\id EPH - Mangga Buang NT [mmo] -Papua New Guinea 1981 (web 2014) \h Epesas \toc1 Pol-ate kaapiya la vu hil bel-ate vu Epesas \toc2 Epesas \toc3 Ep \mt1 Pol-ate kaapiya la vu hil bel-ate vu Epesas \c 1 \p \v 1 + o 1:1 Lom 1:1,7; 1Ko 1:1; Kol 1:1; Sin 18:19-21; 19:1*Sa Pol sen Anutu yoo holin sa be saatu Yesu \p Kalisi-te sinaalêê-to. Sa kaavu kaapiyaa-jo laas Epesas vu Anutu-te hil ham sen ham awii-having Yesu Kalisi keen-ato. \p \v 2 + o 1:2 2Ko 1:2; Kol 1:2*Yate Aamangg Anutu yuuh Omaaho Bop Yesu Kalisi lambiing samu samu naas mando gaving ham-ambe ham alompayo nanjip melaas. \s1 Anutu wiing samu samu pin vu yiiy lak Kalisi \p \v 3 + o 1:3 Ep 2:6*Yiiy gako yate Omaaho Bop Yesu Kalisi Mangganaan Anutu haale jak, in yaatu Kalisi-te hil atombe Anutu wiing Vavi Vaambuung-ate samu samu pin sen neep baandonii-to laam vu yiiy. \p \v 4 + o 1:4 Jon 15:16; 17:24; 2Tes 2:13; Ep 5:27; Kol 1:22*Keen, Anutu yoo holin yiiy ak munggin sen me-hatung ngaanggis-ato le. Ahe having yiiy om holin yiiy in nambe yiiy naatu Kalisi-te hil, tombe mem yiiy naatu vaambuung osin yiiy naatu hil sen Anutu me-ji naambe va nipaya me-neep vu yiiy-ato le. \v 5 + o 1:5 Jon 1:12*In Anutu yoo ahe having-ambe ka vu bôôy nambe le samu yiiy, om nêêl vulôôt nambe Yesu Kalisi le gako yiiy naah vu yi, tombe mem naanêêl yiiy naambe noow-aso yiiy. \v 6 + o 1:6 Mat 3:17; Kol 1:13*Om yiiy gako Anutu haale jak lôôt in yite samu samu melangaah-atêênjo, in ahe having Noow Yesu, le ma de wiing laam nyemalis amu be hôôvu yiiy. \p \v 7 + o 1:7 Ep 2:7; Kol 1:14,20*Tonde Noow-anjo ond vaanggo yiiy lom vu Anutu lak yite nihees sen kaasêêh la in nambe kawiiy yate va nipaya naa-to, ond manyinjo yoo lohvu Anutu-te samu samu bopaata. \v 8 Keen, wiing samu samu vu yiiy-anjo bopaata lôôt de me-vu teenin e, tonde navu kakook osin navu tatekin vakasin danggakook vu yiiy having. \v 9 + o 1:9 Lom 16:25*Yoo nanêêl vakasin sen ka yoo navu hôôk lopayo bôôy-ambe neep vunin-ato langaah vu yiiy. \v 10 + o 1:10 Gal 4:4; Kol 1:16,20*Kakook vunin-anju nambe, busin sen Anutu holin-ato jung na le mem va pin vu baandoni de vu voon-ambe javuh ti be mem langgulis Kalisi baambu. \p \v 11 + o 1:11 Lom 8:28-29*In Anutu yoo nawiing va pin nalohvu ka be nôôn nalak, de yoo ka vu bôôy-ambe nêêl vulôôt nambe Kalisi le gako yiiy nom in yiiy naatu yite hil. \v 12 Keen, yoo holin hey Yuda sen Kalisi me-laam e de hey oo monatung mengg in yi munggin-ato, ond holin hey in nambe omaahonôôn lanji hey, tombe mem kand bu Anutu-te nikaapulis-ambe sil gako Anutu haale jak. \v 13 + o 1:13 Kol 1:4-6; Ep 4:30*Om yik gêên ham hango vakasin keen, tombe banye nivasaa-jo tatekin mopaatôôv sen Anutu gako ham naah vu yii-to vu ham, le mem ham alompayo la timu vu Kalisi, tombe mem Vavi Vaambuung sen Anutu yoo nêêl bôôy nambe le biing naam-ato, ond yik wiing laam-ambe lukala nando hôôk ham alompayo in nambe taato bulôôt naambe yite hil ham. \v 14 + o 1:14 2Ko 1:22*Tombe Vavi Vaambuung-anja navu taato nambe Anutu vaanggo yiiy-ambe yaatu yite hil lung la, tonde yoo le mando motaato naambêênjo lôôt-ambe na balup busin sen-ato naatok naam, le mem Anutu gako yiiy anaah mando gaving yi in nambe hil pin lanji \p Anutu-te nikaapulis-ambe gako Anutu haale jak. \s1 Pol lohak in hil Epesas \p \v 15 + o 1:15 Kol 1:4*Ke, sa hango nambe ham awii-having Omaaho Bop Yesu, de ham ahem naving Anutu-te hil pin, \v 16 + o 1:16 Kol 1:3; 1Tes 1:2*om sa naapêêlis nala vu Anutu in ham busin-ande langaah, osin sa kangg oo navu ham hôôk lohakin nalak busin pin. \v 17 + o 1:17 Kol 1:9*Soo monaalohak vu yate Omaaho Bop Yesu Kalisi-te Anutu, sen yate Aamangg omaaho nikaapulis danggakook-ato, nambe biing Vavi Vaambuung naas in bu ka vu ham, osin taato Anutu-te va pin langaah vu ham, tombe mem ham anjak Anutu ni. \v 18 + o 1:18 Ep 4:4; Kol 1:12*Tonde yik sa naalohak having nambe Anutu biing-ambe ham alompayo naatu melangaah, in nambe ham anjak ni naambe ham monatung mem in yi. In teey ham in nambe ham naatu yite hil-ambe ham mando gaving yi vu baandoni, tonde wiingin nambe bu yite va nivasa vasa ngeeyaata lôôt vu yite hil ham. \p \v 19 + o 1:19 Kol 1:11*Tonde yik ham anjak ni gaving naambe Anutu-te niwêêk bopaata lôôt kaluuh va vaalu pin, tonde navu niwêêk-anja vu yiiy sen yalonggpayo nala timu vu yii-to, ond yik yite niwêêk bopaata \v 20 + o 1:20 2Ko 13:4; Kol 2:12; Hiblu 1:3*sen wiing-ambe Kalisi kandi lak laah vu hil yimbin-ate be hako be la nando nama vasa having yi vu baandonii-to. \v 21 + o 1:21 Kol 1:16; 2:10*Tombe tu yêêv bopaata kaluuh hil bo-bop osin yêêv bop-aso, de hil sen haalend bop-ato, osin hil aniwêêk pin. Keen, kaluuh va pin sen haalend bop neep gêên-anjo, osin va vaalu sen haalend e naatu bop vu busin taamusin gaving-ato. \v 22 + o 1:22 Saam 8:6; Mat 28:18; Ep 4:15*Tonde Anutu wiing-ambe va pin hulis Kalisi vaalu kambi lung la, de wiing-ambe tu hil bel pin-ate lukook, in yoo tu va pin danggakook. \v 23 + o 1:23 Lom 12:5; Kol 1:18; Ep 4:10*De wiing-ambe hil bel-ate pin latu Kalisi naavi, tonde Kalisi sen yoo nalohvu va pin vu baandoni de vu voon-ato, ond yoo vu yi la osin doos-ambe nando hôôk yite hil alondpayo pin. \c 2 \s1 Yana mengg nama, le ma de Anutu wiing Kalisi laam in nambe yiiy mando metumin \p \v 1 + o 2:1 Kol 1:21; 2:13*Bôôy ham navu sapa hôôk mop sen ham ana mem nama valok-atêêto, in ham navu kalêêh Anutu-te tanasin osin ham monawiing va nipaya paya. \v 2 + o 2:2 Kol 3:7; Tit 3:3; Jon 12:31; Ep 5:6; Ep 6:12*In busin-anju ond ham oo mosapa hôôk mopaatôôv anipaya voon-ate, tonde ham nanyem laas in mamu nipaya-te yêêv sen tu yêêv-ambe nanggin va pin vu voon-anjôôto. Yik mamuu-ja yoo naahen nawiing kul hôôk nanyend doos-aso sen davu kalêêh Anutu lavaa-to londpayo. \v 3 + o 2:3 Kol 3:6*Bôôy yiiy ahondoos navu sapa hôôk va sen yaningg naavi nipaya voon-ate nawiingin-ato. Yiiy oo navu sapa hôôk va sen yalonggpayo navu navu in-ambe yakangg navu osin yamengg nôôn in-ato, om Anutu ahekalin vu yiiy hil anipaya voon-ate be wiingin nambe kawiiy yiiy na, naambe sen yik ahekalin vu hil anipaya voon-ate pin-ato. \v 4 + o 2:4-5 Luk 15:24,32; Lom 6:13; Ep 2:1; Sin 15:11*Lemu Anutu ond omaaho ka pasiv bopaata lôôt, tombe ahe yoo having yiiy pangasen. \p \v 5 Ke, yate va nipaya wiing-ambe yala in nambe yana mengg nama valok-ate, le ma de Anutu wiing-ambe yaatu hil amemoos having Kalisi sen Anutu wiing-ambe kandi lak laah vu hil yimbin-atêêto. Keen, Anutu hako yiiy alaah vu yi lak yoo yite samu samu nyemalis amu. \v 6 + o 2:6 Kol 2:12*Ond wiing-ambe yiiy kandi lak having Yesu Kalisi, tombe \p yik wiing-ambe yiiy ahondoos nando hôôk ti vu baandoni. \v 7 + o 2:7 Ep 1:7*Nawiing nambêênja in nambe hil oo mondanji vu busin taamusin danggata osin danggata naambe Anutu omaaho samu samu danggakook timu keen lôôt, in nawiing va nivasa vu yiiy-anjo dangga lak Yesu Kalisi. \p \v 8 + o 2:8 Jon 4:10; Hiblu 6:4*Ke, ham-ame awiing vati lukalaah in nambe nôôh ham vêêl in va nipaya-te nyevahaan e, nganjo ham alompayo la timu vu Yesu, tombe Anutu yoo wiing samu samu vu ham, om yik lôôh ham vêêl nyemalis amu. \v 9 + o 2:9 1Ko 1:29-31; 2Ti 1:9*Dangga me-neep vu va sen ham nawiing-ato in nambe ham oo gako ham haalem jak e. \v 10 + o 2:10 Tit 2:14*Nganjo Anutu yoo samu yiiy lohvu ka. Wiing-ambe yaatu Yesu Kalisi-te hil in nambe yaambiing kul anivasa vasa, sen ka vu bôôy vulôôt-ambe nêêl nambe yaambiing-ato. \s1 Kalisi supin omaahonôôn alu yuuh latu lu timu \p \v 11 + o 2:11 Ep 5:8*Om ham akam-ame jingin bôôy sen ham naahen hil alundoos-ato le, in hil sen sil oo dalaah naavind in taato naambe sil Islel-ato, ond danêêl ham nambe hil sen me-dalaah naavind-ato le. \v 12 + o 2:12 Kol 1:21; Lom 9:4; 1Tes 4:13*Ond hôôk busin-anju ham oo naahen nando diin in Kalisi. Ham hil bamaan, Anutu me-yite hil Islel ham e, tombe vakasin sen Anutu jôôy ak Islel-ato ond me-jôôy ak ham having e, malis. Hil Islel ond sil akand navu va nivasa ti be datung mend in, nganjo ham ond ham-ame natung mem in va nivasa tii-ju le, tonde Anutu keen-ame nando having ham in nambe dôôvu ham e. \v 13 + o 2:13 Kol 1:20*Lemu gêên-anjo ond ham sen ham nando diin bôôy-ato, ond mem ham atu Yesu Kalisi-te hil-ambe ham alaam ngaaho vu Anutu, in Kalisi kaasêêh yite nihees in ham having. \p \v 14 + o 2:14 Ais 9:6; Kol 2:14; 1Ko 12:13*Kalisi ond yate omaaho mamaal danggakook yi, ondeey supin hey Islel having ham hil bamaan alaam, tombe kawiiy yate ahekalin sen tu ayak-ambe yakaluuh yiiy-ato la, tonde yaatu hil dangga timu. \v 15 + o 2:15 2Ko 5:17*In dangga nambe vasap naavi be yimb, tombe wiing-ambe Mose-te tanasin vaha vaha pin tu va malis. Wiing nambêênjo in nambe hil Islel osin hil vaalu sen sil-ame Islel-ato daatu yite hil moos nôôn timu, tombe mem sil mando osin vakasin melaas. \v 16 + o 2:16 Kol 1:20,22*Keen, yimb ak haah pako tombe wiing-ambe yiiy ahondoos aatu nôôn timu be hako yiiy laah vu Anutu, tombe va sen yahengg kalin vu yiiy-ato ma la. \v 17 + o 2:17 Sek 9:10; Ais 57:19*Laam-ambe nêêl banye nivasa mamaal-ate, nêêl vu ham sen ham nando diin in Anutuu-to, tonde yik nêêl vu hey Islel sen hey nando ngaaho vu yii-to nambe yalonggpayo javuh ti. \v 18 + o 2:18 Ep 3:12*Keen, Yesu tu yate mopaatôôv sen Vavi Vaambuung timu nako yiiy lu yuuh nalaam vu Aamangg Anutuu-to. \s1 Yiiy bel-ate aatu Anutu-te dumb keen \p \v 19 + o 2:19 Ep 3:6; Hiblu 12:22-23*Om gêên ham-ame nando nambe sen hil bamaan yesin laah e, nganjo ham alukalaam having Anutu-te hil-ambe yite taaku tu ham ambaam dangga dosin, tombe yik ham pin atu Anutu-te dangga nôôn timu. \v 20 + o 2:20 Mat 16:18; 1Ko 3:11*Ham alohvu bayêên ti Anutu haav, ond valaah hey sinaale-so osin hil vaalu sen danêêl yite vakasin langaah-ato nambe ngaandiin, tombe mem haav bayêên kook ham naale lak ngaandiin hey-anjo. Tonde mem Yesu Kalisi timu yoo tu tatuuh \p sen bayêên ahelasu-te danggakook aniwêêk-ato. \v 21 + o 2:21 Ep 4:15-16; Kol 2:19; 1Ko 3:16*Tombe bayêên kook pin neep ak Yesu timu be duuh sil pin lavuh ti be deep tatimasin, tonde Anutu yoo naahen nahaav lôôt in biing-ambe bayêên-anjo naatu bopaata, tombe mem naatu Anutu-te dumb vaambuung. \v 22 + o 2:22 1Pi 2:5*Anutu duuh ham having Kalisi, in ham-anja ham atu yite bayêên kook having, tombe haav bayêên lak-ambe tu yite bayêên sen Vavi Vaambuung lukala nando hôôk-ato. \c 3 \s1 Pol-ate kul nambe naanêêl banye nivasa vu hil vaalu sen sil-ame Islel-ato \p \v 1 + o 3:1 Ep 4:1; Pil 1:7,13; Plm 1,9*Om nambêênja ondeey sa Pol saaluus kalaambus in sen saanêêl Yesu Kalisi-te banye nivasa langaah vu ham sen ham-ame Islel-ato le. \v 2 + o 3:2 Kol 1:25*Mak ham hangoyin lung la nambe Anutu wiing samu samu osin vu kul vu sa nambe sa naas aambiing yite kul vu ham. \v 3 + o 3:3 Ep 1:9-10; Kol 1:26*Anutu yoo tatekin vakasin sen neep vunin-ato vu sa tombe sa lak ni, lohvu vakasin boow sen sa kaavu neep munggin-ato. \v 4 Om naambe ham naasevin ond ham alohvu nambe ham anjak ni naambe sen soo alak Kalisi-te vakasin sen yoo neep hôôk vunin bôôy-ato ni. \p \v 5 Vu bôôy ond Anutu me-tatekin vakasin-anjo vu omaaho ti be lak ni nivasa le, nganjo gêên ond mem Vavi Vaambuung tatekin vu Anutu-te sinaale-so osin hil sen danêêl yite vakasin langaah-ato be lalak ni. \v 6 + o 3:6 Ep 2:13,16-19*Yik vakasin-anjo nambe va nivasa vasa sen Anutu navu vu yite hil-ato, ond navu vu ham vaalu sen ham-ame Islel-ato having, tonde ham alukalaam having hey Islel-ambe yiiy pin aatu nôôn timu. Tombe vakasin sen Anutu jôôy bôôy nambe biing vu hey-ato, ond yik nôôn nalak vu \p ham having, ond manyinjo yoo lak dangga sen ham awii-having banye nivasa be ham atu Yesu Kalisi-te hil-ato. \p \v 7 + o 3:7 Kol 1:23,25*Tonde Anutu wiing samu samu vu sa nyemalis amu lak yoo yite niwêêk, de wiing sa be saatu yite kul vaha in nambe sa naanêêl banye nivasaa-jo langaah. \v 8 + o 3:8 1Ko 15:9-10; Gal 1:16; Ep 1:7*Sak sa omaaho nipaya, de Anutu-te hil pin ond nind vasa kaluuh sa, le ma de wiing yite samu samu nôôn-anja lukalaam sa namangg nyemalis amu in nambe sa naanêêl Kalisi-te nôôn anivasa bopaata langaah vu hil vaalu sen sil-ame Islel-ato. \v 9 + o 3:9 Lom 16:25; Kol 1:26*Tonde sa tatekin Anutu-te vakasin sen neep vunin bôôy-ato danggakook in nambe nanjip langaah vu omaahonôôn pin, in vakasin-anjo yoo vun yi be neep hôôk Anutu lopayo vu bôôy sen hatung ngaanggis-ato lôôt-ambe tok laam gêên-anjo. \v 10 + o 3:10 Lom 11:33; 1Pi 1:12*Anutu vu kul-anjo vu sa in nambe hil bo-bop baandoni osin hil aniwêêk-aso vu baandoni lanji hil bel-ate, be lanjak ni naambe Anutu omaaho ka bopaata lôôt kaluuh va pin. \v 11 Yik lohvu vakasin sen Anutu yoo ka vu bôôy nyendoos-ambe neep vulôôt, tombe mem wiing-ambe nôôn ak vu yate Omaaho Bop Yesu Kalisii-to. \v 12 + o 3:12 Jon 14:6; Lom 5:2; Hiblu 4:16*Yalonggpayo la timu vu Yesu be yaatu yite hil om yame naayêênin Anutu le, nganjo yiiy naalohak la vu yi, in yalak ni nambe me-le jonin yiiy e. \v 13 + o 3:13 Kol 1:24*Om sen saawiingin naanêêl vu ham naambe ham angge nimeen-anjo tovu sa lak dangga sen sa hako banye nivasa laas vu ham-ato, ond ham-ame naham jak-ambe ham animtambo le, nganjo nimeen sen sa naakuu-jo ond ham naapêêlis in. \s1 Pol wiingin nambe hil Epesas lanjak ni naambe Kalisi ahe having sil \p \v 14 Ke, vakasin-anjo ondeey sa naalohak lôôt vu Aamangg Anutu in ham. \v 15 In hil baandoni osin hil vu voon pin ond yate danggakook neep vu yi. \v 16 + o 3:16 Kol 1:11*Om sa naalohak vu in nambe va nivasa nikaapulis keen-ato neep vu yi, om yik biing Vavi Vaambuung naas vu ham in bu niwêêk dukana ham alompayo be ham baale niwêêk. \v 17 + o 3:17 Jon 14:23; Kol 1:23; 2:7*Tonde sa naalohak having in nambe ham alompayo na timu vu Kalisi, tombe mem yoo le mando hôôk ham alompayo, in ham anjak ni naambe Anutu ahe naving ham, om ham oo baale niwêêk hôôk ahe havingin alopayo naambe sen haah kangga nalukala ngaanggis-ambe naale niwêêk-ato. \v 18 + o 3:18 Kol 2:2*Tombe mem ham gaving Anutu-te hil pin-ambe ham anjak ni naambe Kalisi ahe yoo naving yiiy bopaata lôôt kaluuh va pin, de me-doosin yiiy osin me-nimbaya in yiiy e. \v 19 + o 3:19 Kol 2:10*Ke, Kalisi-te ahe havingin-anja bopaata lôôt, om yiiy omaahonôôn-ame aalohvu nambe yanjak ni vanuh e, om ham anjak ahe havingin-anju ni le mem Anutu yoo le bu yi naas osin doos-ambe mando hôôk ham alompayo lôôt. \p \v 20 + o 3:20 Kol 1:29*Anutu-te niwêêk nawiing kul hôôk yalonggpayo, ond lak yite niwêêk-anjo Anutu yoo lohvu nambe biing kul bopaata lôôt savok va sen yiiy akangg navu be yiiy navu kataangg-ato. \v 21 Om nambêênja yiiy bel-ate gaving Yesu Kalisi be yiiy gako Anutu haale jak nohvu busin pin-ambe nanjip danggata osin danggata. Keen. \c 4 \s1 Yiiy bel-ate aatu Kalisi-te nôôn \p \v 1 + o 4:1 Ep 3:1; Kol 1:10*Sak saaluus kalaambus in Omaaho Bop-ate omaaho sa, om sa naanêêl vu ham naambe Anutu teey ham om ham oo ambiing va nivasa nohvu sen ka navu nambe yite hil lambiing-ato. \v 2 + o 4:2 Kol 3:12-13*Ham daanggôôl ham-ambe ham oo naalum melaas. Ham-ame ambu dôôk nyevahaan sen hil vaalu dawiing ham payaa-to le, nganjo ham ahem oo gaving sil-ambe ham naapuvu ham niwêêk. \v 3 + o 4:3 Kol 3:14-15*Vavi Vaambuung wiing-ambe ham alompayo lavuh ti, om ham aniwêêk-ambe ham ganggin ham in nambe ham oo mando osin ham alompayo javuh ti naambêênja jak busin pin. Yik ham oo mando osin vakasin melaas sen duuh ham-ambe ham atu nôôn timuu-to. \v 4 + o 4:4 Lom 12:5; Ep 2:16,18*In yik yaatu nôôn timu de Vavi Vaambuung nôôn timu nando, tonde Anutu teey ham in nambe ham monggatung mem in yite nôôn timu. \v 5 + o 4:5 Jon 10:16*Keen, yik yate Omaaho Bop timu nando, tonde yik yaawii-having neep ti be yaalipis bel neep timu. \v 6 + o 4:6 1Ko 12:6*Tonde yik yate Anutu timu nando, yiiy pin Aamangg yi be yoo nanggin yiiy pin, de nawiing-ambe yiiy pin naawiing yite kul, tonde nando hôôk yiiy pin alonggpayo. \p \v 7 + o 4:7 Lom 12:3,6*Kalisi yoo vu yite niwêêk kul-ate ti ti vu yiiy pin, tombe yiiy hako nyemalis amu lohvu sen Kalisi ka navuu-to. \v 8 + o 4:8 Saam 68:18; Kol 2:15*Tombe yik lohvu sen Anutu-te vakasin neep hôôk kaapiyaa-to nambe, \q1 “Savok Saalang-aso be duuh sil nambe sen kalaambus-ato, de mem lakalaah baandoni be hatiiy niwêêk kul-ate helak omaahonôôn nyemalis amu.” \p \v 9 + o 4:9 Jon 3:13*Vakasin sen nêêl nambe lakalaah baandonii-to, ond dangga nambe lukalaam ngaanggis sen neep kambinii-jo munggin. \v 10 Om omaaho sen lukalaam-ato ond yik yi sen lakalaah baandoni be kaluuh la lôôt, in nambe yoo nohvu taaku baandoni be kambini pin osin doos. \v 11 + o 4:11 1Ko 12:28*Tombe vu niwêêk kul-ate vu yite hil vaalu be latu sinaale bop-aso, de vu vaalu be latu hil sen danêêl Anutu-te vakasin langaah-ato, tonde wiing vaalu be latu sinaale be lako banye nivasa la lohvu taaku pin, tonde wiing vaalu be latu ngaasaaking osin kaputung. \v 12 + o 4:12 2Ti 3:17*Natiiy yite niwêêk kul-ate nahelak hil nambêênjo in nambe samu Anutu-te hil pin-ambe sil lambiing yite kul, tombe mem hil ngeeyaata daatu Kalisi-te hil nôôn timu be niwêêk jak. \v 13 + o 4:13 Kol 1:28*Kul-anjo yoo le na lôôt-ambe yiiy pin aambiing gaving vakasin nanjip ti be yiiy pin anjak Anutu Noow ani, tombe mem yiiy naatu hil aniwêêk-ambe nivasa nôôn naambe Kalisi sen Omaaho Bop osin omaaho niwêêk yi be yoo nivasa vulôôt-ato. \v 14 + o 4:14 1Ko 14:20*Om yiiy mando osin yakangg bu va nivasa. Le naambe nama ond omaahonôôn-ate vakasin tatuhin vaha vaha sen kand navu be danêêl-ato le gakoseey yakangg naah-ande nom, naambe sen vavi nayêêyak haah nama osin lis nalaah-ande nalom-ato, in hil-anju davu tatuhin hil vaalu be dako sil la mop paya. \v 15 + o 4:15 Ep 1:22; 5:23; Kol 1:18*Lemu yiiy ond yahengg gaving hil-ambe yiiy naanêêl vakasin nôôn amu, tombe mem yale naatu hil anivasa nôôn naambe Kalisi sen tu yate lukook-ato. \v 16 + o 4:16 Kol 2:19*Yik Kalisii-ja yoo nasupin yiiy pin lavuh ti be yaatu nôôn timu, nambe sen hanyum omaaho ti naavi boow ti ti lalukalaah sil-ambe latu naavi doos timuu-to, de nikangga ti ti pin napuvu ninaavi tatin-ambe nando osin doos, tombe naavi boow ti ti pin dawiing silate kul lohvu be mem ahend naving sil, om sil naavind doos-ato natu bopaata be niwêêk nalak. \s1 Hil bel-ate sapa hôôk mopaatôôv moos \p \v 17 + o 4:17 1Pi 1:14; Lom 1:21*Sa naanêêl niwêêk vu ham lak Omaaho Bop haale naambe ham-ame ambiing va danje-danjeen naambe hil vaalu sen sil doosin Anutu be dawiing-ato le, in sil ond yoo kand navu va mali-malis amu. \v 18 + o 4:18 Ep 2:12*In hil-anja ond dando hôôk mekanu, om sil-ame lalohvu nambe sahi vakasin-ambe lanjak dangga ni le. Anutu wiingin nambe biing-ambe sil mando metumin, le ma de yoo dando diin lôôt, in sil alondpayo nitambo in Anutu de me-lalak \p ni le, \v 19 + o 4:19 Kol 3:5*om londpayo niwêêk ak-ambe me-nind namum daka le, malis, tonde sil davu sil la osin doos-ambe dawiing baayamb ayuuh ame lôôt, tonde sil oo mend nôôn in mondambiing va nipaya vaha vaha pin. \p \v 20 Lemu Kalisi me-taahu ham hôôk va nambêênju le, malis. \v 21 Ham hango Kalisi-te vakasin, in vakasin nôôn keen sen hey taahu ham hôôk-ato ond neep vu Yesu. \v 22 + o 4:22 Lom 8:13; Kol 3:9*Om ham gavuuh ham alompayo nipayaa-to na, in wiing-ambe ham navu sapa hôôk va nipaya bôôy-ato, tombe va nipaya sen tatuhin ham-ambe ham alompayo navu navu in-ambe ham nawiing-ato, ond nawiing-ambe ham alompayo nipaya nalak lôôt. \v 23 + o 4:23 Lom 12:2*Om ham alompayo moos jak-ambe ham akam bu va nivasa mu. \v 24 + o 4:24 Jen 1:26; Kol 3:10*Yik ham naatu hil moos in Anutu yoo navu samu hil moos-anja nambe yi be davu sapa hôôk vakasin keen, om sil hil anivalok osin vaambuung. \p \v 25 + o 4:25 Kol 3:8-9; Sek 8:16*In yaatu hil nôôn timu om ham gavuuh vakasin lakalu osin vakasin tatuhin pin na, de ham pin naanêêl vakasin nôôn keen amu vu ham. \v 26 + o 4:26 Saam 4:4; Jem 1:19-20*De naambe ham ahem kalin vu ham ond ham ganggin ham, in nipaya le nanjip vu ham, om ham ahem naakuuh-ambe ham samu ham pavis, de me-nanjip vandiisinaandiin-ambe taaku naambus na le, \v 27 in ham e tatekin mopaatôôv vu omaaho nipaya Saalang-ato. \v 28 + o 4:28 1Tes 4:11*Tonde omaaho sen hôôndak ambuu-to, ond me-gôôndak vati jesin naah e, nganjo yoo salo kul anivasa ti be biing in gako mone daka be dôôvu hil sen dativak in va yuuh amêê-to. \v 29 + o 4:29 Ep 5:4; Kol 3:8; 4:6*Tonde vakasin anipaya paya pin ond ham-ame naanêêl ti le, nganjo ham naanêêl vakasin anivasa mu in dôôvu hil sen dangôô-to be samu sil. \v 30 + o 4:30 Ais 63:10; 1Tes 5:19; Ep 1:13-14*Anutu-te Vavi Vaambuung lukala nando hôôk ham alompayo in nambe taato be ham anjak ni naambe yaatu Anutu-te hil, om le nôôh yiiy vêêl in va nipaya be yanaah mando gaving yi, om ham-ame ambiing-ambe Vavi Vaambuung alopayo nimeen jak e. \v 31 + o 4:31 Kol 3:8*Va sen ham alompayo nikalin-ato osin ham alompayo navaav nambe kin, de ham ahem kalin, tonde ham nawiing paang osin vakasin palesin-ato, ond ham gavuuh na valok-ate gaving va nipaya vaalu pin. \v 32 + o 4:32 Mat 6:14; 18:22-35; Kol 3:12-13*Tonde ham oo kam pasiv in mango-so be ham samu sil nivasa, de ham akam-ame bu va nipaya sen omaaho ango dawiing vu ham-ato le, nganjo ham kawiiy nipayaa-ju na naambe sen Anutu ka navu Kalisi be navu kawiiy hamate nipaya nalaa-to. \c 5 \s1 Yiiy sapa hôôk va melangaah-ate \p \v 1 + o 5:1 Mat 5:48*Anutu ahe having ham-ambe ham atu yite noow-aso, om ham oo sapa hôôk vaha be ham ambiing nohvu sen nawiing-ato. \v 2 + o 5:2 Lom 14:15; Gal 2:20; Hiblu 10:10; Eks 29:18*Tombe yik ham oo monambiing va osin ham ahem gaving omaahonôôn pin, naambe sen Kalisi ahe having yiiy pin-ambe lukalaah yahenggbaan-ambe yimb, tombe tu salivangin anivasa be galovasa la vu Anutu. \p \v 3 + o 5:3 Kol 3:5*Tonde baayamb osin va nipaya vaha vaha pin sen yiiy naavun yiiy in-ato de menôôn, ond vakasin-anjo me-lohvu nambe ham sen ham atu Anutu-te hil-ato, ond ham-ame bakaas in daka le. \v 4 + o 5:4 Ep 4:29*De ham-ame naanêêl vakasin navu dees osin ham-ame naanêêl vakasin nindanje-danjeen e, tonde ham-ame ambiing kangasin vu omaaho ango mali-malis e, in va nambêênja me-lohvu le, nganjo ham naapêêlis na vu Anutu osin ham alompayo nivasa ond mem nivasa. \v 5 + o 5:5 1Ko 6:9-10; Kol 3:5*In ham oo alak ni lung la nambe omaaho baayamb, de omaaho sen nawiing va nipaya vaha vaha kaatokin-ato, tonde omaaho sen nawiing menôôn-ato, in hil amend nôôn ond kand navu va vu voon natu silate anutu, om hil pin-anja me-lalohvu nambe landukana gaving Kalisi yuuh Anutu-te hil e. \v 6 + o 5:6 Kol 2:4,8; Lom 1:18*Om ham-ame gambe nanyem in hil sen dawiingin nambe tatuhin ham lak vakasin mali-malis in nambe ham ambiing va nipayaa-to le, in Anutu-te ahekalin e naatovu hil sen davu kalêêh lava be dawiing va danjeen nambêênjôô-to be sil gako nipaya nyevahaan, \v 7 om ham-ame andukana gaving sil e. \v 8 + o 5:8 Ep 2:11,13; Kol 1:13; 1Pi 2:9; Jon 12:36*In bôôy ond ham nando hôôk mekanu, lemu gêên ond Omaaho Bop wiing-ambe ham nando hôôk melangaah, om ham ambiing va pin nohvu sen ham atu hil amelangaah-atêêto. \v 9 In hil sen dando hôôk melangaah-ato ond dawiing va nivasa mu, osin dawiing va nivalok-ambe davu sapa hôôk vakasin keen. \v 10 + o 5:10 Lom 12:2*Om ham sahi va pin-ambe ham amem sapa va vaalu sen Omaaho Bop nayi nivasaa-to, \v 11 + o 5:11 2Jon 10-11*de ham-ame andukana gaving hil sen dando hôôk mekanuu-to be ham-ame ambiing va sen nôôn maa-to gaving sil e, nganjo ham taato langaah naambe va nambêênja ond nipaya. \v 12 In va sen dawiing kaatokin-ato ond yame bakaas in e, in yaningg e naamum in. \v 13 + o 5:13 Jon 3:20-21*Nganjo va pin sen taato yi laam langaah-ato ond mem hil pin dayi neep langaah-ambe dalak ni, in va pin sen taato yi laam langaah-ato ond natu va melangaah-ate. \v 14 + o 5:14 Ais 26:19; 60:1; Lom 13:11*Lohvu Anutu-te vakasin neep hôôk kaapiya nambe, \q1 “Hong sen onahop-ato, okandi jak. Onggavuuh mop meyimbin-ate na, le mem Kalisi-te melangaah e naatum ak hong.” \p \v 15 Om ham oo ganggin ham nivasa, de ham-ame ambiing va danjeen naambe hil sen kand maa-to le, nganjo ham ambiing va naambe hil osin kand. \v 16 + o 5:16 Kol 4:5*Ham-ame basap busin ti na malis e, nganjo ham oo niwêêk-ambe ham ambiing kul jak busin pin, in busin sen yiiy nando gêên-anjo nipaya. \v 17 + o 5:17 Lom 12:2; Kol 1:9*Om ham-ame ambiing va naambe hil sen kand ma dawiing-ato le, nganjo ham akam bu be ham anjak va sen Omaaho Bop ahe naving-ato ni. \v 18 + o 5:18 Luk 21:34*De ham-ame naanum lôôt-ambe ham alumkook biing paya le, in vaa-ja le biing-ambe ham anipaya jak, nganjo Vavi Vaambuung dukana ham alompayo lôôt-ambe dôôvu ham ond mem nivasa. \v 19 + o 5:19 Kol 3:16; Saam 33:2-3*Ham ambiing Anutu-te taalôôt osin laalo de ham ambiing laalo sen Vavi Vaambuung taato vu ham-ato, tonde ham ambiing laalo hôôk ham alompayo osin ham akam vasa vu Omaaho Bop. \v 20 + o 5:20 Kol 3:17*Tonde ham naapêêlis na vu Anutu osin ham alompayo nivasa jak busin pin in va pin sen natovu ham-ato. Ham naapêêlis na vu Aamangg Anutu jak yate Omaaho Bop Yesu Kalisi haale. \s1 Vakasin lak moow ayuuh vêêh dako sil-ato \p \v 21 + o 5:21 1Pi 5:5*Ham gako Kalisi lak-ambe ham anggulis halim-aso baambund. \v 22 + o 5:22 Jen 3:16; Kol 3:18; 1Pi 3:1*De ham vêêh-aso, ham anggulis layamaso baambund naambe sen ham nahulis Omaaho Bop baambuu-to. \v 23 + o 5:23 1Ko 11:3; Ep 1:22*In ham layam-aso latu hamate danggakook-ambe danggin ham, nambe sen Kalisi tu hil bel-ate dangga be nako yite hil-anju laah vu Anutuu-to. \v 24 Hil bel-ate nanyend vuun vu Kalisi, om yik vêêh-aso yoo nanyend vuun vu layêêndin in va pin. \p \v 25 + o 5:25 Kol 3:19; 1Pi 3:7; Gal 1:4*Tonde ham moow, ond ham ahem gaving vanem-aso naambe sen Kalisi ahe having hil bel-ate be yoo vu yi la osin doos-ambe yimb in sil-ato, \v 26 + o 5:26 Tit 3:5; Hiblu 10:10*ond yimb in nambe biing-ambe sil daatu Anutu timu yoote va, om yoo lipis sil ak bel osin nanêêl Anutu-te vakasin vu sil-ambe nind vasa lak. \v 27 + o 5:27 2Ko 11:2; Kol 1:22*Wiing in nambe daatu yite hil bel-ate osin nind kaapiikaanôôn keen jak, de va nipaya osin va ningook ayuuh ame me-nanjip vu sil e, tombe mem le biing-ambe daatu yite va vaambuung, de va nipaya nama na valok-ate lôôt in sil. \p \v 28 Om ham moow, ham ahem oo gaving vanem-aso naambêênja naambe sen ham ahem oo naving ham naavim-ato, in omaaho sen ahe naving vanêê-to ond \p ahe yoo naving yi. \v 29 In omaaho ti me-yoo nimbaya \p in ningaavi le, nganjo yoo navaat osin yoo monanggin ningaavi nivasa lôôt nambe sen Kalisi nanggin hil bel-atêêto. \v 30 + o 5:30 1Ko 6:15; Ep 1:22-23*Kalisi nanggin yiiy nivasa in Kalisi naavi yiiy, de yiiy pin aatu yite naavi boow ti ti pin. \v 31 + o 5:31 Jen 2:24; Mat 19:5*Lohvu \p Anutu-te vakasin neep hôôk kaapiyaa-to nambe, \p “Om nambêênja moow e gavuuh mangganaan ayuuh tangganaan na de jalak ak vane be yuuh daatu nôôn timu.” \v 32 + o 5:32 Taato 19:7*Ond danggakook bopaata vun yi hôôk vakasin-anjo, ondeey sa naanêêl ak Kalisi having yite hil bel-ate. \v 33 Tombe yik vakasin-anjo lak ham having nambe ham moow ti ti pin lôôt, ham ahem oo gaving vanem-aso naambe sen ham ti ti yoo ahe naving yii-to, tonde ham vêêh, ond ham oo gako layam-aso jak. \c 6 \s1 Vakasin lak unoopasiv osin maandin ayuuh taandin \p \v 1 + o 6:1 Kol 3:20*Ham unoopasiv, ham atu Omaaho Bop-ate hil, om ham oo nanyem laas vu mom-aso tam-aso ond mem lohvu. \v 2 + o 6:2 Eks 20:12; Mat 15:4*In Anutu-te tanasin bopaata ti neep, ond Anutu jôôy vakasin samu samu lak having nambe, “Onggako mom ayuuh tam jak \v 3 le mem gale mando nivasa be omando metumin ahusaandiin vu voon.” \p \v 4 + o 6:4 Kol 3:21; Diu 6:7,20-25; Saam 78:4; Pro 22:6*Tonde ham himbop, ham-ame ambiing-ambe noom-aso ahend kalin vu ham e, nganjo ham ganggin sil nivasa be ham taahu sil hôôk Omaaho Bop-ate tanasin. \s1 Vakasin lak hil sen latu omaaho ango-te va kul-ate malis amuu-to osin silate yêêv \p \v 5 + o 6:5 Kol 3:22-23; Tit 2:9-10; 1Pi 2:18*Ham sen ham atu omaaho ango-te va kul-ate malis amuu-to, ham oo anjêênin hamate yêêv-aso sen danggin ham-ato be ham nanyem laas in sil lavand osin ham alompayo timu, yik naambe sen ham nanyem laas vu Kalisii-to. \v 6 De ham-ame ambiing kul ak sil amend amu in nambe sil akand vasa vu ham e, nganjo ham ambiing kul vu sil nivasa, in ham atu Kalisi-te hil kul-ate, om ham ambiing va nohvu Anutu ka osin ham alompayo timu. \v 7 De ham-ame ambiing kul in nambe omaahonôôn lanji ham nivasa le, nganjo ham akam vasa be ham oo ambiing kul aniwêêk in Anutu ji ham nivasa. \v 8 + o 6:8 2Ko 5:10; Kol 3:24-25*In ham oo nalak ni nambe omaaho ti biing kul anivasa ond Anutu le bu nivasa nyevahaan dukanaah, vu ham sen ham atu omaaho ango-te va kul-ate malis amuu-to, de vu ham sen ham atu yêêv-ato gaving. \p \v 9 + o 6:9 Kol 4:1; Lom 2:11*Tonde ham sen ham atu yêêv-ato ond ham oo ganggin hil sen latu hamate va kul-ate malis amuu-jaato nivasa gaving, de ham-ame ambiing paang ak sil jesin naah e, in hamate Omaaho Bop timu nando baandoni be nanggin ham osin hil sen latu hamate va kul-ate malis amuu-jaato pin, de me-nayi yiiy nambe haale bop-ande haale pasiv e. \s1 Hil bel-ate baale niwêêk naambe hil ngaamong-aso \p \v 10 + o 6:10 1Ko 16:13*Ke, om sa naanêêl vakasin ahus-anjo vu ham naambe ham atu Omaaho Bop-ate hil om ham gako niwêêk vu yi be ham naatu yite hil aniwêêk. \v 11 + o 6:11 Lom 13:12; 2Ko 10:4; Ep 4:14*Ham anjop Anutu-te dayongg osin va sen gilin ngaamong-ato pin dukana ham in ham oo baale niwêêk, de mamu nipaya Saalang sen nawiingin nambe taanyukin ham-ato ond me-kape ham e. \v 12 + o 6:12 Jon 14:30; 1Pi 5:8-9*In yame naayiis ngaamong vu omaahonôôn e, nganjo yiiy naayiis ngaamong vu yêêv anipaya osin va niwêêk sen danggin va mekanuu-to, de vu mamu nipaya sen danggin taaku voon-anjôôto. \v 13 Om ham anjop Anutu-te dayongg osin va sen gilin ngaamong-ato pin dukana ham, in naambe busin anipaya naatovu ham ond ham oo baale niwêêk-ambe ham anyiis ngaamong lôôt-ambe jung na, de yik ham oo baale niwêêk lôôt. \p \v 14 + o 6:14 Ais 11:5; 59:17; 1Tes 5:8*Ke, ham oo baale niwêêk-ambe ham gavêêh vakasin keen biiy ham banjum naambe let-ato, tonde ham ambiing va nivalok amu in naatu hamate lolop aniwêêk in gilin ham baambum. \v 15 + o 6:15 Ais 40:9; Lom 10:15*Tonde ham gatung banye nivasa sen nawiing-ambe yalonggpayo melaas nalak-ato dukana ham vaham naambe suul in gilin ham vaham-ambe ham baale niwêêk. \v 16 Tonde ham alompayo na timu vu Yesu nohvu busin pin naatu hamate dayongg-ambe gilin ham, in omaaho nipaya Saalang-ate laang navu pin sen natum-ambe nandiihin nambe kin dalaan-ato naam ond naasiihin ak-ambe naakuuh. \v 17 + o 6:17 1Tes 5:8; Ais 49:2; Hiblu 4:12*Tonde ham oo kam bu sen Kalisi hako ham laah vu Anutuu-to naatu hamate taambuuh aniwêêk in gilin ham alum in ngaamong, de ham gako Anutu-te vakasin keen-ato pin in Vavi Vaambuung e biing-ambe naatu hamate yipak nalu gunjin in ham anyiis ngaamong ak. \v 18 + o 6:18 Luk 18:1; Kol 4:2; 1Tes 5:17*Tonde jak busin pin ond ham anohak jak Omaaho Bop-ate niwêêk osin ham kataangg Anutu hôôk lohakin de ham-ame nitambo jak e, nganjo ham amem oo naatum-ambe ham pasam kataangg Anutu in yite hil pin. \v 19 + o 6:19 Sin 4:29; Kol 4:3-4; 2Tes 3:1*Tonde yik ham anohak in sa gaving, in naambe sa bakaas ond Anutu yoo biing vakasin vu sa be sa naanêêl banye nivasa sen neep vunin bôôy-ato naam langaah, de same aanjêênin hil e. \v 20 + o 6:20 2Ko 5:20; Plm 9*Saatu banye nivasa-te omaaho sen sa naanêêl yi langaah-ato ti, ondeey hil landuuh sa be sa laam nando hôôk kalaambus-anjo. Om ham anohak naambe same aanjêênin omaahonôôn-ambe sa gavuuh kul-anjo na le, nganjo soo naanêêl langaah nohvu sen Anutu vu kul vu saa-to. \s1 Vakasin ahus \p \v 21 + o 6:21 Sin 20:4; Kol 4:7-8; 2Ti 4:12*Ke, yiiy halingg Tikikas sen sahengg having yi be nahôôvu sa nivasa in Omaaho Bop-ate kul-ato, ond hako kaapiyaa-ja be laas vu ham, om yoo le gatulin va pin sen natovu saa-to, osin kul sen sa naawiing-ato vu ham-ambe mem ham oo le anjak ni. \v 22 Ondeey saawiing-ambe laas vu ham in nambe naanêêl hey banyengg vu ham, in biing-ambe ham alompayo nivasa jak. \p \v 23 Yik vakasin lung laa-ja. Heyate halingg-aso ham, om Aamangg Anutu yuuh Omaaho Bop Yesu Kalisi lambiing-ambe ham pin ham alompayo nanjip melaas, tonde ham ahem gaving osin ham ambiing gaving yi niwêêk. \v 24 + o 6:24 1Pi 1:8*Tonde yuuh lambiing samu samu vu ham pin sen ham ahem naving yate Omaaho Bop Yesu Kalisi lôôt-ato.