\id JHN - Mopan Maya NT -Belize 2012 (DBL -2013) \h SAN JUAN \toc1 Le'ec Ada' u T'an a Jesucristo a Tz'iiba'an u Men u Yaj Xa'num, Le'ec aj Juana. \toc2 San Juan \toc3 Jn \mt1 Le'ec Ada' u T'an a Jesucristo a Tz'iiba'an u Men u Yaj Xa'num, Le'ec aj Juana. \c 1 \s1 Le'ec ada' a t'an a walac u tz'eec a cuxtala. \p \v 1 Le'ec ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba, yan jun tuul. T'an u c'aba'. Le'ec a T'an abe'e, te'i que'en etel a Dioso. Le'ec a T'an abe'e, le'ec a Dioso.\x * \xo 1:1 \xt Rev 19:13; Zac 13:7; Is 9:6; Jn 10:30; Fil 2:6\x* \v 2 Le'ec ilic abe'e, te'i que'en etel Dios le'ec ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba. \v 3 Le'ec a Dioso, u tz'aj ti'i ala'i ca' u bete' tulacal a c'u' a yana. Ma' yan c'u' ulaac' a wa ma' u betaja. U laj betaj. \v 4 Etel ala'i yan a cuxtala. Le'ec a cuxtal abe'e, walac u ye'ic a jaj ti'ijoo' a cristianojo. Tan u sasilcuntic u tucul a maca. \v 5 Le'ec a sasil abe'e, tan u ye'ic a jaj ti'ijoo' a cristianojo. Tan u sasilcuntic u wich a ac'ü'ü. Le'ec a ac'ü' abe'e, ma' tu paatal u tupic u wich a sasili, le'ec a jaj a chiclaji ti'i a maca.\x * \xo 1:5 \xt Jn 3:19\x* \p \v 6 Pues te'i. Yan jun tuul a winiqui, aj Juan u c'aba'. Tücaa'bi u men a Dioso.\x * \xo 1:6 \xt Mal 3:1\x* \v 7 Tücaa'bi ti'i u betic u testigojil tu pach a sasil abe'e. Ti baalo'o, tulacaloo' u paataloo' u tz'ocsic u t'an aj Juan ti tan u tzicbaltic mac walac u sasilcuntic u tucul a cristianojo. \v 8 Aj Juana, ma' le'ec a mac a walac u sasilcunaji. Ala'aji, jadi' u testigojil.\x * \xo 1:8 \xt Hch 13:25\x* \p \v 9 Pues te'i. Le'ec a jajil sasil abe'e, udi wa'ye' yoc'olcab. Le'ec abe'e, walac u sasilcuntic u tucul tulacal a mac tanil u yadic a jaj ti'ijoo'o.\x * \xo 1:9 \xt Is 49:6\x* \v 10 Wa'ye' que'en ala'i yoc'olcab. Le'ec, u betaj a yoc'olcaba. C'u' betiqui, ma' c'üm-oolbi u menoo' a cristiano yoc'olcaba.\x * \xo 1:10 \xt Sal 33:6; 1 Co 8:6\x* \v 11 Udi ichil u caal. Ma' c'üm-oolbi u menoo' u yetcaal.\x * \xo 1:11 \xt Lc 19:14\x* \v 12 C'u' betiqui, le'ec boon a jujun tuul u c'üm —ooltaj ala'aji, u tz'aj ti'ijoo' ca' ococoo' ti'i u mejen a Dioso. Jadi' yan u tz'ocsabül u t'an mac a walac u sasilcunaj tucul ti'i ca' sa'albücoo'.\x * \xo 1:12 \xt Is 56:5; Ro 8:15; Ga 3:26\x* \v 13 Le'ec boon tuul a uchoo' u tz'ocsaja, yanajoo' tucaye'il, pero ma' jabix ti walac u yantal a cristianoji. Ma' yanajoo' tucaye'il u men cristianoji. Yanajoo' tucaye'il u men a Dioso.\x * \xo 1:13 \xt Dt 30:6\x* \p \v 14 Pues te'i. Le'ec a T'an a que'en etel a Dioso, yanaji ti cristianojil. Culaji tiqui yaam. Le'ec ala'aji, jadi' a qui' a walac u betiqui. Jadi' a jaj a walac u yadiqui. Ti wilaj u patalil. Le'ec ilic u patalil abe'e, le'ec a tz'abi ti'i u men u Tata, le'ec a Dioso, u men u Mejen a jun tuul ilic tu bajil ta wichi.\x * \xo 1:14 \xt Mt 1:20; Ro 1:3; He 2:14; Is 40:5; Col 2:3,9\x* \p \v 15 Pues te'i. Aj Juana, u ye'aj a winic abe' ti'ijoo' a cristianojo. —Le'ec ada' a winic in wadaj te'ex le'ec ti ca' in wadaj: “Le'ec mac a watac pachili, mas nooch u wichil u meyaj tin wich u men le'ec ti ma'ax to yanaquene, ac yan ilic a winic abe'e,” queen te'ex,— cu t'an aj Juana.\x * \xo 1:15 \xt Col 1:17\x* \p \v 16 Pues te'i. Etel u yaabil u qui'il a Cristojo, u tz'aj to'on a qui'il y a mas qui'il.\x * \xo 1:16 \xt Ef 1:6\x* \v 17 Le'ec a Dioso, u tz'aj u ley ti'i aj Moises ca' u tz'aa' ti'ijoo' a cristianojo. Chen walac u ye'ic a sip'il a leye. C'u' betiqui, etel a yaj u c'ümaj a Jesucristojo, tan u ch'a'bül u yotzilil a cristianojo. U ye'aj to'on a jaja.\x * \xo 1:17 \xt Ex 20:1; Ro 5:21; Jn 14:6\x* \v 18 Ma'ax mac u yila' a Dioso. C'u' betiqui, le'ec u Mejen a Tattzil a jun tuul ilic tu bajil a que'en tu tzeele, le'ec u yadaj u pectzil biqui yanil a Dioso.\x * \xo 1:18 \xt Ex 33:20; 1 Jn 4:9\x* \s1 Tzicbalbi a Jesus u men aj Juan aj tz'aj ocja'a. \p \v 19 Pues te'i. Jun p'eel q'uin le'ecoo' a nucuch winic ti'ijoo' aj Israele, u tücaa'tajoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, u yet'ocoo' u mamoo' aj Levi u c'aatoo' u chi' aj Juana. Joc'oo' ti quet ich caj Jerusalen. Binoo' etel aj Juan. —¿Mac winiquilech?— cu t'anoo' ti'i aj Juana. Uchi u nuuc aj Juana. \v 20 U yadaj ti'ijoo' u tojil. Ma' u mucaj u t'ani. —Inene, ma' u yaj Sa'alilen a cristianoji,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 1:20 \xt Jn 3:28; Hch 13:25\x* \v 21 —¿Maquech tun ti baalo'? ¿Aj quimen Eliasech wa?— cu t'anoo' ti'i aj Juana. —Ma' ineni,— cu t'an ti'ijoo'. —¿Inchech wa a winic u yadaj aj quimen Moises uchi ti wataca?— cu t'anoo' ti'i. —Ma',— cu t'an.\x * \xo 1:21 \xt Mal 4:5; Lc 1:17\x* \v 22 Pachili, u c'aatajoo' ti'i: —¿Maquech tun ti baalo'? Adü to'on ti'i ca' ti wadü' a t'an ti'i mac u tücaa'tajo'ono. ¿C'u' a t'an yoc'lal a bajil?— cu t'anoo' ti'i aj Juana. \v 23 Uchi u nuuc aj Juana. —Inen jun tuul a tan in t'an ich p'atal lu'um. “Listarte'ex a bajil ca' a c'üm-oolte'ex a Noochtzili,” queen jabix ilic u yadaj aj quimen Elias le'ec u yadaj u t'an a Dios uchi,— cu t'an aj Juan ti'ijoo'o.\x * \xo 1:23 \xt Is 40:3\x* \v 24 Le'ecoo' a tücaa'boo'o, tücaa'boo' u menoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. \v 25 U c'aatajoo' ti'i: —Incheche, ma' u yaj Sa'alilech a cristianoji, ma'axech aj quimen Elias, ma'axech jun tuul a winic u yadaj aj Moises ti wataca. Ti baalo'o, ¿c'u' ca'a tan a tz'aj ocja'?— cu t'anoo' ti'i. \v 26 —Etel ja' tan in tz'aj ocja',— cu t'an aj Juana. —Yan jun tuul ta yaame'ex a ma' a weele'ex u wichi.\x * \xo 1:26 \xt Mal 3:1\x* \v 27 Ala'aji, pachil to u ye'ic u bajil. Inene, ma' chucul in yanil ma'ax tin joc'sic u cayte ala'aji,— cu t'an aj Juan ti'ijoo'o. \v 28 A t'an ada'a, aalbaani ich caj Betabara a que'en junxeel a noja' Jordan tu tojil a joq'ueeb q'uini. Te'i u tz'aj ti ocja' a cristiano aj Juana. \s1 A Jesusu, le'ec a jabix carnero\f + \fr 1:28 \ft tümünyuc\f* u sij-ool a Dios ti'i u bajili. \p \v 29 Pues te'i. Tu samalili, aj Juana, u yilaj a Jesusu. Tan u talel. —Ile'ex,— cu t'an aj Juan ti'ijoo' a cristianojo. —Jedo' a winiqui. Jabix ilic ti walac u quimsabül a carnero\f + \fr 1:29 \ft tümünyuc\f* ti'i sij-ool ti'i a Dioso, baalo' ilic bel u ca'a betabül ti'i a winic ado' u men ilic a Dioso. Bel u cu bo'te u pach u sip'il a yoc'olcab etel u cuxtala,— cu t'an.\x * \xo 1:29 \xt Gn 22:7,8; Ex 12:3; Nm 28:3-10; Is 53:7; 1 P 1:19; Rev 5:6; 1 Co 15:3; Ga 1:4; He 1:3; He 2:17; He 9:28; 1 P 2:24; 1 Jn 2:2; Rev 1:5\x* \v 30 —Le'ec ada' a winic in tzicbaltaj le'ec ti ca' in wadaj te'ex ti watac jun tuul a winic pachili. Mas nooch u wichil u meyaj tin wich, u men le'ec ti ma'ax to yanaquene, ac yan ilic ala'aji,— cu t'an. \v 31 —Biq'uin ado'o, ma' in weel wa le'ec ilic ala'i u yaj Sa'alil a cristianojo. C'u' betiqui, taleen in tz'aa' ti ocja' a cristiano ti'i ca' eeltabüc ala'i u menoo' aj Israele,— cu t'an aj Juana. \v 32 —In wilaj u yemel tuwich ca'an u Püsüc'al Dios jabix jun tuul palomaja. Culaji yoc'ol a Jesusu,— cu t'an aj Juana. \v 33 —Biq'uin ado'o, ma' in weel wa le'ec, ala'aji. Le'ec mac u tücaa'tajen ti tz'aj ocja'a, u yadaj ten: “Bel a ca'a a wila' u yemel u Püsüc'al Dios yoc'ol a jun tuulu. Te'i u cuntal. Le'ec ilic a jun tuul abe'e, bel u cu tz'aa'oo' a cristiano ti ocja', pero etel u Püsüc'al a Dioso,” cu t'an ten,— cu t'an aj Juana.\x * \xo 1:33 \xt Jn 14:26; Jn 20:22; Hch 1:5; Hch 2:4; Hch 4:8,31; Hch 6:3,5,8; Hch 7:55; Hch 9:17; Tit 3:5,6\x* \v 34 —Inene, in wilaj u yemel u Püsüc'al a Dios yoc'ol ala'aji. In wadaj ti le'ec a winic ado'o, u Mejen a Dioso,— cu t'an aj Juana. \s1 Le'ec ada' u yaj payanbej cambal a Jesusu. \p \v 35 Pues te'i. Tu ca'bejili, te'i que'en aj Juan tucaye' u yet'oc ca' tuul u yaj cambal. \v 36 U yilaj ti tan u ca' manül a Jesusu. —Ile'ex,— cu t'an ti'i a ca' tuulu. —Jedo' a winiqui. Jabix ilic ti walac u quimsabül a carnero\f + \fr 1:36 \ft tümünyuc\f* ti'i sij-ool ti'i a Dioso, baalo' ilic a bel u ca'a betabül ti'i a winic ado' u men a Dioso,— cu t'an aj Juan ti'ijoo'o. \v 37 Le'ec a ca' tuul u yaj cambala, u yubajoo' c'u' u yadaj aj Juana. Binoo' tu pach a Jesusu. \v 38 Le'ec a Jesusu, u sutaj u bajil u cha'antoo' a ca' tuul a c'ochoo' to tu pacha. —¿C'u' a tane'ex a cüxtiqui?— cu t'an ti'ijoo'. —¿Tuba cuma'anech Rabi?— cu t'anoo' ti'i. Maestro u nu'cul a Rabiji. \v 39 —Co'ne'ex ti wila' tuba cuma'anen,— cu t'an ti'ijoo'. Binoo' tu pach. U yilajoo' tuba cuma'an. U men a las cuatro tun, u mansajoo' u yada' a q'uin te'i. \p \v 40 Pues te'i. Jun tuul tu yaam a ca' tuulu, aj Andres u c'aba'. U yubaj u t'an aj Juana, y bini tu pach a Jesusu. Aj Andrese, u yitz'in aj Simon Pedro. \v 41 Tu seebal u cüxtaj u sucu'un le'ec aj Simon Pedrojo. —Ti cüxtaj a Mesiasa, le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'an aj Andres ti'i u sucu'un. Ichil a t'an griegojo,\f + \fr 1:41 \ft Greek\f* Cristo u nu'cul a Mesiasa.\x * \xo 1:41 \xt Sal 2:2; Dn 9:25\x* \v 42 Le'ec aj Andrese, u c'ochesaj u sucu'un etel a Jesusu. Cha'anbi aj Simon u men a Jesusu. —Incheche, aj Simon u mejen aj Jonas,— cu t'an a Jesus ti'iji. —Aleebe, “Cefas,” cu t'anacoo' tech,— cu t'an ti'i aj Simono. U nu'cul abe'e, Pedro wa xan tunich.\x * \xo 1:42 \xt Mt 16:18\x* \s1 Le'ec a Jesusu, u püyajoo' aj Felipe etel aj Natanaele. \p \v 43 Pues te'i. Tu yoxejili, caji ti beel a Jesus tu cuenta Galilea. U cüxtaj aj Felipeje. —Co'on tin pach,— cu t'an ti'i. \v 44 Betsaida u c'aba' u caal aj Felipeje. Te'i ilic u caal aj Andres etel aj Pedrojo. \v 45 Le'ec aj Felipeje, u cüxtaj aj Natanaele. —Ti cüxtaj a Cristo a tz'iiba'an ichil u ley a Dios u men aj Moisese,— cu t'an ti'i aj Natanaele. —Tz'iiba'an ilic ichil a ju'um u tz'iibtajoo' boon u yadaj u t'an a Dios uchi. Le'ec abe'e, le'ec a Jesus a tali caj Nazaret. Le'ec abe'e, u mejen aj Joseje,— cu t'an aj Felipe ti'i aj Natanaele.\x * \xo 1:45 \xt Gn 3:15; Gn 22:18; Nm 21:9; Dt 18:18; Is 9:6; Is; 53; Mi 5:2; Zac 6:12; Zac 9:9; Mal 3:1\x* \v 46 —Ma' yan a c'u' a qui' a jede'ec u joc'ol ichil a caj Nazarete,— cu t'an aj Natanael ti'iji. —Co'ox ti wila',— cu t'an aj Felipe ti'iji. \v 47 Le'ec a Jesusu, u yilaj ti tan u c'ochol aj Natanael etel. Caji u tzicbalte aj Natanael. —Ila. Le'ec ada' aj Natanaele, jun tuul aj Israel a top qui' u na'ata,— cu t'an a Jesusu. \v 48 —¿Biqui ca' a c'aj-ooltajen?— cu t'an aj Natanael ti'iji. —Le'ec ti que'enech to yalam a chimun ma'ax to u püyeech aj Felipeje, in wilajech te'i,— cu t'an a Jesusu. \v 49 —Maestro, incheche, u Mejenech Dios. Inchech u reyoo' boon aj Israele,— cu t'an aj Natanael ti'iji.\x * \xo 1:49 \xt Sal 2:6; Sal 110:1; Is 9:7; Ez 37:21; Dn 9:25; Os 3:5\x* \v 50 —¿Tan wa a tz'eec a wool tin pach chen u men in wadaj tech in wilajech yalam a chimunu?— cu t'an a Jesus ti'iji. —Bel to a ca'a a wila' a mas yaaba, u men tan a tz'ocsiquen,— cu t'an a Jesusu. \v 51 —Bel u ca'a ti uchul c'u' a bel in quin wadü' te'exe. Bele'ex a ca'a a wila' ti jeebi a ca'ana. Bele'ex a ca'a a wiloo' u yaj xa'num a Dios ti ca'ana. Tanoo' u yemel y tanoo' u nac'ül tin woc'ol inen a yanajeen ti cristianojili,— cu t'an a Jesus ti'i aj Natanaele.\x * \xo 1:51 \xt Gn 28:12; Mt 3:16; Lc 3:21; Hch 7:56\x* \c 2 \s1 Uchi a tz'ocolbeel ich caj Cana tu cuenta Galilea. \p \v 1 Pues te'i. Ox p'e q'uin aalbüc a t'an abe' ti uchi u tz'ocolbeel jun tuul mac ich caj Cana tu cuenta Galilea. Le'ec u na' a Jesusu, que'en ti a fiestaja. \v 2 Chiitboo' ilic a Jesus u yet'ocoo' u yaj cambal ca' c'ochocoo' etel aj tz'ocolbeel ti uc'ul. \v 3 Jobi a vinojo. —Ma' ca' yan a vinojo,— cu t'an u na' a Jesus ti'i a Jesusu. \v 4 —Ma' c'u' a cuenta ti'i abe' inchechi, na'. Ma'ax to c'ochoc u yorajil in betic in meyaj,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 2:4 \xt Mt 15:28; Jn 19:26; Jn 20:13,15; 2 S 16:10; 2 S 19:22; Lc 2:49; 2 Co 5:16; Ec 3:1; Jn 7:6\x* \v 5 —Bete'ex tulacal a c'u' a bel u cu yadü' te'ex a Jesusu,— cu t'an u na' a Jesus ti'ijoo' aj t'ox janala. \p \v 6 Pues te'i. Yan seis cuul aj pütbil p'uul tina'an te'i. U ba'al a jede'ec u ch'a'ic a jujun cuulu, ciento wa ciento cincuenta botello\f + \fr 2:6 \ft 20 wa 30 gallons\f* ti ja'. Le'ec u c'abeetil a p'uulu, ti'i u taacbeeb a ja' ti'i u p'o'bol a c'u' taca. Tz'iiba'an ichiloo' u ley biqui ca' u p'oo' tulacal.\x * \xo 2:6 \xt Mr 7:3; Ef 5:26; He 6:2; He 9:10-19; He 10:22\x* \v 7 —Tudese'ex a p'uul ti ja,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' aj t'ox janala. U tudesajoo' lacchi'. \v 8 —Aleebe lupe'ex. Bense'ex ti'i u polil a tz'ocolbeele,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. U bensajoo'. \v 9 Le'ec u polil a tz'ocolbeele, u yaaltaj a ja' a su'ti ti vinojili. Ma' u yeel tuba tali, pero le'ecoo' aj t'ox janala, u yeeloo'. Le'ec u polil a tz'ocolbeele, u püyaj a tan u tz'ocolbeele.\x * \xo 2:9 \xt Jn 4:46\x* \v 10 —Tulacal a maca, walacoo' u t'oxic a quich'pan vino payanbeje,— cu t'an ti'i aj tz'ocolbeele. —Pachili, le'ec ti ac yaab a uc'baanüc u menoo' aj sutili, walac u t'oxbol a ma' jiil qui'i. C'u' betiqui, a taactaj a quich'pan vino ti'i ca' a t'oxo' pachil,— cu t'an ti'i aj tz'ocolbeele. \v 11 Le'ec a milagro ada'a, le'ec u yaax betaj a Jesusu. Eeltabi ti yan u patalil. Le'ecoo' u yaj cambala, u mas tz'ajoo' u yool tu pach. Betabi a milagro abe' ich caj Cana tu cuenta Galilea.\x * \xo 2:11 \xt Jos 19:28; Dt 4:24; Sal 72:19; Jn 1:14; Jn 5:23; Jn 12:41\x* \p \v 12 Pues te'i. Bini a Jesus ich caj Capernaum u yet'ocoo' u na' eteloo' u yitz'in eteloo' u yaj cambal. Ma' yaab q'uin culajoo' te'i.\x * \xo 2:12 \xt Mt 12:46\x* \s1 Joc'saboo' aj men negocio ichil u yotoch Dios u men a Jesusu. \p \v 13 Pues te'i. Watac u q'uinil u fiestajiloo' aj Israele. Walacoo' u c'ajsic biq'uin ti mani u yaj xa'num a Dios ti ca'an yoc'oloo'o, mentücü bini a Jesus ich caj Jerusalene.\x * \xo 2:13 \xt Ex 12:14; Nm 28:16; Jn 5:1\x* \v 14 Ichil u yotoch a Dioso, yanoo' aj men negocio. Tanoo' u con wacax, carnero\f + \fr 2:14 \ft tümünyuc\f*, y paloma. Yanoo' a tina'anoo' ti jüp' taq'uin. Ilboo' u men a Jesusu.\x * \xo 2:14 \xt Mt 21:12; Mr 11:15; Lc 19:45\x* \p \v 15 Pues te'i. U betaj a jatz' etel c'aan. U laj tooltajoo' tulacaloo' abe' pach naj tac eteloo' u carnero\f + \fr 2:15 \ft tümünyuc\f* y u wacax. U wejch'intaj ti lu'um u taq'uin mac a tanoo' u jüp' taq'uini. U piquixc'ü'tajoo' u mesajil. \v 16 —Joq'uese'ex a paloma pach naj,— cu t'an ti'ijoo' aj con palomaja. —Ma' a su'tesique'ex u yotoch in Tat ti'i u cuuchoo' aj conolo,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 2:16 \xt Sal 93:5; 1 Ti 6:9,10\x* \p \v 17 Pues te'i. Le'ecoo' u yaj cambala, c'üja'an ti'ijoo' c'u' a walac u yadic u ju'um a Dios yoc'ol a Cristojo. —U men top c'ocha'an tu wich u yotoch a Dioso, u c'ümaj a yaja,— cu t'an a t'an ichil u ju'um a Dios yoc'ol a Cristojo.\x * \xo 2:17 \xt Sal 69:9\x* \p \v 18 Pues te'i. —¿C'u' ti milagrojil a ca' a bete' ti'i ca' ti tz'oques ti tech a cuenta u toolboloo' boon a toolboo' ti baalo'o?— cu t'anoo' a nucuch winic ti'iji. \v 19 —Jobse'ex u yotoch Dios ada'a. Ich ox p'e q'uin in ca' wa'cuntiqui,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 2:19 \xt Mt 26:61; Mt 27:40; Mr 14:58\x* \v 20 —Cuarenta y seis jaab ti paataji u yotoch a Dioso. Incheche, ma' tu paatal a wa'cuntic ich ox p'e q'uin,— cu t'anoo' a nucuch winic ti'iji. \v 21 C'u' betiqui, le'ec u yotoch Dios a tan u tzicbaltic a Jesusu, ma' le'ec a c'unaji. Le'ec u yotoch Dios a tan u tzicbaltiqui, le'ec ilic u büq'uel.\x * \xo 2:21 \xt 1 Co 3:16; 1 Co 6:19; Col 2:9\x* \v 22 Le'ec ti ca' cuxlaji a Jesus tucaye' tu yaamoo' a quimene, le'ecoo' u yaj cambala, c'ajoo' ti'i a t'an abe' yoc'ol u yotoch Dios u yadaj a Jesusu. U men c'ajoo' ti'iji, u mas tz'ajoo' u yool u tz'oques u ju'um Dios y u tz'oques c'u' u yadaj a Jesusu.\x * \xo 2:22 \xt Lc 24:8,25,45; Jn 14:26\x* \s1 A Jesusu, u yeel tulacal. \p \v 23 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, que'en to ich caj Jerusalen ti'i a fiesta le'ec ti tan u c'ajsabül biq'uin ti mani u yaj xa'num a Dios ti ca'an yoc'oloo'o. Le'ec ti ca' u yilajoo' boon a milagro u betaja, u tz'ocsajoo' ti le'ec ala'aji, le'ec ilic u yaj Sa'alil a cristianojo. \v 24 C'u' betic a Jesusu, ma' ta'ach u noj-ooltic a ma'ax maca, \v 25 u men u laj eel u tucul u püsüc'al a jujun tuul ti cristianojo. U men ac u yeel biqui yanil a cristianojo, ma'ax c'u' aj beel ca' talac jun tuul u yadü' ti'i biqui yanil a maca.\x * \xo 2:25 \xt 1 S 16:7; 1 Cr 28:9; Mt 9:4\x* \c 3 \s1 Tan u sut aj Nicodemo etel a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Yan jun tuul a winiqui, aj Nicodemo u c'aba'. Ala'aji, jun tuul tu yaamoo' a nucuch winiqui. Fariseo u c'aba' u na'at a walac u tz'ocsiqui. \v 2 Jun p'eel ac'ü' c'ochi aj Nicodemo etel a Jesusu. —Maestro,— cu t'an ti'i a Jesusu. —Ti weel ti le'ec a Dioso, u tücaa'tajech ti'i ca' a ca'anso'on. Ma'ax mac u paatal u betic a milagro a jabix a tan a betiqui, jadi' a walac u yaantabül u men a Dioso,— cu t'an ti'i.\x * \xo 3:2 \xt Jn 9:16,33; Hch 2:22; Hch 10:38\x* \v 3 —Bel in quin wadü' tech u jajil,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc. —Wa ma' tu ca' yantal tucaye' a maca, ma' tu beel tu cuenta a Dioso,— cu t'an ti'i.\x * \xo 3:3 \xt Jn 1:13; 2 Co 5:17; Ga 6:15; Stg 1:18\x* \v 4 —¿Biqui ca' yanac tucaye' a noochwiniqui?— cu t'an aj Nicodemo ti'iji. —Ma' tu paatal u ca' ocol u ca' sut ichil u na' ti'i ca' cuxlac tucaye'il u ca' sut,— cu t'an ti'i. \v 5 —Bel in quin wadü' tech u jajil,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc tucaye'. —Wa ma' tu yantal a mac etel ja' y etel u Püsüc'al a Dioso, ma' tu yoc'ol ichil u cuenta a Dioso,— cu t'an ti'i.\x * \xo 3:5 \xt Is 44:3,4; Mt 3:11; Mr 16:16; Hch 2:38; Tit 3:5; 1 P 3:21\x* \v 6 —Le'ecoo' a cristianojo, jadi' jede'ec u paataloo' u yancuntic a cristianojo. Le'ec u Püsüc'al a Dioso, walac u tz'eec a cuxtal etel Dios a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an ti'i. \v 7 —Ma' u sa'tül a wool etel ca' in wadaj tech ti yan u ca' yantal u ca' sut a maca,— cu t'an ti'i. \v 8 —Le'ec a iq'ui, walac u manül tuba u c'ati. Walac a wu'yic u juum. C'u' betiqui, ma' a weel tuba tan u talel ma'ax tuba tan u ca' beel. Baalo' ilic ti ma' ta weeltic biqui ti tan u yancunbul a mac u men u Püsüc'al a Dioso, ti'i ca' p'aatüc ti cuxa'an ti'i a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 3:8 \xt Ec 11:5; 1 Co 2:11\x* \v 9 —Ma' ta'ach in ch'a'ic u tojil a t'an abe'e,— cu t'an aj Nicodemo ti'iji.\x * \xo 3:9 \xt Jn 6:52\x* \v 10 —Incheche, jun tuulech ti maestro ti'ijoo' aj Israel,— cu t'an a Jesusu. —Jede'ec cuchi u paatal a ch'a'ic u tojil a t'an ada'a,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 11 —Tan in wadic tech u jajil,— cu t'an a Jesus ti'iji. —Tan ti wadic te'ex le'ec a c'u' ti weele. Testigojo'on yoc'ol c'u' ti wilaja. C'u' betic inche'exe, ma' tane'ex a c'ümic ti t'an,— cu t'an a Jesusu. \v 12 —Tan in tzicbaltic biqui yanil a yoc'olcab te'exe, y ma' tane'ex a tz'ocsic. Wa ca' in tzicbalte biqui yanil a ca'ana, ma' ilic ta tz'ocsique'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 13 —Ma'ax mac a naq'ui ti ca'an. Jadi' mac a emi ti ca'an. Abe'e, inen a yanajeen ti cristianojil. Ich ca'an que'en in cuuchil,— cu t'an.\x * \xo 3:13 \xt Pr 30:4; Jn 6:33; Jn 16:28; Hch 2:34; 1 Co 15:47; Ef 4:9\x* \v 14 Le'ec aj Moisese, u betaj jun p'eel a jabix can etel fierro. U nac'saj ti ca'nal ichil a p'atal lu'umu. Baalo' ilic yan u tz'abül ti ca'nal a Cristojo, le'ec a yanaji ti cristianojili.\x * \xo 3:14 \xt Nm 21:9; Jn 8:28\x* \v 15 U men tz'abi ti ca'nala, tulacal mac a bel u cu tz'aa' u yool tu pach ala'aji, bel u ca'a tz'abül ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. \s1 Yajtziloo' a cristiano u men a Dioso. \p \v 16 Pues te'i. A Dioso, top yaj u yuboo' a cristiano yoc'olcaba, mentücü, u c'ubaj u Mejen a jun tuul ilic tu bajili. Ti baalo'o, tulacal a mac a que'en u yool tu pach u Mejen a Dioso, ma' pula'anoo'i. Tz'abi ti'ijoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo.\x * \xo 3:16 \xt Lc 2:14; Ro 5:8; Tit 3:4; 1 Jn 4:9\x* \v 17 Le'ec a Dioso, u tücaa'taj u Mejen ichil a yoc'olcab ma' ti'i ca' tz'abüc a cristiano yoc'olcab ichil u sip'ili. U tücaa'taj ca' sa'albüc a cristiano yoc'olcab u men u Mejene.\x * \xo 3:17 \xt Lc 9:56; 1 Jn 4:14; Ro 5:1\x* \v 18 Le'ec mac a que'en u yool tu pach u Mejen a Dioso, ma' pula'anoo'i. Le'ec mac a ma' que'en u yool tu pach ala'aji, ac ila'an tun ti yan u sip'il u men ma' u tz'aj u yool tu pach a jun tuul ilic tu bajil u Mejen a Dioso.\x * \xo 3:18 \xt Ro 8:1; 1 Jn 5:12\x* \v 19 Bel in quin yee' biqui ti walac u yilbil a sip'ili. Le'ec a jun tuul jabix a sasil a walac u ye'ic biqui'il u tucul a cristianojo, udi yoc'olcab. Le'ecoo' a cristianojo, chen walacoo' u betic a c'asa, mentücü, ma' u c'atoo' a sasil abe'e. Jadi' qui'oo' tu wich a jabix ac'ü'ü, le'ec a na'at a ma' tojo.\x * \xo 3:19 \xt Is 5:20; Jn 1:4\x* \v 20 Tulacal mac a walac u betic a c'asa, motz ti'i a sasil abe'e. Ma' ta'ach u c'ochol tuba que'en a sasil abe' u men ma' u c'ati ca' eeltabüc u sip'il. \v 21 C'u' betiqui, le'ec mac walac u betic a tojo, bel u ca'a ti c'ochol tuba que'en a sasil abe'e. U c'ati ca' chiclac ti qui' ti le'ec a c'u' a walac u betiqui, le'ec a qui' tu wich a Dioso. \s1 Ca' tzicbalbi a Jesus u men aj Juan aj tz'aj ocja'a. \p \v 22 Pues te'i. Pachili, joq'ui a Jesus ich caj Jerusalen u yet'ocoo' u yaj cambal. Binoo' ichil aj meen caj tu cuenta Judea. U tz'ajoo' a ocja'a. Ma' culajoo' ti xan te'iji.\x * \xo 3:22 \xt Jn 4:2\x* \v 23 Le'ec aj Juana, tan ilic u tz'aj ocja' ichil jun p'eel cuuchil Enon u c'aba' u men yan ti yaab a cuxlinja' te'iji. Ma' naach te'i que'en a caj Salim. Tanoo' u c'ochol a cristianojo. Tanoo' u tz'abül u yocja'.\x * \xo 3:23 \xt Gn 14:18; Gn 33:18; 1 S 9:4\x* \v 24 Ma'ax to tz'abüc aj Juan ti presojil ti tan u yuchul abe'e.\x * \xo 3:24 \xt Mt 14:3; Lc 3:19,20\x* \p \v 25 Pues te'i. Cajoo' u yaalte u tojquin u t'an tu bajil u yaj cambaloo' aj Juan eteloo' u chucaan aj Israel yoc'ol c'u' ti ocja'il a mas c'abeete. \v 26 Naatz'oo' u yaj cambal aj Juan tu tzeele. —Maestro,— cu t'anoo' ti'i. —Le'ec a Jesus a que'en ta wetel junxeel noja' Jordan biq'uin ado'o, le'ec ilic a tan ti tan a tzicbaltiqui, ala'aji, tan ilic u tz'aj ocja'. Tulacaloo' a cristianojo, tanoo' u beel etel,— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 3:26 \xt Jn 1:34\x* \v 27 —Ma'ax c'u' ti qui'il a yan ti'i a mac wa ma' tz'abi ti'i u men a Dioso,— cu t'an aj Juan ti'ijoo'o.\x * \xo 3:27 \xt He 5:4\x* \v 28 —In wadaj ti ma' inen u yaj Sa'alil a cristianoji. Inche'ex ilic in testigo yoc'ol abe'e. Inene, chen paye' tücaa'been taanil in wadü' u pectzil ala'aji,— cu t'an aj Juana.\x * \xo 3:28 \xt Mal 3:1\x* \v 29 —Le'ec a Jesusu, jabix aj tz'ocolbeele. Le'ecoo' a boon a que'en tu pacha, jabix ütantziloo'o. Le'ec mac a tan u yantal u yütana, le'ec aj tz'ocolbeele. Le'ec u yet'oc aj tz'ocolbeel a chen que'en te'i ti sut ti'i u yubic u t'ana, top qui' u yool u men tan u yubic u t'an. Baalo' ti yan, mentücü aleebe, top qui' in wool u men a cristianojo, tanoo' u tz'eec u yool tu pach a Jesusu, bete cuenta tan u yantal u yütan aj tz'ocolbeele,— cu t'an aj Juana.\x * \xo 3:29 \xt Mt 22:2; Cnt 5:1\x* \v 30 —Ala'aji, yan u yaabtal u yanil. Inene, yan u yemel in yanil,— cu t'an aj Juana.\x * \xo 3:30 \xt Is 9:7; Fil 3:8,9\x* \s1 Le'ec a Jesusu, te' tala'an ti ca'an. \p \v 31 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, te' tala'an ti ca'an, mentücü, mas nooch u wichil u meyaj yoc'olcab. Le'ec a que'en yoc'olcaba, jadi' a yoc'olcab u yeele. Jadi' u paatal u tzicbaltic a yoc'olcaba, pero le'ec a te' tala'an ti ca'ana, le'ec a mas nooch u wichil u meyaj yoc'olcab.\x * \xo 3:31 \xt Jn 8:23; Mt 28:18; 1 Co 15:47; Jn 6:33\x* \v 32 Ala'aji, walac u yadic c'u' u yilaj c'u' u yubaja. C'u' betiqui, ma'ax mac walac u c'ümic u t'an.\x * \xo 3:32 \xt Jn 15:15\x* \v 33 Le'ec mac ca' u c'ümü' u t'an a Cristojo, tanil u tz'ocsic u t'ana, tan u ye'ic ti jaj u t'an a Dioso.\x * \xo 3:33 \xt 2 Co 1:22\x* \v 34 Tan u ye'ic ti baalo' u men le'ec a Jesusu, walac u yadic u t'an a Dioso. Dios u tücaa'taj ala'aji, y u laj tz'aj u Püsüc'al ti'i.\x * \xo 3:34 \xt Jn 7:16; Jn 1:16; Col 1:19\x* \v 35 Le'ec a Tattzili, yaj u yubi a Mejentzili. Tulacal a c'u' a yan yoc'olcaba, laj tz'abi ti'i u men a Tattzili.\x * \xo 3:35 \xt Dn 7:14\x* \v 36 Le'ec mac a que'en u yool tu pach a Mejentzili, yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Le'ec mac a ma' tan u tz'ocsic a Mejentzili, ma' tu c'ümic a cuxtal abe'e. Le'ec u tz'iiquil a Dioso, jumpul p'aatül u ca'a yoc'oloo'.\x * \xo 3:36 \xt Ga 3:10; He 10:29\x* \c 4 \s1 Tan u t'an a Jesus etel ix ch'up ix Samariajil. \p \v 1 Pues te'i. Yaab a cristianojo, tan u tz'abüloo' u yocja' ti'i ca' ococoo' ti'i u yaj cambal a Jesusu. Ma' top yaab a tan u tz'eec ti ocja' aj Juani. Le'ecoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u yubajoo' abe'e. U yeeltaj a Jesus ti eeltabi c'u' a tan u yuchulu. \v 2 C'u' betic a Jesusu, ma' uchi u tz'aj ocja'i. Jadi' u yaj cambal a uchoo' u tz'aj ocja'a. \v 3 Le'ec ca' u yeeltaj c'u' u yubajoo' a fariseojo, a Jesusu, joq'ui tu cuenta Judea. Tan u ca' beel tu cuenta Galilea.\x * \xo 4:3 \xt Lc 10:40; Mt 10:23; Mr 3:7\x* \v 4 Yan u manül tu cuenta Samaria. \v 5 Pues te'i. C'ochi chi' caj Sicar tu cuenta Samaria. Ma' naach te'i que'en a lu'um u tz'aj aj Jacob ti'i u mejene, le'ec aj Joseje. Ala'oo'o, uchben quimenoo'.\x * \xo 4:5 \xt Gn 33:19; Gn 48:22; Jos 24:32\x* \v 6 Te'i que'en a ch'e'en u paantaj aj Jacobo. Ca'ni a Jesus u men a ximbala. Tinlaji tu tzeel a ch'e'en abe'e. Jabix wal chuunq'uin. \v 7-8 Binoo' u yaj cambal ich caj ti q'uex janal. \p Pues te'i. C'ochi jun tuul ix ch'up ti ch'aa' ja'. Ala'aji, ix Samariajil. —Tz'a ten tz'etz'eecac a ja'a,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 9 Le'ecoo' aj Israele, ma' ta'achoo' u ch'a'ic u bajil ich qui'il eteloo' aj Samariajili, mentücü, baala' ti nuucbi a Jesusu: —Incheche, aj Israelech. Inene, ix Samariajen. ¿C'u' ca'a tan a c'aatic ten a wuc'ul?— cu t'an ix Samariajil ti'iji.\x * \xo 4:9 \xt 2 R 17:24; Esd 4:3; Neh 4:1,2; Lc 9:52; Hch 1:8; Hch 10:28\x* \v 10 —Wa cuchi a weel u sij-ool a Dioso, wa cuchi a weel mac tan u c'aatic tech u yuc'ulu, a c'aataj cuchi ti'i. U tz'aj cuchi tech a cuxlinja'a,— cu t'an a Jesus ti'i ti uchi u nuuc.\x * \xo 4:10 \xt Is 9:6; Is 42:6; Lc 11:13; Ro 8:32; 1 Co 1:30; 2 Co 9:15; Ex 17:6; Is 12:3; Is 44:3; Jer 2:13; Zac 13:1; Zac 14:8; Rev 7:17\x* \v 11 —Noochwinic,— cu t'an ix ch'up ti'iji. —Ma' yan tech u lupbeeb a ja'a. Tam a ch'e'ene. ¿Tuba a cüxtic a cuxlinja' abe'e?— cu t'an ti'i. \v 12 —¿Mas yaab wa a tucul tuwich ti uchben mamaa' aj Jacob? Ala'aji, u p'ütaj to'on a ch'e'en ada'a. Wa'ye' uchi u yuc'ul eteloo' u mejen eteloo' u yalac',— cu t'an ix ch'upu. \v 13 —Le'ec mac walac u yuq'uic a ja' ada'a, yan u ca' uc'ajtal tucaye'il,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 14 —C'u' betiqui, le'ec mac ca' u yuc'u' a ja' a bel in quin tz'aa' ti'iji, ma' tu ca' uc'ajtal jumpul. Le'ec a ja' a bel in quin tz'aa' ti'iji, ichil ilic u püsüc'al ala'aji, bel u ca'a ti su'tul ti jabix a cuxlinja'a. Bel u cu tz'aa' a cuxtal ti'i a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 4:14 \xt Jn 7:38; Jn 10:10; Ro 5:21; 2 Co 1:22\x* \v 15 —Noochwinic,— cu t'an ix ch'up ti'iji. —Tz'a ten a ja' abe'e. Ti baalo'o, ma' tin ca' uc'ajtal. Ma'ax tin ca' c'ochol wa'ye' ti ch'aa' ja',— cu t'an ti'i.\x * \xo 4:15 \xt Ro 6:23; 1 Jn 5:20\x* \v 16 —Ca' xiquech a püyü' a wicham y ca' talaque'ex wa'ye',— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 17 —Ma' yan in wicham,— cu t'an ix ch'up ti'iji. —Le'ec ti tan a wadic ti ma' yan a wichama, tan a wadic a jaja,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 18 —C'u' betiqui, cinco tuul a winic a wichamtaj, y le'ec a que'en ta wetel aleebe, ma' a wichami. Jaj a wadaj tene,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 19 —Noochwinic, tin t'an inene, inchech jun tuul a walac a wadic u t'an a Dioso,— cu t'an ix ch'up ti'iji.\x * \xo 4:19 \xt Lc 7:16; Lc 24:19; Jn 6:14; Jn 7:40\x* \v 20 —Le'ecoo' ti uchben mamaa' aj Samariajoo'o, u c'ajsajoo' a Dios tuwich a witz ada'a. Le'eque'ex aj Israele'exe, walaque'ex a wadic jadi' ich caj Jerusalen yan u c'ajsabül a Dioso,— cu t'an ix ch'up ti'i a Jesusu.\x * \xo 4:20 \xt Gn 12:6; Jue 9:7; Dt 12:5; 2 Cr 7:12; Sal 78:68\x* \v 21 —Ix ch'up, tz'oques in t'an. Watac u c'ochol u q'uinil ti bel u ca'a c'ajsabül a Tattzil pero ma' tuwich a witz ada'a, ma'ax ich Jerusalen,— cu t'an ti'i.\x * \xo 4:21 \xt Mal 1:11; Mt 18:20; 1 Ti 2:8\x* \v 22 —Inche'ex aj Samariajile'exe, walaque'ex a c'ajsic le'ec a c'u' a ma' a weele'exe. Le'ec u sa'albül a mac yoc'olcaba, etel aj Israel caji, mentücü, ino'on aj Israelo'ono, ti weel c'u' a walac ti c'ajsiqui,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:22 \xt 2 R 17:29; Is 2:3; Lc 24:47; Ro 9:4,5\x* \v 23 —C'u' betiqui, watac u q'uinil y caji tun le'ec ti tulacaloo' a tanoo' u c'ajsic a Dios tu jajili, beloo' u cu c'ajes ichil u yool u püsüc'al. Beloo' u cu c'ajes etel u jajil. A Tattzili, baalo' u c'ati ca' c'ajsabüc,— cu t'an a Jesus ti'i ix ch'upu.\x * \xo 4:23 \xt Fil 3:3; Jn 1:17\x* \v 24 —Le'ec a Dioso, jabix iq'ui. Le'ec mac tan u c'ajsic a Dioso, yan u c'ajsic ichil u yool u püsüc'al. Yan u c'ajsic etel u jajil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:24 \xt 2 Co 3:17\x* \v 25 —In weel ti watac u yaj Sa'alil a cristianojo, Cristo u c'aba'. Ca' uduc ala'aji, bel u cu yadü' to'on tulacal,— cu t'an ix ch'up ti'iji.\x * \xo 4:25 \xt Dt 18:15; Dn 9:24\x* \v 26 —Inen abe' a tan a wadiquene,— cu t'an a Jesus ti'iji. \p \v 27 Pues te'i. C'ochoo' u yaj cambal tucaye' tuba que'en a Jesusu. Sa'too' u yool ca' u yilajoo' ti tan u tzicbal a Jesus etel jun tuul ix ch'up. C'u' betiqui, ma'ax mac u c'aataj ti'i ix ch'up c'u' u c'ati. Ma'ax u c'aataj ti'i a Jesus c'u' a tan u yadic ti'iji. \p \v 28 Pues te'i. Ix ch'upu, u p'ütaj u p'uul chi' ch'e'en. Usc'aji ich caj u püyoo' u yetcaal. \v 29 —Co'ne'ex a wila' a winic u yadaj ten tulacal a c'u' in betaja. ¿Ma' wa le'ec abe' u yaj Sa'alil a cristianojo?— cu t'an ix ch'up ti'ijoo'o. \v 30 Joc'oo' ichil a caja. Binoo' tuba que'en a Jesusu. \p \v 31 Pues te'i. —Janen Maestro,— cu t'anoo' u yaj cambal a Jesus ti'i ti bini ix ch'upu. \v 32 —Yan in janal ti'i ca' in jante a ma' a weele'exe,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 4:32 \xt Job 23:12; Sal 63:5; Sal 119:103; Pr 18:20; Is 53:11; Jer 15:16; Hch 20:35\x* \v 33 Ca' u yubajoo' abe' u yaj cambaloo'o, u yadajoo' tu bajil: —¿Yan wa mac u talesaj u janal?— cu t'anoo' tu bajil. \v 34 —A janal abe'e, le'ec a meyaj a tan in betic ti tan in betic c'u' u c'ati mac u tücaa'tajen, y ca' in jobes u meyaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:34 \xt Job 23:12; Jn 6:38; Jn 17:4; Jn 19:30\x* \v 35 —Ma' a wadique'ex ti cuatro uj to u beel ca' c'ochoc u q'uinil a jocho. Ile'ex a cristiano ado'o. Jabix col ala'oo' a ac tiquin tun a ac qui' u jochbol u men listojoo' u c'ümü' in t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:35 \xt Mt 9:37; Lc 10:2\x* \v 36 —Le'ec a walac u jocho, yan u naal. Tan u much'quinticoo' a cristiano jabix tan u much'quintic u wich püc'aal ti'i ca' u c'ümoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Qui'oo' u yool etel a cuxtal abe' a beloo' u cu c'ümü'ü. Qui' ilic u yool mac u yaax adaj u t'an a Dios ti'ijoo' jabix cuchi u püc'aj a semilla te'iji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:36 \xt Pr 11:18; Dn 12:3; 1 Co 3:8; 2 Jn 1:8; Stg 5:20\x* \v 37 —Jumpaay aj pac'a, y jumpaay aj jocho, jabix ilic a t'an a walacoo' u yadic a cristianojo. “Jun tuul walac u pac'. Ulaac' walac u joch,” cu t'anoo' a cristianojo,— cu t'an a Jesusu. \v 38 —In tücaa'taje'ex ca' a bete'ex a meyaj jabix tane'ex a jochic a c'u' a ma' a meyajtaje'exe. Ulaac'oo' u meyajtajoo'. Inche'exe, c'oche'ex a jocho' le'ec a c'u' u meyajtajoo'o,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:38 \xt Hch 10:43; 1 P 1:12\x* \p \v 39 Pues te'i. —U yadaj ten tulacal a c'u' in betaja,— cu t'an ix ch'up ti'ijoo' u yetcaal. U men a t'an abe'e, yaaboo' aj Samariajil a taloo' ich caj Sicar, u tz'ajoo' u yool tu pach a Jesusu.\x * \xo 4:39 \xt Gn 49:10\x* \v 40 Le'ec ti c'ochoo' etel a Jesusu, u yadajoo' ti'i ca' se' culac eteloo'. Ca' p'e q'uin culaji eteloo'.\x * \xo 4:40 \xt Gn 32:26\x* \v 41 Le'ec ca' u yubajoo' u t'an a Jesusu, yaaboo' u chucaan aj Samariajili, u tz'ajoo' u yool tu pach.\x * \xo 4:41 \xt Is 42:1; Ro 15:8\x* \v 42 —Aleebe ma' jadi' u men c'u' a wadaj to'on tan ti tz'ocsic ala'aji. Aleebe ino'on ilic xan ti wu'yaj u t'an. Ti weel ti le'ec ala'aji, tu jajil u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'anoo' ti'i a nooch'upu.\x * \xo 4:42 \xt Jn 17:8; 1 Jn 4:14; 1 Jn 2:2\x* \s1 Ch'anesabi jun tuul u men a Jesusu. \p \v 43 Pues te'i. Mani a ca' p'e q'uini. Joq'ui te'i. Tan u beel tu cuenta Galilea. \v 44 —Le'ec mac a tan u yadic u t'an a Dioso, ma' ta'ach u tz'ocsabül u yanil tuba ch'iji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 4:44 \xt Mt 13:57; Mr 6:4; Lc 4:24\x* \v 45 Le'ec ti c'ochi ichil u cuenta Galileaja, c'ümbi ich qui'il u menoo' u yetcaal aj Galileajoo'o. Le'ec ti que'en to a Jesus u yila' a fiesta ich caj Jerusalene, ilbi tulacal c'u' u betaj u men ala'oo' a taloo' ilic u yila' a fiestaja.\x * \xo 4:45 \xt Jn 2:23; Jn 3:2; Dt 16:16\x* \p \v 46 Pues te'i. Ca' c'ochi tucaye' ich caj Cana tu cuenta Galilea. Ichil a caj ada'a, u su'tesaj a ja' ti vinojil ti a q'uin a maniji. \p Pues te'i. Ich caj Capernaum que'en jun tuul u yaj meyaj a gobiernojo. C'oja'an u mejen.\x * \xo 4:46 \xt Jn 2:1,11\x* \v 47 Le'ec ca' u yubaj ti joq'ui a Jesus tu cuenta Judea y c'ochi tu cuenta Galilea, bini u c'aate ti'i a Jesus ca' xi'ic tz'ücbül u mejen. Watac u quimil u mejen. \v 48 Le'ec ca' u yubaj abe' a Jesusu, u yadaj ti'i: —Jadi' yoc'ol a wilique'ex in betic a milagro wa ulaac' a c'u'aca, jadi' ti baalo' a c'ate'ex a tz'aa' a wool tin pach. Ma' qui' ti baalo',— cu t'an ti'i.\x * \xo 4:48 \xt Mt 16:1; Lc 16:31; 1 Co 1:22\x* \v 49 —Noochwinic,— cu t'an u yaj meyaj a gobierno ti'iji. —Seebte a bajil. Co'ox. Watac u quimil,— cu t'an ti'i. \v 50 —Usq'uen ta wotoch. Tan u qui'tal a mejen,— cu t'an a Jesus ti'iji. Le'ec a winiqui, u tz'ocsaj u t'an a Jesusu. Usc'aji.\x * \xo 4:50 \xt 1 R 17:13-15; Mt 8:13; Mr 7:29; Lc 17:14; Jn 11:40; Hch 14:9\x* \v 51 C'ümbi ti bej u menoo' u yaj meyaj. —Aleebe tan u qui'tal a mejen,— cu t'anoo' ti'i a winiqui. \v 52 —¿C'u' ti horajil caji ti ch'anül?— cu t'an a winic ti uchi u nuuc. —Jo'deeji a la una ti q'uin mani u chücüwil,— cu t'anoo' ti'i. \v 53 Le'ec a tattzili, u yeel ti baalo' ilic u yorajil ti tan u tzicbal etel a Jesusu. —Tan u qui'tal a mejen,— cu t'an u yaalbül. Le'ec ilic ala'i etel tulacaloo' u familiaja, u laj tz'ajoo' u yool tu pach a Jesusu.\x * \xo 4:53 \xt Lc 19:9; Hch 2:39; Hch 16:34\x* \v 54 Le'ec ada' u ca' p'eel a milagro u betaj a Jesus tu cuenta Galilea. U betaj abe'e, le'ec ti tali cuenta Judea, ca' c'ochi tucaye' cuenta Galilea. \c 5 \s1 Ch'anesabi a sotmen u büq'uel u men a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. C'ochi u q'uinil u fiestajil aj Israele, mentücü, bini a Jesus ich caj Jerusalen.\x * \xo 5:1 \xt Lv 23:2; Dt 16:1; Jn 2:13\x* \v 2 Cota'an a caj Jerusalene. Jun p'eel u puertajil a caj abe'e, Carnero\f + \fr 5:2 \ft tümünyuc\f* u c'aba'. Yan u cuuchil a ichquil ich caj ma' naach ti a puertaja. Ichil a t'an hebreojo\f + \fr 5:2 \ft Hebrew\f*, Betesda u c'aba'. Yan cinco cuul a naj chen ti'ijoo' aj bo'oy te'iji.\x * \xo 5:2 \xt Neh 3:1\x* \v 3 Ichil a bo'oy abe'e, coya'an u yaabil a c'oja'ana. Yanoo' a ch'oopo, a mooch u yoco, a sotmen u büq'uele. Tanoo' u paac'tic u caal ti peec a ja'a. \v 4 Yan q'uin ti walac u yemel tuwich ja' jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an u peques u wich a ja' te'iji. Le'ec ca' uchuc u peec u wich a ja'a, jadi' a c'oja'an a yaax walac u yocol ichili, jadi' a walac u ch'anül u c'oja'anil ca'ax c'u'ac ti c'oja'anil a yan ti'iji. \v 5 Te'i que'en jun tuul a winiqui. Treinta y ocho jaab c'oja'anac. \v 6 Le'ec a Jesusu, u yilaj a winic abe' a coya'an te'iji. U yeel ti top uchi caac u c'oja'anil. —¿A c'ati wa ch'anül?— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 5:6 \xt Sal 142:3; Jn 21:17; He 4:13; Sal 72:13; Sal 113:5,6; Is 55:1; Jer 13:27; Lc 18:41\x* \v 7 —Noochwinic,— cu t'an a c'oja'an ti'iji. —Le'ec ti walac u peec a ja'a, ma' yan mac ca' u tz'aa'een ichil a ja'a. Le'ec ti tan in yaaltic a beele, ulaac' mac walac u paye' ocol tin wich,— cu t'an a c'oja'an ti'i a Jesusu. \v 8 —Liq'uen. Molo a coytaan. Uchuc a ximbal,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 5:8 \xt Mt 9:6; Mr 2:11; Lc 5:24; Hch 9:34\x* \v 9 Tu jomolil ch'ani a winiqui. U molaj u coytaan. Caji ti ximbal. C'u' betiqui, ch'anesabi tu q'uinil a jedele. \v 10 —Aleebe u q'uinil jedel. Ma' qui' tu c'axül ti'i a ley ca' a benes a coytaan,— cu t'an u yaalbül u menoo' a nucuch winiqui.\x * \xo 5:10 \xt Jn 9:14; Ex 20:10; Neh 13:19; Jer 17:21; Mt 12:2; Mr 2:24; Mr 3:4; Lc 6:2\x* \v 11 —Le'ec mac u ch'anesajen, u yadaj ten ca' in molo' in coytaan ca' uchuc in ximbal,— cu t'an ti uchi u nuuc. \v 12 —¿Mac u yadaj tech ca' a molo' a coytaan ca' uchuc a ximbal?— cu t'anoo' ti'i a winiqui. \v 13 C'u' betic a winiqui, ma' u yeel mac u ch'anesaj. Ac joc'a'an a Jesus te'i u men top yaaboo' a cristiano te'iji. \v 14 Pachili, a Jesusu, u ca' cüxtaj a winic abe' ichil u yotoch a Dioso. —Ila, ch'aneech. Ma' a ca' beel a cüxte a sip'il ti'i ma' a c'axül ichil a mas yaj tuwich biq'uin ado'o,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 5:14 \xt Sal 103:2; Mt 12:45\x* \v 15 Bini a winiqui. U yadaj ti'ijoo' a nucuch winic ti ch'anesabi u men a Jesusu. \v 16 Le'ecoo' a nucuch winiqui, cajoo' u tucle a c'as yoc'ol a Jesus u men tu q'uinil jedel top walac u tz'ücyaj jabix u betaj ti'i a winic abe'e. U c'atiintajoo' u quimes a Jesusu. \v 17 —Le'ec in Tata, tan to u meyaj tac leeb. Tan ilic in meyaj inene,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' ti uchi u nuuc.\x * \xo 5:17 \xt Jn 9:4; Jn 14:10\x* \v 18 Le'ecoo' a nucuch winiqui, u mas c'atiintajoo' u quimes ala'aji. Ma' jadi' u betaj c'u' a ma' qui' u betabül tu q'uinil a jedeli. Mas tz'iicoo' u men u yadaj ti Dios u Tat. Le'ec ca' u yadaj abe'e, u tz'aj u bajil ti quet etel a Dioso.\x * \xo 5:18 \xt Jn 7:19; Zac 13:7; Jn 10:30\x* \s1 Le'ec ada' u patalil u Mejen a Dioso. \p \v 19 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, u nuuctajoo'. —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Le'ec u Mejen a Dioso, ma'ax c'u' a walac u betic tu junali. Jadi' walac u betic c'u' a tan u yilic u betic u Tata. Le'ec biqui ti walac u betic a Tattzili, baalo' ilic walac u betic ala'aji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:19 \xt Jn 8:28; Jn 9:4\x* \v 20 —Le'ec a Tattzili, yaj u yubi u Mejen. Walac u ye'ic ti'i u Mejen tulacal a c'u' a tan u betiqui. Bel u cu yee' ti'i u Mejen a meyaj a mas yaj u betabül ti'i ca' sa'tüque'ex a wool,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:20 \xt Mt 3:17; Jn 3:35\x* \v 21 —Jabix ilic ti walac u ca' cuxquintic a quimen a Tattzili, baalo' ilic a Mejentzili. Bel u cu tz'aa' u cuxtal a maca. C'u' betiqui, jadi' jabix u c'ati a Mejentzili, jadi' a bel u cu bete',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:21 \xt Lc 7:14; Lc 8:54\x* \v 22 —Le'ec a Tattzili, ma' ta'ach u tz'eec a mac ichil u sip'ili, u men u tz'aj ti'i u Mejen ca' u tz'aa' a sip'ili.\x * \xo 5:22 \xt Mt 11:27; Jn 3:35; Jn 17:2; Hch 17:31\x* \v 23 U tz'aj a meyaj abe' ti'i u Mejen ti'i ca' tz'ocsabüc u yanil u Mejen u men tulacaloo' a maca, jabix ilic ti walac u tz'ocsabül u yanil a Tattzili,— cu t'an a Jesusu. —Le'ec mac a ma' tan u tz'ocsic u yanil u Mejene, ma' ilic tan u tz'ocsic u yanil a Tattzili, u men le'ec u tücaa'taj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:23 \xt Mt 28:19; 1 Jn 2:23; Rev 5:8\x* \v 24 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Le'ec mac tan u yubic in t'ana, y tan u tz'ocsic mac u tücaa'tajene, yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol. Ma' tu tz'abül ich u sip'il u men joq'ui tun ichil u benil a c'asili. Que'en tun tu benil a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:24 \xt 1 Jn 3:14\x* \v 25 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Watac u q'uinil y caji tun ti le'ec boon a ma' u yeeloo' a Dioso, beloo' u cu yubi u t'an u Mejen a Dioso. Le'ec boon a beloo' u cu c'üm-oolte u t'ana, bel u ca'a tz'abül ti'ijoo' a cuxtala,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:25 \xt Ga 2:20; Ef 2:1,5; Ef 5:14; Col 2:13; Rev 3:1\x* \v 26 —Jabix ilic ti yan u patalil u tz'aa' a cuxtal a Tattzili, baalo' ilic u tz'aj ti'i u Mejen ca' u tz'aa' a cuxtal ala'aji,— cu t'an a Jesusu. \v 27 —Tz'abi ilic ti'i ca' u tz'aa' a mac ichil u sip'ili, u men le'ec a Mejentzili, yanaji ti cristianojil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:27 \xt Jer 10:10; Hch 10:42; Hch 17:31; Dn 7:13\x* \v 28 —Ma' u sa'tüle'ex a wool u men c'u' in wadaja. Watac u q'uinil le'ec ti tulacal boon a quimene, beloo' u cu yubi u t'an a Mejentzili,— cu t'an a Jesusu. \v 29 —Beloo' u ca'a ti liq'uil. Le'ec boon u betaj a qui'i, ichil a ca' cuxtal abe'e, beloo' u cu c'ümü' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Le'ec boon u betajoo' a c'asa, ichil a ca' cuxtal abe'e, beloo' u ca'a tz'abül ichil u sip'il,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:29 \xt 1 Ta 4:16; 1 Co 15:52; Dn 12:2; Mt 25:32\x* \s1 Le'ec ada' a testigo tu pach a Jesusu. \p \v 30 —Pues te'i. Inene, ma' patalen in bete' a ma'ax c'u'i tin junala. Jabix ilic ti walac u yaalbül tene, baalo' ilic ti walac in wilic tulacal a ba'ala. Ma' tin wadic wa qui' c'u' a ma' qui'i, wa xan ma' qui' c'u' a qui'i, u men ma' tan in betic jadi' jabix in c'atiji. Tan in betic jabix u c'ati a mac u tücaa'tajene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:30 \xt Mt 26:39; Jn 4:34; Jn 6:38\x* \v 31 —Wa jadi' inen in testigo tin bajili, ma' chica'an wa jaj in t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:31 \xt Jn 8:14; Rev 3:14\x* \v 32 —C'u' betiqui, yan ulaac' jun tuul in testigo. In weel ti jaj u t'an ala'i tin woc'ol,— cu t'an a Jesusu. \v 33 —Inche'exe, a tücaa'taje'ex c'aatbül ti'i aj Juan aj tz'aj ocja' maqui ala'aji. U yadaj te'ex a jaj tin woc'olo,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yetcaala.\x * \xo 5:33 \xt Jn 1:15\x* \v 34 —C'u' betiqui, ma' noja'an in wool etel u t'an a cristiano ti'i in testigo u men cristiano ta wichi. C'u' betiqui, tan in wadic ada' yoc'ol in testigo aj Juan ti'i ca' a tz'ocse'ex a jabix u yadaj ti'i ca' sa'albüque'ex ca' xique'ex ti ca'an,— cu t'an a Jesusu. \v 35 —Jabix jun cuul a lampara a t'üba'an a tan u tz'eec u saca, baalo' ti que'en aj Juana. U ye'aj a jaja. Inche'exe, qui'e'ex a wool jun p'e rato ichil a jabix u sac abe'e, le'ec a jaj u yadaj aj Juana,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:35 \xt 2 P 1:19; Mt 13:20; Mt 21:26\x* \v 36 —Yan in testigo a mas nooch tuwich aj Juana. Le'ec a testigo abe'e, le'ec a milagro a walac in betiqui. Tz'abi ten in bete' abe' u men a Tattzili. U men a milagro abe'e, chica'an ti le'ec a Tattzili, u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:36 \xt 1 Jn 5:9; Jn 15:24\x* \v 37 —Le'ec ilic a Tattzili, le'ec in testigo. Inche'exe, ma' a wu'yaje'ex u t'an. Ma'ax a wilaje'ex u wich.\x * \xo 5:37 \xt Mt 3:17; Mt 17:5; Dt 4:12; Jn 1:18\x* \v 38 Ma'ax a tz'aje'ex ta wool u t'an Dios a tz'iiba'ana, mentücü, ma' tane'ex a tz'ocsic mac a tücaa'bi u men a Tattzili,— cu t'an a Jesusu. \v 39 —Inche'exe, walaque'ex a qui' xoquic u ju'um Dios chen u men walaque'ex a tuclic ti ichil a xoc abe'e, yan te'ex a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. C'u' betiqui, inen a walac u tzicbaltiquen a ju'um abe'e,\x * \xo 5:39 \xt Is 8:20; Lc 16:29; Dt 18:15; Lc 24:27,44\x* \v 40 y ma' a c'ate'ex a c'üm-oolteen ti'i ca' a c'üme'ex a cuxtal abe'e,— cu t'an a Jesusu. \v 41 —In wadaj a baalo'o, ma' ti'i ca' aalbüc in qui'il u menoo' a cristianoji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:41 \xt 1 Ta 2:6\x* \v 42 —C'u' betiqui, in weel ti ma' yaj a wu'ye'ex a Dioso. \v 43 Tücaa'been u men in Tat, y ma' tane'ex a c'üm-ooltiquen. C'u' betiqui, ca' talac ulaac' mac u tz'aa' tu bajil ilic tu junal jabix top yaab u yeele, bele'ex a ca'a a c'ümü',— cu t'an a Jesus ti'ijoo' a cristianojo. \v 44 —Inche'exe, top qui'e'ex ta xiquin ca' a wu'ye'ex u yaalbül te'ex ti qui'e'ex u menoo' a cristianojo. C'u' betiqui, ma' ta'ache'ex a cüxtic c'u' a ca' a bete'ex ti'i ca' aalbüc te'ex ti qui'e'ex u men a jun tuul ilic tu bajil a Dioso. U men abe'e, ma' tu paatale'ex a tz'ocsiquen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:44 \xt Ro 2:29\x* \v 45 —Ma' a tuclique'ex wa bel in quin tzole'ex ti'i a Tattzili. Que'ene'ex a wool tu pach u t'an aj quimen Moises ti'i cu sa'alte'ex cuchi. Le'ec ilic ala'aji, tan u tzolique'ex ti'i a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:45 \xt Ro 2:12\x* \v 46 —Wa cuchi a tz'ocsaje'ex u t'an aj Moisese, a tz'ocsajene'ex ilic cuchi u men ala'aji, u tzicbaltajen ichil u tz'iib,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 5:46 \xt Gn 3:15; Gn 12:3; Gn 18:18; Hch 26:22\x* \v 47 —C'u' betiqui, wa ma' ta'ache'ex a tz'ocsic a t'an a tz'iiba'an u men aj Moisese, ¿biqui ca' paatac a tz'ocsique'ex in t'an inene?— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yetcaal aj Israele.\x * \xo 5:47 \xt Lc 16:29,31\x* \c 6 \s1 Cinco mil tuul ti winic a tzeenboo' u men a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Joq'ui a Jesus te'iji. U mansaj a laguna Galileaja. Ca' p'eel u c'aba' a lagunaja, Tiberias y Galilea.\x * \xo 6:1 \xt Mt 14:15; Mr 6:35; Lc 9:10\x* \v 2 Tücünacoo' u yaabil a cristiano tu pach a Jesusu, u men u yilajoo' boon a milagro u betaj ti tan u tz'üquic a c'oja'ana. \v 3 Naq'ui a Jesus tuwich witz ti tintal u yet'ocoo' u yaj cambal. \v 4 Nütz'ünac u q'uinil u fiestajoo' aj Israel le'ec ti tan u c'ajsabül biq'uin ti mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo'.\x * \xo 6:4 \xt Ex 12:6; Lv 23:5,7; Nm 28:16; Dt 16:1; Jn 2:13; Jn 5:1; Jn 11:55; Jn 12:1; Jn 13:1\x* \v 5 Le'ec a Jesusu, u yilajoo' u yaabil a cristianojo. Tanoo' u c'ochol etel. —¿Tuba ti q'uexic a janal ca' ti tz'aa' ti'ijoo' a cristiano ada'oo'o?— cu t'an a Jesus ti'i jun tuul u yaj cambal le'ec aj Felipeje.\x * \xo 6:5 \xt Mt 14:14; Mr 6:35; Lc 9:12\x* \v 6 Jadi' u c'aataj ti'i u men u c'ati u yubi biqui ti ca' uchuc u nuuc aj Felipeje. Ala'aji, u yeel c'u' a bel u cu bete'e. \v 7 —Ca'ax u meyaj a mac manal nueve uj, ma' chucul ti'i u q'uexic a pan ti'i ca' tz'abüc tz'etz'etac ti'i a jujun tuulu,— cu t'an aj Felipe ti'i ti uchi u nuuc.\x * \xo 6:7 \xt Nm 11:21,22; 2 R 7:2; Mt 15:33; Mr 6:37; Mr 8:4\x* \p \v 8 Pues te'i. Yan jun tuul u yaj cambal a Jesusu, Andres u c'aba'. Ala'aji, u yitz'in aj Simon Pedro. \v 9 —Wa'ye' que'en jun tuul a tz'ubu. Yan cinco cuul a pan etele. Betaja'an etel u harinajil cebada\f + \fr 6:9 \ft barley\f*. Yan ilic ca' tuul aj meen ch'ilam etele. C'u' betiqui, ¿c'u' aj beel ti'ijoo' u yaabil a cristianojo?— cu t'an aj Andres ti'i a Jesusu.\x * \xo 6:9 \xt 2 R 4:43; Sal 78:19,20; Mt 14:16,17; Lc 9:13\x* \v 10 —Adü ti'ijoo' a cristiano ca' tinlacoo'o,— cu t'an a Jesusu. Su'uquil u wich a lu'um te'iji. Tinlajoo'. Jabix wal cinco mil tuul ti winic a yana. \v 11 Le'ec a Jesusu, u laj ch'a'aj a pana. U yadaj a bo'tic ti'i a Dios yoc'ol a pana, ca' tun u tz'aj ti'ijoo' u yaj cambal ca' u t'oxoo' ti'ijoo' a tina'ana. Baalo' ilic u betaj etel aj meen ch'ilama. U tz'aj ti'ijoo' a janal le'ec boon u c'atoo' u jante.\x * \xo 6:11 \xt Ex 23:25; 1 S 9:13; Mt 14:19; Mt 15:36; Mt 26:26; Lc 24:30; 1 Ti 4:5\x* \v 12 Le'ec ti na'ajnoo', u yadaj ti'ijoo' u yaj cambal: —Molo u yada' a janal ti'i ma' u najiltal,— cu t'an a Jesusu. \p \v 13 Pues te'i. U molajoo'. Doce cuul ti nucuch xac u tudesajoo' etel u yada' a cinco cuul pan a betabi etel u harinajil cebada.\f + \fr 6:13 \ft barley\f* \v 14 Le'ecoo' a cristianojo, u yilajoo' a milagro u betaj a Jesusu. —Tu jajil ala'aji, le'ec a tan ti paac'tic u yudel wa'ye' yoc'olcab ti'i ca' u yadü' to'on u t'an a Dioso,— cu t'anoo' tu bajil. \p \v 15 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, u na'taj ti bel u ca'a chocbol ti reyil u menoo' a cristianojo, mentücü joq'ui tu yaamoo'. Mas naq'ui tuwich witz tu junal.\x * \xo 6:15 \xt Gn 49:10; Dt 18:15,18; Is 7:14; Is 9:6; Is 35:5; Mt 11:3; Mt 21:11; Lc 7:16; Jn 1:21; Jn 4:19,25; Jn 7:40; Hch 7:37\x* \s1 Uchi u ximbal yoc'ol ja' a Jesusu. \p \v 16 Pues te'i. Oqui a q'uini. Binoo' chi' ja' u yaj cambal.\x * \xo 6:16 \xt Mt 14:23; Mr 6:47\x* \v 17 Ocoo' ichil a barcojo. Cajoo' ti beel junxeel ja' ich caj Capernaum. Oqui a ac'ü'ü, y ma'ax to c'ochoc a Jesus eteloo'o. \v 18 Tz'iicaji a ja' u men chich a iq'ui. \v 19 Le'ec ti c'ochoo' cinco wa seis kilometro\f + \fr 6:19 \ft 4 miles\f* u naachil chi' a ja'a, u yilajoo' a Jesusu. Tan u ximbal yoc'ol a ja'a. Watac u c'ochol tu tzeel a barcojo. Jac'oo' u yool. \v 20 —Inen. Ma' a saactale'ex,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 21 Qui'ajoo' u yool. U cha'ajoo' u yocol ichil a barcojo. Tu seebal c'ochi a barco chi' ja' tuba tanoo' u beele. \s1 Tan u cüxtabül a Jesus u menoo' a cristianojo. \p \v 22 Pues te'i. Ti sasaji tu samalili, que'enoo' to a cristiano chi' ja' tuba janoo'o. U yeeloo' le'ec ti c'ochoo' te'iji, jadi' jun cuul ilic a barco a yana. U yeeloo' ilic xan ti ma' oqui a Jesus tu yaamoo' u yaj cambal ichil a barco ti binoo'o. \v 23 C'u' betiqui, yaab a barco a tali caj Tiberias, c'ochi to ma' naach tuba janoo' le'ec ti c'ajsabi a Dios yoc'ol a pan u men a Jesusu. \v 24 Le'ecoo' a cristianojo, ca' u yilajoo' ti ma' que'en te'i a Jesusu, ma'ax u yaj cambaloo'o, ocoo' ichil boon a barco a c'ochi to. Binoo' u cüxte a Jesus junxeel ja' ich caj Capernaum. \s1 Le'ec a Jesus a jabix janal a tali ti ca'ana. \p \v 25 Pues te'i. C'ochoo' junxeel a ja'a. U cüxtajoo' a Jesus te'iji. —Maestro, ¿biq'uini ti udeech wa'ye'?— cu t'anoo' ti'i. \v 26 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Tane'ex a cüxtiquen ma' u men a wilaje'ex a milagroji. Tane'ex a cüxtiquen u men qui' jane'ex etel a pana,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc. \v 27 —Yan a meyaje'ex, pero ma' chenac ti a janal a walac u joboli. Uchuque'ex a meyaj yoc'ol a janal a ma' yan q'uin u jobolo, le'ec a walac u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Inene, yanajeen ti cristianojil. Walac in tz'eec a janal abe'e. Le'ec a Dios a Tattzili, u tz'aj ten ca' in tz'aa' a janal abe'e,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:27 \xt Jn 4:14; Ro 6:23; Mt 3:17; Mt 17:5; Mr 1:11; Mr 9:7; Lc 3:22; Lc 9:35; Jn 1:33; Jn 5:37; Hch 2:22; 2 P 1:17\x* \v 28 —¿C'u' ti qui'il a yan ti betic le'ec a qui' tu wich a Dioso?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. \v 29 —Le'ec a c'u' a qui' tu wich Dios ca' a bete'exe, ca' a tz'ocse'ex a mac a tücaa'bi u men a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:29 \xt 1 Jn 3:23\x* \v 30 —¿C'u' ti milagrojil a bel a ca'a a bete' ti'i ca' ti tz'ocseech? ¿C'u' a bel a ca'a a bete'?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\x * \xo 6:30 \xt Mr 8:11; 1 Co 1:22\x* \v 31 —Le'ec ti que'enoo' to ich p'atal lu'um ti uchben mamaa'a, tz'aboo' u janal u men a Dioso. Mana u c'aba' a janal abe'e,— cu t'anoo' a cristianojo. —“U tz'aj ti'ijoo' a janal a tali ti ca'an ca' u jantoo'o,” cu t'an a t'an a tz'iibbi ichil u ju'um a Dioso,— cu t'anoo' a cristianojo.\x * \xo 6:31 \xt Ex 16:15; Nm 11:7; Neh 9:15; 1 Co 10:3; Sal 78:24; Neh 9:15; 1 Co 10:3; Rev 2:17\x* \v 32 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Ma' aj Moises u tz'aj a janal a tali ti ca'ani. Le'ec in Tata, tan u tz'eec a jajil janal a tali ti ca'ana,— cu t'an a Jesusu. \v 33 —Le'ec a janal a tan u tz'eec a Dioso, le'ec a mac a emi ti ca'ana. Ala'aji, walac u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol ti'i a jujun tuul yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu. \v 34 —Noochwinic, tz'a to'on a janal abe' tulacal a q'uini,— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. \v 35 —Inen a janal abe' a walac u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Le'ec mac ca' u c'üm-oolteene, ala'aji, jabix mac a na'ajni jumpul u men ac u cüxtaj a janal le'ec ca' u c'üm-ooltajen. Ac u cüxtaj u yuc'ul ca' u tz'aj u yool tin pach,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:35 \xt Mt 11:28; Jn 7:37; Rev 22:17\x* \v 36 —Ma' ta'ache'ex a tz'ocsiquen ca'ax a wilajene'ex jabix ilic in wadaj te'ex biq'uin ado'o,— cu t'an a Jesusu. \v 37 —Tulacal mac a tanoo' u tz'abül ten u men a Tattzili, bel u cu c'üm-oolteen. Le'ec boon a tanoo' u c'üm-ooltiquene, ma' tin pulic,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:37 \xt 2 Ti 2:19; 1 Jn 2:19\x* \v 38 —Inene, emeen ti ca'an ma' ti'i ca' in bete' chen a jabix in c'atiji. Emeen ti'i in betical jabix u c'ati mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:38 \xt Mt 26:39; Jn 5:30; Jn 4:34\x* \v 39 —Le'ec mac u tücaa'tajene, ma' u c'ati ca' in pulu' ma'ax jun tuul tu yaamoo' tulacal boon u tz'aj tene. U c'ati ca' in cuxquintoo' tu jobeeb a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:39 \xt Jn 10:28; Jn 18:9; Col 3:3; Jud 1\x* \v 40 —Le'ec tulacal mac a tan u na'tiquene, y tan ilic xan u tz'eec u yool tin pacha, yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo, u men baalo' u c'ati in Tata. Inen bel in quin cuxquintoo' ala'a'oo' ti u jobeeb a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:40 \xt Jn 4:14\x* \p \v 41 Pues te'i. Le'ecoo' aj Israele, cajoo' ti p'a'as pach u pol a Jesusu. Ma' qui'oo' tu xiquin ti ca' u yadaj ti le'ec ilic ala'aji, le'ec a janal a emi ti ca'ana. \v 42 —¿Ma' wa le'ec a Jesusu, le'ec u mejen aj Joseje? Ti weeloo' u wich u na' u tat. ¿C'u' ca'a tan u yadic ala'i ti emi ti ca'an?— cu t'anoo' tu bajil. \v 43 —Ma' a wadique'ex abe' ta bajile'exe,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 44 —Ma'ax mac u paatal u tz'eec u yool tin pach wa ma' püybi u men a Tattzili. Ala'aji, u tücaa'tajen. Inene, bel in quin ca' cuxquinte boon a que'en u yool tin pach ti u jobeeb a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu. \v 45 —“Tulacaloo' ala'oo'o, beloo' u ca'a ca'ansabül u men a Dioso,” cu t'an jun tuul u tz'iibtaj u t'an a Dios uchiji. Tulacal mac u yubaj y u cünaj ti baalo' etel a Tattzili, bel u cu tz'aa' u yool tin pach,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:45 \xt Is 54:13; Jer 31:34; Mi 4:2; He 8:10; He 10:16\x* \v 46 —Ma' tan in wadic wa yan mac u yilaj a Tattzili. Jadi' mac a tali etel a Dioso, jadi' u yilaj a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:46 \xt Jn 1:18; Jn 5:37; Mt 11:27; Lc 10:22; Jn 1:18; Jn 7:29; Jn 8:19; 2 Co 4:6\x* \v 47 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Le'ec mac a que'en u yool tin pacha, yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:47 \xt Jn 3:16,36; Jn 5:24; 1 Jn 5:12\x* \v 48 —Inene, jabixen a janal a walac u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesusu. \v 49 —Le'ecoo' a mamaa'e'exe, u jantajoo' a janal a mana u c'aba' ich p'atal lu'umu. C'u' betiqui, quimoo' ilic ala'oo',— cu t'an a Jesusu. \v 50 —Le'ec a janal a tan in wadiqui, le'ec a emi ti ca'ana. Wa mac ca' u janteje, ma' tu p'aatül ti pula'an,— cu t'an a Jesusu. \v 51 —Inen a cuxa'an janal abe' a emi ti ca'ana. Wa mac ca' u jante a janal abe'e, bel u ca'a ti cuxtal jumpul. Le'ec a jabix janal a bel in ca'a in c'ubu' ti'i u cuxtal a mac yoc'olcaba, le'ec in büq'uele,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:51 \xt He 10:5,10\x* \p \v 52 Pues te'i. Le'ecoo' aj Israele, cajoo' u p'ujes u bajil etel t'an. —Le'ec a winic abe'e, ¿biqui ca' u tz'aa' to'on u büq'uel ca' ti jante?— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 6:52 \xt Jn 7:43; Jn 9:16; Jn 10:19; Jn 3:9\x* \v 53 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. —Yane'ex a tz'eec a wool tin pach tu jajil bete cuenta tane'ex cuchi a jantic in büq'uel y tane'ex cuchi a wuq'uic in q'uiq'uel a yanajeen ti cristianojili. Wa ma' ta tz'eeque'ex a wool tin pach tu jajil ti baalo'o, ma' yan te'ex a cuxtala,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:53 \xt Mt 26:26\x* \v 54 —Le'ec mac jabix ca' u jante in büq'uel ca' u yucu' in q'uiq'uele, yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol. Inene, bel in quin ca' cuxquinte ti u jobeeb a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu. \v 55 —Le'ec in büq'uel in q'uiq'uele, jabix janal y uc'ul tu jajil,— cu t'an a Jesusu. \v 56 —Le'ec mac ca' u c'üm-oolteen jabix cuchi ca' u jante in büq'uel ca' u yuc'u' in q'uiq'uele, que'en tin wetel. Inene, que'enen ilic etel ala'aji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:56 \xt 1 Co 6:17; 1 Co 12:27; 2 Co 6:16; Ef 3:17; Ef 5:30; 1 Jn 3:24; 1 Jn 4:15,16\x* \v 57 —Le'ec a Tattzili, cuxa'an. U tücaa'tajen. Jabix ilic ti cuxa'anen u men u muc' a Tattzili, baalo' ilic mac jabix ca' u janteene, bel u ca'a ti cuxtal u men in muc' inene,— cu t'an a Jesusu. \v 58 —Le'ec jabix a janal a tan in wadiqui, le'ec mac a emi ti ca'ana. Ma' le'ec jabix a janal u jantajoo' a uchben mamaa'i. Ala'oo'o, quimoo' ilic. Le'ec mac ca' u jante a janal a tan in wadiqui, bel u ca'a ti cuxtal jumpul,— cu t'an a Jesusu. \v 59 Baalo' u t'an a Jesus ti tan u ca'ansicoo' a cristiano ichil a naj tuba much'a'anoo' u yetcaal u c'ajes Dios ich caj Capernaum. \s1 Le'ec ada' a t'an yoc'ol a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. \p \v 60 Pues te'i. Yanoo' a tan u cambal etel a Jesusu. Le'ec ca' u yubajoo' c'u' u yadaj ichil a naj tuba walaquil a much'tala, u yadajoo' tu bajil: —Yaj u c'ümbül c'u' a tan u yadiqui. ¿Mac ca' paatac u c'ümü' u t'an?— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 6:60 \xt Mt 11:6\x* \v 61 C'u' betic a Jesusu, u yeel c'u' a tanoo' u yadic tu bajili. —Ma' qui' u tz'ocsabül u t'an,— cu t'anoo' tu bajil. —¿Ma' wa qui' ta xiquine'ex c'u' in wadaj te'exe?— cu t'an ti'ijoo'. \v 62 —¿Uxtun wa cuchi ca' a wile'ex in ca' nac'ül tuba taleen a yanajeen ti cristianojili? ¿C'as ilic wa ca' c'axüc te'ex abe'e?— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 6:62 \xt Jn 3:13; Mr 16:19; Hch 1:9; Ef 4:8\x* \v 63 —Le'ec u Püsüc'al a Dioso, walac u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Le'ecoo' a cristianojo, ma' tu paataloo' u tz'eec a cuxtal abe'e. Le'ec a t'an in wadaj te'exe, ti'i Dios. A t'an abe'e, walac u tz'eec a cuxtala.\x * \xo 6:63 \xt 2 Co 3:6; Sal 119:50; Ef 1:17; 1 Ta 2:13; He 4:12\x* \v 64 C'u' betiqui, yanoo' ta yaame'ex a ma' ta'achoo' u tz'ocsaja,— cu t'an a Jesusu. Ac tu cajeebal, a Jesusu, u yeel mac a ma' que'enoo' u yool tu pacha. A Jesusu, bel u ca'a c'ubbul ti'ijoo' a tz'iic ti'iji. U yeel mac bel u cu bete' abe'e.\x * \xo 6:64 \xt Mt 9:4; Jn 2:24; Jn 13:11; Jn 16:30; Hch 15:18; Rev 2:23\x* \v 65 —“Ma'ax mac u paatal u tz'eec u yool tin pach wa ma' tz'abi ti'i u men a Tattzili,” queen te'ex u men ta yaame'ex que'enoo' a ma' ta'achoo' u tz'ocsiquen,— cu t'an a Jesusu. \v 66 Le'ec ca' u yubajoo' u yadic a Jesus ti baalo'o, yaaboo' a tücünacoo' tu pacha, u p'ütajoo'.\x * \xo 6:66 \xt Lc 9:62; He 6:4-6; He 10:38; 1 Jn 2:19\x* \v 67 —¿Bele'ex wa a ca'a a p'üteen jabix ala'oo'o?— cu t'an a Jesus ti'ijoo' a doce tuulu. \v 68 —Noochil, ¿mac etel ti beel? Ta wetel yan a t'an ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an aj Simon Pedro ti'i ti uchi u nuuc. \v 69 —Ino'ono, walac ti tz'ocsic a t'an. Ti weel ti le'ec incheche, u yaj Sa'alilech a cristianojo. Incheche, u Mejenech a Dios a cuxa'ana,— cu t'an ti'i a Jesusu.\x * \xo 6:69 \xt Mt 16:16; Mr 1:1; Hch 8:37; Ro 1:3; 1 Jn 5:1\x* \v 70 —Inen in yeetaje'ex a doce tuule'ex ta bajili. Jun tuul a que'en ta yaame'exe, yan a c'ac'asba'al tu yoolo,— cu t'an a Jesusu. \v 71 Tan u tzicbaltic aj Judas le'ec u mejen aj Simon Iscarioteje. Tac etel aj Judas, doce tuuloo' tu bajil. Ala'aji, bel u ca'a u c'ubu' a Jesus ti'ijoo' a tz'iic ti'iji. \c 7 \s1 Ma' ta'ach u tz'ocsabül a Jesus u menoo' u yitz'in. \p \v 1 Pues te'i. Caji ti manül a Jesus tulacal tubajac tu cuenta Galilea. Ma' u c'atiintaj manül tu cuenta Judea u menoo' u yetcaal aj Israel a noochoo' u wichil u meyaj a que'enoo' te'iji. U c'atoo' u quimes.\x * \xo 7:1 \xt Jn 5:16\x* \v 2 Watac u q'uinil u fiestajoo' aj Israel le'ec ti walacoo' u men champa.\x * \xo 7:2 \xt Lv 23:34\x* \v 3 —Joq'uen wa'ye'. Ca' xiquech a wila' a fiesta tu cuenta Judea,— cu t'anoo' u yitz'in ti'i a Jesusu. —Ti baalo'o, le'ecoo' a walac u tz'ocsiquech te'iji, beloo' u cu yila' c'u' a walac a betiqui,— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 7:3 \xt Mt 12:46; Mr 3:31; Hch 1:14\x* \v 4 —Le'ec mac u c'ati ti eeltzil u meyaja, ma' tu betic ich mucul. Walac a betic a milagrojo. Ca' xiquech tu taanoo' a cristiano yoc'olcab,— cu t'anoo' u yitz'in ti'i. \v 5 U yadajoo' abe' u yitz'ini, u men ma'ax ala'oo', ma' ilic que'enoo' u yool tu pach a Jesusu.\x * \xo 7:5 \xt Mr 3:21\x* \v 6 —Ma'ax to c'ochoc u yorajil in beel te'i. Inche'exe, u paatale'ex a beel ti a fiesta biq'uin ti a c'ate'ex a beele,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:6 \xt Sal 102:13; Ec 3:1; Jn 2:4; Hch 1:7\x* \v 7 —Ma' tu paatal a motzinbile'ex u menoo' a cristiano yoc'olcaba. Tanoo' u motzintiquen u men walac in wadic ti c'as a tanoo' u betiqui,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yitz'ini.\x * \xo 7:7 \xt Jn 15:19; Jn 3:19\x* \v 8 —Inche'exe, ca' xique'ex ti a fiestaja. Inene, ma' se' bel in ca'a u men ma'ax to c'ochoc u yorajil in beel,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yitz'in.\x * \xo 7:8 \xt Jn 8:20\x* \v 9 Le'ec ca' u yadaj a t'an abe'e, p'aati te'i tu cuenta Galilea a Jesusu. \s1 Bini a Jesus ti il fiesta. \p \v 10 Pues te'i. Ac binoo' tun u yitz'in ti a fiesta ti bini ilic te'i ala'aji. Ma' chica'an ti bini. Bini ti mucul. \v 11 Le'ecoo' a nucuch winiqui, tanoo' u yaaltic u cüxte a Jesus ichil a fiestaja. —¿Tuba que'en ala'aji?— cu t'anoo'.\x * \xo 7:11 \xt Jn 11:56\x* \v 12 Le'ecoo' a cristianojo, yaab a tanoo' u jisilt'an yoc'ol a Jesusu. —Qui'il winic a Jesusu,— cu t'anoo' a yaab ichil a jisilt'ana. —Ma' le'equi. Chen tan u tusic a cristianojo,— cu t'anoo' ulaac' ich jisilt'an.\x * \xo 7:12 \xt Jn 9:16; Jn 10:19; Mt 21:46; Lc 7:16; Lc 18:19; Jn 6:14\x* \v 13 C'u' betiqui, saacoo' ti'i a nucuch winiqui, mentücü, ma'ax mac a uchi u t'an ti chica'an yoc'ol a Jesusu. \p \v 14 Pues te'i. Mani tun chumuc a boon u q'uinil a fiestaja. Le'ec a Jesusu, oqui ichil u yotoch a Dioso. Caji ti ca'ansaj te'i. \v 15 Sa'too' u yool a nucuch winic te'iji. —¿Biqui ti top yaab u yeel a winic ada'a? Ma' culaji ichil a escuelaja,— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 7:15 \xt Lc 4:22; Hch 2:7\x* \v 16 —Le'ec c'u' a tan in wadiqui, ma' tin junal in cuxquintaji. Te' tali etel mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc.\x * \xo 7:16 \xt Jn 8:28; Jn 12:49; Jn 14:10,24\x* \v 17 —Le'ec mac a que'en u yool u bete' a c'u' u c'ati a Dioso, bel u cu na'te wa inen in cuxquintaj a t'an ada'a, wa tali etel Dios,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:17 \xt Os 6:2,3; Jn 8:43\x* \v 18 —Le'ec mac a walac u cuxquintic u t'an tu junal, jadi' tan u c'atiintic u yaalbül u qui'il tu junal. C'u' betiqui, le'ec mac u c'ati ca' aalbüc u qui'il mac u tücaa'taja, ala'aji, toj u na'at. Ma' tan u tusi,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:18 \xt Jn 5:41; Jn 8:50\x* \v 19 —Le'ec aj quimen Moisese, u p'ütaj te'ex a ley u tz'aj a Dioso. C'u' betiqui, ma' ta'ache'ex a tz'ocsic a ley abe'e. ¿C'u' ca'a tane'ex a c'atiintic a quimseen?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 7:19 \xt Hch 7:38; Mt 12:14; Mr 3:6; Jn 5:16\x* \v 20 —Incheche, yan a c'ac'asba'al ta wool. Ma'ax mac a tanoo' u c'atiintic u quimseech,— cu t'anoo' a cristiano ti uchi u nuuc.\x * \xo 7:20 \xt Jn 8:48\x* \v 21 —In betaj a milagro tu q'uinil jedele, mentücü, sa'te'ex a wool,— cu t'an a Jesusu. \v 22 —Le'ec aj quimen Moisese, u p'ütaj te'ex ca' a xote'ex a wot'el ti'i ca' p'aatüc u p'is. Circuncision u c'aba'. Ma' aj Moises u cajsaj abe'e, pero yanaji eteloo' u uchben mamaa'. Walaque'ex a betic a circuncision ti'ijoo' a xidal tz'ub ca'ax ti u q'uinil jedel,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:22 \xt Lv 12:3; Gn 17:10\x* \v 23 —Yane'ex a tz'eec a circuncision ti'ijoo' a xidal tz'ub ca'ax tu q'uinil jedel ti'i ma' u c'axül ti c'as ti'i a ley u tz'iibtaj aj Moisese. ¿C'u' ca'a tz'iique'ex ten u men tu q'uinil jedel in tz'ücaj a winiqui?— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:23 \xt Jn 5:8\x* \v 24 —Ma' se' tz'eeque'ex u sip'il a mac ti ma'ax to a wile'ex wa toj u betaj. Yane'ex a wilic u sip'il ti toj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:24 \xt Dt 1:16; Pr 24:23; Jn 8:15; Stg 2:1\x* \s1 Ma' jumbeloo' u tucul a cristiano yoc'ol a Jesusu. \p \v 25 Pues te'i. Yanoo' ilic aj cajil Jerusalen tu yaamoo' a tanoo' u yubic u t'an a Jesusu. U chucaana, tala'anoo' ca'ax tubajac. —¿Ma' wa le'ec a winic ada' a tanoo' u yaaltic u cüxte ti'i ca' u quimesoo'?— cu t'anoo' aj cajil tu bajiloo'o. \v 26 —Tan u t'an a Jesus wa'ye' tu taanoo' a cristianojo. Le'ecoo' a tz'iic ti'iji, ma'ax c'u' a tanoo' u yadic ti'iji. Uchac le'ecoo' a nucuch winiqui, u yeeltajoo' ti jaj ti le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'anoo' aj cajil Jerusalen tu bajiloo'o. \v 27 —C'u' betiqui, ti weel tuba que'en u caal a winic ada'a. Le'ec ca' chiclac u yaj Sa'alil a cristianojo, ma'ax mac ca' u yeelte tuba que'en u caal,— cu t'anoo' tu bajil. \v 28 Tan to u t'an a Jesus ichil u yotoch a Dioso. Le'ec ca' u yubajoo' u t'an a cristiano a Jesusu, u yadaj ti chich: —Inche'exe, a weele'ex in wich. A weele'ex in caal. C'u' betiqui, tücaa'been. Le'ec mac u tücaa'tajene, cuxa'an tu jajil. Ma' a weele'ex ala'aji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:28 \xt Jn 8:14; Jn 5:43; Jn 8:42; Jn 5:32; Jn 8:26; Ro 3:4; Jn 1:18; Jn 8:55\x* \v 29 —Inen in weel ala'aji, u men te'i taleen etel. Le'ec u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:29 \xt Mt 11:27; Jn 10:15\x* \p \v 30 Pues te'i. Ca' u yubajoo' abe'e, u yaaltajoo' u müchü' a Jesusu. C'u' betiqui, ma'ax mac u müchaj u men ma'ax to c'ochoc u yorajil u müchbül. \v 31 Yaaboo' ilic a cristiano u tz'ajoo' u yool tu pacha. Ala'oo'o, cajoo' ti t'an eteloo' a ma' que'enoo' u yool tu pacha. —Tane'ex a tuclic ti ma' le'ec a Jesus u yaj Sa'alil a cristianojo. Le'ec ca' chiclac mac a tane'ex a tuclic ti le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo, ¿biqui'il u wich a milagro a tane'ex a tuclic u betic a ma' u bete' a Jesusu?— cu t'anoo' ti'ijoo' a ma' tanoo' u tz'ocsaja. \s1 Yaaltabi müchbül a Jesusu. \p \v 32 Pues te'i. Le'ecoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u yubajoo' ti tan u yaalbül u menoo' a cristiano ti le'ec a Jesus u yaj Sa'alil a cristianojo. Le'ecoo' a fariseo u yet'ocoo' u noochiloo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, le'ec ca' u yubajoo' abe'e, u tücaa'tajoo' a winic a jabix soldadojoo' a walacoo' u cününtic u yotoch a Dios ca' u müchoo' a Jesusu. \v 33 —Inene, bel to in ca'a ti cuntal tz'etz'eecac wa'ye' ca' tun usc'aquen etel mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:33 \xt Jn 13:33\x* \v 34 —Bele'ex a ca'a a yaalte a cüxteen. Ma' ta cüxtiquene'ex. Ma' tu paatale'ex a c'ochol tuba in beel,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 7:34 \xt Os 5:6; Jn 8:21; Jn 13:33\x* \v 35 —Le'ec a winic ada'a, ¿tuba tan u tuclic u beel tuba ma' tu paatal ti cüxtic? ¿Tan wa u tuclic u beel eteloo' ti wetcaal aj Israel a weca'anoo' tu yaamoo' aj Griegojo\f + \fr 7:35 \ft Greeks\f*? ¿Tan wa u tuclic u ca'ansicoo' aj Griegojo, — cu t'anoo' a nucuch winic tu bajiloo'.\x * \xo 7:35 \xt Is 11:12; Stg 1:1; 1 P 1:1\x* \v 36 —“Bele'ex a ca'a a yaalte a cüxteen. Ma' ta cüxtiquene'ex. Ma' tu paatale'ex a c'ochol tuba in beel,” cu t'an to'on. ¿Ma' eela'an c'u' u nu'cul u t'an?— cu t'anoo' tu bajil. \p \v 37 Pues te'i. C'ochi u q'uinil u yada' a fiestaja. Le'ec a q'uin abe' a mas noocho. Wa'laji a Jesus ti t'an ti chich ti'ijoo' a cristianojo. —Wa yan mac a jabix uc'aj ti'i a Dioso, ca' talac tin wetel ti uc'ul,— cu t'an a Jesus ti chich.\x * \xo 7:37 \xt Is 55:1; Rev 3:20; Rev 22:17\x* \v 38 —Baala' ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dios yoc'ol mac a que'en u yool tin pacha. “Tu püsüc'al a cristiano abe'e, te'i ti te'i bel u ca'a ti joc'ol a jabix cuxlinja' a tan u yoco. Le'ec a cuxlinja' abe'e, le'ec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol,” cu t'an u t'an a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 7:38 \xt Dt 18:15; Is 12:3\x* \v 39 Le'ec a Jesusu, tanil u tzicbaltic a cuxlinja'a, tan u tzicbaltic u c'ümbül u Püsüc'al a Dios u men boon a que'enoo' u yool tu pach ala'aji. C'u' betiqui, ma'ax to tz'abüc u Püsüc'al a Dios ti'ijoo'o, u men ma'ax to nac'üc ti ca'an a Jesusu.\x * \xo 7:39 \xt Is 44:3; Jl 2:28; Jn 16:7; Hch 2:17; Jn 12:16\x* \p \v 40 Pues te'i. Le'ec ca' u yubajoo' a t'an abe'e, yaab u yadajoo': —Tu jajil le'ec a winic ada'a, le'ec walac u yadic u t'an a Dios a tan ti paac'tiqui,— cu t'anoo'.\x * \xo 7:40 \xt Dt 18:15; Jn 1:21; Jn 6:14\x* \v 41 —Le'ec ada' u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'anoo' ulaac'. C'u' betiqui, yanoo' ulaac' tucaye'il u yadajoo': —¿Biqui ca' yanac tu cuenta Galilea u yaj Sa'alil a cristianojo?— cu t'anoo'.\x * \xo 7:41 \xt Jn 4:42; Jn 1:46\x* \v 42 —Tz'iiba'an ichil u ju'um Dios ti le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo, jun tuul u mam aj quimen rey David. Bel u ca'a ti yantal ich caj Belen le'ec ilic u caal aj Davidi,— cu t'anoo'.\x * \xo 7:42 \xt Sal 132:11; 1 S 16:1\x* \v 43 Ti Baalo'o, ma' jumbeloo' u tucul a cristiano yoc'ol wa u yaj Sa'alil a cristiano a Jesus wa ma'a. \v 44 Yan u c'atiintajoo' cuchi ca' müchbüc a Jesusu. C'u' betiqui, ma'ax mac u müchaj. \s1 Le'ecoo' a nucuch winiqui, ma' ta'achoo' u tz'ocsic a Jesusu. \p \v 45 Pues te'i. Le'ecoo' a winic a jabix soldadojoo' a walacoo' u cününtic u yotoch a Dioso, usc'ajoo' tu pach tuba que'enoo' u noochiloo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. Te'i ilic que'enoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. —¿C'u' ca'a ma' a talesaje'ex a Jesusu?— cu t'anoo' ti'i. \v 46 —Ma' yan mac walac u yadic a jabix a walac u yadic a Jesusu,— cu t'anoo' a jabix soldadojoo'o. \v 47 —¿U chowaje'ex wa jabix ilic ti walac u chowicoo' a cristianojo?— cu t'anoo' a fariseo ti'ijoo'o. \v 48 —Le'ecoo' a nucuch winic etel boono'on a fariseojo'ono, ma' ti tz'aj ti wool tu pach a Jesusi,— cu t'anoo' a fariseojo.\x * \xo 7:48 \xt Jn 12:42; Hch 6:7; 1 Co 1:20\x* \v 49 —Le'ecoo' u yaabil a cristianojo, ma'ax c'u' u yeeloo' yoc'ol u ju'um a Dioso. Chen pula'anoo',— cu t'anoo' a fariseo ti'ijoo' a jabix soldadojoo'o. \v 50 Le'ec aj Nicodemojo, le'ec jun tuul tu yaamoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. Bini ti sut etel a Jesus biq'uin ado'o.\x * \xo 7:50 \xt Jn 3:2\x* \v 51 —Le'ec ti ley ino'on aj Israelo'ono, ma' ta'ach u cha'ic u tz'abül u sip'il wa ma' se' nac'sabi u yubi wa yan u sip'il,— cu t'an aj Nicodemo ti'ijoo'o.\x * \xo 7:51 \xt Dt 1:17; Dt 17:8\x* \v 52 —Incheche, ¿aj Galileajilech wa jabixech ilic a Jesusu?— cu t'anoo' ti'i aj Nicodemojo. —Xoco ichil u ju'um a Dios a wila' ti ma' yan a Galileajil a watac u yadü' u t'an a Dioso,— cu t'anoo' ti'i aj Nicodemojo.\x * \xo 7:52 \xt 1 R 17:1; 2 R 14:25; Is 9:1,2; Mt 4:15; Jn 1:46\x* \p \v 53 Pues te'i. Laj usc'ajoo' tu yotoch. \c 8 \s1 Bensabi jun tuul ix c'ac'as ch'up tu taan a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Bini a Jesus tuwich a witz u c'aba' Olivojo. \v 2 Tu samalil ti jatz'ca' le'ec ti tan u sastala, usc'aji a Jesus ichil u yotoch a Dioso. Tulacaloo' a cristianojo, much'lajoo' tu tzeel. Tinlaji ala'aji. Caji ti ca'ansaj. \v 3 Le'ecoo' u yaj ca'ansajil u ley aj Moises u yet'ocoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u c'ochesajoo' jun tuul ix ch'up. U wa'cuntajoo' tu taan a cristianojo. Müchbi ix ch'up abe' ti tan u betic a suductzil etel u yicham u yetixch'upili. \v 4 —Maestro,— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. —Ix ch'up ada'a, müchbi ti tan u betic a suductzil etel u yicham u yetixch'upili,— cu t'anoo' ti'i. \v 5 —Tz'iiba'an ichil u ley aj Moises ti yan u p'up'uchch'inbil etel tunich ca' quimsabüc yoc'lal u sip'il. Uxtun incheche, ¿biqui'il a t'an yoc'lal a sip'il abe'e?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\x * \xo 8:5 \xt Ex 20:14; Lv 18:20; Lv 20:10; Dt 5:13; Dt 22:22; Job 31:9; Pr 6:29,32\x* \v 6 Jadi' u yadajoo' abe'e, chen ti'i ca' u yaaltoo' u cho' ti'i ca' u cüxtoo' u sip'il a Jesusu. Chinlaji a Jesus ti tz'iib etel u ni' u c'ü' tuwich a lu'umu. \v 7 Tan ti tanoo' u c'aatic ti'i. Tinlaji ti toj a Jesusu. —Le'ec a mac a ma' yan u sip'il ta yaame'exe, le'ec yan u cajsic a ch'ini,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:7 \xt Dt 17:7; Job 5:12; Sal 50:16-20; Mt 7:1-5; Ro 2:1\x* \v 8 Ca' chinlaji a Jesus tucaye' ti tz'iib etel u ni' u c'ü' tuwich a lu'umu. \v 9 C'u' betiqui, le'ec ca' u yubajoo' abe'e, cajoo' ti joc'ol jujun tuulil le'ec a mas noochwinic payanbej asto ti joq'ui u yada'. P'aati a Jesus te'i etel ix ch'up a wa'an tu taana.\x * \xo 8:9 \xt Gn 41:21,22; Ro 2:22; 1 Jn 3:20\x* \v 10 Toj tinlaji a Jesus tucaye'ili. —Ix ch'up, ¿tuba que'enoo' aj tzolo? ¿Ma'ax mac wa u tz'aj a sip'il?— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 11 ¿Ma'ax mac, noochwinic,— cu t'an ix ch'upu. —Ma'ax inen, ma' tin tz'eec a sip'il. Ca' xiquech. Ma' ca' beel a cüxte a sip'ili,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 8:11 \xt Lc 9:56; Lc 12:14; Jn 3:17; Ro 13:3,4\x* \s1 A Jesusu, le'ec u sasilcunbeeb u na'at a cristianojo. \p \v 12 Pues te'i. Caji a Jesus ti t'an eteloo' a cristiano tucaye'ili. —Inene, u sasililen a cristiano yoc'olcab u men walac in tojquinticoo' u na'at jabix cuchi tan in sasilcuntiqui. Le'ec mac a que'en u yool tin pacha, ma' que'en to ichil u sip'il jabix que'en ichil a ac'ü'ü. Que'en tun ichil a jabix sasili. Yan ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:12 \xt Mal 4:2\x* \v 13 —Incheche, ta junal a testigo a bajil. Ma' yan u muc' a t'an ti baalo',— cu t'anoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'at ti'i a Jesusu. \v 14 —Ca'ax tin junal in testigo in bajil, jaj in t'an. Inen in weel tuba taleen, y te'i in ca' beel. C'u' betic inche'exe, ma' a weele'ex tuba taleen ma'ax tuba in ca' beel,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu.\x * \xo 8:14 \xt Sal 58:1; Jn 7:28; Jn 9:29\x* \v 15 —Tane'ex a tz'eec a bajil jabixe'ex aj il sip'il jadi' u men etel c'u' a tane'ex a wiliqui. Ma'ax mac a tan in tz'eec ichil u sip'ili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:15 \xt 1 S 16:7; Jn 7:24; Jn 18:36\x* \v 16 —Wa cuchi tan in wilic a sip'ili, tan cuchi in wilic ti jaj u men ma' cuchi tin junal bel in quin wila' a sip'ili. Le'ec mac u tücaa'tajene, le'ec cuchi in wet'oc ti tan in wilic a sip'ili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:16 \xt Jn 16:32\x* \v 17 —Ichil a ley a te'exe, tz'iiba'an ti wa yan ca' tuul a testigojo, jaj u t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:17 \xt Dt 17:6; Dt 19:15; Mt 18:16; 2 Co 13:1; He 10:28\x* \v 18 —Inene, in testigo in bajil. Le'ec a Tattzil u tücaa'tajene, le'ec ilic in testigo xan,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:18 \xt Jn 5:37; 2 P 1:17; 1 Jn 5:6-12\x* \v 19 —¿Tuba que'en a Tat?— cu t'anoo' ti'i etel a c'u' u yadaja. —Inche'exe, ma' a weelene'ex, ma'ax a weele'ex in Tat. Wa cuchi a weele'ex maquen inene, a weele'ex ilic cuchi in Tat,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:19 \xt Jn 16:3; Jn 14:7\x* \v 20 Le'ec a Jesusu, u yadaj a t'an abe' ichil a cuarto tuba yan u taacbeeb a taq'uini. Tan u ca'ansaj ichil u yotoch a Dioso. C'u' betiqui, ma'ax mac u müchaj ala'aji, u men ma'ax to c'ochoc u yorajil u müchbül.\x * \xo 8:20 \xt Mr 12:41; Jn 7:30; Jn 7:8\x* \s1 —Ma' tu paatale'ex a beel tuba in beel,— cu t'an a Jesusu. \p \v 21 Pues te'i. Ca' caji ti t'an a Jesus eteloo' ulaac' sut. —Inene, bel in ca'a. Inche'exe, bele'ex a ca'a a yaalte a cüxteen. Bele'ex a ca'a ti quimil ichile'ex a sip'il. Tuba bel in ca'a inene, ma' yan biqui ca' xique'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:21 \xt Jn 13:33\x* \v 22 —Tan u yadic ti ma' yan biqui ca' xico'on tuba u beel ala'aji. ¿Tan wa u tuclic u quimes u bajil?— cu t'anoo' u chucaan aj Israel tu bajiloo'o. \v 23 —Inche'exe, wa'ye' yalam tala'ane'ex. Inene, ca'nal tala'anen. Inche'exe, ti'ije'ex wa'ye' yoc'olcab. Inene, ma' ti'ijen yoc'olcabi,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:23 \xt Jn 3:31; Jn 15:19; Jn 17:16; 1 Jn 4:5\x* \v 24 —In wadaj te'ex ti bele'ex a ca'a ti quimil ichile'ex a sip'il. Wa ma' ta tz'ocsique'ex maquen ti tan in wadic in bajili, bele'ex a ca'a ti quimil ichile'ex a sip'il,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:24 \xt Mr 16:16\x* \v 25 —¿Maquech incheche?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. —Jabix ilic in wadaj te'ex biq'uin ado' y tac leeb,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 26 —Inene, yan ti yaab c'u' a yan in wadic ta woc'ole'exe. Yan ilic ti yaab c'u' a yan in ye'ic te'ex le'ec a ma' qui' a betaje'exe. Le'ec mac u tücaa'tajene, jaj a walac u yadiqui. Inene, walac in ca' adic ti'ijoo' a cristiano yoc'olcab le'ec a c'u' in wu'yaj u yadaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:26 \xt Jn 7:28; Jn 3:32; Jn 15:15\x* \v 27 Ma' u ch'a'ajoo' u tojil u t'an a Jesus ti tan u tzicbaltic a Tattzili, \v 28 mentücü, u yadaj ti'ijoo': —Le'ec ca' a nac'se'ex tuwich u cruzil a yanaji ti cristianojili, bele'ex a ca'a a weelte ti le'ec mac a yanaji ti cristianojili, le'ec ilic inene. Bele'ex a ca'a a weelte ti ma'ax c'u' a walac in betic wa ma' tz'abi in muc' in betical. Jadi' walac in wadic c'u' u yadaj ten a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:28 \xt Jn 3:14; Jn 12:32; Ro 1:4; Jn 5:19,30; Jn 3:11\x* \v 29 —Le'ec mac u tücaa'tajene, que'en ilic tin wetel. Ma' u p'ütajen tin junal u men ma' ta'ach in p'ütic in betic c'u' a qui' tu wich ala'i ca' in bete'e,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:29 \xt Jn 14:10; Jn 16:32; Jn 4:34; Jn 6:38\x* \v 30 Tanil u yadic abe'e, yaaboo' a cajoo' u tz'aa' u yool tu pach a Jesusu. \s1 U mejenoo' a Dioso, etel a yanoo' u sip'ili. \p \v 31 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, caji ti t'an eteloo' a nucuch winic a boon a cajoo' to u tz'aa' u yool tu pach ala'aji. —Ma' a p'ütique'ex a tz'ocsic in t'an. Ti baalo'o, inche'ex in waj cambal tu jajil,— cu t'an ti'ijoo'. \v 32 —Ti baalo'o, bele'ex a ca'a a weelte a jajil t'ana. Le'ec a jajil t'ana, bel u cu tz'a' te'ex ca' cha'büque'ex,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:32 \xt Ro 6:14,18,22; Ro 8:2; Stg 1:25; Stg 2:12\x* \v 33 —Ino'on u mamo'on ti uchben mamaa' aj Abraham. Ma'ax jun sut culajo'on ti q'uexbil mozojo'on. ¿C'u' ca'a tan a wadic to'on ti bel ti ca'a cha'bül?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\x * \xo 8:33 \xt Lv 25:42; Mt 3:9\x* \v 34 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu. —Tulacal boon mac a walac u yantal u sip'ili, laj mücha'anoo' u men u sip'il. Le'ec u sip'ili, le'ec u yumil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:34 \xt 2 P 2:19\x* \v 35 —Le'ec a q'uexbil mozo a yan u yumil ti jabix in wadaja, ma' u familia u yumil a naji. Jadi' a Mejentzili, jadi' a chucul u yet'oc u yumil a naja,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:35 \xt Ga 4:30\x* \v 36 —Wa le'ec a Mejentzil a ca' u chaa' a q'uexbil mozojo, cha'bi jumpul,— cu t'an a Jesus yoc'ol u joc'sic a mac ichil u sip'ili.\x * \xo 8:36 \xt Is 49:24; Ro 8:2; 2 Co 3:17; Ga 5:1; Rev 1:5; Rev 2:7,10; Rev 5:9\x* \v 37 —In weel ti inche'exe, u mame'ex ti uchben mamaa' aj Abraham. C'u' betiqui, tane'ex a c'atiintic a quimseen u men ma' qui' ta xiquine'ex in t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:37 \xt Jn 7:19\x* \v 38 —Inene, tan in wadic c'u' in cünaj etel in Tat. Baalo' ilic inche'exe, tane'ex a betic c'u' a cünaje'ex etel a tate'exe,— cu t'an a Jesusu. \v 39 —Le'ec ti tat ino'ono, le'ec ti uchben mamaa' aj Abraham,— cu t'anoo' ti'i a Jesus ti uchoo' u nuucu. —Wa cuchi u mejene'ex aj quimen Abrahama, walaque'ex cuchi a betic a jabix u betaj aj Abrahama,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:39 \xt Mt 3:9; Ro 2:28; Ro 9:7; Ga 3:7,29\x* \v 40 —C'u' betiqui, tane'ex a c'atiintic a quimseen u men in wadaj te'ex a jajil t'an in wu'yaj etel a Dioso. Ma' u betaj ti baalo' aj Abrahami,— cu t'an a Jesusu. \v 41 —Inche'exe, walaque'ex a betic a jabix u betaj a tate'exe,— cu t'an a Jesusu. —Ino'ono, ma' molbilo'oni. Yan ti tat jun tuul, jadi' a Dioso,— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\x * \xo 8:41 \xt Is 63:16; Is 64:8; Mal 1:6\x* \v 42 —Wa cuchi Dios a Tate'exe, tane'ex cuchi a c'atiintiquen u men te' tala'anen etel a Dioso. Udeen wa'ye' pero ma' chen udeeni. Tücaa'been,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:42 \xt 1 Jn 4:19; Jn 1:14; Jn 3:16; Jn 5:43\x* \v 43 —¿Ma' wa a weele'ex c'u' ca'a ti ma' tane'ex a ch'a'ic u tojil in t'an? Ma' tane'ex a ch'a'ic u tojil u men ma' qui' ta xiquine'ex,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:43 \xt Jn 7:17\x* \v 44 —Le'ec a tate'exe, le'ec a quisini. Jadi' a c'ate'ex a bete' c'u' u c'ati a tate'exe. Aj quimsaj ala'i le'ec ti yaax betabi a yoc'olcab y tac leeb. Ma' qui' tu xiquin a jaja, u men ma' yan a jaj etele. Le'ec ti tan u tusu, tan ilic u yadic jabix ti suc u yadü'ü. Ala'aji, aj tus bete cuenta u tat aj tus u men le'ec u yaax cajsaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:44 \xt Mt 13:38; Gn 3:1\x* \v 45 —C'u' betiqui, u men tan in wadic a jajil t'ana, ma' ta'ache'ex a tz'ocsic in t'an,— cu t'an a Jesusu. \v 46 —¿Mac ta yaame'ex u paatal u yadic c'u' a ma' qui' in betaja? ¿Wa tan in wadic te'ex u jajili, c'u' ca'a ma' ta'ache'ex a tz'ocsic in t'an?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 47 —Le'ec mac a ti'i a Dioso, walac u tz'ocsic u t'an a Dioso. Ma' ta'ache'ex a tz'ocsic u t'an a Dioso, u men ma' ti'ije'ex Dios,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:47 \xt Jn 1:12,13; Jn 6:45,46,65; Jn 10:26,27; Jn 17:6,8; 1 Jn 3:10; 1 Jn 4:6; 1 Jn 5:1; 2 Jn 9; 3 Jn 11\x* \s1 Ac yan a Cristo ti ma'ax to yanac aj Abrahama. \p \v 48 Pues te'i. —Ca wilic. Jaj ti tan ti wadic ti incheche, aj c'ac'as winiquech jabixech aj Samariajili. Jaj ti yan a c'ac'asba'al ta wool,— cu t'anoo' a nucuch winic ti'i a Jesusu. \v 49 —Inene, ma' yan a c'ac'asba'al tin wooli. C'u' betiqui, walac in tz'ocsic u yanil in Tat. Inche'exe, ma' ta'ache'ex a tz'ocsic in yanil,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 50 —C'u' betiqui, ma' tan in betic a c'u' tac chen ti'i ca' aalbüc in qui'ili. Yan jun tuul, tan u c'atiintic ca' aalbüc in qui'il. Ala'aji, u yeel ti toj in na'at,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:50 \xt Jn 3:15,16; Jn 5:41; Jn 6:50; Jn 7:18; Jn 15:20\x* \v 51 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Le'ec mac walac u tz'ocsic in t'ana, ma' yan q'uin u quimil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:51 \xt Jn 5:24; Jn 11:26\x* \v 52 —Ti weel aleebe tu jajil ti yan a c'ac'asba'al ta wool,— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. —Quimi aj Abrahama. Quimoo' ilic boon u yadajoo' u t'an a Dios uchiji. “Le'ec mac walac u tz'ocsic in t'ana, ma' yan q'uin u quimil,” queech,— cu t'anoo' a nucuch winiqui.\x * \xo 8:52 \xt Zac 1:5; He 11:13\x* \v 53 —¿Mas noochech wa ta tuclic a bajil tuwich ti uchben mamaa' aj Abraham? Quimi ala'aji. Quimoo' ilic boon u yadajoo' u t'an a Dios uchi. ¿Mac winiquilech ti tan a tuclic a bajil?— cu t'anoo' u chucaan aj Israel ti'iji. \v 54 —Wa ca' in wadü' in patalil tin bajili, ma' yan u muc' in t'an. In Tat walac u ye'ic in patalil. Le'ec ilic ala'aji, tane'ex a wadic ti le'ec a Diose'ex,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc.\x * \xo 8:54 \xt Jn 16:14; Jn 17:1; Hch 3:13\x* \v 55 —C'u' betiqui, ma' a weele'ex ala'aji. Inene, in laj eel biqui yanil a Dioso. Wa cuchi ca' in wadü' ti ma' in weel ala'aji, bel cuchi u ca'a ti joc'ol ten ti aj tusen jabixe'ex iliqui. C'u' betiqui, in weel ala'aji. Walac in tz'ocsic u t'an,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:55 \xt Jn 7:28\x* \v 56 —Le'ec ti uchben mamaa' aj Abrahama, qui' u yool ca' u yeeltaj ti bel u ca'a u yila' u q'uinil in wudel wa'ye'. U yilaj. Qui' u yool,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 8:56 \xt Gn 22:18; Lc 10:24; Ga 3:8,16; He 11:13\x* \v 57 —Incheche, ma'ax to a müchü' ma'ax cincuenta jaab. ¿Biqui ca' a wilaj aj Abrahama?— cu t'anoo' a nucuch winic ti'iji. \v 58 —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Le'ec ti ma'ax to yanac aj Abrahama, yanen ilic,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 8:58 \xt Ex 3:14; Is 9:6; Is 43:13; Mi 5:2; Col 1:17\x* \p \v 59 Pues te'i. A cristianojo, u molajoo' a tunich ti'i ca' u p'up'uchch'inte a Jesusu. C'u' betic ala'aji, u mucaj u bajil. Mani tu yaamoo'. Joq'ui ichil u yotoch a Dioso. \c 9 \s1 Ch'ani a ch'oop u men a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Le'ec ti tan u manül a Jesusu, u yilaj jun tuul a winiqui. Ch'oop ti yanaji. \v 2 —Maestro,— cu t'anoo' u yaj cambal a Jesus ti'iji. —¿U men wa u sip'il u na' u tat wa u men u sip'il ilic ala'i ti ch'oop ti yanaji?— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 9:2 \xt Mt 16:14; Hch 28:4\x* \v 3 —Yanaji ti ch'oop ma' u men u sip'il ilic ala'aji, ma'ax u men u sip'il u na' u tat. Yanaji ti ch'oop ti'i ca' chiclac u muc' u meyaj a Dios yoc'olo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 9:3 \xt Jn 11:4\x* \v 4 —Yan ti betic u meyaj mac u tücaa'tajen le'ec ti yan to a q'uin to'ono. Joboc u q'uinil ti'i a maca, ma' tu ca' paatal ti meyaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 9:4 \xt Jn 4:34\x* \v 5 —Le'ec boon q'uin que'enen wa'ye' yoc'olcaba, inen u sasilil a yoc'olcab, u men tan in ye'ic a jaja, le'ec in meyaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 9:5 \xt Jn 1:5,9; Jn 3:19\x* \p \v 6 Pues te'i. Uchi u tuub tuwich a lu'umu. U xaabtaj a luc' etel u tuubu. U mansaj yoc'ol u cuuchil u wich a ch'oopo.\x * \xo 9:6 \xt Mr 7:33; Mr 8:23\x* \v 7 —Ca' xiquech a p'o' a wich ichil u cuuch ja' u c'aba' Siloe,— cu t'an a Jesus ti'iji. U nu'cul a t'an Siloeje, tücaa'bi. Bini a winiqui, U p'o'aj u wich. Ch'ani. Tan tun u cha'an ti usc'aji.\x * \xo 9:7 \xt Neh 3:15; Is 8:6\x* \v 8 Ilbi u menoo' u yettzeel y u menoo' boon u c'aj-ooloo' u wich ti aj matan taq'uin. —¿Ma' wa le'ec a winic ada' a walac u tintal ti matan taq'uin biq'uin ado'o?— cu t'anoo' tu bajil. \v 9 Yan u yadaj ti le'ec. —Ma' le'equi. Chen jabix quet u cha'an etele,— cu t'anoo' ulaac'. —Inen a ch'oop biq'uin ado' a tane'ex a wadiqui,— cu t'an a winiqui. \v 10 —¿Biqui ti jeebi a wich?— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 9:10 \xt Ec 11:5; Mr 4:27; Jn 3:9; 1 Co 15:35\x* \v 11 —Jun tuul a winiqui, Jesus u c'aba'. U betaj a luc'u. U tz'aj yoc'ol in wich. “Ca' xiquech a p'o' a wich ich ja' Siloe,” cu t'an ten. Bineen. In p'o'aj in wich. Uchi in cha'an,— cu t'an a winic ti uchi u nuuc.\x * \xo 9:11 \xt Jer 36:17,18; Mt 1:21-25\x* \v 12 —¿Tuba que'en ala'aji?— cu t'anoo' ti'i. —Ma' in weel tuba que'en,— cu t'an a winiqui. \s1 Tan u c'aatbül u chi' a ch'oop a ch'aniji. \p \v 13 Pues te'i. U bensajoo' a winic a ch'oop biq'uin ado' tu taanoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. \v 14 Ti'i u q'uinil jedel utzquinbi a luc'u. A Jesusu, u ch'anesaj u wich a winic etele. \v 15 Le'ecoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u c'aatajoo' ti'i biqui ti jeebi u wich. —U tz'aj luc' yoc'ol in wich. In p'o'aj. Uchi in cha'an,— cu t'an a winic ti'ijoo'o. \v 16 —Le'ec a Jesusu, ma' Dios u tücaa'taji, u men ma' ta'ach u tz'ocsic u q'uinil a jedele,— cu t'anoo' jun jatz a fariseo u c'aba'oo' u na'at. —Wa cuchi yan u sip'il a Jesusu, ma' cuchi yan biqui ca' u bete' a milagro jabix abe'e,— cu t'anoo' ulaac' a jun jatza. Ma' quetoo' u tuculi.\x * \xo 9:16 \xt Lc 12:51-53; Jn 7:12,43; Jn 10:19; Hch 14:4\x* \v 17 U ca' c'aatajoo' ti'i a ch'oop ti culajiji: —¿C'u' a t'an inchech yoc'ol ti ca' u jebaj a wichi?— cu t'anoo' ti'i. —Le'ec ala'aji, jun tuul a tan u yadic u t'an a Dioso,— cu t'an a winic ti'ijoo'o.\x * \xo 9:17 \xt Dt 18:15; Lc 24:19; Jn 4:19; Jn 6:14; Hch 2:22; Hch 3:22,26; Hch 10:38\x* \v 18 C'u' betiqui, le'ecoo' a nucuch winiqui, ma' u tz'ocsajoo' wa jaj ti ch'oop a winiqui, y jeebi u wich. U püyajoo' u na' u tat a winic a jeebi u wich. \v 19 —¿Le'ec wa ada' a mejen a walaque'ex a wadic ti ch'oop ti yanaji? ¿Biqui ti walac u cha'an aleebe?— cu t'anoo' ti'i. \v 20 —Ti weel ala'aji, ti mejen. Ti weel ti ch'oop ti yanaji. \v 21 C'u' betiqui, biqui ti patal ti cha'an aleebe, ma' ti weel. Ma'ax ti weel mac u jebaj u wich. C'aate'ex ti'i. Chucul u jaab u yadic c'u' a mani ti'iji,— cu t'anoo' u na' u tat ti'ijoo' a nucuch winiqui. \v 22 Le'ecoo' u na' u tata, u yadajoo' ti baalo', u men saacoo' ti'i a nucuch winiqui. Le'ecoo' a nucuch winiqui, ac u yadajoo' tu bajil: —Beloo' u ca'a joc'sabül ichil u yotoch Dios boon tuuloo' a cristiano a walacoo' u yadic ti le'ec a Jesusu, le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 9:22 \xt Jn 7:13; Jn 12:42; Jn 19:38; Hch 5:13; Lc 6:22; Jn 16:2; Hch 4:18; Hch 5:40\x* \v 23 Baalo' u yadajoo', mentücü, le'ecoo' u na' u tata, u yadajoo' ti chucul u jaab u c'aatoo' ti'i. \p \v 24 Pues te'i. U püyajoo' u ca' sut a winic a ch'oop ti culaji. —Adü u qui'il a Dios a que'en ti ca'ana. Ino'ono, ti weel ti yan u sip'il a Jesusu,— cu t'anoo' a nucuch winic ti'i a winiqui.\x * \xo 9:24 \xt Jos 7:19; 1 S 6:5; Is 66:5; Jn 5:23; Jn 8:49; Ro 10:2\x* \v 25 —Inene, ma' in weel wa yan u sip'il a Jesusu. Le'ec c'u' in weele, biq'uin ado'o, ch'oopen. Aleebe tan in cha'an,— cu t'an a winic ti uchi u nuuc. \v 26 —¿C'u' u betaj teche? ¿Biqui ca' u jebaj a wich?— cu t'anoo' ti'i a winiqui. \v 27 —In wadaj tun te'ex, y ma' a c'atiintaje'ex a wu'yi. ¿C'u' ca'a a c'ate'ex a wu'yi tucaye'il? ¿A c'ate'ex wa a tz'a'e'ex a wool tu pach ala'aji?— cu t'an a winic ti uchi u nuuc. \v 28 Le'ecoo' a nucuch winiqui, u p'a'astajoo' a winiqui. —Incheche, que'en a wool tu pach ala'aji. Ino'ono, que'en ti wool tu pach u t'an aj Moises,— cu t'anoo' ti'i a winiqui. \v 29 —Ino'ono, ti weel ti uchi u t'an a Dios etel aj Moisese. A winic abe'e, ma'ax ti weel tuba tali,— cu t'anoo' a nucuch winiqui.\x * \xo 9:29 \xt Jn 8:14\x* \v 30 —Top jumpaay abe'e. Inche'exe, ma' a weele'ex tuba tali. C'u' betiqui, u jebaj in wich,— cu t'an a winiqui.\x * \xo 9:30 \xt Jn 3:10\x* \v 31 —Tulacalo'on ti weel. Le'ec mac a yan u sip'ili, ca'ax uchuc u t'an etel a Dioso, ma' tu yubajbül,— cu t'an a winiqui. —C'u' betiqui, le'ec a walac u c'ajsic a Dioso, y walac u betic c'u' u c'atiji, walac u yubajbül u t'an,— cu t'an a winiqui.\x * \xo 9:31 \xt Job 27:9; Job 35:12; Sal 18:41; Sal 34:15; Sal 66:18; Pr 1:28; Pr 15:29; Pr 28:9; Is 1:15; Jer 11:11; Jer 14:12; Ez 8:18; Mi 3:4; Zac 7:13\x* \v 32 —Le'ec ti yaax yanaji a yoc'olcab y tac leeb ma'ax jun sut u'yajbüc ti ch'anesabi a yanaji ti ch'oopo,— cu t'an a winiqui. \v 33 —Wa cuchi ma' tali etel Dios a winic abe'e, ma' cuchi tu paatal u bete' a ma'ax c'u'iji,— cu t'anoo' u yaalbül a nucuch winiqui. \v 34 —Incheche, ch'oop ti yanajeech u men yaab a sip'il. ¿Inchech wa ca' a ca'anso'on?— cu t'anoo' ti'i a winic ti uchoo' u nuucu. U tooltajoo' pach naj. \s1 Jabix ch'oopoo' a ma' u yeeloo' a jajil t'ana. \p \v 35 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, u yubaj ti toolbi a winiqui. U cüxtaj. —¿Que'en wa a wool tu pach u Mejen a Dioso?— cu t'an ti'i a winiqui.\x * \xo 9:35 \xt Mt 14:33; Mt 16:16; Mr 1:1; Jn 10:36\x* \v 36 —¿Maqui abe'e, noochwinic? In c'ati cuchi in tz'aa' in wool tu pach,— cu t'an a winic ti uchi u nuuc. \v 37 —A winic abe'e, le'ec u ch'anesajech, le'ec ilic inen a tan in tzicbal ta wetel,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 9:37 \xt Jn 4:26\x* \v 38 —Noochil, que'en in wool ta pach,— cu t'an a winiqui. Xonlaji tu taan a Jesusu. \v 39 —Taleen ti'i ca' chiclac biqui yanil a cristiano a qui' a ma' qui'i,— cu t'an a Jesusu. —Le'ec boon tuul u yeeloo' ti ma' c'üma'anoo' u men a Dioso, bete cuenta jabix ch'oopoo'o, bel u ca'a tz'abül ti'ijoo' ca' u yeeltoo' a jaja. Le'ec boon tuul a chen tanoo' u tuclic ti c'üma'anoo' u men a Dioso, bel u ca'a tz'abül ti'ijoo' ti ma' u yeeloo' a jaja, bete cuenta p'aatüloo' u ca'a jabix ch'oopoo',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 9:39 \xt Jn 5:22; Jn 3:17; Jn 12:47; Mt 13:13; Lc 2:34; 2 Co 2:16\x* \p \v 40 Pues te'i. Yanoo' a winic tu tzeel a Jesusu. Fariseo u c'aba'oo' u na'at. U yubajoo' a t'an abe'e. —¿Ch'oopo'on wa ti baalo'? ¿Bel wa ti ca'a ti weelte a jaja?— cu t'anoo' ti'i a Jesusu.\x * \xo 9:40 \xt Ro 2:19\x* \v 41 —Wa cuchi a weele'ex ti ma' c'üma'ane'ex u men a Dioso, bete cuenta jabix ch'oope'ex, ma' cuchi ta cuntale'ex ichil a sip'il. C'u' betiqui, tane'ex a wadic ti jabix chica'an te'ex a jaja, mentücü, que'ene'ex ichil a sip'il,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 9:41 \xt Jn 15:22\x* \c 10 \s1 A Cristo jabix u chi' u cotil a carnerojo\f + \fr 10:0 \ft tümünyuc\f* \p \v 1 —Pues te'i. Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Walac u cününbül a carnero\f + \fr 10:1 \ft tümünyuc\f* ich cot ti ac'ü'. Le'ec mac a ma' ta'ach u yocol chi' a coto, chen u cüxtaj ulaac' biqui ca' ococo, ala'aji, aj xuuch',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:1 \xt Is 56:10; Jer 23:21; He 5:4\x* \v 2 —C'u' betiqui, le'ec mac a walac u yocol chi' a coto, le'ec u yaj cananil a carnerojo\f + \fr 10:2 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:2 \xt Is 61:1; Hch 20:28; 1 Co 12:28\x* \v 3 —Le'ec aj cünün chi' coto, bel u cu jebe' ca' ococ u yaj cananil a carnerojo\f + \fr 10:3 \ft tümünyuc\f*. Ala'aji, walac u püyic u carnero\f + \fr 10:3 \ft tümünyuc\f* etel u c'aba'. Eeltzil u t'an u menoo' u yalac'. Walac u ch'a'ic u beniloo' pach cot,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:3 \xt 1 P 1:12; 1 Co 16:9\x* \v 4 —Le'ec ti joc'oo' tulacal boon a ti'iji, walac u beel taanil ala'aji. Tücünacoo' a carnero\f + \fr 10:4 \ft tümünyuc\f* tu pach u men u yeeloo' u t'an,— cu t'an a Jesusu. \v 5 —Ma' tu beeloo' tu pach a ca'ax macaqui. Beloo' u ca'a ti puutz'ul tu taan abe' u men ma' u yeeloo' u t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:5 \xt Pr 19:27; Ga 1:8\x* \s1 A Jesus a jabix u yaj quich'pan cananil a carnerojo\f + \fr 10:5 \ft tümünyuc\f*. \p \v 6 Pues te'i. Le'ec boon u yubajoo' a mucult'an abe' u yadaj a Jesusu, ma' u ch'a'ajoo' u tojil, \v 7 mentücü, caji ti tzicbal a Jesus tucaye'il eteloo'o. —Bel in quin wadü' te'ex u jajil. Inene, jabixen u chi' a cot tuba que'enoo' a carnerojo\f + \fr 10:7 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:7 \xt Ef 2:18; He 10:19\x* \v 8 —Le'ec boon a payanbej c'ochi tin taana, le'ecoo' aj xuuch'u. C'u' betiqui, le'ecoo' a carnerojo\f + \fr 10:8 \ft tümünyuc\f*, ma' u tz'ocsajoo' u t'an aj xuuch'u,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:8 \xt Jer 23:1; Jer 50:6; Hch 5:36,37\x* \v 9 —Inen jabixen u chi' a coto. Wa yan mac u c'ati ocol tu chi' a coto, yan u tz'eec u yool tin pach. Bel u ca'a sa'albül. Bel u cu c'ümü' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Jabix ilic ti cününa'an a carnero\f + \fr 10:9 \ft tümünyuc\f* ti tan u yocol y u joc'ol u cüxte u janala, baalo' ilic ala'oo'o,— cu t'an a Jesusu. \v 10 —Le'ec aj xuuch'u, jadi' walac u c'ochol ti xuuch'. Walac u c'ochol ti quimes y ti c'ascunaj. Inene, udeen ti'i ca' u c'ümoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Udeen ti'i ca' u c'ümoo' u yaabil a qui' ichil a cuxtal abe'e,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:10 \xt Hch 20:29; 2 P 2:1\x* \v 11 —Inene, jabixen u yaj quich'pan cananil a carnerojo\f + \fr 10:11 \ft tümünyuc\f*. Le'ec u yaj quich'pan cananil a carnerojo\f + \fr 10:11 \ft tümünyuc\f*, walac u c'ubic u cuxtal yoc'ol u sa'altic a carnerojo\f + \fr 10:11 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:11 \xt Is 40:11; Ez 34:23; Ez 37:24\x* \v 12 —Le'ec mac a tan u naal y ma' chucul u yaj cananili, ma' ti'i a carnerojo\f + \fr 10:12 \ft tümünyuc\f*. Le'ec ca' u yila' ti watac a baalumu\f + \fr 10:12 \ft wolf wa lobo\f*, bel u ca'a u p'ütü' a carnero\f + \fr 10:12 \ft tümünyuc\f* a ma' chucul u yaj cananili. Bel u ca'a ti puutz'ul. Le'ec a baalumu\f + \fr 10:12 \ft wolf wa lobo\f*, bel u cu pulu' u bajil yoc'ol a carnerojo\f + \fr 10:12 \ft tümünyuc\f*. Beloo' u ca'a ti weequel,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:12 \xt Zac 11:16\x* \v 13 —Le'ec u yaj cananili, bel u ca'a ti puutz'ul u men chen tan u naal. Ma' c'u' u t'an ti'i a carneroji\f + \fr 10:13 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu. \v 14 —Inene, jabixen u yaj quich'pan cananil a carnerojo\f + \fr 10:14 \ft tümünyuc\f*. Jabix ilic in weel mac a tene, y u yeelenoo' ala'oo'o,\x * \xo 10:14 \xt 2 Ti 2:19; Ef 1:17; Fil 3:10; 1 Jn 5:20\x* \v 15 baalo' ilic ti le'ec a Tattzili, u yeel in wich y le'ec inene, in weel a Tattzili. Inene, bel in quin c'ubu' in cuxtal yoc'ol in sa'altic a cristiano jabix a walac u betic u yaj quich'pan cananil a carnerojo\f + \fr 10:15 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu. \v 16 —Le'ec boon a que'en tin wetele, tan in cününtic jabix ti walac u cününbül a carnero\f + \fr 10:16 \ft tümünyuc\f* ich cot u men u yaj cananili. Yanoo' ten ulaac' a cristiano a ma' Israeloo'o. Ala'oo'o, jabix ulaac' in carnerojo\f + \fr 10:16 \ft tümünyuc\f*. Yan in talesicoo'. Beloo' u cu tz'oques in t'an. Baalo' ti bel u ca'a ti p'aatül ti jun muuch' ilic a tene, y jun tuul ilic u yaj cananil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:16 \xt Is 56:8; Ez 37:22; Ef 2:14\x* \v 17 —Le'ec a Tattzili, yaj u yubeen u men bel in quin bete' a jabix u c'ati le'ec ca' in c'ubu' in cuxtal ca' quimsabüquen ti'i ca' cuxlaquen tucaye'il,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:17 \xt Is 53:7; 2 Co 5:15; He 2:9; 1 Jn 3:16\x* \v 18 —Ma' yan mac ca' u quimseen. C'u' betic inene, tan in c'ubic in bajil ca' quimsabüquen u men in c'ati. Chucul in patalil in tz'eec in bajil ti quimil. Chucul ilic in patalil in tz'eec in bajil ti cuxtal tucaye'il. Le'ec a Tattzili, u tücaa'tajen in bete' ti baalo',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:18 \xt Hch 2:24\x* \p \v 19 Pues te'i. A nucuch winiqui, ca' u yubajoo' a t'an abe'e, ma' jumbeloo' u tuculi. \v 20 —Yan a c'ac'asba'al tu yool. Ma' qui' u pol. ¿C'u' aj beel ca' ti wu'yi u t'an?— cu t'anoo' jun jatz a nucuch winiqui. \v 21 —Ma',— cu t'anoo' ulaac' a jun jatz a nucuch winiqui. —Le'ec mac a yan a c'ac'asba'al tu yoolo, ma' tu paatal u yadic a t'an a jabix abe'e. ¿Biqui ca' paatac a c'ac'asba'al u sasilcunte u wich a ch'oopo?— cu t'anoo' ala'oo'.\x * \xo 10:21 \xt Ex 4:11; Sal 94:9; Sal 146:8; Pr 20:12; Is 35:5,6; Mt 11:5\x* \s1 Culpachbi a Jesus u menoo' a nucuch winiqui. \p \v 22 Pues te'i. C'ochi u q'uinil a fiesta ich Jerusalene, ti tan u c'ajsabül le'ec ti qui'qui't'anbi u yotoch Dios uchi. \v 23 Tan u q'uinil a siisi. Chen tan u manül a Jesus ichil jun p'eel cuarto ichil u yotoch a Dioso. Salomon u c'aba' a cuarto abe'e.\x * \xo 10:23 \xt Hch 3:11; Hch 5:12\x* \v 24 Le'ecoo' a nucuch winiqui, wa'lajoo' tulacal tu xooy a Jesusu. —¿C'u' ca'a ma' tan a wadic to'on u tojil mac winiquilech? Wa inchech u yaj Sa'alil a cristianojo, adü to'on ti chica'an,— cu t'anoo' ti'i a Jesusu. \v 25 —In wadaj te'ex y ma' a tz'ocsaje'ex in t'an. Le'ec c'u' a walac in betic etel u muc' in Tata, le'ec in testigo,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc. \v 26 —C'u' betiqui, ma' ta'ache'ex a tz'ocsic in t'an u men ma' tene'ex, jabix ilic in wadaj yoc'ol a carnerojo\f + \fr 10:26 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:26 \xt Jn 8:47; 1 Jn 4:6\x* \v 27 —Le'ec boon a tene, u yeeloo' in t'an. Inene, in weeloo'. Walacoo' u tz'ocsic in t'an jabix ilic in wadaj yoc'ol a carnerojo\f + \fr 10:27 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu. \v 28 —Walac in tz'eec ti'ijoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Ma' yan q'uin u p'aatül ti pula'anoo'. Ma'ax mac jede'ec u paatal u toco' ten ala'oo'o,— cu t'an a Jesusu. \v 29 —In Tata, u sijaj ten ala'oo'o. Mas nooch u yanil tuwich tulacal a c'u' a yana. Ma'ax mac jede'ec u paatal u toco' ala'oo' tu c'ü' a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:29 \xt Jn 14:28; Ex 18:11; Sal 145:3; Dn 4:3; Mal 1:14; Jn 17:2,6\x* \v 30 —Le'ec inen etel a Tattzili, jun tuul ilico'on tiqui bajil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:30 \xt Jn 17:11; 1 Co 8:4,6; Ef 3:9; 1 Ti 3:16; 1 Jn 5:7\x* \p \v 31 Pues te'i. Le'ecoo' a nucuch winiqui, u molajoo' a tunich tucaye' ti'i ca' u p'up'uchch'inte a Jesusu. \v 32 —Yan ti yaab a quich'pan meyaj in betaj etel u muc' in Tat ta taane'ex. ¿C'u' ti quich'pan meyajil in betaj a ma' qui' ta wiche'ex ti bele'ex a ca'a a wusq'uinte u jel etel ti bele'ex a ca'a a quimseen etel tunich?— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu. \v 33 —Bel ti ca'a ti p'up'uchch'inteech ma' u men etel a quich'pan meyaj a betaji. Bel ti ca'a ti p'up'uchch'inteech u men a maclant'antaj a Dioso. Incheche, cristianojech y tan a tz'eec a bajil jabixech Dios,— cu t'anoo' a nucuch winic ti'i a Jesusu.\x * \xo 10:33 \xt Jn 5:18\x* \v 34 —“Diose'ex inche'exe,” cu t'an a Dioso. Baalo' ti tz'iiba'an ichil a ley a te'exe, le'ec u ju'um a Dioso,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc.\x * \xo 10:34 \xt Sal 82:6\x* \v 35-36 —Le'ec u ju'um a Dioso, ma' yan biqui ca' joc'oc ti tusil. Inene, tz'abi in muc', y tücaa'been wa'ye' yoc'olcab u men a Tattzili. Le'ec boon a tz'abi ti'ijoo' u t'an a Dioso, aalbi ti'ijoo' ti diosoo'. Tane'ex a wadic ti in maclant'antaj a Dios ca' in wadaj ti inen u Mejen a Dioso. ¿C'u' ca'a a wadaje'ex ti baalo'?— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:35-36 \xt Ro 13:1\x*\x * \xo 10:35-36 \xt Jn 6:27; Jn 3:17; Jn 5:36; Jn 8:42; Lc 1:35; Jn 9:35\x* \v 37 —Wa cuchi ma' tan in betic u meyaj in Tata, ma' cuchi qui' a tz'ocsiquene'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:37 \xt Jn 15:24\x* \v 38 —C'u' betiqui, tan in betic a meyaj abe'e. Ca'ax ma' a c'ate'ex a tz'ocseen yoc'lal in t'an, tz'ocseen yoc'lal a meyaj a walac in betiqui. Wa ca' a bete'ex ti baalo'o, bele'ex a ca'a a ch'aa' u tojil ti le'ec a Tattzili, jun quet in wetel y le'ec inene, jun queten etel a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 10:38 \xt Jn 14:10; Jn 17:21\x* \v 39 U ca' yaaltajoo' u müchü' a Jesusu. C'u' betiqui, joq'ui tu yaamoo'. \v 40 A Jesusu, bini junxeel a noja' Jordan tojil joq'ueeb q'uin tac tuba uchi u tz'aj ocja' aj Juan uchiji. Te'i culaji a Jesusu.\x * \xo 10:40 \xt Jn 1:28\x* \v 41 Yaaboo' a c'ochoo' etele. —Le'ec aj Juana, ma' u betaj a milagroji. C'u' betiqui, tulacal c'u' u yadaj yoc'ol a Jesusu, jaj,— cu t'anoo'.\x * \xo 10:41 \xt Jn 1:29; Jn 3:30\x* \v 42 Yaaboo' u tz'ajoo' u yool tu pach a Jesus te'iji.\x * \xo 10:42 \xt Jn 8:30; Jn 11:45\x* \c 11 \s1 Quimi aj Lazaro. \p \v 1 Pues te'i. Yan jun tuul a c'oja'ana, aj Lazaro u c'aba'. Betania u c'aba' u caal. Te'i ilic u caal ix Maria u yet'oc u quic ix Martaja.\x * \xo 11:1 \xt Lc 10:38\x* \v 2 Le'ec ilic ix Maria abe'e, le'ec u toxaj a boc tu yoc a Noochtzil biq'uin ado'o. U cho'aj etel u tzo'otzel. Itz'intzil aj Lazaro u men ala'oo'o.\x * \xo 11:2 \xt Mt 26:7; Mr 14:3; Lc 7:37; Jn 12:3\x* \v 3 Le'ecoo' ix Maria etel ix Martaja, u tücaa'tajoo' u pectzil ti'i a Jesusu. —Noochil, c'oja'an a winic a yaj a wu'yi,— cu t'anoo' ti'i. \v 4 Le'ec ca' u yubaj abe' a Jesusu, u yadaj: —Le'ec u nu'cul a c'oja'anil abe'e, ma' ti'i u quimeebal aj Lazaroji. Chen u men a c'oja'anil abe'e, chictal u ca'a u muc' a Dioso. Bel ilic u ca'a ti chictal u muc' u Mejen a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 11:4 \xt Jn 9:3; Fil 1:11; 1 P 4:11,14\x* \p \v 5 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, yaj u yuboo' ix Marta etel ix Maria etel aj Lazarojo. \v 6 Le'ec ca' u yubaj a Jesus ti c'oja'an ala'aji, ma' se' bini u yila'i. P'aati ilic te'i ulaac' ca' p'e q'uin.\x * \xo 11:6 \xt Is 55:8; Jn 10:40\x* \v 7 Mani a ca' p'e q'uini. —Co'ne'ex ich cuenta Judea tucaye'il,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yaj cambala. \v 8 —Maestro,— cu t'anoo' u yaj cambal ti'i. —Ti a q'uin a maniji, le'ecoo' a nucuch winiqui, u yaaltajoo' u p'up'uchch'inteech etel tunich y ¿tan wa a tuclic a ca' beel te'i tucaye'il?— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 11:8 \xt Jn 10:31\x* \v 9 —Doce hora yan ichil a jujun p'e q'uini. Le'ec ti tan u ximbal a mac ti q'uini, ma' tu t'ochic u yoc u men chica'an u wich u men a q'uini,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc.\x * \xo 11:9 \xt Sal 97:11; Sal 119:105,130; Pr 4:8; Pr 6:23; Pr 13:9; Jn 9:4\x* \v 10 —C'u' betiqui, le'ec ti tan u ximbal ichil a ac'ü'ü, bel u ca'a u t'ocho' u yoc u men ma' chica'an u wich,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 11:10 \xt Job 12:24; Sal 27:2; Jn 12:35\x* \v 11 Le'ec ti jobi u yadic abe'e, u yadaj ti'ijoo' u yaj cambal: —Le'ec ti amigo Lazarojo, emi tun u wüyül. C'u' betiqui, bel in ca'a in wajes,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 11:11 \xt Dt 31:16; Dn 12:2; Mt 9:24; Hch 7:60; 1 Co 15:18,51\x* \v 12 —Noochil, wa emi u wüyül, bel u ca'a ti ch'anül,— cu t'anoo' u yaj cambal ti'i. \v 13 C'u' betic a Jesusu, u yadaj ti quimi, y ala'oo'o, u tuclajoo' ti chen tan u yadic ti uchi u wüyül. \v 14 Pachili, chiclaji u t'an a Jesus ti'ijoo'o. —Quimen aj Lazarojo,— cu t'an ti'ijoo'. \v 15 —Qui' in wool ti ma' que'enen te'i, yoc'ol mas qui' ca' joc'oc te'ex ti'i a mas tz'ocsiquene'ex. Co'ne'ex te'i,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yaj cambala. \v 16 —Co'ne'ex tu pach a Jesusu. Ti wetquimilac te'i,— cu t'an aj Tomas ti'ijoo' u chucaan u yaj cambala. Le'ec aj Tomasa, —C'uj\f + \fr 11:16 \ft cuach\f*,— cu t'anoo' ti'i. \s1 Le'ec a Jesusu, u yaj cuxquinajil a quimene. \p \v 17 Pues te'i. Le'ec ti c'ochi te'i a Jesusu, u yubaj ti cuatro q'uin tun muucuc aj Lazarojo. \v 18 Ma' naach tzeel Jerusalen que'en a caj Betaniaja, u caal a quimene. Jabix wal ox p'e kilometro\f + \fr 11:18 \ft chema' 2 miles\f* u yaam. \v 19 C'ochoo' sutinbil ix Marta etel ix Maria u menoo' u yetcaal a tala'anoo' Jerusalene. U c'atoo' u qui'cuntoo' u yool u men quimoo' u yitz'in. \v 20 Le'ec ca' u yubaj ix Marta ti watac a Jesusu, bini u c'ümü'. Le'ec ix Mariaja, tina'an ilic ich naj. \v 21 —Noochil, wa cuchi que'enech wa'ye'e, ma' cuchi quimi in witz'ini,— cu t'an ix Marta ti'i a Jesusu. \v 22 —In weel ti tulacal c'u' a walac a c'aatic ti'i a Dioso, walac u tz'eec tech,— cu t'an ti'i a Jesusu.\x * \xo 11:22 \xt Jn 9:31\x* \v 23 —Bel u ca'a ti ca' cuxtal a witz'in,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 11:23 \xt Dn 12:2; 1 Ta 4:14; Fil 3:21\x* \v 24 —In weel ti bel u ca'a ti liq'uil tu q'uinil u ca' cuxquinbil a quimen tu jobeeb a yoc'olcaba,— cu t'an ix Marta ti'iji.\x * \xo 11:24 \xt Lc 14:14; Jn 5:29\x* \v 25 —Inen ilic bel in quin ca' cuxquinte a quimene. Le'ec mac a que'en u yool tin pacha, ca'ax quimic bel ilic u ca'a ti ca' cuxtal,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 11:25 \xt Jn 5:21; Jn 6:39,40,44; Ro 8:11; Jn 1:4; Jn 6:35; Jn 14:6; Col 3:4; 1 Jn 1:1,2; 1 Jn 5:11; Jn 6:36; 1 Jn 5:20\x* \v 26 —Le'ec boon a cuxa'an a que'en u yool tin pacha, ma' yan q'uin u quimil jumpul. ¿Walac wa a tz'ocsic abe'e?— cu t'an a Jesus ti'i ix Martaja. \v 27 —Walac Noochil. Walac in tz'ocsic ti le'ec incheche, le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo. Le'ec incheche, le'ec u Mejen Dios a walac u yaalbül ti udel u ca'a wa'ye' yoc'olcaba,— cu t'an ix Marta ti'iji.\x * \xo 11:27 \xt Mt 16:16; Jn 4:42; Jn 6:14,69\x* \s1 Uchi u yoc'ol a Jesusu. \p \v 28 Pues te'i. Le'ec ti jobi u yadic abe' ix Martaja, usc'aji tu pach u püyü' ix Mariaja. —Udi a Maestrojo. Tan u püyiquech,— cu t'an ti'i ich jisilt'an. \v 29 Le'ec ca' u yubaj abe'e, liq'ui ti jomol. Bini u yila' a Jesusu. \v 30 Ma'ax to ococ a Jesus ichil a caja. Que'en to te'i tuba p'ütbi u men ix Marta. \v 31 Le'ecoo' u yaj sutil a tanoo' u chichcunaj-oolo, le'ec ca' u yilajoo' ti liq'ui ti jomol y bini pach naj ix Mariaja, binoo' tu pach. U tuclajoo' ti bel u ca'a u yoc'te a quimen tuba mucbi. \v 32 Le'ec ti c'ochi ix Maria tuba que'en a Jesusu, xonlaji tu taan. —Noochil, wa cuchi que'enech wa'ye'e, ma' cuchi quimi in witz'in,— cu t'an ti'i. \v 33 Le'ec a Jesusu, u yilaj ti tan u yoc'ol. Tanoo' ilic u yoc'ol boon aj Israel a que'enoo' tu pach ix Mariaja. Yajaji u yool u püsüc'al a Jesusu. \v 34 —¿Tuba mucbi?— cu t'an a Jesusu. —Noochil, co'on a wila',— cu t'anoo' ti'i. \v 35 Uchi u yoc'ol a Jesusu.\x * \xo 11:35 \xt Gn 43:30; Job 30:25; Sal 35:13; Sal 119:136; Is 53:3; Jer 9:1; Jer 13:17; Lc 19:41; Ro 12:15; He 2:17,18; He 4:15\x* \v 36 —Ile'ex, top yaj u yubi a quimene,— cu t'anoo' aj sutil a que'enoo' tu pach ix Mariaja. \v 37 —Ala'aji, u sasilcuntaj u wich a ch'oopo. ¿Ma' wa cuchi yan c'u' u betaj yoc'ol ma' cuchi quimi aj Lazarojo?— cu t'anoo' ulaac' aj Israel tu yaamoo'o.\x * \xo 11:37 \xt Jn 9:6\x* \s1 Ca' cuxlaji aj Lazaro. \p \v 38 Pues te'i. C'ochi a Jesus tuba mucbi a quimene. Ca' yajaji u yool u püsüc'al tucaye'il. Naj tunich abe' tuba mucbi. C'üla'an u chi' etel noxi' tunich. \v 39 —Joq'uese'ex a tunichi,— cu t'an a Jesusu. —Noochil, tu'uj tun u boc. Cuatro q'uin tun muucuc,— cu t'an ix Marta le'ec u quic a quimen ti'iji. \v 40 —Ma' wa in wadaj tech wa que'en a wool tin pacha, bel a ca'a a wila' u muc' a Dioso,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 41 U joc'sajoo' a tunichi. Le'ec a Jesusu, u cha'antaj a ca'ana. —Bo'tic Tat. A wu'yaj in t'an,— cu t'an a Jesusu. \v 42 —In weel ti tulacal q'uin walac a wu'yic in t'an. C'u' betiqui, in wadaj abe' u menoo' a cristiano a que'enoo' wa'ye'e, ti'i ca' u tz'ocsoo' ti a tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 11:42 \xt Jn 12:30\x* \v 43 Le'ec ti jobi u yadic abe'e, u yadaj ti chich: —Lazaro, liq'uen. Co'on,— cu t'an.\x * \xo 11:43 \xt Dt 32:29; 1 S 2:6; Sal 33:9; Lc 7:14; Lc 8:54; Hch 3:15; Hch 9:40; Ro 4:17\x* \v 44 Joq'ui a quimene. Büla'an u c'ü' u yoc etel noc'. Tepa'an u wich etel noc'. —Wüch'e'ex aj Lazarojo,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 11:44 \xt Jn 20:7\x* \s1 Tanoo' u tzicbaltic biqui ca' müchbüc a Jesusu. \p \v 45 Pues te'i. Le'ecoo' aj Israel a tücünacoo' tu pach ix Mariaja, u yilajoo' c'u' u betaj a Jesusu. Yaaboo' tu yaam ala'oo'o, u tz'ajoo' u yool tu pach a Jesusu.\x * \xo 11:45 \xt Jn 2:23; Jn 10:42; Jn 12:11,18\x* \v 46 C'u' betiqui, yan tu yaamoo' a binoo' etel a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. U tzolajoo' ti'i c'u' u betaj a Jesusu. \p \v 47 Pues te'i. Le'ecoo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, u yet'ocoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u yadajoo' ca' much'lacoo'. —¿C'u' a ca' ti bete'? Top walac u betic a milagro a winic abe'e,— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 11:47 \xt Sal 2:2; Mt 26:3; Mr 14:1; Lc 22:2\x* \v 48 —Wa ca' ti chaa' u mas betic ti baalo'o, tulacaloo' beloo' u cu tz'aa' u yool tu pach ala'aji. Jede'ec wal u tz'eec u bajil jabix rey. Pachili, watacoo' aj Romanojoo' tu c'asil. Beloo' u ca'a u jubu' ti cuuchil, le'ec u yotoch a Dioso. Beloo' ilic u ca'a u c'ascunte ti caal,— cu t'anoo' tu bajil.\x * \xo 11:48 \xt Jn 12:19; Hch 4:16; Dn 9:26\x* \p \v 49 Pues te'i. Yan jun tuul tu yaamoo', aj Caifas u c'aba'. Ala'aji, mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. —Inche'exe, ma'ax c'u' a weele'ex,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 11:49 \xt Lc 3:2; Jn 18:14\x* \v 50 —Ma' wa chica'an te'ex ti mas qui' to'on ca' quimsabüc jun tuul a winic ti u jel a caj ti'i ma' u c'ascunbul tulacal a caja,— cu t'an aj Caifas ti'ijoo'o.\x * \xo 11:50 \xt Jn 18:14; Jn 19:12\x* \v 51 Ma' chen tu junal u tuclaj abe'i. Tz'abi ti'i aj Caifas u men Dios ca' u yadü' abe'e, u men le'ec ala'i a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. Tanil u yadic abe'e, u yadaj c'u' a uchul u ca'aja. Le'ec a Jesusu, bel u ca'a ti quimil yoc'lal a caja. \v 52 Ma' jadi' yoc'ol a caj bel u ca'a ti quimil. Bel u ca'a ti quimil ti'i ca' much'quinbic boon a ti'i a Dioso, le'ec a weca'anoo'o.\x * \xo 11:52 \xt Is 49:6; 1 Jn 2:2; Jn 10:16; Hch 13:47; Ga 3:28; Ef 3:6; 1 P 5:9\x* \v 53 Ti a q'uin abe'e, le'ecoo' a nucuch winiqui, cajoo' u tucle biqui ca' quimsabüc a Jesusu. \p \v 54 Pues te'i. A Jesusu, u yeel c'u' u c'atoo' u bete', mentücü, ma' u ca' ye'aj u bajil ti tan u manül ich cuenta Judea. Joq'ui te'i. Bini ich caj Efrain. Tu chi' a p'atal lu'um que'en a caj abe'e. Culaji te'i u yet'ocoo' u yaj cambal.\x * \xo 11:54 \xt Jn 4:1,3; 2 Cr 13:19\x* \p \v 55 Pues te'i. Watac u q'uinil u fiestajoo' aj Israel le'ec ti tan u c'ajsabül biq'uin mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo' uchi. Yaaboo' aj aldeajili, tanoo' u paye' beel ich Jerusalen le'ec ti ma'ax to c'ochoc u q'uinil a fiestaja. Tanoo' u paye' beel ti'i ca' u yutzquintoo' u bajil jabix ti sucoo' u bete' ti'i ca' paatac u yiloo' a fiestaja.\x * \xo 11:55 \xt Jn 2:13; Jn 5:1; Jn 6:4; Gn 35:2; Ex 19:10; Nm 9:6; 1 S 16:5; Job 1:5; Sal 26:6; Hch 24:18\x* \v 56 Ala'oo'o, chen tu qui'il tanoo' ilic u cüxtic tuba que'en a Jesusu. Tanoo' u c'aatic tu bajil ichil u yotoch a Dioso. —¿Biqui'il a tucule'ex? ¿Jede'ec wa u talel ti a fiestaja?— cu t'anoo' a taloo' ich aldea tu bajili.\x * \xo 11:56 \xt Jn 7:11\x* \p \v 57 Pues te'i. Le'ecoo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i Dios u yet'ocoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, u tz'ajoo' a leye. —Wa yan mac u yeel tuba que'en ala'aji, yan u talel u tzoloo',— cu t'anoo'. Ti baalo'o, bel u ca'a müchbül. \c 12 \s1 Tz'abi a boc yoc'ol a Jesus u men ix ch'upu. \p \v 1 Pues te'i. Seis q'uin to u beel ca' c'ochoc u q'uinil u fiestajoo' aj Israel le'ec ti tan u c'ajsabül biq'uin mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo' uchi. C'ochi a Jesus ich caj Betania, le'ec u caal aj Lazarojo, le'ec ilic a cuxquinbi tu yaamoo' a quimen u men a Jesus biq'uin ado'o.\x * \xo 12:1 \xt Jn 11:1,43\x* \v 2 U tz'ajoo' a janal yoc'lal a Jesus u men u qui'iloo' u yool. Ix Marta, u t'oxaj a janala. Le'ec aj Lazarojo, que'en pach mesa tu yaamoo' le'ec tuba que'en a Jesusu.\x * \xo 12:2 \xt Mt 26:6; Mr 14:3\x* \v 3 Le'ec ix Mariaja, u talesaj jabix jun p'e libra a boco. Nardo u c'aba' a boco. Ma' yan u xaab. Co'oj abe'e. U tz'aj a boc yoc'ol u yoc a Jesusu. U cho'aj u yoc etel u tzo'otzel. Top jüc'ünac u boc a boc ichil a naja.\x * \xo 12:3 \xt Cnt 1:12; Cnt 4:13; Lc 10:38,39; Jn 11:2\x* \p \v 4 Pues te'i. Jun tuul u yaj cambal a Jesusu, aj Judas Iscariote u c'aba'. Aj Simon u c'aba' u tat. Bel u ca'a u tzolo' a Jesus aj Judasa. \v 5 —Mas qui' cuchi wa cuchi conbi a boc ada' yoc'ol tres ciento p'eel ti taq'uin le'ec u muc' a tres ciento q'uin ti meyaj, y tz'abi cuchi u tool ti'ijoo' a otzili,— cu t'an aj Judasa. \v 6 Ma' u yadaj u men u qui'il ti'i a otzili. U yadaj u men aj xuuch' ala'aji. Ala'aji, u yaj cananil u bolsajil a taq'uin ti'ijoo' a Jesus y u chucaan u yaj cambala. Walac u xuuch'tic u ba'al.\x * \xo 12:6 \xt Pr 26:25; Pr 28:20,22; Jn 13:29; Ef 5:5\x* \v 7 —P'ütü a wadic abe' yoc'ol a boco. U tz'aj a boc ada' tin woc'ol aleebe, bete cuenta u paye' tz'aj tin woc'ol ti'i in mucbeeb,— cu t'an a Jesusu. \v 8 —Tulacal q'uin yan a otzil wa'ye'e. C'u' betiqui, ma' jumpul que'enen ta yaame'ex jabix ti que'enen aleebe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:8 \xt Dt 15:11; Mt 26:11; Mr 14:7\x* \s1 U yadajoo' u quimsabül aj Lazarojo. \p \v 9 Pues te'i. Le'ec ti ca' u yubajoo' ti que'en ich Betania a Jesusu, c'ochoo' ti yaab a que'en ich Jerusalen etel. Ma' jadi' u men a Jesus c'ochoo' u yila'i. C'ochoo' ilic u yila' aj Lazaro, le'ec a ca' cuxquinbi tu yaamoo' a quimene. \v 10 Le'ecoo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, u yadajoo' tu bajil ca' quimsabüc aj Lazaro etel a Jesusu.\x * \xo 12:10 \xt Pr 1:16; Pr 4:16; Lc 16:31\x* \v 11 U c'atoo' u quimes aj Lazaro chen u men yoc'lal ala'aji, yaaboo' aj Israele, tanoo' u p'ütic a uchbene. Tanoo' u tz'eec u yool tu pach a Jesusu.\x * \xo 12:11 \xt Mr 15:10; Jn 11:45; Hch 13:45\x* \s1 Oqui a Jesus ich caj Jerusalen. \p \v 12 Pues te'i. Tu samalil, yaaboo' a cristiano a c'ochoo' tun ti fiesta ich Jerusalen, u yubajoo' ti watac a Jesusu.\x * \xo 12:12 \xt Lc 19:35\x* \v 13 U ch'ücajoo' u c'ü' a che' a jabix u le' ch'ibi. Binoo' u c'ümü'. —Top qui' a Dioso,— cu t'anoo' ti chich. —Ti c'ati a Dios ca' u tz'aa' u qui'il u yool u yaj tücaa', le'ec a tan to u yudel. Ala'aji, u reyoo' aj Israele,— cu t'anoo' ti chich.\x * \xo 12:13 \xt Sal 72:17-19; Sal 118:25; Mt 21:9,11; Mt 23:39; Mr 11:8,10; 1 Ti 1:17\x* \v 14 Le'ec a Jesusu, u cüxtaj aj tz'i' tzimini. Naq'ui tu pach jabix ilic ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso. \v 15 —Ma' u beel ti jac'üle'ex a wool caj Sion. Ile'ex a rey. Watac. Tinca'al pach tz'i' tzimin,— cu t'an a t'an a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso.\x * \xo 12:15 \xt Is 62:11; Mi 4:8; Sof 3:16; Zac 9:9\x* \v 16 Payanbej ma' u ch'a'ajoo' u tojil abe' u yaj cambaloo'o. C'u' betiqui, le'ec ti bini ti ca'an a Jesusu, c'ajoo' ti'i ti tz'iiba'an ichil u ju'um Dios ti bel u ca'a ti nac'ül pach tz'i' tzimin jabix ilic ti ca' u betaj biq'uin ado'o.\x * \xo 12:16 \xt Lc 18:34; Lc 24:25; Jn 7:39; He 1:3; Jn 14:26\x* \p \v 17 Pues te'i. Biq'uin ado'o, le'ec ti ca' cuxquinbi tucaye' aj Lazarojo, yaaboo' a cristianojo, que'enoo' tu pach a Jesusu. Ala'oo'o, u wecajoo' u pectzil c'u' u betaj a Jesus ti'i aj Lazarojo. \v 18 Le'ecoo' u yaabil a cristiano abe' a binoo' u c'ümü' a Jesusu, binoo' u c'ümü' u men u yubajoo' c'u' u betaj a Jesus biq'uin ado'o. \v 19 Le'ecoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata, le'ec ca' u yilajoo' u beeloo' a cristianojo, cajoo' ti tzicbal tu bajil. —Tan u joc'ol to'on ti ma'ax c'u' a jede'ec u paatal ti betic ca'ax boon ti yaaltic ti wet'e' u meyaj a Jesusu. Ile'ex, tulacal a cristiano yoc'olcaba, binoo' tu pach a Jesusu,— cu t'anoo' tu bajil. \s1 Tanoo' u cüxtic a Jesus aj Griegojoo'o\f + \fr 12:19 \ft Greeks\f*. \p \v 20 Pues te'i. Yanoo' aj Griego\f + \fr 12:20 \ft Greeks\f* tu yaamoo' boon a binoo' u c'ajes a Dios ti a fiesta ich caj Jerusalen.\x * \xo 12:20 \xt Hch 17:4; 1 R 8:41; Hch 8:27\x* \v 21 C'ochoo' ala'oo' etel aj Felipeje, le'ec jun tuul u yaj cambal a Jesusu. Betsaida ich cuenta Galilea u caal aj Felipeje. —Noochwinic, ti c'ati ti chiite a Jesusu,— cu t'anoo' ti'i aj Felipeje. \v 22 Aj Felipeje, bini u yadü' ti'i aj Andres. Binoo' a ca' tuul u yadü' ti'i a Jesusu. \v 23 —Inene, yanajeen ti cristianojil. C'ochi u yorajil in wocol ichil in meyaj a top nooch u wichil u yanili,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu.\x * \xo 12:23 \xt Jn 13:32; Jn 17:1\x* \v 24 —Bel in qiun wadü' te'ex u jajil. Le'ec u semilla a harinaja\f + \fr 12:24 \ft trigo wa wheat\f*, yan u püc'bül ichil a lu'um jabix quimene. Wa ma'a, jadi' jun cuul ilic tu p'aatül. C'u' betiqui, wa ca' püc'bücü, bel u cu tz'aa' u wich,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 12:24 \xt 1 Co 15:36; He 2:10; 1 Jn 4:14; Rev 5:9\x* \v 25 —Le'ec mac a mas yaj u yubi u cuxtal wa'ye' yoc'olcab tin wichi, bel u ca'a ti sa'tül ti'i a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol. Le'ec mac a ma' tan u yacuntic u cuxtal wa'ye' yoc'olcab tin woc'lala, tan u cününtic u cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:25 \xt Lc 9:24; Lc 17:33\x* \v 26 —Le'ec mac u c'ati u bete' in meyaja, yan u tz'ocsic in t'an. Ti baalo'o, le'ec tuba in beel inene, te'i ilic u beel in waj anatil le'ec ca' c'ochoc u q'uinil. Le'ec mac walac u yaantiquene, bel u ca'a aantabül u men in Tat,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:26 \xt 1 Ta 4:17\x* \s1 —Bel in ca'a quimsabül,— cu t'an a Jesusu. \p \v 27 —Pues te'i. Aleebe ma' jetz'a'an in wooli. ¿C'u' a ca' in wadü'ü? ¿Qui' wa ca' in wadü' a jabix ada'a?: “Tat, sa'alteen ti'i ma' in c'ümic c'u' a watac tin woc'ol aleebe.” Ma' qui' ca' in wadü' ti baalo' u men taleen ti'i ca' in c'ümü' c'u' a watac tin woc'ol aleebe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:27 \xt Lc 12:50; Jn 13:21; Lc 22:53\x* \v 28 —Tat, ye'e biqui'il a muc' ti'ijoo',— cu t'an a Jesusu. Pachili, u yubajoo' jun p'eel a t'an a tan u talel ti ca'ana. —In ye'aj biqui'il in muc' biq'uin ado'o, y bel in quin yee' biqui'il in muc' tucaye'il,— cu t'an a t'an abe'e.\x * \xo 12:28 \xt 2 P 1:17\x* \v 29 Le'ec boon u yaabil a que'en te'iji, u yubajoo' a t'an abe'e. —Uchi u peec a chaaca,— cu t'anoo'. —Jun tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'ana, uchi u t'an etel a Jesusu,— cu t'anoo' ulaac'. \v 30 —Uchi u peec a t'an abe' ti'i ca' a wu'ye'ex, ma' ti'i ca' in wu'yi inene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:30 \xt Jn 11:42\x* \v 31 —Aleebe c'ochi u yorajil ca' chiclac boon a qui' u yool etel a sip'il wa'ye' yoc'olcab. Aleebe caal u ca'a joc'sabül a quisin a walac u tücaa' ichil a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:31 \xt Lc 10:18; Jn 14:30; Jn 16:11; Hch 26:18; 2 Co 4:4; Ef 2:2; Ef 6:12\x* \v 32 —Inene, le'ec ti tz'abüquen tuwich a cruzu, bel in quin wadü' ichil u püsüc'al tulacal a cristiano ca' u tz'a'oo' u yool tin pach,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:32 \xt Ro 5:18\x* \v 33 U yadaj abe' ti'i ca' chiclac ti bel u ca'a quimsabül tuwich cruz. \v 34 Uchi u nuuc u yaabil a cristianojo. —Ichil u ju'um a Dioso, ti cünaj ti le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo, cuxa'an jumpul. Ma' tu quimil. ¿C'u' ca'a tan a wadic ti le'ec abe' a yanaji ti cristianojili, yan u tz'abül tuwich cruz ti'i ca' quimsabüc? ¿Mac abe' a yanaji ti cristianojil a tan a wadiqui?— cu t'an u yaalbül a Jesusu.\x * \xo 12:34 \xt 2 S 7:13; Sal 89:36; Sal 110:4; Is 9:7; Is 53:8; Ez 37:25; Dn 2:44; Mi 4:7\x* \v 35 —Le'ec mac a walac u tojquinaj na'at jabix a sasili, jun p'e rato ilic bel u ca'a ti cuntal ta yaame'ex. Yan a tz'ocsique'ex ala'i le'ec ti que'en to ta yaame'ex ti'i ma' u yocol te'ex jabix a ac'ü'ü. Le'ec mac a tan u manül ichil a ac'ü'ü, ma' u yeel tuba tan u beel,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 12:35 \xt Is 42:6; Jn 1:9; Jn 8:12; Jn 9:5; Jer 13:16; Ef 5:8; Jn 11:10; 1 Jn 2:11\x* \v 36 —Tz'aje'ex a wool tu pach a sasil abe' le'ec ti que'en to ta yaame'exe. Ti baalo'o, p'aatüle'ex a ca'a jabix u yet'oque'ex a sasil abe'e,— cu t'an a Jesusu. \s1 Ma' tz'ocsabi a Jesus u menoo' aj Israeli. \p Pues te'i. Le'ec ti jobi u yadic abe' a Jesusu, joq'ui te'i. U mucaj u bajil tuwichoo'.\x * \xo 12:36 \xt Lc 16:8; Ef 5:8; 1 Ta 5:5\x* \v 37 Ca'ax boon a milagro u betaj tu taanoo' ala'oo'o, ma' u tz'ajoo' u yool tu pach ala'aji. \v 38 Jabix ilic u yadaj aj Isaiasa, le'ec jun tuul u yadaj u t'an a Dios uchiji, baalo' ilic u betajoo'o. —Noochil, ma'ax mac u tz'ocsaj a pectzil ti wadaja. Ma'ax mac u ch'a'aj u tojil c'u' u betaj a Noochtzili,— cu t'an aj Isaiasa.\x * \xo 12:38 \xt Is 53:1; Ro 10:16\x* \v 39 Tz'iiba'an tun ti baalo', mentücü, ma' tu paataloo' u tz'oques. Yan ulaac' a tz'iiba'an u men aj Isaiasa. \v 40 —Le'ec a Dioso, u betaj jabix u ch'oopquintajoo' u wich a cristianojo. U tz'aj ti chichoo' u pol ti'i ma' u ch'a'icoo' u tojil a c'u' a tanoo' u yiliqui, ma'ax u tojil a c'u' a tanoo' u yubiqui. Ti baalo', ma' tu tz'eecoo' u yool tu pach ti'i ca' aantabücoo',— cu t'an a t'an u tz'iibtaj aj Isaiasa.\x * \xo 12:40 \xt Is 6:9; Mt 13:14\x* \v 41 Le'ec aj Isaiasa, u yadaj abe' u men ac u yilaj ich jabix nümül u muc' a Jesusu, y u tzicbaltaj ilic ala'i uchi.\x * \xo 12:41 \xt Is 6:1\x* \v 42 Ca'ax baalo' ti tz'iiba'an, yanoo' aj Israel u yet'ocoo' a nucuch winiqui, u tz'ajoo' u yool tu pach a Jesusu. C'u' betiqui, ma' ta'achoo' u yadic ti walacoo' u tz'ocsic a Jesus u men saacoo' ti'i a fariseo u c'aba'oo' u na'at ca' joc'sabücoo' jumpul ichil u yotoch a Dioso. \v 43 Top tanoo' u tuclic c'u' a tan u yadic a cristianojo, mentücü, tanoo' u tz'ocsic a Dios ich mucul. Ma' tanoo' u tuclic wa jabix bel u ca'a aalbül u qui'il u men a Diosi.\x * \xo 12:43 \xt Jn 5:44\x* \s1 Tze'ecboo' u men a Jesusu. \p \v 44 Pues te'i. —Le'ec mac a que'en u yool tin pach inene, que'en ilic u yool tu pach mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:44 \xt Mr 9:37; 1 P 1:21\x* \v 45 —Le'ecoo' mac tanoo' u cha'antiquene, ma' jadi' inen a tanoo' u cha'antiqui. Tanoo' ilic u cha'antic mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:45 \xt Jn 14:9\x* \v 46 —Udeen wa'ye' yoc'olcab ti'i ca' in sasilcunte u na'at a maca. Le'ec mac a que'en u yool tin pacha, ma' tu cuntal u na'at ichil a ac'ü'ü,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:46 \xt Jn 3:19; Jn 8:12; Jn 9:5,39\x* \v 47 —C'u' betiqui, wa yan mac a tan u yubic in t'an, pero ma' u c'ati u tz'oquese, ma' ac tan ilic in tz'eec ichil u sip'ili. Udeen ma' ti'i in tz'eecal a cristiano yoc'olcab ichil u sip'ili. Udeen ti'i ca' in sa'alte a cristiano yoc'olcaba,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:47 \xt Jn 5:45; Jn 8:15; Jn 3:17\x* \v 48 —Le'ec mac ma' u c'ati u c'üm-oolteene, y ma'ax u c'ati u tz'oques in t'ana, yan u tz'abül ichil u sip'il ala'aji. Le'ec boon a t'an in wadaja, le'ec bel u cu tz'a' u sip'il tu yada' a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:48 \xt Lc 10:16; Dt 18:19; Mr 16:16\x* \v 49 —Baalo' ti yan u men le'ec a Tattzili, u tücaa'tajen. Le'ec, u yadaj ten c'u' a quin wadü'ü. Ma' etel in muc' inen a tan in wadiqui,— cu t'an a Jesus ti chichi.\x * \xo 12:49 \xt Jn 8:38; Jn 14:10\x* \v 50 —Jadi' walac in wadic a c'u' u c'ati a Tattzil ca' in wadü'ü, u men in weel ti le'ec a Tattzili, u tz'aj u muc' u t'an. Etel u t'an yan u muc' ti'i u tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo,— cu t'an a Jesus ti chichi. \c 13 \s1 Le'ec a Jesusu, u p'o'ajoo' u yoc u yaj cambal. \p \v 1 Pues te'i. Nütz'ünac u c'ochol u q'uinil u fiestajiloo' aj Israel le'ec ti walac u c'ajsabül biq'uin mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo' uchi. Le'ec a Jesusu, u yeel ti c'ochi u yorajil u joc'ol yoc'olcab ca' xi'ic etel a Tattzili. Yaj u yuboo' boon a mac a que'enoo' u yool tu pach ala'aji, le'ec a que'enoo' wa'ye' yoc'olcaba. C'ochi u yorajil u ye'icoo' ti'ijoo' ti top yaj u yuboo'. \p \v 2 Pues te'i. Le'ec a Jesus u yet'ocoo' u yaj cambala, tanoo' u janal ti a ocq'uini. Le'ec aj Judas Iscarioteje, u mejen aj Simon. Tz'abi tun ichil u pol u men a quisin ca' u tzolo' a Jesusu.\x * \xo 13:2 \xt Lc 22:3\x* \p \v 3 Pues te'i. Le'ec a Jesusu, u yeel ti tz'abi ichil u c'ü' u men a Tattzil tulacal a c'u' a yana. U yeel ti te'i tali etel a Dioso. U yeel ilic ti ca' bel u ca'a etel a Dioso.\x * \xo 13:3 \xt Jn 3:35; Jn 17:2; Hch 2:36\x* \p \v 4 Pues te'i. Tanoo' to u janal ti a ocq'uini. Joq'ui a Jesus tu chi' a mesaja. U joc'saj jun yaal u noc'. Xit'a'an a toalla ca' u c'üxaj tu nüc' ti'i ma' u bonic u noc'.\x * \xo 13:4 \xt Lc 22:27; Fil 2:7,8\x* \v 5 U toxaj a ja' ichil a palanganaja. Caji u p'o'oo' u yoc u yaj cambal. Caji u choo' u yocoo' etel a toalla a c'üxa'an tu nüc'ü. \v 6 Naatz'i tu tzeel aj Simon Pedrojo. —Noochil, ¿bel wa a ca'a a p'oo' in woc?— cu t'an aj Pedro ti'iji.\x * \xo 13:6 \xt Mt 3:14\x* \v 7 —Ma' a weel c'u' a tan in betic aleebe. C'u' betiqui, mas pachili, bel a ca'a a ch'aa' u tojil,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc. \v 8 —Ma' yan q'uin a p'o'ic in woc,— cu t'an aj Pedro ti'iji. —Wa ma' tin p'o'iqui, ma' ta p'aatül tin wet'oquech,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 13:8 \xt Ez 36:25; Jn 3:5; 1 Co 6:11; Ef 5:26; Tit 3:5; He 10:22\x* \v 9 —Noochil, ma' jadi' in woc a ca' a p'oo'i. P'o' in c'ü' y p'o' in pol,— cu t'an aj Simon Pedro yoc'lal ca' culac ti'i u yet'oc. \v 10 —Le'ec a ucha'an u ichquili, jadi' u yoc a yan u ca' p'o'bolo. U noochili, ac p'o'a'an. Inche'exe, ucha'ane'ex a wichquil. Ma' yan a c'as ta woc'ole'exe, pero ma' tulacale'exi,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:10 \xt Ec 7:20; Ef 4:22-24; Ef 5:26,27; 1 Ta 5:23; Jn 15:3\x* \v 11 U yadaj ti ma' tulacaloo' a ma' yan c'as yoc'oloo', u men u yeel mac a bel u ca'a ti tzolo. \p \v 12 Pues te'i. Jobi u p'o'boloo' u yoc u men a Jesusu. Le'ec a Jesusu, u tz'aj u noc' tucaye'il. Ca' bini pach mesa tucaye'. —¿A ch'a'aje'ex wa u tojil c'u' in betaj to te'exe?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \v 13 —“Maestro wa Noochil,” que'ex ten. Qui' ti walaque'ex a wadic ti baalo' u men jaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:13 \xt Lc 6:46; 1 Co 8:6; 1 Co 12:3; Fil 2:11\x* \v 14 —Inen a Noochile'ex. Inen a Maestroje'ex. C'u' betiqui, in p'o'aje'ex a woc. Yan ilic a p'o'ique'ex a woc ta bajile'ex.\x * \xo 13:14 \xt Lc 22:27; Ro 12:10; Ga 6:1; 1 P 5:5\x* \v 15 Abe'e, u p'is in betaj te'ex ti'i ca' a waante'ex a bajil biqui ca' culaque'ex. Ca' a bete'ex ta bajil a jabix ilic in betaj te'exe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:15 \xt Fil 2:5; 1 P 2:21\x* \v 16 —Tan in wadic te'ex u jajil. Le'ec a tz'ulili, mas nooch u wichil u meyaj tuwich u yaj meyaj. Le'ec a tan u tücaa'a, mas nooch u wichil u meyaj tuwich u yaj tücaa',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:16 \xt Lc 6:40\x* \v 17 —Aleebe a weele'ex abe'e. Wa ca' a tz'ocse'ex abe'e, p'aatüle'ex a ca'a ti qui'e'ex a wool,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:17 \xt Stg 1:25\x* \p \v 18 —Pues te'i. Tan in wadic te'ex abe'e, pero ma' ti'i tulacale'exi,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' a doce tuulu. —In weele'ex ti qui' biqui yanile'ex a püsüc'al. In yeetaje'ex. C'u' betiqui, yan u yuchul c'u' a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso. “Le'ec in wetjanala, le'ec u tzolajen.” Baalo' ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:18 \xt 2 Ti 2:19; Sal 41:9\x* \v 19 —Tan in wadic te'ex abe'e, pero ma'ax to tzolboquen. Le'ec ca' a wile'ex u yuchul abe'e, bele'ex a ca'a a mas tz'oques ti inen u yaj Sa'alil a cristianojo,— cu t'an. \v 20 —Tan in wadic te'ex u jajil. Le'ec mac tan u c'ümic u t'an a mac a tan in tücaa'tiqui, tan ilic u c'ümiquen. Tanil u c'ümiquene, tan ilic u c'ümic mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:20 \xt Lc 10:16\x* \s1 U yadaj ti bel u ca'a tzolbol u men aj Judasa. \p \v 21 Pues te'i. Le'ec ti jobi u yadü' abe' a Jesusu, ma' jetz'a'an u yooli. —Tan in wadic te'ex u jajil. Jun tuul ta yaame'ex, bel u ca'a u tzoleen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:21 \xt Lc 22:21; Jn 12:27; Hch 1:17\x* \v 22 Le'ecoo' u yaj cambala, u cha'antajoo' u bajil. Ma' u yeeloo' mac tu yaamoo' a tan u yadic a Jesusu. \p \v 23 Pues te'i. Jun tuul u yaj cambal a top yajtzil u men a Jesusu, que'en tu tzeel ti janal.\x * \xo 13:23 \xt 2 S 12:3; Jn 1:18; Jn 19:26; Jn 20:2; Jn 21:7\x* \v 24 Le'ec aj Simon Pedrojo, etel u c'ü' u püyaj a yajtzili. —Caate ti'i mac a bel u ca'a ti tzolo,— cu t'an ti'i. \v 25 Naatz'i tu tzeel a Jesus a yajtzil abe'e. —Noochil, ¿mac abe'e?— cu t'an ti'i. \v 26 —Bel in quin tzümü' a jun choc' a janal ada'a. Le'ec mac ti'i in tz'eeque, le'ec,— cu t'an a Jesusu. Le'ec ti ca' u betaj abe'e, u tz'aj ti'i aj Judas Iscariote u mejen aj Simon.\x * \xo 13:26 \xt Ex 12:8\x* \v 27 Le'ec ca' u c'ümaj a janal aj Judasa, oqui aj Satanas ichil u yoolo. —Bete ti jomol c'u' a bel a ca'a a bete'e,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 13:27 \xt Sal 109:6; Lc 22:3; Jn 6:70; Hch 5:3\x* \v 28 Le'ecoo' a que'en pach mesaja, ma' u yeeloo' c'u' ca'a ti aalbi ti'i ti baalo'. \v 29 Aj taac' taq'uin aj Judasa, mentücü, yan tu yaamoo' u tuclajoo' ti uchac tücaa'bi u q'uexe' c'u' a c'abeet ti'ijoo' ti'i a fiestaja. Yanoo' ulaac' u tuclajoo' ti uchac tücaa'bi ca' u siji' c'u'ac ti'i a otzili.\x * \xo 13:29 \xt Jn 12:6\x* \v 30 Jadi' u c'ümaj a janal ti joq'ui te'i aj Judasa. Oqui tun a ac'ü'ü. \s1 Le'ec ada' a tumul leye. \p \v 31 Pues te'i. Le'ec ti joq'ui aj Judasa, caji ti t'an a Jesusu. —Inene, yanajeen ti cristianojil. Aleebe bel u ca'a ilbil in muc' le'ec ti joc'oquen wa'ye' yoc'olcab. Bel ilic u ca'a ti chictal u muc' a Dios in men inene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:31 \xt Jn 14:13; 1 P 4:11\x* \v 32 —U men bel in quin yee' u muc' a Dioso, le'ec ilic a Dioso, bel u cu yee' in muc'. Bel u ca'a u yee' ti jomol,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:32 \xt Jn 17:1\x* \p \v 33 —Pues te'i. Inche'exe, jabixe'ex in mejene. Inene, ma' xantal in ca'a ta yaame'exi. Bele'ex a ca'a a yaalte a cüxteen. Jabix ilic in wadaj ti'ijoo' ti wetcaal aj Israele, baalo' ilic yan in wadic te'ex. Le'ec tuba in beele, ma' tu paatale'ex a beel,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yaj cambala. \v 34 —Bel in quin tz'aa' te'ex ulaac' a ley a tumulben tojo. Le'ec a ley abe'e, yacunte'ex a bajil. Jabix ilic ca' in yacuntaje'exe, baalo' ilic yan a yacuntique'ex a bajil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:34 \xt Lv 19:18; Ga 6:2; Ef 5:2; 1 Ta 4:9; Stg 2:8; 1 P 1:22; 1 Jn 2:7; 1 Jn 3:11; 1 Jn 4:21; 2 Jn 5\x* \v 35 —Wa ca' a yacunte'ex a bajil ta bajile'exe, tulacaloo' a cristianojo, beloo' u cu yeelte ti le'ec inche'exe, le'ec in waj cambale'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:35 \xt Hch 2:46\x* \s1 A Jesusu, u yadaj u culpachbül u men aj Pedro. \p \v 36 Pues te'i. —Noochil, ¿tuba bel a ca'a?— cu t'an aj Simon Pedro ti uchi u nuuc. —Le'ec tuba in beel inene, ma' tu paatal a beel tin pach aleebe. C'u' betiqui, mas pachil bel a ca'a tin pach,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:36 \xt Jn 21:18; 2 P 1:14\x* \v 37 —Noochil, ¿c'u' ca'a ma' tin paatal in beel ta pach aleebe? Ca'ax quimiquen ta woc'lal, listojen,— cu t'an aj Pedrojo. \v 38 —Ma' bel a ca'a a tz'aa' a bajil ti quimsabül tin woc'oli,— cu t'an a Jesusu. —Tan in wadic tech u jajil. Bel a ca'a a wadü' ox sut ti ma' a weel in wich. Joboc a wadic abe'e, bel u ca'a ti awat aj t'ele,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 13:38 \xt Lc 22:33\x* \c 14 \s1 Jesus u benil a mac ca' xi'ic etel a Dioso. \p \v 1 —Pues te'i. Jetz'a'anaque'ex a wool. Que'ene'ex tun a wool tu pach a Dioso. Que'enaque'ex ilic a wool tin pach inene,— cu t'an a Jesusu. \v 2 —Ichil u yotoch in Tat ti ca'ana, yan ti yaab tuba u cuntal a maca. Wa cuchi ma' baalo' ti yana, ma' cuchi tan in wadic te'ex ti yan. Bel in ca'a in wutzquinte'ex a cuuchil,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:2 \xt 2 Co 5:1; Rev 3:12,21; Jn 13:33\x* \v 3 —Le'ec ca' xiquen in wutzquinte'ex a cuuchili, ca' wataquen in ch'a'e'ex. Ti baalo'o, le'ec tuba que'enene, te'i ilic a beele'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:3 \xt Hch 1:11; 1 Ta 4:17\x* \v 4 —Inche'exe, a weele'ex tuba bel in ca'a. A weele'ex ilic biqui ca' c'ochoque'ex te'i,— cu t'an a Jesusu. \v 5 —Noochil, ma' ti weel tuba bel a ca'a. ¿Biqui ca' ti weelte u benil?— cu t'an aj Tomas ti'iji. \v 6 —Inen u benil a mac ca' xi'ic etel a Dioso. Tin wetel yan a jajil t'ana. Tin wetel yan a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo. Ma' yan biqui u paatal u beel a mac etel a Tattzili, wa ma' in men inene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:6 \xt Mt 11:27; Ro 5:2; He 9:8; Jn 1:17; Jn 8:32; Jn 1:4; Jn 6:35; Jn 10:9; Ro 15:16; 2 Jn 1:9; Rev 5:8,9\x* \v 7 —Chen tz'etz'eec a weelene'ex, y baalo' ilic ti a weele'ex in Tata. C'u' betic aleebe, bele'ex a ca'a a ch'aa' u tojil yoc'ol in Tata. A wilaje'ex ala'aji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:7 \xt Jn 8:19\x* \v 8 —Noochil, ye'e to'on a Tattzili, y chuculo'on ti'i,— cu t'an aj Felipe ti'iji. \v 9 —Felipe, yaab q'uin que'enen ta yaame'ex y ¿ma'ax to wa a weelteen?— cu t'an a Jesusu. —Le'ec mac u yilajen, u yilaj biqui'il a Tattzili. ¿C'u' ca'a tan a c'aatic ca' yee'bec te'ex a Tattzili?— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:9 \xt Col 1:15; He 1:3\x* \v 10 —¿Ma' wa ta'ach a tz'ocsic ti le'ec inene, jun tuul iliquen etel a Tattzili, y le'ec a Tattzili, jun tuul ilic tin wetel? Le'ec boon a t'an a walac in wadic te'exe, ma' chen inen tin junal walac in wadic. Le'ec a Tattzil a que'en ichil in püsüc'ala, le'ec, tan u betic u meyaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:10 \xt Jn 10:38; Jn 17:21; 1 Jn 5:7; Jn 5:19\x* \v 11 —Tz'ocse'ex in t'an. Le'ec inene, jun tuul iliquen etel a Tattzili. Le'ec a Tattzili, jun tuul ilic tin wetel. Wa ma' ta tz'ocsique'ex abe' etel c'u' a tan in wadiqui, tz'ocse'ex abe' etel c'u' a walac in betiqui,— cu t'an a Jesusu. \p \v 12 —Pues te'i. Tan in wadic te'ex u jajil. Le'ec mac a que'en u yool tin pacha, bel ilic u cu bete' a jabix a walac in betiqui. Ma' jadi' abe' a beloo' u cu bete'i. Beloo' u cu bete' a mas quich'pan tucaye'ili, u men c'u' a bel u ca'a ti uchul u men bel in ca'a etel a Tattzili,— cu t'an a Jesusu. \v 13 —Le'ec a c'u' a tane'ex a c'atiintiqui, bele'ex a ca'a a c'aate ti'i a Tattzil etel in c'aba'a. Inene, bel in quin tz'aa' te'ex ti'i ca' chiclac u qui'il in Tat,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:13 \xt Stg 1:5; 1 Jn 3:22\x* \v 14 —Bel in quin tz'aa' te'ex le'ec a c'u' a bele'ex a ca'a a c'aate etel in c'aba',— cu t'an a Jesusu. \s1 U yadaj u tücaa'tic u Püsüc'al a Dioso. \p \v 15 —Pues te'i. Wa yaj a wu'yeene'ex, tz'ocse'ex in t'an,\x * \xo 14:15 \xt 1 Jn 5:3\x* \v 16 y bel in quin c'aate ti'i a Tattzili. Le'ec ala'aji, bel u cu tz'aa' te'ex ulaac' a waj anatile'ex ti'i ca' culac ta wetele'ex jumpul. Le'ec ala'aji, le'ec u Püsüc'al a Dioso. Walac u ye'ic a jaja,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:16 \xt Ro 8:15\x* \v 17 —Le'ecoo' u chucaan a cristianojo, ma' ta'achoo' u yilic ma'ax u yeeloo' biqui'il u Püsüc'al a Dioso, mentücü, ma' yan biqui u c'ümicoo'. Inche'exe, a weele'ex u Püsüc'al a Dioso, u men que'en ta yaame'ex, y bel u ca'a ti p'aatül ta wetele'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:17 \xt 1 Jn 2:7; 1 Jn 4:6; Ro 8:7; 1 Co 2:14; Mt 10:20; Ro 8:10; 1 Co 14:15; 1 Jn 2:27\x* \p \v 18 —Pues te'i. Le'ec ca' xiquene, ma' bel in quin p'üte'ex jumpuli. Ca' wataquen tucaye'il ta wetele'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 19 —Tz'etz'eec to u beel, ma' tu ca' iliquenoo' a cristiano yoc'olcaba. C'u' betiqui, bele'ex a ca'a a wileen. U men cuxa'anen jumpul, bele'ex ilic a ca'a a c'ümü' a cuxtal abe'e,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:19 \xt Jn 16:10; 1 Co 15:20\x* \v 20 —Ti u q'uinil a cümique'ex a cuxtal abe'e, bele'ex a ca'a a ch'aa' u tojil ti jun tuul iliquen etel in Tat. Bele'ex a ca'a a ch'aa' u tojil ti jun tuul ilique'ex tin wetel y jun tuul iliquen ta wetele'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:20 \xt Jn 10:38; Jn 17:21\x* \v 21 —Le'ec mac u yeel in t'an y walac u tz'ocsiquen, ala'aji, yaj u yubeen. U men yaj u yubeen, yajtzil u men in Tat. Baalo' ilic inene, yaj in wu'yi. Bel in quin yee' in bajil ti'i,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:21 \xt 1 Jn 2:5; 1 Jn 5:3\x* \v 22 —Noochil, ¿biqui ca' a yee' a bajil to'on y ma' ti'ijoo' ulaac' a cristiano yoc'olcaba?— cu t'an aj Judas ti'iji. Aj Judas abe'e, ma' le'ec aj Judas Iscarioteje. \v 23 —Le'ec mac a walac u yacuntiquene, bel u cu tz'oques in t'an. Bel u ca'a yacunbul ala'i u men in Tat. Inen in wet'oc in Tata, bel ti ca'a ti c'ochol ti cuntal etel ala'aji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:23 \xt Sal 91:1; 1 Jn 2:24; 1 Jn 4:16; Rev 3:20; Rev 21:3\x* \v 24 —Le'ec mac a ma' yaj u yubeene, ma' ta'ach u tz'ocsic in t'an. Le'ec a pectzil a tane'ex a wu'yiqui, ma' in pectzili. Le'ec abe'e, u pectzil a Tattzili, le'ec mac u tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:24 \xt Jn 7:16\x* \p \v 25 —Pues te'i. In wadaj te'ex tulacal abe' aleebe le'ec ti que'enen to ta yaame'exe,— cu t'an a Jesusu. \v 26 —C'u' betiqui, le'ec a Tattzili, bel u cu tücaa'te te'ex u Püsüc'al etel in c'aba'. Le'ec u Püsüc'al a Dioso, le'ec a waj anatil. Bel u cu yee' te'ex tulacal. Bel u cu c'ajes te'ex tulacal boon in wadaj te'exe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:26 \xt Lc 24:49; 1 Jn 2:27\x* \p \v 27 —Pues te'i. Tan in tz'eec te'ex ca' jetz'a'anaque'ex a wool. Le'ec u jetz'a'anil in wool inene, le'ec a tan in tz'eec ca' yanac te'exe, ma' jabix a jetz'a'an-oolil a yan yoc'olcabi. Jetz'a'anaque'ex a wool. Ma' u jac'üle'ex a wool,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:27 \xt Fil 4:7; Col 3:15\x* \v 28 —“Bel in ca'a. Ca' wataquen ta wetele'ex tucaye'il,” queen te'ex sami. A wu'yaje'ex in wadic abe'e. Wa cuchi yaj a wu'yeene'exe, qui'e'ex cuchi a wool ca' a wu'ye'ex ti bel in ca'a etel a Tattzil u men mas nooch u yanil tin wich,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:28 \xt Is 9:6; Is 42:1; Is 49:1-6; Jn 5:18\x* \v 29 —Aleebe in wadaj te'ex abe'e, pero ma'ax to uchuc. Le'ec ca' uchuc tulacal abe' a c'u' in wadaja, bele'ex a ca'a a mas tz'oques in t'an,— cu t'an a Jesusu. \v 30 —Ma' yan biqui in xantal ti top adü' te'ex. Le'ec a quisini, walac u tücaa' yoc'olcab. Watac ala'aji. Ma' yan u muc' u tücaa'teen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 14:30 \xt Jn 12:31; 2 Co 5:21; He 4:15; 1 P 1:19; 1 Jn 3:5\x* \v 31 —Inene, walac in betic a jabix ilic u yadaj ten a Tattzili. Ti baalo'o, chica'an ti'ijoo' a cristiano yoc'olcab ti yaj in wu'yi a Tattzili. Co'ne'ex,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' u yaj cambala.\x * \xo 14:31 \xt Fil 2:8; He 5:8\x* \c 15 \s1 Le'ec a püc'aal a uva\f + \fr 15:0 \ft grapevine\f* u c'aba'a. \p \v 1 —Pues te'i. Le'ec inene, jabixen u xooc a uvaja\f + \fr 15:1 \ft grapevine\f*. Le'ec in Tata, jabix le'ec a mac a tan u cününtic a uva\f + \fr 15:1 \ft grapevine\f* ti qui',— cu t'an a Jesusu. \v 2 —Le'ec boon u yaq'ueel a ma' ta'ach u tz'eec u wichi, walac u queectic, y walac u joc'sic. Le'ec boon a walac u tz'eec u wichi, walac u xotic boon a ma' qui' tu yaam ti'i ca' u tz'aa' ti mas yaab u wich,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:2 \xt Mt 15:13; He 6:8\x* \v 3 —Inche'exe, etel in t'an in wadaj te'ex, ac utzquinaja'ane'ex tun. Ma' ca' yan a c'as ta woc'ole'exe, mentücü, inche'exe, jabixe'ex u yaq'ueel a uvaja\f + \fr 15:3 \ft grapevine\f*,— cu t'an.\x * \xo 15:3 \xt Ef 5:26; 1 P 1:22\x* \v 4 —Jujun tuule'ex yan a tz'eec a tucul ti quet tin wetel. Inene, jede'ec in tz'eec in muc' te'exe. Le'ec u yaq'ueele, ma' tu tz'eec u wich wa ma' quet etel u xooc. Baalo' ilic inche'exe, wa ma' ta tz'eeque'ex a tucul ti quet tin wetele, ma' tu yantal te'ex a qui'il jabix u c'ati a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:4 \xt Col 1:23; 1 Jn 2:6\x* \v 5 —Inene, jabixen u xooc a uvaja\f + \fr 15:5 \ft grapevine\f*. Inche'exe, jabixe'ex u yaq'ueele. Le'ec mac a tan u tz'eec u tucul ti quet tin wetel y inen a tan in tz'eec in muc' ti'i ala'i jabix u yaq'ueel etel u xooc, le'ec a bel u ca'a ti yantal ti'i u yaabil a qui'ili. Wa ma' ta tz'eeque'ex a tucul ti quet tin wetel jabix u yaq'ueel etel u xooco, ma' ta paatale'ex a betic a ma'ax c'u'iji,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:5 \xt Os 14:8; Fil 4:13\x* \v 6 —Le'ec mac u p'ütaj u tz'eec u tucul ti quet tin wetele, bel u ca'a joc'sabül jabix ilic u yaq'ueel a uva\f + \fr 15:6 \ft grapevine\f* a ma' qui'i. Walac u tiquil. Walac u much'quinbil y u pulbul ichil a c'aac'a. Te'i walac u chuul,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:6 \xt He 6:4-6\x* \v 7 —Wa que'ene'ex a tucul ti quet tin wetel y ma' tubbi te'ex in t'an, c'aate'ex c'u' a c'ate'exe, y bel u ca'a tz'abül te'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 8 —Le'ec ti tane'ex a betic u yaabil a qui'ili, walac u yaalbül u qui'il a Tattzili. Ti baalo'o, chica'an ti inche'ex in waj cambale'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:8 \xt Mt 5:16; Fil 1:11\x* \p \v 9 —Pues te'i. Jabix ilic ti yaj u yubeen a Tattzili, baalo' ilic ti yaj in wu'ye'ex. Ma' a p'ütique'ex a yacuntiquen,— cu t'an a Jesusu. \v 10 —Wa ca' a tz'ocse'ex in t'ana, yaj in wu'ye'ex. Baalo' ilic walac in tz'ocsic u t'an in Tat y yajtzilen u men,— cu t'an a Jesusu. \v 11 —In wadaj te'ex tulacal abe'e, ti'i ca' p'aatüc u qui'il in wool ta wetele'ex, y ti'i ca' manüc tu pach u qui'ile'ex a wool,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:11 \xt Jn 16:24; 1 Jn 1:4\x* \p \v 12 —Pues te'i. Bel in quin wadü' te'ex c'u' a yan a betique'exe. Yacunte'ex a bajil ta bajile'ex jabix ilic ti walac in yacuntique'ex inene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:12 \xt 1 Ta 4:9; 1 P 4:8; 1 Jn 3:11\x* \v 13 —Le'ec mac u c'ubaj u bajil ca' quimsabüc yoc'ol u sa'altical u cuxtal u yet'oco, yaj u yubi u yet'oc tu jajil. Ma' yan biqui ca' mas paatac u yacunte u yet'oc,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:13 \xt Ro 5:7; Ef 5:2\x* \v 14 —Inche'exe, in wet'oque'ex wa ca' a bete'ex c'u' a walac in wadiqui,— cu t'an a Jesusu. \v 15 —Jun tuul aj meyaja, ma' u yeel c'u' a tan u betic u tz'ulili. C'u' betiqui, in laj ye'aj te'ex tulacal a boon in wu'yaj etel in Tata. In wadaj te'ex tulacal, mentücü, ma' tin ca' chiitique'ex jabixe'ex in waj meyaji, pero jabixe'ex in wet'oc,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:15 \xt Gn 18:17-19; Lc 10:23,24; Hch 20:27\x* \v 16 —Inche'exe, ma' a yeetajene'exi. Inen in yeetaje'ex. In tücaa'taje'ex ca' a bete'ex u yaabil a qui'ili. A qui'il a tane'ex a betiqui, ma' tu moch jobol. Tulacal a c'u' a walaque'ex a c'aatic ti'i a Tattzil etel in c'aba'a, bel u cu tz'aa' te'ex, u men boon a qui'il a tane'ex a betiqui,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:16 \xt 1 Jn 4:10; Mr 16:15; Col 1:6\x* \v 17 —Le'ec a c'u' a yan a betique'exe, yan a yacuntique'ex a bajil ta bajile'exe,— cu t'an a Jesusu. \s1 Motztzil a Jesusu, baalo' ilic a hermanojo. \p \v 18 —Pues te'i. Wa tan u motzintique'ex u chucaan a cristiano yoc'olcaba, a weele'ex ilic ti payanbej u motzintajenoo' inene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:18 \xt Zac 11:8; Mt 5:11; Mt 5:11; Mr 13:13; Lc 6:22; 1 Jn 3:1,13\x* \v 19 —Le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, yaj u yuboo' u bajil. Wa cuchi jumbel a tucule'ex eteloo' a cristiano abe'e, yajtzile'ex cuchi u menoo'. C'u' betiqui, ma' jumbel a tucule'ex etel u chucaan a cristiano yoc'olcab u men in yeetaje'ex tu yaamoo' ala'oo'o. Yoc'ol abe'e, motztzile'ex u menoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:19 \xt Lc 6:32,33; 1 Jn 4:5; Jn 17:14\x* \v 20 —C'ajese'ex a t'an in wadaj te'exe. “Ma' mas nooch u wichil u meyaj jun tuul aj meyaj tuwich u tz'ulili,” queen te'ex. Wa u betajoo' ten a c'asa, beloo' ilic u cu bete' te'ex a c'asa. Wa u tz'ocsajoo' in t'an inene, beloo' ilic u cu tz'ocse'ex a t'an inche'exe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:20 \xt 1 S 8:7; Is 53:1,3; Ez 3:7\x* \v 21 —C'u' betiqui, tulacal a c'u' a beloo' u cu bete' te'exe, beloo' u cu bete' u men tane'ex a tz'ocsiquen. Beloo' u cu bete' abe' u men ma' u yeeloo' biqui'il a Tattzili, le'ec mac u tücaa'tajene,— cu t'an a Jesusu. \p \v 22 —Pues te'i. Wa cuchi ma' taleen in wadoo' ti'i c'u' u c'ati a Dioso, ma' cuchi yanoo' u sip'il. C'u' betiqui, taleen, mentücü, ma' yan biqui u yadicoo' ti ma' yanoo' u sip'il,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:22 \xt Jn 9:41; Ro 1:20; Stg 4:17\x* \v 23 —Le'ec mac tan u motzintiquene, tan ilic u motzintic in Tat,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:23 \xt 1 Jn 2:23; 2 Jn 9\x* \v 24 —Wa cuchi ma' in betaj a milagro tu yaamoo'o, ma' cuchi yanoo' u sip'il. Ma'ax mac u betaj a jabix in betaj inene. C'u' betiqui, u yilajoo' c'u' in betaj, y u motzintajenoo'. U motzintajoo' ilic in Tata,— cu t'an a Jesusu. \v 25 —C'u' betiqui, yan u yuchul ti baalo' u men baala' ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso: “U motzintajenoo' ti ma' yan c'u' aj etel,” cu t'an a t'an a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:25 \xt Sal 35:19; Sal 69:4; Sal 109:3\x* \p \v 26 —Pues te'i. Le'ec ca' xiquen etel a Tattzili, bel in quin tücaa'te ta wetele'ex a waj anatile'ex, le'ec u Püsüc'al a Dioso. Walac u ye'ic a jaja. Te'i u talel etel a Tattzili. Bel u ca'a u tzicbalteen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:26 \xt Hch 2:33; 1 Jn 5:6\x* \v 27 —Baalo' ilic inche'exe, bele'ex ilic a ca'a a tzicbalteen, u men que'ene'ex tin wetel ti u cajeeb ti cajeen in tzicbalte a Dioso,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 15:27 \xt Hch 1:8; Lc 1:2\x* \c 16 \p \v 1 —Pues te'i. In wadaj te'ex tulacal abe' ti'i ma' a p'ütiquene'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 2 —Bele'ex a ca'a joc'sabül ichil boon a naj tuba walacoo' u much'tal ti wetcaal u c'ajesoo' a Dioso. Watac u q'uinil ti le'ec mac a tan u quimsique'exe, bel u cu tucle ti tan u betic u meyaj a Dios ti tan u quimsique'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:2 \xt Mt 10:28; Hch 5:33; Hch 8:1; Hch 9:1; Hch 26:9; Ro 10:2; Ga 1:13\x* \v 3 —Beloo' u cu bete' ti baalo' u men ma' u yeeloo' biqui'il a Tattzili, ma'ax u yeelenoo',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:3 \xt Ro 10:2; 1 Co 2:8; 1 Ti 1:13\x* \v 4 —In wadaj te'ex tulacal abe'e. Ti baalo'o, le'ec ca' c'ochoc u yorajil u yuchul, bel u ca'a ti c'aal te'ex ti le'ec abe' in wadaj te'ex ti wataca,— cu t'an a Jesusu. \s1 Le'ec ada' u meyaj u Püsüc'al a Dioso. \p —Pues te'i. Le'ec ti caje'ex a wet'octeene, ma' in wadaj te'ex c'u' a watac ta woc'ole'ex u men que'enen to ta yaame'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 5 —C'u' betic aleebe, bel in ca'a etel mac u tücaa'tajen. Ma'ax mac ta yaame'exe, tan u c'aatic ten tuba bel in ca'a,— cu t'an a Jesusu. \v 6 —Aleebe u men in wadaj te'ex ti bel in ca'a, yajaje'ex a wool. \v 7 Tan in wadic te'ex u jajil. Mas qui' te'ex ca' xiquen. Wa ma' tin beele, ma' tu yudel ta wetele'ex a waj anatil, le'ec u Püsüc'al a Dioso. C'u' betiqui, ca' xiquene, bel in quin tücaa'te ala'i ta wetele'exe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:7 \xt Hch 2:33; Ef 4:8\x* \v 8 —Le'ec ca' uduc u Püsüc'al a Dioso, bel u cu yee' ti'ijoo' a cristiano ti yanoo' u sip'il. Bel ilic u cu yee' ti'ijoo' ti toj in na'at. Bel ilic u cu yee' ti'ijoo' ti tz'abüloo' u ca'a ichiloo' u sip'il xan,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:8 \xt 1 Co 14:24\x* \v 9 —Bel u ca'a yee'beloo' u sip'il u men ma' que'enoo' u yool tin pach,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:9 \xt Hch 2:22\x* \v 10 —Bel u ca'a yee'beloo' ti'i a cristiano ti toj in na'at u men bel in ca'a etel a Tattzili, y ma' ta ca' iliquene'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:10 \xt Hch 2:32\x* \v 11 —Bel u ca'a yee'beloo' ti'i a cristiano ti beloo' u ca'a tz'abül ichiloo' u sip'il, u men le'ec a quisin a walac u tücaa' yoc'olcaba, ac ila'an tun ti yan u sip'il ala'i u men aj il sip'ili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:11 \xt Hch 26:18; Lc 10:18\x* \p \v 12 —Pues te'i. Yan ti yaab c'u' a yan to in c'ati cuchi in wadü' te'exe. C'u' betiqui, ma' ta paatale'ex a ch'a'ic u tojil aleebe,— cu t'an a Jesusu. \v 13 —Le'ec u Püsüc'al a Dioso, walac u ye'ic a jaja. Le'ec ca' uduc ala'i ta yaame'exe, bel u cu yee' te'ex tulacal a jaja. Ma' u yanil a bel u cu yadü'ü. Bel u cu yadü' tulacal a boon a aalbi ti'iji. Bel u cu yadü' te'ex c'u' a watac yoc'olcab,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:13 \xt Jn 14:26; 1 Co 2:10-13; Ef 4:7,15; 1 Jn 2:20,27\x* \v 14 —Bel u cu yadü' in qui'il, u men bel u cu yubi c'u' a tan in wadiqui, ca' tun u yadü' te'exe,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:14 \xt Jl 2:28; Hch 2:17,18; Hch 11:28; Hch 20:23; Hch 21:9,11; 2 Ta 2:3-12; 1 Ti 4:1; 2 Ti 3:1-5; 2 P 2:1; Rev 1:1,19\x* \v 15 —Tulacal c'u' a yan ti'i a Tattzili, ten, mentücü, in wadaj te'ex ti le'ec u Püsüc'al a Dioso, bel u cu yubi tin wetel, y bel u cu yadü' te'ex,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:15 \xt Mt 11:27; Mt 28:18; Lc 10:22; Jn 3:35; Jn 17:10; Col 1:19; Col 2:3,9\x* \s1 —Bel u ca'a ti qui'tal a woole'ex,— cu t'an. \p \v 16 —Pues te'i. Tz'etz'eec to u beel ti ma' ta wiliquene'ex. Tz'etz'eec mas pachili, bele'ex a ca'a a wileen tucaye'il u men bel in ca'a etel a Tattzili,— cu t'an a Jesusu. \v 17 Yanoo' tu yaam u yaj cambal, u c'aatajoo' tu bajil. —¿C'u' u nu'cul a tan u yadic to'ono?— cu t'anoo' tu bajil. —“Tz'etz'eec to u beel ti ma' ta wiliquene'ex. Tz'etz'eec mas pachili, bele'ex a ca'a a wileen tucaye'il u men bel in ca'a etel a Tattzili,” cu t'an to'on,— cu t'anoo' tu bajil. \v 18 —¿C'u' a tan u yadic to'on a tz'etz'eec to u beele? Ma' eela'an c'u' a tan u yadic to'ono,— cu t'anoo' tu bajil. \v 19 Le'ec a Jesusu, u yeel ti u c'atoo' cuchi u c'aate ti'i c'u' a tan u yadiqui. —¿Tane'ex wa a c'aatic ta bajile'ex u nu'cul a c'u' in wadaja? “Tz'etz'eec to u beel ti ma' ta wiliquene'ex. Tz'etz'eec mas pachili, bele'ex a ca'a a wileen tucaye'il,” queen te'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 20 —Tan in wadic te'ex u jajil. Bele'ex a ca'a ti oc'ol u men ma' ta wiliquene'ex. Bel u ca'a ti yajtal a woole'ex. Le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, bel u ca'a ti qui'taloo' u yool, u men ma' tanoo' u yiliquen. C'u' betiqui, le'ec u yajil a woole'exe, bel u ca'a ti manül. Qui'tal u ca'a a woole'ex,— cu t'an a Jesusu. \v 21 —Le'ec ti tan to u yantal u yal a nooch'upu, yaj u yool u men c'ochi u yorajil u c'ümü' a yaja. C'u' betiqui, le'ec ti yanac u yala, walac u tubul ti'i u yajil. Qui' u yool etel u yal,— cu t'an a Jesusu. \v 22 —Baalo' ilic inche'exe. Yaj a woole'ex aleebe. C'u' betiqui, bel in quin wile'ex tucaye'il, mentücü, bel u ca'a ti qui'tal a woole'ex. Ma'ax mac jede'ec u paatal u joc'sic u qui'ile'ex a wool ti a q'uin abe'e,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:22 \xt Lc 24:41; Jn 14:1,27; Jn 20:20; Hch 2:46; Hch 13:52; 1 P 1:8\x* \v 23 —Ti a q'uin abe'e, ma' bele'ex a ca'a a c'aate ten a ma'ax c'u'iji. Tan in wadic te'ex u jajil. Le'ec a Tattzili, bel u cu tz'aa' te'ex le'ec a c'u' a walaque'ex a c'aatic ti'i etel in c'aba',— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:23 \xt Jn 14:13; Jn 15:16\x* \v 24 —Tac leeb ma'ax c'u' a c'aataje'ex etel in c'aba'. Tan ti tanaque'ex a c'aatic ti'i c'u' a c'ate'exe, ti'i ca' qui'aque'ex a wool tu jajil,— cu t'an a Jesusu. \s1 Cho'bi a quisin u men a Jesusu. \p \v 25 —Pues te'i. Tulacal ada' in wadaj te'ex ich mucult'an. C'ochol u ca'a u q'uinil ti ma' tin ca' t'an ich mucult'an. Bel in quin wadü' te'ex etel a t'an a chica'an u nu'cul yoc'ol a Tattzili,— cu t'an a Jesusu. \v 26 —Ti a q'uin abe'e, bele'ex a ca'a a c'aate ti'i a Tattzil etel in c'aba', y bel u ca'a tz'abül te'ex. Ma' tan in wadic te'ex ti bel in quin wadü' ti'i a Tattzil ca' u tz'aa' te'ex c'u' a tane'ex a c'aatiqui,— cu t'an a Jesusu. \v 27 —Ma' tin c'aatic ti'i u men ma' tzaj. Le'ec a Tattzili, yaj ilic u yube'ex xan. Yajtzile'ex u men walaque'ex a yacuntiquen, y u men a tz'ocsaje'ex ti te' taleen etel a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:27 \xt Jn 14:21; Jn 3:13; Jn 17:8\x* \v 28 —Te' taleen etel a Tattzili, y udeen wa'ye' yoc'olcab. Bel in ca'a ti joc'ol wa'ye' yoc'olcab. Ca' bel in ca'a etel a Tattzili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:28 \xt Jn 13:3\x* \v 29 —Aleebe chica'an a t'an. Ma' tan a t'an ich mucult'an,— cu t'anoo' u yaj cambal ti'i a Jesusu. \v 30 —Aleebe ti weel ti le'ec incheche, a weel tulacal. Ma'ax mac tzaj u yadic tech c'u' a bel u cu c'aate u men a weel tun c'u' a bel u cu c'aate tech. U men abe'e, walac ti tz'ocsic ti te' tala'anech etel a Dioso,— cu t'anoo' u yaj cambal ti'i.\x * \xo 16:30 \xt Jn 21:17; Jn 17:8\x* \v 31 —¿Tane'ex wa a tz'ocsiquen aleebe?— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc. \v 32 —Watac u c'ochol u yorajil ti bele'ex a ca'a wecbel jujun tuulil ta wotoche'ex. Bele'ex a ca'a a p'üteen tin junal. C'u' betiqui, ma' que'enen tin junali. Le'ec a Tattzili, que'en tin wetel,— cu t'an a Jesusu. \v 33 —In wadaj te'ex ti baalo' ti'i ca' jetz'lac a woole'ex tin wetel. Le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, beloo' u cu yajcunte'ex. C'u' betiqui, ma' a saactale'ex. Inene, in cho'aj a quisin a walac u tücaa' yoc'olcab,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 16:33 \xt Is 9:6; Hch 14:22; Ro 8:37\x* \c 17 \s1 A Jesusu, u c'ajsaj a Dios yoc'oloo' u yaj cambal. \p \v 1 Pues te'i. Le'ec ti jobi u yadic abe' ti'ijoo' u yaj cambala, u cha'antaj a ca'an a Jesusu. —Tat,— cu t'an ti'i a Tattzili. —C'ochi u yorajil. Ye'e ti nooch u wichil in meyaj ti'i ca' in yee' ti top nooch a yanil incheche,— cu t'an a Mejentzili. \v 2 —Bete ti baalo', u men a tz'aj tulacaloo' a cristiano tin c'ü'. Inene, walac in tz'eec a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol ti'ijoo' boon tuul a tz'aj tene,— cu t'an a Mejentzil ti'i a Tattzili.\x * \xo 17:2 \xt Dn 7:14; Jn 6:37\x* \v 3 —Ti ca' u c'ümoo' a cuxtal a ma' yan q'uin u jobolo, yan u tz'ocsiquechoo',— cu t'an a Jesus ti'i a Tattzili. —Yan ilic u tz'ocsiquenoo'. Jesucristojen. Jadi' inchech a Dios tu jajili. Inchech a tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:3 \xt Is 53:11; Jer 9:24; 1 Co 8:4; 1 Ta 1:9\x* \v 4 —Le'ec ca' in betaj a meyaj a tz'aj ten ca' in bete'e, in ye'aj a yanil wa'ye' yoc'olcab,— cu t'an a Jesusu. \v 5 —Aleebe Tat, tz'a ten in meyaj tucaye' ti ca'an jabix ilic a yan ten le'ec ti que'enen to ta wetel ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:5 \xt Jn 1:1; Jn 10:30; Jn 14:9\x* \v 6 —In ye'aj biqui'il a na'at ti'ijoo' boon a cristiano yoc'olcab a yeetaj ti'i a tz'aa' tene. Le'ec ala'oo'o, techoo', y a tz'ajoo' ten. U tz'ocsajoo' a t'an,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:6 \xt Sal 22:22\x* \v 7 —Aleebe u yeeloo' ti le'ec in patalil a tz'aj tene, tali ta wetel,— cu t'an a Jesusu. \v 8 —In wadaj ti'ijoo' a t'an a wadaj tene. U c'ümajoo', mentücü, u yeeloo' ti jaj ti taleen ta wetel. Walacoo' u tz'ocsic ti le'ec incheche, a tücaa'tajen,— cu t'an a Jesus ti'i a Tattzili. \v 9 —Tan in c'aatic tech yoc'ol ala'oo'o. Ma' tan in c'aatic tech yoc'ol tulacal a cristiano yoc'olcabi. Jadi' tan in c'aatic yoc'ol boon a tz'aj ten. Ala'oo'o, techoo',\x * \xo 17:9 \xt 1 Jn 5:19\x* \v 10 y tulacal boon a tene, comon to'on ilic xan. Walacoo' u ye'ic ti top nooch u wichil in meyaj,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:10 \xt Jn 10:30; Jn 16:14; Ro 8:30; 1 Co 3:21; Col 1:15\x* \v 11 —Wataquen ta wetel. C'u' betic ala'oo'o, p'aatüloo' u ca'a wa'ye' yoc'olcab. Inene, ma'. Tat, toj a na'at jumpul. Cününtoo' boon tuul a tz'aj ten etel a muc' ti'i ca' p'aatücoo' ti jumbeloo' u na'at jabixo'on iliqui,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:11 \xt 1 P 1:5; Jn 10:30\x* \v 12 —Le'ec ti que'enen to tu yaamoo' boon tuul a tz'aj tene, in cününtajoo' etel a muc'. Laj que'enoo' ta c'ü'. Ma' yan a sa'tiji. Jadi' a jun tuul a joq'uiji. U beel ilic ti'i ti yan u joc'ol ta c'ü' ti'i ca' manüc jabix ilic ti ac tz'iiba'an ichil a ju'um a teche,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:12 \xt Jn 6:39; Jn 10:28; He 2:13; Lc 4:26; Jn 18:9; 1 Jn 2:19; Jn 13:18; 1 Ta 2:3; Sal 109:8; Hch 1:20\x* \v 13 —C'u' betic aleebe, wataquen ta wetel,— cu t'an a Jesusu. —Tan in wadic tech tulacal abe'e, le'ec ti que'enen to wa'ye' yoc'olcaba, ti'i ca' qui'acoo' u yool jumpul a boon a ten etel a qui'-oolal a jabix a yan tene,— cu t'an a Jesus ti'i u Tata. \v 14 —In wadaj a pectzil ti'ijoo'. C'u' betiqui, motztziloo' u men u chucaan a cristiano yoc'olcaba, u men ma' jumbeloo' u tucul etel ala'oo'o. Baalo' ilic inene, ma' jumbel in tucul etel u chucaan a cristianojo,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:14 \xt 1 Jn 3:13\x* \v 15 —Ma' tan in c'aatic tech ca' a joq'uesoo' yoc'olcab boon a tz'aj teni. Jadi' tan in c'aatic tech ca' a cününtoo' ti'i ma' u ti'albüloo' u men a quisini,— cu t'an a Jesus ti'i u Tata.\x * \xo 17:15 \xt Ga 1:4; 2 Ta 3:3; 1 Jn 5:18\x* \v 16 —Ma' jumbeloo' u tucul etel u chucaan a cristiano yoc'olcaba, jabix ilic inen a ma' jumbel in tucul etel u chucaan a cristianojo,— cu t'an a Jesusu. \v 17 —Tojquintoo' u na'at etel a jajil t'ana. Le'ec a pectzili, le'ec a jajil t'ana,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:17 \xt Hch 15:9; Ef 5:26\x* \v 18 —Jabix ilic ca' a tücaa'tajen in bete' c'u' a c'ati wa'ye' yoc'olcaba, baalo' ilic ca' in tücaa'tajoo' tu yaamoo' a cristiano yoc'olcab boon a tz'aj tene,— cu t'an a Jesusu. \v 19 —Yoc'lal boon a tz'aj tene, in tz'aj in wool tu pach a meyaj a tz'aj ten. Ti baalo'o, beloo' u ca'a ti tojtal u na'at u men a jaja,— cu t'an a Jesus ti'i a Tattzili.\x * \xo 17:19 \xt 1 Co 1:30\x* \p \v 20 —Pues te'i. Tan in c'aatic tech ca' tz'abüc a qui' ma' jadi' ti'ijoo' in waj cambal ada'oo'i. Yanoo' ulaac' mac beloo' to u cu tz'aa' u yool tin pach u menoo' u t'an in waj cambal. Tan ilic in c'aatic tech yoc'ol ala'oo'o,— cu t'an a Jesus ti'i u Tata.\x * \xo 17:20 \xt Hch 2:41\x* \v 21 —In c'ati ca' culacoo' ti jumbelacoo' tu bajil. Tat, jabix ilic ti jumbelech tin wetel y jumbelen ta wetel, in c'ati ca' culacoo' jabix jumbeloo' ilic tu bajil tiqui wetel. Ti baalo'o, le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, beloo' u cu tz'oques ti inchech a tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:21 \xt Ro 12:5; Jn 10:38\x* \v 22 —Le'ec ilic a meyaj a nooch u wichil a tz'aj ten ti'i ca' in bete'e, le'ec ilic in tz'aj ti'ijoo' ti'i ca' u betoo'o, ti'i ca' culacoo' ti jumbeloo' ilic tu bajil jabix ilic inen ta wetele,— cu t'an a Jesus ti'i u Tata.\x * \xo 17:22 \xt 1 Jn 1:3; 1 Jn 3:24\x* \v 23 —Inene, jumbelen ilic eteloo'. Incheche, jumbelech ilic tin wetel. Ti baalo'o, beloo' u ca'a ti cuntal ti jumbeloo' ilic tu bajil tu jajil. Le'ec ti jumbeloo' ti baalo'o, le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, beloo' u cu yeelte ti inchech a tücaa'tajen. Beloo' u cu yeelte ti jabix ilic ti yaj a wu'yeene, baalo' ilic ti yaj a wu'yoo' boon a tz'aj tene,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:23 \xt Col 3:14; He 12:23\x* \v 24 —Tat, le'ec a boon tuul a tz'aj tene, in c'ati cuchi ti que'enoo' tin wetel le'ec tuba que'enen ti'i ca' u yiloo' in muc' a tz'aj tene. Yaj a wu'yeen, le'ec ti ma'ax to betabüc a yoc'olcaba,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:24 \xt 1 Ta 4:17; Rev 3:21\x* \v 25 —Tat, toj a na'at. Le'ecoo' u chucaan a cristiano yoc'olcaba, ma' u yeelechoo'i. C'u' betic inene, in weelech. Le'ec boon a tz'aj tene, walacoo' u tz'ocsic ti le'ec incheche, a tücaa'tajen,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 17:25 \xt 1 Jn 5:19\x* \v 26 —In ye'aj ti'ijoo' biqui'il a na'at, y tan ti tan ilic in ye'ic ti'ijoo'. Tanil u cünicoo' biqui ti yaj a wu'yeene, beloo' u cu mas yacunte u bajil tu bajiloo', y p'aatül in ca'a ti jumbelen ilic eteloo',— cu t'an a Jesus ti'i a Tattzili.\x * \xo 17:26 \xt Ef 3:17\x* \c 18 \s1 Müchbi a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Le'ec ti jobi u c'ajsic a Dioso, a Jesus u yet'ocoo' u yaj cambala, binoo' junxeel a ja' a Cedron u c'aba'a. Yan u cuuch a püc'aal te'i. Ocoo' ichil.\x * \xo 18:1 \xt Lc 22:39; Jn 14:20; Ro 8:10; 2 S 15:23\x* \v 2 Le'ec aj Judas u tzolaj a Jesusu, u yeel ilic u cuuch a püc'aal abe'e, u men yaab sut c'ochoo' te'i a Jesus eteloo' u yaj cambala. \p \v 3 Pues te'i. C'ochoo' te'i aj Judas u yet'ocoo' u yaabil a soldadojo. Yanoo' ilic a jabix soldado a walacoo' u cününtic u yotoch a Dios a tücünacoo' tu pach aj Judasa. Laj tücaa'boo' u menoo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i Dios u yet'ocoo' a fariseo u c'aba'oo' u na'ata. C'ochoo' eteloo' u lampara, eteloo' u tücte' a t'üba'ana, y eteloo' c'u' a c'abeet ti'ijoo' ti p'isbaj.\x * \xo 18:3 \xt Lc 21:37\x* \v 4 A Jesusu, u yeel tulacal a c'u' a bel u cu c'ümü'ü. Bini u c'ümoo'o. —¿Mac a tane'ex a cüxtiqui?— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 18:4 \xt Hch 1:16\x* \v 5 —Le'ec a Jesus a tala'an ich caj Nazarete,— cu t'anoo' ti'i ti uchoo' u nuuc. —Inen abe'e,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. Le'ec aj Judas u tzolaj a Jesusu, que'en tu yaamoo' a c'ochoo' to. \v 6 Le'ec ti ca' u yadaj ti inen abe'e, binoo' ti cuculpach, y c'axoo' ti lu'um. \v 7 —¿Mac a tane'ex a cüxtiqui?— cu t'an ti'ijoo' tucaye'il. —Le'ec a Jesus a tala'an ich caj Nazarete,— cu t'anoo' ti'i. \v 8 —In wadaj te'ex ti inen abe'e. Wa chen inen a tane'ex a cüxtiquene, cha'oo' u beel a winic ada'a,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuuc.\x * \xo 18:8 \xt Sal 34:15; Mt 6:25,34; 1 P 5:7\x* \v 9 U nuuctajoo' ti'i ca' cha'bücoo' u yaj cambal, ti'i ca' manüc c'u' u yadaj ti'i a Tattzil sami. —Le'ec boon a tz'aj tene, laj que'enoo' ta c'ü'. Ma' yan a joq'ui ta c'ü',— cu t'an ti'i a Tattzil sami.\x * \xo 18:9 \xt Jn 6:39; Jn 17:12; 2 Ti 4:18; 1 P 1:5; Jud 1\x* \p \v 10 Pues te'i. Yan jun tuul a winiqui, aj Malco u c'aba'. U yetc'ocholoo' a soldadojo. Le'ec ala'aji, walac u meyaj ichil u yotoch a winic a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. Yan a maasca' etel aj Simon Pedrojo. U joc'saj. U jan ch'üctaj u xiq'uin tu yaj toj tu yaj seeb c'ü' a winic abe'e.\x * \xo 18:10 \xt Mt 26:51; Mr 14:57; Lc 22:49\x* \v 11 —Tz'a a maasca' ichil u pix. Mas qui' ca' in c'ümü' c'u' a tan u tz'eec ten a Tattzil ca' in c'ümü'ü,— cu t'an a Jesus ti'i aj Pedrojo.\x * \xo 18:11 \xt Sal 75:8; Mt 20:22\x* \s1 Bensabi a Jesus tu taan aj Anasa. \p \v 12 Pues te'i. Le'ecoo' u yaabil a soldado u yet'ocoo' u noochil eteloo' a jabix soldado u yaj cananil u yotoch a Dioso, u müchajoo' a Jesusu. U c'üxajoo'. \v 13 Payanbej u bensajoo' etel aj Anas u men le'ec a noochwinic abe'e, le'ec u ja'an aj Caifasa. Le'ec aj Caifasa, mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso.\x * \xo 18:13 \xt Mt 26:57; Lc 3:2\x* \v 14 Le'ec ilic aj Caifas abe'e, le'ec u yadaj biq'uin ado' ti mas qui' ca' quimsabüc jun tuul a winic ti u jel a caja.\x * \xo 18:14 \xt Jn 11:50\x* \s1 —Ma' in weel a Jesusu,— cu t'an aj Pedrojo. \p \v 15 Pues te'i. Le'ec aj Simon Pedrojo, tücünac ich mucul tu pach a Jesusu. Baalo' ilic xan u men ulaac' jun tuul u yaj cambal a Jesusu. Eeltzil ala'i u men a winic a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. U men eeltzili, oqui aj cambal abe' etel a Jesus ichil u cotil u yotoch a noochwiniqui. \v 16 C'u' betiqui, p'aati aj Pedro tu pach u chi' a coto. Le'ec aj cambal a eeltzil abe'e, bini ti tzicbal etel ix meyaj a tan u cününtic u chi' a coto. U yocsaj aj Pedrojo. \v 17 —¿Ma' wa le'ec inchech jun tuul u yaj cambal a winic abe'e?— cu t'an u yaalbül aj Pedro u men ix meyaj a walac u cününtic u chi' a coto. —Ma' ineni,— cu t'an ti'i. \p \v 18 Pues te'i. Top tan a siisi. Le'ecoo' aj meyaj u yet'ocoo' a jabix soldado u yaj cananil u yotoch a Dioso, u t'übajoo' a c'aac'a. Wa'anoo' te'i ti q'uiich. Le'ec aj Pedrojo, wa'an ilic tu yaamoo' ti q'uiich. \s1 C'aatbi u chi' a Jesus u men aj Anasa. \p \v 19 Pues te'i. Le'ec a winic a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, caji u c'aate ti'i a Jesus u pectzil u yaj cambaloo', y a t'an boon u yadaja. \v 20 —Uchi in t'an tu taanoo' a cristianojo. Walac in t'an ichil boon a naj tuba walacoo' u much'tal ti wetcaal u c'ajes a Dioso, y ichil u yotoch a Dioso. Tulacaloo' ti wetcaal, walacoo' u much'tal te'i. Ma'ax c'u' in wadaj ich muculu,— cu t'an a Jesus ti'i a noochwinic abe'e.\x * \xo 18:20 \xt Lc 4:15; Jn 7:14,26,28; Jn 8:2\x* \v 21 —¿C'u' ca'a tan a c'aatic ten? C'aatoo' ti'i boon u yubaj in t'an c'u' in wadaja. U yeeloo' c'u' in wadaja,— cu t'an a Jesusu. \v 22 Pa'loxbi u wich a Jesus etel c'u' u yadaj u men jun tuul a jabix soldado u yaj cananil u yotoch a Dios a que'en tu tzeele. —¿Baalo' wa ca' a nuucte ala'aji? Ala'aji, mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso,— cu t'an ti'i a Jesusu.\x * \xo 18:22 \xt Is 50:6; Jer 20:2; Mi 5:1; Hch 23:2\x* \v 23 —Wa ma' toj in t'ana, adü ti'i tulacaloo' a que'enoo' wa'ye' c'u' a ma' tojo. Wa toj in t'ana, ¿c'u' ca'a tan a jütz'iquen?— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 18:23 \xt Sal 38:12-14; Is 53:7; He 12:3; 1 P 2:23\x* \p \v 24 Pues te'i. Le'ec aj Anasa, u tücaa'taj a Jesus etel aj Caifasa, le'ec a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. C'üxa'an to a Jesusu. \s1 —Ma' in weel a Jesusu,— cu t'an aj Pedro tucaye'ili. \p \v 25 Pues te'i. Wa'an ti que'en aj Pedro ti q'uiich. Le'ecoo' u chucaan a que'enoo' te'iji, u c'aatajoo' ti'i. —¿Ma' wa le'ec inchech jun tuul u yaj cambal a Jesusu?— cu t'anoo' ti'i. —Ma', ma' ineni,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 18:25 \xt Mt 26:69,71; Mr 14:69; Lc 22:58\x* \v 26 Te'i que'en jun tuul a walac u meyaj ichil u yotoch a winic a mas nooch u wichil u meyaj tu yaamoo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso. Aj meyaj abe'e, u chucul u yet'oc a ch'ücbi u xiquin u men aj Pedrojo. —¿Ma' wa in wilajech ichil u cuuch a püc'aal etel a Jesusu?— cu t'an ti'i aj Pedrojo. \v 27 Aj Pedrojo, u yadaj ti ma' le'ec tucaye'ili. Tu seebal uchi u yawat aj t'ele.\x * \xo 18:27 \xt Mt 26:74; Mr 14:72; Lc 22:60; Jn 13:38\x* \s1 Bensabi a Jesus tu taan aj Pilatojo. \p \v 28 Pues te'i. U joc'sajoo' a Jesus ichil u yotoch aj Caifasa. U bensajoo' tu yotoch caj tuba que'en a gobernadoro. Top jatz'ca' to. Ala'oo'o, ma' ocoo' ichil u yotoch caji. Watac u fiestajiloo' u caal le'ec biq'uin ti walacoo' u c'ajsic biq'uin mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo' uchi. Wa cuchi ocoo' ichil u yotoch caj, ma' cuchi tu paataloo' u janal ichil a fiesta abe'e.\x * \xo 18:28 \xt Mt 27:2; Mr 15:1; Lc 23:1; Hch 3:13; Mt 27:27; Hch 10:28; Hch 11:3; Dt 16:2; Mt 27:23; Hch 23:28\x* \v 29 U men ma' ocoo'o, joq'ui aj gobernador Pilato ti t'an eteloo'. —Tzole'ex ten c'u' u sip'il a winic ada'a,— cu t'an ti'ijoo'. \v 30 —Wa cuchi ma' yan u sip'ili, ma' cuchi ti talesaj tech,— cu t'anoo' ti'i. \v 31 —Bense'ex inche'exe. Ca' a wile'ex biqui ti ca' a bete'ex jabix ti tz'iiba'an ichile'ex a ley a te'exe,— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o. —Ma' yan biqui ca' ti quimes a mac u men a ley incheche. Jadi' inchech jaj tech wa u quimil wa ma',— cu t'anoo' aj Israel ti'iji.\x * \xo 18:31 \xt Gn 49:10; Ez 21:26,27\x* \v 32 Uchi abe' ti'i ca' manüc jabix ilic u yadaj a Jesus yoc'ol biqui ti bel u ca'a quimsabül tuwich u cruzil, y ma' ta'ach u quimsabül a mac u menoo' aj Israel tuwich cruz.\x * \xo 18:32 \xt Mt 20:19; Jn 12:32,33\x* \p \v 33 Pues te'i. Oqui aj Pilato ichil u yotoch caj tucaye'il. U yadaj ca' c'ochesabüc a Jesusu. —¿Inchech wa u reyoo' aj Israele?— cu t'an u yaalbül a Jesusu. \v 34 —¿Chen wa inchech tan a c'aatic ta junal, wa xan yan ulaac' mac u yadaj tech tin woc'ol?— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu. \v 35 —Inene, ma' a tuclic ti aj Israelen. Le'ecoo' ilic a wetcaal eteloo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, le'ecoo' ilic u c'ubajech ten. ¿C'u' a sip'il?— cu t'an aj Pilato ti'iji. \v 36 —Inene, reyen, pero ma' ti'i a wa'ye' yoc'olcabi,— cu t'an a Jesusu. —Wa cuchi reyen yoc'olcaba, le'ec boon a cristiano a tene, jede'ecoo' cuchi u p'isbaj ti'i ma' in müchbül u menoo' aj Israele. C'u' betiqui, ma' reyen ti'i a yoc'olcabi,— cu t'an a Jesus ti uchi u nuucu.\x * \xo 18:36 \xt 1 Ti 6:13; Rev 1:3; Is 9:6; Dn 2:44; Dn 7:14; Lc 12:14; Jn 6:15; 2 Co 10:4\x* \v 37 —Reyech inchech ti baalo',— cu t'an aj Pilato ti'iji. —Reyen ilic, jabix ilic ti tan a wadiqui. Yanajeen ti'i ca' in yee' a jaja, mentücü, udeen wa'ye' yoc'olcab. Boon a walac u tz'ocsic a jaja, walac u yubic in t'an,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 18:37 \xt Lc 23:3; 1 Ti 6:13; Jn 8:47; 1 Jn 3:19\x* \v 38 —¿C'u' a jaja? Ma'ax c'u'i,— cu t'an aj Pilato ti'iji. \s1 Aalbi ca' quimsabüc a Jesusu. \p Pues te'i. Le'ec ti jobi u yadic abe'e, joq'ui pach naj aj Pilato tuba que'enoo' aj Israele. —Ma' ilic in cüxtaj u sip'il ala'aji,— cu t'an aj Pilatojo.\x * \xo 18:38 \xt Mt 27:18,19,24; Mr 15:14; Lc 23:4,14-16; Jn 19:4,6\x* \v 39 —C'u' betiqui, le'ec ti tane'ex a fiesta ti tane'ex a c'ajsic biq'uin ti mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'ol a uchben mamaa'e'exe, suque'ex ca' in chaa' jun tuul a preso te'exe. ¿Ma' wa qui' ta wiche'ex ca' in cha'e'ex a reyile'ex aj Israel?— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o. \v 40 —Ma' ti c'ati ca' a chaa' a Jesusu. Ti c'ati ca' cha'büc aj Barrabasa,— cu t'anoo' ti'i ti chich. Le'ec aj Barrabasa, aj xuuch'.\x * \xo 18:40 \xt Hch 3:14; Lc 23:19\x* \c 19 \p \v 1 Pues te'i. Le'ec aj Pilatojo, u tz'aj ti jütz'bül a Jesus etel jatz'.\x * \xo 19:1 \xt Is 50:6; Mt 20:19; Mt 27:26; Mr 15:15; Lc 18:33\x* \v 2 Le'ecoo' a soldadojo, u jit'ajoo' a q'ui'ix ca' culac jabix corona. U tz'ajoo' tu pol a Jesusu. U tz'ajoo' a noc' a jabix u color ix yames yoc'ol a Jesusu. \v 3 Binoo' tu taan a Jesus a soldadojo. —Inchech u reyoo' aj Israel. Ca' qui'ac a wool,— cu t'anoo' ti'i. Le'ecoo' a soldadojo, u loxajoo' a Jesusu. \p \v 4 Pues te'i. Le'ec aj Pilatojo, ca' joq'ui u yila' a cristiano pach naj. —Ile'ex. Bel in quin tales a Jesus ta taane'ex ti'i ca' a wile'ex ti ma' in cüxtaj u sip'il,— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o.\x * \xo 19:4 \xt Jn 18:38; 2 Co 5:21\x* \p \v 5 Pues te'i. Joq'ui a Jesus pach naj. Que'en a corona q'ui'ix tu pol. Que'en a noc' a jabix u color ix yames tu pach. —Ile'ex a winiqui,— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o. \v 6 Le'ec u noochiloo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, u yet'ocoo' a jabix soldado u yaj cananil u yotoch a Dioso, le'ec ca' u yilajoo' a Jesusu, cajoo' ti t'an ti chich. —Tz'a tuwich cruz. Tz'a tuwich cruz,— cu t'anoo' ti chich. —Ch'a'e'ex inche'ex a winic ada'a. Tz'aje'ex tuwich cruz. Ti'i ten inene, ma' yan u sip'il,— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o.\x * \xo 19:6 \xt Hch 3:13\x* \v 7 —Yan to'on a leye. Ichil a ley abe'e, yan u quimil u men u tz'aj u bajil jabix u Mejen a Dioso,— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 19:7 \xt Lv 24:16; Mt 26:65; Jn 5:18; Jn 10:33\x* \v 8 Le'ec ca' u yubaj c'u' u yadajoo' yoc'ol a Jesusu, mas saacaji aj Pilatojo. \v 9 Oqui tucaye' ichil u yotoch caj. —¿Tuba tala'anech incheche?— cu t'an ti'i a Jesusu. C'u' betiqui, ma' uchi u nuuc a Jesusu.\x * \xo 19:9 \xt Is 53:7; Mt 27:12,14; Hch 8:32\x* \v 10 —¿Ma' wa bel a ca'a a nuucteen? ¿Ma' wa a weel ti yan in muc' in cha'eech ca' xiquech? Yan ilic in muc' in tz'a'eech ca' quimsabüquech tuwich a cruzil,— cu t'an aj Pilato ti'i u men ma' uchi u nuuc. \v 11 —Incheche, ma' yan a muc' a tücaa'teen, wa cuchi ma' tz'abi tech u men a Dioso,— cu t'an a Jesus ti'i aj Pilatojo. —U men abe'e, le'ec mac u c'ubajen teche, le'ec a mas nooch u sip'ili,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 19:11 \xt Gn 45:7,8; Sal 62:11; Dn 4:17,25; Mt 6:18; Lc 22:53; Jn 7:30; Hch 2:23\x* \v 12 Le'ec ca' u yubaj abe' aj Pilatojo, caji u cüxte biqui ca' u chaa' a Jesus ca' xi'ic. —Wa ca' chaa' u beel a Jesusu, ma' u yet'oquech a rey cuenta Romaji,— cu t'anoo' aj Israel ti chichi. —Ala'aji, tan u tz'eec u bajil jabix rey. Le'ec boon a walac u tz'eec u bajil ti reyili, le'ec u yettz'iiquil a rey cuenta Romaja,— cu t'anoo' aj Israel ti chichi.\x * \xo 19:12 \xt Lc 23:2; Hch 17:7\x* \v 13 Le'ec ca' u yubaj abe' aj Pilatojo, u bensaj a Jesus pach naj. Tinlaji aj Pilato tu silla tuba walac u yil sip'il. Tusa'an tunich u c'aba' a te'iji. Gabata u c'aba' a te'i ichil a t'an hebreojo\f + \fr 19:13 \ft Hebrew\f*. \v 14 C'ochi a chuunq'uini. Samalac yan a fiesta le'ec ti tan u c'ajsabül biq'uin ti mani u yaj xa'num Dios ti ca'an yoc'oloo' uchiji. \p Pues te'i. —Jeda'e'ex a rey, le'ec a Jesusu,— cu t'an aj Pilato ti'ijoo' aj Israele.\x * \xo 19:14 \xt Mt 27:62\x* \v 15 —Quimes, quimes. Tz'a tuwich u cruzil,— cu t'anoo' ti chich. —¿Jede'ec wa in tz'eeque'ex a rey tuwich u cruzil?— cu t'an aj Pilato ti'ijoo'o. —Le'ec a rey cuenta Romaja, le'ec walac u tücaa'tico'on. Le'ec a Jesusu, ma' ti reyi,— cu t'anoo' u noochiloo' u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso.\x * \xo 19:15 \xt Gn 49:10; Ez 21:26,27\x* \v 16 Aj Pilatojo, u c'ubaj a Jesus ti'ijoo' ti'i ca' tz'abüc tuwich u cruzil.\x * \xo 19:16 \xt Mt 27:26,31\x* \s1 Tz'abi tuwich cruz. \p \v 17 Pues te'i. U bensajoo'. Tan u c'oochtic u cruzil ti joq'ui pach naj a Jesusu. U pol quimen u c'aba' tuba tan u bensabül. Golgota u c'aba' a te'i ichil a t'an hebreojo\f + \fr 19:17 \ft Hebrew\f*.\x * \xo 19:17 \xt Nm 15:36\x* \v 18 Te'i u tz'ajoo' a Jesus tuwich u cruzil. U tz'ajoo' ilic ca' tuul ti preso tuwich cruz a jujun tuul jujun xeel a Jesusu. P'aati a Jesus chumuquil.\x * \xo 19:18 \xt Is 53:12\x* \p \v 19 Pues te'i. Uchi u tz'iib aj Pilatojo. —A Jesusu, tala'an ich caj Nazaret. Ala'aji, u reyoo' aj Israel,— cu t'an a t'an a tz'iiba'an jabix cuchi u sip'il ala'aji. U tz'ajoo' c'u' u tz'iibtaj tuwich u cruzil a Jesusu.\x * \xo 19:19 \xt Jn 1:45,46,49; Jn 18:33; Jn 19:3,12; Hch 3:6; Hch 26:9\x* \v 20 Yanoo' aj Israel u xocajoo' a tz'iib abe'e, u men ma' naach chi' caj tuba tz'abi a Jesus tuwich u cruzili. Ox paay u wich a t'an a tz'iiba'ana, hebreo\f + \fr 19:20 \ft Hebrew\f* etel latin etel griego\f + \fr 19:20 \ft Greek\f*.\x * \xo 19:20 \xt Jn 5:2; Jn 19:13; Hch 21:40; Hch 22:2; Hch 26:14; Rev 16:16\x* \v 21 Le'ecoo' u noochil u yaj mansaj t'an a cristiano ti'i a Dioso, u yadajoo' ti'i aj Pilato: —Ma' toj a tz'iibtaji. A tz'iibtaj ti le'ec ala'aji, ti rey ino'on aj Israelo'ono. Mas toj ca' a tz'iibte “Inen u reyoo' aj Israele, cu t'an a winic ada'a.” Baalo' ca' a tz'iibte yoc'ol a Jesusu,— cu t'anoo' aj Israel ti'iji. \v 22 —Le'ec a c'u' in tz'iibtaja, p'aati ti baalo',— cu t'an aj Pilato ti uchi u nuuc. \p \v 23 Pues te'i. Le'ecoo' a soldadojo, le'ec ti joboo' u tz'eec a Jesus tuwich u cruzili, cajoo' u t'oxo' u noc' a Jesus ti cuatro xeet'. Jujun xeet' ti a jujun tuul a soldadojo. C'u' betiqui, top quich'pan jun tziil u noc'o. Jit'a'an ich jun tuutz. Ma' yan u chuyulal. \v 24 —Ma' qui' ca' ti tzili'. Co'ne'ex ti baxül bul, ca' ti wile'ex mac ca' u ti'alte,— cu t'anoo' tu bajil. Uchi ti baalo' jabix ilic ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso. —U xet'ajoo' in noc' tu bajiloo'. U baxültaj a bul yoc'lal in noc',— cu t'an a t'an a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso.\x * \xo 19:24 \xt Sal 22:18; Is 10:7; Hch 13:27\x* \v 25 Le'ecoo' a soldadojo, u betajoo' ilic ti baalo'. \p Pues te'i. Nütz'a'an tzeel u cruz a Jesusu, te'i wa'anoo' u na', u quic u na', ixna' Maria le'ec u yütan aj Cleofas y ixna' Maria Magdalena. \v 26 Le'ec a Jesusu, u yilaj nütz'a'an ti wa'an u na' te'i u yet'oc u yaj cambal a top yaj u yubi. Le'ec ca' u yilajoo'o, u yadaj ti'i u na': —Nooch'up, c'ümü in waj cambal ado' jabix ilic a wal,— cu t'an ti'i u na'.\x * \xo 19:26 \xt Lc 24:18; Jn 13:23; Jn 20:2; Jn 2:4\x* \v 27 Ca' tun u yadaj ti'i u yaj cambal: —Cününte ala'i jabix ilic a na',— cu t'an ti'i. Aj cambal abe'e, ti'i ilic a q'uin abe'e, u bensaj u na' a Jesus tu pach tu yotoch.\x * \xo 19:27 \xt Gn 47:12; Jn 1:11\x* \s1 Quimi a Jesusu. \p \v 28 Pues te'i. Pachili, le'ec a Jesusu, u yeel ti jobi u bete' u meyaj. —Uc'ajen,— cu t'an ti'i ca' uchuc jabix ilic ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso.\x * \xo 19:28 \xt Gn 3:15; Sal 69:21\x* \v 29 Yan a p'uul te'i. Tuda'an etel a vino a top ema'an u toolo. U tudesajoo' jun p'eel ba'al a jabix tümün etel a vino abe'e. U tz'ajoo' tu ni' che' u c'aba' hisopo. U tz'ajoo' tu chi' a Jesusu. \v 30 —Jobi tun in meyaj,— cu t'an a Jesus le'ec ti jobi u yuq'uic a vino abe' a tz'abi ti'iji. U chincuntaj u pol. Quimi.\x * \xo 19:30 \xt Is 42:21; 1 Ta 5:10\x* \s1 Lombi a Jesus tu tzeel u nüc'. \p \v 31 Pues te'i. Samalac yan a fiestaja. Ma' u c'atoo' ca' culacoo' a winic tuwich u cruzil ti u q'uinil a jedel abe'e, u men nojq'uin tu jajil. Le'ecoo' aj Israele, u c'aatajoo' ti'i aj Pilato ca' cüchbücoo' u yoc a winic yoc'ol ca' quimicoo' ti jomol ti'i ca' paatacoo' u yemsic.\x * \xo 19:31 \xt Mr 15:42; Ex 12:18; Lv 23:5-8; Nm 28:17,18\x* \p \v 32 Pues te'i. C'ochoo' a soldadojo. U cüchajoo' u yoc a jun tuulu. Baalo' ilic u betajoo' ti'i ulaac' a jun tuulu. Que'enoo' tuwich u cruzil a jujun tuulu. \v 33 C'u' betiqui, le'ec ti c'ochoo' etel a Jesusu, u yilajoo' ti quimen tun, mentücü, ma' u cüchajoo' u yoc. \v 34 Jun tuul a soldadojo, jadi' u lomaj a Jesus tu tzeel u nüc'ü. Tu seebal joq'ui a q'uic' etel a ja'a.\x * \xo 19:34 \xt 1 Jn 5:6,8\x* \v 35 Le'ec a mac u yilaj abe'e, testigo yoc'ol abe'e. Jaj u t'an. U yeel ti jaj a tan u yadic ti'i ca' a tz'ocse'exe.\x * \xo 19:35 \xt Jn 17:21,23\x* \v 36 Uchi ti baalo' ti'i ca' uchuc jabix ilic ti tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso. —Ma'ax jun tziit u baquel a bel u ca'a cüchbülü,— cu t'an a t'an a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dioso.\x * \xo 19:36 \xt Ex 12:46; Nm 9:12\x* \v 37 —Beloo' u cu cha'ante a winic abe'e, le'ec u lomajoo'o,— cu t'an ulaac' a t'an a tz'iiba'ana.\x * \xo 19:37 \xt Sal 22:16,17; Zac 12:10\x* \s1 Mucbi a Jesus ich naj tunich. \p \v 38 Pues te'i. Le'ec aj Jose a tala'an ich caj Arimateaja, que'en u yool tu pach a Jesus chen ich mucul u men saac ti'ijoo' u chucaan aj Israele. U c'aataj ti'i aj Pilato ca' tz'abüc ti'i ca' u ch'aa' u büq'uel a Jesusu. Le'ec aj Pilatojo, u tz'aj ti'i.\x * \xo 19:38 \xt Mt 27:57; Mr 15:42; Pr 29:25; Jn 9:22; Jn 12:42\x* \v 39 C'ochi ilic aj Nicodemojo. Le'ec ala'aji, u sutintaj a Jesus ti ac'ü' biq'uin ado'o. U talesaj jabix wal jun p'e quintal a boco. Mirra xaaba'an aloes u c'aba' u talesaja.\x * \xo 19:39 \xt Jn 3:1,2; Jn 7:50; 2 Cr 16:14; Lc 23:56\x* \v 40 U ch'a'ajoo' u büq'uel a Jesusu. U bülajoo' etel süc noc' etel a boc jabix ilic ti sucoo' u bete' aj Israele.\x * \xo 19:40 \xt Hch 5:6\x* \v 41 Le'ec tuba quimsabi a Jesus tuwich u cruzili, nütz'a'an te'iji, yan u cuuch a püc'aala. Ichil abe' que'en jun p'eel a naj tunich ti'i a quimene. Tumul betabi to. Ma'ax mac a muucuc ichili.\x * \xo 19:41 \xt Lc 23:53\x* \v 42 U coyquintajoo' u büq'uel a Jesus te'i u men nütz'a'an ta wichi, etel u men top nütz'a'an u yocol a q'uini. Le'ec ca' ococ a q'uini, ac caji tun u q'uinil a jedel ti'ijoo'o.\x * \xo 19:42 \xt Is 53:9\x* \c 20 \s1 Ca' cuxlaji a Jesusu. \p \v 1 Pues te'i. Jatz'ca' ti Domingo ma'ax to sasac, c'ochi ixna' Maria Magdalena ti a naj tunich tuba mucbi a Jesusu. U yilaj ti joc'a'an a tunichi, le'ec u c'al u chi' a naj tunichi,\x * \xo 20:1 \xt Mt 28:1; Mr 16:1; Lc 24:1\x* \v 2 mentücü, joq'ui ti alca'. Bini etel aj Simon Pedro y etel aj cambal a yajtzil u men a Jesusu. —U joc'sajoo' a Noochtzil ichil a naj tunich tuba mucbiji. Ma' ti weel tuba u coyquintajoo',— cu t'an ixna' Maria ti'ijoo'o.\x * \xo 20:2 \xt Jn 13:23; Jn 19:26; Jn 21:7,20,24\x* \v 3 Joq'ui aj Pedro u yet'oc aj cambal abe'e. Cajoo' ti beel ti'i a naj tunich tuba mucbi a Jesusu.\x * \xo 20:3 \xt Lc 24:12\x* \v 4 Tanoo' u yalca. Le'ec aj cambal abe'e, mas chich u yalca' tuwich aj Pedro. Payanbej c'ochi yanil a naj tunich abe'e. \v 5 T'uchlaji u cha'ante ichil. U yilaj a noc' u tepbeeb a Jesusu, que'en ichil. C'u' betiqui, ma' oqui ichil.\x * \xo 20:5 \xt Jn 19:40\x* \p \v 6 Pues te'i. C'ochi aj Simon Pedro pachil. Oqui tac ichil a naj tunich tuba mucbi a Jesusu. U yilaj a noc' u tepbeeb a Jesus te'iji. \v 7 U yilaj ti ma' que'en u tepbeeb u pol etel u chucaan a noc'o. Wutza'an ti que'en tu junal.\x * \xo 20:7 \xt Jn 11:44\x* \v 8 Le'ec aj cambal a payanbej c'ochi ti a naj tunichi, oqui ilic ichil tu pach aj Pedrojo. Le'ec a oqui pachili, u tz'ocsaj ti ca' cuxlaji a Jesus u men c'u' u yilaja. \v 9 Asto uchi tac ti a q'uin abe'e, ma' u ch'a'ajoo' u tojil c'u' a tz'iiba'an ichil u ju'um a Dios ti yan u ca' cuxtal a Jesus tu yaamoo' a quimene.\x * \xo 20:9 \xt Sal 16:10; Is 26:19; Is 53:10-12; Os 13:14; Mt 16:21; Hch 2:25-32; Hch 13:34; 1 Co 15:4\x* \v 10 Pachili, usc'ajoo' tu yotoch aj cambal abe'e. \s1 Ilbi a Jesus u men ix Maria Magdalena. \p \v 11 Pues te'i. Le'ec ixna' Mariaja, tan u yoc'ol te'i pach a naj tunich tuba mucbi a Jesusu. Tan ilic u yoc'ol ti t'uchlaji u cha'ante a ichili.\x * \xo 20:11 \xt Mr 16:5\x* \v 12 U yilaj ca' tuul u yaj xa'num a Dios ti ca'an a tina'an tuba culaji a Jesusu. Sücoo' u noc'. Jun tuul tuba culaji u pol. Jun tuul tuba culaji u yoc. \v 13 —Nooch'up, ¿c'u' ca'a tan a woc'ol?— cu t'anoo' ti'i. —U men u ch'a'ajoo' in Noochil, y ma' in weel tuba u coyquintajoo',— cu t'an ti'ijoo'. \v 14 Le'ec ti jobi u yadic abe'e, u sutaj u bajil a nooch'upu. U yilaj a Jesusu. Wa'an ti que'en. C'u' betiqui, ma' u c'aj-ooltaj u wich.\x * \xo 20:14 \xt Cnt 3:3,4; Mt 28:9; Mr 16:9; Lc 24:16,31; Jn 21:4\x* \v 15 —Nooch'up, ¿c'u' ca'a tan a woc'ol? ¿Mac a tan a cüxtiqui?— cu t'an a Jesus ti'iji. Ix Mariaja, u tuclaj ti le'ec ala'aji, aj cünün cuuch püc'aal te'i. —Noochwinic, wa inchech a ch'a'aj a quimene, adü ten tuba a coyquintaj. Inene, bel in quin ch'aa',— cu t'an ti'i a winiqui. \v 16 —Maria,— cu t'an a Jesus ti'iji. U sutaj u bajil u cha'ante a Jesusu. Caji ti t'an ichil a t'an hebreojo\f + \fr 20:16 \ft Hebrew\f*. —Raboni,— cu t'an ti'i a Jesusu. Le'ec u nu'cul a t'an abe'e, —maestro,— cu t'an ti'i.\x * \xo 20:16 \xt Cnt 2:3; Mt 23:8-10; Jn 1:38,49\x* \v 17 —Ma' a müchiquen u men ma'ax to nac'üquen etel a Tattzili. Ca' xiquech a wadü' ti'ijoo' in wet'oc: “Bel in ca'a ti nac'ül etel in Tat inene, le'ec ilic a Tat incheche, y le'ec ilic u Tat ala'oo'o. Le'ec in Tata, le'ec ilic in Dios inene, le'ec ilic a Dios incheche, y le'ec ilic u Dios ala'oo'o.” Baalo' ca' a wadü' ti'ijoo',— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 20:17 \xt Sal 22:22; Mt 28:10; Ro 8:29; He 2:11; Jn 16:23; 1 P 1:3; Ef 1:17\x* \v 18 Le'ec ixna' Maria Magdalenaja, bini eteloo' u yaj cambal a Jesusu. —In wilaj a Noochtzili,— cu t'an ti'ijoo'. U yadaj ti'ijoo' tulacal boon a aalbi ti'iji.\x * \xo 20:18 \xt Mt 28:10; Lc 24:10\x* \s1 Ilbi a Jesus u menoo' u yaj cambala. \p \v 19 Pues te'i. Ti'i ilic a Domingo abe'e, te'i que'enoo' u yaj cambal a Jesus ichil jun p'eel cuartojo. Ocq'uin tun. C'üla'an a puerta u men u saaquil ti'ijoo' u yetcaal aj Israele. C'ochi a Jesusu. Chen u yilajoo'o, ac wa'an tu yaamoo'. —Jetz'a'anaque'ex a wool,— cu t'an ti'ijoo' u men baalo' ti walac u chiiticoo'.\x * \xo 20:19 \xt Mr 16:14; Lc 24:36; 1 Co 15:5\x* \v 20 Le'ec ti jobi u yadic abe'e, u ye'aj ti'ijoo' u p'is tu c'ü' y tu tzeel u nüc' tuba yajcunbi. Le'ec ca' u yilajoo' abe'e, qui'oo' u yool u men u yilajoo' a Noochtzili.\x * \xo 20:20 \xt 1 Jn 1:1; Jn 16:22\x* \v 21 —Jetz'a'anaque'ex a wool,— cu t'an a Jesus ti'ijoo' tucaye'il. —Jabix ilic ca' u tücaa'tajen a Tattzili, baalo' ilic tan in tücaa'tique'ex aleebe,— cu t'an ti'ijoo'.\x * \xo 20:21 \xt Is 61:1; Is 11:2; Mt 28:18; Jn 17:18,19; He 3:1; 2 Ti 2:2\x* \v 22 Le'ec ti jobi u yadic abe'e, u yuustaj u yic' yoc'oloo' u yaj cambal. —C'üme'ex u Püsüc'al a Dioso,— cu t'an ti'ijoo' u yaj cambal. \v 23 —Inche'exe, wa ca' a sa'tese'ex u sip'il a maca, ac sa'tesabi ti'i ala'aji. Wa ma' ta sa'tesique'ex u sip'il a maca, ma' sa'tesabi ti'i,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o.\x * \xo 20:23 \xt Mt 16:19; Mt 18:18\x* \s1 Ilbi a Jesus u men aj Tomasa. \p \v 24 Pues te'i. Le'ec aj Tomasa, —C'uj\f + \fr 20:24 \ft cuach\f*,— cu t'anoo' ti'i. Ala'aji, u yaj cambal a Jesus jabix ilic u chucaan a once tuulu. Ma' que'en ala'i eteloo' ti c'ochi a Jesus tu yaamoo'o.\x * \xo 20:24 \xt Jn 11:16\x* \v 25 —Ti wilaj a Noochtzili,— cu t'an u yaalbül aj Tomas u menoo' u chucaan u yaj cambal a Jesusu. —Wa ma' tin wilic u p'is a clavo tu c'ü'ü, y in juquic u ni' in c'ü' ichili, ma' tin tz'ocsic. Wa ma' tin juquic in c'ü' ichil u p'is tu tzeel u nüc'ü, ma' tin tz'ocsic,— cu t'an aj Tomas ti'ijoo'o. \p \v 26 Pues te'i. Ocho q'uin manüc ti ca' much'lajoo' tucaye'il u yaj cambal a Jesus ich naja. Que'en aj Tomas tu yaamoo'o. C'üla'an a puertaja. C'ochi a Jesusu. Chen u yilajoo'o, ac wa'an tu yaamoo'. —Jetz'a'anaque'ex a wool,— cu t'an ti'ijoo' jabix ti walac u chiiticoo'.\x * \xo 20:26 \xt Is 9:7; Mi 5:5; Col 1:20\x* \v 27 —Ila in c'ü',— cu t'an ti'i aj Tomasa. —Jucu u ni' a c'ü' ichil. Jucu a c'ü' ichil a potol tu tzeel in nüc'. Ma' a betic wa ma' tan a tz'ocsic. Tz'oques ti ca' cuxlajeen,— cu t'an a Jesus ti'i aj Tomasa.\x * \xo 20:27 \xt Sal 103:13,14; 1 Jn 1:1\x* \v 28 —In Noochil, inchech in Dios,— cu t'an ti'i.\x * \xo 20:28 \xt Sal 73:25,26; Sal 91:2; Sal 118:28; Lc 1:46,47; 1 Ti 1:17\x* \v 29 —A tz'ocsaj u men a wilajen. Qui'oo' u yool boon tuul tanoo' u tz'ocsiquen ca'ax ma' u yilajoo' in wich,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 20:29 \xt 2 Co 5:7; 1 P 1:8\x* \s1 Le'ec ada' c'u' aj beel a ju'um ada'a. \p \v 30 Pues te'i. Yaab ulaac' a milagro u betaj a Jesus tu taanoo' u yaj cambal a ma' tz'iiba'an ichil a ju'um ada'a.\x * \xo 20:30 \xt Jn 21:25\x* \v 31 C'u' betiqui, le'ec boon a milagro a tz'iiba'an wa'ye'e, tz'iiba'an ti'i ca' a tz'ocse'ex ti le'ec a Jesusu, le'ec u yaj Sa'alil a cristianojo. Ala'aji, u Mejen a Dioso. Ca' a tz'ocse'ex ti baalo', yan te'ex a cuxtal a ma' yan q'uin u jobol u men que'ene'ex a wool tu pach a Jesusu.\x * \xo 20:31 \xt Lc 1:4; Ro 15:4; Jn 3:15,16; Jn 5:24; 1 P 1:9\x* \c 21 \s1 Ilbi a Jesus u men siete tuul u yaj cambala. \p \v 1 Pues te'i. U ca' ye'aj u bajil a Jesus ti'ijoo' u yaj cambal tucaye'il chi' a laguna u c'aba' Tiberias. Baala' ca' u ye'aj u bajil. \v 2 Le'ec aj Simon Pedrojo, que'en etel aj Tomasa. —C'uj\f + \fr 21:2 \ft cuach\f*,— cu t'anoo' ti'i aj Tomasa. Que'en ilic te'i aj Natanael a tala'an ich caj Cana a que'en ich cuenta Galilea. Que'enoo' ilic te'i u mejenoo' aj Zebedeo u yet'oc ca' tuul ulaac' u yaj cambal a Jesusu.\x * \xo 21:2 \xt Jn 1:45; Mt 4:21; Lc 24:15,16,31\x* \v 3 —Bel in ca'a ti jooc',— cu t'an aj Simon Pedro ti'ijoo'o. —Bel ilic ti ca'a ta pach,— cu t'anoo' ti'i. Binoo'. Ocoo' ichil a barcojo. C'u' betiqui, tulacal ac'ü' ma'ax jun tuul u jooc'tajoo'. \p \v 4 Pues te'i. Tan to u jaabül a yoc'olcaba. Wa'an ti que'en a Jesus chi' a ja'a. Le'ecoo' u yaj cambala, ma' u yeeloo' wa le'ec.\x * \xo 21:4 \xt Jn 20:14\x* \v 5 —Dioos. ¿Uche'ex wa a jooc'? ¿Paataje'ex wa?— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. —Ma'. Ma' yan,— cu t'anoo' ti'i.\x * \xo 21:5 \xt Sal 37:3; Lc 24:41; Fil 4:11-13,19; He 13:5\x* \v 6 Yan ti'ijoo' a chinchor walaquil u müch ch'ilam. —Tz'aje'ex ich ja' tu yaj toj tu yaj seeb a barco a chinchoro. Te'i a müchique'ex aj ch'ilama,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. U tz'ajoo' te'i. Le'ec ca' u yaaltajoo' u ch'uyte u müchbeeb aj ch'ilama, ma' pataloo' u yoques ich barco u men u yaabil aj ch'ilama.\x * \xo 21:6 \xt Mt 17:27; Lc 5:4,6,7\x* \v 7 Le'ec u yaj cambal a Jesus a top yajtzili, u yadaj ti'i aj Pedro: —Le'ec ado' a Noochtzili,— cu t'an. Aj Simon Pedrojo, aj pitnoc' ti tan u meyaj. Ca' u yubaj ti ala'i a Noochtzili, u tz'aj u noc' yoc'ol ca' tun u pulaj u bajil ti baxülja' tac chi' a ja'a.\x * \xo 21:7 \xt Sal 118:23; Mr 11:3; Lc 2:11; Jn 13:23; Jn 19:26; Jn 20:2; Cnt 8:7\x* \v 8 Le'ecoo' u chucaan u yaj cambal a Jesusu, ich barco c'ochoo' tu chi' a ja'a. Ma' naach chi' ja' que'en a barcojo. Jabix wal cuatro c'aan u naachil. Tanoo' u jiiltic a chinchor ti tanoo' u beele. Tuda'an a chinchoro. \p \v 9 Pues te'i. Le'ec ti c'ochoo' tu chi' a ja'a, u yilajoo' a c'aac' te'iji. T'üba'an etel chuuc. Tan u c'aac'tic aj ch'ilama. Yan a pan te'iji.\x * \xo 21:9 \xt 1 R 19:6; Mt 4:11; Mr 8:3; Lc 12:29-31\x* \v 10 —Talese'ex ca' tuul ox tuulac aj ch'ilam a müchaje'ex tojo,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. \p \v 11 Pues te'i. Le'ec aj Simon Pedrojo, ca' oqui ichil a barcojo. U jiiltaj a chinchor tu chi' a ja'a. Yan ciento cincuenta y tres tuul aj nucuch ch'ilam ichili, pero ma' t'uupi a chinchoro. \p \v 12 Pues te'i. —Co'ne'ex ti janal,— cu t'an a Jesus ti'ijoo'o. Ma'ax mac tu yaamoo' u c'aataj mac ala'aji, u men u yeeloo' ti le'ec a Noochtzili.\x * \xo 21:12 \xt Hch 10:41\x* \v 13 C'ochi a Jesus tu chi' a c'aac'a. U müchaj a pana. U t'oxaj ti'ijoo'. Baalo' ilic u betaj etel aj ch'ilama. \v 14 Le'ec abe' u yox sut u yee' u bajil a Jesus ti'ijoo' u yaj cambal ti ca' cuxlaji tu yaamoo' a quimene.\x * \xo 21:14 \xt Jn 20:19,26\x* \s1 Tan u t'an a Jesus etel aj Simon Pedrojo. \p \v 15 Pues te'i. Le'ec ti joboo' ti janala, caji ti t'an a Jesus etel aj Simon Pedrojo. —Simon, u mejenech aj Jonas, ¿mas yaj wa a wu'yeen tuwichoo' ala'oo'o?— cu t'an a Jesus ti'iji. —Baalo' Noochil, a weel ti ti wet'oc ti bajil,— cu t'an ti'i. —Cününtoo' boon a cajoo' to u tz'ocseene, jabix ilic ti walac u cününbül a tz'i' carnerojo\f + \fr 21:15 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesusu.\x * \xo 21:15 \xt Mt 26:33; 2 R 20:3; Hch 20:28; Ef 4:11\x* \v 16 U ca' sut u c'aataj ti'i. —Simon, u mejenech aj Jonas, ¿yaj wa a wu'yeen?— cu t'an a Jesus ti'iji. —Baalo' Noochil, a weel ti ti wet'oc ti bajil,— cu t'an ti'i. —Cününtoo' boon a walacoo' u tz'ocsiquene, jabix ti walac u cününbül a carnerojo\f + \fr 21:16 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesus ti'iji. \v 17 U yox sut u c'aataj ti'i. —Simon, u mejenech aj Jonas, ¿ti wet'oc wa ti bajil?— cu t'an ti'i. Yajaji u yool aj Pedro u men c'aatbi ti'i ox sut wa yaj u yubi a Jesusu. —Noochil, a weel tulacal. A weel ti ti wet'oc ti bajil,— cu t'an ti'i a Jesusu. —Cününtoo' boon a walac u tz'ocsiquene, jabix ti walac u cününbül a carnerojo\f + \fr 21:17 \ft tümünyuc\f*,— cu t'an a Jesus ti'iji.\x * \xo 21:17 \xt He 13:20; 1 P 2:25; 1 P 5:2,4; Jn 13:38; Mt 9:4; Mr 2:8; Jn 2:24,25; Jn 16:30; Hch 1:24; 1 Ta 2:4; Rev 2:23\x* \v 18 —Tan in wadic tech u jajil. Le'ec ti ch'ajomech tojo, a jelaj a bajil ca' tun bineech le'ec a tuba a c'ati a beele. C'u' betiqui, le'ec ti noochwinicaquech ti qui'i, bel a ca'a a sützü' a c'ü'ü. Ulaac' mac bel u cu jelech. Bel a ca'a bensabül le'ec a tuba ma' a c'ati a beele,— cu t'an a Jesus ti'i aj Pedrojo.\x * \xo 21:18 \xt Jn 13:36; Hch 12:3,4\x* \v 19 U yadaj abe'e, ti'i ca' u yee' ti'i biqui ti bel u ca'a ti quimil. Ichil u quimeeb, bel u cu yee' u qui'il a Dioso. Jobi u yadic abe'e. —Co'ox tin pach,— cu t'an a Jesus ti'i aj Pedrojo.\x * \xo 21:19 \xt Fil 1:20; 1 P 4:11,14; 2 P 1:14\x* \s1 Le'ec ada' aj cambal a top yajtzili. \p \v 20 Pues te'i. Le'ec aj Pedrojo, uchi u cha'an tu pach. U yilaj ti tücünac aj cambal a top yajtzil u men a Jesus tu pachoo'o. Le'ec aj cambal abe'e, le'ec ilic a nütz'a'an ti janal ti ocq'uin tu tzeel a Jesus biq'uin ado'o. —Noochil, ¿mac bel u cu tzoleech?— cu t'an ilic a yajtzil abe' ti'i a Jesus biq'uin ado'o.\x * \xo 21:20 \xt Jn 13:23,25; Jn 20:2\x* \p \v 21 Pues te'i. Le'ec aj Pedrojo, le'ec ca' u yilaj ala'aji, u yadaj ti'i a Jesusu: —Noochil, ¿uxtun a winic ado'o? ¿Biqui tun ti bel u ca'a ti quimil ala'aji?— cu t'an ti'i a Jesusu.\x * \xo 21:21 \xt Mt 24:3,4; Lc 13:23; Hch 1:6\x* \v 22 —Wa qui' tin wich ca' culac ala'i asto ti ca' uduquen tucaye'ili, ¿c'u' a t'an ti'i? Co'ox tin pach,— cu t'an a Jesus ti'i aj Pedrojo. \p \v 23 Pues te'i. T'iit'i u pectzil tu yaamoo' boon a que'enoo' u yool tu pach a Jesus ti ma' tu quimil aj cambal abe'e. C'u' betiqui, ma' baalo' u yadaji. —Wa qui' tin wich ca' culac ala'i asto ti ca' uduquen tucaye'ili, ¿c'u' a t'an ti'i?— cu t'an a Jesusu. Jadi' u yadaja.\x * \xo 21:23 \xt Mt 16:27; Mt 24:3; Mt 25:31; 1 Co 4:5; 1 Co 11:26; Rev 2:25; Rev 3:11; Dt 29:29\x* \p \v 24 Pues te'i. Le'ec ilic aj cambal abe'e, le'ec ilic tan u ye'ic c'u' u yilaja. Le'ec ilic u tz'iibtaj a ju'um ada'a. Ti weel ti jaj u t'an.\x * \xo 21:24 \xt Jn 7:17; Jn 19:35; 3 Jn 12\x* \v 25 Yan ti yaab ulaac' a c'u' u betaj a Jesus a ma' tz'iiba'an wa'ye'e. Wa cuchi laj tz'iiba'an tulacal a boon u betaj a Jesusu, tin tuclic inene, ma' cuchi yan u chuuchil wa'ye' yoc'olcab. Wa'ye' jobi u tz'iib aj Juana.\x * \xo 21:25 \xt Am 7:10\x*