\id COL - Mbula NT with Gen, Exo, Ruth, Psa, Pro, and Jonah [mna] -Papua New Guinea 1996 (DBL 2015) 
\h Kolosi 
\toc1 Ro Ta Paulus Ibeede Pizin Kolosi 
\toc2 Kolosi 
\toc3 Kol 
\mt1 Ro Ta Paulus Ibeede Pizin Kolosi  
\c 1  
\p
\v 1-2 Nio Paulus. Anutu itunu leleene mi iur yo ma aŋwe ŋgoŋana ki Yesu Krisi. Niamru gaabaŋoŋ Timoti ta ambeede ro ti ima piom toŋmatiziŋ ki kar Kolosi ta kewe Anutu wal kini potomŋan kek, mi kuurla ki Yesu Krisi ma kesekap la kini i.  
\p Tamanda Anutu ko ikampe yom, mi imboro yom ma kombot ambai. Ŋonoono.   
\s1 Paulus leleene ambai pa Anutu mi ipakuri pizin Kolosi kan  
\p
\v 3 Gorgori ta niam amzuŋzuŋ mi ŋgar tiam ikam yom na, leleyam ambai pa Anutu ta Merere kiti Yesu Krisi Tamaana na, mi ampakurkuri.  
\v 4-5 Pa amleŋ uruyom kembei kuurla ki Yesu Krisi mi kesekap la kini, mi ku'urur leleyom pa Anutu wal kini potomŋan ta boozomen. Mi mbulu tiom tana, kakamam paso, ku'urur motoyom pa koroŋ ambaiŋana ta Anutu iparaŋraŋ piom ma izza yom ta saamba a. Koroŋ tana, indeeŋe ta tiso yom pa sua ŋonoono ki uruunu ambaiŋana na, keleŋ ka sua.\x + \xo 1:4-5 \xt  Ep 1:13,15; Plm 5; 1Pe 1:4\x*  
\v 6 Koozi, uruunu ambaiŋana tana izze ma ilala pa toono ta boozomen, mi ipiyotyooto ŋonoono ambaimbaiŋan. Mi mbulu raraate men ta iwedet piom tomini. Pa indeeŋe ta keleŋ sua ŋonoono ki uruunu ambaiŋana mata popoten mi kikilaala kat Anutu kampeŋana kini, mi imar imar ma indeeŋe koozi na, uruunu ambaiŋana ipiyotyooto ŋonoono ambaimbaiŋan ma iwedet la mazwoyom.   
\p
\v 7 Gaabaŋoyam Epaparas ta niam leleyam pini ilip, ta ikam ruŋguyam, mi iuulu yom ma ipaute yom kat pa kampeŋana ki Anutu. Ni mbesooŋo ambaiŋana ki Krisi, mi mataana izze pa uraata kini.\x + \xo 1:7 \xt  Kol 4:12; Plm 23\x*  
\v 8 Mi ni iwit uruyom tomini, mi iso yam pa mbulu ki leleyom par piom ta Bubuŋana ipiyotyooto piom na.   
\s1 Suŋŋana ta Paulus ikamam pizin Kolosi  
\p
\v 9 Tana indeeŋe ta amleŋ uruyom mata popoten mi imar na, amzemzem suŋŋana piom som. Niam amwwi Anutu be izeebe yom pa ŋgar ambaimbaiŋan matakiŋa ta boozomen ta imarmar pa Bubuŋana na, mibe ikam yom ma kuute kat mbulu ta ni leleene pa i.\x + \xo 1:9 \xt  Ep 1:15+, 5:17; Pil 1:9\x*  
\v 10 Naso kapa pai tiom ma indeeŋe men, mi kakam ma Merere zaana iwe biibi, mi mbulu tiom ta boozomen ko irao ni leleene. Pa urlaŋana tiom ko ipiyotyooto uraata ambaimbaiŋan matakiŋa ta kembei: Niom ko kakamam kat ŋgar pa Anutu, mi ŋgar tiom tana izze ma iwe biibi.\x + \xo 1:10 \xt  Yo 15:16; Ep 4:1+; Pil 1:27+; 1Tes 4:1\x*  
\v 11 Mi Anutu mburaana ko imap ma ise tiom, mi ipombolmbol yom. Tana niom ko kemender mbolŋana pa pataŋana ta boozomen, mi niyom gesges pa som.\x + \xo 1:11 \xt  Ep 3:16\x*  
\v 12 Mi ko leleyom ambai kat mi kapakurkur Tamanda Anutu. Pa ni ta ikam ma niomŋan wal kini potomŋan ta boozomen zoyom be kakam matamur kini ambaiŋana, mi kombot lela azuŋka kini leleene.\x + \xo 1:12 \xt  Ŋgo 26:18; Ep 1:11,18\x*  
\v 13 Mi ni ikamke iti pa zugut mburaana kek, mi ikam ti ma tombot lela peeze ki Lutuunu ta ni leleene pini ilip na.\x + \xo 1:13 \xt  Ep 2:2+; 1Tes 2:12; Ibr 2:14+; 1Pe 2:9\x*  
\v 14 Lutuunu tana, ta iŋgiimi iti ma tewe Anutu lene, mi ireege sanaana kiti.\x + \xo 1:14 \xt  Ep 1:6+\x*   
\s1 Krisi iwe mataana pa koroŋ ta boozomen  
\p
\v 15 Anutu, iti tarao be tere i som. Mi Lutuunu, ni iswe kat Anutu ruŋguunu piti.  
\q1 Ni imuuŋgu pa koroŋ boozomen ta Anutu iur zin na ma iwe mataana pizin.\x + \xo 1:15 \xt  Yo 1:18, 14:9; 2Kor 4:4; Ibr 1:3\x*   
\q1
\v 16 Pa ni ta iwe zaala pa koroŋ ta boozomen ma tipet.  
\q1 Koroŋ saamba kan, mi koroŋ toono kan.  
\q1 Koroŋ ta tere ki matanda, mi koroŋ ta tarao be tere som.  
\q1 Koroŋ bibip mi mburanŋan, mi zin bubuŋan ta zanŋan mi tikamam peeze na.  
\q1 Koroŋ ta boozomen tana, Lutuunu ta iwe zaala pa ma tipet.  
\q1 Mi timbot be timbeeze pini men.\x + \xo 1:16 \xt  Yo 1:1,3,10; Ro 11:36; Ibr 1:2; 1Pe 3:22\x*   
\q1
\v 17 Tana koroŋ ta boozomen tipet zen na, ni imbotmbot pataaŋa kek.  
\q1 Mi ni ikiskis koroŋ ta munŋaana men, ta timbotmbot i.   
\q1
\v 18 Zin wal ta timbot lela lupŋana kini na, ni ta imuuŋgu pizin, mi iwe uteene pizin, mi ikamam peeze pizin.  
\q1 Ni ta iwe mataana.  
\q1 Mi ni ta imuuŋgu pizin wal meeteŋan, mi imaŋga pa naala.  
\q1 Naso zaana ilip pa koroŋ ta boozomen.\x + \xo 1:18 \xt  Ŋgo 26:23; 1Kor 15:20,23; Ep 1:22+; Tur 1:5\x*   
\q1
\v 19 Pa Anutu leleene be mburaana, zaana, mi mbulu kini ta munŋaana men imap ma imbot se ki Lutuunu.\x + \xo 1:19 \xt  Yo 1:16; Ep 1:5\x*   
\q1
\v 20 Mi Anutu leleene be ikam koroŋ boozomen ta timbot saamba mi toono na, ma timap timiili, mi ni ziŋan tiparlup zin ma tiwe tamen mini.  
\q1 Tanata ikam ma itunu Lutuunu siŋiini ireere sala ke pambaaraŋana.\x + \xo 1:20 \xt  Ro 5:1,10; 2Kor 5:18+; Ep 1:10, 2:13; 1Yo 2:2\x*   
\s1 Muŋgu zin Kolosi tiwe Anutu ka koi bizin. Mi koozi tiwe ni lene kek  
\p
\v 21 Muŋgu, niom kombotmbot molo pa Anutu. Pa mbulu tiom sananŋana, ta ipasansaana ŋgar tiom, mi ikam yom ma kewe Anutu ka koi bizin.\x + \xo 1:21 \xt  Ro 5:10; Ep 2:3,12+\x*  
\v 22 Mi koozi, ni ipunmeete malmal tana, mi ikam yom ma niomŋan kaparlup yom ma kewe tamen kek. Paso, ikam ma Krisi kuliini ire yoyouŋana mi imeete, bekena ikam yom ma kewe potomŋoyom ma ŋgeezeŋoyom. Naso leyom uunu sa isaana mini som, mi karao be kemender su kereene uunu.\x + \xo 1:22 \xt  2Kor 4:14; Ep 2:14+; Yud 23\x*  
\v 23 Tamen niom bela kikiskis urlaŋana tiom, mi kombol se, mi kemender mbolŋana. Tana kere: Kokena koroŋ sa iyaaru yom ma kezem koroŋ ambaiŋana ta uruunu ambaiŋana iso yom pa, mi ku'urur motoyom pa i. Uruunu ambaiŋana tana, ta tiso yom pa ma keleŋ kek. Mi niom men som. Tisoyaara ma irao karkari ta boozomen. Mi nio Paulus aŋwe mbesooŋo pa uruunu ambaiŋana tina.\x + \xo 1:23 \xt  Mk 16:15; Kol 1:6; Ro 10:18; Ep 3:17\x*   
\s1 Zaala tau Paulus imbesmbeeze pa lupŋana ki Krisi  
\p
\v 24 Ŋonoono, buri ti nio aŋbadbaada pataŋana boozomen isu toono ti, mi kuliŋ irre yoyouŋana. Tamen leleŋ ambai paso, pataŋana ta aŋbadbaada i, ina be iuulu yom. Pa iti ta tombot lela lupŋana ki Krisi na, bela tabaada pataŋana kembei ta ni. Mi pataŋana tana imap zen. Tana nio sombe aŋbaada pataŋana pakan, ina ambai. Naso aŋuulu zin wal ta timbot lela lupŋana kini na. Pa zin ta tiwe kembei Krisi namaana, kumbuunu, mi koroŋŋana ta boozomen.\x + \xo 1:24 \xt  1Kor 12:27; 2Kor 1:6+; Ep 3:13; Pil 2:17; 2Tim 1:8\x*  
\v 25 Anutu itunu ta iur yo ma aŋwe mbesooŋo pa lupŋana ki Krisi, mi iur uraata imar nomoŋ be aŋswe kat sua kini piom.\x + \xo 1:25 \xt  1Kor 9:17; Ep 3:2,7,8\x*  
\v 26 Ta muŋgu muŋgu mi imar na, sua tana ike. Mi koozi Anutu iswe pa wal kini potomŋan ma imbot mat kek.\x + \xo 1:26 \xt  Ro 16:25+; 1Kor 2:7; Ep 3:3+; 2Tim 1:10\x*  
\v 27 Pa ni leleene be ipaute zin wal ta Yuda somŋan i pa koroŋ turkeŋana ta ndabokŋana ma ilip. Koroŋ tana na, Krisi itunu ta imbotmbot la leleyom, mi ikamam yom ma ku'urur motoyom pa koroŋ ndabokbokŋan ta ki kar saamba a.\x + \xo 1:27 \xt  Ro 9:23; 2Kor 2:14\x*   
\p
\v 28 Tanata amzzoyaryaara Krisi uruunu pa tomtom ta boozomen, mi ampazalzal zin, mi ampaute zin raama ŋgar ambaimbaiŋan ta boozomen. Mi leleyam be amkam tomtom ta munŋaana men ma tiwe Krisi lene, mi tirao kat pa Anutu ŋgar kini mi mbulu kini. Naso amrao be amur zin la ki Anutu, mi timender su kereene uunu.\x + \xo 1:28 \xt  Mt 5:48; Ep 4:13, 5:27\x*  
\v 29 Tana nio aŋkelkel mi aŋzeebe kat uteŋ pa uraata tio. Mi Krisi, ni ipombolmbol yo biibi pa itunu mburaana, mi aŋkamam uraata.\x + \xo 1:29 \xt  Ŋgo 20:20; 1Kor 15:10; Ep 3:7; Pil 4:13\x*   
\c 2  
\p
\v 1 Nio leleŋ be niom kuute ta kembei: Nio aŋbelmbel uraata bekena aŋuulu yom, mi zin Laodisia kan, mi wal boozomen ta tire ruŋguŋ zen na. \x + \xo 2:1 \xt Kol 4:13,16; Tur 3:11+\x*  
\v 2 Pa aŋso aŋpombol leleyom, mi aŋkam yom ma leleyom par piom. Naso kaparlup yom ma kewe tamen, mi kakam kat ŋgar, mi kikilaala koroŋ ndabokŋana ta muŋgu ike, mi iŋgi Anutu iswe ma imbot mat kek. Koroŋ tana na, Krisi tau. \x + \xo 2:2 \xt Ep 3:18+; Pil 1:9, 3:8\x*  
\v 3 Pa Anutu ŋgar kini ambaimbaiŋan matakiŋa boozomen ta turkeŋan i, ta imap ma imbot kini. Tana tala kini, to ni ipeeze piti. \x + \xo 2:3 \xt 1Kor 1:24,30; Ep 1:8, 3:19\x*   
\p
\v 4 Sua ti nio aŋso paso, aŋmoto: Kokena wal pakan tipakaam yom pa sua kizin mbuyeeneŋana. Ŋonoono, tomtom pakan tiso wal tana len ŋgar biibi. Tamen som. \x + \xo 2:4 \xt Ro 16:17+; Ep 5:6\x*  
\v 5 Iŋgi nio itiŋan tombotmbot som. Tamen Bubuŋana ilup ti ma kembei ta aŋbotmbot raama yom. Mi aŋre kembei uraata ki Anutu iloondo ambai la mazwoyom, mi kuurla ki Krisi, mi urlaŋana tiom tana imbol. Tanata ikam yo ma leleŋ ndabok. \x + \xo 2:5 \xt 1Kor 5:3, 14:40\x*   
\s1 Krisi ta koroŋ ŋonoono. Tana tombol se kini  
\p
\v 6-7 Niom kakam Yesu Krisi ma iwe Merere tiom kek. Tana ni bela ikam peeze pa pai tiom mi mbulu tiom, mi niom kakam mburoyom ila kini, kembei ke ta uraana isula kat toono leleene na. Kozo kombol se kini, kembei ruumu ta imender se kitiimbi mbolŋan. Naso urlaŋana tiom izze ma imbol, mi koto sua ta muŋgu tikam piom na. Mi leleyom ndabok kat pa kampeŋana ki Anutu, mi kapakurkuri. \x + \xo 2:6-7 \xt Ep 2:20+, 3:17; 1Tes 5:18\x*   
\p
\v 8 Kere. Kokena wal pakan tiyaaru yom pa sua kizin soroksorok ta ŋono somŋana i ma kewe mbesooŋo sorok pa pakaamŋana kizin tana. Ŋonoono, tomtom pakan tileŋ sua kizin na, tiso ina ŋgar ŋonoono. Tamen wal pakamkaamŋan tana, titoto ŋgar ki Krisi som. Ina titoto ŋgar mi mbulu kizin tomtom men. Mi sua kizin, ina imar pizin bubuŋana sananŋan ta ki toono ti. \x + \xo 2:8 \xt Mk 7:3; Ga 4:3,9; 1Tim 4:1+; Ibr 13:9\x*   
\p
\v 9 Mi Krisi na, Anutu ŋgar kini, mbulu kini, mburaana, mi koroŋ kini ta munŋaana men, ta imap ma ise kini, mi iwe tomtom kembei ta iti. \x + \xo 2:9 \xt Yo 1:14+; Kol 1:15,19\x*  
\v 10 Mi koroŋ boozomen ta zanŋan mi mburanŋan i, na ni imborro zin lup. Tana niom ta kewe Krisi lene kek mi kesekap la kini i, na ni izeebe yom pa koroŋ ambaimbaiŋan ta boozomen ki Anutu. \x + \xo 2:10 \xt Ep 1:21+; 1Pe 3:22\x*   
\p
\v 11 Mi niom ta kesekap la ki Krisi i, ta koto mbulu ŋonoono ki reeteŋana. Mi ina mbulu ta tomtom tikam pa naman na som. Reeteŋana ŋonoono, ina mbulu ta Krisi ikam pa lelende. Pa ni ta itatke lelende muŋguŋana piti ma ila lene. \x + \xo 2:11 \xt Ro 2:29, 6:6; Ep 4:22; Pil 3:3\x*  
\v 12 Ka zaala ta kembei: Indeeŋe ta kakam yok, ina kembei kagaaba Krisi pa meeteŋana kini ma titwi yom. Mi niom kuurla ki Anutu ta ipei Krisi ma imaŋga pa naala na mburaana, tana Anutu ipei yom tomini ma niomŋan Krisi kamaŋga mini pa mbotŋana popoŋana. \x + \xo 2:12 \xt Ro 6:3+; Ep 2:6, 3:7; Kol 3:1+\x*   
\s1 Uraata biibi ta Krisi ikam sala ke pambaaraŋana  
\p
\v 13 Muŋgu niom wal ta tireete yom som na, komololo Anutu tutu kini, mi leleyom muŋguŋana ikiskis yom. Tabe ikam ma kembei kemeete kek. Tamen Anutu ipei yom raama Krisi, mi koozi kakam mbotŋana popoŋana. Mi ni ireege sanaana kiti ta munŋaana men ma tila len lup. \x + \xo 2:13 \xt Mbo 103:3; Ep 2:1,5,11\x*  
\v 14 Muŋgu iti lende mbun biibi kat pa tutu boozomen ta tomololo na. Tabe tutu iwe kembei kanda koi. Pa iwe uunu piti be Anutu iur kadoono piti. Mi iŋgi kembei tutu boozomen ta tomololo na, tibeede se ro mi Anutu ipun sala ke pambaaraŋana lup kek bekena ikot mbun kiti tana. \x + \xo 2:14 \xt Ep 2:14+; 1Pe 2:24\x*  
\v 15 Mi zin bubuŋana sananŋan ramaki koroŋ boozomen ta mburanŋan mi zanŋan na, Anutu isan mburu kizin malmal kana ma isu len lup, mi ipunmeete mburan ma imap kek. Mi iyaaru zin mi ipamiaŋ zin ila iwal biibi matan. Paso Krisi ilip pizin kek. \x + \xo 2:15 \xt Un 3:15; Lu 11:22; Yo 12:31; Kol 1:13\x*   
\s1 Tutu soroksorok ko iuulu iti be tuute Anutu na som  
\p
\v 16 Tana sombe wal pakan tiyo kwon piom pa koroŋ ta kakanan mi kiwinin na, mi kwon imbol be koto zin pa suŋŋana bibip, suŋŋana ta iwedet pa puulu i, mi aigule potomŋana kizin Yuda tau keten su pa i, na kakam ŋgar pa sua kizin pepe. \x + \xo 2:16 \xt Mk 7:19; Ro 14:3+; 1Kor 8:8; Ga 4:10; Tit 1:14+\x*  
\v 17 Pa tutu boozomen ta kembei, ina koroŋ ŋonoono som. Ina tiwe kin men pa koroŋ ŋonoono ta ipet kaimer. Mi Krisi ta koroŋ ŋonoono. \x + \xo 2:17 \xt Ibr 8:5, 10:1\x*  
\v 18 Wal pakan na, lelen ilip be tikam pataŋana pa zitun kulin mi titoto tutu soroksorok boozo. Pa tindemeere kembei mbulu tana ko iuulu zin be tiyamaana kembei timbot kar saamba mi tigaaba zin aŋela pa suŋŋana kizin. Wal tana, sombe tomtom kizin sa ipakur itunu pa miuŋana ta ire na, mi irepiili yom, na kakam ŋgar boozo pa sua kini pepe. Pa ina, ni izzo sorok. Ŋgar kini tana, ina ŋgar ki toono men.  
\v 19 Tomtom ta kembena, ni isekap la ki Krisi mini som. Mi iti tuute: Krisi, ni iwe kembei ta utende be ikam peeze piti. Mi iti na, kembei ta ni namaana ma kumbuunu mi koroŋŋana ta boozomen. Mi ni ipombolmbol iti kembei ta kini, mi ikiskis ti kembei ta mazanda ikis tirondo. Naso Anutu ipombol ti ma urlaŋana kiti izze, mi lupŋana ki Krisi imbol ma iwe biibi. \x + \xo 2:19 \xt Ep 1:22, 2:21, 4:15+\x*   
\p
\v 20 Niomŋan Krisi kemeete mi kamap pa mbotŋana muŋguŋana kek. Tana zin bubuŋana mburanŋan ta ki toono ti zan be timboro yom mini som. Nakena uunu parei ta keleŋleŋ la tutu soroksorok ta ki toono ti? \x + \xo 2:20 \xt Ro 6:6; Ga 4:3+, 4:9\x*  
\v 21 Tutu ta kembei: “Koroŋ tiŋgi, keteege pepe, kakan pepe, kakam pepe.” \x + \xo 2:21 \xt 1Tim 4:1+\x*  
\v 22 Kere. Tutu boozomen ta kembei tiso pa koroŋ ta takam uraata pa rimen to imap. Tana tutu ta kembei tiwedet pa tomtom zitun ŋgar kizin men. Ina sua kizin tomtom men. \x + \xo 2:22 \xt Mt 15:9+\x*  
\v 23 Ŋonoono, tutu ta kembei na, wal pakan tiso ko ŋgar ambaiŋana. Pa tindemeere ta kembei: Sombe zitun tiru len zaala pa Anutu, mi tikoto zitun, mi tikam pataŋana pa zitun kulin, nako tiwe potomŋan mi timbeeze kat pa Anutu. Tamen mbulu ta kembei irao iuulu iti be tayaraama mbulu sananŋana ki kulindi na som. Ina ikam ma nindi se sorok.   
\c 3  
\s1 Tuur lelende pa koroŋ saamba kan men  
\p
\v 1 Anutu, ni ipei yom ma niomŋan Krisi kamaŋga pa mbotŋana popoŋana kek. Tana kakam kinkiini pa koroŋ saamba kan men. Pa kar tana, ta Krisi imbotmbot pa, mi mbuleene su Anutu namaana woono. \x + \xo 3:1 \xt  Mbo 110:1; Mk 16:19; Ep 1:20, 2:6; Pil 3:20+; Kol 2:12\x*  
\v 2 Tana kakam ŋgar biibi pa koroŋ ki toono mini pepe. Ŋgar tiom imap ma ilala pa koroŋ ta imbot kor a men. \x + \xo 3:2 \xt  Mt 6:33; Ro 8:5\x*  
\v 3 Pa niom kemeete ma kamap pa mbotŋana muŋguŋana kek. Mi mbotŋana tiom uunu ŋonoono, ina imbot la ki Anutu. Tamen ipet kat mat zen. Mi ni iparaŋraŋ piom kek, mi mbotŋana tana imbotmbot raama Krisi mi izza yom. \x + \xo 3:3 \xt  Ro 6:2; 2Kor 5:14+; Ga 2:20\x*  
\v 4 Mi kaimer, sombe Krisi imar mini ma ipet mat, tona mbotŋana tiom tana ko ipet mat tomini raama azuŋka biibi. Pa mbotŋana tiom uunu ŋonoono na, imbot la kini tau. \x + \xo 3:4 \xt  1Kor 15:43; Pil 1:21, 3:21; 1Yo 3:2\x*   
\s1 Tezem mbulu muŋguŋana ma imborene  
\p
\v 5 Tana mbulu boozomen ki toono ta imbot la leleyom na, kupunmetmeete. Mbulu ta kembei: Mbulu ki urŋanol, mbulu ta iŋgeeze som, mbulu ki nindi izze pa mbulu sananŋana, mbulu ki tu'urur lelende pa koroŋ sananŋan, mi mbulu ki matanda koroŋŋanda. Kere. Mbulu ki matanda koroŋŋanda, ina kembei tembeeze pa merere pakaamŋana. \x + \xo 3:5 \xt  Ro 6:11+, 8:13; Ga 5:24; Ep 4:22, 5:3+; 1Tes 4:5\x*  
\v 6 Pa zin wal ta so tizorzooro mi tinoknok mbulu ta kembena, na Anutu kete malmalŋana kini ko ise kizin. \x + \xo 3:6 \xt  Ro 1:18; Ep 5:6\x*   
\p
\v 7 Muŋgu niom tomini, mbulu mi mbotŋana tiom ta kembena. \x + \xo 3:7 \xt  Ro 6:19+, 7:5; 1Kor 6:11; Ep 2:2+; 1Pe 4:3\x*  
\v 8 Tamen koozi na, niom bela kezem mbulu sananŋan ta boozomen. Mbulu ta kembei: Mbulu ki tikiskis ketende malmalŋana, mbulu ki lelende tataŋa, mbulu ki tu'urur koi, mbulu ki tiwirri sua sananŋana pizin tomtom, mi kombol kamŋana. Tana sua sananŋana sa irao ipet pa kwoyom pepe. \x + \xo 3:8 \xt  2Kor 7:1; Ep 4:22,25+, 5:4; Ibr 12:1; 1Pe 2:1\x*  
\v 9-10 Mi kaparpakamkaam yom pepe. Pa niom kezem leleyom muŋguŋana ramaki ka mbulu ma imborene, mi leleyom iwe popoŋana kek. Mi Anutu ta ikam yom ma kewe popoŋoyom, ta koozi ikamam uraata pa leleyom be itooro kat yom ma kewe kembei ta ni itunu. Naso ŋgar tiom iwedet, mi ila ila ma kuute kati. \x + \xo 3:9-10 \xt  Un 1:26; Ro 12:2; Ep 2:10, 4:22+\x*   
\p
\v 11 Iti wal ta tewe popoŋanda kek na, iti ta boozomen raraate men. Sa ambaiŋana ma ilip na som. Tana sombe iti Grik, som iti Yuda, som toto mbulu ki reeteŋana, som toto som, som takankaana pa kalŋanda biibi, som tamar pa lele pakaana ki Skitia, \f + \fr 3:11 \ft  Zin wal ta timar pa lele pakaana ki Skitia na, wal ta boozomen tirepilpiili zin. Tiso zin kankaanaŋan kat, len ŋgar som, tipet zen, mi zin sorrokŋan kat. Tamen Paulus iso ta kembei: Zin Skitia kan, sombe tiurla ki Krisi, na Anutu ire zin raraate kembei zin Grik mi Yuda ta tiurla. \f* som tomtom toro imboro iti ma tewe mbesooŋo pini, som tomboro itundu, na koroŋ ta boozomen tana, koroŋ sorok. Mi Krisi ta imbot la iti wal urlaŋanda ta boozomen lelende i, ta koroŋ biibi mi koroŋ ŋonoono. \x + \xo 3:11 \xt  Ro 10:12; 1Kor 7:19; Ga 3:28; Ep 1:23\x*   
\s1 Tewe Anutu wal kini potomŋan kek. Tana matanda iŋgal be teswe mbulu kini  
\p
\v 12-13 Anutu, ni leleene piom, mi ipeikat yom ma kewe wal kini potomŋan kek. Tana kezeebe yom pa mbulu kini ta kembei: Kumuŋaiŋai zin tomtom, kakampewe zin, leyom ŋger pizin, mi kokototo ituyom. Mi sombe wal pakan tikam ŋoobo yom, na keteyom malmal pizin pepe. Leleyom ambai pizin, mi kabaada men. Mi sombe leleyom sa pa wal pakan, na motoyom kiskis sanaana kizin pepe. Kuurpe leleyom pizin, mi motoyom mbiriizikaala sanaana kizin, kembei ta Merere ireege sanaana tiom mi mataana imbiriizikaala. \x + \xo 3:12-13 \xt  Mk 11:25; Ga 5:22; Ep 4:1,2,32, 5:2; Pil 2:1; 1Pe 2:9\x*  
\v 14 Mi mbulu ambaimbaiŋan ta boozomen tana na, kopombol pa mbulu ki lelende par piti. Pa ina iurpe mbulu ta boozomen ma tiŋgeeze men, mi ilup ti ma tewe tamen. \x + \xo 3:14 \xt  Yo 15:12; Ro 13:8+; 1Kor 13:13; Ep 4:3; Kol 2:2\x*  
\v 15 Krisi, ni ikam ma niomŋan Anutu kaparlup yom ma kewe tamen kek. Tana mbulu luumuŋana kini bela ikam peeze pa leleyom, mi iso yom pa mbulu tabe kakam pizin tomtom. Naso kulup yom ma kewe kembei ta tomtom tamen. Pa mbulu ta kembei, ta Anutu iboobo yom pa. Mi leleyom ambai pa kampeŋana ki Anutu, mi kapakurkuri. \x + \xo 3:15 \xt  Yo 14:27+; 1Kor 12:13; Ep 2:16+, 4:4; Pil 4:7\x*   
\p
\v 16 Sua ndabokŋana ki Krisi bela izeebe leleyom ma bok kat. Tana kaparpazalzal yom, mi kaparpaute yom pa sua tana. Mi sombe kakam ta kembei, na kakam kat raama ŋgar. Mi leleyom ambai pa Anutu, mi kombo mboe matakiŋa be kapakuri. Kombo mboe ta imbot la sua ki Merere na, mi mboe suŋŋana kana, mi mboe popoŋan tau imar pa Bubuŋana na tomini. \x + \xo 3:16 \xt  1Kor 14:15,26; Ep 5:19+\x*  
\v 17 Mi sua tiom, mi uraata tiom, ramaki mbulu tiom ta boozomen na, bela indeeŋe men pa Merere Yesu ŋgar kini, mi ipakur ni zaana. Mi leleyom ambai pa Tamanda Anutu, mi kapakurkuri pa Yesu zaana. \x + \xo 3:17 \xt  1Kor 10:31; 1Tes 5:18; Ibr 13:15\x*   
\s1 Mbulu tabe takam pizin tomtom  
\r (Ep 5:22–6:9; 1Pe 2:18–3:7)  
\p
\v 18 Niom moori na, kokototo ituyom mi kombot la kusiyom bizin kopon mbarman. Pa ina mbulu tabe Merere wal kini tikam. \x + \xo 3:18 \xt  1Kor 14:34+; Tit 2:5\x*   
\p
\v 19 Mi niom tomooto na, ku'urur leleyom pa kusiyom bizin, mi kapasaana lelen pepe.   
\p
\v 20 Niom pikin na, keleŋleŋ la tomoyom ma noyom bizin kalŋan pa koroŋ ta boozomen. Pa Merere, ni leleene pa mbulu ta kembei.   
\p
\v 21 Mi niom tomooto na, kapasom lutuyom bizin pepe. Kokena lelen isaana ma tiyamaana kembei tirao som.   
\p
\v 22 Mi niom mbesooŋo na, keleŋleŋ la bibip tiom kalŋan pa koroŋ ta boozomen. Kokena kakam pakaamŋana pa uraata tiom ta kembei: Sombe kere bibip tiom tima, to kakam kat uraata pa matan bekena kakam lelen. Mi so tizem yom mi tila len, to kakam kat uraata mini som. Kakam kembena pepe. Komototo Merere mi keleŋleŋ la kalŋaana, mi kakam kat uraata tiom raama leleyom. \x + \xo 3:22 \xt  1Tim 6:1; Tit 2:9\x*  
\v 23 Tana uraata pareipareiŋan ta niom so kakam, na kakam kat raama leleyom. Pa niom kakamam uraata pizin tomtom men som. Ina kakamam pa Merere.  
\v 24 Tana kaimer Merere itunu ko ikam matamur kini ambaiŋana ma iwe leyom kadoono. Pa Biibi tiom ŋonoono ta kembesmbeeze pini i, na Merere Krisi tau. \x + \xo 3:24 \xt  Mt 16:27\x*  
\v 25 Mi sombe tomtom sa ikam ŋoobo mbulu, na ni kola ire ka kadoono. Pa Merere ilae ki tomtom sa som. Sombe itiiri zin tomtom pa mbulu kizin, na ito zaala tamen pa tomtom ta boozomen. \x + \xo 3:25 \xt  Lo 10:17; Ŋgo 10:34; Ro 2:11; 2Kor 5:10; 1Pe 1:17\x*   
\c 4  
\p
\v 1 Mi niom bibip na, motoyom iŋgal be kere zin mbesooŋo tiom pa mboti kizin, mi kakam mbulu ndeeŋeŋana men pizin. Pa niom kuute: Niom tomini, leyom Biibi ta imbot saamba a. \x + \xo 4:1 \xt  Wkp 25:43; Ep 6:9\x*   
\p
\v 2 Mi suŋŋana na, kezem pepe. Kikiskis totomen. Tana motoyom izze, mi kuzuŋzuŋ raama leleyom ambai pa Anutu. \x + \xo 4:2 \xt  Ro 12:12; Ep 6:18; Pil 4:6; 1Tes 5:17\x*  
\v 3 Mi motoyom iŋgalŋgal yam tomini pa suŋŋana. Kusuŋ pa Anutu be ikaaga kataama piam. Naso amrao amsoyaara sua ki Krisi ta muŋgu ike mi iŋgi ipet mat kek na. Nio, tiur yo lela ruumu sanaana ti paso, aŋkamam sua tana pizin tomtom. \x + \xo 4:3 \xt  Ro 15:30; Ep 3:1, 6:19+\x*  
\v 4 Mi kusuŋ pa Anutu be iuulu yo ma aŋzzo katkat sua. Naso tomtom timbot mat pa ka ŋgar. Pa Anutu leleene be aŋkam ta kembei.   
\p
\v 5 Zin wal ta timbot lela lupŋana ki Krisi zen na, mbulu mi sua ta so kakam pizin, na kakam raama ŋgar. Mi sombe karao be kakam mbulu ambaiŋana sa, na kakam pataaŋa. \x + \xo 4:5 \xt  Ep 5:15+; 1Tes 4:11+\x*  
\v 6 Mi motoyom iŋgal be koso sua ambaiŋana men ta ambai pizin tomtom talŋan mi irao pa ŋgar kizin. Naso karao be kepekel wiŋana kizin, mi zin ko lelen pa sua tiom kembei ta kini ambaiŋana ta tai ise ma ikamam ŋgurende i. \x + \xo 4:6 \xt  Mk 9:50; Ep 4:29; Kol 3:16; 1Pe 3:15\x*   
\s1 Sua sotaaraŋana pakan  
\p
\v 7 Toŋmatiziŋ kiti Tikikus, ta nio leleŋ pini ilip, ni ko isotaara yom pa mbotŋana tio. Ni mataana izze pa uraata, mi igabgaaba yo ma niamru ambesmbeeze pa Merere. \x + \xo 4:7 \xt  Ŋgo 20:4; 2Tim 4:12\x*  
\v 8 Nio iŋgi aŋgo i ma ima bekena ipaute yom pa mbotŋana tiam, mibe ipombol yom. \x + \xo 4:8 \xt  Ep 6:21+\x*  
\v 9 Mi ni itutamen som. Tomtom tiom ta, Onesimus, ko igaabi ma ziru tima. Onesimus, ni toŋmatiziŋ kiti ŋonoono, mi leleyam pini ilip. Mi ni tomini mataana izze pa uraata. Ziru sombe tima tipet, tona tisotaara yom pa mbulu boozomen ta iwedet su lele ti. \x + \xo 4:9 \xt  Plm 10+\x*   
\p
\v 10 Aristakus ta niamru ambotmbot lela ruumu sanaana na, ni ikam aigule kini piom. Mi Markus ta Panabas tiziini na, ni tomini ikam aigule kini piom. Niom keleŋ sua sotaaraŋana pini kek ta kembei: Sombe ima, na kakami. \x + \xo 4:10 \xt  Ŋgo 12:12,25, 13:13, 15:37+, 19:29, 27:2; Plm 24\x*  
\v 11 Mi Yesu ta zaana toro Yastas na, ni ikam aigule kini piom tomini. Yuda tel tana tipombolmbol kat yo. Pa zin men ta tigabgaaba yo, mi niamŋan amkamam uraata pa peeze ki Anutu. Mi Yuda pakan na som.   
\p
\v 12 Tomtom tiom toro, Epaparas, ni tomini ikam aigule kini piom. Ni mbesooŋo ki Yesu Krisi, mi imbelmbel suŋŋana piom be koto Anutu leleene pa koroŋ ta boozomen, mibe urlaŋana tiom izze ma imbol mi karao kat pa Anutu ŋgar kini mi mbulu kini. \x + \xo 4:12 \xt  Kol 1:7; Plm 23\x*  
\v 13 Mbulu ki Epaparas, nio ituŋ aŋre kat kek. Ni imbelmbel uraata piom, mi zin Laodisia kan, mi zin Hierapolis kan.   
\p
\v 14 Mi Lukas ta ikamam uraata pa mete kizin tomtom mi niam leleyam pini ilip na, ziru Demas tikam aigule kizin piom tomini. \x + \xo 4:14 \xt  2Tim 4:10+\x*  
\v 15 Kakam aigule tio pizin toŋmatiziŋ kiti ta timbot kar Laodisia na, mi moori ta zaana Nimpa na, mi zin wal ta tiluplup zin pa suŋŋana lela ruumu kini na.   
\p
\v 16 Ro tiŋgi, sombe tipaata ma keleŋ, tona keseŋgeere mini ma ila kizin Laodisia kan be zin tomini tipaata. Mi sombe zin tikam ro ta aŋbeede pizin na ma tima, to niom kadoono kapaata.   
\p
\v 17 Koso pa Arkipus ta kembei: “Uraata ta Merere iur ma nomom na, motom iŋgal be kam kat mi posop.” \x + \xo 4:17 \xt  Plm 2\x*   
\p
\v 18 Iŋgi nio Paulus ituŋ aŋbeede aigule tio ti. Motoyom iŋgal yo. Pa iŋgi aŋbotmbot lela ruumu sanaana.  
\p Kampeŋana ki Anutu ko ise tiom. Ŋonoono. \x + \xo 4:18 \xt  1Kor 16:21; 2Tes 3:17\x*