\id REV - Mopan Maya NT -Belize 2012 (DBL -2013) \h APOCALIPSIS \toc1 Revelacion u C'aba' a T'an Ada' a Tz'iiba'an u Men aj Juan, Le'ec Jun Tuul u Yaj Xa'num a Jesusu, Yoc'ol C'u' a Ye'bi Ti'i u Men a Dioso. \toc2 Revelacion \toc3 Rev \mt1 Revelacion u C'aba' a T'an Ada' a Tz'iiba'an u Men aj Juan, Le'ec Jun Tuul u Yaj Xa'num a Jesusu, Yoc'ol C'u' a Ye'bi Ti'i u Men a Dioso. \c 1 \s1 Le'ec ada' a c'u' a ye'bi ti'i aj Juan yoc'ol a Jesucristojo. \p \v 1 Le'ec a Dioso, u ye'aj ti'i a Jesucristo c'u' a seeba'an u yuchul yoc'olcab. Yan u jajtal. U ye'aj abe' ti'i a Jesucristo ti'i ca' u ca' yee' ti'ijoo' boon tuul u yaj meyaj, le'ecoo' a hermanojo. Ti'i ca' eeltabüc abe' u menoo' a hermanojo, a Jesucristojo, u tücaa'taj u yaj xa'num a Dios ti ca'an etel aj Juan.\x * \xo 1:1 \xt Jn 12:49; Dn 8:16; Dn 9:21; Rev 22:6,16\x* \v 2 Le'ec aj Juana, u yadaj c'u' u yadaj a Dioso, y a Jesucristojo. U laj adaj tulacal abe'e, le'ec a c'u' u yilaj y u yubaj.\x * \xo 1:2 \xt 1 Jn 1:1\x* \v 3 Le'ec mac a tan u xoquic ti'i ca' u'yajbüc u t'an a Dios ada'a, qui' u yool. Baalo' ilic mac tanoo' u yubic y tanoo' u tz'ocsic a t'an a tz'iiba'an wa'ye'e, qui'oo' ilic u yool. Ma' top xan ca' uchuc a c'u' a tz'iiba'an ichili.\x * \xo 1:3 \xt Pr 8:34; Lc 11:28; Rev 22:7\x* \s1 Tan u tz'iib aj Juan ti'ijoo' a siete muuch' a hermanojo. \p \v 4 Pues te'i. Inen aj Juan abe'e. Tan in tz'iibtic a carta ada' ti'ijoo' a siete muuch' a hermano a que'enoo' cuenta Asia. Le'ec a Dioso, ac yan uchi. Yan ilic aleebe. Yan ilic xan tulacal boon q'uin a wataca. In c'ati cuchi ca' u yaante'ex. In c'ati ilic cuchi ca' u tz'aa' te'ex u jetz'a'anile'ex a wool. In c'ati ilic xan cuchi ca' aantabüque'ex y ca' tz'abüc te'ex u jetz'a'anile'ex a wool u menoo' u Püsüc'al a siete tuuloo' tu bajil a que'enoo' tu taan a Dios a tina'an tuwich a sillaja.\x * \xo 1:4 \xt Ex 3:14; Jn 1:1; Zac 3:9\x* \v 5 In c'ati ilic xan cuchi ca' tz'abüc te'ex abe' u men a Jesucristojo. Le'ec ala'aji, le'ec a testigo a jaj u t'ana. Le'ec ilic ala'i a ca' cuxlaji payanbej tu yaamoo' a quimene. Le'ec ilic ala'i xan, u Noochiloo' boon a rey yoc'olcaba. Yaj u yubo'on ala'aji. Le'ec ti quimiji, u joc'sajo'on ichil ti sip'il.\x * \xo 1:5 \xt Jn 8:14; Col 1:18; Ef 1:20; Jn 13:34; He 9:14\x* \v 6 U tz'aj ti jun muuch'o'on tiqui bajil a hermanojo'ono. Tulacalo'ono, u yaj mansaj t'ano'on a cristiano ti'i a Dioso, le'ec u Dios a Jesucristojo, le'ec ilic u Tat. In c'ati cuchi ca' aalbüc u qui'il jumpul. In c'ati ilic cuchi ti yan ti yan u muc' ti tücaa'. Toj abe'e. \p \v 7 Pues te'i. U'ye'ex. Tulacaloo' a cristianojo, beloo' u cu yila' a Cristo tuwich muyala. Ca' watac. Tulacal boon u yajcuntajoo' a Cristojo, beloo' ilic xan u cu yila'. Tulacal a boon a caj yoc'olcaba, beloo' u ca'a ti oc'ol tu jajil u men a Cristojo. Ca'ax baala' ti uchuc, mas qui' ca' uduc a Cristojo.\x * \xo 1:7 \xt Dn 7:13; Zac 12:10; Jn 19:37\x* \v 8 —Jabix ilic ti caji a letra etel A y jobi etel Z, baalo' ilic inene. Tin wetel caji. Tin wetel u jobol,— cu t'an a Noochtzili, le'ec a Dios a ac yan uchi, yan aleebe, y yan ilic xan tulacal boon q'uin a wataca. Le'ec ilic ala'i a top yaab u muc'u.\x * \xo 1:8 \xt Is 41:4; Is 43:10\x* \s1 Aj Juana, u yilaj a Cristojo. \p \v 9 Pues te'i. Inene, aj Juanen. Hermanojen jabixe'ex iliqui. Walac in c'ümic a yaj jabixe'ex iliqui, u men ti'ijo'on a Jesucristojo. Que'enen tu c'ü' jabixe'ex iliqui. Walac in muc'yajtic a yaj abe' jabixe'ex iliqui. Yoc'lal u t'an a Dios y u pectzil a Jesucristo a walac in wadiqui, p'ütbeen tuwich jun p'eel lu'um Patmos u c'aba'. Xooya'an ti c'ac'naab a lu'um abe'e.\x * \xo 1:9 \xt Ro 8:17\x* \v 10 Jun p'eel q'uin le'ec u q'uinil u c'ajsabül a Noochtzili, top tan in wu'yic ti que'en tu jajil u Püsüc'al a Dios tin wetele. Ca' in wu'yaja, top chich ti uchi u t'an a jun tuul tin pacha, jabix u peec a cornetaja.\x * \xo 1:10 \xt Hch 10:10; Jn 20:26; Hch 20:7; 1 Co 16:2\x* \v 11 —Jabix ilic ti caji a letra etel A y jobi etel Z, baalo'en ilic. Tin wetel caji. Tin wetel u jobol,— cu t'an a t'an abe'e. —Laj tz'iibte tuwich ju'um a c'u' a tan a wiliqui. Tücaa'te ti'ijoo' a siete muuch' a hermano a que'enoo' cuenta Asia. Jun muuch' abe'e, que'en ich caj Efeso. Ulaac' a jun muuch'u, que'en ich caj Esmirna. Ulaac'a, que'en ich caj Pergamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia y Laodicea,— cu t'an ten a tan u t'an tin pacha. \p \v 12 Pues te'i. In sutaj in bajil ti'i ca' in wila' maqui a tan u tzicbal tin wetele. Le'ec ca' in sutaj in bajili, in wilaj siete p'eel a lampara oro ti c'aac'.\x * \xo 1:12 \xt Ex 25:37; Zac 4:2\x* \v 13 Tu yaam a c'aac' abe' que'en jun tuul mac. Tin wilic ala'aji, jabix le'ec a jun tuul mac a yanaji ti cristianojil biq'uin ado'o. Chawac u noc'. Le'ec u c'ax u taana, oro.\x * \xo 1:13 \xt Ez 1:26,28; Dn 7:13; Fil 2:7,8; He 2:14; Rev 14:14; Dn 10:5\x* \v 14 Sücsüc u tzo'otzel jabix tümün wa jabix yeeb. Le'ec u nec' u wichi, jabix c'aac'.\x * \xo 1:14 \xt Dn 7:9; Rev 2:18\x* \v 15 Top naach u sac u yoc jabix c'u'ac c'üs jabix fierro u c'aba' bronce a top chücüj ich c'aac'. Chich u peec u t'an jabix u juum a ja' a yaaba.\x * \xo 1:15 \xt Ez 1:7; Ez 43:2\x* \v 16 Que'en tu yaj seeb c'ü' u yaj toj siete p'eel a xülaba. Que'en ichil u chi' jun p'eel a maasca' a q'ue'es u coj tu ca' xeelili. Top sasil u wich jabix q'uin ti chücüjü.\x * \xo 1:16 \xt Is 49:7; Hch 26:13\x* \p \v 17 Pues te'i. Le'ec ca' in wilaj ala'aji, sücquimeen. C'axeen ti lu'um tu taan. U tz'aj u yaj seeb c'ü' u yaj toj tin woc'ol. —Ma' a ch'a'ic saaquil. Tin wetel caji. Tin wetel u jobol,— cu t'an ten.\x * \xo 1:17 \xt Ez 1:28; Dn 8:18; Is 41:4; Is 44:6\x* \v 18 —Inen a cuxa'anene. Quimeen biq'uin ado'o. Aleebe cuxa'anen jumpul,— cu t'an ten. —Tin wetel yan u llavejil a quimil y u llavejil u cuuchil a pula'anoo'o,— cu t'an ten.\x * \xo 1:18 \xt Ro 6:9; Sal 68:20\x* \v 19 —Tz'iibte c'u' a tan a wiliqui, le'ec a c'u' a tan u yuchul etel a c'u' a bel to u ca'a ti uchul mas pachili,— cu t'an ten. \v 20 —Bel in quin wadü' tech u nu'cul a siete p'eel a xülab a wilaj tin waj seeb c'ü' in waj toj. Bel ilic in quin wadü' tech u nu'cul a lampara oro ti c'aac'. Le'ec u nu'cul a siete p'eel a xülaba, le'ec ilic a siete tuul u yaj xa'num a Dioso, le'ecoo' aj ch'a'bej a que'enoo' etel a siete muuch' a hermanojo. Le'ec u nu'cul a siete p'eel a lampara ti c'aac'a, le'ec ilic a siete muuch' a hermanojo,— cu t'an ten.\x * \xo 1:20 \xt Mal 2:7; Zac 4:2; Mt 5:15; Fil 2:15\x* \c 2 \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Efeso. \p \v 1 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num a Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Efeso,— cu t'an ten. —Yan siete p'eel a xülab tin waj seeb c'ü' in waj toj. Tan ilic in ximbal tu yaam a siete p'eel a lampara oro ti c'aac'. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 2:1 \xt Hch 19:1-41; Rev 1:16\x* \v 2 In laj eel tulacal a c'u' a tane'ex a betiqui. Top walaque'ex a meyaj. Walaque'ex a muc'yajtic u yajil a meyaja. Ma' ta'ache'ex a cha'ic u cuntal ta yaame'ex mac a c'as u na'ata. Yanoo' ulaac' a tanoo' u yadic u bajil ti u yaj tücaa'oo' a Dioso, pero chenoo' u tus. A yaaltaje'ex a wila' wa jajoo' u t'an. A weeltaje'ex ti chenoo' u tus.\x * \xo 2:2 \xt Sal 1:6; Mt 7:23; 1 Jn 4:1; 2 P 2:1\x* \v 3 In weel. Tane'ex a c'ümic a yaj tin woc'lal. Tane'ex ilic a muc'yajtic abe'e. Ma' tan u tuc'ule'ex a wool.\x * \xo 2:3 \xt Ga 6:9; He 12:3,5\x* \v 4 C'u' betiqui, le'ec a ma' qui' tin wichi, ma' ca' yaj a wu'yeene'ex jabix tu cajeeb. \v 5 C'aac te'ex biqui ti top yaj a wu'yeene'ex uchi. Jele'ex a tucul. Bete'ex jabix ilic a betaje'ex tu cajeeb. Wa ma' ta jelique'ex a tuculu, wataquen. Bel in quin joq'ues jabix a lamparajile'ex tu cuuchil wa ma' ta jelique'ex a tucul.\x * \xo 2:5 \xt Mt 21:41; Mt 24:48-51; Mr 12:9; Rev 3:3\x* \p \v 6 Pues te'i. Yan ilic a qui' tin wich a tane'ex a betiqui, le'ec ti walac a motzintique'ex c'u' a walacoo' u betic a nicolaitas u c'aba'oo' u na'ata. Motzen ilic ti'ijoo' u meyaj. \v 7 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool. Le'ec mac ca' u tz'oques in t'an ada' in wadaj to, bel in quin tz'aa' ti'i ca' u jante u wich a che' a walac u tz'eec a cuxtala. Que'en a che' abe' ichil u cuuch a Dioso,” quechac ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Efeso,— cu t'an ten.\x * \xo 2:7 \xt Mt 11:15; Rev 13:9; Rev 22:2; Gn 2:9\x* \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Esmirna. \p \v 8 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num a Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Esmirna,— cu t'an ten. —“Tin wetel caji. Tin wetel u jobol. Quimeen uchi, pero ca' cuxlajeen. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 2:8 \xt Rev 1:8\x* \v 9 In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. In weel ti tane'ex a c'ümic a yaja. In weel ilic ti otzile'ex. C'u' betiqui, ayic'ale'ex etel a Dioso. In weel ilic ti tane'ex a p'a'asbül u menoo' a walacoo' u yadic u bajil ti aj Israeloo' cuchi, le'ecoo' a ti'i a Dioso. C'u' betiqui, ma' ti'ijoo' a Diosi. A jun muuch' abe'e, ti'ijoo' quisin.\x * \xo 2:9 \xt Lc 12:21; 1 Ti 6:18; Stg 2:5; Ro 2:17\x* \v 10 Ma' u jac'üle'ex a wool etel a yaj a bele'ex a ca'a a c'ümü'ü. U'yeene'ex. Jujun tuul ta yaame'ex, beloo' u ca'a tz'abül ti presojil u men a quisini. Baalo' ti bele'ex a ca'a ilbil a jujun tuule'exe, wa jaj ti que'ene'ex a wool tin pach. Diez q'uin bele'ex a ca'a a c'ümü' a top yaja. Wa ma' ta p'ütiquene'ex asto a quimile'exe, bel in quin tz'aa' te'ex a cuxtal ti'i a naale'exe.\x * \xo 2:10 \xt Mt 10:22; Is 41:10,14; Mt 24:13; Stg 1:12\x* \v 11 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool. Le'ec mac ca' u tz'oques in t'an ada' in wadaj tojo, ma' tu c'ümic a ca' sut quimili. Abe'e, u pulbeeb ti'i u culeeb ich infierno,” quechac ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Esmirna,— cu t'an ten.\x * \xo 2:11 \xt Rev 13:9; Rev 20:14\x* \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Pergamo. \p \v 12 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Pergamo,— cu t'an ten. —“Inene, yan ten jun p'eel a maasca' a q'ue'es u coj tu ca' xeelil. U'ye'ex in t'an a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 2:12 \xt Is 11:4; He 4:12; Rev 1:16; Rev 19:15,21; Jos 5:13\x* \v 13 In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. In weel ilic ti que'ene'ex ichil a caj tuba walac u tintal a quisin ti tücaa'. In weel ti que'ene'ex a wool tin pach tu jajil. Ma'ax a p'ütajene'ex tu q'uinil ti quimsabi aj hermano Antipas ta yaame'ex uchi ca'ax que'ene'ex tuba que'en a quisini. Ma'ax u p'ütaj u tz'ocsic in t'an aj Antipas.\x * \xo 2:13 \xt Lv 17:7; Dt 32:16,17\x* \v 14 C'u' betiqui, yan c'u' a walaque'ex a betic a ma' qui' tin wichi. Yanoo' ta yaame'ex a walacoo' u tz'ocsic a t'an a jabix u yadaj a uchben winic aj Baalam u c'aba'. Ala'aji, u ye'aj ti'i aj uchben rey Balac biqui ca' u cho'oo' a cristiano aj Israeloo' uchiji. U yadaj ti'i ca' tz'abüc ti'ijoo' aj Israel ca' u jantoo' a janal a tz'abi ti'i a dios a betabiji. U yadaj ilic ti'i a rey abe' ca' tz'abüc ti'ijoo' aj Israel ca' cüjlacoo' etel a ca'ax macaca.\x * \xo 2:14 \xt Nm 25:1; Nm 31:16; 2 P 2:15; Jud 11; Hch 15:29; 1 Co 6:13\x* \v 15 Yanoo' ilic xan ta yaame'ex a walacoo' u betic c'u' a walacoo' u yadic a nicolaitas u c'aba'oo' u na'ata. \v 16 Jele'ex a tucul. Wa ma'a, wataquen ti jomol. Bel in ca'a ti p'isbaj eteloo' ala'oo' a que'enoo' ta yaame'exe. Bel in ca'a ti p'isbaj etel a maasca' a que'en ichil in chi'.\x * \xo 2:16 \xt Is 11:4; 2 Ta 2:8\x* \v 17 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool. Le'ec mac ca' u tz'oques in t'an ada' in wadaj tojo, bel in quin tz'aa' ca' u jante a mana u c'aba' a muca'ana. Bel ilic in quin tz'aa' a süc tunich ti'iji. Tuwich a tunich abe' tz'iiba'an u c'aba' ala'i ti tumulben to. Ma'ax mac u yeel u c'aba' abe'e. Jadi' mac tan u c'ümic a tunichi.” Le'ec abe' a yan a wadic ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Pergamo,— cu t'an ten.\x * \xo 2:17 \xt Is 56:4; Is 65:15; Rev 3:12; Rev 19:12,13\x* \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Tiatira. \p \v 18 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Tiatira,— cu t'an ten. —“Inen u Mejen a Dioso. Jabix c'aac' u nec' in wich. Top naach u sac in woc jabix c'u'ac c'üs jabix fierro u c'aba' bronce a top chücüj ich c'aac'. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 2:18 \xt Rev 1:14\x* \v 19 In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. In weel ti yaj a wu'yeene'ex. In weel ti que'ene'ex a wool tin pach. In weel ti walaque'ex a betic in meyaj. In weel ti walaque'ex a muc'yajtic a yaj a tane'ex a c'ümic tin woc'lala. In weel ti mas yaab a meyaj a walaque'ex a betic aleebe tuwich tu cajeeb. \v 20 C'u' betiqui, yan c'u' a walaque'ex a betic a ma' qui' tin wichi. Walaque'ex a cha'ic u cuntal ta yaame'ex ixna' Jezabele. Tu t'an ala'aji, walac u yadic u t'an a Dioso, pero chen u tus. Tan u ye'ic ta yaame'ex. Tan u yemsicoo' u yool in waj meyajoo' ti'i u betoo' a cüjtal etel a ca'ax macaca. Tan ilic u tz'eec ti'ijoo' ca' u jantoo' a janal a tz'abi ti'i a dios a betabiji.\x * \xo 2:20 \xt 1 R 16:31; 1 R 18:4,13\x* \v 21 In paac'taj cuchi u jele' u tucul ix ch'up abe'e. C'u' betiqui, ma' u c'ati u p'ütü' a cüjtal etel a ca'ax macaca.\x * \xo 2:21 \xt Ro 2:4\x* \v 22 U'yeene'ex. Bel in quin tz'aa' ca' c'oja'anac tu jajil. Le'ec boon tuul a walacoo' u betic a c'ac'as cüjtal jabix ilic ix ch'up abe'e, wa ma' tu jelicoo' u tucul yoc'ol c'u' a walacoo' u betiqui, bel in quin tz'aa' a top yaj ti'ijoo'o. \v 23 Tu jajil bel in quin quimesoo' u yal ixna' Jezabele. Tulacal a jujun muuch'oo' a hermanojo, beloo' u cu cünü' ti le'ec inen in laj eel tulacal u tucul y biqui yanil u püsüc'al a jujun tuulu. Bel in quin wusq'uinte te'ex u jel a c'u' a tane'ex a betic a jujun tuule'exe.\x * \xo 2:23 \xt 1 S 16:7; 1 Cr 28:9; 1 Cr 29:17; Sal 7:9; Sal 62:12; Mt 16:27; 2 Co 5:10\x* \v 24 Yan ta yaame'ex ich caj Tiatira a ma' tane'ex a tz'ocsic ix ch'up abe'e. C'u' betiqui, le'ec a tanoo' u tz'ocsic ix ch'up abe'e, tanoo' u yadic ti tanoo' u cünic c'u' a top yaj u yeeltabül yoc'ol a Dioso, pero chenoo' u tus. Chen ti'i quisin abe'e. Inen tan in wadic te'ex. Ma' tin mas tz'eec te'ex u chucaan a c'u' a yane'ex a tz'ocsiqui, bic xi'ic cho'bole'ex.\x * \xo 2:24 \xt 2 Co 2:11; Hch 15:28\x* \v 25 Jadi' ma' a p'ütique'ex a tz'ocsic c'u' a ac tane'ex a tz'ocsiqui. Tz'ocse'ex abe' asto ti ca' uduquen yoc'olcab. \v 26 Le'ec a jujun tuul a ca' u tz'oques a t'an in wadaj tojo, y a ca' u bete' a jabix in c'atiji, bel in quin tz'aa' ti'i u meyaj ti'i ca' u tücaa'too' a caj tulacal tuba yoc'olcaba.\x * \xo 2:26 \xt Jn 6:29; Mt 19:28; Lc 22:29; 1 Co 6:3\x* \v 27 Jabix ilic ti tz'abi in yanil u men in Tata, baalo' ilic ti bel in quin tz'a' u meyaj ala'oo'o. Beloo' u cu tücaa'te a caj yoc'olcab ti top yaj jabix cuchi tan u jütz'icoo' a cristiano etel a xoolte' a fierrojo. Beloo' u ca'a ti tücaa' jabix cuchi tan u puch'ic a cum ca' p'aatüc ti chen xeex.\x * \xo 2:27 \xt Sal 2:8,9; Sal 49:14\x* \v 28 Bel ilic in quin tz'aa' ti'ijoo' a xülab aj noj-ich a walac u joc'ol ti jatz'ca'a.\x * \xo 2:28 \xt 2 P 1:19; Rev 22:16\x* \v 29 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool.” Le'ec, a yan a wadic ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Tiatira,— cu t'an ten. \c 3 \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'en ich caj Sardis. \p \v 1 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Sardis,— cu t'an ten. —“Yan ten u Püsüc'al a Dios a siete tuul tu bajili. Yan ilic ten a siete p'eel a xülaba. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe. In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. Top walac u yaalbül ti cuxa'ane'ex ti'i a Dioso, pero ma'. Chen jabix quimene'ex ti'i.\x * \xo 3:1 \xt Lc 15:24,32; Ef 2:1; Col 2:13; 1 Ti 5:6; Stg 2:26; Jud 12\x* \v 2 Inche'exe, jabixe'ex a pocche' a bibiila' ilic cuxa'an a watac u tiquil. Ma' qui' tin wich c'u' a walaque'ex a betic tu taan a Dioso. C'aaque'ex a winiquil. Tz'aje'ex u muc' a bibiila' abe' a cuxa'an to ti'i a Dioso. \v 3 C'aac te'ex c'u' a c'ümaje'ex y a t'an a wu'yaje'ex biq'uin ado'o. Tz'ocse'ex abe'e. Jele'ex a tucul yoc'ol c'u' a tane'ex a betiqui. Wa ma' tu c'aale'ex a winiquil ti'i ca' a jele'ex a tuculu, wataquen ti mucul jabix tu yudel aj xuuch'u. Ti baalo'o, ma' a weele'ex c'u' ti q'uinil in wudel. Chen a wilique'exe, jeda'en.\x * \xo 3:3 \xt Lc 12:39\x* \v 4 C'u' betiqui, yan a jujun tuul ta yaame'ex ich caj Sardis a ma' tanoo' u cüxtic u sip'il ti baalo' jabix cuchi ma' tanoo' u bonic u noc' etel luc'. Sücoo' u noc' ti beloo' u ca'a u yet'octeen u men qui' u betajoo'o.\x * \xo 3:4 \xt Hch 1:15; Is 52:1; Is 61:3,10; Jud; 23; Rev 7:9,13\x* \v 5 Le'ec a jujun tuul a ca' u tz'oques in t'an in wadaj tojo, süc ilic u noc' a bel u cu benese. Ma' tin tupic u c'aba' tuba tz'iiba'an ichil a ju'um tuba tz'iiba'anoo' u c'aba' a jujun tuul a yan ti'ijoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Bel in quin wadü' a jujun tuul ti ten ti'i in Tat y ti'ijoo' u yaj xa'num ti ca'an.\x * \xo 3:5 \xt Ex 32:32; Sal 69:28; Fil 4:3; Rev 21:27; Mt 10:32\x* \v 6 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool.” Le'ec, a yan a wadic ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Sardis,— cu t'an ten. \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Filadelfia. \p \v 7 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Filadelfia,— cu t'an ten. —“Inene, jumpul ma' yan in sip'il. Ma' yan q'uin in tus. Reyen, mentücü, yan ten jabix u llave a uchben rey aj Davidi. Le'ec a c'u' a walac in jebiqui, ma'ax mac jede'ec u ca' c'üliqui. Le'ec a c'u' a walac in c'üliqui, ma'ax mac jede'ec u ca' jebiqui. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 3:7 \xt Is 6:3; Hch 3:14; He 7:26; Jn 14:6; 1 Jn 5:20; Is 22:22; Lc 1:32; Rev 1:18; Mt 16:19; Job 12:14\x* \v 8 In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. In jebaj te'ex jabix a puertaja. Ma'ax mac jede'ec u ca' c'üliqui. In weel ti jadi' tz'etz'eec ilic a muc' a yan te'exe. Ca'ax baalo' ti yan, a tz'ocsajene'ex. Ma' a culpachtajene'exi.\x * \xo 3:8 \xt 2 Co 2:12\x* \v 9 U'yeene'ex. Le'ecoo' a jun muuch' a ti'i a quisini, walacoo' u yadic u bajiloo' ti aj Israeloo', le'ecoo' a ti'i a Dioso. Chenoo' u tus. U'yeene'ex. Bel in quin tz'aa' ti'ijoo' ca' c'ochocoo' ta taane'ex y ca' xonlacoo' te'i. Beloo' u cu yeelte ti yaj in wu'ye'ex.\x * \xo 3:9 \xt Is 49:23; Is 60:14\x* \v 10 U men a tz'ocsaje'ex in t'an ti'i ca' a muc'yajte'ex a yaja, bel ilic in quin cününte'ex ti'i ma' u yemele'ex a wool a bete'ex c'as tu q'uinil u yantal a yaj a watac tulacal tubajac yoc'olcab. Yantal u ca'a a yaj abe' ti'i ca' chiclac biqui'iloo' u na'at a cristiano yoc'olcaba.\x * \xo 3:10 \xt 2 P 2:9\x* \v 11 Wataquen ti jomol. Ma' a p'ütique'ex a qui'il na'at a yan te'exe. Ma' a cha'ique'ex ma'ax mac ca' u toco' te'ex a naal ti ca'ana. \v 12 Le'ec mac ca' u tz'oques in t'an in wadaj tojo, bel in quin tz'aa' ti'i ca' p'aatüc jabix a ocom ichil u yotoch ti Dios. Ma' tu ca' joc'ol tu yotoch a Dioso. Le'ec u c'aba' a Dios a to'ono, bel in quin tz'iibte yoc'ol. Bel ilic in quin tz'iibte in c'aba' a tumulben to yoc'ol. Bel ilic xan in quin tz'iibte u c'aba' u caal ti Dios yoc'ol. Le'ec a caj abe'e, le'ec a Jerusalen a tumulben to a joc'ol u ca'a etel Dios ti ca'an. Emel u ca'a a caj abe'e.\x * \xo 3:12 \xt Ga 2:9; Rev 14:1; Ga 4:26; Rev 22:4\x* \v 13 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool.” Le'ec, a yan a wadic ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Filadelfia,— cu t'an ten. \s1 Le'ec ada' a c'u' a aalbi ti'ijoo' a hermano a que'enoo' ich caj Laodicea. \p \v 14 —Pues te'i. Baala' ca' a tz'iibte ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Laodicea,— cu t'an ten. —“Inene, jaj in t'an. Le'ec inen a testigo a walac in wadic a jaj y a tojo. Le'ec a Dioso, u tz'aj ca' in bete' tulacal a c'u' a yana. U'ye'ex in t'an ada' a bel to in quin wadü' te'exe.\x * \xo 3:14 \xt 2 Co 1:20; Is 55:4; Pr 8:22; Jn 1\x* \v 15 In laj eel tulacal c'u' a tane'ex a betiqui. Inche'exe, jabixe'ex a ja' a ma'ax siis ma'ax chücüj u men ma' tane'ex a p'ütiquen ma'ax tane'ex a tz'ocsiquen. Mas qui' cuchi tin wich wa jabixe'ex a ja' a siisi, wa xan jabixe'ex a ja' a chücüjü. \v 16 U men jabixe'ex a ja' a büyquiini, y ma' a siisi, ma'ax a chücüjü, bel in quin tuubte'ex ca' joc'oque'ex ichil in chi'. \v 17 Ayic'alo'on, que'ex. Top yaab ti ayic'alil. Ma'ax c'u' a c'abeet to'on, que'ex. C'u' betiqui, top yaje'ex a wool tu yilic a Dioso, y ma' a weele'ex. Top otzile'ex a cha'anbül. Ch'oope'ex. Ma' yane'ex a noc'.\x * \xo 3:17 \xt Os 12:8; 1 Cr 4:8\x* \v 18 U men baalo' ti yana, u'ye'ex in t'an. Q'uexe'ex tin wetel a quich'pan oro a utzquinaja'an etel c'aac'a. Ti baalo'o, ayic'ale'ex tun tu taan a Dioso. Q'uexe'ex tin wetel a süc noc'o. Ti baalo'o, yane'ex tun a noc' tu taan a Dioso. Ma' ta ca' ilbil ti aj ma'noq'ue'ex. Ma' ca' sudaque'exi. Q'uexe'ex tin wetel a tz'ac ti'i a tz'eeque'ex tu nec' a wiche'ex. Ti baalo'o, sasil tun a wich tu taan a Dioso.\x * \xo 3:18 \xt Is 55:1; Mt 13:44; Mt 25:9; 2 Co 5:3\x* \v 19 Le'ec tulacal mac a yaj in wu'yiji, walac in tze'ectic ti'i ca' tojac u na'at, mentücü, tz'aje'ex a wool a jele'ex a tucul.\x * \xo 3:19 \xt Job 5:17; Pr 3:11; He 12:5,6\x* \v 20 U'ye'ex in t'an. Wa'anen jabix tu taan a puertaja. Tan in dioos. Wa yan mac ca' u yubi in diooso, y ca' u jebe' a puerta abe'e, bel in ca'a ti ocol etel ala'aji. Bel in ca'a ti janal etel ala'aji. Bel ilic u ca'a ti janal tin wetel u men amigojo'on tiqui bajil.\x * \xo 3:20 \xt Cnt 5:2; Is 1:18; Lc 12:37; Jn 14:23\x* \v 21 Le'ec a jujun tuule'exe, wa ca' a tz'ocse'ex in t'an in wadaj tojo, bel in quin tz'aa' te'ex a cuuchile'ex ti'i ca' tinlaque'ex tin wetel tuba walac in tintal ti tücaa'. In cho'aj a c'asa. Uchi in ganar, y tinlajen tuwich u cuuchil tuba tina'an in Tata.\x * \xo 3:21 \xt Mt 19:28; 1 Co 6:2; 2 Ti 2:12; Rev 2:26\x* \v 22 Le'ec mac ca' paatac u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, le'ec u t'an u Püsüc'al a Dios ti'ijoo' a jujun muuch' a hermanojo, yan u tz'eec tu yool.” Le'ec, a yan a wadic ti'i u yaj xa'num Dios a que'en eteloo' a hermano ich caj Laodicea,— cu t'an ten. \c 4 \s1 Le'ec ada' biqui'il u tintaan a Dios ti ca'ana. \p \v 1 Pues te'i. Inen aj Juanen. In cha'antaj a ca'ana. Ca' in wilaja, yan a puerta te'i. Jeba'an. Le'ec a jun tuul a uchi u t'an tin wetel samiji, top chich ti ca' uchi u t'an jabix u peec a cornetaja. U p'üyajen. —Naq'uen wa'ye'. Bel in quin yee' tech c'u' a yan u yuchul mas pachil,— cu t'an ten. \v 2 Tu seebal tan in wu'yic ti mas que'en u Püsüc'al a Dios tin wetel. Ca' in wilaja, te'i que'en a jabix u silla a rey ich ca'an. Tina'an ti que'en a Dios tuwichi.\x * \xo 4:2 \xt Ez 3:12; Rev 1:10; Rev 17:3; Rev 21:10; Is 6:1; Jer 17:12; Ez 10:1; Dn 7:9\x* \v 3 Top quich'pan u sac. Yan u color jabix a tunich u c'aba' jaspe y a tunich u c'aba' cornalina. Yoc'ol ala'aji, yan a mümücja' a ya'axa, jabix a tunich u c'aba' esmeralda.\x * \xo 4:3 \xt Gn 9:13; Is 54:9; Ez 1:28\x* \v 4 Yan veinticuatro p'eel a silla tu xoy u silla. Te'i tina'an veinticuatro tuul a nucuch winiqui. Sücoo' u noc'. Yan u corona oro tu pol a jujun tuulu. \p \v 5 Pues te'i. Le'ec tuba tina'an a Dioso, tan ti tan a lemleme. Yan c'u' a tan u peec ti yaaba. Tan ti tan a chaaca. Tu taan a silla tuba tina'an a Dioso, yan siete p'eel a lamparaja. Tüba'an u c'aaq'uil. Le'ec a lampara abe'e, le'ecoo' a siete tuul u Püsüc'al a Dioso.\x * \xo 4:5 \xt Ex 37:23; 2 Cr 4:20; Ez 1:13; Zac 4:2\x* \v 6 Tu taan ilic a silla tuba tina'an a Dioso, yan a lagunaja. Top chilam tu jajil jabix neene. \p Pues te'i. Yan ilic cuatro tuul a cuxa'an baalche' te'i. Que'enoo' tu taan, tu pach y tu ca' xeelil a silla abe' tuba tina'an a Dioso. Top yaaboo' u nec' u wich a jujun tuul a baalche' abe'e. Yan tu taanoo'. Yan ilic tu pachoo'.\x * \xo 4:6 \xt Ex 38:8; 1 R 7:23; Rev 15:2; Ez 1:5\x* \v 7 Le'ec a paye' baalche' abe'e, jabix baalum tin wilic. Le'ec u ca' tuul a baalche' abe'e, jabix wacax tin wilic. Le'ec u wich u yox tuul a baalche' abe'e, jabix u wich jun tuul ti winic. Le'ec u cuatro tuul a baalche' abe'e, jabix aj t'iiw a tan u xic tin wilic.\x * \xo 4:7 \xt Nm 2:2; Ez 10:14\x* \v 8 Yan u xic a baalche' abe' tu cuatro tuulil. Seis p'eel u xic a jujun tuulu. Yan ilic ti yaab u nec' u wich a tulacal tubajac yoc'ol a jujun tuul ca'ax yalamoo' u xic. Ti q'uin ti ac'ü' ma' ta'achoo' u p'ütic u yadic u qui'il a Dioso. —Jumpul qui' u na'at. Jumpul qui' u na'at. Jumpul qui' u na'at a Noochtzil a Dios a top yaab u muc'u. Ac yan ala'i uchi. Yan ilic aleebe. Yan ilic xan tulacal boon q'uin a wataca,— cu t'anoo' a baalche' abe'e.\x * \xo 4:8 \xt Is 6:2\x* \p \v 9 Pues te'i. Le'ec a Dios a tina'an tuwich a silla chumuquili, cuxa'an jumpul. Le'ec boon sut ti walac u yaalbül u qui'il ala'aji, wa u yaalbül ti nooch u yanil, wa u tz'abül a bo'tic ti'i u menoo' a cuatro tuul a baalche'e, \v 10 walacoo' u xontal a veinticuatro tuul a nucuch winic tu taan ala'i a tina'an te'i. Walacoo' u c'ajsic ala'i a cuxa'an jumpulu. Walacoo' u tz'eec u corona tu taan a silla abe'e. \v 11 —Inchech ti Noochil ti Dios. Qui' u yaalbül a qui'il. Qui' u yaalbül ti nooch a yanil. Qui' u yaalbül ti top yaab a muc' u men le'ec inchech a betaj tulacal a c'u' a yana. Chen u men baalo' a c'ati, yan tulacal abe'e. Chen u men baalo' a c'ati, a yancuntaj abe'e,— cu t'anoo' a veinticuatro tuul ti'i a Dios a tina'an tuwich a silla abe'e. \c 5 \s1 Le'ec ada' a ju'um a jadi' a Cristo a jede'ec u jebiqui. \p \v 1 Pues te'i. Tu yaj seeb c'ü' u yaj toj a Dios a tina'an tuwich a silla chumuquili, te'i in wilaj a ju'um a cotz'a'ana. Tu ca' xeelil tz'iiba'an. Yan siete p'eel u tüc'beeb.\x * \xo 5:1 \xt Is 34:16; Ez 2:9; Rev 10:2,8; Rev 20:12; Is 8:16; Is 29:11; Dn 8:26; Dn 12:4; Rev 6:1\x* \v 2 In wilaj ilic jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an a yaab u muc'u. —¿Ma' wa yan mac a chucul u yanil ca' u jebe' a ju'um ado' a cotz'a'ana? ¿Ma' wa yan mac a chucul u yanil ca' u lit'i' u tüc'beeb?— cu t'an aj xa'num abe' a yaab u muc' ti chichi. \v 3 Ma' cüxtabi ma'ax jun tuul ti ca'an, ma'ax ti lu'um, ma'ax yalam lu'um a qui' u jebic u cha'antic a ju'um ado' a cotz'a'ana.\x * \xo 5:3 \xt Jn 1:18\x* \v 4 Uchi in woc'ol ti yaab u men ma'ax mac a cüxtabi a qui' u jebic u cha'antic a ju'um ado'o. \v 5 —Ma' a woc'ol,— cu t'an ten jun tuul tu yaamoo' a nucuch winiqui. —Le'ec a jun tuul aj Israel tu yaamoo' u mam aj Judaja, “baalum,” cu t'anoo' ti'i u men uchi u ganar. U mam ilic aj David ala'aji. Le'ec, jede'ec u paatal u jebic a ju'um a cotz'a'ana. Jede'ec u paatal u lit'ic a siete p'eel u tüc'beebe,— cu t'an ten jun tuul tu yaamoo' a nucuch winiqui.\x * \xo 5:5 \xt Gn 49:9; He 7:14; Is; 11; Ro 5:12; He 2:10; He 7:25\x* \p \v 6 Pues te'i. Ca' in cha'antaja, jeda' a Carnerojo\f + \fr 5:6 \ft Tümünyuc\f*. Wa'an ti que'en chumuquil tuba tina'an a Dios a xooya'an u men a cuatro tuul a baalche' y a veinticuatro tuul a nucuch winiqui. Que'en a Carnero abe' te'i jabix ilic ti quimsabiji. Yan siete tziit u xulub. Yan ilic siete cuul u nec' u wich. Le'ec u nec' u wich abe'e, le'ec a siete tuul u Püsüc'al a Dios a tücaa'bi ca'ax tubajac yoc'olcab.\x * \xo 5:6 \xt Is 53:7; Jn 1:29; Zac 3:9; Zac 4:10; Rev 4:5\x* \v 7 Naatz'i a Carnero\f + \fr 5:7 \ft Tümünyuc\f* abe' tu tzeel a Dios a tina'an tuwich a silla chumuquili. U ch'a'aj a ju'um a cotz'a'an a que'en tu yaj seeb c'ü' tu yaj toj a Dioso. \v 8 Le'ec ca' u ch'a'aj a ju'um abe'e, xonlajoo' a cuatro tuuloo' a baalche' etel a veinticuatro tuuloo' a nucuch winic tu taan a Carnero\f + \fr 5:8 \ft Tümünyuc\f* abe'e. Tulacaloo' boon a nucuch winiqui, yanoo' u arpa tu c'ü' jujun p'eel. Yanoo' ilic u jaay oro a jujun tuulu. Tuda'an etel pom. Ma' chucul pom abe'e. Le'ec abe' u t'an a hermano ti'i a Dioso.\x * \xo 5:8 \xt Rev 14:2; Rev 15:2; Sal 141:2; Rev 8:3,4\x* \v 9 U c'ayintajoo' a tumul c'aya. —Jadi' inchech qui' a ch'a'ic a ju'um ada' a cotz'a'ana, y a lit'ic u tüc'beeb. Qui' a betic abe'e, u men quimsabeech. Le'ec ti quimeeche, yanoo' a cristiano a qui'cuntajoo' etel a Dioso. Ichil a jujun muuch' a cristiano a jumpaayoo' u wich u t'ana, yan a jujun tuul tu yaamoo' a qui'cuntajoo' etel a Dioso. Baalo' ilic ichil jujun p'eel aj meen caja, ichil jujun p'eel a nucuch caja, tulacal.\x * \xo 5:9 \xt Sal 40:3; Rev 4:11; Mt 26:28; Hch 20:28; Ro 3:24-26; He 9:12; 2 P 2:1; 1 Jn 1:7; Dn 4:1; Dn 6:25\x* \v 10 A tz'ajoo' boon a qui'cuntajoo' etel Dios ti jun muuch'oo' tu bajil. A wocsajoo' ilic ala'oo' ti'i aj mansaj t'an a cristiano ti'i ti Dios. Bel ilic a ca'a a tz'aa' ca' uchucoo' u tücaa' yoc'olcab,— cu t'anoo' a nucuch winic ti tanoo' u c'ay.\x * \xo 5:10 \xt Ex 19:6\x* \p \v 11 Pues te'i. Le'ec a Dioso, que'en ichil u silla chumuquil. Tu xoy ala'i que'enoo' a baalche' a cuxa'ana, y boon a nucuch winiqui. Tu xoy abe'e, in wilaj y in wu'yaj u yaabil u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Top mani tu pach u yaabil tu jajil. Ma' eela'an boon mil tuul.\x * \xo 5:11 \xt Dt 33:2; Sal 68:17; Dn 7:10; He 12:22\x* \v 12 Uchoo' u t'an ti chich. —Le'ec a Carnero\f + \fr 5:12 \ft tümünyuc\f* a quimsabiji, qui' u c'ümic u yanil. Qui' u c'ümic u ayic'alil, u seebil u yool, y u muc'. Qui' u tz'ocsabül u yanil. Qui' u yaalbül u qui'il, tulacal,— cu t'anoo' u yaabil u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti chich. \p \v 13 Pues te'i. In wu'yajoo' ilic u t'an tulacal a c'u' a betabi ichil a ca'ana, tuwich a lu'umu, yalam a lu'umu, ichil a c'ac'naaba, tulacal. —Le'ec a Dios a tina'an tuwich silla chumuquil u yet'oc a Carnerojo\f + \fr 5:13 \ft tümünyuc\f*, qui' u yaalbüloo' u qui'il. Qui' u tz'ocsabüloo' u yanil. Qui' ti yanoo' u muc' ti tücaa'. Qui' u yaalbül abe' jumpul,— cu t'anoo' tulacal abe' a c'u' a betabiji.\x * \xo 5:13 \xt Fil 2:10; 1 Cr 29:11; Ef 3:21; Jn 5:23\x* \v 14 —Ca' yanac ti baalo',— cu t'anoo' a cuatro tuul a baalche' a cuxa'anoo'o. Xonlajoo' a nucuch winiqui. U c'ajsajoo' a ca' tuul a cuxa'anoo' jumpulu. \c 6 \s1 Le'ec ada' u yilaj aj Juan ti lit'bi jujun p'eel u tüc'beeb a ju'umu. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj a Carnero\f + \fr 6:1 \ft Tümünyuc\f* ca' u lit'aj u paye' tüc'beeb a jun p'eel tu yaam a siete p'eel u tüc'beeb a ju'umu. In wu'yaj ilic u t'an jun tuul a baalche' tu yaam a cuatro tuul a cuxa'ana. Le'ec u t'ana, jabix u peec chaaca. —Co'on a wila',— cu t'an ten. \v 2 Ca' in wilaja, jeda' a tzimini. Süc u pach. Le'ec mac a que'en tu pacha, yan u jul ti p'isbaj. Tz'abi ti'i a corona, u men u yanil. Joq'ui te'i. Tan u toquic a yoc'olcab etel p'isbaj ti tan u beel ti'i ca' p'aatüc tu c'ü'. Tan ilic u beel u müch'ü' ulaac'.\x * \xo 6:2 \xt Zac 6:3; Sal 45:4,5; Rev 14:14\x* \p \v 3 Pues te'i. Le'ec ca' u lit'aj u ca' p'eel u tüc'beeb a ju'um a Carnerojo\f + \fr 6:3 \ft Tümünyuc\f*, in wu'yaj ti uchi u t'an ulaac' a jun tuul a baalche' a cuxa'ana. —Co'on a wila',— cu t'an ten. \v 4 Joq'ui ulaac' a tzimini. Chüc ti qui' u pach. Le'ec mac a que'en tu pach a tzimini, tz'abi ti'i ca' u joq'ues a jetz'a'an-oolil tu yaamoo' a cristiano yoc'olcab ti'i ca' u quimesoo' tac u bajil a cristianojo. Tz'abi ti'i ala'i a noxi' maasca'.\x * \xo 6:4 \xt Zac 6:2\x* \p \v 5 Pues te'i. Le'ec ca' u lit'aj u yox p'eel u tüc'beeb a ju'um a Carnerojo\f + \fr 6:5 \ft Tümünyuc\f*, in wu'yaj ti uchi u t'an ulaac' a jun tuul a baalche' a cuxa'ana. —Co'on a wila',— cu t'an ten. Ca' in wilaja, jeda' ulaac' a tzimini. Box u pach. Le'ec mac a que'en tu pacha, yan a libra tu c'ü' ti'i u p'isical a janala.\x * \xo 6:5 \xt Zac 6:2\x* \v 6 Tu yaam a cuatro tuul a baalche' a cuxa'ana, in wu'yaj jun p'eel a t'ana. —Le'ec a jun p'e botello u semilla a harinaja\f + \fr 6:6 \ft trigo wa wheat\f*, quet u tool etel u naal a winic ti jun p'e q'uin. Le'ec a ox p'e botello a cebadaja\f + \fr 6:6 \ft barley\f*, quet u tool etel u naal a winic ti jun p'e q'uin. C'u' betiqui, ma' a tülic a aceite olivo ma'ax a vinojo,— cu t'an a t'an abe' ti'i a que'en tu pach a tzimin abe'e.\x * \xo 6:6 \xt Rev 9:4\x* \p \v 7 Pues te'i. Le'ec ca' u lit'aj u cuatro p'eel u tüc'beeb a ju'um a Carnerojo\f + \fr 6:7 \ft Tümünyuc\f*, in wu'yaj ti uchi u t'an u yada' a cuatro tuul a baalche' a cuxa'ana. —Co'on a wila',— cu t'an ten. \v 8 Ca' in wilaja, jeda' ulaac' a tzimini. C'üs c'ün u pach. Quimil u c'aba' a jun tuul a que'en tu pach a tzimini. Tüc'ünac ulaac' a jun tuul tu pacha. Le'ec a que'en pachili, u cuuchil a pula'anoo' u c'aba'. Tz'abi u yanil a ca' tuul abe'e, ca' u quimes jun muuch' tu yaam a cuatro muuch' a cristiano yoc'olcab etel maasca' etel wi'ijil y etel c'oja'anil. Tz'abi ilic u yanil a ca' tuul abe' ca' u tücaa'too' a baalche' ti'i u quimesoo' a cristianojo.\x * \xo 6:8 \xt Ez 14:21; Lv 26:22\x* \p \v 9 Pues te'i. Le'ec ca' u lit'aj u cinco p'eel u tüc'beeb a ju'um a Carnerojo\f + \fr 6:9 \ft Tümünyuc\f*, in wilajoo' u pixan a boon tuul a quimsaboo' u men walacoo' u tz'ocsic u t'an a Dioso. Quimsaboo' ilic u men walacoo' u yadic u t'an a Dioso. Que'enoo' yalam a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso.\x * \xo 6:9 \xt Lv 4:7; Fil 2:17; Rev 8:3; Rev 9:13; Rev 20:4; 2 Ti 1:8; Rev 12:17\x* \v 10 Uchoo' u t'an ti chich. —Noochil, jadi' inchech a top nooch a yanil. Qui' a na'at. Jaj a t'an. ¿Biq'uin to a tz'eecoo' ichil u sip'il a cristiano yoc'olcab u men quimsabo'on? ¿Biq'uin to a wusq'uintic u jel?— cu t'anoo' a pixan abe' ti chich.\x * \xo 6:10 \xt Gn 4:10; Zac 1:12\x* \p \v 11 Pues te'i. Tz'abi a süc noc' ti'i a jujun tuul a pixan abe'e. Aalbi ti'ijoo' ti yan to u paac'tic tz'etz'eecac asto u quimsabüloo' boon tuuloo' a beloo' u ca'a quimsabül tu yaamoo' a hermanojo, le'ecoo' u yetmeyaja. Beloo' ilic u ca'a quimsabül a hermano abe'e, jabix ilic ti quimsaboo' ala'oo'.\x * \xo 6:11 \xt He 11:40; Rev 14:13\x* \p \v 12 Pues te'i. Le'ec ca' u lit'aj u seis p'eel u tüc'beeb a ju'um a Carnerojo\f + \fr 6:12 \ft Tümünyuc\f*, in wilaj ti uchi a chichich yuc'laj. Boxaji a q'uin jabix u butzel a c'aac'a. Le'ec a uju, chüc chüc jabix q'uiq'ui.\x * \xo 6:12 \xt Rev 16:18; Jl 2:10; Jl 3:15; Mt 24:29; Hch 2:20\x* \v 13 Le'ec a xülaba, c'axi ti lu'um jabix ilic ti walac u c'axül ti lu'um u wich a che' ti top chich a iq'ui. \v 14 Sa'ti a ca'ana, jabix a ju'um a cotz'biji. Tulacal a witz y tulacal a lu'um a xooya'an ti ja'a, jisbi tu tzeel.\x * \xo 6:14 \xt Sal 102:26; Is 34:4; He 1:12; Jer 3:23; Jer 4:24\x* \v 15 Pachili, le'ecoo' a rey yoc'olcab u yet'ocoo' a nucuch winic eteloo' u noochiloo' a soldadojo, eteloo' a ayic'ala, eteloo' a yan u muc', tulacal ca'ax q'uexbil mozo a yan u yumil ca'ax ma', u laj mucajoo' u bajil ich naj tunich y tu yaam a tunich a que'en tuwich a witzi.\x * \xo 6:15 \xt Is 2:19\x* \v 16 Tanoo' u yadic ca' c'axüc a witz y a tunich yoc'oloo' ti'i ma' u yilbil u men a Dios a tina'an tuwich u silla chumuquil ma'ax u yilbil u men a Carnerojo\f + \fr 6:16 \ft Tümünyuc\f*. Walac u tz'eec u jel a sip'il ti top yaj a Carnerojo. \v 17 C'ochi u q'uinil u liq'uil u tz'iiquil a Dios a tina'an tuwich u silla chumuquil u yet'oc a Carnerojo\f + \fr 6:17 \ft Tümünyuc\f* yoc'oloo'. Ma'ax mac jede'ec u muc'yajticoo' u tz'iiquil ala'oo'o.\x * \xo 6:17 \xt Is 13:6; Sof 1:14; Sal 76:7\x* \c 7 \s1 Yeetboo' ciento cuarenta y cuatro mil tuuloo' aj Israele. \p \v 1 Pues te'i. Le'ec ti mani abe' a yuc'laja, in wilaj cuatro tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Wa'an ti que'enoo' yoc'olcab ti norte\f + \fr 7:1 \ft north\f*, ti sur\f + \fr 7:1 \ft south\f*, ti joq'ueeb q'uin y ti oqueeb q'uin. Tanoo' u c'ütic a ic' ti'i ma' u yuustic a lu'um, ma'ax a c'ac'naab ma'ax tulacal a che'e.\x * \xo 7:1 \xt Sal 34:7; He 1:14; Is 27:8; Jer 49:26; Dn 7:2; Jon 1:4; Ex 15:10; Sal 147:18; Rev 9:4\x* \v 2 Ac tz'abi u meyaj ala'oo' ti'i u yajcunticaloo' a lu'um y a c'ac'naaba. Ca' in wilaja, jeda' ulaac' jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Tan u talel joq'ueeb q'uin. Tan u talesic jun p'eel u p'is ti'i u tz'eec u p'is boon tuul a ti'i a Dios a cuxa'an jumpulu. Uchi u t'an ala'i ti chich ti'ijoo' a cuatro tuul abe'e. \v 3 —Ma' a se' yajcuntique'ex a lu'umu, ma'ax a c'ac'naaba, ma'ax a che'e, asto ca' ti tz'aa' u p'is tu t'ab boon tuul u yaj meyaj ti Dios,— cu t'an ti chich ti'ijoo' a cuatro tuulu.\x * \xo 7:3 \xt Mt 24:22,31; Rev 6:6; Rev 9:4; Ez 9:4; Ef 4:30; 2 Ti 2:10; Rev 14:1; Rev 13:16; Rev 22:4\x* \v 4 In wu'yaj boon tuul a tz'aboo' u p'is. Ciento cuarenta y cuatro mil tuul\f + \fr 7:4 \ft 144,000\f* a tz'aboo' u p'isi. Le'ecoo' aj Israel a doce muuch'oo' tu bajili, tz'aboo' u p'is.\x * \xo 7:4 \xt Rev 9:16; Gn 15:5; Is 4:2,3; Ro 9:27; Rev 14:1\x* \v 5 Baala'oo' u c'aba' a jujun muuch'u: \pi1 U mamoo' aj Juda 12000\f + \fr 7:5 \ft doce mil\f* \pi1 U mamoo' aj Ruben 12000 \pi1 U mamoo' aj Gad 12000 \pi1 \v 6 U mamoo' aj Aser 12000 \pi1 U mamoo' aj Neftali 12000 \pi1 U mamoo' aj Manases 12000 \pi1 \v 7 U mamoo' aj Simeon 12000 \pi1 U mamoo' aj Levi 12000 \pi1 U mamoo' aj Isacar 12000 \pi1 \v 8 U mamoo' aj Zebulon 12000 \pi1 U mamoo' aj Jose 12000 \pi1 U mamoo' aj Benjamin 12000 \s1 Ilbi boon tuul a cristiano ti ca'an u men aj Juana. \p \v 9 Pues te'i. Ca' in wilaja, tu taan a Dioso, y tu taan a Carnerojo\f + \fr 7:9 \ft Tümünyuc\f*, te'i que'enoo' a cristiano a wa'anoo'o. Top yaaboo' tu jajil. Ma' yan biqui u xocbol boon u yaabil. Yan a taloo' ichil jujun p'eel a nucuch caja. Yan a taloo' ichil a jujun p'eel aj meen caja. Yan a taloo' ichil tulacal a boon paay u wich a t'ana, tulacal. Laj sücoo' u noc'. Laj yan jabix u le' a ch'ib tu c'ü'oo'.\x * \xo 7:9 \xt Gn 12:3; Gn 22:17; Gn 49:10; Is 2:2,3; Is 43:6; Rev 5:9; Rev 3:5\x* \v 10 Uchoo' u t'an ti chich. —Ti Dios a tina'an tuwich a silla chumuquil u yet'oc a Carnerojo\f + \fr 7:10 \ft Tümünyuc\f*, le'ecoo' u sa'altajo'on,— cu t'anoo' ti chich.\x * \xo 7:10 \xt Sal 3:8; Is 43:11; Jer 3:23; Os 13:4; Rev 5:13\x* \v 11 Tu xooy a Dios a tina'an chumuquil etel boon a nucuch winic y etel a cuatro tuul a baalche' a cuxa'ana, te'i ilic wa'an ti que'enoo' tulacaloo' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Le'ecoo' u yaj xa'num abe'e, xonlajoo' tu taan a Dioso. U c'ajsajoo' a Dioso.\x * \xo 7:11 \xt Rev 4:6\x* \v 12 —Jaj a aalbi yoc'ol u qui'il a Dioso,— cu t'anoo'. —Qui' u yaalbül u qui'il, tulacal. Qui' u yaalbül ti seeb u yool. Qui' u tz'abül a bo'tic ti'i. Qui' u tz'ocsabül u yanil. Qui' u yaalbül ti yan u muc' u yanil. Qui' ilic u yaalbül ti yan u muc'. Qui' u yaalbül abe' jumpul. Jaj tulacal abe'e,— cu t'anoo' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 7:12 \xt Rev 5:13\x* \p \v 13 Pues te'i. Uchi u t'an tin wetel jun tuul tu yaamoo' a nucuch winiqui. —¿Ma' wa a weel macoo' a cristiano ado' a sücoo' u noc'o? ¿Ma' wa a weel tuba taloo'?— cu t'an ten. \v 14 —Noochwinic, ma' in weel, pero ¿ma' wa a weel inchech macoo' y tuba taloo'?— queen ti'i. —Le'ecoo' ado'o, le'ec a joc'saboo' tuba tan to a top yaja. Tojquinboo' u na'at u men u betajoo' jabix u p'o'ajoo' u noc' etel u q'uiq'uel a Carnerojo\f + \fr 7:14 \ft Tümünyuc\f* ca' p'aatüc ti süc, le'ec ca' u c'üm-ooltajoo' a Cristojo,— cu t'an ten.\x * \xo 7:14 \xt Hch 14:22; Is 1:18; Zac 3:3; He 9:14; 1 Jn 1:7; Rev 1:5\x* \v 15 —U men u betajoo' ti baalo'o, que'enoo' tu taan u silla a Dioso. Ti q'uin ti ac'ü' tanoo' u betic u meyaj ichil u yotoch a Dioso. Le'ec a Dios a tina'an tuwich a silla abe'e, le'ec tan u cününticoo'.\x * \xo 7:15 \xt Is 4:5,6\x* \v 16 Ma' tu wi'ijtaloo' y ma' tu yuc'ajtaloo' tucaye'il. Ma' tu ca' tich'biloo' u men a q'uini, ma'ax tu ca' chuwbuloo' u men ca'ax c'u'ac ti chücüjil,\x * \xo 7:16 \xt Is 49:10; Sal 121:6\x* \v 17 u men le'ec a Carnerojo\f + \fr 7:17 \ft Tümünyuc\f* a que'en chumuquil tuba que'en a Dioso, le'ec u yaj cananiloo'. Bel u cu bensoo' tuba yan a cuxlinja' a walac u tz'eec a cuxtala. Le'ec ilic a Dioso, jumpul bel u cu laj choo' u c'a' u wichoo' ala'oo',— cu t'an ten jun tuul tu yaamoo' a nucuch winic yoc'ol ca' qui'acoo' u yool jumpul.\x * \xo 7:17 \xt Sal 23:1; Sal 25:8\x* \c 8 \s1 Le'ec ada' u yilaj aj Juan ti lit'bi u yada' u tüc'beeb a ju'umu. \p \v 1 Pues te'i. Le'ec a Carnerojo\f + \fr 8:1 \ft Tümünyuc\f*, u lit'aj u yada' a jun p'eel u tüc'beeb a ju'umu. Abe'e, u yada' a sieteje. Le'ec ca' u lit'aja, jabix wal media horaja, ma' yan u peec a ma'ax c'u'i ti ca'ana. \v 2 Chen in wilaja, jeda'oo' a siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Wa'an ti que'enoo' tu taan a Dioso. Tz'abi siete p'eel a corneta ti'ijoo'o, jujun p'eel ti'i a jujun tuulu.\x * \xo 8:2 \xt Mt 18:10; 2 Cr 29:25\x* \v 3 C'ochi ulaac' jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Wa'laji tu chi' a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso. Yan ti'i a censariojo, betaja'an etel oro. Tz'abi ti'i a pom ti yaab ca' u xaabte etel u ba'al a censario abe'e. Le'ec u ba'al a censario abe'e, le'ec u t'anoo' tulacal a hermano etel a Dioso. Bel u cu chuwu' tuwich a mesa a betabi etel orojo. Que'en a mesa abe' tu taan a Dioso.\x * \xo 8:3 \xt Hch 7:30; Ef 5:2; Ex 30:1\x* \v 4 Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u xaabtaj a pom etel u t'an a hermano tuwich a mesa abe'e. Naq'ui u butz'el tu taan a Dioso.\x * \xo 8:4 \xt Sal 141:2\x* \v 5 Le'ec ti jobi u betic abe' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u but'aj a censario etel u yada' a tan u chuwul tuwich a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso. U jan pultaj yoc'olcab. Uchi u peec a chaac ti yaaba. Chich u peec ulaac' a c'u'ac taca. U tz'aj ti yaab a lemleme. Uchi a yuc'laj.\x * \xo 8:5 \xt 2 S 22:7-9; Sal 18:13; Is 30:30; He 12:18,19; Rev 11:19; Rev 16:18; 2 S 22:8; 1 R 19:11; Hch 4:31\x* \s1 Le'ec ada' u yilaj aj Juan ti pecsabi jujun p'eel a cornetaja. \p \v 6 Pues te'i. Le'ec a siete tuuloo' u yaj xa'num a Dios ti ca'an a tz'abi ti'ijoo' a siete p'eel a cornetaja, u tz'ajoo' u corneta tu chi'. Listojoo' u peques. \v 7 Le'ec a payanbej u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj a ti'iji. C'axi a bütü. C'axi ilic a c'aac'a. Xaaba'an etel q'uic' ti c'axi ich quetil tuwich a yoc'olcaba. Jun xeet' tu yaam a ox xeet' u wich a lu'um yoc'olcaba, chuwi u men abe'e. Jun jatz tu yaam a ox jatz a che' yoc'olcaba, chuwi ilic. Tulacal a su'ucu, chuwi ilic xan.\x * \xo 8:7 \xt Ez 38:22; Rev 16:2; Is 2:13; Rev 9:4\x* \p \v 8 Pues te'i. Le'ec u ca' tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. Yan c'u' a jabix aj noxi' witzi. Tan u chuwul tu jajil. Pulbi ich c'ac'naab.\x * \xo 8:8 \xt Ex 7:17; Ez 14:19\x* \v 9 Jun jatz tu yaam a ox jatz a c'ac'naaba, su'ti ti q'uic' u men a jabix witz abe'e. Jun jatz tu yaam a ox jatz a baalche' a que'en ichil a c'ac'naaba, quimoo' u men abe'e. Jun jatz tu yaam a ox jatz a barco a que'en tuwich a c'ac'naaba, jobsabi u men a c'aac' abe'e. \p \v 10 Pues te'i. Le'ec u yox tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. C'axi a noxi' xülab a que'en ti ca'ana. Tan u chuwul ti qui' jabix tücte'e. C'axi a noxi' xülab abe' tuwich a jun jatz tu yaam a ox jatz a noja' y a cuxlinja' a yan yoc'olcaba. \v 11 Le'ec u c'aba' a xülab abe'e, c'aj. C'ajaji boon a ja' tuba c'axiji. Yaaboo' a cristiano a quimoo' u men a ja' abe'e, u men booni ti c'aj.\x * \xo 8:11 \xt Ex 15:23; Jer 9:15; Jer 23:15\x* \p \v 12 Pues te'i. Le'ec u cuatro tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. Jun xeet' tu yaam a ox xeet' a q'uini, tupbi u sac. Baalo' ti p'aati a yoc'olcab ti ac'ü' ac'ü'aji chema' jun buuj a q'uini. Jun xeet' tu yaam a ox xeet' a uju, tupbi ilic xan. Ma' ca' yan u sac. Jun jatz tu yaam a ox jatz a xülaba, tupbi ilic xan. Ma' ca' yan u sac. Baalo' ti p'aati a yoc'olcab ti ac'ü' ac'ü'aji chema' jun buuj a ac'ü'ü.\x * \xo 8:12 \xt Is 13:10; Am 8:9\x* \p \v 13 Pues te'i. In wilaj jun tuul aj tiiw. Tan u xic chumuc a ca'ana. Tan u t'an ti chich. In wu'yaj u t'an. —Yaj, yaj, yaj a watac ti'ijoo' a que'enoo' yoc'olcab le'ec ca' u pequesoo' u corneta a ox tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Chen paac'oo' u ca'a a jujun tuul biq'uin u pecsic,— cu t'an aj tiiw abe' ti chich. \c 9 \p \v 1 Pues te'i. Le'ec u cinco tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. In wilaj a xülab a tali ti ca'an a c'axa'an tun ti lu'umu. Tz'abi ti'i u llavejil u chi' a actun a ma' yan u yiti.\x * \xo 9:1 \xt Lc 10:18; 2 Ta 2:3-8; 2 Ti 3:1-5; Lc 8:31; Rev 17:8; Rev 20:1\x* \v 2 U jebaj u chi' a actun abe'e. Le'ec ca' u jebaja, joq'ui a butz' ti yaaba, jabix u butz'el jun p'eel noxi' c'aac'. Ac'ü'aji a q'uin u men a butz' a tan u joc'ol te'iji. Chen butz' a yoc'olcaba.\x * \xo 9:2 \xt Jl 2:2,10\x* \v 3 Ichil a butz' abe'e, joq'ui aj saac' a tala'an ichil a actunu. Emoo' yoc'olcab. Tz'aboo' ti'i ca' paatacoo' ti chibal jabix a sina'an a yan yoc'olcaba.\x * \xo 9:3 \xt Ex 10:4\x* \v 4 Aalbi ti'ijoo' ti ma' u janticoo' a su'uc a yan yoc'olcaba. Ma'ax tu janticoo' a pocche' y a püc'aala. Ma'ax tu janticoo' a che'e. Jadi' qui' u yajcunticoo' boon tuul a cristiano a ma' tz'abi u p'is tu t'ab. Le'ec u p'is abe'e, walac u ye'ic ti ti'i Dios ala'oo'.\x * \xo 9:4 \xt Rev 6:6; Rev 8:7; Ex 12:23; Ez 9:4; Rev 7:3; Rev 14:1\x* \v 5 Tz'abi ti'ijoo' cinco uj ca' u yajcuntoo' a cristianojo, pero ma' u quimsicoo'. Le'ec u yajil a chibal a walacoo' u tz'eeque, jabix u yajil ti walac u chibal a mac u men sina'an.\x * \xo 9:5 \xt Rev 11:7\x* \v 6 Le'ecoo' a cristianojo, beloo' u cu yaalte u quimsoo' u bajil, pero ma' tu quimiloo'. Beloo' u cu c'atiinte a quimili, pero ma' yan biqui.\x * \xo 9:6 \xt Job 3:20-22; Job 7:15; Is 2:19; Os 10:8; Lc 23:29; Rev 6:16\x* \p \v 7 Pues te'i. Ca' a cha'ante aj saac' abe'e, jabix u cha'an a tzimin a laj tepa'an u pacha. Yan jun p'eel ba'al tu poloo' jabix a corona a betaja'an etel orojo. Le'ecoo' u wichi, jabixoo' u wich a cristianojo.\x * \xo 9:7 \xt Jl 2:4; Nah 3:17; Dn 7:8\x* \v 8 Yanoo' u tzo'otzel jabixoo' u tzo'otzel ix ch'upu. Le'ecoo' u cojo, jabix u coj baalum.\x * \xo 9:8 \xt Sal 57:4; Jl 1:6\x* \v 9 Yan u soolel u taanoo' a top chich jabix fierro. Le'ecoo' u yacan u xiqui, jabix u yacan yaab cuul a carreta a tan u jilbil u men tzimin ti top jomol. \v 10 Le'ecoo' u neje, jabixoo' u nej sina'ana. Yan ilic u tuun. Eteloo' u tuun, beloo' u cu yajcunte a cristianojo. Cinco uj beloo' u ca'a ti yajcunaj. \v 11 Yanoo' u rey a baalche' abe'e. Le'ec a rey abe'e, le'ec ilic u yaj xa'num Dios a tan u cününtic a actun abe'e. Abadon u c'aba' ala'i ichil a t'an hebreojo\f + \fr 9:11 \ft Hebrew\f*. Apolion u c'aba' ala'i ichil a t'an griegojo\f + \fr 9:11 \ft Greek\f*. —U yaj jobsajil,— cu t'an u nu'cul a t'an abe'e.\x * \xo 9:11 \xt Jn 12:31; Jn 14:30; Ef 2:2; 2 Ta 2:3-10; Jn 8:44\x* \p \v 12 Pues te'i. Mani to a jun p'eel yaj u yadaj aj tiiw ti wataca. C'u' betiqui, ca' p'eel to u beel a yaj a wataca, jabix u yadaj aj tiiwi.\x * \xo 9:12 \xt Rev 8:13\x* \p \v 13 Pues te'i. Le'ec u seis tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. In wu'yaj jun p'eel a t'ana. Tali tuba yan a cuatro tziit a xulubu. Le'ec a xulub abe'e, que'en tu cuatro xuuc' a mesa oro a que'en tu taan a Dioso. \v 14 Tan u t'an etel u yaj xa'num a Dios ti ca'an u pecsaj to u cornetaja. —Cha'oo' u yaj xa'num a Dios ti ca'an a cuatro tuuloo' tu bajili. C'üxa'anoo' tuba que'en a noxi' noja' Eufrates u c'aba',— cu t'an a t'an abe' ti'i u yaj xa'num a Dios ti ca'an u pecsaj to u cornetaja.\x * \xo 9:14 \xt Gn 2:14; 2 S 8:3; Jer 51:63; Rev 16:12\x* \v 15 C'üxa'anoo' abe' a cuatro tuulu, ti'i u paac'ticaloo' u yorajil u q'uinil u ujil u jaabil u quimsicoo' a jun jatz tu yaam a ox jatz a cristiano yoc'olcab. U cha'ajoo'. \v 16 In wu'yaj boon tuuloo' a soldadojo. Laj que'enoo' pach tzimin. Doscientos millones tuuloo' tu bajil abe' a soldadojo.\x * \xo 9:16 \xt Sal 68:17; Dn 7:10; Ez 38:4; Rev 7:4\x* \v 17 Bel in quin yee' biqui'iloo' a tzimin in wilajoo' ichil a jabix nümül a tan in wiliqui. Le'ec a que'enoo' tu pach a tzimini, yanoo' u cününbeeb u taan. Baala' u color u cününbeeboo' u taan: chüc jabix c'aac', y ya'ax jabix a tunich zafiro u c'aba'a, y c'ün jabix azufre. Le'ecoo' u pol a tzimini, jabixoo' u pol baalumu. Walac u joc'ol a c'aac', butz' etel azufre tu chi'oo' a tzimini.\x * \xo 9:17 \xt 1 Cr 12:8; Is 5:28\x* \v 18 Etel a c'aac', a butz' y a azufre a tan u joc'ol tu chi' a tzimini, quimsaboo' jun jatz a cristiano yoc'olcab tu yaam a ox jatza. \v 19 Le'ec u patalil a tzimin ti'i u yajcunaja, que'en ichil u chi' y que'en tuwich u nej. Le'ecoo' u neje, jabix a cana. Yan ilic u pol a cana. Eteloo' ilic u pol abe'e, walacoo' u yajcunaj.\x * \xo 9:19 \xt Is 9:15\x* \p \v 20 Pues te'i. Le'ecoo' a cristiano a ma' quimsaboo' u men a yaj abe'e, ma' u jelajoo' u tucul yoc'ol c'u' a walacoo' u betiqui. Ma' u p'ütajoo' u c'ajsic a c'ac'asba'ala. Ma'ax u p'ütajoo' u c'ajsic a Dios a betabi etel oro wa etel plata, wa etel bronce wa etel tunich wa etel che'. Le'ec a dios a jabix abe'e, ma' ta'ach u cha'an. Ma' ta'ach u yubic a t'ana. Ma' ta'ach u ximbal.\x * \xo 9:20 \xt Dt 31:29; 2 Cr 28:22; Jer 5:3; Lv 17:7; Dt 32:17; Sal 106:37; Is 2:8; Jer 44:8; Sal 115:4; Is 41:7; Dn 5:23; Hch 17:29\x* \v 21 Ma' u jelajoo' u tucul yoc'ol a quimsaj a tanoo' u betiqui. Ma'ax u jelajoo' u tucul yoc'ol a pulya'aja, a c'ac'as cüjtala, y a xuuch' a tanoo' u betiqui. \c 10 \s1 Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, yan aj tz'i' ju'um tu c'ü'ü. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj ulaac' a jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an a top yaab u muc'u. Tan u yemel ti ca'an. Tepa'an etel muyal jabix u noc'o. Yan a mümücja' tu pol. Sasil u wich jabix a q'uini. Le'ec u yoco, jabix u yac' a c'aac' a chawaca.\x * \xo 10:1 \xt Ez 1:28; Mt 17:2; Rev 1:15,16\x* \v 2 Que'en tu c'ü' aj tz'i' ju'umu, jeba'an. U tz'aj u yaj seeb oc u yaj toj tuwich a c'ac'naaba. Ulaac'a, que'en yoc'ol a lu'umu.\x * \xo 10:2 \xt Mt 28:18\x* \v 3 Uchi u t'an ti chich. Top chich u t'an jabix u yacan baalumu. Le'ec ti uchi u t'an ala'aji, uchi u peec siete sut a chaaca, jabix cuchi a wadic siete tuuloo' tu bajil a chaaca.\x * \xo 10:3 \xt Rev 8:5; Rev 14:2; Rev 15:1,7\x* \v 4 Le'ec ti jobi u peec siete sut a chaaca, in c'atiintaj cuchi in tz'iibte c'u' u yadaj a chaaca. C'u' betiqui, in wu'yaj jun p'eel a t'an ti ca'ana. —Ma' a tz'iibtic. Ma' qui' u yeeltabül c'u' u yadaj a siete p'eel a chaaca,— cu t'an a t'an ti ca'ana.\x * \xo 10:4 \xt Dt 29:29; Is 8:16; Is 29:11; Dn 8:26; Dn 12:4\x* \p \v 5 Pues te'i. Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'an in wilaj ti wa'an tuwich a c'ac'naab y tuwich a lu'umu, u nac'saj u yaj seeb c'ü' u yaj toj ti ca'an. \v 6 Ti'i ca' chiclac ti jaj a t'an a bel u cu yadü'ü, u c'ajsaj u c'aba' a Dios a cuxa'an jumpulu. —Ala'aji, u betaj a ca'ana, etel tulacal a c'u' a yan te'iji. U betaj ilic a lu'umu, y tulacal a c'u' a yan te'iji. U betaj ilic a c'ac'naaba, y tulacal a c'u' a yan ichili,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e. —Ma' tu mas xantal ca' uchuc a c'u' u yadaj u yuchul a Dioso,— cu t'an ca' u tz'aj u t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 10:6 \xt Jer 10:10; Rev 1:18; Rev 4:9; Dn 12:7; Rev 16:17\x* \v 7 —Le'ec ti uchuc u peec u siete p'eel a corneta u men u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, uchul u ca'a tulacal a c'u' u yadaj u yuchul a Dioso. Uchiji, muca'an c'u' u c'atiintaj u bete' a Dioso. U yadaj c'u' u c'atiintaj u bete' ti'ijoo' boon tuul a cristiano u yadajoo' u t'an a Dios uchi,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 10:7 \xt Rev 11:15\x* \p \v 8 Pues te'i. Ca' tali ulaac' a t'an ti ca'an tucaye'ili. Uchi u t'an tin wetel. —Xen etel u yaj xa'num a Dios ti ca'an a wa'an ti que'en tuwich a c'ac'naab y tuwich a lu'umu. Ch'a'a aj tz'i' ju'um a jeba'an a que'en tu c'ü',— cu t'an ten a t'an abe'e. \v 9 Bineen etel u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. —Ca' tz'aa' ten aj tz'i' ju'umu,— queen ti'i. —Jeda'. Jante. Bel a ca'a a wu'yi ti top chuuc ichil a chi' jabix cuchi u c'a' a caba. C'u' betiqui, su'tul u ca'a ti top c'aj ichil a nüc',— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 10:9 \xt Job 23:12; Jer 15:16; Ez 2:8; Ez 3:1; Col 3:16; Sal 19:10; Sal 104:34\x* \v 10 In müchaj aj tz'i' ju'um a que'en tu c'ü' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. In jantaj. Ichil in chi'i, top chuuc aj tz'i' ju'um abe'e, jabix cuchi u c'a' caba. C'u' betiqui, ca' in nuc'aja, jabix top c'aj a ichil in nüc'ü. \v 11 —Yan a ca' adic ulaac' u pectzil a Dios tucaye'ili. Yan a tzicbaltic c'u' a beloo' u cu c'ümü' a cristianojo. Yan ilic a tzicbaltic c'u' a beloo' u cu c'ümü' a yaab aj meen caja, a yaab aj nucuch caja, a yaab u wich u t'an a jujumpaaya, y a yaab a reye,— cu t'an in waalbül. \c 11 \s1 Le'ec ada' a ca' tuul a beloo' u cu yadü' u t'an a Dioso. \p \v 1 Pues te'i. Tz'abi ten jun tz'iit a che' jabix xoolte' ti'i p'is. —Liq'uen. P'isi u yotoch a Dioso. P'isi a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso. Xoco boon tuul a tanoo' u c'ajsic a Dios te'i,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:1 \xt Ez 40:3; Zac 2:1; Nm 23:18\x* \v 2 —Yan ilic u cuuch u c'ajsabeeb a Dios pach naja. Ma' a p'isic abe'e. Tz'abi abe' ti'ijoo' a ma' Israele. \p Pues te'i. Yeeta'an jun p'eel a caj u men a Dioso. Cuarenta y dos uj beloo' u ca'a ti cuntal te'i a ma' Israele,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:2 \xt Ez 40:17; Sal 9:1; Lc 21:24; Dn 8:10; Rev 13:5\x* \v 3 —Bel in quin tz'aa'oo' u meyaj a ca' tuul a beloo' u cu yadü' in t'an. Bel in quin tz'aa'oo' u meyaj ti'i ca' u yadoo' in t'an mil doscientos sesenta q'uin. Costaloo' u noc' a ca' tuulu,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:3 \xt Rev 20:4; Rev 19:10; Rev 12:6\x* \v 4 —Le'ec ilic a ca' tuul abe'e, le'ec ilic a ac tzicbalbi ich mucult'an jabix a ca' teec a che' olivo u c'aba' wa xan jabix a ca' cuul a lampara ti c'aac' a que'en tu taan a Dioso. Le'ec ilic a Dios abe'e, le'ec a mas nooch u yanil tuwich tulacal a yan yoc'olcaba,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:4 \xt Sal 52:8\x* \v 5 —Wa mac u c'ati u yajcuntoo' a ca' tuul in waj meyaj abe'e, walac u quimsabül u men a c'aac' a tali tu chi' in waj meyaj. Tulacal a jujun tuul a mac u c'atoo' u yajcunte a ca' tuul abe'e, baalo' ti yan u quimsabüloo',— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:5 \xt Nm 16:29\x* \v 6 —Le'ec boon q'uin tanoo' u yadic u t'an a Dioso, yanoo' u muc' u t'an ti'i ca' u wet'e' a ja'a, ti'i ma' u tz'eec a ja'a. Yanoo' ilic u muc' u t'an ti'i ca' u su'tes a ja' ti q'uiq'uili. Yanoo' ilic u muc' u t'an ti'i ca' u tz'a'oo' boon u wich a yaj yoc'olcab le'ec boon sut u c'atoo' u tz'aa',— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:6 \xt 1 R 17:1; Stg 5:16,17; Ex 7:19\x* \p \v 7 —Pues te'i. Le'ec ca' c'ochoc u q'uinil u jobol u yadü' u t'an a Dios a ca' tuul abe'e, bel u ca'a ti joc'ol ichil a actun a ma' yan u yit jun tuul a jabix baalche'e. Bel u ca'a ti p'isbaj eteloo' a ca' tuul abe'e. Bel u cu cho'oo' a ca' tuul in waj meyaja. Bel u cu quimesoo',— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:7 \xt Lc 13:32; Rev 13:1; Dn 7:21; Zac 14:2\x* \v 8 —Te'i u p'aatül a ca' tuul a quimen abe' ti coya'an ti calle ichil a noxi' caj Jerusalen. Sodoma wa Egipto u c'aba' ich mucult'an. Te'i ilic u quimsajoo' u Noochil tuwich cruz,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:8 \xt Rev 14:8; Rev 17:1,5; He 13:12; Rev 18:24\x* \v 9 —Beloo' u ca'a cha'anbül ox p'e q'uin etel jun p'e chuunq'uin u men a yaab a cristianojo. Yan a taloo' ca'ax tubajac ti aj meen cajili. Yan a taloo' tubajac tac a jujumpaay u wich u t'ana. Yan a taloo' ichil jujun p'eel aj nucuch caja, tulacal chen ti'i u cha'anticaloo'. Ma' tu cha'icoo' u mucbul a ca' tuulu,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:9 \xt Rev 17:15; Sal 79:2,3\x* \v 10 —Le'ecoo' a cristiano yoc'olcaba, qui'oo' u yool ti quimoo' a ca' tuulu. Beloo' u ca'a u tz'aa' a fiesta u men u qui'iloo' u yool. Pach u qui'iloo' u yool, beloo' u cu siji' a c'u'ac tac tu bajiloo' u men quimoo' a ca' tuul u yadajoo' u t'an a Dioso. Top yaj u betajoo' a ca' tuul abe' ti'i a cristiano yoc'olcaba,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:10 \xt Rev 12:12; Rev 13:8\x* \p \v 11 —Pues te'i. Le'ec ti mani a ox p'e q'uin etel a jun p'e chuunq'uini, ca' tz'aboo' u cuxtal a ca' tuul u men a Dioso. Wa'lajoo'. Le'ec boon tuul u yilajoo' a ca' tuulu, jac'oo' u yool tu jajil,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:11 \xt Gn 2:7; Ez 37:5,14; Ro 8:2\x* \v 12 —U yubajoo' a t'an a top chich a tali ti ca'ana. “Naq'uene'ex wa'ye',” cu t'an a t'an abe' ti'i a ca' tuulu. Ilboo' u men a tz'iicoo' etel ti nac'oo' ich muyal ti ca'an,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:12 \xt 2 R 2:1; Is 14:13; Hch 1:9; Is 60:8\x* \v 13 —Le'ec ti nac'oo'o, uchi a yuc'laj ti top chichi. Jun jatz ichil a diez jatz a naj ichil a caja, juubi. Siete mil tuuloo' a cristiano a quimoo' u men a yuc'laj abe'e. Le'ecoo' u chucaan a cristiano te'iji, mani tu pach u jac'a'aniloo' u yool. U yadajoo' u qui'il a Dios ti ca'ana,— cu t'an in waalbül.\x * \xo 11:13 \xt Rev 16:19; Rev 3:4\x* \p \v 14 Pues te'i. Mani to ca' p'eel a yaj u yadaj aj tiiw ti wataca. Ma' tu xantal u ca' uchul u yox p'eel a yaj u yadaja. \s1 Le'ec ada' u yilaj aj Juan ti pecsabi u siete p'eel a cornetaja. \p \v 15 Pues te'i. Le'ec u siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u pecsaj u corneta. Uchoo' u t'an a yaab ti chich ti ca'ana. —Le'ec a yoc'olcaba, p'aati tu c'ü' ti Noochil a Dioso, ca' uchuc u tücaa'. P'aati ilic tu c'ü' a jun tuul u yeetaj ti'i aj Sa'alili. Ma' yan q'uin u jobol u tücaa' a Dioso,— cu t'anoo' a tanoo' u t'an ti chich ti ca'ana.\x * \xo 11:15 \xt Is 27:13; Dn 2:44; Dn 4:3,34; Mi 4:7; Lc 1:33\x* \p \v 16 Pues te'i. Le'ecoo' a veinticuatro tuul a nucuch winic a tina'anoo' tuwich u silla tu taan a Dioso, xonlajoo'. U c'ajsajoo' a Dioso. \v 17 —Noochil, inchech a Dios a top yaab a muc'u. Ac yanech uchi. Yanech ilic aleebe. Tan ti tz'eec tech a bo'tic u men a tz'aj u yaabil a muc' ti'i ca' ocoqueech ti tücaa' y oqueech,— cu t'anoo' a nucuch winiqui. \v 18 —Tz'iicoo' a cristiano yoc'olcaba. Liq'ui ilic a tz'iiquil incheche. C'ochi u q'uinil u tz'abül u sip'iloo' a quimene. C'ochi ilic u q'uinil a tz'eecoo' u naal a waj meyaj. Le'ecoo' ala'oo'o, le'ec boon tuul u yadaj a t'an uchi u yet'ocoo' boon tuul a hermanojo, le'ec tanoo' u tz'ocsic a yanil ca'ax nucuch ca'ax tz'i'tz'i'. C'ochi ilic u q'uinil a jobsic boon tuul a tanoo' u c'ascuntic a yoc'olcaba,— cu t'anoo' a nucuch winic ti tanoo' u c'ajsic a Dioso.\x * \xo 11:18 \xt Dn 7:9; Hch 10:42; 2 Ti 4:1; 1 P 4:5; Rev 6:10\x* \p \v 19 Pues te'i. Jebbi u yotoch a Dios ti ca'ana. Chica'an ichil u yotoch a Dios u cofrejili. Le'ec abe'e, u p'is ti ca' u tz'aj u t'an a Dios uchiji. Uchi a lemlem ti yaaba. Uchi u peec a c'u'ac tac ti yaaba. Uchi u peec a chaac ti yaaba. Uchi a yuc'laja. C'axi a nucuch bütü.\x * \xo 11:19 \xt Ex 25:21,22; Nm 4:5; Nm 10:23; He 9:4-8\x* \c 12 \s1 Aj Juana, u yilaj a nooch'up etel a baalche' ti ca'ana. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj jun p'eel ba'al a top jumpaay ti ca'ana. Te'i que'en a nooch'upu. Le'ec a q'uini, le'ec u noc'. Que'en a uj yalam u yoc. Yan a corona tu pol. Le'ec u coronaja, doce p'eel ti xülab.\x * \xo 12:1 \xt Is 60:19\x* \v 2 Watac u yantal u yal. Uchi u yawat u men u cuxuquil ti bel u ca'a ti yantal.\x * \xo 12:2 \xt Is 66:7\x* \p \v 3 Pues te'i. Chiclaji ilic ulaac' a ba'al a jumpaay ti ca'ana. Te'i que'en a noxi' baalche'e. Chüc u pach. Siete cuul u pol a yana. Diez tziit u xulub a yana. Yan siete p'eel u corona, jujun p'eel tuwich a jujun cuul u polo.\x * \xo 12:3 \xt Rev 17:3\x* \v 4 Etel u nej u müchaj u pulaj ti lu'um jun jatz a xülab tu yaam a ox jatz. Wa'laji a baalche' abe' tu taan a nooch'up a watac u yantal u yal. Tan u paac'tic u yantal u yal ti'i ca' u jante.\x * \xo 12:4 \xt Rev 9:10; Rev 17:18; Dn 8:10; Ex 1:16; 1 P 5:8\x* \p \v 5 Pues te'i. Yanaji u yal a nooch'up abe'e, xidal. Le'ec ala'aji, bel u ca'a u tücaa'too' tulacal a cristiano yoc'olcab ti top yaja, jabix cuchi tan u jütz'icoo' etel a xoolte' a fierrojo. Le'ec ti yanaji, jan lic'sabi. Bini tuba tina'an a Dioso.\x * \xo 12:5 \xt Sal 2:9; Rev 2:27; Rev 19:15\x* \p \v 6 Pues te'i. Le'ec a nooch'upu, puutz'i. Bini ich p'atal lu'um tuba ac utzquinbi u cuuchil u men Dios. Te'i bel u ca'a tz'abül u janal mil doscientos sesenta q'uin.\x * \xo 12:6 \xt Rev 11:3\x* \p \v 7 Pues te'i. Caji a noxi' p'isbaj ti ca'ana. Le'ec aj Miguele, le'ec u noochiloo' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Ala'i u yet'ocoo' u chucaan u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, tanoo' u p'isbaj etel a noxi' baalche' abe'e. Tan ilic u p'isbaj a noxi' baalche' abe'e, u yet'ocoo' u yaj xa'num ilic xan.\x * \xo 12:7 \xt Dn 10:13; Dn 12:1; Rev 20:2\x* \v 8 A baalche'e, u yet'oc u yet'ocoo'o, cho'boo'. Ma' ca' yanoo' u cuuchil ti ca'an. \v 9 Pulbi a noxi' baalche'e. Le'ec ala'aji, u cho'aj a yoc'olcab uchiji, le'ec ca' u ye'aj u bajil jabix can. —Quisin y Satanas,— cu t'anoo' ti'i. Le'ec ala'aji, walac u cho'ic tulacal a cristiano yoc'olcaba. Pulbi tac tuwich a yoc'olcaba. Pulboo' ilic u yaj xa'num etel.\x * \xo 12:9 \xt Lc 10:18; Gn 3:1; Jn 12:31; Rev 9:1\x* \p \v 10 Pues te'i. Le'ec ti pulbi a quisini, in wu'yaj jun p'eel a t'an a top chich ti ca'ana. —Aleebe uchi u naal ti Dios. U tz'aj u muc'. Tan u tücaa' tu jajil. Yanaji ilic u yanil tu jajil a jun tuul u yeetaj ti'i aj Sa'alili. Yanaji tulacal abe' u men pulbi a quisini. Le'ec ti ma'ax to pulbucu, ti q'uin ti ac'ü' tan u yadic ti yan u sip'il ti hermano ti'i ti Dios,— cu t'an a t'an abe' in wu'yaj ti ca'ana.\x * \xo 12:10 \xt Rev 11:15; Rev 19:1; Job 1:9; Job 2:5; Zac 3:1\x* \v 11 —Le'ecoo' a hermanojo, u cho'ajoo' a quisin u men quimi a Carnero\f + \fr 12:11 \ft Tümünyuc\f* yoc'laloo'. U cho'ajoo' ilic a quisin u men u yadajoo' u qui'il a Dioso. Ma' yaj u yuboo' u cuxtal yoc'olcab ca'ax quimsabücoo',— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 12:11 \xt Ro 8:37; Ro 16:20; He 2:14; Lc 14:26\x* \v 12 —U men pulbi a quisini, qui'aque'ex a wool tulacale'ex a que'ene'ex ti ca'ana. C'u' betiqui, top yaj a bele'ex a ca'a a c'ümü' boon tuule'ex a que'ene'ex tuwich a lu'umu, y tuwich a c'ac'naaba, u men emi a quisin ta yaame'exe. Top tz'iic tu jajil ala'i u men u yeel. Ma' yaab q'uin to u beel u joc'sabül te'i,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 12:12 \xt Rev 8:13; Rev 10:6\x* \p \v 13 Pues te'i. A noxi' baalche'e, u yilaj ti pulbi tuwich a yoc'olcaba. Top tz'iic, mentücü, bini tu c'asil tu pach a nooch'up abe' a yanaji u yal xidal. \v 14 C'u' betiqui, tz'abi ti'i a nooch'up abe' ca' p'eel u xic aj tiiw a top nooch ti'i ca' puutz'uc tu wich a can abe'e. Te'i u beel ich p'atal lu'um tu cuuchil tuba u tz'abül u janal ox p'e jaab etel tancooch.\x * \xo 12:14 \xt Ex 19:4; Rev 17:3; Dn 7:25\x* \v 15 Le'ec a cana, u yuustaj a ja' tu pach a nooch'upu. Joq'ui ichil u chi' jabix a noja'a. U c'atiintaj cuchi u jobes a nooch'up etel a ja' abe'e.\x * \xo 12:15 \xt Sal 18:4; Sal 65:7; Sal 93:3,4; Is 8:2; Is 28:2; Is 59:19\x* \v 16 C'u' betiqui, aantabi a nooch'up u men a lu'umu. Jeebi a lu'umu. Te'i bini a ja' a tan u joc'ol tu chi' a noxi' baalche'e. \v 17-18 Tz'iicaji a noxi' baalche' etel a nooch'up abe'e. Joq'ui. Bini ti p'isbaj eteloo' u chucaan u yal a nooch'upu. Le'ecoo' u yal a nooch'up abe'e, le'ec a tanoo' u tz'ocsic u t'an a Dioso, le'ec ilic a tanoo' u tz'ocsic u pectzil a Jesucristojo.\x * \xo 12:17-18 \xt Gn 3:15; Rev 1:2,9\x* \c 13 \s1 Aj Juana, u yilaj a noxi' baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba. \p \v 1 Pues te'i. Wa'lajeen chi' a c'ac'naaba. In wilaj u joc'ol ulaac' a noxi' baalche' ichil a c'ac'naaba. Diez tziit u xulub a yana. Siete cuul u pol a yana. Yan ti'i diex p'eel u corona, jujun p'eel tuwich a jujun tziit u xulubu. Tuwich a jujun cuul u polo, tz'iiba'an u c'aba'. Top c'as u c'aba' tu yilbil u men a Dioso.\x * \xo 13:1 \xt Dn 7:2,7\x* \v 2 Le'ec a noxi' baalche' in wilaj ti joq'ui ichil a c'ac'naaba, jabix baalum ca' in wilaja, pero bequech. Top nooch u yoc jabix u yoc a osojo\f + \fr 13:2 \ft bear\f*. Top nooch u chi' jabix u chi' noxi' baalumu\f + \fr 13:2 \ft lion\f*. Tz'abi u muc' u men a noxi' baalche' a tali ti ca'an, le'ec a quisini. Tz'abi ilic u cuuchil jabix rey. Tz'abi ilic u yanil ti top yaab.\x * \xo 13:2 \xt Dn 7:6; Rev 12:9\x* \p \v 3 Pues te'i. A baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba, yajcunbi jun cuul u pol asto ti chucul cuchi u quimil etel. C'u' betiqui, ch'ani mentücü, sa'too' u yool a cristiano yoc'olcaba. Qui'oo' u yool etel a baalche' abe'e. Ma' jadi' qui'oo' u yool etel a baalche' abe'i.\x * \xo 13:3 \xt 2 Ta 2:3\x* \v 4 Yan u c'ajsajoo' a yaax baalche'e, le'ec a quisini, u men le'ec ala'aji, u tz'aj u yanil a baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. U c'ajsajoo' ilic a baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. —Ma' yan mac jede'ec u quetic a baalche' ada' a joq'ui ich c'ac'naaba. Ma'ax mac jede'ec u cho'ic ich p'isbaj,— cu t'anoo' a cristiano tu bajili.\x * \xo 13:4 \xt Rev 18:18\x* \p \v 5 Pues te'i. Cha'bi ti'i a baalche' a joq'ui ich c'ac'naab ca' u yadü' u bajil ti top nooch y ca' u maclant'ante a Dioso. Cha'bi ilic ca' u bete' u yanil cuarenta y dos uj.\x * \xo 13:5 \xt Dn 7:23-25; Dn 11:36; Rev 11:2; Rev 12:6\x* \v 6 U maclant'antaj a Dioso, u c'aba' a Dioso, u cuuchil a Dioso, y boon tuul a que'enoo' te'iji.\x * \xo 13:6 \xt Jn 1:14; Col 2:9\x* \v 7 Cha'bi ilic ti'i ca' u bete' a p'isbaj eteloo' a hermanojo, y ti'i ca' uchuc u ganar. \p Pues te'i. Tz'abi u yanil a baalche' abe' a joq'ui ich c'ac'naab ca' u laj tücaa'too' tulacal a jujun p'eel aj meen caja, tulacal a jujumpaay u wich a t'ana, tulacal a jujun p'eel aj nucuch caja, tulacal.\x * \xo 13:7 \xt Dn 7:21\x* \v 8 Tulacaloo' a cristiano yoc'olcaba, beloo' u cu c'ajes a baalche' abe' a joq'ui ich c'ac'naaba. Tulacaloo' ala'oo'o, ma' tz'iiba'anoo' u c'aba' ichil a ju'um a ti'i a Carnero\f + \fr 13:8 \ft Tümünyuc\f* a quimsabiji. Ichil a ju'um abe'e, tz'iiba'an u c'aba' a jujun tuul a yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol. Ac tz'iiba'anoo' u c'aba' le'ec ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba.\x * \xo 13:8 \xt Dn 12:1; Fil 4:3; Rev 21:27; Jn 1:29,36; Ef 1:4; 1 P 1:19; Rev 5:6-13\x* \v 9 Le'ec mac patal u ch'aa' u tojil a t'an ada'a, yan u tz'eec tu yool. \v 10 Le'ec mac a walac u tz'eec jun tuul mac ti presojil, bel ilic u ca'a tz'abül ti presojil ala'aji. Le'ec mac a ca' uchuc u quimsaj etel maasca'a, bel ilic u ca'a quimsabül ala'i etel maasca'. U men bel u ca'a tz'abül u jel ti baalo'o, mas qui' u muc'yajtic a yaj a hermanojo, y ma' u p'üticoo' u tz'ocsic a Dioso.\x * \xo 13:10 \xt Is 33:1; Gn 9:6; Mt 26:52; Rev 14:12\x* \s1 A noxi' baalche' a joq'ui ichil a lu'umu. \p \v 11 Pues te'i. In wilaj ulaac' a baalche'e. Joq'ui ichil a lu'umu. Yan ca' tziit u xulub jabix u xulub jun tuul Carnero\f + \fr 13:11 \ft Tümünyuc\f*. Top tz'iic u t'an jabix u t'an a yaax baalche' a chiclajiji, le'ec a quisini. \v 12 Jabix ilic u yanil a noxi' baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba, tz'abi ilic ti'i a baalche' a chiclaji tojo, pero que'en yalam u c'ü' a baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. Le'ec a baalche' abe' a joq'ui ichil a lu'umu, u tz'aj ti'ijoo' a cristiano yoc'olcab ti yan u c'ajsicoo' jabixoo' u dios a baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba, le'ec a ch'ani u pol a top yajcunbiji. \v 13 Le'ec ilic a baalche' abe' a joq'ui ichil a lu'umu, walac u betic a nucuch milagrojo. Ca'ax c'aac', u püyaj y joq'ui ti ca'an. C'axi ti lu'um tu taanoo' a cristianojo.\x * \xo 13:13 \xt Dt 33:1; Mt 24:24; 2 Ta 2:9; Rev 16:14; 1 R 18:38; 2 R 1:10,12\x* \v 14 Jadi' ti tan u cha'anbül u men a baalche' a ch'ani u polo, walac u cha'bül u bete' a milagro abe'e. U tusajoo' a cristiano yoc'olcab etel boon a milagro a walac u betiqui. U yadaj ti'ijoo' a cristiano ca' u betoo' u p'is u wich a baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba, le'ec a yajcunbi u men maasca' y ch'ani. U betajoo' u p'is.\x * \xo 13:14 \xt 2 R 20:7\x* \v 15 Le'ec a baalche' a joq'ui ichil a lu'umu, cha'bi ca' u tz'aa' u yic' a baalche' a betabi tu p'is a baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba. Paataji ti t'an. —Tulacal mac a ma' tu c'ajsiquene, yan u quimsabül,— cu t'an a betabi tojo.\x * \xo 13:15 \xt Rev 20:4\x* \v 16 Le'ec abe' a baalche' a joq'ui ichil a lu'umu, u tz'aj ca' tz'abüc u p'is tulacal a cristianojo. Ti mejen, ti nucuch, ti ayic'al ti otzil, ti q'uexbil mozo y ti ma', laj tz'abi a p'is tu yaj seeb c'ü' tu yaj toj wa xan tu t'ab. \v 17 Ti baalo'o, ma'ax mac jede'ec u paatal u q'uexic c'u' u c'ati, ma'ax u conol wa ma' yan u p'is. Le'ec u p'is a bel u ca'a tz'abüloo' ti'iji, le'ec u c'aba' a baalche' a joq'ui ich c'ac'naab wa xan u numero u c'aba'.\x * \xo 13:17 \xt Rev 14:11; Rev 15:2\x* \v 18 Tuclabül u c'ati a ba'al ada'a. Le'ec a seeb u yoolo, yan u tuclic biqui'il u numero a baalche' abe'e. A numero abe'e, u numero jun tuul ti winic. Le'ec u numero abe'e, seiscientos sesenta y seis.\x * \xo 13:18 \xt Sal 107:43\x* \c 14 \s1 U'yajbi u c'ay a ciento cuarenta y cuatro mil tuul u men aj Juana. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj a Carnerojo\f + \fr 14:1 \ft Tümünyuc\f*. Wa'an ti que'en tuwich a witz u c'aba' Sion. Yan ciento cuarenta y cuatro mil tuul tu tzeel. Tu t'aboo' ala'oo'o, tz'iiba'an u c'aba' a Carnero y u c'aba' u Tat a Carnero abe'e.\x * \xo 14:1 \xt Jn 1:29; Lc 12:8; Rev 7:3\x* \p \v 2 Pues te'i. In wu'yaj jun p'eel a t'an ti ca'ana. Chich u peec a t'an abe' jabix u juum u yaabil a ja'a, y jabix u peec a chaac ti top chichi. Le'ec a t'an in wu'yaja, jabixoo' u peec mac a tanoo' u püxic u arpaja. \v 3 Te'i ti ca'an tanoo' u c'ayintic a c'ay a tumulben to tu taan a Dios a que'en chumuquil, tu taan a cuatro tuul a baalche' a cuxa'an a que'enoo' tu tzeele, y tu taanoo' a nucuch winic a que'enoo' te'iji. Ma'ax mac jede'ec u paatal u cünic a c'ay abe'e. Jadi' a ciento cuarenta y cuatro mil tuul. Le'ec ala'oo'o, sa'alboo' ilic yoc'olcab. \v 4 Le'ec ilic ala'oo'o, ma' ucha'anoo' u yütan. Jabixoo' ch'ajom ala'oo'o. Le'ec ilic ala'oo'o, tücünacoo' tu pach a Carnero\f + \fr 14:4 \ft Tümünyuc\f* tulacal tuba walac u beel. Sa'alboo' ilic yoc'olcab jabix ala'oo' u cajeeb a boon tuul a ti'i a Dios y ti'i a Carnerojo.\x * \xo 14:4 \xt Sal 45:14; Mt 25:1; 1 Co 7:25; 2 Co 11:2; Stg 1:18\x* \v 5 Ma' uchoo' u tus. Ala'oo'o, jabixoo' a noc' a jumpul ma' yan a c'as tuwich tu taan a Dioso.\x * \xo 14:5 \xt Sal 32:2; Sof 3:13; Ef 5:27; Jud 24\x* \s1 Le'ec ada' u t'an a ox tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. \p \v 6 Pues te'i. In wilaj ulaac' jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Tan u xic chumuc a ca'ana. Yan ti'i u pectzil a Dios a ma' yan q'uin u jeelel a yan u yadic ti'ijoo' a cristiano yoc'olcaba. Yan u yadic ti'i tulacal boon aj nucuch caj yoc'olcab, tulacal a jujumpaay u wich u t'an, tulacal a boon aj meen caja, tulacal.\x * \xo 14:6 \xt Mt 28:19; Ef 3:9; Tit 1:2\x* \v 7 Uchi u t'an ti chich. —Saacaque'ex a cüxte'ex a sip'il tu taan a Dioso. Ade'ex u qui'il. C'ochi u q'uinil u tz'abüloo' a cristiano ichil u sip'ili. C'ajese'ex ala'aji. Le'ec u betaj a ca'ana, a lu'umu, a c'ac'naaba, boon a cuxlinja'a,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti chich.\x * \xo 14:7 \xt Ex 20:11; Sal 33:6; Sal 95:5; Sal 124:8; Sal 146:5; Neh 9:6; Hch 14:15; Hch 17:21\x* \p \v 8 Pues te'i. Yan ulaac' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Tücünac tu pach a payanbej u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. —Cho'bi. Cho'bi a noxi' caj Babilonia. Le'ec a caj abe'e, u tz'aj ti'i tulacal aj nucuch caj yoc'olcab ca' u betoo' a c'as jabix ilic a tan u betic ala'oo'o. U betajoo' jabix cuchi u caalesajoo' etel u vinojiloo' u c'asil,— cu t'an u ca' tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 14:8 \xt Is 21:9; Jer 51:8; Rev 16:19; Rev 17:5; Rev 18:2\x* \p \v 9 Pues te'i. Tücünac tu pach u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e, que'en u yox tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Uchi ilic u t'an ti chich. —Wa yan mac ca' u c'ajes a noxi' baalche' abe' a joq'ui ich c'ac'naaba, wa ca' u c'ajes ilic u p'is a baalche' abe' a chen betabiji, wa ca' u c'ümü' u p'is tu t'ab wa tu c'ü'ü, \v 10 bel u ca'a tz'abül ti'i jabix cuchi ca' u yuc'u' jun p'e pote a vino a ma' yan u xaaba,— cu t'an u yaj xa'num a Dios abe'e. —Le'ec a jabix vino abe'e, le'ec a yaj a bel u ca'a tz'abül ti'iji. Le'ec a jabix pote u cuuchil a vinojo, le'ec u tz'iiquil a Dioso. Bel u ca'a yajcunbul etel c'aac' y etel azufre tu taanoo' u yaj xa'num a Dios ti ca'an y tu taan a Carnerojo\f + \fr 14:10 \ft Tümünyuc\f*,— cu t'an u yaj xa'num a Dioso.\x * \xo 14:10 \xt Sal 75:8; Is 51:17; Jer 25:15\x* \v 11 —Ma' yan q'uin u jobol u nac'ül u butz'el a c'aac' abe' tuba tanoo' u yajcunbul u menoo' u sip'il. Ma' yan a jedel ti'ijoo' te'iji, ma'ax ti q'uin ma'ax ti ac'ü'. Ala'oo'o, u c'ajsajoo' a noxi' baalche' a joq'ui ich c'ac'naab etel u c'ajsajoo' u p'is a baalche' abe' a chen betabi,— cu t'an u yaj xa'num a Dioso. —Tulacaloo' a mac ca' u c'ümoo' u p'is u c'aba' a noxi' baalche' abe'e, beloo' u cu c'ümü' a yaj abe'e.\x * \xo 14:11 \xt Is 34:10\x* \v 12 U men baalo' ti yan, mas qui' u muc'yajticoo' a yaj a hermanojo, le'ec a tanoo' u tz'ocsic u t'an Dios y que'enoo' u yool tu pach a Jesusu,— cu t'an u yox tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 14:12 \xt Rev 13:10; Rev 12:17\x* \p \v 13 Pues te'i. In wu'yaj jun p'eel a t'an ti ca'ana. —Tz'iibte ti baala',— cu t'an ten. —Top qui'oo' u yool a beloo' to u ca'a ti quimil a ma' tanoo' u p'ütic a Noochtzili,— cu t'an ten a t'an abe' ti ca'ana. —Top qui'oo' u yool tu jajil u men yan ti'ijoo' a jedel yoc'oloo' u meyaj. Beloo' u cu c'ümü' u jel u meyaj,— cu t'an u Püsüc'al a Dioso.\x * \xo 14:13 \xt Ec 4:1,2; Rev 20:6; 1 Co 15:18; 1 Ta 4:16; Is 57:1,2; 2 Ta 1:7; He 4:9\x* \s1 U q'uinil a jabix joch ti'i u yeetbeeb a jujun tuulu. \p \v 14 Pues te'i. In wilaj a muyala, süc. Yan jun tuul a tina'an te'iji. Le'ec ala'aji, jabix a jun tuul a yanaji ti cristianojil ti tan in wilic. Yan a corona oro tu pol. Yan a maasca'\f + \fr 14:14 \ft grass knife\f* a top q'ue'es u coj tu c'ü'.\x * \xo 14:14 \xt Ez 1:26; Dn 7:13; Rev 1:13\x* \v 15 Joq'ui ulaac' u yaj xa'num a Dios ti ca'an ichil u yotoch a Dioso. Uchi u t'an ti chich ti'i a tina'an tuwich muyal. —Uchuc a meyaj etel a maasca'. C'ochi u q'uinil u much'quinbil u wich a püc'aala. Tiquin tun a püc'aal yoc'olcab,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 14:15 \xt Jl 3:13; Mt 13:39; Jer 51:33; Rev 13:12\x* \v 16 Le'ec a tina'an tuwich a muyala, u mansaj u maasca' tuwich a yoc'olcaba. U ch'a'aj a jabix u wich püc'aal yoc'olcaba. \p \v 17 Pues te'i. Joq'ui ulaac' u yaj xa'num a Dios ti ca'an ichil u yotoch a Dioso. Yan ilic ti'i a maasca'\f + \fr 14:17 \ft grass knife\f* a top q'ue'es u cojo. \v 18 Le'ec tuba que'en a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso, te'i tali ulaac' jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an xan. Aj cünün c'aac' te'i. Uchi u t'an ti chich etel u yaj xa'num Dios ti ca'an a yan u maasca' a top q'ue'es u cojo. —Uchuc a meyaj etel a maasca'. Much'quinte boon chooj a jabix u wich a uvaja\f + \fr 14:18 \ft grapes\f*. Tüc'an u wich yoc'olcab,— cu t'an ti'i.\x * \xo 14:18 \xt Rev 16:8; Jl 3:13\x* \p \v 19 Pues te'i. U yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u mansaj u maasca' tuwich a yoc'olcaba. U much'quintaj a jabix u wich uva\f + \fr 14:19 \ft grapes\f* yoc'olcaba. U laj pulaj u wich ichil u yützbeeb. Top nooch u yützbeeb. Le'ec u yützbeebe, le'ec ilic u tz'iiquil a Dioso.\x * \xo 14:19 \xt Rev 19:15\x* \v 20 Etel oc yützbi a jabix a uva\f + \fr 14:20 \ft grapes\f* abe' pach caj ti'i ca' joc'oc u c'a'. Uchi u yalca' u yoc u c'a' a tan u joc'ol ichil u yützbeeb abe'e. Le'ec a jabix u c'a' abe'e, q'uic'. Le'ec u tamil a q'uiq'ui, jun p'e freno ti'i tzimin u tamil. Uchi u yalca' a q'uic' trescientos kilometros\f + \fr 14:20 \ft 200 miles\f*.\x * \xo 14:20 \xt Is 63:3; Lm 1:15; He 13:12; Rev 11:8\x* \c 15 \s1 Aj Juana, u yilaj u yada' a yaj a tz'abi yoc'olcab u men u yaj xa'num a Dioso. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj ulaac' c'u' tac a top nooch top jumpaay ti ca'an. In wilaj siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an te'i. Etel ala'oo'o, que'en a siete p'eel u yada' a yaj a watac yoc'olcaba. Le'ec ti uchuc abe'e, bel u ca'a ti joc'ol u tz'iiquil a Dios yoc'oloo'.\x * \xo 15:1 \xt Rev 16:1; Rev 21:9; Rev 14:10\x* \v 2 In wilaj ilic c'u'ac tac jabix laguna te'iji. Jabix neen abe'e, xaaba'an c'aac'. Yanoo' a wa'an tu tzeel a jabix laguna abe'e. Le'ec ala'oo'o, le'ecoo' a ma' cho'boo' u men a noxi' baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. Ma'ax cho'boo' u men u p'is a baalche' abe'e. Ma'ax u c'ümajoo' u numero u c'aba' a baalche' abe'e. Yan u arpa a Dios tu c'ü' a jujun tuulu.\x * \xo 15:2 \xt Rev 4:6; Mt 3:11; Rev 13:15\x* \v 3 U c'ayintajoo' a c'ay yoc'ol c'u' u betaj a Dios u men aj Moises y u men a Carnerojo\f + \fr 15:3 \ft Tümünyuc\f*. Le'ec aj Moisese, u yaj meyaj a Dioso. Baala' u c'ayintajoo'. —Noochil, inchech a Dioso. Top yaab a muc'. Nooch a yanil a betic c'u' a walac a betiqui. Top quich'pan c'u' a walac a betiqui. Walac a betic a tojo, y a jaja. Inchech u reyoo' a hermanojo.\x * \xo 15:3 \xt Ex 15:1; Dt 32:4; Os 14:9\x* \v 4 Noochil, laj beloo' u ca'a ti saactal ta taan. Laj beloo' u cu yadü' a qui'il. Jadi' inchech a toj a na'ata. Tulacaloo' a yoc'olcaba, beloo' u ca'a ti c'ochol ta taan u c'ajseech u men ti a q'uin abe'e, chica'an ti toj a betaj,— cu t'anoo' a tanoo' u c'ay tu tzeel a laguna abe'e.\x * \xo 15:4 \xt Ex 15:14\x* \p \v 5 Pues te'i. In wilaj ti jebbi a cuarto a top nooch u yanil ichil u yotoch a Dios ti ca'ana.\x * \xo 15:5 \xt Nm 1:50; Rev 11:19\x* \v 6 Joc'oo' te'i siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Top sücoo' u noc'. Walac u sac. Yanoo' u c'ax u taan, oro. Beloo' u cu tz'aa' a siete p'eel a yaj yoc'olcaba.\x * \xo 15:6 \xt Ex 28:6; Ez 44:17\x* \v 7 Jun tuul tu yaam a cuatro tuul a baalche' a cuxa'an a que'en tu xooy a Dioso, bini eteloo' a siete tuulu. U tz'aj siete tziil a jaay oro ti'ijoo'o, jujun tziil ti'i a jujun tuulu. Tuda'an a jaay etel u tz'iiquil a Dios a cuxa'an jumpulu.\x * \xo 15:7 \xt Rev 4:6\x* \v 8 Chen tudi ti butz' u yotoch Dios u men u yanil a Dioso, y u men u muc'. Ma'ax mac jede'ec u paatal u yocol ichil u yotoch a Dios asto u yuchul a siete p'eel a yaj a c'ubbi ti'ijoo' a siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti'i ca' u toxoo' yoc'olcab.\x * \xo 15:8 \xt Ex 40:34; 1 R 8:10; 2 Cr 5:14; Is 6:4; 2 Ta 1:9\x* \c 16 \s1 Toxbi siete tziil a jaay a tuda'an etel u tz'iiquil a Dioso. \p \v 1 Pues te'i. In wu'yaj jun p'eel a t'an a top chich u peec ichil u yotoch a Dioso. —Ca' xique'ex a toxo' tuwich a yoc'olcab a siete tziil a jaay a tuda'an etel u tz'iiquil a Dioso,— cu t'an a t'an abe' ti'ijoo' a siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e. \p \v 2 Pues te'i. Bini a payanbej u yaj xa'num a Dioso. U toxaj u ba'al u jaay tuwich a lu'umu. Le'ecoo' boon a cristiano u c'ümajoo' u p'is a noxi' baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba, etel boon u c'ajsajoo' ilic u p'is a baalche' a betabiji, yanaji ti'ijoo' a xoox a top c'as, a top yaja.\x * \xo 16:2 \xt Rev 8:7; Ex 9:9; Dt 7:15; Dt 28:27; 1 S 5:6,9; 2 Cr 21:15; Rev 13:16\x* \p \v 3 Pues te'i. Le'ec u ca' tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich a c'ac'naaba. P'aati a c'ac'naab jabix u q'uiq'uel jun tuul a quimene. Laj quimi tulacal a c'u' a yan ichil a c'ac'naaba.\x * \xo 16:3 \xt Ex 7:17; Rev 8:9\x* \p \v 4 Pues te'i. Le'ec u yox tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich boon a noja' y a cuxlinja'a. P'aati ti q'uic'. \v 5 In wu'yaj ti uchi u t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e, le'ec u toxaj u ba'al u jaay tuwich a noja'a. —Inchech a toj a na'ata. Ac yanech uchi. Yanech ilic aleebe. Tan a betic a toj ti tan a tz'eec a yaj ti'ijoo' ti baala'.\x * \xo 16:5 \xt Sal 97:2; Rev 1:4,8; Rev 4:8; Rev 11:17\x* \v 6 Le'ecoo' a cristianojo, u quimsajoo' a hermanojo, u yet'ocoo' mac u yadajoo' a t'an uchi. U men u quimsajoo' bete cuenta uchoo' u joc'saj q'uic', a tz'aj ca' u yuc'oo' a q'uiq'ui. Qui' ca' u c'ümoo' u jel abe'e,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 16:6 \xt Mt 23:34; Is 49:26\x* \p \v 7 Pues te'i. In wu'yaj ti uchi ilic u t'an jun tuul tuba que'en a mesa tuba walac u c'ajsabül a Dioso. —Qui' ti baalo' Noochil. Inchech a Dios a top yaab a muc'u. Walac a tz'eec a mac ichil u sip'il ti jaj y ti toj,— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 16:7 \xt Rev 13:10; Rev 14:10; Rev 19:2\x* \p \v 8 Pues te'i. Le'ec u cuatro tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich a q'uini. Tz'abi ti'i a q'uin ca' chücüjac tu jajili, asto ti tanoo' u c'üs chuwul a cristiano etel u chücüjil a q'uini. \v 9 C'üs chuwoo' a cristiano u men mani tu pach u chücüjil a q'uini. Le'ec a Dioso, yan u yanil yoc'ol tulacal a yaj abe'e, pero chen u maclant'antajoo'. Ma' u jelajoo' u tucul ti'i ca' u yadoo' ti nooch u yanil a Dioso.\x * \xo 16:9 \xt 2 Cr 28:22; Is 8:21; Jer 5:3; Dn 5:22\x* \p \v 10 Pues te'i. Le'ec u cinco tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich u cuuchil tuba walac u tücaa' a baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. Ac'ü'aji tulacal tuba walac u tücaa'. Yanoo' a cristiano tu cuenta a tanoo' u cha'achtic u yac' u men u yajil.\x * \xo 16:10 \xt Rev 13:2\x* \v 11 U maclant'antajoo' a Dios ti ca'an u men u yajil y u men u xoox a tanoo' u c'ümiqui. Ma' u jelajoo' u tucul yoc'ol c'u' a walacoo' u betiqui. \p \v 12 Pues te'i. Le'ec u seis tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich a noxi' noja' u c'aba' Eufrates. Tiqui a noja' abe' ti'i ca' paatac u manüloo' u soldado boon a rey a beloo' u ca'a ti joc'ol joq'ueeb q'uin.\x * \xo 16:12 \xt Rev 9:14; Jer 50:38; Jer 51:36; Is 41:2,25\x* \p \v 13 Pues te'i. Ichil u chi' a noxi' baalche' a payanbej chiclaji ten ti ca'ana, in wilaj u joc'ol a c'ac'asba'al jabix aj muchu. Ichil ilic u chi' a baalche' a joq'ui ichil a c'ac'naaba, in wilaj ilic u joc'ol ulaac' a c'ac'asba'al jabix aj muchu. Ichil ilic u chi' a jun tuul a walac u yadic ti tan u yadic u t'an a Dioso, pero chen u tus, le'ec ilic a baalche' a joq'ui ichil a lu'umu, te'i ilic joq'ui jun tuul a c'ac'asba'al jabix aj muchu.\x * \xo 16:13 \xt 1 Jn 4:1; Rev 12:3\x* \v 14 Le'ecoo' a ox tuul a jabix aj much abe'e, le'ecoo' a c'ac'asba'al a walacoo' u tz'eec u muc'oo' a baalche' ti'i u beticaloo' a milagrojo. Binoo' a jabix aj much abe' u chiitoo' a rey tulacal tubajac yoc'olcab ti'i ca' much'lacoo' a soldado ti p'isbaj ti a q'uin a ac yeeta'an u men a Dioso, ca'ax top yaab u muc' a Dioso.\x * \xo 16:14 \xt 1 Ti 4:1; Stg 3:15; 2 Ta 2:9; Lc 2:1; Rev 20:8\x* \p \v 15-16 U much'quintajoo' a soldado ichil jun p'eel cuuchil u c'aba' Armagedon ichil a t'an hebreojo\f + \fr 16:15-16 \ft 15,16 Hebrew\f*. —U'yeene'ex, chen a wilique'exe, jeda'en jabixen aj xuuch'u,— cu t'an a Noochtzili. —Qui'oo' u yool mac tanoo' u paac'tiquen. Tanoo' u cününtic u bajil jabix cuchi tanoo' u cününtic u noc' ti'i ma' u manüloo' jabix ma' noc'. Ti baalo'o, ma' suductziloo' ti tanoo' u yilbil,— cu t'an a Noochtzili.\x * \xo 16:15-16 \xt Mt 24:43; 1 Ta 5:2; 2 P 3:10; 2 Co 5:3\x* \p \v 17 Pues te'i. Le'ec u siete tuul u yaj xa'num a Dioso, u toxaj u ba'al u jaay tuwich iq'ui. Uchi a t'an ti top chich tuba que'en a Dios ichil u yotocho. —C'ochi u jobeeb,— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 16:17 \xt Rev 21:6\x* \v 18 Le'ec ti ca' u yadaj abe'e, uchi a lemlem ti yaaba. Uchi ilic u peec a c'u'ac tac ti yaaba. Uchi ilic u peec a chaac ti yaaba. Uchi ilic xan a yuc'laj ti chich. Le'ec ti yaax betabi a winic yoc'olcab asto ti a q'uin abe'e, ma'ax jun sut uchi a yuc'laj a jabix a yuc'laj abe'e. Top chich tu jajil a yuc'laj abe'e.\x * \xo 16:18 \xt Dn 12:1\x* \v 19 Le'ec a noxi' caj Babiloniaja, jeeti ich ox xeet'. Juubi boon a caj yoc'olcaba. Le'ec a Dioso, c'aji ti'i u sip'il a noxi' caj Babiloniaja. Top tz'iic tu jajil ti'i a caj abe'e. Le'ec a jabix u potejil u tz'iiquili, bel u cu laj tz'aa' ti'ijoo' ca' u yuc'oo'.\x * \xo 16:19 \xt Rev 14:8; Rev 18:5; Is 51:17; Jer 25:15,16\x* \v 20 Tulacal a boon a lu'um a que'en chumuc a c'ac'naaba, budi u men a yuc'laj abe'e. Tulacal a boon a witzi, ma' ca' yan. P'aati ti quet.\x * \xo 16:20 \xt Rev 6:14\x* \v 21 C'axi a nucuch büt yoc'oloo' a cristianojo. C'üs jun p'e quintal a jujun cuulu. U maclant'antajoo' a Dios a cristiano u men a büt abe'e, u men top yaj tu jajil a tanoo' u c'ümiqui.\x * \xo 16:21 \xt Rev 11:19\x* \c 17 \s1 Le'ec ada' u tz'abül ichil u sip'il a c'u' a tzicbalbi a jabix ix ch'up a c'asa. \p \v 1 Pues te'i. Jun tuul tu yaam a siete tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an a yan a jaay oro ichil u c'ü'ü, naatz'i tin tzeel. —Co'on tin wetel. Bel in quin yee' tech biqui ti bel u ca'a tz'abül ichil u sip'il a c'u' a jabix ix c'ac'as ch'upu. Le'ec a jabix ix ch'up abe'e, que'en ti yaab a cristiano tu c'ü' bete cuenta tina'an taan a ja' a yaaba.\x * \xo 17:1 \xt Rev 21:9; Nah 3:4; 2 Ti 3:1-6; 2 Ti 4:3; Jer 51:13\x* \v 2 Le'ecoo' a rey yoc'olcaba, u cüxtajoo' u sip'il etel a jabix ix ch'up abe'e. Le'ecoo' a que'en yoc'olcaba, caaloo' etel a jabix u vinojil u c'asil u na'at a jabix ix ch'up abe'e,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 17:2 \xt Jer 51:7\x* \v 3 Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e, u bensajen ich p'atal lu'um. Tan ilic in wu'yic ti que'en u Püsüc'al a Dios tin wetele. In wilaj jun tuul a nooch'up te'iji. Tinca'al ti que'en yoc'ol jun tuul a baalche' a top chüc tu jajil u pach. Tulacal u pach a baalche' abe'e, tz'iiba'an ti yaab u c'aba' a top c'as tu wich a Dioso. A baalche'e, yan siete cuul u pol. Yan ilic diez tziit u xulub.\x * \xo 17:3 \xt Rev 12:3,6; Rev 13:1\x* \v 4 Ca' paay u color u noc' ix ch'upu, jabix u color ix yames etel top chüc tu jajil. Le'ec a jabix u c'aap u tup y tulacal u chucaana, oro etel a tunich a co'oj u tool y etel a tunich u c'aba' perla. Yan u pote oro tu c'ü'. Tuda'an a pote abe' etel u c'asil u na'at a jabix ix ch'up abe'e. Te'i que'en a sip'il a top c'as tu yilbil u men a Dioso. Te'i ilic que'en a jabix c'ac'as cüjtal u betaj a jabix ix ch'up abe'e.\x * \xo 17:4 \xt Rev 18:12; Jer 51:7\x* \v 5 Tu t'ab a jabix ix ch'up abe'e, tz'iiba'an u c'aba'. Muca'an u nu'cul. Baala' u c'aba' ti tz'iiba'an: —A noxi' caj Babilonia. U na'oo' jabix ix ch'up a walacoo' u betic a c'ac'as cüjtala. U na' ilic boon a sip'il a top c'as tu yilbil u men a Dioso,— cu t'an a t'an a tz'iiba'an tu t'ab.\x * \xo 17:5 \xt 2 Ta 2:7\x* \v 6 Yaaboo' a hermano a quimsaboo' u men ala'aji. Yaaboo', ma' u c'atoo' u p'ütü' a Jesusu, mentücü, quimsaboo'. P'aati jabix cuchi u yuc'aj u q'uiq'ueloo' a top yaaba, bete cuenta jabix cüla'an ala'i eteloo' u q'uiq'uel. \p Pues te'i. Le'ec ca' in wilaj a nooch'up a tina'an tu pach a baalche'e, sa'ti in wool tu jajil.\x * \xo 17:6 \xt Hch 22:20; Rev 2:13; Rev 6:9; Rev 12:11\x* \v 7 —¿C'u' ca'a sa'ti a wool?— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. —Bel in quin wadü' tech u nu'cul a nooch'up abe'e. Bel ilic in quin wadü' tech u nu'cul a baalche' a siete cuul u pol a diez tziit u xulub a tan u cuchbul a nooch'up u mene,— cu t'an ten. \v 8 —Le'ec a baalche' a wilaja, yan ilic uchi. Pachili, ma' yan. Mas pachili, joc'ol u ca'a ichil a actun a ma' yan u yiti. Despuese, bel u ca'a ichil a infiernojo. Sa'tüloo' u ca'a u yool a cristiano yoc'olcab ca' u yiloo' a baalche' abe'e, u men yan uchi. Pachili, ma' yan y watac tucaye'. Boon a sa'too' u yoolo, ma' tz'iiba'anoo' u c'aba' ichil u ju'um a Carneroji\f + \fr 17:8 \ft Tümünyuc\f*. Ichil ilic a ju'um abe'e, ac tz'iiba'anoo' u c'aba' a yan ti'ijoo' a cuxtala. Ac tz'iiba'anoo' u c'aba' ichil a ju'um abe' ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 17:8 \xt Rev 11:7; Rev 13:1; Mt 25:34; Jn 17:24; Hch 15:18; Ef 1:4\x* \v 9 —Le'ec a c'u' a bel in quin wadü'ü, tuclabül u c'ati u men a seeb u yoolo. Le'ec u nu'cul a siete cuul u pol a baalche'e, siete cuul a witz tuba tina'an a nooch'upu,— cu t'an ten.\x * \xo 17:9 \xt Dn 12:4; Os 4:9; Mt 13:11; Mt 24:15; Rev 13:18; Rev 13:1\x* \v 10 —Ma' jadi' abe' u nu'cul a siete cuul u pol a baalche'i. Yan ulaac' u nu'cul, le'ecoo' siete tuul a reye. Cinco tuul a rey abe'e, ac joc'saboo' tun ti reyil. Jun tuulu, tan to u tücaa'. Le'ec u siete tuulu, ma'ax to reyac. Le'ec ca' caac ti tücaa' ala'aji, ma' yaab q'uin ca' uchuc u tücaa',— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. \v 11 —Le'ec a baalche' a yan uchi y pachil ma' yana, ala'aji, u ocho tuul a reye. Que'en ilic tu yaam a siete tuul a rey abe'e. Bel u ca'a ich infierno,— cu t'an ten. \v 12 —Le'ec a diez tziit a xulub a wilaja, diez tuul ulaac' a reye. Ma'ax to reyacoo'. Beloo' u ca'a ti comon tücaa' jun p'e hora u yet'ocoo' a baalche'e,— cu t'an ten.\x * \xo 17:12 \xt Dn 2:40; Dn 7:20; Dn 8:20,24; Zac 1:18,21; Rev 12:3; Rev 13:1\x* \v 13 —Jumbeloo' u tucul a diez tuul a reye. Beloo' u cu tz'aa'oo' u muc' eteloo' u yanil yalam u c'ü' a baalche'e,— cu t'an ten.\x * \xo 17:13 \xt Ro 8:7\x* \v 14 —Beloo' u ca'a ti p'isbaj etel a Carnerojo\f + \fr 17:14 \ft Tümünyuc\f*. Beloo' ilic u ca'a cho'boloo' u men a Carnerojo. Bel u ca'a cho'boloo' u men le'ec a Carnerojo, u noochiloo' boon tuul a noochoo' u wichil u meyaja. Le'ec ilic ala'aji, le'ec u reyoo' boon tuul a reye. Le'ec boon tuuloo' u yet'oc a Carnerojo, ac p'üya'anoo', ac yeeta'anoo' y ac que'enoo' u yool tu pach,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 17:14 \xt Rev 16:14; Dt 10:17; 1 Ti 6:15; Jer 50:44; 1 P 2:9\x* \p \v 15 —Pues te'i. Le'ec u nu'cul a ja' a wilaj tuba tina'an ix c'ac'as ch'upu, le'ec boon p'eel a caja, yaab a cristianojo, boon p'eel aj nucuch caja, y boon paay u wich a t'ana,— cu t'an ten.\x * \xo 17:15 \xt Is 8:7; Rev 13:7\x* \v 16 —Le'ec a diez tziit a xulub a wilaj tu pol a baalche'e, ala'oo' u yet'oc a baalche'e, beloo' u ca'a u motzinte ix c'ac'as ch'up abe'e. Beloo' u cu p'ütü' jumpul. Beloo' u cu p'ütü' ti ma' yan u noc'. Beloo' u cu jante. Beloo' u cu chuwu' jumpul etel c'aac',— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 17:16 \xt Jer 50:41; Ez 16:37-44; Rev 18:8\x* \v 17 —Baalo' ti uchul u ca'a u men baalo' u c'ati a Dioso. Le'ec ti ma'ax to uchucu, tz'abül u ca'a ti'ijoo' a diez tuul ichiloo' u tucul ca' jumbelacoo' u tucul tu bajil. Ti'i ca' yanac jabix u c'ati a Dioso, tz'abül u ca'a ichiloo' u tucul ca' u c'uboo' u yanil ti'i a chüc baalche' tuba tina'an ix ch'upu. Beloo' u cu c'ubu' u yanil ti'i asto ti ca' jajac u t'an a Dioso,— cu t'an ten.\x * \xo 17:17 \xt Ro 1:26; Rev 10:7\x* \v 18 —Le'ec u nu'cul ix c'ac'as ch'up a wilaja, le'ec ilic a noxi' caja. Le'ec ilic a noxi' caj abe'e, tan u tücaa'tic boon tuul a rey a yan yoc'olcaba,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 17:18 \xt Rev 16:19; Rev 12:4\x* \c 18 \s1 Jumpul cho'bi a caj Babilonia. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj ulaac' u yaj xa'num a Dioso. Tan u yemel ti ca'an. Top nooch u wichil u meyaj. Top naach u sac. Sasilaji a yoc'olcab u men u saca.\x * \xo 18:1 \xt Ez 43:2; 2 Ta 2:3-12\x* \v 2 Uchi u t'an ti chich. —Cho'bi, cho'bi a noxi' caj Babilonia. P'aati ti'i u cuuchiloo' a c'ac'asba'ala, tulacal a c'ac'as pixana, tulacal a c'ac'as ch'iich' a motztzil u men a cristianojo,— cu t'an ala'aji.\x * \xo 18:2 \xt Is 13:19; Is 21:9; Jer 51:8; Is 34:14; Jer 50:39; Is 14:23; Mr 5:2,3\x* \v 3 —Tulacaloo' a cristianojo, caaloo' etel a jabix u vinojil u c'asil u na'at a jabix ix ch'up abe'e. Le'ecoo' a rey yoc'olcaba, jabix cüjlajoo' etel a jabix ix ch'up abe'e. Le'ecoo' aj conol yoc'olcaba, ayic'alajoo' u men te'i joq'ui tulacal a c'u' a c'abeet ti'i ix ch'up abe' ti'i u betical u c'asil u na'at. Top que'en u yool u bete' u c'asil u na'at,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e. \p \v 4 Pues te'i. In wu'yaj ulaac' jun p'eel a t'an ti ca'ana. —Le'ec boon tuule'ex a tene, joq'uene'ex tu yaamoo' boon tuul a tücünacoo' tu pach a jabix ix ch'up abe'e. Wa ma'a, sabeensil a cüxtique'ex a sip'il ti quet etel y a c'ümique'ex u jel u sip'il ti quet etel,— cu t'an a t'an ti ca'ana.\x * \xo 18:4 \xt Gn 19:12; Is 48:20; Is 52:11\x* \v 5 —Top mani tu pach u sip'il bete cuenta tac ti ca'an u ca'nalil u yaabil u sip'il. Le'ec a Dioso, c'aji ti'i u c'asil a jabix ix ch'up abe'e,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 18:5 \xt Gn 18:20; Jon 1:2\x* \v 6 —Bete'ex ti'i jabix ilic u betaj ala'aji,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana. —Tz'aje'ex u jel ca' sut manal jabix u betaja. U betaj ca' u cüxtoo' u sip'il ulaac' bete cuenta u tz'aj u sip'il ichil u pote ti'i ca' u yuc'oo' ulaac'. Tz'a ca' sut u jel ichil u pote ti'i ca' u yuc'u',— cu t'an a t'an abe' ti'ijoo' u yettz'iiquil ix ch'upu.\x * \xo 18:6 \xt Sal 137:8; Jer 50:15\x* \v 7 —Jabix ilic u noochil ca' u tuclaj u bajil a jabix ix ch'up abe'e, baalo' ilic ca' a tz'aa'e'ex ti'i u yaabil a yaja. Jabix ilic u yaabil u quich'panil u cuxtala, baalo' ilic ca' tz'aa' ti'i u yaabil u yajil u yool. “Inene, ix reinajen. Wa'ye' tina'anen. Ma' ix ma'ichameni. Patalen. Ma' tin c'ümic a yaja,” cu t'an jabix ix ch'up abe' tu bajil,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 18:7 \xt Ez 28:2; Is 47:7,8\x* \v 8 —U men baalo' u tuclaja, ich jun p'eel ilic q'uin bel u ca'a ti laj uchul ti'i boon a yaj a bel u cu c'ümü'ü, le'ec a quimili, a yaj-oolala, y a wi'ijili. Bel u ca'a chuwbul etel c'aac'. Le'ec a Noochtzil a Dioso, le'ec tan u tz'eec u sip'il jabix ix ch'up abe'e. Top yaab u patalil a Dioso,— cu t'an a t'an ti ca'ana.\x * \xo 18:8 \xt Job 9:19; Sal 62:11; Is 27:1; Jer 50:34; 1 Co 10:22; Rev 11:17\x* \p \v 9 —Pues te'i. Le'ecoo' a rey yoc'olcab u cüxtajoo' u sip'il etel jabix ix ch'up abe'e, u yaaltajoo' ilic u quich'panil u cuxtal a jabix ix ch'up abe'e. Le'ec ca' u yiloo' u butz'el ti tan u chuwulu, beloo' u cu yoc'te ti chich,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 18:9 \xt Rev 17:2; Sal 58:10; Jer 50:46; Ez 26:16,17; Dn 4:14\x* \v 10 — Wa'taloo' u ca'a ti naach u menoo' u saaquil ti tan u c'ümic a yaj a jabix ix ch'up abe'e. “Jobi ti'i. Jobi ti'i a noxi' caja. Top yaab cuchi u muc' a caj abe' a Babiloniaja. Jun p'e hora ilic ti cho'bi u men u sip'il,” cu t'anoo' a rey yoc'olcab,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana.\x * \xo 18:10 \xt Is 21:9; Rev 14:8\x* \p \v 11 —Pues te'i. Le'ecoo' aj conol yoc'olcaba, beloo' u cu yoc'te a jabix ix ch'up abe' u men ma'ax mac tanoo' u ca' q'uexic u conol.\x * \xo 18:11 \xt Ez 27:27\x* \v 12 Ma'ax mac tanoo' u q'uexic a oro a walacoo' u coniqui, ma'ax a plata, a tunich a co'oj u tool, a tunich u c'aba' perla, a noc' a quich'pan a sücü, a noc' a jabix u color ix yames, a seda, a noc' chüc chüc tu jajil, tulacal a che' a qui' u boco. Ma'ax tanoo' u ca' q'uexic tulacal a ba'al a betabi etel u xulub a elefante wa etel a che' a co'oj u toolo. Ma'ax tanoo' u ca' q'uexic a fierro u c'aba' cobre, ma'ax a chucul fierro, ma'ax a tunich u c'aba' marmol,— cu t'an a t'an ti ca'ana. \v 13 —Ma'ax tanoo' u ca' q'uexic a canela, a boco, a incienso, a pomadaja, a c'u'ac tac jabix pomo, a vinojo, a aceiteje, a harinaja, u semillajil a harinaja,\f + \fr 18:13 \ft trigo wa wheat\f* a wacaxoo'o, a carnerojoo'o\f + \fr 18:13 \ft tümünyuc\f*, a tziminoo'o, a carretaja. Ma'ax tanoo' u ca' q'uexic a cristiano a tanoo' u bensabül conbol te'i,— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 18:13 \xt Ez 27:13; 2 P 2:3\x* \v 14 —“Le'ec a c'u' a top qui' tu wich a caja, sa'ti ti'i,” cu t'anoo' aj conolo,— cu t'an a t'an a tali ti ca'ana. —“Tulacal u ayic'alil u quich'panili, ma' ca' yan. Jobi jumpul,” cu t'anoo',— cu t'an a t'an abe'e. \p \v 15 —Pues te'i. Le'ecoo' aj conol a uchoo' u conol ti'iji, y uchoo' u naal ti baalo'o, beloo' u ca'a ti wa'tal ti naach u menoo' u saaquil ti tan u c'ümic a yaj a caj abe'e. Beloo' u ca'a ti oc'ol. Beloo' u cu yoc'te a caj abe' ti chichi,— cu t'an a t'an abe' ti ca'ana. \v 16 —“Jobi ti'i. Jobi ti'i a noxi' caja. Le'ecoo' u noc' a cristiano ichil a caj abe' biq'uin ado'o, le'ec a quich'pan a sücü, y a jabix u color ix yamese, y a chüc chüc tu jajili. Le'ec u caap etel u tup, tulacala, betaja'an etel oro, wa tunich a co'oj u tool, a tunich u c'aba' perla biq'uin ado'o,” cu t'anoo' aj conol abe'e,— cu t'an a t'an ti ca'ana. \v 17 —“Jun p'e hora ilic ti jobi tulacal u ayic'alil,” cu t'anoo',— cu t'an a t'an abe'e. \p —Pues te'i. Le'ecoo' aj ch'a' barcojo, u yet'ocoo' a tanoo' u bensabül le'ec tuba u c'atoo' beele, etel a walacoo' u meyaj ichil a barcojo, eteloo' u chucaan a walacoo' u naal etel a barcojo, wa'lajoo' ti naach.\x * \xo 18:17 \xt Is 23:14; Ez 27:29\x* \v 18 Le'ec ti tanoo' u yilic u butz'el a caj ti tan u chuwulu, uchoo' u t'an ti chich. “Ca'ax nooch ca'ax tz'i'tz'i', ma' yan ulaac' a caj a quet etel a noxi' caj abe'e,” cu t'anoo' ti chich,— cu t'an a t'an a tali ti ca'ana.\x * \xo 18:18 \xt Ez 27:30,31\x* \v 19 —Ala'oo'o, u wejajoo' a ta'lu'um ich u pol u menoo' u yajil u yool. Tanoo' u yoc'ol. Tanoo' u yoc'tic a caja. “Jobi ti'i. Jobi ti'i a noxi' caja,” cu t'anoo' ti chich. “Biq'uin ado'o, top yaab u ayic'alil a caj abe'e. Tulacal mac a yan u barco tuwich a c'ac'naaba, ayic'alajoo' biq'uin ado'o, chen taniloo' u men negocio etel a caj abe'e. Jun p'e hora ilic ti cho'bi,” cu t'anoo' ti chich,— cu t'an a t'an a tali ti ca'ana.\x * \xo 18:19 \xt Jos 7:6; 1 S 4:12; Job 2:12\x* \p \v 20 —Pues te'i. Qui'aque'ex a wool boon tuule'ex a que'ene'ex ti ca'an u men c'u' a tan u c'ümic a caj abe'e. Hermanoje'ex, qui'aque'ex a wool. Boon tuule'ex a hermano a nooch u wichil a meyaj jabix u yaj xa'num a Jesusu, qui'aque'ex ilic a wool. Boon tuule'ex a wadaje'ex u t'an a Dioso, qui'aque'ex ilic a wool. Le'ec a Dioso, u yusq'uintaj u jel a c'as u betajoo' te'exe,— cu t'an a t'an a tali ti ca'ana.\x * \xo 18:20 \xt Sal 48:11; Sal 58:10; Sal 96:11-13; Jer 51:47,48; Rev 19:1-3; Is 26:21; Lc 11:49\x* \p \v 21 Pues te'i. Jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an a top yaab u muc'u, u molaj a noxi' tunich jabix a noxi' ca'. U pulaj ich c'ac'naab. —Baalo' ti bel u ca'a c'atsabül ti lu'um a noxi' caj Babilonia. Ma' tu ca' cüxtabül,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an abe'e.\x * \xo 18:21 \xt Ex 15:5; Neh 9:11; Jer 51:63,64\x* \v 22 —Te'i ma' tu ca' u'yajbül jumpul u peec a mac a tan u püxic a arpaja, u peec a tan u betic a c'aya, u peec a tan u yuustic a xoolo, a cornetaja. Ma'ax tu ca' cüxtabül te'i a mac a walac u meyajtic a c'u' tac ti meyajili. Ma'ax tu ca' u'yajbül u peec a ca' te'iji,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 18:22 \xt Is 24:8; Jer 7:34; Jer 16:9; Jer 25:10; Ez 26:13\x* \v 23 —Ma'ax tu ca' yantal u sasilil a c'aac' te'iji. Ma'ax tu ca' u'yajbül u t'an aj tz'ocolbeel etel u yütan te'iji. Le'ecoo' aj conol a que'enoo' te'i biq'uin ado'o, top yaaboo' u muc' u t'an yoc'olcab u menoo' u ayic'alil. Tusboo' tulacal a yoc'olcab u men a pulya'aj a betabi te'i biq'uin ado'o,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 18:23 \xt Jer 33:11; Is 23:8; 2 R 9:22; Nah 3:4\x* \v 24 —Tu sip'il a caj abe'e, quimsaboo' mac u yadajoo' u t'an a Dioso, y a hermanojoo' y tulacal a quimsaboo' tubajac yoc'olcaba,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 18:24 \xt Jer 51:49\x* \c 19 \p \v 1 Pues te'i. In wu'yaj a t'an a top chich ti ca'ana. Tin wu'yic inene, le'ec a t'an abe'e, le'ec u t'anoo' a top yaaboo' tu jajili. —Ade'ex u qui'il a Dioso. Jadi' a Dios a patal ti sa'ala. Yan u yanil. Yan u patalil. Yan u muc',— cu t'anoo' ala'oo'.\x * \xo 19:1 \xt Rev 4:11; Rev 7:10; Rev 12:10\x* \v 2 —Walac u tz'eec a mac ichil u sip'il ti jaj y ti toj. Ac u tz'aj ichil u sip'il a jabix ix noxi' c'ac'as ch'up. Le'ec jabix ix ch'up abe'e, u c'ascuntaj a yoc'olcab etel jabix a c'ac'as cüjtal u betaja. Le'ec a Dioso, u yusq'uintaj u jel u sip'il u men u quimsajoo' u yaj meyaj a Dioso,— cu t'anoo' a tanoo' u t'an ti ca'ana.\x * \xo 19:2 \xt Dt 32:43; Rev 6:10; Rev 18:20\x* \p \v 3 Pues te'i. Uchoo' u t'an ti chich tucaye'il. —Ade'ex u qui'il a Dioso, u men u tz'aj ti'i ix ch'up abe' ti ma' tu jobol u nac'ül u butz'el ti tan u chuwul,— cu t'anoo' a que'en ti ca'ana.\x * \xo 19:3 \xt Is 34:10; Rev 14:11\x* \v 4 Le'ec a veinticuatro tuuloo' a nucuch winic u yet'ocoo' a cuatro tuul a baalche' a cuxa'ana, xonlajoo' u c'ajes a Dios a tina'an tuwich a silla a que'en chumuquili. —Qui' ti tan u tz'abül ichil u sip'il. Ade'ex u qui'il a Dioso,— cu t'anoo' a nucuch winic u yet'ocoo' a baalche' a cuxa'ana.\x * \xo 19:4 \xt Rev 4:4,6,10; Neh 5:13; Neh 8:6\x* \v 5 Le'ec tuba tina'an a Dios chumuquili, te'i tali a t'an ti chichi. —Tulacale'ex u yaj meyaj a Dioso, tulacale'ex a saaque'ex a cüxte'ex a sip'il tu taan a Dioso, tulacale'ex ca'ax nucuch ca'ax tz'i'tz'i', ade'ex u qui'il ti Dios,— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 19:5 \xt Sal 134:1; Sal 135:1\x* \s1 Le'ec ada' a emel ti uc'ul etel aj tz'ocolbeel, le'ec a Carnerojo\f + \fr 19:5 \ft Tümünyuc\f*. \p \v 6 Pues te'i. In wu'yaj a t'an a top chich ti ca'ana. Tin wu'yic inene, le'ec a t'an abe'e, le'ec u t'anoo' a mani tu pach u yaabili. Le'ecoo' u peeque, jabix u juum u yaabil a ja'a, wa jabix u peec a chaac ti tan u peec ti top chichi. —Ade'ex u qui'il a Dioso, u men le'ec a Noochtzil a Dios to'ono, yaab u muc'. Tan tun u tücaa',— cu t'anoo' a tanoo' u t'an.\x * \xo 19:6 \xt Ez 1:24\x* \v 7 —Qui'ac ti wool. Co'ne'ex ti wadü' u qui'il ti wool. Co'ne'ex ti wadü' u qui'il a Dios u men c'ochi u q'uinil u tz'ocolbeel a Carnerojo\f + \fr 19:7 \ft Tümünyuc\f*. Ac u yutzquintaj u bajil mac a bel u ca'a ti tz'ocolbeel etele,— cu t'anoo'.\x * \xo 19:7 \xt Is 44:23; Mt 22:2; Mt 25:10\x* \v 8 —Tz'abi ti'i ca' u tz'aa' a noc' a süc a quich'pan a walac u sac a ma' yan a c'as tuwichi. Le'ec u nu'cul a quich'pan süc noc' abe'e, le'ec a quich'pan meyaj u betajoo' a hermanojo,— cu t'anoo' a top yaaba.\x * \xo 19:8 \xt Sal 45:13; Sal 132:9\x* \p \v 9 Pues te'i. —Tz'iibte a bel in quin wadü' teche,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. —Qui'oo' u yool boon tuul a chiitboo' ca' xicoo' ti uc'ul etel a Carnerojo\f + \fr 19:9 \ft Tümünyuc\f*,— cu t'an ten. —Le'ec a t'an abe'e, le'ec u jajil t'an a Dioso,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 19:9 \xt Lc 14:15\x* \v 10 Xonlajeen tu taan ala'i a tan u t'an tin wetel ti'i ca' in tz'oques u yanil. —Ma' a xontal tin taan,— cu t'an ten. —Inen jun tuul a wetmeyaj jabix u chucaan a hermano a walacoo' u tz'ocsic u pectzil a Jesusu. Jadi' a Dios a ca' a c'ajese,— cu t'an ten. —U men walac ti tz'ocsic u pectzil a Jesusu, jede'ec u paatal ti wadic u pectzil a Jesusu,— cu t'an ten.\x * \xo 19:10 \xt Rev 22:8; Hch 10:26; Hch 14:14; 1 Jn 5:10\x* \s1 Aj Juana, u yilaj jun tuul mac a que'en tu pach a süc tzimini. \p \v 11 Pues te'i. In wilaj ti jeebi ti nooch a ca'ana. In wilaj a süc tzimin te'i. Le'ec a que'en tu pacha, eeltzil ti jaj u t'an. Walac u betic c'u' u yadaja. Toj ti bel u cu tz'aa' a mac ichil u sip'ili. Bel u ca'a ti p'isbaj.\x * \xo 19:11 \xt Jn 14:6; Rev 3:14; Is 11:4\x* \v 12 Le'ec u nec' u wichi, jabix c'aac'a. Yan ti yaab a jabix corona tu pol u men u yanil. Tz'iiba'an u c'aba'. Ma'ax mac u yeel u c'aba'. Jadi' ala'aji, u yeel.\x * \xo 19:12 \xt Is 9:6\x* \v 13 Le'ec a noc' a laj que'en yoc'olo, tzüma'an ich q'uic'. —U t'an Dios,— cu t'anoo' ti'i ala'i a que'en tu pach a tzimini.\x * \xo 19:13 \xt Is 63:2,3; Jn 1:1; 1 Jn 5:7\x* \p \v 14 Pues te'i. Le'ecoo' a soldado ti ca'ana, tücünacoo' tu pach ala'aji. Quich'panoo' u noc'. Süc. Ma' yan a c'as tuwichi. Laj yanoo' u tzimin. Sücoo' u pach.\x * \xo 19:14 \xt Mt 28:3\x* \p \v 15 Pues te'i. Le'ec aj ch'a'beje, que'en ichil u chi' jun p'eel a maasca' a q'ue'es u coj ti'i u yajcunticaloo' a cristiano yoc'olcaba. Bel u cu yajcuntoo' a cristiano jabix ilic ti walac u yützbül a uva\f + \fr 19:15 \ft grapes\f* ichil u yützbeeb. Etel oc walac u yützbül a uvaja. Le'ec a jabix u yützbeeb a uvaja, le'ec u tz'iiquil a Dios ti top tz'iiqui. Top yaab u muc' a Dioso. \p Pues te'i. Le'ec ca' joboc u yajcunticoo' a cristiano ti baalo' aj ch'a'beje, bel u cu tücaa'too' a yoc'olcab ti top chich jabix cuchi tan u jütz'icoo' etel a xoolte' a fierrojo.\x * \xo 19:15 \xt Is 11:4; 2 Ta 2:8; Rev 1:16; Sal 2:9; Rev 2:27; Rev 12:5; Is 63:3\x* \p \v 16 Pues te'i. Tuwich u noc' y tuwich u jub tz'iiba'an jun p'eel u c'aba'. —U reyoo' a reye, y u noochiloo' a nooch u wichil u meyaja,— cu t'an a t'an a tz'iiba'an te'iji.\x * \xo 19:16 \xt Sal 72; Dn 2:47; 1 Ti 6:15; Rev 17:14\x* \p \v 17 Pues te'i. In wilaj jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Wa'an ti que'en yoc'ol a q'uini. Chich u t'an ca' u püyajoo' boon tuul a ch'iich' a walac u xic ti ca'ana. —Xene'ex. Much'quinte'ex a bajil ti'i a janal a yaab a bel u cu tz'aa' a Dioso,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti chich.\x * \xo 19:17 \xt Ez 39:17\x* \v 18 —Bele'ex a ca'a a jantoo' u büq'uel a reye, u büq'ueloo' u noochiloo' a soldadojo, a soldadojo, a tzimin etel a que'enoo' tu pacha. Bele'ex a ca'a a jantoo' u büq'uel tulacaloo' ca'ax q'uexbil mozo ca'ax ma', ca'ax nucuch ca'ax mejen,— cu t'an u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti chich ti'ijoo' a ch'iich'i. \p \v 19 Pues te'i. In wilaj a baalche' abe' a joq'ui ich c'ac'naaba. Te'i que'en eteloo' a rey yoc'olcab eteloo' u soldadojo. Much'a'anoo' ti'i ca' uchucoo' u p'isbaj etel a jun tuul a que'en pach tzimin a tali ti ca'an u yet'ocoo' u soldado.\x * \xo 19:19 \xt Ez 38:8; Dn 7:21; Rev 13:1; Rev 16:16\x* \v 20 Tanil a p'isbaja, müchbi a baalche' a joq'ui ich c'ac'naaba. Müchbi ilic a jun tuul abe' a walac u yadic ti tan u yadic u t'an a Dios pero chen u tus, le'ec ilic a baalche' a joq'ui ichil a lu'umu. Biq'uin ado'o, u betaj a milagro ti tan u cha'anbül u men a noxi' baalche' abe'e. Baalo' ca' u tusajoo' boon tuul u c'ümajoo' u p'is a baalche' abe' tu t'ab wa tu c'ü'. Baalo' ilic ca' u tusajoo' boon tuul u c'ajsajoo' u p'is a baalche' abe' a chen betabiji. Cuxa'anoo' ti pulboo' tu ca' tuulil ichil a jabix laguna a chen c'aac' a tan u chuwul etel azufre.\x * \xo 19:20 \xt Dn 7:11; Dn 11:45; Rev 20:10\x* \p \v 21 Pues te'i. Laj quimsaboo' boon tuul a much'a'anoo' ti p'isbaj etel a jun tuul a que'en tu pach a tzimini. Quimsaboo' etel a maasca' a que'en tu chi' a tali ti ca'ana. Tulacaloo' a ch'iich'i, janoo' asto ti manal u na'ajil. \c 20 \s1 Bel u ca'a c'ülbül mil jaab a quisini. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj u yemel ti ca'an jun tuul u yaj xa'num a Dioso. Tu c'ü' que'en u llavejil a actun a ma' yan u yiti. Yan ilic jun p'eel a noxi' cadena tu c'ü'.\x * \xo 20:1 \xt Lc 8:31; Rev 1:18; Rev 9:1\x* \v 2 U müchaj a noxi' baalche'e. Le'ec ala'aji, a can u cho'aj a yoc'olcab biq'uin ado'o. —Quisin y Satanas,— cu t'anoo' ti'i a baalche' abe'e. U c'üxaj etel cadena ca' p'aatüc ti c'üxa'an mil jaab.\x * \xo 20:2 \xt 2 P 2:4; Jud 1:6; Rev 12:9\x* \v 3 U pulaj ich actun. U c'ülaj u chi. U tz'aj u tüc'beeb u chi' a actun ti'i ma' u jeebel. Ma' tu ca' paatal u tusoo' a cristiano yoc'olcab asto u manül a mil jaaba. Pachili, bel u ca'a cha'bül pero ma' ca' yaab q'uini.\x * \xo 20:3 \xt Dn 6:17; Mt 24:24; Rev 12:9; Rev 13:14; Rev 16:14\x* \p \v 4 Pues te'i. In wilaj ti yaab a sillaja. Tina'anoo' ti que'en a tz'aboo' u meyaj ti il sip'ili. In wilajoo' ilic xan boon tuul a ch'ücboo' u cal u men que'enoo' u yool tu pach a Jesusu, etel u men walacoo' u tz'ocsic u t'an a Dioso. Ala'oo'o, ma' u c'ajsajoo' a baalche' a joq'ui ich c'ac'naabi. Ma'ax u c'ajsajoo' u p'is a baalche' abe'e, ma'ax u cha'ajoo' ca' tz'abüc u numero y ma'ax u c'aba' a baalche' abe' tu t'ab wa tu c'ü'. Ca' cuxlajoo' ala'oo'. Le'ec ti a mil jaab ti tan u tücaa' a Cristojo, tanoo' ilic u tücaa' a ch'ücboo' u cala.\x * \xo 20:4 \xt Dn 7:9,22; Mt 19:28; Lc 22:30; 1 Co 6:2,3; Mal 4:5; Rev 6:9; Rev 13:12; Ro 8:17; 2 Ti 2:12; Rev 5:9,10\x* \v 5 Le'ec ada' a paye' ca' cuxtal tu yaamoo' a quimene. Le'ecoo' u chucaan a quimene, ma' cuxlajoo' asto u manül a mil jaaba. \v 6 Top qui'oo' u yool y ma' yanoo' u sip'il boon tuul a ca' cuxlajoo' ichil a paye' ca' cuxtal abe'e. Ma' yan q'uin u pulbuloo' ichil a infiernojo, le'ec a ca' quimil u c'aba'a. Ocoloo' u ca'a ti'i u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, y ti'i a Cristojo. Mil jaab beloo' u ca'a u yet'octe a Cristo ti tücaa' yoc'olcab.\x * \xo 20:6 \xt Rev 21:8; Is 61:6\x* \p \v 7 Pues te'i. Le'ec ca' manüc a mil jaaba, ca' cha'bül u ca'a a quisin tuba c'ülbi. \v 8 Joc'ol u ca'a ti'i u tusoo' a cristiano tulacal tubajac yoc'olcab. Beloo' u ca'a tusbul u mam aj Gog u mam aj Magog ti'i ca' much'lacoo' ti p'isbaj. Top yaaboo' ala'oo' jabix u yaabil a ch'ich' a que'en chi' c'ac'naaba.\x * \xo 20:8 \xt Job 1:7; 1 P 5:8; Ez 38:2; Rev 16:14\x* \v 9 Taloo' tulacal tubajac yoc'olcab. Tanoo' u c'ochol u xooyte u cuuchil tuba que'enoo' a hermanojo, y u xooyte ilic a caj a top qui' tu wich a Dioso. Joq'ui a c'aac' ti ca'an tuba que'en a Dioso. Laj chuwboo' boon tuul a c'ochoo' ti xooyo.\x * \xo 20:9 \xt Is 8:8\x* \v 10 Tusboo' u men a quisini. Pulbi a quisin ichil a jabix laguna a chen c'aac' a tan u chuwul etel azufre. Biq'uin ado'o, pulboo' ilic te'i a baalche' a joq'ui ich c'ac'naab u yet'oc a jun tuul u yadaj ti tan u yadic u t'an a Dios pero chen u tus. Te'i ma' yan q'uin u jobol u c'ümicoo' a yaj ti q'uin ti ac'ü'. \s1 Le'ec ada' biqui ti tz'abüc a sip'il ti u jobeebe. \p \v 11 Pues te'i. In wilaj jun tuul a tina'an tuwich a noxi' süc sillaja. Tu taan ala'aji, sa'ti a yoc'olcab y a ca'ana. Ma' ca' yan.\x * \xo 20:11 \xt 2 P 3:7; Dn 2:35\x* \v 12 In wilajoo' a quimene. Ca'ax nucuch ca'ax mejen, wa'an ti que'enoo' tu taan a sillaja. Jebbi boon a ju'um tuba tz'iiba'an c'u' u betajoo' a jujun tuulu. Jebbi ulaac' jun p'eel a ju'umu, le'ec a ju'um tuba tz'iiba'anoo' u c'aba' a yan ti'ijoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol. Le'ecoo' a quimene, tz'aboo' ichil u sip'il jabix ilic ti tz'iiba'an ichil a ju'um c'u' u betajoo'o.\x * \xo 20:12 \xt Jn 5:25; 2 Co 5:10; 1 Ta 4:15,17; Dn 7:10; Sal 69:28; Dn 12:1; Fil 4:3\x* \v 13 Joc'oo' a quimen ichil a c'ac'naaba, ichil u cuuchil u c'aba' quimil, y ichil u cuuchil a pula'anoo'o. C'ochoo' tu taan aj il sip'il. Tulacaloo'o, laj tz'aboo' ichil u sip'il jabix ti ca' u betajoo'o.\x * \xo 20:13 \xt Jer 17:10; Mt 16:27; Ro 2:6\x* \v 14 Le'ec ti jobi u tz'abüloo' ichil u sip'ili, le'ec u cuuchil u c'aba' quimil etel u cuuchil a pula'anoo' tuba taloo'o, pulbi ilic ichil a jabix laguna a chen c'aac'. Le'ec a jabix laguna a chen c'aac'a, le'ec a quimil u ca' sut u c'aba'.\x * \xo 20:14 \xt 1 Co 15:26\x* \v 15 Tulacal a jujun tuulu, wa ma' cüxtabi u c'aba' ichil a ju'um tuba tz'iiba'an u c'aba' a yan ti'i a cuxtala, pulbi ichil a jabix laguna a chen c'aac'. \c 21 \s1 Aj Juana, u yilaj a ca'an y a yoc'olcab a tumulben to. \p \v 1 Pues te'i. In wilaj a ca'an y a yoc'olcab a tumulben to. Le'ec a ca'an y a yoc'olcab a uchben betabiji, sa'ti. Ma' ca' yan. Ma' ca' yanaji a c'ac'naabi.\x * \xo 21:1 \xt Is 65:17; Is 66:22; Is 57:20\x* \v 2 In wilaj ilic a caj a ti'i a Dioso, le'ec a Jerusalen a tumulbene. Tali ti ca'an etel a Dioso. Tan u yemel yoc'olcab. Qui' utzquinaja'an jabix ilic ti utzquinaja'an jun tuul ix chu' ti'i u beel ti tz'ocolbeele.\x * \xo 21:2 \xt Is 52:1; Ga 4:26; He 11:10; Is 54:5; Is 61:10\x* \v 3 In wu'yaj ilic jun p'eel a t'an a chich u peec a tali tuba tina'an a Dioso. —U'yeene'ex. Le'ec u yotoch a Dioso, que'en tu yaamoo' a cristianojo,— cu t'an a t'an abe'e. —Bel u ca'a ti cuntal tu yaamoo'. Ala'oo'o, ti'ijoo' Dios. Le'ec ilic a Dioso, que'en tu yaamoo'. Ala'aji, u Diosoo',— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 21:3 \xt Lv 26:11; Ez 43:7\x* \v 4 —Bel u cu laj choo' u c'a' u wichoo' yoc'ol ca' qui'acoo' u yool jumpul. Ma' ca' yan a quimili, ma'ax a yaj-oolala, a oc'olo, a yajili. Tulacal a jabix abe'e, jobi,— cu t'an a t'an a tali tuba tina'an a Dioso.\x * \xo 21:4 \xt Is 25:8; 1 Co 15:26; Is 35:10\x* \p \v 5 Pues te'i. Uchi u t'an a Dioso. Tina'an ti que'en tuwich a silla a que'en chumuquil. —U'yeene'ex. Tan in laj betic ti tumulben tulacal,— cu t'an ala'aji. Pachili, u yadaj ten: —Tz'iibte abe'e. Le'ec a t'an abe'e, qui' u tz'ocsabül. Jaj,— cu t'an ten.\x * \xo 21:5 \xt Rev 4:2,9; Is 43:19\x* \v 6 —Jobi tun,— cu t'an ten. —Jabix ilic ti caji a letra etel A y jobi etel Z, baalo'en ilic. Tin wetel caji. Tin wetel u jobol,— cu t'an ten. —Ti'ijoo' a uc'aja, bel in quin tz'aa' a ja' ti ma'ax boon u tool. Tali a ja' abe' ichil a cuxlinja' a walac u tz'eec a cuxtala,— cu t'an ten.\x * \xo 21:6 \xt Is 12:3\x* \v 7 —Le'ec mac a ma' tu p'ütic u tz'ocsic tac tu jobeebe, bel u cu c'ümü' abe'e. Inene, cuntal in ca'a ti'i u Dios ala'oo'o. Cuntaloo' u ca'a ti'i in mejenoo' ala'oo'o,— cu t'an ten.\x * \xo 21:7 \xt Ro 8:17; Zac 8:8\x* \v 8 —Le'ec a saacoo'o, ma' tu c'ümicoo' ti baalo'. Ma'ax le'ec a ma' ta'achoo' u tz'ocsic a Dioso, a c'asoo' u na'ata, aj quimsajoo', a walacoo' u cüjtal etel a ca'ax macaca, aj pulya'ajoo', a walacoo' u c'ajsic a dios a betabiji, y tulacal a boon a walacoo' u tusu. Jadi' beloo' u cu c'ümü' a pulbul ichil a jabix laguna a tan u chuwul etel c'aac' y etel azufre. Le'ec abe' a quimil u ca' sutu,— cu t'an ten a Dios a tina'an tuwich u silla.\x * \xo 21:8 \xt 1 Co 6:9\x* \s1 Le'ec ada' a caj Jerusalen a tumulbene. \p \v 9 Pues te'i. Naatz'i tin wetel jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Ala'aji, jun tuul tu yaam a siete tuul a yan u jaay a jujun tuulu. Le'ec a siete tuuloo' abe'e, u tz'ajoo' u yada' a siete p'eel a yaj tuwich a yoc'olcaba. —Co'ox,— cu t'an ten. —Bel in quin yee' tech mac a uchi u tz'ocolbeele, le'ec u yütan tun a Carnerojo\f + \fr 21:9 \ft Tümünyuc\f*,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. \v 10 Le'ec ti tan u bensiquen tuwich a noxi' witz a top ca'nala, top tan in wu'yic ti que'en u Püsüc'al a Dios tin wetele. U ye'aj ten a caj a ti'i a Dioso, le'ec a Jerusalene. Tali ti ca'an etel a Dioso. Tan u yemel yoc'olcab.\x * \xo 21:10 \xt Ez 48:15-22\x* \v 11 Yan u sac a caj abe' u men u sasilil a Dioso. Le'ec u saca, jabix u sac a tunich a top co'oj u toolo. Sasil jabix a tunich jaspe a top sasil tu jajili. \v 12 Cota'an a caj etel a noxi' cot ti ca'nal. Doce p'eel u chi' a cot a yana. Yan doce tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an te'iji, jujun tuul ti'i jujun p'eel u chi' a coto. Tuwich a jujun p'eel u chi' a coto, tz'iiba'an u c'aba' a jujun muuch'oo' aj Israele. Doce muuch'oo' tu bajil. \v 13 Tu tojil a joq'ueeb q'uin yan ox p'eel u chi' a coto. Tu tojil a norte\f + \fr 21:13 \ft north\f* yan ox p'eel u chi' a coto. Tu tojil a sur\f + \fr 21:13 \ft south\f* yan ox p'eel u chi' a coto. Tu tojil a oqueeb q'uin yan ox p'eel u chi' a coto. \v 14 Yalam a coto, yan doce p'eel u wa'taan ti'i u muc'. Tuwich a jujun p'eel u wa'taana, tz'iiba'an u c'aba' a jujun tuul u yaj xa'num a Carnerojo\f + \fr 21:14 \ft Tümünyuc\f*. Doce tuuloo' tu bajil.\x * \xo 21:14 \xt Mt 10:2-4; Mt 16:18; 1 Co 3:10,11; Ga 2:9; Ef 2:20; Ef 3:5; Ef 4:11; Jud; 17; Rev 18:20\x* \p \v 15 Pues te'i. Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'an a tan u tzicbal tin wetele, yan ti'i a jabix xoolte' ti'i p'is. Etel oro betaja'an. Etel abe'e, bel u cu p'isi' a caja, u chi' a coto, y a coto.\x * \xo 21:15 \xt Is 8:10; Is 28:17; Ez 40:3; Ez 41:1; Ez 42:15,20; Ez 47:3; Zac 2:1; Rev 11:1,2\x* \v 16 Cünxuuc a caja. Le'ec u chawaquili, quet etel u taan. U p'isaj a caj etel u p'isbeeb. Dos mil doscientos kilometro\f + \fr 21:16 \ft 1500 miles\f* u chawaquil. Baalo' ilic u taan y u ca'nalil. \v 17 U p'isaj ilic u ca'nalil u cotil a caja. Setenta y dos yarda u ca'nalil. U p'isaj etel u c'ü'. Media yarda u chawaquil u c'ü' jabix ilic a ti'i a cristianojo. \v 18 Le'ec a coto, betabi etel a quich'pan tunich u c'aba' jaspe. Le'ec a caja, betabi etel a chucul oro a ma' yan u xaab. Sasil jabix neen. \v 19 Tuwich u wa'taan u cotil a caja, tüc'a'an a tunich a co'oj u toolo. Tuwich a jun tzaam u paye' wa'taan que'en a quich'pan tunich u c'aba' jaspe. Tuwich u ca' tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' zafiro. Tuwich u yox tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' agata. Tuwich u cuatro tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' esmeralda.\x * \xo 21:19 \xt Is 54:11\x* \v 20 Tuwich u cinco tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' onice. Tuwich u seis tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' cornalina. Tuwich u siete tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' cristolito. Tuwich u ocho tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' berilo. Tuwich u nueve tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' topacio. Tuwich u diez tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' crisoprasa. Tuwich u once tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' jacinto. Tuwich u doce tzaam que'en a quich'pan tunich u c'aba' amatista. \v 21 Le'ec a doce p'eel u chi' a coto, doce p'eel a quich'pan tunich u c'aba' perlaja. Jujun p'eel u chi' a coto, jujun p'eel a perlaja. Le'ec a calle ichil a caja, betabi etel a chucul oro a ma' yan u xaab. Sasil jabix neen.\x * \xo 21:21 \xt Rev 22:2\x* \p \v 22 Pues te'i. Ma' in wilaj a c'unaj ichil a caj abe'e, u men te'i ilic que'en a Noochtzil a Dios a top yaab u muc'u, y te'i ilic que'en a Carnerojo\f + \fr 21:22 \ft Tümünyuc\f*.\x * \xo 21:22 \xt 1 R 8:27; Is 66:1; Jn 4:23; 1 Co 13:12; 1 Co 15:28\x* \v 23 Ma' yan u c'abeetil a q'uin ma'ax a uj ti'i u tichical a caj abe'e. Le'ec u sasilil a Dioso, le'ec tan u tz'eec u sasilil a caja. Le'ec a Carnerojo\f + \fr 21:23 \ft Tümünyuc\f*, le'ec a c'aac' ti'i a caja.\x * \xo 21:23 \xt Is 24:23; Is 60:19\x* \v 24 Chen etel u sasilil a caj abe'e, sasiloo' u wich a cristiano yoc'olcab ti'i u manüloo'. Le'ecoo' a rey yoc'olcaba, beloo' u cu benes a ba'al a quich'pan ti'i ca' u sij-ooltoo' ti'i a caj abe'e. Beloo' u cu tz'oques u yanil a caja.\x * \xo 21:24 \xt Is 60:3; Is 66:12\x* \v 25 Tulacal u chi' u cotil a caja, ma' tu c'ülbül jumpul u men ma' yan a ac'ü' te'iji.\x * \xo 21:25 \xt Is 60:20\x* \v 26 Le'ec a c'u' a quich'pan a tali eteloo' a jujun muuch' aj nucuch caja, bel u ca'a bensabül ichil a caj abe'e. \v 27 Ma' yan a c'as a bel u ca'a ti ocol te'iji. Ma' tu yocoloo' te'i a walac u betic c'u' a motztzil u men a Dioso, ma'ax a walacoo' u tusu. Jadi' beloo' u ca'a ti ocol te'i boon tuul a tz'iiba'anoo' u c'aba' ichil a ju'um a ti'i a Carnerojo\f + \fr 21:27 \ft Tümünyuc\f*. Le'ec boon tuul a yan ti'ijoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo, tz'iiba'anoo' u c'aba' te'i.\x * \xo 21:27 \xt Is 35:8; Is 52:1; Jl 3:17; Rev 22:14,15; Sal 69:28; Dn 12:1; Fil 4:3; Rev 3:5; Rev 13:8\x* \c 22 \p \v 1 Pues te'i. Le'ec u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, u ye'aj ten a noja' a que'en ichil a caja, le'ec a walac u tz'eec a cuxtala. Top chilam jabix neene. Tan u joc'ol tuba que'en a silla a ti'i a Dioso, y a ti'i a Carnero\f + \fr 22:1 \ft Tümünyuc\f* a que'en ichil a caj abe'e.\x * \xo 22:1 \xt Sal 36:8; Ez 47:1; Zac 14:8; Jn 7:38,39\x* \v 2 Tan u yoc a ja' abe' chumuc a calle ichil a caja. Jujun xeel u yoc a ja'a, te'i que'en a che' a walac u tz'eec a cuxtala. Yan doce p'eel u jujumpaayil u wich a jujun teec a che'e. Amal uj walac u tz'eec u wich a che' abe'e. Le'ec u le' a che'e, ti'i u tz'üquical aj nucuch caj yoc'olcaba.\x * \xo 22:2 \xt Gn 2:9; Rev 2:7; Rev 21:24\x* \v 3 Ichil a caj abe'e, ma' ca' yan jumpul boon a yajil a tz'abi u men Dios jabix ca' u yaax cüxtajoo' u sip'il a cristiano tu cajeebe. Le'ec a silla a ti'i a Dioso, y a ti'i a Carnerojo\f + \fr 22:3 \ft Tümünyuc\f*, te'i que'en ichil a caj abe'e. Beloo' u ca'a c'ajsabül u menoo' u yaj meyaj.\x * \xo 22:3 \xt Zac 14:11; Rev 21:4; Ez 48:35\x* \v 4 Beloo' u cu yila' u wich u yumil a sillaja. Que'en u c'aba' a Dios tu t'aboo'.\x * \xo 22:4 \xt Mt 5:8; 1 Co 13:12; 1 Jn 3:2\x* \v 5 Ma' ca' yan a ac'ü'ü. Ma' ca' c'abeet u sasilil a c'aaq'ui, ma'ax a q'uini. Le'ec a Noochtzil a Dioso, le'ec u sasilil. Le'ecoo' u yaj meyaja, beloo' u ca'a ti tücaa' jumpul te'i.\x * \xo 22:5 \xt Sal 36:9; Sal 84:11; Dn 7:18,27; Ro 5:17; 2 Ti 2:12; 1 P 1:3,4; Rev 3:21; Rev 11:15\x* \s1 Le'ec ada' u yadaj a Jesus ti'i aj Juan tu yada'ili. \p \v 6 Pues te'i. —Le'ec a t'an ada'a, qui' u tz'ocsabül. Jaj,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. —Le'ec boon tuul u yadajoo' u t'an a Dios uchiji, tz'abi ti'ijoo' u men ilic a Noochtzil a Dios ca' aalbüc u t'an. Le'ec ilic a Dios abe'e, u tücaa'taj u yaj xa'num ti'i ca' u yee' yoc'ol ca' eeltabüc u menoo' u yaj meyaj le'ec a c'u' a watac yoc'olcab ti jomol,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 22:6 \xt He 1:1\x* \v 7 —“U'yeen. Wataquen ti jomol. Qui' u yool a mac ca' u tz'oques a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a,” cu t'an a Jesusu,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. \p \v 8 Pues te'i. Aj Juanen. Inen ilic in wu'yaj in wilaj tulacal abe'e. Le'ec ca' in wu'yaj in wilaj abe'e, xonlajeen ti'i ca' in tz'oques u yanil u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, le'ec mac u ye'aj ten abe'e. \v 9 —Ma' a xontal tin taan,— cu t'an ten. —Inen jun tuul a wetmeyaj jabixoo' u chucaan a hermano a walacoo' u yadic u t'an a Dioso, y a walacoo' u tz'ocsic a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a. Jadi' a Dios a ca' a c'ajese,— cu t'an ten. \v 10 —Ma' a muquic a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a, le'ec a c'u' a watac yoc'olcaba, u men nütz'a'an u yuchul,— cu t'an ten u yaj xa'num a Dios ti ca'ana.\x * \xo 22:10 \xt Dn 8:26; Dn 12:4,9; Rev 10:4\x* \v 11 —Le'ec a ma' toj u na'ata, p'ütü ti'i ca' u bete' u ma' tojil u na'at. Le'ec a c'as u na'ata, p'ütü ti'i ca' u bete' u c'asil u na'at. Le'ec a toj u na'ata, cha'a u betic u tojil u na'at. Le'ec a ma' yan u sip'il tu taan a Dioso, cha'a u cuntal ti ma' yan u sip'il tu taan a Dioso,— cu t'an ten.\x * \xo 22:11 \xt Ez 3:27; 2 Ti 3:13\x* \v 12 —U'yeen. wataquen ti jomol. Bel in quin tales u jel u naal yoc'ol c'u' u betaj a jujun tuulu,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 22:12 \xt Is 40:10; Mt 16:27; Ro 2:6-11; Ro 14:12\x* \v 13 —Jabix ilic ti caji a letra etel A y jobi etel Z, baalo' ilic inene. Inen a payanbeje. Inen u yada'a. Tin wetel caji. Tin wetel u jobol,— cu t'an.\x * \xo 22:13 \xt Is 44:6\x* \v 14 —Qui'oo' u yool boon tuul a tanoo' u tojquintic u na'at bete cuenta tanoo' u süccuntic u noc'. Tanoo' u betic abe'e, ti'i ca' paatacoo' u yocol tu chi' a cot ca' xicoo' ich caj. Tanoo' ilic u betic abe'e, ti'i ca' paatacoo' u jante u wich a che' a walac u tz'eec a cuxtala,— cu t'an.\x * \xo 22:14 \xt Sal 106:3,5; Sal 119:1,6; Is 56:1,2; Dn 12:12; Jn 14:15\x* \v 15 —Ma' tu yocoloo' te'i a c'as u na'ata, a pulya'aja, a walacoo' u cüjtal etel a ca'ax macaca, aj quimsaja, a walacoo' u c'ajsic a dios a betabiji, y tulacaloo' u chucaan a top qui'oo' tu wich a tusu, u yet'ocoo' a walacoo' u betic a tusu,— cu t'an. \v 16 —Inen a Jesusu,— cu t'an. —In tücaa'taj u yaj xa'num a Dios ti ca'an ti'i ca' aalbüc u pectzil a tz'iiba'an wa'ye' ti'i boon muuch'oo' a hermanojo. Le'ec aj rey David in mamaa'. Inene, u mamen aj Davidi. Inen jabix aj noj-ich a walac u joc'ol ti jatz'ca'a,— cu t'an.\x * \xo 22:16 \xt 1 P 3:2; Is 11:1; Jer 23:5,6; Nm 24:17; Zac 6:12\x* \p \v 17 Pues te'i. Le'ec u Püsüc'al a Dioso, u yet'ocoo' a c'aata'an u men a Carnero\f + \fr 22:17 \ft Tümünyuc\f* ti'i u yütana, le'ecoo' a hermanojo, tanoo' u yadic ti'i a Jesus ca' uduc. Le'ec mac tan u yubic a t'an ada'a, tan cuchi u yadic ca' uduc. Le'ec mac a jabix uc'aj ti'i a Dioso, qui' u tz'eec u yool tu pach jabix cuchi tan u c'ochol etel. Le'ec mac u c'ati u yuc'u' a ja' a walac u tz'eec a cuxtala, u paatal u yuq'uiqui. Ma'ax boon u tool.\x * \xo 22:17 \xt Is 55:1; Jn 7:37\x* \p \v 18 Pues te'i. Le'ec boon tuule'ex a tane'ex a wu'yic a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a, tan in wadic te'ex. Le'ec mac ca' u tz'aa' u chucaan a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a, a Dioso, bel u cu tz'aa' ti'i a yaj jabix ilic a yaj a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a.\x * \xo 22:18 \xt Dt 4:2; Dt 12:32; Pr 30:6\x* \v 19 Le'ec mac ca' u joq'ues jun p'eelac u wich a t'an tu yaam a t'an a tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a, le'ec a Dioso, bel u cu toco' ti'i boon u wich a che' a walac u tz'eec a cuxtal a ti'i cuchiji. Bel ilic u ca'a tocbol ti'i u cuuchil ichil a caj a ti'i a Dioso. Tzicbalbi a che' abe' etel a caj abe' ichil a ju'um ada'a.\x * \xo 22:19 \xt Ex 32:33\x* \p \v 20 Pues te'i. Inen in laj ye'aj tulacal abe'e. Inen tan in wadic: —Tu jajil wataquen ti jomol,— queen. Qui' Jesus ti Noochil. Ca' talaquech.\x * \xo 22:20 \xt He 9:28\x* \v 21 In c'ati a Noochtzil a Jesus ca' u yaante'ex tulacale'ex a hermanoje'exe. Wa'ye' jobi.\x * \xo 22:21 \xt Ro 16:20\x*