\id 1TI - Mbula NT with Gen, Exo, Ruth, Psa, Pro, and Jonah [mna] -Papua New Guinea 1996 (DBL 2015) \h 1 Timoti \toc1 Ro Mataana Kana Ta Paulus Ibeede Ila Ki Timoti \toc2 1 Timoti \toc3 1Tim \mt1 Ro Mataana Kana Ta Paulus Ibeede Ila Ki Timoti \c 1 \p \v 1 Nio Paulus, xgoxana ki Yesu Krisi. Anutu ta ulaaxa kiti, mi Yesu Krisi ta tapase pini mi tu'urur matanda pinii, na ziru tau tiur yo pa uraata ta axkamami.\x + \xo 1:1 \xt Ga 1:1; Kol 1:27\x* \v 2 O Timoti, axbeede ro ti ima paso, urlaxana kiti ilup ituru ma tewe tamen, mi axreu kembei lutux xonoono.\x + \xo 1:2 \xt Ŋgo 16:1; Tit 1:4\x* Tamanda Anutu ziru Merere kiti Yesu Krisi ko tikampeu, mi timuxaiu, mi timborou ma mbot ambai. Xonoono. \s1 Paulus ipombol Timoti be ikoto zin wal pakamkaamxan \p \v 3 Indeexe ta nio axzemu be axla pa lele pakaana ki Masedonia na, axso pu be mbotmbot su kar Epesus, mi kwom imbol pizin wal tau tipandelndel zin tomtom pa sua ki Anutu na, be tizem mbulu kizin tana. Mi ixgi axso axpombolu mini be motom ixgal uraata ku tana.\x + \xo 1:3 \xt Ga 1:6; 1Tim 6:3+\x* \v 4 Tana kwom imbol pa wal tana be tizem mbol kizin soroksorok ma imborene. Kwon ixgalxgal tomtom un pitxana ndabok! Pa sua ta kembei, ina ikam zin tomtom ma xgar kizin ilala pa korox soroksorok ta xonon somxani. Mi irao be ipei xgar kizin tomtom pa uraata ta Anutu ikamam na som. Pa sua tamen ta iti tuurlai, ta ipeyei xgar kizin tomtom pa uraata tana.\x + \xo 1:4 \xt 1Tim 4:7; 2Tim 2:14+; Tit 1:14\x* \v 5 Tana kwom imbol pizin wal tana. Pa nio lelex be tomtom lelen ixgeeze, mi tipa pai kizin ma ambai men pa Anutu mataana, mi tiurla ki Yesu Krisi raama lelen. Naso mbulu ki lelende par piti imbol pizin.\x + \xo 1:5 \xt Mk 12:30+; Ro 13:8+; Ga 5:6,14\x* \p \v 6 Tamen wal pakan tipizil ndemen pa mbulu ta kembei kek. Tanata tizem zaala ki Anutu, mi tiyyo kwon pa sua soroksorok. \v 7 Zin lelen be tipaute zin tomtom pa tutu ki Mose. Pa tindemeere kembei tiute kat Anutu sua kini uunu. Tamen sua tau tikamam pizin tomtom ma kwon imbolmbol pai, na zitun tikam kat xgar pa ka uunu som. Som kat. Kwon perper sorok. \s1 Uraata xonoono ki tutu \p \v 8 Iti tuute: Tutu, ina korox ambaixana. Tamen iti bela toto Anutu xgar kini pa uraata ki tutu, tona ambai.\x + \xo 1:8 \xt Ro 7:12\x* \v 9 Pa Anutu iur tutu be ipazal wal ndeexexan som. Ni iur tutu be ipazal wal zorzooroxan tau timololo tutu kini, mi zin wal tau titoto mbulu kini som, mi tinoknok mbulu sananxana, mi zin wal tau mbulu kizin ixgeeze pa ni mataana som, mi tirepilpiili korox kini mi tikamam xgar pa korox ki toono men, mi zin wal tau tiwe taman ma nan bizin kan koi mi tipun zin ma timetmeete, mi zin wal tau tipun tomtom toro ma imeete.\x + \xo 1:9 \xt Kam 21:12,15; Ga 3:19, 5:23\x* \v 10 Mi tutu imar be ipazal zin wal tau tikamam mbulu kizin me ma xge, mi zin tau tikamam mbulu sananxana kembei zin tomooto tiparmbulmbuulu zin, mi zin wal tau tikoki zin tomtom mi tixgomoono zin la kizin wal pakan be tiwe len mbesooxo, mi zin wal tau tipakamkaam, mi zin wal tau tiwatwaata sorok Anutu zaana bekena tipombol sua pakaamxana. \p Tana wal boozomen ta tizorzooro sua ambaixana ki Anutu na, tutu imar pizin bekena iyaraama zin, mi ipei xgar kizin.\x + \xo 1:10 \xt Ro 7:7; 1Tim 6:3; 2Tim 4:3; Tit 1:9\x* \v 11 Sua tina imbot la uruunu ambaixana ta Anutu iur mar nomox kek be axsoyaara pizin tomtom. Uruunu ambaixana tina, ina iswe kat Anutu mbulu kini ndabokxana piti, mi iso iti pini ta kembei: Ni kampexana katuunu.\x + \xo 1:11 \xt 1Tes 2:4\x* \s1 Paulus leleene ambai kat pa muxaixana ki Anutu \p \v 12 Nio lelex ambai kat, mi axpakur Merere kiti Yesu Krisi ta ipombolmbol yo pa uraatai. Paso, ni indemeere yo mi iur yo be axkam uraata kini.\x + \xo 1:12 \xt Ŋgo 9:15\x* \v 13-14 Xonoono, muxgu nio axurla kini som, mi axpasansaana uruunu, mi axmaxgaxga pa wal kini, mi axseseeze kat matan, bekena axpamiax zin. Axmuxai zin risa som. Paso, nio axkilaala Merere kiti Yesu Krisi som, mi axkankaana pini. Uunu tina ta ni leleene isaana pio, mi imuxai yo, mi kampexana kini isalakaala yo ma biibi. Re. Ni ikam yo ma axsekap la kini, tana axurla kini, mi axur lelex pini mi zin tomtom tomini.\x + \xo 1:13-14 \xt Ŋgo 8:3, 9:1+; Ro 5:20; 1Kor 15:9+; Ga 1:13\x* \p \v 15 Pa Yesu Krisi, ni isu toono bekena ikamke iti tomtom sananxanda ma tewe lene. Sua ti, xonoono kat. Irao takan la mi tapase pa. Mi nio ta axwe mataana pizin tomtom ta boozomen pa sanaana kamxana.\x + \xo 1:15 \xt Mt 1:21; Lu 19:10; Ro 5:8; 1Yo 3:5\x* \v 16 Tamen ulaaxa kiti Yesu Krisi, ni leleene be tomtom ta boozomen tiute i kembei ni muxaixana katuunu, mi loxa keteene malmal piti som. Tanata ipumuuxgu muxaixana kini pio. Naso axwe kin pizin tomtom pa muxaixana kini. To tiurla kini, mi tikam mbotxana ki Anutu ta iseexge iseexge ma ila. \p \v 17 Anutu kiti, ni king biibi xonoono. Mi imbotmbot ma alok. Ni irao imeete som, mi tomtom sa irao be irei na som. Ni itutamen ta Anutu xonoono. Mi zaana mi mburaana na, biibi kat. Tana iti ko tapakurkuri totomen. Xonoono.\x + \xo 1:17 \xt Ro 16:27; 1Tim 6:15+\x* \s1 Paulus ipombol Timoti be imender mbolxana \p \v 18-19 O lutux Timoti, uraata ta ixgi axur ma nomomi, ina indeexe sua tau muxgu Anutu kwoono bizin tiso pu na. Sua kizin tana, kozo kiskis ramaki uruunu ambaixana ta tuurla na, mi pa pai ku ma ambai men pa Anutu mataana. Naso ipombolu be porou mbolxana pa Anutu sua kini. Pa wal pakan, zin tipizil ndemen pa mbulu ta kembei kek. Tabe urlaxana kizin isaana ma tiwe kembei wooxgo ta ileege sala magat na.\x + \xo 1:18-19 \xt 1Tim 3:9, 6:12\x* \v 20 Wal ta kembei, kizin ru na, Aimenias ziru Alisande. Tanata axziiri zin pa lupxana ki Krisi ma timbot mat, bekena tiyamaana kat Sadan peeze kini. Naso ipei xgar kizin, to tipasaana Anutu zaana mini som.\x + \xo 1:20 \xt 1Kor 5:5; 2Tim 2:17+, 4:14+\x* \c 2 \s1 Suxxana ka mbulu \p \v 1 Lak, uraata mataana kana ta axsombe axpombol yom pa be kakami, ina ta kembei: Niom bela kusux Anutu be iuulu tomtom ta boozomen. Mi leleyom ambai pini mi kapakuri pa kampexana kini. \v 2 Kusux pa king kiti zixan zin bibip kiti ta boozomen. Naso iti lende pataxana som, mi lelende mi mboti kiti ambai. Mi ko irao toto mbulu ta Anutu leleene pai, mi mbulu kiti ixgeeze pa tomtom matan tomini.\x + \xo 2:2 \xt Ro 13:1; Ep 6:18; Pil 4:6\x* \v 3 Suxxana ta kembei, ina ambai pa Ulaaxa kiti Anutu mataana, mi ni leleene pa ilip. \v 4 Paso, ni leleene be ikamke wal ta boozomen ma tiwe lene, mibe tomtom ta munxaana men tiute kat sua xonoono.\x + \xo 2:4 \xt Yo 3:16+; 1Tim 4:10; 2Pe 3:9\x* \v 5 Pa Anutu tamen ta imbotmboti. Mi tomtom tamen ta iwe zaala piti be itixan Anutu taparlup ti ma tewe tamen. Ina Yesu Krisi.\x + \xo 2:5 \xt Yo 17:3; Ro 3:29+; Ga 3:20; Ibr 9:15\x* \v 6 Indeexe ka nol na, ni izem itunu ma imeete, bekena ixgiimi tomtom ta boozomen ma tiwe lene. Mbulu kini tana iswe kat kampexana mi muxaixana ki Anutu, mi ipombol zin tomtom be tiurla kini.\x + \xo 2:6 \xt Mt 20:28; Ga 1:4; Ep 1:7+; Tit 2:14\x* \v 7 Uunu tina ta Anutu iur yo ma axwe xgoxana kini, be axla pizin wal ta Yuda somxani, mi axsoyaara sua kini pizin, mi axpaute zin pa urlaxana xonoono. Sua tio ti, pakaamxana som. Xonoono men.\x + \xo 2:7 \xt Ga 1:16, 2:7+; Ep 3:7+; 2Tim 1:11\x* \p \v 8 Tanata nio lelex be niom karkari ta boozomen, sombe kulup yom pa suxxana, na zin tomooto ta mbulu kizin ixgeeze men pa Anutu mataana, to tiurpe naman mi tisux ila iwal matan. Mi sombe tomtom sa, ni keteene malmalxana, som izorzooro pa sua, na isux ila iwal matan pepe.\x + \xo 2:8 \xt Mbo 134:2; Mt 5:23+; Yems 1:6+\x* \s1 Mbulu kizin moori urlaxan \p \v 9 Mi zin moori na, nio lelex be tiur mburu ambaimbaixan be tipakur zitun pai na pepe. Mi tizeebe zin pa mburu kembei ta zin moori naikikixan pepe. Mi timbuk uten ruunu, som tiur aigau kulindi kana, som tiru pa mburu ta ka kadoono biibi na pepe. Bela tizeebe zin pa mburu ta irao pa tomtom matan.\x + \xo 2:9 \xt 1Pe 3:3+\x* \v 10 Pa zin moori ta so tikam kat xgar mi tigabiizi zitun na, mbulu kizin ambaixana ko iwe kembei aigau xonoono pizin.\x + \xo 2:10 \xt 1Tim 5:10\x* \p \v 11 Mi zin moori ta so tilela lupxana tiom be tisux, na kozo timbot la zin mboroxan kopon mbarman, mi tiur nin, mi tixgun talxan pa sua ta tilexlex.\x + \xo 2:11 \xt 1Kor 14:34+\x* \v 12 Nio axkam xgalseki pizin moori be tikam sua ki Anutu pizin tomtom pepe. Mi irao tikam be tikoto zin tomooto ma tiwe bibip pizin na pepe. Bela tiur nin mi tixgun talxan pa sua. \v 13-14 Sua tio taixgi ka uunu ta kembei: Anutu iur Adam muxgu, mana Eba. Mi Tomtom Sanaana ila ki Adam mi ipakaami som. Ila ki moori mi ipakaami. Tabe ni itop mi imolo tutu ki Anutu.\x + \xo 2:13-14 \xt Un 2:7,21+, 3:1+; 1Kor 11:8+; 2Kor 11:3\x* \v 15 Tamen zin moori ta so tiwoolo mi tipeebe na, sombe tikiskis urlaxana kizin ramaki mbulu ki lelende par piti, mi mbulu potomxana, mi tikam kat xgar mi tigabiizi zitun, inako Anutu ikamke zin ma timbot ambai. \c 3 \s1 Mboroxan kan sua \p \v 1 Sombe tomtom sa leleene be iwe mboroxan pa lupxana ki Krisi, na uraata ta ni leleene pa be ikam, ina uraata ndabokxana kat. Sua ti xonoono men. Irao tuurla kat.\x + \xo 3:1 \xt Ŋgo 20:28\x* \v 2 Mi tomtom ta iso ikam uraata tina na, irao ikam xoobo mbulu sa som. Tana xgar kini ilala pa moori pakan pepe. Igabiizi itunu mi imbotmbot ki kusiini xonoono men. Mi sombe leleene be ikam mbulu sa, na imbotmbot mi ikam kat xgar pa muxgu, to ikam. Mbulu kini bela ixgeeze men, mi imbesmbeeze pizin leembe. Mi ni irao kat be ipaute zin tomtom pa sua ki Anutu.\x + \xo 3:2 \xt Tit 1:6+; 1Pe 5:3\x* \v 3 Irao iwin ma zaza pepe, mi keteene izze pa malmal pepe. Bela leleene luumuxana. Mi izorzooro pa sua pepe, mi leleene ilip pa pat pepe.\x + \xo 3:3 \xt 2Tim 2:24\x* \v 4 Bela imborro kat itunu wal kini, mi lutuunu bizin tilexlex la kalxaana. Naso mbulu kini ixgeeze pa tomtom matan. \v 5 Pa sombe tomtom sa irao be imboro itunu wal kini som, inako imboro lupxana ki Anutu be parei? \v 6 Tomtom ta buri itoori na, loxa mi uri ma iwe mboroxan pepe. Kokena niini ise mi ipakur itunu, to Anutu iur kadoono pini kembei ta muxgu ikam pa Tomtom Sanaana na. \v 7 Mboroxan mbulu kini bela ambai pizin wal ta tiurla som na matan tomini. Kokena wal pakan ta timbot lela lupxana ki Krisi som na tiyyo kwon pini, to kilis ki Sadan ikami.\x + \xo 3:7 \xt 2Kor 8:21; 1Tes 4:12\x* \s1 Sua pizin wal pakan ta tiuluulu uraata na \p \v 8 Mi zin wal pakan ta tiuluulu uraata ki Merere na, ta kembena. Bela mbulu kizin ta boozomen ambai men, mi tomtom matan ikotse kizin, to tikam uraata. Tana irao tiso sua xonoono men. Mi mian bogboogo pepe. Irao tiwin ma zaza pepe. Mi matan iru xgar be tiwatke len pat ma korox pepe.\x + \xo 3:8 \xt Ŋgo 6:3\x* \v 9 Bela lelen ixgeeze, mi tikiskis kat sua xonoono ta iti tuurlai. Sua tana, muxgu ike, mi ixgi Merere iswe ma imbotmbot mat piti kek.\x + \xo 3:9 \xt 1Tim 1:19\x* \v 10 Tana ur zin tomtom ma tiwe mboroxan sorok pepe. Re zin wal ta tikam xoobo mbulu sa som, mi toombo zin pa uraata pakan muxgu. Mi sombe re zin kembei tirao, tona ur zin ma tikam uraata. \v 11 Mi zin moori ta kembena. Bela tikam mbulu kizin ma ambai men pa tomtom matan, mi tigabiizi zitun, mi tomtom irao tindemeere zin pa mbulu mi uraata kizin ta boozomen. Mi irao zin moori tixgal sorok sua pizin tomtom pepe.\x + \xo 3:11 \xt Tit 2:3\x* \v 12 Zin mboroxan xgar kizin ilala pa moori pakan pepe. Tigabiizi zitun, mi timbotmbot ki kusin bizin xonoono men. Mi bela timboro kat kusin bizin ma lutun bizin, mi wal pakan ta zixan timbotmbot ruumu kizin na. \v 13 Zin mboroxan ta so timbeeze kat pa Merere, inako urun ambai. Mi Anutu ko ipombol zin ma tiurla kat ki Yesu Krisi. Mi iuulu zin be timoto som, mi timender mbolxana.\x + \xo 3:13 \xt Mt 25:21; 1Tim 5:17\x* \s1 Anutu xgar kini ka uunu biibi \p \v 14-15 Timoti, nio lelex be loxa axma axreu. Tamen axbeede sua taixgi pu beso axma loxa som, na ro ti ko ipauteu pa mbulu tabe wal ki Anutu tikam. Pa iti ta tombot lela lupxana ki Anutu mata yaryaaraxana na, tewe kembei ta urum kini ka kitiimbi be tabaada sua kini xonoono.\x + \xo 3:14-15 \xt Ep 2:19+\x* \p \v 16 Mbulu ki Anutu ta iti tototo, ina imender se Anutu xgar kini turkexana ta muxgu ike, mi ixgi ipet mat kek. Xgar tana, wal boozomen ko tiyok pa ma tiso ta kembei: Ina ka uunu biibi kat. Pa iso pa Krisi ta kembei: \q1 Ni isu toono ma iwe tomtom kembei ta iti. \q1 Mi Bubuxana mburaana ta ipeii ma imaxga, ina iswei kembei ni tomtom ndeexexana. \q1 Zin axela tirei. \q1 Tomtom tikam uruunu ma irao karkari ta boozomen. \q1 Mi tomtom ta timbotmbot toono na, tiurla kini. \q1 Tana ni, Anutu iwiti ma isala pa kar saamba, mi ikam zaana biibi kek.\x + \xo 3:16 \xt Yo 1:14; Ŋgo 1:9; Ro 1:4; Ep 1:20, 3:6; 1Pe 1:12, 3:18\x* \c 4 \s1 Wal pakamkaamxan ko timar \p \v 1 Bubuxana Potomxana iswe kat sua piti ta kembei: Mazwaana kaimer kana isombe ipet, to bubuxana sananxan ko tipandelndel zin tomtom ma tizem sua xonoono ta iti tuurlai, mi tito xgar pakamkaamxan tabe imar pizin bubuxana sananxan i.\x + \xo 4:1 \xt Mt 24:23+; 2Tim 3:1+; 2Pe 3:3; 1Yo 2:18; Yud 18\x* \v 2 Wal tana, bubuxana sananxan ko tikam peeze pizin. Tana tiyamaana sanaana kizin mini som, mi tikam pakaamxana pa urlaxana kizin. Pa Tomtom Sanaana ikam zin ma tiwe lene kek. \v 3 Zin ko tixgalsek pizin tomtom be tiwoolo pepe, mibe tikan korox pakan pepe. Tamen iti tuute: Anutu, ni iur kanda korox matakixa bekena iti ta tuurla kini mi tuute sua xonoono na, takam men mi takan raama lelende ambai pini pa kampexana kini.\x + \xo 4:3 \xt Un 9:3; Ro 14:6; 1Kor 10:30+; Kol 2:20+\x* \v 4 Pa korox boozomen ta Anutu iur na, ina ambaimbaixan men. Tana korox ta ni iur piti na, titit pepe. Takam men mi takan raama lelende ambai pini.\x + \xo 4:4 \xt Un 1:31; Ŋgo 10:15; Ro 14:14, 14:20; 1Kor 10:25; Tit 1:15\x* \v 5 Pa sua ki Anutu mi suxxana kiti, ta ikam ti ma tikilaala kembei korox tana ina korox ambaixana ta imar pa Anutu. \s1 Mbesooxo ambaixana ki Krisi \p \v 6 Timoti, nu sombe so zin toxmatizix ki Krisi pa sua tio ta boozomen tana be ikipiiri zin, nako we mbesooxo ambaixana ki Yesu Krisi. Mi urlaxana xonoono mi sua ambaixana ta nu toto na, ko ipombolu mi ikipiiru tomini. \v 7 Tamen sua soroksorok ta wal pakan tiyyo kwon pai, na xgun talxom pa pepe.\x + \xo 4:7 \xt 1Tim 1:4, 6:20; 2Tim 2:16,23\x* \p Kam kinkiini be to mbulu ta Anutu leleene pai. \v 8 Pa iti sombe takam kinkiini be kulindi imbol, ina iuulu iti rimen. Mi sombe takam kinkiini be toto mbulu ta Anutu leleene pai, ina iuulu kat iti. Pa iuulu mbotxana kiti ta buri, mi mbotxana tabe takam pa kaimeri tomini.\x + \xo 4:8 \xt Mbo 37:4,9,11; Mt 6:33; 1Tim 6:6\x* \v 9 Sua ti na, xonoono kat. Irao tuurla mi tapase pa. \v 10 Anutu mata yaryaaraxana, ni iuluulu tomtom ta boozomen. Mi wal urlaxan na, ni iwe tun xonoono. Mi iti tu'urur matanda pa korox ambaimbaixan tabe ni ikam pitii, tanata lelende ambai mi tembelmbel uraata pini. \p \v 11 Sua tio ta boozomen tana, paute zin tomtom pa, mi kwom imbolmbol pizin be tito. \v 12 Xonoono, nu naxgax. Mi re. Kokena wal pakan matan repiilu. Kozo we kin ambaixana pizin wal urlaxan, mi patooxo zin pa sua mi mbulu ku. Tana ur kat lelem pizin tomtom, swe urlaxana ku, mi kam mbulu xgeezexana men.\x + \xo 4:12 \xt 1Kor 16:11; Tit 2:7, 2:15; 1Pe 5:3\x* \v 13 Mazwaana taixgi, nio sombe axma loxa som, na motom ixgal uraata ku, mi watwaata sua ki Anutu pizin tomtom, mi paute zin pa, mi pombolmbol zin be tito ka mbulu ma irao itux axma. \v 14 Muxgu, indeexe tau Anutu kwoono bizin tipombolu pa sua pakan, mi zin mboroxan tiur naman isala utem na, Anutu ipomoozu mi Bubuxana mburaana isalakaalu ma ipombolu pa uraata ku. Tana motom ixgalxgal be piyooto ka mbulu. Mi zem pepe.\x + \xo 4:14 \xt Ŋgo 6:6, 19:6; 1Tim 1:18; 2Tim 1:6\x* \v 15 Sua ta ixgi axbeede pui, na motom ixgalxgal, mi zem kat itum pa ka uraata. Naso wal ta boozomen tikilaalu kembei mbulu ku mi urlaxana ku rukruk ma izze. \v 16 Tana motom ixgal itum, ramaki sua tau kamam pizin tomtom na. Naso uulu itum mi zin wal ta tilexlex la kalxom na tomini.\x + \xo 4:16 \xt Ŋgo 20:28; 1Kor 9:22; Yems 5:20\x* \c 5 \s1 Mbulu tabe Timoti ikam pizin wal urlaxan \p \v 1 Nu sombe pazal zin kolman mi pombol zin pa mbulu ki Krisi, na kalxom xerxer pizin pepe. Lem xger pizin, mi kalxom iluumu pizin kembei ta kamam pa itum tomom na. Mi naxgax popoxan na, kam mbulu pizin raraate kembei ta kamam pa itum tizim bizin na. \v 2 Mi zin kolmannan na, kam mbulu pizin raraate kembei ta kamam pa itum nom na. Mi zin tamurix na, kam mbulu xgeezexana men pizin kembei ta kamam pa itum lumri bizin na. \s1 Sua pizin noroxa \p \v 3 Zin noroxa ta len ulaaxa sa som, mi tikamam kat mbulu na, lem xger pizin mi uulu zin. \v 4 Mi sombe nora sa, ni lutuunu bizin, som tumbuunu bizin timbotmbot men, na uraata kizin mataana kana ta kembei: Bela tiuulu mooribi tana. Naso tito mbulu ki Anutu, mi kembei tipekel mbesooxo ta muxgu taman ma nan bizin tikamam pizin na. Pa mbulu ta kembei, ina ambai pa Anutu mataana, mi ni leleene pa ilip.\x + \xo 5:4 \xt Mt 15:4+; Ep 6:1+; 1Tim 2:3\x* \v 5 Zin noroxa ta len ulaaxa sa som, mi tiurur matan pa Anutu be iuulu zin, mi tizuxzux pini ikot mbex ma aigule, ta tikamam kat mbulu.\x + \xo 5:5 \xt Lu 2:37\x* \v 6 Tamen sombe nora sa itoto itunu xgar kini, mi imbesmbeeze pa itunu kuliini men, ina urlaxana kini imeete kek. \v 7 Sua ti, kozo kwom imbol pa. Kokena sua sa indeexe zin noroxa. \p \v 8 Sombe tomtom sa iso ta kembei: “Nio axurla ki Anutu,” mi tamen itunu wal kini mi zin wal ta ni zixan timbotmbot na, ni iuluulu zin som, ina iswei kembei ni ipizil ndemeene pa urlaxana kini kek. Pa mbulu ta kembei, sananxana xonoono. Ilip pa sanaana kizin wal tau tiurla somi.\x + \xo 5:8 \xt Tit 1:16\x* \p \v 9 Niom koso kuur nora sa zaana ise ro, na bela kitiiri mbulu kini muxgu, tona ikam uraata ki Merere, mi kerei pa mbotxana kini. Kere zin moori ta kembei: Ni ndaama kini irao tomto tel kek. Mi muxgu ni ilala kizin tomooto pakan som, mi imbotmbot ki kusiini xonoono men. \v 10 Mi tomtom tiwidit uruunu paso, ikamam welu kini ma ambai. Ni imborro kat lutuunu bizin, mi ikampewe zin leembe. Mi ikototo itunu, mi imbesmbeeze pa Anutu wal kini.\f + \fr 5:10 \ft Sua ta Paulus ibeede na, iso ta kembei: “Ni ixgurxguuru Anutu wal kini potomxan kumbun.” Uraata ta kembei, ina uraata ta zin mbesooxo sorok tikamam.\f* Mi iuluulu zin wal ta pataxana indeexe zin na. Mi ikamam uraata ambaimbaixan matakixa ta boozomen. Tana nora ta kembena, tona kuur zaana ise ro.\x + \xo 5:10 \xt Lu 7:44; Yo 13:14; Ibr 13:2; 1Pe 4:9\x* \p \v 11-12 Mi zin noroxa ta tiwe kolmannan zen na, kuur zan ise ro pepe. Kokena kaimer tikam xgar pa mbulu ki ula mini, to tipizil ndemen pa Krisi, mi timolo sua kizin mbukxana ma iwe sua pizin. \v 13 Mi korox toro tomini. Sombe kuur sorok zin noroxa ta tiwe kolmannan zen na, inako mburan pa uraata kamxana mini som. Ko timbombooren kar, mi tinogeege ruumu, tinininkao mi tizeizei len sua, mi tiyyo kwon pa sua soroksorok boozomen.\x + \xo 5:13 \xt 2Tes 3:11; Tit 2:3\x* \v 14 Tana nio lelex be zin noroxa ta tiwe kolmannan zen na, tiwoolo mini, mi tipeebe, mi timboro zitun ruumu kizin mi wal kizin. Naso kanda koi sa irao be ixgal sua piti som.\x + \xo 5:14 \xt 1Kor 7:9\x* \v 15 Sua tio ti, nio axso sorok som. Pa noroxa pakan, zin tipizil ndemen pa Krisi, mi tito Sadan zaala kini kek. \p \v 16 Moori urlaxana sa, sombe wal kini pakan tiwe noroxa, na ni le uraata be iuulu zin. Kokena tikam pataxana pa lupxana ki Krisi. Naso lupxana irao be iuulu zin nora tuunu tau len wal somxani. \s1 Mbulu tabe takam pizin mboroxan \p \v 17 Zin mboroxan ta so timborro kat lupxana ki Krisi, na leyom xger pizin mi kakam len kadoono ambaixana. Mi zin mboroxan ta so tipaute yom pa sua ki Anutu mi tikamam mos pa, na leyom xger biibi pizin, mi kupumuuxgu korox ambaimbaixan pizin. Pa zin timbelmbel uraata piom.\x + \xo 5:17 \xt Pil 2:29; 1Tes 5:12+; Ibr 13:17\x* \v 18 Ka sua imbot pataaxa kek ta kembei: \qt Bapalo ta so ikamam uraata pu mi ipadagdaaga kini wit, ina nu irao po kwoono pepe. Bela kwoono imbot sorok. Naso irao ikan kana tomini.\qt* Mi sua lwoono toro iso ta kembei: \qt Tomtom ta sombe ikamam uraata, na ni irao ikam le kadoono.\qt*\x + \xo 5:18 \xt Lo 25:4; Lu 10:7; 1Kor 9:9\x* \p \v 19 Sombe tomtom tamen ixgal sua pa mboroxan sa, na lexi pepe. Mi sombe wal ru, som tel sa tipombol sua kini, tona lex zin.\x + \xo 5:19 \xt Lo 19:15; Mt 18:16+\x* \p \v 20 Zin wal ta so tinoknok sanaana kamxana, na swe zin ila iwal matan mi yaamba zin. Naso zin pakan tire mi timoto.\x + \xo 5:20 \xt Lo 17:13; Ep 5:11; Tit 1:13\x* \p \v 21 Timoti, nio axur sua mbolxana pu pa Anutu ziru Yesu Krisi mi zin axela ta Anutu ipeikat zin ma tiwe lene na matan ta kembei: Sua tio taixgi, kozo motom ixgal be to kat. Mi re. Kokena kam mbulu ndelndelxa pizin tomtom, mi lae kizin wal pakan. Kam mbulu raraate men pa tomtom ta boozomen.\x + \xo 5:21 \xt 1Tim 6:13\x* \v 22 Mi ketem pitpit mi ur zin tomtom be tiwe mboroxan loxa pepe. Kokena kaimer tikam sanaana, to iwe lem uunu. Mi motom ixgal itum be mbulu ku ta boozomen ixgeeze men.\x + \xo 5:22 \xt Ŋgo 6:6, 13:3; 1Tim 4:14; 2Tim 1:6\x* \p \v 23 Nio axute: Mete ta kopom yoyouxana na, izemzemu som. Tana win yok men pepe. Win yok baen rixarixa tomini. Naso iuuluu ma kopom ambai. \s1 Mbulu turkexana kola ipet mat \p \v 24 Tomtom pakan na, mbulu kizin sananxana imbot kat mat. Tabe loxa men mi iti tikilaala zin kembei kaimer to Anutu ko iur kadoono pizin. Mi tomtom pakan na, sanaana kizin ike. Tamen zin tomini, kaimer sanaana kizin ka kadoono kola indeexe zin.\x + \xo 5:24 \xt Ga 5:19\x* \v 25 Mi mbulu ambaimbaixan ta kembena. Pakan imbot kat mat ma tomtom tire. Mi pakan na, ike pa tomtom matan. Tamen kaimer kola ipet mat.\x + \xo 5:25 \xt Mt 10:26+\x* \c 6 \s1 Sua ta ila pizin mbesooxo sorrokxan \p \v 1 Sombe tomtom urlaxana sa, ni mbesooxo sorokxana, na bela ipakur biibi kini, mi le xger pini, mi ilex la kalxaana. Re beso som, to ikam ma tomtom tipasaana Anutu zaana, mi tiyo kwon pa sua ta takamam pizin tomtomi.\x + \xo 6:1 \xt Ep 6:5+; Kol 3:22+; Tit 2:8+; 1Pe 2:18\x* \v 2 Xonoono, mbesooxo ta sombe biibi kini iurla ki Krisi tomini, na ziru tiwe toxmatizix ki Krisi kek. Tamen mbesooxo tana irao irepiili biibi kini pepe. Bela mata sixsix pa uraata kini mi imbeeze kat pini. Pa mbesooxo ta ikamam uraata pa tomtom urlaxana na, ni ko iur kat leleene pini.\x + \xo 6:2 \xt Kol 4:1; Plm 16\x* \p Sua tio taixgi na, kam pizin tomtom, mi pombol zin be tito. \s1 Tondou lende korox boozo ki toono pepe \p \v 3-4 Sombe tomtom sa izem sua ambaixana ki Merere kiti Yesu Krisi mi sua ta iti takamam pizin tomtom pa Anutu mbulu kini na, mi isu mi ikam sua toro pizin tomtom, ina ni ipakur sorok itunu xgar kini. Tamen ni ikam kat xgar pa kosa sa som. Ni kembei tomtom ta mete ikami ma xgar kini ikankaana. Pa iyyo kwoono pa sua soroksorok, mi izorzooro sorok pa sua mbukunbukun. Tamen sua ta kembei ko ipiyooto xonoono ambaixana sa som. Ina ikamam zin tomtom ma matan mburmbur, mi keten malmal ma tixoxooxo, mi tiwirri sua sananxana, mi tikamam sorok xgar sananxana pa waen bizin.\x + \xo 6:3-4 \xt 1Kor 8:2; Ga 1:6+; 1Tim 1:3+; 2Tim 1:13, 2:23; Tit 3:9\x* \v 5 Tana sua kizin ko ikam zin tomtom ma tiparzorzooro totomen. Pa wal ta kembei na, Tomtom Sanaana itatke sua xonoono pizin, mi ipasaana xgar kizin kek. Tanata tikankaana ma tiso mbulu ki Anutu ko iwe zaala pizin be tikam len korox boozo ki toono.\x + \xo 6:5 \xt Tit 1:11\x* \p \v 6 Mi mbotxana pareixana ta so Anutu ikam piti, na lelende ambai men mi toto mbulu kini. Pa mbulu ta kembei, ko iuulu iti biibi kat.\x + \xo 6:6 \xt Mbo 37:16+; Pil 4:11+\x* \v 7 Iti tuute: Indeexe ta nanda bizin tipeebe iti ma tusui, na namanda men. Mi sombe temetmeete ma tezem toono ti, inako namanda men mi tala.\x + \xo 6:7 \xt Yop 1:21; Mbo 49:17\x* \v 8 Tana sombe lende mburu be turu pa, mi kanda kini be takan, na lelende ambai mi toso: “Ixgi irao ta ti.”\x + \xo 6:8 \xt Tut 30:8; Mt 6:25; Ibr 13:5\x* \v 9 Pa zin wal ta xgar kizin imbol be tindoundou len korox boozo ki toono na, xgar kizin tana ko iwe zaala be toomboxana matakixa boozo ise kizin. Pa korox ta zin lelen pa, ko iwe kembei kilis pizin mi ikeene zin, mi ipatalli zin, mi ipasaana zin ma tila len.\x + \xo 6:9 \xt Tut 28:22; Mt 13:22; Yems 5:1\x* \v 10 Pa mbulu ki lelende pa pat ilip, ina iwe uunu pa mbulu sananxan matakixa ta boozomen. Re. Wal pakan ta tikam kinkiini be tiyo len pat biibi na, tizem urlaxana kiti ka zaala, mi timbel zitun ma tisaana kek.\x + \xo 6:10 \xt Kam 23:8; Mt 27:5; Ep 5:5\x* \s1 Zaala ta temender mbolxana mi tikiskis urlaxana kiti \p \v 11 Tamen nu na, we Anutu tomtom kini kek. Tana mbot molo pa mbulu ta boozomen tana. Mi kam kinkiini be we ndeexexom pa Anutu mataana. Kozo to mbulu kini, mender mbolxana, kiskis urlaxana ku, ur lelem pizin tomtom, mi kam mbulu luumuxana men pizin.\x + \xo 6:11 \xt 2Tim 2:22\x* \v 12 Urlaxana kiti na, korox ambaixana kat. Tana porou mbolxana pa, mi kiskis ma ila irao kam mbotxana mata yaryaaraxana. Motom imiili pa mazwaana ta nu mender ila iwal biibi matan, mi moto som, mi swe kat urlaxana ku. Mbulu ta ipet pu pa mazwaana tana, ina iswe kembei nu, Anutu iboobu kek be kam mbotxana tana.\x + \xo 6:12 \xt 1Kor 9:25-26; 1Tim 1:18; 2Tim 4:7\x* \p \v 13 Anutu, ni ikiskis korox ta boozomen ma timbot matan yaryaara. Mi Yesu Krisi, ni ta imender la Pontius Pilatus mataana, mi imoto som, mi iso kat itunu ka sua.\x + \xo 6:13 \xt Yo 5:21+, 18:36+\x* \v 14 Nio axkam sua mbolxana pu ila ziru matan be motom ixgalxgal sua tio ti, mi toto ma irao nol tabe Merere kiti Yesu Krisi iswe itunu minii.\x + \xo 6:14 \xt 1Tes 3:13, 5:23\x* \v 15 Nol tana iso ipet, tona Anutu ko ixgoi ma imiili mini. \q1 Iti tapakur Anutu pa kampexana kini. \q1 Ni itutamen ta mbura keskeezexana. \q1 Mi ni King biibi xonoono ta ikamam peeze pa king ta boozomen, mi ilip pa merere ta boozomen.\x + \xo 6:15 \xt Lo 10:17; 1Tim 1:17; Tur 17:14, 19:16\x* \q1 \v 16 Ni itutamen ta irao imeete som. \q1 Mi imbotmbot raama azuxka kini mburaanaxana. Azuxka tana, tomtom sa irao be igarau na som. \q1 Mi tomtom sa ire kat ruxguunu zen. Pa tomtom sa irao be ire kati na som. \q1 Ni zaana biibi kat, mi peeze kini ko imbotmbot ma alok. \q1 Xonoono.\x + \xo 6:16 \xt Kam 33:20; Mbo 104:2; Yo 1:18; 1Yo 4:12\x* \s1 Sua pizin wal ta len korox boozo \p \v 17 Zin wal ta len korox boozo isu toono ti na, kwom imbol pizin be tipakur zitun pepe, mi tipase pa pat mi mburu kizin pepe. Pa korox tana, korox xonoono som. Imbot rimen mi imap. Tana zin bela tipase pa Anutu men. Pa ni ikamam korox boozomen piti, bekena tombotmbot ambai mi menmeen ti pa.\x + \xo 6:17 \xt Mbo 62:10; Mk 10:24; Lu 12:15,20+\x* \v 18 Mi so pizin tomini be tikam uraata ambaimbaixan matakixa ta boozomen, mibe tirai korox kizin pakan pizin tomtom, mi tiuulu zin raama lelen ambai.\x + \xo 6:18 \xt Lu 6:38; Ro 12:13; 2Kor 9:6+; Ga 6:9+; Ibr 13:16\x* \v 19 Naso tindoundou len korox xonoono tabe iuulu kat zin pa kaimeri, mi tikam mbotxana mata yaryaaraxana ma iwe len. Pa mbotxana tana, ta korox xonoono.\x + \xo 6:19 \xt Mt 6:19+\x* \s1 Timoti irao mataana ixgal uraata kini \p \v 20 O Timoti, sua xonoono mi uraata, ta ima nomom kek. Motom ixgal be mboro kat. Mi sua soroksorok ki toono ta xono somxanai, mi xgar pakaamxana kizin wal ta tizorzooro iti na, pizil ndemem pa. Xonoono, zitun tiso tikam xgar biibi. Tamen tikam kat xgar sa som.\x + \xo 6:20 \xt 1Tim 1:4, 4:6+; 2Tim 1:14, 2:14; Tit 1:9\x* \v 21 Pa wal pakan ta tikan la sua ta kembena na, matan mbeleele zitun, mi tipaxoobo pa zaala ki urlaxana xonoono kek. \p Kampexana ki Anutu ko ise tiom tina. Xonoono.