\id MAT - Madak Bible [mmx] -Papua New Guinea 2011 (DBL 2015) 
\h Metiu 
\toc2 Metiu 
\toc1 Metiu 
\toc3 Mt 
\mt1 Metiu  
\mt2 Lagale Lavavang At Ne Iesu Karisito  //  Metiu Ga Malagan I  
\imt1 Levelinga Loklox Axasep  
\imt2 Lamaares 58 A.D.  
\ip Metiu neni lara atnedi lasangaun mi legepura lavaun pinivu at ne Iesu, lara laasen bok teren ne Levi. Neni laradi loklok ka pilas at lagavaman boro Rom. Melemu ne Iesu ga soxolik ka i la ni ga ravasu ngan lun pinivu ren. Metiu ga malagan i na lubuk ti lubung mixin mokmokso ren me Judaia. At laaleng ne Metiu ga malagan na lubuk limixin me Judaia diga doma i do ne Moroa na soxolik ka soso mun laradi naba vot kusu neni na lok ngan Loorong Silok atdi. At lavapaase Ibru diga so asen i mi la Mesaia (Lanarong), la at lavapaase Grik diga so asen i mi ne Karisito. Luvuttadi amgomgo at limixin me Judaia di goxoklen i do ne Iesu ga vot ngan Lanarong. Metiu ga vara i xusu na lox asuusu i ridi do ne Iesu neni Lanarong tuturun la Loorong Silok at leme Judaia, kuren la neni ga paase mumu ne Iesu ga vot kerepmo, i ngan Loorong Silok. Ne Metiu ga malagan li bok lentaba levelinga boro at Lovoang Kaala migomgo atdi mumu Lanarong at ne Moroa. At na levelinga ga sooxos at lovotpot at Lanarong.  
\iot Lengkot silok keneng at na lubuk  
\io1 \ior 1:1–2:23\ior* Diga visik ne Iesu.  
\io1 \ior 3:1-12\ior* Jon laradi sep susu ga gugu.  
\io1 \ior 3:13–4:11\ior* Satan ga lok tong pen ne Iesu.  
\io1 \ior 4:12–18:35\ior* Iesu gat pas tangtagap la ga vavang to Galili.  
\io1 \ior 19:1–20:34\ior* Iesu gat pas uto Jerusalem.  
\io1 \ior 21:1–25:46\ior* Lempanga salai ne Iesu ga lox i ro Jerusalem.  
\io1 \ior 26:1–27:66\ior* Larangtanga alis la lanmet at ne Iesu.  
\io1 \ior 28:1-20\ior* Iesu ga roo xat basinge lanmet.  
\c 1  
\s1 Leretere Ri Lavalabat  //  At Ne Iesu  
\r (Lu 3:23-38)  
\p
\v 1 \x * \xo 1:1 \xt 1 Let 17:11; Lur 22:18\x*Anai ni leretere ri levenasen at lavalabat at ne Iesu Karisito, neni livisik li at ne Devit, la ne Devit neni livisik li at ne Abaram.  
\v 2 Abaram neni temen ne Aisak; Aisak neni temen ne Jakop; Jakop neni temen ne Juda eburu mi luvutneton;  
\v 3 \x * \xo 1:3 \xt Lur 38:29-30; Rut 4:18-22\x*Juda neni temen ne Peres mi ne Sara. (Nenen du laasen teren ne Tema); Peres neni temen ne Esron; Esron neni temen ne Ram;  
\v 4 Ram neni temen ne Aminadap; Aminadap neni temen ne Nason; Nason neni temen ne Salmon;  
\v 5 \x * \xo 1:5 \xt Rut 4:13-17\x*Salmon neni temen ne Boas (Raap neni nenen); Boas neni temen ne Obet (Rut neni nenen); Obet neni temen ne Jesi.  
\v 6 \x * \xo 1:6 \xt 2 Sml 12:24\x*Jesi neni temen ne Devit, loorong.  
\p Devit neni temen ne Solomon (nenen ni latkin at ne Uraia);  
\v 7 Solomon neni temen ne Roboam; Roboam neni temen ne Abaisa; Abaisa neni temen ne Asa;  
\v 8 Asa neni temen ne Josepat; Josepat neni temen ne Joram; Joram neni temen ne Usaia;  
\v 9 Usaia neni temen ne Jotam; Jotam neni temen ne Eas; Eas neni temen ne Esekia;  
\v 10 Esekia neni temen ne Manase; Manase neni temen ne Amon; Amon neni temen ne Josaia;  
\v 11 \x * \xo 1:11 \xt 2 Lav 24:14-15; 2 Let 36:10; Jer 27:20\x*Josaia neni temen ne Jekonia eburu mi luvutneton. Ap mo levenaleng limixin esep boro Babilon diga lok ka limixin me Israel uto Babilon ti loxokoxo.   
\p
\v 12 \x * \xo 1:12 \xt Esr 3:2\x*Melemu at nai, ne Jekonia neni temen ne Salatiel; Salatiel neni temen ne Serababel;  
\v 13 Serababel neni temen ne Abiut; Abiut neni temen ne Eliakim; Eliakim neni temen ne Aso;  
\v 14 Aso neni temen ne Sadok; Sadok neni temen ne Akim; Akim neni temen ne Eliuda.  
\v 15 Eliuda neni temen ne Eliasa; Eliasa neni temen ne Matan; Matan neni temen ne Jakop;  
\v 16 Jakop neni temen ne Josep, latlok at ne Maria, nenen ne Iesu, ga ruuna ka laasen do Lanarong.   
\p
\v 17 Kuren la ga ruka i at ne Abaram la uto at ne Devit ga epovo at lasangaun mi lavanuet lavaola. La ga ruka i at ne Devit ga se leme Babilon diga lok ka limixin me Israel uto Babilon ga epovo at lasangaun mi lavanuet lavaola. La ga ruka i melemu at loxokoxo at limixin me Israel uto Babilon la ga se at livipisik at Lanarong ga epovo at lasangaun mi lavanuet lavaola.   
\s1 Livipisik At Ne Iesu Karisito  
\r (Lu 2:1-7)  
\p
\v 18 \x * \xo 1:18 \xt Lu 1:27,35\x*Anai ni leretere ri livipisik at ne Iesu Karisito. Maria, nenen ne Iesu diga ora ka i xusu latkin ti ne Josep, ketla kovisi du goxo epot, Maria ga long lenget ka i do neni mo ga balan madak mi lolos at Loroonan Kaala.  
\v 19 Ne Josep, latlok teren, neni lagale laradi la ga mumu asu avukat Laulis Linga at ne Moses. Ga lok lodoxoma ren kusu na ke xepe ne Maria. Ketla neni goxo vara i xusu na lox amangan i ro at lemeren limixin axap. Neni ga lok do na lok kepe nemnem mene i.   
\p
\v 20 Josep gam doma mumu i na la at lara laxanimin laangelo at ne Moroa ga vot saparav i at loromtobo la ga lok, “Josep. Livisik li at ne Devit. Nemen gat uta marat kusu una lok ka ne Maria ngan latkin tu, mila mo labalan madak neni i ruuna i, neni at Loroonan Kaala.  
\v 21 \x * \xo 1:21 \xt Lu 1:31; 2:21\x*Neni naba visik lamdak temes la una so asen i mi ne Iesu, (Lavasuun teren do laradi loklox arooro) mila neni naba lox arooro limixin teren basinge laxakapmek atdi.”   
\p
\v 22 Ana lempanga axap ga vot kusu ti lox asoorun levelinga at ne Moroa ga ravasu at lungusno at leeme vapaase ali ren, ga lok keretna,   
\q1
\v 23 “Tatkin maxat naba balan madak la naba visik tamdak temes la dinaba so asen i mi ne Emanuel.” \rq Ais 7:14\rq*  
\m Lavasuun teren do, “Moroa eburu midik.”   
\p
\v 24 La ne Josep ga xatu kaxat ap mo laaleng petpes la ga mu asu levelinga at laangelo at Leeme Silok ne Moroa, la ni ga epot ka ne Maria.  
\v 25 \x * \xo 1:25 \xt Lu 2:7,21\x*Ketla neni goxo midi eburu mi ne Maria, se neni ga visik lamdak teren. La ne Josep ga so asen i mi ne Iesu.   
\c 2  
\s1 Lovotpot At Luvuttadi Leklen  
\p
\v 1 Maria ga visik ne Iesu ro Betilem, at lenep silok Judaia. Ap mo levenaleng ne Erodes ga nemen ngan loorong. Melemu lentaba luvuttadi leklen at larapenti digat pas boro at lenep laxangking it losu e uto Jerusalem  
\v 2 \x * \xo 2:2 \xt Kex 24:17\x*la diga sue limixin me go, “Lumumulum ua diga visix i kusu neni Loorong Silok ti limixin me Judaia? Maga ven lenti ren to at lenep laxangking it losu e, la marat pas ude xusu mana lotu saparav i.”\fig Luvuttadi akleklen digat pas ti ven ne Iesu.|alt="Wise men on camels" src="wa03806b.tif" size="span" loc="Mat 2:1-10" copy="UBS (Wade)" ref="Mt 2:1-10" \fig*   
\p
\v 3 Erodes ga ronga i na, la lebelen ga xatu, la limixin axap go Jerusalem lebelendi ga xatu bok.  
\v 4 Erodes ga ro bubua ka nedi axap luvuttadi amgomgo at lubungmaasa la luvuttadi loklox ase at Laulis Linga la ga sue di xeretna, “Lanarong diba visix i ua?”  
\v 5 La diga vorang i rin keretna, “To at lemenemen Betilem at lenep Judaia, mila leeme vapaase ali ga malagan i xeretna,   
\q1
\v 6 \x * \xo 2:6 \xt Jo 7:42\x*‘Lemenemen Betilem at lenep Juda, neni i silok aleng ti levenmenemen petpes to Juda. Tara me dom naba vot ngan laradi gomgo la naba lok tatao limixin tarak mede Israel kerekngan laradi loklok tatao sipsip.’” \rq Mai 5:2\rq*   
\p
\v 7 La ne Erodes ga ro nemnem ka mo luvuttadi leklen la ga sue di mi laaleng salai mo lenti ga so su ren.  
\v 8 Melemu neni ga riki di uto Betilem mi levelinga xeretna, “Minat pas la mina puse avukat ti mo lamdak. La do mina vuse sa ren, minaba tong axasep box ia min, kusu nenia bok anaba vot pasa i la ana lotu saparav i.”   
\p
\v 9-10 Melemu at na levelinga at loorong ne Erodes, diga vas kaxat, la at lavatpas atdi ro at langas diga ven manga mo lenti, no diga ven avot pam i ro at lenep laxangking it losu e. At loxonaleng diga ven i, lomomo atdi ga silok aleng. Mo lenti gam gomgo ridi se ga ru ro mavana ap mo loogu ne Iesu gak midi ren.  
\v 11 \x * \xo 2:11 \xt Sam 72:10-15; Ais 60:6\x*Diga beles ukeneng la diga ven lamdak eburu mi ne Maria, nenen. Diga xis tiktikbu mi lempatgulom atdi la diga milik tiding si ukopok la diga lotu saparav i. La diga suang lengkontonom ka atdi la diga lok letaba rin mi logol (gold), perengkinsen (frankincense), la mea (myrrh).\fig Luvuttadi akleklen diga lok letaba.|alt="Wise men give gifts" src="lb00295b.tif" size="col" loc="Mat 2:11-12" copy="BFBS (Bass)" ref="Mt 2:11" \fig*  
\v 12 Melemu at nai Moroa ga vaase di xeneng at loromtobo do nemen gat ditamlong uto saparap ne Erodes. Kuren la diga vas bilong uto at lenep kangka atdi at lara langas petpes.   
\s1 Josep Ga Oo Mi Ne Maria Du Lenan Uto Isip  
\p
\v 13 Se mo luvuttadi leklen diga vas kaxat pam, laangelo at Leeme Silok ne Moroa ga vot parap ne Josep keneng at loromtobo. La ga lok, “Una xatu kaxat la una lok kaka lamdak eburu mi nenen la mina sixiro uto Isip. Mina nemen go se nenia anaba tong i rinimi do mina on basinge mo lenep, mila ne Erodes mo naba reven pupuke ri lamdak kusu na sev amer i.”   
\p
\v 14 Kuren la ne Josep ga xatu kaxat, la ga lok kaka lamdak eburu mi nenen, la ap mo mene laxanimin diga vas kaxat basinge mo lemenemen Betilem la uto Isip.  
\v 15 \x * \xo 2:15 \xt Ose 11:1\x*La diga nemen go se ne Erodes ga met. Nai lempanga ga vot kusu ti lox asoorun levelinga at ne Moroa ga vaase asu i at lungusno leeme vapaase ali ren keretna,  
\q1 “Aga xup kaka lamdak tarak boro Isip.” \rq Ose 11:1\rq*   
\s1 Diga Sev Amet Laxamdak Temes To Betilem  
\p
\v 16 Se ne Erodes gaklen ka i do luvuttadi leklen diga bala vukpux i, neni ga musak aleng. Neni ga raba linga limixin esep teren kusu dina sev amet laxamdak temes, levenmaares atdi ga epovo at legepura la maxopok, to Betilem la at levenmenemen bok gak lox auret, mumu levelinga neni gara ronga vam i boro at luvuttadi leklen, mumu laaleng lenti ga soo su.  
\v 17 La mo levelinga, ne Moroa ga vaase i at lungusno at leeme vapaase ali ren ne Jeremaia ga soorun, la ga lok keretna,   
\q1
\v 18 \x * \xo 2:18 \xt Lur 35:19\x*“Lerengteng at lara mo diga ronga i ro Rama, ni lanteng silok. Rakel mo i duudu mumu laxamdak teren. La kopmen tara ga epovo do na lox amenemen i mila laxamdak axap teren mo dira met pam.” \rq Jer 31:15\rq*   
\s1 Josep Mi Ne Maria La Ne Iesu Digamlong Boro Isip  
\p
\v 19 Melemu at lanmet at ne Erodes, laangelo at Leeme Silok ne Moroa ga vot saparap ne Josep keneng at loromtobo to Isip.  
\v 20 \x * \xo 2:20 \xt Pas 4:19\x*La ga lok, “Una xatu kaxat, la una lok ka lamdak eburu mi nenen, la minamlong uto at lenep silok Israel. Mila mo luvuttadi diga lok do dina sev amet nom lamdak, dira met pam.”   
\p
\v 21 Kuren la ne Josep ga xatu kaxat, la ga lok ka lamdak eburu mi nenen la digamlong uto Israel.  
\v 22 Se ne Josep ga ronga i do ne Akeleas mo ga lok ka lixitkis at ne temen, ne Erodes, ngan loorong boro Judaia, neni ga marat kusu ti nemen go. La laangelo ga raba linga manga i xeneng at loromtobo, kuren la digat pas uto at lenep silok Galili.  
\v 23 \x * \xo 2:23 \xt Lu 2:39; Ais 11:1; 53:2; Jo 1:46\x*La diga nemen to Nasaret. La levelinga at lavaeme vapaase ali ga soorun. Mo levelinga ga lok keretna, “Dinaba so asen i do neni lanat me Nasaret.”   
\c 3  
\s1 Jon Laradi Sep Susu Ga Vavang Ti Limixin  
\r (Mk 1:1-8; Lu 3:1-20; Jo 1:19-28)  
\p
\v 1 Buaang levenmaares gara volo, la ne Jon, laradi sep susu ga ru asuvos to at lamatbin at lenep silok Judaia la ga ruka lugugu ren.  
\v 2 \x * \xo 3:2 \xt Mt 4:17; Mk 1:15\x*Neni ga vavang keretna, “Mina leeng basinge leveloklok kakapmek atnimi, mila langas ti Linintoo no vana at laxalibet monga ira auret!”  
\v 3 Leeme vapaase ali ne Aisaia ga paase mumu ne Jon mi levelinga i lok keretna,  
\q1 “Lara mo ip kup to at lamatbin keretna, mina lox agagas li langas ti Leeme Silok. Mina lox akmokso langas tin!” \rq Ais 40:3\rq*   
\p
\v 4 \x * \xo 3:4 \xt 2 Lav 1:8\x*Jon ga siga labantamon diga lox i mi lengkabinim at lakamel. Neni ga dodos i mi labanbaane diga lox i mi labantuxu at lavanga mi lavanuet kangkedek teren. La neni ga anan levenasku mi laxanmisiu boro at laxairing.  
\v 5 Limixin digat pot saparav i boro Jerusalem, boro at levennep axap Judaia, la boro bok at levennep saparap ladan sen Joridan kusu dinang tonga levelinga ren.  
\v 6 Diga tong asu leveloklok kakapmek atdi la ne Jon ga sep susu nedi ro at ladan sen Joridan.   
\p
\v 7 \x * \xo 3:7 \xt Mt 12:34; 23:33\x*At loxonaleng ne Jon ga ven buaang nedi lubung Parisi mi lubung Sadiusi diga vot pasa i kusu neni na sep susu nedi, neni ga lok tidi xeretna, “Nemi laxamdak at lempasii. Kereva, mi lok do mina sixiro at lebelemamao at ne Moroa mo naba vot saparap limixin kakapmek?  
\v 8 Minak lok lempanga i nunuan kusu naba lox asuusu i do mira leeng basinge vam leveloklok kakapmek atnimi.  
\v 9 \x * \xo 3:9 \xt Jo 8:33,39; Ro 2:28-29; 4:12\x*Ketla mi guta nua i do miba sixiro at lebelemamao at ne Moroa mumu nga i do ne Abaram, neni lurubuno avolo atnimi. A tong i rinimi do Moroa i epovo na ba gili na laxanuat la dina vee ngan livipisik li avolo ri ne Abaram.  
\v 10 \x * \xo 3:10 \xt Mt 7:19; Lu 13:6-9\x*Moroa mo i gagas kusu ti tara asi larauna ro xa at laraixe atdi. Larauna do kopmen dina pisik asu lempeven una nunuan, neni naba ra asi di la na lu arup midi ro at laxao.”   
\p
\v 11 \x * \xo 3:11 \xt Jo 1:26-27,33; Gu 1:5\x*La ne Jon ga lok bok, “A sep susu nemi mi ladan kusu na lox asuusu i do mira leeng pam basinge leveloklok kakapmek atnimi. Ketla lara mo naba mumu bok ba rak. Neni naba sep susu nimi mi Loroonan Kaala la laxao ri limixin tongtonga xepe. Lolos teren i volo lolos tarak. Axo epovo kusu anap kip luvanga vatpas teren mila i silok aleng tia.\f * \fr 3:11 \ft Anai ni lavapaase poovo ri lox asuusu i do ne Jon ga lox asu langsangan loklok ngangao ren ti ne Iesu.\f*  
\v 12 \x * \xo 3:12 \xt Mt 13:30\x*Neni naba ronga linga at limixin axap, la naba lok pes mun limixin avukat basinge limixin kakapmek, kerekngan laradi loklok tatao laraamang i epes lenbolo avukat basinge lenbolo i gu. Limixin avukat, neni naba lox arooro di uto vana at laxalibet. La limixin kakapmek, neni naba lok li di at lemenemen songsongot, i ngan lenbolo gu di tara kutkut di.”   
\s1 Jon Ga Sep Susu Ne Iesu  
\r (Mk 1:9-11; Lu 3:21-22)  
\p
\v 13 Goxo lox abao la ne Iesu ga vas kaxat boro Galili la uto Joridan, la ga vot pasa ne Jon kusu neni na sep susu i.  
\v 14 Ketla ne Jon ga lok tin, “Ixo epovo xusu una mu asu i na. I epovo do nenu una sep susu ia. La tila xa la ura sing ia do ana sep susu u?”   
\p
\v 15 Ketla ne Iesu ga vorang i rin keretna, “Una lok lavanga salai nia ara tong pam i, mila at na mun i langas la neda ata naba lox asoorun lempanga salai ik mokso kerekngan ne Moroa i vara i.” Kuren la ne Jon ga mu asu lodoxoma at ne Iesu.   
\p
\v 16 \x * \xo 3:16 \xt Jo 1:32\x*Melemu at ne Jon ga sep susu ne Iesu, neni ga vas urut basinge ladan la uto at lisigege dan. La ne Moroa ga suang laxalibet ti ne Iesu, la neni ga ven Loroonan at ne Moroa ga si boro vana la ukopok. Ga ven ngan ta lamno la ga nemen at ne Iesu.\fig Loroonan Kaala ga si ngan lamno.|alt="John the Bapt. & Jesus" src="cn01656b.tif" size="col" loc="Mat 3:13-17" copy="Cook" ref="Mt 3:16-17" \fig*  
\v 17 \x * \xo 3:17 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 12:18; 17:5; Lu 9:35\x*La laxaka at ne Moroa boro vana at laxalibet ga lok, “Neni na ne Nuruk. Nia a balamu i la a momo aleng min.”   
\c 4  
\s1 Satan Ga Lok Tong Ne Iesu  
\r (Mk 1:12-13; Lu 4:1-13)  
\p
\v 1 \x * \xo 4:1 \xt Ib 2:18; 4:15\x*Melemu Loroonan Kaala ga lam ka ne Iesu uto at lamatbin kusu ne Satan na lok tong i.  
\v 2 \x * \xo 4:2 \xt Pas 34:28; Lur 3:1-7\x*Melemu at lumun anan teren at lavanuet sangaun aleng kangking la kanimin, neni ga roxo ba.  
\v 3 Satan ga vot pasa i la ga lok tin, “Mo do nenu ne Nitna ne Moroa, una tong i ri na laxanuat la dina vee xongkide.”   
\p
\v 4 La ne Iesu ga vorang i rin keretna, “Lovoang Kaala i tong i do,  
\q1 ‘Laradi kopmen na rooro xusuk mun at loxongkide, ketla neni i rooro at levelinga axap at ne Moroa ik lok keneng at Lovoang Kaala.’” \rq Lal 8:3\rq*   
\p
\v 5 Melemu ne Satan ga lok ka ne Iesu uto at lemenemen kaala, Jerusalem la ga vaxaru li i ro vana at langkut at loogu laplavang.  
\v 6 La ga lok tin, “Mo do nenu ne Nitna ne Moroa, una los si ukopok, mila Lovoang Kaala i tong i do,  
\q1 ‘Moroa naba lok li lubung angelo ren, la dinaba rebeng aurur u mi lengkikngen di, kusu tuuat noxo sev asongot tekot at luxangkedek taram.’” \rq Sam 91:11-12\rq*   
\p
\v 7 Iesu ga lok tin keretna, “Lovoang Kaala i tong box i do,  
\q1 ‘Nemen uta lok li ne Moroa, Leeme Silok taram at loklok tong.’” \rq Lal 6:16\rq*   
\p
\v 8 Melemu ne Satan ga lok ka ne Iesu uto vana at lakaana ga nemen kasep pana la ga lox ase i mi laramenemen axap at na lavatbung menemen la lisisinang atdi.  
\v 9 La ne Satan ga lok tin, “Anaa axap lempanga anaba raba u min mo do una xis tiktikbu mi luvatgulom taram de melamgo rak la una lotu saparav ia.”  
\v 10 La ne Iesu ga lok tin, “Satan! Pas kaxat basinge ia. Lovoang Kaala i tong i do,  
\q1 ‘Una lotu saparap ne Moroa, Leeme Silok taram la neni xusuk mun una mumu asu i.’” \rq Lal 6:13\rq*   
\p
\v 11 \x * \xo 4:11 \xt Ib 1:6,14\x*La ne Satan ga on basinge i, la lubung angelo diga vot la diga lox alolos ne Iesu.   
\s1 Iesu Ga Vaxaru Kaxat Lugugu Ren To Galili  
\r (Mk 1:14-15; Lu 4:14-15)  
\p
\v 12 \x * \xo 4:12 \xt Mk 6:17; Lu 3:19-20\x*Se ne Iesu ga ronga i do ne Jon mo diga lok li i at loogu xokoxo, neni ga vas kaxat bilong uto Galili.  
\v 13 \x * \xo 4:13 \xt Jo 2:12\x*Neni goxo nemen to Nasaret, ketla gat pas la ga nemen to Kaprenaum. Na lemenemen gak lok saparap lavatdan kis Galili at lapdopdo at lunep kangka Sebulon la Napitali.  
\v 14 Neni ga nemen to Kaprenaum kusu ti lox asoorun levelinga ne Moroa ga vaase asu i at leeme vapaase ali ne Aisaia ga tong i do,   
\q1
\v 15 “At lenep kangka Sebulon, la lenep kangka Napitali, langas uto at laras mo ik lok, la neni bok lenep kangka saparap Joridan, la lenep silok Galili, na ik lok la limixin kopmen di me Judaia di nemen go.  
\v 16 La limixin at na levennep mo dik lok at lamain, dinaba ven langsangan laxasep at ne Moroa. La tinedi limixin labaroonan atdi gara met pam laxasep naba soosoo ridi.” \rq Ais 9:1-2\rq*   
\p
\v 17 \x * \xo 4:17 \xt Mt 3:2\x*Ga ruka i ap mo levenaleng ne Iesu ga vavang ti limixin keretna, “Mina leeng basinge leveloklok kakapmek atnimi, mila langas ti Linintoo no vana at laxalibet monga ira auret!”   
\s1 Iesu Ga Ro Xaka Lavanuet Luvuttadi Sepsep Mat  
\r (Mk 1:16-20; Lu 5:1-11)  
\p
\v 18 At lara laaleng Iesu gat pas saparap lavatdan kis Galili, neni ga ven lueton. Nedu luradi sepsep mat, Saimon (laasen bok teren ne Pita) la neton laasen teren ne Endru. Duga loloa mi laxatkat to at lavatdan kis.  
\v 19 \x * \xo 4:19 \xt Lu 5:1-11; Mt 13:47\x*La ne Iesu ga lok tidu, “Ude numu, muna emu minia la nia anaba lox ase numu mi langas ti sat kaka limixin i ngan tai mo, nemu mu loloa ka lenmat.”\fig Iesu ga lok tidu, “Ude numu, muna emu minia.”|alt="Jesus calls disciples" src="cn01681b.tif" size="span" loc="Mat 4:18-22" copy="Cook" ref="Mt 4:19" \fig*  
\v 20 \x * \xo 4:20 \xt Mt 19:27\x*La soso mun duga on basinge laxatkat la duga emu mi ne Iesu.   
\p
\v 21 Neni ga vas mu manga loloxon la ga ven manga lara lueton petpes, Jems mi ne Jon, lunitna ne Sebedi. Dugak lok go at lesepang eburu mi ne temen du ne Sebedi. Digak lox agagas li levengkatkat atdi. La ne Iesu ga ro xaka du.  
\v 22 La soso mun duga on basinge lesepang eburu mi ne temen du, la duga emu mi ne Iesu.   
\s1 Iesu Ga Anasa Ga Vavang La Ga Lox Aroo Limixin  
\r (Lu 6:17-19)  
\p
\v 23 \x * \xo 4:23 \xt Mk 1:39; Mt 9:35; Gu 10:38\x*Iesu gat pas at lengkot axap Galili, ga anasa limixin mi levenanasa at ne Moroa ro xeneng at laraogu singising atdi. La ga vavang mi Lagale Lavavang mumu Linintoo, la gak lox aroo limixin basinge laxanasen anmeres axap.  
\v 24 \x * \xo 4:24 \xt Mk 6:55\x*Levelinga mumu ne Iesu ga epeseves keneng at lenep silok axap Siria. Kuren la limixin diga lok kaka nedi luvuttadi digak meres mi levenasen anmeres axap, la nedi bok diga suma levesongsongot silok, la nedi luvuttadi mi lubunggas ga suxuna di, la nedi diga ruuna lanmeres diga so asen i do lobomet, la nedi labantuxu atdi ga molo axap. La ne Iesu ga lox aroo nedi axap.  
\v 25 \x * \xo 4:25 \xt Mk 3:7-8\x*Buaang nedi limixin diga mumu asu i, nedi boro Galili la boro bok Dekapolis, la boro Jerusalem, la Judaia, la boro bok at lenep silok Perea.   
\c 5  
\s1 Iesu Ga Vavang Ti Limixin  //  To Vana At Lakaana  
\r (Lu 6:20-23)  
\p
\v 1 Iesu ga ven nedi buaang limixin la ni ga urut upana at lakaana, ni ga xis kopok, la diga xis to melamgo ren,  
\v 2 la neni ga ruka i do na anasa di.   
\p
\v 3 \x * \xo 5:3 \xt Ais 57:15\x*Iesu ga lok keretna, “Nedi dikleklen i do labaroonan atdi ik pakes ti ne Moroa, dina momo, mila limixin kerepmo dinaba vubeles at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 4 \x * \xo 5:4 \xt Ais 61:2-3; Li 7:17\x*Nedi mo dik lok bukbulu, mila laxakapmek i umsu at na lavatbung menemen, dina momo, mila ne Moroa naba lox amenemen nedi!  
\v 5 \x * \xo 5:5 \xt Sam 37:11\x*Nedi dik lox asi di, dina momo, mila ne Moroa naba raba di mi lixitkis to xeneng at Linintoo ren.  
\v 6 \x * \xo 5:6 \xt Ais 55:1-2\x*Nedi di ngaongao ri loklok manmanton, dina momo, mila ne Moroa naba lox epovo mo lavavara atdi.  
\v 7 \x * \xo 5:7 \xt Je 2:13\x*Nedi di lox asuusu lebelen tuntun ti limixin, dina momo, mila ne Moroa naba lox asuusu lebelen tuntun tinedi.  
\v 8 \x * \xo 5:8 \xt Sam 24:3-4; 51:10; 73:1\x*Nedi lebelen nedi i dadat aleng, dina momo, mila dinaba ven ne Moroa.  
\v 9 \x * \xo 5:9 \xt 1 Jo 3:2-3\x*Nedi, di lok lumulum kantubu atnedi dit kis munepen, dina momo, mila ne Moroa naba so asen nedi do luvutnitna.  
\v 10 \x * \xo 5:10 \xt Ib 12:4; 1 Pi 3:14\x*Nedi dip kip levesongsongot mumu loklok manmanton at ne Moroa, dina momo, mila dinaba ruuna ka lixitkis to xeneng at Linintoo no vana at laxalibet.   
\p
\v 11 \x * \xo 5:11 \xt 1 Pi 4:14; Je 1:2\x*Do limixin diba vaase aksaksa rinimi la diba sev asongot nimi la diba paase mumu nimi mi levelinga xaxarang, mina momo, mila nemi limixin tarak.  
\v 12 \x * \xo 5:12 \xt 2 Let 36:16; Gu 7:52; Ib 11:32-38; Je 5:10\x*Do dina lox i xuren, mina momo la mina sosoro, mila langsangan luunun minaba ruuna ka i ro vana at laxalibet. Limixin kakapmek megano diga lox asongot lavaeme vapaase ali no diga rooro gano. La kerepmo limixin kakapmek dinaba lox asongot bok nimi.”   
\s1 Limixin At Ne Iesu Di Lok Ngan Laxakures La Laxasep  
\r (Mk 9:50; Lu 14:34-35)  
\p
\v 13 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nemi mi ngan laxakures ti limixin axap. Ket do lolos at laxakures na xap, kopmen bok ba tangas kusu naba so kakures manga. Kopmen bok ba na epovo xusu dina lok li i at teveluxa, kuren la diba lu xepe mun min la limixin dibat pas abilinga i.   
\p
\v 14 \x * \xo 5:14 \xt Jo 8:12; 9:5\x*Nemi mi ngan laxasep ti limixin at na lavatbung menemen. Lemenemen silok do it kis to mavana at lakaana kopmen na epovo do na lipe.  
\v 15 \x * \xo 5:15 \xt Mk 4:21; Lu 8:16; 11:33\x*Kopmen teta na sox aros lababao xusu na lok li i ro maxopok at lavatbaaket. Ketla neni i lok li i ro at lenep kasep, kusu laxasep teren naba so epeseves tinedi axap go xeneng at loogu.  
\v 16 \x * \xo 5:16 \xt Ep 5:8-9; 1 Pi 2:12\x*La kerepmo bok laxasep atnemi na soosoo ro melamgo at limixin, kusu diba reven leveloklok nunuan mik lox i, la diba emi asu mi ne Moroa ne Temen nimi boro vana at laxalibet.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mi Laulis Linga At Ne Moses  
\p
\v 17 \x * \xo 5:17 \xt Mt 3:15; Ro 3:31; 10:4\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nemen gat mita nua i do aga vot kusu ana lok pes Laulis Linga at ne Moses la levenanasa at lavaeme vapaase ali. A goxo vot kusu ana lok pes i, ketla aga vot ti lox epovo levelinga ren.  
\v 18 \x * \xo 5:18 \xt Lu 16:17; 21:33\x*A tong tuturun i rinimi. Laxalibet mi lavatbung menemen naba nemen at laxanaleng solo, la ap mo levenaleng kopmen tamangkot lixilik at levelinga keneng at Laulis Linga naba xap asonao, ba se ap mo laaleng levelinga ren naba soorun.  
\v 19 \x * \xo 5:19 \xt Je 2:10\x*Kuren la, do tara i los polo tamangkot lixilik at Laulis Linga, la ia lox ase lentaba vetpes do dina los polo box i, neni naba lixilik tinotno at Linintoo no vana at laxalibet. Do tara i ronga res at Laulis Linga, la ira lox ase bok lentaba vetpes kusu dina ronga res teren, neni naba silok to at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 20 A tong i rinimi. Mo do luruptuvuk atnimi noxo lox avukat ti luruptuvuk at luvuttadi loklox ase at Laulis Linga la lubung Parisi, kopmen mi noxo vubeles at Linintoo, no vana at laxalibet.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mumu Lumukmusak  
\p
\v 21 \x * \xo 5:21 \xt Pas 20:13; 21:12; Mas 24:17; Lal 5:17\x*La ne Iesu ga lok bok, “Miga ronga i do lavalabat atdik gano migomgo diga tong i do, ‘Nemen gat mitap sev amet tadi. La do nege i sev amet taradi, neni naba tu at lavapaase ro melamgo at laradi rongtonga linga.’  
\v 22 \x * \xo 5:22 \xt 1 Jo 3:15\x*Ketla monga ana tong i rinimi do, nege i musak mi neton, neni naba tu at lavapaase ro melamgo at laradi rongtonga linga. La do nege i tong i ri neton do ‘Nenu laradi pis,’ neni naba tu at lavapaase ro melamgo at lixitkis buru at lavanuti sangaun nedi loxongkulao silok at limixin me Israel. La do nege i lok ti neton do ‘Nenu lavanga baulang’, i auret do ne Moroa naba riki i uto xeneng at laxao at lemenemen songsongot.   
\p
\v 23 \x * \xo 5:23 \xt Mk 11:25\x*Kuren la, do unat pas kusu una raba letaba ram ti ne Moroa ro at loxonin laplavang, la go ura doma su at netam i emusak minu,  
\v 24 una ke xepe be letaba ram go melamgo at loxonin laplavang, la unat pas avot be xusu una lok lumulum eburu mi netam. La melemu ba unamlong la una raba letaba ram ti ne Moroa.   
\p
\v 25 \x * \xo 5:25 \xt Mt 6:14-15; 18:34-35\x*Mo do tara na lok ka u ri lavapaase kusu na lok li lumumuat taram, una etangas nunuan min at langa kusu una lok lumulum eburu min. Do kopmen, neni naba lok ka u uto at laradi rongtonga linga, la laradi rongtonga linga naba lok li u at laradi rutu mu, la ni naba lok li u at loogu xokoxo.  
\v 26 Nia a tong tuturun i do unabak lok go, naba se rinotno do una un axap lempilas at nom lavapaase.”   
\s1 Loklok Ti Elongka Mi Latkin At Lara Vetpes  
\p
\v 27 \x * \xo 5:27 \xt Pas 20:14; Lal 5:18\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Miga ronga vam lavapaase diga tong i do, ‘Nemen gat mita elongka mi lavakin at lentaba vetpes.’  
\v 28 \x * \xo 5:28 \xt 2 Pi 2:14\x*Ketla monga ana tong i rinimi, do tara na ven peves at tatkin petpes, i lok ngan neni ia longka vam mi nom latkin to xeneng at lebelen.  
\v 29 \x * \xo 5:29 \xt Mt 18:9; Mk 9:47; Kl 3:5\x*Do laxatli tino ram na lox u la una subu, una lik gogo su min. I lox avukat tu do una lok pes tenep at labantuxu ram. Lavanga labantuxu axap taram nat pas ti lemenemen songsongot.  
\v 30 \x * \xo 5:30 \xt Mt 18:8; Mk 9:43\x*Mo do lakngam tino na lox u la una lok laxakapmek, una ra korop pes i la una lu min! I lox avukat tu do una lok pes lara lakngam. Lavanga labantuxu axap taram nat pas ti lemenemen songsongot.”   
\s1 Loklok Ti Ba Korop Epot  
\r (Mt 19:9; Mk 10:11-12; Lu 16:18)  
\p
\v 31 \x * \xo 5:31 \xt Lal 24:1-4; Mk 10:4; 1 Ko 7:10-11\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Gano diga lox ase bok limixin keretna. Taradi do na soxope latkin teren, ni na malagan taba i mi tevelinga axasep do neni mo na ba korop ta leepot atdu.  
\v 32 Ketla monga ana tong i rinimi. Mo do taradi na soxope latkin teren, ketla mo latkin goxo longka, mo laradi i lok latkin teren ira longka, mo do neni ira epot manga at taradi vetpes. La mo laradi bok i epot ka mo latkin, i longka vam mila ik midi eburu mi latkin at laradi vetpes.”   
\s1 Lavapaase Mumu Loklok Ting Pangpe  
\p
\v 33 \x * \xo 5:33 \xt Pas 20:7; Mas 19:12; Kex 30:2; Lal 23:21\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Miga ronga bok pam i do diga tong i ri limixin gano do, ‘Nemen mita los polo lavangpangpe atnemi saparap ne Moroa, ketla mina lox epovo lempanga salai mira xaape vam min.’  
\v 34 \x * \xo 5:34 \xt Ais 66:1; Je 5:12; Mt 23:22; Gu 7:49\x*Ketla monga ana tong i rinimi xeretna. Nemen gat mita lok lavangpangpe mi laasen at ne Moroa. Nemen mita lox amuat tevelinga mi lavangpangpe atnimi la mina tong laxalibet, mila neni loxonin orong at ne Moroa.  
\v 35 \x * \xo 5:35 \xt Sam 48:2; Ais 66:1\x*La nemen mita lox amuat tevelinga atnimi mi lavangpangpe mi lavatbung menemen, mila neni loxot burubut ti luxangkedek teren. La nemen mita lox amuat tevelinga mi lavangpangpe mi ne Jerusalem, mila neni lemenemen silok at ne Moroa.  
\v 36 Nemen mita lox amuat tevelinga vangpangpe mi lengkabinim at lempatlak atnimi mila nemi xa mixo epovo xusu miba lok tamang kabinim at lempatlak atnimi nan bun kopla na bibi.  
\v 37 \x * \xo 5:37 \xt Je 5:12\x*Mina tong mene i do, ‘I ruturun!’ kopla ‘Kopmen!’ Toxolinga bok tara na tong i mavana at nai, i laa boro at ne Satan.”   
\s1 Loklok Ti Porang Amlong Leveloklok At Taradi  
\r (Lu 6:29-30)  
\p
\v 38 \x * \xo 5:38 \xt Pas 21:24; Mas 24:20; Lal 19:21\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Miga ronga bok pam i diga tong i do, ‘Mo do una lik su mi laxatli at tara, laxatli bok taram dina lik su min. La do una sep pit tasangsa at tara, lasangsa bok taram dina rit pir i.’  
\v 39 \x * \xo 5:39 \xt Mas 19:18; Jo 18:22-23\x*Ketla monga ana tong i rinimi xeretna. Nemen mita vorang amlong laxakapmek at tara do i lox i ru. Mo do tara na vasa lavapaales tino ram, una ke box i na vasa lavapaales piang taram.  
\v 40 \x * \xo 5:40 \xt 1 Ko 6:7\x*La do tara na lok ka u ri lavapaase kusu na li levelinga mumuat mavana ram mumu lavanga singsiga ram, una ke raba box i mi lavanga singsiga silok taram.  
\v 41 La do tara at limixin esep na pu soso u do una xip laknixip teren uto vaxalom, unap kiv i uto vaxalom axa.  
\v 42 Mo do tara na sing u mi tavanga, una raba i min. La mo do tara i vara i do na lok ka be tavanga ram kusu na gugu min, una siam taba i min.”   
\s1 Iesu Ga Anasa Limixin Mi Langas Ti Balamu Lavamunepen  
\r (Lu 6:27-28,32-36)  
\p
\v 43 \x * \xo 5:43 \xt Mas 19:18\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Miga ronga bok pam i, diga tong i do, ‘Mina balamu larapen tangas atnimi, la mina belengatngas tinedi di munepen minimi.’  
\v 44 \x * \xo 5:44 \xt Pas 23:4-5; Lu 23:34; Gu 7:60; Ro 12:14,20\x*Ketla monga ana tong i rinimi xeretna. Mina balamu nedi di munepen minimi, la mina ngising tinedi dik lox asongot nimi,  
\v 45 \x * \xo 5:45 \xt Ep 5:1\x*kusu minaba ravasu ngan luvutnitna rinotno at ne Temen nemi ne Moroa no vana at laxalibet, mila neni ga lok laxangking kusu na soosoo mavana at limixin kakapmek i ngan mun tinedi bok limixin nunuan. La im taba bok larakabu ridi dik lok lununuan la tidi bok dik lok laxakapmek.  
\v 46 Mo do nemi xa mi balamu xusuk mun nedi di balamu nimi, ne Moroa xopmen noxo raba nimi mi luunun. Limixin kapmek kerekngan luvuttadi loklok ka pilas bok dik lox i na.  
\v 47 La mo do mi paase momo mun ti luvutneton nimi, na loklok kopmen lavanga silok, mila limixin dixo nunu at ne Moroa di mumu asu box i na.  
\v 48 \x * \xo 5:48 \xt Mas 19:2; Lal 18:13\x*Kuren la mina nemen manmanton tino kerekngan mun ne Temen nemi no vana at laxalibet in manton tino.”   
\c 6  
\s1 Langas Ti Lok Tooro Limixin Banbalo  
\p
\v 1 \x * \xo 6:1 \xt Mt 23:5\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Mina lok tatao alabat nemi, la nemen mita lok leveloklok nunuan to melamgo at limixin kusu dina ven i la diba emi asu minimi. Mo do mina mu asu na loklok, mi noxo lok ka luunun tinimi boro at ne Temen nimi no vana at laxalibet.   
\p
\v 2 Kuren la, do mina raba tavanga ri taradi banbalo, nemen mita tong asu i na ro melamgo at limixin axap kerekngan luvuttadi loklok sosolom, dik lox i ro xeneng at laraogu singising la to at larangas. Dik lox i xusu limixin diba emi asu midi. A tong tuturun i rinimi do luunun atdi dira lok ka axap pam i.  
\v 3 \x * \xo 6:3 \xt Mt 25:37-40\x*Ket do mina lok tooro taradi banbalo, mina lox i at langas, nemi xusuk mun miklen i, la nedi dik lox auret nimi di noxoklen i.  
\v 4 La kerepmo kopmen tara noxoklen i, ketla ne Temen nimi mene, mo i reven mo leveloklok ik lox alipe, naba raba nimi mi luunun.   
\s1 Lisingising Saparap Ne Moroa  
\r (Lu 11:2-4)  
\p
\v 5 \x * \xo 6:5 \xt Mt 23:5; Lu 18:10-14\x*Do mina ngising, nemen mitak lok ngan luvuttadi loklok sosolom. Di vavara aleng i do dina tu la dina ngising to xeneng at laraogu lotu la to bok at larangas etang kusu limixin diba reven di. A tong tuturun i rinimi do dira lok ka axap pam luunun atdi.  
\v 6 \x * \xo 6:6 \xt 2 Lav 4:33\x*Ket do mina vara sing, mina beles uto at leventaogu atnimi la mina sat pe lempatban la mina sing ti ne Temen nimi, mixo epovo mina ven i. La ne Temen nimi i reven lempanga salai i nemen alipe at lemeren limixin, naba raba nimi mi luunun.  
\v 7 \x * \xo 6:7 \xt Ais 1:15; 1 Lav 18:26-29\x*Keneng at levesingising atnimi, nemen mita tong lengkolinga xopmen tempasuun teren, kerekngan lavamolon di mumu asu i. Di doxoma i do ne Moroa mo naba ronga di mumu levesingising babaalom atdi.  
\v 8 \x * \xo 6:8 \xt Mt 6:32\x*Nemen mita mu asu na loklok atdi mila ne Temen nimi ne Moroa iraklen avot pam levenai mik pakes tin, avot ti levesingising atnimi.   
\p
\v 9 \x * \xo 6:9 \xt Jo 17:6\x*Do mina sing, mina mu asu i xeretna,  
\q1 ‘Temen nama no vana at laxalibet, mana lok ngangao at laasen taram.  
\v 10 \x * \xo 6:10 \xt Mt 7:21; 26:39; Lu 22:42\x*Linintoo ram na vot, lavavara ram limixin dina mu asu i nade xopok at na lavatbung menemen, i ngan mun di mu asu i ro vana at laxalibet.  
\v 11 Una raba nema mi leveluxa lingina.  
\v 12 \x * \xo 6:12 \xt Mt 6:14-15; 18:21-35\x*Doxoma xepe laxakapmek atnema, kerekngan nema ma doxoma xepe laxakapmek atnedi di lox i rinema.  
\v 13 \x * \xo 6:13 \xt Lu 22:40; Je 1:13; Jo 17:15; 2 Ts 3:3; 2 Ti 4:18; 1 Let 29:11-13\x*Nemen uta lok li nema ri leveloklok tong pen i lolos, ketla unang tanga amlong ka nema basinge ne Satan.’   
\m
\v 14 \x * \xo 6:14 \xt Mk 11:25-26\x*Mo do mina doxoma xepe laxakapmek limixin di lox i rinimi, ne Temen nimi no vana at laxalibet naba doxoma xepe bok laxakapmek atnimi.  
\v 15 Ket do mixo doxoma xepe laxakapmek at limixin petpes, ne Temen nimi ro vana at laxalibet noxo doxoma xepe laxakapmek atnimi.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mi Lumun Anan  
\p
\v 16 \x * \xo 6:16 \xt Ais 58:5-9\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “La do mina mun anan, nemen gat mita ven bukbulu, i ngan luvuttadi loklok sosolom di mumu asu i. Dit pas saasaa ro xantubu at limixin kusu limixin diba reven lemeren di do nedi mo di mun anan. A tong tuturun i rinimi do luunun atdi, dira lok ka axap pam i.  
\v 17 Do mina mun anan, mina saba nunuan lempatlak atnimi mi ladan momonok at la olip la mina gos avukat lenmeren nimi,  
\v 18 kusu nedi vetpes di noxoklen i do nemi mo mi mun anan. Ketla ne Temen nimi, kopmen mina epovo na ven i, neni xusuk mun nabaklen i. La ne Temen nimi, mo i reven lempanga salai i nemen alipe at lemeren limixin, naba raba nimi mi luunun.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mi Lapnovos To Vana At Laxalibet  
\r (Lu 12:33-34)  
\p
\v 19 \x * \xo 6:19 \xt Je 5:1-3\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nemen mita lili gat lapnovos tinemi nade xopok at na lavatkangka, mila i epovo do laxanuvis naba an asonao mun i, la lamamao tas na long i la ba lok kapmek, la luvuttadi xipkip pilo dinaba das beles ukeneng at leventaogu atnimi la dina xip pilo ka i.  
\v 20 \x * \xo 6:20 \xt Mt 19:21; Lu 18:22; Kl 3:1-2\x*Ketla mina lok leveloklok nunuan naba lok ngan lapnovos tinimi ro vana at laxalibet, mo go laxanuvis mi lamamao tas noxo lok kapmex i, la luvuttadi xipkip pilo di noxo das beles ukeneng la dina xip pilo xaka i.  
\v 21 Mina lox i xuren mila lebelen nimi nabaplivi mu mo lapnovos atnimi.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mi Laxasep  //  At Labantuxu  
\r (Lu 11:34-36)  
\p
\v 22 La ne Iesu ga lok bok keretna, “Lengkatli atnimi i ngan laxasep ti lorooro atnimi. Dola lengkatli atnimi na reven pupuse ri lempanga avukat, lorooro atnimi naba umsu mi laxasep.  
\v 23 Ket do lengkatli atnimi na reven pupuse ri lempanga xapmek, lorooro atnimi naba umsu mi lamain. Kuren la, mo do laxasep kopmen nak lok keneng at lorooro atnimi, lamain i silok aleng nabak lok keneng teren.   
\s1 Limixin Kopmen Dina Epovo Na Gugu Ri Legepu Radi  
\r (Lu 16:13; 12:22-31)  
\p
\v 24 Kopmen tara i epovo na nemen ngan lasaxaruki at legepu radi. Neni naba belengatngas ti lara la na vavara mo lara. Neni naba ruturun ti lara, la ni na sok tixirixes mo lara. Kopmen na epovo do tara na nemen ngan lasaxaruki at ne Moroa la lebelen na ngaongao mu lempilas.   
\p
\v 25 \x * \xo 6:25 \xt Pl 4:6; 1 Ti 6:6-8; Ib 13:5; 1 Pi 5:7\x*Kuren la a tong i rinimi do nemen gat mita doma solo mu lempanga anan mi lengkadan mik pakes tin, kopla lempanga singsiga kusu ti labantuxu atnimi. Kereva, lempanga anan i silok ti lorooro la lempanga singsiga i silok ti labantuxu?  
\v 26 \x * \xo 6:26 \xt Mt 10:29-31; Lu 12:6-7\x*Mina ven lavapixa dip tava saasaa, dixotlotlo tevenit panga, la dixo lili buru levempeven una do ik mukun, la dixo lili i ro at levempovos pixa atdi. Ketla ne Temen nemi no vana at laxalibet i reven tatao nedi. La nemi mi silok aleng ti lavapixa.  
\v 27 Kopmen tara na epovo do na lox epasum toxot ti lorooro ren mo do neni na bulu mu i.   
\p
\v 28 La tila mik bulu mu amisik lempanga singsiga? Mina ven be lempusuvus aaxa di suusu. Kopmen dina gugu la dinak sok etang lempanga singsiga ridi.  
\v 29 \x * \xo 6:29 \xt 1 Lav 10; 2 Let 9\x*Ketla a tong i do loorong ne Solomon mi langsangan lapnovos teren ga ruuna lempanga singsiga kopmen goxo nunuan aleng ti nom lempusuvus.  
\v 30 Ne Moroa xa ik paxasiga lempivilis aaxa, mo lempivilis i rooro mun lingina la kantamak manga ira mada si, la dira kotos i ro at laxao. Ketla neni naba lox angtang mu aleng nimi kusu na vaxasiga nimi. Lununu atnemi saparap ne Moroa i lixilik mun.  
\v 31 Kuren la nemen mita bulu la mina lok do, ‘Leveluxa ridik naba laa meva?’ kopla ‘Lengkadan tidik naba laa meva?’ kopla ‘Lempanga singsiga ridik naba laa meva?’  
\v 32 \x * \xo 6:32 \xt Mt 6:8\x*Nedi xopmen dina nunu at ne Moroa dik bulu mu lempanga xeretna. Ne Temen nemi no vana at laxalibet ikleklen i do mik pakes ti na lempanga.  
\v 33 \x * \xo 6:33 \xt 1 Lav 3:13-14; Sam 37:4,25; Ro 14:17\x*Ketla mavana at lempanga axap, mina lolos avot be ri puse ka Linintoo at ne Moroa la leveloklok manmanton teren, la neni naba raba bok nemi mi nom lempanga mik pakes tin.  
\v 34 \x * \xo 6:34 \xt Pas 16:4,19; Mt 6:11\x*Kuren la nemen mita bulu mu mo lempanga ba ravasu ap mo laaleng kantamak, mila levenainbulu mo bak lok ti laaleng kantamak. La levenainbulu at leges aleng i epovo ri mo laaleng.”   
\c 7  
\s1 Nemen Mita Ila Mumu Loklok At Tentaba Vetpes  
\r (Lu 6:37-38,41-42)  
\p
\v 1 \x * \xo 7:1 \xt Ro 2:1; 1 Ko 4:5; Je 4:11-12\x*La ne Iesu ga lok bok keretna, “Nemen mita ila mumu loklok at tentaba vetpes, kusu ne Moroa noxo ila mumu loklok atnimi.  
\v 2 \x * \xo 7:2 \xt Mk 4:24\x*Mo do mina ila mumu loklok at tentaba vetpes, ne Moroa naba ila mumu nimi ap mo mun langas. La lumumuat mi lok li mavana atnedi lentaba vetpes, neni mun i nom ne Moroa naba raba nimi min.”   
\p
\v 3 La ne Iesu ga paase poovo bok keretna, “Nemen mita reven ti nom levendon i nemen at laxatli at neton nimi, la nemi xa kopmen mina doma mu levengkonuna ik lok pe lengkatli atnimi.  
\v 4 Mi tong i ri neton nimi keretna, ‘Netak, una mulus tia kusu ana lok pes nom levendon at laxatli ram,’ ketla nemi xa xopmen mina ven kibis levengkonuna ik lok pe lengkatli atnemi getgesara.  
\v 5 Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mina lok pes avot nom levengkonuna ik lok pe lengkatli atnimi, la melemu ba minaba ven avukat ba i xusu mina lok pes ba levendon no at laxatli at neton nimi.   
\p
\v 6 \x * \xo 7:6 \xt Mt 10:11\x*Nemen gat mita raba lubungman mi lempanga i xaala. Mo do mina lox i xuren, dinaba rem gili mu nimi la diba at koxorop nimi. La nemen mita lu raba lababo mi leven peal (pearl) atnimi. Mo do mina lox i xuren, dinaba but axangka i mi lengkangkedek atdi.”   
\s1 Moroa Im Taba Lempanga Nunuan Tinedi  //  Di Ngising Parav I  
\r (Lu 11:9-13)  
\p
\v 7 \x * \xo 7:7 \xt Mk 11:24; Jo 14:13; 15:7; 16:23-24\x*La ne Iesu ga lok bok keretna, “Mina ngising, la minaba ruuna xaka i. Mina puse, la minaba vuse xaka i. Minap dipdi, la lumusmaragu naba rem suang tinimi.  
\v 8 \x * \xo 7:8 \xt Je 1:5; 1 Jo 3:22; 5:14-15\x*Mila do mina ngising ne Moroa, minaba lok kaka i. La do nemi mina puse, minaba vuse ka i, la lumusmaragu naba rem suang tinemi mi dipdi.   
\p
\v 9 Kereva, i epovo do ne temen tamdak na raba ne nitna mi toxonuat, modo neni na sing ti toxongkide?  
\v 10 Kopla i epovo kusu neni na raba i mi tisii mo do neni na sing ti temat?  
\v 11 \x * \xo 7:11 \xt Je 1:17\x*Keke i do nemi limixin bilinga, ketla mikleklen i do mim taba laxamdak mi laxaalik atnimi mi lempanga nunuan. La kerepmo i epovo rinotno do ne Temen nimi ro vana at laxalibet naba lok momo aleng ti raba bok lempanga nunuan tinedi di ngising tin.  
\v 12 \x * \xo 7:12 \xt Mt 22:39-40; Lu 6:31; Ro 13:8-10\x*Leveloklox axap mina lox i ri lentaba vetpes, na lok ngan mun leveloklok mi vara i do dina lox i rinimi. Anai ni lavasuun tinotno at Laulis Linga at ne Moses la levelinga at lavaeme vapaase ali.”   
\s1 Lumusmaragu I Veleot  
\r (Lu 13:24)  
\p
\v 13 \x * \xo 7:13 \xt Jo 10:7,9\x*La ne Iesu ga lok bok, “Mina beles keneng at lumusmaragu i veleot kusu ti lok ka lorooro, mila lumusmaragu uto at lemenemen songsongot i repalas la langas ugo at lemenemen songsongot kopmen na lolos ti mumu asu i, la buaang nedi limixin di pubeles teren.  
\v 14 \x * \xo 7:14 \xt Gu 14:22\x*Lumusmaragu uto at lorooro ni i veleot mun la langas tin i lolos aleng tino la ixo buaang nedi limixin di pubeles teren.”   
\s1 Luuna Mi Lempeven Teren  
\r (Lu 6:43-44)  
\p
\v 15 \x * \xo 7:15 \xt Mt 24:4,24; Gu 20:29; 2 Pi 2:1\x*La ne Iesu ga lok bok, “Mina lok tatao nemi mumu loklok atnedi lavaeme vapaase ali xaxarang. Diba vot pasa nimi mi levelinga xaxarang la diba tong i do nedi luvuttadi at ne Moroa. Ketla di lok ngan lempatman atat, di siga lempanga singsiga diga lox i mi lengkabinim at levesipsip kusu dina xarang limixin.  
\v 16 \x * \xo 7:16 \xt Ga 5:19-22; Je 3:12\x*Miba ven kibis nedi mi levempipisik at lorooro atnedi. Ixo epovo do mina dik ka tempeven una nunuan boro at taban gagas, la ixo epovo do miba dik ka tempeven una at loxoon boro at tabaniles.  
\v 17 La kerepmo luuna nunuan i pisik lempeven una nunuan, ketla luuna mamao i pisik lempeven una mamao.  
\v 18 Luuna nunuan ixo epovo do na visik tempeven una mamao, la luuna mamao ixo epovo do na visik tempeven una nunuan.  
\v 19 \x * \xo 7:19 \xt Mt 3:10; Lu 3:9; Jo 15:6\x*Larauna axap do dixo pisik nunuan, di tara korop asi nedi la di lulu arup midi ro at laxao.  
\v 20 \x * \xo 7:20 \xt Mt 12:33\x*Kuren la miba ven kisip lavaeme vapaase ali xaxarang mi levempipisik at lorooro atdi.”   
\s1 Laaleng Ete  
\r (Lu 13:25-27)  
\p
\v 21 \x * \xo 7:21 \xt Lu 6:46; Mt 21:31; Ro 2:13; Je 1:22,25\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Limixin dinaba tong ia do Leeme Silok, Leeme Silok. Ketla kopmen nedi axap diba beles at Linintoo no vana at laxalibet. Nedi xusuk mun di mumu asu lavavara at ne Tamak, dinaba vubeles teren.  
\v 22 At laaleng ete buaang nedi limixin dinaba lok tia, ‘Leeme Silok, Leeme Silok, maga paase ali ri limixin mi laasen taram, la maga riki asu lubunggas basinge limixin mi laasen taram, la maga lok buaang laxampanga sangsangu mi laasen taram.’  
\v 23 \x * \xo 7:23 \xt Sam 6:8; Mt 10:33; 25:41; Mt 13:41-42; 2 Ti 2:19\x*Melemu anaba vaase ridi xeretna, ‘Nia xopmen tinotno anaklen nimi. Uto nimi basinge ia, nemi limixin kakapmek.’”   
\s1 Luradi Xipkip Gu  
\r (Lu 6:47-49)  
\p
\v 24 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Kuren la, do tara i ronga na lempapaase rak la i ronga res mu i, neni i lok ngan laradi leklen ga xip loogu ren la ga sev asi lemet ukopok tinotno la ga lok nom loogu ren pana at laxanuat.  
\v 25 Larakabu ga vot, la ladanut ga sen, la lamanman gat mas lolos mo loogu, ketla loogu goxo rem sup, mila ni gasbo i mi laxanuat.  
\v 26 Ket do lara i ronga na levelinga rak la kopmen ni na mu asu i, neni i lok ngan laradi tangtangku, ga xip loogu ren la gasbo pe i mi laxapulang.  
\v 27 Larakabu ga vot, la ladanut ga sen at laradan, la lamanman ga vot lolos at nom loogu, la loogu ga rem sup la ga rem utut axap.”   
\s1 Levenanasa At Ne Iesu Ga Mumuat  
\p
\v 28 Se ne Iesu ga vaase axap na lempapaase, buaang nedi limixin diga sangu aleng at levenanasa ren,  
\v 29 \x * \xo 7:29 \xt Mk 1:22; Lu 4:32; Jo 7:46\x*mila neni ga anasa di, la levelinga ren ga mumuat, neni xopmen goxo anasa ngan luvuttadi loklox ase at Laulis Linga.   
\c 8  
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Laradi  
\r (Mk 1:40-45; Lu 5:12-16)  
\p
\v 1 Iesu ga si boro vana at lakaana la buaang limixin diga emu min.  
\v 2 La lara laradi ga meres mi lanmeres gu (leprosy) ga vot pasa ne Iesu la ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren la ga sing i, “Leeme Silok. Mo do u vara i, una lox aroo ia.”   
\p
\v 3 Iesu ga song asu mi lekngen la ga long tu ren, la ga lok tin, “A vara i. Lanmeres taram na xap ta.” La soso mun mo lanmeres ga xap basinge mo laradi.  
\v 4 \x * \xo 8:4 \xt Mas 14:1-32; Mt 9:30; Mk 7:36; Lu 17:14\x*La ne Iesu ga lok tin, “Nemen uta tong box i na ri tara, ketla unat pas uto at lamaasa, la neni na ven mumu u. Melemu una lok laramtaba ram ti ne Moroa ngan ne Moses ga tong i, kusu ti lox asuusu i ri limixin axap do nenu mo ura lox avukat ta.”   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Lasaxaruki At Laasesep Boro Rom  
\r (Lu 7:1-10)  
\p
\v 5 \x * \xo 8:5 \xt Jo 4:47\x*Iesu ga vubeles at lemenemen Kaprenaum, la lara laasesep at limixin esep boro Rom ga vot pasa i la ga sing i ri loklok tooro xeretna,  
\v 6 “Leeme Silok. Lasaxaruki rak no ik midi ro at loogu rak. Lengkot axap teren i molo la ing songot aleng.”   
\p
\v 7 La ne Iesu ga lok tin, “Nia anat pas ti lox aroo i.”  
\v 8 La mo laasesep ga lok tin keretna, “Leeme Silok, nenu Leeme Silok la ixo lox avukat do una beles at loogu rak. Ketla una tong mun i la lasaxaruki rak naba lox avukat.  
\v 9 Nenia aklen i do nenu u epovo ri lox i na mila nenia bok a nemen maxopok at lentaba amgomgo rak la lentaba bok di nemen maxopok tarak. La mo do a lok ti tara, ‘Unat pas,’ neni nabat pas. Do a lok ti tara, ‘Ude u,’ neni nabat pas saparav ia. La do a lok ti lasaxaruki rak, ‘Una lox i na,’ la neni naba lox i.”   
\p
\v 10 \x * \xo 8:10 \xt Mt 15:28\x*Se ne Iesu ga ronga i na, ni ga sangu aleng la ga lok tinedi diga emu min, “Nia a tong tuturun i. Keneng at lengkot axap Israel, a goxo ven tara, lununu ren i silok ngan i na.  
\v 11 \x * \xo 8:11 \xt Sam 107:3; Lu 13:29\x*Nia a tong i rinimi do buaang limixin dinaba laa boro at lengkot axap at na lavatbung menemen la dinaba xis kopok eburu mi ne Abaram, Aisak la ne Jakop at laanan tarak to xeneng at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 12 \x * \xo 8:12 \xt Mt 22:13; 25:30; Lu 13:28\x*Ketla limixin me Judaia, avot be diga nemen ngan lavaanat at Linintoo, ketla ne Moroa naba lu asu midi uto at lamain bonot la mo go dinabang teng aleng la dinaba rungur igisa.”  
\v 13 La ne Iesu ga lok ti mo laasesep, “Unamlong uto xolonu ram. Lasaxaruki ram naba lox avukat kerekngan lununu ram.” La lasaxaruki ren ga lox avukat ap mo mun loxonaleng.   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo  //  Buaang Limixin  
\r (Mk 1:29-34; Lu 4:38-41)  
\p
\v 14 \x * \xo 8:14 \xt 1 Ko 9:5\x*Iesu ga rupot to at loogu at ne Pita, la ni ga ven luvutulom at ne Pita gak midi at loora, ga meres mi liplivi.  
\v 15 Neni ga long tu at lekngen la liplivi ga on basinge i, la ni ga xatu kaxat upana la ga lox agagas leveluxa rin.   
\p
\v 16 Ga ukantinao, limixin diga lam ka larapen tangas atdi uto at ne Iesu, nedi lubunggas ga suxuna di. La ne Iesu ga paase lengkolinga, la ni ga riki asu lubunggas basinge di. La neni ga lox aroo limixin axap digak meres.  
\v 17 Kerepmo ne Iesu ga lox asoorun levelinga at leeme vapaase ali ne Aisaia, i lok keretna;  
\q1 “Neni ga lox alolos nama basinge levenainmolo la ga lox aroo nama basinge levenanmeres.” \rq Ais 53:4\rq*   
\s1 Loklok Atnedi Di Mumu  //  Asu Ne Iesu  
\r (Lu 9:57-62)  
\p
\v 18 Se ne Iesu ga ven buaang limixin digak lok saparav i, ni ga tong i ri lavaun pinivu ren do dina sen polo lavatdan kis uto at lenep meo.  
\v 19 La lara laradi loklox ase at Laulis Linga ga vot pasa i la ga lok tin, “Leeme loklox ase, nia ana emu minu uto at lengkot axap ut pas uve.”   
\p
\v 20 \x * \xo 8:20 \xt 2 Ko 8:9\x*La ne Iesu ga lok tin, “Lubungman sio di ruuna lengkot mikmidi atdi, la lavapixa di ruuna levempotpos atdi, ketla nenia, Laradi Mevana, axo ruuna temenemen kusu tia rik midi la na lok mamana ren.”  
\v 21 \x * \xo 8:21 \xt 1 Lav 19:20; Jo 5:25\x*La lara laradi vetpes, lara at lavaun pinivu ren ga lok tin, “Leeme Silok. Una ke xepe be ia, kusu anat pas la anak mit ne tamak.”  
\v 22 Ketla ne Iesu ga lok tin, “Una mumu asu ia, la una ke laxampanga met dinak mikmit luvuttadi met.”   
\s1 Iesu Ga Lox Amila Lamanman  
\r (Mk 4:35-41; Lu 8:22-25)  
\p
\v 23 La ne Iesu ga los kas at lesepang eburu mi lavaun pinivu ren la diga sen kaxat.  
\v 24 \x * \xo 8:24 \xt Sam 4:8\x*La soso mun langsangan lamanman ga mas lolos mo lavatdan kis, la ga auret do lesepang gita dong si. Ketla ne Iesu mo ga unga.  
\v 25 La lavaun pinivu diga vot pasa ne Iesu la diga lox aus i la diga lok, “Leeme Silok, una lox aroo dik, ata seeve nga na.”   
\p
\v 26 \x * \xo 8:26 \xt Mt 14:31; 16:8; Sam 89:9\x*La ni ga lok tidi, “Kereva, kopmen tununu atnimi? Mi marat tila?” La ni ga xatu kaxat la ga vaase lolos pe lamanman mi lavatdan kis la duga lox atnaasan la langsangan lenmila ga nemen ta.   
\p
\v 27 La diga sangu aleng la diga lok, “Laradi salai na? I vaase sok lamanman mi lavatdan kis la dura ronga res teren.”   
\s1 Iesu Ga Riki Asu Lubunggas Basinge Legepu Radi  
\r (Mk 5:1-20; Lu 8:26-39)  
\p
\v 28 Se ne Iesu eburu mi lavaun pinivu ren diga vot to at lenep meo, diga oso ro at lenep silok Gadarin, la legepu radi duga laa boro at larabuang, limixin me go digak mikmit labarongan e, lubunggas ga nemen atdu. La duga ekip tangarang mi ne Iesu. Nedu luradi sepsep la limixin ap mo lenep silok di goxot pas ti mo lenep.  
\v 29 \x * \xo 8:29 \xt Mk 1:24; Lu 4:34,41\x*La duga xup ti ne Iesu xeretna, “Nitna ne Moroa. Lavanga salai u vara na lox i rinama? Kereva, u vot de xusu una lox asongot nama avot ti laaleng ete?”   
\p
\v 30 Buaang laxanbo mo diga nemen to vaxalom lixilik, diga anan.  
\v 31 La lubunggas diga sing ne Iesu, “Do una riki asu nama basinge na luradi, una riki abeles nama ri nom laxanbo.”   
\p
\v 32 La ni ga lok tidi, “Mina vas su uto.” La diga sixisu ap mo luradi la diga vubeles ap mo laxanbo la nedi axap nom laxanbo diga sixisi at lakaana la diga los tup ukopok at lavatdan kis la diga xong axap.  
\v 33 La nedi mo luvuttadi digak lok tatao laxanbo, diga ven i na. La diga sixit kaxat uto ap mo lemenemen. La diga tong na lavanga ri mo limixin, la diga tong bok mo lavanga ne Iesu ga lox i ri mo luradi.  
\v 34 La limixin axap ap mo lemenemen diga vas su la diga vot pasa ne Iesu. Se diga ven i, diga sing i do ni na on basinge mo lenep silok atdi.   
\c 9  
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Laradi Labantuxu Ren Ga Molo Axap  
\r (Mk 2:1-12; Lu 5:17-26)  
\p
\v 1 \x * \xo 9:1 \xt Mt 4:13\x*La ne Iesu mi lavaun pinivu ren diga los kas at lesepang la diga sen kaxat la diga rupot to at lemenemen at ne Iesu.  
\v 2 Lentaba luvuttadi digap kip lara laradi mi loora, labantuxu ren ga molo axap la diga vot pasa ne Iesu. Se ne Iesu ga ven kibis lununu atdi, ni ga lok ti mo laradi mekmeres keretna, “Nuruk, una lolos. Leveloklok kakapmek axap taram, a doxoma xepe i.”   
\p
\v 3 Lentaba luvuttadi loklox ase at Laulis Linga diga ronga i na la diga epaase xantubu atdi xeretna, “Na laradi i paase vupu ri ne Moroa.”   
\p
\v 4 \x * \xo 9:4 \xt Mt 12:25; Lu 9:47; Jo 2:25\x*Iesu gaklen levendoxoma atdi la ga lok tidi xeretna, “Tila levendoxoma atnimi i umsu mi laxapmek mumu na lavanga?  
\v 5 Ua levelinga kopmen na lolos ti tong i? Leveloklok kakapmek taram ara doxoma xepe vam i, kopla ana tong i do, katu kaxat la unat pas?  
\v 6 \x * \xo 9:6 \xt Jo 17:2; 5:8\x*Ketla a vara minaklen i do nenia, Laradi Mevana, a ruuna lolos at na lavatbung menemen kusu ti doxoma xepe leveloklok kakapmek.” La ne Iesu ga vaase bok ti mo laradi xeretna, “A tong i ru, una xatu upana la una xip kaka loora ram la una vas kaxat uto xolonu.”  
\v 7 La mo laradi ga xatu kaxat la gat pas uto xolonu.  
\v 8 Se mo limixin axap diga ven i na, diga lingun, la diga emi asu mi ne Moroa, mo ga raba lolos kerepmo ti limixin.   
\s1 Iesu Ga Ro Ka Ne Levi  
\r (Mk 2:13-17; Lu 5:27-32)  
\p
\v 9 Iesu ga vas kaxat basinge mo lenep la ni ga ven lara laradi, laasen teren ne Metiu, mo gat kis at loogu xekepe pilas. La ne Iesu ga lok tin, “Una mumu asu ia.” La ne Metiu ga xatu upana la ga mumu asu i.   
\p
\v 10 La ne Iesu gat kis at laanan to xeneng at loogu at ne Metiu la buaang atnedi luvuttadi loklok ka pilas, la lentaba limixin kakapmek bok diga rupot. La diga anan eburu mi ne Iesu la lavaun pinivu ren.  
\v 11 \x * \xo 9:11 \xt Lu 15:2; 19:7\x*Se lubung Parisi diga ven i na, diga sue lavaun pinivu ren keretna, “Tila leeme loklox ase atnimi i anan eburu mi limixin loklok ka pilas la limixin kakapmek?”   
\p
\v 12 Iesu ga ronga i nom la ga lok tidi xeretna, “Limixin di lox avukat, kopmen dinak pakes ti loklok tooro, ketla nedi xusuk mun dik meres.  
\v 13 \x * \xo 9:13 \xt Mt 12:7\x*La minat pas la minaklen ka lavasuun at na levelinga keneng at Lovoang Kaala i lok keretna,  
\q1 ‘Nia axopara levelaplavang, a vara i xusu mina lox asuusu lebelen tuntun.’ \rq Ose 6:6\rq*  
\m Nia aga rupot kusu ti ro xaka limixin bilinga kusu dina leeng, la kopmen nia a goxo rupot kusu tinedi limixin manmanton.”   
\s1 Iesu Ga Paase Mumu Loklok At Lumun Anan  
\r (Mk 2:8-22; Lu 5:33-39)  
\p
\v 14 \x * \xo 9:14 \xt Lu 18:12\x*Lavaun pinivu at ne Jon, laradi sep susu, diga vot pasa ne Iesu la diga sue i, “Nema mi lubung Parisi ma mun anan amisik, ketla lavaun pinivu ram kopmen dina mun anan. Ua lavasuun teren?”   
\p
\v 15 \x * \xo 9:15 \xt Jo 3:29\x*Iesu ga vorang i ridi mi lavapaase poovo xeretna, “At loklox anarong at leepot, lentaba at laradi epot di noxo bulu mila laradi epot move ik lok eburu midi. Ketla laaleng mo naba rupot la limixin petpes dinaba lam ka laradi epot basinge lentaba ren, la dina mun anan ba ap mo levenaleng.”   
\s1 Lempapaase Poovo Mumu Levenanasa Maxat At Ne Iesu  
\p
\v 16 \x * \xo 9:16 \xt Jo 1:17\x*La ne Iesu ga vaase bok tidi mi lavapaase poovo xeretna, “Kopmen teta na balais ka loxontamon maxat kusu na sok gatgat pe lamamara at labantamon maut min. Mo do neni na lox i xuren, labantamon maxat ira lok kapmek pam la kopmen na epovo bok ba kusu na lok tavanga min. La nom loxontamon maxat noxo epovo xusu na lok pe avukat lamamara at loxontamon maut.”   
\p
\v 17 La ne Iesu ga vaase bok tidi mi lavapaase poovo. Ni ga lok keretna, “Kopmen tara na soli li laxadan vaen maxat uto xeneng ti labantuxu at lavatme i maut pam. Mo do neni na lox i xuren, mo labantuxu ba remdas la laxadan vaen naba soli su axap, la labantuxu maut naba lok kapmek. Laxadan vaen maxat mina soli li i at labantuxu maxat, la kopmen tempanga ba lok kapmek.”   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Loolik At Laradi Gomgo  
\r (Mk 5:21-43; Lu 8:40-56)  
\p
\v 18 Ap mo mun loxonaleng ne Iesu ga tong i na, lara laradi ga vot, neni lara atnedi luvuttadi amgomgo at loogu singising ap mo lemenemen. Ni ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren saparap luxangkedek at ne Iesu la ga lok tin, “Anaa vam, loolik tarak i met. Ketla una ven be i la una long tu ren la ni naba roo.”  
\v 19 La ne Iesu ga xatu kaxat la ga emu min, la lavaun pinivu bok teren.   
\p
\v 20 La lara latkin mo ga nemen. Lanmeres gaaling gak lok teren at levenaleng amisik. Ni ga ruuna nom lanmeres at lasangaun mi legepu maares. Ni ga vas mu ne Iesu ro melemu la ga long tu at lungusungus at lavanga singsiga ren.  
\v 21 \x * \xo 9:21 \xt Mt 14:36\x*Ni ga doma i do neni na long tu at lavanga singsiga ren, neni ba lox avukat.   
\p
\v 22 La ne Iesu ga rem gili la ga ven kora ka i. La ga lok tin, “Latkin. Una lolos. Lununu ram ira lox avukat pam u.” La ap mo mun loxonaleng mo latkin ga lox avukat ta.   
\p
\v 23 Se ne Iesu ga vubeles at loogu ap mo laradi gomgo, ni ga ven buaang limixin, lentaba diga mas lengkaatu atdi, la lentaba digang teng la diga saxaanu ap mo loolik.  
\v 24 \x * \xo 9:24 \xt Jo 11:11\x*Ni ga lok tidi, “Uto nimi. Loolik kopmen na met, neni i unga mun.” Ketla diga lok sese i.  
\v 25 La diga vas su ukamang, la ne Iesu ga vubeles la ga ranga at lekngen loolik la ga lox axatu kaxar i.  
\v 26 La levelinga mumu i na ga epeseves at lengkot axap ap mo lenep silok.   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Luradi Levengkatli Atdu Ga Main  
\p
\v 27 \x * \xo 9:27 \xt Mt 20:29-34\x*La ne Iesu ga vas kaxat la at lavatpas teren, legepu radi levengkatli atdu ga main, duga mumu i la duga toro keretna, “Livisik li at ne Devit. Una lox asuusu lebelen tuntun tinama.”   
\p
\v 28 La ne Iesu ga vubeles at lara loogu la mo luradi ga vot pasa i, la ni ga lok tidu xeretna, “Kereva, mu nunu do nenia a epovo na lox avukat levengkatli atnumu?”  
\p Duga vorang i rin keretna, “Laaba, Leeme Silok.”   
\p
\v 29 \x * \xo 9:29 \xt Mt 8:13\x*La ne Iesu ga long tu at levengkatli atdu la ga lok tidu, “Nemu mu nunu rak la kerepmo levengkatli atnumu na lox avukat.”  
\v 30 \x * \xo 9:30 \xt Mt 8:4\x*La levengkatli atdu ga lox avukat ta. La ne Iesu ga paase lolos tidu xeretna, “Nemen muta tong i na ri teta.”  
\v 31 Ketla duga vas kaxat basinge mo loogu la duga tong i ri limixin at lengkot axap ap mo lenep silok.   
\s1 Iesu Ga Riki Asu Lagas Kapmek Basinge Laradi  
\p
\v 32 Melemu atnedu duga on basinge ne Iesu, limixin diga lam ka lara laradi uto saparap ne Iesu. Lagas kapmek ga nemen ap mo laradi la goxo epovo na paase.  
\v 33 \x * \xo 9:33 \xt Mk 2:12\x*Se ne Iesu ga riki asu mo lagas, mo laradi ga epovo ba xusu na paase. Mo limixin diga sangu la diga lok, “Kopmen tempanga kerepmo maga ven i nade Israel.”   
\p
\v 34 \x * \xo 9:34 \xt Mt 12:24; Mk 3:22; Lu 11:15\x*Ketla lubung Parisi diga lok keretna, “Neni i riki asu lubunggas mi lolos at laradi gomgo at lubunggas.”   
\s1 Limixin Gugu At Ne Moroa Kopmen Dina Buaang  
\p
\v 35 \x * \xo 9:35 \xt Mt 4:23; Mk 1:39\x*Iesu gat pas kantubu at levenmenemen silok axap, eburu mi lengkon menemen kakalik, ga anasa limixin to at laraogu singising atdi la ga vavang mi Lagale Lavavang mumu Linintoo at ne Moroa. La ne Iesu ga lox avukat limixin basinge levenasen anmeres axap.  
\v 36 \x * \xo 9:36 \xt Mt 14:14; Kex 27:17; 1 Lav 22:17; Isi 34:5\x*Kuren la ne Iesu ga ven nedi buaang limixin la ga balamu di mila diga baava mi levenaknixip la digak pakes aleng, kerekngan levesipsip kopmen taradi loklok tatao atdi.  
\v 37 \x * \xo 9:37 \xt Sak 10:2; Mk 6:34; Lu 10:2\x*La ne Iesu ga lok ti lavaun pinivu ren, “Laraamang mo ira mukun pam, ketla ixo buaang nedi limixin kusu ti lox abeles leveluxa ukeneng at laraogu.  
\v 38 Kuren la mina sing ti laradi loklok tatao at laraamang kusu neni naba riki asu tuvuttadi kusu ti lox abeles leveluxa.”   
\c 10  
\s1 Iesu Ga Riki Asu Lasangaun Mi Legepura  
\r (Mk 3:13-19; Lu 6:12-16)  
\p
\v 1 \x * \xo 10:1 \xt Mk 6:7; Lu 9:1\x*Iesu ga xup buru ka nedi lasangaun legepura lavaun pinivu ren saparav i la ni ga raba di mi lolos kusu dina riki asu lubunggas basinge limixin la dina lox aroo luvuttadi mi levenanmeres ga lox abinis labantuxu atdi, la levenasen anmeres bok basinge limixin.   
\p
\v 2 Ni levenasen atnedi na lasangaun legepura luvuttadi vavang. Avot tinotno ne Simon (laasen bok teren ne Pita), la ne Endru neni neton; la ne Jems eburu mi neton laasen teren ne Jon, nedu lumdak at ne Sebedi.  
\v 3 Pilip la ne Batolomiu; Tomas la ne Metiu, neni laradi loklok ka pilas; Jems, nitna ne Alpias, la ne Tadias.  
\v 4 Simon, neni at libinam tadi me Selot, la ne Judas Iskariot, neni mo laradi ga song araba ne Iesu ri limixin kakapmek.   
\s1 Iesu Ga Vaase Asu Lempanga Luvuttadi Vavang Dinaba Lox I  
\r (Mk 6:7-13; Lu 9:1-6)  
\p
\v 5 \x * \xo 10:5 \xt Gu 13:46\x*Iesu ga riki asu na lasangaun legepura luvuttadi mi levelinga xeretna, “Nemen gat nimi gutat pas uto at tenep at limixin kopmen di me Judaia kopla uto at temenemen at leme Samaria.  
\v 6 \x * \xo 10:6 \xt Jer 50:6; Mt 15:24\x*Mina vot pasa mene limixin boro Israel, di lok ngan laxasipsip di soogong.  
\v 7 \x * \xo 10:7 \xt Mt 3:2; 4:17; Lu 10:9,11\x*At lavatpas atnimi, mina vavang ti limixin do Linintoo boro vana at laxalibet monga ira auret!  
\v 8 \x * \xo 10:8 \xt Gu 20:33\x*Mina lox avukat levenanmeres, la mina lox arooro amlong luvuttadi met, la mina lox avukat nedi lanmeres gu (leprosy) ik lok atdi, la mina riki asu lubunggas basinge limixin. Nia ara raba gamasa vam nimi mi lolos ti lok na leven gugu. Kuren la mina gugu min la nemen gat mita ro unun tin.  
\v 9 \x * \xo 10:9 \xt Lu 10:4\x*Nemen gat mita xip ka tempilas eburu minimi.  
\v 10 \x * \xo 10:10 \xt Kex 18:31; Lu 10:7; 1 Ko 9:14; 1 Ti 5:18\x*Nemen mita xip kaka teventat eburu minimi at lavatpas atnimi, kopla tavanga singsiga ri vetara xun, kopla tuvanga vatpas, kopla takdak tit pas, mila laradi gugu at ne Moroa i epovo na lok ka lempanga anan tin boro at limixin neni i vavang tidi.”   
\p
\v 11 La ne Iesu ga lok bok tidi xeretna, “La do mina vas pot at temenemen silok kopla temenemen lixilik, mina puse ri taradi avukat la mina nemen eburu min se mina vas kaxat basinge mo lemenemen.  
\v 12 \x * \xo 10:12 \xt Lu 10:5-6\x*Do mina vubeles ukeneng at tara toogu, mina lok tidi xeretna, ‘Limila nak lok eburu minimi.’  
\v 13 Do limixin ap mo loogu di siam ka nimi, mina ke limila atnimi nak lok eburu midi. Ket do dixo siam ka nimi, mina ke limila namlong mu nimi.  
\v 14 \x * \xo 10:14 \xt Lu 10:10-12; Gu 13:51; 18:6\x*La do tara ixo siam ka nimi kusu na ronga ka levelinga atnimi, mina semla xepe laxakup basinge lengkangkedek atnimi at loxonaleng mina vas kaxat basinge mo loogu kopla mo lemenemen silok.\f * \fr 10:14 \ft Na loklok i lox asuusu i do ne Moroa naba raba lumumuat ti limixin ap mo lemenemen.\f*  
\v 15 \x * \xo 10:15 \xt Mt 11:24; Ju 1:7\x*A tong tuturun i rinimi do at laaleng ete, ne Moroa naba lox asuusu lumumuat ti limixin boro Sodom la Gomora, ketla neni naba lox asuusu lumumuat silok tinotno ri limixin ap mo lemenemen tongtonga xepe!”   
\s1 Levenmumuat La Levesongsongot Naba Vot  
\r (Mk 13:9-13; Lu 21:12-17)  
\p
\v 16 \x * \xo 10:16 \xt Lu 10:3; Jo 10:12; Gu 20:29; Ro 16:19\x*La ne Iesu ga lok tidi, “Mina ronga i na! Ana riki aonon nimi ngan laxasipsip kantubu at laxanman sio. Mina lok tatao avukat nimi i ngan lisii neni ikleklen solo la minak lox atnaasan ngan levenamno.  
\v 17 \x * \xo 10:17 \xt Mk 13:9-11; Lu 12:11-12; 21:12-15\x*Mina reven avukat, mila lentaba luvuttadi mo dinaba ranga alis nimi la dina lok ka nimi ri lavapaase. La dinabak pixis nimi ro xeneng at laraogu singising atdi.  
\v 18 \x * \xo 10:18 \xt Gu 25:23; 27:24\x*Dinaba vaxaru nimi ro melamgo at luvuttadi amgomgo la to bok melamgo at lavaorong, mila mi mumu asu ia, la minaba tong asu Lagale Lavavang tidi la ti limixin kopmen di me Judaia.  
\v 19 Do dina lok li nimi at lavapaase, nemen gat mita bulu do miba tong lavanga salai la mina vaase xereva. Se at loxonaleng na vot tinimi do ri vaase, ne Moroa axa naba raba nimi mi levelinga kusu mina vaase asu i,  
\v 20 \x * \xo 10:20 \xt Jo 14:26; 1 Ko 2:4\x*mila levelinga mina vaase i, kopmen atnimi xa. Ketla Loroonan Kaala at ne Moroa, ne Temen nimi naba paase asuusu i at levenngusno atnimi.   
\p
\v 21 \x * \xo 10:21 \xt Mai 7:6; Mt 10:35; Mk 13:12; Lu 21:16\x*Lara koeton axa dinaba etaba tuntuna mi luvutneton di ri lanmet. La luvuttemen laxamdak dinaba etaba tuntuna mi laxamdak la laxaalik atdi. La laxamdak mi laxaalik dinabang tonga xepe levelinga at luvuttemen di mi luvutnen di la dinaba lok li di at lanmet.  
\v 22 \x * \xo 10:22 \xt Mt 24:9,13; Mk 13:13; Lu 21:17; Jo 15:18-21\x*Limixin axap dinaba belengatngas tinimi mila mi mumu asu ia. Ketla lara do i tu atmatkun keneng at levesongsongot ise at laxavaxap ap mo levenaleng, ne Moroa naba lox arooro i.  
\v 23 \x * \xo 10:23 \xt Mt 16:28\x*Do dina lox asongot nimi at tara temenemen, mina sixiro uto at tara temenemen petpes. A tong tuturun i rinimi do nenia, Laradi Mevana, anaba vot la kovisi mi noxo lok axap lugugu atnimi ap mo laramenemen at lenep silok Israel.   
\p
\v 24 \x * \xo 10:24 \xt Lu 6:40; Jo 13:16; 15:20\x*Kopmen tamdak loklox ase na silok ti leeme loklox ase ren, kopla tasaxaruki na silok ti laradi gomgo ren.  
\v 25 \x * \xo 10:25 \xt Mt 9:34; 12:24; Mk 3:22; Lu 11:15\x*I epovo do lamdak loklox ase na ngan mun leeme loklox ase ren. La lasaxaruki na ngan mun laradi gomgo ren. Mo do limixin dina so asen lamgomgo at lixitkis koetemen mi ne Belsebul, diba so asen gilipu levenasen atdi axap di nemen keneng ap mo loogu mi levenasen kapmek!”   
\s1 Nemen Mita Marat At Limixin  
\r (Lu 12:2-7)  
\p
\v 26 \x * \xo 10:26 \xt Mk 4:22; Lu 8:17\x*La ne Iesu ga lok bok keretna, “Nemen gat mita marat at limixin di munepen minimi. Mila levenai monga di se bopbop li i, naba nemen at lasaxaven, la lempanga sai mo dik lox alipe, naba ravasu at lasaxaven la limixin axap dinabaklen i at laaleng ete.  
\v 27 Levenai nia a paase xusuk nimi min at lamain, mina vaase i at lemeren limixin axap. La levenai miga ronga i, aga vaase nemnem i rinimi, mina tu ro vana at lempatlak gu la mina tong asu i ri limixin axap.  
\v 28 \x * \xo 10:28 \xt Je 4:12\x*Nemen mita marat atnedi dip sev amet labantuxu, ketla kopmen dina epovo ri sev amet loroonan. Kusuk mun minak marat at ne Moroa, neni i ruuna lolos kusu ti sev amet labantuxu la na riki loroonan at laradi uto at lemenemen songsongot.  
\v 29 I epovo do mina un kaka tegepu natdik mi tegesu xuven pilas mene. Ketla kopmen tara atdu noxo met gamasa la ne Moroa xopmen naklen i.  
\v 30 La tinimi, lengkabinim at lempatlak atnimi ne Moroa iraklen axap pam i.  
\v 31 \x * \xo 10:31 \xt Mt 6:26; 12:12\x*Kuren la nemen gat nemi mita marat. Nemi mi nunuan aleng at lemeren ne Moroa!”   
\p
\v 32 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nege do i tong asu i do neni laradi mumu asu ia, ro melamgo at limixin axap. At laaleng ete, anaba tong asu bok neni ro melamgo at lemeren ne Moroa to vana at laxalibet do neni laradi rak.  
\v 33 \x * \xo 10:33 \xt Mk 8:38; Lu 9:26; 2 Ti 2:12\x*Ket do tara na sok tixirixes ia ro melamgo at limixin axap, anaba sok tixirixes kepe box i ro melamgo at ne Tamak to vana at laxalibet.”   
\s1 Kopmen Luruburu, Ketla Leepeseves  
\r (Lu 12:51-53; 14:26-27)  
\p
\v 34 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nemen mita nua i do nia aga vot kusu ana raba limila ri na lavatbung menemen. Kopmen, a goxo vot kusu ana raba limila, ketla aga vot kusu ti lox aepeseves limixin.  
\v 35 Aga vot kusu ana lok,  
\q1 ‘Laxamdak temes di noxo epen mi luvuttemen di, la laxaalik di noxo epen mi luvutnen di. La loxoenen di noxo epen eburu.  
\v 36 La laradi noxo epen tinotno minedi di nemen at loogu ren.’ \rq Mai 7:6\rq*   
\p
\v 37 \x * \xo 10:37 \xt Lal 33:9\x*Do nege i balamu aleng ne temen kopla nenen la ixo vavara aleng ia, neni xopmen na epovo do na ravasu ngan laradi rak. Do nege i balamu aleng ne nitna xopla ne nitnono, la ixo vavara aleng ia, neni xopmen na epovo do na lok ngan laradi rak.  
\v 38 \x * \xo 10:38 \xt Mt 16:24-25; Mk 8:34-35; Lu 9:23-24; 17:33; Jo 12:25\x*Do nege i xopara na xip ka levenmumuat, i lok ngan laradi na solok ka laxaba ren la ira mumu asu ia, neni xopmen na epovo do na nemen ngan laradi rak.  
\v 39 Do nege i vara i do na ranga alis lorooro ren, neni naba sang apkav i. Ket do nege i soxope lorooro ren ti lok luvukat tarak, neni naba lok kaka lorooro avolo.”   
\s1 Luunun Tinedi Di Momo Ka Luvuttadi Mumu Asu  //  At Ne Iesu  
\r (Mk 9:41)  
\p
\v 40 \x * \xo 10:40 \xt Mk 9:37; Lu 10:16; Jo 13:20\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Do nege i seega rangarang nemi, neni i seega rangarang ia. La do nege i seega rangarang ia, neni i seega rangarang ne Moroa mo ga riki ia ude at na lavatbung menemen.  
\v 41 Do nege i seega rangarang leeme vapaase ali mila neni leeme vapaase at ne Moroa, neni naba lok ka luunun ngan at leeme vapaase ali. La do nege i seega rangarang ka laradi nunuan, neni naba lok ka luunun ngan at laradi nunuan.  
\v 42 \x * \xo 10:42 \xt Mt 25:40\x*A tong tuturun i rinimi. Do nege i raba loxodan mumudut ti tara atdi na limixin tarak, mila neni lun pinivu rak, neni naba lok kaka kobot luunun teren.”   
\c 11  
\s1 Iesu La Ne Jon  //  Laradi Sep Susu  
\r (Lu 7:18-35)  
\p
\v 1 Se ne Iesu ga raba linga axap ti lasangaun mi legepura lavaun pinivu ren, neni ga vas basinge mo loxot la gat pas uto Galili kusu na lox ase limixin la na vavang to at laramenemen atdi.   
\p
\v 2 \x * \xo 11:2 \xt Mt 14:3\x*Ap mo levenaleng ne Jon laradi sep susu ga nemen at loogu xokoxo, neni ga ronga lempanga ne Karisito ga lox i, la neni ga riki lentaba lavaun pinivu ren uto saparap ne Iesu mi levelinga xeretna,  
\v 3 \x * \xo 11:3 \xt Mal 3:1\x*“Tong axasev i rinama do xereva, nenu vam Lanarong, kopla tara gove manaba ngangais i?”   
\p
\v 4 La ne Iesu ga vorang i ridi, “Minamlong la mina tong i ri ne Jon mumu lempanga mi ronga i la mi ven i.  
\v 5 \x * \xo 11:5 \xt Ais 35:5-6; 61:1\x*Nedi limixin mi lengkatli main, mo di reven manga. Nedi lengkangkedek atdi ga lok kapmek, mo dit pas avukat. La nedi dik meres mi lanmeres gu (leprosy), di lox avukat pam. La nedi levenbaalung atdi i repe, ding tonga manga. La nedi diga met pam mo di roo xat amlong pam. La limixin banbalo, mo ding tonga Lagale Lavavang.  
\v 6 \x * \xo 11:6 \xt Mt 13:57; 26:31\x*Luvukat ti neni laradi kopmen noxo subu basinge ia la lebelen ixo lok kapmek ti na lugugu rak.”   
\p
\v 7 \x * \xo 11:7 \xt Mt 3:5\x*Se lavaun pinivu at ne Jon diga vas kaxat pam, Iesu ga tong levelinga mumu ne Jon tinedi limixin keretna, “At levenaleng migat pas do mina ronga linga at ne Jon to at lamatbin, laradi salai nemi miga lok do miba ven i? Kereva, miga nua i do miba ven taradi naba lok ngan lovobeo, lamanman it mas amdi i?  
\v 8 Lavanga salai migat pas do mina ven i? Kereva, miga ven laradi ga siga lavanga singsiga avukat? Kopmen. Limixin di siga lempanga singsiga avukat la di ruuna lapnovos silok, nedi dina nemen keneng at laraogu ngan loogu nunuan at loorong.  
\v 9 \x * \xo 11:9 \xt Lu 1:76\x*Mina tong i ria, laradi salai migat pas do mina ven i? Taradi vapaase ali? I ruturun tinotno. A tong i rinimi, do nemi miga ven laradi ga silok aleng ti lavaeme vapaase ali.  
\v 10 \x * \xo 11:10 \xt Mk 1:2; Jo 3:28\x*Jon neni laradi mo Lovoang Kaala ga paase mumu i. Moroa ga lok keretna,  
\q1 ‘Laradi vapaase rak, anaba riki amgo i ru kusu na lox agagas li langas tu.’” \rq Mal 3:1\rq*   
\m
\v 11 La ne Iesu ga lok bok, “Nia a tong tuturun i rinimi, Jon laradi sep susu, neni i silok aleng tinedi limixin axap at na lavatbung menemen. Ketla do tara i lok ngan laradi gamasa la neni lanat at Linintoo no vana at laxalibet, ni i silok ti ne Jon.  
\v 12 \x * \xo 11:12 \xt Lu 16:16\x*Ga ruka i at laaleng ne Jon ga vavang kaxat, la i se at na laaleng lingina, Linintoo no vana at laxalibet gat pot mi lolos, ketla i ekip tangarang mi limixin kakapmek di lolos kusu dina rupe i.  
\v 13 Levelinga at lavaeme vapaase ali, la Laulis Linga, limixin diga mumu asu i, se at lovotpot at ne Jon.  
\v 14 \x * \xo 11:14 \xt Mal 4:5; Mt 17:10-13; Mk 9:11-13\x*La mo do mi epovo do mina siam ka lempapaase atdi, mina nunu do neni ne Elaisa, mo diga tong i do neni nabamlong.  
\v 15 Do mi ruuna levenbaalung, mina ronga avukat na levelinga.”   
\p
\v 16 La ne Iesu ga lok bok keretna, “Limixin at na levenaleng, ana vaase poovo midi mi levelinga salai? Nedi di lok ngan laxamdak mi laxaalik kakalik dit kis to at lengkot etang. Lara libinam atdi dip kup ti mo lara libinam atdi,   
\q1
\v 17 ‘Magak pixan lengkompixan epot tinimi, ketla mi goxopara na tii momo. Magak pixan lengkompixan bukbulu, ketla mi goxopara nang teng.’   
\m
\v 18 \x * \xo 11:18 \xt Mt 3:4\x*Jon ga vot, la ni ga mun anan la goxo inin vaen, la limixin diga lok do, ‘Lagas i nemen teren!’  
\v 19 \x * \xo 11:19 \xt Mt 9:14\x*Ketla nenia, Laradi Mevana, aga vot, la nia axo mun anan la a inin vaen, la limixin di lok, ‘Mina ven ba i na laradi! Neni laradi xoxo anan la laradi inin vaen, la i etangas mi luvuttadi loklok ka pilas eburu mi limixin kakapmek!’ Ketla lugugu at ne Moroa i pisik avukat la kerepmo i lox asuusu i do lodomdoma ali at ne Moroa i lox avukat.”   
\s1 Laramenemen Ua Kopmen Di Goxo Nunu At Ne Iesu  
\r (Lu 10:13-15)  
\p
\v 20 Melemu Iesu ga ruka i xusu na vaase mukmusak ti limixin ap mo laramenemen ua neni ga lok buaang lempanga sangsangu e, mila limixin ap mo laramenemen kopmen di goxo leeng basinge laxakapmek atdi.  
\v 21 \x * \xo 11:21 \xt Jna 3:6\x*Iesu ga lok keretna, “Naba lok kapmek aleng tinemi limixin me Korasin. La naba lok kapmek aleng bok tinemi limixin me Betsaida. Mo levempanga sangsangu nia aga lox i ro xantubu atnimi, mo do nia gita lox i ro Taia la Sidon, soso mun limixin me go, nedi gita leeng pam la gita etara mun lengkontamon kapmek, la gita reeve vam laxakup at lengkot atdi.  
\v 22 \x * \xo 11:22 \xt Ais 23; Isi 26–28; Jol 3:4-8; Amo 1:9-10; Sak 9:2-4\x*Ketla ana tong i rinimi do at laaleng ete, ne Moroa naba lox asuusu lumumuat uto ri limixin at lumenemen Taia la Sidon, ketla langsangan lumumuat naba nemen mavana atnimi.  
\v 23 \x * \xo 11:23 \xt Ais 14:13-15; Lur 19:24-28\x*La nemi limixin me Kaprenaum. Mi vavara i do mina silok ti limixin axap, ketla ne Moroa naba sok gingin asi minimi uto at lemenemen songsongot. Mo lempanga sangsangu, aga lox i dom kantubu atnimi, mo do nia gita lox i ro Sodom, nedi gitaba leeng basinge laxakapmek atdi la ne Moroa gitoxo sele utut kepe mo lemenemen.  
\v 24 \x * \xo 11:24 \xt Mt 10:15; Lu 10:12\x*A tong i rinimi do at laaleng ete, Moroa naba lox asu lumumuat ti limixin kakapmek to Sodom, ketla tinemi limixin, lumumuat naba silok aleng tinimi.”   
\s1 Iesu Ga Emi Asu Mi Ne Moroa  
\r (Lu 10:21-22)  
\p
\v 25 \x * \xo 11:25 \xt 1 Ko 1:26-29\x*Ap mo laaleng ne Iesu ga lok ti ne Moroa, “Nia a emi asu minu, Tamak. Nenu Leeme Silok at laxalibet mi lavatkangka. Nia a emi asu minu mila ugara lox ase vam nedi limixin kopmen tevenasen silok atdi mi levelinga mumu Linintoo. La uga lipe i basinge limixin leklen la limixin loklox ase.  
\v 26 I ruturun, Tamak. Anai uga lox i mi lodoxoma la lomomo ram.”   
\p
\v 27 \x * \xo 11:27 \xt Mt 28:18; Jo 3:35; 17:2; Pl 2:9; Jo 1:18; 10:15\x*La ne Iesu ga lok ti mo limixin, “Tamak ira raba vam ia mi lempanga axap. Kopmen teta naklen ia, ketla ne Tamak kusuk mun. La kopmen teta naklen ne Tamak, ketla nenia ne Nitna xusuk mun, la tinedi mun nenia a vara i kusu ana lox ase di min.  
\v 28 \x * \xo 11:28 \xt Jer 31:25\x*Nemi axap mik sak saaban mi laxanaknixip keneng at lorooro atnimi, mina vot pasa ia, la ana raba nimi mi loklox amas.  
\v 29 \x * \xo 11:29 \xt Jer 6:16\x*Mina siam ka loklok tarak la mina ronga ka levenanasa rak. Mila lorooro rak i umsu mi loklok mulus mene, kuren la minaba lok ka loklox amas ti labaroonan atnimi.  
\v 30 \x * \xo 11:30 \xt 1 Jo 5:3\x*Mina siam ka ia mila levenanasa rak kopmen na lolos la loklok tarak noxo lok ngan lavanga mumuat tinimi.”   
\c 12  
\s1 Iesu Ga Paase Mumu  //  Laaleng Kaala  
\r (Mk 2:23-28; Lu 6:1-5)  
\p
\v 1 \x * \xo 12:1 \xt Lal 23:25\x*Ap mo levenaleng, ne Iesu gat pas kantubu at leventaamang at laaleng kaala. La lavaun pinivu ren diga roxo la diga xidik kaka lempeven at lempiao, la diga anan i.  
\v 2 \x * \xo 12:2 \xt Pas 20:10\x*Lubung Parisi diga ven di, la diga lok ti ne Iesu, “Pen ba i. Lavaun pinivu ram dira los polo vam Laulis Linga, i tong i do nemen mitak lok lempanga xeretnom at laaleng kaala.”   
\p
\v 3 \x * \xo 12:3 \xt 1 Sml 21:1-6\x*La ne Iesu ga sue di xeretna, “Mi doma bok levelinga at Lovoang Kaala mumu ne Devit? At lara laaleng neni eburu mi limixin teren diga roxo.  
\v 4 \x * \xo 12:4 \xt Mas 24:5-9\x*Neni ga vubeles at loogu at ne Moroa la ga lok ka lengkongkide digam taba min ti ne Moroa, la neni eburu mi limixin teren diga anan i. La kerepmo diga los polo vam Laulis Linga mila lavamaasa xusuk mun diga anan mo lengkongkide.  
\v 5 \x * \xo 12:5 \xt Kex 28:9-10\x*Mina domangke at levelinga at Laulis Linga i tong i do at laaleng kaala lavamaasa di los polo Laulis Linga mila di gugu ro xeneng at loogu laplavang ap mo laaleng. Ketla kopmen taxapmek atdi mumu i nom.  
\v 6 \x * \xo 12:6 \xt Mt 12:41-42; Lu 11:31-32\x*Nia a tong i rinimi do lara i silok ti loogu laplavang ira vot pam.  
\v 7 \x * \xo 12:7 \xt Mt 9:13\x*Nemi xopmen mina xasep at levelinga at Lovoang Kaala mo i lok keretna,  
\q1 ‘A vara i do lebelen tuntun na umsu atnimi, a xopara loklok tiplavang.’ \rq Ose 6:6\rq*  
\m Do nemi gitaklen lavasuun at nai, nemi gitoxo lok li lumumuat atnedi kopmen taxakapmek atdi.”  
\v 8 \x * \xo 12:8 \xt Mt 8:20\x*La ne Iesu ga lok bok, “Nenia Laradi Mevana. La nenia Lamgomgo at laaleng kaala la ak lok tatao mo laaleng.”   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Laradi Lekngen Ga Molo  
\r (Mk 3:1-6; Lu 6:6-11)  
\p
\v 9 Iesu ga vas kaxat basinge mo loxot la ga vubeles uto at loogu singising atdi.  
\v 10 \x * \xo 12:10 \xt Lu 14:3\x*Lara laradi mo ga nemen lekngen ga molo. La lubung Parisi diga doma i do dina bala raba ne Iesu, kuren la diga sue i, “Ik mokso do tara na lox aroo taradi at laaleng kaala?”   
\p
\v 11 \x * \xo 12:11 \xt Lu 14:5\x*Iesu ga lok tidi, “Do tara atnimi i ruuna lisipsip, la mo lisipsip na subu uto at tamamara silok at laaleng kaala, neni ba rebeng ka i la ba xiv asu ka i.  
\v 12 La laradi i silok aleng ti lisipsip. Kuren la ik mokso do ata lok lempanga avukat at laaleng kaala.”   
\p
\v 13 La ni ga lok ti mo laradi, “Una song asu mi lakngam.” La mo laradi ga song asu mi lekngen, la lekngen ga lox avukat axap ta kerekngan mo lara lekngen.\fig Iesu ga lox aroo laradi lekngen ga molo.|alt="healing man's hand" src="cn01695b.tif" size="col" loc="Mat 12:9-14" copy="Cook" ref="Mt 12:13" \fig*  
\v 14 \x * \xo 12:14 \xt Jo 5:16\x*Ketla lubung Parisi diga sixisu la diga puse ngas kusu dina sev amet ne Iesu.   
\s1 Iesu Neni Lasaxaruki At Ne Moroa  
\p
\v 15 \x * \xo 12:15 \xt Mk 3:7-10\x*Iesu gaklen mo levendoxoma atdi la ga vas kaxat basinge mo lemenemen. Buaang limixin diga mumu asu i la neni ga lox aroo nedi digak meres.  
\v 16 \x * \xo 12:16 \xt Mt 8:4; Mk 3:12\x*Neni ga tong alolos i ridi do di noxo tong asu i do neni nege.  
\v 17 Iesu ga lox i na kusu na lox asoorun levelinga at leeme vapaase ali ne Aisaia keneng at Lovoang Kaala, i lok keretna,   
\q1
\v 18 \x * \xo 12:18 \xt Mt 3:17\x*“Neni na lasaxaruki rak, mo nia aga soxolik ka i. Nenia a balamu i la a lok momo aleng min. Nenia anaba suxa aumsu i mi Loroonan tarak. La neni naba paase axasep loklok manmanton ti limixin axap.  
\v 19 Neni noxo etep mi levelinga kopla nap kup mukmusak. Neni noxo ru asuvos i ro melamgo at limixin axap.  
\v 20 Neni noxo ru mi loboat tinedi limixin molobe kopla na lok kapmek nedi limixin pakpakes. Neni naba gugu se limixin diba siam kaka leveloklok in manton.  
\v 21 La levenabung mixin axap dinaba nunu at laasen teren.” \rq Ais 42:1-4\rq*   
\s1 Iesu Ga Paase Mumu  //  Ne Belsebul  
\r (Mk 3:20-30; Lu 11:14-23)  
\p
\v 22 \x * \xo 12:22 \xt Mt 9:32-33\x*La limixin diga lam ka lara laradi uto at ne Iesu. Lagas kapmek ga suxuna i la goxo epovo na paase la luxatli ren ga main. La ne Iesu ga riki asu lagas basinge mo laradi la ni ga lox epovo i xusu na paase la na reven.  
\v 23 La limixin axap diga sangu la diga esue, “Kereva, na laradi neni Lanarong, la livisik li at ne Devit?”   
\p
\v 24 \x * \xo 12:24 \xt Mt 9:34; 10:25\x*La lubung Parisi diga ronga i na la diga lok ti mo limixin, “Neni i riki asu lubunggas mi lolos at ne Belsebul, laradi gomgo at lubunggas.”   
\p
\v 25 Ketla ne Iesu gaklen levendoxoma atdi la ni ga tong lavapaase poovo ridi xeretna, “Dola tubung mixin di epes di ri lengkon binam tadi, la dia esep eburu minedi xa, letuna atdi kopmen noxo lok nunuan. La limixin at legese menemen kopla loxoetemen do di epes di kusu ti esep, dinabat kis epeseves.  
\v 26 Kuren la mo do ne Satan eburu mi limixin teren dina epeseves ti legepu binam tadi la dina esep, lolos teren naba nemen atmatkun kereva?  
\v 27 Mo do nia a lox asu di mi lolos at ne Belsebul, limixin atnimi di lox asu di xereva? Nedi di lox asuusu i do levelinga atnimi kopmen nak mokso.  
\v 28 \x * \xo 12:28 \xt Gu 10:38; 1 Jo 3:8\x*Ket do a lox asu di mi lolos at Loroonan Kaala at ne Moroa, Linintoo at ne Moroa monga ira vot pam saparap nimi.   
\p
\v 29 \x * \xo 12:29 \xt Ais 49:24; 1 Jo 4:4\x*Do tara i vara na xip pilo xaka lempanga at loogu at taradi lolos, neni na xoxo alis be mo laradi la melemu na xip kaka ba mo lempanga ren.   
\p
\v 30 \x * \xo 12:30 \xt Mk 9:40; Lu 9:50\x*Do taradi kopmen na xis esogo eburu minia, neni i munepen minia. La do tara kopmen nak lok tooro ia tip kup bubua ka laxasipsip, neni mo laradi ik sak teteles laxasipsip.  
\v 31 \x * \xo 12:31 \xt 1 Ti 1:13; Ib 6:4-6; 10:26\x*La a tong i rinimi xeretna. Moroa naba doxoma xepe laxakapmek axap la lavapaase vupu. Ket do tara na vaase vupu ri Loroonan Kaala, ne Moroa noxo doxoma xepe mo laxakapmek.  
\v 32 La ne Moroa naba doxoma xepe tara i paase kapmek mumu ia, Laradi Mevana. Ketla neni noxo doxoma xepe tara i paase kapmek mumu Loroonan Kaala, at na levenaleng la at lorooro melemu bok.   
\s1 Luuna Avukat Naba Pisik Larapeven Una Avukat  
\r (Lu 6:43-45)  
\p
\v 33 \x * \xo 12:33 \xt Mt 7:16-20\x*Luuna avukat, ni i pisik larapeven una avukat. Luuna xapmek, ni i pisik mun larapeven una kapmek. Limixin di ven kibis luuna at larapeven teren i pisik asu i.  
\v 34 \x * \xo 12:34 \xt Mt 3:7; 15:18; 23:33; Lu 3:7\x*Nemi laxamdak at lempasii. Nemi xopmen mina epovo na tong asu levelinga avukat mila nemi mi umsu mi laxakapmek. Levenngusno nimi i paase asuusu lempanga lebelen nimi i umsu min.  
\v 35 Laradi avukat ik lox asuusu lempanga nunuan ik lok at lorooro ren, ketla laradi xapmek ik lox asuusu mun lempanga xapmek ik lok at lorooro ren.  
\v 36 Nia a tong i rinimi. Limixin dinaba tu at lavapaase ro melamgo at ne Moroa at laaleng ete mumu levelinga xapmek axap diga tong pam i.  
\v 37 Mo do levelinga at tara ga lox avukat, Moroa naba lox asepmus i. Mo do levelinga at tara ga lok kapmek, Moroa naba lok li lumumuat silok teren.”   
\s1 Limixin Diga Sing Ne Iesu Kusu Na Lok  //  Tavanga Sangsangu  
\r (Mk 8:11-12; Lu 11:29-32)  
\p
\v 38 \x * \xo 12:38 \xt Mt 16:1; Lu 11:16; Jo 6:30; 1 Ko 1:22\x*Melemu lentaba at lubung Parisi la luvuttadi loklox ase at Laulis Linga diga lok ti ne Iesu, “Leeme loklox ase. Ma vara i do una lok tavanga sangsangu.”   
\p
\v 39 \x * \xo 12:39 \xt Mt 16:4\x*La ne Iesu ga lok tidi xeretna, “Limixin at na levenaleng nedi limixin kakapmek tinotno. Di sue ri tavanga sangsangu, ketla kopmen a noxo lok tara ridi. Ketla i epovo do dina doma mumu mun leretere at leeme vapaase ali, ne Jona.  
\v 40 \x * \xo 12:40 \xt Jna 1:17\x*Jona ga nemen to xeneng at lebelen lavatmat silok at lavantun aleng kangking la lavantun aleng kanimin. La kerepmo nenia, Laradi Mevana, anaba nemen to xeneng tubu at lavatkangka at lavantun aleng kangking la lavantun aleng kanimin.  
\v 41 \x * \xo 12:41 \xt Jna 3:5\x*At laaleng ete limixin boro Nineve dinaba xatu kaxat upana la dina tong asu laxakapmek atnimi, mila diga leeng basinge laxakapmek atdi at nom laaleng diga ronga ne Jona ga vavang tidi. La lara laradi ik lok kantubu atnimi, neni i silok ti ne Jona.  
\v 42 \x * \xo 12:42 \xt Mt 12:6; 1 Lav 10:1-10\x*At laaleng ete latkin gomgo boro Sheba naba xatu kaxat la na tong asu laxakapmek atnimi limixin at na levenaleng, mila neni gat pas at lavatpas babaalom aleng kusu na ronga lakleklen at ne Solomon. La lara laradi ik lok pam kantubu atnimi, neni i silok ti ne Solomon.”   
\s1 Lomlong At Lagas Kapmek  
\r (Lu 11:24-26)  
\p
\v 43 La ne Iesu ga lok bok, “Do lagas kapmek na oo su basinge laradi, bat pas saasaa at lengkot kopmen tadan teren, la ba reven ti toxot kusu tin ti lok mamana. Mo do noxo vuse ka toxot,  
\v 44 naba doma i xeretna, ‘Anamlong uto at no laradi, nenia aga on basinge i.’  
\p La neni bamlong la na long lenget ka i do mo loxot imgames la ira lox avukat pam la kopmen tara ro xeneng teren.  
\v 45 \x * \xo 12:45 \xt 2 Pi 2:20\x*La neni bat pas la na lok ka bok lavanuti lubunggas, laxakapmek atdi i volo aleng i, la dibat pas la diba vubeles ap mo laradi. Kuren la mo laradi ba nemen kakapmek tino. Limixin kakapmek at na levenaleng dinabak lok kuren.”   
\s1 Luvutneton Mi Nenen Ne Iesu  
\r (Mk 3:31-35; Lu 8:19-21)  
\p
\v 46 \x * \xo 12:46 \xt Mt 13:55\x*Iesu move ga paase ri limixin la nenen mi luvutneton diga tu ro xamang, diga vara i do dina epaase min.  
\v 47 [Lara laradi ga lok ti ne Iesu, “Nenam eburu mi luvutnetam no di tu xamang la di vara i do dina ven u.”]   
\p
\v 48 La ne Iesu ga lok, “Nege ne naga, la nege di luvutnetak?”  
\v 49 La ne Iesu ga song ti lavaun pinivu ren la ga lok, “Na luvuttadi nedi di lok ngan ne naga mi luvutnetak.  
\v 50 \x * \xo 12:50 \xt Jo 15:14; Ro 8:29\x*Neni mun i mu asu lavavara at ne Tamak no vana at laxalibet, neni netak, kopla neinuk, kopla ne naga.”   
\c 13  
\s1 Lavapaase Poovo  //  Ri Laradi Lotlo  
\r (Mk 4:1-9; Lu 8:4-8)  
\p
\v 1 Ap mo mun laaleng Iesu ga vas kaxat basinge mo loogu la gat pas uto at lisigege at lavatdan kis, la ni ga xis kopok la ga anasa limixin.  
\v 2 \x * \xo 13:2 \xt Lu 5:1-3\x*Ketla limixin diga umsu xangkan i, diga buaang aleng. Kuren la ni ga los kas at lesepang la ni ga xis teren, la limixin diga tu ro loxon.  
\v 3 Neni ga paase poovo ridi mi lempanga buaang. Ni ga lok keretna, “Lara laradi lotlo ga vas su kusu natlotlo piao.  
\v 4 Se neni gatlotlo levenit piao ro at laraamang, lentaba levenit ga subu ro at langas la lavapixa diga vot la diga rok axav i.  
\v 5 Lentaba atdi ga subu ro at laxanuat la lengkongkangka lixilik mene gak lok teren. Levenit piao ga suu xat soso mun mila goxopmen taxangka solo.  
\v 6 Ga se laxangking ga losu upana, ga sev amolos axap nom lempiao, mila levenixe atdi goxo si aleng ukopok la nom lempiao suusu diga met axap.  
\v 7 Lentaba at nom levenit piao ga subu ro at livin gagas la livin gagas ga suu xat la ga is nom lempiao la di goxo epovo bok ba ri suu.  
\v 8 Ketla lentaba levenit piao ga subu ro at loxongkangka nunuan, la ga visik. Lentaba ga visik legesa sangaun kobot (100), lentaba lavanna sangaun, la lentaba lavantun sangaun.”  
\v 9 La ne Iesu ga lok, “Mo do levenbaalung go atnimi, mina ronga avukat na levelinga.”   
\s1 Lempasuun At  //  Lempapaase Poovo  
\r (Mk 4:10-12; Lu 8:9-10)  
\p
\v 10 Melemu lavaun pinivu ren diga vot pasa ne Iesu la diga sue i xeretna, “Tila u tong asu lempapaase poovo ri limixin mo do u paase ridi?”   
\p
\v 11 La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “Moroa ira raba vam nimi mi lakleklen at Linintoo no vana at laxalibet, gano ga nemen alipe. Ketla tinedi limixin petpes kopmen.  
\v 12 \x * \xo 13:12 \xt Mt 25:29; Mk 4:25; Lu 8:18; 19:26\x*La mo do taradi i ruuna lakleklen kerepmo, Moroa naba raba box i kusu neni naba ruuna lakleklen solo. Ketla ti laradi, kopmen takleklen solo ren, Moroa naba lox asu axap mo lakleklen basinge i, keke i do neni i ruuna laman akleklen lixilik mun.  
\v 13 \x * \xo 13:13 \xt Lal 29:4\x*Lavasuun teren do nenia a paase ridi mi lempapaase poovo i lok keretna,  
\q1 ‘Nedi di reven lugugu, ketla di noxo ven kibis i. Ding tonga mo levelinga, ketla di noxo xasep teren.’   
\m
\v 14 \x * \xo 13:14 \xt Jo 12:40; Gu 28:26-27\x*Kuren la na lavapaase ali at ne Aisaia ira soorun pam. Moroa ga lok keretna,  
\q1 ‘Minabang tonga amisik, ketla mi noxo xasep. Minaba reven amisik, ketla mi noxo ven kibis.  
\v 15 Lavasuun teren do levendoxoma at na limixin ira rebonot pam, la dira bong pe vam lenbaalung atdi la dira vam pe bok pam lengkatli atdi. Do kopmen, lengkatli atdi naba reven la lenbaalung atdi nang tonga la levendoxoma atdi na xasep la dina leeng la ana lox avukat nedi.’ \rq Ais 6:9-10\rq*   
\m
\v 16 \x * \xo 13:16 \xt Lu 10:23-24\x*Ketla Moroa ik lox anarong nemi lavaun pinivu mila lengkatli atnimi i reven la lenbaalung atnimi ing tonga.  
\v 17 A tong tuturun i rinimi! Buaang nedi lavaeme vapaase ali la buaang bok nedi limixin at ne Moroa diga vavara aleng i do dina reven na lugugu rak mi reven i, ketla di goxo epovo. La diga vavara box i do dina ronga levelinga rak ming tonga i, ketla di goxo epovo.”   
\s1 Iesu Ga Soxomus Lavasuun At Laradi Gatlotlo Piao  
\r (Mk 4:13-20; Lu 8:11-15)  
\p
\v 18 La ne Iesu ga lok bok keretna, “Mina ronga avukar i na, la mina xasep avukat at lavasuun at na lavapaase poovo at laradi gatlotlo levenit piao.  
\v 19 Tinedi di ronga lempapaase mumu Linintoo, ketla dixo xasep teren, nedi di lok ngan levenit piao ga subu ro mun at langas. Satan i vot la i lok pes nom levelinga basinge lorooro atdi.  
\v 20 Ti levenit piao ga subu ro at laxanuat, lengkongkangka lixilik gak lok teren, ni i ru katling nedi limixin di ronga levelinga la soso mun di siam ka i mi lomomo.  
\v 21 Ketla ixo vubeles ukeneng at lorooro atdi, la lununu atdi ixo nemen abao solo. Kuren la ise do levenmumuat i vot eburu mi levesongsongot mumu levelinga at ne Moroa, lununu atnedi i subu soso mun.  
\v 22 \x * \xo 13:22 \xt Mt 6:19-34; Lu 12:16-21; 1 Ti 6:9-10,17\x*Ti levenit piao ga subu ro at livin gagas, ni i ru katling nedi limixin di ronga levelinga, ketla dik bulu mu solo laxampanga at na lorooro, la nom lavavara atnedi ri lapnovos i itis nom levelinga la dixo pisik tempeven una.  
\v 23 La ti levenit piao ga subu at laxangka nunuan, ni i ru katling nedi limixin di ronga levelinga at ne Moroa la di xasep teren, la di pisik lempeven una. Lentaba di visik lempeven una i epovo at legesa sangaun kobot (100) la lentaba lavanna sangaun la lentaba lavantun sangaun.”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Lempivilis Kapmek  
\p
\v 24 Iesu ga tong bok lara lavapaase poovo ridi, ni ga lok, “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan laradi gatlotlo levenit piao avukat to at laraamang teren.  
\v 25 At laxanimin limixin axap diga unga, la lara lumunepen ga vot la gatlo lempivilis kapmek to xeneng at nom laraamang piao, la no nga i gara onon.  
\v 26 Ise levenit ga suu xat la ga lok do na visik, lempivilis kapmek bok ga suu xat.   
\p
\v 27 Lavasaxaruki ap mo laradi at laraamang diga vot pasa i la diga lok, ‘Leeme silok. Levenit piao avukat ugatlotlo i. I lok kereva la lempivilis kapmek ta mo ira suu kantubu at lempiao?’   
\p
\v 28 La ni ga vorang i ridi, ‘Taradi i munepen minia ga lox i nom.’  
\p La diga lok tin, ‘Kereva, u vara i do manat pas la mana xat kepe i?’   
\p
\v 29 La ni ga lok, ‘Kopmen, mila lavanga mina xat kepe lempiao eburu mi lempivilis kapmek.  
\v 30 \x * \xo 13:30 \xt Mt 3:12\x*Keke lempiao eburu mi levempivilis kapmek dina suusu eburu se at laaleng ti sep kin. Ap mo laaleng anaba tong i ri limixin gugu rak keretna. Mina rep asu ka avot levempivilis kapmek la minap kos ka di la mina lu arup midi ro at laxao. La mina lok bubua ka lempiao la mina lok li di ro at loogu lili rak.’”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Liit  //  At Luuna Mastet  
\r (Mk 4:30-32; Lu 13:18-19)  
\p
\v 31 Iesu ga vaase bok tidi mi lara lavapaase poovo xeretna, “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan lara laradi ga lok ka levenit mastet la gatlotlo i ro xataamang teren.  
\v 32 Nom levenit i lixilik aleng ti levenit axap, ketla do ira suu xat, neni i silok aleng ti lempanga axap i suusu ro xataamang. La ira lok ngan ta luuna, la lavapixa dit pot, la dirap kip gu go at lengkakan una ren.”   
\s1 Lavapaase Poovo  //  Mumu Liis (Yeast)  
\r (Lu 13:20-21)  
\p
\v 33 Melemu ne Iesu ga vaase bok di mi lara lavapaase poovo xeretna, “Linintoo no vana at laxalibet i ngan liis (yeast). Latkin i lok ka i la i lok eburu i mi loxompalava solo kusu na lok lengkongkide min. Liis (yeast) i vubeles axap uto xeneng at loxompalava xusu na so xat.”   
\s1 Ua Lavasuun Teren La Ne Iesu Ga Lok Lempapaase Poovo  
\r (Mk 4:33-34)  
\p
\v 34 Iesu gak lok lempapaase poovo ri tong i na lempanga ri limixin. Ni goxo tong tavanga ridi la kopmen tavapaase poovo.  
\v 35 La kerepmo ne Iesu ga lox asoorun levelinga at leeme vapaase ali ga vaase i xeretna,  
\q1 “Nia anaba tong asu lempapaase poovo ridi. La ana re musumus levempanga megano ua gak lox alipe, ga ruka i at luruntudum li at na lavatbung menemen.” \rq Sam 78:2\rq*   
\s1 Lavasuun At Lavapaase Poovo Mumu Lempivilis Kapmek  
\p
\v 36 Iesu ga on basinge limixin la ga beles ukeneng at lara loogu, la lavaun pinivu ren diga vot pasa i la diga lok tin, “Una tong asu lavasuun at lavapaase poovo mumu lempivilis kapmek ga su ro xataamang.”   
\p
\v 37 La ne Iesu ga lok tidi xeretna, “Nom laradi itlotlo levenit piao avukat, nenia vam, Laradi Mevana.  
\v 38 \x * \xo 13:38 \xt 1 Ko 3:9\x*Nom laraamang i ru katling na lavatbung menemen. Levenit piao avukat, ni limixin dinaba vubeles ti Linintoo. La lempivilis kapmek, ni limixin di mumu asu ne Satan.  
\v 39 La laradi munepen itlotlo lempivilis kapmek, neni ne Satan. Laaleng ti lok bubua limixin, i ru katling laaleng kavaxap at na lavatbung menemen. La limixin gugu, nedi lubungangelo.   
\p
\v 40 \x * \xo 13:40 \xt Mt 7:16; Jo 15:6\x*Lempivilis kapmek di lok bubua di la dira xotos di ro at laxao, naba lok mun kuren tinedi limixin kakapmek at laaleng kavaxap at na lavatbung menemen.  
\v 41 \x * \xo 13:41 \xt Mt 24:31; 25:31-46; Mk 13:27\x*Nenia, Laradi Mevana, anaba riki asu lubungangelo rak ti lok ka nedi di lox asubu limixin eburu mi limixin kakapmek uto basinge limixin nunu.  
\v 42 \x * \xo 13:42 \xt Mt 8:12\x*La lubungangelo dinaba lu arup midi ro at lemenemen songsongot. Ap mo loxot dibang teng la dina rungur igisa.  
\v 43 \x * \xo 13:43 \xt Dan 12:3\x*La limixin manmanton dinaba soosoo ngan laxangking to at Linintoo at ne Temen di. Do lenbaalung mo atnimi, minang tonga avukat!”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Lapnovos Diga Lipe I  
\p
\v 44 \x * \xo 13:44 \xt Mt 19:29; Lu 14:33; Pl 3:7\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan lapnovos di lipe i ro at laxangka. La lara laradi i ven terek ka i la ni ia lipe manga i, la ni i lok momo aleng la ni ia sesep mi lempanga axap teren la neni imlong la ia un kaka mo lenep kangka axap la ia ruuna ka mo lapnovos.”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Luuat Gamgames  
\p
\v 45 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan laradi sesep i puse ri laxanuat gamgames.  
\v 46 La do ira vuse ka lara, langsangan luunun teren, neni it pas la ira sesep mi lempanga axap teren, la ni iramlong ba la ira un ka ba mo luuat.”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Laxatkat  
\p
\v 47 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan laxatkat. Limixin sepsep mat di loloa min to at laras la dira sao ka laxanasen mat solo min.  
\v 48 \x * \xo 13:48 \xt Mt 22:9-10\x*Se mo laxatkat i umsu mi laxanmat, di rep ka i uto loxon la dira xis be xusu dina episa lenmat. Lentaba nunuan di lok li di ro at lengkaxi atdi la lentaba xapmek di lu xepe midi.  
\v 49 Naba lok mun kuren at laaleng kavaxap at na lavatbung menemen. Lubungangelo dinaba vot la dina lok ka limixin kakapmek basinge limixin avukat,  
\v 50 \x * \xo 13:50 \xt Mt 13:42; Lu 13:28\x*la dinaba lu arup midi ro at lemenemen songsongot. Mo go dinabang teng la dina rungur igisa.”   
\s1 Lempanga Maxat La Lempanga Megano  
\p
\v 51 Iesu ga sue di xeretna, “Mi xasep at na lempapaase poovo?”  
\p La diga vorang i rin keretna, “Laaba.”   
\p
\v 52 La ni ga lok, “Kuren la nedi axap luvuttadi loklox ase at Laulis Linga do dina mumu asu levelinga at Linintoo no vana at laxalibet, nedi di lok ngan laradi at loogu i xip asu lempanga maxat mi lempanga maut boro xeneng at loogu lili ren kusu na raba limixin min.”   
\s1 Limixin Boro Nasaret Diga Sok Tixirixes Kepe Ne Iesu  
\r (Mk 6:1-6; Lu 4:16-30)  
\p
\v 53 \x * \xo 13:53 \xt Mt 7:28\x*Ise ne Iesu ga vaase axap na lempapaase poovo, neni ga on basinge mo lenep,  
\v 54 \x * \xo 13:54 \xt Jo 7:15\x*la gamlong uto at lemenemen aulis teren. Ni ga anasa ro at loogu singising atdi. La limixin diga ronga i la diga sangu. Diga esue xeretna, “Ni ga lok ka na lakleklen solo meva? La ga lok ka lolos meva xusu ti lok na lempanga sangsangu?  
\v 55 \x * \xo 13:55 \xt Jo 6:42\x*Neni mun lamdak at ne Josep laradi xipkip gu! La ne Maria neni nenen, la ne Jems, la ne Josep, la ne Simon, la ne Judas di mun luvutneton,  
\v 56 la luvurinen dik lok bok de. Ni ga lok ka na lakleklen meva?”  
\v 57 \x * \xo 13:57 \xt Jo 4:44\x*Kuren la diga sok tixirixes kepe i.  
\p La ne Iesu ga lok tidi, “Leeme vapaase ali, limixin di lok ngangao ren at lengkot axap, ketla to at lemenemen teren, limixin eburu mi libibinat teren, kopmen dina lok ngangao ren.”   
\p
\v 58 Iesu goxo lok solo tempanga sangsangu go mila di goxo ruuna epovo lununu.   
\c 14  
\s1 Lanmet At Ne Jon  //  Laradi Sep Susu  
\r (Mk 6:14-29; Lu 9:7-9)  
\p
\v 1 Ap mo levenaleng Erodes laradi gomgo boro Galili ga ronga lempanga ne Iesu ga lox i.  
\v 2 La ni ga lok ti luvuttadi gugu ren, “Agut neni ne Jon to ga roo xat amlong, kuren la neni ira lok nom lempanga sangsangu mi mo lolos teren.”   
\p
\v 3-4 \x * \xo 14:3-4 \xt Mt 11:2\x* \x * \xo 14:3-4 \xt Mas 18:16; 20:21\x*Avot at na ne Erodes ga sak paxat ka latkin at neton, laasen teren ne Pilip. Laasen ap mo latkin ne Erodias. La ne Jon laradi sep susu ga vaase sok ne Erodes mumu na loklok. La neni ga lok ti ne Erodes, “Ixok mokso do uga epot ka ne Erodias.”  
\p Kuren la ne Erodes ga riki luvuttadi gugu ren kusu dina ranga alis ne Jon la diga xoxo i la diga lok li i at loogu xokoxo.  
\v 5 \x * \xo 14:5 \xt Mt 21:26\x*Erodes ga lok do na sev amer i, ketla neni ga marat bok at limixin me Judaia. Mila diga lok do ne Jon leeme vapaase ali.   
\p
\v 6 At laaleng loklok katling at livipisik at ne Erodes, ne nitnono ne Erodias ga tii ro melamgo at limixin. La ne Erodes ga lok momo aleng min,  
\v 7 la ga lok laxakaape do neni naba raba mo loono mi tavanga neni na sing tin.  
\v 8 Neni ga mu asu lodoxoma xa at nenen la ga lok, “Una raba nga ia mo mi lavatlak at ne Jon, laradi sep susu, to at tavattingtigon silok.”  
\v 9 Loorong ga ronga i la ga bulu aleng. Ketla neni goxo epovo na los polo mo laxakaape neni ga lok pam i ro melamgo at limixin. Kuren la neni ga raba linga luvuttadi gugu ren kusu dina sev amet ne Jon kerekngan mo loono ga sing tin.  
\v 10 \x * \xo 14:10 \xt Mt 17:12\x*Kuren la diga ra korop ka lavatlak at ne Jon to at loogu xokoxo.  
\v 11 La diga lok li mo lavatlak to at lavattingtigon silok la diga raba loono min, la ga raba nenen min.  
\v 12 La lavaun pinivu at ne Jon digat pas la diga lok ka labantuxu ren la digak mir i. Melemu digat pas la diga tong i na ri ne Iesu.   
\s1 Iesu Ga Raba Luxa  //  Buaang Limixin  
\r (Mk 6:30-44; Lu 9:10-17; Jo 6:1-14)  
\p
\v 13 Iesu ga ronga lanmet at ne Jon la neni xusuk mun ga mu lesepang uto at loxot mimila. La buaang limixin diga ronga levelinga mumu i na la diga mumu asu i uto loxon boro at levenmenemen atdi.  
\v 14 \x * \xo 14:14 \xt Mt 9:36\x*Se ne Iesu ga oso la ga ven nedi buaang limixin, ni ga balamu aleng di la ga lox aroo nedi, diga meres.   
\p
\v 15 Ga ukantinao nga, lavaun pinivu ren diga vot pasa i la diga lok tin, “Ukantinao nga na la na loxot, ni loxot mimila rino, la loxonaleng ti anan ira volo vam. Una riki aonon limixin kusu dibat pas uto at levenmenemen la dina un ka tempanga anan tidi.”   
\p
\v 16 La ne Iesu ga lok tidi, “Ixo epovo do dina on basinge na loxot. Nemi xa mina raba di mi teveluxa kusu dina anan.”   
\p
\v 17 La diga lok tin keretna, “Ma ruuna mun lavalimo lengkongkide la legepu venmat.”   
\p
\v 18 La ne Iesu ga lok tidi, “Mina raba ia mi nom leveluxa.”  
\v 19 \x * \xo 14:19 \xt Mt 15:35-39; Mk 8:6-10\x*La neni ga tong i ri mo limixin kusu dina xis kopok ap mo levempivilis avukat. La ni ga lok ka mo levengkongkide la legepu venmat, la ga milik aurut uto vana at laxalibet, la ga tong avukat ti ne Moroa. La neni ga sebek mo lengkongkide la ga raba i ri lavaun pinivu ren, la diga raba limixin min.  
\v 20 \x * \xo 14:20 \xt 2 Lav 4:44\x*La limixin axap diga anan la diga an mais. La lavaun pinivu diga luxa lasangaun mi legepura leventat silok mi leveluxa mo limixin diga an ake ren.  
\v 21 La nedi luvuttadi remes diga anan, diga epovo at lavalimo larabin sangsangaun kobot. (5000) La lentaba lavakin la laxamdak mi laxaalik kakalik bok diga anan.   
\s1 Iesu Gat Pas To Mavana At Lavatdan Kis Galili  
\r (Mk 6:45-52; Jo 6:15-21)  
\p
\v 22 La soso mun ne Iesu ga tong i ri lavaun pinivu ren kusu dina los kas at lesepang, la dinamgo rin uto at lenep meo. La neni ga riki aonon limixin.  
\v 23 \x * \xo 14:23 \xt Lu 6:12; 9:28\x*Se neni ga riki aonon kepe vam di, neni xusuk ga vas urut uto vana at loxongkaana kusu na ngising. Neni gak lok go se at laxanimin.  
\v 24 La ap mo loxonaleng lesepang no garak lox atbutbu nga. La lempopaxanao gak paksa ekakat lesepang mila lamanman gat mas lolos tangarang i.   
\p
\v 25 Kantubu at lavantun mi lavanna konaleng at laxanimin, Iesu ga vot pasa lavaun pinivu ren to kantubu at lavatdan kis, neni gat pas mun to mavana at lavatdan kis.  
\v 26 \x * \xo 14:26 \xt Lu 24:37\x*Se diga ven i gat pas to mavana at ladan, diga marat aleng tinotno la diga lok, “Loroonan panga nom!” La digap kup aleng mi lainmarat.   
\p
\v 27 La soso mun ne Iesu ga lok tidi, “Nemen gat mita marat, mina lolos. Nenia mun na.”   
\p
\v 28 La ne Pita ga lok, “Leeme Silok. Do nenu ruturun pam nom, una tong box i ria kusu anat pas mavana at ladan la u dom saparav u.”   
\p
\v 29 \x * \xo 14:29 \xt Jo 21:7\x*La ne Iesu ga vorang i rin keretna, “Ude u.”  
\p Kuren la ne Pita ga xatu kaxat boro at lesepang la gat pas to mavana at lavatdan kis uto at ne Iesu.  
\v 30 Ketla se neni ga ven lamanman, neni ga marat la gara dong si silatla nga ukopok at ladan. La neni ga xup keretna, “Leeme Silok, una lox aroo ia!”   
\p
\v 31 \x * \xo 14:31 \xt Mt 8:26\x*Soso mun Iesu ga song asu mi lekngen la ga ranga ka i la ga lok, “Nenu u ruuna lununu i xakalik mun. Tila uxo nunu do nenia a epovo ana lox u xusu unat pas to mavana at ladan ude saparav ia?”   
\p
\v 32 La nedu eburu duga los kas at lesepang, la lamanman gara xap matmas nga.  
\v 33 \x * \xo 14:33 \xt Mk 4:39\x*La lavaun pinivu ro xeneng at lesepang diga lok, “I ruturun aleng do nenu ne Nitna ne Moroa.” La diga lotu saparav i la diga emi asu min.   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Limixin Mekmeres To Genesaret  
\r (Mk 6:53-56)  
\p
\v 34 Diga xan polo lavatdan kis la diga oso ro Genesaret.  
\v 35 Limixin go diga ven kisip ne Iesu, la diga lox aonon levelinga ri limixin diga ruuna levenanmeres ap mo lengkot axap do ne Iesu mo ga vot. La limixin diga lok ka di uto saparap ne Iesu.  
\v 36 \x * \xo 14:36 \xt Mt 9:20-21; Mk 5:27-28; Lu 8:44\x*La diga sing i xusu na ke limixin mekmeres dina long tu at lungusungus at lavanga singsiga ren. La nedi axap diga long tu ren, diga lox avukat ta.   
\c 15  
\s1 Levenanasa At Lubung Parisi La Lubung Sadiusi  
\r (Mk 7:1-13)  
\p
\v 1 Lentaba lubung Parisi mi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga diga vas kaxat boro Jerusalem la diga vot pasa ne Iesu la diga sue i,  
\v 2 \x * \xo 15:2 \xt Lu 11:38\x*“Tila ba lavaun pinivu ram di ronga xepe leveloklox ase at lavalabat atdik? Dixo sogos avot be levengkikngen di la melemu dina anan.”   
\p
\v 3 La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “La tila ba ming tonga xepe levelinga at ne Moroa xusu mi epovo do mina mumu asu xa levenanasa atnimi?  
\v 4 \x * \xo 15:4 \xt Lal 5:16\x*Levelinga at ne Moroa i lok keretna,  
\q1 ‘Mina lok ngangao at luvuttemen nimi mi luvutnen nimi, la do tara i paase kapmek ti ne temen mi nenen, limixin dina sev amer i.’ \rq Pas 20:12; 21:17\rq*   
\m
\v 5-6 Ketla nemi mi lok keretna. Mo do tara na ruuna tempanga do ri lox epovo lavakpakes at ne temen kopla nenen, nemi mi tong i rin do neni na mumu asu leveloklok at lavalabat la na raba ne Moroa min la neni na ke loklok ti lok tooro du. At na mun langas nemi ming tonga xepe levenanasa at ne Moroa la mira mumu asu nga leveloklok atnimi.  
\v 7 Nemi luvuttadi loklok sosolom. Aisaia ga paase ali nunuan mumu nimi. Ni ga tong asu levelinga at ne Moroa keretna,   
\q1
\v 8 ‘Na limixin di lok ngangao rak mi levelinga mun atdi, ketla lebelen di i vaxalom tino basinge ia.  
\v 9 Dixo lotu saparav ia mi luruturun, la dik lox ase mi levelinga at limixin mun!’” \rq Ais 29:13\rq*   
\s1 Lempanga I Lox Abilinga Lorooro At Laradi  
\r (Mk 7:14-23)  
\p
\v 10 Melemu Iesu ga ro xaka limixin saparav i la ga lok tidi, “Mina ronga ka nunuan lempapaase rak la mina xasep teren.  
\v 11 \x * \xo 15:11 \xt Mt 12:34\x*Lempanga i vubeles keneng at lungusno laradi, anai xopmen na lox abilinga i. Ketla levelinga laradi i vaase asu i at lungusno, anaa i lox abilinga i.”   
\p
\v 12 Melemu lavaun pinivu diga vot pasa i la diga lok, “Uklen pam i do lubung Parisi di suma xapmek ti levelinga ram?”   
\p
\v 13 La ni ga lok tidi, “Larauna axap ne Tamak goxotlo li di, neni naba xat pes di.  
\v 14 \x * \xo 15:14 \xt Mt 23:16,24; Lu 6:39; Ro 2:19\x*Mina ke xepe di mi levenanasa atdi. Nedi di lok ngan lengkatli main la di lok do nedi luvuttadi loklok tooro at limixin. Do laxatli main im lam lara laxatli main, nedu buru dunaba subu tup at lemet.”   
\p
\v 15 Pita ga lok ti ne Iesu, “Una soxomus be lavasuun at nom lavapaase poovo rinama.”   
\p
\v 16 La ne Iesu ga sue di, “Kereva mo? Nemi bok kovisi mina xasep?  
\v 17 Mina xasep do lempanga anan laradi i anan i la i beles keneng at lebelen, nom i neni i lox asu box i.  
\v 18 Ketla lempapaase laradi i vaase asu i at lungusno ren, nom i, i ravasu boro xeneng at lorooro ren. La na mun levelinga, ni i epovo na lox abilinga i.  
\v 19 \x * \xo 15:19 \xt Lur 8:21; Mt 12:34\x*Na levempanga xapmek i ravasu boro at lorooro at laradi i lok keretna. Levendoxoma xapmek, la loklok tip sev amet tadi, loklok ting longka, la leveloklok kakapmek maxamang at lixitkis epot, loklok tip kip pilo, la lavapaase xaxarang mu tara, la loklok ti lox asi tara.  
\v 20 La nai lempanga i lox abilinga laradi. Ketla do tara na anan la kopmen na gos avot be lukngen, nom kopmen na lox abilinga i.”   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Loolik At Latkin Kopmen Boro Israel  
\r (Mk 7:24-30)  
\p
\v 21 Iesu ga on basinge mo lemenemen la gat pas uto at lengkot saparap Taia la Sidon.  
\v 22 Lara latkin me Kanan mo ga nemen ap mo lenep ga vot pasa ne Iesu, la ga xup silok tin keretna, “Leeme Silok! Livisik li at ne Devit. Una lox asuusu lebelen tuntun tia la una lok mumu be loolik tarak. Lagas i suxuna i la i lox atpospa rino i.”   
\p
\v 23 Ketla Iesu goxo tong tekolinga rin. La lavaun pinivu ren diga vot pasa ne Iesu la diga lok tin, “Una riki aonon mo latkin! Ia mumu asu dik la irak lox avurupit amisik dik.”   
\p
\v 24 \x * \xo 15:24 \xt Mt 10:6\x*La ne Iesu ga lok ti mo latkin keretna, “Moroa ga riki ia xusu tinedi mene limixin me Israel diga on soogong.”   
\p
\v 25 Nom latkin ga ronga i na la ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren la ga lok, “Leeme Silok. Una lok tooro ia.”   
\p
\v 26 La ne Iesu ga lok tin keretna, “Ixok mokso do ana lok ka lempanga anan at laxamdak la ana lu raba lubungman min.”\f * \fr 15:26 \ft Limixin me Judaia diga so asen limixin petpes mi lubungman.\f*   
\p
\v 27 Ketla nom latkin ga lok, “Leeme Silok. I ruturun, ketla lubungman di anan bok lengkon mumus luxa im subu su boro vana at loxonin anan at luvuttadi atdi.”   
\p
\v 28 \x * \xo 15:28 \xt Mt 8:10,13\x*La ne Iesu ga lok tin, “Latkin. Lununu ram i silok aleng. Ana lox epovo lisingising taram.” La ap mo mun loxonaleng loolik teren ga lox avukat ta.   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Buaang Limixin  
\p
\v 29 \x * \xo 15:29 \xt Mk 7:31\x*La ne Iesu ga vas kaxat me go la gat pas to loxon at lavatdan kis Galili. La ni ga vas urut at lakaana la gat kis go.  
\v 30 La buaang nedi limixin, diga vot pasa i la diga lam ka limixin, lengkot atdi ga molo, la lengkatli main, la lentaba levengkikngen di la lengkangkedek atdi ga lok kapmek. La lenbaalung baa la buaang bok nedi luvuttadi mi levenanmeres kerepmo, la diga lok ka di uto saparap ne Iesu la ni ga lox aroo di.  
\v 31 \x * \xo 15:31 \xt Mk 7:37\x*Limixin diga sangu aleng atla diga ven lenbaalung baa diga paase, la luvuttadi mi levengkikngen di mi lengkangkedek ga lok kapmek, diga lox avukat. La nedi di goxot pas gano, digat pas ta. La lengkatli main, diga reven. La diga emi asu aleng mi ne Moroa me Israel.   
\s1 Iesu Ga Raba Luxa  //  Buaang Limixin  
\r (Mk 8:1-10)  
\p
\v 32 \x * \xo 15:32 \xt Mt 14:14\x*Iesu ga ro xaka lavaun pinivu ren saparav i la ga lok, “A balamu aleng na limixin, mila ira vantun ta levenaleng nedi dik lok eburu minia, la kopmen ta tempanga anan kusu tidi ri anan. Axo para i do ana riki aonon gamasa nedi mi lantoxo atdi. Lavanga dina meroxon mu langas uto at laramenemen atnedi.”   
\p
\v 33 La lavaun pinivu diga sue i, “Ata ba lok ka tempanga anan ua at na lenep gamasa kusu naba epovo at na limixin solo?”   
\p
\v 34 La ne Iesu ga sue di xeretna, “Lavanisa lengkongkide nemi mi ruuna i?”  
\p La diga vorang i, “Lavanuti lengkongkide la lutpen mat lixilik bok.”   
\p
\v 35 La ne Iesu ga tong i ri limixin kusu dina xis kopok at laxangka.  
\v 36 La ni ga lok ka lavanuti lengkongkide la lutpen mat la ni ga tong aorong ti ne Moroa, la ga sebex i, la ga raba lavaun pinivu ren min, la diga raba limixin min.  
\v 37 La limixin axap diga anan la diga an mais. La melemu lavaun pinivu diga lok ka lavanuti leventat silok la diga suxa aumsu di mi lempanga anan limixin diga an ake ren.  
\v 38 Luutus atdi na lavatlok ga epovo at lavanuet larabin sangsangaun kobot (4000). Lavakin mi laxamdak la laxaalik lixilik kopmen di goxo nemen at na luutus.  
\v 39 Melemu Iesu ga riki aonon limixin uto at laramenemen atdi la ga los kas at lesepang la ga sen uto at lenep Magadan.   
\c 16  
\s1 Diga Sing Ne Iesu Kusu Na Lok Tavanga Sangsangu  
\r (Mk 8:11-13; Lu 11:29-32)  
\p
\v 1 \x * \xo 16:1 \xt Mt 12:38; Lu 11:16\x*Lubung Parisi mi lubung Sadiusi diga vot pasa ne Iesu la diga vara i do neni na lok tavanga sangsangu xusu dina lok tong pen i.  
\v 2 La ne Iesu ga lok tidi xeretna, “Do mi ven laxalibet i memele ukantinao, la mi lok, ‘Laaleng naba lox avukat kantamak.’  
\v 3 La do maxantamak, mira lok, ‘Larakabu mo naba vot mila laxalibet i memele la lengkontakabu bok mo.’ Mi reven lavatbung menemen la laxalibet, la mi epovo ri tong asu lavasuun at na lempanga. Ketla xopmen mina xasep at leveloklok katling ne Moroa im taba nimi min at na levenaleng.  
\v 4 \x * \xo 16:4 \xt Mt 12:39; Lu 11:29\x*Limixin kapmek mo dira on basinge vam ne Moroa, di vara tavanga sangsangu, ketla nia noxo lox ase di mi tara. Ketla mina doma mumu loklok katling at ne Jona, no ga nemen at lavantun aleng kangking la lavantun aleng kanimin to xeneng at lebelen leemat.” La ne Iesu ga vas kaxat basinge di.   
\s1 Levenanasa At Lubung Parisi Mi Lubung Sadiusi  
\r (Mk 8:14-21)  
\p
\v 5 Iesu mi lavaun pinivu ren, diga los kas at lesepang la diga sen kaxat uto at lenep meo ap mo lavatdan kis. La lavaun pinivu diga domampe i xusu dina lok ka tengkongkide eburu midi.  
\v 6 \x * \xo 16:6 \xt Lu 12:1\x*La ne Iesu ga lok tidi, “Mina lok tatao avukat nimi mumu liis (Yeast) at lubung Parisi mi lubung Sadiusi.”\f * \fr 16:6 \ft Liis (Yeast) i ru katling leveloklox ase at lubung Parisi mi lubung Sadiusi.\f*   
\p
\v 7 La lavaun pinivu ren diga epaase kantubu atdi xeretna, “I vaase mo levelinga mila nedik kopmen ta lok ka tengkongkide.”   
\p
\v 8 Iesu ga xasep pam at levelinga atdi, kuren la ni ga sue di, “Tila mi emaangun pilo min kantubu atnimi, mumu lengkongkide xopmen mina lok ka i? Lununu atnimi i lixilik.  
\v 9 \x * \xo 16:9 \xt Mt 14:17-21\x*Kovisi mina xasep. Kereva, mira domampe vam lavalimo lengkongkide aga sebex i ri lavalimo larabin sangsangaun kobot (5000) limixin? La lavanisa leventat nemi miga suxa i?  
\v 10 \x * \xo 16:10 \xt Mt 15:34-38\x*Kereva, mira domampe vam lavanuet larabin sangsangaun kobot (4000) limixin aga raba di mi lavanuti lengkongkide? La lavanisa leventat miga suxa i?  
\v 11 Tila la mixo xasep do nenia xopmen ana paase rinimi mumu lengkongkide? Mina lok tatao avukat nimi mumu liis (yeast) at lubung Parisi mi lubung Sadiusi.”  
\v 12 Melemu levendoxoma atdi ga xasep ba do, Iesu xopmen goxo paase ridi mumu liis (yeast) dik lok eburu i mi lengkongkide. Ketla mumu levenanasa\f * \fr 16:12 \ft Di goxo xasep do digak pakes kusu dina ru asepsu at levenanasa at lubung Parisi.\f* at lubung Parisi la lubung Sadiusi.   
\s1 Pita Ga Tong Asu  //  Lorooro At Ne Iesu  
\r (Mk 8:27-30; Lu 9:18-21)  
\p
\v 13 Ap mo laaleng ne Iesu ga vot to at lenep kangka saparap lemenemen, Sisaria Pilipai, la ni ga sue lavaun pinivu ren, “Limixin di lok do nenia, Laradi Mevana, nege?”   
\p
\v 14 \x * \xo 16:14 \xt Mt 14:1-2; Mk 6:14-15; Lu 9:7-8\x*La diga vorang i rin keretna, “Lentaba di lok do nenu ne Jon laradi sep susu. Lentaba di tong i do nenu ne Elaisa, la lentaba di tong i do nenu ne Jeremaia kopla lara leeme vapaase ali megano.”  
\v 15 La ne Iesu ga sue di, “Kereva ba nimi? Nemi mi lok do nenia nege?”  
\v 16 \x * \xo 16:16 \xt Jo 6:69\x*Simon Pita ga vorang i xeretna, “Nenu Lanarong, Nitna ne Moroa, Luntoo Avolo.”   
\p
\v 17 \x * \xo 16:17 \xt Mt 17:5; Ga 1:15-16\x*Iesu ga lok tin, “Loklok anarong tu, ne Simon lamdak at ne Jona, mila kopmen taradi ga tong asu i na ru, ketla ne Tamak no vana at laxalibet.  
\v 18 \x * \xo 16:18 \xt Jo 1:42; Ep 2:20\x*Nia a tong i ru do, nenu ne Pita la nenu luuat kis la nia aba vaxaru ka lotu rak to mavana ram, la limixin lolos at ne Satan diba lok tong i kusu dina sele utut kepe i, ketla di noxo epovo.  
\v 19 \x * \xo 16:19 \xt Mt 18:18; Jo 20:23\x*Nia anaba raba u mi lengki ri suang lumusmaragu at Linintoo no vana at laxalibet. La mo leveloklok nenu u siam min kopla u sep pepe i nade xopok at na lavatbung menemen, ne Moroa naba siam min to vana at laxalibet.”  
\v 20 \x * \xo 16:20 \xt Mt 17:9; Mk 9:9\x*La neni ga vaase lolos ti lavaun pinivu ren do di noxo tong asu i na ri teta.   
\s1 Iesu Ga Paase Mumu  //  Lanmet Teren  
\r (Mk 8:31–9:1; Lu 9:22-27)  
\p
\v 21 Ga se ap mo laaleng ne Iesu ga ruka i xusu na tong i ri lavaun pinivu ren do neni na onon uto Jerusalem. La mo go loxongkulao silok, lavamaasa silok la luvuttadi loklox ase at Laulis Linga dinaba lox asongot aleng i la dina sev amer i. La at laaleng sepsev avantun neni naba roo xat amlong.   
\p
\v 22 Pita ga lam ka ne Iesu basinge lavaun pinivu la ga vaase sox i xeretna, “Leeme Silok. Nemen uta paase xeretnom. Na lempanga xapmek kopmen noxo vot saparav u.”   
\p
\v 23 Iesu ga rem gili ri ne Pita la ga lok tin, “Uto u basinge ia. Nenu u lok ngan ne Satan. U vara i do una lok pe ia. U xopara na mu asu lavavara at ne Moroa, ketla u vara mun levendoxoma at limixin.”   
\p
\v 24 \x * \xo 16:24 \xt Mt 10:38; Lu 14:27\x*La ne Iesu ga lok ti lavaun pinivu ren, “Mo do tara i vara i do na emu eburu minia, neni na domampe lorooro axap teren, la na gagas li i xusu nap kip losongsongot solo, la neni na mumu asu ba ia.  
\v 25 \x * \xo 16:25 \xt Mt 10:39; Lu 17:33; Jo 12:25\x*Do nege i vara i do na ranga alis lorooro ren, neni naba sang apkav i. Ket do nege i soxope lorooro ren ti mumu asu ia, neni naba lok kaka lorooro avolo.  
\v 26 \x * \xo 16:26 \xt Mt 4:8-9\x*I lok kapmek do taradi na ruuna ka lempanga axap at na lavatbung menemen, ketla neni ira subu vam basinge lorooro at ne Moroa. Laradi ixo epovo na un ka lorooro avolo.  
\v 27 \x * \xo 16:27 \xt Mt 25:31; Sam 62:12; Ler 24:12; Ro 2:6; Li 22:12\x*Nenia, Laradi Mevana, mo anaba vot mi lisisixam silok at ne Tamak la eburu mi lubungangelo. La ap mo laaleng limixin axap dinaba lok kaka luunun i epovo mi leveloklok diga lox i.  
\v 28 La a tong tuturun i rinimi do lentaba atdi di tu de, di noxo met avot ti lovotpot tarak at laaleng nenia, Laradi Mevana, anaba vot ngan Loorong Silok.”   
\c 17  
\s1 Moroa Ga Lox Arepukus  //  Ne Iesu  
\r (Mk 9:2-13; Lu 9:28-36)  
\p
\v 1 Melemu at lavanna levenaleng Iesu ga sat kaka ne Pita, Jems du lueton mi ne Jon, la diga urut uto vana xasep at lakaana. Nedi lavanuet kusuk mun digak lok.  
\v 2 \x * \xo 17:2 \xt 2 Pi 1:16-18\x*Ap mo loxot Moroa ga lox arepukus ne Iesu to melamgo at lavantun lavaun pinivu ren. Lemeren ga soosoo ngan laxangking la lempanga singsiga ren gan bun kerekngan lovotas i sovosok.  
\v 3 La soso mun ne Moses la ne Elaisa duga rupot to melamgo atdi la duga epaase eburu mi ne Iesu.   
\p
\v 4 La ne Pita ga lok ti ne Iesu, “Leeme Silok. I lox avukat tinotno do nema mak lok de. Do u vara i, nia anaba xip tavantun taraogu kukuxut, tara ru, tara ri ne Moses la tara ri ne Elaisa.”   
\p
\v 5 \x * \xo 17:5 \xt Sam 2:7; Ais 42:1; Mt 3:17; Mk 1:11; Lu 3:22; Lal 18:15\x*Pita move ga paase la lusugao gamgames ga ravasi la ga vaa di. La diga ronga laxaka at lara boro at lusugao ga lok, “Anaa ne Nuruk, mo a balamu i la a lok momo aleng min. Mina mumu asu levelinga ren.”   
\p
\v 6 Ga se lavaun pinivu diga ronga i na, diga subu rintiding ti laxangka, la diga marat aleng.  
\v 7 Ketla ne Iesu ga vot pasa di la ga long tu atdi la ga lok tidi, “Mina xatu upana. Nemen mita marat.”  
\v 8 La diga milik aurut upana la di goxo ven tara, Iesu xusuk mun mo gak lok.   
\p
\v 9 \x * \xo 17:9 \xt Mt 16:20\x*Diga si at lakaana la ne Iesu ga tong lolos i ridi do, “Nemen mita tong i na ri teta, naba se nenia, Laradi Mevana, anaba roo xat amlong basinge lanmet.”   
\p
\v 10 \x * \xo 17:10 \xt Mal 4:5\x*La lavaun pinivu ren diga sue i, “Ua lavasuun teren la luvuttadi loklox ase at Laulis Linga di tong i do ne Elaisa naba rupot avot ti Lanarong?”   
\p
\v 11 La ne Iesu ga vorang i ridi, “I ruturun tinotno. Elaisa naba rupot avot la na lox amokso lempanga axap.  
\v 12 \x * \xo 17:12 \xt Mt 11:14; 14:10\x*Ketla a tong i rinimi do ne Elaisa ga vot pam la limixin di goxo ven kibis i, la diga lok lempanga xapmek tin kerekngan diga vara i. La kuren mun dinaba lox asongor ia, Laradi Mevana.”  
\v 13 \x * \xo 17:13 \xt Lu 1:17\x*La lavaun pinivu diga xasep ba do ne Iesu ga paase mumu ne Jon, laradi sep susu.   
\s1 Iesu Ga Riki Asu Lagas Basinge Lara Lamdak  
\r (Mk 9:14-29; Lu 9:37-43a)  
\p
\v 14 Iesu mi lavaun pinivu ren digat pas la diga ekip tangarang mi buaang limixin, la lara laradi ga vot pasa ne Iesu la ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren.  
\v 15 La ni ga lok, “Leeme Silok. Una balamu lamdak tarak. Ing kanovot amisik mi lobomet la i ekip tangarang aleng mi laxasongsongot. La im subu tup amisik at laxao la at ladan.  
\v 16 Nia a lam ka i saparap lavaun pinivu ram kusu dina lox aroo i, ketla dixo epovo.”   
\p
\v 17 \x * \xo 17:17 \xt Lal 32:5,20; Jo 14:9\x*La ne Iesu ga lok, “Limixin at na levenaleng kopmen tununu atnimi la levendoxoma atnimi i onon soogong. Lavanisa aleng tinotno nenia aba xip tutu mi levenmumuat atnimi? Nemi mi lox amolo ia. Una lam ka lamdak ude.”  
\v 18 La ne Iesu ga vaase lolos ti mo lagas, la lagas ga sixisu basinge nom lamdak. La ap mo mun loxonaleng lamdak ga lox avukat ta.   
\p
\v 19 \x * \xo 17:19 \xt Mt 10:1\x*Melemu lavaun pinivu xusuk mun diga vot pasa ne Iesu la diga sue i, “Ua lavasuun teren la nema ma xo epovo xusu mana riki kepe nom lagas?”   
\p
\v 20 \x * \xo 17:20 \xt Mt 21:21; Mk 11:23; Lu 17:6; 1 Ko 13:2\x*La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “Lununu atnimi i lixilik aleng. Do mi ruuna lununu i xakalik kerekngan liit mastet, nemi minaba epovo na lok ti na lakaana, ‘Una vas kaxat mede la uto at toxot petpes,’ la ni naba ronga res. La minaba epovo na lok lempanga axap bok.  
\v 21 [Lisingising kusuk mene i epovo ri riki xepe lagas kapmek keretnom.”]   
\s1 Iesu Ga Paase Manga Mumu Lanmet Teren  
\r (Mk 9:30-32; Lu 9:43b-45)  
\p
\v 22 \x * \xo 17:22 \xt Mt 16:21\x*Gase ne Iesu eburu mi lavaun pinivu diga vot eburu ro Galili, Iesu ga lok tidi, “I auret kusu limixin dinaba ranga alis ia, Laradi Mevana la dinaba song araba ia ri limixin esep.  
\v 23 La dinaba sev amer ia, ketla melemu nenia anaba roo xat amlong bok at laaleng sepsev avantun.” La lavaun pinivu diga bulu aleng.   
\s1 Lexekepe Pilas Ti Loogu Laplavang  
\p
\v 24 \x * \xo 17:24 \xt Pas 30:13; 38:26\x*Iesu eburu mi lavaun pinivu ren diga rupot to Kaprenaum, la luvuttadi loklok ka pilas diga vot pasa ne Pita la diga sue i, “Kereva, laradi loklox ase ram i kepe pilas bok ti loogu laplavang?”   
\p
\v 25 La ne Pita ga vorang i, “Laaba.”  
\p Pita ga vot to at loogu ne Iesu gak lok teren, la ne Iesu ga vaase avot tin, la ga lok, “Simon. Kereva lodoxoma ram? Lavaorong at na lavatbung menemen di lok ka pilas meva? At limixin at lenep silok atdi kopla at limixin boro vetpes?”   
\p
\v 26 Pita ga lok, “At limixin boro vetpes.”  
\p La ne Iesu ga lok, “I ven ngan ta do limixin mede kopmen di noxo kepe pilas. Kuren la ixo epovo do neda ta kepe pilas.  
\v 27 Ketla ta noxo lox amusak nedi na limixin. Kuren la unat pas uto at lavatdan kis la una axanom. La leemat avot una rep ka i, unaba long lenget ka legesa derakma silok to xeneng at lungusno la mo legesa derakma silok naba epovo rida kusu ti kepe pilas ti loogu laplavang.”   
\c 18  
\s1 Nege I Silok At Linintoo  //  At Ne Moroa  
\r (Mk 9:33-37; Lu 9:46-48)  
\p
\v 1 \x * \xo 18:1 \xt Lu 22:24\x*Ap mo mene loxonaleng lavaun pinivu at ne Iesu diga vot pasa i la diga sue i, “Nege i silok at Linintoo boro vana at laxalibet?”   
\p
\v 2 La ne Iesu ga ro ka lara lamdak, la ga vaxaru i ro melamgo atdi,  
\v 3 \x * \xo 18:3 \xt Mt 19:14; Mk 10:15; Lu 18:17\x*la ga lok, “A tong tuturun i rinimi, tara do ixo leeng basinge laxakapmek teren la ixo lok ka luruptuvuk at laxamdak kakalik, neni xopmen na epovo do na vubeles at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 4 Laradi do i lox asi luruptuvuk teren i lok ngan luruptuvuk at lamdak lixilik, mo laradi naba ruuna ka laasen i silok aleng at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 5 \x * \xo 18:5 \xt Mt 10:40; Lu 10:16; Jo 13:20\x*La do nege i seega rangarang tamdak keretna at laasen tarak, i lok ngan ta do neni i seega rangarang ia.”   
\s1 Leveloklok Tong Pen  //  Mo Naba Vot  
\r (Mk 9:42-48; Lu 17:1-2)  
\p
\v 6 \x * \xo 18:6 \xt Lu 17:1-2\x*La ne Iesu ga lok bok, “Naba lok kapmek aleng ti tara do na lox asubu tara atdi na laxamdak kakalik di nunu rak. Naba lox avukat tin do dina xoxo li tangsangan tuuat to at laxaka ren la dina dong asi i min uto xopok at lisimaramain.  
\v 7 I lok kapmek aleng ti limixin do lentaba lempanga mo i lox asubu lununu atdi basinge ia. Lempanga xerepmo naba vot, ketla naba lok kapmek ti lara i lok kaxar i!  
\v 8 \x * \xo 18:8 \xt Mt 5:29-30\x*Mo do lakngam mi laxangkedek taram na lox asubu lununu ram, una ra korop pes i la una lu xepe min. I lox avukat do una beles at lorooro avolo mi tenep mene at luxangkedek mi lukngam. Lavanga ne Moroa na lu arup minu at laxao at lemenemen songsongot i nemen amisik.  
\v 9 La do laxatli ram na lox u la lununu ram na subu, una lik gogo asu min la una lu xepe min. I lox avukat do una beles at Linintoo mi tegesa xatli mun. Lavanga ne Moroa na lu arup minu ro at laxao mo do u ruuna legepu xatli.”   
\s1 Lisipsip Ga Soogong  
\r (Lu 15:3-7)  
\p
\v 10 \x * \xo 18:10 \xt Ib 1:14\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nemen mita sok tixirixes kepe tara at na laxamdak kakalik mila lubung angelo atdi dit pot pasa amisik ne Tamak to vana at laxalibet. Nia a tong tuturun i.  
\v 11 \x * \xo 18:11 \xt Lu 19:10\x*[La nenia, Laradi Mevana, aga vot kusu ana puse rinedi diga soogong la ana lox arooro di.”]   
\p
\v 12 La ne Iesu ga tong lavapaase poovo ridi, “Dola tara atnimi i ruuna legesa sangaun kobot (100) laxasipsip la legesara atdi na soogong, neni ba lok lavanga salai? Neni ba on basinge lavasik sangaun mi lavasik laxasipsip to at lenep avukat, la ni nabat pas kusu na ven ti mo legesara no ga on soogong, i se ni naba long lenget ka i.  
\v 13 Nia a tong tuturun i do, mo neni na vuse ka i, neni naba lok momo aleng. Lomomo ren naba volo lomomo ri mo lavasik sangaun mi lavasik di goxo soogong.  
\v 14 La kuren mun ne Temen nimi no vana at laxalibet i xopara i do legesara atdi na laxamdak lixilik na soogong basinge i.”   
\s1 Una Lok Tooro Netam Mo Do I Subu At Laxakapmek  
\p
\v 15 \x * \xo 18:15 \xt Mas 19:17; Lu 17:3; Ga 6:1\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Mo do netam i lok tavanga i lok kapmek tu, una vot pasa i la una vaxase i mi mo losoogong teren, ketla mo lavanga nak lok kantubu xusuk mene atnumu. Mo do ni ba ronga res at levelinga ram, ura lok kaka amlong pam i ri langas in manton.  
\v 16 \x * \xo 18:16 \xt Jo 8:17\x*Ket do ixo ronga res at levelinga ram, una lok ka bok tegesara xopla tegepu radi eburu minu xusu miba epen mi levelinga atnimi lavantun, kerekngan lovoang kaala i tong i do, ‘Levenekarakat nabak mokso mo do tegepura xopla tavantun dina epen mi levelinga.’  
\v 17 \x * \xo 18:17 \xt 1 Ko 5:13\x*Ket do ixo ronga di, una tong i ri limixin axap di nunu. La do ixo ronga res at limixin nunu, mina sok tixirixes kepe i ngan lavamolon kopla laradi loklok ka pilas.”   
\p
\v 18 \x * \xo 18:18 \xt Mt 16:19; Jo 20:23\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Nia tong i rinimi xeretna. Mo levelinga u siam min kopla u sep pepe i nade xopok at na lavatbung menemen, Moroa naba siam min to vana at laxalibet.   
\p
\v 19 \x * \xo 18:19 \xt Mk 11:24; Jo 15:7\x*Ana tong box i rinimi do tegepura du mulus do duna sing ti tavanga du vara rin, ne Tamak no vana at laxalibet naba raba du min.  
\v 20 \x * \xo 18:20 \xt Mt 28:20; Jo 14:23\x*Mila do legepura xopla lavantun di vot buru xusu dina sing ia xeneng at laasen tarak, nenia mo ak lok eburu midi.”   
\s1 Mina Doxoma Xepe Laxakapmek At Luvutneton Nimi  
\p
\v 21 Melemu Pita ga vot pasa ne Iesu la ga sue i, “Leeme Silok. Nenia aba doxoma xepe laxakapmek at netak i lox i ria naba vanisa? Ba vanuti?”   
\p
\v 22 \x * \xo 18:22 \xt Lu 17:4\x*La ne Iesu ga vorang i xeretna, “Nia a tong i ru. Kopmen do una doxoma xepe laxakapmek teren na vanuti mene, ketla lavanuti sangaun mi lavanuti.   
\p
\v 23 Ana vaase u mi na, mila Linintoo no vana at laxalibet i lok keretna. Lara loorong mo ga doxoma i do nakling lugugu pilas ap mo luvuttadi gugu ren.  
\v 24 Se neni ga vaxaru kaxat ka lugugu ren, lara ap mo luvuttadi gugu ren diga lox abeles i, ga lok ka legesa sangaun larabin sangsangaun kobot talen.  
\v 25 Ketla neni goxo epovo na vorang mo lempilas. Kuren la loorong ga tong lolos i ri mo laradi gugu kusu neni mo diba sesep min eburu mi latkin teren la laxamdak kakalik atdu, la lempanga axap neni ga ruuna i kusu ti vorang mo lempilas.   
\p
\v 26 Laradi gugu ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren la ga lok ngangao ro melamgo at loorong la ga sing aleng i, ‘Una balamu ia, la anaba sepo axap ba lempilas taram melemu.’  
\v 27 Loorong ga balamu i, kuren la neni ga doma xepe axap mo langsangan lempilas na laradi gugu ga lok ka i la loorong ga soxomus asu i.   
\p
\v 28 Melemu mo laradi gugu ga vas su la ga ekip tangarang mi lara laradi gugu bok mo neni ga raba vam i mi legesa sangaun kobot denarias. Neni ga ranga alis i la ga long kukung kaka i la ga lok, ‘Una sepo lempilas tarak.’  
\v 29 La mo laradi ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren la ga sing i xeretna, ‘Una balamu ia la melemu aba vorang i!’   
\p
\v 30 Ketla neni goxopara, la ga lok ka mo laradi la ga lox abeles i ro at loogu xokoxo kusu na nemen go se at laaleng neni naba vorang amlong mo lempilas teren.  
\v 31 Se lentaba luvuttadi gugu diga ven na lavanga, diga bulu aleng. La digat pas uto at loorong la diga tong asu mo lempanga axap tin.   
\p
\v 32 La neni ga ro xaka mo laradi gugu ukeneng la ga lok tin, ‘Nenu laradi xapmek. Aga doma xepe axap lempilas nenu uga lok ka i rak, mila uga sing ia.  
\v 33 Kereva, uxo epovo na balamu mo laradi xerekngan nia aga balamu u?’  
\v 34 \x * \xo 18:34 \xt Mt 5:25-26\x*Loorong ga musak, la ga lox abeles mo laradi gugu uto at loogu xokoxo, kusu na nemen at losongsongot naba se at laaleng neni naba vorang axap mo lempilas.”   
\p
\v 35 \x * \xo 18:35 \xt Mt 6:15; Mk 11:25; Ep 4:32; Kl 3:13\x*La ne Iesu ga lok, “Ne Tamak no vana at laxalibet naba lok mun nimi xuren do nemi mi noxo doxoma xepe laxakapmek tara i lox i rinimi.”   
\c 19  
\s1 Iesu Ga Paase Mumu Loklok Ti Ba Korop Epot  
\r (Mk 10:1-12)  
\p
\v 1 Iesu ga vaase axap mo levelinga, la ni ga vas kaxat me go Galili la gat pas uto at lenep Judaia at lenep dan meso at ladan sen Joridan.  
\v 2 La buaang nedi limixin diga mumu asu i la neni ga lok aroo nedi go.   
\p
\v 3 \x * \xo 19:3 \xt Mt 16:1\x*Lentaba lubung Parisi diga vot pasa ne Iesu la diga lok tong i mi lara lususue xeretna, “Kereva, Laulis Linga atdik i mulus bok kusu tara na soxope latkin teren mumu mene tepanga gamasa mun?”   
\p
\v 4 \x * \xo 19:4 \xt Lur 1:27; 5:2\x*La ne Iesu ga vorang di xeretna, “Nemi mina xasep do Lovoang Kaala i tong i do ganoxa at lurutu kaxat Moroa ga rudum li lavatlok la lavakin.  
\v 5 \x * \xo 19:5 \xt Lur 2:24; Ep 5:31\x*La ni mun lavasuun at nai la ne Moroa ga lok do laradi remes naba on basinge ne temen mi nenen la nak lok eburu mi latkin teren la nedu dunak lok eburu ngan mun legesara keneng at labantuxu atdu.  
\v 6 La nedu du noxo lok ngan bok ba legepura, ketla legesara mun. Kuren la kopmen tara noxo ra korop leepot at leremes mi latkin teren, mila ne Moroa axa ga ven etang du.”   
\p
\v 7 \x * \xo 19:7 \xt Lal 24:1-4; Mt 5:31\x*La lubung Parisi diga sue i, “Tila ba ne Moses ga raba nama mi levelinga xeretna, do tara na malagan tevelinga axasep ti latkin teren do neni mo i xopara na epot ta ren la na riki xepe i?”   
\p
\v 8 La ne Iesu ga lok, “Moses ga raba nemi mi nom mila lebelen at lavalabat atnimi ga vatken, ketla at lurutu kaxat kopmen goxo lok kuren.  
\v 9 \x * \xo 19:9 \xt Mt 5:32; 1 Ko 7:10-11\x*A tong tuturun i rinimi. Do laradi i soxope latkin teren la kopmen goxo lok loklok ti longka, mo laradi ira longka vam mo do i epot at lara latkin petpes manga.”   
\p
\v 10 \x * \xo 19:10 \xt 1 Ko 7:1-2,7-9\x*La lavaun pinivu ren diga lok tin, “Mo do i lok kuren kantubu at leremes mi latkin, i lox avukat do keke leepot.”   
\p
\v 11 La ne Iesu ga lok, “Na laanasa rik lok naa kopmen na vung pavaa limixin axap, ketla tinedi xusuk mun ne Moroa i raba nedi min.  
\v 12 Buaang levempasuun mo ik lok, tila la lavatlok kopmen dina epot. Lentaba mumu i do diga visik axa di xuren. Lentaba mumu nga i do limixin diga lok di xuren kusu di noxo epot. La lentaba dixo epot mila, di raba lorooro atdi kusu dina gugu ngan nedi lavaanat at ne Moroa. Nege do i epovo na siam ka na laanasa ti ke leepot, i vukat do neni na mumu asu i.”   
\s1 Iesu Ga Lox Anarong Laxamdak Mi  //  Laxaalik Kakalik  
\r (Mk 10:13-16; Lu 18:15-17)  
\p
\v 13 Lentaba limixin diga lok kaka laxamdak mi laxaalik kakalik atdi uto at ne Iesu kusu neni na lok li lukngen mavana atdi la na lox anarong di. Ketla lavaun pinivu ren diga ven di la diga sep pepe di.   
\p
\v 14 \x * \xo 19:14 \xt Mt 18:2-3\x*La ne Iesu ga lok, “Mina ke laxamdak mi laxaalik kakalik dina vot pasa ia. La nemen mita sep pepe di, mila Linintoo no vana at laxalibet i epovo ridi na.”  
\v 15 Iesu ga lok li vam lukngen mavana atdi, la ni ga vas kaxat ta.   
\s1 Laradi Gapnovos  
\r (Mk 10:17-31; Lu 18:18-30)  
\p
\v 16 Lara laradi ga vot pasa ne Iesu la ga sue i, “Laradi loklox ase. Anaba lok lavanga avukat salai kusu anaba lok ka lorooro avolo?”   
\p
\v 17 \x * \xo 19:17 \xt Mas 18:5; Lu 10:28\x*La ne Iesu ga vorang i rin keretna, “Ua lavasuun teren la u sue ia mi lavanga salai i lox avukat? Legesara mun i lok avukat la neni ne Moroa. Do u vara na vubeles ti lorooro, una ronga res at Lasangaun Levenaulis Linga.”  
\v 18 \x * \xo 19:18 \xt Lal 5:16-20\x*La nom laradi ga sue, “Ua lentaba?”  
\p La ne Iesu ga lok,  
\q1 “Nemen uta sev amet tara, nemen utang longka tixin, nemen uta xip pilo, nemen uta xarang taba mumu tara mi levelinga xaxarang,  
\v 19 \x * \xo 19:19 \xt Mas 19:18\x*una lok ngangao at ne tamam mi nenam, la una balamu nedi di nemen saparav u xerekngan u balamu xa u.” \rq Pas 20:12-16\rq*   
\p
\v 20 La nom laradi ga lok, “Nia aga mumu asu na levelinga axap. Lavanga salai bok move nia ak pakes tin?”   
\p
\v 21 \x * \xo 19:21 \xt Mt 6:20; Lu 12:33; Gu 2:45; 4:34-37\x*Iesu ga vorang i rin keretna, “Do u vara loklok taram nan manton tino, una sesep mi lempanga axap taram, la una raba lempilas at nom lempanga ri limixin banbalo la unaba ruuna ka lapnovos silok to vana at laxalibet. La una mumu asu ba ia.”   
\p
\v 22 Nom laradi ga ronga i na, la ni ga vas kaxat mi lainbulu silok mila neni gapnovos aleng.   
\p
\v 23 La ne Iesu ga lok ti lavaun pinivu ren, “A tong tuturun i rinimi. I lolos aleng do laradi nopnovos na vubeles at Linintoo no vana at laxalibet.  
\v 24 Ana tong box i xeretna. I lolos aleng do lavatkamel na vubeles at lamamara at linil, la kerepmo i lolos aleng bok ti laradi nopnovos kusu ti beles at Linintoo at ne Moroa.”   
\p
\v 25 Lavaun pinivu diga ronga i na, la diga sangu aleng la diga sue ne Iesu, “Nege ba naba lok kaka lorooro avolo?”   
\p
\v 26 \x * \xo 19:26 \xt Lur 18:14; Jop 42:2\x*La ne Iesu ga ven tooro di la ga lok, “Kopmen na epovo do taradi na lox i na, ketla i epovo do ne Moroa na lok lempanga axap.”   
\p
\v 27 La ne Pita ga lok tin, “Kereva ba nama, maga on basinge vam lempanga axap atnama kusu mana mumu asu u. Lempanga salai mo ne Moroa ba raba nama min?”   
\p
\v 28 \x * \xo 19:28 \xt Mt 25:31; Lu 22:30; Li 3:21\x*La ne Iesu ga vorang i ridi, “Nia a tong tuturun i rinimi. At laaleng ne Moroa na lox amaxat lempanga axap, ap mo laaleng nenia, Laradi Mevana, anabat kis at loxonin orong tarak mi lisisixam silok tarak, la nemi mi mumu asu ia, minabat kis bok at lasangaun mi legepura lengkot kitkis orong la minabang tonga linga at lasangaun mi legepura levenbibinat at limixin me Israel.  
\v 29 \x * \xo 19:29 \xt Ib 10:34\x*La nedi axap diga on basinge laraogu atdi, luvutneton di, luvurinen di, luvuttemen di, luvutnen di, laxamdak mi laxaalik kakalik atdi, la leventaamang atdi kusu dina lok lugugu rak, nedi dinaba ruuna ka laxampanga solo la dinaba rooro amisik at lorooro melemu.  
\v 30 \x * \xo 19:30 \xt Mt 20:16; Lu 13:30\x*Ketla buaang limixin di ruuna levenasen silok at na lorooro, di noxo silok at lorooro melemu. La nedi kopmen dina silok at na lorooro, dinaba silok at lorooro melemu.”   
\c 20  
\s1 Luunun Ti Luvuttadi Diga Gugu  
\p
\v 1 \x * \xo 20:1 \xt Mt 21:33\x*La ne Iesu ga lok bok ti lavaun pinivu ren, “Linintoo no vana at laxalibet i lok keretna. Lara laradi mo ga suubu suu maxantamak, kusu na lok ka tuvuttadi kusu dina gugu ro at laraamang vaen teren.  
\v 2 Mo laradi ga mulus kusu na un nedi mi legesa denarias at leges aleng, la neni ga riki aonon ta di uto at laraamang vaen.   
\p
\v 3 At lavasik konaleng neni gat pas manga uto at loxot etang, la ga ven manga lentaba luvuttadi mo diga tu gamasa mun go.  
\v 4 La neni ga lok tidi, ‘Nemi bok minat pas la mina gugu ro at laraamang vaen tarak, la nia aba un nimi mi luunun i epovo at lugugu.’  
\v 5 La diga vas kaxat.  
\p At lasangaun mi legepu xonaleng la at lavantun konaleng neni ga lok ka lentaba bok ti gugu.  
\v 6 Ga auret kusu na valimo xonaleng la ni gat pas manga uto at loxot etang la neni ga ven manga lentaba luvuttadi mo diga tu go, la ni ga sue di, ‘Kereva, mia tu gamasa mun nade at na laaleng axap la kopmen mina lok tepanga?’   
\p
\v 7 La diga lok tin, ‘Kopmen tara na lok kaka nama ri gugu.’  
\p La ni ga lok, ‘Minat pas la mina gugu bok to at laraamang vaen tarak.’   
\p
\v 8 \x * \xo 20:8 \xt Mas 19:13; Lal 24:15\x*Ukantinao at lavanna konaleng temen laraamang vaen ga lok ti laradi loklok tatao at luvuttadi gugu, ‘Una xup kaka luvuttadi gugu la una un nedi mi luunun atnedi. Una ruka i atnedi nia a lok ka nedi ri lugugu na ukantinao at lavalimo konaleng la naba xap atnedi, nia a xup ka avot di maxantamak suubu.’   
\p
\v 9 Luvuttadi diga gugu kaxat at lavalimo konaleng diga lok ka legesa denarias ti legetgesa radi.  
\v 10 La nedi mo laradi gomgo ga xup kaka avot nedi, diga vot la diga nua i do dinaba xip ka mavana lixilik ap mo luunun, ketla nedi getgesara diga lok ka bok legesa denarias.  
\v 11 Diga lok ka mo lempilas la diga ruka i xusu dina paase mukmusak ti ne temen mo laraamang.  
\v 12 Diga lok, ‘Na luvuttadi nenu ua xup kaka amupit di, la di gugu at loxonaleng lixilik mun. La nema ma gugu at na laaleng axap maxopok at na liplivi at laxangking, ketla luunun atdi i lok ngan bok atnama.’   
\p
\v 13 Ketla temen laraamang ga lok ti legesara atdi, ‘Lentangas tarak, axo bala vukpux u. Nenu xa u siam do aba un u mi legesa denarias at leges aleng.  
\v 14 Una lok ka lempilas taram la una onon uto xolonu. A vara i do ana un na luvuttadi di mupit mi lempilas buaang kerekngan mun a un u min.  
\v 15 Ik mokso ria do ana lok lavanga salai mi lempilas tarak. La nenu u paase mumu parang ia mila nenia laradi ramtaba.’”   
\p
\v 16 \x * \xo 20:16 \xt Mt 19:30; Mk 10:31; Lu 13:30\x*La ne Iesu ga lok, “La kerepmo bok nedi di mumupit at na lorooro, dinabam gomgo at lorooro melemu la nedi dim gomgo, dinaba mumupit.”   
\s1 Iesu Ga Tong Asu  //  Lanmet Teren  
\r (Mk 10:32-34; Lu 18:31-34)  
\p
\v 17 At lavatpas at ne Iesu uto Jerusalem, ni ga lam ka lasangaun mi legepura lavaun pinivu ren to basinge limixin la ga lok tidi,  
\v 18 \x * \xo 20:18 \xt Mt 16:21; 17:22-23\x*“Nedik atanaba onon uto Jerusalem la lara laradi naba song araba ia, Laradi Mevana, ri lavamaasa silok eburu mi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga. Nedi dinaba lok li ia at lavapaase la dinaba lok li lumumuat tarak do nenia ana met.  
\v 19 La dinaba song araba ia ri limixin esep boro Rom kusu dina paase aksaksa ria la dinabak pixis ia la dinaba vaxarem ia at laxaba. Melemu at laaleng sepsev avantun nenia anaba roo xat amlong.”   
\s1 Nenen Ne Jon Mi Ne Jems Ga Lok Lising Ti Ne Iesu  
\r (Mk 10:35-45)  
\p
\v 20 Melemu latkin at ne Sebedi ga vot parap ne Iesu mi lumdak teren. Ni ga xis tiktikbu mi luvatgulom teren to melamgo at ne Iesu, la ga vara sing i mi tara tavanga.   
\p
\v 21 \x * \xo 20:21 \xt Mt 19:28; Lu 22:30\x*La ne Iesu ga sue i, “U vara lavanga salai?”  
\p La ni ga lok, “Una siam do na lumdak tarak dubat kis saparav u at Linintoo ram, lara ro at latno la lara at liviang taram.”   
\p
\v 22 \x * \xo 20:22 \xt Mt 26:39; Jo 18:11\x*Ketla ne Iesu ga lok, “Mixoklen laai nemi mi sing tin.”  
\p La ni ga lok ti mo luun pinivu ren, “Kereva, mu epovo do muna suma losongsongot silok eburu minia mo a gagas kusu anaba xip tutu min?”  
\p La duga vorang i rin keretna, “Ma epovo.”   
\p
\v 23 La ne Iesu ga lok, “I ruturun do nemu munaba suma levesongsongot silok. Ketla kopmen lugugu rak do nia aba tong i do nege nabat kis saparap lakngak tino la saparap lakngak kia. Mo luxot ik lok mun tinedi ne Tamak gara soxolik ka vam di.”   
\p
\v 24 Se lasangaun lavaun pinivu diga ronga i na, diga edak du.  
\v 25 \x * \xo 20:25 \xt Lu 22:25-26\x*La ne Iesu ga ro bubua ka di la ga lok, “Miklen i do luvuttadi amgomgo at limixin kopmen di me Judaia, di ruuna lolos mavana at limixin atdi.  
\v 26 \x * \xo 20:26 \xt Mt 23:11; Mk 9:35; Lu 9:48\x*Ketla nemen gat na loklok nak lok kantubu atnimi. Mo do tara atnimi i vara i do na silok, neni na lok ngan lasaxaruki atnemi axap.  
\v 27 La do tara atnimi i vara i do nam gomgo, neni na lok ngan lasaxaruki gamasa atnimi.  
\v 28 \x * \xo 20:28 \xt Lu 22:27; Pl 2:7; 1 Ti 2:6\x*Nenia Laradi Mevana, la loklok tarak ik lok bok kuren. Nia xopmen a goxo vot kusu limixin dinaba lok ngan lavasaxaruki rak. Ketla nia aga vot kusu ana lok ngan lasaxaruki ridi, la kusu ana raba lorooro rak ngan laxaavuk tidi buaang limixin.”   
\s1 Iesu Ga Lox Aroo Luradi Lengkatli Atdu Ga Main  
\r (Mk 10:46-52; Lu 18:35-43)  
\p
\v 29 Iesu eburu mi lavaun pinivu ren, diga vas kaxat basinge lemenemen Jeriko, la buaang limixin diga emu eburu midi.  
\v 30 \x * \xo 20:30 \xt Mt 9:27; 15:22\x*La legepu radi, lengkatli atdu ga main, mo dugat kis at lisigege ngas. Se duga ronga i do ne Iesu ga vas polo du, duga xup keretna, “Leeme Silok. Livisik li at ne Devit. Una balamu nama.”   
\p
\v 31 La mo limixin diga tong i ridu do duna lok pilo, ketla dugap kup aleng, “Leeme Silok. Livisik li at ne Devit. Una balamu nama.”   
\p
\v 32 La ne Iesu ga ru la ga ro xaka du la ga sue du, “Lavanga salai mu vara i do ana lox i rinumu?”   
\p
\v 33 Duga vorang i xeretna, “Leeme Silok. Ma vara i do lengkatli atnama na xasep.”   
\p
\v 34 Iesu ga balamu du la ga long tu at lengkatli atdu. La soso mun lengkatli atdu ga xasep la duga emu mi ne Iesu.   
\c 21  
\s1 Iesu Ga Beles To Jerusalem Ngan Loorong Silok  
\r (Mk 11:1-11; Lu 19:28-40; Jo 12:12-19)  
\p
\v 1 Iesu mi mo limixin buaang diga vas auret lemenemen silok Jerusalem, la diga rupot to at lemenemen Betpage gak lok at Lakaana Olip. La ne Iesu ga riki amgo legepu radi pinivu ren.  
\v 2 Avot be ni ga lok tidu xeretna, “Munat pas uto at nom lemenemen ik lok to melamgo atnumu. La soso mun munaba long lenget ka lodongki eburu mi lodongki maxat teren, mo diga xoxo li du go. Muna soxomus ka du la muna lok ka du ude.  
\v 3 \x * \xo 21:3 \xt Mt 26:18\x*Mo do tara na sue numu do, ‘Tila nemu mu soxomus ka i nom ludongki,’ muba lok tin do Leeme Silok i vara du la soso mun neni ba raba numu midu.”   
\p
\v 4 Anai ga ravasu xusu na lox asoorun levelinga at ne Moroa lara leeme vapaase ali ga tong asu i,   
\q1
\v 5 \x * \xo 21:5 \xt Ais 62:11\x*“Una tong i ri limixin to Jerusalem do, ‘Pen ba i. Loorong Silok atnimi it pas saparap nimi, neni laradi loklok mulus mene la it kis at lodongki, ni lodongki maxat.’” \rq Sak 9:9\rq*   
\p
\v 6 La mo luun pinivu duga mumu asu levelinga at ne Iesu.  
\v 7 Dugat pas la duga lok ka nom lodongki eburu mi lodongki maxat teren. Duga lok li levempanga singsiga atdu teren la ne Iesu ga xis teren.  
\v 8 \x * \xo 21:8 \xt 2 Lav 9:13\x*La buaang limixin diga sa li levempanga singsiga atdi ro at langas. La lentaba vetpes diga ra ka lengkakan bisi la diga lok li mu langas min.  
\v 9 La nedi buaang limixin digat pas to melamgo la nedi axap digat pas melemu digap kup momo xeretna,  
\q1 “Leemi asu ri livisik li at ne Devit. Luvukat ti na laradi it pas mi laasen at Leeme Silok. Leemi asu silok tin.” \rq Sam 118:26\rq*   
\p
\v 10 Se ne Iesu ga beles at lemenemen silok Jerusalem, limixin axap diga sangu la diga esue xeretna, “Nege mo?”   
\p
\v 11 \x * \xo 21:11 \xt Mt 21:46\x*La mo limixin diga emu mi ne Iesu la diga vorang i ridi xeretna, “Na ne Iesu, leeme vapaase ali boro Galili at lemenemen Nasaret.”   
\s1 Iesu Ga Beles To Xeneng At Loogu Laplavang  
\r (Mk 11:15-19; Lu 19:45-48; Jo 2:13-22)  
\p
\v 12 La ne Iesu ga beles ukeneng at loogu laplavang la ga xala su mi limixin diga unun panga la limixin diga sesep mi lempanga atdi. La ni ga ba gili levenora lili atnedi digak lox ekun lempilas la ga ba gili levengkonin kitkis atnedi diga sesep mi levenamno.  
\v 13 \x * \xo 21:13 \xt Jer 7:11\x*La ni ga lok tidi, “Levelinga at ne Moroa ik lok keneng at Lovoang Kaala i lok keretna,  
\q1 ‘Loogu rak dinaba so asen i mi loogu singising.’ \rq Ais 56:7\rq*  
\m Ketla nemi mira lok kapmek pam i, i ngan loogu loklox alipe at luvuttadi dip sep paxat ka panga.”   
\p
\v 14 Limixin mi lengkatli atdi ga main digat pot pasa i la nedi bok lengkangkedek atdi ga lok kapmek digat pot pasa i la ni ga lox aroo di.  
\v 15 Ket lavamaasa silok la luvuttadi loklox ase at Laulis Linga diga ven mo lagale lempanga sangsangu ren, la diga ronga levelinga at laxamdak mi laxaalik kakalik digap kup keretna, “Ata emi asu mi livisik li at ne Devit.” La nedi diga musak.  
\v 16 La diga lok tin, “Kopmen nak mokso na levelinga at na laxamdak mi laxaalik.”  
\p La ne Iesu ga lok tidi, “Mina domangke at na levelinga ik lok at Lovoang Kaala i lok keretna,  
\q1 ‘Nenu ne Moroa ura lox ase vam laxamdak mi laxaalik kakalik eburu mi lengkadede kusu dina emi asu minu.’” \rq Sam 8:2\rq*   
\p
\v 17 La ne Iesu ga vas kaxat basinge di la ga vas su at lemenemen silok Jerusalem la uto Beteni, la ga midi go at laxanimin.   
\s1 Iesu Ga Vaase Sok Luuna Pik  
\r (Mk 11:12-14,20-24)  
\p
\v 18 Ga maxantamak suubu at lomlong teren uto at lemenemen silok, Iesu ga roxo.  
\v 19 \x * \xo 21:19 \xt Lu 13:6\x*La ni ga ven luuna pik go at lisigege ap mo langas la ni ga vas li ren kusu na dik ka teveven una. Ketla ni goxo ven lenget ka tempeven teren, ga vavaxan gamasa mene. La ni ga lok ti mo luuna pik, “U noxo visik bok ba tempeven una!” La soso mun luuna pik ga mang ta.\f * \fr 21:19 \ft Na lavapaase poovo rinedi limixin me Judaia la lavanga salai naba vot parap di do di noxo visik asu teveloklok nunuan.\f*   
\p
\v 20 Lavaun pinivu diga ven i na la diga rakdu aleng, la diga sue i, “I lok kereva na la ira mang soso?”   
\p
\v 21 \x * \xo 21:21 \xt Mt 17:20; Lu 17:6; 1 Ko 13:2; Jo 14:12\x*La ne Iesu ga lok tidi, “A tong tuturun i rinimi. Mo do mina nunu ruturun at ne Moroa la kopmen lodoxoma atnimi na sixit ekarakat at levelinga ren, minaba epovo do mina lok mun lempanga xerekngan nia a lox i ri na luuna pik. La kopmen na xusuk mun i, ketla minaba epovo bok do minaba vaase lolos ti na lakaana, la ni na xatu kaxat la na subu tup ti laras.  
\v 22 \x * \xo 21:22 \xt Mt 7:7-11; 18:19; Jo 14:13-14\x*Do mi ruuna lununu ruturun, ne Moroa naba raba lovoporang ti mo lempanga mi sing tin.”   
\s1 Lususue Mumu Lolos Ne Iesu Ga Gugu Min  
\r (Mk 11:27-33; Lu 20:1-8)  
\p
\v 23 \x * \xo 21:23 \xt Jo 2:18\x*Iesu ga vubeles uto at loogu laplavang, la neni ga anasa limixin, la lavamaasa silok mi loxongkulao silok at lubung mixin me Judaia diga vot pasa i la diga lok, “Lavapaase axasep salai nenu u ruuna i xusu ti lox i na lempanga? La nege ga raba u mi nom lavapaase axasep?”   
\p
\v 24 La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “Ana sue bok nimi mi lara lususue, la do mina vorang avukat taba ia min, aba vaase axasep ba nimi, do nenia a lok na lempanga mi lavapaase axasep salai nom.  
\v 25 Lesep susu at ne Jon ga laa meva, boro at ne Moroa kopla boro mun at limixin?”  
\p La diga epaase xantubu atdi, la diga lok, “Mo do ata lok ‘Boro at ne Moroa,’ neni naba lok tidik keretna, ‘Tila ba mi goxo nunu at levelinga at ne Jon?’  
\v 26 \x * \xo 21:26 \xt Mt 14:5; 21:46\x*La mo do ata lok, ‘Boro at limixin,’ ata marat bok at limixin, mila nedi axap di nunu do ne Jon neni leeme vapaase ali.”   
\p
\v 27 Kuren la diga lok ti ne Iesu, “Maxoklen i.”  
\p La ne Iesu ga lok tidi, “Nia bok a noxo tong i rinimi do, nenia a lox i na lempanga mi lavapaase axasep atnege.”   
\s1 Iesu Ga Vaase Asu Leretere Mumu Lumdak La Ne Temen Du  
\p
\v 28 \x * \xo 21:28 \xt Lu 15:11\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Mina doxoma avukat i na. Lara laradi ga ruuna lumdak, la ni ga vot pasa mo lamdak avot la ga lok, ‘Nuruk, a vara i do unat pas uto at laraamang vaen mo lingina la una gugu.’   
\p
\v 29 La ne nitna ga lok, ‘Nia a noxot pas.’ Ketla melemu neni ga lox ekun lodoxoma ren la gat pas.   
\p
\v 30 La ne temendu ga vot pasa manga lamdak sepsev agepura la ga vaase manga rin mi lempapaase kerekngan neni ga vaase avot pam min ti lamdak avot. La mo lamdak ga lok, ‘Tamak, nia anaba lox i.’ Ketla neni goxot pas.   
\p
\v 31 Ua lara atdu na ga lok lugugu ne temendu ga tong i?”  
\p La diga lok, “Mo lara avot.”  
\p Kuren la ne Iesu ga lok tidi, “A tong tuturun i rinimi xeretna. Luvuttadi loklok ka pilas la lavakin ngarangat mo dinabam gomgo avot tinimi uto at Linintoo at ne Moroa.  
\v 32 \x * \xo 21:32 \xt Lu 3:12; 7:29-30\x*Lavasuun teren keretna. Jon, laradi sep susu, ga vot pasa nimi la ga vavang tinimi mi langas ti loklok manmanton, ketla mi goxo nunu ren. Ketla luvuttadi loklok ka pilas mi lavakin ngarangat diga nunu ren. Miga ven nedi diga leeng, ketla nemi mi goxo leeng la mi gita nunu ren.”   
\s1 Lavapaase Poovo Ti Luvuttadi Kapmek Diga Lok  //  Tatao Laraamang  
\r (Mk 12:1-12; Lu 20:9-19)  
\p
\v 33 \x * \xo 21:33 \xt Ais 5:1-2; Mt 25:14\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Mina ronga bok na lara lavapaase poovo. Lara laradi ga ruuna loxongkangka la gatlo laraamang vaen teren. La ni ga bos kangkan i la ga xe lamamara kusu ti loplok li levendan vaen teren. La melemu ga lok loogu xukuxut. La ni ga raba lentaba luvuttadi min kusu dina lok tatao i la neni ga vas kaxat uto at lenep petpes. \fig Laraamang vaen mi laxakan vaen|alt="vineyard with watchtower & grape insert" src="Madak vineyard.tif" size="span" loc="Mat 20:1-16; 21:33-41" copy="lb00103b.tif: BFBS (Bass) & hk00109b.tif: BFBS (Knowles)" ref="Mt 20:1-16; 21:33-41" \fig*  
\v 34 Laaleng ga vot kusu dina dik ka lempeven una at nom laraamang, laradi at laraamang ga riki lentaba lavasaxaruki ren kusu dina lok ka mo levempeven una.   
\p
\v 35 \x * \xo 21:35 \xt Mt 22:6\x*Ketla nom luvuttadi loklok tatao at laraamang diga ranga alis di la diga tit pupu lara, diga sev amet lara la diga lu amet lara sepsev avantun.  
\v 36 La neni ga riki lavasaxaruki vetpes bok uto saparap di, buaang atdi digat pas ugo. Ketla luvuttadi loklok tatao diga lok kapmek di kerekngan nedi no avot.  
\v 37 La at laxavaxap neni ga riki ne nitna. Neni ga lok, ‘Nedi diba lok ngangao at lamdak tarak.’   
\p
\v 38 \x * \xo 21:38 \xt Mt 27:18\x*Ketla luvuttadi loklok tatao diga ven ne nitna gat pas go boro, la diga lok, ‘Lamdak akmokso at laradi at na laraamang nom it pas boro. Ata sev amer i, la ataba ruuna ka na laraamang.’  
\v 39 \x * \xo 21:39 \xt Ib 13:12\x*La diga ranga alis i la diga lu asu min ukamang ap mo laraamang la diga sev amer i.”   
\p
\v 40 La ne Iesu ga sue di, “At laaleng laradi at nom laraamang naba vot pasa nom luvuttadi loklok tatao, neni naba lok lavanga salai ridi?”   
\p
\v 41 Diga vorang i rin keretna, “Neni naba sev amet di la naba raba nom laraamang ti luvuttadi vetpes kusu dina lok tatao i la at laaleng ti sep kin dinaba raba i mi loxot teren at lempeven una at nom laraamang.”   
\p
\v 42 \x * \xo 21:42 \xt Gu 4:11; Ro 9:33; 1 Pi 2:6-8\x*La ne Iesu ga lok tidi, “Mina domangke at levelinga at Lovoang Kaala i lok keretna,  
\q1 ‘Mo luuat luvuttadi xipkip gu diga sok tixirixes kepe i, ga ravasu ngan Luuat Kis la lugugu ren i silok aleng. Leeme Silok axa ga lox i na la i lox avukat aleng at levereven atdik.’ \rq Sam 118:22-23\rq*   
\p
\v 43 Kuren la a tong i rinimi. Moroa naba lok kepe Linintoo basinge nemi limixin me Judaia la naba raba i ri limixin mo diba lox asuusu levempeven una nunuan.  
\v 44 \x * \xo 21:44 \xt Dan 2:44-45\x*[Do tara na subu at nom luuat, neni naba rekoxorop axakalik. La do, mo luuat na subu ro mavana at tara, neni naba remumus axap.”]   
\p
\v 45 Lavamaasa silok la lubung Parisi diga ronga na lempapaase poovo at ne Iesu la digaklen i do neni ga paase poovo mumu di.  
\v 46 \x * \xo 21:46 \xt Mt 21:26\x*La diga puse ngas kusu dina ranga alis i, ketla di goxo epovo mila diga marat at limixin mo diga lok do ne Iesu neni leeme vapaase ali at ne Moroa.   
\c 22  
\s1 Lavapaase Poovo Ri Leluxa  
\r (Lu 14:15-24)  
\p
\v 1 Iesu ga paase manga ridi mi lavapaase poovo, ni ga lok,  
\v 2 “Linintoo no vana at laxalibet i lok ngan loorong ga gagas li leluxa ri loklox epot at lamdak teren.  
\v 3 Neni ga riki lavasaxaruki ren ti mo limixin ni gara tong li vam atdi ri mo leluxa kusu dina tong i ridi do laaleng ti leluxa ga vot pam, ketla diga ronga xepe mo levelinga.   
\p
\v 4 \x * \xo 22:4 \xt Mt 21:36\x*La ni ga riki manga lentaba lavasaxaruki mi levelinga xeretna, ‘Mina tong i rinedi no nenia aga tong li vam atdi do ara gagas li vam leluxa. Nia ara sep pam laxanbulumaxao, la lempanga axap ara gagas li vam i. Mina tong i ridi do dina vas kaxat ta ri leluxa at loklox epot.’   
\p
\v 5 Ketla nedi diga ronga xepe mo levelinga la digak lox angtang mene at leven gugu atdi xa. Lara avot ga vas kaxat uto at laraamang teren. Lara bok ga lok lugugu ti sesep mi lempanga.  
\v 6 \x * \xo 22:6 \xt Mt 21:35\x*La nedi lentaba vetpes diga ranga alis lavasaxaruki la diga lox asongot di la diga sev amet di.  
\v 7 La mo loorong ga musak teng. Ni ga riki limixin esep teren la diga sev amet di la diga xotos axap lemenemen silok atdi.   
\p
\v 8 La neni ga lok ti lavasaxaruki ren, ‘Leluxa i gagas pam, ketla mo luvuttadi nia aga ro ka di ti na leluxa nedi limixin kakapmek mun la ixo epovo do limixin kakapmek dinat kis at na laanan.  
\v 9 Minat pas uto at larangas la mina ro xaka limixin, mi ekip etangarang midi go kusu dina rupot ti leluxa rak.’  
\v 10 La lavasaxaruki ren diga epeseves uto at larangas la diga ro xaka limixin axap diga ekip tangarang midi, nedi limixin avukat eburu mi limixin kakapmek. La loogu ri loklok epot ga umsu mi mo limixin.   
\p
\v 11 Ketla loorong ga vubeles ti ven mo limixin, la ni ga ven lara laradi goxopmen tevempanga singsiga ren ti loklox epot.  
\v 12 La ni ga sue nom laradi, ‘Lentangas tarak. Nenu u beles ude xereva la kopmen tevempanga singsiga ram ti loklox epot?’ Ketla mo laradi goxo tong toxolinga.   
\p
\v 13 \x * \xo 22:13 \xt Mt 8:12; 25:30; Lu 13:28\x*La loorong ga tong i ri luvuttadi gugu ren keretna, ‘Mina xoxo lukngen mi luxangkedek teren la mina lu asu min uto xamang kusu neni na vubeles at lamain bonot no limixin dinabang teng boron la dinaba rungur ivivilis.’”   
\p
\v 14 La ne Iesu ga lok bok, “Limixin dinaba lok kuren mila ne Moroa i toro rinedi buaang limixin, ketla lentaba mene atdi ne Moroa ba soxolik ka di.”   
\s1 Lexekepe Pilas Ti Ne Kaisar  
\r (Mk 12:13-17; Lu 20:20-26)  
\p
\v 15 \x * \xo 22:15 \xt Mk 3:6\x*La lubung Parisi diga vas kaxat basinge mo lenep la diga gagas kusu dina bala arup ne Iesu mi levelinga.  
\v 16 La diga riki lavaun pinivu atdi eburu mi limixin diga mumu asu ne Erodes uto saparap ne Iesu. Diga lok tin keretna, “Leeme loklox ase. Maklen i do nenu laradi ruturun la u anasa limixin mi leveloklok at ne Moroa la mo levelinga ram ik mokso. Uxo lok tooro legesa binam tadi xusuk mun mila uxo doxoma solo i do tara i ruuna levenasen silok kopla kopmen.  
\v 17 Una tong i rinama do ua lusumsuma ram. Kereva, ik mokso do mana xepe pilas ti ne Kaisar kopla kopmen?”   
\p
\v 18 Iesu ga ven kibis laxaxarang atdi la ga lok tidi, “Nemi luvuttadi loklok sosolom. Tila mi lok do mina lixo ia?  
\v 19 Mina lox ase ia mi tuxuven denarias mo mi kepe min.” La diga raba i mi legesa denarias.  
\v 20 La ni ga sue di, “Lamang la laasen atnege i nemen teren?”   
\p
\v 21 \x * \xo 22:21 \xt Ro 13:7\x*La diga vorang i, “At ne Kaisar.”  
\p La ni ga lok tidi, “Mina raba ne Kaisar mi lempanga i epovo at ne Kaisar, la mina raba ne Moroa mi lempanga i epovo at ne Moroa.”   
\p
\v 22 Diga ronga lovoporang teren, la diga sangu, la diga on basinge i.   
\s1 Lususue Mumu Laxakatu Kaxat Amlong  
\r (Mk 12:18-27; Lu 20:27-40)  
\p
\v 23 \x * \xo 22:23 \xt Gu 23:8\x*Ap mo mun laaleng lentaba at lubung Sadiusi diga vot pasa ne Iesu, diga lok do limixin diga met pam, di noxo roo xat amlong. Diga lok tong pen ne Iesu xeretna,  
\v 24 \x * \xo 22:24 \xt Lal 25:5\x*“Leeme loklox ase. Moses ga tong i rinama do taradi na met la kopmen tamdak teren, neton nom laradi naba epot ap mo lanaa rixin, kusu duba visik tamdak ti ruuna ka lempanga ap mo laradi ga met.  
\v 25 Ga lavanuti loxoeton diga nemen kantubu atnama. Lara gomgo ga epot la ga met, kopmen ni goxo visik taxamdak, kuren la lara sepsev agepura ga epot manga at nom latkin.  
\v 26 La lara sepsev agepura ga met bok la lara sepsev avantun bok ga met. La nedi loxoeton axap diga epot at nom latkin diga met.  
\v 27 La melemu nom latkin ga met.  
\v 28 At laaleng dola limixin dina xatu kaxat amlong, ti nege rinotno nom latkin, mila nedi axap diga epot teren?”   
\p
\v 29 La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “Nemi mi soogong at na lavanga mila nemi xopmen mina xasep at levelinga at Lovoang Kaala la lolos at ne Moroa.  
\v 30 Ap mo laaleng limixin dinaba xatu kaxat amlong, di noxo epot. Dinaba nemen naa ngan lubungangelo ro vana at laxalibet.  
\v 31 Ketla a vara i do ana lox axasep nimi mumu laxakatu kaxat amlong at limixin basinge lanmet. Nemi mixo xasep at levelinga at ne Moroa ga raba nimi min.  
\v 32 \x * \xo 22:32 \xt Mt 8:11\x*Mo levelinga i lok keretna,  
\q1 ‘Nia ne Moroa at ne Abaram, Moroa at ne Aisak, la Moroa at ne Jakop.’ \rq Pas 3:6\rq*  
\m Ap mo laaleng ne Moroa ga tong i na, nedi lavantun diga met pam. La neni ne Moroa atnedi limixin di rooro, la kopmen atnedi luvuttadi met.”   
\p
\v 33 Limixin diga ronga i na, la diga sangu aleng at levenanasa at ne Iesu.   
\s1 Ua Levelinga At Ne Moroa  //  I Silok Aleng  
\r (Mk 12:28-34; Lu 10:25-28)  
\p
\v 34 Lubung Parisi diga ronga i do ne Iesu ga vaase pe lubung Sadiusi, la nedi diga vot eburu la diga vot pasa ne Iesu.  
\v 35 Legesara atdi, neni gaklen avukat Laulis Linga, ga lok tong pen ne Iesu. Ni ga sue i,  
\v 36 “Leeme loklox ase. Ua levelinga at Laulis Linga i silok ti levelinga axap teren?”   
\p
\v 37 La ne Iesu ga vorang i rin,  
\q1 “‘Mina vavara aleng Leeme Silok, ne Moroa atnimi mi lebelen nimi axap, la mi loroonan axap atnimi, la mi levendoxoma axap atnimi.’ \rq Lal 6:5\rq*   
\m
\v 38 Na loxot neni imgomgo la i silok ti levelinga axap teren.  
\v 39 La lara bok sepsev agepura i lok ngan lara gomgo, i lok keretna.  
\q1 ‘Mina balamu mo limixin di nemen saparap nimi kerekngan pam mi balamu nimi.’ \rq Mas 19:18\rq*   
\m
\v 40 \x * \xo 22:40 \xt Mt 7:12; Ro 13:10; Ga 5:14\x*Laulis Linga eburu mi levenmamalagan at lavaeme vapaase ali i nemen maxopok at na levelinga.”   
\s1 Lususue Mumu Lanarong  
\r (Mk 12:35-37; Lu 20:41-44)  
\p
\v 41 Lubung Parisi digak lok eburu la ne Iesu ga sue di,  
\v 42 \x * \xo 22:42 \xt Jo 7:42\x*“Lanarong, neni lurubuno avolo atnege mo?”  
\p La diga vorang i xeretna, “Neni lurubuno avolo at ne Devit.”  
\v 43 \x * \xo 22:43 \xt Mt 26:64\x*La ni ga lok tidi, “Do kuren, tila ba ne Devit mi lodoxoma at Loroonan Kaala ga soxor i do Leeme Silok teren? Mila levelinga ren at Lovoang Kaala i lok keretna,   
\q1
\v 44 ‘Leeme Silok ne Moroa ga lok ti Leeme Silok tarak. Una xis de saparap lakngak tino se nenia ana lok li limixin munepen minu na ngan loxot burubut ti luxangkedek taram.’ \rq Sam 110:1\rq*   
\m
\v 45 Mo do ne Devit ga so asen i do Leeme Silok, i lok kereva la Lanarong neni lurubuno avolo at ne Devit?”  
\v 46 Kopmen teta atdi gita epovo na vorang levelinga ren, la ga ruka i ap mo laaleng, kopmen tara gita sue i mi tususue.   
\c 23  
\s1 Iesu Ga Paase Asi  //  Limixin Silok  
\r (Mk 12:38-39; Lu 11:43,46; 20:45-46)  
\p
\v 1 Melemu ne Iesu ga vaase ri limixin eburu mi lavaun pinivu ren. Ni ga lok keretna,  
\v 2 “Luvuttadi loklox ase at Laulis Linga la lubung Parisi di ruuna lixitkis silok ngan ne Moses, mo gam gomgonga ri leme Israel.  
\v 3 \x * \xo 23:3 \xt Mal 2:7-8\x*Kuren la mina ronga res axap at lempanga di tong i rinimi la mina mumu asu rinotno i. Ketla nemen gat mita mu asu luruptuvuk atdi, mila dixok lok lempanga nedi di vavang min.  
\v 4 Dim taba limixin mi laxantaangas solo, i lok ngan di koxo li lara aknixip doxodok at limixin, la i mumuat aleng kusu dinap kiv i. Ketla nedi xa kopmen dinak lok tooro limixin kusu tip kip mo levenaknixip.   
\p
\v 5 \x * \xo 23:5 \xt Mt 6:1; Pas 13:9; Lal 6:8; Kex 15:38-39\x*Lempanga axap dik lox i xusu limixin diba reven di la dina emi asu midi. Ni lavasuun teren la dik lok lengkonbokis lixilik tik lok li levelinga at ne Moroa ro xeneng teren. La mo lengkonbokis i silok ti mo lengkonbokis at limixin. La ding siga levempanga singsiga ri loxonaleng singising la dik lox asuusu i do di baalom aleng kusu limixin dina nunua i do nedi limixin tuturun.  
\v 6 \x * \xo 23:6 \xt Mt 6:5; Lu 14:7\x*Di vavara aleng lengkot kitkis nunuan to at lara peluxa, la dik lok ka lengkot avukat tit kis to xeneng at laraogu singising.  
\v 7 La di vavara aleng box i do limixin dinak lok ngangao atdi ro at lengkot etang, la dinap kup tidi do ‘Rabai’.”   
\p
\v 8 La ne Iesu ga lok bok tidi, “Ixo lox avukat do tara na soxot nimi do Rabai, mila mi ruuna leges ‘Eme Silok’ la nemi mina epovo ngan mun loxoeton.  
\v 9 La nemen gat nimi guta tong tara at na lavatbung menemen do ne temen nimi, mila legesara mun neni ne Temen nimi mo ik lok to vana at laxalibet.  
\v 10 La nemen gat limixin dina so asen nimi do ‘luvuttadi amgomgo’ mila legesa radi gomgo atnimi la neni Lanarong.  
\v 11 \x * \xo 23:11 \xt Mt 20:26; Mk 9:35; Lu 22:26\x*Neni do i silok kantubu atnimi neni na ngan mun lasaxaruki atnimi.  
\v 12 \x * \xo 23:12 \xt Jop 22:29; Ler 29:23; Isi 21:26; Lu 14:11; 18:14\x*La do nege i lox asilox i, ne Moroa naba lox alixilix i. La nege do i lox alixilix i, ne Moroa naba lox asilox i.”   
\s1 Iesu Ga Vaase Sok  //  Luvuttadi Amgomgo  
\r (Mk 12:40; Lu 11:39-42,44,52; 20:47)  
\p
\v 13 La ne Iesu ga lok bok, “Naba lok kapmek aleng tinimi, luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mik soxoba pe lumusmaragu ri Linintoo no vana at laxalibet kusu limixin kopmen dina epovo dina beles teren. Ketla nemi xa xopmen mi noxo beles teren la mi tupe mo lumusmaragu ri limixin dik lok tong i xusu dina beles.  
\v 14 [Naba lok kapmek aleng tinimi, luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mip kip pilo lempanga at lempatnaa rixin, la melemu at na mik lok levesingising to melamgo at limixin kusu tik lox ase di do loklok atnimi i nunuan axap. Kuren la ne Moroa naba lok li lumumuat silok atnimi.]   
\p
\v 15 Naba lok kapmek aleng tinemi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mit pas tangtagap at laxangka la miang kan bok at laras kusu minak lok ka tara xusu ni na ruuna ka lununu kerekngan lununu atnimi. La do tara ira ruuna ka vam mo lununu, mi gagas li i xusu neni naba epovo rinotno kusu nat pas epopolo uto at lemenemen songsongot.   
\p
\v 16 \x * \xo 23:16 \xt Mt 15:14\x*Naba lok kapmek aleng mun tinimi, mila nemi limixin lengkatli atnimi i main la nemi xa xopmen mina epovo kusu mina lok tooro limixin. Mi tong i do lavangpangpe at tara i ngan lavanga gamasa, mo do i vangpe mi loogu laplavang. Ket do ni i vangpe mi logol i nemen keneng at loogu laplavang, nemi miba doxoma atmatkun mo laxakaape ren.  
\v 17 Nemi luvuttadi rangtangku la lengkatli at labaroonan atnimi i main. Loogu laplavang neni i lox axaala mo logol. La loogu laplavang i silok ti logol la i xaala aleng, kopmen logol.  
\v 18 Mi tong box i do lavangpangpe at tara ni lavanga gamasa mun, mo do i vangpe mi loxonin laplavang to at loogu laplavang. Ket do ni na vangpe mavana at leventamtaba mo ik lok pana at nom loxonin laplavang, nemi mi lox amuat mo lavangpangpe ren.  
\v 19 Nemi laxangkatli main. Loxonin laplavang i silok ti mo leventamtaba la i lox axaala mo leventamtaba.  
\v 20 Kuren la do tara na vangpe mi loxonin laplavang, neni i lok lavangpangpe min eburu mi leventamtaba mo ik lok teren.  
\v 21 La do i vangpe mi loogu laplavang, neni i vangpe min eburu mi ne Moroa mo ik lok keneng teren.  
\v 22 \x * \xo 23:22 \xt Ais 66:1; Mt 5:34\x*La do i vangpe mi laxalibet, neni i vangpe mi loxonin orong at ne Moroa eburu mi ne Moroa mo it kis teren.   
\p
\v 23 \x * \xo 23:23 \xt Mas 27:30; Mai 6:8\x*Naba lok kapmek aleng tinimi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom! Mim taba ne Moroa mi loxot i sev asangaun ap mo levempanga ik lok at laraamang, ketla mixo mumu asu leveloklok silok at Laulis Linga, i ngan loklok manmanton, lebelen tuntun, loklok nunuan ti lentaba vetpes, la loklok tuturun ti lentaba vetpes. Na leveloklok i epovo do mina lox asuusu i eburu mi mo loklok ti raba ne Moroa mi loxot i sev asangaun.  
\v 24 Nemi laxangkatli main. Mi mumu asu lengkot at Laulis Linga kopmen na mumuat, ketla mixo mumu asu solo mo leveloklok i mumuat. I ngan ta do mi lox asu levenulang kakalik basinge lengkadan vaen atnimi la mi ke lavatkamel nak lok teren.   
\p
\v 25 \x * \xo 23:25 \xt Mk 7:4\x*Naba lok kapmek aleng tinimi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi! Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mi sogos anunuan i no maxamang at leveng kap la leventingtigon, ketla no ma xeneng i umsu aleng mi loklok ti sak paxat ka panga la loklok ti belegaao.  
\v 26 Nemi lubung Parisi. Nemi lengkatli main. Mina gos anunuan avot be i no ma xeneng at lakap, la melemu no maxamang ba lok nunuan ba.   
\p
\v 27 \x * \xo 23:27 \xt Gu 23:3\x*Naba lok kapmek aleng tinimi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mi ven ngan tinotno lempat maaut diga mo anbun i, i ven avukat to maxamang, ketla no ma xeneng i umsu mi laxasi tongan la laxanorang.  
\v 28 \x * \xo 23:28 \xt Lu 16:15\x*Nemi bok mi lok ngan i nom, maxamang atnimi, limixin di ven nimi ngan luvuttadi manmanton la mi mumu asu Laulis Linga, ketla ma xeneng at lebelen nimi mi umsu mi loklok sosolom la loklok kakapmek aleng tino bok.   
\p
\v 29 Naba lok kapmek aleng tinimi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga eburu minemi lubung Parisi. Nemi luvuttadi loklok sosolom. Mira vaxaru ka vam levenmaaut avukat ti lavaeme vapaase ali, la mi sisinang avukat levenmaaut at limixin manmanton.  
\v 30 La mi lok keretna, ‘Mo do nedik gita nemen ap mo levenaleng lavalabat atdik diga rooro ren, nedik gitoxo sev amet lavaeme vapaase ali.’  
\v 31 \x * \xo 23:31 \xt Gu 7:52\x*La kerepmo mi tong asu i do nemi livipisik li ap mo limixin sepsep tadi, diga sev amet lavaeme vapaase ali.  
\v 32 Nemi bok limixin sepsep tadi, mi epovo do mina lox epasum na laxakapmek ti laxakapmek atnedi.   
\p
\v 33 \x * \xo 23:33 \xt Mt 3:7; 12:34; Lu 3:7\x*Nemi laxasii xapmek. Nemi laxamdak at lempasii. Ixo epovo do mina sixiro basinge lebelemamao at ne Moroa mo naba riki nimi uto at lemenemen songsongot.  
\v 34 \x * \xo 23:34 \xt 1 Ts 2:15; Mt 10:23\x*Kuren la anaba riki lavaeme vapaase ali eburu mi luvuttadi leklen la luvuttadi loklox ase saparap nimi. Lentaba atdi minaba vaxarem di at larakaba la minabap sev amet di. La lentaba atdi minabak pixis di ro xeneng at laraogu singising la minaba xala su mi lentaba atdi basinge levenmenemen atdi la uto at levenmenemen petpes.  
\v 35 \x * \xo 23:35 \xt Lur 4:8; Ib 11:4; 2 Let 24:20-21\x*Kuren la minaba xip tutu mi lanmet at limixin manmanton at na lavatbung menemen. Ga ruka i mi lanmet at ne Abel ga se at lanmet at ne Sakaria, nitna ne Berakaia, mo lavalabat atnimi diga sev amer i ro xantubu at loogu laplavang la loxonin laplavang.  
\v 36 Nia a tong tuturun i dola na loola di rooro lingina dinaba xip tutu mi na laxakapmek axap atnedi luvuttadi sepsep tadi.”   
\s1 Iesu Ga Tong Asu Labalamu Ren Ti Limixin Me Israel  
\r (Lu 13:34-35)  
\p
\v 37 \x * \xo 23:37 \xt Gu 7:59; 1 Ts 2:15\x*La ne Iesu ga bulu aleng la ga lok, “Nemi limixin me Jerusalem. Lavalabat atnimi digap sev amet lavaeme vapaase ali at ne Moroa la diga lu amet nedi ne Moroa ga riki di. Buaang levenaleng a lok do ana kok nimi mi lukngak, i ngan lavatpalak kaxak i kok laxan natnat kaxak teren, ketla mixo siam ka ia.  
\v 38 \x * \xo 23:38 \xt 1 Lav 9:7-8; Jer 12:7; 22:5\x*I ruturun. Monga Moroa i lox axap loklok tatao ren tinimi.  
\v 39 \x * \xo 23:39 \xt Mt 21:9\x*A tong tuturun i rinimi do mi noxo ven bok ba ia, se at nom laaleng naba vot la minaba lok keretna,  
\q1 ‘Luvukat ti mo laradi it pas mi laasen at Leeme Silok.’” \rq Sam 118:26\rq*   
\c 24  
\s1 Leveloklok Katling Ti Laxavaxap At Na  //  Lavatbung Menemen  
\r (Mk 13:1-2; Lu 21:5-6)  
\p
\v 1 Iesu ga vas kaxat basinge loogu laplavang la at lavatpas teren, lavaun pinivu ren diga vot pasa i la diga paase mumu loogu laplavang la laraogu at ne Moroa ga tu saparav i.  
\v 2 \x * \xo 24:2 \xt Lu 19:44\x*La ni ga lok tidi, “Mina ven avukat nom laraogu. A tong tuturun i rinimi. Taaleng naba vot la kopmen toxonuat at nom laraogu naba nemen at loxot teren. Limixin esep dinaba vot la dinaba ut tereve axav i ukopok.”   
\p
\v 3 Melemu ne Iesu gat kis to at Lakaana Olip la lavaun pinivu xusuk teren diga vot pasa i la diga sue i xeretna, “Una tong i rinama. Lingisa nom lempanga naba vot la loklok katling salai naba lok katling lovotpot taram eburu mi laxavaxap at na levenaleng?”   
\p
\v 4 La ne Iesu ga vorang i ridi xeretna, “Mina lok tatao avukat nimi kusu tara noxo xarang arup nimi mumu i na lempanga.  
\v 5 \x * \xo 24:5 \xt Mt 24:23-24; Gu 5:36-37; 1 Jo 2:18\x*Mila buaang luvuttadi dinaba rupot mi laasen tarak la dina lok, ‘Nenia Lanarong!’ La dinaba sar asoogong buaang limixin mi laxalinga xaxarang atdi.  
\v 6 Minaba ronga i do lara esep mo ik lok la lara esep bok naba vot, ketla nemen mita marat teren. Lempanga xerepmo naba vot ketla laxavaxap at na lavatbung menemen noxo vot ap mo levenaleng.  
\v 7 \x * \xo 24:7 \xt 2 Let 15:6; Ais 19:2\x*Limixin at lentaba levenabung mixin dinaba esep eburu mi limixin at levenabung mixin petpes. Lavaorong at lentaba levengkitkis orong dinaba esep mi lavaorong at levengkitkis orong petpes. Lean kangking la levenangne naba vot at tengkot.  
\v 8 Anaa axav i naba ru katling lavakpaxaru kaxat ap mo levenmaares at levenmumuat.   
\p
\v 9 \x * \xo 24:9 \xt Mt 10:22; Jo 15:18\x*Melemu limixin dinaba ranga alis nimi la dina lox asongot nimi la lentaba atnimi dinaba sev amet di la limixin at lengkot axap dinaba belengatngas tinimi mila nemi limixin tarak.  
\v 10 Ap mo laaleng buaang limixin dinaba ke xepe lununu atdi la di noxo ebalamu ela la dinaba song araba di ri limixin kakapmek.  
\v 11 \x * \xo 24:11 \xt Mt 24:5,24; 1 Jo 4:1\x*La buaang lavaeme vapaase ali xaxarang dinaba vot la dinaba sar asoogong buaang limixin.  
\v 12 Laxakapmek naba umsu, kuren la labalamu noxo nemen kantubu at limixin.  
\v 13 \x * \xo 24:13 \xt Mt 10:22\x*Ketla do tara na tu tuxuruxun at lununu ren se at laxavaxap ap mo levenmaares, Moroa naba lox arooro i.  
\v 14 \x * \xo 24:14 \xt Mt 10:18; 28:19\x*La dinaba tong asu Lagale Lavavang mumu Linintoo ngan lavapaase asu ri limixin at lengkot axap, la melemu ba ren laxavaxap at na lavatbung menemen naba vot.”   
\s1 Lavanga Xapmek  
\r (Mk 13:14-23; Lu 21:20-24)  
\p
\v 15 \x * \xo 24:15 \xt Dan 9:27; 11:31; 12:11\x*La ne Iesu ga lok bok tidi, “Minaba ven lavanga naba lok kapmek aleng, kerekngan leeme vapaase ali ne Daniel ga paase mumu i. Na lavanga xapmek naba tu ro xeneng at Loxot Kaala aleng at loogu laplavang la kerepmo naba lox amulao mo loxot.”  
\p Nege do na us i na, neni na xasep avukat at lavasuun at na levelinga.  
\v 16 La ne Iesu ga lok bok, “Ap mo laaleng nedi limixin do dina nemen to Judaia, dinaba sixiro uto at lempatkaana.  
\v 17 \x * \xo 24:17 \xt Lu 17:31\x*Laradi do nak lok to mavana at loogu ren, ni noxo si kusu na lok ka lempanga ren boro xeneng ap mo loogu ren.  
\v 18 La laradi do nak lok to xataamang, ni noxomlong bok ba uto at loogu ren kusu na lok ka lavanga singsiga ren.  
\v 19 Mo laaleng naba lok kapmek aleng ti lavakin teenan eburu mi lavakin mi levengkadede atdi!  
\v 20 Mina ngising ne Moroa do mo laaleng noxo vot saparap nimi edompo mi taaleng kabu kopla taaleng kaala.  
\v 21 \x * \xo 24:21 \xt Dan 12:1; Jol 2:2; Li 7:14\x*Levenmumuat ap mo levenaleng naba lok kapmek aleng tinotno. Ga ruka i at lurutu kaxat at na lavatbung menemen ise nga na lingina, kovisi taaleng kerepmo ga vot, la kopmen bok tara tumumuat kerepmo naba vot melemu.  
\v 22 La mo levenaleng ti mo levenmumuat do ne Moroa noxo lox atmur i, kopmen teta naba roo su. Ketla ne Moroa naba lox asuusu labalamu ren ti mo limixin neni gara soxolik ka vam di, la ni naba lox atmut mo levenaleng.   
\p
\v 23 \x * \xo 24:23 \xt Mt 24:5,11\x*Ap mo levenaleng nemen gat mita nunu at levelinga at tara na lok tinimi xeretna, ‘Mina ven ba i, neni nga na Lanarong!’ Kopla na lok, ‘Neni nga no!’ Nemen mita nunu at nom levelinga atdi.  
\v 24 \x * \xo 24:24 \xt Lal 13:1-3; 2 Ts 2:8-9; Li 13:13-14\x*Mila buaang nedi limixin babala dinaba lok do nedi mo lavanarong at ne Moroa la lavaeme vapaase ali ren. Dinaba lok tempanga sangsangu kusu dinaba sar asoogong lavaanat soxolik at ne Moroa, mo do di epovo.  
\v 25 Mina ronga avukar i na. A tong ali avot ta i rinimi.   
\p
\v 26 \x * \xo 24:26 \xt Lu 17:23-24\x*La mo do tentaba dina lok tinimi, ‘Mina ven ba Lanarong, no nga i at lamatbin!’ Nemen gat nimi guta vas kaxat ugo. La do dina lok tinimi, ‘Mina ven ba i, nanga i lipe de at na loogu!’ Nemen gat nimi guta nunu atdi,  
\v 27 \x * \xo 24:27 \xt Mt 24:37-39\x*mila nenia, Laradi Mevana, anaba vot soso ngan lavanga i mam to at levengkot axap, i tara koxorop lara takabu de vana at lamavangkap.  
\v 28 \x * \xo 24:28 \xt Lu 17:37\x*Ap mo loxot limixin dinaba met teren, lempatmaalom dinaba vot buru ve kusu ti anan levenbaaxin tadi.”   
\s1 Lovotpot At Laradi Mevana  
\r (Mk 13:24-27; Lu 21:25-28)  
\p
\v 29 \x * \xo 24:29 \xt Isi 32:7; Jol 2:10,31; 2 Pi 3:10\x*La ne Iesu ga lok bok, “La soso mun melemu at levenmumuat ap mo levenmaares, leveloklok katling naba vot,  
\q1 ‘Losoosoo at laxangking naba xap, la lagaaling noxo soosoo. Larapenti naba subu si boro vana at lamavangkap eburu mi lempanga axap meve dinaba sixit ekarakat la kopmen di noxo sixit mu larangas atdi.’ \rq Ais 13:10; 34:4\rq*   
\p
\v 30 \x * \xo 24:30 \xt Li 6:12-13; Sak 12:10; Li 1:7; Dan 7:13\x*Ap mo laaleng loklok katling tarak, Laradi Mevana naba vor asuvos to vana at lamavangkap, la limixin at larabung mixin axap dinabang teng. Dinaba ven ia, Laradi Mevana, anaba vot at loxontakabu mi langsangan lolos la lisisixam silok.  
\v 31 \x * \xo 24:31 \xt Ais 27:13; 1 Ko 15:52; 1 Ts 4:16\x*La lubung angelo dinaba ronga lerengteng at luru la nia anaba riki di uto at lengkot axap kusu dina lam kaka lavaanat soxolik at ne Moroa boro at lavanuet laramesuluk at lavanuet laramera manman at na lavatbung menemen.”   
\s1 Laanasa Mumu Luuna Pik  
\r (Mk 13:28-31; Lu 21:29-33)  
\p
\v 32 La ne Iesu ga tong lara lavapaase poovo ridi xeretna, “Mina ronga na laanasa mumu luuna pik. Dola levesisilik at larauna pik di mumulum la levenang i suu xat, nemi miklen i do lamaares i auret ta.  
\v 33 La kerepmo do mina ven na lempanga loklok katling na vot, mina xasep do lovotpot tarak, Laradi Mevana i auret. I ngan laradi i tu at lumusmaragu at loogu la i gagas kusu na beles teren.  
\v 34 \x * \xo 24:34 \xt Mt 16:28\x*Nia a tong tuturun i rinimi. Limixin at na loola di rooro lingina di noxo met se na lempanga na ravasu.  
\v 35 \x * \xo 24:35 \xt Mt 5:18\x*Laxalibet mi lavatbung menemen naba sonao, ketla levelinga rak noxo xap.”   
\s1 Kopmen Tara Iklen Laaleng Laradi Mevana Naba Vot  
\r (Mk 13:32-37; Lu 17:26-30,34-36)  
\p
\v 36 \x * \xo 24:36 \xt Gu 1:7; 1 Ts 5:1-2\x*La ne Iesu ga lok bok, “Kopmen tara naklen laaleng at lovotpot tarak. Lubung angelo bok kopmen dinaklen i la nenia, ne Nitna bok kopmen anaklen i. Tamak kusuk mun iklen i.  
\v 37 \x * \xo 24:37 \xt Lur 6:5-8\x*At lovotpot at Laradi Mevana, loklok at limixin naba lok ngan loklok at limixin ap mo levenaleng at ne Noa.  
\v 38 Ap mo levenaleng avot ti mo laraan limixin diga anan la diga inin, lavatlok la lavakin diga vepot ga se at nom laaleng ne Noa ga beles ti lavatmon.  
\v 39 \x * \xo 24:39 \xt Lur 7:21-23; 2 Pi 3:6\x*Mo limixin kopmen di goxoklen i do laraan mo naba vot, ketla ga rupot la ga sev amet axap nedi. Laaleng at lovotpot tarak, Laradi Mevana naba lok kuren.  
\v 40 Ap mo laaleng tegepu radi dunaba gugu ro xataamang. Lubung angelo dinaba lok ka legesara la lara naba nemen alu.  
\v 41 Tegeputkin dunaba sep povorok levempiao. Lubung angelo dinaba lok ka legesara la lara naba nemen alu.   
\p
\v 42 \x * \xo 24:42 \xt Mt 25:13\x*Kuren la mina lok tatao avukat nimi mila kopmen minaklen i do at ua laaleng nenia, Leeme Silok atnimi, anabamlong teren.  
\v 43 \x * \xo 24:43 \xt Lu 12:39-40; Li 16:15\x*Ketla mina xasep at na lavapaase poovo. Mo do laradi at loogu iklen i do at ua loxonaleng laradi xipkip pilo ba vot teren, neni ba kuxut avukat la laradi xipkip pilo noxo das beles at loogu ren.  
\v 44 Kuren la mina gagas avukat mila nenia, Laradi Mevana, anaba vot ap mo laaleng limixin di doxoma i do nenia a noxo vot teren.   
\p
\v 45 Mo laradi ruturun la lasaxaruki avukat, neni mo, leeme silok teren ba lok katling i xusu na lok tatao lavasaxaruki ren la nam taba di mi levempanga anan at levengkonaleng mokmokso.  
\v 46 Naba lox avukat ti mo laradi mo do leeme silok teren nabamlong la na long lenget ka i do i lox epovo lugugu ren.  
\v 47 \x * \xo 24:47 \xt Mt 25:21,23\x*Nia a tong tuturun i do mo leeme silok naba lok li mo laradi kusu na lok tatao levempanga axap teren.  
\v 48 Ket do nom laradi neni laradi xapmek la i lok, ‘Leeme silok tarak noxomlong soso.’  
\v 49 La ip sev asongot lentaba lavasaxaruki la i anan la ira inin tangtangku eburu mi limixin di inin tangtangku amisik.  
\v 50 Leeme silok teren nabamlong at tara taaleng lasaxaruki ren ixo doxoma i do ni naba vot teren la at loxonaleng neni kopmen naklen i.  
\v 51 \x * \xo 24:51 \xt Mt 8:12\x*Nom leeme silok naba sev asongot aleng nom lasaxaruki ren la ni naba riki i uto at lemenemen songsongot kusu na nemen eburu minedi luvuttadi loklok sosolom. Mo go dinabang teng la dina rungur ivivilis.”   
\c 25  
\s1 Lavapaase Poovo Ri Lasangaun Lovosono Maxat  
\p
\v 1 \x * \xo 25:1 \xt Li 19:7; Lu 12:35\x*La ne Iesu ga tong bok lavapaase poovo. Ni ga lok keretna, “At laaleng at lovotpot tarak, Linintoo no vana at laxalibet ba lok ngan lasangaun lovosono maxat diga lok ka levenbabao atdi la digat pas kusu dina ekip tangarang mi laradi ga gagas kusu na epot.  
\v 2 Lavalimo atdi diga baulang, la lavalimo atdi digakleklen.  
\v 3 Lovosono rangtangku diga lok ka levenbabao atdi, ketla di goxo lok ka tengkondan loklox antos ti mo levenbabao atdi.  
\v 4 Ketla lavalimo lovosono leklen diga lok ka levengkondan loklox antos babao eburu mi levenbabao atdi.  
\v 5 Nedi axap lovosono maxat diga ngangais abao rino, ketla mo laradi ga gagas ti epot kopmen goxo vot soso. Kuren la lemerendi ga unga la nedi axap diga unga nga.   
\p
\v 6 At laxanimin tubu limixin diga xup aoon min keretna, ‘Laradi i gagas ti epot nom ta i boro! Minat pas la mina ekip tangarang min!’   
\p
\v 7 La nedi lasangaun lovosono maxat diga aus kaxat la diga lox agagas levenbabao atdi.  
\v 8 La lavalimo lovosono rangtangku diga lok ti mo lovosono leklen, ‘Mina raba nama mi tengkondan soksox antos babao, mila levenbabao atnama i xapkap tino.’\fig Lavalimo lovosono leklen la lavalimo lovosono rangtangku|alt="ten virgins" src="wa03904b.tif" size="span" loc="Mat 25:1-12" copy="UBS (Wade)" ref="Mt 25:7-9" \fig*   
\p
\v 9 Ketla lavalimo lovosono leklen diga vorang i ridi xeretna, ‘Kopmen. Agut lengkondan soksok antos babao xopmen na epovo do ridik axap. Minat pas uto at luvuttadi sesep la mina un kaka tengkot tinimi.’   
\p
\v 10 La lovosono rangtangku digat pas kusu ti un kaka tengkondan soksox antos babao. Ise diga onon, laradi ga gagas ti epot ga vot, la nedi lavalimo lovosono leklen diga vubeles eburu min ukeneng at leluxa at loklox epot, la lumusmaragu ga repe nga.   
\p
\v 11 \x * \xo 25:11 \xt Lu 13:25-27\x*Melemu lavalimo lovosono rangtangku diga vot la diga lok, ‘Leeme silok. Leeme silok. Una suang abeles nama.’   
\p
\v 12 \x * \xo 25:12 \xt Mt 7:23\x*Ketla ni ga vorang i ridi xeretna, ‘Nia a tong tuturun i. Axoklen nimi!’”   
\p
\v 13 \x * \xo 25:13 \xt Mt 24:42\x*La ne Iesu ga lok tidi, “Mina gagas avukat, mila mi xoklen laaleng kopla loxonatat aleng at lovotpot tarak, Leeme Silok atnimi.”   
\s1 Lavapaase Poovo Ri Levempilas  
\r (Lu 19:11-27)  
\p
\v 14 \x * \xo 25:14 \xt Mk 13:34\x*La ne Iesu ga tong bok lavapaase poovo. Ni ga lok, “Ap mo laaleng Linintoo no vana at laxalibet naba lok keretna. Lara leeme silok gat pas uto vaxalom. Avot ti lavatpas kaxat teren, neni ga xup kaka lavasaxaruki ren la ga lok taba di mi levempanga ren kusu dinak lok tatao i.  
\v 15 \x * \xo 25:15 \xt Ro 12:6\x*Ti lasaxaruki avot teren neni ga raba i mi lavalimo talen. Ti lara sepsev agepura neni ga raba i mi legepu talen. La ti lara sepsev avantun neni ga raba i mi legesa talen. Neni ga raba di min kuren, ga epovo mi lakleklen atdi. La ni ga vas kaxat basinge di.  
\v 16 Mo lara ga lok ka lavalimo talen, soso mun neni gat pas la ga gugu mi mo leventalen la ga ruuna ka bok lavalimo talen.  
\v 17 La mo bok lara ga lok ka legepu talen, neni bok ga gugu min la ga ruuna ka bok legepu talen.  
\v 18 Ketla mo lara ga lok ka legesa talen, neni gat pas, ga xe lamamara la ga lox alipe mo legesa talen at leeme silok teren.   
\p
\v 19 Melemu at lentaba leven gaaling ga volo, leeme silok ap mo lavasaxaruki gamlong la ga xup kaka di kusu dina paase mumu lempilas digara lok ka vam i.  
\v 20 Mo lasaxaruki avot ga lok ka vam lavalimo talen, ga vot pasa mo leeme silok la ga lok tin, ‘Leeme silok. Nenu ga raba ia mi lavalimo talen la nia agara gu asu vam lara lavalimo talen bok.’   
\p
\v 21 \x * \xo 25:21 \xt Mt 24:45-47; Lu 16:10\x*La mo leeme silok ga lok tin, ‘I lox avukat aleng. Nenu lagale lasaxaruki rak. Nenu ga lok tatao avukat levempanga lixilik. Kuren la nia anaba raba u mi laxampanga solo kusu una lok tatao i. Ude u ri leluxa rak. Ata lok momo eburu.’   
\p
\v 22 La mo lasaxaruki ga lok ka legepu talen, ga vot pasa nom leeme silok la ga lok tin, ‘Leeme silok. Nenu ga raba ia mi legepu talen la nia agara gu asu vam legepu talen bok.’   
\p
\v 23 Leeme silok ga lok tin, ‘I lox avukat aleng. Nenu lagale lasaxaruki rak. Nenu ga lok tatao avukat levempanga lixilik. Kuren la nia anaba raba u mi laxampanga solo kusu una lok tatao i. Ude u ri leluxa rak. Ata lok momo eburu.’   
\p
\v 24 La mo lasaxaruki ga lok ka legesa talen, ga vot pasa nom leeme silok la ga lok tin, ‘Leeme silok. Nia agaklen i do nenu laradi lolos. Uk lok kaka levempanga kopmen ataram, la u kaxat ka levempanga anan at leventaamang, nenu goxotlotlo i.  
\v 25 Kuren la nia ga marat taram la agat pas la aga lox alipe na legesa talen taram to xopok at laxangka. Legesa talen taram na.’   
\p
\v 26 La leeme silok ga lok tin, ‘Nenu lasaxaruki kapmek la laradi molo. Nenu ugaklen i do ak lok kaka levempanga kopmen atarak, la a kaxat ka levempanga anan, nenia goxotlotlo i.  
\v 27 Tila ba nenu u goxo lok li latalen tarak to at loogu loklok li pilas kusu dina gugu min ti lox asilox i.’  
\v 28 La leeme silok ga lok ti lasaxaruki vetpes teren, ‘Una lok ka latalen teren la una raba i ri mo lasaxaruki ira ruuna ka vam lasangaun talen.  
\v 29 \x * \xo 25:29 \xt Mt 13:12; Mk 4:25; Lu 8:18\x*A tong i rinimi do nedi di ruuna levempanga la di lok lugugu at ne Moroa min, anaba raba bok di mi laxampanga solo. Ket do tara na ruuna levempanga lixilik la kopmen na lok lugugu min, nia anaba lok kaka amlong mo levempanga ren.  
\v 30 \x * \xo 25:30 \xt Mt 8:12\x*La nia anaba lu asu mi mo lasaxaruki molos uto at lamain bonot. Limixin go dinabang teng boron la dinaba rungur ivivilis.’”   
\s1 Laradi Mevana Naba Ronga Linga At Limixin Axap  
\p
\v 31 \x * \xo 25:31 \xt Mt 16:27; 19:28; Li 20:11-13\x*La ne Iesu ga lok bok, “Do nenia, Laradi Mevana, ana vot mi lisisixam, eburu mi lubung angelo, nenia anabat kis at loxonin orong tarak mi lisisixam silok boro vana at laxalibet.  
\v 32 \x * \xo 25:32 \xt Ro 14:10; Isi 34:17\x*La limixin axap at na lavatbung menemen dinaba tu ro melamgo rak. La nenia anaba epes di ri legepu binam tadi, kerekngan laradi loklok tatao sipsip ik lox epeseves laxasipsip basinge laxanme.  
\v 33 Nenia anaba lok li laxasipsip uto saparap lakngak tino la laxanme uto saparap lakngak kia.   
\p
\v 34 La nenia, Loorong Silok, anaba lok ti limixin to saparap lakngak tino xeretna, ‘Ude nimi, limixin ne Tamak ira lox anarong pam nimi. Minat pas ude la mina ruuna ka leveloklox anarong at Linintoo, ne Moroa ga gagas pam min tinimi at lurutu kaxat at lavatbung menemen,  
\v 35 \x * \xo 25:35 \xt Ais 58:7\x*mila agak toxo la migam taba luxa ia. Agak minu la migam taba dan ia. Aga nemen ngan laradi xadiong la migak lok maraose minia.  
\v 36 Agak pakes ti levempanga singsiga la migam taba ia mi levempanga singsiga. Agak meres la migak lok tatao avukar ia. Agak lok at loogu xokoxo la migat pot pasa ia xusu minak lok tooro ia.’   
\p
\v 37 La melemu mo limixin manmanton dinaba sue ia, ‘Leeme Silok. Lingisa nema maga ven u, ugak toxo la magam taba luxa u, la ugak minu la maga vaxain u?  
\v 38 Lingisa nema maga ven u ngan laradi xadiong la magak lok maraose minu, kopla uga nemen goxopmen tempanga singsiga ram, la magam taba u mi levempanga singsiga?  
\v 39 Lingisa nema maga ven u, ugak meres, kopla uga nemen at loogu xokoxo la magat pot pasa u xusu manak lok tooro u?’   
\p
\v 40 \x * \xo 25:40 \xt Ler 19:17; Mt 10:42; 18:5; Mk 9:41\x*La nenia, Loorong Silok, anaba vorang i ridi xeretna, ‘A tong tuturun i rinimi. Do miga lox i na ri tara atdi limixin banbalo rak, i lok ngan mun miga lox i ria!’   
\p
\v 41 \x * \xo 25:41 \xt Mt 7:23; Li 20:10\x*Melemu nenia anaba lok tidi limixin to saparap lakngak kia, ‘Uto nimi basinge ia, nemi limixin, lasaxaek naba suxuna nimi. Uto nimi at laxao i anan tos amisik, ne Moroa ga gagas min ti ne Satan la lubung angelo ren!  
\v 42 Agak toxo ketla mi goxo raba luxa ia. Agak minu ketla mi goxo vaxain ia.  
\v 43 Aga nemen ngan laradi xadiong, ketla mi goxo lok maraose minia. Agak lok goxopmen tempanga singsiga rak, ketla mi goxo raba ia mi tempanga singsiga. Agak meres la agak lok bok at loogu xokoxo ketla mi goxo vot pasa ia xusu migita lok tooro ia.’   
\p
\v 44 La dinaba lok bok tia xeretna, ‘Leeme Silok. Lingisa maga ven u, uga roxo, la uga minu, la uga nemen ngan laradi xadiong la ugak lok goxopmen tempanga singsiga ram la ugak meres la ugak lok at loogu xokoxo, la ma goxo lok tooro u?’   
\p
\v 45 La nenia anaba vorang i ridi xeretna, ‘A tong tuturun i rinimi. Do mi goxo lox i na ri tara atdi limixin banbalo, mi goxo lox i ria.’”   
\p
\v 46 \x * \xo 25:46 \xt Dan 12:2; Jo 5:29\x*La ne Iesu ga lok bok, “Na limixin Moroa naba riki aonon di ri losongsongot i nemen amisik, ketla limixin manmanton dinaba lok ka lorooro avolo.”   
\c 26  
\s1 Diga Sevut Li Levelinga Ri Sev Amet Ne Iesu  
\r (Mk 14:1-2; Lu 22:1-2; Jo 11:45-53)  
\p
\v 1 Se ne Iesu ga vaase axap na levempapaase, neni ga lok ti lavaun pinivu ren keretna,  
\v 2 \x * \xo 26:2 \xt Pas 12:1-27; Mt 20:18\x*“Miklen i do legepu aleng move ik lok ti leluxa at Lovovolo Pe. Laaleng i auret do limixin dinaba song araba ia, Laradi Mevana, ri limixin esep kusu dina vaxarem ia at laxaba.”   
\p
\v 3 Ap mo mun laaleng lavamaasa silok, la loxongkulao silok at limixin me Israel diga vot eburu to at loogu nunuan at lamaasa gomgo, laasen teren ne Kaiapas.  
\v 4 La diga sevut li levelinga xusu ti ranga alis ka nemnem ne Iesu la dina sev amer i.  
\v 5 Diga lok, “Ata noxo lox i na at laaleng at leluxa. Lavanga limixin dina lok kaxat turube.”   
\s1 Latkin Ga Soli Li Laxadan Mavak To At Ne Iesu  //  Ro Beteni  
\r (Mk 14:3-9; Jo 12:1-8)  
\p
\v 6 Iesu gak lok to Beteni at loogu at ne Simon. Gano lanmeres gu (leprosy) gak lok teren.  
\v 7 \x * \xo 26:7 \xt Lu 7:37-38\x*La ne Iesu gat kis la gagas ti anan, la lara latkin ga vot pasa i, gap kip lubuxom avukat\f * \fr 26:7 \ft Na lubuxom tuntu diga xovox i mi luuat bunbun.\f* ga umsu mi laxadan mavak, luunun teren ga urut aleng, la ni ga soli i ro at lavatlak at ne Iesu.   
\p
\v 8 La lavaun pinivu ren diga ven i na, la diga musak, diga lok, “Tila i soli xepe gamasa i na?  
\v 9 Ni i epovo ri sesep mi na laxadan mavak kusu ni naba lok ka tuunun silok teren, la na lok tooro limixin banbalo min.”   
\p
\v 10 Iesu gaklen pam levendoxoma atdi, kuren la ni ga lok tidi, “Nemen mita lox angtang na latkin, mila neni i lok lavanga nunuan tia.  
\v 11 \x * \xo 26:11 \xt Lal 15:11\x*Limixin banbalo mo dinabat pot pasa amisik nimi xusu minak lok tooro di, ketla nenia noxo nemen eburu amisik minimi.  
\v 12 Ni i soli na laxadan mavak at labantuxu rak kusu ti lox agagas li labantuxu rak ti lamaaut.  
\v 13 Nia a tong tuturun i rinimi do, at ua loxot at na lavatbung menemen axap limixin dinaba tong asu Lagale Lavavang, na lavanga neni i lox i, dinaba tong box i xusu limixin dinaklen i.”   
\s1 Judas Ga Siam Kusu Na Song Araba Ne Iesu  
\r (Mk 14:10-11; Lu 22:3-6)  
\p
\v 14 \x * \xo 26:14 \xt Jo 11:57\x*Lara atnedi lasangaun mi legepura lavaun pinivu, laasen teren ne Judas Iskariot ga vot pasa lavamaasa silok.  
\v 15 \x * \xo 26:15 \xt Sak 11:12\x*La ni ga sue di, “Do nenia ana song araba ne Iesu rinimi, miba raba ia mi tavanga salai?” La diga siam do dina raba i mi lavantun sangaun siliva.  
\v 16 Ga ruka i ap mo laaleng ne Judas ga reven ti taaleng kusu na song araba ne Iesu ridi.   
\s1 Iesu Ga Anan Eburu Mi Lavaun Pinivu Ren  
\r (Mk 14:12-21; Lu 22:7-13,21-23; Jo 13:21-30)  
\p
\v 17 \x * \xo 26:17 \xt Pas 12:14-20\x*At laaleng avot at leluxa ua diga ove vetpes lengkongkide,\f * \fr 26:17 \ft Leluxa limixin me Judaia diga lok katling laaleng, diga vas kaxat boro Isip. La di goxo lok li liis (Yeast) at lengkongkide atdi.\f* lavaun pinivu at ne Iesu diga vot pasa i la diga sue i, “U vara i do mana lox agagas li laanan tidik ua?”   
\p
\v 18 \x * \xo 26:18 \xt Mt 21:3\x*La ni ga vorang i ridi xeretna, “Mina vubeles at lemenemen silok la mina vot pasa lara laradi, la mina lok tin keretna, ‘Leeme loklox ase atnama i tong i do laaleng meremet teren i auret la neni eburu mi lavaun pinivu ren diba lok katling Lovovolo Pe ro at loogu ram.’”  
\v 19 La lavaun pinivu ren diga mumu asu levelinga at ne Iesu la diga lox agagas li leveluxa ri Lovovolo Pe.   
\p
\v 20 Ga ukantinao Iesu gat kis kusu ti anan eburu mi lasangaun mi legepura lavaun pinivu ren.  
\v 21 Nedi diga anan la ni ga lok tidi, “Nia a tong tuturun i na rinimi. Legesara mo atnimi naba song araba ia ri limixin kakapmek.”   
\p
\v 22 La diga bulu aleng la nedi getgesara diga sue i, “Leeme Silok. Kopmen nenia, do?”   
\p
\v 23 \x * \xo 26:23 \xt Sam 41:9\x*La ne Iesu ga vorang i ridi, “Mo lara na song asu mi lekngen eburu minia ri levempanga anan, neni naba song araba ia ri limixin kakapmek.  
\v 24 Nenia, Laradi Mevana, anaba met kerekngan Lovoang Kaala i tong i, ketla naba lok kapmek aleng ti mo laradi naba song araba ia ri limixin kakapmek. Giba lox avukat do nenen gitoxo visik ka i.”   
\p
\v 25 La ne Judas, mo ga gagas kusu na song araba i, ga lok, “Rabai. Kopmen nenia, do?”  
\p La ne Iesu ga vorang i, “Nenu vam.”   
\s1 Laanan Kaala At Leeme Silok  
\r (Mk 14:22-26; Lu 22:14-20; 1 Ko 11:23-25)  
\p
\v 26 \x * \xo 26:26 \xt Mt 14:19\x*Move diga anan la ne Iesu ga lok kaka loxongkide, ga tong avukat ti ne Moroa, ga sebex i la ga raba lavaun pinivu ren min la ga lok, “Mina lok kaka i na la mina anan i. Labantuxu rak na.”   
\p
\v 27 La neni ga lok kaka lakap inin, ga tong aorong ti ne Moroa, la ga raba di min la ga lok, “Nemi axap mina in at na.  
\v 28 \x * \xo 26:28 \xt Pas 24:8; Jer 31:31-34; Sak 9:11; 1 Ko 10:16\x*Lada rak na. I lok katling lekabus maxat. Lada rak naba sen su xusu ti limixin buaang, ne Moroa naba doxoma xepe leveloklok kakapmek atdi.  
\v 29 Nia a tong i rinimi do nia noxo in at lavaen i ruka i lingina se ap mo laaleng nia anaba in lavaen maxat eburu minimi ro xeneng at Linintoo at ne Tamak.”   
\p
\v 30 \x * \xo 26:30 \xt Lu 22:39; Jo 18:1\x*Digak pixan mi loxompixan, la diga vas su la diga vas kaxat uto at Lakaana Olip.   
\s1 Iesu Ga Vaase Ali Do Ne Pita Naba Sok Tixirixes Kepe I  
\r (Mk 14:27-31; Lu 22:31-34; Jo 13:36-38)  
\p
\v 31 \x * \xo 26:31 \xt Jo 16:32\x*Melemu ne Iesu ga lok tidi, “Lingina at laxanimin, nemi axap minaba subu basinge ia. I lok ngan Lovoang Kaala i tong i xeretna,  
\q1 ‘Nia ne Moroa, anaba sep laradi loklok tatao at levesipsip la levesipsip dinaba epeseves.’ \rq Sak 13:7\rq*   
\m
\v 32 \x * \xo 26:32 \xt Mt 28:7,16\x*Ketla melemu at laxakatu kaxat amlong tarak, nia anabamgo rinimi uto Galili.”   
\p
\v 33 La ne Pita ga lok tin, “Keke i do nedi axap dina subu basinge u, nenia xopmen tinotno noxo subu.”   
\p
\v 34 \x * \xo 26:34 \xt Mt 26:69-75\x*La ne Iesu ga lok tin, “Nia a tong tuturun i ru. Lingina at laxanimin laxaxak noxovisi na reng, la nenu unaba sev apkap naba vantun do uxoklen ia.”   
\p
\v 35 \x * \xo 26:35 \xt Mt 26:56\x*La ne Pita ga vaase lolos tin keretna, “Do dina lok do dina sev amer ia, nenia noxo sok tixirixes kepe u.” La lavaun pinivu axap diga tong box i xuren.   
\s1 Iesu Ga Ngising  //  To Getesemane  
\r (Mk 14:32-42; Lu 22:39-46)  
\p
\v 36 Melemu ne Iesu gat pas uto at lara loxot, laasen teren Getesemane. Lavaun pinivu ren diga emu min, diga rupot la ni ga lok tidi, “Mina xis de. Anat pas lixilik uto xusu ana lok lising.”  
\v 37 La ni ga lam ka ne Pita mi lumdak at ne Sebedi, la lainbulu silok ga suxuna lorooro ren.  
\v 38 \x * \xo 26:38 \xt Jo 12:27\x*La ni ga lok tidi, “Lorooro rak i umsu mi lainbulu silok mo na lox amer ia. Minak lok de la mina kuxut tooro ia.”   
\p
\v 39 \x * \xo 26:39 \xt Ib 5:7-8; Mt 6:10\x*La ne Iesu ga vas uto vaxalom lixilik, la ni ga subu midi mi lemeren uto xopok at laxangka la ga sing ne Moroa xeretna, “Tamak. Kereva, i epovo do una lok pes na lumumuat basinge ia? Ketla nemen gat uta mumu asu lavavara rak, una mu asu lavavara ram.” \fig Iesu ga lok lising.|alt="Jesus prays in Gethsemane" src="cn01810b.tif" size="span" loc="Mat 26:36-46" copy="Cook" ref="Mt 26:39,42" \fig*   
\p
\v 40 La ne Iesu gamlong saparap lavaun pinivu ren la ga long lenget ka di, diga unga. La ni ga lok ti ne Pita, “Kereva, mixo epovo minap kip na lumumuat eburu minia at loxonaleng lixilik mun?  
\v 41 \x * \xo 26:41 \xt Mt 6:13; Ib 2:14; 4:15\x*Mina reven tatao la mina ngising kusu mi noxo subu at loklok tong pen. Loroonan at laradi i epovo ri ronga res, ketla labantuxu ren i molos.”   
\p
\v 42 La ne Iesu ga vas uto lixilik ga sev agepura la ga sing, “Tamak. Do ixo epovo una lok pes na lumumuat basinge ia se nia ana lox epovo i, i lox avukat. Ana mu asu mun lavavara ram.”   
\p
\v 43 Iesu gamlong uto at lavaun pinivu ren la ga long lenget ka di, diga unga manga, mila lemerendi ga unga.  
\v 44 \x * \xo 26:44 \xt 2 Ko 12:8\x*La ni ga ke di la ga vas kaxat basinge di ga sev avantun kusu na sing. La ga sing amu mi nom levelinga ni ga ngising pam min.   
\p
\v 45 Melemu ni gamlong uto at lavaun pinivu ren la ga lok tidi, “Kereva, move mi unga? Pen ba i nom. Loxonaleng i auret do lara laradi na song araba ia, Laradi Mevana, ri limixin bilinga.  
\v 46 \x * \xo 26:46 \xt Jo 14:31\x*Mina xatu. Ata vas tangarang nom laradi boro it pas kusu nam taba minia ri limixin kakapmek.”   
\s1 Diga Ranga Alis Ne Iesu  
\r (Mk 14:43-50; Lu 22:47-53; Jo 18:3-12)  
\p
\v 47 Iesu move ga paase la ne Judas ga rupot. Neni lara at lasangaun mi legepura lavaun pinivu at ne Iesu. Buaang limixin diga emu min, digap kip levemparise sepsep la levempukup sepsep. Lavamaasa silok la loxongkulao silok at limixin me Israel diga riki di.  
\v 48 Avot ti na, ne Judas ga tong li loklok katling kusu diba ven kibis ne Iesu. Judas ga lok tidi, “Mo lara, nia aba nes i, neni vam ne Iesu. Mina ranga alis i.”  
\v 49 La soso mun ne Judas ga vas saparap ne Iesu la ga lok, “Laxanimin avukat, Rabai.” La ni ga nes i.   
\p
\v 50 La ne Iesu ga lok tin, “Lentangas tarak. Una lok soso nom lavanga u vara i do una lox i.”  
\p La mo limixin diga vot pasa ne Iesu la diga ranga alis i.  
\v 51 \x * \xo 26:51 \xt Jo 18:26\x*Lara at lavaun pinivu ren ga ven i na la ga rev asu lavarise sepsep teren la ga sep korop kepe labaalung at lasaxaruki at lamaasa gomgo.   
\p
\v 52 \x * \xo 26:52 \xt Lur 9:6; Li 13:10\x*La ne Iesu ga lok tin, “Lok li amlong lavarise sepsep taram mila nedi di sep limixin mi lemparise, diba met kuren.  
\v 53 Nenia a epovo ana ro ri ne Tamak la neni naba raba ia mi lubung angelo, luutus atdi ba volo lavanuti sangaun mi legepura larabin sangsangaun kobot (72,000) lubung angelo.  
\v 54 Ketla keke nga di mila nia anaba lox asoorun mo levengkot at Lovoang Kaala i tong asu i do na lavanga naba vot.”   
\p
\v 55 \x * \xo 26:55 \xt Lu 19:47; 21:37\x*Ap mo loxonaleng ne Iesu ga lok ti mo limixin, “Tila mi vot de mi levemparise sepsep la levempukup sepsep kusu mina ranga alis ia? Nenia xopmen ana vaxaru kaxat ka teesep. Buaang levenaleng nia agat kis to xeneng at loogu laplavang kusu ana anasa limixin, ketla nemi xopmen mi goxo ranga alis ka be ia go.  
\v 56 \x * \xo 26:56 \xt Mt 26:31\x*Na levempanga i ravasu keretna xusu na lox asoorun levenmamalagan at lavaeme vapaase ali.” La lavaun pinivu ren diga sixiro axap.   
\s1 Iesu Ga Tu Ro Melamgo At Luvuttadi Amgomgo  //  At Leme Israel  
\r (Mk 14:53-65; Lu 22:54-55,63-71; Jo 18:13-14,19-24)  
\p
\v 57 Nedi diga ranga alis ne Iesu, diga lam ka i uto at ne Kaiapas, lamaasa gomgo. Go luvuttadi loklox ase at Laulis Linga la loxongkulao silok diga rupot pam.  
\v 58 Pita ga mumu asu ne Iesu ro xa vaxalom la ga rupot saparap loogu at lamaasa gomgo la ga vubeles at lemelua. Ni ga xis kopok eburu mi luvuttadi rutu mu xusu na ven lavanga salai naba vot saparap ne Iesu.   
\p
\v 59 Nedi axap luvuttadi amgomgo eburu mi lavamaasa silok ap mo lixitkis buru diga puse ri tevelinga xaxarang kusu dina so raba ne Iesu min la diba epovo na sev amer i.  
\v 60 Ketla di goxo epovo, keke do buaang luvuttadi diga vot kusu dina tong asu tevelinga xaxarang.  
\p At laxavaxap, legepu radi duga vot,  
\v 61 \x * \xo 26:61 \xt Jo 2:19-21\x*la duga lok, “Na laradi ga lok keretna, ‘Nenia a epovo na sele utut kepe na loogu laplavang at ne Moroa la anaba vaxaru amu box i xeneng at lavantun aleng.’”   
\p
\v 62 La lamaasa gomgo ga xatu la ga lok ti ne Iesu, “Ua lavasuun teren la uxo vaase? Kereva, u xopara na vorang na levelinga di sok taba u min.”  
\v 63 \x * \xo 26:63 \xt Ais 53:7; Mt 27:12\x*Ketla ne Iesu kopmen goxo tong toxolinga.\fig Iesu ga ru ro melamgo at ne Kaiapas.|alt="Jesus before priests" src="cn01815b.tif" size="span" loc="Mat 26:57-68" copy="Cook" ref="Mt 26:63" \fig*  
\p La lamaasa gomgo ga lok tin, “At laasen at ne Moroa, Luntoo Avolo, una tong i rinama. Kereva, nenu Lanarong, Nitna ne Moroa?”   
\p
\v 64 \x * \xo 26:64 \xt Sam 110:1; Dan 7:13; Mt 24:30\x*La ne Iesu ga lok, “I ruturun, nenia vam. Ketla nia a tong i rinimi. Melemu minaba ven ia, Laradi Mevana, anabat kis saparap lekngen tino ne Moroa ni Lanaraavuk, la anaba vot at loxontakabu boro vana at laxalibet.”   
\p
\v 65 \x * \xo 26:65 \xt Gu 14:14; Mt 9:3; Jo 10:33\x*La lamaasa gomgo ga lais korop lavanga singsiga ren la ga lok, “I paase vupu ri ne Moroa. I xap ta lavapaase. Mira ronga vam levelinga ren.  
\v 66 \x * \xo 26:66 \xt Mas 24:16; Jo 19:7\x*Kereva levendoxoma atnimi?”  
\p La diga vorang i xeretna, “I epovo do neni na met.”   
\p
\v 67 \x * \xo 26:67 \xt Ais 50:6; 53:5\x*La diga vubis abuxumin lemeren la diga tit pupu i, la lentaba diga pasa i mi levengkikngen di.  
\v 68 Digak lok, “Do nenu Lanarong, una tong kisip ka i do nege i sev u.”   
\s1 Pita Ga Sev Apkap At Ne Iesu  
\r (Mk 14:66-72; Lu 22:56-62; Jo 18:15-18,25-27)  
\p
\v 69 Pita gat kis to xamang at lemelua la lara loolik, neni lasaxaruki ga vot pasa ne Pita la ga lok, “Nenu bok gak lok eburu mi ne Iesu boro Galili.”   
\p
\v 70 Ketla neni ga sev apkap to melamgo atnedi axap, ni ga lok, “Nia xopmen naklen lavanga salai u paase min.”   
\p
\v 71 La ni gat pas uto at langas povolo la lara loolik bok ga ven i la ga vaase ri limixin diga tu go. Neni ga lok keretna, “Na laradi gak lok eburu mi ne Iesu boro Nasaret.”   
\p
\v 72 La ne Pita ga sev apkap manga la ga vangpe, ni ga lok, “Nia xopmen anaklen nom laradi.”   
\p
\v 73 Melemu lixilik mo limixin diga tu go, diga vot pasa ne Pita la diga lok, “I ruturun do nenu lara atdi mila lavapaase ram i lok ngan laradi boro Galili.”   
\p
\v 74 La ni ga vangpe mi levelinga vangpangpe xeretna, “Levelinga rak i ruturun. Do xopmen, ne Moroa naba lox asongor ia. Nia axoklen mo laradi.”  
\p La soso mun laxaxak ga reng.  
\v 75 \x * \xo 26:75 \xt Mt 26:34\x*La ne Pita ga doma su at levelinga at ne Iesu ga lok keretna, “Laxaxak kovisi noxo reng, la nenu unaba sev apkap naba vantun do uxoklen ia.” La neni ga vas su ukamang la gang teng silok aleng.   
\c 27  
\s1 Diga Lok Ka Ne Iesu  //  Uto At Ne Paelat  
\r (Mk 15:1; Lu 23:1-2; Jo 18:28-32)  
\p
\v 1 Ga maxantamak suubu nedi axap lavamaasa silok eburu mi loxongkulao silok at lubung mixin me Judaia diga li levendoxoma atdi mumu ne Iesu do dina sev amer i.  
\v 2 Diga xoxo alis lukngen la diga sat ka i uto at ne Paelat, ni laradi gomgo boro Rom.   
\s1 Lanmet At Ne Judas  
\r (Gu 1:18-19)  
\p
\v 3 \x * \xo 27:3 \xt Mt 26:14-15\x*La ne Judas, laradi ga song araba ne Iesu, ga ven i do diga gagas kusu dina sev amet ne Iesu, la neni ga umsu mi lainbulu silok la ga lox ekun lodoxoma ren la ga raba amlong lavantun sangaun siliva ti lavamaasa eburu mi loxongkulao silok.  
\v 4 Ni ga lok, “Nia ara lok pam laxakapmek silok, la ara raba vam limixin esep mi laradi xopmen taxakapmek teren, la i auret ta loxonaleng kusu dina sev amer i.”  
\p La diga lok tin, “Kopmen tekot at nom atnama. Lavanga nga nom taram!”   
\p
\v 5 Kuren la ne Judas ga lu abeles mi mo levempilas gamgames to at loogu laplavang la ga onon. Melemu neni gat pas la ga xut amer i.   
\p
\v 6 Lavamaasa silok diga lok ka mo levempilas gamgames la diga lok, “Anai levempilas i ru katling luunun ti lorooro at laradi. La Laulis Linga i tong i do ixo epovo bok ba xusu ataba lok li i ro at loxot lili pilas.”  
\v 7 La diga epaase mumu i la diga un kaka loxongkangka, laasen teren Laraamang Pota, kusu tik mikmit limixin kadiong.  
\v 8 Kuren la diga so asen mo loxot do “Loxongkangka at Lada,” ise at na levenaleng mo laasen ik lok.  
\v 9 At na mun levempanga la levelinga at leeme vapaase ali ne Jeremaia ga soorun, ni ga lok,  
\q1 “Diga lok ka lavantun sangaun levempilas gamgames, ni luutus limixin me Israel diga siam min do ri un i,  
\v 10 la diga lok ka mo levempilas kusu ti un Laraamang Pota kerekngan ne Moroa ga tong i ria.” \rq Sak 11:12-13; Jer 32:6-9\rq*   
\s1 Iesu Ga Tu At Lavapaase To Melamgo At Ne Paelat  
\r (Mk 15:2-5; Lu 23:3-5; Jo 18:33-38)  
\p
\v 11 Ap mo mun loxonaleng ne Iesu ga tu ro melamgo at laradi gomgo ne Paelat la ne Paelat ga sue i, “Kereva, nenu loorong at limixin me Judaia?”  
\p La ne Iesu ga vorang i, “I ruturun. Nenu xa ura tong pam i.”   
\p
\v 12 \x * \xo 27:12 \xt Ais 53:7; Mt 26:63\x*Lavamaasa silok eburu mi loxongkulao silok diga sok taba i mi levelinga, ketla neni xopmen goxo vaase porang di.  
\v 13 La ne Paelat ga sue i, “Kereva, u xopara na vorang levelinga atdi?”  
\v 14 \x * \xo 27:14 \xt Jo 19:9\x*Ketla ne Iesu xopmen goxo vorang mo levelinga. Ni goxo vaase asu tekolinga kusu ti vorang mo levelinga atdi. Laradi gomgo ga sangu aleng.  
\v 15 At levenmaares axap laradi gomgo boro Rom ga mu asu lara loklok keneng at leluxa silok, laasen teren Lovovolo Pe. Neni gak soxomus asu lara laradi xokoxo do limixin diga lok katling i.  
\v 16 Ap mo laaleng lara laradi, laasen teren ne Barabas gak lok at loogu xokoxo, neni laradi xapmek tinotno.  
\v 17 Buaang limixin diga vot eburu xusu ti lok katling laradi xokoxo la ne Paelat ga sue di, “Ua lara mi vara i do nia ana soxomus asu raba nimi min, Barabas kopla ne Iesu di tong i do neni Lanarong?”  
\v 18 \x * \xo 27:18 \xt Jo 11:47-48; 12:19\x*Paelat gaklen i do lavamaasa silok la loxongkulao silok diga reven peves at ne Iesu la ni lavasuun teren la diga vara i do dina sev amer i.   
\p
\v 19 Ap mo loxonaleng Paelat gat kis at loxot kitkis at laradi rongtonga linga. La latkin teren ga lox aonon na levelinga rin, ga lok keretna, “Nemen gat uta lok tavanga ri na laradi kopmen taxakapmek teren, mila itinongo at laxanimin nia ata robo i la labalak ixo xis aulis tino.”   
\p
\v 20 Ketla lavamaasa silok eburu mi loxongkulao silok diga vaase lolos ti limixin do dina lok katling ne Barabas la dina sev amet ne Iesu.   
\p
\v 21 Paelat ga sue di, “Ua lara atdu nia ana soxomus asu raba nimi min?”  
\p La diga vorang i rin, “Barabas.”   
\p
\v 22 La ne Paelat ga sue di, “La nenia aba lok lavanga sala ri ne Iesu, di tong i do Lanarong?”  
\p La nedi axap diga vorang i xeretna, “Una vaxarem i at laxaba!”   
\p
\v 23 La ne Paelat ga sue di, “Tila mo? Neni ixo lok tavanga xapmek.”  
\p Ketla digap kup silok keretna, “Paxarem i at laxaba.”  
\v 24 \x * \xo 27:24 \xt Lal 21:6-9; Mt 27:4\x*Paelat ga ven kibis i do limixin di goxopara na ronga levelinga ren, la diga lok do dina ru kaxat ka leesep. Kuren la neni ga lok ka loxodan la ga gos lukngen to melamgo at limixin la ga lok tidi, “Kopmen tekot tarak at na. Lavanga mun atnimi.”   
\p
\v 25 \x * \xo 27:25 \xt Mt 23:35; Gu 5:28\x*La mo limixin diga lok, “Keke lumumuat at lanmet teren naba nemen pana atnema eburu mi laxamdak mi laxaalik atnama.”   
\p
\v 26 La ne Paelat ga soxomus asu ne Barabas tidi. Ketla neni ga raba ne Iesu ri luvuttadi esep kusu dinak pixis i la dina vaxarem i at laxaba.   
\s1 Limixin Esep Diga  //  Lok Kalise Ne Iesu  
\r (Mk 15:16-20; Jo 19:2-3)  
\p
\v 27 Melemu limixin esep at ne Paelat diga lok ka ne Iesu uto at loogu silok at laradi gomgo, la limixin esep axap go diga ru xangkan i.  
\v 28 \x * \xo 27:28 \xt Lu 23:11\x*Diga lok kepe levesingsiga ren la diga vaxasiga i mi lavanga singsigaara at loorong.  
\v 29 La diga lok lixiam tin mi livin gagas la diga vaxaxua lavatlak teren min, la diga vaxarebeng i mi lakdak at loorong to at lekngen tino. Melemu diga xis tiktikbu ro melamgo ren la diga paase xapmek tin. Diga lok, “Ma lok ngangao aleng taram, loorong at limixin me Judaia.”  
\v 30 \x * \xo 27:30 \xt Ais 50:6\x*La diga kalaubis sax i, la diga lok ka mo lakdak la digak pixis patlax i min.  
\v 31 Diga saba xangka axav i, la diga lok pes manga nom lavanga singsigaara basinge i la diga vaxasiga manga i mi lavanga singsiga ren. La diga sat ka nga i basinge loogu silok kusu dina vaxarem i at laxaba.   
\s1 Diga Vaxarem Ne Iesu  //  At Laxaba  
\r (Mk 15:21-32; Lu 23:26-43; Jo 19:17-27)  
\p
\v 32 Luvuttadi esep mi ne Iesu diga sixisu ap mo loogu la diga ekip tangarang mi lara laradi boro Sairini, laasen teren ne Simon, la luvuttadi esep diga sox aruru parang i xusu na xip ka laxaba at ne Iesu.\fig Simon gap kip laxaba at ne Iesu.|alt="Simon carrying Jesus' cross" src="cn01835b.tif" size="span" loc="Mat 27:32" copy="Cook" ref="Mt 27:32" \fig*  
\v 33 Diga rupot to at loxot, loxonasen kot go do Golgata. Lavasuun at na loxolinga do “Lavatlak Tongan.”  
\v 34 \x * \xo 27:34 \xt Sam 69:21\x*Diga raba ne Iesu mi ladan vaen kusu neni na inin i. Diga lok li vam lara lamarasin teren kusu na lok kepe losongsongot teren. Iesu ga in tong pen i, ketla goxopara i.  
\v 35 \x * \xo 27:35 \xt Sam 22:18\x*Diga vaxarem i at laxaba la melemu diga lu buru mi lengkonuat kusu ti lok kisip ka nege ba lok ka levempanga singsiga ren.  
\v 36 Melemu at nom, digat kis la diga reven ne Iesu.  
\v 37 To mavana at lavatlak teren diga lok li levelinga, mo ga tong asu lavasuun at lumumuat teren. Nom levelinga ga lok keretna, \sc Neni ne Iesu, loorong at limixin me Judaia.\sc*  
\v 38 \x * \xo 27:38 \xt Ais 53:12\x*La limixin esep diga vaxarem bok legepu radi xapmek saparap ne Iesu, lara saparap lekngen tino la lara saparap lekngen kia.  
\v 39 \x * \xo 27:39 \xt Sam 22:7; 109:25\x*Limixin digat pas polo go la diga piripat lempatlak atdi la diga paase aksaksa ri ne Iesu.  
\v 40 \x * \xo 27:40 \xt Mt 26:61; Jo 2:19\x*La diga lok keretna, “Nenu uga lok do unaba sele utut kepe loogu laplavang la unaba vaxaru amu box i at lavantun aleng. Una lox aroo nga u, mo do nenu ne nitna ne Moroa la una eng si basinge nom laxaba.”   
\p
\v 41 La kerepmo bok lavamaasa silok eburu mi luvuttadi loklox ase at Laulis Linga la loxongkulao silok diga paase aksaksa rin mi levelinga lolos. Diga lok,  
\v 42 \x * \xo 27:42 \xt Jo 11:50\x*“Neni ga lox aroo lentaba vetpes, ketla neni ixo epovo do na lox aroo axa i. Kereva, neni loorong tuturun pam me Israel? Do neni na eng si basinge laxaba, dik ataba nunu ba ren.  
\v 43 \x * \xo 27:43 \xt Sam 22:8\x*Ni i nunu at ne Moroa la i lok do neni ne nitna ne Moroa. Teren, ata ven be i do ne Moroa go naba lox aroo su ba i.”  
\v 44 La kerepmo bok luradi xapmek duga merem saparav i, nedu bok duga lok kalise xapmex i.   
\s1 Lanmet At Ne Iesu  
\r (Mk 15:33-41; Lu 23:44-49; Jo 19:28-30)  
\p
\v 45 At lasangaun mi legepu xonaleng, lamain ga vung pavaa mo lenep silok axap, la gak lok se at lavantun konaleng.  
\v 46 \x * \xo 27:46 \xt Sam 22:1\x*At lavantun konaleng ne Iesu ga xup silok keretna, “Eloi, Eloi lama sabaktani?” Lavasuun at na levelinga xeretna, “Moroa rak, Moroa rak, tila u raba rulu ia?”   
\p
\v 47 Lentaba luvuttadi diga tu go, diga ronga i la diga lok, “I toro ri ne Elaisa.”   
\p
\v 48 \x * \xo 27:48 \xt Sam 69:21\x*La lara laradi ga sixit la ga lok ka loxontamon la ga lox amlu xaka i ro xeneng at lavaen mamao la ga xoxo li i ro at loxonuna la ga lok do na vaxain ne Iesu min.  
\v 49 Ketla lentaba luvuttadi diga lok, “Una tu be, ata ven be i do ne Elaisa go naba rupot ti lok tooro i.”   
\p
\v 50 La ne Iesu ga xup kaxat silok manga la lamamas teren ga rekorop, la ni ga met ta.   
\p
\v 51 \x * \xo 27:51 \xt Pas 26:31-33; Ib 10:19-20\x*Ap mo loxonaleng lavattamon silok ga merem to xeneng at loogu laplavang ga rem lais ka ro vana, ga su ro xopok la ga ra ngan ta legepu ban, la laxangka gangne la lemparuat ga tepavagam.  
\v 52 Laramaaut ga rem bang la buaang limixin at ne Moroa, no diga met ganoxa, diga roo xat amlong.  
\v 53 Diga onon basinge laramaaut atdi la melemu at laaleng ne Iesu ga roo xat amlong, nedi diga vubeles to xeneng at lemenemen kaala la buaang limixin diga ven di.   
\p
\v 54 Ap mo loxonaleng laasesep eburu mi limixin esep teren diga tu la diga suma langne la levempanga axap ga vot ap mo loxonaleng, diga marat aleng la diga lok, “Neni lamdak tuturun pam at ne Moroa.”   
\p
\v 55 \x * \xo 27:55 \xt Lu 8:2-3\x*Buaang lavakin bok mo diga tu vaxalom lixilik la diga reven mo levempanga ga vot. Nedi nom lavakin diga mumu asu ne Iesu boro Galili la digak lok tooro box i.  
\v 56 \x * \xo 27:56 \xt Mt 20:20\x*Ne Maria Magdalene eburu mi ne Maria, nenen ne Jems mi ne Josep. La nenen bok at lumdak at ne Sebedi.   
\s1 Limixin Digak Mit Ne Iesu  
\r (Mk 15:42-47; Lu 23:50-56; Jo 19:38-42)  
\p
\v 57 Taba nga ukantinao lara laradi nopnovos boro Arimatia, laasen teren ne Josep, ga vot la neni bok lara atnedi lavaun pinivu at ne Iesu.  
\v 58 \x * \xo 27:58 \xt Lal 21:22-23\x*Neni ga vot parap ne Paelat la ga sing i do neni na raba i mi labantuxu at ne Iesu. La ne Paelat ga siam dola na raba ne Josep min.  
\v 59 La ne Josep ga lok ka i la ga bom i mi labantamon maxat,  
\v 60 \x * \xo 27:60 \xt Ais 53:9\x*la ga lok li i ro xeneng at lamaaut maxat teren, limixin diga ke i ro xeneng at lavaruat. La melemu neni ga xavun pe lumusmaragu at lamaaut mi lavaruat la ga onon.  
\v 61 Maria Magdalene eburu mi lara ne Maria vetpes bok mo dugat kis to melamgo at lamaaut.   
\s1 Luvuttadi Rutu Mu Diga Kuxut Mi Lamaaut At Ne Iesu  
\p
\v 62 Ap mo laaleng melemu, ni laaleng kaala, lavamaasa eburu mi lubung Parisi diga vot pasa ne Paelat.  
\v 63 \x * \xo 27:63 \xt Mt 12:40; 16:21; Jo 2:19-21\x*La diga lok tin keretna, “Leeme Silok, nema ma doma mumu levelinga ap mo laradi xaxarang at laaleng neni move ga rooro la ga lok keretna, ‘Anaba roo xat amlong basinge lanmet melemu at lavantun aleng.’  
\v 64 Kuren la, nema ma vara i do una tong i ri luvuttadi rutu mu la dinaba kuxut mi lamaaut teren naba se at laaleng sev avantun kusu lavaun pinivu ren di noxo epovo rit pas ti nem kaka labantuxu ren. La melemu dina tong i ri limixin dola neni ira roo xat amlong pam basinge lanmet. La na laxaxarang melemu, ni naba lok kapmek tinotno ri mo lara avot.”   
\p
\v 65 La ne Paelat ga tong i ridi xeretna, “Mina lam kaka tuvuttadi rutu mu la minat pas la mina soxoba avukat lamaaut kerekngan miklen i.”  
\v 66 \x * \xo 27:66 \xt Dan 6:17\x*Kuren la diga vas kaxat la diga soxoba avukat lamaaut mi levempanga soksoxoba ren, la diga on basinge luvuttadi rutu mu e ri reven tatao lamaaut.   
\c 28  
\s1 Lorooro Xat Amlong  //  At Ne Iesu  
\r (Mk 16:1-10; Lu 24:1-12; Jo 20:1-10)  
\p
\v 1 Melemu at laaleng kaala, taba umaxantamak at laaleng avot ap mo luik, ne Maria Magdalene nedu mi lara ne Maria vetpes bok dugat pas ti ven lamaaut.   
\p
\v 2 La soso mene nga langne lolos ga vot, la laangelo at Leeme Silok ga vas si boro vana at laxalibet, gat pas ti lamaaut, la ga xavun kepe lavaruat at lamaaut la garat kis to mavana ren.  
\v 3 \x * \xo 28:3 \xt Mt 17:2; Gu 1:10\x*Levereven teren ga lok ngan lavanga i mam, la levesingsigaara ren gan bun aleng ngan lusugao.  
\v 4 Luvuttadi rutu mu diga marat aleng la diga dede la diga met aroo.   
\p
\v 5 La laangelo ga vaase ri lutkin keretna, “Nemen gat muta marat, aklen i dola nemu mu reven pupuse ri ne Iesu, no diga vaxarem i ro at laxaba.  
\v 6 \x * \xo 28:6 \xt Mt 12:40; 16:21\x*Ketla kopmen ta i de, no ira roo xat pam kerekngan levelinga ni ga tong i. Ude numu la muna ven loxot diga vaxamdi i ren.  
\v 7 \x * \xo 28:7 \xt Mt 26:32\x*Muna vas kaxat soso la muna tong i ri lavaun pinivu ren dola neni ira roo xat amlong pam basinge lanmet la no nga iramgo vam tidi uto Galili la dinaba ven ba i ve. La monga nia a tong pam i rinumu.”   
\p
\v 8 Kuren la duga vas kaxat soso basinge lamaaut la duga umsu mi lanmarat, ketla duga umsu bok mi lomomo. Duga sixit soso ri tong i ri lavaun pinivu at ne Iesu.  
\v 9 La soso mun ne Iesu ga ru tangarang du la ga lok tidu, “Lenmila nak lok buru minumu.” La nedu duga vas li ren la duga rebeng tu at luxangkedek teren la duga lotu saparav i.  
\v 10 \x * \xo 28:10 \xt Ib 2:11\x*La ne Iesu ga lok tidu xeretna, “Nemen gat muta marat. Munat pas la muna tong i ri lavaun pinivu rak dola dinat pas uto Galili la dinaba ven ia ve.”   
\s1 Lavapaase Asu At Luvuttadi Rutu Mu  
\p
\v 11 At loxonaleng lutkin duga vas kaxat basinge lamaaut, mo luvuttadi rutu mu diga reven tatao lamaaut, digamlong uto at lemenemen silok Jerusalem la diga tong asu levempanga axap diga ven i ri lavamaasa silok.  
\v 12 Lavamaasa silok diga vot buru mi loxongkulao silok la diga vit li lodoxoma la diga raba laxampilas solo ri nom luvuttadi rutu mu.  
\v 13 \x * \xo 28:13 \xt Mt 27:64\x*La diga lok tidi, “Minaba tong i dola lavaun pinivu ren diga vot at laxanimin la diga nem kaka labantuxu ren at loxonaleng nemi miga unga.  
\v 14 Dola laradi gomgo, ne Paelat na ronga i na, nema maba vaase arepukus lodoxoma ren dola nemi mixo lok taxapmek at nai, la nemi guta doxoma mu solo i nom.”  
\v 15 Kuren la luvuttadi rutu mu diga lok ka nom levempilas la diga lox epovo levelinga diga tong taba di min. Kuren la anaa lavapaase asu ira epeseves keneng at leme Judaia i se at na levenaleng.   
\s1 Iesu Ga Ru Asuvos  //  Ti Lavaun Pinivu Ren  
\r (Mk 16:14-18; Lu 24:36-49; Jo 20:19-23; Gu 1:6-8)  
\p
\v 16 \x * \xo 28:16 \xt Mt 26:32; 28:7,10\x*Melemu lasangaun mi legesara lavaun pinivu ren digat pas uto at loxongkaana ro Galili no ne Iesu ga tong li i ridi.  
\v 17 La at loxonaleng diga ven i, diga lotu saparav i, ketla lentaba atdi levendoxoma atdi ga sixit ekarakat.  
\v 18 \x * \xo 28:18 \xt Dan 7:14; Jo 13:3; Ep 1:20-22\x*La ne Iesu ga vas saparap nedi la ga lok tidi xeretna, “Moroa gara raba vam ia mi lolos axap to vana laxalibet la de xopok at lavatbung menemen.  
\v 19 \x * \xo 28:19 \xt Mk 16:15-16; Gu 1:8\x*Kuren la mina onon la mina lox ase limixin at lengkot axap kusu dina ravasu ngan lavaun pinivu rak. La mina sep susu di mi laasen at ne Temen dik la ne Nitna eburu bok mi Loroonan Kaala.  
\v 20 \x * \xo 28:20 \xt Gu 18:20; Jo 14:23\x*La mina lox ase di xusu dinang tonga res at levelinga axap nenia agara tong pam i rinimi. La nenia anabak lok eburu amisik minemi naba se at laxavaxap at na lavatbung menemen.”