼau qiduana. \q1 \v 20 ʼInega babaʼau navelovanea, \q2 ta wese waiʼena nalusulalia. \q1 Ta ʼinega Kaiwabu \q2 ena ʼaubena qiduana \q2 ta simatalina naʼifoqe. \q2 \v 21 Ta ʼeguma taha toga \q2 Kaiwabu ana wawega nanoqi \q2 iula weaqina \q2 e ʼetoyavua vataya nalobea.’” \p \v 22 Ta wese Fita vonedi vonaya, “Omiʼa me Isileli, egu vona baʼe ona noqolia Ieisu Nasaleta ʼolotona weaqina. Niʼa oalamania Yaubada ena fewa waiwaina Ieisu ʼinega veʼitemi ʼidewana ʼebenuavoqana be ʼebenuaʼewa ta wese ʼebeʼita qabudi ʼidiega. \v 23 Lova Yaubada Ieisu nimamia aʼuya. Ta omiʼa tokwava maega Ieisu otutuveʼewea ʼetoluai ʼinaya ta oluveʼaligia. Ta yani baʼena Yaubada ena nuanua ʼinega niʼa madualamania. \v 24 Ta Yaubada Ieisu ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea, ta ʼaliga ena visiqa ʼinega ʼetoyavuia. ʼInega ʼaliga nana ge ana fata Ieisu dakafia ta daʼeno vataya. \v 25 \x * \xo 2:25 \xt Same 16:8-11\x* Lova Deibida madusimana ʼifoqe Ieisu weaqina vonaya, \q1 ‘Kaiwabu tuta qabuna \q2 yaʼitea diʼweguya toatoa \q2 ta givewaiwaiegu, \q2 ʼinega ge ana fata be \q2 ena mwaniniva. \q1 \v 26 ʼInega yaqaiawa qiduana \q2 ta yahawatuboya \q2 mana ʼwafigu nawale \q2 nayaʼitoto ʼevivi ʼaligega, \q2 \v 27 mana ge una nogegu \q2 be tuta kuena toʼaliga \q2 edi ʼebetoa ʼinaya ena toa, \q2 ta wese yaʼa Gwalagwalagu \q2 ge ʼwafigu una awafelei \q2 be nadavula. \q1 \v 28 Ta yawai vataya ana ʼeda \q2 niʼa uveʼitegu, \q2 ʼinega nawale qaiawa qiduana \q2 ena lobea matauya.’” \p \v 29 \x * \xo 2:29 \xt 1Kin 2:10\x* Ta Fita wese vonaya, “Taigwavo, yavona aqiaqi ʼimia, vona baʼe gebu tubuda Deibida weaqina, mana Deibida nana kahalamania lova ʼaliga ta itavunia. Ta guduma nana baʼe ʼitaga kaʼiteʼitea. \v 30 \x * \xo 2:30 \xt 2Sam 7:12; Same 89:3-4; 132:11\x* Deibida Yaubada ena vona niʼa alamani aqiaqiea mana tauna taha tovesimasimana. Lova Yaubada ena vona fofofola ʼinaya ʼawatamatamana nawale ena gadeyega taha Kini natovolo ta ena ʼebetoa kaikaiwabuna ʼinaya natoabui. \v 31 \x * \xo 2:31 \xt Same 16:10\x* Deibida niʼa alamania baʼe yani nana nawale naʼifoqe, ʼinega vonaya, \q1 ‘Yaubada gebu nanogei toʼaliga edi ʼebetoa ʼinaya be wese ʼwafina gebu naʼuluma.’ \m Ta Deibida ena vona baʼe Keliso ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina. \v 32 ʼInega Yaubada Ieisu giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega, ta imaʼa qabuma niʼa aʼitea ta asimanea. \v 33 \x * \xo 2:33 \xt Via 5:32; 7:55-56\x* ʼInega Yaubada ena waiwaiega givaneqea mahalaya ta baʼitagana ʼataqinaya toatoa. Ta Tamana lova vona fofofolayea Niboana Gwalagwalana namai ena tomotauyavo ʼidia, ta baʼitagana niʼa guiwaqia ʼimaya. Baʼe vona fofofola nana ana aqiaqi niʼa oʼiteʼitea ta wese onoqonoqolia ʼimega. \v 34 \x * \xo 2:34 \xt Same 110:1\x* Mana Deibida gebu tauna ena vane mahalaya weaqina davona, ta ʼesi Ieisu weaqina simana vonaya, \q1 ‘Yaubada niʼa vona \q2 egu Kaiwabu ʼinaya, \q1 ʼAtaqiguya una toabui \q2 \v 35 ana laba au aviayavo \q2 ena aʼuwebuiedi \q2 ta una luvinedi.’ \p \v 36 \x * \xo 2:36 \xt Via 5:30-31\x* “Baʼe weaqina me Isileli qabumi ona alamani aqiaqiea niʼa Yaubada Ieisu ʼawa-Kaiwabuyea ta wese tauna Toʼetoyavua. Ta tauna niʼa otutuveʼewea ʼetoluai ʼinaya.” \p \v 37 Tuta nana tomotau qabudi baʼe vona diavona inoqolia nuadi vita qiduana, ʼinega Fita ta wese tovaletuyana leveni dina ivetalaʼaiedi ivonaya, “Emavo, niʼa luveifana aviaqia, ʼinega maʼoda ana viaqa ʼaiqa?” \p \v 38 ʼInega Fita vonedia, “Emi ilivu luveifadi ʼidiega ona nuagivila, ta wese ona babitaiso Ieisu Keliso ana wawega. ʼInega Yaubada emi luveifana nanuataqodi, ta wese Niboana Gwalagwalana naneimi. \v 39 \x * \xo 2:39 \xt Ais 57:19\x* Lova Yaubada vona fofofola vonigo Niboana Gwalagwalana omiʼa be wese natumiavo naneimi. Ta wese Niboani nana naneidi tomeqabu luluvaia itoatoa, be wese tomeqabu Yaubada Tamada ena nuanua ʼinega nagabedi ʼidia.” \p \v 40 Ta Fita ena vonayavo waiwaidi neidi vonaya, “Omiʼa taumiega ona ʼetoyavuimi lagata baʼe edi luveifana ʼinega!” \p \v 41 \x * \xo 2:41 \xt Via 2:47; 4:4\x* Ta ʼaubena nana ʼinaya tomotau qabudi Fita ena vona ivetumaqanea, ʼinega adi yau ʼidewana 3,000 ibabitaiso ta iluvetuba tovetumaqanayavo maega. \v 42 \x * \xo 2:42 \xt Via 20:7\x* ʼInega tovetumaqana vauvaudi iawafeledi tovaletuyana edi veʼitayavo ʼidia. Ta tuta qabuna iveiaiana aqiaqiedi ta Ieisu ana ʼebenuaveʼavina ʼabwagana iʼaiʼaini ta wese ivevenoqi Yaubada ʼinaya. \s1 Toʼekalesia edi ilivu \p \v 43 Tovetumaqana qabudi Yaubada iʼamayabea ta tovaletuyanayavo ʼebeʼita waiwaidi ta wese ʼebenuavoqana ʼeala iviaqidi. \v 44 \x * \xo 2:44 \xt Via 4:32-35\x* Qabudi tuta qabuna itoavaʼauta, ta edi kulufayavo ʼidiega wese iveiuiula. \v 45 Ta vaina ʼidiega edi bwaʼobwaʼo ta wese edi kulufa ivegimwaneyedi. ʼInega manena iʼewei ivewilaʼayea lukwalukwa ʼidia edi velukwalukwa ana fata ʼinega. \v 46 Ta tovetumaqana tuta qabuna ivaʼauta Vanue Gwalagwalana gamonaya. Ta nuadi ʼaideganega wese edi vanueavo ʼidia me edi qaiawa Ieisu ana ʼebenuaveʼavina ʼabwagana iʼaiʼai veʼwani. \v 47 \x * \xo 2:47 \xt Via 6:7; 11:21\x* Tuta qabuna Yaubada iawahawatuboya ta tomotau qabudi tovetumaqana diavona iʼawahaqiaqiedi. ʼInega ʼaubena ʼaidega ʼaidega ʼidia tomeqabu Ieisu Valena inoqolia ta ivetumaqanea Kaiwabu ʼetoyavuidi. ʼInega iluvetuba tovetumaqanayavo maega ta iveʼeala. \c 3 \s1 Fita taha ʼoloto belubeluna giveaqiaqiea \p \v 1 Taha ʼaubena lavilavi 3 koloki ʼinaya Fita be Ioni itautauya Vanue Gwalagwalana ʼinaya sabi venoqi, mana me Diu edi ilivu ʼidewana. \v 2 ʼInega tuta nana Vanue Gwalagwalana masuʼedaninaya iʼifoqe taha ʼoloto ʼaqena veifana lova ʼidewana viʼoiea iʼitea. Ta vanue nana ana ʼawa ʼinaya toabui toatoa ta ʼawa nana igabea ana wawa “ʼEbelugu Gasagasana.” Ta ʼoloto nana enavo tuta qabuna iʼavaʼavalei imimiei ʼawaya iaʼuaʼuya. ʼInega vevenoqi tolugu ʼidia iula weaqina. \v 3 Ta tutana Fita be Ioni ʼitedi ina lugu ʼinega venoqi ʼidia vonigo mane ida neia. \v 4 \x * \xo 3:4 \xt Via 14:9\x* ʼInega magilafudina ʼoloto nana iʼita makimakia ta Fita voneaya, “Uʼitema!” \v 5 ʼInega ʼita naqo ʼidia ta ena nuanua vonigo taha yani aqiaqina ida neia. \p \v 6 \x * \xo 3:6 \xt Via 4:10; 16:18\x* Ta Fita voneaya, “Ge taha wese mane ʼiguya ta ʼesi tolaʼai ʼiguya ʼenoʼeno ena neiu.” ʼInega vonaya, “Ieisu Keliso Nasaleta ʼolotona ana wawega yavoneu uyaʼitoto uyaba!” \v 7 ʼInega Fita ʼoloto nana ana ʼataqia kafia ta siveyaʼitotoya e ʼinega tuta omoʼe ʼinaya ʼoloto nana ʼaqena ta wese ana tubweavo ivewaiwai. \v 8 ʼInega yovotalaou veutovolo ta maega itauya ilugu Vanue Gwalagwalana ʼinaya ta nawale luluououyei ta Yaubada awahawatuboya. \v 9 Tutana tomotau qabudi ʼoloto nana iʼitea yabayaba ta wese Yaubada awahawatuboya, ʼinega nuadi voqana qiduana, \v 10 mana ialamania lova ge dayabayaba ta ʼesi tuta qabuna toatoa Vanue Gwalagwalana masuʼedaninaya igabea “ʼEbelugu Gasagasana” ʼinaya ta vevenoqi ana iula weaqina. Ta baʼitagana niʼa veaqiaqi. \s1 Fita ena lugaihi toyoʼo ʼidia Vanue Gwalagwalana gamonaya \p \v 11 ʼOloto nana niʼa veaqiaqi ta Fita be Ioni nimadia nawale kafikafi, ta tomotau qabudi valena inoqolia. ʼInega ivihila imai Solomoni ena ʼEbevebasekwa ʼinaya, ta tolaʼai niʼa ʼifoqe weaqina nuadi voqana qiduana. \v 12 Ta tuta nana Fita tomotau qabudi ʼitedi imaimai, ʼinega taunega ʼinaya vonaya, “Egu tuta baʼe aqiaqina luʼawaia be ʼidia ena veqae.” ʼInega vonedia, “Me Isileli, tolaʼai weaqina nuami voqana ta ovevekovema? Nage emi nuenuega ovonaya be ʼoloto baʼe imaʼa ada giveaqiaqiea ema waiwaiega ta wese ema ilivu aqiaqinega, ʼinega ana fata yabayaba? \v 13 \x * \xo 3:13 \xt ʼIfo 3:6,15; Lk 23:13-25; Via 2:23\x* Ta baʼe yani nana ʼifoqe tubudavo Ebelamo be Aisake ta wese Iakobo edi Yaubada ʼinega, ta tauna ena tofewa Ieisu ana wawa givaneqea baʼe viaqa nana ʼinega. Ta omiʼa Ieisu nana oveʼineiea sabi luveʼaligina ta wese oawawebuiea gavana Failato matanaya. Ta Failato nuanuana Ieisu naʼetoyavuia, ta ʼesi omiʼa onogea. \v 14 Vonahaqiaqi, Ieisu tauna Gwalagwalana ta tunutunuqina Tamana matanaya, ta omiʼa onogea ta ʼesi toluveʼaliga taha weaqina Failato ovenoqiea. \v 15 ʼInega yawai aqiaqina ana Tonei oluveʼaligia, ta Yaubada giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega. E yani qabuna niʼa aʼitea matamega ta asimanea. \v 16 Ta baʼe ʼoloto nana oʼiteʼitea niʼa oalamania lova ʼaqena luveifadi. Tauna Ieisu ana wawega be ena waiwaiega niʼa veaqiaqi ʼevivi matamia. Ta baʼe yani nana ʼifoqe mana imaʼa me ema vetumaqana ʼinaya. \p \v 17 \x * \xo 3:17 \xt Lk 23:34; 1Tim 1:13\x* “Taigwavo, yahalamania emi vemwage ʼinega Ieisu oluveʼaligia ami tovanugwetayavo maega, mana taudi wese ivemwage ʼidewani omiʼa. \v 18 Ta Yaubada ena Toʼetoyavua ena veilaqeavo weaqidi lova madusimanea ena tovesimasimanayavo qabudi ʼidiega. Ta baʼe ʼinega ana vonahaqiaqi niʼa ʼifoqe. \v 19 \x * \xo 3:19 \xt Via 2:38\x* ʼInega omiʼa luaqiaqiemi be emi luveifana ʼinega ona nuagivila, ta ona ʼevivi Yaubada ʼinaya be naʼewa yavuledi. ʼEguma ʼidewanina ona viaqia e nawale Kaiwabu lutonova aqiaqina naneimi Niboana Gwalagwalana ʼinega. \v 20 Ta wese Toʼetoyavua vevenuaʼivinina navetunei namai ʼimia, e tauna Ieisu. \v 21 Tauna niʼa tauya mahalaya natoatoa ana laba Yaubada yani qabudi wese nagivetunuqidi. Lova ena vona fofofola ʼidewana ena tovesimasimanayavo gwalagwaladi ʼidiega simanea, \v 22 \x * \xo 3:22 \xt Luve 18:15,18-19\x* mana Mosese vona fofofola vonaya, ‘Nawale Kaiwabu Yaubada emi gadeyega taha ʼoloto nagilagaia navetosimana ʼidewana yaʼa. Ta tauna ena vonayavo qabudi ona velumatamatayagedi. \v 23 Ta tomeqabu tovesimasimana nana ena vonayavo ge nuanuadi ina noqolia, e taudi Yaubada naʼewa yavula vatayedi ena tomotauyavo ʼidiega.’ \p \v 24 “Vonahaqiaqi, tovesimasimana Samuela ena tuta ʼinega tovesimasimana qabudi niʼa imadusimanea tolaʼai ʼifoʼifoqe tuta baʼe ʼinaya weaqina. \v 25 \x * \xo 3:25 \xt Nug 22:18\x* Yaubada ena vona fofofolayavo tovesimasimana ivona ʼifoqeyedi omiʼa weaqimi. Lova Yaubada vona fofofola tubudavo ʼidia ta wese omiʼa ʼimia tuta nana tubuda Ebelamo ʼinaya simana vonaya, ‘Oʼa natumwavo ʼidiega nawale gade qabudi bwaʼobwaʼoya veyoluba ina lobea.’ \v 26 \x * \xo 3:26 \xt Via 13:46\x* Ta tutana Yaubada ena tofewa Ieisu ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea ʼinega maduvetunea omiʼa me Diu ʼimia sabi givenuagivilami emi ilivu luveifana ʼinega. Ta baʼe ʼinega ena veyoluba qiduana neimi.” \c 4 \s1 Fita be Ioni me Diu edi kaniselayavo matadia \p \v 1 Tutana Fita be Ioni nawale ivonavona qabu ʼidia, ʼinega toveguba ta Vanue Gwalagwalana ana toʼitamakiavo adi tovamatana be wese Sadusiavo imai ʼidia. \v 2 Ta me edi nualuveifa imai, mana Fita be Ioni qabu iveʼitedi Ieisu ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina. Ta wese iveʼitedi vonigo tomotau qabudi adi fata Ieisu ena waiwaiega nawale ina yaʼitoto ʼevivi. \v 3 Omoʼe ʼiu nana Fita be Ioni ikafidi ta vanue ʼebeyoqona ʼinaya iaʼudi ana laba mahala navulihia, mana velovelovana niʼa ʼifoqe. \v 4 \x * \xo 4:4 \xt Via 2:41\x* Ta qabu diavona Fita be Ioni edi lugaihi niʼa inoqolia, ʼidiega tufwana qabudi edi vona ivetumaqanea Ieisu weaqina. ʼInega iluvetuba tovetumaqanayavo ʼidia, ʼinega ʼoloto daisidi adi yau niʼa vane 5,000 ʼidewana. \p \v 5 Mahala vulihia ʼinega ʼabaga ana tovanugwetayavo be edi tovanugwetayavo ta wese luvine ana toveʼitayavo ivaʼauta Ielusalema ʼinaya. \v 6 Ta wese vaina tomotau maega ivaʼauta ʼidewani toveguba edi tovanugweta Anasa ta wese Kaiafa be Ioni be Alekisana ta wese vaina tomotau Anasa ena gadeyega. \v 7 ʼInega Fita be Ioni imiedi ivetovolodi toluvineavo matadia ta ivetalaʼaiedi ivonaya, “Tolaʼaiega emi waiwai oʼewei, ta toga ana wawega ʼoloto nana ogiveaqiaqiea?” \p \v 8 Ta Niboana Gwalagwalana Fita niʼau luveagatunaʼia, ʼinega ena waiwaiega vonedi vonaya, “Omiʼa toluvineavo ta wese ʼabaga ana tovanugwetayavo, \v 9 nage ema vetalaʼai baʼe ʼiuna mana ʼoloto belubeluna aiulea be vonigo maʼoda ʼinega veaqiaqi? \v 10 \x * \xo 4:10 \xt Via 3:6,13-16\x* ʼInega omiʼa ta wese me Isileli qabumi ona alamania, ʼoloto baʼe matamia oʼitea niʼa veaqiaqi Ieisu Keliso Nasaleta ʼolotona ana wawega. Tauna ʼetoluai ʼinaya otutuveʼewea, ta Yaubada giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega. \v 11 \x * \xo 4:11 \xt Same 118:22\x* Ta Buki Nugwenugweina Ieisu weaqina simasimana vonaya, \q1 ‘Tauna kavona ʼoqola, \q2 ta omiʼa toʼeyoqona \q2 ʼoqola nana onogea, \q2 ta baʼitagana vetamana \q2 ʼoqola qabudi ʼidia.’ \m \v 12 \x * \xo 4:12 \xt Md 1:21\x* ʼInega ge taha toga wese ana fata naʼetoyavuida ta ʼesi Ieisu ana ʼaidega. Mana ge wese taha wawa bwaʼobwaʼoya daʼenoʼeno be ʼinega ʼetoyavua kana lobei.” \p \v 13 Ta me Diu edi kaniselayavo Fita be Ioni edi giwalifatu iʼitea. Ta ialamania vonigo taudi tomotau kavokavovo, mana lova ge ida lugu sikulu qiduana ʼinaya. ʼInega nuadi voqana qiduana ta iʼita ʼinanedi lova magilafudi Ieisu maega itoatoa. \v 14 Ta tutana ʼoloto ʼaqena belubeluna niʼa veaqiaqi iʼitea Fita be Ioni diʼwedia tovotovolo, ʼinega ge wese adi fata be ina vona ʼeviviedi. \v 15 ʼInega me Diu edi kaniselayavo Fita be Ioni ivonedi ina ʼifoqe edi vanue ʼebevaʼauta ʼinega, ʼinega adi ʼaidega idima govaqa magilafudi weaqidi. \v 16 Ta ivonaya, “Maʼoda kana viaqa ʼaiqa taudi ʼidia? Mana Ielusalema ana totoayavo qabudi niʼa ialamania ʼebenuavoqana waiwaina iviaqia. Ta viaqa nana ge ada fata kana vegeqei. \v 17 Ta ʼesi kana luvinedi ge wese taha tuta tomotau ʼidia ina veluluʼuya Ieisu ana wawega, be yaqisa Ieisu Valena nawale ge nayawala mali tomotau ʼidia.” \p \v 18 \x * \xo 4:18 \xt Via 5:28\x* ʼInega kaniselayavo Fita be Ioni igaba ʼeviviedi, ta luvine ineidi ge wese Ieisu ana wawega tomotau ʼidia ina lugaihi ta wese ina veʼita. \v 19 \x * \xo 4:19 \xt Via 5:29\x* Ta Fita be Ioni ivona veʼiedi ivonaya, “Omiʼa taumi ona nuanua tolaʼai ama luaqiaqi be ana viaqi Yaubada matanaya. Nage omiʼa emi nuanua ana matayagea, nage Yaubada ena nuanua? \v 20 Imaʼa yani qabuna aqiaqi otaqidi niʼa aʼitedi ta wese anoqolidi, ʼinega baʼe yani diavona weaqidi ge ama fata ana luaʼu lugaihi tomotau ʼidia.” \p \v 21-22 ʼOloto nana lova ʼaqena belubeluna ana yaʼwala 40 niʼa lobea ta veaqiaqi. Ta me Diu edi kaniselayavo ge adi fata vematasabu vitana Fita be Ioni ina neidi, mana tomotau qabudi Yaubada iawatuboya ena fewa ʼebenuavoqana weaqina. ʼInega wese iawavedidigedi ta ʼabiboda iluvinedi ina tauya. \p \v 23 Ta edi vetalaʼai ʼabibodanaya Fita be Ioni iʼevivi ediavo ʼidia. Ta ivematamagilafuyedi toveguba qiduqiduadi be ʼabaga ana tovanugwetayavo edi vona weaqina. \v 24 \x * \xo 4:24 \xt ʼIfo 20:11; Nie 9:6; Same 146:6\x* Ta ediavo yani qabuna inoqolia ʼinega edi nuanua ʼaideganega ta bonadi qiduanega ivenoqi Yaubada ʼinaya ivonaya, “Ema Kaiwabu, oʼa mahala be bwaʼobwaʼo ta mwadeʼwa ta wese yani qabudi iʼenoʼeno ʼidia adi Toʼivaʼavaʼata, \v 25 \x * \xo 4:25 \xt Same 2:1-2\x* ta lova eu tofewa tubuma Deibida Niboana Gwalagwalana ena waiwaiega eu vona simana ʼifoqeyea vonaya, \q1 ‘Tolaʼai weaqina \q2 diʼwe qabudi Kaiwabu weaqina \q2 diadi vilevilei? \q1 Ta tolaʼai weaqina \q2 tomotau inuanua kavokavovo? \q1 \v 26 Ta bwaʼobwaʼo ana toluvine qiduqiduadi \q2 be ana tovanugwetayavo ivavaʼauta \q2 ta iʼivaʼavaʼata vedavi weaqina, \q2 nuanuadi Kaiwabu be ena Keliso ina luaviedi.’ \m \v 27 \x * \xo 4:27 \xt Md 27:1-2; Lk 23:7-11; Via 3:13\x* Vonahaqiaqi, yani qabuna baʼe niʼa ʼifoqe tutana kini Elodi be gavana Fonitio Failato be me Isileli ta wese taudi ge me Diu ivaʼauta Ielusalema ʼinaya Ieisu weaqina. Ta omoʼe ʼinaya eu tofewa Gwalagwalana be vevenuaʼivinina ivevoalanea. \v 28 \x * \xo 4:28 \xt Via 2:23\x* Ta qabu baʼe eu nuanua igiveʼifoqeyea. Yani qabuna ʼifoqe eu waiwaiega ta wese eu nuenuega, mana lova umaduluvinedi be eu nuanua ina viaqia. \v 29 \x * \xo 4:29 \xt Efe 6:19\x* Kaiwabu ye, toluvineavo una noqolidi edi awavedidiga ʼimaya eu fewa weaqina. Ta imaʼa eu tofewayavo una givewaiwaiema be me ema giwalifatu eu vona ana simanea. \v 30 Ta eu waiwaiega tovevihiqa una giveaqiaqiedi be ʼebeʼita waiwaidi ta wese ʼebenuavoqana una viaqidi tomotau ʼidia eu tofewa Gwalagwalana Ieisu ana wawega.” \p \v 31 Venoqi gumwala ʼinega ʼabaga nana dedela. Ta qabudi Niboana Gwalagwala luveagatunaʼidi, ʼinega me edi giwalifatu Yaubada ena vona isimanea. \s1 Tovetumaqana edi kulufa ivewilaʼayedi tomotau ʼidia \p \v 32 \x * \xo 4:32 \xt Via 2:44\x* Tovetumaqana qabudi yani qabuna iviaqia edi nuanua ta wese giwalidi ʼaideganega. Ge taha toga gamodiega ena kulufa davemanu guba, ta ʼesi yani qabuna iveiuiulayea. \v 33 Ta tovaletuyana me edi waiwai qiduana Kaiwabu Ieisu ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega isimanea tomotau ʼidia, ta Yaubada tovetumaqana qabudi ena veyoluba qiduana neidi. \v 34-35 \x * \xo 4:34-35 \xt Via 2:45\x* Ta tovetumaqana dina ʼidiega ge taha toga dakusa vaina yani weaqina, mana tomeqabu me edi kulufa be me edi bwaʼobwaʼo be wese me edi vanue ivegimwaneyedi, ta manena iʼewea tovaletuyana nimadia iaʼuya. Ta ʼabibodanaya ivewilaʼayea tomotau ʼaidega ʼaidega ʼidia ʼeguma vaina yani ʼidiega ikusa. \p \v 36 Taha ʼoloto ana wawa Iosefa tauna ʼebevetalatutula aqiaqina tovetumaqana edi ilivu weaqina. Tauna tovaletuyana igabea Banaba (ta wawa nana ana alamani, “Tovona iula”). Tauna Libai ena gade ʼinega, ta ena ʼebeviʼoi bwanabwana Saifilosi ʼinaya. \v 37 Ta Iosefa ena bwaʼobwaʼo vegimwaneyea ta manena ʼewea miea tovaletuyana ʼidia. \c 5 \s1 Ananaiasi ma moqanena Safaila edi uʼava \p \v 1 Taha ʼoloto ana wawa Ananaiasi ma moqanena Safaila taudi wese edi bwaʼobwaʼo ivegimwaneyea. \v 2 \x * \xo 5:2 \xt Via 4:34-35\x* Ta magilafudi edi nuanua ʼaidegana ʼinega vaina mane ivemanugubayea ta iaʼukwaivea. ʼInega Ananaiasi mane dibuna tauyea tovaletuyana ʼidia ta nimadia aʼuya. \v 3 \x * \xo 5:3 \xt Ion 13:2\x* ʼInega Fita voneaya, “Ananaiasi, tolaʼai weaqina giwaliu uawafelei Seitani ʼinaya ta ena nuanua uʼabibodei, mana uhuʼava Niboana Gwalagwalana ʼinaya. Tolaʼai weaqina mane dibuna uvemanugubayei eu bwaʼobwaʼo ana veʼia ʼinega? \v 4 Lova oʼa tonibwaʼobwaʼo ta bwaʼobwaʼo nana eu ʼebeluvine, ta niʼau uvegimwaneyea e ʼinega mane nana oʼa au luaqiaqi be tauʼu eu nuenuega uda luvinea. Ta tolaʼai weaqina baʼe ʼidewana uviaqa ʼaiqa? Mana eu uʼava nana gebu imaʼa tomotau ʼimaya, ta ʼesi Yaubada ʼinaya.” \p \v 5 Tutana Ananaiasi Fita ena vona baʼe noqolia ʼinega molita ta ʼaliga. Ta tomotau qabudi valena inoqolia imwaniniva qiduana. \v 6 ʼInega vaina kilakai ilugu mai ta ʼwafina kalekoyega iumea, ta ʼabibodanaya iʼavala ʼifoqeyei ta itavunia. \p \v 7 Ta ʼinega auwa toi ʼabibodanaya moqanena wese ilugu mai. Ta ge ida alamania moqanedi yawaina niʼa gumwala. \v 8 ʼInega Fita mane nana veʼitedi ta vetalaʼaiedi vonaya, “Ona vonegu, tutana emi bwaʼobwaʼo ovegimwaneyea ana maisa ʼevisa oʼewea, nage baʼe ʼidewani?” \p ʼInega Safaila ivona ʼeviviea ivonaya, “E ʼidewana.” \p \v 9 ʼInega Fita vonedi vonaya, “Maʼoda ʼinega omiʼa magilafumi emi nuanua ʼaideganega oawafelemi be Kaiwabu Niboanina niʼa ositonovia? Oʼitei, moqanemi ana totavunayavo ilugulugu mai ta wese omiʼa ina ʼavala ʼifoqeyemi.” \v 10 ʼInega tuta omoʼe ʼinaya Safaila imolita Fita ʼaqenaya ʼabo iʼaliga. Ta kilakai diavona ilugu mai ta iʼitedi niʼa iʼaliga, ʼinega iʼavala ʼifoqeyedi ta itavunidi moqanedi diʼwenaya. \p \v 11 Ta toʼekalesiayavo be wese mali tomotau valedi inoqolia ʼinega imwaniniva gegoyo. \s1 Tovaletuyana tovevihiqa igiveaqiaqiedi \p \v 12 \x * \xo 5:12 \xt Via 2:43; 14:3\x* Tovaletuyana ʼebenuavoqana ta wese ʼebeʼita waiwaidi ʼeala iviaqidi tomotau matadia. Ta tuta qabuna nuanua ʼaideganega ivavaʼauta Vanue Gwalagwalana ʼatamaninaya taha diʼwe igabea Solomoni ena ʼEbevebasekwa ʼinaya. \v 13 Ta tomotau qabudi tovetumaqanayavo iʼamayabedi ta wese tufwana imwaninivedi ʼinega ge maega ida luvetuba. \v 14 Ta tua ʼoloto be vivine iveʼale Ieisu ivetumaqanea, ʼinega qabu qiduana tovetumaqana maega iluvetuba ta adi yau veago. \v 15 Tovaletuyana edi fewa waiwaidi iviaqidi, ta baʼe ʼiuna ʼinega tomotau tovevihiqa ma ʼividi be ma sitadi imiedi ta ʼeda nanavinaya iaʼudi Fita ena ʼebetauyaya be yaqisa Fita ʼayeʼayewina igwaʼuna ʼinega ina veaqiaqi. \v 16 ʼInega tomotau qabudi Ielusalema diʼwenaya itoatoa imai, ta edi tovevihiqayavo imiedi ta wese taudi niboana luveifana ʼwahalidi imiedi, ta qabudi iveaqiaqi. \s1 Tovaletuyana vanue ʼebeyoqona ʼinaya iaʼuluguyedi \p \v 17 Ta toveguba edi tovanugweta ma enavo, taudi Sadusiavo edi qabu ʼidiega diadi vilei ta tovaletuyanayavo iveʼifiʼifiedi. \v 18 ʼInega ikafidi ta iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya. \v 19 \x * \xo 5:19 \xt Via 12:7-10\x* Ta velovelovana ʼinaya Kaiwabu ena tovaleʼewa taha ʼifoqe ta vanue ʼebeyoqona ana ʼawa siwaʼea ʼinega ʼewa ʼifoqeyedi, ta vonedi vonaya, \v 20 “Ona tauya Vanue Gwalagwalana ʼinaya ta omoʼe ʼinaya ona tovolo tomotau matadia ta ona simana ilivu vauvauna Ieisu ʼinega weaqina.” \p \v 21 Tovaletuyana tovaleʼewa nana ena vona inoqolia, ta imatayagea. ʼInega ʼawaʼawai otaqaya itauya ilugu Vanue Gwalagwalana ʼinaya, ta iveʼale tomotau iveʼitedi. \p ʼInega toveguba edi tovanugweta ma enavo ivaʼauta. Ta me Diu edi kaniselayavo ta wese edi tovanugwetayavo igaba vaʼauqidi. ʼInega folisi iluvetunedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya tovaletuyana sabi ʼebeʼewadi kotu weaqina. \v 22 ʼInega folisi itauya vanue ʼebeyoqona ʼinaya, ta ge taha toga ida ʼitei. ʼInega iʼevivi imai kaniselayavo ʼidia ta isimana ivonaya, \v 23 “Aʼifoqe vanue ʼebeyoqona ʼinaya ana ʼawa lokalokadi aʼitedi ta wese toʼitamakiavo aʼitedi itovotovolo diʼwedia. Ta tuta nana asiwaʼedi ʼinega ge taha toga gamonaya datoatoa.” \v 24 Vanue Gwalagwalana ana toʼitamakiavo adi tovanugweta ta wese toveguba qiduqiduadi baʼe vale nana inoqolia ʼinega nuadi voqana qiduana ta taudiega inuanua vonigo tolaʼai nawale wese naʼifoqe. \p \v 25 ʼInega taha ʼoloto mai simana ʼidia vonaya, “Onoqolia! Taudi niʼa oaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqonaya baʼitagana wese itovotovolo Vanue Gwalagwalana ʼinaya ta tomotau iveveʼitedi.” \v 26 ʼInega folisi adi tovanugweta maega iʼifoqe itauya Vanue Gwalagwalana ʼinaya ta tovaletuyana meʼinuadiega ikafidi, mana folisi dina tomotau imwaninivedi fole daboyega ida ludabodi. \p \v 27 ʼInega imiedi ta me Diu edi kaniselayavo matadia ivetovolodi, ta toveguba edi tovanugweta vetalaʼaiedi vonaya, \v 28 \x * \xo 5:28 \xt Md 27:25\x* “Lova niʼa ahawatayemi waiwaina ge wese Ieisu ana wawega ona veveʼita, waisa? Ta omiʼa me Ielusalema qabudi oveveʼitedi Ieisu weaqina, ta wese imaʼa oveʼewema ena ʼaliga weaqina!” \p \v 29 \x * \xo 5:29 \xt Via 4:19\x* ʼInega Fita tovaletuyana qabudi maega ivona ʼeviviedi ivonaya, “Luaqiaqiema be Yaubada ena vona ana matayagea, ta ʼabiboda tomotau edi vona. \v 30 Ta omiʼa Ieisu otutuveʼewea ʼaiwe ʼinaya ta oluveʼaligia. Ta tubudavo edi Yaubada giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega. \v 31 \x * \xo 5:31 \xt Lk 24:47; Via 2:33-34; Ibe 2:10\x* ʼInega Yaubada Ieisu givaneqea ana ʼataqia ʼidewani Toʼetoyavua ta wese Toluvine. Baʼe Yaubada ena fewa ʼinega me Isileli adi fata ina nuagivila be edi luveifana nanuataqodi. \v 32 Imaʼa ta wese Niboana Gwalagwalana baʼe yani diavona niʼa aʼita aqiaqiedi, mana tomeqabu Yaubada imatamatayagea Niboanina Gwalagwalana neineidi.” \s1 Gamelieli toluvine awatayedi \p \v 33 Ta tuta nana kaniselayavo be tovanugwetayavo Ieisu ena tovaletuyana edi vona inoqolia, ʼinega diadi vilei nuanuadi ina luveʼaligidi. \v 34 Ta kanisela diavona ʼidiega taha iadi ana wawa Gamelieli yaʼitoto matadia. Tauna Falisi ta luvine ana toveʼita taha, ta tomotau qabudi iʼamayabea. ʼInega Gamelieli tovaletuyana luvinedi be tuta kukusana vanue nana ʼinega ina ʼifoqe ʼatamanaya. \v 35 ʼInega enavo vonedi vonaya, “Me Isileli, ona nuanua aqiaqi tolaʼai ona viaqi ʼidia. \v 36 \x * \xo 5:36 \xt Via 21:38\x* Ta ona nuaveʼavinia lova Tudasi ʼifoqe ta taunega ana wawa aʼuvaneqea vonaya, ‘Yaʼa taha kaiwabu!’ ʼInega ʼoloto adi yau ʼidewana 400 iʼabibodea. Ta tomotau iluveʼaligia, ʼinega ana toʼabibodayavo qabudi iyavula. \v 37 Vonahaqiaqi, Tudasi niʼa ʼaliga. Ta ʼabibodanaya tutana tomotau adi wawa iʼwayavidi takesi weaqina, e ʼinega Galili ʼolotona taha ana wawa Iudasa ʼifoqe. Tauna ge nuanuana me Loma edi luvine naʼabibodei ʼinega vevoalanedi. Ta Iudasa vaina tomotau lukeiedi ta ena nuanua iʼewei ta iʼabibodea. ʼInega tauna wese iluveʼaligia, ta ana toʼabibodayavo iyavula ta yani qabuna luaʼu. \v 38 ʼInega baʼitagana yavonevonemi, baʼe tomotau diavona ge taha luvine ona neidi, ta ʼesi ona nogedi! Mana ʼeguma edi veʼita be edi simana taudi edi nuenuega ʼifoʼifoqe e ʼinega nawale yani qabuna nahawala. \v 39 Ta ʼeguma edi fewa baʼe Yaubada ʼinega, e ʼinega ge ami fata ona awatayedi, mana ʼeguma ona awatayedi ʼinega tomotau ina nuaia Yaubada ovevevoalanea.” \p \v 40 \x * \xo 5:40 \xt Via 4:18\x* Ta Me Diu edi kaniselayavo be wese tovanugwetayavo Gamelieli ena vona iʼawahaqiaqiea. ʼInega tovaletuyana igaba ʼeviviedi ilugu ta wayoyega ivunuqa dadanedi. Ta ʼabiboda iluvinedi ge wese Ieisu ana wawega ina simana. ʼInega iluvetunedi iʼifoqe. \v 41 \x * \xo 5:41 \xt Md 5:10-12; 1Fit 4:13\x* ʼInega tovaletuyana me edi qaiawa kanisela dina inogedi, mana niʼa ialamania Yaubada venuaʼivinedi be yaqisa adi fata vita taha taha ina vebaedi Ieisu ana wawa weaqina. \v 42 Ta tuta qabuna Vanue Gwalagwalana ʼinaya ta wese edi vanueavo ʼidia iveveʼitayea ta isimasimanea, vonigo Ieisu tauna Toʼetoyavua. \c 6 \s1 Toiula adi yau seveni ivenuaʼivinidi \p \v 1 \x * \xo 6:1 \xt Via 4:35\x* ʼAubena ʼaidega ʼaidega ʼidia Ieisu ana toʼabibodayavo iveveʼeala. Ta tuta omoʼe ʼinaya vita ʼifoqe ʼekalesia gamonaya, ʼinega taudi tovona Guliki ivetalabudabuda tovona Ibeliu ʼidia, mana edi wadaʼeavo ge adi wilaʼamo, ʼinega ibotabotana. \v 2 ʼInega Tuwelo dina toʼabiboda qabudi igaba vaʼauqidi ta ivonedi ivonaya, “Imaʼa tovaletuyana luaqiaqiema be Yaubada ena vona ana lugaihi, ʼinega ge daluaqiaqiema ʼeguma wese ʼabwaga ana vewilaʼayei. \v 3 ʼInega taimavo, omiʼa ʼimiega ʼoloto seveni ona venuaʼivinedi taudi edi ilivu aqiaqina. Ta taudi me edi alamani ta wese Niboana Gwalagwalana ʼidia niʼau luveagatunaʼidi ona venuaʼivinedi. ʼInega fewa baʼe ana neidi be ina ʼitamakia. \v 4 ʼInega imaʼa tuta qabuna ama fata ana venoqi ta Yaubada ena vona tomotau ana veʼitedi.” \p \v 5 Ta toʼabiboda qabudi tovaletuyana edi nuanua iʼawahaqiaqiea, ʼinega ʼoloto adi yau seveni ivenuaʼivinedi, adi wawa baʼe ʼidewana: Sitibeni, tauna ena vetumaqana qiduana ta Niboana Gwalagwalana niʼa luveagatunaʼia, ta Filifi be, Filikolo be, Nikanoli be, Taimoni be, Falimina ta wese Nikola tauna lova ge Diu, mana tauna ʼabaga Anitioki ʼolotona. Ta ʼabiboda me Diu edi tafwalolo ʼinaya lugu, ta baʼe ʼitaga wese Ieisu vevetumaqanea. \v 6 ʼInega seveni dina ivetovolodi tovaletuyanayavo matadia ta nimadi iaʼui ʼidia ta weaqidi ivenoqi Yaubada ʼinaya. \p \v 7 \x * \xo 6:7 \xt Via 2:41; 16:5\x* ʼInega Yaubada ena vona yawala tomotau qabudi ʼidia. Ta tovetumaqana Ielusalema gamonaya adi qabu veqidua vaʼine. Ta wese me Diu edi tovegubayavo tufwana qabudi Yaubada ena vona imatayagea ta Ieisu ivetumaqanea. \s1 Sitibeni ikafia \p \v 8 Yaubada ena nuakolokoloyega Sitibeni veyolubea qiduana ta wese ena waiwai neia. ʼInega fewa waiwaidi viaqidi ʼidewana ʼebenuavoqana be wese ʼebeʼita tomotau matadia. \v 9 Ta vaina tomotau imai ta Sitibeni maega iveʼaeʼaetoga. Taudi me Diu ta edi vanue tafwalolo igabea “Tofewa Yavuyavuidi Edi Vanue Tafwalolo”. Ta vaina Sailini ʼinega ta vaina Alekisanidela ʼinega, ta wese vaina diʼwe Silisia be Eisia ʼidiega imai Sitibeni ʼinaya. \v 10 \x * \xo 6:10 \xt Lk 21:15\x* Ta Niboana Gwalagwalana alamani aqiaqi otaqina Sitibeni neia ʼinega ena vona vewaiwai, ta taudi me Diu ge adi fata ena vona ina veʼiei. \v 11 ʼInega inogea ta ʼwaivega itauya vaina tomotau ʼidia ta ivemaisidi vonigo nuanuadi Sitibeni ina veʼewea ta ivonedia, “Ona vonaya, ‘Sitibeni anoqolia Mosese be Yaubada ʼawaluveifedi.’” \p \v 12 Ta touʼava dina edi vona baʼe ʼinega ʼabaga ana tovanugwetayavo be luvine ana toveʼitayavo ta wese tomotau qabudi idivemaninidi. ʼInega Sitibeni ikafia ta itauyea edi kaniselayavo matadia. \p \v 13 ʼInega kaniselayavo touʼava dina igabedi ilugu ta isimana ivonaya, “ʼOloto baʼe tuta qabuna Vanue Gwalagwalana be Mosese ena luvineavo weaqidi ʼawaʼawa luveifedi. \v 14 Ta ena vona niʼa anoqolia vonaya, ‘Ieisu Nasaleta ʼolotona nawale Vanue Gwalagwalana baʼe naqeu yavulea, be wese Mosese ena luvineavo lova neida nagivedumedumedi.’” \p \v 15 Ta tomotau qabudi niʼa itoatoa me Diu edi kaniselayavo edi vanue ʼebetoavaʼauta gamonaya Sitibeni ivevekovea. Ta ʼiawana iʼitea ana ʼita kavonaya Yaubada ena tovaleʼewa ʼiawana ʼidewani. \c 7 \s1 Sitibeni ena vona kaniselayavo matadia \p \v 1 ʼInega toveguba edi tovanugweta Sitibeni vetalaʼaiea vonaya, “Maʼoda, edi veʼewa ʼiuya vonahaqiaqi nage gebu?” \p \v 2 \x * \xo 7:2 \xt Nug 11:31; 12:1\x* Ta Sitibeni vonedi vonaya, “Taigwavo be tamagwavo, baʼe egu vona ona noqolia. Simatala kaikaiwabuna be qiduana ana Yaubada ʼifoqe tubuda Ebelamo ʼinaya tutana lova diʼwe Mesofotemia ʼinaya toatoa, ta nawale ge datauya ʼabaga Elana ʼinaya. \v 3 ʼInega Yaubada Ebelamo vonea vonaya, ‘Au tuvada be wese eu gade qabudi una nogedi, ta una tauya diʼwe taha ʼinaya ta diʼwe nana nawale ena veʼiteu.’ \p \v 4 “ʼInega diʼwe Kalidia nogea ta veʼabaga Elana ʼinaya. Ta Ebelamo tamana ena ʼaliga ʼabibodanaya Yaubada luvetunea mai diʼwe baʼe ʼinaya ta veʼabaga omiʼa wese baʼe ʼitaga ʼinaya otoatoa. \v 5 \x * \xo 7:5 \xt Nug 12:7; 15:18; 17:8\x* Ta Yaubada Ebelamo ge taha bwaʼobwaʼo baʼidia daneia ena ʼebeluvine. Ta ʼesi Yaubada vona fofofola Ebelamo ʼinaya nawale diʼwe baʼena me ena gadeavo edi ʼebeluvine. Ta omoʼe tuta nana ʼinaya Ebelamo natu geqana. \p \v 6 \x * \xo 7:6 \xt Nug 15:13-14; ʼIfo 12:40\x* “Ta wese Yaubada Ebelamo voneaya, ‘Nawale tubumwavo ina vewagawaga mali diʼwe ʼinaya, ta yaʼwala 400 gamonaya ina vetofewa kavovo diʼwe nana ʼinaya, ta tonidiʼwe ina veilivu veifedi be vita ina lutonovia. \v 7 \x * \xo 7:7 \xt ʼIfo 3:12\x* Ta diʼwe nana ana tomotauyavo ena luvematasabudi ʼinega nawale diʼwe omoʼe ʼinega me Isileli yavuyavuidi ina ʼifoqe be ina iwaʼodu ʼiguya baʼe diʼwe nana ʼinaya.’ \p \v 8 \x * \xo 7:8 \xt Nug 17:9-14; 21:4\x* “ʼInega Yaubada Ebelamo maega luvine iviaqia, ta Yaubada vonea vonaya, ‘Luvine nana ana ʼebeʼita baʼe ʼidewani: Nawale eu gadeavo meʼomeʼolotodi ʼwafidi ina daʼa yavulea.’ ʼInega Ebelamo natuna meʼolotona ana wawa Aisake venatunea, ta ʼaubena ʼeita (8) ʼabibodanaya ʼwafina daʼea. Ta ʼabiboda Aisake natuna meʼolotona ana wawa Iakobo venatunea, ta wese ʼwafina daʼea. ʼInega ʼabiboda Iakobo natunavo meʼomeʼolotodi adi yau tuwelo venatunedi ta taudi itaʼa tubudavo. \p \v 9 \x * \xo 7:9 \xt Nug 37:11,26-28; 39:1-3,21-23\x* “Ta tubudavo dina taidi Iosefa iveʼifiʼifiea, ʼinega ivegimwaneyea vaina tomotau ʼidia ta ʼinega itauyea Itifita ʼinaya. Tauna edi tofewa kavovo, ta tuta qabuna Yaubada maega. \v 10 \x * \xo 7:10 \xt Nug 41:37-44\x* ʼInega Yaubada Iosefa ana vitayavo ʼidiega ʼetoyavuia, ta wese ena alamani aqiaqina be qiduana neia. ʼInega me Itifita edi kini Felo Iosefa ena alamani ʼita lobea. ʼInega Felo nana Iosefa aʼuvaneqea vegavana diʼwe Itifita gamonaya, ta wese kini nana ena kulufa qabuna ta wese ena vanueavo luvinedi. \v 11 \x * \xo 7:11 \xt Nug 41:54; 42:1-2\x* Ta tuta nana kulaka qiduana ʼifoqe diʼwe Itifita ta wese Kenani ʼidia, ʼinega tuta vitana tomotau qabudi ilobea, ta tubudavo ge taha yani ʼidia daʼenoʼeno. \v 12 Ta Iakobo vale noqolia ʼabwaga Itifita ʼinaya nawale ʼenoʼeno. ʼInega Iakobo natunavo meʼomeʼolotodi taudi itaʼa tubudavo luvetunedi itauya Itifita ʼinaya ʼabwaga weaqina. \v 13 \x * \xo 7:13 \xt Nug 45:1-4,16\x* Ta ʼabiboda wese itauya ʼevivi Itifita ʼinaya, ʼinega Iosefa taunega simana ʼifoqeyea tuanavo ʼidia vonaya, ‘Yaʼa taimi.’ Ta ʼabiboda kini Felo Iosefa ena qabuyavo valedi noqolia. \v 14 \x * \xo 7:14 \xt Nug 45:9-11; 46:27\x* ʼInega Iosefa vaina tomotau luvetunedi itauya tamana Iakobo ena qabuyavo maega sabi ʼebeʼewadi Isileli ʼinega ina mai Itifita ʼinaya, ta adi yau 75 ʼidewani. \v 15 \x * \xo 7:15 \xt Nug 46:1-7; 49:33\x* E ʼinega Iakobo webui Itifita ʼinaya, ta ʼoide ʼaliga, ta wese natunavo itaʼa tubudavo iʼaliga. \v 16 \x * \xo 7:16 \xt Nug 23:2-20; 33:19; Ios 24:32\x* ʼInega toʼaliga diavona ʼwafidi iʼavalei iʼeviviea Sikemi ʼinaya ta itavunidi. Ta guduma nana lova Ebelamo gimwanea maneyega Emoli natunavo ʼidiega. \p \v 17 \x * \xo 7:17 \xt ʼIfo 1:7-8\x* “Ta Iosefa ena ʼaliga ʼabibodanaya Yaubada lova ena vona fofofola Ebelamo ʼinaya me Isileli edi bwaʼobwaʼo weaqina ana aqiaqi niʼa vadiʼwedi. Ta omoʼe tuta nana ʼinaya me Isileli adi qabu veʼeala vaʼine Itifita gamonaya. \v 18 ʼInega taha kini ʼevauna tovolo Itifita gamonaya, ta tauna Iosefa valena ge dahalamania. \v 19 \x * \xo 7:19 \xt ʼIfo 1:11-22\x* Ta kini nana tubudavo uʼavedi ta wese ilivu luveifana viaqia ʼidia, ta wese luvine neidi natudiavo goyogoyodi ivevetue yavuledi mutaʼwaya ta omoʼe ʼinaya iluluʼaliga. \v 20 \x * \xo 7:20 \xt ʼIfo 2:2\x* Ta baʼe tuta nana ʼinaya wese Mosese viʼoi. Tauna ana ʼita aqiaqina Yaubada matanaya, ta tamana be inana iʼitamaki kwaivea edi vanuea waiʼena toi gamonaya. \v 21 \x * \xo 7:21 \xt ʼIfo 2:3-10\x* Ta ʼabibodanaya Mosese iaʼuʼifoqeyea vanuega, e ʼinega kini nana natuna mevavinena lobea goʼilaya. ʼInega ʼebeʼewei tauyea edi vanuea ta fayayea kavona natuna ʼidewani. \v 22 Ta me Itifita edi alamani be edi ilivu qabuna weaqina Mosese iveʼitea, ʼinega vewaiwai vaʼine ena vona be wese ena fewa ʼidia. \p \v 23 “Ta tutana ana yaʼwala 40 niʼa lobea ʼinega nuanuana tainavo me Isileli navayausidi. \v 24 \x * \xo 7:24 \xt ʼIfo 2:11-15\x* ʼInega Mosese tutuvila tauya ta taha Itifita ʼolotona ʼitea tauna taha Isileli ʼolotona veilivu veifea ta vunuqa kavovoya. ʼInega Mosese iana vataʼitaʼiea ta Itifita ʼolotona luveʼaligia. \p \v 25 “Ta Mosese nuaia enavo me Isileli niʼa ida alamania Yaubada naʼetoyavuidi tauna ʼinega, ta me Isileli nuadi nawale ge daʼeqaʼui baʼe yani nana weaqina. \v 26 Ta mahala ahalia ʼinega Mosese ʼifoqe tainavo magilafudi ʼidia ta ʼitedi ivevedavi. Ta nuanuana nagiveluaʼudi ʼinega vonedia, ‘Egwavo omiʼa gade ʼaidegana, ta maʼoda ʼinega taumiega ovevedavi?’ \p \v 27 “ʼInega vedavi nana ana toveʼale diana vilea ta Mosese atuefalea voneaya, ‘Vonigo oʼa togama eu vetoluvine neiu be ʼinega ululuvinema! \v 28 \x * \xo 7:28 \xt ʼIfo 2:14\x* Nage nuanuau una luveʼaligigu ʼidewani goluanaya taha Itifita ʼolotona uluveʼaligia?’ \v 29 \x * \xo 7:29 \xt ʼIfo 2:21-22; 18:3-4\x* Tutana Mosese vona baʼe noqolia, ʼinega Itifitayega dena tauya diʼwe Midiani ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya kavona wagawaga toatoa. Ta omoʼe diʼwe nana ʼinaya vaqi ta natunavo meʼolotodi magilafudi venatunedi. \p \v 30 \x * \xo 7:30 \xt ʼIfo 3:1-10\x* “Yaʼwala 40 ʼabibodanaya tutana Mosese yabayaba diʼwe tomotau geqana ʼinaya bwanaga Sainai diʼwenaya, ʼinega Yaubada ena tovaleʼewa taha ʼifoqe taha ʼaiwe goyona saesaelina ʼinega. \v 31 Ta tuta nana Mosese ʼitea nuana voqana qiduana ta naqo diʼwenaya sabi ʼita aqiaqina. ʼInega Kaiwabu bonana noqolia voneaya, \v 32 ‘Yaʼa tubumwavo edi Yaubada. Ebelamo be, Aisake ta wese Iakobo edi Yaubada.’ ʼInega Mosese mwaniniva qiduana ta tatava ge nuanuana naʼitei. \v 33 ʼInega wese Kaiwabu voneaya, ‘Au ʼaqeyafayafa una gitaʼia, mana diʼwe nana ʼinaya utovotovolo bwaʼobwaʼo gwalagwalana. \v 34 Vonahaqiaqi, egu tomotauyavo edi toa vitana Itifita ʼinaya niʼa yaʼitea, ta wese edi duvoyavoya niʼa yanoqolia, ʼinega yawebui mai sabi ʼetoyavuidi. Umai, ta baʼe ʼinega ena luvetuneu una ʼevivi una tauya Itifita ʼinaya.’ \p \v 35 \x * \xo 7:35 \xt ʼIfo 2:14\x* “Lova me Isileli baʼe Mosese nana inogea ivonaya, ‘Vonigo oʼa togama eu vetoluvine neiu be una luvinema?’ Ta Yaubada nuanuana Mosese naluvinedi be naʼetoyavuidi, ʼinega gabea ena tovaleʼewa taha ʼinega, ta baʼe tovaleʼewa nana taha ʼaiwe goyona saesaelina ʼinega ʼifoqe. \v 36 \x * \xo 7:36 \xt ʼIfo 7:3; 14:21; Naba 14:33\x* ʼInega Mosese fewa ʼebenuavoqana ta wese ʼebeʼita waiwaidi viaqidi tutana Yaubada ʼifoqeyedi Itifita ʼinega be Mwadeʼwa Bweabwealina igayoukamania, ta wese tuta nana diʼwe tomotau geqana ʼinaya yaʼwala 40 gamonaya itautauya. \v 37 \x * \xo 7:37 \xt Luve 18:15\x* Baʼe Mosese nana lova taunega me Isileli vonedi vonaya, ‘Nawale Yaubada tovesimasimana taha ʼidewana yaʼa nagivaneqea ʼimiega.’ \v 38 \x * \xo 7:38 \xt ʼIfo 19:3\x* Taunana lova tubudavo maega diʼwe tomotau geqana ʼinaya ivaʼauta itoatoa. Ta wese Yaubada ena tovaleʼewa taha ena vona noqolia bwanaga Sainai ʼinaya. Ta tauna wese vona mayawaidi Yaubada ʼinega ʼewedi ta neida. \p \v 39 “Ta tubudavo Mosese ena vona ge ida matayagea, ta ʼesi inogea nuanuadi ina ʼevivi Itifita ʼinaya. \v 40 \x * \xo 7:40 \xt ʼIfo 32:1\x* ʼInega Mosese tuana Eloni ivonea ivonaya, ‘Nuanuama vaina ʼebeiwaʼodu una viaqidi ʼimaya be ina vanugweteda, mana Mosese tauna Itifita ʼinega ʼebeʼeweda mieda ta niʼau ʼwatovu bwanagaya, ta ge kada alamania tolaʼai nage ʼifoqe ʼinaya.’ \v 41 \x * \xo 7:41 \xt ʼIfo 32:2-6\x* Ta ʼinega taha tokwalui iviaqia, ana ʼita kavona bulumakau natudi ʼidewana. Tauna weaqina iqaiawa ta edi guba yubaiega ivegubayea ʼinaya. \v 42 \x * \xo 7:42 \xt Emo 5:25-27\x* ʼInega Yaubada nogedi ta awafeledi babaʼau be waiʼena ta wese ʼwadiʼwadima adi iwaʼodu ʼinaya. Lova tovesimasimana ʼidewani edi buki gamonaya Yaubada ena vona isimanea ivonaya, \q1 ‘Omiʼa me Isileli, \q2 yaʼwala 40 gamonaya \q2 diʼwe tomotau geqana ʼinaya otoatoa. \q1 Ta omoʼe tuta nana ʼinaya \q2 ge taha yani \q2 oda vegubayei ʼiguya, waisa? \q1 \v 43 Ta ʼesi tuta qabuna \q2 vanue ʼebeiwaʼodu oʼavaʼavalea \q2 emi iwaʼodu Moleke weaqina. \q1 Ta wese emi tokwalui ana wawa Lifana \q2 ana ʼwadima oviaqia, \q2 ta baʼe tokwalui diavona \q2 nimamiega oviaqidi sabi awatubodi. \q1 ʼInega yaʼa ena luvetunemi \q2 ona tauya luluvaia diʼwe Babiloni ʼinaya \q2 ta wese gwavunaya.’” \p \v 44 Ta Sitibeni wese vonaya, “Tutana tubudavo diʼwe tomotau geqana ʼinaya itoatoa ʼinega edi vanue ʼebeiwaʼodu ana wawa Tabenakeli tuta qabuna iʼavala dadanea. Ta Yaubada Mosese vebibinea vanue nana ana viaqa weaqina e ʼinega tubudavo ʼidewani iyoqona ʼaiqea. \v 45 \x * \xo 7:45 \xt Ios 3:14-17\x* Ta ʼabiboda tubuda Iosua tubudavo maega Tabenakeli nana iʼewea ta iʼavala dadanea. Ta tuta nana mali qabu maega ivedavi ta iʼwavinidi Yaubada ena waiwaiega ʼinega edi bwaʼobwaʼo baʼe iʼewea. E ʼinega edi Tabenakeli imiea edi bwaʼobwaʼo vauvauna ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya wese ivefewea Deibida ena tuta luvine ʼinaya. \v 46 \x * \xo 7:46 \xt 2Sam 7:1-16\x* Ta Yaubada qaiawa qiduana Deibida weaqina, ʼinega Deibida venoqi Yaubada ʼinaya vonaya, ‘Oʼa wese Iakobo ena Yaubada, nage una awafelegu ta eu Vanue Gwalagwalana ena yoqonia?’ \v 47 \x * \xo 7:47 \xt 1Kin 6:1-38\x* Ta Yaubada ge dahawafelea, ta ʼesi ʼabiboda natuna Solomoni vanue nana yoqonia Yaubada weaqina. \v 48 Ta ona nuaveʼavinia, Yaubada Toatoa Vanena ge datoatoa vanue tomotau nimadiega iyoqonia ʼinaya. ʼIdewani taha tovesimasimana Yaubada ena vona simanea vonaya, \q1 \v 49 \x * \xo 7:49 \xt Ais 66:1-2\x* ‘Mahala egu ʼebetoa kaikaiwabuna \q2 ta simasimatalina, \q2 ta bwaʼobwaʼo ʼaqegu ana ʼebeaʼu. \q1 Nage omiʼa ami fata taha vanue \q2 aqiaqi otaqina baʼe ʼidewani ona yoqonia weaqigu \q2 be ʼinega ena veyawai ʼinaya? \q1 Gebu! \q1 \v 50 Mana yaʼa mahala be bwaʼobwaʼo \q2 ta wese yani qabuna agu ʼaidega nimaguyega yaviaqidi!’” \p \v 51 \x * \xo 7:51 \xt Ais 63:10\x* Wese Sitibeni toluvineavo vonedi vonaya, “Omiʼa debami ʼiʼwanina! Yaubada ena vona ge oda noqolia ta wese giwalimi ge oda awafelea ʼinaya. E ʼinega omiʼa ʼidewani tomotau Yaubada ge ida vetumaqanei. Lova tubumiavo Niboana Gwalagwalana ena vona inogea, ta omiʼa wese baʼitagana ʼidewani. \v 52 \x * \xo 7:52 \xt Md 23:31\x* Tubumiavo tovesimasimana qabudi iveilivu veifedi. Ta tovesimasimana taudi imadusimanea Yaubada ena tofewa tunutunuqina ena mai weaqina wese iluveʼaligidi. Ta tauna niʼa mai ta omiʼa osuluvea ta oluveʼaligia. \v 53 Lova Yaubada ena luvine oʼewea ena tovaleʼewa ʼidiega, ta ge oda ʼabibodea.” \s1 Sitibeni daboyega iluveʼaligia \p \v 54 ʼInega me Diu edi kaniselayavo Sitibeni ena vona ʼinega diadi vilea ta qaqadi iʼalatea. \v 55 Ta Niboana Gwalagwalana Sitibeni luveagatunaʼia ʼinega ʼita vane mahalaya ta Yaubada ena simatala kaikaiwabuna ʼitea ta wese Yaubada ana ʼataqia Ieisu tovotovolo ʼitea. \v 56 \x * \xo 7:56 \xt Kol 3:1\x* ʼInega Sitibeni vonedi vonaya, “Mahala ʼelalamina yaʼiteʼitea, ta Tomotau Natuna Yaubada ana ʼataqia tovotovolo yaʼiteʼitea.” \p \v 57 Ta tutana kaniselayavo vonana inoqolia ikolukolua ta teniqadi nimadiega igibodea, ʼinega qabudi ʼaideganega ivihila itauya Sitibeni ʼinaya ta itovolo vivilia ta ikafia. \v 58 ʼInega ilihi ʼifoqeyea ʼabagaya ta iludaboya. Ta Sitibeni ana toveʼewayavo nuanuadi ina vunuqa aqiaqiea, ʼinega adi kwakwalufai ivataʼidi ta iaʼudi taha kilakai ana wawa Saulo ʼaqenaya. \v 59 Ta nawale iluludaboi ʼinega Sitibeni bonana qiduanega venoqi vonaya, “Kaiwabu Ieisu, Niboanigu nimauya.” \p \v 60 \x * \xo 7:60 \xt Lk 23:34\x* ʼInega molita ta tuqatuqanega sobadi ta gaba vane vonaya, “Kaiwabu, edi ilivu luveifana weaqina ge una veʼiedi.” Ta Sitibeni ena vona luʼovoia ʼabo yawaina gumwala. \c 8 \p \v 1-3 \x * \xo 8:1-3 \xt Via 9:1,13; 22:4; 26:9-11\x* Ta Saulo Sitibeni ana luveʼaliga weaqina ʼawahaqiaqiea. Ta vaina tomotau taudi Yaubada iʼamayabea Sitibeni idounia, ta ʼwafina iʼewei itavunia. \s1 Saulo toʼekalesia luaviedi \p Ta Sitibeni ena ʼaliga ʼaubena nana ʼinaya vevoalana qiduana veʼale Ielusalema ana toʼekalesia ʼidia. ʼInega tovetumaqana qabudi idena iyavula diʼwe Iudia be Samelia ʼabaganavo ʼidia. Ta tovaletuyana adi yau 12 ge ida dena ta ʼesi itoa Ielusalema ʼinaya. \p Ta Saulo nuanuana ʼekalesia nagiveluveifedi, ʼinega tauya vanue ʼaidega ʼaidega ʼidia lugu ta ʼoloto be vivine ʼekafidi ʼinega ʼiʼimega tauyedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya aʼuluguyedi. \s1 Filifi lugaihi diʼwe Samelia ʼinaya \p \v 4 Ta tovetumaqana iveʼiyavula mali diʼwe be mali diʼwe ʼidia. Ta todiʼwe ʼinaya iʼifoqe, e wese Ieisu Valena aqiaqina ilugaihiea tomotau ʼidia. \v 5 ʼInega Filifi tauya ʼabaga Samelia ʼinaya, ta omode Keliso valena lugaihiea ʼidia. \v 6 Ta tomotau qabudi Filifi ena vona ivineneqa aqiaqiea, mana ena fewa ʼebenuavoqana iʼitedi. \v 7 Ta tomotau ʼeala niboana luveifadi niʼau ʼwahalidi, ʼinega Filifi ʼwavina ʼifoqeyedi ta ma kolukoluadi iʼifoqe ʼidiega. Ta taudi ʼwafidi tuta qabuna tutumina be taudi ʼaqedi luveifadi ge adi fata ida yabayaba wese giveaqiaqiedi. \v 8 ʼInegana tomotau qabudi iqaiawa qiduana ʼabaga nana ʼinaya. \p \v 9 Ta ʼabaga nana ʼinaya taha ʼoloto ana wawa Saimoni toatoa. Tauna taha tobalavu qiduana ta tuta qabuna gweligweli, ta taunega ana wawa givaneyea. Ta me Samelia qabudi inuavoqana ena fewa waiwaidi weaqina. \v 10 ʼInega tomotau kaikaiwabudi be wese lukwalukwadi Saimoni iʼawahaqiaqiea ta ivonaya, “ʼOloto baʼe tovewaiwai otaqa Yaubada ʼinega.” \v 11 Ta Saimoni ena vona inoqolia ta iʼabibodea, mana ena gweliega tuta qabuna givenuavoqanidi. \v 12 Ta baʼe ʼitaga Filifi niʼau ʼifoqe mai ta Toʼetoyavua Ieisu ena waiwai ta wese Yaubada ena ʼEbeluvine weaqidi lugaihiea ʼidia. ʼInega ʼoloto wese vivine Filifi ena vona ivetumaqanei ta ibabitaiso. \v 13 Ta Saimoni wese Yaubada vetumaqanea ʼinega tauna wese babitaiso ʼewea. Ta ena babitaiso ʼabibodanaya Filifi maega itoatoa. Ta Filifi ena fewa ʼebenuavoqana ta wese ena viaqa waiwaidi Saimoni ʼitedi, e ʼinega nuana voqana aqiaqi. \p \v 14 Ieisu ena tovaletuyana 12 nawale Ielusalema ʼinaya itoatoa. Ta tutana vale inoqolia me Samelia Yaubada ena vona niʼau iʼawahaqiaqiea, ʼinega Fita be Ioni iluvetunedi itauya Samelia ʼinaya. \v 15-16 Ta me Samelia Kaiwabu Ieisu ana wawamo ʼinega ibabitaiso, ʼinega Niboana Gwalagwalana nawale ge dalugu ʼidia. Ta tutana Fita be Ioni iʼifoqe ʼinega tovetumaqana vauvaudi weaqidi ivenoqi be vonigo Niboana Gwalagwalana nalugu ʼidia. \v 17 \x * \xo 8:17 \xt Via 19:6\x* Ta tutana Fita be Ioni nimadi iaʼuya ʼidia e ʼinega Niboana Gwalagwalana lugu ʼidia. \p \v 18 Ta Saimoni tovaletuyana magilafudi ʼitedi nimadi iaʼuya tomotau ʼidia ta Niboana Gwalagwalana iʼewea. ʼInega mane ʼewei ta nuanuana Fita be Ioni naneidi, ʼinega vonedi vonaya, \v 19 “Benaʼe waiwai nana nuanuagu ona neigu be yaqisa yaʼa wese nimagu ena aʼuya tomotau ʼidia ta Niboana Gwalagwalana nalugu ʼidia.” \p \v 20 ʼInega Fita vona ʼeviviea vonaya, “Eu mane maega una veilaqe vataya, mana vonigo Yaubada ena nei kavovo eu maneyega nuanuau una gimwanea. \v 21 Ta oʼa ge au fata imaʼa maega kana fewa, mana eu ilivu ge aqiaqina Yaubada matanaya. \v 22 Ta luaqiaqieu be eu luveifana ʼinega una nuagivila. Ta una venoqi Kaiwabu ʼinaya, ʼinega nage eu nuanua luveifana ʼinega nanuataqou, \v 23 mana niʼau yahalamania eu nuanua luveifana ʼinega uveʼifiʼifiema ta wese ilivu luveifana yoqoniu.” \p \v 24 ʼInega Saimoni vonedi vonaya, “Ona venoqi Kaiwabu ʼinaya be yani dina luveifana niʼau osimanedi ge naʼifoqe ʼiguya.” \p \v 25 Ta omoʼe ʼinaya Fita be Ioni edi Kaiwabu ena vona isimana ʼifoqeyea tomotau qabudi ʼidia. Ta ʼabibodanaya iʼevivi itauya Ielusalema ʼinaya. Ta edi tauya gamonaya ilugaihiea Samelia ʼabaganavo ʼaidega ʼaidega ʼidia. \s1 Filifi diʼwe Itiofia ʼolotona maega iveloba \p \v 26 Ta Kaiwabu ena tovaleʼewa Filifi vonea vonaya, “Utovolo ta babaʼauya una tauya ʼeda Ielusalemega webui tauya Gasa ʼinaya ʼifoqe. Ta ʼeda nana baʼitagana tomotau ge ida tautauya ʼinega.” \v 27 ʼInega Filifi tutuvila tauya, ta ʼedaya Itiofia ʼolotona lobea. Tauna ʼwafi ʼewaʼewana, ta tua me ena luvine, mana me Itiofia edi kwini ena kulufa kaikaiwabudi ʼitaʼitamakidi. Lova tauya Ielusalema ʼinaya sabi tafwalolo, \v 28 ta baʼitaga tafwalolo niʼa gumwala, ʼinega ena waga lihilihiega ʼeviʼevivi ena ʼabagaya. Waga nana gamonaya toatoa ta Buki Nugwenugweina avoavoya tovesimasimana Aisea ena ʼwayavi ʼinega. \p \v 29 ʼInega Niboana Gwalagwalana Filifi vonea vonaya, “Una tauya waga lihilihi ʼinaya ta diʼwenega una tautauya.” \p \v 30 ʼInega Filifi vihila tauya waga lihilihi diʼwenaya, ta ʼoloto nana bonana noqolia tovesimasimana Aisea ena ʼwayavi avoavoya. ʼInega Filifi vetalaʼaiea vonaya, “Nage ualamania tolaʼai uavoavoya?” \p \v 31 Ta ʼoloto nana vonaya, “Maʼoda agu fata be eda alamani ʼaiqei ʼeguma ge taha toga daveʼitegu?” ʼInega ʼoloto nana Filifi venoqiea be wagaya nagelu, e ʼinega gelu toabui diʼwenaya ta Buki Gwala nana ʼinega avoya. \p \v 32 \x * \xo 8:32 \xt Ais 53:7-8\x* Ta avo nana niʼau Itiofia ʼoloto nana avoya baʼe ʼidewana vonaya, \q1 “Tauna itauyea ʼidewani sifi \q2 sabi vunuqina, \q2 ta kavona \q2 lami vutuvutuna ana todaʼa \q2 ʼiawanaya tovolo ta genuʼwana, \q2 ta wese \q2 ge taha vona daʼifoqe ʼawanega. \q1 \v 33 Ta ana vetalaʼai ʼinaya \q2 ge taha toga davataʼitaʼiei, \q2 ta wese igiveiniyauyauyea. \q1 ʼAliga ta natu geqana, \q2 ʼinega ge wese ena susumo ʼabibodanega, \q2 mana yawaina niʼau gumwala bwaʼobwaʼoya.” \p \v 34 ʼInega Itiofia ʼoloto nana Filifi vetalaʼaiea vonaya, “Uvonegu, togama weaqina tovesimasimana Aisea vonavona? Nage taunega weaqina, nage mali ʼoloto weaqina?” \v 35 ʼInega Filifi veʼale lugaihi ʼoloto nana ʼinaya, ta Aisea ena ʼwayavi baʼe ʼinega givesimatalia ʼinaya, ta Ieisu Valena Aqiaqina weaqina veʼitea. \p \v 36 \x * \xo 8:36 \xt Via 10:47\x* Nawale ʼedanegana itautauya ʼinega taha goʼila ʼinaya iʼifoqe, ʼinega ʼoloto nana Filifi voneaya, “Uʼitei, goʼila omoʼe! Nage ana fata babitaiso ena ʼewea, waisa?” \p \v 37 [ʼInega Filifi voneaya, “ʼEguma eu nuanua qabuna ʼinega Ieisu uvetumaqanea, e ʼinega ana fata ena givebabitaisou.” \p ʼInega ʼoloto nana vona ʼeviviea vonaya, “Niʼau yavetumaqana Ieisu Keliso tauna Yaubada Natuna.”] \p \v 38 ʼInega Itiofia ʼoloto nana waga ana tovevihila vonea be nagiveluaʼuya, ʼinega Filifi maega ivawebui goʼilaya, ta Filifi ʼoloto nana givebabitaisoya. \v 39 Ta tutana ivanemai goʼilega ʼinega Yaubada Niboanina Filifi ʼebeʼewei tauyea, ta ʼoloto nana Filifi ge wese daʼita ʼeviviei. Ta ma ena qaiawa ʼevivi tauya ena ʼabagaya. \v 40 \x * \xo 8:40 \xt Via 21:8\x* ʼInega Filifi ʼifoqe ʼabaga Asota ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya lugaihiea. Ta wese tautauya ta lulugaihiea ʼabaga taha taha ʼidia ana laba ʼifoqe Sisalia ʼinaya. \c 9 \s1 Saulo ena nuagivila \p \v 1 \x * \xo 9:1 \xt Via 8:3\x* Ta Saulo nawale Kaiwabu ana toʼabibodayavo luluaviedi ʼenaʼina, nuanuana naluveʼaligidi. ʼInega tauya toveguba edi tovanugweta ʼinaya, \v 2 nuanuana leta naʼwayavidi ʼabaga Damasiko ana vanue tafwaloloyavo ʼidia. ʼInega leta diavona tovetumaqanayavo naneidi ina avoya, be yaqisa Saulo ena luvine be ena waiwai ina alamania vonigo ana fata Ieisu ena ʼEda ana toʼabibodayavo nakafidi nayoqonidi, ʼoloto wese vivine, e ʼinega namiedi Ielusalema ʼinaya. \p \v 3 Ta Saulo nawale tautauya ta tuta goyona naʼifoqe ʼabaga qiduana Damasiko ʼinaya, ʼinega lukwayavonega simatala mahalega ʼifoqe ʼinaya. \v 4 ʼInega beʼu webui bwaʼobwaʼoya ta taha vona noqolia vonaya, “Saulo, Saulo, tolaʼai weaqina ululuaviegu?” \p \v 5 ʼInega Saulo vetalaʼaiea vonaya, “Kaiwabu, oʼa togama?” \p ʼInega vona ʼeviviea vonaya, “Yaʼa taugu Ieisu, tauna uvevoalanea. \v 6 Ta una yaʼitoto una tauya ʼabagaya, ta omoʼe ʼinaya taha toga navoneu tolaʼai una viaqia.” \p \v 7 Ta tomotau diavona Saulo maega itautauya nuadi voqana qiduana, ʼinega itovolo vavava ta ge taha tolaʼai ida vonayei. Mana bona namo inoqolia ta ge taha toga ida ʼitei. \v 8 ʼInega Saulo yaʼitoto bwaʼobwaʼoyega, ta matana kwaya ge ana fata naʼita. ʼInega nimana ikafia ta itauyea Damasiko ʼinaya. \v 9 ʼInega omode ʼaubena toi gamonaya ge ana fata taha tolaʼai daʼitei. Ta wese ge daʼai ta danuma. \p \v 10 Ta Damasiko ʼinaya Ieisu ana toʼabiboda taha ana wawa Ananaiasi toatoa. Ta taha veʼita kavonea daveʼwayoqa ʼifoqe ʼinaya vonigo Kaiwabu ʼitea vonea vonaya, “Ananaiasi!” \p Ta Ananaiasi veʼiea vonaya, “E Kaiwabu, yaʼa baʼe.” \p \v 11 ʼInega Kaiwabu voneaya, “Uyaʼitoto, ta una tauya ʼeda ana wawa ʼEda Tunutunuqina ʼinaya ta una lugu Iudasa ena vanuea. Ta tuta nana una ʼifoqe una vetalaʼaiea taha ʼoloto weaqina ana wawa Saulo. Tauna Tasisi ʼolotona, ta tuta baʼe ʼinaya vevenoqi ʼiguya. \v 12 Ta wese Saulo kavonaya veʼwayoqa niʼau yaveʼitea, ta veʼwayoqa nana gamonaya taha ʼoloto ana wawa Ananaiasi ʼitea mai ʼinaya ta gitonovia ʼabo matana ʼeaea ta veaqiaqi ʼevivi.” \p \v 13 Ta Ananaiasi Kaiwabu ena vona veʼiea vonaya, “Kaiwabu, tomotau qabudi niʼa ivonegu vonigo omoʼe ʼoloto nana taha toluveifana, ta au tovetumaqanayavo gwalagwaladi Ielusalema ʼinaya luluaviedi. \v 14 Ta ena vetoluvine ʼewea toveguba qiduqiduadi ʼidiega ʼinega mai baʼidia Damasiko ʼinaya be ana fata tovetumaqana qabuma nakafima nayoqonima ʼeguma au wawega avevenoqi.” \p \v 15 \x * \xo 9:15 \xt Via 26:2,6; 27:24; Lom 1:5\x* Ta Kaiwabu Ananaiasi voneaya, “Tua ta una tauya Saulo ʼinaya, tauna niʼau yavenuaʼivinea nasimana weaqigu taudi ge me Diu be edi toluvine qiduqiduadi, ta wese me Isileli qabudi ʼidia. \v 16 \x * \xo 9:16 \xt 2Kol 11:23-28\x* Ta wese ena veʼitea ena visiqa qiduana nalobea agu wawa ana simana weaqina.” \p \v 17 ʼInega Ananaiasi tauya Iudasa ena vanuea lugu ta Saulo lobea. ʼInega nimana magilafunega gitonovia voneaya, “Taigu Saulo, Kaiwabu Ieisu lova ʼedaya ʼifoqe ʼiuya, e tauna baʼitaga luvetunegu yamai matau adi giveaqiaqi weaqina, ta wese Niboana Gwalagwalana naluveagatunaʼiu.” \v 18 Ananaiasi ena vona gumwala, ʼinega lukwayavonega Saulo matanega kavonaya ʼiqana ʼwanavidi ʼetaʼia, ʼinega ana fata naʼita aqiaqi. ʼInega yaʼitoto ta babitaiso ʼewea. \v 19 Babitaiso ʼabibodanaya ʼabwaga ʼainia ʼabo ena waiwai ʼewa ʼeviviea. \s1 Saulo ena lugaihi Damasiko ʼinaya \p Ta Saulo vaina ʼaubena ʼidia Ieisu ana toʼabibodayavo maega itoatoa Damasiko ʼinaya. \v 20 ʼInega me Diu edi vanue tafwalolo ʼidia Saulo veʼale lugaihi vonaya, “Ieisu tauna Yaubada Natu Otaqina!” \p \v 21 \x * \xo 9:21 \xt Via 8:3\x* Ta tovineneqayavo inuavoqana qiduana ta ivonaya, “Ei, tauna lova taudi Ieisu ana wawega ivevenoqi luaviedi Ielusalema ʼinaya, e ʼinega wese mai baʼidia sabi kafida be nayoqonida natauyeda Ielusalema ʼinaya toveguba qiduqiduadi ʼidia.” \p \v 22 \x * \xo 9:22 \xt Via 18:28\x* Ta Saulo ena lugaihi vewaiwai qiduana, ta me Diu Damasiko ʼinaya itoatoa veʼitedi vonigo Ieisu tauna Toʼetoyavua. ʼInega me Diu ʼidiega ge taha toga ana fata navona. \s1 Saulo me Diu ʼidiega dena \p \v 23 Tufwana tuta kuena ʼabibodanaya me Diu idima govaqa, mana nuanuadi Saulo ina luveʼaligia. \v 24 Ta Saulo edi dima govaqa niʼau noqolia ʼabaga ana ʼebelugu ʼaubena be velovelovana iʼitamaki aqiaqiedi ʼeguma toʼawega nuanuana nadena naʼifoqe. ʼInega ina kafia ina luveʼaligia. \v 25 \x * \xo 9:25 \xt 2Kol 11:32-33\x* ʼInega taha velovelovana ʼinaya Saulo ana toʼabibodayavo ihiulei ta kwalisi ʼinaya iusea ta ʼabaga ana ʼali qiduana ana ʼebeluboʼe ʼinega ivekalilia webui gwavunaya, ʼinega dena tauya. \s1 Saulo ena ʼevivi Ielusalema ʼinaya \p \v 26 \x * \xo 9:26 \xt Gal 1:17-19\x* ʼInega Saulo ʼevivi mai Ielusalema ʼinaya, ta nuanuana Ieisu ana toʼabibodayavo maega ina veiaiana. Ta taudi Saulo imwaninivea, mana ge ida vetumaqanei vonigo tauna wese Ieisu ana toʼabiboda aqiaqi ʼidewani. \v 27 \x * \xo 9:27 \xt 1Kol 9:1\x* Ta Banaba ana ʼaidegana Saulo ʼebeʼewei maega itauya Ieisu ena tovaletuyanayavo ʼidia. ʼInega Banaba vematamagilafuyedi maʼoda Saulo Kaiwabu ʼitea Damasiko ʼedana ʼinaya be nuagivila. Ta wese vonedi Kaiwabu ena vona Saulo ʼinaya, ta ʼinega me ena giwalifatu lugaihi Ieisu weaqina Damasiko ʼinaya. \v 28 ʼInega Saulo iʼawahaqiaqiea ta tuta qabuna maega Ielusalema ʼinaya itoatoa, ta me ena giwalifatu lulugaihi Kaiwabu ana wawega. \p \v 29 Ta Saulo me Diu vaina taudi vona Guliki ialamania maega iveveqae ta iveʼaeʼaetoga. Ta taudi idima govaqa be nuanuadi ina luveʼaligia. \v 30 Ta edi dimana weaqina vaina tovetumaqanayavo inoqolia, e ʼinega Saulo itauyea Sisalia ʼinaya, ta ivetunei tauya ena ʼabaga Tasisi ʼinaya. \p \v 31 Ta toʼekalesiayavo diʼwe Iudia be Galili ta wese Samelia ʼidia edi toa veaqiaqi. Ta Niboana Gwalagwalana ena iula ʼinega iveʼaidega ta ivewaiwai, ta tuta qabuna Kaiwabu iʼamayabea edi ilivuyega, e ʼinega adi qabu veqidua. \s1 Fita taha ʼoloto ana wawa Inia giveaqiaqiea \p \v 32 Ta Fita luvivila dadana diʼwe qabuna ʼidia. ʼInega wese mai taha ʼabaga ana wawa Lida ʼinaya Yaubada ena tomotauyavo sabi vayausidi. \v 33 Ta omoʼe ʼinaya taha ʼoloto ʼwafina tutumina lobea ana wawa Inia. Tauna yaʼwala ʼeita (8) gamonaya ʼivia ʼenoʼeno, ta ge ana fata nayaba. \v 34 ʼInega Fita vonea vonaya, “Inia, Ieisu Keliso nagiveaqiaqieu, ʼinega uyaʼitoto ta eu ʼebana ununumi.” ʼInega Inia lukwayavoni tovolo. \v 35 Ta tutana Lida be dumiʼa Seloni ʼabaganavo adi totoayavo Inia iʼitea, ʼinega inuagivila Kaiwabu Ieisu ʼinaya ta ivetumaqanea. \s1 Fita taha vavine ana wawa Tabita giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega \p \v 36 Taha ʼabaga ana wawa Iofa ʼinaya Ieisu ana toʼabiboda taha vavine toatoa, ana wawa Tabita (ta me Guliki bonadiega ana alamani Dokasa). Tuta qabuna ena ilivu aqiaqi otaqina ta lukwalukwadi iula qiduana neineidi. \v 37 Ta tutana Fita nawale Lida ʼinaya toatoa, ʼinega Tabita vevihiqa ta yawaina gumwala. ʼInega ʼwafina iʼivaʼavaʼaia, ta ʼabiboda iaʼuya vanue ulawaninaya taha sifaufa gamonaya. \p \v 38 Ta ʼabaga Iofa ge luluvai Lida ʼinega. ʼInega vaina tovetumaqanayavo Fita valena inoqolia nawale Lida ʼinaya toatoa. ʼInega tomotau magilafudi iluvetunedi Lida ʼinaya Fita sabi ʼebeʼewana Iofa ʼinaya. Tutana Lida ʼinaya iʼifoqe Fita inoqiei ivonaya, “Fita, ulukwayavoni umai katauya ema ʼabagaya.” \p \v 39 ʼInega Fita yaʼitoto maega itauya Iofa ʼinaya. Ta tutana iʼifoqe ʼinega tovetumaqanayavo Fita iʼebeʼewei ivane ulawanaya ta ilugu sifaufa nana ʼinaya. Ta wadawadaʼe qabudi Fita itoa vivilia ta ivevemoqai. \p Ivevemoqai ta adi kaleko iveʼitayea ʼinaya ivonaya, “Baʼe kwakwalufai dina be wese baʼe kaleko diavona Dokasa mayawainaya sailidi neima.” \p \v 40 Ta Fita luvinedi sifaufa ʼinega ina ʼifoqe, ʼinega tuqatuqanega sobadi ta venoqi Yaubada ʼinaya. ʼInega givila Tabita ʼwafina ʼinaya vonaya, “Tabita, uyaʼitoto!” ʼInega Tabita matana ʼeaea ta Fita ʼitea. \v 41 Ta Fita nimanaya kafi siveyaʼitotoya, e ʼinega tovetumaqana ta wese wadawadaʼe qabudi gabedi imai. ʼInega Tabita mayawaina veʼitayea ʼidia. \p \v 42 Ta Tabita valena yawala tauya Iofa ana tomotauyavo ʼidia, ʼinega tomotau qabudi ivetumaqana Kaiwabu ʼinaya. \v 43 Ta Fita tufwana tuta kuena Iofa ʼinaya toatoa taha ʼoloto maega, ana wawa Saimoni. Ta Saimoni ena fewa yubai ʼwafidiega vaina kulufa viaviaqidi. \c 10 \s1 Fita ena vayausa Konilio ʼinaya \p \v 1 ʼAbaga qiduana Sisalia ʼinaya taha ʼoloto ana wawa Konilio toatoa. Tauna me Itali toluaviayavo adi yau 100 edi tovamatana. \v 2 Ta Konilio ʼoloto aqiaqina. Tauna ena gadeavo maega Yaubada iʼamayabea, ta lukwalukwadi ihiuledi ta tuta qabuna ivevenoqi Yaubada ʼinaya. \p \v 3 Ta taha ʼaubena lavilavi ʼidewana 3 koloki ʼinaya veʼita taha kavonea daveʼwayoqa ʼifoqe Konilio ʼinaya. ʼInega Yaubada ena tovaleʼewa taha ʼita aqiaqiea ʼifoqe mai ʼinaya, voneaya, “Konilio!” \p \v 4 Ta Konilio me ena mwaniniva tovaleʼewa nana vevekovei ta vetalaʼaiea vonaya, “Kaiwabu, tolaʼai?” \p Ta tovaleʼewa nana veʼiea vonaya, “Yaubada eu noqi be eu iula lukwalukwa ʼidia niʼa alamania, ta weaqina ge danuafaniu. \v 5 ʼInega vaina tomotau una vetunedi ina tauya Iofa ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya taha ʼoloto ana wawa Saimoni tauna wese igabea Fita ina lobea, ta ina ʼebeʼewei ina miei naʼiteu. \v 6 Ta tauna toatoa waviana Saimoni ena vanuea balabalaya. Ta tonivanue nana ena fewa yubai ʼwafidiega kulufa taha taha viaviaqidi.” \p \v 7 Ta tutana Yaubada ena tovaleʼewa niʼa ʼevivi tauya, e ʼinega Konilio ena tofewa magilafudi gabedi imai. Ta wese taha iana ena toluaviayavo ʼidiega gabea, tauna wese Yaubada ana toʼamayaba agona. \v 8 ʼInega tovaleʼewa nana ena vona Konilio simanea toidi ʼidia, ta ʼinega luvetunedi itauya Iofa ʼinaya. \p \v 9 Ahalia itutuvila itautauya ta tuta goyona ina ʼifoqe Iofa ʼinaya. Ta babaʼauya Fita vane vanue debanaya sabi venoqi. \v 10 Ta botana ʼewea nuanuana naʼai, ta ʼabwaga nawale iʼivaʼavaʼaia. ʼInega kavona veʼwayoqega taha yani ʼifoqe ʼinaya. \v 11 ʼInega matanaya mahala ʼelalamia, ta taha yani ʼitea ana ʼita ʼidewana kaleko qiduana nima susuna foa ma wayona webuwebui mai bwaʼobwaʼoya. \v 12 Ta kaleko nana gamonaya yubai taha taha ta vaina kawakawalidi ta wese manuqa itoatoa. \v 13 ʼInega taha bonana ʼifoqe voneaya, “Fita, uyaʼitoto, yubai ufofolidi ta uʼai!” \p \v 14 \x * \xo 10:14 \xt Luvi 11:1-47; Isi 4:14\x* ʼInega Fita vona ʼeviviea vonaya, “Kaiwabu, gebu ana fata! Ge taha tuta baʼe yubai diavona eda ʼainidi, mana imaʼa me Diu ema luvine baʼe ʼidewani.” \p \v 15 \x * \xo 10:15 \xt Mk 7:15,19\x* Ta bonana noqola ʼeviviea voneaya, “Yaubada yani qabudi givevunavunaqidi ta ʼawahaqiaqiedi, e ʼinega oʼa ge una ʼawaluveifedi.” \v 16 Ta yani nana ena ʼifoqe Fita matanaya ana yau toi, ta ʼabiboda Yaubada kaleko nana ʼewa ʼeviviei vaneqa mahalaya. \p \v 17 Ta Fita me ena nuavoqana baʼe veʼita nana weaqina, mana nawale nuana ge daʼeqaʼuya. ʼInega Konilio ena tomotauyavo toidi iʼifoqe Saimoni ena vanuea ta masuʼedanaya itovolo. \v 18 Ta igaba vane ivonaya, “Ei, nage Saimoni ana wawa veluana Fita baʼidia toatoa?” \p \v 19 Tutana Fita nawale nuana ʼiviʼivina veʼita baʼe weaqina, ʼinega Niboana Gwalagwalana voneaya, “Unoqoli! Tomotau toidi tawadega imai isalisaliu. \v 20 ʼInega uyaʼitoto uwebui maega ona tauya, ta ge una nuanua tolaʼai ina vetalaʼaieu weaqina, mana yaʼa yaluvetunedi imai ʼiuya.” \p \v 21 ʼInega Fita vanue debanega webui ʼidia vonedi vonaya, “Yaʼa baʼe Fita osalisaligu, ta maʼoda ʼinega omaimai?” \p \v 22 Ta ivoneaya, “Taha toluavia edi tovamatana ana wawa Konilio vetunema amai ʼiuya. Tauna ʼoloto tunutunuqina ta Yaubada ana toʼamayaba, ta wese me Diu qabudi iʼawahaqiaqiea. Ta Yaubada ena tovaleʼewa taha ʼifoqe Konilio ʼinaya ta vematamagilafuyea vonigo oʼa nagabeu una tauya ena vanuea be yaqisa ana fata eu gaihi nanoqolia.” \v 23 Toi dina edi vona gumwala, e ʼinega Fita ʼebeʼewedi ilugu vanuea maega iʼeno. \p Mahala ahalia ʼinega Fita maega itutuvila itauya, ta wese vaina Ieisu ana tovetumaqana Iofa ʼinega maega itauya. \s1 Fita ʼifoqe Konilio ena vanuea \p \v 24 Ta ʼeda luluvai, ʼinega ʼedaya iʼenova, ta ahalia ʼinega iʼifoqe Sisalia ʼinaya. Ta Konilio baʼebaʼeyedi ena gadeavo be enavo maega, mana gaba vaʼauqidi imai ena vanuea. \v 25 Ta tutana Fita ʼifoqe masuʼedanaya sabi lugu, e ʼinega Konilio mai diʼwenaya ta tuqatuqanega sobadi Fita ʼiawanaya ta iwaʼodu ʼinaya. \v 26 \x * \xo 10:26 \xt Via 14:13-15; Ve 19:10\x* ʼInega Fita Konilio siveyaʼitotoya ta voneaya, “Uyaʼitoto, yaʼa wese oʼa ʼidewani tomotau!” \v 27 ʼInega Konilio yaʼitoto ta iveqaelia ilugu vanuea, ta Fita tomotau qabudi ʼitedi niʼa ivaʼauta itoatoa. \v 28 ʼInega vonedi vonaya, “Omiʼa niʼau oalamania, imaʼa me Diu ema luvine ge taha toga ana fata taudi ge me Diu ana vayausidi be maega ana veiaiana. Ta Yaubada niʼau veʼitegu yaʼa ge agu fata taha toga ena ʼawaluveifei ta ena vonaya, “Oʼa ge vunavunaqiu Yaubada matanaya.” \v 29 ʼInega tutana iada Konilio gabegu yaʼa ge eda noga, ta ʼesi yahawafelegu ta yamai. Ta baʼe egu vetalaʼai ʼimia, tolaʼai weaqina ogabegu yamai?” \p \v 30 ʼInega Konilio voneaya, “ʼAubena foa gumwala baʼe tuta nana lavilavi 3 koloki ʼidewana yavevenoqi vanuea, e ʼinega taha ʼoloto ana kaleko wadawadaea otaqina ʼiawaguya tovolo yaʼitea. \v 31 Ta vonegu vonaya, ‘Konilio, eu venoqi Yaubada niʼa noqolia, ta eu iulayavo lukwalukwa ʼidia niʼa ʼitea. Ta ʼinega oʼa Yaubada nuaveʼaviniu. \v 32 ʼInega vaina tomotau una vetunedi ina tauya Iofa ʼinaya ta Saimoni wese ana wawa Fita ina ʼebeʼewei maega ina mai. Ta tauna waviana Saimoni ena vanuea toatoa. Ta wavianana yubai ʼwafidi ana toviaqa, ta ena vanue balabalaya.’ \v 33 ʼInega lukwayavonega vaina tomotau yaluvetunedi iwai weaqiu. ʼInega kaiwa qiduana, mana niʼa umai ʼiguya. ʼInega baʼinaya niʼa avaʼauta atoatoa Yaubada matanaya, ta nuanuama tolaʼai Kaiwabu niʼa vonayea ʼiuya una simana ʼifoqeyea ʼimaya be yaqisa ana noqolia.” \s1 Fita ena lugaihi Konilio ena vanuea \p \v 34 \x * \xo 10:34 \xt Luve 10:17; Lom 2:11\x* ʼInega Fita veʼale vonedi vonaya, “Vonahaqiaqi, niʼa nuagu ʼeqaʼuya, Yaubada tomotau ʼivaʼavaʼaida itaʼa ʼaidegada, ta ge imaʼa me Diu mamo daveyolubema. \v 35 Ta ʼeguma tomotau mali diʼwe be mali diʼwe ʼidiega edi ilivu tunutunuqina ta Yaubada iʼamayabea, e ʼinega taudi wese ʼawaʼawa aqiaqiedi. \v 36 Niʼa yahalamania omiʼa Yaubada ʼinega onoqolia imaʼa me Isileli weaqima. Ta vale nana ana noqola baʼe ʼidewani: Toadaumwala kana lobea Yaubada maega Ieisu Keliso ʼinega, tauna tomotau qabuda eda Kaiwabu. \v 37 \x * \xo 10:37 \xt Md 4:12-17\x* Niʼa oalamania tolaʼai ʼifoqe ema ʼabagayavo ʼidia. Nugweta Ioni Togivebabitaiso tomotau lugaihidi babitaiso weaqina diʼwe Galili ʼinaya, ta ʼabibodanaya yani qabuna veʼale. \v 38 \x * \xo 10:38 \xt Md 3:16; Lk 4:17-21\x* Ta wese niʼa oalamania Yaubada Ieisu Nasaleta ʼolotona venuaʼivinia. ʼInega Niboana Gwalagwalana neia ta wese waiwai neia. ʼInega Ieisu tauya ʼabaga taha taha ʼidia ta tomotau iuledi. Ta tomeqabu Seitani giveluveifedi e Ieisu giveaqiaqiedi, mana yani qabuna viaqidi Yaubada ena waiwaiega. \v 39 Ta imaʼa tovaletuyana yani qabuna Ieisu viaqidi niʼa aʼitea be asimanea Isileli ʼabaganavo ʼidia ta wese Ielusalema ʼinaya. Tauna ʼetoluai ʼinaya itutuveʼewea ta iluveʼaligia. \v 40 Ta ʼaubena vetoina Yaubada giveyaʼitotoya ʼaligega, ta veʼifoqeyea tomotau ʼidia. \v 41 \x * \xo 10:41 \xt Via 1:8; Lk 24:42-43\x* Ta tomotau qabudi Ieisu ge ida ʼitei, ta ʼesi imaʼa Yaubada venuaʼivinema ama ʼaidega aʼitea be asimanea. Imaʼa ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega ʼabibodanaya maega aʼai ta anuma. \v 42 \x * \xo 10:42 \xt Via 17:31; 1Fit 4:5\x* Ta Ieisu luvinema be ana lugaihiea tomotau qabudi ʼidia, ta wese ana vonedi vonigo Yaubada Ieisu venuaʼivinea tomotau qabuda taudi ʼaliʼaligidi ta wese mayawaida ada Toluvine. \v 43 \x * \xo 10:43 \xt Ais 53:5-6; Iel 31:34; Via 2:38\x* Yaubada ena tovesimasimana qabudi ivona vataya Ieisu weaqina vonigo tomeqabu ina vetumaqana ʼinaya edi luveifana nanuataqodi ana wawega.” \s1 Konilio ma enavo Niboana Gwalagwalana iʼewea \p \v 44 \x * \xo 10:44 \xt Via 11:15; 15:8\x* Fita nawale vonavona ʼinega Niboana Gwalagwalana webui mai ta lugu taudi tovineneqa ʼidia. \v 45-46 \x * \xo 10:45-46 \xt Via 2:4; 19:6\x* ʼInega mali bona be mali bona ʼidiega ivonavona, ta Yaubada iawahawatuboya. Ta me Diu taudi wese Ieisu ivetumaqanea Fita maega imai Iofa ʼinega inuavoqana qiduana, mana niʼa iʼitea be inoqolia Yaubada Niboana Gwalagwalana guiwaqia wese taudi ge me Diu ʼidia. ʼInega Fita vonedi vonaya, \v 47 “Egwavo, qabu baʼe Niboana Gwalagwalana niʼa iʼewea itaʼa lova ʼidewani. E ʼinega ge ana fata taha toga ʼimiega edi babitaiso goʼilega ona awatayedi, waisa?” \v 48 \x * \xo 10:48 \xt Via 19:5\x* ʼInega Konilio ma enavo Fita luvinedi be ina babitaiso Ieisu Keliso ana wawega. Ta babitaiso nana ʼabibodanaya Fita inoqiea be vaina ʼaubena maega ina toa. \c 11 \s1 Fita ʼevivi tauya Ielusalema \p \v 1 Ta tovaletuyanayavo be wese vaina tovetumaqana Iudia ʼabaganavo ʼidia itoatoa, vale inoqolia taudi ge me Diu Yaubada ena vona iʼawahaqiaqiea. \v 2 ʼInega tutana Fita ʼevivi mai Ielusalema ʼinaya, e ʼinega vaina tovetumaqana taudi me Diu Fita ilumugiea ivoneaya, \v 3 \x * \xo 11:3 \xt Via 10:28; Gal 2:12\x* “Tolaʼai weaqina taudi ge me Diu edi vanuea ulugu ta maega oʼai?” \v 4 ʼInega Fita simana aqiaqiea ʼidia tolaʼai niʼa ʼifoqe ʼinaya vonedi vonaya, \p \v 5 \x * \xo 11:5 \xt Via 10:9-48\x* “Lova Iofa ʼinaya yatoatoa, ta tutana yavevenoqi ʼinega taha yani ʼifoqe ʼiguya yaʼitea kavona eda veʼwayoqa ʼedewani. Ana ʼita kavona kaleko qiduana nima susuna foa, ta wayoyega webui mai mahalega diʼweguya. \v 6 Ta tutana yaʼita lugu kaleko nana gamonaya, ʼinega yubai qabudi yaʼitedi ʼidewana ʼabaga yubaidi be yubai waqiwaqidi be kawakawalidi ta wese manuqa. \v 7 ʼInega taha bonana yanoqoli vonaya, ‘Fita, uyaʼitoto! Yubai ufofolidi ta una ʼai!’ \p \v 8 “ʼInega yavona ʼeviviea yavonaya, ‘Kaiwabu, gebu agu fata! Ge taha tuta yubaidiavo eda ʼainidi, mana imaʼa me Diu ema luvine ʼidewana.’ \p \v 9 “Ta bonana mahalega yanoqola ʼeviviea vonaya, ‘Yaubada yani qabudi givevunavunaqidi ta ʼawahaqiaqiedi, e ʼinega oʼa ge una ʼawaluveifedi.’ \v 10 Baʼe yani nana ena ʼifoqe ʼiguya ana yau toi, ta ʼabibodanaya Yaubada yani qabudi ʼewa ʼeviviei vaneqea mahalaya ʼwaiva. \v 11 Ta tuta nana ʼoloto toidi vanue nana ʼinaya yatoatoa ilobea ta masuʼedanaya itovolo. Ta taudi Sisalia ʼinega imai weaqigu. \p \v 12 “ʼInega Niboana Gwalagwalana voneguya, ‘Ge una venuana magilafu, ta taudi maega ona tauya.’ Ta edavo baʼe sikisi dina maega atauya Konilio ʼinaya ta ena vanuea alugu. \v 13 ʼInega Konilio vonema vonaya, ‘Yaubada ena tovaleʼewa taha yaʼitea ʼifoqe egu vanue gamonaya tovotovolo. Ta tovaleʼewa nana vonegu vaina tomotau ena vetunedi Iofa ʼinaya be Saimoni Fita ina ʼebeʼewei ina miea. \v 14 \x * \xo 11:14 \xt Via 16:31\x* Tauna navoneu maʼoda ʼinega oʼa eu gadeavo maega qabumi ʼetoyavua ona lobei.’ \p \v 15 \x * \xo 11:15 \xt Via 2:4\x* “Ta tutana yaveʼale Vale Aqiaqina yavonayea ʼidia e ʼinega Niboana Gwalagwalana webui ʼidia ʼidewana lova tuta nugweta ʼidaya madumai. \v 16 \x * \xo 11:16 \xt Via 1:5\x* ʼInega Kaiwabu ena vona yanuaveʼavinia vonaya, ‘Ioni tomotau goʼilega givebabitaisodi, ta omiʼa Niboana Gwalagwalanega ona babitaiso.’ \v 17 Yaubada ena nei kavovo taudi ge me Diu ʼidia ʼidewana lova itaʼa ʼidaya tutana kamaduvetumaqana Kaiwabu Ieisu Keliso ʼinaya. ʼInega yaʼa ge agu fata Yaubada ena viaqa ena awatayei.” \p \v 18 \x * \xo 11:18 \xt Via 13:48; 14:27\x* Tutana tovetumaqana me Diu Fita ena vona baʼe inoqolia, e ʼinega ge wese ida veʼaeʼaetoga ta ʼesi Yaubada iawatuboya ivonaya, “Vonahaqiaqi, Yaubada taudi ge me Diu niʼau awafeledi be ina nuagivila ʼinaya, ʼinega yawai vataya ina lobea.” \s1 Toʼekalesiayavo ʼabaga Anitioki ʼinaya \p \v 19 \x * \xo 11:19 \xt Via 8:1-4\x* Lova tutana Sitibeni iluveʼaligia ʼinega tovetumaqanayavo ivevoalanedi ta iyavula itauya mali diʼwe be mali diʼwe ʼidia, ta vaina luluvaia ʼidewani diʼwe Finisia ʼinaya be bwanabwana Saifilosi ʼinaya ta wese ʼabaga Anitioki diʼwe Silia ʼinaya. Ta Vale Aqiaqina ilugaihiea me Diu dimo ʼidia. \v 20 Ta vaina tovetumaqanayavo, taudi me Saifilosi be me Sailini iʼifoqe Anitioki ʼinaya, ʼinega Kaiwabu Ieisu weaqina ilugaihiea me Diu ta wese taudi ge me Diu ʼidia. \v 21 Ta Kaiwabu ena tovetumaqanayavo givewaiwaiedi, ʼinega qabu qiduadi wese ivetumaqana ta inuagivila Kaiwabu ʼinaya. \p \v 22 \x * \xo 11:22 \xt Via 4:36\x* Ta toʼekalesiayavo Ielusalema ʼinaya taudi ge me Diu valena inoqolia niʼau ivetumaqana. ʼInega Banaba iluvetunei tauya Anitioki ʼinaya sabi vayausidi. \v 23 Ta tuta nana Banaba ʼifoqe Anitioki ʼinaya, ʼinega Yaubada ena veyoluba qiduana tomotau ʼidia ʼitea, ta qaiawa qiduana. ʼInega vona iuledi vonigo ge ina venuana magilafu ta ʼesi ina tovoloʼiʼita me edi vetumaqana Kaiwabu ʼinaya. \v 24 Ta Banaba tauna ʼoloto aqiaqina ta Niboana Gwalagwalana niʼa luveagatunaʼia ta wese ena vetumaqana waiwaina. Ta ena lugaihi ʼinega tomotau qabudi Kaiwabu ivetumaqanea, ʼinega toʼekalesiayavo adi qabu veqidua. \p \v 25 \x * \xo 11:25 \xt Via 9:30\x* ʼInega Banaba tauya ʼabaga Tasisi ʼinaya nuanuana Saulo nalobea. \v 26 Ta tuta nana lobea ʼinega ʼebeʼewei tauyea Anitioki ʼinaya. Ta yaʼwala ʼaidegana gamonaya Banaba be Saulo toʼekalesiayavo maega ivaʼauta, ta tomotau qabudi iveveʼitedi. Ta Anitioki ʼinaya Ieisu ana toʼabibodayavo tomotau imadugabedi Keliso ena tomotauyavo. \p \v 27 Ta baʼe tuta nana ʼinaya vaina tovesimasimana Ielusalema ʼinega itauya Anitioki ʼinaya. \v 28 \x * \xo 11:28 \xt Via 21:10\x* Ta taha ʼidiega ana wawa Agabu edi vaʼauta taha ʼinaya tovolo ta Niboana Gwalagwalana ʼinega madusimana ʼifoqe ʼidia vonaya, “Nawale botana qiduana naʼifoqe diʼwe qabuna ʼidia.” (ʼAbiboda baʼe yani nana ʼifoqe tuta nana Sisa Kolodiasi ena vetoluvine ʼinaya.) \v 29 ʼInega tovetumaqana Anitioki ʼinaya nuadi ʼaideganega inei kavovo ta edi iula mane ivetunea tovetumaqanayavo Iudia ʼinaya. Ta toiula diavona ʼaidega ʼaidega adi fata ʼinega iula ivetunea. \v 30 \x * \xo 11:30 \xt Via 12:25\x* ʼInega mane nana Banaba be Saulo ineidi, ta itauyea Iudia ʼekalesia ana tovanugwetayavo ʼidia. \c 12 \p \v 1 Tuta omoʼe ʼinaya kini Elodi Akalifa veʼale toʼekalesiayavo kafidi sabi giveluveifadi. \v 2 ʼInega Iemesa, tauna Ioni taina, Elodi ena luvineyega kefatega iluveʼaligia. \v 3 Ta Elodi me Diu edi qaiawa Iemesa ena ʼaliga weaqina ʼitea, ʼinega ena luvineyega wese Fita ikafia iyoqonia Beledi ge ana isitimo Sagalina ʼinaya. \v 4 Elodi ena luvineyega Fita niʼau ikafia ta ʼabibodanaya iveʼineiea toluaviayavo qabu foa ʼidia. Ta qabu ʼaidega ʼaidega gamonaya toluavia adi yau foa itoatoa, ʼinega qabudi adi yau 16. Taudi Fita vanue ʼebeyoqona taha sifaufa ʼinaya iaʼuluguyea. Ta Elodi nuanuana Fita navetalaʼaiea tomotau qabudi matadia ʼAuvivia Sagalina ʼabibodanaya. \v 5 Ta tutana Fita nawale vanue ʼebeyoqona gamonaya toatoa, ʼinega toʼekalesiayavo ivevenoqi waiwai Yaubada ʼinaya weaqina. \s1 Yaubada ena tovaleʼewa taha Fita ʼetoyavuia \p \v 6 Elodi taha ʼaubena niʼau venuaʼivinea Fita ana vetalaʼai weaqina. Ta Fita nimana seni taha noyana iyoqonia ta foqena ʼinega toluavia magilafudi nimadia iyoqonidi sabi ʼitamakina, ta nuanidia nawale ʼenoʼeno. Ta wese vaina toluavia vanue ana ʼebelugu iʼitaʼitamakia. \v 7 Ta velovelovana gamonaya lukwayavonega Kaiwabu ena tovaleʼewa mahalega ʼifoqe tovotovolo, ta simatala qiduana sifaufa namo gamona guvesimatalia. ʼInega tovaleʼewa nana Fita gitonovia ta divanoya voneaya, “Ulukwayavoni uyaʼitoto!” ʼInega yaʼitoto ta nimanega seni magilafudina taudiega ʼeliʼamidi ta iavuta. \v 8 ʼInega tovaleʼewa nana Fita ʼinaya voneaya, “Uvekaleko ta au ʼaqeyafayafa uveʼaqei ta una ʼabibodegu!” Ta Fita ena vona matayagea. \v 9 ʼInega tovaleʼewa nana vanuega ʼifoqe ta Fita ʼabibodea. Ta Fita nuaia yani qabuna niʼa ʼifoqe ʼinaya kavonea be daveʼwayoqa, ʼinega yani nana ge davetumaqanei ena ʼifoqe ʼinaya weaqina. \v 10 \x * \xo 12:10 \xt Via 5:19\x* Iwebui ʼinega toʼitamaki nugwenugweidi inogedi ta wese vemagilafuna inogedi. ʼInega iʼifoqe taha ʼawa kainumu ʼinaya, ta taunega ʼeyavuia, ʼabo iʼifoqe ʼabagaya. ʼEdega itautauya ʼinega lukwayavonega tovaleʼewa nana Fita nogea. \p \v 11 ʼInega Fita nuana ʼeqaʼuya ta nuanega vonaya, “Vonahaqiaqi, niʼa yahalamania Kaiwabu ena tovaleʼewa vetunei mai ʼiguya ta Elodi nimanega ʼetoyavuigu ena luvine waiwaina ʼinega, ta wese ʼetoyavuigu me Diu ʼidiega tolaʼai nuanuadi ina viaqia ʼiguya.” \p \v 12 Tutana Fita nuana niʼa ʼeqaʼuya, ʼinega tauya Meli edi vanuea, taudi Ioni inana, ta tauna wese igabea Maki. Ta omoʼe ʼinaya tomotau qabudi niʼa ivaʼauta, ta nawale ivevenoqi Yaubada ʼinaya Fita weaqina. \v 13 ʼInega Fita ʼifoqe vanue masuʼedanaya ta ʼawa ʼinaya ʼaubutubutu. ʼInega taha tofewa kavovo mevavinena ana wawa Loda mai ʼawa ʼinaya sabi siwaʼana. \v 14 Ta tuta nana Loda Fita bonana noqolia, ʼinega ʼinanea ta qaiawa qiduana, ʼinega nuana voqana ta ʼawa ge dasiʼwaei, ta ʼesi vihila lugu totoa vaʼauta ʼidia vonedia, “Fita ʼawaya tovotovolo!” \p \v 15 Ta ivoneaya, “Kwavakwavau!” Ta tofewa nana veʼaetogedi ʼinega totoa vaʼauta ivoneaya, “Tauna ge Fita, ta ʼesi ena tovaleʼewa.” \p \v 16 Ta Fita nawale ʼauʼauveidaʼa ʼawaya. Ta tuta nana ʼawa isiwaʼea ʼinega Fita iʼitea ta nuadi voqana qiduana. \v 17 Ta Fita nimanega lutaqodi ge ina veqae. ʼInega simana ʼidia maʼoda Kaiwabu vanue ʼebeyoqona ʼinega ʼebeʼewa ʼifoqeyea ʼabagaya. ʼInega vonedi vonaya, “Ta omiʼa Iemesa be tovetumaqana qabudi ona simana ʼidia tolaʼai ʼifoqe ʼiguya weaqina.” ʼInega Fita nogedi ta tauya mali ʼabaga ʼinaya. \p \v 18 \x * \xo 12:18 \xt Via 5:22-24\x* Ta mahala vulihia ʼinega toluaviayavo inuavoqana ta wese giwalidi aʼala ta taudiega iveqae ivonaya, “Maʼoda Fita ʼifoqe ʼaiqa?” \v 19 Ta ʼinega Elodi luvine waiwaina aʼuya be Fita ina sali aqiaqiea, ta ge ida lobei. ʼInega Elodi toluavia dina 16 adi yau vetalaʼaiedi ta luvine neidi ina ʼaliga. \p Ta ʼabibodanaya Elodi diʼwe Iudia nogei ta webui ʼabaga Sisalia ʼinaya ta omoʼe ʼinaya toa. \s1 Elodi ena ʼaliga \p \v 20 Ta Elodi lova me Taia be me Saidoni ʼidia diana vilea. ʼInega ʼabaga magilafudina ʼidiega tomotau itoavaʼauta iveʼaidega ta taha qabu iluvetunedi Elodi ʼinaya nuanuadi maega ina veguba. Mana taudi tuta qabuna adi ʼabwaga iʼeweʼewea Elodi ena diʼwe ʼinega. ʼInega nugweta Elodi ena tofewa qiduana Balasito nuana iʼwamilia ta maega iveiaiana. \p \v 21 ʼInega Elodi taha ʼaubena neidi maega ina vaʼauta. Ta ʼaubena nana ʼinaya ana vaiqavu kaikaiwabuna ʼidiega vekaleko ta toabui ana galiva kaikaiwabuna debanaya. Ta tomotau qabudi matadia vonavona. \v 22 Ta qabudi ivekolukolua ivonaya, “Baʼe vona nana ge taha ʼoloto ena vona, ta ʼesi yaubada taha ena vona.” \v 23 \x * \xo 12:23 \xt Dan 5:20\x* ʼInega omoʼe ʼinaya Kaiwabu ena tovaleʼewa taha Elodi vunuqia, mana Yaubada ge dagivaneyea ta ʼesi taunega ana wawa givaneyea, tuata vevihiqa ta mwatamwata iʼainia ʼabo ʼaliga. \p \v 24 \x * \xo 12:24 \xt Ais 55:11\x* Ta Yaubada ena vona veveʼenaʼi diʼwe qabuna ʼidia ta tomotau qabudi Vale Aqiaqina inoqolia. \p \v 25 \x * \xo 12:25 \xt Via 11:29-30; 15:37\x* Ta Banaba be Saulo nei kavovo nana iveʼineiea Ielusalema ʼekalesia ana tovanugwetayavo ʼidia. Ta ʼinega Ioni Maki iʼebeʼewei ta maega iʼevivi itauya Anitioki ʼinaya. \c 13 \s1 Saulo ena luvivila nugweta iana Banaba maega \p \v 1 ʼAbaga Anitioki ʼinaya ʼekalesia ana tovesimasimanayavo be ana toveʼitayavo adi wawayavo baʼe: Banaba ta Simioni (tauna igabea ʼWafi Kwaukwausina) ta Lusiasi (tauna Sailini ʼolotona), ta Maneni (tauna kini Elodi Anitifasi tamana ena fayafayaya), ta wese Saulo. \v 2 \x * \xo 13:2 \xt Via 9:15\x* Taha tuta itafwatafwalolo ta ivevedede Yaubada weaqina ʼinega Niboana Gwalagwalana vonedi vonaya, “Nuanuagu Banaba be Saulo ona givegwaledi weaqigu, mana niʼau yavenuaʼivinidi egu fewa weaqina.” \p \v 3 \x * \xo 13:3 \xt Via 6:6\x* Ta edi vedede be edi venoqi iluʼovoia, ʼinega nimadi iaʼuya magilafudi ʼidia ta ʼabiboda ivetunedi itauya. \s1 Banaba be Saulo edi viaqa bwanabwana Saifilosi ʼinaya \p \v 4 Niboana Gwalagwalana niʼa luvetunedi ʼinega iwebui mwadeʼwaya ʼabaga Selusia ʼinaya. ʼInega taha waga igeluya ta itauya bwanabwana Saifilosi ʼinaya. \v 5 \x * \xo 13:5 \xt Via 12:12; 15:39\x* ʼInega iʼifoqe ʼabaga ana wawa Salamisi ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya Yaubada ena vona ilugaihi dadanea me Diu edi vanue tafwaloloyavo ʼidia. Ta taha adi toiula ana wawa Ioni Maki maega iluvivila. \p \v 6 ʼInega bwanabwana nana ʼabaganavo qabudi iluvivilidi ana laba iʼifoqe ʼabaga Fafosi ʼinaya. ʼInega taha tobalavu ilobea, tauna Diu ʼolotona ana wawa Baieisu. Tauna tovesimasimana ʼeʼeuʼauʼavina. \v 7 Ta Baieisu nana Sagiu Faulosi maega itoatoa, tauna ʼabaga nana ana gavana, ta wese toalamani taha qiduana. ʼInega Sagiu Faulosi Banaba be Saulo gabedi imai, mana nuanuana Yaubada ena vona nanoqolia. \v 8 Ta tobalavu nana Baieisu (me Guliki bonadiega ana wawa Elaimasi) Banaba be Saulo awatayedi, mana ge nuanuana iana Sagiu Faulosi Ieisu navetumaqanea. \v 9 Ta Saulo, tauna wese igabea Faulo, Niboana Gwalagwalana niʼa luveagatunaʼia ʼinega tobalavu nana ʼita makimakia voneaya, \v 10 “Oʼa Seitani natuna, yani qabuna aqiaqidi uvevevoalanedi ta ugigiveluveifedi, nuanuau tomotau una uʼavedi ta ʼaqedi una lihia. ʼInega Kaiwabu ena nuanua tunutunuqidi oʼa ugigiviledi tauʼu eu nuanua ʼinega, ta ʼinega tomotau eu nuanua luveifana uveveʼitedi. \v 11 \x * \xo 13:11 \xt Via 9:8\x* ʼInega baʼe ʼitaga Kaiwabu nimanega naluvematasabuhu ta matau nakwaya. Ta tufwana tuta kuena ʼinaya gebu au fata babaʼau una ʼitei.” \p Ta Faulo ena vona luʼovoia ʼinega kavona umauma qiduana ʼifoqe ta Elaimasi matana velovelovanea, ta ʼegimuda nuanuana taha toga nimana nakafia ta navanugwetea. \v 12 Ta tutana gavana Sagiu Faulosi baʼe yani nana ʼitea ʼinega nuana voqana qiduana ta Faulo ena veʼita Kaiwabu weaqina noqolia ʼinega Ieisu vetumaqanea. \s1 Faulo ma enavo itauya Anitioki diʼwe Fisidia ʼinaya \p \v 13 \x * \xo 13:13 \xt Via 15:38\x* Faulo ma enavo Fafosi inogei ta wagega itauya ʼabaga Feliga ʼinaya diʼwe Famifila gamonaya. Ta omoʼe ʼinaya Ioni nogedi ta ʼevivi tauya Ielusalema ʼinaya. \v 14 Ta Faulo ma enavo Feliga inogea ta itauya diʼwe Fisidia ʼabaga Anitioki ʼinaya. ʼInega Sabatea me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya ilugu ta itoabui. \v 15 ʼInega Mosese ena luvine ʼinega ta wese tovesimasimana edi ʼwayavi ʼinega taha ʼoloto avoya. Avo gumwala e ʼabiboda tafwalolo ana tovanugwetayavo vona ivetunea Faulo ma enavo ʼidia ivonedia, “Emavo, ʼeguma taha vona ʼimiega ama givewaiwai weaqina, e ʼinega luaqiaqiea ona simana ʼifoqeyea ʼimaya.” \v 16 ʼInega Faulo tovolo ta nimana silagaia ta vonedi vonaya, \p “Taigwavo me Isileli ta wese omiʼa diʼwe taha taha ʼidiega Yaubada ana toʼamayabayavo, egu vona baʼe ona noqolia. \v 17 \x * \xo 13:17 \xt ʼIfo 1:7; 6:6; 12:51\x* Lova Yaubada tubudavo me Isileli venuaʼivinedi. Ta tutana diʼwe Itifita ʼinaya itoatoa kavona wagawaga ʼidewani, ʼinega adi yoʼo giveqiduea. Ta ʼabibodanaya ena waiwai otaqa ʼinega ʼebeʼewa ʼifoqeyedi Itifitega. \v 18 \x * \xo 13:18 \xt Naba 14:34; Luve 1:31-32\x* ʼInega yaʼwala 40 gamodia diʼwe ʼavaʼavaya me Isileli iyabayaba dadana ta ivevetalabudabuda ta wese iveveilivu veifa. Ta tua Yaubada ena nuakolokoloyega bibitaqodi, ʼinega ge danogedi ta ʼesi tuta qabuna ʼitaʼitamakidi. \v 19 \x * \xo 13:19 \xt Luve 7:1; Ios 14:1\x* ʼInega Yaubada diʼwe Kenani ana kiniavo adi yau seveni edi ʼebeluvine bwega yavuledi, ʼinega Iosua ʼebeluvine nana vewilaʼayea me Isileli edi gade 12 ʼidia. \v 20 \x * \xo 13:20 \xt Toluv 2:16; 1Sam 3:20\x* Ta baʼe yani diavona iʼifoqe me Isileli ʼidia yaʼwala 450 gamonaya. Ta ʼabiboda Yaubada tomotau edi toluvineavo neidi ta iluvinedi mai ana laba tovesimasimana Samuela ʼifoqe. \p \v 21 \x * \xo 13:21 \xt 1Sam 8:5,19; 10:20-24\x* “ʼInega me Isileli Yaubada ivenoqiea taha kini weaqina, ʼinega veʼiedi ta Saulo neidi, tauna Kisi natuna Beniamina ena gadeyega. Ta Saulo nana luvinedi yaʼwala 40 ʼidia. \v 22 \x * \xo 13:22 \xt 1Sam 13:14; 16:12; Same 89:20\x* Ta ʼabiboda Yaubada Saulo aʼuwebuiea ta Deibida vetovoloya me Isileli edi kini vauvauna. Baʼe Yaubada ena vona Deibida weaqina vonaya, ‘Iese natuna Deibida niʼa yalobea, tauna nuagu ʼewa aqiaqiea, ta egu nuanua qabudi naviaqidi.’ \v 23 \x * \xo 13:23 \xt 2Sam 7:12-16\x* Ta Yaubada Deibida nana ena gadeyega me Isileli adi Toʼetoyavua Ieisu giveʼifoqeyea, lova ena vona fofofola ʼidewani. \v 24 \x * \xo 13:24 \xt Md 3:1-2\x* Ta Ieisu nawale ge damai, ʼinega Ioni Togivebabitaiso maduʼifoqe ta me Isileli lugaihidi ta vonedi ina nuagivila ta ina babitaiso. \v 25 \x * \xo 13:25 \xt Ion 1:20,27\x* Ta Ioni ena fewa ana ʼebeluʼovoa ʼinaya vetalaʼaiedi vonaya, ‘Omiʼa maʼoda onuanua ʼaiqa yaʼa togama? Yaʼa gebu Toʼetoyavua nana. Ta ʼesi Toʼetoyavua nana ʼabibodaguyega maimai, ta yaʼa tomotau kavokavovo ge agu fata be ana ʼaqeyafayafa ena liʼami.’ \p \v 26 “Taigwavo, omiʼa Ebelamo natunavo, ta wese omiʼa mali diʼweyega Yaubada ana toʼamayabayavo, onoqoli! ʼEtoyavua valena niʼa mai ʼidaya. \v 27 Ta Ielusalema ana totoayavo be edi tovanugwetayavo Toʼetoyavua nana gebu ida ʼinanea. Sabate ʼaidega ʼaidega ʼidia tovesimasimana edi vonayavo Toʼetoyavua weaqina iavoavodi ta nuadi ge daʼeqaʼuya. Ta ʼesi Toʼetoyavua nana iluvinea naʼaliga, ta baʼe ʼinega tovesimasimana qabudi edi simana nugwenugweina ana aqiaqi iveʼifoqeyea. \v 28 \x * \xo 13:28 \xt Md 27:22-23\x* Ta taudi ge adi fata Ieisu ena luveifana taha ida lobei be ʼinega ina luveʼaligi, ta tua ivenoqi Failato ʼinaya nuanuadi naluveʼaligia. \p \v 29 \x * \xo 13:29 \xt Md 27:59-60\x* “Ta tovesimasimana edi vonayavo Ieisu weaqina ana aqiaqi iviaqidi ena ʼaliga ʼinaya. ʼInega ʼwafina igitaʼia ʼetoluai ʼinega ta itavunia debaʼunuya. \v 30 Ta Yaubada giveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega. \v 31 \x * \xo 13:31 \xt Via 1:3,8\x* ʼInega tufwana tuta kuena Ieisu ʼifoqe ana toʼabibodayavo ʼidia, taudi lova Ieisu maega itauya Galili ʼinega be Ielusalema ʼinaya. Ta baʼe toʼabiboda dina tuta baʼe ʼinaya isimasimana Ieisu weaqina eda tomotauyavo ʼidia. \v 32 Ta imaʼa wese avonevonemi. Yaubada ena vona fofofola tubudavo ʼidia ana aqiaqi niʼa ʼifoqe ʼidaya \v 33 \x * \xo 13:33 \xt Same 2:7\x* tuta nana Yaubada Ieisu ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea itaʼa lagata ʼevauna ʼidaya. Baʼe weaqina Same vemagilafuna ʼinaya madusimanea Ieisu weaqina vonaya, \q1 ‘Oʼa Natugu, \q2 baʼitagana yaʼawanatuneu.’ \m \v 34 \x * \xo 13:34 \xt Ais 55:3\x* Lova Yaubada niʼa vona fofofola vonigo nagiveyaʼitoto ʼeviviea ʼaligega ta ge wese naʼaliga ʼevivi ta ʼwafina ge wese nadavula. Baʼe yani nana weaqina wese madusimana vonaya, \q1 ‘Vona veyoluba ta wese \q2 yani qabuna aqiaqidi ena neiu. \q1 Baʼe lova Deibida ʼinaya \q2 yavona fofofolayea.’ \m \v 35 \x * \xo 13:35 \xt Same 16:10\x* Ta wese taha Same ʼinaya Deibida vonaya, \q1 ‘Ge eu Tomotau Gwalagwalana \q2 una awafelei \q2 be debaʼunu ʼinaya nadavula.’ \p \v 36 “Ta baʼe vona nana ge Deibida weaqina, mana Deibida Yaubada ena nuanua qabudi viaqa ʼovoidi, ʼinega yawaina gumwala ta itavunia tubunavo maega adi debaʼunuya, ta ʼwafina davula. \v 37 Ta ʼesi vona baʼena mali ʼoloto weaqina, tauna Yaubada ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea ta ʼwafina ge dadavula. \v 38 ʼInega omiʼa taigwavo, ona alamani aqiaqiea vonigo ʼoloto nana tauna Ieisu ʼinega emi luveifayavo adi nuataqo ona lobea. \v 39 \x * \xo 13:39 \xt Lom 10:4\x* ʼEguma taha toga Ieisu navetumaqanea ʼinega Yaubada naʼawatunutunuqea ena luveifana ʼinega, mana Mosese ena luvine ana ʼabiboda ʼinega ge taha toga ana fata navetunutunuqa Yaubada matanaya be naʼetoyavui ena luveifana ʼidiega. \v 40 ʼInega ona ʼitamakimi be yaqisa tovesimasimana edi vona ge naʼifoqe ʼimia, mana vona nana vonaya, \q1 \v 41 \x * \xo 13:41 \xt Aba 1:5\x* ‘Omiʼa tovona ʼividoa, \q2 ona noqolia! \q1 Egu viaqa ona ʼitedi \q2 ta weaqina nuami navoqana, \q2 ta ʼabiboda ona ʼaliga. \q1 Mana yaʼa vaina yani ena viaqidi \q2 omiʼa lagatamina emi tutaya, \q2 ta ʼeguma taha toga baʼe yani diavona weaqidi davonemi \q2 ʼinega omiʼa ge nuanuami be ona vetumaqanedi.’” \p \v 42 Faulo ena lugaihi gumwala ʼinega ma iana Banaba iwebui vanue tafwaloloyega, ʼinega tomotau inoqiedi ʼeguma Sabate maimai ʼinaya wese adi fata ina ʼevivi mai, ta baʼe yani diavona weaqidi ina veʼita ʼeviviedi. \v 43 ʼInega tomotau qabudi iyavula dadana, ta me Diu be wese mali tomotau niʼau iveme-Diu Yaubada iawahawatuboya ta Faulo be Banaba iʼabibodedi. ʼInega tomotau qabudi vona waiwaina ineidi ivonedia, “Yaubada ena nuakolokolo ʼinaya ona tovoloʼiʼita.” \s1 Faulo ta Banaba ilugaihi taudi ge me Diu ʼidia \p \v 44 ʼInega omoʼe Sabate nana ʼinaya iʼevivi sabi lugaihi ta ʼabaga nana ana totoayavo qabudi wese ivaʼauta ʼevivi Kaiwabu ena vona sabi noqolina. \v 45 ʼInega me Diu adi tovanugwetayavo baʼe qabu diavona iʼitedi ta iveʼifiʼifiedi, ʼinega Faulo ena lugaihi weaqina maega iveʼaeʼaetoga ta iʼawaluveifea. \v 46 \x * \xo 13:46 \xt Via 3:26; 18:6\x* Ta Faulo be Banaba me edi giwalifatu ivonedi ivonaya, “Omiʼa me Diu ami luaqiaqi be baʼe Vale nana Aqiaqina Yaubada ʼinega niʼa aneimi oda maduʼewea. Ta baʼe ʼitagana Vale nana niʼa onogea ʼinega taumiega oluvinemi be yawai vataya mahalaya ge ami fata be ona lobei. ʼInega Vale nana aveveʼineiea taudi ge me Diu ʼidia. \v 47 \x * \xo 13:47 \xt Ais 49:6\x* Mana Kaiwabu vonema vonaya, \q1 ‘Omiʼa yaʼivaʼavaʼaimi \q2 kavona be simatala \q2 taudi ge me Diu weaqidi. \q1 ʼInega tomotau qabudi \q2 bwaʼobwaʼoya ʼetoyavua ana ʼeda \q2 ona veʼitedi.’” \p \v 48 Ta tuta nana taudi ge me Diu vona nana inoqolia iqaiawa gegoyo ta ilukaiwa Kaiwabu ʼinaya Vale nana weaqina. Ta tomeqabu Yaubada niʼa venuaʼivinedi be yawai vataya ina lobea mahalaya, e taudi iveʼale ivetumaqana Ieisu ʼinaya. \p \v 49 ʼInega Kaiwabu Valena tomotau iyawala dadanea diʼwe nana ʼabaganavo ʼidia. \v 50 Ta me Diu adi tovanugwetayavo itauya vivine agoagodi taudi Yaubada ana toʼamayabayavo be wese ʼabaga nana ana toluvineavo ʼidia ta italaveaveaʼiedi. ʼInega taudi Faulo be Banaba ivevoalanedi ta edi diʼwe ʼinega iʼwavinidi iʼifoqe. \v 51 \x * \xo 13:51 \xt Md 10:14; Via 18:6\x* Ta Faulo be Banaba ʼaqediega kaliva ivavutuvutuqa yavulea taudi ivevoalanedi matadia kavona edi ʼebeʼita edi noga weaqina. Ta ʼinega itauya ʼabaga Ikoniami ʼinaya. \v 52 Ta Ieisu ana toʼabibodayavo Anitioki ʼinaya iqaiawa gegoyo ta wese Niboana Gwalagwalana luveagatunaʼidi. \c 14 \s1 Faulo be Banaba edi lugaihi Ikoniami ʼinaya \p \v 1 Faulo be Banaba niʼa iʼifoqe ʼabaga Ikoniami ʼinaya, ʼinega ilugu me Diu edi vanue tafwalolo gamonaya. Ta edi lugaihi waiwaina, ʼinega me Diu ta wese taudi ge me Diu qabudi Ieisu ivetumaqanea. \v 2 Ta vaina me Diu inoga ge nuanuadi ina vetumaqana, ʼinega taudi ge me Diu italaveaʼiedi ta Faulo be Banaba ivevoalanedi. \v 3 \x * \xo 14:3 \xt Mk 16:20; Ibe 2:4\x* Ta tua Faulo be Banaba ge ida dena ta ʼesi tuta kuena ʼabaga nana ʼinaya itoatoa ta me edi giwalifatu ilulugaihi Kaiwabu ena nuakolokolo weaqina. Ta baʼe lugaihi nana Kaiwabu ʼawahaqiaqiea, ʼinega waiwai neidi be yaqisa adi fata yani ʼebenuavoqana be wese ʼebeʼita waiwaidi ina viaqidi. \v 4 ʼInega Ikoniami ana tomotauyavo ivetoatoasiʼi ta nuanidia yoʼo magilafudi ʼifoqe, ʼinega taha qabu me Diu iʼawahaqiaqiedi ta taha qabu tovaletuyana iʼawahaqiaqiedi. \p \v 5 \x * \xo 14:5 \xt Via 14:19\x* ʼInega taudi ge me Diu ta wese me Diu edi tovanugwetayavo maega iveʼaidega ta luvine iviaqia vonigo Faulo be Banaba ina veilivu veifedi ta daboyega ina luveʼaligidi. \v 6 Ta magilafudina niʼa inoqolia tolaʼai naʼifoqe ʼidia, ʼinega idena itauya diʼwe Lakeonia ʼabaganavo Lisitila be Debi ʼidia, ta wese vaina ʼabaga diʼwenaya. \v 7 Ta omoʼe ʼinaya Ieisu Valena Aqiaqina ilugaihi dadanea. \s1 Faulo be Banaba edi viaqa Lisitila be Debi ʼinaya \p \v 8 Ta ʼabaga Lisitila ʼinaya Faulo be Banaba taha ʼoloto ilobea. Ta ena tuta viʼoi ʼinega ʼaqena belubeluna ge taha tuta dayaʼitoto dayabayaba. \v 9 Ta ʼoloto nana toabui ta Faulo ena lugaihi vivineneqea. ʼInega Faulo ʼita makimakia ta niʼa alamania ena vetumaqana Ieisu ʼinaya ʼinega ana fata naveaqiaqi. \v 10 ʼInega Faulo bonana qiduanega gaba naqoyea vonaya, “Uyaʼitoto!” ʼInega yaʼitoto ta luouyea ʼabo yaba dadana. \p \v 11 \x * \xo 14:11 \xt Via 28:6\x* Ta tomotau qabudi Faulo ena viaqa iʼitea ʼinega bona Lakeoniega iʼaladidiula ivonaya, “Yaubadayavo niʼau iwebui mai ʼidaya ta adi ʼita kavona tomotau ʼidewani!” \v 12 ʼInega qabu dina Banaba igabea Siusi\f + \fr 14:12 \ft Siusi \+it “Zeus”\+it* tauna me Guliki edi yaubada taha, ta tauna edi yaubadayavo qabudi veqidua vaʼinedi. Ta ana wawa vemagilafuna Iufita.\f*, mana me Guliki edi yaubada qiduana igabea Siusi. Ta Faulo igabea Emesi\f + \fr 14:12 \ft Emesi \+it “Hermes”\+it* tauna me Guliki edi yaubada be edi ʼebeiwaʼodu. Ta ivonaya be Emesi tauna edi yaubadayavo edi tovaleʼewa nage edi tovona.\f*, mana Emesi wese edi yaubada taha, ta tauna edi yaubadayavo edi toveqae. Ta Faulo wese tuta qabuna veveqae ʼinega wawa nana ineia. \v 13 Ta me Lisitila edi vanue ʼebeveguba edi yaubada Siusi weaqina ʼabaga nana ana ʼebelugu ʼatamaninaya ʼenoʼeno. Ta edi toveguba vaina bulumakau ʼalabwatadi ta wese ʼaiwe idina suyasuyana miedi ʼabaga ana ʼebelugu ʼinaya, mana toveguba nana yoʼo diavona maega nuanuadi bulumakauyega Faulo be Banaba ina gubedi. \p \v 14 Ta magilafudina toveguba nana ena nuanua niʼa ialamania ta inoga aqiaqiea ta diadi vilea, ʼinega adi kaleko iʼesiagia ta ma kolukoluadi ivihila iʼifoqe yoʼo ʼidia ta ilugwaeyedi ivonaya, \v 15 \x * \xo 14:15 \xt Via 10:26; Same 146:6\x* “Emavo, tolaʼai weaqina guba ona viaqia ʼimaya? Imaʼa wese tomotau kavokavovo omiʼa ʼidewana. Ta baʼe amiea ʼimia, mana nuanuama emi yaubada kavokavovo ʼeala ona nogedi ta ona nuagivila Yaubada mayawaina ʼinaya. Tauna mahala be bwaʼobwaʼo be mwadeʼwa ta wese yani qabuna gamodia adi Toʼivaʼavaʼata. \v 16 \x * \xo 14:16 \xt Via 17:30\x* Yaubada lova diʼwe qabuna ana tomotauyavo awafeledi be taudiega edi nuanua ta edi ilivu ina viaqidi. \v 17 \x * \xo 14:17 \xt Iel 5:24\x* Ta Yaubada ʼebeʼita vaina neidi vonigo tauna ina alamania. Ta ʼebeʼita diavona ena nuakolokoloyega wese neimi ʼidewana ʼwei mahalega be bolimana aqiaqina olobelobea ta ʼabwaga oʼaiʼai ʼinega me emi qaiawa otoatoa.” \v 18 Ta tuta goyona be qabu diavona guba nana ida viaqia, ta Faulo be Banaba edi noga waiwai ʼinega igiveluaʼudi. \p \v 19 \x * \xo 14:19 \xt Via 17:13; 2Kol 11:25\x* ʼInega vaina me Diu Anitioki be Ikoniami ʼabaganavo ʼidiega imai, ta qabu dina maega iluvetuba ta italaveaʼiedi be Faulo ina vevoalanea. ʼInega daboyega iludaboya ivonaya be daʼaliga. ʼInega ilihi ʼifoqeyea ʼabaga gwavunaya. \v 20 Ta Ieisu ana toʼabibodayavo imai Faulo ʼinaya itoa vivilia, e ʼinega Faulo yaʼitoto ta lugu ʼevivi ʼabagaya. Mahala ahalia ʼinega ma iana Banaba Lisitila inogea ta itauya ʼabaga Debi ʼinaya. \s1 Faulo be Banaba tovetumaqanayavo igivewaiwaiedi \p \v 21 Faulo be Banaba Ieisu Valena ilugaihiea me Debi ʼidia, ta tomotau qabudi Vale nana ivetumaqanea ta iʼabibodea. Ta ʼabiboda magilafudina iʼevivi itauya ʼabaga Lisitila be Ikoniami ta wese Anitioki diʼwe Fisidia gamonaya. \v 22 \x * \xo 14:22 \xt Via 15:32; 1Te 3:3\x* Ta ʼabaga diavona ʼidia tovetumaqanayavo igivewaiwaiedi ta ivona iuledi edi vetumaqana ʼinaya ina tovoloʼiʼita ʼinega ivonedia, “ʼEguma nawale Yaubada ena ʼEbeluvine ʼinaya kana lugu, e ʼinega nugweta vita taha taha kana lutonovia.” \v 23 Ta Faulo be Banaba ʼekalesia ʼaidega ʼaidega adi tovanugwetayavo ivenuaʼivinedi. Ta ʼabibodanaya ivedede ta ivenoqi tovanugweta diavona weaqidi, ta iawafeledi Kaiwabu nimanaya, mana vevenuaʼivini dina Kaiwabu ivetumaqanea. \s1 Faulo be Banaba iʼevivi itauya ʼabaga Anitioki diʼwe Silia gamonaya \p \v 24 ʼInega itauya diʼwe Fisidia ʼabaganavo ʼidia ta iʼifoqe diʼwe Famifila ʼinaya. \v 25 ʼInega wese Yaubada ena vona ilugaihiea ʼabaga Feliga ana tomotauyavo ʼidia, ta ʼabibodanaya itauya ʼabaga Atalia ʼinaya. \v 26 \x * \xo 14:26 \xt Via 13:1-2\x* Ta Atalia inogea ʼinega wagega itauya ʼabaga qiduana Anitioki ʼinaya. Baʼe ʼabaga nana ana tovetumaqanayavo lova magilafudina igivegwaledi Yaubada weaqina, ʼinega iluvetunedi ta edi fewa iveʼalea. Ta baʼe ʼitaga edi fewa niʼau iluʼovoia, ta yani qabuna niʼa iviaqidi Yaubada ena nuakolokolo ʼinega. \p \v 27 \x * \xo 14:27 \xt Via 15:4,12\x* Ta tuta nana iʼifoqe Anitioki ʼinaya, e ʼinega toʼekalesia igaba vaʼauqidi ta isimana ʼidia maʼoda Yaubada iula ʼaiqedi edi luvivila gamonaya. Ta wese isimana ʼidia maʼoda Yaubada taudi ge me Diu vetumaqana ana ʼawa niʼa siwaʼea weaqidi, ʼinega taudi wese niʼa ilugu tovetumaqana adi yoʼo gamonaya. \v 28 ʼInega Faulo be Banaba tuta kuena itoa ʼabaga Anitioki ana tovetumaqanayavo maega. \c 15 \s1 ʼEkalesia ana tovanugwetayavo ivaʼauta Ielusalema ʼinaya \p \v 1 \x * \xo 15:1 \xt Gal 5:2\x* Faulo be Banaba nawale Anitioki ʼinaya itoatoa, ʼinega vaina tomotau diʼwe Iudia ʼinega iʼifoqe imai, ta Anitioki ana toʼekalesiayavo iveʼale iveʼitedi ivonedia, “Ge ami fata ʼetoyavua ona lobei ʼeguma ge ʼwafimi ona daʼei. Baʼe lova Mosese ena luvine veʼiteda!” \v 2 \x * \xo 15:2 \xt Gal 2:1\x* Ta Faulo be Banaba edi veʼita ge ida ʼawahaqiaqiea ʼinega me Iudia maega iveʼaeʼaetoga qiduana. ʼInega Anitioki ana toʼekalesiayavo Faulo be Banaba ta wese vaina tovetumaqana maega ivetunedi Ielusalema ʼinaya. Ta nuanuadi yani baʼe weaqina ina veqaeyea tovaletuyanayavo 12 ta wese ʼekalesia ana tovanugwetayavo maega. \p \v 3 ʼInega ʼekalesia iluvetunedi itauya, ta edi luvivila gamonaya diʼwe Finisia be Samelia ana tovetumaqanayavo ivayausidi. Ta isimana ʼidia taudi ge me Diu niʼa inuagivila Yaubada ʼinaya. Vona baʼe inoqolia, ʼinega qabudi iqaiawa qiduana. \v 4 \x * \xo 15:4 \xt Via 14:27\x* Tuta nana iʼifoqe ilugu Ielusalema ʼinaya, ʼinega toʼekalesiayavo be tovaletuyanayavo ta wese ʼekalesia ana tovanugwetayavo Faulo be Banaba iʼebeʼewedi. Ta magilafudi iveluluʼuyayea maʼoda edi fewa Yaubada ena waiwaiega iviaqa ʼaiqedi. \v 5 Ta vaina Ieisu ana tovetumaqanayavo Falisi adi qabu ʼidiega itovolo ta ivonedi ivonaya, “Tomeqabu nuanuadi ina lugu Ieisu ena qabu gamonaya e nugweta ʼwafidi ina daʼea ta Mosese ena luvine ina matayagea.” \v 6 ʼInega tovaletuyanayavo ta wese ʼekalesia ana tovanugwetayavo ivaʼauta ta Falisi dina edi vona baʼe weaqina nuanuadi ina veqae. \p \v 7 \x * \xo 15:7 \xt Via 10:1-43\x* Ta tufwana tuta kuena iveqae ʼinega Fita tovolo ta vonedi vonaya, “Taigwavo, niʼa oalamania lova Yaubada ʼidega venuaʼivinegu Vale Aqiaqina ana lugaihi taudi ge me Diu weaqidi, ʼinega tawa inoqolia ta ivetumaqana. \v 8 \x * \xo 15:8 \xt Via 10:44\x* Ta Yaubada eda nuanua giwalidaya niʼa alamania, ʼinega tauna taudi ge me Diu ʼawahaqiaqiedi ta Niboana Gwalagwalana neidi lova itaʼa ʼidewana neida. \v 9 Itaʼa me Diu ta taudi ge me Diu ge taha ana dumaduma Yaubada matanaya, mana tauna giwalidi givevunavunaqia edi vetumaqana ʼinega. \v 10 \x * \xo 15:10 \xt Md 11:30; Gal 3:10\x* ʼInega Ieisu ana tovetumaqana vauvaudi taudi ge me Diu ge vita ona neidi fole Yaubada nanualuveifa ʼidaya. Mana lova tubudavo ge adi fata Mosese ena luvineavo ina ʼabibodei ta wese itaʼa ʼidewana. \v 11 \x * \xo 15:11 \xt Gal 2:16; Efe 2:5-8\x* Ta itaʼa kavetumaqana vonigo tomotau qabuda ʼetoyavua kana lobea Kaiwabu Ieisu ena nuakolokoloyega, ta ge taha wese mali yani ʼinega.” \p \v 12 Ta totoa vaʼauta Fita ena simana baʼe inoqolia, ʼinega ge taha toga ʼidiega daveqae, ta ʼesi ivineneqa aqiaqi Banaba be Faulo edi veluluʼuya maʼoda Yaubada ʼebeʼita ta wese ʼebenuavoqana viaqidi edi fewa ʼidiega taudi ge me Diu ʼidia. \v 13 Ta magilafudi edi vona iluʼovoia, ʼinega Iemesa tovolo vonedi vonaya, “Taigwavo, ovineneqa! \v 14 Fita niʼa givesimatalia ʼidaya Yaubada ena mai nugwenugweina taudi ge me Diu ʼidia weaqina. Ta baʼe mai nana ʼinaya vaidi ʼidiega niʼau ʼawahaqiaqiedi ena tomotauyavo ʼidewani. \v 15 Baʼe yani nana weaqina lova tovesimasimana iʼwayavia, ta baʼitagana ana aqiaqi niʼa ʼifoqe, mana imadusimanea ivonaya, \q1 \v 16 \x * \xo 15:16 \xt Emo 9:11-12\x* ‘ʼAbibodanaya ena ʼevivi \q2 ena mai \q2 ta Deibida ena ʼebeluvine \q2 kavona vanue ʼeqeuqeunia \q2 yaʼa ena yoqona ʼeviviea. \q1 Yani qabuna ʼeno kavokavovo, \q2 ta yaʼa ena givetovolo ʼeviviea, \q2 \v 17 be yaqisa mali qabu \q2 yaʼa Kaiwabu ina saligu. \q1 Ta wese taudi ge me Diu \q2 lova yavenuaʼivinedi ina saligu. \q1 Kaiwabu ena vona baʼe, \q2 \v 18 tauna tuta lova ʼinega \q2 yani qabuna baʼe weaqidi \q2 ena ʼwayavi ʼinega simana ʼifoqeyedi.’” \p \v 19 Ta wese Iemesa vonedi vonaya, “Egu luvine baʼe ʼidewana: ʼEguma tomeqabu taudi ge me Diu ʼidiega ina nuagivila Yaubada ʼinaya, e ʼinega ge taha vita kana neidi. \v 20 \x * \xo 15:20 \xt ʼIfo 34:15-17; Luvi 17:10-16\x* Ta ʼesi taha leta kana ʼwayavia ʼidia kana vonedi ge taha toga ana fata ʼabwaga vevegubana tokwalui ʼidia ʼinega naʼai, ta ge taha toga navelamoʼeno kavokavovo, ta wese ge taha toga sulala naʼai ta wese ge yubai veiʼodi ma sulalina naʼaini. \v 21 Mana Mosese ena luvineavo tuta lova ʼinega be ana laba baʼitagana Sabate ʼaidega ʼaidega ʼidia ilulugaihiedi vanue tafwalolo gamonaya ʼabaga qabudi ʼidia.” \s1 Leta iʼwayavia taudi ge me Diu tovetumaqana ʼidia \p \v 22 ʼInega Ieisu ena tovaletuyanayavo ta ʼekalesia ana tovanugwetayavo be tovetumaqanayavo qabudi maega edi nuanua ʼaideganega tomotau vaina ivenuaʼivinedi be taudi Faulo be Banaba maega ina tauya Anitioki ʼinaya. ʼInega ʼoloto magilafudi ʼekalesia ana tovanugweta ʼidiega ivenuaʼivinedi. Taha ana wawa Iudasa tauna wese igabea Basaba, ta wese taha ʼoloto ana wawa Sailasa. \v 23 ʼInega magilafudina leta nana taudi ge me Diu weaqidi iʼewei ina tauyea, ta ana noqola baʼe ʼidewana vonaya, \b \mi “Emavo ye, \pi1 Vematamagilafu baʼe omiʼa tovetumaqana ge me Diu ʼabaga Anitioki ta diʼwe Silia be Silisia ʼidia otoatoa weaqimi. \pi1 Imaʼa emiavo tovaletuyanayavo be ʼekalesia ana tovanugwetayavo ta wese tovetumaqanayavo qabuma emi leta baʼe aʼwayavia waiwai ʼimia Ielusalemega, ta alulukaiwa ʼimia. \pi1 \v 24 Niʼa valemi anoqolia vaina tomotau ʼimega iwai ta edi veʼita ʼinega inidoemi ta igivenuavitemi. Ta imaʼa ge ada vebibinedi ʼidewana ina viaqi ʼimia, ta ʼesi taudi edi nuenuega. \v 25 ʼInega imaʼa ema nuanua ʼaideganega vaina tomotau niʼa avenuaʼivinedi ta avetunedi iwai ʼimia edavo Faulo be Banaba maega, taudi adi wawa Iudasa be Basaba ta aveveyolubedi qiduana. \v 26 Ta magilafudi yawaidi niʼa iawafelea veilaqe ʼinaya Ieisu Keliso eda Kaiwabu ena fewa weaqina. \v 27 Ta tolaʼai niʼa aʼwayavia leta nana ʼinaya taidavo Iudasa be Basaba ʼawadiega vona nana wese ina simana ʼifoqeyea ʼimia. \v 28 \x * \xo 15:28 \xt Md 23:4\x* Niboana Gwalagwalana be wese imaʼa ema nuanua ʼaidegana, ʼinega ge nuanuama luvine vitadi ana neimi ta ʼesi nuanuama luvine vaina namo ʼidiega ona ʼitamakimi. \v 29 Ta luvine diavona baʼe: ʼAbwaga tomotau niʼa ivegubayea tokwalui ʼidia ge ona ʼaini. Wese yubai sulalidi ge ona ʼaini, ta wese veiʼodi ma sulalina ge ona ʼaini. Ta wese ge ona velamoʼeno kavokavovo. Ta ʼeguma baʼe luvine diavona ona matayagedi emi toa naveaqiaqi. Emavo, baʼe ema vona ana fata. \pi1 Kafoi.” \b \p \v 30 ʼInega ʼekalesia ana tovanugwetayavo Faulo be, Banaba be, Iudasa ta wese Sailasa iluvetunedi, ʼinega Ielusalema inogei ta itauya Anitioki ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya toʼekalesia igaba vaʼauqidi imai ta leta nana ineidi. \v 31 Ta tuta nana iavoya iqaiawa qiduana, mana leta nana ʼinega adi vona iula ilobea. \v 32 ʼInega Iudasa be Sailasa Yaubada ana tovesimasimana edi vonayavo ʼidiega tovetumaqanayavo igivewaiwaiedi ta wese igiveqaiawedi. \v 33 Ta Sailasa be Iudasa Anitioki ʼinaya itoa tufwana tuta kuena, ʼinega tovetumaqanayavo ivona veyolubedi ta ivetunedi iʼevivi itauya Ielusalema ʼinaya adi tovetune ʼidia. [ \v 34 Ta ʼesi Sailasa ena nuanua be natoa ʼevivi Anitioki ʼinaya.]\f + \fr 15:34 \ft Vonahaqiaqi, baʼe buki nana Luke taunega maduʼwayavia, ta ʼabibodanaya wese vaidi tomotau leta nana ivetutumea ta iʼwayavia, ta edi ʼwayavi vaidi ʼidia wese laba 34 iluvetomanea.\f* \v 35 Ta Faulo be Banaba Anitioki ʼinaya nawale itoatoa. Taudi ta wese tomotau vaina maega Kaiwabu ena vona tomotau iveveʼitedi ta ilulugaihiea ʼidia. \s1 Faulo be Banaba ivetoasiʼi \p \v 36 Ta vaina tuta ʼabibodanaya Faulo iana Banaba voneaya, “Iagu, kana ʼevivi ʼabaga diavona lova katauya ʼidia Kaiwabu Valena ana lugaihi weaqina, ta kana vayausidi kana ʼitedi maʼoda edavo itoatoa ʼaiqa.” \v 37 \x * \xo 15:37 \xt Via 12:12,25\x* Ta Banaba nuanuana Ioni tauna wese ana wawa Maki maega ina tauya. \v 38 \x * \xo 15:38 \xt Via 13:13; Kol 4:10\x* Ta Faulo ge nuanuana, mana lova Maki nana nogedi diʼwe Famifila ʼinaya ta ʼevivi tauya Ielusalema. ʼInega ge nuana wese maega ina fewa. \v 39 ʼInega Faulo be Banaba iveʼaeʼaetoga qiduana Maki weaqina, ta vetoatoasiʼi ʼifoqe nuanidia. ʼInega Banaba Maki ʼebeʼewea ta wagega igelu ivenaya itauya bwanabwana Saifilosi ʼinaya. \v 40 Ta Faulo Sailasa venuaʼivinea. ʼInega ʼabaga Anitioki ana tovetumaqanayavo magilafudina weaqidi ivenoqi Yaubada ʼinaya nanuakolokoloyedi ta wese naiuledi edi luvivila ʼinaya. \v 41 ʼInega itauya diʼwe Silia be Silisia ʼabaganavo ʼidia ta ʼekalesia ʼaidega ʼaidega iuledi ta igivewaiwaiedi. \c 16 \s1 Faulo ena luvivila vemagilafuna ʼabaga qabudi ʼidia \p \v 1 \x * \xo 16:1 \xt Via 14:6; 2Tim 1:5\x* Faulo ma iana Sailasa itauya ʼabaga Debi be Lisitila ʼidia. ʼInega Ieisu ana toʼabiboda taha ilobea ana wawa Timoti. Ta inana Diu vavinedi ta Ieisu ivetumaqanea, ta ʼesi tamana Guliki ʼolotona. \v 2 \x * \xo 16:2 \xt Fil 2:19-22,27\x* Ta tovetumaqana qabudi ʼabaga Lisitila be Ikoniami ʼidia Timoti iʼamayabea qiduana ta iʼawahaqiaqiea. \v 3 ʼInega Faulo nuanuana Timoti maega ina tauya, ta me Diu qabudi ʼabaga diavona ʼidia itoatoa niʼa ialamania Timoti tamana Guliki ʼolotona ta ʼwafina ge ana daʼamo, ʼinega natuna Timoti wese ʼidewani. ʼInega Faulo Timoti ʼwafina daʼea be yaqisa ina alamania me Diu edi ilivu iʼamayabea. \v 4 \x * \xo 16:4 \xt Via 15:23-29\x* ʼInega Faulo ma enavo itauya ʼabaga taha taha ʼidia. Ta luvine nana lova tovaletuyana ta wese ʼekalesia ana tovanugwetayavo Ielusalema ʼinaya iviaqia me Anitioki ʼidia wese isimana ʼifoqeyea totoa ʼabaga ʼidia, be ivonedi luvine nana taudi wese ina ʼabibodea. \v 5 ʼInega toʼekalesiayavo ʼabaga ʼaidega ʼaidega ʼidia edi vetumaqana vewaiwai ta adi yoʼo veveqidua ʼaubena taha taha ʼidia. \s1 Faulo veʼwayoqega taha Masidonia ʼolotona ʼitea \p \v 6 \x * \xo 16:6 \xt Via 18:23\x* Faulo ma enavo itauya diʼwe Filigia be Galetia ʼabaganavo ʼidia. Ta Niboana Gwalagwalana ʼetobodedi ge ina tauya diʼwe Eisia ʼinaya Vale Aqiaqina sabi lugaihina. \v 7 Ta imai diʼwe Misia ana lufela ʼinaya, ta nuanuadi ina lugu diʼwe Bitania ʼinaya. Ta Ieisu Niboanina ge dahawafeledi. \v 8 ʼInega diʼwe baʼena inogei ta iwebui ʼabaga Tiloasi ʼinaya. \v 9 Ta velovelovana ʼinaya iʼenoʼeno ʼinega Faulo veʼwayoqega taha Masidonia ʼolotona ʼitea mai tovotovolo diʼwenaya ta voneaya, “Ubala mai Masidonia ʼinaya ta una iulema!” \v 10 Ta Faulo ena veʼwayoqa baʼe ʼinega niʼa alamania vonigo Yaubada gabema\f + \fr 16:10 \ft Luke tauna buki baʼe ana toʼwayavi. Ta tuta baʼe ʼinega ma iana Faulo iluvivila diʼwe taha taha ʼidia. ʼInega daʼa 16 laba 10 baʼe ʼinega wese taunega weaqina veveqae tolaʼai ʼifoqe ʼidia.\f* be Vale Aqiaqina ana lugaihiea me Masidonia ʼidia. ʼInega alukwayavoni aʼivaʼavaʼata sabi vabala Masidonia ʼinaya. \s1 Taha vavine ana wawa Lidia vetumaqana Ieisu ʼinaya \p \v 11 ʼInega waga alobea agelu be Tiloasi anogei ta avabala tunutunuqina bwanabwana Samotilesi ʼinaya. ʼInega mahala ahalia atauya ʼabaga Niafoli ʼinaya. \v 12 Ta Niafoli ʼinega ʼaqemega atauya ʼabaga Filifai ʼinaya. Ta Filifai nana ʼabaga qiduana diʼwe Masidonia gamonaya. Ta ʼabaga nana ʼinaya me Loma lova imai iluluvine ta itoatoa. Ta omoʼe ʼinaya tufwana atoa ʼamana. \v 13 Ta Sabatea ʼabaga gamonega aʼifoqe awebui goʼila nanavinaya. Ta omoʼe ʼinaya nuanuama ana tafwalolo, mana anuaia nage vaina me Diu ana lobedi. Ta vivine qabudi niʼa ivaʼauta itoatoa, ʼinega imaʼa wese atoabui ta maega aveqae. \v 14 Ta vivine qabudi ʼidiega taha ana wawa Lidia. Tauna ʼabaga Tiatila vavinena ta Yaubada ana toiwaʼodu taha. Ta ena fewa tuta qabuna kaleko bweabweala otaqina vevegimwaneyedi adi maisa qiduana. Ta tuta nana alugaihi ʼinega Kaiwabu Lidia nuana giqaʼuya ta Faulo ena vonayavo ʼawahaqiaqiedi. \v 15 ʼInega Lidia nana me ena susuyavo babitaiso iʼewea, ta ʼabiboda vonema vonaya, “ʼEguma omiʼa oʼawahaqiaqiegu yaʼa Kaiwabu ana toʼabiboda aqiaqi taha, e ʼinega ona mai ʼiguya ta ona vewagawaga egu vanuea.” ʼInega ʼalakeikeiema ʼabo maega atauya ena vanuea. \s1 Faulo be Sailasa iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya \p \v 16 Taha tuta atautauya ʼebevenoqi ana diʼwe ʼinaya, e ʼinega taha iahaba maega aveloba ʼedaya, tauna tovekaikaiwabu edi tofewa. Lova niboana luveifana ʼwahalia ta lugu ʼinaya toatoa. Ta iahaba nana niboana luveifa nana ʼinega ana fata namadusimanea tolaʼai nawale naʼifoqe. Ta ena fewa baʼe ʼinega ena kaiwabuyavo mane qiduana iʼeweʼewea tomotau ʼidiega. \v 17 \x * \xo 16:17 \xt Mk 1:24\x* ʼInega ʼabiʼabibodema ta vevegabagaba vonaya, “Baʼe tomotau diavona Yaubada Toatoa Vanena ena tofewayavo, ta ʼetoyavua ana ʼeda aqiaqi ana tosimana.” \v 18 Ta iahaba nana baʼe ʼidewana vegabagaba ʼaubena qabuna ʼidia, ʼinega Faulo ʼwafina siniqaiqai ta tunugivila ta niboana luveifana voneaya, “Ieisu Keliso ana wawega yaluvineu benaʼe iahaba nana ʼinega uʼifoqe!” Ta omoʼe tuta nana ʼinaya ʼifoqe. \p \v 19 Ta iahaba nana ena kaiwabuyavo diadi vilea ʼimaya, mana edi mane qiduana ana ʼebeʼewa tauna iahaba nana ena fewega ilobelobea, ta Faulo niʼa giveaqiaqiea, e ʼinega ge wese mane adi fata be ina lobei baʼe iaba nana ʼinega. ʼInega Faulo be Sailasa ikafidi ta ilihi ʼetaʼetalidi ta itauyedi ʼebevegimwane ʼinaya ʼabaga ana toluvineavo matadia, \v 20 \x * \xo 16:20 \xt Mk 13:9\x* ta ivonedi ivonaya, “Baʼe me Diu tomotaudi imai ʼidaya ta eda ʼabaga inidonidoea inituna, \v 21 ta mali ilivu be mali ilivu eda tomotauyavo iveveʼitedi, ta itaʼa ilivu diavona ge daluaqiaqieda ʼeguma kana ʼawahaqiaqiedi be kana viaqidi, mana itaʼa me Loma edi ʼebeluvine gamonaya katoatoa.” \p \v 22 \x * \xo 16:22 \xt 2Kol 11:25; 1Te 2:2\x* ʼInega tomotau qabudi edi nuanua ʼaideganega ivaʼauta nuanuadi Faulo ma iana ina vunuqidi, ʼinega toluvineavo iluvinedi ta adi kaleko iʼesiabu yavuledi ta ʼabiega ilavua dadanedi. \v 23 Gumwala, ta ʼabibodanaya iaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona gamonaya. Ta ana toʼitamaki iluvinei be naʼitamaki aqiaqiedi. \v 24 Ta toʼitamaki nana ana luvine noqola aqiaqiea, ʼinega aʼuluguyedi taha sifaufa gamo otaqinaya. Ta wese ʼaqedi ʼevesakakea ʼaiwe qiduqiduadi ʼinega. \s1 Faulo ma iana Sailasa adi toʼitamaki veʼale vetumaqana Ieisu ʼinaya \p \v 25 Ta tou gamonaya Faulo be Sailasa ivevenoqi ta Yaubada iawahawatuboya ʼevosiega, ta wese vaina yoqoyoqonidi maega itoatoa ivivineneqedi. \v 26 ʼInega lukwayavonega mwaniʼiniʼi qiduana veʼale, ʼinega vanue ʼebeyoqona ana avutugu veniʼi. Ta vanue nana ana ʼawayavo taudiega ʼeluʼewaʼedi, ta wese yoqoyoqonidi qabudi adi seni ʼidiega ʼeliʼamidi. \v 27 \x * \xo 16:27 \xt Via 12:18-19\x* ʼInega toʼitamaki nana ʼenoʼenoyega yaʼitoto ta ʼitea vanue ʼebeyoqona ana ʼawayavo ʼeluʼewaʼedi ta vonaya be yoqoyoqonidi niʼau ida dena. ʼInega ena kefata ʼewei ta vonigo taunega daluveʼaligia. \v 28 Ta Faulo ʼitea ʼinega gabea vonaya, “Ei, ge tauʼuyega una luveʼaligiu! Imaʼa qabuma atoatoa.” \p \v 29 ʼInega toʼitamaki nana ena tofewayavo gabedi lamufa ina miea ʼinaya. ʼInega ʼewei ta me ena dedela vihila lugu sifaufa gamo otaqinaya ta tuqatuqanega sobadi Faulo be Sailasa ʼiawadia. \v 30 \x * \xo 16:30 \xt Via 2:37\x* Ta ʼabibodanaya yaʼitoto ta ʼebeʼewedi iʼifoqe ta vetalaʼaiedi vonaya, “Kaiwabuyavo, ovonegu tolaʼai ena viaqi be ʼinega ʼetoyavua ena lobei.” \p \v 31 Ta Faulo be Sailasa ivona ʼeviviea ivonaya, “Kaiwabu Ieisu ʼinaya una vetumaqana, ʼinega oʼa me eu susuyavo qabumi ʼetoyavua ona lobea.” \v 32 ʼInega Faulo be Sailasa Kaiwabu Ieisu Valena isimanea toʼitamaki nana ʼinaya ta wese ena susuyavo ʼidia. \v 33 Ta omoʼe tou nana gamonaya toʼitamaki nana Sailasa be Faulo ʼebeʼewedi ta bonudi luʼutuya, ʼinega ʼabibodanaya tauna me ena susuyavo babitaiso iʼewea. \v 34 Babitaiso gumwala, ta ʼabibodanaya toʼitamaki nana Faulo be Sailasa ʼebeʼewedi ena vanuea ta ʼabwaga neidi. Ta toʼitamaki nana me ena susuyavo iqaiawa qiduana, mana qabudi edi vetumaqana Yaubada ʼinaya niʼau ilobea. \p \v 35 Mahala ahalia ʼinega ʼabaga ana toluvineavo edi folisi iluvinedi ivonedia, “Ona tauya vanue ʼebeyoqona ʼinaya, ta ana toʼitamaki ona vonei Faulo be Sailasa nayavuidi.” \p \v 36 ʼInega folisi itauya toʼitamaki nana ʼinaya ta toluvine dina edi nuanua isimanea ʼinaya. ʼInega toʼitamaki nana Faulo ma iana vonedi vonaya, “Toluvineavo luvine ineigu be ena yavuimi. ʼInega ona ʼifoqe ta ma emi nuadaumwala ona tauya.” \p \v 37 ʼInega Faulo folisi vonedi vonaya, “Ge wese ana tauya! Mana imaʼa me Loma ta ge taha ema luveifana, ta tomotau matadia ilavua dadanema ʼabiega, ta vanue ʼebeyoqona ʼinaya iaʼuluguyema, ta ge taha kotu ida maduviaqia ʼimaya. Ta tolaʼai weaqina toluvineavo nuanuadi ina yavuima vanue ʼebeyoqonega be ana ʼifoqe ʼwaivega? Ta ʼesi luaqiaqiedi taudiega ina mai be ina aʼuʼifoqeyema!” \p \v 38 ʼInega folisi iʼevivi ta Faulo ena vona isimana ʼifoqeyea toluvine ʼidia. Ta edi vona ʼinega toluvine diavona imwaniniva qiduana, mana niʼau inoqolia Faulo be Sailasa taudi Loma ana tomotauyavo. \v 39 ʼInega toluvine diavona imai ilusoli Faulo be Sailasa ʼidia ta wese iyavuidi. ʼInega vanue ʼebeyoqonega iaʼuʼifoqeyedi ta inoqiedi be ina tauya mali diʼwe ʼinaya. \v 40 Ta Faulo ma iana edi ʼifoqe ʼabibodanaya itauya Lidia ena vanuea, ta omoʼe ʼinaya tovetumaqana ilobedi ta edi vona ʼinega igivewaiwaiedi. Ta ʼabibodanaya itutuvila itauya. \c 17 \s1 Faulo be Sailasa ʼabaga Tesalonaika ʼinaya \p \v 1 Faulo be Sailasa ʼabaga Filifai inogei. ʼInega itauya ʼabaga Amififoli be Afolonia ʼidia, ta ʼabibodanaya iʼifoqe ʼabaga Tesalonaika ʼinaya. Ta ʼabaga nana ʼinaya me Diu edi vanue tafwalolo taha ʼenoʼeno. \v 2 ʼInega Faulo edi vanue tafwalolo ʼinaya lugu, ʼedewani ena ilivu diʼwe qabuna ʼidia viaviaqia. Ta omoʼe ʼinaya Sabate toi ʼidia Buki Nugwenugweina ʼinega veveʼitedi ta maega iveʼaeʼaetoga. \v 3 Ta tovesimasimana edi ʼwayavi nugwenugweina ʼinega Faulo givesimatalia ʼidia Keliso weaqina luaqiaqiea be yuvaqa nalobea ta naʼaliga, ta ʼabibodanaya ʼaligega nayaʼitoto ʼevivi. Ta wese vonedi vonaya, “Ieisu nana yavonavonayea ʼimia, e benaʼe tauna Toʼetoyavua Keliso.” \v 4 Ta vaina me Diu Faulo be Sailasa edi lugaihi nuadi ʼewea ʼinega adi yoʼo gamonaya ilugu. Ta wese me Guliki ʼidiega Yaubada ana toʼamayabayavo ʼeala ilugu be wese vivine adi wawa ʼenaʼenaʼina tufwana qabudi ilugu ta Faulo ʼelavidi maega iluvetuba. \v 5 Ta me Diu adi tovanugwetayavo Faulo be Sailasa iveʼifiʼifiedi. \p ʼInega vaina toluyaba kavokavovo ʼabagega igaba vaʼauqidi imai ta maega idima govaqa, nuanuadi Faulo be Sailasa ina vevoalanedi. Ta igogona itauya Iesoni ena vanuea italaʼavuya nuanuadi Faulo be Sailasa ina kafidi ta ina lihi ʼifoqeyedi ʼabaga ʼatamanaya tomotau ʼiawadia. \v 6 Ta isali ʼwayoqedi, ʼinega Iesoni ta wese vaina tovetumaqana maega ikafidi ilihidi ta itauyedi ʼabaga ana toluvineavo matadia. Ta bonadi qiduanega igaba ivonaya, “Baʼe tomotau diavona diʼwe qabuna adi togiveluveifa niʼa imai eda ʼabagaya, \v 7 \x * \xo 17:7 \xt Lk 23:2; Ion 19:12\x* ta Iesoni ʼebeʼewedi ena vanuea ana wagawagayavo ʼidewani. Ta Sisa ena luvineavo ibwegea, mana ivonaya vonigo Kini vauvauna niʼa ʼifoqe ana wawa Ieisu.” \v 8 Ta tuta nana tomotau qabudi ta wese ʼabaga ana toluvineavo vona baʼe inoqolia ʼinega diadi vilea gegoyo. \v 9 ʼInega toluvineavo Iesoni ma enavo iluvinedi mane ina aʼuya edi liʼama weaqina. Ivemaisa gumwala, ʼinega iawafeledi ta itauya. \s1 Faulo be Sailasa itauya ʼabaga Belia ʼinaya \p \v 10 Niʼa velovelovana ʼifoqe ʼinega Tesalonaika ana tovetumaqanayavo Faulo be Sailasa iluvetunedi itauya ʼabaga Belia ʼinaya. Ta tuta nana iʼifoqe ʼinega magilafudi ilugu me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya. \v 11 Lova Tesalonaika ʼinaya me Diu ge nuadi Ieisu Valena ina noqolia. Ta ʼesi me Diu taudi baʼe Belia nana ʼinaya itoatoa Vale nana iʼawahaqiaqiea, ta wese nuadi ʼewea ʼenaʼina. ʼInega ʼaubena ʼaidega ʼaidega Buki Nugwenugweina iavo aqiaqiea, mana nuanuadi ina alamania ʼeguma Faulo ena simana vona aqiaqina nage gebu. \v 12 Baʼe ʼinega me Diu qabudi edi vetumaqana ilobea. Ta wese me Guliki vivine be ʼoloto ʼenaʼenaʼidi qabudi baʼe Vale nana ivetumaqanea. \v 13 Ta tuta nana me Diu Tesalonaika ʼinaya itoatoa Faulo valena inoqolia tauna wese ʼabaga Belia ʼinaya veʼale Yaubada ena vona lulugaihiea, ʼinega lukwayavonega imai Belia ʼinaya ta edi vona ʼinega tomotau italaveaʼiedi nuanuadi Faulo be Sailasa ina vevoalanedi. \v 14 ʼInega tovetumaqanayavo ilukwayavoni Faulo iluvetunei tauya mwadeʼwaya. Ta Timoti be Sailasa nawale Belia ʼinaya itoatoa. \v 15 Ta Faulo ana mata ʼweabuyavo maega wagega igelu itauya ʼabaga qiduana Ateni ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya ivalovea ʼinega iʼevivi itauya Belia ʼinaya. Ta vale Faulo ʼinega imiea Sailasa be Timoti ʼidia nuanuana ina lukwayavoni ina mai, ta maega ina luvetuba Ateni ʼinaya. \s1 Faulo ena lugaihi Ateni ʼinaya \p \v 16 Faulo nawale ʼabaga qiduana Ateni ʼinaya toatoa ta Sailasa be Timoti baʼebaʼeyedi. Ta nuana vita qiduana, mana ʼabaga nana ʼinaya ʼebeiwaʼodu kavokavovo kavona tokwalui ʼeala ʼitedi. \v 17 \x * \xo 17:17 \xt Via 18:19\x* ʼInega Faulo ʼaubena ʼaidega ʼaidega vanue tafwalolo ʼinaya be wese ʼebevaʼauta ʼidia Yaubada ana toʼamayabayavo taudi me Diu ta wese me Guliki maega iluluvoya baʼe yani nana weaqina. \v 18 Ta vaina toalamani taudi igabedi Efikulo\f + \fr 17:18 \ft Taudi Efikulo \+it “Epicurean”\+it* taha qabu, ta taudiega igabedi toalamani aqiaqidi. Ta tuta qabuna yani taha taha weaqina inuanua, ta wese nuanuadi baʼe yani diavona weaqina ina veqaeyedi mali qabu maega.\f* be Sitioki\f + \fr 17:18 \ft Taudi Sitoike \+it “Stoics”\+it* wese taha qabu ʼabaga Ateni ʼinaya, ta edi ilivu be wese edi nuanua kavona taudi Efikulo ʼidewani.\f*, Faulo maega iveʼaeʼaetoga, mana Faulo Ieisu Valena be ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina simanea ʼidia. ʼInega vaina ʼidiega ivonaya, “Aa, kwavakwavana, baʼe tolaʼai ena nuenuega vonevonei?” \p Ta wese vaina ivonaya, “Nage mali yaubadayavo weaqidi luluqaihi ʼidaya?” \v 19 ʼInega Faulo iʼebeʼewei itauyea Ateni ana kaniselayavo matadia, taudi wese adi wawa igabedi Alifago\f + \fr 17:19 \ft Bwanaga Alifago ʼenoʼeno Ateni diʼwenaya, ta me Ateni edi ʼebeveloba. Ta edi kaniselayavo wese igabedi Alifago, mana bwanaga nana ʼinaya edi ʼebevekotu ʼenoʼeno.\f*. \p ʼInega ivetalaʼaiea ivonaya, “Nage au fata eu veʼita baʼe una givesimatalia ʼimaya? \v 20 Mana yani qabuna niʼau uvonema kavona yani vauvauna ʼimaya. ʼInega nuanuama eu veʼita nana ana alamani una givesimatalia be ʼinega nuama naʼeqaʼuya.” \v 21 (Ta me Ateni be wese wagawaga ʼabaga nana ʼinaya itoatoa, tuta qabuna nuanua vauvaudi weaqidi nuanuadi ina noqolidi be ina veqaeyedi.) \p \v 22 ʼInega Faulo tovolo kaniselayavo qabudi matadia ta vonaya, “Omiʼa me Ateni, niʼa yahalamania vonigo emi ʼebeiwaʼoduyavo weaqidi onuanua qiduana ta ovevetafeʼwa waiwai ʼidia. \v 23 Ta egu luyaba ʼinaya emi ʼebeiwaʼodu kavokavovo be wese emi vanue ʼebeveguba qabudi yaʼitedi. ʼInega ʼidiega taha ʼebeveguba yaʼita lobea ta ana ʼwayavi vonaya, ‘Yaubada ge ana alamanimo ʼinaya.’ Ta tuta qabuna baʼe Yaubada nana ʼinaya oiwaiwaʼodu ta ge oda alamania. E taunana weaqina nuanuagu baʼe ʼitaga ena simana ʼifoqeyea ʼimia. \p \v 24 \x * \xo 17:24 \xt 1Kin 8:27; Via 7:48\x* “Tauna bwaʼobwaʼo ta wese yani qabuna iʼenoʼeno bwaʼobwaʼoya adi Toʼivaʼavaʼata. Ta wese bwaʼobwaʼo be mahala adi Kaiwabu. ʼInegana tauna ge datoatoa vanue ʼebeiwaʼodu tomotau nimadiega iyoqonidi gamonaya. \v 25 \x * \xo 17:25 \xt Same 50:12\x* Itaʼa tomotau ge ada fata taha yani kana viaqi kana neia, mana tauna ge taha yani ʼidiega dakusa. Ta yani qabuna Yaubada nimanega iʼifoqe, ta tauna wese yawaida ʼiuna. \v 26 Yaubada taha ʼoloto ana wawa Adama maduviaqia, ʼinega mali qabu be mali qabu ʼoloto nana ʼinega iʼifoqe, ta Yaubada aʼudi mali diʼwe be mali diʼwe ʼidia. Ta wese Yaubada ena nuenuega edi toa ana tuta ʼebeluvine diavona ʼidia taunega maduvenuaʼivinea. \v 27 \x * \xo 17:27 \xt Same 145:18; Iel 23:23\x* Yaubada baʼe ʼidewani viaqia, be yaqisa itaʼa tomotau kana salia ta ada lutonova ʼinega kana lobea ta kana tauya ʼinaya. Ta Yaubada ge taha toga ʼinega datoa luluvai. \v 28 ‘Mana tauna ʼinega yawaida kaʼeweʼewei ta kayabayaba be wese katoatoa.’ ʼIdewani lova vaina emi toʼwayavi ivonaya, \q1 ‘Itaʼa wese Yaubada natunavo.’ \p \v 29 \x * \xo 17:29 \xt Ais 40:18-20; 44:10-17; Via 19:26\x* “Vonahaqiaqi, itaʼa Yaubada natunavo. ʼInega ge ona vonaya be Yaubada tauna kavona taha tokwalui tomotau nimadiega iviaqia goula be siliba nage dabo ʼidiega. \v 30 Lova tuta nana tomotau Yaubada ge ida alamania ʼinega edi ilivu luveifana bibitaqoya, ta baʼitagana Yaubada tomotau qabuda diʼwe qabudi ʼidia luvineda be eda ilivu luveifana ʼinega kana nuagivila. \v 31 \x * \xo 17:31 \xt Same 96:13\x* Mana Yaubada taha ʼaubena niʼau venuaʼivinea tomotau qabuda ada vekotu weaqina. ʼInega ada luvine tunutunuqina naneida taha ʼoloto vevenuaʼivinina ʼinega. Ta Yaubada baʼe yani nana ana ʼawahaqiaqi weaqina niʼa veʼiteda tuta nana ʼoloto nana ʼaligega giveyaʼitoto ʼeviviea.” \p \v 32 Ta vaina me Ateni Faulo idagiea be wese igivenuʼwea tuta nana ena vona inoqolia yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina. Ta ʼesi vaina ivoneaya, “Nuanuama baʼe yani diavona weaqina wese una luʼeviviei ta ana noqolia.” \v 33 Ta Faulo totoa vaʼauta dina ʼidiega webui tauya. \v 34 Ta vaina tomotau Faulo ena vona ivetumaqanea ta ana yoʼo gamonaya ilugu. Ta taha ʼidiega ana wawa Dionisi, tauna taha kanisela Alifago ana qabuyavo ʼinega. Ta wese taha vavine ana wawa Damali be wese vaina tomotau maega Faulo ena vona ivetumaqanea. \c 18 \s1 Faulo ena viaqa ʼabaga Kolinita ʼinaya \p \v 1 ʼAbibodanaya Faulo Ateni nogea ta tauya ʼabaga qiduana Kolinita ʼinaya. \v 2 \x * \xo 18:2 \xt Lom 16:3\x* Omoʼe ʼinaya taha Diu ʼolotona lobea ana wawa Akwila, ta tauna ena ʼebeviʼoi diʼwe Fonito ʼinaya. Ma moqanena Filisila tawadega imai diʼwe Italiega, mana Sisa Kolodiasi me Diu qabudi luvine neidi Loma ʼinega ina ʼifoqe. ʼInega Faulo Akwila ma moqanena vayausidi. \v 3 \x * \xo 18:3 \xt Via 20:34\x* Ta taudi edi fewa yubai ʼwafidiega be wese vutuvutudiega didi isaisailidi, ta wese Faulo ena fewa ʼedewana. ʼInega vewagawaga edi vanuea ta qabudi ifewa ʼaideganega. \v 4 Ta Sabate ʼaidega ʼaidega Faulo me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya veveqae me Diu ta wese me Guliki ʼidia, mana nuanuana qabudi nuadi naʼeqaʼuya ta ina vetumaqana Ieisu ʼinaya. \p \v 5 \x * \xo 18:5 \xt Via 17:14-15\x* Faulo nawale toatoa Kolinita ʼinaya, ʼinega Timoti ma iana Sailasa Masidonia ʼinega imai ʼinaya. Ta Faulo nawale lulugaihi me Diu ʼidia, ta tuta qabuna simasimana ʼidia Ieisu tauna Toʼetoyavua. \v 6 \x * \xo 18:6 \xt Via 13:46,51; 20:26\x* Ta me Diu Faulo ena simana ge ida ʼawahaqiaqiea, ʼinega iʼawaluveifea. ʼInega Faulo ana kaleko fwayaqauna matadia ʼaubutubutu yavulea, e benaʼe edi ʼebeʼita edi noga weaqina, ta vonedi vonaya, “Omiʼa nawale ona veilaqe emi vedeba ʼiʼwana weaqina. Ta veilaqe nana weaqina taumiega ona veʼewemi, mana yaʼa ʼilumaiqigu yatoatoa. ʼInega tuta baʼinega ena nogemi be ena tauya taudi ge me Diu ʼidia!” \p \v 7 ʼInega edi vanue tafwaloloya nogedi ta vanaqo Taitio Iusito ena vanuea ta maega itoatoa. Ta Taitio nana Yaubada ana toawatubo taha. \v 8 Ta vanue tafwalolo ana tovanugweta ana wawa Kilisifo, tauna ena vanue ana totoayavo maega Kaiwabu Ieisu ivetumaqanea. Ta wese me Kolinita ʼeala Faulo ena lugaihi ʼinega iveʼale vetumaqana Ieisu ʼinaya, ʼinega babitaiso iʼewea. \p \v 9 ʼInega taha velovelovana ʼinaya Faulo kavona veʼwayoqega Kaiwabu Ieisu ʼitea voneaya, “Faulo, ge giwaliu nahaʼala. Vale Aqiaqina nawale una simana ʼifoqeyea, ta ge una luaʼu, \v 10 \x * \xo 18:10 \xt Ios 1:9; Ais 41:10\x* mana yaʼa oʼa maega katoatoa. Ta ge taha toga ana fata navunuqiu, mana baʼe ʼabaga nana ʼinaya tomotau ʼeala ivetumaqanegu ta taudi egu qabuyavo.” \v 11 ʼInega Faulo omoʼe ʼinaya toatoa waiʼena 18 ʼidia, ta Yaubada ena vona veveʼitedi. \p \v 12 Ta tuta nana Galio vegavana me Guliki edi diʼwe Akaya ʼinaya, e ʼinega vaina me Diu iveʼaidega ta Faulo ivevoalanea ikafia ta itauyea sabi vekotuna Galio matanaya. \v 13 ʼInega Faulo iveʼewea ivonaya, “Baʼe ʼoloto nana tomotau lulukeiedi ta veveʼitedi mali ʼeda Yaubada ana awatubo weaqina, ge itaʼa eda luvine ʼedewana.” \p \v 14 Tuta goyona be Faulo davona ʼeviviedi, ʼinega Galio madutovolo ta me Diu vonedi vonaya, “Omiʼa me Diu, ovineneqegu! ʼEguma baʼe ʼoloto nana vaina luveifana daviaqidi ʼidewani luveʼaliga be, vanawala be, vedavi be, e ʼinega luaqiaqiegu be emi veʼewa eda noqolia. \v 15 Ta ʼesi emi veʼewa baʼe taumiega emi nuenuega vaina vona be wawa be emi luvine weaqidi, ʼinega taumiega ona luvine ami vitayavo weaqidi, ta yaʼa yanoga.” \v 16 ʼInega Galio me Diu ʼwavi ʼifoqeyedi vanue ʼebevetalaʼai ʼinega. \v 17 Ta toveʼewa diavona taha ʼoloto ana wawa Sositeni ikafia, tauna me Diu edi vanue tafwalolo ana tovanugweta, ta ilavua dadanea toluvineavo matadia. Ta Galio ge taha danuanua baʼe yani nana weaqina. \s1 Faulo ʼevivi tauya ʼabaga Anitioki ʼinaya \p \v 18 \x * \xo 18:18 \xt Naba 6:18; Via 21:24\x* Ta vekotu nana ʼabibodanaya Faulo vaina ʼaubena ʼidia nawale toatoa Kolinita ʼinaya. Tuta goyona nagelu, ta nugweta ʼabaga Senikila ʼinaya taha tomotau Faulo debana kuena daʼa yavulea. Lova Faulo debana ge dadaʼei, mana taha vona fofofola ʼinanea Yaubada ʼinaya.\f + \fr 18:18 \ft Faulo debana ge dadaʼei tuta kuena ʼinaya, mana baʼe debana nana kavona ʼebeʼita baʼe vona fofofola nana weaqina. Ta vona fofofola nana ana tuta niʼau gumwala, ʼinega debana daʼa yavulei. Baʼe ilivu nana igabea ana wawa “Nasili vona fofofolana”.\f* Vedaʼa gumwala ʼinega toʼekalesiayavo lukafoiedi ta wagega gelu sabi vaukamana diʼwe Silia weaqina. Ta Filisila ma moqanedi Akwila maega igelu itauya. \v 19 ʼInega iʼifoqe ʼabaga qiduana Efeso ʼinaya ilugu, ta omoʼe ʼinaya Faulo Filisila ma moqanedi Akwila nogedi. Ta Faulo ena toa Efeso gamonaya tauya me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya ta lugu sabi veqae taudi maega. \v 20 ʼInega Faulo ivenoqiea ʼeguma ana fata tufwana tuta kuena maega ina toa, ta vonedi ge ana fata, \v 21 vonedia, “ʼEguma Yaubada nahawafelegu nawale ena ʼevivi ena mai.” ʼInega me Efeso lukafoiedi ta gelu ʼevivi tauya. \p \v 22 Ta ʼinega lugu ʼabaga Sisalia ʼawaboqea. ʼInega ʼwatovu Ielusalema ʼinaya ta toʼekalesiayavo vayausidi. Vayausidi gumwala ʼinega ʼevivi mai ena ʼabaga qiduana Anitioki ʼinaya. \v 23 Ta Faulo tufwana tuta kuena Anitioki ʼinaya toatoa. ʼInega tauya diʼwe Galetia be Filigia ʼidia, ta ʼabaga taha taha ʼidia luvivila dadana ta Ieisu ana tovetumaqanayavo givewaiwaiedi. \s1 Afolosa ena lugaihi Efeso ʼinaya \p \v 24 ʼInega taha Diu ʼolotona ana wawa Afolosa mai Efeso ʼinaya. Tauna ena ʼebeviʼoi ʼabaga qiduana Alekisanidela diʼwe Itifita gamonaya. Tauna tolugaihi aqiaqina ta Buki Nugwenugweina ana toalamani aqiaqi. \v 25 Ta Afolosa lova veʼita ʼewea Kaiwabu ena ʼeda weaqina, ʼinega tuta qabuna me ena qaiawa tomotau veʼita tunutunuqina neineidi Ieisu weaqina. Ta ge dahalamania babitaiso Ieisu ana wawega weaqina, mana lova Ioni ena babitaisomo valena noqolia. \v 26 ʼInega Afolosa me ena giwalifatu veʼale lugaihi me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya. Ta Filisila ma moqanedi Akwila ena lugaihi inoqolia. ʼInega iʼebeʼewea itauyea edi vanuea ta Yaubada ena ʼeda weaqina iveʼita aqiaqiea, e ʼinega Afolosa ena alamani veqidua. \v 27 Ta Afolosa nuanuana navaukamana diʼwe Akaya ʼinaya. ʼInega Efeso ana tovetumaqanayavo edi vona ʼinega igivewaiwaiea, ta taha leta iʼwayavia me Akaya ana tovetumaqanayavo ʼidia ta ivonedi be Afolosa ina ʼebeʼewea. Ta tuta nana Afolosa ʼifoqe Akaya ʼinaya, ʼinega taudi lova Yaubada ena nuakolokoloyega Ieisu ivetumaqanea iula qiduana neidi ena lugaihi ʼinega, \v 28 \x * \xo 18:28 \xt Via 9:22\x* mana Afolosa me ena waiwai me Diu maega iveʼaeʼaetoga tomotau matadia. Ta Buki Nugwenugweina ʼinega Afolosa me Diu edi luveifana givesimatala ʼidia, ta veʼita aqiaqiedi vonigo Ieisu tauna Toʼetoyavua. \c 19 \s1 Faulo ena luvivila tuta vetoina \p \v 1 \x * \xo 19:1 \xt 1Kol 3:6\x* Tuta nana Afolosa nawale Kolinita ʼinaya toatoa e ʼinega Faulo luvivila diʼwe Galetia be Filigia nuanidiega, ta ʼinega ʼifoqe ʼabaga Efeso ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya toʼabiboda vaina lobedi. \v 2 \x * \xo 19:2 \xt Via 8:16\x* ʼInega Faulo vetalaʼaiedi vonaya, “Egwavo, tuta nana Ieisu oveʼale ovetumaqanea nage Niboana Gwalagwalana oʼewea nage gebu?” \p ʼInega ivona ʼeviviea ivonaya, “Gebu, ge ada alamania Niboana Gwalagwalana datoatoa. Tauna weaqina ge ada noqolia.” \p \v 3 ʼInega Faulo wese vetalaʼaiedi vonaya, “Tobabitaiso ʼinega obabitaiso?” \p Ta ivonaya, “Ioni ena babitaiso ʼinega.” \p \v 4 \x * \xo 19:4 \xt Md 3:11\x* ʼInega Faulo vonedi vonaya, “Lova Ioni ena babitaiso ilivu luveifana ana nuagivila weaqina. Ta tomotau lugaihidi be ina vetumaqana tauna ʼabibodanega maimai ʼinaya, e taunana Ieisu.” \p \v 5 Faulo baʼe ena vona niʼa inoqolia, ʼinega tovetumaqanayavo Kaiwabu Ieisu ana wawega babitaiso iʼewea. \v 6 \x * \xo 19:6 \xt Via 8:17; 10:44,46\x* Ta tuta nana Faulo nimanega gitonividi ʼinega Niboana Gwalagwalana mai lugu ʼidia. ʼInega iveʼale ivonavona mali bona be mali bona ʼidiega ta wese Yaubada ena vona ivetalasimasimanea. \v 7 Ta qabu dina ʼoloto adi yau tuwelo ʼidewani. \s1 Faulo ena viaqa Efeso ʼinaya \p \v 8 Waiʼena toi gamonaya Faulo tuta qabuna me Diu edi vanue tafwalolo ʼinaya lugulugu, ta me ena giwalifatu Yaubada ena ʼEbeluvine weaqina lulugaihi. Ta maega iveʼaeʼaetoga ta keiedi nuanuana ina nuagivila. \v 9 Ta vaina ivedeba ʼiʼwana vonigo ge nuanuadi ina vetumaqana, ta ʼesi tomotau matadia Ieisu ena ʼeda ana toʼabibodayavo iʼawaluveifedi. ʼInega Faulo nogedi ta tovetumaqanayavo maega iʼifoqe itauya Tilano ena vanue ʼebeveʼita ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya ʼaubena ʼaidega ʼaidega ʼidia veveʼita. \v 10 Ta ena lugaihi baʼe viaqia yaʼwala magilafuna gamonaya, ʼinega me Diu ta wese me Guliki qabudi diʼwe Eisia ʼabaganavo ʼidia Kaiwabu Ieisu Valena inoqolia. \p \v 11 \x * \xo 19:11 \xt Via 14:3\x* Ta Yaubada Faulo ʼinega viaqa ʼebenuavoqana waiwaidi viaviaqidi. \v 12 \x * \xo 19:12 \xt Via 5:15\x* ʼInega tomotau edi kaleko matavusidi be wese edi ʼebevetalaqa Faulo ʼwafina ʼinaya iluʼonedi ta ʼabiboda iaʼudi tovevihiqayavo ʼidia. ʼInega tovevihiqa dina iveaqiaqi ta wese niboana luveifana ʼifoqe tomotau ʼidiega. \s1 Sikiva natunavo nuanuadi niboana luveifadi ina ʼwavi ʼifoqeyedi \p \v 13-14 Vaina me Diu iluluvivila dadana ʼabaga taha taha ʼidia ta itoho waiwai vonigo Kaiwabu Ieisu ana wawega niboana luveifadi ina ʼwavi ʼifoqeyedi tomotau ʼidiega. Ta taha me Diu edi toveguba qiduana ana wawa Sikiva natunavo meʼomeʼolotodi adi yau seveni wese baʼe yani nana iviaqia. Ta baʼe ʼidewana ivona ʼaiqa niboana luveifana ʼinaya ivonaya, “Ieisu nana tauna Faulo weaqina lulugaihi ana wawega aluvineu uʼifoqe!” \p \v 15 Taha tuta ʼinaya baʼe yani nana iviaqia taha ʼoloto ʼinaya, ʼinega niboana luveifana ʼoloto nana gamonega vona ʼeviviedi vonaya, “Ieisu niʼa yahalamania, ta wese Faulo ʼidewani yahalamania. Ta omiʼa tomeqabu?” \v 16 ʼInega ʼoloto nana taunega fifiei seveni dina ʼidia ta qabudi vewaiwai vaʼinedi ta vunuqa veiveifedi, e ʼinega maʼigonegonedi be ma sulasulalidi idena iʼifoqe vanuega. \p \v 17 \x * \xo 19:17 \xt Via 5:11\x* Ta me Diu be wese me Guliki itoatoa Efeso ʼinaya vale baʼe inoqolia, ʼinega imwaniniva gegoyo ta Kaiwabu Ieisu ana wawa iʼamayabea. \v 18 ʼInega tovetumaqana ʼeala imai ta edi ilivu luveifadi isimana ʼifoqeyedi tomotau matadia. \v 19 Ta wese vaina tovetumaqana diavona ʼidiega luʼafoʼa ialamania ta iviaviaqia inuagivila, ta edi ʼafoʼa ma bukidi ivaʼauqidi ta igabu yavuledi tomotau matadia ʼabaga ʼatamaninaya. Ta buki diavona adi maisa iavodi ta iluvetubedi kavona 50,000 siliba ʼidewani. \v 20 Baʼe yani nana ʼinega Kaiwabu ena vona yawala dadana ta tomotau qabudi ivewaiwai vona nana ʼinega. \s1 Me Efeso Faulo ivevoalanea \p \v 21 \x * \xo 19:21 \xt Via 23:11; Lom 1:13\x* Baʼe yani diavona ʼabibodanaya Niboana Gwalagwalana ena venuahaʼu ʼinega Faulo nuanuana natauya diʼwe Masidonia be Akaya ʼabaganavo nuanidiega ta ʼabiboda naʼifoqe Ielusalema ʼinaya, ʼinega vonaya, “Yanugwenugweta Ielusalema ʼinaya, ta ʼabibodanaya nuanuagu me Loma ena vayausidi.” \v 22 ʼInega Faulo ana toiulayavo magilafudi adi wawa Timoti be wese Elasitasi luvetunedi inugweta Masidonia ʼinaya. Ta Faulo tufwana tuta kuena nawale toatoa diʼwe Eisia gamonaya. \p \v 23 \x * \xo 19:23 \xt 2Kol 1:8\x* Ta tuta omoʼe ʼinaya vetalavoyavoya qiduana ʼifoqe Efeso ʼinaya Ieisu ena ʼeda ana toʼabibodayavo weaqidi, ta baʼe ʼidewana ʼifoqe ʼaiqa. \v 24 Taha ʼoloto ana wawa Dimitiliasi tauna siliba ana toviaqa Efeso ʼinaya toatoa, ta siliba nana ʼinega vanue tafwalolo goyogoyodi viaqidi adi ʼita kavona me Efeso edi yaubada kavokavovo mevavinena ana wawa Atimesi\f + \fr 19:24 \ft Me Eisia edi yaubada mevavinena veguli weaqina ana wawa Atimesi \+it “Artemis”\+it*, ta wese igabea Daiana.\f* ena vanue tafwalolo ʼidewani. ʼInega vegimwaneyedi tomotau ʼidia, ta baʼe fewa nana ʼinega mane qiduana ʼeweʼewea. Ta wese vaidi tomotau baʼe fewa nana iviaqia e taudi wese mane qiduana ilobelobea. \p \v 25 Ta Dimitiliasi baʼe toviaqa diavona ta wese vaidi siliba ana toviaqayavo maega gaba vaʼauqidi vonedi vonaya, “Egwavo, niʼa oalamania mane qiduana kaʼeweʼewea baʼe fewa nana ʼinega. \v 26 Ta Faulo nana niʼau tomotau qabudi gedi ʼeviʼeviviedi ta wese nuadi givilei, mana vonavona vonigo yaubadayavo tomotau nimadiega iviaviaqidi taudi gebu yaubada aqiaqi. Ta baʼe yani nana ge daʼifoqe itaʼa me Efeso ada ʼaidega ʼidaya, ta ʼesi diʼwe qabuna Eisia gamonaya wese ʼidia. \v 27 Ta Faulo ena vona baʼe ʼinega yamwaniniva nawale tomotau ge nuanuadi eda viaqayavo ina gimwanedi. Ta wese yani ʼenaʼina nawale tomotau eda yaubada qiduana Atimesi ana ʼamayaba navegoyo ta me Efeso ena vanue tafwalolo ina veyani kavokavovoyedi.” \p \v 28 Ta qabu diavona Dimitiliasi ena vona inoqolia ʼinega diadi vilea qiduana ta ikolukolua ivonaya, “Itaʼa me Efeso eda yaubada Atimesi toatoa vanena!” \v 29 \x * \xo 19:29 \xt Via 20:4; 27:2; Kol 4:10; Fim 24\x* Ta ge tuta kuena ʼabibodanaya totoa ʼabaga qabudi edi nuavoqana ʼinega ivekolukolua ta ilegu kavokavovo ta kavona vetalamaqimaqiʼai ʼifoqe qabudi nuanidia. ʼInega Faulo ana mata ʼweabuyavo Masidonia ʼinega adi wawa Gaiusi be Alisitako me Efeso ikafidi ta ilihi ʼetaʼetalidi, ʼinega qabudi ivihila itauya ʼabaga ana ʼebevaʼauta ʼinaya. \v 30 Ta Faulo nuanuana nalugu qabu diavona matadia natovolo, ta tovetumaqanayavo iʼetobodea. \v 31 Ta wese Faulo enavo, taudi diʼwe Eisia ana toluvineavo vale ivetunea ta ivenoqiea vonigo ge nalugu ʼebevaʼauta nana ʼinaya. \p \v 32 Ta qabu diavona kavona ida vekwavakwava ta ivevekolukolua, ta edi vekolukolua ʼiuna dumadumana be dumadumana, ta qabudi ge ida alamania tolaʼai weaqina ivaʼauta. \v 33 Ta me Diu ʼidiega taha ʼoloto ana wawa Alekisana iatuefala naqoyea nuanuadi qabu matadia natovolo nagivesimatala ʼidia, ta nugweta ivonea maʼoda navona ʼaiqa ʼidia. ʼInega Alekisana tovolo ta nimanega tovelegulegu lutaqodi ina luaʼu, mana nuanuana vaina yani weaqidi nagivesimatala ʼidia. \v 34 Ta yoʼo diavona Alekisana iʼita ʼinanea tauna Diu ʼolotona, ʼinega ikolua waiwai ta ilegulegu auwa magilafudi ʼidewani, ta wese bonadi ʼaideganega me edi waiwai ivonavona ivonaya, “Itaʼa me Efeso eda yaubada Atimesi toatoa vanena!” \p \v 35 ʼInega ʼabaga ana tovanugweta taha qiduana ʼifoqe be qabu diavona giveluaʼudi vonedi vonaya, “Me Efeso, tomotau qabudi bwaʼobwaʼoya niʼa ialamania vonigo eda yaubada qiduana Atimesi tovotovolo eda ʼabaga baʼe ana vanue tafwalolo ʼinaya. Ta wese niʼa oalamania lova maʼamaʼayauna gwalagwalana dabo ʼinega mahalega ʼetaʼia, ta itaʼa me Efeso ana toʼitamaki ta kahawahawatuboya. \v 36 Ta baʼe yani nana ge taha toga ana fata be navegeqei. ʼInega ami luaqiaqi be naʼelovemi ta ge wese ona legu kavokavovo. \v 37 Ta Faulo enavo benaʼe niʼa okafidi ta omiedi baʼidia, ta magilafudina ge taha yani ida vanawalia eda vanue tafwalolo ʼinega, be wese eda yaubada mevavinena ge ida ʼawaluveifei. \v 38 Ta ʼeguma Dimitiliasi ma enavo nuanuadi magilafudina ina veʼewedi ʼinega ina vetovolodi vekotu weaqina toluvineavo matadia, mana toluvineavo itoatoa, ta adi fata tuta baʼe ʼinaya vetalaʼai ina viaqia. E ʼinega yani qabuna tunutunuqina. \v 39 Ta ʼeguma vaina yani weaqidi wese onualuveifa, e ʼinega toluvineavo qiduqiduadi maega ona vaʼauta, ta yani diavona ona vona ʼifoqeyedi matadia. Mana yani qabuna kana viaqia eda luvine ʼidewani. \v 40 Ta yavona aqiaqiemi, baʼe vetalamaqimaqiʼai nana ʼinega nawale vita kana lobea me Loma toluvineavo ʼidiega, mana ilivu nana ana ʼiu ge ada fata kana givesimatala ʼidia.” \p \v 41 Ta tovanugweta nana ena vona luʼovoia, e ʼinega qabu diavona veʼiyavulidi iʼifoqe. \c 20 \s1 Faulo ena luvivila diʼwe Masidonia be Guliki ʼidia \p \v 1 Vetalamaqimaqiʼai nana gumwala, e ʼinega Faulo toʼabibodayavo gaba vaʼauqidi ta ena vonega givewaiwaiedi. ʼInega lukafoiedi nogedi ta tauya diʼwe Masidonia ʼinaya. \v 2 Ta Faulo diʼwe Masidonia ʼabaganavo ʼidia luvivila ta lugaihi be vona ʼebeiula tovetumaqanayavo neidi. ʼInega wese webui tauya diʼwe Guliki ʼinaya. \v 3 Ta omoʼe ʼinaya toatoa waiʼena toi ʼidia ta nuanuana wagega natauya diʼwe Silia ʼinaya. Ta vaina vona noqolia vonigo me Diu idima govaqa be ina kafia, e ʼinega ena nuanua givilea ta ʼaqenega ʼevivi tauya diʼwe Silia ʼinaya diʼwe Masidonia ʼinega. \v 4 Ta ʼevivi nana ʼinaya wese vaina tomotau matana iʼweabuya. Ta taha ʼidiega Belia ʼolotona ana wawa Sofata tauna Filiasi natuna, ta wese me Tesalonaika magilafudi adi wawa Alisitako be Sekanido, ta wese Gaiusi tauna Debi ʼolotona be wese Timoti. Ta wese me Eisia magilafudi adi wawa Tikiosi be Tilofimo maega itauya. \v 5 Ta tomotau diavona wagega inugweta itauya ʼabaga Tiloasi ʼinaya ta ibaʼebaʼeyema omoʼe ʼinaya. \v 6 Ta tuta nana Beledi ge ana isitimo Sagalina aviaqi gumwala ʼinega Filifaiega taha waga ʼinega agelu, ta ʼaubena vefaibina ʼabibodanaya aʼifoqe alugu ʼabaga Tiloasi ʼinaya. Ta emavo nawale ibaʼebaʼeyema ʼabaga nana ʼinaya alobedi ta maega atoa ʼaubena ana yau seveni ʼidia. \s1 Kilakai taha yawaha ʼevivi ʼaligega Tiloasi ʼinaya \p \v 7-8 Wiki ana ʼaubena nugweta ʼinaya qabuma avaʼauta Kaiwabu Ieisu ena ʼai ana ʼebenuaveʼavina weaqina. Ta vaʼauta nana aviaqia taha vanue ana sifaufa deba otaqinaya, ta omoʼe ʼinaya lamufa ʼeala iʼalaʼalata. Ta Faulo nuanua mahala navulihia ʼinega natauya, e ʼinega veʼale lugaihi totoa vaʼauta ʼidia ana laba tou gamonaya. \v 9 Ta taha kilakai ana wawa Iutiko ʼebeluboʼe ʼinaya toabui vanue nana ana yoqona vetoina ʼinaya. Ta Faulo nawale lulugaihi ʼinega kilakai nana matana dune ʼeno nuafani ʼabo vanue debanega ʼavalataʼia webui bwaʼobwaʼoya. ʼInega tomotau iwebui iʼavalei, ta yawaina niʼa gumwala. \v 10 Ta Faulo wese webui sabi ʼitana ʼinega tuqatuqanega sobadi ta Iutiko talafafea ta vonedia, “Ge giwalimi nahaʼala, mana mayawaina toatoa.” \v 11 ʼInega Faulo tomotau qabudi maega wese iʼevivi ivane debanaya ta beledi ʼewei gitomwei neidi ta iʼai veʼwani. ʼAi gumwala ʼinega Faulo wese veʼale vonavona ana laba babaʼau yayaqa, ʼinega nogedi tauya. \v 12 ʼInega qabu diavona adi lutonova aqiaqina, ta me edi qaiawa kilakai nana mayawaina iʼebeʼewei itauyea ena ʼabagaya. \s1 Tiloasiega wagega agelu atauya Milito weaqina \p \v 13 Imaʼa taha waga agelu anugweta atauya ʼabaga Asosi ʼinaya, ta Faulo niʼa luvinema be ana baʼeyea, mana tauna nuanuana ʼaqenega namai ta maega ana luvetuba Asosi ʼinaya, ta maega ana gelu. \v 14 Ta tuta nana Faulo Asosi ʼinaya ʼifoqe ʼinega maega agelu atauya Mitileni ʼinaya alugu. \v 15 Niʼa ahalia ʼinega Mitileni anogei ta wagega taha bwanabwana ana wawa Kiosi alunaqoyea ta nawale afilifili. Ta wese mahala ahala ʼeviviea ʼinega avaukamana bwanabwana Samosi ʼinaya alugu. Ta wese vulihi ʼeviviea ʼinega Milito ʼinaya aʼifoqe alugu. \v 16 Ta Faulo niʼau vonema ʼabaga Efeso ʼinaya ge ana lugu, mana ge nuanuana tuta kuena natoatoa diʼwe Eisia ʼabaganavo ʼidia. Ta ʼesi nuanuana nalukwayavoni ʼeguma ana fata nalugu Ielusalema ʼinaya Fenitikosi ana ʼaubena weaqina. \s1 Faulo ena lukafoi Efeso ʼekalesia ana tovanugwetayavo ʼidia \p \v 17 \x * \xo 20:17 \xt Via 18:21\x* Ta Faulo Militoyega vale vetunea Efeso ʼekalesia ana tovanugwetayavo ʼidia nuanuana ina mai ʼinaya. \v 18 \x * \xo 20:18 \xt Via 18:19–19:10\x* Ta tuta nana imai ʼinega Faulo vonedi vonaya, \p “Omiʼa egu ilivu niʼa oalahalamania, mana yaʼa omiʼa maega katoatoa egu mai vauvau ʼinega diʼwe Eisia ʼinaya, be ana laba baʼe ʼitagana. \v 19 Taudi me Diu idima govaqa weaqigu be wese vita ʼidiega tuta qabuna yalobelobea. Ta tua ma mataelugu ta wese me egu nuawebui Kaiwabu ʼinaya nawale yafewafewa. \v 20 Ta niʼa oalamania ge taha Kaiwabu Valena Aqiaqina weaqina eda vegagalea, mana nuanuagu Vale nana ʼinega iula ona lobea yani taha taha weaqina. Ta yani qabuna yaveveʼitemi emi vanueavo ʼidia, ta wese qabu matadia yalulugaihiea. \v 21 Ta egu veʼita ʼaidegana me Diu ta wese mali qabu ʼimia, be ʼinega emi ilivu luveifanega ona nuagivila Yaubada ʼinaya, be eda Kaiwabu Ieisu Keliso ona vetumaqanea. \v 22 Ta tuta baʼe ʼinaya Niboana Gwalagwalana ena nuanua waiwaina ʼinega yatautauya Ielusalema weaqina, ta omoʼe ʼinaya ge eda alamania maʼoda nawale naʼifoqe ʼaiqa ʼiguya. \v 23 \x * \xo 20:23 \xt Via 9:16; 21:11\x* Ta Niboana Gwalagwalana ena simana ʼiguya ʼinega niʼa yahalamania ʼabaga ʼaidega ʼaidega ʼidia nawale yuvaqa be ʼebeyoqona ena lobedi. \v 24 \x * \xo 20:24 \xt Via 21:13; 2Tim 4:7\x* Ta ge nuanuagu yawaigu ena vegagalei. Mana Kaiwabu Ieisu ena fewa neigu, ta baʼe veyoveyoa nana yani qiduana ʼiguya ta weaqina yanuanua be ena luʼovoia. ʼInega Vale Aqiaqina Yaubada ena nuakolokolo be ena veyoluba weaqina ena simanea tomotau ʼidia. \p \v 25 “Egwavo, niʼa oalamania tuta qabuna omiʼa yaʼa maega katoatoa ta Yaubada ena ʼEbeluvine weaqina yalulugaihi ʼimia. Ta onoqolia, niʼau yahalamania nawale ge taha toga ʼimiega ʼiawagu naʼita ʼeviviei. \v 26-27 Ta baʼe ʼitaga Yaubada ena nuanua weaqina yasimana aqiaqi ʼimia. ʼInega ʼeguma nawale taha toga ʼimiega veilaqe vataya nalobea, e ʼinega ge yaʼa ona veʼewegu, ta ʼesi taunega ena luveifana, mana ge taha yani eda vegagalea tomotau ʼidia Yaubada ena nuanua weaqina. \v 28 \x * \xo 20:28 \xt 1Tim 4:16; 1Fit 5:2-4\x* ʼInega omiʼa ʼekalesia ana toludebanayavo ona ʼitamakimi be wese Yaubada ena sifiavo ona ʼitamaki aqiaqiedi, mana Niboana Gwalagwalana emi fewa baʼe neimi be toʼekalesiayavo ona ʼitamaki aqiaqiedi. Mana Yaubada sulalinega gimwanedi tuta nana Natuna ʼaliga ʼetoluai ʼinaya. \v 29 \x * \xo 20:29 \xt Md 7:15; Ion 10:12\x* Ta niʼa yahalamania ena nogemi ena tauya, ta ʼabibodanaya toveʼita luveifadi kavona kedewa sasasadi ina ʼifoqe nuanimia ta Yaubada ena sifiavo ina talaʼavudi ina fofolidi. \v 30 Ta wese vaina omiʼa ʼimiega ina yaʼitoto be uʼavega ina veʼita veifemi, ta baʼe veʼita nana ʼinega nuanuadi Kaiwabu ana toʼabibodayavo ina venuaʼewedi be ina lugu adi yoʼo gamonaya. \v 31 \x * \xo 20:31 \xt 1Te 2:11\x* ʼInega omiʼa ona ʼitamaki aqiaqiemi. Ta egu lugaihi ona nuaveʼavinia, mana yaʼwala toi gamodia ge eda veyawai ta ʼesi yaveveʼita ʼaubena be wese velovelovana qabudi ʼidia, ta ma mataelugu yalulugaihimi. \p \v 32 “Ta wese yavevematamagilafuyemi tuta maimai weaqina. Tuta baʼena Yaubada nimanaya yahaʼumi ta nuanuagu ona nuaʼiʼihia Yaubada ena nuakolokolo valena weaqina. Tauna ʼinega ona vewaiwai, e ʼinega Yaubada ena ʼEbeluvine gamonaya omiʼa wese ona lugu. \v 33 \x * \xo 20:33 \xt 1Kol 9:11-12\x* Lova tuta nana yaʼa omiʼa maega katoatoa ge taha mane nage kaleko nuanuagu eda ʼewei ʼimiega. \v 34 \x * \xo 20:34 \xt Via 18:3; 1Te 2:9\x* Ta ʼesi niʼa oalamania yaʼa taugu egu fewa nimaguyega agu ʼabwaga be kulufa yalobedi. Ta wese agu toiulayavo ʼeguma taha yani ʼidiega ida kusa e ʼinega yaiuledi. \v 35 Baʼe egu ilivu ʼinega yaveʼitemi luaqiaqiemi be eda fewayavo ʼidiega todawalili wese kana iuledi. Ta Kaiwabu Ieisu ena vona ona nuaveʼavinia vonaya, ‘ʼEwa kavovo tomotau ʼidiega ʼebeqaiawa goyona, ta ʼesi nei kavovo tomotau ʼidia ʼebeqaiawa qiduana.’” \p \v 36 Faulo ena vona baʼe luʼovoia ʼinega tuqatuqanega sobadi ta tovanugwetayavo maega ivenoqi Yaubada ʼinaya. \v 37 Ta qabudi me edi dou ta wese me edi nuavita Faulo italafafea, \v 38 mana niʼa vonedi ge wese ʼiawana ina ʼita ʼeviviei. ʼInega itauyei waga ʼinaya ʼabo ivegeluya. \c 21 \s1 Faulo tauya Ielusalema ʼinaya \p \v 1 Imaʼa Faulo maega ʼekalesia ana tovanugwetayavo alukafoiedi, ʼinega agelu ta malavetega atauya vavava bwanabwana Kosa ʼinaya ta alugu. Mahala vulihia ʼinega agelu ʼevivi atauya taha wese bwanabwana ana wawa Lodesi ʼinaya alugu. Wese ahala ʼeviviea ʼinega Lodesi anogei ta avaukamana ʼabaga Fatala ʼinaya. \v 2 Ta Fatala ʼinaya taha waga alobea navaukamana diʼwe Finisia ʼinaya. E waga nana ʼinaya agelu ta malavetega atautauya. \v 3 ʼInega bwanabwana Saifilosi ama kelia anogei ta avihila vavava atauya diʼwe Silia weaqina. ʼInega ʼabaga Taia ʼinaya alugu kulufa sabi talaiwaqidi wagega. \v 4 \x * \xo 21:4 \xt Via 20:23\x* Ta omoʼe ʼinaya Ieisu ana toʼabibodayavo alobedi ta maega atoatoa ʼaubena seveni ʼidewani. Ta toʼabiboda dina Niboana Gwalagwalana ʼinega Faulo ivenoqiea ge natauya Ielusalema ʼinaya. \v 5 Ta ʼaubena seveni dina niʼa igumwala. ʼInega aʼevivi wagaya ʼabo toʼekalesiayavo ma moqanediavo be natudiavo qabudi maega awebui ʼabagega ta atauya balabalaya. Ta omoʼe ʼinaya tuqatuqamega asobadi avenoqi Yaubada ʼinaya. \v 6 ʼInega ilukafoiema ta wese imaʼa alukafoiedi ta ʼinega agelu wagaya, ta taudi iʼevivi itauya ʼabagaya. \p \v 7 ʼInega Taia anogei ta aʼifoqe alugu ʼabaga Tolemasi ʼinaya. ʼInega ʼabaga ana toʼabibodayavo alukaiwa ʼidia, ta ʼaubena ʼaideganamo maega atoa. \v 8 \x * \xo 21:8 \xt Via 6:5; 8:40\x* Mahala ahalia ʼinega Tolemasi anogei ta atauya ʼabaga Sisalia ʼinaya. Ta omoʼe ʼinaya atauya alugu Filifi ena vanuea ta maega atoa. Tauna Vale Aqiaqina ana toyawala, ta tauna toiula adi yau seveni ʼidiega, lova tovaletuyanayavo ivenuaʼivinidi ʼabwaga ana vewilaʼa weaqina. \v 9 Ta Filifi natunavo vivivinedi adi yau foa kavona molamolabadi ʼidewani itoatoa, ge ida vaqi. Ta ʼesi taudi Yaubada ena vona ivetalasimasimana tomotau ʼidia. \v 10 \x * \xo 21:10 \xt Via 11:28\x* Nawale emavo maega atoatoa vaina ʼaubena ʼidia, ʼinega taha ʼoloto ana wawa Agabu ʼifoqe diʼwe Iudia ʼinega. Tauna wese Yaubada ena tovesimasimana taha. \v 11 \x * \xo 21:11 \xt Via 20:23; 21:33\x* Ta Agabu mai ʼimaya ʼinega Faulo ana gadiʼwana ʼewea ta taunega ʼaqena be nimana yoqonidi ʼinega vonedi vonaya, “Niboana Gwalagwalana vonaya, ‘Nawale baʼe ʼidewana me Diu Ielusalema ʼinaya tonigadiʼwana ina yoqonia ta ina veʼineiea me Loma ʼidia ta ina luvinea.’” \p \v 12 Ta tuta nana imaʼa ta wese vanue ana totoayavo baʼe vona nana anoqolia ʼinega Faulo avenoqiea gebu natauya Ielusalema ʼinaya. \v 13 \x * \xo 21:13 \xt Via 20:24\x* Ta Faulo vonema vonaya, “Ge ona dou ta ge ona givenuavitegu. Niʼa yaʼivaʼavaʼata ta yahawafelegu ina yoqonigu Ielusalema ʼinaya, ta wese ʼaliga ʼinaya yahawafelegu Kaiwabu Ieisu ana wawa weaqina.” \p \v 14 Ta ge ama fata ada awatayei ʼinega aluaʼu ta avoneaya, “Tolaʼai Kaiwabu nuanuana una viaqia, e tua uda viaqi!” \p \v 15 ʼAubena vaina ʼabibodanaya ema kulufayavo aʼivaʼavaʼaidi ta atauya Ielusalema weaqina. \v 16 Ta vaina Ieisu ana toʼabibodayavo Sisalia ʼinega maega aveloba ta matama iʼweabuya ta itauyema taha Saifilosi ʼolotona ana wawa Nasoni ena vanuea. Tauna Ieisu ana toʼabiboda taha nugwenugweina, ʼabo maega atoatoa. \s1 Faulo ʼifoqe Ielusalema ʼinaya \p \v 17 Ta niʼa aʼifoqe Ielusalema ʼinaya, ʼinega tovetumaqana qabudi me edi qaiawa iʼebeʼewema. \p \v 18 Mahala ahalia ʼinega Faulo maega atauya Iemesa ena vanuea sabi vayausina, tauna ʼekalesia ana tovanugweta qiduana. Ta ʼekalesia ana tovanugwetayavo qabudi vanuea itoatoa alobedi. \v 19 \x * \xo 21:19 \xt Via 15:12\x* Ta Faulo vona lukaiwa ʼidia, ʼinega yani qabuna weaqina vematamagilafuyedi Yaubada ena viaqayavo taudi ge me Diu ʼidia ena fewa ʼinega. \p \v 20 \x * \xo 21:20 \xt Via 15:1,5\x* Faulo ena vona inoqolia, ʼinega Yaubada iawatuboya. ʼInega Faulo ivoneaya, “Iama, niʼau uʼitedi me Diu ʼidiega ʼevisa tausani Ieisu niʼau ivetumaqanea! Ta wese ualamania qabudi niʼa iawafela aqiaqiedi Mosese ena luvineavo ʼidia. \v 21 Ta me Diu tovetumaqana baʼidia Ielusalema ʼinaya maega atoatoa valeu inoqolia vonigo oʼa taudi me Diu ta wese ge me Diu maega itoatoa niʼa uveʼitedi Mosese ena luvine ina nogea. Ta wese niʼa inoqolia uveʼitedi natudiavo meʼolotodi ʼwafidi ge ina daʼei ta ʼesi tubudiavo edi ilivu ina nogea. \v 22 Ge tuta kuena ʼinaya valeu ina noqolia vonigo oʼa niʼa umai ʼimaya ta ina nualuveifa ʼiuya. ʼInega maʼoda kana viaqa ʼaiqa? \v 23 \x * \xo 21:23 \xt Naba 6:1-20; Via 18:18\x* Ta ema nuanua baʼe ʼedewana kana viaqia: ʼOloto foa ʼimega itoatoa, taudi lova ivona fofofola Yaubada ʼinaya ina vetafeʼwa waiwai tauna weaqina. ʼInega debadi ge ida daʼei. Ta vona fofofola nana ana tuta niʼau gumwala ʼinega debadi ina daʼa yavulea. \v 24 ʼInega ʼoloto dina una ʼewedi ta taudi maega edi ilivu ona ʼabibodei ta Yaubada matanaya ona givevunavunaqimi. Ta yani baʼe ana maisa weaqina una iuledi ʼinega adi fata debadi ina daʼea. Ta baʼe ʼinega tomotau qabudi ina alamania me Diu edi luvineavo uʼabiʼabibodedi ta wese ina alamania au ʼawaluveifa niʼa inoqolidi ge vonahaqiaqi. \v 25 \x * \xo 21:25 \xt Via 15:29\x* Ta lova ema nuanua ʼaideganega taha leta niʼau avetunei taudi ge me Diu tovetumaqanayavo ʼidia, ta ana noqola baʼe ʼidewani: \q1 ‘ʼAbwaga vevegubana tokwalui ʼidia ge ona ʼaini. Yubai sulalidi ge ona gudatonovi. Ta yubai veiʼodi ma sulalina ge ona ʼaini. Ta wese ge ona velamoʼeno kavokavovo.’” \p \v 26 \x * \xo 21:26 \xt 1Kol 9:20\x* Mahala ahalia ʼinega Faulo ʼoloto foa dina ʼebeʼewedi tauyedi ta taudi maega igivevunavunaqidi Yaubada matanaya. Ta ʼabibodanaya tauya Vanue Gwalagwalana ʼinaya toveguba ʼidia sabi vematamagilafuyedi edi givevunavunaqa ana ʼaubena vesevenina weaqina, mana ʼaubena seveni ʼidia ilivu nana iviaqia. Ta wese vonedi ʼaubena nana ʼinaya faibi dina ina ʼevivi ta edi guba ina aʼuya ʼaidega ʼaidega weaqidi. \s1 Faulo ikafia Vanue Gwalagwalana ʼinaya \p \v 27 Ta edi ʼaubena vesevenina tuta goyona naluʼovoa. ʼInega vaina me Diu diʼwe Eisia ʼinega Faulo iʼitea Vanue Gwalagwalana ʼinaya toatoa. Ta tomotau qabudi italaveaʼiedi ta me edi diavilavila Faulo ikafia. \v 28 ʼInega ikolukolua ta ivonaya, “Emavo me Isileli, oiulema! Mana baʼe ʼoloto nana tuta qabuna tautauya diʼwe taha taha ʼidia ta tomotau koyadi talaveaveaʼiedi ta veveʼitedi itaʼa eda luvineavo ge ina ʼabibodei, ta wese vonedi vonigo Vanue Gwalagwalana yani kavokavovo. Ta wese mali tomotau taudi ge me Diu ʼebeʼewedi mimiedi Vanue Gwalagwalana gamonaya, ta baʼe ʼinega eda Vanue Gwalagwalana igigivebwavuya.” \v 29 \x * \xo 21:29 \xt Via 20:4\x* Ta baʼe ʼidewani ivona ʼaiqa, mana ʼaubena nana ʼinaya Faulo be wese Efeso ʼolotona taha imaduʼitedi ʼabagaya, ta ʼoloto nana ana wawa Tilofimo tauna ge Diu ʼolotona. Ta ivonaya be Faulo ʼoloto nana daʼebeʼewei ta maega ida lugu Vanue Gwalagwalana gamonaya. \p \v 30 Ta baʼe veʼewa nana weaqina me Ielusalema qabudi ivetalamaqimaqiʼai. ʼInega iveʼivivihila imai ta Faulo ikafia ilihi ʼifoqeyea Vanue Gwalagwalana ʼinega ta lukwayavonega ana ʼawayavo iaʼubodedi. \v 31 Ta tomotau qabudi tuta goyona Faulo ida luveʼaligia. ʼInega taha me Loma toluavia edi tovamatana qiduana vale noqolia me Ielusalema qabudi diadi vilea be vetalamaqimaqiʼai qiduana niʼa ʼifoqe. \v 32 ʼInega lukwayavonega tovamatana nana vaina tovamatana goyogoyodi ta wese edi toluaviayavo maega ivihila iwebui tovaʼauta qabudi ʼidia. Ta qabu dina Faulo ivunuqa veiveifea, ta tuta nana toluaviayavo iʼitedi iluaʼu. \v 33 ʼInega tovamatana nana mai Faulo diʼwenaya ta toluavia diavona luvinedi be ina kafia. Ta wese vonedi seni magilafudi ʼidiega ina yoqonia. ʼInega qabu diavona vetalaʼaiedi vonedia, “Toʼoloto baʼena, ta maʼoda viaqa ʼaiqa ʼimia?” \v 34 Ta qabu diavona ivevelegulegu ta vona dumadumadi be dumadumadi ivonavonayedi ʼinega tovamatana nana ge ana fata edi vona ʼiuna danoqoli. ʼInega ena toluaviayavo vonedi Faulo ina kafia ina tauyea edi balekia. \v 35-36 \x * \xo 21:35-36 \xt Lk 23:18\x* ʼInega Faulo itauyea ta qabu diavona italaʼobedi. Ta niʼa iʼifoqe edi balekia walianaya, ʼinega toluavia Faulo isilagaia, mana tuta goyona qabu diavona ida vunuqa ʼeviviea ta ivevekolukolua ivonaya, “Ei, kana luveʼaligia, kana luveʼaligia!” \s1 Faulo ena vona yoʼo ʼidia \p \v 37 Tuta goyona toluavia Faulo ina aʼuluguyea balekia ʼinega Faulo toluavia edi tovamatana qiduana voneaya, “Nage ana fata taha yani ena voneu?” \p Ta tuta nana tovamatana nana Faulo noqolia me Guliki bonadiega veveqae ʼinega yoʼalia ta vonaya, “Oʼa kumadega vona Guliki ualamania! \v 38 \x * \xo 21:38 \xt Via 5:36-37\x* Ta yavonaya be oʼa Itifita ʼolotona tauna baʼe goluanamo mai ta tokwava adi yau 4,000 talaveaʼiedi ta vanugwetedi ʼinega me Loma maega ivedavi. Vedavi gumwala ʼinega tauyedi ʼabaga tomotau geqana ʼinaya.” \p \v 39 Ta Faulo voneaya, “Yaʼa ge tauna! Yaʼa Diu ʼolotogu ta egu ʼabaga aqiaqi Tasisi diʼwe Silisia gamonaya, ta ʼabaga nana ʼabaga qiduana ta yaʼa ana tomotau aqiaqi. Ta yanoqieu una awafelegu be ena veqae baʼe tomotau diavona ʼidia?” \p \v 40 ʼInega tovamatana Faulo awafelea. Ta Faulo walianaya tovolo ta nimana silagaia lutaqodi ʼabo ʼelovedi ta igenuʼwana. ʼInega Faulo me Ibeliu bonadiega vonedi vonaya, \c 22 \p \v 1 “Taigwavo be tamagwavo, egu vataʼitaʼi emi veʼewa ʼiguya weaqina ona vineneqa.” \v 2 Ta tuta nana inoqolia bonadiega vonavona ʼinega igenuʼwana aqiaqi ta Faulo vonedi vonaya, \p \v 3 \x * \xo 22:3 \xt Via 5:34\x* “Yaʼa Diu ʼolotogu ta egu ʼebeviʼoi ʼabaga Tasisi diʼwe Silisia gamonaya. Ta yamai baʼe Ielusalema ʼinaya yaveqidua ta wese yasikulu. Ta egu toveʼita ana wawa Gamelieli tubudavo edi luvineavo veʼita aqiaqiegu. ʼInega yahawafela aqiaqiegu Yaubada ʼinaya ta weaqina yavetofewa, ʼidewani omiʼa baʼitagana wese oviaviaqia. \v 4 \x * \xo 22:4 \xt Via 8:3\x* Ta Ieisu ena ʼEda ana toʼabibodayavo lova yavevoalanedi, ta vivine be ʼoloto yakafidi yahaʼuluguyedi vanue ʼebeyoqona ʼinaya, ta wese vaina yaluveʼaligidi. \v 5 Ta emi toveguba edi tovanugweta be emi kaniselayavo egu fewa baʼe ialamania, ʼinega adi fata weaqigu ina simana aqiaqi ʼimia. Mana taudi lova vaina leta ineigu toluvineavo me Diu edavo Damasiko ʼinaya weaqidi. Ta luvine be waiwai ineigu ʼinega yatauya be vonigo Ieisu ana tovetumaqanayavo eda kafidi eda yoqonidi Damasiko ʼinaya, ʼinega eda miedi Ielusalema ʼinaya ta luvematasabu ida ʼewea.” \p \v 6 Ta wese Faulo vonedi vonaya, “Yaʼa nawale babaʼauya yatautauya tuta goyona Damasiko ena ʼifoqe, ta ʼinega simatala qiduana mahalega lukwayavoni ʼiguya ʼifoqe ta diyayaigu. \v 7 ʼInega ʼavalataʼigu yabeʼu bwaʼobwaʼoya ta bona taha yanoqolia voneguya, ‘Saulo, Saulo, tolaʼai weaqina uvevoalanegu?’ \p \v 8 “ʼInega yavetalaʼaiea yavonaya, ‘Kaiwabu, isana oʼa togama?’ \p “Ta voneguya, ‘Yaʼa Ieisu Nasaleta ʼolotogu, ta baʼe taugu uvevevoalanegu.’ \v 9 Ta agu mataʼweabuyavo taudi wese simatala nana iʼitea, ta tovona nana ena vona ana alamani ge ida ʼewei. \v 10 ʼInega yavoneaya, ‘Kaiwabu, tolaʼai ena viaqi?’ \p “ʼInega Kaiwabu voneguya, ‘Uyaʼitoto, ta una tauya Damasiko ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya au veyoveyoa qabuna Yaubada ʼinega una noqolia.’ \v 11 Ta simatala nana ena waiwaiega matagu kwaya, ta gebu agu fata eda ʼita. ʼInega egwavo nimagu ikafia ta itauyegu Damasiko ʼinaya. \p \v 12 “Ta Damasiko ʼinaya taha ʼoloto ana wawa Ananaiasi toatoa, tauna Yaubada vetumaqana aqiaqiea, ta Mosese ena luvine ana toʼabiboda. Ta me Diu qabudi Damasiko ʼinaya itoatoa iʼawahaqiaqiea. \v 13 ʼInega Ananaiasi mai ta diʼweguya tovolo ta voneguya, ‘Taigu Saulo, matau naʼeaei ta una ʼita ʼevivi.’ Ta tutana ʼinaya matagu ʼeaea ta ʼoloto nana yaʼitea. \v 14 Ta wese vonegu vonaya, ‘Tubudavo edi Yaubada venuaʼivineu be ena nuanua una alamania, ta Ieisu Tunutunuqina Yaubada matanaya una ʼitea ta ena vona una noqolia. \v 15 Ta tolaʼai niʼa uʼitei ta unoqolia tauna weaqina e tomotau qabudi ʼidia una simana ʼifoqeyea. \v 16 ʼInega ge una baʼebaʼe ta ʼesi una yaʼitoto ta ana wawa ʼinaya una gaba vane, ta una babitaiso ta ʼinega eu ilivu luveifana naʼutu yavuledi.’ \p \v 17 “Ta ʼabiboda yaʼevivi Ielusalema ʼinaya. ʼInega Vanue Gwalagwalana ʼinaya yavevenoqi ta kavona veʼwayoqa ʼifoqe ʼiguya. \v 18 \x * \xo 22:18 \xt Via 9:29-30\x* ʼInega Kaiwabu yaʼitea vonavona ʼiguya vonaya, ‘Uyaʼitoto ulukwayavoni Ielusalema unogei ta una tauya, mana ʼabaga nana ana totoayavo eu simana weaqigu ina noqolia, ta ge ina vetumaqanei.’ \v 19 \x * \xo 22:19 \xt Via 8:3; 26:9-11\x* \p “Ta yavoneaya, ‘Kaiwabu, niʼa ialamanigu lova edi vanue tafwalolo ʼidia yalugu ta au tovetumaqanayavo yakafidi ta yavunuqidi ʼinega vanue ʼebeyoqona ʼinaya yahaʼuluguyedi. \v 20 \x * \xo 22:20 \xt Via 8:1\x* Ta wese niʼa ialamania tuta nana au tosimana Sitibeni iluveʼaligia yaʼa diʼwenaya yatovolo ta tolaʼai iviaqia yaʼa wese yaʼawahaqiaqiea. Ta ana toluveʼaliga adi kaleko iʼevataʼidi ta yaʼitamakidi tuta nana daboyega iluveʼaligia.’ \p \v 21 \x * \xo 22:21 \xt Via 9:15\x* “Ta Kaiwabu voneguya, ‘Utauya, yavevetuneu luluvaia taudi ge me Diu ʼidia.’” \s1 Faulo toluaviayavo vonedi tauna Loma ʼolotona \p \v 22 Ta qabu diavona Faulo ena vona qabuna niʼa inoqola aqiaqiea. Ta tuta nana veʼale vonavona taudi ge me Diu weaqidi ʼinega iveʼale bonadi qiduanega ivekolukolua ivonaya, “ʼOloto baʼena kana luveʼaligia, tauna ge daluaqiaqiea be bwaʼobwaʼoya mayawaina natoa!” \p \v 23 Ta ʼidewani ikolukolua ʼaiqa, ta adi kaleko ivataʼidi ta wese nuʼwa ilutevala vaneyedi. \v 24 ʼInega toluavia edi tovamatana qiduana luvinedi Faulo ina aʼuluguyea edi baleki gamonaya ta wayo metametanega ina vunuqa dadanea ta ina vetalaʼaiea, e ʼinega nasimana ʼifoqe tolaʼai luveifana niʼa viaqia. Mana tovamatana nana nuanuana nahalamania tolaʼai weaqina baʼe ʼidewani ikolukolua ʼaiqa Faulo ʼinaya. \p \v 25 \x * \xo 22:25 \xt Via 16:37\x* Niʼa iʼivaʼavaʼata Faulo sabi vunuqa dadanina, ta taha tovamatana goyona diʼwenaya tovotovolo ʼinega Faulo voneaya, “Nage ana fata taha Loma ʼolotona ʼidewana yaʼa ona vunuqigu ta ge oda vekotu nugwetegu be agu ʼebeveʼewa oda lobei?” \p \v 26 Ta tuta nana Faulo ena vona noqolia ʼinega tauya edi tovamatana qiduana ʼinaya vematamagilafuyea Faulo ena vona weaqina ta ʼinega vonaya, “Tolaʼai una viaqi ʼoloto baʼe ʼinaya? Tauna Loma ʼolotona.” \p \v 27 ʼInega tovamatana qiduana tauya Faulo ʼinaya ta vetalaʼaiea vonaya, “Una vona aqiaqiegu, oʼa Loma ʼolotou, nage gebu?” \p Ta Faulo voneaya, “ʼAo, yaʼa Loma ʼolotogu.” \p \v 28 ʼInega tovamatana nana voneaya, “Yaʼa wese Loma ʼolotogu, ta nugweta mane qiduana Loma ana toluvine yaneidi ta ʼabiboda iawafelegu yaʼa Loma ana tomotau.” \p ʼInega Faulo veʼiea vonaya, “Yaʼa tamagu be inagu Loma ana tomotau, ʼinega wese yaʼa yaviʼoi Loma ʼolotogu ʼidewani.” \p \v 29 \x * \xo 22:29 \xt Via 16:38\x* Ta toluavia diavona nawale ibaʼebaʼe Faulo sabi vunuqa dadanena, ta tuta nana ena vona inoqolia vonigo tauna Loma ʼolotona e ʼinega idena kwayavona. Ta wese edi tovamatana qiduana mwaniniva qiduana, mana Faulo Loma ʼolotona ta ena toluaviayavo niʼa luvinedi ta nimana iyoqonidi seniyega ta wese luvinedi ina vunuqa dadanea, ta baʼe ʼinega tovamatana nana me Loma edi luvine niʼa bwegea. \s1 Faulo tovotovolo kanisela ʼenaʼenaʼidi matadia \p \v 30 Mahala vulihia ʼinega toluavia edi tovamatana qiduana nuanuana nahalamani aqiaqiea tolaʼai weaqina me Diu Faulo iveʼewei. ʼInega toveguba qiduqiduadi ta wese kaniselayavo luvinedi ina vaʼauta. ʼInega seni liʼamia Faulo nimanega ta tauyea kanisela edi ʼebevaʼauta ʼinaya ta ʼiawadia vetovoloya. \c 23 \p \v 1 ʼInega Faulo ʼita naqo me Diu edi kaniselayavo ʼidia ta vonedi vonaya, “Taigwavo, lova be ana laba baʼitagana agu lutonova Yaubada matanaya aqiaqina, mana tuta qabuna egu ilivu tunutunuqina.” \v 2 \x * \xo 23:2 \xt Ion 18:22-23\x* ʼInega toveguba edi tovanugweta ana wawa Ananaiasi taudi Faulo diʼwenaya itovotovolo luvetunedi nimadiega Faulo ʼawanaya ina vunuqa. \v 3 \x * \xo 23:3 \xt Md 23:27\x* ʼInega Faulo voneaya, “Oʼa wese Yaubada navunuqiu, mana oʼa au ʼita aqiaqina, ta gamouya eu nuanua luveifana. Vonigo benaʼe ʼinaya utoabui be Mosese ena luvineyega una luvinegu. Ta yavonahaqiaqieu luvine nana niʼa ubwegea, mana tawa uvonedi ina vunuqigu.” \p \v 4 Ta taudi Faulo diʼwenaya itovotovolo iawatayea ivoneaya, “Maʼoda oʼa Yaubada ena toveguba edi tovanugweta ʼinaya uvonavona luveifa, waisa?” \p \v 5 \x * \xo 23:5 \xt ʼIfo 22:28\x* ʼInega Faulo wese vonedi vonaya, “Egwavo, soli qiduana, mana yaʼa ge eda alamania vonigo tauna toveguba edi tovanugweta. Vonahaqiaqi, Buki Nugwenugweina ena simana ʼidewani vonaya, ‘Emi toluvine qiduana ge ona ʼawaluveifei.’” \p \v 6 \x * \xo 23:6 \xt Via 26:5\x* Ta Faulo niʼa ʼitedi me Diu edi kaniselayavo ʼidiega vaina Sadusiavo ta wese vaina Falisiavo itoatoa, ʼinega gabedi vonaya, “Taigwavo, yaʼa wese taha Falisi, mana tamagu wese Falisi adi yoʼo ʼinega. Ta egu tovolo omiʼa matamia ʼiuna, mana yaluluʼita vane toʼaliga edi yaʼitoto ʼevivi ʼaligega weaqina.” \p \v 7 Ta Faulo ena vona baʼe weaqina Falisiavo be Sadusiavo iveʼaeʼaetoga ʼinega vetoatoasiʼi ʼifoqe nuanidia. \v 8 \x * \xo 23:8 \xt Md 22:23\x* Mana Sadusiavo ivonaya vonigo toʼaliga ge ana fata ina yaʼitoto ʼevivi. Ta wese ivonaya be Yaubada ena tovaleʼewayavo be niboniboana ge ida toatoa. Ta ʼesi Falisiavo ivetumaqana aqiaqi nawale toʼaliga ina yaʼitoto ʼevivi ta wese ivetumaqana tovaleʼewa be niboana itoatoa. \v 9 Ta velegulegu qiduana ʼifoqe ʼinega vaina Falisi luvine ana toveʼitayavo me edi nualuveifa itovolo ta iveʼaeʼaetoga waiwai ivonaya, “ʼOloto baʼe ge taha ena luveifana ada ʼita lobei. Ana ʼita Yaubada ena tovaleʼewa taha nage niboana taha ena vona neia.” \p \v 10 Ta veʼaeʼaetoga nana veqidua vaʼine qabu magilafudina nuanidia, ʼinega toluavia edi tovamatana qiduana mwaniniva vonigo nawale Faulo ʼwafina ina velihiea ta ina ʼesiwagewagea. ʼInega ena toluaviayavo luvinedi be ʼiʼimega Faulo ina ʼewea kanisela diavona ʼidiega ta ina tauyea edi balekia. \p \v 11 \x * \xo 23:11 \xt Via 27:24; 28:16,23\x* Ta velovelovanaya Kaiwabu mai Faulo diʼwenaya tovolo ta voneaya, “Faulo, giwaliu nafatu! Niʼau Valegu Ielusalema ana totoayavo ʼidia usimanea, ta nawale wese ʼidewanina Vale Aqiaqina ʼabaga qiduana Loma ana tomotauyavo ʼidia una lugaihiea.” \s1 Me Diu idima govaqa Faulo ana luveʼaliga weaqina \p \v 12 Mahala vulihia ʼinega me Diu ivaʼauta ta idima govaqa maʼoda Faulo ina luveʼaliga ʼaiqei. ʼInega ma ediavo ivona fofofola ivonaya, “Tamada, nawale ge kana ʼai be wese ge kana numa ana laba Faulo kana luveʼaligia!” \v 13 Ta todima govaqa dina adi yau 40 ta wese vaina ediavo maega. \v 14 ʼInega itauya toveguba qiduqiduadi be wese ʼabaga ana tovanugwetayavo ʼidia ta ivonedia, “Imaʼa niʼa avona fofofola ta wese aʼawatamatamana ge taha ʼabwaga ana gudatonovi ana laba Faulo ana luveʼaligia. \v 15 \x * \xo 23:15 \xt Via 25:3\x* ʼInega nuanuama omiʼa be kaniselayavo maega vale ona vetunei toluavia edi tovamatana qiduana ʼinaya ta ona uʼavea be Faulo naʼebeʼewei namiea ʼimia kotu weaqina, mana nuanuami wese Faulo ena luveifana ona sali aqiaqiea. Ta imaʼa ana ʼivaʼavaʼata, ta tuta nana ʼedaya toluaviayavo Faulo maega imaimai, e ʼinega ana kafia ana luveʼaligia.” \p \v 16 Ta Faulo oqana me Diu edi dima govaqa valena noqolia, ʼinega tauya toluaviayavo edi balekia lugu, ta Faulo ʼinaya edi dima govaqa weaqina vematamagilafuyea. \v 17 ʼInega Faulo toluavia edi tovamatana goyona taha gabea voneaya, “Kilakai baʼe una tauyea toluaviayavo emi tovamatana qiduana ʼinaya ta ena nuanua nasimanea ʼinaya.” \p \v 18 ʼInega tovamatana nana Faulo oqana ʼebeʼewei tauyea ena tovamatana qiduana ʼinaya ta voneaya, “Faulo yoqoyoqonina luvetunegu ta venoqiegu kilakai baʼe yamiea ʼiuya nuanuana taha yani weaqina navoneu.” \p \v 19 ʼInega tovamatana qiduana Faulo oqana nimanaya kafia ʼebeʼewei maega tufwana ivanaqo adi ʼaidega ta ʼinega vetalaʼaiea voneaya, “Tolaʼai eu nuanua e una simana ʼiguya.” \p \v 20 ʼInega kilakai nana voneaya, “Me Diu vaina idima govaqa ina venoqieu be ʼibe Faulo una ʼebeʼewei una miea me Diu edi kaniselayavo edi toavaʼauta ʼinaya nuanuadi Faulo ena luveifana ina sali aqiaqiea. Ta baʼe edi uʼava qiduana. \v 21 ʼInega edi venoqi ʼiuya ge una viaqi, mana me Diu adi yau 40 ta wese vaina maega ʼedaya ina oukwaiva ta ina baʼebaʼe Faulo ina kafia ina luveʼaligia. Edi vona fofofola be wese edi ʼawatamatamana ʼenoʼenova vonigo ʼabwaga be goʼila ge ina gudatonovi ana laba Faulo ina luveʼaligia. Taudi niʼa ibodaboda, ta ʼeguma edi venoqi una ʼawahaqiaqiea e yani nana nawale naʼifoqe.” \p \v 22 ʼInega tovamatana qiduana Faulo oqana luvine neia voneaya, “Kaiwa, oʼa una tauya ta tolaʼai niʼa usimana ʼifoqeyea ʼiguya weaqina ge taha toga una vonei.” ʼInega luvetunea ʼabo ʼifoqe tauya. \s1 Faulo itauyea Sisalia ʼinaya sabi vekotuna \p \v 23 ʼInega toluavia edi tovamatana qiduana tovamatana goyogoyodi magilafudi gabedi ʼinega luvine neidi vonedia, “Baʼe ʼitaga lavilavi ʼinaya toluavia adi yau 200, ta wese toluavia me edi osi adi yau 70 ta wese toʼavala gita 200 ona ʼivaʼavaʼaidi, be velovelovana 9 koloki ʼidewani ona tutuvila be Faulo ona tauyea ʼabaga Sisalia ʼinaya. \v 24 Ta wese vaina osi Faulo weaqina ona ʼivaʼavaʼaidi ʼinega nagelu ta ona ʼitamaki aqiaqiea ona tauyea gavana Feliki ʼinaya.” \v 25 ʼInega tovamatana qiduana taha leta ʼwayavia Feliki ʼinaya, ta ana noqola baʼe ʼidewana, \b \mi \v 26 “Oʼa kaiwabu agou gavana Feliki, me egu ʼamayaba yalulukaiwa ʼiuya. \pi1 \v 27 \x * \xo 23:27 \xt Via 21:30-33; 22:25-27\x* ʼOloto baʼe me Diu ivevoalanea ʼinega ikafia nuanuadi ina luveʼaligia. Ta valena yanoqolia tauna Loma ʼolotona, ʼinega egu toluaviayavo maega atauya ayavuia nimadiega. \v 28 \x * \xo 23:28 \xt Via 22:30\x* Ta nuanuagu me Diu edi veʼewa ʼiuna eda alamania, e ʼinega niʼau yatauyea edi kaniselayavo matadia edi vanue ʼebetoavaʼauta ʼinaya sabi vetalaʼaina. \v 29 Ta edi veʼewa ʼiuna yanoqolia yani kavokavovo weaqina, taudi me Diu edi ilivu be edi luvine vaina weaqina. Ta edi veʼewa ʼinega ge ana luaqiaqi be ina luveʼaligi nage ina aʼuluguyei vanue ʼebeyoqona ʼinaya. \v 30 \x * \xo 23:30 \xt Via 24:1-9\x* Ta wese me Diu edi dima govaqa niʼa yanoqolia nuanuadi ʼoloto nana ina luveʼaligia. ʼInega lukwayavonega yaluvetunei waiwai ʼiuya. Ta ana toveʼewayavo yavonedi ina ʼiteu ta edi veʼewa ʼoloto nana weaqina ina simana ʼifoqeyea matauya. \pi1 Baʼe egu vona ana fata. Yaʼa Kolodiasi Lisiasi.” \b \p \v 31 Toluaviayavo edi tovamatana qiduana ena luvine imatayagea. ʼInega velovelovanaya Faulo iʼebeʼewei itauyea ʼabaga Anitifatili ʼinaya. \v 32 Mahala vulihia ʼinega toluavia diavona ʼaqediega itauya, e taudina iʼevivi mai edi balekia Ielusalema ʼinaya. Ta osi ana togeluyavo 70 dina ge ida ʼevivi, ta ʼesi Faulo maega itauya Sisalia ʼinaya. \v 33 ʼInega togelu osi iʼifoqe ilugu Sisalia ʼinaya. Ta Faulo itauyea gavana Feliki ʼinaya, ta wese ena leta ineia. \v 34 ʼInega Feliki leta nana avoi gumwala ʼabo Faulo vetalaʼaiea vonaya, “Oʼa todiʼwe ʼinega?” \p Ta Faulo veʼiea vonaya, “Yaʼa diʼwe Silisia ʼinega yamai.” \p \v 35 ʼInega Feliki voneaya, “Au toveʼewayavo kana baʼebaʼeyedi ina maiona emi kotu kana viaqia.” ʼInega toluaviayavo luvinedi kini Elodi ena ʼabaga kaikaiwabuna Faulo ina aʼuluguyea gamonaya, ta ina ʼitamaki aqiaqiea. \c 24 \s1 Faulo iveʼewea gavana Feliki matanaya \p \v 1 Ta ʼaubena faibi ʼabibodanaya toveguba edi tovanugweta ana wawa Ananaiasi vaina ʼabaga ana tovanugwetayavo ta wese taha ʼoloto luvine ana toalamani qiduana ana wawa Tetulusi maega iwebui mai ʼabaga Sisalia ʼinaya. Ta qabudi gavana Feliki matanaya itovolo edi veʼewa Faulo weaqina sabi simanina. \v 2 Tuta nana Faulo igabei mai ʼinega Tetulusi tovolo ta Faulo veʼewea gavana Feliki matanaya ta voneaya, \p “Kaiwa gavana Feliki, imaʼa aqaiawa qiduana mana oʼa eu luvine aqiaqina ʼinega yani qabuna itunuqa imaʼa me Diu ema diʼwe baʼe gamonaya, ʼinega tuta kuena atoadaumwala. \v 3 Ta yani baʼe weaqina tuta qabuna alulukaiwa qiduana ta wese mali diʼwe ʼidia me edi qaiawa. ʼInega alulukaiwa qiduana yani qabuna weaqidi. \v 4 Ge nuagu vona ena givekuei ta yavenoqi ʼiuya una nuakolokoloyema ta ema vona kukusana una noqolia. \v 5 \x * \xo 24:5 \xt Via 17:6\x* ʼOloto baʼe aʼita lobea ʼoloto luveifa otaqina ta diʼwe ʼaidega ʼaidega ʼidia imaʼa me Diu talaveaveaʼiema be vevedia vilevilema ena vona ʼinega. Ta wese Ieisu ana tovetumaqanayavo adi yoʼo igabedi qabu Nasaleta tauna adi tovanugweta. \v 6 \x * \xo 24:6 \xt Via 21:28-30\x* Ta wese nuanuana ema Vanue Gwalagwalana dagivebwavuya ʼinega akafia ta taumega ada luvineyea. \v 7 Ta toluavia edi tovamatana qiduana Lisiasi mai nimamega Faulo ʼewea, ta ʼinega vonema Faulo ana toveʼewayavo ana mai ʼiuya sabi vekotuna. \v 8 ʼInega tauʼuyega una vetalaʼaiea, ta nawale ena vona ʼinega una alamania tolaʼai weaqina aveʼewei ta akafia.” \p \v 9 ʼInega wese totoa vaʼauta taudi me Diu qabudi vona baʼe iʼawahaqiaqiea. \s1 Faulo taunega vataʼitaʼiea gavana Feliki matanaya \p \v 10 ʼInega Feliki nimanega Faulo luvetunei navona, ʼinega tovolo ta vonea vonaya, \p “Gavana, niʼa yahalamania oʼa diʼwe baʼe yaʼwala ʼeala uluviluvinea. ʼInega me egu qaiawa agu veʼewa weaqina ena simana ʼiuya. \v 11 ʼEguma tomotau baʼe una vetalaʼaiedi ina simana ʼiuya vonigo ʼaubena tuwelo gumwala yaʼwatovu Ielusalema ʼinaya sabi lutafwalolo. \v 12 Ta ge wese ida ʼitegu tomotau maega Vanue Gwalagwalana gamonaya ada veʼaeʼaetoga. Ta ge wese vanue tafwalolo ʼidia nage ʼabaga Ielusalema gamonaya tomotau eda talaveaʼiedi. \v 13 Ta baʼe tomotau diavona ge adi fata otaqa edi veʼewayavo ʼiguya ana aqiaqi ina simana ʼifoqeyei ʼiuya, mana uʼavega ivonavona. \v 14 Ta ʼesi vona ʼaideganamo ʼidiega yaʼawahaqiaqiea, mana Ieisu ena ʼeda yaʼabiʼabibodea. Ta ʼeda nana weaqina iaʼusiʼiegu ta inogegu, mana imaʼa Ieisu ana toʼabibodayavo iʼawaluveifema ta ivonema qabu luveifama. Ta yaʼa tubudavo edi Yaubada ʼinaya yaiwaiwaʼodu ta wese Mosese ena luvineavo be tovesimasimanayavo edi ʼwayavi qabuna yavevetumaqanedi. \v 15 \x * \xo 24:15 \xt Ion 5:28-29\x* Ta wese yavetumaqana nawale Yaubada toʼaliga qabudi nagiveyaʼitoto ʼeviviedi, taudi tunutunuqidi be wese toluveifadi maega. Ta baʼe agu toveʼewayavo edi vetumaqana wese ʼedewana. \v 16 Baʼe weaqina tuta qabuna agu lutonova aqiaqina Yaubada be tomotau matadia, mana ge taha wese luveifana eda viaqia. \p \v 17 “Lova yaʼwala ʼeala ʼidia Ielusalema yanogea, ʼinega yaʼevivi yamai ʼabagaya ta nei kavovo yamiedi egu tomotauyavo weaqidi ta wese yamai sabi veguba Yaubada ʼinaya. \v 18 \x * \xo 24:18 \xt Via 21:17-28\x* ʼInega nugweta taugu yagivevunavunaqigu Yaubada matanaya ta ʼinega guba yaviaqia ʼinaya Vanue Gwalagwalana gamonaya. Ta agu toveʼewayavo iʼitegu yaʼa ge taha qabu maega ada lugu, ta wese ge taha talaveaʼi daʼifoqe ʼiguyega. \v 19 Ta vaina me Diu diʼwe Eisia ana tomotauyavo iʼitegu, ʼinega luaqiaqiea ʼeguma taudi matauya ida tovolo be ida veʼewegu. Ta taudi ge taha yani weaqina adi fata be ida veʼewegu, ʼinega ge ida mai. \v 20 Ta ʼesi baʼe tomai diavona luaqiaqiedi be tolaʼai egu luveifana iʼita lobea tuta nana me Diu edi kaniselayavo matadia ivetalaʼaiegu ida simanei ʼiuya. \v 21 \x * \xo 24:21 \xt Via 23:6\x* Ta tuta nana matadia yatovolo ʼinega taha vona yaʼinanea ta vonana weaqina iveʼewegu. Ta egu vona baʼe ʼidewana yavonaya, ‘Baʼe ʼitaga yatovotovolo matamia vetalaʼai weaqina mana yavetumaqana nawale toʼaliga ina yaʼitoto ʼevivi ʼaligega.’” \p \v 22 \x * \xo 24:22 \xt Via 23:26\x* Faulo ena vona luʼovoia, ta Feliki niʼa alamani aqiaqiea Ieisu ena ʼeda ana toʼabibodayavo edi ilivu be wese edi vetumaqana weaqina. ʼInega vaʼauta baʼe aʼuvilea mali tuta weaqina, ta me Diu vonedi vonaya, “Toluavia edi tovamatana qiduana ana wawa Lisiasi kana baʼeyea namai, e ʼinega Faulo weaqina ena venuanua ʼeguma tunutunuqina nage gebu.” \p \v 23 ʼInega Feliki toluavia edi tovamatana goyona voneaya, “ʼOloto baʼe ona ʼeviviea ta ona ʼitamaki aqiaqiea ta ge luvine vitana una neia. Ta ʼeguma enavo nuanuadi ina mai sabi iulana ge una awatayedi.” \s1 Faulo vonavona gavana Feliki ma moqanena ʼidia \p \v 24 Ta vaina ʼaubena ʼabibodanaya gavana Feliki ma moqanena imai Faulo ena vona sabi noqolina. Ta moqanena adi wawa Dalusila, taudi Diu vavinedi. ʼInega Feliki taha tomotau vetunei tauya Faulo sabi ʼebeʼewana, ʼinega mai ta vetumaqana Ieisu Keliso ʼinaya weaqina simana gavana ma moqanena ʼidia. \v 25 Ta tuta nana Faulo lugaihidi ilivu tunutunuqina weaqina be maʼoda ʼinega tomotau taudiega edi ilivu ina ʼitamaki ʼaiqei weaqina ta wese Yaubada ena vekotu tomotau qabudi ʼidia weaqina, e ʼinega Feliki giwalina aʼala qiduana ta voneaya, “Taʼiwa, utovolo utauya! Ta ʼeguma nawale tuta aqiaqina ena lobea e ʼinega wese ena gabeu.” \v 26 Ta Feliki luʼita vane vonigo mane naʼewea Faulo ʼinega ʼeguma nayavuia ta nahaʼuʼifoqeyea. E ʼinega tuta qabuna Faulo gabea ta maega iveveqae. \p \v 27 Ta yaʼwala magilafuna gumwala e ʼinega Feliki webui ena fewega ta mali ʼoloto ana wawa Fokiasi Fesito vetoluvine gavana ʼidewani. Ta Feliki nuanuana me Diu nagiveqaiawedi, ʼinega luvine aʼuya Faulo nawale yoqoyoqonina natoatoa. \c 25 \s1 Faulo tovotovolo gavana Fesito matanaya \p \v 1 Fesito niʼa mai vegavana ʼabaga Sisalia ʼinaya. Ta ʼaubena toi ʼabibodanaya ʼwatovu Ielusalema ʼinaya. \v 2 \x * \xo 25:2 \xt Via 24:1\x* Ta omoʼe ʼinaya toveguba qiduqiduadi ta wese me Diu edi tovanugwetayavo agoagodi edi veʼewa Faulo weaqina isimana ʼifoqeyea Fesito ʼinaya. \v 3 \x * \xo 25:3 \xt Via 23:15\x* ʼInega Fesito inoqiea ʼeguma ana fata Faulo naluvetunei naʼevivi Ielusalema ʼinaya. Ta baʼe ʼidewani ivona ʼaiqea, mana niʼa idima govaqa vonigo nawale Faulo ʼedaya ina kafia ta ina luveʼaligia. \v 4 Ta Fesito vona ʼeviviedi vonaya, “Gebu, Faulo nawale Sisalia ʼinaya natoa ta ina ʼitamaki aqiaqiea, ta yaʼa wese nawale ena ʼevivi ena tauya ʼabaga nana ʼinaya! \v 5 Ta ʼeguma nuanuami e ʼinega omiʼa tovanugweta qiduqiduami maega kana webui Sisalia ʼinaya. Ta omode emi veʼewa Faulo ena luveifana weaqina ona simana mataguya.” \p \v 6 Ta Fesito ʼaubena ʼeita (8) nage teni ʼidia nawale Ielusalema ʼinaya toatoa, ta ʼabibodanaya ʼevivi tauya Sisalia ʼinaya. Mahala vulihia ʼinega Fesito vanue ʼebevekotu ana ʼebetoa ʼinaya toabui, ta Faulo imiea vetalaʼai weaqina. \v 7 \x * \xo 25:7 \xt Via 24:5-6\x* Ta tuta nana Faulo lugu ena vetalaʼai weaqina, ʼinega taudi me Diu Ielusalemega imai Faulo itovolo vivilia, ta edi veʼewayavo isimanedi. Ta ge adi fata veʼewa diavona adi aqiaqi ina simana ʼifoqe aqiaqiea, mana veʼewa qabudi ge taha adi ʼawahaqiaqimo. \v 8 ʼInega Faulo edi veʼewayavo vegeqedi ta vonaya, “Yaʼa ge taha luvine eda bwegei, gebu me Diu edi luvine nage Vanue Gwalagwalana ana luvine nage Sisa ena luvine.” \p \v 9 Ta Fesito nuanuana me Diu nagiveqaiawedi ʼinega Faulo vetalaʼaiea voneaya, “Nage nuanuau una tauya Ielusalema ʼinaya, ta omoʼe ʼinaya una tovolo mataguya ta au veʼewayavo baʼe weaqidi eu vetalaʼai kana viaqia?” \p \v 10 Ta Faulo vona ʼeviviea voneaya, “Gebu, niʼau yatovotovolo me Loma edi vetalaʼai ʼinaya, ʼinega tolaʼai weaqina vetalaʼai taha wese kana viaqi? Niʼa ualamania aqiaqiea yaʼa ge taha egu luveifana me Diu ʼidia. \v 11 Vonahaqiaqi, ʼeguma luvine taha eda qeunia luaqiaqiegu be eda ʼaliga, e ʼinega ʼaliga ʼinaya yahawafelegu. Ta ʼeguma ge taha egu luveifana una lobei edi veʼewa ʼidiega, ʼinega ge daluaqiaqiea be una veʼineiegu me Diu ʼidia. E ʼinega Sisa matanaya nuanuagu ena tovolo vetalaʼai weaqina.” \p \v 12 ʼInega Fesito webui ta enavo taudi kotu ana toalamani maega iveqae, ʼinega ʼevivi lugu ta veʼiea vonaya, “Aqiaqina, ʼeguma nuanuau Sisa ʼinaya una tovolo vetalaʼai weaqina, e ʼinega Sisa ʼinaya ena vetuneu!” \s1 Gavana Fesito simana kini Akalifa ʼinaya Faulo weaqina \p \v 13 Ta ʼaubena vaina ʼabibodanaya kini Akalifa novuna Belisi maega iʼifoqe ʼabaga Sisalia ʼinaya gavana Fesito sabi vayausina. \v 14 \x * \xo 25:14 \xt Via 24:27\x* Ta tufwana tuta kuena magilafudi itoatoa Sisalia ʼinaya, ta ʼinega Fesito simana kini Akalifa ʼinaya Faulo ana veʼewayavo weaqina voneaya, “Taha ʼoloto ana wawa Faulo nawale vanue ʼebeyoqona gamonaya toatoa tauna lova Feliki aʼuluguyea. \v 15 Lova yatauya Ielusalema ʼinaya, ʼinega toveguba qiduqiduadi ta wese me Diu edi ʼabaga ana tovanugwetayavo maega ʼoloto nana ana ʼebeveʼewayavo isimanedi ʼiguya. Ta nuanuadi eda luvinei be daʼaliga. \v 16 Ta yavonedia, ‘Imaʼa me Loma ema ilivu ge ʼidewana ada viaqia, ge ana fata taha tomotau yoqoyoqonina ana veʼineiei ana toveʼewayavo ʼidia. Ta ʼesi nugweta vetalaʼai ana viaqia, e ʼinega taunega ana fata ana toveʼewayavo navegeqedi.’ \v 17 Ta tuta nana Ielusalemega imai baʼidia vetalaʼai weaqina ʼinega lukwayavonega yaʼivaʼavaʼata. Mahala vulihia ʼinega vanue ʼebevekotu ana ʼebetoa ʼinaya yatoabui, ta toluaviayavo yaluvinedi Faulo ina lugu miea. \v 18 Ta ana toveʼewa diavona itovolo ta isimana, ta yavonaya be yani taha luveifa otaqina weaqina ida veʼewei, ta gebu. \v 19 Ta ʼesi taudi ivona edi tafwalolo ana luvine weaqina, ta wese taha ʼoloto ana wawa Ieisu lova ʼaliga weaqina. Ta Faulo nana vonaya vonigo Ieisu nana mayawaina toatoa. \v 20 Ta yavenuana magilafu baʼe yani nana weaqina maʼoda ena luvine ʼaiqa. ʼInega Faulo yavetalaʼaiea ʼeguma nuanuana natauya Ielusalema ʼinaya vetalaʼai weaqina mataguya, ta noga. \v 21 Ta ʼesi noqiegu ʼeguma ana fata ena kotu naviaqia Sisa matanaya. ʼInega yahawafela ta yaluvinei ina ʼitamaki aqiaqiea natoatoa vanuea ana laba tuta aqiaqina ena lobea ʼabo ena vetunea Sisa ʼinaya.” \p \v 22 ʼInega kini Akalifa gavana Fesito ʼinaya voneaya, “Yaʼa wese nuanuagu Faulo ena vona ena noqolia!” \p Ta Fesito voneaya, “E aqiaqina, ʼibe maega ona veqae.” \s1 Faulo tovotovolo kini Akalifa ʼiawanaya \p \v 23 Mahala vulihia ʼinega kini Akalifa ma novuna Belisi imai ma adi ʼivala kaikaiwabuna ta ilugu vanue ʼebevaʼauta qiduana ʼinaya. Ta toluaviayavo edi tovamatana qiduqiduadi be wese ʼabaga ana kaiwabuyavo me edi ʼamayaba idamwabodedi. ʼInega gavana Fesito toluavia luvinedi be Faulo ina miea. \v 24 ʼInega Fesito vonaya, “Oʼa kini Akalifa ta wese omiʼa tovaʼauta qabumi, ʼoloto baʼe ona ʼitea! Tauna weaqina me Diu qabudi Ielusalema ʼinaya ta wese taudi baʼidia itoatoa ikolukolua qiduana vonigo ʼoloto nana ge daluaqiaqiea be mayawaina natoa. \v 25 Ta yaʼa ge taha luveifana eda lobei be weaqina naʼaliga. Ta tauna nuanuana Sisa matanaya natovolo vetalaʼai weaqina. ʼInega yaluvine be ena vetunei Sisa ʼinaya. \v 26 Ta maʼoda ena ʼwayavi ʼaiqa Sisa ena leta ʼinaya? Mana ʼoloto baʼe ge agu fata eda veʼewei taha yani luveifana weaqina. Baʼe ʼinega ʼoloto nana yamiea oʼa kini Akalifa matauya ta wese omiʼa qabumi ʼimia. Ta ena kotu ʼabibodanaya nage ena luveifana taha kana lobea, be weaqina ena ʼwayavia Sisa ʼinaya. \v 27 Mana nawale Sisa nadagiegu ʼeguma taha yoqoyoqonina ena vetunei ʼinaya, ta ge agu fata ena simana aqiaqi ana veʼewa ʼiuna weaqina.” \c 26 \s1 Faulo taunega weaqina simana kini Akalifa matanaya \p \v 1 Gavana Fesito ena vona gumwala, ʼinega kini Akalifa vona Faulo ʼinaya vonaya, “Yahawafeleu be tauʼu weaqiu una simana.” \p ʼInega Faulo nimana silagaia ta baʼe ʼidewana vonedi vonaya, \v 2 “Kini Akalifa, baʼitagana yaqaiawa agona mana oʼa matauya yatovotovolo ta egu vegeqa me Diu edi veʼewayavo ʼiguya weaqina ena voneu, \v 3 mana imaʼa me Diu ema ilivu be ema nuanua taha taha niʼau ualamani aqiaqiedi. ʼInegana yanoqieu be me eu bibitaqo egu vona baʼe una noqolia. \p \v 4 “Egu tuta gwama ʼinega ana laba baʼitagana me Diu qabudi egu ilivu ialahalamania egu diʼwe ʼinaya. Ta wese tuta nana yamai Ielusalema ʼinaya e ʼinega ilivu diavona wese yaʼabiboda aqiaqiedi. \v 5 \x * \xo 26:5 \xt Fil 3:5-6\x* Tuta kuena ʼinega niʼa ialamanigu yaʼa wese taha Falisi ta edi qabu gamonaya yatoatoa, ta yaʼa qabu Falisi ema luvineavo yaʼamayabedi ta yaʼabiboda aqiaqiedi. Ta ʼeguma una vetalaʼaiedi taudi wese ana fata ʼidewani ina simana ʼifoqe weaqigu. \v 6 \x * \xo 26:6 \xt Via 23:6; 28:20\x* Ta egu kotu baʼe ʼiuna mana yaluluʼita vane Yaubada ena vona fofofola tubudavo ʼidia weaqina. \v 7 Vonahaqiaqi, baʼe vona fofofola nana weaqina me Isileli ema gade tuwelo Yaubada ʼinaya iluluʼita vane velovelovana be ʼaubena qabudi ʼidia, mana taudi wese nuanuadi ana aqiaqi naʼifoqe ina ʼita aqiaqiea. Ta kini uʼitei, baʼe luʼita vane nana weaqina me Diu iveveʼewegu. \v 8 Ta omiʼa tovaʼauta, tolaʼai weaqina onuaia vonigo Yaubada ge ana fata toʼaliga nagiveyaʼitoto ʼeviviedi? \p \v 9 \x * \xo 26:9 \xt Via 8:3\x* “Vonahaqiaqi, yaʼa lova egu nuanua ʼaidegana vonigo Ieisu Nasaleta ʼolotona ana wawa ena giveluaʼuya. \v 10 ʼInega nuanua nana yaviaqia, mana toveguba qiduqiduadi luvine be waiwai ineigu, ʼinega Ieisu ana toʼabiboda ʼeala Ielusalema ʼinaya yakafidi ta vanue ʼebeyoqona ʼinaya yahaʼuluguyedi. Ta tuta nana luvine ilobea ʼaliga weaqina, e ʼinega yaʼa wese yaʼawahaqiaqiea. \v 11 Ta wese tuta qabuna tovetumaqanayavo vanue tafwalolo qabuna ʼidia yafofofolidi ta wese yavonedi vonigo Ieisu ana wawa ida ʼawaluveifea ta ida vegeqea. Ta weaqidi diagu vilei, ʼinega wese yatauya ʼabaga taha taha ʼidia ta yavevoalanedi. \p \v 12 “ʼInega toveguba qiduqiduadi luvine be waiwai ineigu ta yatauya ʼabaga qiduana Damasiko ʼinaya sabi kafidi. \v 13 Ta kini unoqoli, babaʼauya Damasiko ana ʼedaya yatautauya, ʼinega simatala qiduana mahalega ʼifoqe yaʼitea. Ta ana ʼita ge babaʼau ʼidewani, ta ʼesi simatala nana waiwai otaqina, ta agu mata ʼweabuyavo maega diayaima. \v 14 ʼInega ma egwavo abeʼu bwaʼobwaʼoya ta taha vona me Diu bonamega yanoqolia vonaya, ‘Saulo, Saulo, tolaʼai weaqina uvevevoalanegu? ʼEguma benaʼe ʼidewana uviaviaqa ʼaiqa nawale tauʼuyega una veilaqe.’ \p \v 15 “Ta yavoneaya, ‘Kaiwabu, oʼa togama?’ \p “ʼInega Kaiwabu nana voneguya, ‘Yaʼa Ieisu, baʼe taugu uvevevoalanegu. \v 16 Ta uyaʼitoto, mana niʼa yavenuaʼivineu be weaqigu una vetofewa. ʼInega baʼitagana niʼa yaʼifoqe ʼiuya ta yaluvineu be tolaʼai baʼitagana niʼa uʼitedi ta wese tolaʼai nawale ena veʼiteu weaqidi una simana ʼifoqeyedi tomotau ʼidia. \v 17-18 \x * \xo 26:17-18 \xt Ais 42:16; Efe 2:2; Kol 1:13\x* Ta yavevetuneu una tauya eu tomotauyavo me Diu be wese taudi ge me Diu ʼidia. Ta matadi una giaei be velovelovana ʼinega ina givila ta ina lugu simatala ʼinaya, ta wese Seitani ena waiwai ʼinega ina ʼifoqe ta ina mai Yaubada ʼinaya. E ʼinega Yaubada edi luveifayavo nanuataqodi ta ʼinega ina lugu taudi ivevetumaqanegu edi qabu gamonaya, taudi lova Yaubada venuaʼivinedi. Ta taudi ina vevoalaneu, ta yaʼa ena ʼetoyavuiu nimadiega.’ \p \v 19 “Kini Akalifa, baʼe veʼita nana mahalega yaʼa ge eda nogei ta ʼesi yani qabuna yamatamatayagea. \v 20 ʼInega nugweta me Damasiko yalugaihidi, ta ʼabiboda me Ielusalema ta wese tomotau diʼwe Iudia ʼabaganavo ʼidia. Ta wese taudi ge me Diu yalugaihidi. Ta qabudi yasimana ʼidia be ina nuagivila ta giwalidi ina awafelea Yaubada ʼinaya. ʼInega tomotau edi ilivu tunutunuqina ina ʼitedi ta ina ʼawahaqiaqiedi vonigo niʼa inuagivila. \v 21 Egu fewa baʼe weaqina me Diu ikafigu Vanue Gwalagwalana gamonaya vonigo ida luveʼaligigu. \v 22 Ta Yaubada tuta omoʼe ʼinega iulegu ta tuta baʼe ʼinaya nawale wese iuiulegu. ʼInega Yaubada ena iula ʼinega baʼitagana yatovotovolo tomotau kaikaiwabumi be tomotau kavokavovo qabumi matamia. Ta tolaʼai niʼau yaʼitea yasimasimanea ʼimia, ta egu simana qabudi ʼidewani Mosese be tovesimasimanayavo imaduvonayea ivonaya, \v 23 \x * \xo 26:23 \xt Lk 24:44-47; 1Kol 15:20\x* ‘Toʼetoyavua nawale naʼaliga ta tauna ʼaligega namaduyaʼitoto ʼevivi.’ Ta wese ivonaya, ‘Toʼetoyavua Keliso simatala namiea me Diu, ta wese taudi ge me Diu ʼidia.’” \p \v 24 Faulo nawale vonavona, ʼinega Fesito bonana qiduanega sieqalia vonaya, “Faulo oʼa kwavakwavau! Ana ʼita eu sikulu qiduana ʼinega niʼa ukwava.” \p \v 25 Ta Faulo voneaya, “Fesito, oʼa toluvine qiduau, yaʼa ge eda vekwavakwava. Ta tolaʼai yavonavonayea yani qabuna vonahaqiaqi. \v 26 Ta yahalamania egu vonayavo qabudi weaqidi kini Akalifa niʼa alamania. ʼInega me egu giwalifatu yavonavona ʼinaya, mana niʼa noqolia Ieisu ena ʼaliga be ena yaʼitoto ʼevivi weaqidi. Ta yani qabuna niʼa alamania, mana yani diavona niʼa iʼifoqe vunavunaqaya. \v 27 Kini Akalifa, nage tovesimasimana edi vona uvetumaqanea, waisa? Ta niʼau yahalamania oʼa vona diavona uvetumaqanedi!” \p \v 28 ʼInega Akalifa vona Faulo ʼinaya vonaya, “Nage unuaia vonigo tuta kukusana ʼinaya eu vona ʼinega nuagu una givilea ta ena veʼale vetumaqana Ieisu ʼinaya, waisa?” \p \v 29 Ta Faulo veʼiea vonaya, “Nage tuta kukusana nage kuena, ta yavevenoqi Yaubada ʼinaya oʼa ta wese tomotau qabumi ʼetoyavua ona lobea yaʼa ʼidewani, ta ʼesi ge nuanuagu seniega ina yoqonimi kavona yaʼa baʼitagana yoqoyoqonigu yatoatoa.” \p \v 30 Ta Faulo ena vona luʼovoia, ʼinega kini Akalifa be gavana Fesito be Belisi ta wese tomotau qabudi iyaʼitoto \v 31 iʼifoqe ta taudi iveveqae ivonaya, “Baʼe ʼoloto nana ge daluaqiaqiei be naʼaliga nage vanue ʼebeyoqona ʼinaya natoatoa, mana ge taha luveifana daviaqi.” \p \v 32 ʼInega Akalifa gavana Fesito voneaya, “ʼOloto baʼena ʼeguma lova ge danoqi ena kotu Sisa matanaya weaqina, e ʼinega baʼitagana ana fata kada yavuia.” \c 27 \s1 Faulo wagega tauya ʼabaga qiduana Loma weaqina \p \v 1 Ta niʼau iluvine be ana tauya diʼwe Itali ʼinaya, ta Faulo be wese vaina yoqoyoqonidi maega iveʼineiedi Sisa ena toluaviayavo edi tovamatana goyona ana wawa Diuliasi ʼinaya. Tauna toluavia 100 adi tovamatana. \v 2 \x * \xo 27:2 \xt Via 19:29\x* ʼInega taha waga ʼabaga Adilamitiomi ʼinega mai ta agelu, mana waga nana ʼibaʼigo naluvivila natauya diʼwe Eisia ʼabaganavo ana ʼawaboqe taha taha ʼidia nalugu. Ta taha ʼoloto ana wawa Alisitako maega atauya. Tauna ena ʼabaga Tesalonaika diʼwe Masidoniega. ʼInega naya ilihi vaneyea ta atutuvila atauya. \p \v 3 Ta mahala vulihia ʼinega alugu ʼabaga Saidoni ʼinaya. Ta Diuliasi Faulo nuakolokoloyea ʼinega awafelea natauya enavo ʼidia sabi vayausidi, ta taudi ena nuanua weaqina ihiulea. \v 4 Ta Saidoniega atutuvila ʼevivi malavetega atauya, ta gwavunega bwanabwana Saifilosi avihila luʼotanega mana yaqina qiduana tutuʼiawema. \v 5 ʼInega diʼwe Silisia be Famifila malavetanega atauya vavava ta avaukamana ʼabaga Maila ʼinaya alugu, ta ʼabaga nana diʼwe Lisia gamonaya. \v 6 Ta omoʼe ʼinaya toluaviayavo edi tovamatana taha waga diʼwe Itifita ʼabaga Alekisanidela ʼinega lobea nawale natauya diʼwe Itali ʼinaya. ʼInega ʼebeʼewema ʼabo ʼinaya agelu. \p \v 7 Ta ʼaubena ʼeala ʼidia ema vaukamana vitana, ta tuta goyona ʼabaga Nidasi ana lugu ʼinaya, ta ge ama fata mana yaqina tutuʼiawema. ʼInega aʼevivi atauya bwanabwana Kiliti luʼotanega ta ʼabaga Salimone budonega atauya. \v 8 Ta Kiliti diʼwenega atauya ta ema tauya vitana. ʼInega aʼifoqe alugu taha ʼawaboqe ana wawa ʼAwaboqe Aqiaqina ʼinaya ʼabaga Lasea diʼwenaya. \p \v 9 Ta tuta kuena omoʼe ʼinaya atoatoa, mana bolimana ana tuta niʼa ʼifoqe ʼinega wese tuta omoʼena tuta ʼebeveilaqe. ʼInega Faulo vematamagilafuyedi vonedia, \v 10 “Kaiwabuyavo onoqoli! Luaqiaqiea be baʼe ʼinaya kana toa ʼawaboqea. Ta gebu kana vemanini ʼadau weaqina, mana yanuaia nawale kana veilaqe ta waga be wese kulufa naluveifa nadamana, ta nage itaʼa wese kana ʼaliga.” \p \v 11 Toluavia edi tovamatana Faulo ena vona noqolia, ta ge nuanuana naʼabibodei. Ta ʼesi toniwaga be kafiteni edi vona matayagea. \v 12 Ta ʼawaboqe nana ge daluaqiaqiei yaqina ana tuta ʼinaya waga weaqina. ʼInega waga ana tofewayavo ta wese togelu ʼeala iluvine ana gelu ʼevivi wagaya. Nuanuadi ana luvivila ana tauya ʼabaga Finikisa ana ʼawaboqe ʼinaya, mana ʼabaga nana luʼiawea yalasiega be yavalatayega ta ana ʼawaboqe aqiaqina yaqina ana tutaya. \s1 Wedilia ilobea mwadeʼwaya \p \v 13 Nawale ʼawaboqe nana ʼinaya atoatoa, ʼinega yaqina veʼale bolimanega ta waga ana tofewayavo iveveqae nuanuadi ana tauya Kiliti ʼinaya. ʼInega lomu ilihi vaneyea ta dabalega avihila atauya. \v 14 Ta ge tuta kuena ʼabibodanaya bwanabwanayega yaqina qidua vaʼinena toa webui mai babaʼau ena ʼebeyayaqa kelinega. \v 15 ʼInega ge ama fata waga ana givilei mana yaqina qiduana ʼauʼiawema ta taunega ʼaluema, ʼinega fewa aluaʼu mana ge taha tolaʼai ama fata ana viaqia. \v 16 ʼInega taha bwanabwana goyosikwana ana wawa Koda luʼotanega atauya. Ta omoʼe ʼinaya waga ana dinige alihi vaneyea waga debanaya ta ayoqona aqiaqiea. Ta fewa baʼe vita otaqina. \v 17 ʼInega wayo aʼewedi ta waga agona wayoyega afainia ta aʼesiveʼalaia be yaqisa waga nana ge nabwegei. Ta waga ana tofewayavo imwaniniva gegoyo nage nawale waga natula gelasaya diʼwe Silitisa ʼinaya. ʼInega naya iaʼu webuiea ta yaqina ʼinega ʼaluʼalua dadanema. \p \v 18 Mahala vulihia ta nawale wedilia qiduana waga ʼaubuibuinia ʼinega iveʼale kulufa wagega ifelawebuiedi mwadeʼwaya. \v 19 Ta ʼaubena vetoina ʼinaya wese waga ana kulufa vaina ifelawebuiedi. \v 20 Ta ʼaubena qabuna ʼidia wedilia qiduana vunuvunuqima ʼinega babaʼau ta wese ʼwadiʼwadima ge ada ʼitedi. ʼInega yawaima weaqina ema nuanua kusa, ta avonaya be ana ʼaliga. \p \v 21 Ta tuta kuena ʼinaya waga ana togeluyavo ge ida ʼai. ʼInega taha ʼaubena ʼinaya Faulo yaʼitoto matadia ta vonedi vonaya, “Taigwavo, lova niʼau yavonemi bwanabwana Kiliti ʼinaya kada toa. Ta ʼeguma lova egu vona nana oda ʼabibodea, e ʼinega baʼitagana ge wese veilaqe nana kada lobei. \v 22 Ta yavonevonemi giwalimi ge nahaʼala ta ʼesi ona vewaiwai mana ge taha toga ʼimiega naʼaliga, ta waga namo nawale naluveifa. \v 23 Yaʼa Yaubada ena tomotau, ta tuta qabuna yaiwaiwaʼodu ʼinaya. Ta Yaubada nana ena tovaleʼewa velovelovana ʼinaya ʼifoqe ʼiguya voneguya, \v 24 \x * \xo 27:24 \xt Via 23:11\x* ‘Faulo, ge una mwaniniva! Yavona aqiaqieu, nawale toluvine qiduana Sisa matanaya una tovolo.’ Ta wese Yaubada vona fofofolegu ena nuakolokoloyega waga ana togeluyavo qabumi maega ʼetoyavua ona lobea. \v 25 ʼInega taigwavo, ge ona mwaniniva, mana Yaubada yavetumaqana aqiaqiea tolaʼai niʼau veʼitegu ena tovaleʼewa ʼinega wese ʼidewanina naveʼifoqeyea ʼidaya. \v 26 \x * \xo 27:26 \xt Via 28:1\x* Ta nawale taha bwanabwana ʼinaya kana tula.” \s1 Waga tula ta qeunia \p \v 27 Ta ʼaubena vefotinina (14) nawale wagaya ʼaluʼalua dadanema Mwadeʼwa Adiliati ʼinaya. ʼInega tou gamonaya waga ana tofewayavo ivonaya be tuta goyona ana ʼifoqe dabala diʼwenaya. \v 28 ʼInega qawana wayoyega iʼetolivea ta ena webui ʼidewana 40 mita. Ta wese aʼeno naqo goyona ʼinega wese iʼetolivea ta ena webui ilobea ʼedewana 30 mita. \v 29 Ta waga ana tofewayavo imwaniniva nawale dabo qiduqiduadi ʼidia waga natula. ʼInega lomu foa adi yau ifelawebuiedi waga yiqunega, ta ʼabibodanaya ivenoqi mana nuanuadi tou namaduvulihia. \v 30 Ta vaina waga ana tofewayavo nuanuadi ina dena. ʼInega waga ana dinige ivekalilia webui, ta edi ʼebeuʼava vonigo wese taha lomu waga budonega ina felawebuiea. \v 31 Ta Faulo edi ʼebeuʼavana lobea ʼinega toluaviayavo ma edi tovamatana vonedia, “ʼEguma omoʼe tomotau diavona wagega ina dena, e ʼinega nawale ʼetoyavua ge ona lobei.” \v 32 ʼInega toluavia diavona dinige nana ana wayo iludaʼedi ta ʼaluea. \p \v 33 ʼInega manu bodobodoya Faulo waga ana togeluyavo vonedi ina ʼai ta vonaya, “ʼAubena 14 gamonaya ge taha ʼabwaga oda ʼainia, mana tuta vitana kalobea. \v 34 ʼInega yavenoqiemi ʼabwaga ona ʼai ta ona vewaiwai, be yaqisa ge taha toga ʼimiega naveilaqe.” \p \v 35 Faulo ena vona ʼabibodanaya taha beledi ʼewei ta matadia Yaubada ʼinaya lukaiwa, ta ʼinega beledi gitomwei ʼai. \v 36 ʼInega tomotau qabuma ama lutonova veaqiaqi ta wese aʼai. \v 37 Ta waga ana togelu ama yau 276 ʼidewana. \v 38 Ta niʼau gamoma ʼelukoko, ʼinega ʼabwaga witi wagega aʼefelawebuiea mwadeʼwaya, mana nuanuama waga nameaqana. \p \v 39 Mahala vulihia ʼinega waga ana tofewayavo balabala iʼitea, ta ge ida alamania toʼabaga. Ta gomwagomwa ma gelasana iʼitea ʼinega inuanua ʼeguma ana fata waga ina luguyea omoʼe ʼinaya. \v 40 ʼInega waga ana lomuyavo ana wayo iludaʼedi ta inogedi, ta ana fwaloa adi wayo iliʼamidi iaʼuwebuiedi ta wese naya ilihi vaneqea nuanuadi ina lugu balabalaya. \v 41 Waga nawale filifili, ta gelasa mwadeʼwa gamonaya ge ida ʼitei, ʼinega waga ʼinaya tula ta ge ana fata nanidoa, mana budona vefalafala gelasaya. Ta wese waga yiquna niʼa ʼefisalia nufula qiduqiduadi edi vunuqa ʼinega. \p \v 42 Ta toluavia nuanuadi yoqoyoqonidi ina luveʼaligidi, mana ge nuanuadi ina ʼayaqa ina lugu balabalaya ina vane ʼabo ina dena. \v 43 Ta edi tovamatana Diuliasi nuanuana Faulo naʼetoyavuia be ge ina luveʼaligi. ʼInega toluavia dina awatayedi yoqoyoqonidi ge ina luveʼaligidi. ʼInega tomeqabu adi fata be ina ʼayaqa luvinedi ina fifiedi mwadeʼwaya ta ina vane balabalaya. \v 44 Ta tomeqabu ge edi ʼayaqamo luvinedi waga ana ʼaiwe ʼebwegabwegana ina ʼewei ta ina ʼayaqa, ʼinega wese ina vane balabalaya. Ta ena luvine aʼabibodea ʼinega togelu qabuma me ema aqiaqi avane bwaʼobwaʼo ayahayanaya. \c 28 \s1 Faulo ma enavo bwanabwana Melita ʼinaya \p \v 1 Ta tuta nana niʼa avane bwaʼobwaʼo ayahayanaya ʼinega bwanabwana ana totoayavo ivonema bwanabwana nana ana wawa Melita. \v 2 \x * \xo 28:2 \xt 2Kol 11:27\x* Ta ʼabibodanaya iʼebeʼewema ta edi veyoluba gegoyo iveʼitayea ʼimaya. ʼInega ʼaiwe ilevoya ta igaba vaʼauqima sabi vetaluvala, mana ʼwei be gugaʼu tomanima. \p \v 3 Ta Faulo ʼaiwe gwagwa dadanei mai levoi ʼalaʼalata, ta ena luʼweaʼweava ʼinega taha mwata veifana ʼifoqe ta Faulo nimanaya ʼalaqaqa. \v 4 Ta bwanabwana ana totoayavo iʼitea mwata Faulo nimanaya kuekue. ʼInega taudimo ivonaya, “Vonahaqiaqi, ʼoloto omoʼena toluveʼaliga taha. Ta ge ana fata mwadeʼwa ana qiduqidua ʼinega nadena. Ana fata waga ena veilaqeyega dena mai, ta mwata tawa ʼutea ʼabo naʼaliga, mana luveʼaliga ana luvine tunutunuqina ʼidewani nalobea.” \v 5 \x * \xo 28:5 \xt Mk 16:18\x* Ta Faulo mwata nana nimanega luefalea webui ʼaiwe saesaela gamonaya ʼalaia, ta ge taha yuvaqa dalobei. \v 6 \x * \xo 28:6 \xt Via 14:11\x* Ta tomotau diavona ivonaya be nimana nalolona nage natafefwai nabeʼu ʼabo naʼaliga. ʼInega tufwana tuta kuena ibaʼebaʼe ta ivevekovea, ta ge taha veilaqe daʼifoqe ʼinaya. ʼInega edi nuanua igivilei ivonaya vonigo ʼoloto nana wese taha yaubada. \p \v 7 Ta bwanabwana nana ana toluvine qiduana ana wawa Fubiliasi ena ʼebeluvine ge davekue balabala ʼinega. ʼInega tauna ʼebeʼewema ena vanuea ta ʼaubena toi ʼidia ʼitaʼitamakima ta veveʼainima. \v 8 Ta Fubiliasi tamana vevihiqa ʼinega ʼwafina luʼweaʼweava ta wese diafilifili ʼewea, ta ena sifaufa gamonaya toatoa. ʼInega Faulo lugu ʼinaya ta weaqina venoqi Yaubada ʼinaya, ʼinega nimana tovevihiqa nana ʼwafinaya aʼui ta giveaqiaqiea. \v 9 ʼInega bwanabwana nana ana tovevihiqayavo qabudi imai Faulo ʼinaya, ta taudi wese giveaqiaqiedi. \v 10 Baʼe ʼinega tomotau iveyolubema qiduana yani taha taha ʼidiega. Ta omoʼe ʼinaya waiʼena toi atoatoa. Ta wese ema tuta gelu ʼinaya ʼabwaga qiduana ta wese vaina kulufa maega ineima ʼeda weaqina. \s1 Bwanabwana Melita inogei ta itauya Loma weaqina \p \v 11 Taha waga lova ʼabaga qiduana Alekisanidela ʼinega lugu mai Melita ʼinaya, ta yaqina be gugaʼu weaqina baʼebaʼe ana laba yaqina naluaʼu. Ta tuta aqiaqina niʼa veʼale ʼinega waga nana ageluya. Ta waga nana budonaya edi tokwalui dayadayagina ana wawa yaubada didilualua ʼenoʼeno, ta adi wawa Kasitoli be Folukisi. \v 12 ʼInega avaukamana bwanabwana Sisili ʼinaya ta alugu ʼabaga Sailakusa ʼinaya, ta ʼabaga nana ʼinaya atoatoa ʼaubena toi. \v 13 ʼInega wese agelu ʼevivi avaukamana ʼabaga Ligiami ʼinaya. Mahala vulihia bolimana toa, ʼinega agelu ʼevivi afilifili, ta wese mahala vulita ʼeviviea ʼinega alugu ʼabaga Futioli ʼinaya. \v 14 Ta omoʼe ʼinaya vaina tovetumaqana alobedi ta iʼebeʼewema maega atauya edi vanuea, ta ʼaubena seveni ʼidia maega atoa. Ta ʼabiboda atutuvila atauya Loma weaqina. \v 15 Ta Loma ana tovetumaqanayavo valema inoqolia, ʼinega imai ʼedaya sabi ʼitama taha ʼabaga ʼebegimwane ʼinaya ana wawa Afio. ʼInega wese atauya ta taha ʼabaga igabea Vanue Wagawaga Toidi ʼinaya wese vaina tovetumaqana maega aveloba. Ta tuta nana Faulo tovetumaqana diavona ʼitedi ʼinega vewaiwai ta lukaiwa Yaubada ʼinaya. \s1 Faulo ena viaqa Loma ʼinaya \p \v 16 Ta tuta nana alugu Loma ʼinaya, ʼinega ʼabaga ana toluvineavo Faulo iawafelei be toluavia ʼaidegana maega ina toa taha vanue ʼinaya naʼitamaki aqiaqiea, mana ge nuanuadi nadena. \p \v 17 Ta ʼaubena toi ʼabibodanaya Faulo nuanuana me Diu adi tovanugwetayavo Loma ʼinaya maega ina veqae, e ʼinega vona vetunea ʼidia. ʼInega ivaʼauta imai Faulo ʼinaya. ʼInega Faulo vonedi vonaya, “Taigwavo, yaʼa ge taha luveifana eda viaqi eda tomotauyavo ʼidia, ta wese tubudavo edi ilivu yaʼa ge eda bwegei. Ta lova Ielusalema ʼinaya me Diu ikafigu ta iveʼineiegu me Loma edi toluvineavo ʼidia ta iyoqonigu. \v 18 \x * \xo 28:18 \xt Via 26:31\x* ʼInega me Loma edi toluvineavo matadia ivekotugu, ta ge taha luveifana ʼiguya adi fata ida lobei be ʼinega ina luveʼaligigu. ʼInega taudi nuanuadi ina awayavuigu. \v 19 \x * \xo 28:19 \xt Via 25:11\x* Ta me Diu ge nuanuadi me Loma edi gavana Fesito ʼinega ʼetoyavua ena lobei. Baʼe ʼinega yavenoqi Sisa matanaya egu kotu weaqina. Ta ge egu tomotauyavo sabi veʼewadi nage vita ena neidi. \v 20 \x * \xo 28:20 \xt Via 26:6-7\x* Baʼe weaqina yagaba vaʼauqimi nuanuagu ena ʼitemi kana veqae. Vonahaqiaqi, itaʼa me Isileli kavetumaqana vonigo ada ʼetoyavua Yaubada ʼinega naʼifoqe. Ta baʼe vetumaqana nana weaqina nimagu iyoqonidi.” \p \v 21 ʼInega me Diu Faulo ivoneaya, “Imaʼa ge taha leta diʼwe Iudia ʼinega weaqiu ada lobei. Ta wese emwavo Iudiayega imaimai ge valeu ida vonema, ta wese ge taha luveifana weaqiu ida simana ʼifoqeyea ʼimaya. \v 22 \x * \xo 28:22 \xt Via 24:14\x* Ta ʼesi nuanuama tauʼuyega eu nuanua weaqina una simana ʼifoqeyea ʼimaya, mana niʼa ahalamania tomeqabu edi nuanua oʼa ʼidewani, mali tomotau diʼwe qabudi ʼidia iʼawaʼawa luveifemi.” \p \v 23 ʼInega taha ʼaubena ivenuaʼivinea nawale wese ina vaʼauta. ʼInega ʼaubena nana ʼinaya me Diu qabu qiduadi imai ivaʼauta Faulo ena vanuea. Ta ʼawaʼawai ʼinega ana laba velovanea veʼitedi be wese lugaihi ʼidia Yaubada ena ʼEbeluvine weaqina. Ta wese veʼitedi Ieisu weaqina Mosese ena luvine ʼinega, ta wese tovesimasimanayavo edi vonayavo ʼidiega, nuanuana Ieisu ina vetumaqanea. \v 24 ʼInega me Diu vaina Faulo ena vona ivetumaqanea ta vaina ivedeba ʼiʼwana. \v 25 Ta me Diu dina iveʼaeʼaetoga ʼinega iyaʼitoto sabi veʼiyavula. ʼInega Faulo ena vona ʼebeluʼovoa vonedi vonaya, “Niboana Gwalagwalana tubumiavo vonahaqiaqi neidi tuta nana tovesimasimana Aisea ʼinega weaqidi simana vonaya, \q1 \v 26 \x * \xo 28:26 \xt Ais 6:9-10; Via 25:13; 26:2,6; 27:24; Lom 1:5\x* ‘Una tauya me Diu ʼidia \q2 ta una vonedi, \q1 Tomotau omiʼa nawale \q2 egu vonayavo ona noqolia \q2 ta ge nuami daʼeqaʼuya, \q2 ta tuta qabuna egu viaqayavo \q2 ona ʼitedi ta ge nuami dasimatala. \q1 \v 27 Tomotau baʼe giwalidi atufina. \q1 Ta teniqadi kwavana ʼinega \q2 vona ge ida noqola aqiaqiea. \q1 Ta wese matadi ikwayea, \q2 ʼinega ge ida ʼita, \q2 tuata nuadi ge dasimatala. \q1 ʼInega ge adi fata \q2 ida nuagivila ʼiguya \q2 be ena giveaqiaqiedi.’” \p \v 28 Ta wese Faulo vonedi vonaya, “ʼInega nuanuagu ona alamani aqiaqiea Yaubada ena ʼetoyavua vetunea wese taudi ge me Diu weaqidi. Ta taudi ina noqolia ta ina ʼawahaqiaqiea.” \v 29 Ta Faulo ena vona luʼovoia ʼinega me Diu iyavula ta taudiega iveʼaeʼaetoga qiduana Faulo ena veʼita weaqina. \p \v 30 ʼInega Faulo yaʼwala magilafuna ʼinaya vanuea toatoa, ta taunega vevemaisia ena toa weaqina. Ta tomeqabu imaimai sabi vayausina, e Faulo ʼebeʼebeʼewedi ilugulugu vanuea ta iveveiaiana. \v 31 Ta Yaubada ena ʼEbeluvine weaqina lugaihidi ta wese veʼitedi Kaiwabu Ieisu Toʼetoyavua weaqina. Ta me ena giwalifatu tuta qabuna lugaihi ʼidia, ta ge taha toga dahawatayei.