\id MRK - Bargam NT [mlp] -Papua New Guinea 2001 (web edition -2012 bd) \h Mak \toc1 Yesus awagamun Mak mar tonta \toc2 Mak \toc3 Mk \mt1 Mak \mt2 o \mt2 Yesus awagamun Mak mar tonta \imt1 Gamuk ameb lehaqta \ip Mak in on mataw Yesus ago nan huritad uliq ayahta Rom-ub osiyta na ginadin emad in Yesus awagamun dimunta ka mar tonta. Mataw na Yesus abin in giholib ussa in afaqan kabemmo sor yaqayta. Sa Mak in on mataw na gigem zaway ugid in giwaz meqniyeq ginadnad a hi em daqay haqad in gimen Yesus awagamun ka mar ton. \ip Mak in aposel araq a haiqta teq in Pita inaq luwsa Pita in Yesus awagamun on mataw gibilensa Mak tuhurit kamta. Hurit kemim in gamuk Pita aqezab wamta naqmo in ago wagam kab mar tonan usaqta. \ip Teq nagah ayah diqta Mak i giqisihunta na in kazaq. God in atatin Yesus-mo atowun emeq ago Bugaw Dimunta amalib balaw tonid in Amam ago on mataw bunmo gigo king iyeq osdaq haqad in eman bolta. Bolim in ago zaway inaqta iyim in on mataw gamuk awaz meqinta gibilenad teq in gigo bugaw meqinta gimuzad gigo moq kabemmo giwastitayta, mataw in anan helmo haq daqay haqad. Teq on mataw kabemmo Yesus anan ginad a hi em hasim in anan gigem meqniysa baymuziyta. Na ezaqgo God anad am, Yesus in on mataw kabemmo giyon ahol nog huloseq ta giwaqeq teq in king ago ban ulilibta na waqeq tuqos woqdaq ham. \ip Wagam ka abitanib (16.9) ni lain araq kazaq \ib \im hureqan ussa ahol waqdaq. Mataw asor in Mak 16.9-20 na anan bilaqay, Mat araq in Mak ago wagam ka eman hiqiyta haqayta. \c 1 \ms1 Yesus in God ago maror alulin on mataw gibilennan haqad bolta \s1 Jon mataw huz negyaqta na in on mataw gamuk gibilenyaq \r (Matyu 3.1-12; Luk 3.1-9, 15-17; Jon 1.19-28) \p \v 1 Mar ka in Yesus Krais God atatin awagamun dimunta usaqta. \v 2 Teq wagam ka alulin in kwaziqmo God ago nantut Aisaya gamuk mar tonta nazaqmo tugwahtimta. Gamuk na bilam, \q1 Ahol waqiy ham. Ya teq mat araq emid in yaqgo gamuk ad danmeb lehdaq ham. Leheq in ninmen dan tuwastitaydaq ham. \rq Malakay 3.1\rq* \q1 \v 3 Mat na aqez saw amatawun haiqtab lileyim bilaqaq, Ne Iyahta ayon dan balaw toniy haqaq ham. Ad ne in ayon dante na wastitayid titnonan haqaq ham. \rq Aisaya 40.3\rq* \p \v 4 An abeb Aisaya mat anan bilamta na amatin gwahtiqim saw amatawun haiqtab osad in on mataw tuhuz negyaq. In anan Jon haqayta. Ad in kazaq mataw gibilenyaq. Ne ginad buliyeq ne gigo daq teq ginad meqinta bunmo gileh ugiy haqyaq. Gileh ugad ne bolsa ya huz negiq haqyaq. Ne nazaq emsa teq God in ne gigo daq teq ginad meqinta na tigiwalem bugdaq haqyaq. \v 5 Haqsa mataw saw Judiya-ibta teq uliq Jerusalem-ubta kabemmo in Jon ago gamuk huritnan agerab tubol yaqay. Bolad in gigo daq teq ginad meqinta ulum hassa Jon giqad le yuw Jodan-ib tigihuz negyaq. \p \v 6 Jon ago tubusan karuw anan kamel haqayta na asan ulim emiyta. Teq in karuw asan asor am gan nog ahulib am wazeq luwyaqta. Luwad in kasum teq garanab kubiq akokin neqad luwyaqta. \p \v 7 Ad in mataw kazaq gibilenyaq, Mat araq teq ya ibeb boldaqta na abin in ya ibin uriyamta haqyaq. Ya in ahaqenibta haqyaq. In yaqgo Iyahta haqyaq. Ya in ago kabibiy mat samanta haqyaq. \v 8 Ya ne yuwibmo huz negaiqta haqyaq. Ari mat ayahta na boleq teq in God ago Bugaw Dimunta amalib ne tuhuz negdaq haqyaq. \s1 Jon Yesus huz ug \r (Matyu 3.13-17; Luk 3.21-22) \p \v 9 Kam nab Yesus uliq Nasaret saw Galiliy-ibta hulosim bolan Jon yuw Jodan-ib in tuhuz ug. \v 10 Huz ugan Yesus hidmo yuw hulosim dubub gwaladmo ame ulilib gwalehim kait misireq nog iyim aqez hasim ussa in ahol wam. Ahol waqsa God ago Bugaw Dimunta ah husta nog iyim in amalib tigehitim. \p \v 11 Gehitiqan Heven-ib God aqez bilam, Ni ya itatin ham. Ya ni ninan inad bilaqsa ya igem dimun diq iyaqta ham. \s1 Satan Yesus ulum wam \r (Matyu 4.1-11; Luk 4.1-13) \p \v 12 Ari God ago Bugaw Dimunta in Yesus eman saw araq amatawun haiqtab tilah. \v 13 Lehim saw nab in kam 40 nazaqmo didaq haiqmo os. Ossa Satan gwahtiqim Yesus daq araq meqinta emdaq haqad tuqulum waqyaq. Saw nab Yesus amomo karuw kwasikta nenaq osyaq. Ossamo angelo bolim in tuqulumsih yaqay. \s1 Yesus saw Galiliy-ib ago kabiy alulin am \r (Matyu 4.12-17; Luk 4.14-15) \p \v 14 Ari mataw in Jon wazim bit giqirquran osaytab eman ossa teq abeb Yesus saw Galiliy-ib gwahtiqim God ago gamuk dimunta on mataw tigibilenyaq. \v 15 In bilaqyaq, God kwaziqmo kam anan bilam teq gwahtiqdaq hamta na muran tugwahtim haqyaq. Gwahtiqan God ago maror bolim sinsin tiqiy haqyaq. Ne ginad buliyad gigo daq meqinta gileh ugiy haqyaq. Ad ne God ago gamuk dimunta ka anan helmo haqiy haqyaq. \s1 Yesus mataw aweweqmo gililewunan in muzim inaq lehiy \r (Matyu 4.18-22; Luk 5.1-11) \p \v 16 Ari Yesus yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib lehad luwim in Saimon amikqan Andru inaq dob hunegim nabiq waqad luwsa tigibiy. In giger kabiy naqmo em yaqayta amatawun. \p \v 17 Yesus mataw giger na gibiyad gibilan, Ne ya imuzeq boliy ham. Bolsa ya giqisihunid ne nabiq waqayta nazaqmo teq ne mataw tigiwaq daqay ham. \v 18 Haqan hidmo giger na dob hulosan ussa in Yesus muzim inaq tilehiy. \p \v 19 Yesus in giger na nenaq asitmo ta leh nog iyimmo in Sebediy atatniz giger Jems ama Jon inaq tigibiy. In nazaqmo muyib osad dob wastitayad osiy. \v 20 Ossa Yesus giger na gililewunan in gimam Sebediy ago kabibiy mataw nenaq gihulosan muyib ossa in Yesus muzim inaq tilehiymo. \s1 Yesus mat araq aholib bugaw meqinta muz \r (Luk 4.31-37) \p \v 21 Ari Yesus mataw na nenaq le uliq Kapaneam-ub tugwahtiqiy. Gwahtiqim Juda gigo lotu akamnib Yesus le Juda gigo bit humab wolaytab gwahtiqim mataw suleq negad tuqosyaq. \v 22 Suleq negsa mataw huritad gihol turuh nem yaqay. Na ezaqgo Yesus ago gamuk in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo gamuk nog a hi iyyaq. In ago gamuk bilaqne God inmo abin ugan in suleq bilaqaqta nazaq nog iyyaq. \p \v 23-24 Samo mat araq ago bugaw meqinta inaqta bolim bit na aduganib gwahtiqim in lileyim bilam, Yesus Nasaret-ibta ham, ni i ezaq gitonnan bol? ham. Ni i gimeqin tonnan daqag ni bolya ham. Ya ningo tuhurit ham. Ni God ago mat tawon diqta naqmo ham. \v 25 Haqsa Yesus wadim bulon, Ni niqez hiqiy ham. Bugaw meqinta ni mat na hulosad gwahtiqeq leh ham. \v 26 Haqan bugaw meqinta na in mat na eman woqim abensen hunegsa bugaw na ek tonim gwahtiqimmo tituk. \v 27 Tukanmo mataw bunmo daq na ahol waqad ginadnad emad teq in an bulon yaqay, I kwaziqmo nagah araq kazaqta ahol a hi wawta haq yaqay. Ka naga daqin diq? haq yaqay. Ka suleq muturta ago azawayin inaqta haq yaqay. Mat ko bugaw meqinta gamukmo gibilensa in aqez huritayta haq yaqay. \v 28 Nazaq iyan mataw kabemmo in Yesus daq amta na abin eman saw Galiliy-ib uliq bunmo tuhuritiy. \s1 Yesus Pita alen aqawun wastitayan dimniy \r (Matyu 8.14-15; Luk 4.38-39) \p \v 29 Ari Yesus bit na hulosim in Jems ama Jon inaq giwaqim nenaq Saimon ama Andru inaq gigo bitab tilehiy. \v 30 Lehanmo mataw bit nabta Yesus buloniy, Saimon alen moq ayahta waqim asan afanfan iyad nawa banab usaq haqiy. \v 31 Haqan Yesus aw na agerab lehim abenab wazim wazan tiqeram. Eraqim in asan afan iyim usta na tuhulos ug. Hulos uganmo in era lehim Yesus ago mataw na nenaq gimen didaq anaran usta na waqim a bolim tinag. \s1 Yesus on mataw gigo moq inaqta kabemmo giwastitayan dimniyiy \r (Matyu 8.16-17; Luk 4.40-41) \p \v 32-33 Ari teq zeq wolehsa imisor diq tiqiyan on mataw uliq nabta na bunmo Yesus ago hib bolad teq in giyogniz asor gigo moq inaqta na teq asor giholib bugaw meqinta usaqta na in giwaqim nenaq boliy. Bolim in Yesus bit osaqta na aqezab humab wolim turiy. \v 34 Tursa Yesus nazaq gibiyad in mataw giholib moq amo amo usta na giwastitayad in gigo bugaw meqinta na gimuzan titukiy. Bugaw meqinta na in Yesus ahol alulin in God atatin na ago tuhuritiyta. Nazaq iyan Yesus ginadad gimuzad gibilenyaq, Ne giqezmo hiqiyeq lehiy haqyaq. \s1 Yesus uliq asorib le luwad ago kabiy emyaq \r (Luk 4.42-44) \p \v 35 Ari Yesus usim tarom asor ussamo in bit na hulosim saw araq amatawun haiqtab tilah. Lehim in amomo God inaq gamuk emad tuqos. \v 36 Ossa teq Saimon ayogniz nenaq Yesus nagunim tilehiy. \v 37 Lehim ahol waqad teq in buloniy, Mataw kabemmo ninagunad luway haqiy. \v 38 Haqan Yesus bilam, Nab iysa i uliq sinsin sinsin usayta kogabmo lehuq ham. Leheq ya God ago gamuk in tigibilendaiqmo ham. God ya iqeman ya kabiy naqmo emnan bolta ham. \v 39 Haqad in saw Galiliy ago uliq bunmo tilehyaq. Lehad in mataw gigo bit humab wolaytab gwahtiqeq gamuk dimunta gibilenad teq in mataw gigo bugaw meqinta tigimuzyaq. \s1 Yesus mat araq ago moq lepra inaqta wastitayan dimniy \r (Matyu 8.1-4; Luk 5.12-16) \p \v 40 Ari Yesus daq nazaq emad luwsa mat araq aholib moq lepra inaqta in agerab tubol. Bolim in Yesus anognib abakbakan ulum laquwim turad kuh tonim in anad meqniysa bulon, Yesus ham ni ninad bilaqsa teq ni ya iwastitayid ya God ameb isan anumlan ka tihiqiydaq ham. \v 41 Haqan Yesus anad meqniysa in aben itiwunim mat na wazad bulon, Ya inad bilaqaq ham. Ni nisanib ninumlan usaqta na hiqiyan ham. \v 42 Haqan muran diq nawaqmo mat na ago moq lepra tihiqiy. \v 43 Hiqiyan Yesus mat na eman lehsa in adek wazim bulon, \v 44 Ni hurit ham. Daq muran kawa ya niholib emta ka ni mat araq hikidik bulon ham. Ni leheq mat tamaz emaqta naqmo nihol isihun ham. Ad Moses bilamta nazaqmo ni nihol dimniyta na anawun em ham. Emid teq mataw in ningo moq tihiqiyta na ago tuhurit daqay ham. \v 45 Teq haiq. Mat na lehim nagah bunmo in aholib gwahtimta na in mataw haresmo tigibilan. Nazaq iyan Yesus uliq-uliqgo lehad mataw gimeb a ta hi gwahtiqyaq, luweq ya in gimeb luwsa in bo ya iqisih net daqay haqad. Nazaq haqad in le saw amatawun haiqta nagab luw osyaqta. Ossa on mataw uliq saw bunmo in saw nabmo leheq Yesus ahol waq yaqayta. \c 2 \s1 Yesus mat araq abensen aditin moq bugta wastitayan dimniy \r (Matyu 9.1-8; Luk 5.17-26) \p \v 1 Ari kam asor le tihiqiyan Yesus uliq Kapaneam-ub a ta lah. Lehim ossa mataw Yesus bolim bitab osaqta na ago tuhuritiy. \v 2 Huritim mataw kabemmo bolim bit nab humab wolan ban tihiqiy bug. Bit aqezab nazaqmo ban haiq tiqiymo. Na matawmo osan lah. Sa Yesus gamuk dimunta tigibilenyaq. \v 3 Gibilenad ossa mataw aweweqmo in mat araq moqaqta banab emim sorim a boliy. Mat na abensen aditin moqan in asit a hi luwyaqta. \v 4 Ari in mat na a bolan bit nab mataw ban tuwaq bugan in ad Yesus agerab loqgo dan haiq. Nazaq iyan in bit ahuqunib gwalehim Yesus osaq diqta nab in asor tihikneriy. Hiknerim in mat moqaqta na abanan inaqmo am emim Yesus osaqta nabmo eman tuwolah. \v 5 Wolehan Yesus mataw na ginad helta ahol waqadmo in mat moqaqta na tubulon, Yaqgo amun ham ya ningo daq meqinta tigiwalem bug ham. \p \v 6 Haqan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor Yesus agerab osad in ginadibmo susumunim bilaqiy, \v 7 Nagaqgo mat ka God ago ban waq nog iyim kazaq God bilawunaq? haqiy. Og kab mat araq mataw gigo daq meqinta walemdaqta haiqgam haqiy. Naqmo God amulikmoqmo ago kabiyta haqiy. \v 8 Mataw na nazaq ginadib susumunsa Yesus giloyin kemim gibilan, Doq tonnan ne ginad haresmo nazaq emay? ham. \v 9 Ya naga gamukin bilaqid teq ne nan a hi yag daqay? ham. “Ya ningo daq meqinta tigiwalem” haqdaiq o “Ni eraqeq ningo ban waqeq a leh” haqdaiq? ham. \v 10 Teq Mat Atatin in og kab daq meqinta walemgo azawayin aholib usaqta na ago ne hurit daqay haqad ya kazaq diq bilaqdaiq ham. Haqad in mat abensen moqan banab usaqta na tubulon, \v 11 Ya nibilenaiq ham. Ni eraqeq ningo us ban waqeq ad ningo bitab a leh ham. \v 12 Haqanmo mat na eraqim mataw na gimeb ago ban sorim ad ago bitab tilah. A lehsa mataw bunmo gihol ritensa in God abin iluwad bilaq yaqay, I nagah kazaqta kwaziqmo ahol a hi wawta haq yaqay. \s1 Yesus Liway bulonan in muzim inaq lah \r (Matyu 9.9-13; Luk 5.27-32) \p \v 13 Ari Yesus yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib a ta lehan mataw kabemmo in agerab tuboliy. Bolan Yesus in God ago suleq tigibilenyaq. \v 14 Gibilenad osim teq in era lehad luwim in Alfiyus atatin Liway ahol tuwam. Mat na takis abitnib ago kabiy takis waqad ossa Yesus ahol waqad tubulon, Ni ya imuzeq bol ham. Haqanmo Liway eraqim Yesus muzim inaq tilah. \p \v 15 Ari abeb Yesus in Liway ago bitab didaq neqad tuqos. Ossa mataw gibin meqinta takis waqayta teq mataw daq meqinta emayta nenaq kabemmo bolim Yesus ago disaipel nenaq bit nab didaq neqad tuqosiymo. Mataw naqanta kabemmo Yesus muzinad inaq luw yaqayta. \v 16 In bunmo nazaq Yesus inaq didaq neqad ossa Farisi asor gibiyad osim in Yesus ago disaipel tigibileniy, Nagaqgo Yesus in mataw daq meqin emayta ko teq mataw takis waqayta ko nenaq didaq neqaq? haqiy. \v 17 Haqsa Yesus huritim gibilan, Mataw gigo moq haiqta na in le dokta ahol a hi waqayta ham. Mataw gigo moq inaqta naqmo dokta ago hib lehayta ham. Ya on mataw titnonta gililewunnan a hi bol ham. Ya on mataw daq meqinta emad osayta naqmo gililewunnan bolta ham. \s1 Mataw didaq udinayta na ago Yesus bilam \r (Matyu 9.14-17; Luk 5.33-39) \p \v 18 Ari Jon mataw huz negyaqta na ago disaipel teq Farisi nenaq in tuteqmo didaq udin yaqayta. Nazaq iyan mataw asor bolim Yesus buloniy, Ezaqgo Jon ago disaipel na teq Farisi gigo disaipel na in udinsa ta ningo disaipel a hi udinayta? haqiy. \v 19 Haqan Yesus gamuk awowun araq kazaq gibilan, Mat araq aw waqnan tonsa in ayogniz boleq inaq osad in ginad meqniysa didaq udin daqay ye? ham. Haiqgam ham. Mataw na giyow inaq osad iyan in didaq a hi udin daqay ham. \v 20 Ari abeb mataw asor boleq mat aw waqaqta na ayogniz gibenab tuwaq daqay ham. Kam na teq boldaqta ham. Bolid kam nab teq mat na ayogniz didaq tuqudin daqayta ham. \p \v 21 Haqad in bilam, Mataw tubusan muturta waqim amalib tubusan kwaziqta misiramta na inaq a hi initayta ham. In nazaq toneq abeb in tubusan kwaziqta na suholsa tubusan muturta na irnik toneq le amik iyadmo in tubusan kwaziqta na bulsireqid ayahmo diq a ta tartaydaq ham. \p \v 22 Teq mataw wain ayun muturta memeq asan kwaziqtab a hi tenayta ham. In nazaq tonid wain aqurin gwalad huhuw nemsa memeq asan kwaziqta na tartayid wain ayun mutbaleq ogib woqsa memeq asan na timeqniydaqmo ham. Nazaq iyan mataw memeq asan muturtamo waqim wain ayun muturta tenayta ham. \s1 Mataw Juda gigo lotu akamnib kabiy a hi emayta na ago Yesus bilam \r (Matyu 12.1-8; Luk 6.1-5) \p \v 23 Ari teq Juda gigo lotu akaman araqab Yesus ago disaipel nenaq kabiy araq wit leyiyta aduganib gwahtiqim tileh yaqay. Lehad in ago disaipel gigem moqsa wit anagin asor tuguraq yaqay. \v 24 Guraqsa Farisi asor gibiyad in Yesus buloniy, Ni ko gibiy haqiy. Nagaqgo in lotu akaman ago gunun itiyonim kabiyab wit tuguraqay? haqiy. \p \v 25 Haqan Yesus gibilan, Nabag ne Devit ago dauh nenaq in nagah osgo siqim iyim gigemnan moqad teq Devit daq amta na awagamun ne ahol a hi waqiy-ya ham. \v 26 Tamaz mat danmebta Abiyatar akamnib Devit le God ago bit aduganib gwahtiqim God ameb bret eman usta na waqim tinam ham. Bret na gunun emiyta ham. Mataw tamaz emayta naqmo gimomo bret na neqayta ham. Teq haiq ham. Devit agem moq titaysa neqad in bret tawonta na asor in ayogniz negan tineqiymo ham. Ta teq in daq meqinta a hi emiy ham. \p \v 27 Haqad in gibilan, God mataw gimeqin tonnan lotu akaman eman a hi gwahtim ham. Haiq ham. In mataw gidimun tonnan haqad lotu akaman eman gwahtimta ham. \v 28 Nazaq iyan Mat Atatin in lotu akaman anamrenmo diq iyim inmo mataw kam nab ezaq luw os daqayta na ago tigibilendaqta ham. \c 3 \s1 Juda gigo lotu akamnib Yesus mat araq aben meqinta wastitayan dimniy \r (Matyu 12.9-14; Luk 6.6-11) \p \v 1 Ari kam araqab Yesus in Juda gigo bit humab wolaytab tilah. Lehan mat araq aben akogan anedan mayim aditinmo usaqta in nab os. \v 2 Ossa Yesus ago bab in Yesus wamuzim nab osiymo, Yesus i gigo lotu akaman kab mat ka wastitayid dimniyid i amalib nan emam haqad. \v 3 Haqsa Yesus mat aben meqinta na tubulon, Ni boleq mataw ka gimeb tur ham. \v 4 Haqad in mataw na tisusumun nag, I Juda gigo maror ezaq usaqta? ham. Lotu akamnib i mataw gidimun tonamta o i gimeqin tonamta? ham. Kam na i mat moqaqta ulumsihamta akaman o i mat na aholib hiqiyid in moqdaqta akaman? ham. Haqan mataw na giqezmo hiqiyim osiy. \p \v 5 Ossa Yesus in mataw na bunmo ginad ahol waqim le bolsa in ginad soqotim us. Ussa Yesus ahol afaqan diq iyad in mataw na ginan agem timeqniy. Agem meqniysa in mat na bulon, Ni niben itiwun ham. Haqan mat na aben itiwunan aben akogan na tidimniy. \v 6 Dimniyan Farisi na hidmo lehim in Herot ago dauh nenaq humab wolim osad in ezaq toneq Yesus wol emid moqdaqta na agamukan tibilaq yaqay. \ms1 Yesus in asenlul ago zaway giqisihunsa teq in anan helmo a hi haqiy \s1 On mataw kabemmo yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib humab woliy \r (Luk 6.17-19) \p \v 7 Ari Yesus ago disaipel nenaq yuw-kurorqan Galiliy-ib tilehiy. Lehsa mataw kabemmo Yesus muzim inaq tilehiymo. \v 8 Sa mataw saw Galiliy-ibta teq saw Judiya-ibta teq uliq Jerusalem-ubta teq saw Idumea-ibta teq mataw kabemmo yuw Jodan aqurumnibta teq uliq giger Tair teq Saidon-ibta nagan kabemmo diq in kabiy daq bunmo Yesus emyaqta na abin huritim in agerab tuboliymo. \v 9 Bolan Yesus in ago disaipel gibilan, Ne yaqmen muy araq ahol waqid teq usan ham. Luweq mataw ka ya iqisih daqay ham. \v 10 Na ezaqgo Yesus in mataw kabemmo gigo moq tuwastitayan iyan biyahta na gigo asor gigo moq inaq na bunmo in agerabmo diq loq yaqay, i Yesus wazeq teq gihol tidimniydaq haqad. \v 11 Sa mataw gigo bugaw meqinta inaq na in Yesus ahol waqadmo in anognib woqeq usad lileyeq bilaq yaqay, Ni God atatin haq yaqay. \v 12 Haqsa in bugaw meqinta na atoran diqmo gibileneq bilaqyaq, Ne ya ihol abin na ulalab hi bilaqiy haqyaq. \s1 Yesus Aposel 12 na gitowun am \r (Matyu 10.1-4; Luk 6.12-16) \p \v 13 Ari kam araqab Yesus garah araqab tugwalah. Gwalehim in mataw asor in ginan anad bilaqaqta naqmo gibilenan agerab tuboliy. \v 14-15 Bolan in mataw 12 nazaq gitowun emim ginan Aposel haqad tibiy. In anad mataw na in inaq ossa teq in giqemid in uliq-uliqgo lehad inmo ahol abinib ago gamuk dimunta na gibilenad teq in bugaw meqinta gimuz daqay haqad in anad am. \p \v 16 Ari in mataw 12 giwamta na ginan kazaq: Saimon, Yesus anan araq Pita haqad biyim ugta. \v 17 Teq Sebediy atatniz Jems ama Jon inaq. Yesus in maqbab giger na ginan araq Bowanerges haqad biyta. Nan Bowanerges na alulin mat ago daq atoranta kait ahulan iyaq nazaq nogta haqayta. \v 18-19 Teq Andru teq Filip teq Bartolomyu teq Matyu teq Tomas teq Alfiyus atatin Jems teq Tadiyus teq Saimon, mat Rom nenaq bab emyaqta amatin na teq Judas uliq Kariyot-ibta na. Mat naqmo Yesus waqim bab gibenab amta. \s1 Mataw asor bilaqiy, Yesus bugaw meqinta Belsebul inaq kabiy emaqta haqiy \r (Matyu 12.22-32; Luk 11.14-23; 12.10) \p \v 20 Ari Yesus bitab tilah. Lehan mataw in ahol waqnan haqad lehim bit nab humab a ta woliy. Humab wolim ossa Yesus ago disaipel nenaq in gikabiyan kabemmo emad didaq neqgo akaman haiq iy yaqay. \p \v 21 Sa Yesus asenlul huritim in Yesus waqnan haqad tuboliy, i gigo amun ahol agadan tiqiy daqag haqad. \p \v 22 Sa mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor Jerusalem-ub osim gewoqim osad teq in bilaqiy, Bugaw meqinta gigo amebta Belsebul in Yesus aholib usaq haqiy. Ussa Yesus in Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzaqta haqiy. \v 23 Haqan Yesus in mataw aseseqta na gibilenan agerab bolan in gamuk awowun araq kazaq gibilan, Ezaq teq Satan inmo ago dauhta tigimuzdaq? ham. \v 24 Kantri araq ago on mataw gihol husereq an gihar ugad an wolad osad in zaway iyeq a hi tur daqay ham. \v 25 Teq bit araqab on mataw gihol husereq an gihar ugad an wolad osad in zaway iyeq a hi tur daqaymo ham. \v 26 Ad nazaqmo Satan ago dauh nenaq gihol huserad an geg ugad Satan zaway iyeq a hi turdaq ham. In tihiqiydaq ham. \p \v 27 Haqad in bilam, Mat araq in mat awaz meqinta ago bit aduganib samanmo gwahtiqeq ago nagah a hi ginuwdaq ham. Haiq ham. In mat awaz meqinta na abensen irqureq teq in mat na ago bit aduganib gwahtiqeq ago nagah tiginuwdaq ham. \p \v 28 Ya helmo ne gibilenaiq ham. God in on mataw gigo daq meqinta teq in bilawunayta na bunmo tigiwalem bugdaq ham. \v 29 Ari on mataw God ago Bugaw Dimunta bilawunid God in gigo daq meqinta na a hi walemdaq ham. Haiq ham. Daq meqinta na in giholib tuqus tutdaq ham. \v 30 Na ezaqgo mataw aseseqta na Yesus anan bilaqiy, In aholib bugaw meqinta usaq haqiyta na ago Yesus nazaq gibilan. \s1 Yesus anenan teq amagniz na gingan? \r (Matyu 12.46-50; Luk 8.19-21) \p \v 31 Ari kam nab Yesus anen teq in amagniz bolim asanib turad in Yesus ayon nan eman tilah, in gigerab boldaq haqad. \v 32 Teq mataw kabemmo Yesus lilut ugim osiy. Osad in Yesus buloniy, Ni ko gibiy haqiy. Ni ninen teq ni nimagniz bolim asanib kowa turad in ni ninan saw waqay haqiy. \v 33 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Ya inen teq ya imagniz gingan diq? ham. \v 34 Haqad in on mataw lilut ugim osiyta na gibiyim le bolim bilam, Ne ahol waqiy ham. Ya inen teq ya imagniz kawa osay ham. \v 35 Mat aw nog in God anad muzad ago kabiy emayta naqmo in ya ima teq in ya ihiy teq in ya inen ham. \c 4 \s1 Mat araq kabiyab wit anagin hunagta ago gamuk awowun \r (Matyu 13.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Ari kam araqab Yesus yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib mataw suleq a ta gibilenyaq. Gibilensa mataw kabemmo bolim Yesus agerabmo diq loqsa iyan in giban emim muy araqab gwalim yuwmeb tuqos. Ossa mataw bunmo yuw aqurumnib osiy. \v 2 Ossa Yesus suleq kabemmo negad gamuk amo amo tigibilenyaq. Gibilenad in kazaq bilam, \p \v 3 Ne huritiy ham. Mat araq ago kabiyab wit anagin hunegnan tilah ham. \v 4 In lehim wit anagin hunegad luwsa asor dan adekib woqan ah bolim tineqiy ham. \v 5 Teq wit anagin asor saw agigin inaqtab og asitmo usaqta nab wom ham. Woqim og ayah diq haiqgam iyan wit hidmo tugwal ham. \v 6 An zeq gwalim oysa wit na aninin haiqgam iyan in mayim tumom ham. \v 7 Teq wit anagin asor am asasuqin inaqta aduganib wom ham. Woqan am asasuqin inaqta na gwalad isihan wit na anon a hi am ham. \v 8 Teq wit anagin asor og dimuntab woqim ahokan gwalim anon tiqam ham. Wit anagin na asor anon 30 nazaq giqam ham. Sa asor anon 60 nazaq giqam ham. Teq asor anon kabemmo diq 100 nazaq giqam ham. \v 9 Haqad Yesus gibilan, Mat aw nog in gidek nan huritgo usaqta na in gamuk ka hurit kemiy ham. \s1 Yesus anad ezaq emad gamuk awowunmo on mataw gibilenyaq \r (Matyu 13.10-17; Luk 8.9-10) \p \v 10 Abeb mataw biyahta na haresmo tilehsa Yesus ago disaipel 12 na teq mataw asor nenaq in Yesus lilut ugim osad gamuk awowun in bilaqyaqta nagan ago tisusumun ugiy. \v 11 Susumun ugan in gibilan, Negmo God ago maror aduganib osayta ham. Nazaq iyan ya God ago maror abe alulin ulilemim usaqta na bilaqsa ne huritayta ham. Teq mataw God ago maror asan ban osayta na ya gamuk awowunmo amalib gibilenaiqta ham. Ya nazaq gitonsa, \q1 \v 12 Mataw na gime saw waqad teq in nagah araq ahol a hi waqayta ham. In gamuk huritad teq in ginad a hi em hasayta ham. Luweq in ginad em hasad ginad buliyid God in gigo daq meqinta na tigiwalem nag ham. \rq Aisaya 6.9-10\rq* \s1 Mat kabiyab wit anagin hunagta na ago alulin \r (Matyu 13.18-23; Luk 8.11-15) \p \v 13 Haqad Yesus gibilan, Ne gamuk awowun ka ago ginad a hi em hasay ye? ham. Ne gamuk awowun ka alulin ginad em haseq teq ne yaqgo gamuk awowun bunmo ago ginad tiqem has daqaymo ham. \p \v 14 Ari ne huritiy ham. Wit anagin na in God ago gamukmo ham. \v 15 Sa mataw asor in wit anagin dan adekib woqaqta na nog ham. In God ago gamuk huritiyta nabmo Satan bolim God gamuk dimunta mataw na gigemab layta na ta walemaqta ham. \p \v 16 Teq mataw asor in wit anagin og agigin inaqtab woqaqta na nog ham. In God ago gamuk huritim in ginad bilaqsa hidmo waqayta ham. \v 17 Teq mataw na in bilaqne wit aninin haiqta nog ham. In God ago gamuk na gigemabmo diq a hi wazad in muzinad sisaqmo a hi luwayta ham. Na ezaqgo in God muzayta na ago mataw in gimeqin tonad afaqan amo amo negsa in God hulosayta ham. \p \v 18 Teq mataw asor in wit anagin am asasuqin inaqta amuganib woqaqta na nog ham. Mataw na God ago gamuk huritayta ham. \v 19 Teq in og ka ago nagah kabemmo anadin emsa mani-mo kat negad ginad hureqsa in nagah kabemmo diq utetayta ham. Ginad meqinta na ginadib bolad in God ago gamuk isihaqta ham. Isihsa iyan gamuk na in gigemab anon a hi emaqta ham. \p \v 20 Teq mataw asor in wit anagin og dimuntab woqaqta na nog ham. In God ago gamuk huritim in waqim wazayta ham. An gamuk na in gigemab anon emaqta ham. Mataw na asor gigemab God ago gamuk anon 30 nazaq giqemaqta ham. Sa mataw asor gigemab God ago gamuk anon 60 nazaq giqemaqta ham. Teq mataw na asor gigemab God ago gamuk anon kabemmo diq 100 nazaq giqemaqta ham. \s1 Mataw lam miderim kuramab a hi sihenayta \r (Luk 8.16-18) \p \v 21 Ari teq Yesus bilam, Mataw lam miderim kuramab a hi sihenayta ham. Ad in ban ahaqenib a hi emaytamo ham. In lam miderim ulilib othenan oyad usaqta ham. \v 22 Nazaq iyan nagah bunmo ulilemim usaqta na in teq ulal tiqiydaq ham. Teq nagah bunmo giqisihan usaqta na in teq saw anuwanib tugwahtiqdaq ham. \v 23 Mat aw nog in gidek inaq iyeq teq in gamuk ka huriteq ginad emiy ham. \p \v 24 Haqad Yesus gibilan, Gamuk ne huritayta ka ago ne ginad em hasiy ham. Mat God ago gamuk huritad anad a hi em hasaqta na, God in mat naqanta anad emid a hi hastitaydaq ham. Ari mat God ago gamuk huritim anad em hasaqta na, God in mat naqanta anad emid ayahmo diq tihastitaydaq ham. \v 25 Na ezaqgo God in on mataw gigo nagah inaqta na bunmo nagah asor a ta negdaq ham. Ad in mataw ginaghan haiqta na gibenab nagah asitmo wazayta na tigiwalem bugdaq ham. \s1 Didaq ahokan gwalaqta ago gamuk awowun \p \v 26 Haqad Yesus gamuk awowun araq kazaq ta bilam, God ago maror in bilaqne mat araq didaq anagin ogib hunegaq nazaq nog ham. \v 27 Mat na taromab usad zeqab in luwsa ago didaq gwalim ezaq ayah iyaqta na ago in a hi huritaqta ham. \v 28 Og inmo didaq eman kabiyab gwalaqta ham. Danmeb diq ahokan gwalaqta ham. Ahokan sisaq iyim in azizorin emaqta ham. Ari abeb in anon emaqta ham. \v 29 Anon na gihemeq ussa teq mat na baqir waqeq a le tigiqurotdaq ham. Na ezaqgo in didaq waqgo akaman tugwahtim ham. \s1 Ay mastet anagin ago gamuk awowun \r (Matyu 13.31-32; Luk 13.18-19) \p \v 30 Haqad Yesus bilam, Ya naga diq atowun emeq bilaqid teq ne God ago maror anan ginad em daqay? ham. Teq ya naga gamukin amalib awowun hulsa ne hurit kem daqay? ham. \v 31 Ari God ago maror na in bilaqne ay mastet anagin amulikmo nog ham. Mataw ay anagin na kabiyab leyan in didaq anagin bunmo giquriyamim amik didiq iyim usaqta ham. \v 32 Teq abeb in gwalim ayah iyim in kwasin-kwasan kabiyabta na bunmo giquriyamim turaqta ham. In gwalim aben aseseqmo iyan ah bolim abenab giririn emim amurnib osayta ham. \s1 Yesus gamuk awowunmo on mataw gibilenyaqta \r (Matyu 13.34-35) \p \v 33 Ari Yesus in on mataw God ago gamuk gibilenad in gamuk awowun kabemmo amalib nazaqmo gibilenyaqta. Gibilenad mataw naga gamukin hurit daqayta na in anad emadmo in gamuk awowun nazaqmo gibilenyaqta. \v 34 Teq in gamuk araq diq alulin a hi gibilenyaq. Haiqgam. In gamuk awowunmo gibilenyaq. Ari in ago disaipel-mo nenaq giholbinmo osad teq in gamuk alulin tigibilen kemyaqta. \s1 Yesus bilaqan tim ayahta kute nam \r (Matyu 8.23-27; Luk 8.22-25) \p \v 35 Ari kam nabmo imisor Yesus in ago disaipel gibilan, I yuw urumun kozaq ban lehuq ham. \v 36 Haqan disaipel in mataw biyahta na gihulosadmo in Yesus muy amalib osta nab le gwalim Yesus inaq tilehiy. Lehsa mataw asor gimuyin inaqta na Yesus muzim inaq tilehiymo. \v 37 Lehsa tim ayahta eraqad yuw eman sortukim muy amuganib woqad ate tugwalnan tonyaq. \v 38 Ari na teko Yesus muy abe ban hartiy qwayim tuqus. Ussamo tim eraqsa ago disaipel bo bulonan in kayeq tiqiy. Kayeq iyan in buloniy, Tisa haqiy, i tumoqnan tonauq haqiy. Ni i ginan ninad a hi meqniyaq e? haqiy. \v 39 Haqan Yesus eraqim tim wadad teq in yuw atoranmo bulon, Muleqeq woq ham. Haqanmo tim hiqiysa yuw midemim ahol a ta hi wol. \v 40 An Yesus in ago disaipel gibilan, Ne nagaqgo kazaq rabay? ham. Ne ezaq tonim God anadin a hi emay? ham. \v 41 Haqan disaipel rabad in an tubulon yaqay, Mat ka nog diq? haq yaqay. Tim yuw inaq in aqez huritayta haq yaqay. \c 5 \s1 Yesus mat araq aholib bugaw meqinta muz \r (Matyu 8.28-34; Luk 8.26-39) \p \v 1 Ari Yesus ago disaipel nenaq le yuw urumun kozaq ban tugwahtiqiy, uliq Gerasa gigo og saw ban. \v 2 Gwahtiqim Yesus muy hulosim itiqsamo mat araq ago bugaw meqinta inaq luwaqta na hodhod hulosim in agerab tubol. \v 3-4 Mat na hodhodabmo luw osyaqta. Ossa mataw in wazan yo hiqiy yaqayta. In mat na aben amub am wazan haiq. Ad in sen-ib am wazan haiqmo. Kam kabemmo in abensen sen-ib am waz yaqayta teq in sen na gibultayad hankap asenab usta na wolzilayyaqtamo. In mat awaz meqin diqta. \v 5 Sirisirimo zeqab teq taromab in hodhodab teq garahab osad in ek tonad inmo ahol asan gigib qwatayyaqta. \p \v 6 Ari mat na Yesus pesanmo bolsa ahol waqad in sibim bolim Yesus anognib abakbakan ulum laquwim tur. \v 7 Turad in dedibmo lileyim bilam, Yesus ham ni God Ulilibta atatin ham. Ni ya ezaq itonnan bol? ham. Ya God ameb nibilenaiq ham. Ni santitiy hi yag ham. \v 8 Na ezaqgo Yesus tekomo tubulon, Bugaw meqin ham ni mat ka hulosad gwahtiq ham. \v 9 Haqad teq in susumun ug, Ni ninan ezaq? ham. Haqan in bilam, Ya inan Kuluwmo ham. Na ezaqgo i mataw kabemmo diq ham. \v 10 Teq mat na anad awaz meqin amalib ame kabemmo Yesus bulonyaq, Ni saw kab bugaw hi gimuz haqyaq. \p \v 11 Haqsa bul gihumaban araq ayahta didaq neqad garah amanmanib sinsinmo turiy. \v 12 Tursa bugaw meqinta nagan ginad meqniysa Yesus buloniy, Ni i giqemid i bul ko gimuganib le woquq haqiy. \v 13 Haqan Yesus bilam, Lehiy ham. Haqanmo mat aholib bugaw meqinta giqusiyta na gwahtiqim le bul na gimuganib tuwoqiy. Woqanmo bul bunmo sibim wole garah asibsibranib bayhilek tonim yuwmeb woqan yuw gineqanmo tumoq bugiy. Bul na bunmo gigo ginulinqan 2,000 nazaq. \p \v 14 Ari mataw bul giwamuzim osiyta na in daq na ahol waqad titukiy. Tukim lehad uliqab teq saw haresmo in nagah ahol waqiyta na awagamun tibilaqiy. Bilaqsa on mataw huritim in nagah na ahol waqnan tilehiy. \v 15 Lehim in Yesus ago hib bolim mat kwaziqmo bugaw meqinta kabemmo amuganib usiyta na in ahol tuwaqiy. Mat na anad dimunta waqim tubusan welim ossa in ahol waqad tirabiy. \v 16 Rabsa mataw gimeb daq ahol waqiyta na in mat kwaziqmo bugaw meqinta aholib usiyta na awagamun gibilenad teq in bul ago bilaq toniy. \v 17 Bilaqan mataw na Yesus abe yahad buloniy, Ni saw ka huloseq leh haqiy. \p \v 18 Haqan Yesus le muyib tugwalsa mat bugaw meqinta aholib usan in gimuzta na in inaqmo lehnan anad bilaqsa in anad awaz meqin amalib Yesus bulonyaq, Ya ninaq lehdaiq haqyaq. \v 19 Haqsa Yesus hulos. Hulosad in mat na bulon, Ni ningo uliqab nisenlul gigerabmo leh ham. Leheq teq Iyahta daq ayah diqmo em nigta na teq in ni ninan anad meqniyta na ni gibilen ham. \v 20 Haqan mat na saw anan Dekapolis\f + \fr 5:20 \ft Nan Dekapolis ka alulin in ‘Uliq 10’ haqayta.\f* haqayta nab lehim uliq bunmo luwad in nagah Yesus inmen amta na tibilaq bugyaq. Sa mataw bunmo huritim gihol turuh nemyaq. \s1 Yesus aw araq ned hunegaqta wastitayim teq in maror araq amiy tumomta wazan eram \r (Matyu 9.18-26; Luk 8.40-56) \p \v 21 Ari teq Yesus ago disaipel nenaq yuw-kurorqan Galiliy urotim aqurumun kozaq ban ta lehiy. Lehan mataw kabemmo bolim Yesus agerab humab tuwoliy, yuw na aqurumnib. \v 22 Humab wolim Yesus inaq nab ossa Juda gigo bit humab wolayta ago danmebta araq anan Jairus haqay na bolim Yesus asen agerab ahol hulosan wom. \v 23 Ahol hulosan woqim usad in anad meqniysa ame kabemmo bulonyaq, Yaqgo amun aw amikta tumoqnan diq tonaq haqyaq. Ni boleq niben aholib emeq wazid in ahol dimniyeq hi moqan haqyaq. \v 24 Haqan Yesus in inaq ago bitab tilah. \p Lehsa on mataw kabemmo Yesus muzim inaq lehad teq in aholib soqotim diq inaq leh yaqay. \v 25 Lehsa aw araq moqad sirisirimo ned hunegyaqta na in Yesus muzim mataw na nenaq tilehyaqmo. Ulig 12 nazaq moq na aholib usta. \v 26 Ussa mataw gime inaqta santitiy ayahmo ug yaqayta, in ahol dimniydaq haqad. Teq haiq. Aw na ago mani kabemmo mataw na gigo hib hulos bugta teq in ago moq na asit a hi hiqiyyaq. Haiqgam. In aholib moq ayahmo diq iyyaq. \v 27-28 Ari aw na Yesus ahol awagamun huritim in anad tiqam, Ya iben Yesus ago tubusanmo wazeq teq ya ihol tidimniydaq ham. Haqad in bolim mataw biyahta na gilikmanib gwahtiqim nenaq lehad in Yesus abun ban loqimmo aben le in ago tubusan tuwaz. \v 29 Wazimmo in ago ned muran diq nawaqmo tumay. Mayan aholib moq tihiqiyan in ahol tiloyin. \v 30 Loyinsa Yesus ago zaway asor tuhulos ugim lahta na ago in ahol tiloyinmo. Nazaq iyan in ahol buliyim bilam, Nog aben yaqgo tubusan waz? ham. \v 31 Haqan ago disaipel buloniy, Ni mataw kabemmo soqot nigim ninaq lehayta ka a hi gibiyaq e? haqiy. Ni nagaqgo susumunim bilam, Nog aben yaqgo tubusan waz ham? haqiy. \v 32 Haqan teq haiq. Yesus saw waqim le bol, nog diq daq na amta na ago haqad. \v 33 Sa aw na in nagah aholib gwahtimta na ago anad emad in tirabyaq. Rabad in bolim Yesus anognib abakbakan ulum laquwim turad nagah aholib gwahtimta na in tibilaq bug. \v 34 Bilaq bugan Yesus bulon, Ya imiy ham ni ya inan helmo hamta naqmo niqeman ni nihol tidimniy ham. Ningo moq tihiqiyan ni le nigem dimniysa os ham. \p \v 35 Ari Yesus gamuk bilaqad nab tursamo Jairus ago bitab mataw asor osim bolim in gigo mat ayahta na danib ahol waqad buloniy, Ningo amun aw tumom haqiy. Nagaqgo i Tisa atuw a ta bulam? haqiy. \v 36 Haqan Yesus gamuk na ago adek a hi emad in Jairus bulon, Ni hi rab ham. Ni God amomo anan helmo haq ham. \v 37 Haqad teq in on mataw bunmo giwasihan nab tursa in Pita teq Jems ama Jon inaq naqmo giwaqim nenaq tilehiy. \v 38 Lehim in Jairus ago bitab tugwahtiqiy. Gwahtiqim in mataw ek tonad gaq wazad ossa tigibiy. \v 39 Gibiyad in lehim gibilan, Ne nagaqgo gaqad saw zunad osay? ham. Amun aw na a hi mom ham. In usaq ham. \v 40 Haqan on mataw na bunmo in aqez tiyuquwuniy. Yuquwunsa Yesus gimuzan asanib gwahtiqsa in amun anen amam teq inmo ago disaipel ezeqman na giwaqim nenaq bit adugan amun usaqta nab le tugwahtiqiy. \v 41 Gwahtiqim in amun na aben wazim in Juda gigo nanib bulonim kazaq bilam, \it Talita kumi\it* ham. Na in kazaq bilam, Amun aw amik, ni eraq ham. \v 42 Haqan hidmo in eraqim tiloq gelyaq. (Amun aw na ayah tiqiy bugim in ago ulig 12 nazaq tiqiyta.) An amun anen amam in nagah na gimeb ahol waqim in gihol turuh nem naqmo diq hiqiy. \v 43 Sa Yesus atoranmo gibilan, Nagah ka ago ne mat araq hikidik buloniy ham. Haqad in amun didaq ugid neqgo gibilan. \c 6 \s1 On mataw uliq Nasaret-ibta Yesus gileh ugiy \r (Matyu 13.53-58; Luk 4.16-30) \p \v 1 Ari Yesus uliq na hulosim inmo ago uliq diq Nasaret-ib lehsa in ago disaipel muzim inaq tilehiy. \v 2 Lehim Juda gigo lotu akamnib Yesus bit humab wolaytab gwahtiqim in mataw God ago gamuk tigibilenyaq. Gibilensa mataw kabemmo Yesus ago gamuk huritad in gihol turuh nemsa bilaq yaqay, Mat ko gamuk bilaqaqta na in edob diq wam? haq yaqay. In anad usaqta ko ezaq diqta in wam? haq yaqay. In ezaq diq tonim anad emsamo nagah gwahtiqaq? haq yaqay. \v 3 Mat ko in igmo gisenlul araq haq yaqay. In bitmo emaqta amatin araqta haq yaqay. In anen Mariya teq in amagniz Jems teq Josep teq Judas teq Saimon kawa osay haq yaqay. Teq ahiyan kawa i nenaq osauqmo haq yaqay. In nazaq haqad Yesus anan gigem timeqniy yaqay. \p \v 4 Gigem meqniysa Yesus gibilan, Mat God ago nantut bilaqaqta na abin uliq bunmo usaqta ham. Ari inmo ago uliqab teq in asenlulib teq in ago bitabmo diq in ahol abin haiqta ham. \p \v 5 Nazaq iyan in daq azawayin inaqta araq diq uliq nab a hi emyaq. In mataw gigo moq inaqta naqmo amulik-mulikmo giholib aben emim giwazsa in dimniy yaqay. \v 6 Teq mataw uliq nabta na in anan helmo a hi haqsa iyan in anadnad emyaq. \ms1 Yesus in ago disaipel ago zaway giqisihunsa teq in ago a hi hurit kem yaqay \s1 Yesus disaipel 12 na kabiy nag \r (Matyu 10.5-15; Luk 9.1-6) \p Ari Yesus saw nab uliq-uliqgo luwad in God ago gamuk on mataw tigibilenyaq. \v 7 In nazaqmo emad luwim kam nab in ago disaipel 12 na gibilenan boliy. Bolan inmo ahol abinib bugaw meqinta gimuzgo azawayin in negim teq in giqeman giger giger tilehiy. \v 8 Lehsa in gibilan, Ne lehad es araq waqeq ad hi lehiy ham. Ne katekmo wazeq ulum ugeq a lehiy ham. Teq ne ziy araq es sihengo hi waqiy ham. Ad didaq araq neqgota ad hi lehiymo ham. Teq mani araq ne giholib hi usanmo ham. \v 9 Ne gigo gisendugan gisenab tiqem daqay ham. Teq ne tubusan gigermo gihol siheneq hi lehiy ham. \p \v 10 Haqad in gibilan, Ne uliq araqab le tugwahtiqeq bitbitmo leheq hi osiy ham. Bit amulikmo ne os daqayta nabmo ne osiy ham. Oseq teq ne era uliq araqab lehiy ham. \p \v 11 Ari ne le uliq araqab gwahtiqid mataw uliq nabta na in ne gibaymuzad gigo gamuk a hi huritsa teq ne uliq na huloseq uliq ta araqab lehiy ham. Lehad ne gisen aqogin uliq nab wolhamid woqan ham. Woqid teq mataw na in gigo daq na anadin tiqem daqay ham. \p \v 12 Haqan disaipel lehim on mataw gibileneq bilaq yaqay, Ne ginad buliyeq gigo daq meqinta gileh ugiy haq yaqay. \v 13 Haqad in bugaw meqinta kabemmo gimuzad teq in mataw gigo moq inaqta na giholib masil emad giwastitay yaqay. \s1 Jon mataw huz negyaqta na wol eman mom \r (Matyu 14.1-12; Luk 3.19-20; 9.7-9) \p \v 14 Ari mataw saw nabta gigo king Herot in Yesus abin tuhurit. Na ezaqgo Yesus abin saw bunmo lehim ayah tiqiy bug. An mataw asor in anan bilaq yaqay, Jon mataw huz negyaqta na moqan God hodhodab wazan ta eram haq yaqay. Nazaq iyan in aholib zaway ayahmo usaqta haq yaqay. \v 15 Sa mataw asor bilaq yaqay, Ko Elaija haq yaqay. God mat emid bo Iyahta ayon dan wastitaydaqta na amatin inmo haq yaqay. Teq mataw asor bilaq yaqay, Ko God ago nantut araq haq yaqay. Mataw kwaziqmo God ago nantut bilaq yaqayta naqanta araq haq yaqay. \p \v 16 Haqsa Herot gamuk na huritim bilam, Kwaziqmo ya bilaqan Jon mataw huz negyaqta na anat urot tayiyta ham. Ta teq God in hodhodab wazan ta eram daqagya ham. \p \v 17-18 Na ezaqgo kwaziqmo Herot in ama Filip awe Herodiyas hureqim aholyon wam. In daq nazaq eman Jon tutimmo bulonyaq, Ni God ago gunun ayahta itiyonim ni nima awe wamta haqyaq. Haqsa teq Herot in ago mataw asor giqeman lehim in Jon wazim tiqirquriy. \p \v 19 Irquran ossa Herot awe Herodiyas agem meqin diq Jon ugad in anad emyaq, In moq nagta haqyaq. Haqad teq in wol emgo dan nagun yo hiqiyyaq. \v 20 Na ezaqgo aduw Herot in Jon rabunad alowan tonyaqta na ago. Herot anad emyaq, Jon in mat dimun diqta daq araq meqinta a hi amta haqyaq. Haqad in Jon gamuk bilaqsa huritad anad kabemmo emyaqta teq in huritnan anad bilaqyaqmo. \p \v 21 Ari abeb Herodiyas aduw Herot anen iqamta na akaman tugwahtim. Gwahtiqan kam nab Herot humab araq ayahta tiqam. Emim in mataw aseseqta in nenaq gavman ago kabiy muzayta na teq mataw bab emayta gigo aseseqta na teq saw Galiliy-ib mataw marorta nagan in gibilenan bolan nenaq humab wolim didaq neqad tuqosiy. Ossa Herodiyas gibiyad anad tiqam, Ari muran ya Jon wol emdaiqta adanteqin inaq tiqiy ham. \v 22 Haqad Herodiyas in amiy eman lehim bit na aduganib gwahtiqim dorsa Herot ago mataw nenaq in amun aw na ahol waqad gime tisiriryaq. An abeb Herot aw barasta na bulonim bilam, Ni naga diq waqnan ninad bilaqaq? ham. Na ni ya ibilenid ya tinigdaiq ham. \v 23 God ya ibiysa ya bilaqaiq ham. Ni naga diq anan susumun yagid ya tinigdaiq ham. Ari ni ninad yaqgo og ya wamuzaiqta na liqabmo uroteq asor nigdaiq haqid na dimunmo ya tinigdaiq ham. \p \v 24 Haqan amun aw na asanib gwahtiqim lehim in anen tisusumun ug, Ya le naga diq anan bilaqdaiq? ham. Haqan anen bilam, Ni Jon mataw huz negyaqta naqmo afaqin waqgo bilaq ham. \v 25 Haqan amun aw na hidmo lehim in Herot atoranmo bulon, Muranmo ni Jon mataw huz negyaqta na anat uroteq afaqin degib emeq a bo yag ham. \p \v 26 In nazaq bilaqan Herot afaqan tiqiy. Na ezaqgo in ago mataw na gimeb helmo ulilib hamta na anadin emad in amun aw na aqez othasnan atuw tihiqiy. \v 27 Ad hidmo in ago mat araq bab emaqta eman in Jon afaqin waqeq a bolnan tilah. Lehim in bit giqirquran osaytab gwahtiqim Jon anat urot tayim afaqin tuwam. \v 28 Waqim in degib emim a bolim aw barasta na ugan in waqim a le anen tuqug. \v 29 An abeb Jon ago disaipel in Jon wol emiyta na ago huritim in bolim asan waqim a le hodhodab tiyay toniy. \s1 Yesus on mataw 5,000 nazaq didaq nag \r (Matyu 14.13-21; Luk 9.10-17; Jon 6.1-13) \p \v 30 Ari Yesus ago mataw in giqeman uliq-uliqgo lehiyta na muleqim ta bolim Yesus agerab humab tuwoliy. Humab wolim in lehim kabiy emiyta na teq gamuk bunmo in mataw gibileniyta na awagamun in Yesus tubuloniy. \p \v 31 Bulonsa kam nabmo mataw kabemmo leh bolsa Yesus ago disaipel nenaq gikabiyan emad in didaq neq daqayta akaman haiq iy yaqay. Nazaq iyan Yesus in ago disaipel gibilan, Bolsa i gimomo saw araq amatawun haiqtab leheq asitmo ginamur emuq ham. \v 32 Haqad in muyib gwalim saw araq amatawun haiqtab in gimo tilehiy. \p \v 33 Lehsa mataw kabemmo gibiyad ginad emiy, Ko in saw nabmo tilehay haqiy. Haqsa mataw uliq kabemmo era gisenab yuw adek muzim ameb lehim saw nab tugwahtiqiy. Gwahtiqim tuqossa teq Yesus ago disaipel nenaq muyib abeb le gwahtiqiy. \p \v 34 Gwahtiqim Yesus muy hulosad le dubub gwalimmo ame le on mataw kabemmo gibiyad in ginan anad timeqniy. Mataw na bilaqne sipsip ginamren haiqta os nog iy yaqay. Nazaq iyan Yesus suleq dimdimunta kabemmo tigibilenyaq. \v 35 Gibilenad ossa zeq tuwolehnan tonsa Yesus ago disaipel bolim tubuloniy, Zeq tuwolehaq haqiy. Teq saw ka amatawun haiqta haqiy. \v 36 Ni on mataw ka giqemid leheq kabiy uliq sinsin usayta kogab giholmen didaq zayeq neqiy haqiy. \p \v 37 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Negmo didaq negid neqiy ham. Haqan in bilaqiy, Sey haqiy, i gigo 200 kina\f + \fr 6:37 \ft 200 kina in bilaqne mat araq kalam 8 nazaq aduganib kam bunmo kabiy emdaqta na amenin nog.\f* i a leheq bret kabemmo zayeq mataw biyahta ka negid neq daqayta na edowa? haqiy. \v 38 Haqan Yesus tisusumun nag, Ta ne gigo bret ganim usaq? ham. Leheq ahol waqiy ham. Haqan in lehim ahol waqim bolim Yesus buloniy, I gigo bret abaynagin teq nabiq giger nazaqmo usaq haqiy. \p \v 39 Haqan Yesus gibilan, Ne mataw gibilenid in humab ame ame emeq teq sisihun dimunta kogab osiy ham. \v 40 Haqan in mataw gibilenan tuqosiy. Mataw humab asor 100 teq mataw humab asor 50 nazaq in osiy. \v 41 Ossa Yesus bret abaynagin na teq nabiq giger na waqim ame ulilib gwalsa in God esey ugim teq in bret na orqayim ago disaipel tinag. Negan in a le mataw negan tineqiy. Teq nabiq giger na Yesus nazaqmo orqayim mataw bunmo negan tineqiymo. \v 42-43 Neqan tigiyuninan teq bret na nabiq inaq abeyan ayahmo ussa disaipel kuram 12 nazaqmo giwaqim gisihenan ate tugwal bug. \v 44 Ari mataw didaq neqiyta na ginulinqan kabemmo diq 5,000 nazaq. \s1 Yesus yuw amalib bayim lah \r (Matyu 14.22-33; Jon 6.16-21) \p \v 45 Ari Yesus in ago disaipel giqeman muyib gwalim in ameb yuw-kurorqan Galiliy urotim aqurumun kozaq uliq Betsaida-ib tilehiy. Lehsa inmo osim mataw dauh biyahta na giqeman giquliqab tilehiy. \v 46 Lehsa Yesus gihulosim garahab God inaq gamuk emnan tugwalah. \v 47 Gwalehim ossa imisor diq tiqiysa ago disaipel gimuyin inaq yuwmeb liqabmo tiqiyiy. Iysa Yesus wole yuw aqurumnib titur. \v 48-49 Tursa ago disaipel na tim ginobun ban bolsa in giholtuw bulad luwsa in tigibiy. Gibiyad saw tihastitaynan tonsa tarom asor ussamo in disaipel gigerab yuw bayim tilah. Lehim in disaipel gimeb gwahtiqeq bo lehdaiq haqsamo disaipel in Yesus yuw bayim lehsa ahol waqad in rabim ek tonim bilaqiy, Ko witag bo lehaq haqiy. \p \v 50 Haqsamo Yesus hidmo gibilan, Ne giwaz meqniyiy ham. Ka yaqmo lehaiq ham. Ne hi rabiy ham. \v 51 Haqad in muyib gwalanmo tim timidam. Mideman disaipel gihol riten lamsa ginadnad tiqem yaqay. \v 52 Na ezaqgo in ginad gigem soqotim ussa in Yesus mataw didaq nagta na abe alulin anan ginad a hi em hasiy. \s1 Yesus uliq Genesaret-ib mataw moqayta kabemmo giwastitayan dimniyiy \r (Matyu 14.34-36) \p \v 53 Ari Yesus ago disaipel nenaq yuw-kurorqan Galiliy urotim lehim urum kozaq ban uliq Genesaret ago lan ezab tugwaliy. Gwalim saw nab in muy am wazan us. \v 54 Ussa Yesus muy hulosim hitiqsa mataw hidmo ahol tuwaq hasiy. \v 55 Ahol waq hasad in saw nab uliq haresmo sibim lehad gibilensa mataw bunmo Yesus edob osaqta na huritad in giyogniz gigo moq inaq na banab giqemim gisorim giqad tubol yaqay. \p \v 56 Sa Yesus saw nabmo uliq aseseqtab teq uliqben amikmiktab in lehsa mataw in giyogniz gigo moq inaqta na giwaqeq maket-ib giqad leheq giqemid us yaqay. Usad in Yesus atoran diqmo bulon yaqay, Ni on mataw gigo moq inaqta ka gihulosid in giben ningo tubusan adekmo waziy haq yaqay. Haqsa on mataw Yesus ago tubusan adek waz yaqayta na bunmo gihol tidimniy yaqay. \c 7 \s1 God ago maror i gisesan gigo gunun giquriyam \r (Matyu 15.1-19) \p \v 1 Ari Farisi asor teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in Jerusalem hulosim bolim Yesus ago hib humab tuwoliy. \v 2 Humab wolim osad in Yesus ago disaipel gisesan Juda gigo gunun a hi muzinim giben a hi suholimmo didaq neqsa in tigibiyiy. \p \v 3 Na Farisi teq Juda bunmo in gisesan gigo gunun muzinad in giben a hi suholim didaq a hi neqayta, luweq God ameb i gihol anumlan inaq iydaq haqad. \v 4 Teq mataw na maket-ib lehim muleqim a hi huzimmo in didaq a hi neqaytamo. Ad in gisesan gigo gunun naqanta kabemmo muzinayta. Muzinad in gigo reb, deg, gog teq ban gisuholaytamo. \p \v 5 Nazaq iyan Farisi giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq in Yesus tisusumun ugiy, Ezaq tonim ningo disaipel in i gisesan Juda gigo gunun a hi muzinim in giben a hi suholimmo didaq tineqay? haqiy. \p \v 6 Haqan Yesus gibilan, Ne mataw gimileq meqinta ham. Kwaziqmo God ago nantut Aisaya in ne gilum kemim gamuk araq kazaq mar ton ham. \q1 On mataw ka giqezabmo God abin iluwayta haqad in bilam ham. Teq in ginad gigem pesanmo God ago hib usaqta haqad in bilam ham. \q1 \v 7 Mataw na God abin samanta iluwayta haqad in bilam ham. In mataw og kabtaqmo gigo gunun anan bilaqay, God ago maror dimunta haqayta haqad in bilam ham. Ad in gunun naqmo mataw giqisihunayta haqad in bilam ham. \rq Aisaya 29.13\rq* \m \v 8 Ari Aisaya bilamta nazaq diqmo ne emad ne God ago gunun tuhulosim ne gisesan gigo gunun naqmo waz naqmo hiqiyayta ham. \p \v 9 Haqad Yesus bilam, Ne God ago gunun dimunta walemad ne gisesan gigo daq naqmo wazgo ne tuhurit kemiyta ham. \v 10 Moses bilam, Ni ninen nimam giwazinad gilumsih haqad in bilam ham. Teq in bilam, Mat araq anen amam a hi giqudinad gamuk meqinta amalib gibilawunid ne wol emid moqan haqad in bilam ham. \v 11 Ta teq negmo kazaq bilaqayta ham. Mat araq in anen amam gilumsihgo ago nagah giqusdaqta teq in gibileneq bilaqdaq, Yaqgo nagah ka in \it Korban\it* iyim usaqta haqdaq haqayta ham. (Hibru nan \it Korban\it* haqayta na alulin in kazaq. Nagah God abinib eman usaqta haqayta.) \v 12 Mat na gamuk awaz meqinta nazaq gibileneq teq abeb in anad buliyeq ago nagah na amalib anen amam gilumsihgo haqsa ne wasihayta ham. \v 13 Nazaq iyan ne gisesan gigo gunun waqiyta naqmo ne muzinad ne God ago gamuk bayan woqim samanta usaq ham. Ad ne daq naqanta kabemmo emayta ham. \s1 Yesus daq meqmeqinta mataw giqeman God ameb gihol anumlan inaq iyaqta na ginan bilam \r (Matyu 15.10-20) \p \v 14 Haqad Yesus on mataw nab turiyta na a ta gibilenan bolan in gibilan, Ne bunmo yaqgo gamuk ka huriteq teq ne ginad em hasiy ham. \v 15 Nagah asanib usaqta na mat aduganib lehim in mat na ahol eman God ameb anumlan a hi iyaqta ham. Haiq ham. Nagah mat aduganib usaqta naqmo bo asanib gwahtiqim in mat na ahol eman God ameb anumlan inaq iyaqta ham. [ \v 16 Mat aw nog in gidek nan huritgo usaqta na in gamuk ka hurit kemiy ham.] \p \v 17 Haqad Yesus ago disaipel nenaq mataw gihulosim bitab tilehiy. Lehimmo disaipel in Yesus gamuk awowun bilamta na ago tisusumun ugiy. \v 18 Susumun ugan Yesus gibilan, Ne mataw aseseqta ginad a hi em hasayta ko nog ne ham. Ne ginad a hi emay daqag ham. Nagah bunmo asanib usaqta na mat aduganib lehim in mat na ahol eman anumlan inaq a hi iyaqta ham. \v 19 Na ezaqgo nagah nazaqta na in mat agemab lehim aholib a hi usaqta ham. Haiq ham. Na mat abekoqib lehim le yayib wolehaqta ham. (Yesus nazaq haqad, in didaq bunmo anan dimunmo ham.) \p \v 20 Haqad in bilam, Nagah mat aduganib usaqta naqmo bo asanib gwahtiqim in mat na ahol eman God ameb anumlan inaq iyaqta ham. \v 21 Ari mataw giduganib daq meqinta gigemab gwahtiqad giqeman gihol anumlan inaq iyayta na kagzaq ham. Ni ninad meqmeqinta nigemab usaqta ham. Teq ni an a hi waqadmo an haresmo hureqim inaq usaqta ham. Teq ni rin tonaqta ham. Teq ni mat wol emaqta ham. \v 22 Teq ni an alulib hureqaqta ham. Teq ni mataw gigo nagah utetaqta ham. Teq ni daq meqinta amo amo emaqta ham. Teq ni nan katiyta bilaqaqta ham. Teq ni yaqmo ag haqad daq daq emaqta ham. Teq ni mataw ginan nigem meqniyaqta ham. Teq ni mataw gibilawunaqta ham. Teq ni nihol abin wazan eraqaqta ham. Teq ni ninad a hi em hasadmo daq emaqta ham. \v 23 Daq meqinta nawa nagan bunmo in mat aduganib usim bo asanib gwahtiqim in mat na eman God ameb ahol anumlan inaq iyaqta ham. \s1 Aw araq Fonisiya-ibta Yesus anan helmo ham \r (Matyu 15.21-28) \p \v 24 Ari Yesus uliq na hulosim in uliq araq anan Tair haqaytab tilah. Lehim in bit araq aduganib gwahtiqim ulilemim os, mataw ya edob osaiqta na a hi hurit daqay haqad. \v 25 Teq haiq. Amun aw araq aholib bugaw meqinta usaqta na anen in Yesus edob osaqta na tuhurit. Huritim in hidmo lehim Yesus anognib abakbakan ulum laquwim turad afaqin mulbunim ogib wom. \p \v 26 Aw na in Juda aw a haiqta. In Grik nan bilaqyaqta teq in ago uliq diq Fonisiya saw Siriya-ibta. In lehim Yesus anogib abakbakan ulum laquwim turad tubulonyaq, Ni ya imiy aholib bugaw meqinta usaqta na muzid lehan haqyaq. \v 27 Haqsa teq Yesus bulon, Ni hulossa yaqgo onmin didaq negid giyunin bugid teq ham. Luweq ya onmin gimen didaqta na waqeq gaun negid neqsa yaqgo onmin gigemnan moq daqay ham. Daq nawa na in dimun a haiq ham. \p \v 28 Haqan aw na amenin emim bulon, Mat Iyah ham ni helmo bilaqaq ham. Ta teq ningo onmin didaq neqsa aneglan ban ahaqenib woqsa gaun neqaytamo ham. \p \v 29 Haqan Yesus bulon, Ni nazaq haqaq na ni muleqeq leh ham. Bugaw meqinta na ni nimiy tuhulos ug ham. \p \v 30 Haqan aw na muleqim aquliqab ta lehim bugaw meqinta na amiy tuhulos ugan amiy banab dimunmo ussa in ahol tuwam. \s1 Yesus mat araq adek haiqta gamuk a hi emaqta wastitayan dimniy \p \v 31 Ari Yesus uliq Tair hulosim in uliq Saidon-ib tilah. Lehim uliq na hulosadmo in saw araq anan Dekapolis\f + \fr 7:31 \ft Mak 5.20 nab teq ni gamuk ‘Dekapolis’ ka alulin ahol waqdaq.\f* haqaytab gwahtiqim yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib tilah. \v 32 Lehan teq mataw in mat araq adek haiqta gamuk a hi emaqta waqim ad Yesus agerab tuboliy, in bulonid aben mat na aholib emeq wastitaydaq haqad. \v 33 An Yesus mat na waqim mataw na gihulosad lehim in giholbinmo tituriy. Turad Yesus aben balaw-waz gigermo mat na adeksanib tiqam. Emim teq aben ta waqim abenab kusluwim in mat na amileqib tiqammo. \v 34 Emadmo in ame ulilib gwalsa ahol aqurin ayahmo gwahtiqsa inmo ago nanib bilam, \it Efata\it* ham. Na in kazaq bilam, Ni nidek hastitayan ham. \p \v 35 Haqanmo mat na adeksan hastitaysa amileq abunbunan iyim usta na hulos uganmo in gamuk dimunmo tibilaqyaq. \v 36 Sa Yesus mataw na gibilan, Ne nagah kawa ya emta ka ago ne mat araq hikidik buloniy ham. Teq haiq. Mataw na bilaqnan zaway diq iy yaqay. \v 37 Sa mataw bunmo huritim bilaqiy, Helmo haqiy. Mat na nagah bunmo dimunmo emaqta haqiy. In mataw gidek haiqta na giwastitaysa in gamuk tuhuritayta haqiy. Ad in mataw giqez haiqta na giwastitaysa in gamuk tibilaqaytamo haqiy. \c 8 \s1 Yesus on mataw 4,000 nazaq didaq nag \r (Matyu 15.32-39) \p \v 1 Ari kam nab mataw kabemmo Yesus agerab humab ta woliy. Humab wolim osad in didaq a boliyta na tineq bugiy. An Yesus in ago disaipel gibilenim bilam, \v 2 Ya on mataw ka ginan inad timeqniyaq ham. Ya nenaq kam ezeqmanmo osan in gigo didaq tihiqiy ham. \v 3 Luweq in gigemnan moqad ossa ya giqemid lehad in gime sinsanid danib woq daqay ham. Mataw ka asor pesanmo boliyta ham. \v 4 Haqan in ago disaipel bilaqiy, Saw ka amatawun haiqta haqiy. I edob didaq waqeq mataw ka negid neq daqay? haqiy. \v 5 Haqan Yesus tisusumun nag, Ta ne gigo bret ganim usaq? ham. Haqan in bilaqiy, Bret 7 nazaq diq usaq haqiy. \p \v 6 Haqan Yesus on mataw biyahta na gibilenan ogib tuqosiy. Ossa in bret 7 na waqim God esey ugim in orqayim teq in ago disaipel ibergo tinag. Negan in mataw gigo hib iberim iberim a tilehiy. \v 7 Ad in gigo nabiq amikmikta amulik-mulikmo usta na Yesus waqim God esey ugan in ago disaipel waqim tiqiberiymo. \v 8 An mataw neqan tigiyunin bug. Giyunin bugan didaq abeyan asor osan disaipel kuram 7 giwaqim amalib tigisiheniy. \v 9 Mataw na ginulinqan kabemmo diq 4,000 nazaq. An Yesus on mataw na gibilenan giquliq-uliqgo tilehiy. \v 10 Lehsa Yesus ago disaipel nenaq muy araqab gwalim saw anan Dalmanuta haqaytab tilehiy. \s1 Mataw Yesus daq araq azawayin inaqta emsa ahol waqnan bilaqiy \r (Matyu 16.1-4) \p \v 11 Lehan teq Farisi asor Yesus agerab tuboliy. Bolim in Yesus ulum waqad buloniy, Ni God bulonid in daq araq azawayin inaqta em gwahtiqsa i ahol waqad teq i ni ninan helmo tihaqam haqiy. \v 12 Haqan Yesus in Farisi gimugan meqinta na tiloyinim in ahol afaqan tiqiy. Ahol afaqan iyad ahol aqurin ayahmo gwahtiqsa in bilam, Nagaqgo mataw muran kam kabta ka in daq azawayin inaqta ahol waqnan bilaqay? ham. Ya helmo bilaqaiq ham. God daq araq azawayin inaqta mataw muran kam kabta gimen a hi em negdaq ham. Haiqmo diq ham. \s1 Farisi giyow Herot inaq gigo gamuk awowun \r (Matyu 16.5-12) \p \v 13 Haqad Yesus ago disaipel nenaq in mataw na gihulosad muyib ta gwalim in yuw urotim aqurumun kozaq ban tilehiy. \v 14 Lehad disaipel gidek zizalan in bret kabemmo a hi waqiy. Bret amulikmo muyib osta naqmo in a lehiy. \p \v 15 Lehad luwimmo Yesus era ago disaipel tigibilan, Ne Farisi teq Herot inaq gigo yis anan gihol waz naqmo hiqiyiy ham. \v 16 Haqan disaipel in gimo an bulonim bilaqiy, I bret haiqgam iyan daqag in bilaqaqya haqiy. \p \v 17 Haqsa Yesus huritad teq in gibilan, Ne nagaqgo “i bret haiq” haqad osay? ham. Ne gime haiqta iyim ginad a hi em hasay ye? ham. Ne ginad gigem soqotim usaq e? ham. \v 18 Ne gime inaqta teq ne nagah ahol a hi waqayta ham. Ne gidek inaqta teq ne gamuk huritim ginad a hi em hasayta ham. Ne gidek tizizal daqag ham. \v 19 Ya bret abaynaginmo orqayim mataw 5,000 negta na abeyan ne kuram ganim siheniy? ham. Haqan disaipel bilaqiy, Na i kuram 12 nazaqmo gisihen haqiy. \p \v 20 Haqan Yesus bilam, Teq ya bret 7 na orqayim mataw 4,000 negta na abeyan ne kuram ganim siheniymo? ham. An in bilaqiy, Na i kuram 7 nazaqmo gisihen haqiy. \v 21 Haqan Yesus gibilan, Kam gineh teq ne ginad em has daqay? ham. \ms1 Yesus in ago disaipel suleq nag \s1 Yesus uliq Betsaida-ib mat araq ame haiqta wastitayan dimniy \p \v 22 Ari Yesus ago disaipel nenaq lehim uliq Betsaida-ib tugwahtiqiy. Gwahtiqan mataw in mat araq ame haiqta Yesus agerab a boliy, in Yesus bulonid in aben mat na aholib emeq wazid dimniydaq haqad. \v 23 An Yesus mat na abenab wazim ad uliq asan ban le tugwahtim. Gwahtiqim in mat na ameqnagnib kusluwim aben emimmo tisusumun ug, Ni nagah araq ahol tuwaqaq e? ham. \v 24 An mat na saw ahol waqad teq in bilam, Ya mataw loq gelsa gibiyaiqta ham. Teq ya gibiysa in bilaqne ay nog iyim turay ham. \p \v 25 Haqan Yesus aben mat na ameqnagnib a ta am. Eman mat na ameqnagin dimniyan in ame rireqim saw ahol tuwaq kemyaq. \v 26 Sa Yesus mat na eman ago bitab lehsa in bulon, Ni bitab lehad uliq aduganib gwahtiqeq hi leh ham. \s1 Pita Yesus ahol alulin bilaq siram \r (Matyu 16.13-20; Luk 9.18-21) \p \v 27 Ari Yesus ago disaipel nenaq eraqim saw Sisariya Filipay gigo uliq amikmiktab tilehad luwiy. Lehad luwad teq Yesus in ago disaipel tisusumun nag, On mataw ya inan nog diq haqsa ne huritay? ham. \v 28 Haqan disaipel bilaqiy, Mataw asor ni ninan Jon mataw huz negyaqta na amatin haqay haqiy. Sa asor ni ninan bilaqay, Ni Elaija haqay haqiy. Sa asor bilaqay, God ago nantut kwaziqta na gigo araq daqag ni haqay haqiy. \v 29 Haqan Yesus a ta susumun nag, Ta negmo ya inan nog diq haqay? ham. Haqan Pita amenin emim tibilam, Ni Krais ham. God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na ninmo ham. \v 30 Haqan Yesus gunun negim gibilan, Ari ne yaqgo tuhurit kemiy ham. Teq ne ya ihol alulin na ulalab hi bilaqiy ham. \s1 Yesus bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 16.21-28; Luk 9.22-27) \p \v 31 Haqad Yesus in ago disaipel suleq negim bilam, Mat Atatin teq santitiy ayahmo tisordaqta ham. Sa Juda gigo mataw marorta na teq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in gileh tuqug daqay ham. Ugad teq in wol emid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo useq teq in kayeq iyeq ta eraqdaq ham. \v 32 Yesus inmo moqdaqta na ahol alulin nazaq bilaq keman Pita waqim ad dan adek ban loqimmo in tuwad. \v 33 Wadan Yesus ahol buliyim ago disaipel bunmo gibiyad teq in Pita wadim bulon, Satan ni tukeq ya igilehun ban leh ham. Ni God anad a hi muzaq ham. Haiqgam ham. Ni mat og kabtaqmo anad muzaq ham. \p \v 34 Haqad in mataw biyahta na gibilenan agerab boliy, in ago disaipel na nenaq. Bolan in gibilan, Mat araq ya imuzeq bolnan haqad anad emeq in ahol wazid woqan ham. Ad ya afaqan soraiqta nazaqmo in sornan anad bilaqsa in ago kruse sorid abetarib gwalan ham. In nazaq toneq teq in ya imuzeq bolan ham. \v 35 Na ezaqgo mat nog inmo ahol anadin emad asan alowan tonaqta na in ahol awitan tihik hulesdaq ham. Ari mat nog in yaqmo teq ya iwagamun dimunta na inaq ginadin emad ahol nog hulosaqta na in ahol awitan ulumsiheq kuluwa-kuluwmo tuqosdaq ham. \p \v 36 Nagaqgo mataw og kab osad in giholyon nagah kabemmo diq rom tonayta? ham. Abeb in moqid in gigo nagah giholyon rom toniyta na ezaq teq gilumsihdaq? ham. Na haiq ham. In gihol awitan tihik hules daqay ham. \v 37 Teq in nagah ogibta na amalib gihol awitan zayeq le os dimunta nab tugwahtiq daqay ye? ham. Na haiqmo ham. \p \v 38 Mataw muran kam kabta in God gileh ugad daq meqinta em bugayta ham. Sa mat aw nog in mataw meqinta na gimeb ya teq yaqgo gamuk inaq ginan gimebay woqaqta na, abeb Mat Atatin in amam ago ahol anuwanib angelo tawonta kabemmo nenaq ta boleq in nazaqmo mataw na ginan amebay tuwoqdaqmo ham. \c 9 \p \v 1 Haqad Yesus gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka gigo asor a hi moqadmo in God ago maror azawayin inaq og kab gwahtiqsa ahol tuwaq daqay ham. \s1 Yesus ahol awaqan lul araq diq iy \r (Matyu 17.1-13; Luk 9.28-36) \p \v 2 Ari abeb kam 6 nazaq tihiqiyan Yesus in Pita, Jems teq Jon giwaqim nenaq garah araq sisaqta abigmanib tugwalehiy. Gwalehim in gimomo nab giholbin tuqosiy. Ossa mataw na gimeb Yesus ahol buliyim awaqan lul araq diq iy. \v 3 Sa in ago tubusan hus diq zeq anuwan nog iymo. Mat araq og kabta ago tubusan suhol naqmo hiqiyan in nazaq hus diq a hi iyaqta. \v 4 Ari disaipel in Yesus nazaq ahol waqad ossa Elaija ayow Moses inaq giwitan tugwahtiqiy. Gwahtiqim in disaipel gimeb Yesus inaq gamuk bilaqad turiy. \v 5 Tursa Pita in Yesus bulon, Tisa ham i kab osauqta ka in dimun diq ham. I baybay ezeqmanmo emuq ham. Araq ninmen teq araq Moses amen teq araq Elaija amen ham. \v 6 Disaipel ezeqman na rab naqmo diq hiqiyad Pita anad a hi em hasadmo gamuk nazaq bilamta. \p \v 7 In gamuk nazaq bilaqad tursamo onqas hitiqim tigiqisih nat. Giqisih netan God aqez onqas na aduganib gehitiqim bilam, Ka ya itatin ham. Ya in anan inad bilaq naqmo hiqiyaqta ham. Ne in aqez huritiy ham. \v 8 Haqanmo disaipel ezeqman na gihol bubuliyad saw waqim leh boladmo in Moses ayow Elaija inaq a ta hi gibiyiy. In Yesus amomo gigerab tursa ahol waqiy. \p \v 9 Ari in aweweqmo garah na hulosim gewoqadmo Yesus disaipel ezeqman na gidek wazim gibilan, Ne nagah muran ahol waqiyta ka hikidik bilaqiy ham. Abeb ya hodhod huloseq eraqid teq ne nagah ka ago tibilaq daqay ham. \p \v 10 An in Yesus ago gamuk huritim ginadnad emad in gimo an bulonim bilaqiy, Yesus bilam, Ya hodhodab eraqdaiq hamta ko in gamuk alulin ezaqta? haqiy. \v 11 Haqad in Yesus tisusumun ugiy, Ta ezaqta ago mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na bilaqay, Elaija danmeb bolid teq Krais\f + \fr 9:11 \ft Gamuk Krais ka alulin “God mat emid bo i gilumsihdaqta na amatin” haqayta.\f* abeb boldaq haqayta? haqiy. \p \v 12 Haqan Yesus gibilan, Helmo ham. Elaija nagah bunmo wastitaynan haqad danmeb boldaqta ham. Teq gamuk araq kazaq usaqmo ham. Mat Atatin boleq santitiy ayahmo sorsa mataw gileh tuqug daqay ham. \v 13 Ya ne gibilenaiq ham. Elaija tubol ham. Bolan mataw ginadibmo in aholib daqdaq emim timeqin toniy ham. Kwaziqmo mat na anan gamuk mar toniyta nazaqmo in tiqemiy ham. \s1 Yesus amun araq aholib bugaw meqinta muz \r (Matyu 17.14-21; Luk 9.37-43) \p \v 14 Ari Yesus disaipel ezeqman na nenaq muleqim tigewoqiy. Gewoqim in disaipel ta asor na mataw kabemmo nenaq humab ayahta wolim ossa tigibiyiy. Sa mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in disaipel na nenaq an mugad osiy. \v 15 Ossa mataw biyahta na in Yesus bolsa ahol waqad gihol turuh nemsa in sibim agerab lehim tubuloniy, Yesus ni tigewom e? haqiy. \v 16 Haqsa Yesus disaipel susumun negim bilam, Ne nagaqgo mataw ka nenaq an mugay? ham. \p \v 17 Haqan mat araq biyahta na gilikmanib osim era Yesus tubulon, Mat Iyah ham ya igo amun matta ka a bol ham. In atenmosib bugaw ussa in gamuk a hi emaqta ham. \v 18 Bugaw na amun aholib bolaqta nab in amun wazim ogib hunegan woqaqta ham. Woqim in ateb asabalbalin husta gwahtiqsa in ate guruwad ahol baytunim usaqta ham. Ya ningo disaipel gibilenan in bugaw na muznan biyab a hi iyiy ham. \p \v 19 Haqan Yesus amenin emim gibilan, On mataw kam kabta ne God anan helmo a hi haqayta ham. Kam ganim teq ya nenaq a ta osdaiq? ham. Kam ganim teq ya ne ginad siqim iyaqta na ago a hi bilaqad ya ne gigo afaqan sordaiq? ham. Ari amun a boliy ham. \v 20 Haqan in amun na Yesus ago hib a boliy. \p A bolsamo bugaw meqinta na in Yesus ahol waqad in amun na othasan ogib woqim ahol bubuliyad usad asabalbalin husta atenmosib gwahtiqyaq. \v 21 Sa Yesus amun amam tisusumun ug, Kam ganim amun aholib moq ka tuqusta? ham. Haqan amam bilam, In amun amik osadmo in kazaq emyaqta ham. \v 22 Tutimmo bugaw meqinta na amun wol emnan tonad in faqab teq yuwmeb hunegan woqaqta ham. Ari ninmo ningo zaway ussun teq ni i ginan ninad meqniysa gilumsih ham. \p \v 23 Haqan Yesus bulon, Ni nagaqgo bilam, Ningo zaway ussun teq i gilumsih haqad ni bilam? ham. Nazaq ni hi bilaq ham. Mat nog in helmo Mat Atatin ago zaway inaqta haqid teq God in mat nazaqta na ayon nagah tiqem ugdaq ham. \v 24 Haqan hidmo amun amam dedibmo bilam, Ya helmo haqaiqta teq ya inad siqim iyaq ham. Ni ya ilumsih ham. \p \v 25 Yesus in mataw kabemmo agerab bolsa gibiyad in bugaw meqinta na atoranmo bulon, Bugaw ni gamuk a hi emaqta nan a hi huritaqta ya ni nibilenaiq ham. Ni amun ka huloseq gwahtiq ham. Gwahtiqeq le in amuganib ta hi woq ham. \v 26 Haqan bugaw meqinta na ek tonim amun wol hasan woqim abensen hunegsamo in amun hulosim gwahtiqim tituk. Tukim lehsa amun na bilaqne mat tumomta nog iy. Iyan mataw kabemmo bilaqiy, Amun ka tumom haqiy. \v 27 Teq haiq. Yesus amun na abenab wazim wazan eraqim titur. \p \v 28 Abeb Yesus bitab lehim in ago disaipel nenaq giholbinmo osad disaipel tisusumun ugiy, I ezaq iyim bugaw meqinta ko a hi muz? haqiy. \v 29 Haqan Yesus bilam, Ne nagah araq amalib bugaw naqanta a hi muz daqay ham. Haiq ham. Ne God amomo bulonad susumun ugeq teq ne bugaw naqanta tumuz daqay ham. \s1 Yesus ame gigerta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 17.22-23; Luk 9.43-45) \p \v 30 Ari Yesus ago disaipel nenaq saw na hulosim le saw Galiliy-ib tugwahtiqiy. Gwahtiqim lehad in le edob osaqta na ago mat araq huritgo in hulos. \v 31 Na ezaqgo in ago disaipel suleq negyaqta na ago iyan. Suleq negad in gibilenyaq, Mat araq teq Mat Atatin waqeq mataw gibenab tiqemdaq haqyaq. Emid teq in wol emid tumoqdaq haqyaq. Moqeq kam ezeqmanmo useq teq in kayeq iyeq ta eraqdaq haqyaq. \v 32 In nazaq bilaqsa ago disaipel ginad a hi em has yaqay. Ad teq in Yesus susumun ugnan rab yaqay. \s1 God ago maror aduganib nog in mat ayah diqta? \r (Matyu 18.1-5; Luk 9.46-48) \p \v 33 Ari in lehim uliq Kapaneam-ub tugwahtiqiy. Gwahtiqim in bitab lehim tuqosad teq Yesus in ago disaipel tisusumun nag, Ne danib naga gamukin an bulonim bulonim boliy? ham. \p \v 34 Haqan disaipel giqezmo hiqiyim osiy. Na ezaqgo in danib bolad in gimo an bulonim bilaq yaqay, I gilikmanib nog diq in ayah diqta? haq yaqay. \v 35 An Yesus os woqim osad ago disaipel 12 na gibilenan agerab boliy. Bolan in gibilan, Mat aw nog in danmebta iynan haqad in ahol waqeq abeb diq emeq teq in mataw bunmo gigo kabibiy mat samanta iyan ham. \v 36-37 Haqad in amun amikta araq waqim eman nob negim tursa in ay netim teq disaipel gibilan, Mat nog in amun kaqanta ya ibinib bolsa ahol waqad wazinaqta na in ya iwazinaqmo ham. Teq in ya imomo a hi iwazinaq ham. Haiq ham. In ya imam iqeman bolta na wazinaqmo ham. \s1 Mat araq Yesus ananib bugaw meqinta gimuzsa disaipel wasihiy \r (Luk 9.49-50) \p \v 38 Ari Jon in Yesus bulon, Tisa ham mat araq ni nibinib bugaw meqinta gimuzsa i luwim ahol waw ham. Teq mat na i inaq araqib a hi luwad iyan i wasihad bulon, Ni nazaq ta hi em haw ham. \v 39 Haqan Yesus bilam, Ne hi wasihiy ham. Mat araq ya ibinib daq azawayin inaqta emeq in hidmo ya igilehnib nan meqinta a hi bilaqdaq ham. \v 40 Na ezaqgo mat geg a hi igaqta na in i giyowta ham. \v 41 Ad mat aw nog in ne gibiy kemad bilaqdaq, Ka Krais ago mataw haqad teq in ne gimen yuw soqoreq negid uluw daqayta na, ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat na inaqmo God abenab naw dimunta tuwaqdaqmo ham. \s1 Yesus daq hihiq mataw ginad helta meqin tonaqta na ginan bilam \r (Matyu 18.6-9; Luk 17.1-2) \p \v 42 Haqad Yesus bilam, Mat nog in onmin amikmikta ya inan helmo haqayta na gigo araq\f + \fr 9:42 \ft Mataw asor ginad emay, Yesus onmin amikmikta ginan bilamta na in ago disaipel ta asor gibin haiqta na ginan bilam haqay.\f* baymuzsa in anad helta na hulosnan tonid mat daq nazaq emdaqta na in yaqgo faq meqin diq tuwaqdaq ham. Na in kwaziqmo gig ayahta anatgumnib am wazeq kamismeb huneg nagiyta ham. Hunegid mat na moqeq daq meqinta na a hi emeq in yaqgo faq meqin diqta na a hi waq nagta ham. \p \v 43-44 Ari ni niben araq kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni niben na uroteq hunegid lehan ham. Ni niben amulikmo inaq iyeq os dimuntab lehdaqta na in dimunmo ham. Ari ni niben giger inaq iyeq os meqintab lehdaqta na in meqin diq ham. Saw nab faq oyad a hi miyaqta usaqta ham. \p \v 45-46 Teq ni nisen araq kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni nisen na uroteq hunegid lehan ham. Ni nisen amulikmo inaq iyeq os dimuntab lehdaqta na in dimunmo ham. Ari ni nisen giger inaq iyeq os meqintab lehdaqta na in meqin diq ham. \p \v 47 Teq ni nimeqnagin araq kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni nimeqnagin na othaseq hunegid lehan ham. Ni nimeqnagin amulikmo inaq iyeq God ago maror aduganib gwahtiqdaqta na in dimunmo ham. Ari ni nimeqnagin giger inaq iyeq os meqintab lehdaqta na in meqin diq ham. \v 48 Saw nab kadum gisan neqayta na a hi hiqiyayta ham. Teq nab faq oyad a hi miyaqtamo ham. \p \v 49 Ne nazaq giholib ginad meqinta gwahtiqsa wolad gihol loyinsa in bilaqne faq ginoy nog iydaqta ham. Teq God in faq nazaqta amalib ne bunmo ginoy nog iysa teq ne bilaqne kamis dimunta nog tiqiy daqay ham. \p \v 50 Kamis in nagah araq dimunta ham. Teq kamis agon hiqiyid ni ezaq tonid teq in agon inaq a ta iydaq? ham. Nazaq iyan ne gimugan bilaqne kamis dimunta nog iysa ne an ulumsihad an hi bayiy ham. \c 10 \s1 Yesus on mataw an tuwaqim teq an ta hulosayta na ginan bilam \r (Matyu 19.1-12; Luk 16.18) \p \v 1 Ari Yesus saw na hulosim le saw Judiya-ib gwahtiqim teq in le yuw Jodan urotim aqurumun kozaq ban le luw. Luwsa mataw dauh kabemmo boleq agerab humab tuwol yaqay. Humab wolsa Yesus in ago daq muzim God ago suleq tigibilenyaq. \v 2 Gibilensa Farisi asor Yesus ulum waqnan haqad agerab tuboliy. Bolim in Yesus tisusumun ugiy, I Juda gigo maror bilam, Mat in ago aw muznan tumuzdaq hamta na in daq dimun o daq meqin? haqiy. \p \v 3 Haqan ta Yesus in susumun negim gibilan, Moses naga gununin ne nag? ham. \v 4 Haqan in bilaqiy, Moses gunun emim bilam, \q1 Mat in aw muz agamukin mar toneq teq in ago aw tumuzdaq haqad in bilam haqiy. \rq Lo 24.1-4\rq* \p \v 5 Haqan Yesus gibilan, Ne gigem soqotim ussa ne God anad a hi muzinsa iyan Moses ne gimen gunun na mar ton nag ham. \v 6 Teq mebmebmo diq, \q1 God nagah bunmo giqamta nab in on mataw matmatta teq onqonta inaqmo giqam ham. \rq Jenesis 1.27; 5.2\rq* \q1 \v 7 Daq alulin naqmo ago mat in anen amam gihuloseq in awe aholib tisoqotdaq ham. \v 8 Soqoteq in giger gihol amulikmo iyeq tuqos daqay ham. \rq Jenesis 2.24\rq* \m Nazaq iyan mat awe inaq in gihol giger a ta hi iyayta ham. Haiqgam ham. In giger gihol amulikmo tiqiyim osayta ham. \v 9 Nazaq iyan nagah God am tuwazan usaqta na mat araq in ta hi urotan ham. \p \v 10 Ari abeb Yesus ago disaipel nenaq le bit aduganib gwahtiqim teq disaipel in gamuk na ago tisusumun ugiy. \v 11 Susumun ugan Yesus gibilan, Mat awe muzad aw ta araq muturta waqaqta na in awe amebta na meqin tonad in bilaqne mat ta araq ago aw inaq luw nog iyaqta ham. \v 12 Ad daq nazaqmo aw aduw hulosim le mat ta araq muturta waqaqta na in aduw amebta na meqin tonad in bilaqne aw ta araq ago mat inaq luw nog iyaqtamo ham. \s1 Yesus onmin amikmikta gidimun tonad gibar ton \r (Matyu 19.13-15; Luk 18.15-17) \p \v 13 Ari on mataw gigo onmin amikmikta Yesus agerab giqad tubol yaqay, Yesus giwazad gidimun tondaq haqad. Teq haiq. In onmin giqad bolsa disaipel ginadad tigimuz yaqay. \v 14 Sa Yesus in disaipel nazaq tonsa gibiyad agem timeqniy. Agem meqniysa in gibilan, Ne onmin gihulosid yaqgo hib boliy ham. Ne hi giwasihiy ham. On mataw naqantaqmo God ago maror aduganib gwahtiqayta ham. \v 15 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat aw nog in onmin gibin haiqta ka nogmo iyad God ago maror ahaqenib a hi oseq in God ago maror na aduganib le a hi gwahtiq daqay ham. \v 16 Haqadmo in onmin giqay netim aben giholib emim giwazad tigibar ton. \s1 Mat araq ago nagah kabemmo usaqta na Yesus inaq gamuk bilam \r (Matyu 19.16-30; Luk 18.18-30) \p \v 17 Ari Yesus eraqim danib lehad luwsa mat araq sibim bolim in anognib abakbakan ulum laquwim turad tubulon, Tisa dimunta ham, ya ezaq tonid teq God in ago os dimunta kuluwa-kuluwmo osayta na tiyagdaq? ham. \v 18 Haqan Yesus bulon, Ni ninad ezaq emad ya inan dimun haqaq? ham. God amomo in dimunta ham. \v 19 Haqad in mat na bulon, Gunun bunmo Moses bilamta na ago ni tuhurit ham. \q1 Ni mat araq wol emid hi moqan ham. \q1 Ni an alulib hureqeq inaq hi us ham. \q1 Ni hi rin ton ham. \q1 Ni hazizirib mat araq hi kat ug ham. \q1 Ni mat araq kat ugeq ago nagah samanmo hi waq ham. \q1 Ni ninenmaman giqez hurit ham. \rq Kisim Bek 20.12-16\rq* \p \v 20 Haqanmo mat na bulon, Tisa ham ya amunibmo osad gunun nagan bunmo muzim bolim muran ya mat ayah tiqiy ham. \v 21 Haqan Yesus mat na ahol waqad in anan anad bilam. Anad bilaqsa in bulon, Ni daq amulikmo em nagta a hi emaq ham. Ni leheq ningo nagah bunmo gizayeq amenin waqeq teq ni mataw ginaghan haiqta neg ham. Ni nazaq toneq teq Heven-ib ningo nagah kabemmo diq inaq iydaq ham. Ad ni daq na emeq teq ni ya imuzeq bol ham. \v 22 Haqan mat na gamuk nazaq huritim in anobun iyim anad ayahmo meqniysa tilah. Na ezaqgo in ago nagah dimdimunta kabemmo usta na ago iyan. \p \v 23 Ari mat na tilehsa teq Yesus ahol buliyim in ago disaipel gibiyad gibilan, Mataw gigo nagah kabemmo inaqta na in God ago maror aduganib gwahtiqgo afaqan diq ham. \v 24 Haqan disaipel gamuk na huritim gihol turuh nam. Samo Yesus a ta gibilan, Yaqgo onmin ham mataw God ago maror aduganib gwahtiqgo in afaqan diq ham. \v 25 Haqad in gamuk awowun araq gibilenim bilam, Karuw ayahta anan kamel haqayta na in nidel akwiyaknib le tugwahtiqdaq e? ham. Hikidik ham. Ad nazaqmo mat ago es kabemmo ginadin emaqta na in God ago maror aduganib le a hi gwahtiqdaqmo ham. \p \v 26 Haqan disaipel gihol turuh nemsa in an bulonim bilaqiy, Nazaq iyid teq mat araq diq God ago os dimunta nab le a hi gwahtiqdaqya haqiy. \v 27 Haqsa Yesus gibiyad gibilan, Mataw in gimo gigo zawayib le a hi gwahtiq daqayta ham. Ari God in mat nog a haiq ham. Inmo mataw gilumsihsa teq in le tugwahtiq daqay ham. Na ezaqgo in nagah araq a hi emdaqta a haiq ham. \p \v 28 Haqan Pita tubulon, Ni i gibiy ham. I nagah bunmo gihulosim i ninmo nimuzim ninaq tilehauq ham. \v 29-30 Haqan Yesus bilam, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat aw nog in ya iwagamun huritim teq in ya imuzeq bolnan haqad in gigo bit teq gimaqbaban teq gihiyan teq ginenmaman teq in gigo onmin teq in gigo og gihulosiyta, on mataw na bunmo og kab osad in gigo nagah gihulosiyta na amenin 100 nazaq tuwaq daqay ham. Waqad in gigo bit teq gimaqbaban teq gihiyan teq ginenan teq gigo onmin kabemmo diq inaq iy daqay ham. Ta teq in ya imuzeq bolsa mataw in afaqan tineg daqaymo ham. Ad abeb kam muturta nab teq mataw na in God ago os dimuntab gwahtiqeq kuluwa-kuluwmo tuqos daqay ham. \v 31 Kam nabmo mataw gibin inaq iyim osayta na kabemmo in gibin hiqiyad bo abeb tiqiy daqay ham. Sa mataw kabemmo og kab gibin haiqta na in gibin inaq iyeq le danmeb tiqiy daqay ham. \s1 Yesus ame ezeqmanta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 20.17-19; Luk 18.31-34) \p \v 32 Ari kam nab Yesus danib gwahtiqim uliq Jerusalem-ub lehad in danmeb lehsa ago disaipel in abeb muzim inaq lehad teq in ginad haresmo em yaqay. Samo mataw ta asor in Yesus ago disaipel gibeb gimuzim nenaq lehad in gihol rabsa leh yaqaymo. Lehsa Yesus in ago disaipel 12 na giwaqim giqad le giholbinmo turad teq in aholib daq gwahtiqdaqta na anan tigibilan. \v 33 In bilam, Ne huritiy ham. Muran i Jerusalem-ub tugwalehauq ham. Nab teq mat araq in Mat Atatin waqeq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq gibenab tiqemdaq ham. Emid in ayon tibilaq daqay, Wol emid moqan haq daqay ham. Haqad in mataw en ta araq Juda a haiqta na gibenab tiqem daqay ham. \v 34 Emid teq in Mat Atatin bilawunad kusluw ugad tuwoltitay daqay ham. Woltitayeq teq in wolemid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo useq teq in kayeq iyeq ta eraqdaq ham. \s1 Jems ama Jon inaq maror iyeq osnan bilaqiy \r (Matyu 20.20-28) \p \v 35 Haqan teq Sebediy atatniz giger Jems ama Jon inaq in Yesus buloniy, Mat Iyah haqiy i giger nagah araq ago tisusumun nignan haqiy. Nagah na ni i gimen tiqemdaqta haqiy. \v 36 Haqan Yesus gibilan, Ya ne giger gimen naga diq emdaiq? ham. \v 37 Haqan in bilaqiy, Abeb ni maror ayah diqta iyeq ni nibin saw bunmo lehsa teq ni i giger ban igid i ninaq tuqosam haqiy. I ni nigerab niqabun ban teq ninasaran ban ossa on mataw bunmo i gihaqenib os daqay haqiy. \p \v 38 Haqan Yesus gibilan, Ne nagah anan susumunayta ka ago ne a hi hurit kemiy ham. Gog ayuwun agon meqin diqta ya uluwdaiqta na asor ne giger tuquluw daqaymo ye? ham. Teq santitiy ya iqisih bugdaqta na in ne giqisihsa ne tisor daqay ye? ham. \v 39 Haqanmo giger na bilaqiy, I nazaq tiqemam haqiy. Haqan Yesus gibilan, Helmo ham. Ya gog ayuwun agon meqinta uluwdaiqta na nogmo ne tuquluw daqaymo ham. Teq ya santitiy sordaiqta nazaq ne tisor daqaymo ham. \v 40 Ari nog diq ya iben iqabun ban osdaqta na teq nog ya iben inasaran ban osdaqta na in yaqgo nagah a haiq ham. God in mataw gingan gimen ban tuwastitayan usaqta naqmo in ban na tuwaq daqay ham. \p \v 41 Ari disaipel 10 na gamuk na huritim in Jems ama Jon inaq gigem meqinta tineg yaqay. \v 42 Negsa Yesus gibilenan agerab bolan in gibilan, On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan gigo maror aseseqta in gihol abin iluwad igmo ag haqad osayta ham. Ad in gigo walmataw giqemid in gimo ginad muzad gihaqenib iyeq osgo in giwaz meqniyayta ham. Na ago ne tuhuritiyta ham. \v 43 Teq ne in gigo daq na hikidik muziniy ham. Ne gilikmanib mat nog in mat ayahta iyeq osnan haqad in ahol wazid woqsa in ne gilumsiheq gimen kabiy eman ham. \v 44 Ad mat nog in ne gigo mat amebta iyeq osnan haqad in ne gigo kabibiy mat samanta iyeq osan ham. \v 45 Na ezaqgo Mat Atatin in mataw giqemid inmen kabiy sorgo a hi bol ham. In mataw gigo kabibiy mat nog iyeq in gigo afaqan inmo ahol ugad teq in ahol amalib mataw kabemmo gizayeq bab gibenab ta giwaqgo haqad in bolta ham. \s1 Yesus mat araq ame haiqta wastitayan dimniy \r (Matyu 20.29-34; Luk 18.35-43) \p \v 46 Ari Yesus ago disaipel nenaq teq mataw asor dauh biyahta nenaq in uliq ayahta Jerusalem-ub lehad luwim le uliq Jeriko-ib tugwahtiqiy. Gwahtiqim in uliq na hulosim lehsa Timeus atatin anan Bartimeus haqayta na in ame haiqta iyim dan adekib osad nagah anan sunad osyaqta. \v 47 Osad in Yesus mat Nasaret-ibta bolaq haqsa abin tuhurit. Huritim in dedibmo lileyeq bilaqyaq, Yesus haqyaq. Devit atatin\f + \fr 10:47 \ft Isrel on mataw ginad em yaqay, God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na in i gises Devit asenlulib tugwahtiqdaq haq yaqay. Haqad luweq Yesus in mat naqmo iydaq haqad teq mataw asor in anan Devit atatin haq yaqay.’ haqyaq. Ni ya inan ninad meqniyan haqyaq. \f* \v 48 Haqsa mataw kabemmo mat na wadad buloniy, Ni niqez hiqiy haqiy. Teq haiq. In dedibmo lileyeq a ta bilaqyaq, Yesus haqyaq. Devit atatin haqyaq. Ni ya inan ninad meqniyan haqyaq. \p \v 49 Haqsa Yesus bolim turad in mat na aqez huritadmo bilam, Bulonid ya igerab bolan ham. Haqan mataw na in mat ame haiqta na bulonim bilaqiy, Kadoy haqiy ni ninad dimniyan haqiy. In tinibilenaq haqiy. Ni eraqeq agerab leh haqiy. \p \v 50 Haqan mat ame haiqta na ago tubusan ahol isihim usta na hasim hulosan woqsa in hidmo eraqim Yesus agerab tilah. \p \v 51 Lehan Yesus bulon, Ya ni ezaq nitondaiq? ham. Haqan mat ame haiqta na bilam, Mat Iyah ham ya saw ahol waqnan inad bilaqaq ham. \v 52 Haqan Yesus bulon, Ni leh ham. Ni ya inan helmo hamta naqmo niqeman ni nime tidimniy ham. Haqan muran diq nawaqmo mat na ame hastitayan in saw ahol tuwaqyaq. Saw ahol waqad in Yesus muzim inaq Jerusalem-ub tilah. \ms1 Yesus santitiy sorim moqim teq ta eram \c 11 \s1 Yesus king nog iyim le uliq Jerusalem-ub gwahtim \r (Matyu 21.1-11; Luk 19.28-40; Jon 12.12-19) \p \v 1 Ari Yesus ago disaipel nenaq le Jerusalem sinsin tuqugad in le uliq giger Betfage teq Betaniy gigerab tugwahtiqiy, garah Oliv asenab. \v 2 Gwahtiqim Yesus in ago disaipel giger giqeman danmeb lehsa in gibilan, Ne le uliq ginobun ban usaqta kob gwahtiqeqmo donki amidon araq amalib asit a hi luwiyta nawa am wazan tursa ne ahol tuwaq daqay ham. Ahol waqeq ne haseq a boliy ham. \v 3 Sa mat araq gibileneq bilaqdaq, “Ne nagaqgo nazaq emay?” haqid ne kazaq buloniy ham. Iyahta ago kabiy inaq iyan haqiy ham. Kabiy na hiqiyid teq in hidmo emid ta boldaq haqad ne buloniy ham. \p \v 4 Haqan giger na lehim donki araq minminta bit araq aqezab am wazan tursa ahol tuwaqiy. Ahol waqad in donki na aqamun tihasiy. \v 5 Hassa mataw nab turiyta na tisusumun negiy, Ne giger nagaqgo donki minminta na aqamun hasay? haqiy. \p \v 6 Haqan Yesus gibilanta nazaqmo in mataw na tigibileniy. Gibilenan mataw na ‘dimunmo’ haqanmo in donki amidon na tuwaqiy. \v 7 Waqim in Yesus agerab a lehim in gigo tubusan asor hasim donki amalib emanmo Yesus donki amalib tuqos. \v 8 Osim lehsa mataw kabemmo in gigo tubusan hasim danib gihureniy. Gihurensa asor ay aben amikmikta giwaqim a bolim danib gihunegim giqad lehiy. \v 9 Dan balaw tonim hulosad teq mataw asor ameb lehad mataw asor abeb bolad in lileyim bilaq yaqay, \li1 God abin soriy haq yaqay. \li1 Mat ka Iyahta abinib bolan i ginad bilaq gigayinaq haq yaqay. \li1 \v 10 Teq kwaziqmo i gises Devit maror iyim osta na akaman diq a ta gwahtiqsa i ginad tidimniy hasaq haq yaqay. \li1 I God abin sorid ulilibmo diq gwalan haq yaqay. \p \v 11 Ari Yesus le uliq Jerusalem-ub gwahtiqim Tempel-ib tilah. Lehim Tempel ago gel aduganib gwahtiqim luwad in nagah bunmo ahol waqad luwsa tarom tiqiynan tonsa in ago disaipel 12 na nenaq usnan haqad uliq Betaniy-ib muleqim ta lehiy. \s1 Yesus bilaqan ay fik araq may \r (Matyu 21.18-19) \p \v 12-13 Lehim usim tarommo in eraqim Betaniy hulosim Jerusalem-ub ta lehad luwimmo Yesus agem moqsa in ay fik araq pesanmo tursa ahol waqad in anon waqnan agerab tilom. Loqim in anon araq ahol a hi wam. Haiqgam. Ananmo us. Na ezaqgo kam na in ay fik anon emgo akaman a haiq. \v 14 An Yesus ay na bulonim bilam, Ni ninon a ta hi emsa mataw ninon araq waqeq a ta hi neq daqay ham. Haqsa ago disaipel tuhuritiy. \s1 Mataw Tempel-ib mani akabiyan emsa Yesus gimuzan asan ban gwahtiqiy \r (Matyu 21.12-17; Luk 19.45-48; Jon 2.13-22) \p \v 15 Ari Yesus ago disaipel nenaq le Jerusalem-ub tugwahtiqiy. Gwahtiqim Yesus le Tempel agelin aduganib gwahtiqim in mataw nagah gizayad osiyta na gimuzan in tukim asan ban gwahti tileh yaqay. Lehsa in mataw mani amo amo waqad amenin bit na ago mani negayta na gigo ban otbuliyan tuwom. Teq in mataw ah hushusta\f + \fr 11:15 \ft Ah na God ayon tamaz emgo gizay yaqayta.\f* God ayon tamaz emgo gizayayta na gigo ban nagan inaqmo giqot buliyan woqiymo. \v 16 Sa mataw Tempel a hi wazinad in saw na agem siseyim nagah sorim leh bolad luwsa Yesus gibiyad in gunun emim gibilan, Ne Tempel ago saw ka wazinad nagah haresmo sorad uliq gem ka siseyad hi luwiy ham. \v 17 Haqad in mataw suleq negim kazaq gibilan, God ago marib in gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Mataw yaqgo bit anan bilaq daqay, On mataw en bunmo God inaq gamuk emgo abitan haq daqay haqad in bilam ham. \rq Aisaya 56.7\rq* \m Ta teq ne bit ka eman in mataw rin tonayta gigo bit nog tiqiy ham. \p \v 18 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq in Yesus ago gamuk nazaq huritim in wol emid moqgo adanteqin tinagun yaqay. Teq in Yesus rabun yaqaymo. Na ezaqgo on mataw bunmo Yesus ago suleq huritad gihol turuh nemsa in wazin yaqayta na ago iyan. \s1 Mat helmo diq haqad God bulonsa in nagah ugaqta \r (Matyu 21.20-22) \p \v 19 Ari imisor tiqiysa Yesus ago disaipel nenaq Jerusalem hulosim tilehiy. \v 20 Lehim usim eraqim tarommo in Jerusalem-ub ta lehad luwimmo in ay fik na a ahol ta waqiy. Ay na aninin, abeqar teq anan inaqmo tumay bugim tur. \v 21 Sa Pita in irimo Yesus gamuk bilamta na anadin emad in Yesus bulon, Iyahta ham ni ay ka ahol waq ham. Irimo ni ay fik anan bilam ‘meqniydaq’ hamta ka tumay bug ham. \v 22 Haqan Yesus bilam, Ni ninad ayahmo God amomo ago hib usan ham. \v 23 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat anad amulikmo ussa in helmo God nagah yaqmen tiqem yagdaq haqaqta, mat na garah ko bulonid in eraqeq sortukeq le kamismeb tuwoqdaq ham. \v 24 Na alulin nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Ni nagah araq anan God susumun ugad bilaqeq “Helmo God tiyagdaq” haqid God nagah na tinigdaq ham. \v 25 Ari ni God inaq gamuk tiqemnan haqad luweq ni mat araq nimeqin tonta na anadin emdaq ham. Nazaq iyid danmeb ni mat na ago daq meqinta na walemad anadin ta hi em ham. Ad teq ni Gimam Iyah Heven-ib osaqta na ningo gamuk bulon ham. Ni nazaq tonid teq God nazaqmo ningo daq meqinta giwalemad in ni niqez tuhuritdaq ham. [ \v 26 Ari ni mat na ago daq meqinta a hi walemid i Gimam Ulilib Osaqta na in ningo daq meqinta a hi giwalemdaqmo ham.] \s1 Mataw aseseqta in nog Yesus ahol abin ugta na anan susumun ugiy \r (Matyu 21.23-27; Luk 20.1-8) \p \v 27 Ari Yesus ago disaipel nenaq Jerusalem-ub a ta lehiy. Lehim Yesus Tempel agelin aduganib loq gelad luwsa mataw tamaz emayta na giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq Juda gigo mataw marorta nagan in Yesus agerab tuboliy. \v 28 Bolim in Yesus tisusumun ugiy, Ni nibin ezaqta iyim ni daq kagan emaq? haqiy. Teq nog diq nibin na nigan ni kazaq emaq? haqiy. \p \v 29 Haqan Yesus gibilan, Ta ya nazaqmo nagah araq ago susumun negid ne amenin emiy ham. Ne yaqgo susumun ka amenin emid teq nog ibin yagan ya daq kagan emaiqta na ago ya tigibilendaiqmo ham. \v 30 Ari Jon mataw huz negyaqta na ago kabiy Heven-ib bol o haiq in matawmo gigo hib kabiy na wamta? ham. Ne yaqgo gamuk ka amenin bilaqid ya huritiq ham. \p \v 31 Haqan mataw aseseqta na in gimo an mugad bilaqiy, I bilaqam, Kabiy na God ago hib bolta haqid in tibilaqdaq, Ta nagaqgo ne Jon ago gamuk huritim anan helmo a hi haqiy? haqdaq haqiy. \v 32 Ari i bilaqam, Kabiy na matawmo gigo hib bolta haqid mataw biyahta ka eraqeq i ezaq giton daqayta na i a hi hurit haqiy. Na ezaqgo on mataw na bunmo Jon anan God ago nantut araqmo diq haqsa mataw marorta nagan in ginan tirab yaqay. \v 33 Nazaq iyan in Yesus ago susumun na amenin emim buloniy, I a hi hurit haqiy. Haqan Yesus gibilan, Ya nazaqmo ham. Nog ibin yagan ya daq kagan emaiqta na ago ya a hi gibilendaiqmo ham. \c 12 \s1 Mataw meqinta am wain akabiyan emiyta gigo gamuk awowun \r (Matyu 21.33-46; Luk 20.9-19) \p \v 1 Haqad Yesus in mataw aseseqta na gamuk awowun araq gibilenim bilam, Mat araq am wain anagin kabemmo leyim in tigel ton ham. Gel tonim in yay araq wain anon em woqid bay ninaleq ayun waqgota na titay ham. Na tihiqiyan in mat kabiy wamuzdaqta ayon bit araq asen sisaqta emim in kabiy na mataw asor gibenab tiqam ham. In anad mataw na in gimo giholyon kabiy emad wain anagin asor waqad asor in ya yag daqay haqad ham. Kabiy anamren anad nazaq emad gibilenim hulosad in era uliq araq pesantab tilah ham. \v 2 Lehim ossa wain anagin waqgo akaman tugwahtiqan in ago kabibiy mat araq eman mataw wain akabiyan emayta na gigerab tilah ham. In leheq kabibiy mataw na gibenab wain anagin asor tuwaqdaq haqad ham. \v 3 Teq haiq ham. Kabibiy mat na lehanmo mataw wain akabiyan emayta na in wazim woltitayim muzan samanmo muleqim tilah ham. \v 4 Lehan kabiy anamren in kabibiy mat ta araq eman tilah ham. Lehan in mat na afaqin wolturim meqin diq toniy ham. \v 5 Anmo in kabibiy mat araq eman a ta lah ham. Lehan in mat na wol eman tumom ham. Moqan kabiy anamren in ago kabibiy mataw kabemmo giqeman leh yaqay ham. Lehsa mataw akabiyan emayta na in asor ginolad asor in ginol eman tumoqiy ham. \p \v 6 Ari kabiy anamren ago mat amulikmo tiqiy ham. Na in atatinmo in anan anad bilaq naqmo hiqiyyaqta ham. In anad am, Ya itatin em lehid teq mataw na in aqez tuhurit daqay haqad in eman abebtanta tilah ham. \v 7 Teq haiq ham. Mataw kabiy wamuzayta na in gimo an bulonim bilaqiy, Abeb mat ko amam moqid in amam ago ahuran nagah bunmo tuwaqdaqta haqiy ham. Bolsa i mat ko wol emid moqanmo haqiy ham. Moqsa amam ago kabiy ka igmo waquq haqiy ham. \v 8 Haqadmo in mat na wazim wol eman moqan in asan waqim kabiy asan ban hunegan tilah ham. \p \v 9 Nazaq iyan kabiy anamren na ezaq tondaq? ham. In boleq mataw wain akabiyan wamuzayta na ginol em bugad teq in ago kabiy na mataw ta asor bunta gibenab tiqemdaq ham. \v 10 Haqad Yesus bilam, Ne God ago mar ahol a hi waqayta ye? ham. Mar nab gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Tituq mataw anan bilaqiy ‘meqin’ haqiyta naqmo in awaz meqin diq turad bit anon bunmo soraq haqad in bilam ham. \v 11 Iyahtaqmo nagah na eman gwahtiqan i ahol waqsa in dimun diq iyaq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 118.22-23\rq* \p \v 12 Yesus nazaq haqan mataw aseseqta na ginad tiqemiy. Yesus i gibin wazid woqgo haqad gamuk awowun na bilam haqiy. Haqad in Yesus waznan ginad bilaqsa teq in ta on mataw girabun yaqay. Nazaq iyan in Yesus hulosim tilehiy. \s1 Mataw Sisa takis ugayta na ago in Yesus ulum waqiy \r (Matyu 22.15-22; Luk 20.20-26) \p \v 13 Ari mataw aseseqta na lehim in Farisi asor teq Herot ago matawta asor nenaq gibilenan tilehiy, in leheq Yesus kat ugid in gavman gigo gunun araq itiyonad gamuk araq hi bilaqnanta bilaqid i tuwazam haqad. \v 14-15 In lehim Yesus buloniy, Tisa haqiy, i ningo tuhurit haqiy. Ni a hi katiyaqta haqiy. Ni mataw gibin inaqta a hi girabunad gigomo a hi lehaqta haqiy. Ad ni on mataw God ago dan titnonta giqisihunad ni hel diqmo gibilenaqta haqiy. Ni ninad ezaq emaq? haqiy. I gibabun Rom gigo king Sisa in i gituw bulsa i takis ugauqta na in daq dimun o daq meqin? haqiy. I Juda gigo maror ezaq bilamta? haqiy. I tuqugam o haiq? haqiy. \p Haqan Yesus in gigo gamuk katiyta na tuhurit. In ya imeqin tongo adanin tiqemay ham. Haqad in gibilan, Nagaqgo ne ya ilum waqay? ham. Ari mani araq waq a bolid ya ahol waqiq ham. \v 16 Haqan in araq a bolim tuqugiy. Ugan ahol waqad in tisusumun nag, Ka nog diq adulan teq ahol anan usaq? ham. Haqan in bilaqiy, Na Sisa-mo agota haqiy. \v 17 Haqan Yesus gibilan, Sisa ago nagah na ne Sisa-mo ugiy ham. Ad God ago nagah na ne God-mo ugiy ham. Haqan mataw na ginadnad emad tuqosiy. \s1 Sadyusi in mataw hodhodab eraq daqayta na ago Yesus ulum waqiy \r (Matyu 22.23-33; Luk 20.27-40) \p \v 18-19 Sa Sadyusi asor Yesus ago hib tuboliy. Mataw na ginad kazaq emayta. Mataw tumoqiyta hodhodab a hi eraq daqay haqayta. Na in bolim Yesus buloniy, Tisa haqiy Moses i gimen gamuk araq mar tonim in kazaq bilam haqiy. Mat araq aw waqeq amun a hi emsamo moqid ago aw amomo ossa teq in amikqan araq abab aqoburan na waqeq alulib abab ayon onmin tigiqemdaq ham haqiy. \p \v 20 Ari gamuk araq kazaq lahta haqiy. Mat araq amikqaniz nenaq 7 nazaq diq iyim osiy haqiy. Osim in gibab na aw araq tuwam haqiy. Waqim inaq osad in ago amun haiqmo osimmo tumom haqiy. \v 21 Moqan ama ta araq aw naqmo tuwam haqiy. Waqim in nazaqmo amun haiqmo osim tumommo haqiy. Ta in gima ezeqmanta na nazaqmo ton haqiy. \v 22 Na moqan in amagniz bunmo nazaqmo titoniymo haqiy. Mataw maqbab 7 na in aw amulik naqmo waqim amun araq eman a hi gwahtiqsamo in tumoq bugiy haqiy. An abeb aw na tumommo haqiy. \v 23 Nazaq iyan abeb mataw bunmo hodhod huloseq eraq daqayta nab teq aw na in nog diq awe tiqiydaq? haqiy. Maqbab 7 na bunmo in aw amulik naqmo waqiyta haqiy. \p \v 24 In nazaq haqanmo Yesus gibilan, Ne God ago marib gamuk usaqta na ago ginad a hi em hasay ham. Teq ne God ago zaway a hi hurit kemaymo ham. Na ago iyan ne gamuk menmen bilaqay ham. \v 25 Ari on mataw hodhodab eraqeq in an a ta hi waq daqay ham. In bilaqne God ago hib angelo osayta nazaq nogmo in os daqay ham. \v 26 Teq God mataw tumoqiyta giwazid hodhodab eraq daqayta na agamukan Moses ago marib usaqta ham. Mar nab ne ay amikta faq oyad a hi oyworta awagamun na ne ahol a hi waqiyta daqagya ham. Wagam nab God in Moses bulonim bilam, \q1 Abraham ago God, teq Aisak ago God, teq Jekob ago God na yaqmo haqad in bilam ham. \rq Kisim Bek 3.6, 15, 16\rq* \m \v 27 Nazaq iyan God in mataw moqim kayeqmo osayta gigo God iyim in gibiy muzaqta ham. Mataw moqim a hi hiqiyayta ham. Ne gigo gamuk nawa na ne menmen diq bilaqiy ham. \s1 God ago gunun ameb diqta \r (Matyu 22.34-40; Luk 10.25-28) \p \v 28 Ari mat araq Moses ago gunun hurit kamta na bolim Yesus Sadyusi nenaq gamukib an bayad tursa in tuhurit. Huritsa Yesus in gigo gamuk amenin dimun diqmo bilaqan mat na era Yesus tisusumun ug, God ago gunun doqag diqta in gunun bunmo giquriyamim in danmeb diqta? ham. \p \v 29 Haqan Yesus bilam, Gunun ameb diqta na kazaq bilam ham. \q1 Ne Isrel huritiy haqad in bilam ham. I gigo Iyahta God in amomo Iyahta iyim osaqta haqad in bilam ham. \v 30 Sa ne gigem, giqutil, ginad, teq ne gigo zaway bunmo amalib ne gigo Iyahta God anan ginad bilaqan haqad in bilam ham. \rq Lo 6.4-5\rq* \m \v 31 Teq gunun gigerta na in kazaq ham. \q1 Ni nihol anan ninad bilaqaqta nazaqmo ni niyow anan ninad bilaqan haqad in bilam ham. \rq Wok Pris 19.18\rq* \m Gunun giger na in God ago daq dimdimunta bunmo giquriyamim in ameb diqta ham. \p \v 32 Haqan mat Moses ago gunun hurit kamta na in Yesus bulon, Mat Iyah ham helmo ni dimunmo bilam ham. God amomo in Iyahta iyim osaqta ham. God araq haiq ham. \v 33 Ad i giqutilibmo teq i ginadibmo teq i gigo zawayibmo i God anan ginad bilaqdaq ham. Teq igmo gihol anan ginad bilaqaqta nazaqmo i on mataw bunmo ginan ginad bilaqdaq ham. Daq giger na in mataw God ayon tamaz emad naw ugayta na bunmo giquriyamim in ameb diqta ham. \p \v 34 In nazaq anad em hasim bilaqan Yesus huritim tubulon, Ni God ago maror sinsin diq ugim osaqta ham. \p Ari Yesus in mataw na gigo susumun bunmo amenin anononmo eman mataw bunmo rabad in Yesus ulum waqnan a ta hi susumun ug yaqay. \s1 Krais ahol alulin ezaqta na ago Yesus Farisi susumun nag \r (Matyu 22.41-46; Luk 20.41-44) \p \v 35 Ari Yesus Tempel agelin aduganib mataw suleq negad tuqos. Osad in bilam, Ezaq haqad mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na bilaqay, Krais in Devit atatin\f + \fr 12:35 \ft Mak 10.47 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* haqayta? ham. \v 36 Kwaziqmo God ago Bugaw Dimunta in Devit anad ugsa Devit in Krais anan bilam, \q1 Iyahta in yaqgo Iyahta kazaq bulonim bilam ham. Ni ya iben iqabun ban kab ya imen emad ossa ya ningo bab giqemid nisen ahaqenib tiqiy bug daqay haqad in bilam ham. \rq Buk Song 110.1\rq* \p \v 37 Ari Devit-mo in Krais anan bilam, ‘Yaqgo Iyahta’ haqad in bilam ham. Nazaq iyan ezaq toneq Krais in Devit ago Iyahta iyeq teq in Devit atatin a ta iydaq? ham. Haqan on mataw biyahta nab turiyta na in Yesus ago gamuk huritim ginad tidimniyiy. Na ezaqgo Yesus in mataw aseseqta na gigo gamuk adanin qway bugta na ago iyan. \s1 Yesus in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo daq anan bilam \r (Matyu 23.1-36; Luk 11.37-54; 20.45-47) \p \v 38 Ari Yesus mataw na suleq negad osim gibilan, Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. In tubusan dimun diqta giholib emim dan muzad luwayta ham. Luwsa mataw gibiyad ginan ‘mat ayah’ haqsa in ginad diq dimniyaqta ham. \v 39 Mataw na bit humab wolaytab ban ulilibta nabmo osnan ginad bilaqaqta ham. Ad in humab adidaqan inaqtab ogib garuruhab osnan hulosmo diq hulosayta ham. \v 40 Teq in on waburta kat negad gigo bit samanmo waqayta ham. Ad in mataw gimeb God inaq gamuk sisaqmo bilaqim a lehayta ham, mataw gibiyad ginan dimun diqta haq daqay haqad ham. God hazizir ayahta emdaqta nab teq mataw na in on mataw bunmo giquriyameq faq ayah diqmo tuwaq daqayta ham. \s1 Aw anaghan haiqta araq in God naw ug \r (Luk 21.1-4) \p \v 41 Ari teq Yesus Tempel agelin aduganib osad mataw gigo naw hunegan mani emayta abanab woqsa in gibiyad os. Ossa mataw ginaghan inaqta na kabemmo boleq mani kabemmo giqem yaqay. \p \v 42 Sa teq aw waburta araq anaghan haiqta bolim mani amikmikta gigermo hunag. \v 43 Hunegan Yesus ahol waqad in ago disaipel gibilenan agerab boliy. Bolan in gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Aw waburta ahol anaghan haiqta ko in mani amik diqta emim in on mataw mani kabemmo emiyta ko giquriyam bug ham. \v 44 Na ezaqgo mataw ko bunmo in gigo mani kabemmo usaqta na ago asitmo emiyta ham. Ari aw ko haiq ham. In aholib mani asitmo usta na bunmo em bugim in ago mani araq in didaq zayeq neqdaqta na haiq tiqiy ham. \c 13 \s1 Yesus bilam, Tempel teq meqniydaq ham \r (Matyu 24.1-2; Luk 21.5-6) \p \v 1 Ari Yesus ago disaipel nenaq Tempel hulosim lehadmo disaipel araq in Yesus tubulon, Mat Iyah ham gig aseseqta amalib bit dimdimunta giqemiyta ko ni gibiy ham. \v 2 Haqan Yesus bilam, Ni bit aseseqta ko gibiyaq e? ham. Gig ko bunmo teq wolzizilayeq gihunegid tuwoq bug daqay ham. Gig an amalib usayta ko teq muruwoqeq tiqmo bug daqayta ham. \s1 Yesus bilam, Afaqan kabemmo teq gwahtiqdaq ham \r (Matyu 24.3-14; Luk 21.7-19) \p \v 3 Haqad in tilehiy. Lehim Yesus garah anan Oliv haqayta nab osad teq in ame lehim Tempel na ahol waqad osyaq. Ossa Pita, Jems, Jon teq Andru nazaqmo in agerab tuboliy. Bolim in tisusumun ugiy, \v 4 Yesus haqiy ni i gibilen haqiy. Kam gineh teq nagah ni anan bilamta na tugwahtiqdaq? haqiy. Naga daqin diq gwahtiqsa i ahol waqad ginad emam nagah na tugwahtiqnan tonaq haqam? haqiy. \p \v 5 Haqan Yesus gibilenim bilam, Ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Luweq mat araq ne kat negdaq ham. \v 6 Mataw kabemmo teq boleq ya inan biyad bilaq daqay, Mat naqmo ya kawa haq daqay ham. Haqad in mataw kabemmo kat negsa in ginan helmo haq daqay ham. \p \v 7 Ad mataw bab emsa ne gihulan huritad teq ta mataw pesanta bab emsa ne gibin hurit daqaymo ham. Huritad ne ginad haresmo emad hi rabiy ham. Daq nagan nazaq tugwahtiqdaqta ham. Ta teq kam abebtanta na teqmo ham. Afaqan na bunmo gwahtiqeq le hiqiyid teq kam na tugwahtiqdaq ham. \v 8 Na ezaqgo mataw en araq in eraqeq mataw saw araqabta nenaq an wol daqayta ham. Sa king araq ago dauh in king ta araq ago dauhta nenaq an wol daqaytamo ham. Saw haresmo og ahol woleq lehsa uliq saw asor zarow ayahta gwahtiqdaqta ham. Daq nagan bunmo bilaqne aw agemab amun tubaysa loyinaqta nazaq nog iydaq ham. \p \v 9 Ari negmo gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Mataw teq ne giwazeq kaunsel gibenab giqem daqay ham. Ad in bit humab wolayta nagab ne ginol titay daqay ham. Ne ya inan helmo haqad imuzad luwayta na ago in ne giqemid ne king teq gavman aseseqta gimeb tur daqay ham. Turad teq ne nagah gimeb ahol waqiyta na awagamun tigibilen daqay ham. \v 10 On mataw ya iwagamun dimunta uliq saw bunmo a leheq gibilensa teq nagah ya anan bilayta na tugwahtiqdaq ham. \p \v 11 Ari in ne giwazeq giqad gavman gimeb lehid teq ne naga gamukin bilaq daqayta na ago ginadnad hi emiy ham. Gamuk bunmo ne bilaq daqayta na God tinegdaq ham. Kam nab in gamuk negdaqta nazaqmo ne bilaqiy ham. Nazaq iyan negmo diq gamuk na a hi bilaq daqay ham. Haiq ham. God ago Bugaw Dimunta inmo gamuk na ne giqezab tibilaqdaq ham. \p \v 12 Kam nab teq mataw in gimaqbaban giwaqeq bab gibenab giqemid in ginol emid tumoq daqay ham. Sa gimaman in nazaqmo gigo onmin giwazeq bab gibenab giqem daqaymo ham. Ad onmin in nazaqmo ginenmaman gihar negad bab gibenab giqemid in ginol emid tumoq daqaymo ham. \v 13 Ya ihol abin ne giholib usaqta na ago on mataw bunmo gigem meqinta neg daqay ham. Ari on mataw zaway diq iyeq ossa le in gigo kam abebtanta iydaqta nab teq God in gilumsiheq ta giwaqdaq ham. \s1 Yesus bilam, Jerusalem teq meqniydaq ham \r (Matyu 24.15-28; Luk 21.20-24) \p \v 14 Haqad Yesus bilam, Teq nagah meqin diqta uliq saw meqin tonaqta na in ban a hi osnagta nab ossa ne ahol tuwaq daqay ham. (Mat gamuk ka ahol waqad bilaqaqta na in anad em hasad bilaq sireqan.) Kam nab on mataw saw Judiya-ib os daqayta na in tukeq garah ban gwalehiy ham. \v 15 Sa mat bit ahuqunib ban osnantab osdaqta na in ogib hitiqeq tukeq lehanmo ham. In ago es nagah giwaqgo bit aduganib lo hi gwahtiqan ham. \v 16 Teq mat kabiyab luwdaqta na in ago aholsihen waqnan uliqab muleqeq ta hi bolanmo ham. \v 17 Kam nab on gigem iyayta na teq on amun muturta sus ugayta na in timeqniy daqay ham. \v 18 Nazaq iyan ne God susumun ugid in kam meqinta na emid urom akamnib hi gwahtiqan ham. \v 19 Kam nab mataw afaqan ayah diqmo tisor daqay ham. God nagah bunmo giqeman gwahtiqiyta nab iyim bo muran kam kabmo afaqan araq nazaqta a hi gwahtimta ham. Teq abeb afaqan araq nazaqta a ta hi gwahtiqdaqmo ham. \v 20 Ari Iyahta kam meqinta na siqim diq hi emid on mataw bunmo tihiqiy bug nagiy ham. Teq inmo ago on mataw in gilumim aholyon giwamta na ginadin emad in kam na emid siqim tiqiydaqta ham. \p \v 21 Kam nab mat araq ne gibileneq bilaqdaq, Ahol waqiy, Krais kawa osaq o Krais kowa osaq haqsa ne in aqez na hikidik huritiy ham. \v 22 Na ezaqgo krais katiyta teq nantut katiyta kabemmo tugwahtiq daqay ham. Gwahtiqeq in daq azawayin inaqta kabemmo giqemad in kabiy lul araq diqta amo amo giqem daqayta ham. In nazaq emad teq in God ago on mataw in gilumim aholyon giwamta na gihureqnan diq ton daqayta ham. \v 23 Ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Daq nagan bunmo a hi gwahtiqsa kawa ya ne tigibilen kemaiq ham. \s1 Mat Atatin teq ta boldaq \r (Matyu 24.29-31; Luk 21.25-28) \p \v 24 Haqad Yesus bilam, Kam nab afaqan ayahta na tihiqiyid teq \li1 Zeq ame romriq iysa kalam a ta hi oydaq ham. \li1 \v 25 Sa kaitab ulig milheseq ogib tuwoq daqay ham. \li1 Woqsa nagah aseseqta zawayta ulilib usayta nagan gihol tuwol daqaymo ham. \m \v 26 Kam nabmo Mat Atatin onqas amalib oseq ago zaway ayahta teq ahol anuwan inaqmo bolsa on mataw ahol tuwaq daqay ham. \v 27 Sa in angelo asor giqemid in og saw bunmo lehad inmo ago on mataw in gilumim aholyon giwaqan osayta na giwaqeq giwaqeq a lehad teq in tigiwaq bug daqay ham. \s1 Ay fik kam ulum kemaqta \r (Matyu 24.32-35; Luk 21.29-33) \p \v 28 Haqad Yesus bilam, Ay fik ago hib teq ne ginad tiqem has daqay ham. Ay na aben hur tonad atitoqin muturta gwahtiqsa ne ahol waqad ginad emay, Zeq akaman tiqiynan tonaq haqayta ham. \v 29 Nazaqmo teq abeb nagah ya anan bilayta ka bunmo tugwahtiqsa ne ahol waqad ginad kazaq emiy ham. Nagah Yesus anan bilamta na bolim sinsin tiqiy haqiy ham, bilaqne mat dan ezab turad bit aduganib gwahtiqnan tonaq nazaq haqiy ham. \v 30 Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka a hi moq bugsa daq nagan bunmo tugwahtiqdaq ham. \v 31 Kait og inaq teq tihiqiydaqta ham. Ari yaqgo gamuk ka a hi hiqiydaq ham. \s1 Mat araq diq Yesus ta boldaqta na akaman a hi hurit \r (Matyu 24.36-44) \p \v 32 Ari teq Mat Atatin kam gineh diq ta boldaqta na teq in zeq adulan ganimtab bo gwahtiqdaqta na mat araq a hi hurit ham. Angelo Heven-ib osayta na teq God Atatin inaqmo in kam na a hi huritiymo ham. God amomo kam na ago tuhuritta ham. \p \v 33 Nazaq iyan ne saw waqad gihol waz naqmo hiqiyeq osiy ham. In boldaqta akaman na ne a hi huritiy ham. \v 34 Na in bilaqne mat ayahta araq ago uliq hulosim saw araq pesantab lehaqta nazaq nog iydaq ham. Mat na a hi lehadmo in kabiy iberim ago kabibiy mataw amulik-mulikmo negad gibilenan in ago nagah wamuzayta ham. Sa mat ayahta na in mat dan ez wamuzim turaqta na bulonaq, Ni dan ez wamuz naqmo hiqiyeq os haqaqta ham. Haqad in gihulosim tilehaqta ham. \p \v 35 Haqad Yesus bilam, Nazaq iyan ne gihol waz naqmo hiqiyeq osiy ham. Kam gineh bit anamren ta boldaqta na ne a hi huritayta ham. In taromab o tarom alihanib o saw hastitaysa o tarommo in boldaqta na ne a hi huritayta ham. \v 36 Luweq in hidmo boleq ne ussa in gibiydaq ham. \v 37 Gamuk kawa ya ne gibilenaiqta ka ya on mataw uliq saw bunmo gibilenaiqmo ham. Ne bunmo gihol asawan woltayad osiy ham. \c 14 \s1 Mataw marorta in Yesus wol emid moqgo an adugan waziy \r (Matyu 26.1-5; Luk 22.1-2; Jon 11.45-53) \p \v 1 Ari abeb kam giger le tihiqiyid teq Juda gigo lotu akaman ayahta anan Pasova haqayta na teq bret yis haiqmo neqayta na akaman tugwahtiqdaq. Sa mataw tamaz emayta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in mataw gime titoneq Yesus wazeq wol emid moqdaqta ago adanteqin tinagun yaqay. \v 2 Na ezaqgo in bilaqiy, I Pasova akamnib Yesus ulalabmo a hi wazam haqiy. Luweq mataw biyahta na gigem meqniysa bab araq ayahta wazid eraqdaq haqiy. \s1 Aw araq Yesus afaqinib masil ahuran dimunta wazbalan wom \r (Matyu 26.6-13; Jon 12.1-8) \p \v 3 Ari Yesus uliq Betaniy-ib mat araq kwaziqmo aholib moq lepra usim tihiqiyta anan Saimon haqayta ago bitab os. Osad in didaq neqsa aw araq tubol. Aw na kagoh araq amikta gig anan alabasta haqay na sisoqim emiyta nab in masil ahuran dimunta anan nard haqayta anawun ayahmota tenim teq in wazim a bol. A bolim in aqez orqayim Yesus afaqinib wazbalan tuwom. \v 4 Wazbalan woqsa mataw asor nab osiyta na gigem timeqniysa in ginadibmo bilaqiy, Nagaqgo aw ko masil dimunta ko abu ulumaq? haqiy. \v 5 I masil ko mat araq inaq zayeq 300 kina nazaq waq nagta haqiy. Waqeq i mataw ginaghan haiqmo osayta na neg nagta haqiy. Haqad in aw na tuwad yaqay. \p \v 6 Wadsa Yesus bilam, Ne hulosiy ham. Nagaqgo ne aw na afaqan ugay? ham. In ya ilowan tonad yaqmen daq dimun diqta tiqem yag ham. \v 7 Tutimmo mataw ginaghan haiqta na ne nenaq osayta ham. Ossa ne gilumsih daqayta akaman kabemmo ham. Ari ya nenaq tuteqmo a hi osdaiqta ham. \v 8 Aw ka ya inadin emim in yaqmen emdaqta na kawa tiqem yag ham. In masil ya iholib amta ka in ya isan wastitayeq hodhodab iqemgo in kawa tiqam ham. \v 9 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw edobya leheq ya iwagamun dimunta bilaqad in aw ka daq amta ka awagamun tibilaq daqaymo ham. Bilaqsa mataw huritad teq in aw ka anadin tiqem daqay ham. \s1 Judas in Yesus waqeq Juda gigo mataw marorta gibenab emgo bilam \r (Matyu 26.14-16; Luk 22.3-6) \p \v 10 Ari kam nab disaipel 12 na gigo araq anan Judas uliq Kariyot-ib haqayta na in mataw tamaz emayta gigo aseseqta gigerab lehim gibilan, Ya Yesus waqeq ne gibenab tiqemdaiq ham. \p \v 11 In nazaq bilaqan mataw aseseqta na huritim ginad tidimniyiy. Ginad dimniysa in Judas naw uggo tubuloniy. Bulonan Judas huritim teq in Yesus waqeq mataw na gibenab emdaqta adanteqin araq dimunta tinagunyaq. \s1 Yesus ago disaipel nenaq Pasova abebtanta neqiy \r (Matyu 26.17-25; Luk 22.7-14, 21-23; Jon 13.21-30) \p \v 12 Ari bret yis haiqmo neqayta na akaman tugwahtim. Kam nab in Pasova ayon sipsip amidon wol emayta. Nazaq iyan disaipel in Yesus tisusumun ugiy, Ni ninad i bit edob leheq ni Pasova adidaqan neqdaqta abanan wastitayam? haqiy. \v 13 Haqan Yesus in ago disaipel gigermo gibilan, Ne giger le uliq kob gwahtiqid teq mat araq reb ayuwun inaqta soreq a bo lehad in ne danib tigibiydaq ham. Mat naqmo ne muzeq inaq lehiy ham. \v 14 Leheq mat na bit edob gwahtiqdaqta nab ne loqeq bit na anamren kazaq susumun ugiy ham. Tisa bilam, Yaqgo disaipel nenaq Pasova adidaqan neqamta na ago bit adugan edowa? haqad ne buloniy ham. \v 15 Ne nazaq bulonid teq in bit adugan araq ayahta ulilib usaqta na tigiqisihundaq ham. Bit adugan nab didaq neqayta anaghan bunmo usaqta ham. Nab ne leheq i bunmo Pasova adidaqan neqamta abanan wastitayiy ham. Haqad Yesus in giqeman tilehiy. \p \v 16 Lehim uliq nab gwahtiqim in Yesus nagah bunmo ginan gibilanta nazaqmo ahol tuwaqiy. Ahol waqad in nab Pasova adidaqan neq daqayta abanan tuwastitayiy. \v 17 An imisor diq tiqiyan Yesus ago disaipel 12 na nenaq didaq neqnan tilehiy. \v 18 Lehim in banab didaq neqad osad Yesus bilam, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Ne gilikmanib teq mat araq ya iwaqeq bab gibenab iqemdaq ham. Mat ya inaq araqib didaq neqauqta naqmo ham. \p \v 19 Haqan disaipel gihol afaqan tiqiysamo in amulik-mulikmo Yesus tisusumun ug yaqay, Yaqmo ye? haq yaqay. \v 20 Haqsa Yesus gibilan, Ne disaipel 12 gilikmanib mat ya inaq degib aben woqaq naqmo ham. \v 21 Helmo diq ham. God ago mar Mat Atatin anan bilamta nazaqmo diq in dan muzeq tilehdaqta ham. Teq mat in Mat Atatin bab gibenab emdaqta na timeqniy hasdaq ham. Mat na anen a hi em nagta in am ham. \s1 Yesus in ago disaipel bret teq wain ayun inaq nag \r (Matyu 26.26-30; Luk 22.15-20; 1 Korin 11.23-25) \p \v 22 Ari in didaq neqad osad Yesus bret asor waqim God esey ugim in orqayim ago disaipel tinag. Negad in gibilan, Ne bret ka waqeq neqiy ham. Ka ya inon ham. \v 23 Haqad in wain agogin inaq waqim God esey ugim teq in negan in bunmo tuquluwiy. \v 24 Uluwan Yesus gibilan, Ka ya inedan God ago maror muturta na zaway ugdaqta ham. Ya ned ka on mataw kabemmo giwastitaynan haqad wazbaldaiqta ham. \v 25 Ya ne helmo gibilenaiq ham. Ya wain ayun ka a ta hi uluwdaiq ham. Abeb ya God ago maror muturta aduganib osad teq ya wain ayun ka a ta uluwdaiq ham. \p \v 26 Admo in lotu ago bar araq wazim hulosadmo in uliq hulosim garah Oliv-ub tilehiy. \s1 Yesus bilam, Pita teq gileh yagdaq ham \r (Matyu 26.31-35; Luk 22.31-34; Jon 13.36-38) \p \v 27 Lehad Yesus in ago disaipel gibilan, Ne bunmo ginad ya inan helmo haqayta na hulosad gileh tiyag daqay ham. Na ezaqgo God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Ya mat sipsip giwamuzaqta na wol emsa in ago sipsip haresmo tukeq tileh daqay haqad in bilam ham. \rq Sekaraya 13.7\rq* \m \v 28 Ari ya hodhodab eraqeq teq ya ameb saw Galiliy-ib tilehdaiq ham. \p \v 29 Haqan Pita bulon, Mataw ka bunmo in ginad helta na hulosad gileh nigsa ya haiq ham. \v 30 Haqan Yesus bulon, Ya helmo nibilenaiq ham. Tarom kab kurek ame gigerta a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. \p \v 31 Haqan Pita atoranmo bilam, Nab iyan ham. Mataw ya ninaq ginol emnan bilaqsa ya gileh a hi nigdaiq ham. Hikidik ham. Haqan disaipel bunmo gamuk nazaqmo bilaqiy. \s1 Yesus og Getsemaniy-ib God inaq gamuk am \r (Matyu 26.36-46; Luk 22.39-46) \p \v 32 Ari Yesus ago disaipel nenaq le og araq awaqan dimunta anan Getsemaniy haqayta nab tugwahtiqiy. Gwahtiqim Yesus in ago disaipel gibilan, Ne kab osiy ham. Sa ya leheq God inaq gamuk emnan ham. \v 33 Haqad in Pita, Jems teq Jon giwaqim nenaq tilah. Lehad in ahol afaqan diq iysa ahol meqin diq tiloyinyaq. \v 34 Ad in gibilan, Ya ihol afaqan diq iysa ya tumoqnan tonaiq ham. Ne kab saw waqad osiy ham. \p \v 35 Haqad in asitmo ta leh nog iyim in ogib woqim usad God tubulonyaq, God anad bilaqid in afaqan ka ya iholib walemdaq haqad. \v 36 In bilaqyaq, O kabay haqyaq ni ya imam haqyaq. Ni nagah araq a hi emdaqta a haiq haqyaq. Ya iholib afaqan ayahta ka ni walem haqyaq. Teq ni ya inad ka hi muz haqyaq. Ninmo ninad muz haqyaq. \p \v 37 Haqad in muleqim ta lehim disaipel ezeqman na ussa in gibiy. Gibiyad in Pita bulon, Saimon ham ni nagaqgo usaq? ham. Ni asitmo saw waqad a hi osdaq e? ham. \v 38 Ne saw waqad God inaq gamuk emad osiy ham. Gamuk emad daq ne gilum waqdaqta na bo giholib gwahtiqsa ne hi woqgo haqad buloniy ham. Helmo ne ya inad muznan ginad bilaqaqta ham. Teq ne gihol awaz meqin a haiq ham. \p \v 39 Haqad in lehim a God ta bulon. Teko in God bulonta nazaqmo in a ta bulon ton. \v 40 Bulonim in muleqim ta lehim disaipel gime rursa ussa in gibiy. Gibiysa in kayeq ta iyim in gamuk araq bilaq daqayta hiqiyan in giqezmo hiqiyim tuqosiy. \p \v 41 Sa Yesus ame ezeqmanta lehim teq ta bol. Bolim in gibilan, Ne ginamur emad us tutay ye? ham. Ne dimunmo tuqusiy ham. Ahol waqiy ham. Muran in Mat Atatin waqeq mataw meqinta gibenab em daqayta akaman tiqiy ham. \v 42 Ne eraqiysa i lehuq ham. Ahol waqiy ham. Mat ya iwaqeq bab gibenab iqemdaqta na bo tugwahtim ham. \s1 Judas Yesus waqim bab gibenab am \r (Matyu 26.47-56; Luk 22.47-53; Jon 18.3-12) \p \v 43 Yesus nazaq gamuk bilaqad tursa hid naqmo disaipel 12 na gigo araq anan Judas haqayta na tubol. In bolsa mataw dauh biyahta baqir sebur wazim ad in inaq tuboliymo. Mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in mataw na giqeman boliyta. \v 44 Ari mat Yesus waqeq bab gibenab emdaqta na in naga daqin emid in Yesus ahol waqad waz daqayta na ago in teko tigibilanta. In bilam, Ya leheq mat nog ya wazeq ilawundaiqta naqmo ne wazeq bab mataw na gibenab emid in mat na wamuzeq ad lehiy ham. \p \v 45 Nazaq iyan in hidmo Yesus agerab loqimmo tibilam, Tisa ham. Haqadmo in wazim tiqilawun. \v 46 Ilawunanmo mataw na eraqim Yesus tuwaziy. \v 47 Wazsa mat araq Yesus agerab turta na ago baqir hureq hasim wam. Waqim in tamaz mat danmebta ago kabibiy mat araq wolim adeksanmo qwatayan ogib tuwom. \v 48 An teq Yesus in bab mataw na gibilan, Ne baqir sebur giwaqim a boliyta ka ne mat rin tonaqta waznan boliy ye? ham \v 49 Kam kabemmo ya ne suleq negad nenaq Tempel-ib ossa ne ya a hi iwaziy ham. Teq daq kagan bunmo gwahtiqad in God ago mar tuwol net bugaq ham. \p \v 50 Haqanmo disaipel bunmo Yesus hulosim titukiy. \s1 Mat araq minminta tuk \p \v 51 Disaipel tukim lehsa mat araq minminta ago tubusan dimunta husta amta na in Yesus muzim inaq lehsa mataw na ahol waqad tuwaziy. \v 52 Wazan haiq in giben lelhasadmo ago tubusan gibenab hulosadmo in abe aholmo tukim tilah. \s1 Mataw aseseqta Yesus amalib nan kabemmo emiy \r (Matyu 26.57-68; Luk 22.54-55, 63-71; Jon 18.13-14, 19-24) \p \v 53 Ari mataw na Yesus wazim ad tamaz mat danmebta ago bitab tilehiy. Lehan mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in bolim humab tuwoliy. \v 54 Sa Pita in Yesus muzim lehad teq in pesan nog lehyaq. Lehim in tamaz mat danmebta na ago bit agelin aduganib le gwahtiqim in mataw Tempel-ib hurmey gan turayta na nenaq faq iterad tuqos. \v 55 Ossa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo kaunsel ayahta na amatawun bunmo in mat araq Yesus ago hib nan bilaqid teq in wol emid moqgo na tinagun yaqay. Ta teq in gamuk araq amalib Yesus wol em daqayta na ahol a hi waq yaqay. \v 56 Mataw kabemmo bolim Yesus amalib nan katiyta em yaqayta. Teq haiq in gigo gamuk katiyta na araqibmo a hi iyyaq. \p \v 57-58 Sa mataw asor turad in katiyim kazaq bilaq yaqay, Yesus kazaq bilaqsa i hurit haq yaqay. Yaqmo teq Tempel mataw gibenab emiyta ka wol inereq kam ezeqmanmo aduganib ya Tempel ta araq gibenab a hi em daqayta na wazid tiqeraqdaq haqad in bilamta haq yaqay. \v 59 Teq gamuk in bilaq yaqayta na araqib diq a hi iyyaqmo. \p \v 60 Anmo tamaz mat danmebta na eraqim liqabmo turad in Yesus tisusumun ug, Mataw ka bolim ni ninan gamuk bilaqayta ka in ezaq diq? ham. Ni gamuk ka araq amenin a hi emdaq e? ham. \v 61 Haqanmo Yesus aqez hiqiyim in mat na ago gamuk amenin araq a hi bilam. Sa tamaz mat danmebta na a ta susumun ug, Mat Iyah Ulilib Diqta na atatin mataw anan Krais haqayta na ninmo ye? ham. \v 62 Haqan Yesus bilam, Eqe ham. Na yaqmo kawa ham. Teq Mat Atatin in God Awaz Meqin Diqta aben aqabun ban ossa ne ahol tuwaq daqay ham. Ahol waqsa in kaitab onqas inaq bolsa ne ahol tuwaq daqaymo ham. \p \v 63 Haqanmo tamaz mat danmebta na era inmo aholib tubusan bulsireqim bilam, Mat araq in ayon nan araq ta hi bilaqan ham. \v 64 Mat ka God bilawunsa ne tuhuritiy ham. Ne in ayon naga gamukin bilaq daqay? ham. Haqan mataw bunmo bilaqiy, Na in daq meqin diq haqiy. Mat daq nazaq amta na in moq nagta haqiy. \v 65 Haqad mataw na gigo asor in Yesus tukusluw ug yaqay. Ad in tubusanib ame isihim wolad teq in bulon yaqay, Ni nantut iysun nog ninolaqta ka anan biy haq yaqay. Haqsa mataw tamaz emayta gigo hurmey na in Yesus waqim tuwoltitay yaqaymo. \s1 Pita Yesus gileh ug \r (Matyu 26.69-75; Luk 22.56-62; Jon 18.15-18, 25-27) \p \v 66 Ari in Yesus nazaq tonsa Pita bit asisuranib ossamo tamaz mat danmebta na ago kabibiy aw araq tubol. \v 67 Bolim Pita faq iterad ossa in ahol waninunadmo bulon, Ni Yesus Nasaret-ibta na inaq luwta ham. \v 68 Haqan Pita bilam, Haiq ham. Ya ni gamuk bilaqaqta na inad a hi emaiq ham. Ni nog diq anan bilaqaq? ham. Haqad in asanib bit aqez ban le tugwahtim. [Gwahtiqsamo kurek araq tigayon.] \p \v 69 An kabibiy aw na in Pita nab tursa ahol waqad in mataw nab turiyta na tigibilan, Mat ka in Yesus ago mat araq kawa ham. \v 70 Haqan Pita a ta bilam, Na ya a haiq ham. Haqan mataw in agerab turiyta na asitmo ta tur nog iyim bilaqiy, Helmo diq haqiy ni mat Galiliy-ibta iyim iyan ni Yesus ago mat araq daqag haqiy. \v 71 Haqan Pita atoranmo bilam, God Ulilibta ibiysa ya helmo bilaqaiq ham. Ya mat na ago a hi huritta ne anan bilaqay ham. \p \v 72 Haqanmo kurek ame gigerta tigayon. Gayonanmo Pita in Yesus gamuk bilamta na anadin tiqam. Yesus bilam, Kurek ame gigerta a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. Pita gamuk na anadin emad in anad meqniysa gaqad tuqos. \c 15 \s1 Mataw Yesus waqim ad Pailat ago hib lehiy \r (Matyu 27.1-2, 11-14; Luk 23.1-5; Jon 18.28-38) \p \v 1 Ari tarommo diq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq Juda gigo kaunsel ayahta na amatawun bunmo in humab wolim an amugan tuwaziy. An amugan wazim in Yesus irqurim wazim ad lehim Rom gigo maror saw Judiya wamuzim osaqta anan Pailat haqay na tuqugiy. \v 2 Ugan Pailat Yesus tisusumun ug, Ni Juda on mataw gigo king e? ham. Haqan Yesus bilam, Nawaqmo ni tibilam ham. \p \v 3 Haqanmo mataw tamaz emayta gigo aseseqta na in Yesus amalib nan kabemmo tiqem yaqay. \v 4 Emsa Pailat in Yesus a ta susumun ug, Ni gamuk araq amenin a hi emdaq e? ham. Ni hurit ham. Mataw ko nan kabemmo nimalib tiqemay ham. \v 5 Haqan Yesus gamuk amenin araq diq a ta hi bilam. Nazaq iyan Pailat anad kabemmo emyaq. \s1 Pailat bilam, Yesus ayib dom woliy ham \r (Matyu 27.15-26; Luk 23.13-25; Jon 18.39–19.16) \p \v 6 Ari ulig bunmo Juda gigo lotu akaman ayahta nab Pailat in mat araq irquran ossa hasid gwahtiqyaqta. Juda on mataw nog anan bilaqid Pailat naqmo hasid in gigo hib lehyaqta. \v 7 Teq kam nab mat araq anan Barabas haqayta na irquran os. Mat na in Rom gimuznan haqad ago dauh nenaq lehim Rom ginolad in mataw asor ginol amta amatin. Nazaq iyan Rom in mat na wazim a le mataw giqirquran osayta na nenaq eman osta. \v 8 Ari Juda mataw kabemmo Pailat agerab lehim tisusumun ugiy, Pailat ago daq muzeq mat araq bit giqirquran osaytab hasid gwahtiqdaq haqad. \v 9 Susumun ugan Pailat in gigo gamuk amenin emim bilam, Ne ginad ya Juda gigo king na hasid ne gigo hib lehdaq e? ham. \v 10 Na ezaqgo Pailat anad tiqam, Yesus mataw tamaz emayta gigo aseseqta ka gibayan woqiyta na ago in gigem meqniysa amalib nan emay ham. \p \v 11 Teq haiq. Mataw tamaz emayta gigo aseseqta na in mataw biyahta na gigem wazan eraqsa in Pailat buloniy, Ni Barabas hasid i gigerab bolan haqiy. \v 12 Haqan Pailat gibilan, Nazaq na teq mat ne anan bilaqay, Juda gigo king haqayta ka ya ezaq tondaiq? ham. \v 13 Haqan in lileyim bilaqiy, Ayib dom wolid moqan haqiy. \v 14 Haqan Pailat bilam, Nagaqgo? ham. Mat ka naga daqin meqinta am? ham. Haqsa teq haiq. Mataw na dedibmo lileyim a ta bilaq toniy, Ayib dom woliy haqiy. \v 15 Haqan Pailat in Juda mataw ginad emid dimniynan haqad in Barabas hasan in gigo hib tilah. Lehsa in ago mataw gibilenan in warig waqim hiklaquwim amalib Yesus tuwoltitayiy. Woltitayim hulosan Pailat in Yesus ayib dom wolgo haqad ago mataw bab emayta na gibenab tiqam. \s1 Rom gigo mataw bab emayta na Yesus bilawuniy \r (Matyu 27.27-31; Jon 19.2-3) \p \v 16 Ari mataw bab emayta na in Yesus waqim ad Pailat ago bitab lehim in bit na ago gel aduganib ad tugwahtiqiy. Gwahtiqim in giyogniz bunmo gibilenan bo humab tuwoliy. \v 17 Humab wolim in tubusan araq sisaqta kakaqta amalib Yesus ahol isihim teq in am araq asasuqin inaqta tal tonim king ago balaw nogta afaqinib emiy. \v 18 Emim teq in eraqim Yesus buloneq bilaq yaqay, Mat ayah haq yaqay, ni Juda gigo king-mo diq haq yaqay. \p \v 19 Haqadmo in tuqir araq waqim afaqin wolad tukusluw ug yaqay. Kusluw ugad in gibakbakan ulum laquwim turad bilaq yaqay, Maror haq yaqay i ni nibin tisorauq haq yaqay. \v 20 Ari in Yesus bilawunim hulosadmo in tubusan kakaqta na hasim waqad inmo ago tubusan na aholib ta em ugiy. Em ugim teq in ayib dom wolnan haqad waqim ad tilehiy. \s1 Mataw Yesus ayib dom woliy \r (Matyu 27.32-44; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27) \p \v 21 Ari in Yesus waqim a lehsa Aleksanda ayow Rufus inaq gimam Saimon uliq Sairin-ibta na in uliqab bolad luwsa bab mataw in abe yahad bulonan in Yesus ulumsihim ayon ay tisor ug, Yesus ago zaway tihiqiy bugan iyan. \v 22 Sa bab mataw na in Yesus waqim ad garah akululqan araq anan Golgota haqaytab tilehiy. Gamuk Golgota na alulin ‘Gifaqin Agolgolan’ haqayta. \v 23 A lehim in wain ayun teq masil anan mir haqayta na inaq buliyim Yesus ugiy. Ugan teq haiq. Yesus tuhulos. \v 24 Anmo in Yesus ayib dom tuwoliy. Dom wolim hulosad teq in nog Yesus ago tubusan waqdaqta na ahol waqnan haqad in gig amikmikta hunegad tubusan nagan iberim giholyon tuwaqiy. \p \v 25 Ari tarommo 9 kilok nazaq in Yesus ayib dom woliy. \v 26 Teq Yesus naga daqin eman in ayib dom woliyta na agamukan in mar tonim ulilib ay nabmo tuqotheniy. Gamuk na in kazaq mar toniy. \qc \sc Juda gigo king\sc* \p \v 27 Teq Yesus agerab in mataw rin tonayta gigermo ayib dom giwoliymo. Dom wolan araq Yesus aben aqabun ban tursa araq aben anasaran ban turyaq. [ \v 28 Nazaq iyan daq na in gamuk araq God ago marib usaqta na tuwol net bug. Gamuk na bilam, In mat na anan mat gunun othasaqta araq haqiy ham.] \p \v 29 Sa on mataw bo lehad in Yesus ahol waqad bilawun yaqay. Bilawunad gifaqin lelad teq in bilaq yaqay, Oyeq! haq yaqay. Mat Tempel wol inereq kam ezeqmanmo aduganib wazid a ta eraqdaqta na amatin ni haq yaqay. \v 30 Nazaq iyan ni niwaz meqniyeq ninmo nihol ulumsiheq ay na huloseq gehitiq haq yaqay. \p \v 31 Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in nazaqmo Yesus bilawunad in an bulonim kazaq bilaq yaqay, In mataw asor gilumsihan a hi moqiyta haq yaqay. Ta teq inmo ahol ulumsihgo ago zaway haiqta haq yaqay. \v 32 Ari in Isrel gigo king anan Krais haqayta na iyeq teq in ay na huloseq gehitiqan haq yaqay. Gehitiqid teq i ahol waqad anan helmo tihaqam haq yaqay. Sa mataw giger Yesus inaq ayib dom woliyta na in inaqmo Yesus bilawun yaqaymo. \s1 Yesus mom \r (Matyu 27.45-56; Luk 23.44-49; Jon 19.28-30) \p \v 33 Ari zeq gabolim liqabmo tiqiysa saw bunmo romriq iyad le 3 kilok imisor tiqiy. \v 34 Ad 3 kilok imisor nazaq tiqiyanmo Yesus dedibmo lileyim bilam, \it Eloy Eloy lama sabaktaniy\it* ham. Gamuk na in kazaq bilam, Yaqgo God yaqgo God nagaqgo ni ya ihulosaq? ham. \p \v 35 Haqanmo mataw asor nab turiyta na in Yesus aqez huritim bilaqiy, Huritiy haqiy. Ko in Elaija lilewunaq haqiy. \v 36 Anmo mat araq sibim lehim tubusandek waqim tuqir amotnib am wazim teq in wain ayun agon iyta na ulum turim Yesus ateb tiqam, in sisowdaq haqad. Emim teq in bilam, Sa i ahol waqad teq ham. Elaija boleq walemid tiqdaq o haiq ham. \p \v 37 Haqanmo Yesus dedibmo ek tonimmo tumom. \v 38 Moqanmo tubusan ayahta Tempel-ib othenan usta na ulilib liqabmo tartayim giger iyim bo ogibmo tuwom. \v 39 Teq bab mataw gigo ayahta saw nab Yesus wamuzim turad in Yesus nazaq moqsa ahol waqad bilam, Helmo diq ham. Mat ko in God atatin ham. \p \v 40 Sa on asor pesanmo turad teq in nagah na ahol waqad turiy. In gilikmanib Mariya uliq Magdala-ibta na teq Jems ayow Josep inaq ginen anan Mariya haqayta na teq aw araq anan Salome haqayta na in nab turiy. \v 41 Kwaziqmo Yesus saw Galiliy-ib ossa on na in muzad ulumsihad luw yaqayta. Teq on kabemmo Yesus inaq Jerusalem-ub boliyta na in nab turiymo. \s1 Yesus moqan asan hodhodab a lehiy \r (Matyu 27.57-61; Luk 23.50-55; Jon 19.38-42) \p \v 42-43 Ari kam Yesus momta na in Juda gigo lotu ayon nagah wastitayayta na akamnib in momta. Babeq na Juda gigo lotu akaman diq na tugwahtiqdaqta. Nazaq iyan Yesus momta kam nab imisor tiqiysa uliq Arimatea-ib mat araq anan Josep haqayta na bolim Pailat ago hib tilah. Mat na in Juda gigo mat marorta araq teq in abin inaqta. In inaqmo God ago maror og kab gwahtiqsa in ahol waqnan haqad amen emyaqta. In awaz meqniyim lehim Yesus asan waqeq a le yay tongo Pailat tisusumun ug. \v 44 An Pailat in Yesus momta na huritim anadnad am. Anadnad emim in ago mat bab emaqta araq bulonan bolan in tisusumun ug, Yesus tumom e? ham. Haqan mat na bilam, Yesus tumom ham. \v 45 Pailat in mat na gamuk bilaqan huritad teq in Josep bulon, Ari ni Yesus asan tuwaqdaq ham. \v 46 Haqan Josep le tubusan araq husta tizay. Zayim a lehim in Yesus asan walemim ogib eman ussa teq in tubusan husta na amalib tiqil ton. Il tonim a lehim mataw gig qwayan hodhod iyta na amuganib tiqam. Nab emim teq in gig araq otbuliyan bo hodhod aqez tiqitum. \v 47 Sa Mariya uliq Magdala-ibta na ayow Josep ta araq na anen Mariya inaq in giger nab turad mat na Yesus asan hodhodab emsa in ahol tuwaqiy. \c 16 \s1 Yesus hodhodab eram \r (Matyu 28.1-8; Luk 24.1-12; Jon 20.1-10) \p \v 1 Ari Juda gigo lotu akaman na tihiqiyan Mariya uliq Magdala-ibta na teq Jems anen Mariya teq aw anan Salome haqayta na in nagah asor ahuran dimun diqta tizayiy, in hodhodab a leheq Yesus asanib emnan haqad. \v 2 Zayim Sande tarommo in hodhodab tilehiy. \v 3 Lehad in an bulonim bilaqiy, Nog teq i gilumsiheq hodhod aqezab gig otbuliydaq? haqiy. \p \v 4 Haqadmo in gime lehim hodhodab gig ayahta na tuqotbuliyan hodhod adek ban lehim ussa in ahol waqiy. \v 5 Ahol waqad in lehim hodhod amuganib gwahtiqimmo mat araq minminta aholib tubusan husta emim ossa in ahol waqiy. Ahol waqad in tirabiy. \p \v 6 Rabsa mat na gibilan, Ne hi rabiy ham. Ya tuhurit ham. Ne Yesus Nasaret-ibta mataw ayib dom wolan momta naqmo ahol waqnan boliy ham. Mat na tiqeram ham. In kab haiq ham. In asan eman usta asawan ka ne ahol waqiy ham. \v 7 Ad ne leheq disaipel bunmo gibilenad ne Pita inaqmo buloniy ham. Yesus ameb Galiliy-ib tilehaq haqiy ham. Ne nab leheq teq Yesus ahol tuwaq daqay haqiy ham. Kwaziqmo in ne gibilanta nazaq haqad ne gibileniy ham. \p \v 8 Haqan on na gihol ritenim harara nemsa in hodhod hulosim gwahtiqim tukim tilehiy. Lehad in rab titayad mat araq a hi buloniy. \b \s1 Mariya uliq Magdala-ibta na Yesus ahol wam \r (Matyu 28.9-10; Jon 20.11-18) \p \v 9 Ari kam nab Sande tarommo Yesus hodhod hulosim in danmeb Mariya uliq Magdala-ibta na ago hib tugwahtim. Kwaziqmo Yesus in aw na ago bugaw meqinta 7 gimuzta. \v 10 An teq Mariya lehim mataw Yesus inaq luwiyta na gaqad ginadnad emad ossa in gibilan, \v 11 Yesus hodhodab eraqim ossa ya ahol tuway ham. Haqan mataw na Mariya ago gamuk huritim anan helmo a hi haqiy. \s1 Disaipel gigermo danib Yesus ahol waqiy \r (Luk 24.13-35) \p \v 12 Abeb disaipel giger Jerusalem hulosim lehsa Yesus ahol awaqan lul araq diq iyim in gigerab gwahtim. \v 13 Gwahtiqan giger na muleqim ta lehim disaipel ta asor na gibilenan in helmo a hi haqiymo. \s1 Yesus in ago disaipel kabiy nag \r (Matyu 28.16-20; Luk 24.36-49; Jon 20.19-23; Aposel 1.6-8) \p \v 14 An abeb disaipel 11 na didaq neqad ossa Yesus in gimeb gwahtim. Gwahtiqim in ginadad gibilan, Ne nagaqgo on mataw ya ibiyiyta na in bo ne gibilensa ne ginad soqotim ussa ya inan helmo a hi haqiy? ham. \v 15 Haqad in gibilan, Ne og saw bunmo leheq ya iwagamun dimunta na on mataw bunmo gibileniy ham. \v 16 Mat ya ihol awagamun anan helmo haqad yuw huzdaqta na God in mat na waqid ingo tiqiydaq ham. Ari mat ya inan helmo a hi haqdaqta na God in mat na emid saw meqintab tilehdaq ham. \v 17 Sa God in mataw ya inan helmo haq daqayta na gibenab daq kazaq tiqemdaq ham. In ya inanib bugaw meqinta tigimuz daqay ham. Teq uliq amo amo gigo nan ginadib bolsa in gamuk tibilaq daqay ham. \v 18 In nagah ahulinaqta ahol a hi waqeqmo wazid gimugid a hi moq daqay ham. Ad in nagah uluwim moqayta na ahol a hi waqeqmo uluweq a hi moq daqaymo ham. Teq in mat moqaqta aholib giben emeq wazsa mat na ago moq tihiqiydaq ham. \s1 God Yesus waqim ad Heven-ib tugwalah \r (Luk 24.50-53; Aposel 1.9-11) \p \v 19 Ari Iyahta Yesus gamuk na gibilen bugan tihiqiyan teq God in waqim ad Heven-ib tugwalah. Gwalehim eman in God aben aqabun ban tuqos wom. \v 20 Os woqim ossa in ago disaipel og saw bunmo lehad in Yesus awagamun dimunta na on mataw gibileneq gibileneq tileh yaqay. In nazaq emad luwsa Iyahta in nenaq kabiy tiqemyaqmo. Sa disaipel Yesus awagamun bilaqsa God inmo daq azawayin inaqta emsa on mataw ahol waqad bilaq yaqay, Wagam na in hel diqtaqmo haq yaqay.