\id 1TI - Mangga Buang NT [mmo] -Papua New Guinea 1981 (web 2014) \h 1 Timoti \toc1 Pol-ate kaapiya nyendoos la vu Timoti \toc2 1 Timoti \toc3 1Ti \mt1 Pol-ate kaapiya nyendoos la vu Timoti \c 1 \p \v 1 + o 1:1 Kol 1:27*Sa Pol, ond Anutu sen hako yiiy lom-ato, yuuh Yesu Kalisi sen yiiy monatung mengg in yii-to, ond yuuh lanêêl-ambe saatu Yesu Kalisi-te sinaale. \p \v 2 + o 1:2 Sin 16:1-3; Tit 1:4*O Timoti, sa kaavu kaapiyaa-jo laas vu hong in gawii-having Yesu be gatu sa noongg keen. Aamangg Anutu yuuh yate Omaaho Bop Yesu Kalisi lambiing samu samu osin ka pasiv naas mando gaving hong-ambe galompayo nanjip melaas. \s1 Yiiy oo daanggôôl vakasin tatuhin \p \v 3 Bôôy sala in nambe ana Makedonia de saanêêl vu hong-ato, ond yik gêên sa naanêêl vu hong jesin naah naambe goo mando Epesas in nambe onaanêêl niwêêk vu hil vaalu naambe sil-ame taahu hil hôôk tanasin tatuhin jesin naah e. \v 4 + o 1:4 1Ti 4:7; Tit 1:14*Tonde sil gavuuh vakasin mali-malis na, osin sil gavuuh himbop bôôy-ate vakasin vaha vaha ngeeyaataa-ju na, in kakook nambêênju nawiing-ambe hil akand nala ngeey, de me-nawiing in nambe sil lambiing gaving Anutu be sil sapa hôôk ka le. \v 5 + o 1:5 Lom 13:10*Yik saanêêl vakasin-anjo in nambe sil sapa hôôk ond mem sil alondpayo le nikaapiik-ande va nipaya me-le nanjip hôôk sil alondpayo be danjingin sil e, nganjo le lambiing gaving Yesu osin londpayo doos, le mem ahend e gaving Anutu osin omaahonôôn keen. \v 6 Hil vaalu ond laloh mop paya be lala danggwang taavêêt om yoo mondakasak vakasin mali-malis amu. \v 7 + o 1:7 1Ti 6:4,20; Tit 1:10*Lawiingin nambe daatu yêêv-ambe taahu hil hôôk Mose-te tanasin, lemu sil ond sil doosin vakasin sen dakasak-anju de me-lalak tanasin sen davu tatekin-ato danggakook ani having e. \p \v 8 + o 1:8 Lom 7:12,16*Yalak ni nambe omaaho ti taahu hil hôôk Mose-te tanasin nohvu Anutu ka ond mem nivasa. \v 9 Lemu yoo jak ni gaving naambe tanasin ond me-neep in nambe taato mopaatôôv vu hil anivalok e, nganjo neep in taato mop vu hil sen me-dahulis tanasin baambuu-to osin kalêêsin ambu-so, tonde hil sen daluuh damind vu Anutu, de hil sen dawiing va nipayaa-to, de hil sen dayi va nivasa yuuh ame nambe va malis-ande sil oo davu sapa hôôk va voon-ate muu-to, tonde hil sen dayiis maandin ayuuh taandin dayimb-ato, osin hil sen dayiis hil vaalu dayimb-ato. \v 10 + o 1:10 Tit 1:9*Tonde hil baayamb osin moow-aso sen dahôôv moow ango nambe sen vêêh-ato, de hil sen dahôôndak \p omaaho ango in nambe gako mone jak-ato, tonde hil sen davu tatuhin-ato, de hil sen davu tatuhin-ambe davu taato namand lak baandonii-to, osin hil sen dawiing va vaalu pin sen me-neep lohvu tanasin keen-ato. Ke, tanasin neep in taato mop vu hil nambêênjo. \p \v 11 + o 1:11 1Ti 6:15*De tanasin keen-ato ond neep hôôk banye nivasa sen Anutu vu vu sa in nambe sa naanêêl langaah-ato. Banye nivasaa-jo nêêl vu yiiy nambe Anutu omaaho nikaapiik osin ka vasa danggakook yi. \s1 Pol aka vasa vu Anutu in Anutu ka pasiv in yi \p \v 12 + o 1:12 Sin 9:15; Gal 1:15-16*Yate Omaaho Bop Yesu Kalisi yoo vu niwêêk vu sa, in ka vu nambe saalohvu nambe aambiing yite kul ondeey yoo hatung sa hôôk kul-anjo, om sa kangg vasa vu yi. \v 13 + o 1:13 1Ko 15:9-10; Gal 1:13*Keen, bôôy ond sa naanêêl yi pale osin sa monaawiing nindanjeen vu yite hil-ambe sa laanggôôl sil lôôt, le ma de Anutu ka pasiv in sa, in same aawii-having Yesu Kalisi le, ondeey sa doosin va sen saawiing yi payaa-to danggakook. \v 14 Yik yate Omaaho Bop yoo wiing samu samu bopaata lôôt vu sa be mem saawii-having Yesu Kalisi osin sahengg having yi lôôt. \p \v 15 + o 1:15 Luk 15:2; 19:10*In Yesu Kalisii-ju lukalaam voon in nambe nôôh yiiy hil anipayaa-jo vêêl in va nipaya. Vakasin-anjo yoo keen lôôt, om hil pin oo gango be lambiing gaving. De hil dawiing va nipaya, le sak, sa omaaho nipaya savok hil pin. \v 16 Lemu Anutu yoo ka pasiv in sa in nambe Yesu Kalisi taato naamunggin lak omaaho nipaya valok saa-jo naambe me-ahekalin vu sa pavis e, nganjo yoo hanggin sa lôôt in nambe saanggilin naah vu yi, in naambe hil pin sen le lambiing gaving vu taamusin-ato ond lanji be lanjak yite samu samu ni, tombe mem sil mando metumin danggata osin danggata. \v 17 + o 1:17 Lom 16:27*Omaaho lulemak danggata-têênju me-le jimb e, tonde hil-ame lalohvu nambe lanji mend ak yi le. Yi timu Anutu keen, om yik banye osin yite nikaapulis naatu bopaata lôôt-ambe nanjip danggata osin danggata. Keen. \s1 Timoti yoo biing niwêêk lak Omaaho Bop-ate ngaamong \p \v 18 + o 1:18 1Ti 4:14; 6:12; Jut 3*Noongg Timoti, saanêêl tanasin-anjo vu hong in nambe osamu lôôt, in sa kangg vu vakasin sen hil lanêêl langaah ak hong bôôy nambe gale gambiing Anutu-te kul anivasaa-to. Om yik gakam bu vakasin-anja be kaandu hong in goo gambiing niwêêk ak Omaaho Bop-ate ngaamong. \v 19 + o 1:19 1Ti 3:9*Tonde mem gambiing gaving niwêêk-ambe galompayo nanjip nikaapiik, de va nipaya me-nanjip \p hôôk galompayo be danjingin hong e, in hil vaalu \p me-lawiingin nambe londpayo nanjip nikaapiik e, nganjo lawiing va nipaya, om sen lawii-having munggin-ato ond laluuh damind vu be lawiliyak lôôt. \v 20 + o 1:20 2Ti 2:17-18; 4:14-15; 1Ko 5:5*Haimenias ayuuh Aleksanda lawiing paya nambêênjo, tombe saavu yuuh lalukala Saalang nama in nambe yuuh lanjak ni be yuuh akand bu vakasin nivasa, tombe mem yuuh-ame daanêêl Anutu pale jesin naah e. \c 2 \s1 Yaanohak vu Anutu in hil pin \p \v 1 + o 2:1-2 Ep 6:18; Pil 4:6*Sa naanêêl vu hong e, naambe ham anohak vu Anutu in hil pin. Yik ham kataangg Anutu hôôk lohakin-ambe ham naapêêlis na vu yi in nambe dôôvu sil. \v 2 Tonde ham akam bu lulemak-aso osin hil sen latu yêêv-ato pin hôôk lohakin gaving, in naambe sil ganggin yiiy nivasa be mem yiiy mando nivasa osin yalonggpayo melaas, tombe mem yaambiing va nivalok keen sapa Anutu ka. \v 3 Yaanohak naambêênja ond mem nivasa, tombe yik yate Anutu sen nako yiiy naalom-ato ond ahe naving lohakin nambêênja. \v 4 + o 2:4 Esi 18:23; 1Ti 4:10; 2Pi 3:9*In Anutu nawiingin nambe gako hil pin lanom vu yi be lanjak vakasin keen-ato danggakook ani. \v 5 + o 2:5 Lom 3:29-30; Hiblu 12:24*Anutu timu nando, tonde omaaho timu naale Anutu osin omaahonôôn lavuun ond Yesu Kalisi. \v 6 + o 2:6 Gal 1:4*Ond yik yoo vu yi la osin doos-ambe yimb in nambe baanggo hil pin nom, tombe manyinjo taato Anutu-te ahe havingin langaah hôôk busin sen Anutu yoo hatung-ato, nambe wiingin nambe gako hil pin nom. \v 7 + o 2:7 Sin 9:15; Gal 2:7-8; 2Ti 1:11*Ondeey Anutu yoo holin sa be saatu sinaale osin omaaho sen sa naanêêl yite vakasin-anjo langaah-ato. Same navu tatuhin e, nganjo saanêêl keen nambe yoo holin sa in nambe sa tatekin Anutu-te vakasin keen-anjo vu hil vaalu sen sil-ame Yudaa-to be lambiing gaving. \s1 Vakasin lak moow ayuuh vêêh sen dasupin in nambe lanohak-ato \p \v 8 Saawiingin nambe moow-aso vu taaku pin gavuuh londpayo nivaane osin vakasin papenggin na, de \p yoo londpayo nikaapiikaanôôn, le mem balaah namand jak-ambe lanohak. \p \v 9 + o 2:9 1Pi 3:3-5*Tonde vêêh-aso ond yik lanjop lolop ayuuh ame nohvu sil-ambe lung, de sil-ame gatee sil ak-ambe lambunak sil alund osin nind naavi jak kukum amengali osin gool amengali, de tôômb amengali sen daanggo lak mone bop-ato le, malis. \v 10 + o 2:10 1Ti 5:10*Nganjo vêêh-aso sen danêêl nambe Anutu-te nondinaavêêh sil-ato ond sil oo lambiing kul anivasa vaha vaha, ond mem silate kul anivasaa-ju tu silate vunakin amengali keen. \v 11 Vêêh-aso yoo daanggôôl sil lôôt-ambe sil lavand nama, de sil gango tanasin amu be daatokak danggakook. \v 12 + o 2:12 1Ko 14:34*In sa nimbaya nambe vêêh ti me-taahu hil hôôk tanasin e, de vêêh ti me-naatu yêêv-ambe ganggin moow-aso le, malis, nganjo vêêh-aso yoo mando lavand masin. \v 13 + o 2:13 Jen 2:7,22; 1Ko 11:8-9*In Anutu samu Adam munggin le mem samu Eva taamuyin. \v 14 + o 2:14 Jen 3:6,13; 2Ko 11:3*Tombe Adam-ame wii-having vakasin tatuhin e, nganjo Eva mu wii-having vakasin tatuhin-ambe kalêêh Anutu lava. \v 15 Om naambe vêêh sen dawii-having Anutu be ahend monaving hil, de sil latu vaambuung-ambe mondalakin sil in va nipayaa-to, ond Anutu le dôôvu sil hôôk sen dako noondin-ato be gako sil nom. \c 3 \s1 Vakasin lak yêêv-aso sen danggin hil bel-atêêto \p \v 1 + o 3:1 Sin 20:28*Vakasin-anjo keen lôôt, naambe omaaho ti wiingin nambe naatu yêêv-ambe ganggin hil bel-ate, ond manyinjo wiingin kul anivasa ti \v 2 + o 3:2 Tit 1:6-9*om yêêv-anju yoo ganggin yi nivasa, de me-biing va nipaya ti le. De gako vêêh timu, tonde yoo jakin yi in va nipaya be sapa hôôk kakook anivasa mu be biing va nivasa pin, de yoo samu vaatêêvak-aso nivasa, tonde tatekin tanasin nanjip langaah lôôt vu hil. \v 3 Me-naanum bel-ambe lukook biing paya le, osin me-biing ahekalin pavis e, malis. Nganjo yoo naalum melaas vu omaahonôôn, yik omaaho vakasin melaas, de me-ka bu mone lôôt e. \v 4 Yoo ganggin vane gaving noondin nivasa, de biing-ambe noondin oo nanyend vuun in lava, be gako yi jak. \v 5 In omaaho sen me-nanggin vane having noondin anivasaa-to ond me-lohvu nambe naatu yêêv-ambe ganggin Anutu-te hil bel-ate le. \v 6 Tonde hil bel-ate moos ti ond me-naatu yêêv-ambe ganggin hil bel-ate le, in le gatee yi jak atombe Anutu gatiiy yi na gaving Saalang. \v 7 + o 3:7 2Ko 8:21*Nganjo hil bel-ate osin hil alundoos-ambe sil pin dako hil bel-ate ti haale lak, ond mem omaahôô-ju naatu yêêv-ambe ganggin hil bel-ate, in hil-ame le daanggôôl yi be lopayo nimeen lôôt-ambe dukana Saalang-ate govak e. \s1 Vakasin lak hil bel-ate kul vaha-so \p \v 8 Hil bel-ate kul vaha-so ond sil mando nivasa nohvu hil gako sil jak, de sil-ame dalaand salak e, tonde me-daanum bel lôôt e, osin me-lambiing mend nôôn in mone le. \v 9 Sil alondpayo yoo nanjip nikaapiik, tonde Anutu-te vakasin keen sen tok laam langaah gêên-ambe lawii-having-ato ond yoo daapuvu niwêêk. \v 10 Om ham oo sahi sil naamunggin e, naambe hil-ame lanêêl vakasin ti lak sil e, in me-lawiing vati paya le, ond mem sil daatu hil bel-asote kul vaha. \v 11 + o 3:11 Tit 2:3*Tombe yik vanêêndin ond sil oo mando nivasa nohvu hil gako sil jak, tonde sil-ame daanêêl vakasin anipaya jak hil noh nanye le, sil oo lanjakin sil in va nipaya be lambiing va nivasa mu nohvu busin pin. \v 12 Hil bel-asote kul vaha ond gako vêêh timu, de yoo ganggin vanêêndin gaving noondin osin yite hil pin nivasa. \v 13 In hil sen latu hil bel-asote kul vaha nivasaa-to, ond sil e gako haalend nivasa, tombe mem lalohvu nambe daanêêl Yesu Kalisi-te banye nivasa sen yaawiihaving-ato langaah niwêêk lôôt. \s1 Anutu-te samu samuu-to danggakook bopaata lôôt \p \v 14 Sa kaavu kaapiyaa-jo laas vu hong ond saawiingin nambe anaas pavis vu hong, \v 15 + o 3:15 Ep 2:19-22*le naambe same anaas balup vu hong pavis e, ond yik vakasin-anjo le taato mopaatôôv in nambe ganjak ni naambe yiiy sen yaatu Anutu-te hil-ato ond yiiy mando nivasa javuh ti be yiiy sapa mopaatôôv naambêênjo. In Anutu-te hil ond manyinju Anutu metumin-ate hil bel-ate sil, tombe sil lalohvu ngaandiin aniwêêk naale be napuvu vakasin keen-ato. \v 16 + o 3:16 Jon 1:14; Mak 16:19*Keen lôôt, vakasin sen Anutu ka vu be nêêl langaah vu yiiy-ambe yiiy navu sapaa-to ond danggakook bopaata lôôt. Vakasin-anjo nambe, \q1 “Tu omaahonôôn keen-ambe taato yi laam langaah, de Vavi Vaambuung oo tatekin yite danggakook nambe yoo lohvu, tonde angela layi mend ak yi. Yite vakasin la lohvu omaahonôôn pin-ambe hil vu voon lawii-having yi, tonde Anutu hako yi be la baandoni osin nikaapulis.” \c 4 \s1 Tatuhin ambu-sote vakasin \p \v 1 + o 4:1 2Ti 3:1; 2Pi 3:3; 1Jon 2:18; Jut 18*Vavi Vaambuung nêêl langaah vulôôt nambe vu busin taamusin e hil vaalu le galuuh damind vu vakasin keen sen lawii-having-ato, de sil e nanyend vuun vu hil tatuhin ambu-so lavand-ambe sil sapa hôôk mamu nipaya-sote vakasin. \v 2 De mamu nipaya-sote vakasin-anju ond hil tatuhin ambu-so le daanêêl, tombe sil e tatuhin ham naambe silate vakasin-anju ond vakasin keen, le ma. Nganjo va nipaya yoo wiliyak sil alondpayo lung la, om sil-ame lalohvu nambe lanjak va nivasa osin va nipaya ni le. \v 3 + o 4:3 Jen 9:3; Lom 14:6; 1Ko 10:30-31*Hil-anju le daanêêlin naambe moow ayuuh vêêh-ame gako sil e, tonde daanêêlin vanôôn vaalu naambe hil-ame lanja le. Le me-lohvu le, in Anutu yoo hatung vanôôn ayuuh amêê-ju in nambe yiiy sen yaawii-having-ambe yalak vakasin keen anii-to, ond yaanohak osin yiiy naapêêlis e mem yangga. \v 4 + o 4:4 Jen 1:31; Sin 10:15*In va pin sen Anutu hatung-ato ond nivasa, om yame aambu vaambuung in e, nganjo yiiy gako be yiiy naapêêlis na vu Anutu, \v 5 in Anutu-te vakasin having lohakin nawiing-ambe Anutu nayi va sen yiiy nahaa-to nambe nivasa. \s1 Timoti yoo naatu Kalisi-te kul vaha nivasa \p \v 6 Naambe onaanêêl vakasin-anjo vu Omaaho Bop-ate hil ond mem gatu Yesu Kalisi-te kul vaha nivasa, in vakasin sen yaawii-having-ato osin tanasin keen sen onavu sapaa-to, ond navu niwêêk bopaata vu hong. \v 7 + o 4:7 1Ti 1:4; 6:20; 2Ti 2:16*De vakasin mali-malis sen nôôn maa-to ond onggaluuh damim vu, de goo gambiing va sapa Anutu ka niwêêk lôôt. \v 8 + o 4:8 1Ti 6:6*Keen, yiiy navu taahu yiiy naavingg hôôk kul, ond manyinju lohvu nambe dôôvu yiiy pasivdaka mu, nganjo yaambiing va sapa Anutu ka, ond mem lohvu nambe dôôvu yiiy lôôt, in yoo lohvu nambe dôôvu yiiy-ambe yiiy mando nivasa peey-anjo, tonde yik yoo le \p dôôvu yiiy-ambe yiiy mando metumin vu taamusin gaving. \p \v 9 + o 4:9 1Ti 1:15*Vakasin-anjo yoo keen lôôt om hil pin oo gango be lambiing gaving. \v 10 + o 4:10 1Ti 2:3-4*Nambêênjo ondeey hey naawiing kul bopaata lôôt, in hey oo monatung mengg in Anutu \p sen omaaho metumin danggakook-ambe nahôôvu omaahonôôn pin-ato, tonde yik yoo nahôôvu yiiy sen yalonggpayo la timu vu yii-to lôôt-ambe yale mando metumin gaving yi danggata. \v 11 Om goo naanêêl vakasin-anjo vu hil, osin otaahu sil in nambe sil taamuyin. \v 12 + o 4:12 Tit 2:15*Ke, onaahen maanggêêm daka, lemu hil-ame lanji hong naambe va malis e. Yik goo gambiing va nivasa hôôk Kalisi-te hil amend, in lanji hong-ambe sil sapa hôôk ovaham. Ombakaas nivasa, osapa mop anivalok, gahem gaving hil osin gambiing gaving Anutu keen, tonde gambiing va nivasa mu. \v 13 Goo mongganggin sa in sale anaas balup vu hong, om omonaasevin Anutu-te vakasin vu hil, osin gambu kôôvu sil, tonde goo motaahu sil lôôt. \v 14 + o 4:14 2Ti 1:6; Sin 6:6; 8:17*De Anutu vu niwêêk kul-ate vu hong hôôk busin sen hil lanêêl Anutu-te vakasin langaah-ambe himbop-aso lambe namand lak hong-ato, ond game gavuuh niwêêk kul-atêênja na le. \v 15 + o 4:15 1Ti 5:22*Gamem oo sapa kul-anjo niwêêk-ambe gambiing nohvu busin pin, tombe mem hil pin e lanji gate kul naambe gatu omaaho niwêêk ak. \v 16 Goo ganggin hong, de goo ganiwêêk-ambe otaahu hil hôôk tanasin jak busin pin. Ke, gambiing naambêênjo ond mem ohako hong laah vu Anutu, tombe yik ohako hil sen dango olavam-ato lalaah vu Anutu having. \c 5 \s1 Yiiy samu hil ak vakasin anivasa \p \v 1 + o 5:1 Lev 19:32*Game patupak ak himbop ti le, malis. Yik goo naalum bakaas osin vakasin melaas amu vu yi naambe sen onakaas melaas vu mom-ato. Tonde osamu maanggêêm-aso, yik naambe sen onavu samu halim-asôôto. \v 2 Tonde osamu vêêh bop-aso, yik naambe sen onavu samu tam-asôôto, tonde osamu vehaavu-so, yik naambe sen onavu samu vangaam-asôôto, de gakam-ame bu va nipaya ti le. \s1 Vakasin lak vehaahôôv-aso \p \v 3 Ke, tonde vehaahôôv sen yoo timu nandôô-to ond osamu yi nivasa. \v 4 Le naambe vehaahôôv ti noondin me bundin dando, ond yoo lanjak ni vanuh naambe silate kul nyendoos-anjo nambe sil oo ganggin maandin ayuuh taandin nivasa dukanaah nyevahaan, ond mem Anutu le ji nivasa. \v 5 + o 5:5 Luk 2:37; 18:7*Naambe vehaahôôv ti yoo nando monativak, ond vêêh-anjo lopayo yoo nala timu vu Anutu, tombe langaah-ande busin ond yoo navu kataangg Anutu be nalohak nalak busin pin. \v 6 Le naambe vehaahôôv ti lopayo yoo nala vu va naavi-te mu, ond manyinju nambe sen yimb lung laa-to. \v 7 Om goo naanêêl tanasin-anjo vu vehaahôôv-aso in nambe sil oo ganggin sil nivasa, de me-lambiing va nipaya ti le. \v 8 Omaaho ti me-nayi yite hil anivasa le, osin me-navu samu mangganaan ayuuh tangganaan osin halindin-aso sen sil dangga timuu-to le, ond haluuh dami vu vakasin sen wii-having-ato lung la, tombe tu omaaho nipaya lôôt-ambe yite nipaya savok hil sen sil doosin Anutuu-to silate nipaya la. \p \v 9 Okaavu vehaahôôv haalend hôôk kaapiya, yik sil sen silate ta doo-yaal lung laa-to, tonde yoo lalak vu moow timuu-to. \v 10 + o 5:10 Hiblu 13:2*Ond vehaahôôv sen wiing kul anivasa vasa be haale neep, yik vêêh sen yoo hanggin noow-aso nivasa, tonde nako vaatêêvak-aso lak, de nako Kalisi-te hil \p ak, tonde nahôôvu hil paya paya-so, tonde wiing kul anivasa vaha vaha osin lopayo doos, ond vêêh naambêênjo ond mem okaavu sil haalend dukana kaapiya. \p \v 11 Tonde sim vehaavu-so sen layêêndin layimb-ato ond game kaavu sil haalend hôôk kaapiya le, malis, in sil alondpayo le biing navu navu naambe lanjak vu silate moow ango naah, tonde sim sil gavuuh Kalisi, \v 12 in sil e galuuh damind vu vakasin sen lanjôôy bôôy having Kalisi nambe sil oo mando naambêênjo in mondambiing yite kul-ato. Ke, sil galuuh damind naambêênju ond nipaya nyevahaan neep vu sil. \v 13 + o 5:13 2Tes 3:11*Tonde va sen dawiing-ato ango having nambe dawiing paling-ambe yoo mondatup hôôk bayêên ti ti pin. Le me-dawiing paling timu le, nganjo dahôôndak omaaho ango-te vakasin-ambe yoo lala danêêl la danjeen, tonde yoo davêêl vakasin vaha vaha lak sen me-lohvu nambe sil-ame daanêêl e. \v 14 + o 5:14 1Ko 7:9*Om saawiingin nambe vehaahôôv-aso sen yoo daahen dando vehaavu dakaa-to sil lanjak vu moow ango naah, in sil gako unoopasiv-ambe ganggin silate bayêên. Ke, lambiing naambêênjo ond mem hil sen dayi yiiy bel-ate payaa-to me-le daatovu mopaatôôv in nambe daanêêl yiiy pale le. \v 15 In gêên vehaahôôv vaalu ond laluuh damind vu mopaatôôv anivasaa-to de yoo davu sapa Saalang lung la. \v 16 Om naambe vêêh ti wii-having Yesu, tombe yite vehaahôôv-aso heey dando, ond yoo ganggin vehaahôôv-asôônju nivasa. Biing naambêênjo ond mem hil bel-ate me-le baaku nimeen in ganggin sil e. Ke, tonde sim vehaahôôv sen yoo timu nando monativak-ato ond mem hil bel-ate lalohvu nambe ganggin. \s1 Yêêv-asote vakasin \p \v 17 + o 5:17 1Ko 16:18*Yêêv-aso sen danggin hil bel-ate nivasaa-to ond ham hil bel-ate gako sil jak-ambe ham samu sil nivasa lôôt. Sa naanêêl-anjo lak yêêv-aso sen yoo danêêl tanasin osin davu tatekin Anutu-te vakasin langaah vu hil-ato. \v 18 + o 5:18 Diu 25:4; 1Ko 9:9; Mat 10:10*In Anutu-te vakasin neep hôôk kaapiya nambe, “Kao nawiing kul-ambe naake vanôôn wit ayuuh ame in nambe omaahonôôn daasupin nôôn-ato, ond game naanduuh kao avi be naanêêlin vanôôn in yi le.” Tonde yik vakasin ango nambe, “Omaaho sen nawiing kul-ato ond lohvu nambe hil baanggo yi.” \v 19 + o 5:19 2Ko 13:1*Tonde omaaho timu \p naanêêl naambe, “Yêêv tii-ja wiing vati paya,” ond game gambiing gaving omaaho timuu-juuto yite vakasin-anju le, nganjo omaaho yuuh me yaal daanêêl ond mem gambiing gaving. \v 20 + o 5:20 Gal 2:14; Ep 5:11*Tonde hil sen mondawiing va nipayaa-to ond onaanêêl sil hôôk hil pin amend, in hil vaalu pin mayam lanjêênin gaving. \p \v 21 Om Timoti, sa naanêêl vu hong ak Anutu yuuh Yesu Kalisi de Anutu-te angela-so haalend naambe goo ganggin kul-anja nivasa. Tonde naambe game gatokak omaaho ti-te vakasin danggakook nivasa le, ond game naanêêl pavis hôôk galompayo naambe wiing keen e, tonde yik game naanêêl pavis naambe me-wiing e. Tonde game gangge naambe gate hil ti om osamu yi le, de hil ango ond onaanêêl sil e, nganjo goo gambiing va pin nivalok. \v 22 Tonde game gako omaaho ti be onggambe namam jak yi be naatu yêêv pavis e, in naambe dukana va nipaya ond hil e daanêêl ak hong gaving, om goo ganjakin hong-ambe galompayo nanjip nikaapiik. \p \v 23 De onaanum ond game naanum bel malis amu le, nganjo onaanum wain daka gaving in samu gahem-ambe gatiiy nilakin sen natovu hong ak busin pin-anjaato na. \p \v 24 Ke, hil vaalu ond silate va nipaya neep langaah pavis-ambe yalak ni nambe le daatovu nipaya nyevahaan. Nganjo hil vaalu ond silate va nipaya navun yi lôôt-ambe sim taamusin e mem tok laam langaah. \v 25 Tombe yik va nivasa sen hil dawiing-ato ond neep langaah having nambêênja, tonde va nivasa vaalu ond me-tok laam langaah pavis e, lemu va nivasaa-jo me-le bun yi lôôt e. \c 6 \s1 Vakasin lak hil sen latu omaaho ango-te va kul-ate malis amuu-to \p \v 1 + o 6:1 Ep 6:5; Tit 2:9-10*Hil sen latu omaaho ango-te va kul-ate malis amuu-to ond sil oo lanji silate yêêv-aso nivasa be gako sil ak. Le naambe sil kalêêh silate yêêv-aso lavand ond hil \p vaalu le lanji be daanêêl Anutu osin yite tanasin pale. \v 2 + o 6:2 Plm 16*Tonde hil sen latu va malis amuu-to, naambe silate yêêv-aso vaalu lawii-having Kalisi, ond sil-ame kand bu naambe silate yêêv-anju tu silate halindin bel-ate ti, om me-lanjêênin sil vu yi le. Nganjo yik yoo lambiing kul anivasa keen in dangga nambe yêêv-aso sen silate kul nahôôvu sil-ato ond sil ahondoos lawii-having Yesu be ahend naving sil. \s1 Yiiy naawiingin nambe yiiy gako va nivasa ngeeyaata \p Om yik goo tatekin vakasin-anjo vu hil-ambe gambêêl sil alund jak in lambiing naambêênjo. \v 3 + o 6:3 2Ti 1:13; Gal 1:6-9*Naambe omaaho ti taahu hil hôôk tanasin vaha ango yoow, de me-wii-having yate Omaaho Bop Yesu Kalisi-te tanasin anivalok sen yaambiing va sapa Anutu kaa-to le, \v 4 ond omaahôô-ju yoo natee yi lak malis amu. Me-lukook neep daka le, malis, lukook anipaya mu neep, be yoo nawiingin vakasin mahôôsin osin sil dayêês sil in vakasin, tombe nawiing-ambe sil alondpayo nipaya vu hil vaalu, osin sil danêêl sil vaha-vahaan-ambe danêêl sil pale, tombe kand navu vakasin anipaya lak halindin, \v 5 + o 6:5 2Ti 3:8; 4:4; Tit 1:14*tonde yoo ahend kalin mali-malis nalak busin pin. Hil sen dawiing nambêênjo ond lundkook la paya tombe sil lavuuh vakasin keen-ato la, in kand navu nambe yaambiing va sapa Anutu ka ond yiiy gako kupak malis amu. \p \v 6 + o 6:6 1Ti 4:8; Pil 4:11-12; Hiblu 13:5*Keen, yaambiing va sapa Anutu ka osin yahengg anivasa naambe Anutu yoo nanggin yiiy om lung, ond manyinjo yiiy hako va nivasa ngeeyaata lôôt lung la. \v 7 + o 6:7 Iyop 1:21; Ekl 5:15*In hôôk busin sen ataak-aso lako yiiy hatôô-to ond yame hako vati be yalaam e, tonde sim taamusin sen yaanggimb-ato ond yame le gako vati be yanaah e, malis. \v 8 + o 6:8 Pro 30:8*Om naambe yanêêngg vanôôn osin tôômb ayuuh ame nando lohvu yiiy ond yik yahengg anivasa naambe lung. \v 9 + o 6:9 Pro 23:4; 28:22*In hil sen kand navu nambe sil gako kupak ngeey-ato ond palapin navu kape sil osin jaang nayiis sil, tombe sil alondpayo navu navu in va mali-malis osin va nipaya ngeeyaata sen nawiliyak omaahonôôn-ato, tombe le lana mend nama valok-ate. \v 10 + o 6:10 Ep 5:5*In yahengg gaving mone lôôt ond va nipaya pin-ate danggakook neep hôôk, tonde hil vaalu kand nala in mone lôôt, om londpayôô-ju laandiiy sil-ambe lavuuh vakasin sen lawii-having-ato la, tombe sim nawiing-ambe londpayo nimeen lôôt. \s1 Yiiy naapuvu kul sen metumin danggata-têênjo niwêêk lôôt \p \v 11 + o 6:11 2Ti 2:22*Om hong sen Anutu-te omaaho hong-ato, ond onggaluuh damim vu kupak ayuuh ame de onapak, tonde goo sapa hôôk mop anivalok amu, osin gambiing va sapa Anutu ka be gambiing gaving yi niwêêk, tonde gahem gaving hil, osin ombaale niwêêk-ambe ombaaku nimeen, tonde gambiing va osin galompayo naalum melaas amu vu hil. \v 12 + o 6:12 1Ko 9:25-26; 1Ti 1:18; 2Ti 4:7*Hil sen lawii-having Kalisii-to ond silate kul \p lohvu hil sen datup in kaluuh ango-sôôto. Om yik goo gatup niwêêk in nôôn anivasa sen gawii-having-ato ond mem nivasa, de onaapuvu metumin danggata-têênjo niwêêk lôôt. In Anutu teey hong in nambe omando metumin danggata, tombe yik ganêêl vakasin sen gawii-having-anjaato hôôk hil ngeeyaata mend bôôy. \v 13 + o 6:13 Jon 18:36-37; 19:11*Om sa naanêêl vu hong naambe Anutu navu metumin vu va pin, de Yesu Kalisi yoo nêêl yite dangga langaah nivasa vu Pontias Pilata, ond sa naanêêl keen jak Anutuu-ju yuuh Yesu Kalisi haalend naambe \v 14 goo ganggin Anutu-te vakasin anivasa, de va ningook-ame jikin ak e, tonde hil-ame daanêêl vakasin anipaya jak e. Yik goo mongganggin nivasa naambêênja lôôt-ambe na balup busin sen yate Omaaho Bop Yesu Kalisi taato yi nom langaah-ato. \v 15 + o 6:15 Diu 10:17; Taato 17:14*In Anutu yoo holin Kalisi-te busin lung la, tombe busin-anju ond Anutu le biing-ambe Kalisi taato yi nom langaah. Yik Anutu sen tu ka vasa danggakook-ato ond yi timuu-ju \p yoo tu niwêêk pin danggakook, tonde tu lulemakasote Omaaho Lulemak Bop, osin tu omaaho bop-asote Omaaho Bop. \v 16 + o 6:16 Eks 33:20*Yik yi timuu-ju yoo nando danggata, me-le jimb e, yoo nando hôôk melangaah bopaata lopayo, de yame aalohvu nambe yana paaviiy yi le, tonde omaaho ti me-yi me lak e, osin omaaho ti me-lohvu nambe ji me jak yi le. Ond yik Anutuu-ju banye naatu bopaata lôôt-ambe yite niwêêk nanjip danggata osin danggata. Keen. \s1 Vakasin lak kupak dangga-so \p \v 17 + o 6:17 Saam 62:10; Luk 12:20*Onaanêêl vu hil sen silate va voon-atêênjo ngeeyaataa-to naambe sil-ame gako sil jak e, osin sil-ame lambiing gaving kupak ayuuh ame pin sen le biing paya pavis-anjo le, malis, yik sil oo lambiing gaving Anutu keen sen navu va nivasa vasa pin vu yiiy in nambe yiiy mando osin yakangg vasaa-to. \v 18 De onaanêêl vu hil sen silate va ngeeyaataa-to naambe yoo lambiing kul anivasa, yik yoo lambiing kul anivasa ngeeyaata lôôt, osin sil lambiing ngaatum-ambe gatiiy silate va vaalu na in landôôvu hil. \v 19 + o 6:19 Mat 6:20*Ke, lambiing naambêênjo ond sil lasupin silate nôôn anivasa ngeeyaata be le dôôvu sil vu taamusin, tombe mem sil lalohvu nambe sil e mando metumin keen. \s1 Goo ganggin gate kul sen onawiing-ato nivasa \p \v 20 + o 6:20 2Ti 1:14; 1Ti 4:7*O Timoti, kul sen Anutu vu lukala onamam-ato ond goo ganggin nivasa, de ganoh nanye in vakasin mali-malis, osin vakasin mahôôsin sen hil vaalu danêêl paya nambe lukook anivasaa-to. \v 21 + o 6:21 1Ti 1:6; 2Ti 2:18*In hil vaalu sen sil davu tatuhin nambe lalak va danggakook anii-to, ond sil lavuuh mop sen yiiy naawii-having Anutuu-to la. \p Yik vakasin lung laa-ja. Anutu-te samu samu naas mando gaving ham.