\id MAT - Bargam NT [mlp] -Papua New Guinea 2001 (web edition -2012 bd) \h Matyu \toc1 Yesus awagamun Matyu mar tonta \toc2 Matyu \toc3 Mt \mt1 Matyu \mt2 o \mt2 Yesus awagamun Matyu mar tonta \imt1 Gamuk ameb lehaqta \ip Yesus awagamun dimunta Matyu mar tonta kab Yesus in ago kabiy alulin emim le in wol eman moqim in eraqim ago walmataw gihulosad Heven-ib Amam ago hib tugwalahta na awagamun bunmo Matyu ago wagam kab giqus bugaqta. Matyu in Juda on mataw Yesus anan helmo haqiyta na ginadin emad in wagam ka mar tonta. \ip Daq ayah diqta Matyu i giqisihunta na kazaq. Kwaziqmo God gamuk asor awaz meqinta bilaqan ago nantut mar tonan usta. Ussa abeb Yesus gwahtiqim gamuk na bunmo tuwol net bug. Gamuk na ni kazaq naguneq teq ahol waq: Matyu 1.22-23; 2.4-6; 2.14-15; 2.23; 4.13-16; 8.16-17; 12.15-21; 13.34-35; 21.2-5; 21.16; 26.24; 26.31; 26.54; 27.6-10. \ip Teq nagah araq ayahta Matyu wagam kab bilamta na kazaq. Yesus in Amam God ago on mataw bunmo gigo king iyeq osdaq haqad in ago kabiy daq emyaqta. Ad in anad on mataw bunmo inmo ahaqenib iyeq anad muziniy haqad in gibilenyaqta. \ip Wagam Matyu mar tonta ka aduganib Yesus gamuk sisaqta bilamta abaynaginmo giqusaq. 1) Matyu 5.1–7.29 nab Yesus garah araq abigmanib gwalehim on mataw God ago maror anan gibilanta na agamukan usaq. 2) Matyu 10 nab Yesus in ago disaipel giqemid uliq-uliqgo leheq in ago suleq gibilen daqay haqad gamuk gibilanta na usaq. 3) Matyu 13 nab Yesus in mataw God ago maror giqisihunnan haqad gamuk awowun kabemmo bilamta na giqusaq. 4) Matyu 18 nab on mataw Yesus ago nan huritad osayta na in ezaq an wamuzad os daqay na ago agamukan usaq. 5) Matyu 24.1–25.46 nab uliq Jerusalem-ub Juda gigo Tempel meqniydaqta na agamukan teq Yesus in ta boldaqta na ago ananin usaqtamo. \c 1 \ms1 Yesus og kab gwahtimta awagamun \s1 Yesus asesan ginan \r (Luk 3.23-38) \p \v 1 Ari ka Yesus Krais asesan diqmo ginan. Yesus in Devit asenlulibta. Teq Devit in Abraham asenlulibta. \li1 \v 2 Ari Abraham in Aisak amam. \li1 Sa Aisak in Jekob amam. \li1 Sa Jekob in Juda amaqbaban nenaq gimam. \li1 \v 3 Sa Juda in Peres ama Sera inaq gimam. Giger na ginen anan Tamar. \li1 Sa Peres in Hesron amam. \li1 Sa Hesron in Ram amam. \li1 \v 4 Sa Ram in Aminadab amam. \li1 Sa Aminadab in Nason amam. \li1 Sa Nason in Salmon amam. \li1 \v 5 Sa Salmon in Bowaz amam. Teq Bowaz anen Rahab. \li1 Sa Bowaz in Obet amam. Teq Obet anen Rut. \li1 Sa Obet in Jesi amam. \li1 \v 6 Sa Jesi in Isrel gigo king Devit amam. \li1 Teq Devit in Solomon amam. Solomon anen in kwaziqmo mat anan Uriya haqayta na awe iyim osta. \li1 \v 7 Sa Solomon in Rehobowam amam. \li1 Sa Rehobowam in Abiya amam. \li1 Sa Abiya in Asa amam. \li1 \v 8 Sa Asa in Jehosafat amam. \li1 Sa Jehosafat in Jehoram amam. \li1 Sa Jehoram in Usiya amam. \li1 \v 9 Sa Usiya in Jotam amam. \li1 Sa Jotam in Ahaz amam. \li1 Sa Ahaz in Hesekiya amam. \li1 \v 10 Sa Hesekiya in Manase amam. \li1 Sa Manase in Emon amam. \li1 Sa Emon in Josaya amam. \li1 \v 11 Sa Josaya in Jekonaya amaqbaban nenaq gimam. \p An Jekonaya amaqbaban nenaq gigo kamub Babiloniya mataw bolim Isrel nenaq bab emim in Isrel on mataw giwazim giqad lehim in gigo ogib giqeman in begbeg iyim osiyta. \p \v 12 Ari in Isrel giqad Babiloniya-ib lehiyta nab Yesus asesan asor gwahtiqiyta na ginan kazaq: \li1 Jekonaya in Sealtiyel amam. \li1 Sa Sealtiyel in Zerubabel amam. \li1 \v 13 Sa Zerubabel in Abiyut amam. \li1 Sa Abiyut in Eliyakim amam. \li1 Sa Eliyakim in Azor amam. \li1 \v 14 Sa Azor in Zadok amam. \li1 Sa Zadok in Akim amam. \li1 Sa Akim in Eliyut amam. \li1 \v 15 Sa Eliyut in Eleasar amam. \li1 Sa Eleasar in Matan amam. \li1 Sa Matan in Jekob amam. \li1 \v 16 Sa Jekob in Josep amam. \li1 An Josep in Mariya aduw iyan Mariya in Yesus am, on mataw anan Krais\f + \fr 1:16 \ft Gamuk Krais ka alulin “God mat emid bo i gilumsihdaqta na amatin” haqayta.’ haqayta na. \f* \p \v 17 Nazaq iyan Abraham asenlulib iyim bolim Devit-ib iyta nab Yesus asesan in 14 nazaq iyiy. Ad Devit asenlulib iyim bolim Isrel on mataw Babiloniya-ib begbeg iyim osiyta nab in asesan 14 nazaq iyiy. Ad Isrel on mataw Babiloniya-ib begbeg iyim osim bolim Krais gwahtimta nab in asesan 14 nazaq iyiymo. \s1 Mariya in ago amun Yesus am \r (Luk 2.1-7) \p \v 18 Ari Yesus Krais anen amta awagamun kazaq. Mariya anan bilaqiy, In teq Josep waqdaq haqiy. Haqan teq Mariya ayow Josep inaq an a hi waqsamo God ago Bugaw Dimunta Mariya aholib bolan in agem tiqiy. \v 19 Agem iysa aduw Josep nazaq in ago aw ahol waqad anad emyaq, Ya Mariya tuhulosdaiq haqyaq. Haqad teq in mat dimunta iyim in awe mebay ugnan anad a hi bilaqyaq. In anad emyaq, Ya nan kabemmo a hi bilaqad kiskismo tuhulosdaiq haqyaq. \p \v 20 Haqad in anad nazaq emad luwad kam araqab in ussa ago sen qway aduganib Iyahta ago angelo araq in ameb tugwahtim. Gwahtiqim in bulon, Devit ases Josep ham. Ni ningo aw Mariya waqgo hi rab ham. Ni hurit ham. Amun nawa ningo aw agemab usaqta na God ago Bugaw Dimunta inmo ugta ham. \v 21 Ugan ningo aw na amun matta araq tiqemdaq ham. Emid ni anan Yesus biydaq ham. Na ezaqgo in teq ago on mataw gigo daq meqinta giwalemad gimen dante wastitayid in God agerab tileh daqay ham. \p \v 22-23 Nazaq iyan daq na in Iyahta ago gamuk araq in kwaziqmo ago nantut aqezab eman gwahtimta na tuwolnet bug. Gamuk na kazaq bilam, \q1 Ne huritiy ham. Aw araq mat inaq asit a hi usta na agem iyeq amun matta araq tiqemdaq haqad in bilam ham. Emid teq mataw amun na anan biyeq Emanuwel tihaq daqay haqad in bilam ham. \rq Aisaya 7.14\rq* \m Teq gamuk Emanuwel na alulin in kazaq: “God i ginaq osauqta” haqayta. \p \v 24 Ari Josep usim ago sen qway na tihiqiyan in tiqeram. Eraqim Iyahta ago angelo bulonta nazaqmo in emim awe Mariya tuwam. \v 25 Waqim teq in asit inaq a hi ussa le awe amun matta na tiqam. Eman Josep in amun anan Yesus haqad tibiy. \c 2 \s1 Zeq gwalaqta ban mataw aseseqta Yesus ahol waqnan boliy \p \v 1-2 Ari Herot saw Judiya-ib king iyim ossa Mariya in saw nabmo uliq Betlehem-ub Yesus tiqam. Eman teq zeq gwalaqta ban kantri araq ago mataw aseseqta ginad awaz meqinta asor uliq Jerusalem-ub bolim mataw haresmo susumun negeq bilaq yaqay, Amun muturta Juda gigo king na edob diq osaq? haq yaqay. I in ago ulig saw zeq gwalaqta ban ahol waqim i nagunim bol haq yaqay. I amun na ahol waqeq teq i amen lotu emam haqad i bol haq yaqay. \v 3 Haqsa Herot gamuk na huritim ritan. Sa Jerusalem-ub on mataw bunmo riteniymo. \p \v 4 An Herot in Isrel gigo mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na bunmo gihumab wolim tisusumun nag, Mat ne anan Krais haqayta na uliq edob diq gwahtiqdaqta? ham. \v 5-6 Haqan mataw aseseqta na buloniy, Saw Judiya-ib uliq anan Betlehem haqayta nab in gwahtiqdaqta haqiy. God ago nantut gamuk nazaq mar tonan usaqta haqiy. Gamuk na bilam, \q1 Uliq Betlehem saw Judiya-ibta ham ni saw Judiya-ib uliq gibin inaqta na gihaqenibta a haiq ham haqiy. Na ezaqgo ne gilikmanib teq maror araq ayahta tugwahtiqdaq ham haqiy. Gwahtiqeq teq in yaqgo on mataw Isrel tigiwamuzdaq haqad in bilam haqiy. \rq Maika 5.2 \rq* \p \v 7 Haqan Herot gamuk na huritim in ulilemimmo nan eman saw zeq gwalaqta ban mataw ginad awaz meqinta na gigo hib tilah, in boleq Herot ahol waq daqay haqad. An mataw na bolan in tisusumun nag, Kam gineh diq ulig na gwahtim? ham. \v 8 Haqan mataw aseseqta na tubuloniy. Bulonan Herot giqeman Betlehem-ub lehsa in gibilan, Ne leheq amun na nagun naqmo diq hiqiyiy ham. Naguneq ne ahol waqeq teq boleq ya ibileniy ham. Ibilenid ta ya leheq in ayon lotu tiqemdaiqmo ham. \p \v 9 In nazaq gibilenan huritadmo in tilehiy. Lehad ulig teko zeq gwalaqta ban ahol waqiyta na in ahol a ta waqiy. Ahol waqsa ulig na ameb lehim bit amun usaqta nabmo titur. \v 10 Tursa in ulig na ahol waqad in ginad tidimniy naqmo diq hiqiy yaqay. \p \v 11 Ginad dimniysa in le bit aduganib gwahtiqim amun anen Mariya inaq ossa tigibiyiy. Gibiyad in gibakbakan ulum laquwim ginobun mulbunim ogib woqsa in amun amen lotu emad abin tiqiluwiy. Ad teq in amun ayon naw a boliyta na hasim tuqugiy. Naw na gol teq masil dimunta teq nal ahuran dimun diqta na tuqugiy. \v 12 Ugadmo in nab tuqusiy. Ussa in gigo sen qway aduganib God kazaq gibilan, Ne muleqeq Herot ago hib ta hi lehiy ham. Haqan in usim eraqim dan ta araq muzim giquliqab muleqim tilehiy. \s1 Josep ago aw amun nenaq Isip-ub wolehiy \p \v 13 Ari mataw aseseqta kantri araqabta na muleqim gigo uliqab ta lehsa Josep a ta usim sen qwaysa Iyahta ago angelo tubulon, Ni eraq ham. Herot teq ningo amun na wol emnan tinagundaq ham. Ni amun anen inaq giwaqeq giqad kantri Isip-ubmo tukeq woleh ham. Ni nab leheq ossa ya a ta nibilenid teq ni giqad ta boldaq ham. \v 14 Haqan tarom nabmo Josep eraqim amun na anen inaq giwaqim giqad Isip-ub tuwolehiy. \v 15 Wolehim ossa Herot tumoqan teq in ta muleqiy. Nazaq iyan daq na in Iyahta ago gamuk in kwaziqmo eman ago nantut aqezab gwahtimta na tuwolnet bug. Gamuk na bilam, \q1 Ya itatin lilewunid in Isip huloseq gwahtiqdaq haqad in bilam. \rq Hosea 11.1\rq* \s1 King Herot bilaqan onmin matmatta susibta ginol eman moqiy \p \v 16 Ari zeq gwalaqta ban mataw ginad awaz meqinta na in Herot ame titonim dan ta araq waqim in gigo uliqab ta lehiyta na ago Herot tuhurit. Huritim in agem meqin diq iysa in ago bab mataw asor giqeman Betlehem-ub lehim in uliq sinsin nagab onmin matmatta ginen muturmo giqemiyta gigo ulig gigermo a hi iyayta nagan tiginol em bugiy. Na ezaqgo Herot in mataw marorta na susumun negim kam gineh diq ulig gwahtiqan in ahol waqiyta na ago in huritta iyan in onmin nazaqta ginol am. \v 17 Nazaq iyan daq na in kwaziqmo God ago nantut Jeremaya gamuk bilamta na tuwol net bug. In kazaq bilam, \q1 \v 18 Uliq Rama-ib aw araq gaq wazad ek tonaq ham. Na Jekob awe Resel in ago onmin ginan gaq wazaq ham. Gaq wazsa on mataw anad waqsa in hulosaq ham. Na ezaqgo in ago onmin na tumoqiyta na ago ham. \rq Jeremaya 31.15\rq* \s1 Josep ago aw amun nenaq Isip hulosim Isrel-ib ta lehiy \p \v 19-20 Ari Josep Isip-ub ossa Herot tumom. Moqan teq Josep usim sen ta qwayan Iyahta ago angelo na gwahtiqim tubulon, Ni eraq ham. Mataw ningo amun wol emnan bilaqiyta na tumoq bugiy ham. Ningo aw amun giwaqeq giqad Isrel-ib ta gwaleh ham. \v 21 Haqan in eraqim amun anen inaq giwaqim nenaq Isrel-ib tugwalehiy. \p \v 22 Gwalehim Herot atatin Arkelaus amamgo ban waqim saw Judiya-ib on mataw gigo king iyim osaqta na ago Josep tuhurit. Huritim in saw Judiya-ib lehnan rab. Ad in usim sen ta qwayim gamuk araq kazaq hurit, Ni saw Judiya-ib hi leh ham. Haqan Josep eraqim saw ta araq anan Galiliy haqayta nab ago aw amun nenaq tilah. \v 23 Lehim in uliq anan Nasaret haqayta nab tuqosiy. \p Nazaq iyan daq na in God ago gamuk araq nantut bilaqiyta na tuwol net bug. Gamuk na bilam, In anan mat uliq Nasaret-ibta haq daqay ham. \c 3 \s1 Jon mataw huz negyaqta na in on mataw gamuk gibilenyaq \r (Mak 1.2-8; Luk 3.1-18; Jon 1.19-28) \p \v 1 Ari Yesus uliq Nasaret-ib osim ayah tiqiy bugan kam nagab Jon mataw huz negyaqta na tugwahtim. Gwahtiqim in saw Judiya-ib og araq amatawun haiqtab osad teq in on mataw God ago gamuk tigibilenyaq. \v 2 In bilaqyaq, God ago maror bolim sinsin tiqiy haqyaq. Nazaq iyan ne ginad buliyeq gigo daq meqinta gileh ugiy haqyaq. \p \v 3 Ari kwaziqmo God ago nantut Aisaya mat anan bilamta na amatin in Jon-mo. Teq Aisaya bilam, \q1 Mat na aqez saw amatawun haiqtab lileyim bilaqaq, Ne Iyahta ayon dan balaw toniy haqaq ham. Ad ne in ayon dante na wastitayid titnonan haqaq ham. \rq Aisaya 40.3\rq* \p \v 4 Haqan Jon gwahtiqim osad in ago tubusan karuw anan kamel haqayta na asan ulim emiyta. Teq in karuw asan asor am gan nog ahulib am wazeq luwyaqta. Luwad in ago didaq kasum teq garanab kubiq akokin neqyaqta. \p \v 5 Ari Jon in God ago gamuk na bilaqsa uliq Jerusalem-ub teq saw Judiya-ib teq yuw Jodan aqurumnib uliq sinsin usayta nagab on mataw kabemmo Jon ago hib tubol yaqay. \v 6 Bolad in gigo daq teq ginad meqinta ulum hassa Jon giqad le yuw Jodan-ib gihuz negyaq. \p \v 7 Sa Farisi teq Sadyusi kabemmo yuw huznan bolsa Jon tigibiy. Gibiyad in ginadad gibilan, Ne ured amidgotniz ham. God teq ne ginan agem meqniysa gimeqin tondaqta na nog gibilenan ne tukim gigbeb leh nog iyay? ham. \v 8 Ne ginad meqniysa gigem buliyid teq ne gigo daq nazaqmo tubuliydaq ham. \v 9 Luweq ne ginad kazaq em daqay ham. I Abraham asenlulibta haq daqay ham. Nazaq iyan God anad dimunta igad a hi gimeqin tondaq haq daqay ham. Nazaq ne ginad hi emiy ham. Ya ne gibilenaiq ham. God gig kag gibilenid buliyeq Abraham asenlulniz iygo azawayin in aholib usaqta ham. \v 10 Talgis ay abeqarib tuqusaq ham. Ay bunmo anon dimunta a hi emaqta na in qwayeq faqab hunegid le tuqoydaq ham. \p \v 11 Ne ginad buliyim gigo daq meqinta gileh ugan teq ya ne yuwibmo huz negaiqta ham. Ari mat araq teq ya ibeb boldaqta na abin in ya ibin uriyamta ham. Ya in ahaqenibta ham. In yaqgo Iyahta ham. Ya in ago kabibiy mat samanta ham. In boleq nagah giger God ago Bugaw Dimunta teq faq inaq gimalib ne tuhuz negdaq ham. \v 12 In abenab sabol wazim in ago wit wolayta asawnib wit tigiluwiynan ham. Giluwiyad in wit anagin dimunta na ginuweq ago wit abitnib humab tuwoldaq ham. Humab wolad in wit asan meqinta na ginuweq faq a hi miyaqtab hunegid le tuqoydaq ham. \s1 Jon Yesus huz ug \r (Mak 1.9-11; Luk 3.21-22) \p \v 13 Ari kam nab Yesus saw Galiliy hulosim Jon huz yagdaq haqad yuw Jodan-ib Jon ago hib tubol. \v 14 Bolan Jon huz ugnan hulosyaq. Ad in bulon, Ya ni a hi huz nigdaiq ham. Ninmo teq ya huz yagdaq ham. Ni ezaq haqad yaqgo hib bol? ham. \v 15 Haqan Yesus amenin emim bulon, Nab iysa ya bilay nazaq muran ni em ham. I God anad muzinad daq dimunta ka tiqemam ham. Daq dimdimunta God anan anad bilaqaqta na i araq diq a hi hulosam ham. In nazaq haqanmo Jon aqez muzinim tuhuz ug. \v 16 Huz ugan Yesus hidmo yuw hulosim dubub gwaladmo ame gwalehim kait misireq nog iyim aqez hassa in ahol wam. Ahol waqsa God ago Bugaw Dimunta ah husta nog iyim hitiqim bolim aholib tisoqot. \v 17 Soqotan Heven-ib God aqez kazaq bilam, Mat ka ya itatin ham. Ya in anan inad bilaqsa ya igem dimun diq iyaqta ham. \c 4 \s1 Satan Yesus ulum wam \r (Mak 1.12-13; Luk 4.1-13) \p \v 1 Ari daq na abe ban God ago Bugaw Dimunta in Yesus waqim ad saw araq amatawun haiqtab tilah, Satan in Yesus anad ulum waqdaq haqad. \v 2 A lehan saw nab Yesus didaq haiqmo ossa kam 40 nazaqmo tihiqiy. An abeb in agemnan tumoqyaq. \p \v 3 In agemnan moqad ossa Mat I Gilum Waqaqta na bolim tubulon, Ni God atatin iyeq teq ni gig ka bulonid in buliyeq bret iyid ni neq ham. \v 4 Haqan Yesus amenin emim bilam, God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Bret amomo in mat eman kayeqmo a hi osaqta haqad in bilam ham. Mat God aqezab gamuk gwahtiqaqta na bunmo huritim muzinad teq in kayeqmo osaqta haqad in bilam ham. \rq Lo 8.3\rq* \p \v 5 In nazaq bilaqan Satan in waqim ad God ago uliq tawonta Jerusalem-ub tilah. A lehim in Tempel abigmanib Yesus eman titur. \v 6 Tursa in bulon, God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham, \q1 God in ago angelo gibilenid in tinibiy muz daqay haqad in bilam ham. Nibiy muzad in boleq gibenab tinisor daqay haqad in bilam ham. Luweq ni nisen gigib woltaydaq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 91.11-12\rq* \m Nazaq iyan ni God atatin iyeq teq ni sortukeq woq ham. Woqsa ni nimam nilumsihsa ya nibiyiq ham. \v 7 Haqan Yesus bilam, Teq God ago marib gamuk ta araq kazaq usaqmo ham. Na in bilam, \q1 Iyahta in ningo God haqad in bilam ham. Nazaq iyan ni girerey emad in hi ulum waq haqad in bilam ham. \rq Lo 6.16\rq* \p \v 8 Haqanmo Satan in Yesus waqim ad garah araq sisaqta abigmanib tugwalah. A gwalehim in kantri aseseqta gigo nagah dimdimunta bunmo tiqisihun bug. \v 9 Isihun bugad teq in Yesus bulon, Ni yaqmen nibakbakan ulum laquwad ya ibin iluwid teq ya nagah ko bunmo tinigdaiq ham. \v 10 Haqan Yesus bulon, Satan ni tuk ham. God ago marib gamuk kazaq bilam ham. \q1 Iyahta in ningo God haqad in bilam ham. Ni in amomo abin iluwad ago kabiy emdaq haqad in bilam ham. \rq Lo 6.13\rq* \p \v 11 Ari Yesus nazaq haqanmo Satan in hulosadmo tilah. Lehsa teq God ago angelo asor bolim Yesus tuqulumsihiy. \s1 Yesus saw Galiliy-ib ago kabiy alulin am \r (Mak 1.14-15; Luk 4.14-15) \p \v 12 Ari Yesus in Jon irquriyta na huritim in muleqim saw Galiliy-ib tilah. \v 13 Lehim in uliq Nasaret hulosim le uliq Kapaneam-ub tuqos. Uliq Kapaneam na in Juda gisesan Zebulun ayow Naptaliy inaq gigo og amuganib yuw akurorqan anan Galiliy haqayta na aqurumnib usaqta. \v 14 Yesus le uliq Kapaneam-ub tuqossa teq daq na in God ago gamuk kwaziqmo nantut Aisaya bilamta na tuwol net bug. \v 15 Gamuk na bilam, \q1 Saw Zebulun teq saw Naptaliy in yuw ayahta akurorqanta aqurumnib usaqta ham. Saw giger na in yuw Jodan aqurumun kozaq ban usaqta ham. Teq mataw saw giger na ginan Galiliy haqayta ham. Ad in bilaqay, Saw nab on mataw en ta asor Juda a haiqta kabemmo Juda gilikmanib osay haqayta ham. \q1 \v 16 On mataw saw nab osayta na in ginad a hi em hasad meqin diq os yaqayta ham. Bilaqne in romriqab os yaqayta nazaqmo ham. Teq muran mataw na saw anuwan ayahta ahol tuwaqiy ham. Saw anuwan na bilaqne tarommo saw hastitaysa zeq ahokan gwalaq nazaq nogta in ahol waqiy ham. \rq Aisaya 9.1-2\rq* \p \v 17 Ari Yesus uliq Kapaneam-ub lehim tuqosad teq in gamuk alulin emim tibilam, God ago maror bolim sinsin tiqiy ham. Nazaq iyan ne ginad buliyeq gigo daq meqinta gileh ugiy ham. \ms1 Yesus in God ago maror agamukan bilaqad in on mataw gigo moq wastitayan dimniy yaqay \s1 Yesus mataw aweweqmo gililewunan in muzim inaq lehiy \r (Mak 1.16-20; Luk 5.1-11) \p \v 18 Ari Yesus yuw-kurorqan Galiliy aqurumun muzim lehad luwim in maqbab gigermo dob hunegim nabiq waqad luwsa tigibiy. Araq na anan Saimon. In anan araq Pita haqayta. Teq in amikqan anan Andru. In giger kabiy naqmo em yaqayta amatawun. \v 19 Yesus mataw giger na gibiyad gibilan, Ne ya imuzeq boliy ham. Bolsa ya giqisihunid ne nabiq waqayta nazaqmo teq ne mataw tigiwaq daqay ham. \v 20 Haqan hidmo giger na dob hulosan ussa in Yesus muzim inaq tilehiy. \p \v 21 Lehad luwim Yesus maqbab gigermo a ta gibiy. Mataw na in Sebediy atatniz Jems ama Jon inaq. In gimam inaq muyib dob wastitayad ossa Yesus giger na tigililewunmo. \v 22 Gililewunan hidmo in gimam hulosan muyib ossa in Yesus muzim inaq tilehiy. \s1 Yesus on mataw suleq negad teq in kabemmo giwastitayan dimniy yaqay \r (Luk 6.17-19) \p \v 23 Ari Yesus saw Galiliy-ib uliq bunmo lehad in on mataw gigo bit humab wolayta nab suleq negad in God ago maror og kab gwahtimta na agamukan tigibilenyaq. In gamuk dimunta na gibilenad teq in gigo moq teq gihol asor meqniyta na bunmo tigiwastitayyaqmo. \v 24 In nazaq emsa abin saw Siriya-ib uliq bunmo tilah. Lehan mataw gigo moq inaq na bunmo giqad Yesus ago hib tubol yaqay. Mataw gigo moq amo amo inaqta na teq mataw gihol titiyaqta na teq mataw gihol gibensen agadan iyim in ogib woqim gibensen ayim gihol harara nemaqta na teq mataw gigo bugaw meqinta giholib usaqta na teq mataw gibensen momta nagan bunmo giqad bolid Yesus in giwastitayyaq. \v 25 Teq on mataw dauh biyahta saw Galiliy-ibta teq saw Dekapolis-ibta\f + \fr 4:25 \ft Nan Dekapolis ka alulin in ‘Uliq 10’ haqayta.\f* teq uliq Jerusalem-ubta teq saw Judiya-ibta teq yuw Jodan aqurumnibta na kabemmo in Yesus muzeq inaq leh yaqay. \c 5 \s1 Yesus on mataw tidimniyim osayta na ginan bilam \r (Luk 6.20-23) \p \v 1-2 Ari Yesus on mataw dauh biyahmo gibiyad in garah araq abigmanib tugwalah. Gwalehim in os woqim ossa ago disaipel agerab tuboliy. Bolan Yesus gamuk negim kazaq gibilan, \li1 \v 3 Ni nog bilaqaq, Ya God ago maror aduganib gwahtiqdaiqta na ago ya mat dimun a haiq haqaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo ni teq God ago maror aduganib gwahtiqeq anonon diqmo tuqosdaq ham. \li1 \v 4 Ni nog ninad meqniysa gaqad osaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo God teq ni ninad tuwaqdaq ham. \li1 \v 5 Ni nog daq haresmo a hi emad tok nemim luwaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo ni teq mat nibin inaqta tiqiydaq ham. \li1 \v 6 Ni nog didaq teq yuwnan moqaqta nazaqmo ni God ago daq titnonta anan moqaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo God teq nagah ni anan moqaqta na nigid tiniyunindaq ham. \li1 \v 7 Ni nog on mataw ginan ninad meqniysa ni ninad negaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo God teq ni ninan anad meqniysa in anad tinigdaqmo ham. \li1 \v 8 Ni nog nigem dimun diqmo anumlan haiqmo usaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo ni teq God ahol tuwaqdaq ham. \li1 \v 9 Ni nog mataw gilikmanib an mug teq an wol bayan woqaqta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo mataw teq ni ninan God atatin tihaq daqay ham. \li1 \v 10 Ni nog God ago daq titnonta emsa mataw afaqan nigayta na ni tidimniyim osaq ham. \li1 Na ezaqgo ni teq God ago maror aduganib gwahtiqeq anonon diqmo tuqosdaq ham. \p \v 11 Ni nog niholib ya ibin ussa mataw nibilawunad teq in ni nimeqin tonad nimalib nan katiyta emayta na ni tidimniyim osaq ham. \v 12 Ni ninad dimniysa nigem dimun diq iyan ham. Na ezaqgo ningo naw ayahmo Heven-ib nawa nibaq tunim usaq ham. Kwaziqmo mataw in God ago nantut ginan gigem meqniysa in nazaqmo gimeqin ton yaqaymo ham. \s1 Kamis agon hiqiyta ago gamuk awowun \r (Mak 9.50; Luk 14.34-35) \p \v 13 Ari Yesus gamuk bilaq tutim a lehad in bilam, Kamis didaq eman aneq dimniyaqta nazaq nogmo ne og kab osayta ham. Teq kamis agon hiqiyid i ezaq tonid teq kamis na agon inaq a ta iydaq? ham. Kamis nazaqta na akabiyan haiqta ham. Mataw ogib hunegim gisenab tubaysisiyayta ham. \p \v 14 Ne og kab saw anuwan nogta iyim osayta ham. Ne ginad emiy ham. Uliq araq garah abigmanib usad in ulilemim a hi usaqta ham. Na ezaqgo taromab mataw na gigo faq oysa mataw ahol waqayta ham. \v 15 Ad nazaqmo mataw lam miderim kuramab a hi sihenayta ham. Haiq ham. In lam miderim ulilib othenan oysa bit nab mataw bunmo anuwanib osayta ham. \v 16 Ad nazaqmo ne gigo daq dimunta ne mataw gimeb ulalabmo emsa in ahol waqiy ham. Ne gigo daq dimunta na lam anuwan oy nog iysa mataw ahol waqad teq in ne Gimam Heven-ib Osaqta na abin tiqiluw daqay ham. \s1 Yesus God ago maror alulin anan bilam \p \v 17 Ne luweq ya inan bilaq daqay, Mat ka God ago maror Moses mar tonta na teq gamuk God ago nantut mar toniyta na baymuznan bol haq daqay ham. Nazaq ne ginad hi emiy ham. Ya gamuk na baymuzgo a hi bol ham. Ya gamuk na muzinad wol net buggo haqad ya bolta ham. \v 18 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Og kait inaq us tutsamo God ago maror agamukan asit diq araq a hi hiqiydaq ham. Mar na bun diqmo kuluwa-kuluwmo ussa le nagah bunmo in anan bilamta na tugwahtiqdaq ham. \v 19 Nazaq iyan mat God ago marib gunun araq amik diqta itiyonad teq in nazaqmo mataw giqisihunid in emsa mat na God ago maror aduganib abin amik diq iydaq ham. Ari mat God ago marib gunun bunmo muz bugad teq in nazaqmo mataw giqisihunid in emsa mat na God ago maror aduganib abin tidimniydaq ham. \v 20 Ya ne gibilenaiq ham. Ne gigo daq titnonta ne emayta na in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq gigo daq a hi giquriyamid ne God ago maror aduganib le a hi gwahtiq daqay ham. \s1 Yesus an anobun wastitay ago bilam \r (Luk 12.57-59) \p \v 21 Teq ne gisesan gigo gunun araq ne huritiyta na in kazaq bilam ham. \q1 Ni mat wol emid hi moqan haqad in bilam ham. Ad mat in mat araq wol emid moqid mat na hazizirib leheq ago daq na amenin tuwaqdaq haqad in bilam ham. \p \v 22 Ta teq yaqmo kazaq ne gibilenaiq ham. Ni nigem meqinta nimaqbab ugeq ni hazizirib titurdaqmo ham. Ad ni nimaqbab bilawuneq ni kaunsel ayahta na gimeb tugwahtiqdaq ham. Ad ni nimaqbab buloneq bilaqdaq, Ni agadan haqeq ni saw faq oyad a hi miyaqta nab tilehdaq ham. \p \v 23-24 Nazaq iyan ni God naw ugnan haqad ago tamaz em abanab naw tiqemad nab ni niyow meqin tonta na anadin emeq ni ningo naw ban nab hulosad niyowgo hib leh ham. Leheq niyow inaq an anobun wastitayeq teq ni muleqeq ningo naw na God ug ham. \v 25 Ari ta mat araq nan nignan haqad ninaq hazizirib lehad hidmo danib ni inaq gamuk na wastitayiy ham. Luweq mat na niwaqeq megistret abenab niqemdaq ham. Niqemid megistret niwaqeq hurmey gibenab niqemid hurmey niwazeq bit giqirquran osaytab tiniqem daqay ham. \v 26 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Ni bit na hidmo a hi hulosdaq ham. Ni bit nab osad ningo daq meqinta amenin zay bugeq teq ni asanib tugwahtiqdaq ham. \s1 Yesus mataw an alulib hureqayta na ginan bilam \p \v 27 Teq ne gisesan gigo gunun araq ne huritiyta na in kazaq bilam ham. \q1 Ni an alulib hureqeq inaq hi usiy haqad in bilam ham. \p \v 28 Ta teq yaqmo kazaq ne gibilenaiq ham. Mat in aw tuwaqim teq in aw ta araq amebmo ahol waqad in utetad anadibmo bilaqaq, Ya aw ko waqeq inaq us nagta haqaqta, mat na in awe meqin tonim an haresmo huramta nog tiqiy ham. \v 29 Teq ni nimeqnagin niqabun kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni nimeqnagin na othaseq hunegid lehan ham. Ni nihol asormo os dimuntab lehdaqta na in dimun ham. Ari ni nihol anaghan bunmo ussa in ni niwazeq nihunegid ni saw faq oyaqtab lehdaqta na in meqin diq ham. \v 30 Teq ni niben niqabun kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni niben na uroteq hunegid lehanmo ham. Ni nihol asormo os dimuntab lehdaqta na in dimun ham. Ari ni nihol anaghan bunmo ussa ni saw faq oyaqtab lehdaqta na in meqin diq ham. \s1 Yesus mataw aw tuwaqim teq muzayta na ginan bilam \r (Matyu 19.9; Mak 10.11-12; Luk 16.18) \p \v 31 Teq ne gisesan gigo gunun araq na in kazaq bilam ham. \q1 Mat araq anadibmo awe tumuznan haqad in sansandek mar toneq awe ugad teq in tumuzdaq haqad in bilam ham. \p \v 32 Ta teq yaqmo kazaq ne gibilenaiq ham. Mat araq awe in mat ta araq uteteq inaq luwsa aduw diq na in aw na muznan in tumuzdaq ham. Ari in awe daq araq meqinta a hi emsa aduw anadib samanmo muzeq in awe na timeqin tondaq ham. Na ezaqgo in ago aw muzta na le mat muturta a ta waqim in bilaqne aduw hulosim mat araq inaq luw nog iyaqta ham. Sa mat muturta na in aw aduw muzan osta na waqim inaq osad in bilaqne mat ta araq ago aw inaq luw nog iyaqtamo ham. \s1 Mataw gigo gamuk zaway ugad helmo ulilib haqayta na ago Yesus bilam \p \v 33 Teq ne gisesan gigo gunun araq ne huritiyta na in kazaq bilam ham. \q1 Ni nagah araq abinib Iyahta bulondaq, Helmo ya ninmen kabiy ka tiqemdaiq haqeq na ni nazaqmo diq tiqemdaq haqad in bilam ham. Ni a hi katiydaq haqad in bilam ham. \p \v 34 Ta teq yaqmo kazaq ne gibilenaiq ham. Ni ningo gamuk ulumsihnan haqad nagah araq anan hikidik biy ham. Ad ni helmo haqad Heven anan hi biymo ham. Na ezaqgo saw nab God in ago ban tawontab osad nagah bunmo giwamuzaqta ham. \v 35 Teq ne helmo haqad og ka anan hi biyiymo ham. Og ka in God asen abanan iysa in asen emim osaqta ham. Teq ne helmo haqad uliq Jerusalem anan hi biyiymo ham. Uliq ayahta na in God ago king ago uliqta ham. \v 36 Teq ne helmo haqad negmo gihol anan hi biyiymo ham. Na ezaqgo ne gifaqnib giqensan araq emid husta o dubta iygo ne zaway haiqgam ham. \v 37 Ne nan heltaqmo bilaqiy ham. Eqemo ne bilaqiy ham. Teq haiqgammo ne bilaqiy ham. Ari gamuk hares mataw in gigo nan ulumsihnan haqad bilaqayta na mat meqinta naqmo in giqezab eman gwahtiqaqta ham. \s1 Mat araq nimeqin tonid ni amenin hi emgo Yesus bilam \r (Luk 6.29-30) \p \v 38 Teq ne gisesan gigo gunun araq ne huritiyta na in kazaq bilam ham. \q1 Mat araq ni nime ulum hasid ni amenin in ame tuqulum hasdaqmo haqad in bilam ham. Teq mat araq ni nite wolworid ni amenin in ate tuwolwordaqmo haqad in bilam ham. \p \v 39 Ta teq yaqmo ne kazaq gibilenaiq ham. Mat araq ni nimeqin tonid ni amenin hi em ham. Ad mat araq ni nimanmanan niqabun wolid ni nihol buliyid in nimanmanan ninasaran wol tonanmo ham. \v 40 Mat araq ningo niholsihen waqnan haqad hurmey gigo sansandek na nigid ni niholsihen na ugad ni ningo saket inaqmo ug ton ham. \v 41 Ad mat araq in ago es afaqanta kilomita amulikmo sorgo nibe yaheq nibilenid ni ago es na sor tuteq ad kilomita amulikmo a ta leh ham. \v 42 Mat araq ningo nagah anan sunid na ni ug ham. Ad mat araq ningo nagah waqeq teq amenin emgo nibilenid na ni ugad hi baymuz ham. \s1 Ne gibabun ginan ginad bilaq ago adan \r (Luk 6.27-28, 32-36) \p \v 43 Teq ne gisesan gigo gunun araq ne huritiyta na in kazaq bilam ham. \q1 Ni nimaqbabanmo gilowan tonad ningo bab ni nigem meqinta neg haqad in bilam ham. \p \v 44 Ta teq yaqmo kazaq diq ne gibilenaiq ham. Ne gigo bab ginan ginad bilaqan ham. Ad mataw ne gibilawunsa ne in gimen God bulonid in gidimun tonan ham. \v 45 Ne nazaq toneq teq ne Gimam Heven-ib Osaqta na atatniz diqmo iyeq tuqos daqay ham. Gimam Iyahta na in ago zeq eman mataw meqmeqinta teq dimdimunta inaqmo gimalib worireqaqta ham. Ad in urom eman mataw daq dimun emayta teq daq meqin emayta inaqmo gigo hib woqaqtamo ham. \v 46 Mat araq ni ninan anad bilaqsa ta ni in anan ninad bilaqaqta na in nagah a haiq ham. Ne daq na amenin araq God abenab a hi waq daqay ham. Mataw gibin meqinta takis waqayta na in nazaqmo emayta ham. \v 47 Teq ne giyognizmo nenaq gamuk emayta na in nagah a haiqmo ham. On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan in nazaqmo emayta ham. \v 48 Nazaq iyan ne Gimam Heven-ib titnonimmo osaqta nazaqmo diq ne titnoneqmo osiy ham. \c 6 \s1 Mataw gina haiqta gilumsihgo agamukan \p \v 1 Ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Luweq ne ginad em daqay, I daq dimdimunta mataw gimeb emsa in i gibiyad i gibin tiqiluw daqay haq daqay ham. Ne nazaq emeq ne Gimam Heven-ib Osaqta na abenab naw araq dimunta a hi waq daqay ham. \p \v 2 Mataw gimileq meqinta na in mataw gina haiqta nagah tinegnan haqad in mat araq bulonan in bit humab wolaytab teq uliq gemab taur ulam negaqta ham. Mataw na ginad kazaq emay ham. Mat ka taur ulamsa mataw bunmo gime bo gibiyad i mataw ginaghan haiqta ka nagah negsa in i gibiyad gibin tiqiluw daqay haqayta ham. Ya ne gibilenaiq ham. Mataw na in gigo naw nawaqmo tuwaqiy ham. In God abenab naw araq dimunta a ta hi waq daqay ham. \p Nazaq iyan in emay nazaq ne hi emiy ham. \v 3 Ne mat ana haiqta ulumsihnan haqad ne mataw gime titoneqmo ulumsihiy ham. \v 4 Ne nazaq ulilemeqmo daq emsa mataw ne a hi gibiy daqay ham. Id teq ne Gimam daq ulilemabta ahol waqaqta na in ne naw dimunta tinegdaq ham. \s1 Mataw God inaq gamuk emad bulon daqayta na ago Yesus bilam \r (Luk 11.2-4) \p \v 5 Teq mataw gimileq meqinta na in God inaq gamuk emnan haqad in bit humab wolaytab teq uliq gemab ulalab turad in God inaq gamuk emayta ham. In ginad emay, I God inaq gamuk emsa mataw i gibiy daqay haqad in nazaq emayta ham. Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw na in gigo daq na anawun nawaqmo tuwaqiy ham. In God abenab nagah araq dimunta a ta hi waq daqay ham. \p Nazaq iyan in emay nazaq ne hi emiy ham. \v 6 Ne God inaq gamuk emnan haqad ne bit aduganib gwahtiqeq dan oteq teq ne Gimam ulilemim osaqta na inaq gamuk emiy ham. Sa ne Gimam daq ulilemabta ahol waqaqta na in amenin dimunta tinegdaq ham. \p \v 7 On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan in gigo god katiyta inaq gamuk emad in gamuk samanta kabemmo inaqmo bilaqim a lehayta ham. In ginad emay, I daq kazaq emsa teq i gigo god i giqez tuhuritdaq haqayta ham. \v 8 Ta teq ne in gigo daq na hi muziniy ham. Na ezaqgo ne nagah araq ago siqim iyayta na anan Gimam Iyah a hi bulonsamo in tekomo tuhuritta ham. \v 9 Ari ne God inaq gamuk emnan ne kazaq buloniy ham. \li1 I Gimam Iyah Heven-ib osaqta, \li1 Ni on mataw bunmo giqemid in ni ninan waziniy. \li1 \v 10 Ad ni ningo maror emid og kab gwahtiqan. \li1 Sa mataw Heven-ib ninad muzinayta nazaqmo ni mataw og kabta giqemid in ni ninad muziniymo. \li1 \v 11 Kam amulik-mulikmo ago didaqta ni ig. \li1 \v 12 Ad mataw i gigo hib daq meqinta emsa i walemad anadin a ta hi emauqta nazaqmo ni i gigo daq meqinta giwalemad anadin ta hi emmo. \li1 \v 13 Nagah i gilum waqdaqta na ni wasihid i giholib hi gwahtiqan. \li1 Sa mat meqinta na i gimeqin tonsa ni i gilumsih. \p \v 14 Ad Yesus bilam, Ne huritiy ham. Mataw ne gimeqin tonsa ne in gigo daq na walemad anadin a ta hi emsa ne Gimam Heven-ib Osaqta na in ne gigo daq meqinta tigiwalemdaqmo ham. \v 15 Ari mataw ne gimeqin tonsa ne in gigo daq na a hi walemsa Gimam Iyah in ne gigo daq meqinta a hi giwalemdaqmo ham. \s1 Yesus mataw didaq udinayta na ago bilam \p \v 16 Mataw gimileq meqinta na in didaq tuqudinad in ginobun iyim giwaq meqin diq iysa luwayta ham. In ginad emay, I ginobun iyeq luwsa mataw i tigibiy daqay haqad in nazaq emayta ham. Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw na in gigo naw nawaqmo tuwaqiy ham. In God abenab naw araq dimunta a ta hi waq daqay ham. \p Nazaq iyan in emay nazaq ne hi emiy ham. \v 17 Ne didaq tuqudinnan haqad ne ginobun suholeq giqensan otsireqiy ham. \v 18 Ne nazaq emid teq mataw ne didaq udinayta na ago a hi hurit daqay ham. Ta teq ne Gimam ulilemim osaqta na in amomo ne tigibiydaq ham. Ad ne Gimam daq ulilemabta ahol waqaqta na in ne gigo daq dimunta na amenin dimuntamo tinegdaq ham. \s1 Mataw Heven ago nagah dimunta giholyon humab emgo Yesus bilam \r (Luk 12.33-34) \p \v 19 Ari Yesus kazaq bilam, Ne giholyon nagah dimdimunta og kab humab hi emiy ham. Og kab bidbid teq hurhur in nagah meqin tonayta ham. Teq mataw girin inaqta na in gel wolim gwahtiqim nagah rin tonayta ham. \v 20 Nazaq iyan ne Heven-ibmo nagah dimdimunta giholyon humab emiy ham. Uliq nab bidbid teq hurhur haiqta ham. Teq mataw gel wolim gwahtiqim nagah rin tonayta na haiqmo ham. \v 21 Ne ginad emiy ham. Uliq edob ne gigo nagah dimdimunta usdaqta nabmo teq ne ginad ayahmo tuqusdaqmo ham. \s1 Ni nimeqnagin nihol anuwan ugaqta \r (Luk 11.34-36) \p \v 22 Ni nimeqnagin nihol bunmo anuwan ugaqta ham. Ni nime dimun iyid ni nihol bunmo anuwan inaq tiqiydaq ham. \v 23 Ari ni nime meqin iyid ni nihol bunmo aromriq inaq tiqiydaq ham. Nazaq iyan ni nimuganib anuwan us nagta na in romriq iyid romriq na in ni niholib ayahmo diq tiqiydaq ham. \s1 Mat araq mataw aseseqta giger gigo kabibiy mat a hi iydaq \r (Luk 16.13) \p \v 24 Ari mat araq in mataw aseseqta giger giqez a hi muzdaqta ham. In nazaq tonad luweq in araq agem meqinta ugad araq in agem dimunta ugdaq ham. Teq in araq anadin diq emad araq in gileh ugdaq ham. Nazaq iyan ne mani anadin diq emad ne God aqez a hi muzin daqaymo ham. \s1 Yesus mataw ginad meqniysa ginad kabemmo emayta na ginan bilam \r (Luk 12.22-31) \p \v 25 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Ne gigo luw os anan ginad haresmo hi emiy ham. Ad “I teq naga neqam?” o “I teq naga uluwam?” haqad ne nazaq ginad hi emiy ham. Teq ne giholgo ginad haresmo hi emiymo ham. Ad “I teq naga amalib i gihol isiham?” haqad nazaq ne ginad hi emiy ham. Ne didaq neqgomo og kab a hi osayta ham. Ad ne gihol in tubusanib sihengomo a hi usaqta ham. \p \v 26 Ne ah gibiyiy ham. In didaq a hi leyayta ham. Ad in didaq tayim didaq abitnib a hi emaytamo ham. Teq ne Gimam Heven-ib Osaqta inmo didaq negsa neqayta ham. Ari in nagah amik diqta na anononmo wamuzaqta nazaqmo in ne a hi giwamuzdaqmo ye? ham. Haiqgam ham. Ne ah ayahmo giquriyamiyta ham. \v 27 Ne gilikmanib nog diq inmo ahol anan anad meqniysa in ahol moqdaqta akaman na ulum riyawuneq asitmo a ta osdaq? ham. Na haiqgam ham. \p \v 28 Ad nagaqgo ne tubusango ginad haresmo emayta? ham. Ne mazrewrew kabiyab gwalaqta na anadin emiy ham. Teq in ezaq gwalaqta na ne ahol waq kemiy ham. In aholyon kabiy araq a hi emaqta ham. Ad in aholyon tubusan a hi initaqtamo ham. \v 29 Teq ya ne gibilenaiq ham. Kwaziqmo Isrel gigo king Solomon in ago balaw dimdimunta aholib emyaqta ham. Ta teq in ago balaw araq dimun diqta mazrewrew nogta haiqgam ham. \v 30 Muran mazrewrew na kabiyab gwalim turaq ham. Sa babeq mataw uroteq faqab ginuwid gwaldaq ham. On mataw, ne ginad God anan helmo haqayta na in amik diq ham. God nagah samanta na balaw tonad in nazaqmo ne giholyon tubusan a hi negdaqmo ye? ham. Haiqgam ham. In tinegdaq ham. \p \v 31-32 Ne nagah osgota na a hi waqeq ne meqin os daqayta na ago ne Gimam Heven-ib osaqta na tuhurit ham. Nazaq iyan ne ginad haresmo emad, “I teq naga neqam?” o “I teq naga uluwam?” nazaq ne ginad hi emiy ham. On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan in nagah osgota na waqgo haqad giholtuw bulad luwayta ham. \v 33 Teq negmo nazaq hi emiy ham. Itureqmo ne God ago maror aduganib gwahtiqeq in ago daq dimdimunta emgo ne giholtuw bulad luwiy ham. Ne nazaq emsa teq God nagah osgota na bunmo inaqmo tinegdaq ham. \p \v 34 Nazaq iyan ne kam babeqta na anadin diq hi emiy ham. Kam babeqta na inmo ago afaqan araq inaqta ham. Luweq ne babeq ago afaqanta na waqeq kam muranta na ago inaq wastoneq ne loyinsa in afaqan ayah diqta iydaq ham. \c 7 \s1 Ne on mataw gigo daq hi ulum kemiy \r (Luk 6.37-38, 41-42) \p \v 1 Ne mataw gigo daq ulum kemad, “Ka mataw meqin” nazaq ne ginan hi bilaqiy ham. Luweq God ne gigo daq ulum kemad ne ginan nazaq bilaqdaqmo ham. \v 2 Na ezaqgo ne mataw gigo daq ulum kemim ginan bilaqayta nazaqmo teq God in ne gigo daq ulum kemeq ne ginan bilaqdaqmo ham. Daq ezaqta ne mataw gimen emayta nazaqmo God in amenin ne gimen tiqemdaqmo ham. \v 3 Nagaqgo ni niyow ameb rohroh amik diqta ussa ni ahol waqad ta ninmo nimeb ay anabun ayahta usaqta na ni ahol a hi waqaq? ham. \v 4 Ni ninad ezaq emad ni niyow bulonaq, Ya iyow haqaq ni nimeb rohroh usaqta na ya walemnan haqaq? ham. Haqad ta ninmo nimeb ay anabun ayahta na usaq ham. \v 5 Ni nimileq meqin diq ham. Itureqmo ninmo nimeb ay anabun usaqta na walemeq nime saw anononmo ahol waqad teq ni le niyow ameb rohroh usaqta na walem ham. \p \v 6 Ne gihol waziy ham. Mataw asor in bilaqne bul gaun nog ham. Ne God ago gamuk dimdimunta negsa in bilaq daqay, Na nagah amik diq haq daqay ham. Bilaqne pokpok dimdimunta anawun ayahmota hunegan bul ginognib woqan in ahol waqad bay ninalayta nazaq nog ham. Ad ne mataw meqinta na ginan maqbab haqsa abeb in gihol buliyeq ne gibabun diq iyeq teq in ne tigimeqin ton daqay ham. Bilaqne gaun anamreniz didaq negsa in gihol buliyim gimugayta nazaq nog ham. \s1 Mataw God bulonsa in nagah dimdimunta negaqta \r (Luk 11.9-13) \p \v 7 Ne nagah araq anan God susumun ugid teq in tinegdaq ham. Ne nagah araq naguneq teq ne ahol tuwaq daqay ham. Ne dan ez wolhamsa teq God ne giyon dan tihas negdaq ham. \v 8 On mataw nagah anan God susumun ugayta na in nagah na waqayta ham. Teq on mataw nagah nagunayta na in nagah na ahol waqayta ham. Ad on mataw dan ez wolhamayta na God teq in giyon dan tihas negdaq ham. \v 9 Ne gilikmanib mat araq atatin in bret anan amam bulonid amam gig ugdaq e? ham. Haiqgam ham. \v 10 Ad in ago amun na nabiq anan bulonsa amam in nagah ahulinaqta gimugaqta araq waqeq ugdaq e? ham. Na haiqmo ham. \v 11 Ne mataw ginad meqinta usaqta ham. Teq ne gigo onmin nagah dimdimunta neggo ne tuhurit kemiyta ham. Ari ne Gimam Heven-ib osaqta na in nazaq ago on mataw a hi gitondaqmo ye? ham. Haiq ham. On mataw in Gimam Iyahta na inaq gamuk bilaqad bulonsa in ago nagah dimdimun diqta tinegdaq ham. \v 12 Nazaq iyan on mataw in ne ezaq gitonid ne ginad dimniydaqta nazaqmo ne in gigo hib daq emiymo ham. Daq naqmo in God ago maror Moses mar tonta na teq God ago nantut gamuk mar toniyta na bunmo alulin diq ham. \s1 Ne dan ez amikta nab le gwahtiqiy \r (Luk 13.24) \p \v 13 Ne dan ez amik diqta nab le gwahtiqiy ham. Dan mataw muzim le hiqiyayta na agarahin haiqta ham. Teq dan meqinta na ago dan ez ayahmo diqta ham. Nazaq iyan on mataw kabemmo dan ez nabmo le gwahtiqayta ham. \v 14 Ari dan ni muzeq le saw kayeqmo kuluwa-kuluwmo osaytab gwahtiqdaqta na in garah aseseqta kabemmo inaqta ham. Ad dan dimunta na ago dan ez amik diqta ham. Nazaq iyan on mataw gilikmanib amulik-mulikmo in dan ez na nagunim ahol waqayta ham. \s1 Ne nantut katiyta na gigo gihol asawan woltayiy \r (Luk 6.43-44; 13.25-27) \p \v 15 Ne nantut katiyta na ginan ne gihol asawan woltayiy ham. Ne mataw na giloyinsa in mataw midemqan diqta bilaqne sipsip nog iy daqayta ham. Teq in ginadmo diq na in ne kat negeq ne gimeqin tonnan ham. Bilaqne gaun kwasikta sipsip gimug emim gineqayta nazaq nog ham. \v 16 Mataw katiyta na gigo kabiy anon emsa teq ne in gigo tuhurit kem daqay ham. Mataw am asasuqin inaqta ahulib wain anagin waqayta ye? ham. Teq in sisihun meqinta abiyoran inaqta na amuganib ay fik anon waqayta ye? ham. Haiqmo diq ham. \v 17 Na nazaqmo ham. Ay dimdimunta bunmo ginon dimunta emayta ham. Teq ay meqinta anon meqinta emaqta ham. \v 18 Ay dimunta anon meqinta a hi emdaqta ham. Teq ay meqinta anon dimunta a hi emdaqta ham. \v 19 Ay bunmo anon dimunta a hi emayta na mataw in qwayim hunegan faqab lehayta ham. \v 20 Nazaq iyan ne mataw katiyta na gigo kabiy anon emsa ahol waqad teq ne in gigo tuhurit kem daqay ham. \p \v 21 On mataw kabemmo ya inan samanta biyim bilaqay, Iyahta, Iyahta haqayta ham. In ginad emay, I Yesus anan Iyahta biyadmo i God ago maror aduganib le tugwahtiqam haqay ham. Hikidik ham. Mat ya imam anad muzaqta naqmo in ya imam Heven-ib osaqta na ago maror aduganib tugwahtiqdaqta ham. \v 22 Abeb mataw kabemmo yaqgo maror aduganib gwahtiqnan tonadmo in ya ibileneq bilaq daqay, Iyahta, Iyahta haq daqay ham. I ogib osad ni nibinib nagah abeb teq gwahtiqdaqta na ago i bilaqad luwta haq daqay ham. Teq i nibinib mataw giholib bugaw meqinta gimuzta haq daqay ham. Ad i nibinib daq azawayin inaqta kabemmo emta haq daqay ham. \v 23 Haqid teq ya gibilendaiq, Ya ne gigo a hi hurit haqdaiq ham. Ne mataw daq meqinta emayta ne ya ihuloseq kozaq lehiy haqdaiq ham. \s1 Bit emgo adan gigermo \r (Luk 6.47-49) \p \v 24 Nazaq iyan on mataw yaqgo gamuk ka huritim muzinayta na in bilaqne mat ago bit gig ayahta amalib amta nazaq nog iy daqay ham. \v 25 Mat na bit tiqeman teq urom ayahmo wom ham. Woqsa uq hitiqad tim ayahta inaqmo eraqim sibim le bit na othasan teq haiq ham. Bit na a hi wom ham. Na ezaqgo mat na gigmo diq amalib ago bit alulin am ham. \p \v 26 Ari on mataw yaqgo gamuk ka huritim teq a hi muzinayta na in bilaqne mat agadanta ago bit ibur amalib amta nazaq nog iy daqay ham. \v 27 Mat na bit tiqeman teq urom ayahta woqan uq hitim ham. Uq hitiqad tim inaqmo sibim le bit othasan bit na atoranmo woqim timeqniy has ham. \p \v 28 Ari Yesus gamuk na bunmo bilaq bugan tihiqiyan on mataw dauh biyahta na in ago suleq huritim in gihol turuh nem yaqay. \v 29 Na ezaqgo Yesus ago gamuk in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo gamuk nog a hi iyyaq. In ago gamuk bilaqne God inmo abin ugan in suleq bilamta nazaq nog iyyaq. \c 8 \s1 Yesus mat araq ago moq lepra inaqta wastitayan dimniy \r (Mak 1.40-44; Luk 5.12-14) \p \v 1 Ari Yesus garah nab osim gewoqanmo on mataw dauh kabemmo muzim inaq tileh yaqay. \v 2 Lehsa mat araq ago moq lepra inaqta bolim Yesus agerab abakbakan ulum laquwim turad teq in bulon, Iyahta ham ni ninad bilaqsa teq ni ya iwastitayid ya God ameb isan anumlan ka tihiqiydaq ham. \v 3 Haqan Yesus aben itiwunim mat na wazad bulon, Ya inad bilaqaq ham. Ni nisanib ninumlan usaqta na hiqiyan ham. Haqan muran diq nawaqmo mat na ago moq lepra tihiqiy. \v 4 An Yesus in mat na adek wazim bulon, Daq kawa ya emta ka ago ni mat araq hikidik bulon ham. Ni leheq mat tamaz emaqta naqmo nihol isihun ham. Isihunad teq Moses bilamta nazaqmo ni nihol anawun em ham. Emid teq mataw ningo moq tihiqiyta na ago tuhurit daqay ham. \s1 Yesus bab mataw gigo ayahta araq ago kabibiy mat wastitayan ahol tidimniy \r (Luk 7.1-10) \p \v 5-6 Ari Yesus le uliq Kapaneam-ub tugwahtiqan teq Rom gigo bab mataw 100 nazaq gigo ayahta araq bolim in anad awaz meqin amalib Yesus bulonim bilam, Iyahta ham. Yaqgo kabibiy mat kowa bitab moqad usaq ham. In abensen moqan ahol titiy naqmo hiqiysa usaq ham. \v 7 Haqan Yesus bulon, Ya teq leheq wastitayid in tidimniydaq ham. \v 8 Haqan bab mataw gigo ayahta na amenin emim bilam, Iyahta ham ni yaqgo bit aduganib le gwahtiqdaqta na ago ya mat dimun a haiq ham. Ya inad emaiq ham ni kabmo turad gamuk bilaqidmo yaqgo kabibiy mat na ahol tidimniydaq ham. \v 9 Na ezaqgo ya inaqmo yaqgo mat danmebta ahaqenib osaiqta ham. Ad yaqgo mataw bab emayta na in ya ihaqenib osaytamo ham. Ossa ya araq bulonaiq, “Ni leh” haqsa in lehaqta ham. Teq ya araq bulonaiq, “Ni bol” haqsa in bolaqtamo ham. Ad yaqgo kabibiy mat bulonaiq, “Ni kabiy em” haqsa in kabiy na emaqta ham. Nazaq iyan ya inad emaiq ham ni gamukmo bilaqid yaqgo kabibiy mat na ahol tidimniydaq haqaiq ham. \p \v 10 Haqan Yesus mat na ago gamuk huritim ahol turuh nam. Ad in mataw muzim inaq boliyta na gibilan, Ya ne gibilenaiq ham. Mat ka in Juda mat a haiqta ham. Teq in Juda mataw bunmo giquriyamim ya inan helmo diq haqaqta ham. \v 11 Ad ya ne gibilenaiq ham. Zeq gwalaqta ban teq zeq wolehaqta ban on mataw amo amota kabemmo boleq in Abraham, Aisak teq Jekob nenaq God ago maror aduganib didaq neqad tuqos daqay ham. \v 12 Ari on mataw Gimam Iyah ago maror aduganib danmeb le gwahtiq nagiyta na God in gimuzid asanib gwahtiqeq romriqab tuqos daqay ham. Osad in ginad meqniysa gaqad gite guruwad os daqay ham. \v 13 Haqad in bab mataw gigo amebta na bulon, Ni leh ham. Ni ninad helta usaqta nazaqmo in tugwahtiqdaq ham. An kam nabmo mat na ago kabibiy mat na ahol tidimniy. \s1 Yesus Pita alen aqawun wastitayan dimniy \r (Mak 1.29-31; Luk 4.38-39) \p \v 14 Ari Yesus le Pita ago bitab gwahtiqim in Pita alen asan afan iyad banab ussa ahol wam. \v 15 Ahol waqad in le aw na abenab wazanmo in asan afan iyim usta na tuhulos ug. Hulos uganmo in eraqim Yesus amen didaq anaran usta na waqim a bolim tuqug. \s1 Yesus on mataw gigo moq inaqta kabemmo giwastitayan dimniyiy \r (Mak 1.32-34; Luk 4.40-41) \p \v 16 Ari teq zeq wolehsa imisor diq tiqiyan mataw in giyogniz kabemmo giholib bugaw meqinta usaqta na giwaqim giqad Yesus ago hib tuboliy. A bolan Yesus gamukmo bilaqsa bugaw meqinta na tituk yaqay. Sa in mataw gigo moq inaq na giwastitayan gihol tidimniy yaqaymo. \v 17 Daq nazaq gwahtiqad in God ago nantut Aisaya aqezab gamuk gwahtimta na tuwol net bug. Gamuk na bilam, \q1 In i gigo moq teq gihol asor meqniyta na inmo ahol ugim soran i gihol tidimniy ham. \rq Aisaya 53.4\rq* \s1 Yesus muzeq inaq lehgo adan \r (Luk 9.57-60) \p \v 18 Ari on mataw dauh biyahta Yesus lilut ugim tursa in gibiyad ago disaipel gibilan, I yuw urumun kozaq ban lehuq ham. \v 19 Haqad in tilehsamo mat araq Moses ago gunun hurit kamta na bolim Yesus bulon, Tisa ham. Uliq saw edob ni lehdaqta nab ya nimuzeq ninaq tilehdaiqmo ham. \v 20 Haqan Yesus bulon, Ni ninad em haseq teq ya imuzeq bol ham. Gaun kwasikta kuduqib usayta ham. Ah in gigo rir inaqta ham. Ari Mat Atatin in ago us osad anamur emdaqta abanan araq diq haiqgam ham. \p \v 21 Haqan teq Yesus ago disaipel ta araq bolim bulon, Iyahta ham ni ya ihulossa ya leheq imam tumomta na yay tonad teq ya boleq nimuzeq ninaq tilehdaiq ham. \v 22 Haqan Yesus bilam, Nab iyan ham. Mataw giwitan moqim usad in God anadin a hi emayta na in gimo an wamuzad an yay toniy ham. Sa ni ya imuzeq bol ham. \s1 Yesus bilaqan tim ayahta kute nam \r (Mak 4.35-41; Luk 8.22-25) \p \v 23 Ari Yesus muyib gwalsa in ago disaipel muzim inaq tugwaliymo. \v 24 Gwalim lehadmo Yesus ame rursa wo muyib ussa tim ayahta eraqim kamis wolan muy isihnan tonyaq. \v 25 Isihnan tonsa disaipel bolim Yesus bulonan tiqeram. Eraqan in buloniy, Iyahta haqiy ni i gilumsih haqiy. I tumoqnan tonauq haqiy. \v 26 Haqan in gibilan, Ne nagaqgo rabay? ham. Ne ginad helta na amik diq ham. Haqad in eraqim tim kamis inaq ginadan in kute tinemiy. \v 27 Kute nemanmo disaipel ahol waqad in gihol riten lam. Admo in bilaqiy, Ka naga matin diq? haqiy. Tim yuw inaq in aqez huritayta haqiy. \s1 Yesus mataw giger giholib bugaw meqinta gimuz \r (Mak 5.1-17; Luk 8.26-37) \p \v 28 Ari Yesus le yuw-kurorqan Galiliy aqurumun kozaq ban tugwahtim, uliq Gadara gigo og saw ban. Gwahtiqanmo mataw giholib bugaw meqinta usayta giger in hodhod hulosim bolim danib Yesus ahol tuwaqiy. Mataw na agadan iyim saw nab kwasik diq iyim luwsa on mataw dan nab a hikidik luw yaqayta. \v 29 In giger Yesus ahol waqadmo lileyim bilaqiy, God atatin haqiy ni i ezaq gitonnan bol? haqiy. I meqniyamta akaman na a hi gwahtiqsamo ni i gimeqin tonnan kab bolya haqiy. \p \v 30 In nazaq haqsamo bul gihumaban araq ayahta pesan nogmo didaq neqad turiy. \v 31 Tursa bugaw meqinta nagan ginad meqniysa Yesus bulon yaqay, Ni i gimuznan iysun ni i gimuzid bul gihumab inaq ko gimuganib lehuq haq yaqay. \v 32 Haqsa Yesus gibilan, Ne nabmo lehiy ham. Haqanmo mataw giger giholib bugaw giqusiyta na gwahtiqim le bul na gimuganib woqanmo bul bunmo sibtitayim lehim garah asibsibranib bay hilek tonim yuwmeb woqim tumoq bugiy. \p \v 33 An mataw bul giwamuzim osiyta na in daq na ahol waqad in tukim giquliqab tilehiy. Lehim in mataw giholib bugaw meqinta usim teq gihulos negiyta na ago ananin in gigo walmataw tigibilen bugiy. \v 34 Gibilenan in huritim uliq na hulosad bunmo Yesus ahol waqnan tilehiy. Lehim in Yesus abe yahad buloniy, Ni saw ka huloseq leh haqiy. \c 9 \s1 Yesus mat araq abensen aditin moq bugta wastitayan dimniy \r (Mak 2.1-12; Luk 5.17-26) \p \v 1 Ari Yesus muyib gwalim yuw urotim urum kozaq ban le gwahtiqim in ago uliqab tilah. \v 2 Lehanmo mataw asor in mat araq abensen aditin tumoq bugta banab ussa in sorim a bolsa Yesus tigibiy. Gibiyad in mataw na ginad helta ahol waqadmo in mat moqaqta na tubulon, Yaqgo amun ham ni ninad hi meqniyan ham. Ya ningo daq meqinta bunmo tigiwalem bug ham. \v 3 Haqan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in gamuk na huritim in gihol bulonim bilaq yaqay, Mat ko in God bilawunad ago ban waq nog iyaq haq yaqay. \v 4 In nazaq ginad emsamo Yesus tuhurit. Huritim in bilam, Nagaqgo ne ginad meqinta nazaq emay? ham. \v 5 Ya naga gamukin bilaqid teq ne nan a hi yag daqay? ham. “Ya ningo daq meqinta tigiwalem” haqdaiq o “Ni eraqeq loq gel” haqdaiq? ham. \v 6 Teq Mat Atatin in og kab daq meqinta walemgo azawayin aholib usaqta na ago ne hurit daqay haqad ya kazaq diq bilaqdaiq ham. Haqad in mat abensen moqan banab usaqta na tubulon, Ni eraqeq ningo us ban waqeq ad ningo bitab a leh ham. \v 7 Haqan mat na eraqimmo ago bitab tilah. \v 8 An on mataw nab turiyta na in nagah na ahol waqim tirabiy. Rabad teq in God abin tiqiluw yaqay. Na ezaqgo God inmo ago zaway na eman mataw gigo hib ulal iyta na ago. \s1 Yesus Matyu bulonan in muzim inaq lah \r (Mak 2.13-17; Luk 5.27-32) \p \v 9 Ari Yesus lehad luwim in mat araq anan Matyu haqayta takis abitnib ossa ahol tuwam. Ahol waqadmo in bulon, Ni ya imuzeq bol ham. Haqan Matyu eraqim Yesus muzim inaq tilah. \p \v 10 An daq na abe ban Yesus le bitab didaq neqad tuqos. Ossa mataw gibin meqinta takis waqayta teq mataw daq meqinta emayta nenaq kabemmo bolim Yesus ago disaipel nenaq didaq neqad tuqosiymo. \v 11 Ossa Farisi nazaq gibiyad in Yesus ago disaipel tisusumun negiy, Doq tonnan ne gigo tisa in mataw takis waqayta ko teq mataw daq meqinta emayta ko nenaq didaq neqad osaq? haqiy. \v 12 In nazaq haqan Yesus huritim gibilan, Mataw gigo moq haiqta na in le dokta ahol a hi waqayta ham. Mataw gigo moq inaqta naqmo dokta ago hib lehayta ham. \v 13 Ne leheq God ago marib gamuk araq usaqta ka ago alulin diq ne hurit kemiy ham. Gamuk nab God bilam, \q1 Ne yaqmen tamaz emad karuw anat urotayta na ya hulosaiq haqad in bilam ham. Ne mataw gigem neg daqayta naqmo ya ahol waqnan inad bilaqaqta haqad in bilam ham. \rq Hosea 6.6\rq* \m Haqad Yesus bilam, Nazaq iyan ya on mataw titnonta gililewunnan a hi bol ham. Ya on mataw daq meqinta emad osayta naqmo gililewunnan bolta ham. \s1 Mataw didaq udinayta na ago Yesus bilam \r (Mak 2.18-22; Luk 5.33-39) \p \v 14 Ari kam nab Jon ago disaipel bolim in Yesus susumun ugim bilaqiy, Ezaq tonim sirisirimo i Farisi nenaq didaq udinsa ta ningo disaipel didaq a hi udinayta? haqiy. \v 15 Haqan Yesus gibilan, Mat araq aw waqnan tonsa in ayogniz boleq inaq osad in ginad meqniysa gaq waz daqay ye? ham. Haiqgam ham. Na ezaqgo in giyow na inaq osad in ginad dimniysa osayta na ago ham. Ari abeb mataw asor boleq mat aw waqaqta na ayogniz gibenab tuwaq daqay ham. Kam na teq boldaqta ham. Bolid teq mat na ayogniz didaq tuqudin daqayta ham. \p \v 16 Haqad in bilam, Mataw tubusan muturta waqim amalib tubusan kwaziqta misiramta inaq a hi initayta ham. Luweq in tubusan kwaziqta na suholsa tubusan muturta na irnik toneq le amik iyadmo in tubusan kwaziqta na bulsireqid ayahmo diq a ta tartaydaq ham. \p \v 17 Ad nazaqmo mataw wain ayun muturta memeq asan kwaziqtab a hi tenaytamo ham. In nazaq tonid wain aqurin gwalad huhuw nemsa memeq asan kwaziqta na tartayid wain ayun mutbaleq ogib woqsa memeq asan na timeqniydaqmo ham. Nazaq iyan mataw memeq asan muturtamo waqim wain ayun muturta tenayta ham. Tenan wain ayun teq memeq asan inaq araqibmo dimunmo usaqta ham. \s1 Yesus aw araq ned hunegaqta wastitayim teq in maror araq amiy tumomta wazan eram \r (Mak 5.22-43; Luk 8.41-56) \p \v 18 Ari Yesus in Jon ago disaipel nenaq gamuk bilaqad tursa Juda gigo mat marorta araq bolim Yesus agerab abakbakan ulum laquwim turad bulon, Ya imiy muran diqmo tumoqim usaq ham. Teq ni boleq niben aholib emeq wazid in kayeq ta iyan ham. \v 19 Haqanmo Yesus ago disaipel nenaq eraqim mat na muzim inaq tilehiy. \p \v 20 Lehsa aw araq ulig 12 nazaq moqad ned hunegad luwyaqta na in Yesus agilehun ban bolim ago tubusan adek tuwaz. \v 21 Na ezaqgo in tekomo ahol bulonim bilam, Ya iben Yesus ago tubusan adekmo wazeq teq ya ihol tidimniydaq ham. \v 22 Haqad in Yesus ago tubusan adek wazsamo Yesus ahol buliyim ahol waqad bulon, Ya imiy ham ni ninad hi meqniyan ham. Ni ya inan helmo hamta naqmo niqeman ni nihol tidimniy ham. Haqsamo aw na ahol tidimniy. \p \v 23 Ari Yesus le Juda gigo mat marorta na ago bitab tugwahtim. Gwahtiqim in on gaq wazsa mataw kadug ulamad gihulan kabemmo emsa gibiy. \v 24 Gibiyad in gibilan, Ne eraqeq kozaq lehiy ham. Amun aw na a hi mom ham. In usaq ham. In nazaq haqan on mataw na bunmo in aqez tiyuquwuniy. \p \v 25 Yuquwunsa Yesus gimuzan asan ban gwahtiqsa in le gwahtiqim amun aw na aben wazan in eraqim titur. \v 26 An teq Yesus daq amta na abin saw nab uliq bunmo tilah. \s1 Yesus mataw gigermo gime haiqta giwastitayan dimniyiy \p \v 27 Ari Yesus uliq na hulosim lehsa mataw giger gime haiqta in muzim inaq lehad teq in lileyeq bulon yaqay, Devit atatin\f + \fr 9:27 \ft Isrel on mataw ginad em yaqay, God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na in i gises Devit asenlulib tugwahtiqdaq haq yaqay. Haqad luweq Yesus in mat naqmo iydaq haqad teq mataw asor in anan ‘Devit atatin’ haq yaqay.\f* haq yaqay ni i ginan ninad meqniyan haq yaqay. \v 28 Haqsa Yesus le bitab tugwahtiqanmo mataw giger gime haiqta na in ago hib tuboliy. Bolan Yesus tisusumun nag, Ya ne giwastitaydaiqta na ago ne ginad helmo haqay ye? ham. Haqan in bilaqiy, Iyahta haqiy i helmo tihaqauq haqiy. \v 29 Haqan Yesus aben mataw giger na gimeqnagnib emim gibilan, Ne ya inan helmo haqayta nazaqmo in ne giholib gwahtiqan ham. \v 30 Haqanmo mataw giger na gimeqnagin tiriram. Gime rireqan Yesus gamuk awaz meqin diqta gibilenim bilam, Daq kawa ne giholib gwahtimta ka ago ne mat araq diq hikidik buloniy ham. \v 31 Haqan teq haiq. Mataw giger na Yesus giholib daq amta na bilaqsa abin saw nab uliq bunmo tilah bug. \s1 Yesus mat araq aqez haiqta wastitayan dimniy \p \v 32 Mataw giger na Yesus hulosim tilehsa on mataw in mat ta araq aqez haiqta aholib bugaw meqinta usaqta waqim Yesus ago hib a boliy. \v 33 A bolan Yesus bugaw meqinta na muzan lehan teq mat aqez haiqta na gamuk tibilaqyaq. Gamuk bilaqsa on mataw ahol waqad in gihol turuh nemsa bilaq yaqay, Kwaziqmo nagah araq kazaqta Isrel-ib a hi gwahtimta haq yaqay. \v 34 Haqsa teq ta Farisi bilaq yaqay, In bugaw meqinta gigo danmebta na ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzaqta haq yaqay. \ms1 Yesus in ago disaipel kabiy nag \s1 Yesus on mataw ginan anad meqniy \p \v 35 Ari Yesus uliq saw bunmo tilehad luwyaq. Luwad in mataw gigo bit humab wolaytab gwahtiqeq suleq negad teq in God ago maror og kab gwahtimta na agamukan tigibilenyaq. In gamuk dimun diqta na gibilenad teq in mataw gigo moq teq gihol asor meqniyta na bunmo giwastitaysa in gihol tidimniy yaqay. \p \v 36 Sa Yesus on mataw dauh biyahta na gibiyad in ginan anad timeqniy. Na ezaqgo on mataw na meqin diq osad in gimo gihol ulumsihgo biyab a hi iy yaqayta na ago iyan. Mataw na bilaqne sipsip ginamren haiqta os nog iy yaqayta. \v 37 Nazaq iyan Yesus in ago disaipel gibilan, Kabiyab didaq kabemmo tizilimim giqusaq ham. Teq kabibiy mataw kabemmo diq haiq ham. \v 38 Nazaq iyan ne kabiy anamren inaq gamuk emad bulonsa in kabibiy mataw kabemmo giqemid boleq in ago didaq na giwaq ugiy ham. \c 10 \s1 Yesus Aposel 12 na gitowun am \r (Mak 3.13-19; Luk 6.12-16) \p \v 1 Ari Yesus in ago disaipel 12 na gibilenan agerab tuboliy. Bolan in ahol abinib bugaw meqinta gimuzgo azawayin tinag. Negad in moq bunmo wastitaygo azawayin teq mataw gihol asor meqniyta na bunmo giwastitaygo azawayin tinagmo. \p \v 2-4 Teq Aposel 12 na ginan kazaq: Saimon, in anan araq Pita haqayta teq Saimon amikqan Andru teq Sebediy atatniz giger Jems ama Jon inaq teq Filip teq Bartolomyu teq Tomas teq Matyu mat takis waqyaqta na teq Alfiyus atatin Jems teq Tadiyus teq Saimon mat Rom nenaq bab emyaqta amatin na teq Judas uliq Kariyot-ibta na. Mat naqmo in Yesus waqim bab gibenab amta. \s1 Yesus Aposel 12 na kabiy nag \r (Mak 6.7-13; Luk 9.1-5) \p \v 5 Ari Yesus in mataw 12 na giqeman lehsa in gibilan, Ne on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan gigo hib hi lehiy ham. Ad ne Samariya gigo uliq araqab le hi gwahtiqiymo ham. \v 6 Ne Isrel on mataw gimomo gigo hib lehiy ham. Mataw na in bilaqne sipsip nabag haresmo le luwayta nog ham. \v 7 Ne leheq luwad gamuk dimunta kazaq gibileniy ham. God ago maror bolim sinsin tiqiy haqad ne gibileniy ham. \v 8 Ad ne on mataw moqayta na giwastitayid dimniyiy ham. Mataw tumoqiyta na ne giwazid ta eraqiy ham. Ad mataw gigo moq lepra inaqta na ne giwastitayid in gihol dimniyan ham. Ya zaway negta na ne samanmo waqiy ham. Ne zayim a hi waqiyta ham. Nazaq iyan ne on mataw samanmo tigilumsih daqaymo ham. Gilumsihad ne amenin waqgo hi bilaqiy ham. \p \v 9 Ad ne mani gol teq mani silva teq mani kapa-ta araq waqeq ad hi lehiy ham. \v 10 Teq ne ziy araq es siheneq danib a lehgo hi waqiymo ham. Tubusan amulik giholib usaqta naqmo ne a lehad araqmo ta hi waqiy ham. Ne gigo gisendugan gisenab hi emiy ham. Ad ne katek wazeq ad hi lehiymo ham. Na ezaqgo ne mataw gimen kabiy samanmo a hi em daqayta ham. Ne yaqgo kabiy emsa mataw didaq nagah tineg daqay ham. \p \v 11 Ari ne leheq uliq araqab gwahtiqeq nab ne on mataw gibiy kemiy ham. Uliq nab nog in mat dimunta teq titnonta na ne ahol waqeq teq ne mat naqmo inaq oseq le ne uliq na tuhulos daqay ham. \p \v 12 Ne bit aqez araqab loqeq on mataw nabta gibilen waqiy ham. \v 13 In on mataw dimdimunta iyid teq ne gigem dimunta in gigo hib tilehdaq ham. Ari in dimunta a haiq iyid ne gigem dimunta negiyta na in ne gigo hib muleqeq ta boldaq ham. \v 14 Bit nab mat araq ne giwazinad nenaq a hi osid teq ne bit na hulosad gisen aqogin wolhamid nab woqan ham. Ad nazaqmo uliq araqab on mataw ne gigo gamuk a hi huritid ne uliq na hulosad gisen aqogin wolhamid uliq nab woqanmo ham. \v 15 Ya ne helmo gibilenaiq ham. Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab uliq giger Sodom teq Gomora afaqan waq daqayta nazaq nog uliq na a hi waq daqay ham. Uliq ne gibaymuz daqayta na in uliq giger na giquriyameq afaqan ayah diqta tuwaq daqay ham. \s1 Yesus bilam, Afaqan kabemmo teq gwahtiqdaq ham \r (Mak 13.9-13; Luk 21.12-17) \p \v 16 Ne huritiy ham. Ya ne giqeman ne bilaqne sipsip gaun kwasikta gilikmanib leh nog iyay ham. Nazaq iyan nagah ahulinaqta anad em hasim daq emaqta nazaqmo ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Ad ah muluk kiskismo luwaqta nazaqmo ne luwiymo ham. \v 17 Ne mataw ginan gihol waz naqmo hiqiyiy ham. In teq ne giwazeq kaunsel gibenab giqem daqay ham. Ad in gigo bit humab wolaytab ne giwazeq ginol titay daqay ham. \p \v 18 Ne ya inan helmo haqad imuzad luwayta na ago in ne giwazeq in gigo king teq in gigo gavman aseseqta gigo hib ne giqad tileh daqay ham. Giqad lehid teq ne nagah gimeb ahol waqiyta na awagamun gibilensa mataw aseseqta teq on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan in tuhurit daqay ham. \v 19 Mataw na ne giwazeq giqad mataw aseseqta gimeb lehid ne hi rabiy ham. Ad ne naga gamukin bilaq daqayta na ago ginadnad hi emiymo ham. Kam nabmo teq God in ne naga gamukin bilaq daqayta na tinegdaq ham. \v 20 Nazaq iyan negmo diq gamuk na a hi bilaq daqay ham. Haiqgam ham. Ne Gimam ago Bugaw Dimunta naqmo in gamuk emid ne giqezab gwahtiqdaqta ham. \p \v 21 Kam nab teq mataw in gimaqbaban giwaqeq bab gibenab giqemid in ginol emid tumoq daqay ham. Sa gimaman in nazaqmo gigo onmin giwazeq bab gibenab giqem daqaymo ham. Teq onmin in nazaqmo ginenmaman gihar negad bab gibenab giqemid in ginol emid tumoq daqaymo ham. \v 22 Ya ihol abin ne giholib usaqta na ago on mataw bunmo gigem meqinta ne neg daqay ham. Ari mat aw nog in zaway diq iyeq ossa le in gigo kam abebtanta iydaqta nab teq God in gilumsiheq ta giwaqdaq ham. \v 23 Teq uliq araqab on mataw eraqeq ne gimeqin tonsa ne tukeq uliq ta araqab lehiy ham. Ya helmo ne gibilenaiq ham. Ne Isrel gigo uliq a hi wolnet bugsa Mat Atatin tuboldaq ham. \p \v 24 Ne ginad emiy ham. Disaipel araq in ago tisa uriyameq danmeb a hi lehdaq ham. Sa kabibiy mat in ago ayahta a hi itiyondaqmo ham. \v 25 Disaipel na in ago tisa nogmo iyid na in dimunmo ham. Teq kabibiy mat na in ago mat ayah nogmo iyid na in dimunmo tiqiydaqmo ham. Nazaq iyan mataw bit anamren bilawunad anan Belsebul haqeq in nazaqmo bit anamren na ago asenlul ginan meqin diq tibilaq daqaymo ham. \s1 On mataw nog diq rabun daqayta? \r (Luk 12.2-7) \p \v 26 Nagah bunmo mataw giqisihan usaqta na abeb teq God hasid mataw bunmo ahol tuwaq daqay ham. Ad nagah bunmo mataw gikasnaknib usaqta na abeb teq God emid ulalab tugwahtiqdaq ham. Nazaq iyan ne yaqgo gamuk mataw gibilengo hi rabiy ham. \v 27 Ya romriqab gamuk gibilenaiqta na ne saw anuwanibmo mataw gibileniy ham. Ad ne gamuk kiskismo gidekib huritayta na ne bit ahuqunib gwale turad teq ne dedibmo lileyeq mataw gibileniy ham. \p \v 28 Mataw ne gisanmo wol em daqayta ham. Ari in ne giwitan wol emgo in gigo zaway haiqta ham. Nazaq iyan ne mataw hi girabuniy ham. Haiq ham. Mat araq ne rabun daqayta nawa osaq ham. In mataw gisan teq giwitan inaqmo gihunegan saw faq oyad a hi miyaqtab wolehim timeqniy hasayta ham. \p \v 29 Mataw mani asit diqmo hulosim ah amikmikta giger gizayayta ham. Teq ah amik diqta nagan giholib daq araq gwahtiqsa ne Gimam Iyah tuhuritaqta ham. \v 30 Ad God ne gibiy kemad ne gifaqnib giqensan na in ginulinim ganim diq usaqta na in tuhurit bugta ham. \v 31 Nazaq iyan ne hi rabiy ham. Ne ah amikmikta na nog a haiq ham. Ne ah amikmikta na ayahmo giquriyamiyta ham. \s1 I Yesus abin bilaqgo gimebay hi woqan \r (Luk 12.8-9) \p \v 32 Ari mat aw nog in mataw gimeb bilaqdaq, Ya Yesus-mo ago matta iyim osaiqta haqdaqta na ya nazaqmo ya imam Heven-ib osaqta na ameb mataw na ginan bilaqdaiq, In yaqgota tihaqdaiqmo ham. \v 33 Ad mat aw nog in on mataw girabunad gimeb gileh yagid ya nazaqmo ya imam Heven-ib osaqta na ameb mataw na gileh tinegdaiqmo ham. \s1 Yesus on mataw gihusernan bol \r (Luk 12.51-53; 14.26-27) \p \v 34 Ne luweq ginad em daqay, Ya og kab on mataw bunmo giqemid zib alowab osgo haqad ya bolta haq daqay ham. Haiqgam ham. Ya bab emid gwahtiqgo haqad bolta ham. \v 35 Na in kazaq ham. Mat araq ya inan helmo haqsa in amam gileh yagdaq ham. In giger nazaq emad, \li1 Mat na amam inaq an gihar ug daqay ham. \li1 Ad nazaqmo amun awta anen inaq an gihar ug daqay ham. \li1 Sa aw in aduw anen inaq an gihar ug daqaymo ham. \li1 \v 36 Mat asenlulmo diq eraqeq mat na bab ug daqay ham. \p \v 37 Ari mat in anenmaman ginan anad bilaqsa teq in ya inan anad a hi diq bilaqaqta, mat na in yaqgo disaipel iyeq osgo dimun a hi iydaq ham. Ad mat in atatin o in amiy anan anad bilaqsa teq in ya inan anad a hi diq bilaqaqta, mat na in yaqgo disaipel a hi iydaqmo ham. \v 38 Teq mat in ago kruse waqim abetarib emim ya imuzim a hi bolaqta, mat na in yaqgo disaipel iyeq osgo dimun a haiqmo ham. \v 39 Na ezaqgo mat inmo ahol anadin emdaqta na in nabag tihiqiydaq ham. Ari mat yaqgo kabiy emad ahol nog hulosdaqta na in dimunmo kuluwa-kuluwmo tuqosdaq ham. \s1 Mat Yesus ago on mataw gilumsihdaqta na in teq naw araq dimunta tuwaqdaq \r (Mak 9.41) \p \v 40 Ari on mataw ne giwazinad in bilaqne ya iwazinayta nog tiqiyaymo ham. Ad in ya iwazinad in mat ya iqeman bolta na tuwazinaymo ham. \v 41 Mat aw nog in God ago nantut araq bolsa ahol waq hasad wazinayta na, on mataw na in God ago nantut naw waqayta nazaq in tuwaq daqaymo ham. Ad mat aw nog in mat araq titnonta bolsa ahol waq hasad wazinayta na, on mataw na in mataw titnonta bunmo naw waq daqayta nazaq in tuwaq daqaymo ham. \v 42 Ad mat aw nog in yaqgo disaipel gibin haiqta kagan gigo araq ahol waq hasad anan Yesus ago disaipel haqad yuw soqoreq ugid uluwdaqta na, ya ne helmo gibilenaiq ham. On mataw na God abenab naw dimunta tuwaq daqaymo ham. \ms1 Yesus in naga matin diq? \c 11 \s1 Jon mataw huz negyaqta na in ago disaipel giqeman Yesus ago hib lehiy \r (Luk 7.18-35) \p \v 1 Ari Yesus in ago disaipel 12 na suleq negim tihiqiyan teq in uliq na hulosim saw Galiliy-ib uliq-uliqgo lehad tiluwyaq. Luwad in God ago gamuk on mataw tigibilenyaq. \p \v 2 Sa Jon irquran osad in Krais kabiy emaqta na abin tuhurit. Huritim in ago disaipel asor giqeman Yesus ago hib tilehiy. \v 3 Lehim in Yesus tisusumun ugiy, Ni i nibaq tunim osta naqmo amatin ni bol o haiq mat ta araq teq abeb boldaqta i baq tunam? haqiy. \v 4-5 Haqan Yesus in gigo gamuk amenin emim bilam, Ko gibiyiy ham. Mataw gime haiqta saw ahol tuwaqay ham. Mataw gisen meqinta tiloq gelay ham. Mataw gigo moq lepra inaqta gisanib ginumlan usta na tihiqiyaq ham. Ad mataw gidek haiqta gamuk tuhuritay ham. Teq mataw tumoqiyta kayeq iyim ta eraqay ham. Mataw ginaghan haiqta God ago gamuk dimunta tuwaqay ham. Ne muleqeq leheq nagah ne gimeb kawa ahol tuwaqiyta ka teq gamuk kawa ne tuhuritiyta ka bunmo Jon buloniy ham. \v 6 Mat ya ibiyad anadnad a hi emad teq in ya inan helmo diq haqaqta, mat na tidimniyim osaq ham. \p \v 7-8 Ari Jon ago disaipel muleqim tilehsa Yesus in on mataw biyahta nab turiyta na Jon anan gibilenim bilam, Kwaziqmo ne nog diq ahol waqnan saw amatawun haiqtab lehiy? ham. Ne mat araq bilaqne tuqir tim retsa ahol wolad ahulan iysa ne ahol waqnan lehiy ye? ham. Teq ne nog diq ahol waqnan saw nab lehiy? ham. Ne mat araq tubusan dimunta muturta welim tursa ahol waqnan lehiy ye? ham. Mataw tubusan dimunta muturta welayta na in king gigo bit aseseqtab osayta ham. \v 9 Ne ya ibileniy ham. Ne nog diq ahol waqnan lehiy? ham. Ne God ago nantut araq ahol waqnan lehiy ye? ham. Helmo ham. Mat na in God ago nantut araq ham. Teq mat nawa na in God ago nantut kwaziqmo osiyta na bunmo giquriyamta ham. \v 10 Mat naqmo God ago marib ananin mar tonan usaqta ham. Gamuk na bilam, \q1 Ahol waqiy ham, ya teq mat araq emid in yaqgo gamuk ad danmeb lehdaq haqad in bilam ham. Leheq in ninmen dan tuwastitaydaq haqad in bilam ham. Wastitayid teq ni lehdaq haqad in bilam ham. \rq Malakay 3.1\rq* \m \v 11 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Jon mataw huz negyaqta na in mataw og kab gwahtiqiyta na bunmo giquriyamim in abin ayah diqta ham. Ta teq mat aw nog God ago maror aduganib gibin amik diq usaqta na in Jon tuquriyamiyta ham. \p \v 12-13 God ago nantut kwaziqta na bunmo teq God ago maror Moses mar tonta na in nagah abeb teq gwahtiqdaqta na ago bilaqan ussa bo Jon ago kamubmo iy ham. An Jon mataw huz negyaqta na ago akamnib iyim bo muranmo God ago maror og kab gwahtiqim awaz diq meqniyim lehaqta ham. Sa mataw asor in giwaz diq meqniyim maror na geg ugad in ginadibmo wasihnan tonayta ham. \v 14 Ari ne yaqgo gamuk ka huritnan iysun ne huritiy ham. God ago gamuk bilam, Elaija bolid teq Krais boldaq haqad in bilam ham. Teq ya ne gibilenaiq ham. Elaija boldaq hamta na in Jon-mo anan bilamta ham. \v 15 Mat aw nog in gidek inaq iyeq teq in gamuk ka huritiy ham. \p \v 16 Ya on mataw kam kabta gigo daq anan bilaqnan teq ya gamuk awowun ezaq diqta amalib bilaqdaiq? ham. In bilaqne onmin maket-ib an bulonad osayta nazaq nog ham. \v 17 In bilaqay, \li1 I ne gimen kadug ulamsa ne ginad dimniysa a hi doray haqayta ham. \li1 Teq i gaq wazsa ne ginad meqniysa a hi gaqay haqayta ham. \m \v 18 Ari Jon bolim didaq amo amo a hi neqad wain ayun a hi uluwyaqta ham. Sa ne in anan bilaq yaqay, Bugaw meqinta aholib usaq haq yaqay ham. \v 19 Ta teq Mat Atatin bolim didaq neqad wain uluwsa ne bilaqay, Mat ko meqin haqayta ham. In didaq kabemmo neqad wain ayun ayahmo uluwaqta amatin haqayta ham. In mataw gibin meqinta takis waqayta na teq mataw daq meqinta emayta na giyowmo diq haqayta ham. O tob iyan ham. Abeb ya Jon inaq i gigo kabiy anon tiqemsa teq i giger ginad em hasim daq emta na ulal tiqiydaq ham. \s1 On mataw ginad gigem a hi buliyayta na oseq timeqniy daqay \r (Luk 10.13-15) \p \v 20 Ari Yesus uliq kagan gigo hib daq azawayin inaqta kabemmo amta ka tiginadyaq. Na ezaqgo in daq azawayin inaqta emsa on mataw uliq nagabta ginad a hi buliyiyta na ago iyan. \v 21 Ginadad in kazaq bilam, Uliq Korasin teq uliq Betsaida ham ne teq timeqniy daqay ham. Kwaziqmo mat araq leheq daq azawayin inaq ya ne gigo hib emta nazaq in uliq giger Tair-ib teq Saidon-ib emid on mataw na ginad tubuliy nagiy ham. Ginad buliyeq in gigo daq teq ginad meqinta gileh ugad in tubusan asorqan abiyornaqta weleq butbut huz nagiy ham. Teq ne yaqgo daq azawayin inaqta na ahol waqim ne ginad buliyim gigo daq meqinta gileh a hi ugiy ham. \v 22 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab Tair teq Saidon afaqan waq daqayta nazaq nog ne a hi waq daqay ham. Ne in giquriyameq afaqan ayah diqta tuwaq daqay ham. \p \v 23 Teq uliq Kapaneam ham ne gibin iluwid Heven-ib gwalehdaq e? ham. Haiqgam ham. In ne gihunegid ne mataw tumoqiyta gigo sawab tuwoleh daqay ham. Na ezaqgo kwaziqmo mat araq leheq ya ne gigo hib daq azawayin inaq emta nazaq in uliq Sodom-ub emid uliq na og kab a hi hiqiyid i muran ahol waq nagta ham. \v 24 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab uliq Sodom afaqan waq daqayta nazaq nog ne a hi waq daqay ham. Ne in giquriyameq afaqan ayah diqta tuwaq daqay ham. \s1 Yesus bilam, Ne yaqgo hib boleq ginamur emiy ham \r (Luk 10.21-22) \p \v 25 Ari kam nab Yesus kazaq bilam, O ya imam ham, Heven-ib teq og kab inaqmo ni Iyahta iyim osaqta ham. Ni mataw ginad awaz meqinta na teq mataw gimaqbel inaq iyim igmo ag haqad osayta na ni yaqgo kabiy alulin a hi giqisihunta ham. Haiq ham. Mataw gihol wazan woqsa in onmin gibin haiqta os nog iyayta naqmo ni yaqgo kabiy alulin tigiqisihunta ham. \v 26 Ya imam ham ni ninad nazaqmo usan ni tiqam ham. Nazaq iyan ya esey nigaiq ham. \p \v 27 Haqad Yesus ta bilam, Ya imam in ago kabiy bunmo ya ibenab tiqam ham. Mat araq diq in yaqgo a hi hurit ham. Ya imam amomo in yaqgo huritta ham. Teq mat araq ya imam ago a hi huritmo ham. Ya in atatin iyim ya imomo in ago huritta ham. Ad on mataw ya inad bilaqsa imam giqisihunaiqta naqmo in ya imam ago huritaytamo ham. \v 28 Ne on mataw kabiy awaz meqinta emad afaqan sorayta na ne bunmo yaqgo hib boliy ham. Bolid ya giqemid ne ginamur tiqem daqay ham. \v 29 Ne boleq yaqgo kabiy soriy ham. Ad ne yaqgo daq ahol waqad nazaqmo ne emiy ham. Ya ihol wazan woqsa ya ibin a hi iluwaiqta ham. Ne nazaqmo toneq teq ne ginamur emad gihol sinamolsa tuqos daqay ham. \v 30 Na ezaqgo ya kabiy negdaiqta na in awaz meqin diq a haiq ham. Ad ne yaqgo afaqan sor daqayta na in afaqan diq a haiqmo ham. \c 12 \s1 Mataw Juda gigo lotu akamnib kabiy a hi emayta na ago Yesus bilam \r (Mak 2.23-28; Luk 6.1-5) \p \v 1 Ari Juda gigo lotu akaman araqab Yesus ago disaipel nenaq kabiy araq wit leyiyta aduganib gwahtiqim tileh yaqay. Lehad ago disaipel gigem moqsa in wit anagin asor guraqim tineq yaqay. \v 2 Neqsa Farisi asor gibiyad in Yesus buloniy, Ni ko gibiy haqiy. Ningo disaipel in lotu akaman ago gunun itiyonim kabiyab wit tuguraqay haqiy. \p \v 3 Haqan Yesus gibilan, Nabag ne Devit ago dauh nenaq gigem moqsa Devit daq amta na awagamun ne ahol a hi waqiy-ya ham. \v 4 Devit agemnan moqad le God ago bit aduganib gwahtiqim in gunun itiyonim God ameb bret eman osta na tinam ham. Helmo, Devit bret tawonta na neqdaqta abin haiqta ham. Sa in ayogniz na in bret na neqgo gibin haiqtamo ham. Mataw tamaz emayta naqmo gimomo bret na neqayta ham. Ta teq Devit ayogniz nenaq gigem moq titaysa neqim in daq meqinta a hi emiy ham. \p \v 5 Teq God ago maror Moses mar tonta na aduganib gamuk araq usaqta ka ne ahol a hi waqay ye? ham. Gamuk na bilam, Mataw tamaz emayta na in Juda gigo lotu akamnib Tempel-ib kabiy emad in lotu akaman ago gunun na itiyonayta haqad in bilam ham. Ta teq in God ameb gihol a hi meqin tonayta haqad in bilam ham. \v 6 Ya ne gibilenaiq ham. Nagah araq Tempel uriyamta in kawa ne nenaq osaq ham. \v 7 Teq God ago gamukib nan ta araqmo usaq ham. Gamuk na bilam, \q1 Ne yaqmen tamaz emad karuw anat urotayta na ya hulosaiq haqad in bilam ham. Ne mataw ginan ginad meqniydaqta naqmo ya ahol waqnan inad bilaqaqta haqad in bilam ham. \rq Hosea 6.6\rq* \m Ne gamuk na adugan hurit kemeq teq ne mataw giholib daq meqin haiqta ka ginan meqin a hi bilaq nagiy ham. \v 8 Na ezaqgo Mat Atatin in lotu akaman anamrenmo diq iyim inmo mataw kam nab ezaq luw os daqayta na ago tigibilendaqta ham. \s1 Juda gigo lotu akamnib Yesus mat araq aben meqinta wastitayan dimniy \r (Mak 3.1-6; Luk 6.6-11) \p \v 9 Ari Yesus saw na hulosim uliq ta araqab lehim in mataw na gigo bit humab wolaytab tugwahtim. \v 10 Sa mat araq aben akogan anedan mayim aditinmo usaqta in nab osmo. Ossa Farisi in Yesus ulum waqnan haqad tuboliymo. Bolim in Yesus kat ugid nan araq ginad a hi usaqta bilaqid i tuwazam haqad in Yesus kazaq susumun ugiy, I gigo lotu akamnib i mat moqaqta wastitayid dimniydaq o haiq? haqiy. I Juda gigo maror ezaq bilamta? haqiy. \v 11 Haqan Yesus gibilan, Ta ne gilikmanib mat araq ago sipsip lotu akamnib yayib woqid mat na wazeq hureqid a hi gwaldaq e? ham. Haiqgam ham. In hureqid tugwaldaq ham. \v 12 Teq mat in sipsip nog a haiq ham. Mat in sipsip ayahmo uriyamta ham. Nazaq iyan i lotu akamnib mataw gidimun tonamta na ago agununin haiqgam ham. \v 13 Haqad in mat na bulon, Niben itiwun ham. Haqan mat na aben meqinta na itiwunan in aben dimunta na nogmo tiqiy. \v 14 An teq Farisi na gigem meqniysa asanib gwahtiqim humab emim in ezaq toneq Yesus wol emid moqdaqta na agamukan tibilaq yaqay. \s1 Yesus in God ago kabibiy mat dimunta \p \v 15 Sa Yesus in Farisi ginad na tuhuritim in uliq na hulosadmo tilah. Lehsa on mataw dauh kabemmo muzim inaq lehsa Yesus in gigo asor gigo moq inaqta na bunmo giwastitayan gihol tidimniy yaqay. \v 16 Gihol dimniysa Yesus atoranmo gibilenyaq, Ne ya ihol abin ka ulalab hi bilaqiy haqyaq. \p \v 17-18 Yesus daq nazaq emad in God ago nantut Aisaya aqezab gamuk gwahtimta na tuwol net bug. Gamuk nab God bilam, \q1 Ka yaqgo kabibiy mat ham. Yaqmo in anan bilaqan osaqta ham. Ya in anan inad bilaqsa igem tidimniyaq ham. Teq ya igo Bugaw Dimunta emid in aholib tilehdaqta ham. Lehid teq yaqgo kabibiy mat na in yaqgo daq titnonta agamukan on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan tigibilendaq ham. \q1 \v 19 In mataw nenaq an a hi mugdaqta ham. Ad in uliq gemab turad gamuk atoranmo a hi bilaqdaqta ham. \v 20 Yaqgo kabibiy mat na amidemqanmo luwdaqta ham. Luwad in tuqir araq asitmo talquweq tursa ahol waqad a hi orqaydaq ham. Ad in lam araq ago faq miynan tonsa ahol waqad in a hi wolmiydaq ham. \q1 In ago daq nazaq amidemqan diqmo emad luwsa teq on mataw uliq saw bunmo God ago daq titnontab tuqos daqay ham. \v 21 Ad teq on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan in mat naqmo anan helmo haqad in God teq gilumsihdaqta na akaman baq tuneq tuqos daqay ham. \rq Aisaya 42.1-4\rq* \s1 Mataw asor bilaqiy, Yesus bugaw meqinta Belsebul inaq kabiy emaqta haqiy \r (Mak 3.20-30; Luk 11.14-23; 12.10) \p \v 22 Ari kam nab on mataw in mat araq aholib bugaw meqinta usaqta waqim Yesus ago hib a boliy. Mat na ame haiqta teq in gamuk a hi emyaqta. A bolanmo Yesus in mat na wastitayan in gamuk bilaqad teq in saw ahol tuwaqyaq. \v 23 Sa on mataw dauh biyahmo nab osiyta na in gihol turuh nemsa bilaqiy, Luweq mat ka in Devit atatin\f + \fr 12:23 \ft Matyu 9.27 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* i baq tunim osauqta naqmo iydaq daqagya? haqiy. \v 24 Haqsa ta Farisi in mataw giqez nazaq huritim bilaqiy, Haiq haqiy. Mat na in bugaw meqinta gigo danmebta Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzaqta haqiy. \p \v 25 Haqsa Yesus mataw na ginad hurit kemim gibilan, Kantri araq ago on mataw gihol husereq an gihar ugad an wolad oseq in tihiqiy bug daqay ham. Teq uliq araqab o bit araqab on mataw gihol husereq an gihar ugad an wolad osad in zaway iyeq a hi tur daqay ham. \v 26 Ad nazaqmo Satan inmo ago kabibiy mataw ginaq an gihar ugad gimuzid in gihol huserid giger tiqiy daqaymo ham. In nazaq toneq Satan ago zaway hiqiysa ago kabiy tuwoqdaq ham. \p \v 27 Ari ya Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzid ta ne gigo gisenlul asor na in nog diq ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzayta? ham. Nazaq iyan ne ya ibilawunayta na negmo gigo gisenlul naqmo in tuqulum kem daqay ham. Ulum kemeq in bilaq daqay, Gamuk nawa ne bilaqayta na ne katiyay haq daqay ham. \v 28 Ari God ago Bugaw Dimunta ilumsihsa ya bugaw meqinta gimuzsa teq ne ginad emiy ham. God ago maror ne gilikmanib tubol haqiy ham. \p \v 29 Mat araq ezaq toneq teq in mat awaz meqinta ago bit aduganib gwahtiqeq ago nagah ginuwdaq? ham. In mat awaz meqinta na abensen irqureq teq in mat na ago bit aduganib gwahtiqeq ago nagah tiginuwdaq ham. \v 30 Ne ginad emiy ham. On mataw ya inaq kabiy a hi emayta na in ya ibabun ham. Teq on mataw ya inaq yaqgo dauh a hi girom tonayta na in yaqgo mataw gimuzan hares-haresmo lehayta ham. \p \v 31 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. God in on mataw gigo daq meqinta teq in bilawunayta na bunmo tigiwalem bugdaq ham. Ari in God ago Bugaw Dimunta bilawunid God in gigo daq meqinta na a hi walemdaq ham. \v 32 Teq on mataw Mat Atatin bilawunid God in gigo daq meqinta na tuwalemdaq ham. Ari on mataw God ago Bugaw Dimunta anan meqinta haqid God in gigo daq meqinta na a hi walemdaq ham. Muran kam kab teq abeb kam muturta teq boldaqta nab daq meqinta na in giholib tuqus tutdaq ham. \s1 Ay meqinta anon meqinta emaqta \r (Luk 6.43-45) \p \v 33 Ne gime haiq e? ham. Ne ay alowan tonid in anon dimunta emdaqta ham. Teq ne ay meqin tonid in anon meqinmo emdaqta ham. Mataw ay anon ahol waq kemim teq in ay ezaqta na ago ginad em hasay ham. \v 34 Mataw meqinta ne bilaqne nagah ahulinaqta ginaqmugnaqta nog ham. Ne mataw meqinta iyim iyan ezaq teq ne giqezab gamuk dimunta gwahtiqdaq? ham. Nagah mat agemab ayahmo usaqta naqmo in aqezab gwahtiqaqta ham. \v 35 Mat dimunta agemab anad dimunta kabemmo ussa in daq dimunta emaqta ham. Sa mat meqinta agemab anad meqinta kabemmo ussa in daq meqinta emaqta ham. \v 36 Ya ne gibilenaiq ham. Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab teq on mataw bunmo in ginad ezaq emad gamuk hares alulin haiqta bilaqiyta na in tibilaq kem daqay ham. \v 37 Na ezaqgo ningo gamuk naqmo in ni nilum kemdaqta ham. Ni niqezab gamuk dimunta gwahtiqsa abeb God in ni ninan mat dimunta haqdaq ham. Ad nazaqmo ni niqezab gamuk meqinta gwahtiqsa abeb God in ni ninan mat meqinta haqdaq ham. \s1 Mataw asor daq azawayin inaqta ahol waqnan bilaqiy \r (Mak 8.11-12; Luk 11.29-32) \p \v 38 Ari mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor teq Farisi asor in Yesus buloniy, Tisa haqiy ni daq araq azawayin inaqta emsa i ahol waquq haqiy. Ahol waqeq teq i bilaqam, Helmo ni God-mo ago kabiy emaqta haqam haqiy. \v 39 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Ne on mataw muran kam kabta ham, ne on mataw meqinta God gileh ugayta ham. Ne daq azawayin inaqta naqmo ahol waqnan bilaqayta ham. Teq God in daq araq azawayin inaq a hi em negdaq ham. God ago nantut Jona aholib daq gwahtimta naqmo ne ahol tuwaq daqay ham. \v 40 Jona kam ezeqmanmo nabiq ayahta na agemab usta ham. An nazaqmo Mat Atatin kam ezeqmanmo og aduganib tuqusdaqmo ham. \p \v 41 Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab on mataw Niniwe-ibta na in mataw muran kam kabta nenaq eraqeq God ameb turad teq Niniwe mataw na in mataw kam kabta gigo daq meqinta emid ulal tiqiydaq ham. Na ezaqgo on mataw Niniwe-ibta na in Jona ago gamuk huritim in ginad buliyim gigo daq meqinta gileh ugiy ham. Teq ne ahol waqiy ham. Mat araq Jona uriyamta na in kawa ne gilikmanib osaq ham. Ta teq ne in ago gamuk huritim ginad a hi buliyayta ham. \p \v 42 Ad God hazizir ayahta emdaqta nab teq aw marorta kwaziqmo saw araq pesantab osta na in on mataw muran kam kabta nenaq eraqeq God ameb turad teq aw na in mataw kam kabta gigo daq meqinta emid ulal tiqiydaqmo ham. Na ezaqgo aw marorta na in uliq pesan diqtab osad Solomon abin huritim in eraqim Solomon ago gamuk dimunta huritnan haqad ago hib tilah ham. Teq ne ahol waqiy ham. Mat araq Solomon uriyamta na in kawa ne gilikmanib osaq ham. Ta teq ne in ago gamuk dimunta huritnan gituw hiqiyayta ham. \s1 Bugaw meqinta muleqim ta bol \r (Luk 11.24-26) \p \v 43 Haqad Yesus bilam, Bugaw meqinta araq mat hulos ugim gwahtiqim haresmo saw ayuwun haiqtab lehim luwaqta ham. Luwad in ban araq anamur emad osdaqta na nagunaqta ham. Teq haiq ham. In ban araq nazaqta ahol a hi waqaqta ham. \v 44 In ban araq ahol a hi waqim teq in ahol bulonim bilaqaq, Bit kwaziqmo ya osta nab ya muleqeq ta lehdaiq haqaqta ham. Haqad in bit nab muleqim ta lehim bit na samanmo ussa asawun wolrironim anaghan bunmo wastitayim abanab eman ussa in ahol waqaqta ham. \v 45 Ahol waqim teq in lehim bugaw meqin diqta 7 nazaq in daq meqinta emgo uriyamiyta na gililewunim giwaqim nenaq ta bolim in bit nab gwahtiqim osayta ham. Mebmebmo bugaw amulikmo mat na aholib ussa in ahol meqin dimun nog osyaqta ham. Ari muran teq bugaw 8 nazaq bolim mat na aholib ussa in ahol timeqniy hasim osaqta ham. Ad daq nazaqmo on mataw meqinta kam kabta ka giholib tugwahtiqdaqmo ham. \s1 Yesus anenan teq amagniz na gingan? \r (Mak 3.31-35; Luk 8.19-21) \p \v 46 Ari Yesus on mataw biyahta na gibilenad ossamo in anen teq amagniz in inaq gamuk bilaqnan haqad bolim asanib tituriy. [ \v 47 Tursa mat araq Yesus bulon, Ko gibiy ham. Ni ninen teq ni nimagniz bolim in ni ninaq gamuk bilaqnan haqad kowa asanib turay ham.] \v 48 Haqan Yesus in mat na ago gamuk amenin emim bilam, Ya inen teq ya imagniz gingan diq? ham. \v 49 Haqad in aben ago disaipel gigo hib itiyad bilam, Ka gibiyiy ham. Ya inen teq ya imagniz kawa osay ham. \v 50 Mat aw nog in ya imam Heven-ib osaqta na anad muzad ago kabiy emayta naqmo in ya ima teq in ya ihiy teq in ya inen ham. \c 13 \s1 Mat araq kabiyab wit anagin hunagta ago gamuk awowun \r (Mak 4.1-9; Luk 8.4-8) \p \v 1 Ari kam nabmo Yesus bit hulosim asanib tugwahtim. Gwahtiqim in lehim yuw-kurorqan Galiliy aqurumnib tuqos. \v 2 Ossa on mataw dauh kabemmo bolim Yesus agerabmo diq loqsa iyan Yesus giban emim muy araqab gwalim tuqos. Ossa on mataw na yuw aqurumnib turiy. \v 3 Tursa Yesus suleq kabemmo negad gamuk amo amo tigibilenyaq. Ad in gibilan, Ne huritiy ham. Mat araq ago kabiyab wit anagin hunegnan tilah ham. \v 4 In lehim wit anagin hunegad luwsa asor danib woqan ah bolim tineqiy ham. \v 5 Sa wit anagin asor saw agigin inaqtab og asitmo usaqta nab wom ham. Woqim og ayah diq haiqgam iyan wit hidmo tugwal ham. \v 6 An zeq gwalim oysa wit na aninin haiqgam iyan in mayim tumom ham. \v 7 Sa wit asor am asasuqin inaqta na aduganib wom ham. Woqan am asasuqin inaqta na gwalad isihan wit na abesbesan iy ham. \v 8 Teq wit asor og dimuntab woqim anon tiqam ham. Asor anon kabemmo diq 100 nazaq giqam ham. Sa asor anon 60 nazaq giqam ham. Sa asor anon 30 nazaq giqam ham. \v 9 Mat aw nog in gidek inaq iyeq teq in gamuk ka huritiy ham. \s1 Yesus anad ezaq emad gamuk awowunmo on mataw gibilenyaq \r (Mak 4.10-12; Luk 8.9-10) \p \v 10 Ari disaipel in Yesus ago hib bolim tisusumun ugiy, Ni ezaq haqad gamuk awowunmo amalib on mataw gibilenaqta? haqiy. \v 11 Haqan Yesus in gigo gamuk amenin emim gibilan, Negmo God ago maror aduganib osayta ham. Nazaq iyan God ago maror abe alulin ulilemim usaqta na in negmo tigiqisihunaq ham. Ari on mataw asan banta na in a hi giqisihunaq ham. \v 12 Na ezaqgo in on mataw gigo nagah inaqta na bunmo nagah asor a ta negid in gigo nagah kabemmo diq tiqiydaq ham. Teq in mataw ginaghan haiqta na gibenab nagah asitmo wazayta na walem bugdaq ham. \p \v 13 Daq naqmo ago ya gamuk awowunmo bilaqaiqta ham. Ya mataw asanibta na gamuk awowunibmo gibilensa in gime saw waqad teq in nagah araq ahol a hi waqayta ham. In gidek emad teq in gamuk a hi huritad ginad a hi em hasayta ham. \v 14 Mataw na daq nazaq emad in God ago nantut Aisaya gamuk bilamta na tuwol net bugay ham. Aisaya bilam, \q1 Ne gamuk huritad teq ne ginad a hi em has daqay haqad in bilam ham. Ne gime saw waqad teq ne nagah araq ahol a hi waq daqay haqad in bilam ham. Na ezaqgo on mataw ka gigem soqotim usaqta haqad in bilam ham. Sa in gideksan ituqim usaqtamo haqad in bilam ham. Mataw ka gime miyim osayta haqad in bilam ham. \q1 \v 15 God in nazaq giqeman luweq in gime nagah ahol waqad teq in gidek nan huritad in ginad em has nagiy haqad in bilam ham. Ginad em hasad gigem buliyeq in God ago hib ta bolid God giwastitayid tidimniy nagiy haqad in bilam ham. \rq Aisaya 6.9-10\rq* \p \v 16 Teq negmo ginad dimniyan ham. Ne gime nagah ahol tuwaqayta ham. Ad ne gidek gamuk tuhuritayta ham. \v 17 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Kwaziqmo God ago nantut kabemmo teq mataw dimdimunta kabemmo in nagah muran kawa ne ahol waqayta ka in ahol waqnan ginad diq bilaq yaqayta ham. Teq in moqim ahol a hi waqiyta ham. Ad gamuk kawa ne huritayta ka in huritnan ginad bilaq yaqaytamo ham. Teq in moqim a hi huritiyta ham. \s1 Mat kabiyab wit anagin hunagta na ago alulin \r (Mak 4.13-20; Luk 8.11-15) \p \v 18 Ari mat didaq anagin kabiyab hunagta ago gamuk awowun na alulin ne huritiy ham. \v 19 Mat aw nog in God ago maror agamukan huritim ginad a hi em hasayta na in bilaqne wit anagin danib woqaqta na nog ham. God ago gamuk mataw na gigemab leyan ussa Satan hidmo bolim gamuk na gigemab ta walemaqta ham. \p \v 20 Teq mat araq in wit anagin og agigin inaqtab woqaqta na nog ham. In God ago gamuk huritim in anad bilaqsa hidmo waqaqta ham. \v 21 Teq mat naqanta in bilaqne wit aninin haiqta nog ham. In God ago gamuk agemabmo diq a hi wazad in muzinad sisaqmo a hi luwaqta ham. Na ezaqgo in God ago gamuk muzinaqta na ago mataw in meqin tonad afaqan amo amo ugsa in hidmo God hulosaqta ham. \p \v 22 Teq mat araq in wit anagin am asasuqin inaqta aduganib woqaqta na nog ham. Mat naqanta in God ago gamuk huritaqta ham. Teq in og ka ago nagah kabemmo anadin emsa mani-mo in kat ugad anad hureqaqta ham. Nagah nagan in God ago gamuk isihsa iyan gamuk na in mat na agemab anon a hi emaqta ham. \p \v 23 Teq mat araq in wit anagin og dimuntab woqaqta na nog ham. Mat naqanta in God ago gamuk huritim anad em hasaqta ham. Anad em hassa God ago gamuk in agemab anon emaqta ham. Mat araq agemab in anon kabemmo diq 100 nazaq giqemaqta ham. Sa mat araq agemab in anon 60 nazaq giqemaqta ham. Sa mat araq agemab in anon 30 nazaq giqemaqta ham. \s1 Bonbon meqinta kabiyab gwalta ago gamuk awowun \p \v 24 Ari Yesus gamuk awowun araq ta gibilan. In bilam, God ago maror in bilaqne mat araq ago kabiyab wit anagin dimunta hunagta nazaq nog ham. \v 25 Hunegan teq taromab mat na ago bab bolim bonbon anagin wit alikmanib hunegim lah ham. \v 26 An abeb wit na gwalim anon tiqemsa nab teq kabibiy mataw in bonbon na wit inaq araqib tursa ahol tuwaq kemiy ham. \v 27 Ad in lehim kabiy na anamren tubuloniy ham. Mat ayah haqiy i bilaw ni ningo kabiyab wit anagin dimunta hunag hawta haqiy ham. Teq ta ezaq tonim i lehim bonbon meqinta ko wit inaq tursa i ahol waw? haqad in bilaqiy ham. \v 28 An kabiy anamren gibilan, Na i gibabun araq daq na am haqad in bilam ham. Haqan kabibiy mataw na susumuniy, I leheq bonbon ko titeqam e? haqiy ham. \v 29 Haqan in gibilan, Haiq ham. Luweq ne bonbon na titeqad ne wit inaqmo titeq daqay haqad in gibilan ham. \v 30 Nab iyan ham. Sa garabmo gwalsa le didaq waqgo akaman iyan haqad in bilam ham. Didaq waqgo akamnib teq ya kabibiy mataw gibileneq bilaqdaiq, Ne bonbon meqinta ko titeqeq gituq toneq faqab em oygo humab emiy haqdaiq haqad in bilam ham. Ad wit dimunta na ne titeqeq yaqgo didaq abitnib nab humab emiy haqdaiq haqad in bilam ham. \s1 Ay mastet anagin ago gamuk awowun \r (Mak 4.30-32; Luk 13.18-19) \p \v 31 Ari Yesus gamuk awowun araq ta bilam, God ago maror in bilaqne ay mastet anagin amik diqta amulikmo mat araq ago kabiyab layta na nog ham. \v 32 Didaq anagin bunmo gilikmanib mastet anagin in amik diqta ham. Teq in gwalim ayah iyim in kwasin-kwasan kabiyabta na bunmo giquriyamaqta ham. Giquriyamim in bilaqne ay diq gwal nog iyan ah bolim abenab giholyon rir emim osayta ham. \s1 Yis ago gamuk awowun \r (Luk 13.20-21) \p \v 33 Ad Yesus gamuk awowun araq kazaq ta bilam, God ago maror in bilaqne yis nogta ham. Aw araq yis na waqim mel deg ezeqman nazaq inaq buliyan yis ulilemim ussa mel na bunmo huhuw tinam ham. \s1 Yesus gamuk awowunmo on mataw gibilenyaqta \r (Mak 4.33-34) \p \v 34 Ari Yesus in on mataw dauh bunmo gamuk awowunmo amalib gibilenyaqta. In gamuk bilaq sireqeq a hi gibilenyaq. Haiqgam. In gamuk awowunmo negyaqta. \v 35 In daq nazaq emad in God ago nantut araq gamuk bilamta na tuwol net bug. Gamuk na bilam, \q1 Ya ite akeq nagah God ulileman usta na anan ya gamuk awowunmo amalib tibilaqdaiq ham. Nagah na og ka mutur gwahtimta nab iyim bo muran kam kabmo in ulilemim usta ham. Ussa nagah na ago agamukan ya muran kam kabmo tibilaqdaiq ham. \rq Buk Song 78.2\rq* \s1 Bonbon meqinta kabiyab gwalta na ago alulin \p \v 36 Ari Yesus on mataw gihulosim le bit araq aduganib tugwahtim. Gwahtiqan ago disaipel in agerab bolim buloniy, Ni teq gamuk awowun bonbon meqinta kabiyab gwalta na adugan ni i tigibilendaq e? haqiy. \v 37 Haqan Yesus amenin emim kazaq gibilan, Mat wit anagin dimunta hunegaqta na in Mat Atatin ham. \v 38 Teq kabiy na in og ka ham. Wit anagin dimunta na in on mataw God ago maror aduganib osayta naqmo ham. Teq bonbon meqinta na in Satan ago on mataw ham. \v 39 Ad bab bonbon meqinta kabiyab hunagta na in Satan ham. Teq didaq waqgo akaman na in og ka ago kam abebtanta ham. Ad kabibiy mataw na in God ago angelo ham. \v 40 Mataw bonbon meqinta humab wolim faqab eman oyaq nazaqmo teq og ka ago kam abebtanta nab in tiqem daqay ham. \v 41 Kam nab Mat Atatin in ago angelo giqemid in og kab boleq God ago maror aduganib nagah meqinta mataw ginad hureqsa in ginad helta hulosnan tonayta na teq on mataw God ago gunun itiyonayta na bunmo tiginuw bug daqay ham. \v 42 In ginuweq a le hunegid faq ayahtab le tuwoq daqay ham. Woqeq osad teq in gaqad gite sisad tuqos daqay ham. \v 43 Kam nab on mataw dimdimunta na ulal iyeq in God ago maror aduganib zeq anuwan oy nog iyad tuqos daqay ham. Mat aw nog in gidek inaq iyeq teq in gamuk ka huritiy ham. \s1 Nagah araq dimun diqta ulilemim usaqta na ago gamuk awowun \p \v 44 God ago maror in bilaqne nagah araq dimun diqta og araqab ulileman usaqta nazaq nog ham. Mat araq og nab lehim nagah na ahol waqim teq in a ta ulilam ton ham. Ulilemim in anad dimniysa lehim ago nagah bunmo giwaqim a le gizayim amenin mani waqim teq in lehim og na zayan nagah dimunta ulilemim usaqta na inmo ago diqta tiqiy ham. \s1 Kaliloy pokpok anawun ayahmota na ago gamuk awowun \p \v 45 Teq God ago maror in bilaqne mat mani akabiyan emaqta araq in kaliloy pokpok dimdimunta nagunad luwaqta nazaq nog ham. \v 46 Mat na pokpok nagunad luwim in araq dimun diqta ahol tuwam ham. Ahol waqim teq in lehim ago nagah bunmo giwaqim a le gizayim amenin mani waqim teq in lehim pokpok na aholyon tizay ham. \s1 Nabiq ago dob ago gamuk awowun \p \v 47 Teq God ago maror in bilaqne nabiq adobun kamisib hunegan wo ussa nabiq amo amo bolim dob nab woqiyta nazaq nog ham. \v 48 Nabiq kabemmo dobub woqan dob ate gwalan mataw hureqan bo dubub tugwal ham. Gwalan mataw na nabiq dimdimunta giwaqim degib giqemad nabiq meqmeqinta nag in gihunegiy ham. \v 49 Ari og ka ago kam abebtanta in nazaqmo tugwahtiqdaqta ham. Angelo boleq mataw meqmeqinta mataw dimdimunta gilikmanib osayta na giluwiyeqmo tigiwaq daqay ham. \v 50 Giwaqeq giqad le faq ayahtab gihunegid le tuwoq daqay ham. Woqeq in faq nab osad teq in gaqad gite sisad tuqos daqay ham. \p \v 51 Haqad Yesus in ago disaipel susumun negim gibilan, Ne gamuk ka adugan bunmo ginad tiqem hasiy ye? ham. Haqan in buloniy, Eqe haqiy. \v 52 Haqan Yesus gibilan, Mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in God ago maror agamukan muturta huritim muzinim in disaipel tiqiyiyta ham. Nazaq iyan mataw na in bilaqne bit araq ayahta anamreniz nog iyayta ham. Bit anamreniz na in gigo nagah kabemmo bit aduganib usaqta nab in nagah muturta teq kwaziqta inaqmo giwaqim asanib ad gwahtiqim mataw giqisihunayta ham. \s1 On mataw uliq Nasaret-ibta Yesus gileh ugiy \r (Mak 6.1-6; Luk 4.16-30) \p \v 53 Ari Yesus gamuk awowun na bilaqim tihiqiyan in uliq na hulosim tilah. \v 54 Lehim inmo ago uliq diq Nasaret-ib tugwahtim. Gwahtiqim in Juda gigo bit humab wolaytab lehim God ago gamuk asuleqin on mataw tigibilenyaq. Gibilensa in huritad gihol riten nog iy yaqay. Gihol riten nog iysa in bilaq yaqay, Mat ko ago anad awaz meqinta na teq in daq azawayin inaqta emaqta na in edob diq wam? haq yaqay. \v 55 In mat bit emaqta naqmo atatinta haq yaqay. In anen Mariya-mo haq yaqay. In amagniz Jems teq Josep teq Saimon teq Judas haq yaqay. \v 56 Teq in ahiyan bunmo kawa i nenaq osauq haq yaqay. Mat ko daq zawayta nagan edob diq wam? haq yaqay. \v 57 In nazaq haqad Yesus anan gigem timeqniy yaqay. Gigem meqniysa Yesus gibilan, God ago nantut abin uliq bunmo usaqta ham. Ari inmo ago uliqab teq in ago bitabmo diq in ahol abin haiqta ham. \p \v 58 Ari on mataw na Yesus anan helmo a hi haqsa iyan in uliq nab daq azawayin inaqta kabemmo a hi am. \c 14 \s1 Jon mataw huz negyaqta na wol eman mom \r (Mak 6.14-29; Luk 3.19-20; 9.7-9) \p \v 1-2 Ari kam nab king Herot in on mataw Galiliy-ibta giwamuzim osad in Yesus kabiy daq emyaqta na ago abin tuhurit. Huritim in ago kabibiy mataw gibilan, Ko Jon mataw huz negyaqta naqmo ham. God in hodhodab wazan eraqan in aholib zaway ayahmo usaqta ham. \v 3-4 Na ezaqgo kwaziqmo Herot in ama Filip awe Herodiyas hureqim wam. Waqan Jon in Herot bulonyaq, Ni God ago gunun ayahta itiyonim aw na wamta haqyaq. In nazaq haqsa teq Herot bilaqan in ago mataw asor lehim Jon wazim tiqirquriy. \v 5 Irquran ossa Herot in wol emgo anad emyaqta teq on mataw bunmo Jon anan God ago nantut araq haqsa iyan in wol emnan rabyaq. \p \v 6 Ari kam araqab Herot anen iqamta na akaman tugwahtim. An mataw asor bolim Herot inaq humab wolim didaq neqad osiy. Ossa Herot awe Herodiyas amiy bolim mataw na ginognib dorsa Herot in ahol waqad anad tibilam. \v 7 Anad bilaqsa in amun aw na bulon, God ya ibiysa ya helmo diq bilaqaiq ham. Ni nagah araq ninad usaqta na anan ibilenid ya tinigdaiq ham. \v 8 Haqan amun aw na in anen Herodiyas anad huritnan tilah. Lehan anen anadta bulonan in ta bolim Herot tubulon, Ni Jon mataw huz negyaqta na anat uroteq afaqin degib emeq a bo ya yag ham. \v 9 In nazaq bilaqan king na afaqan tiqiy. Afaqan iyad teq in helmo ulilib hamta na anadin emad in mataw na gimeb amebay woqnan hulos. Nazaq iyan amun aw nagah anan bilamta na in em uggo tibilam. \v 10 Ad in nan eman lehan mataw giqirquran osayta na abitnib in Jon anat urot tayim afaqin tuwaqiy. \v 11 Waqim in degib emim a bolim aw barasta na tuqugiy. Ugan in waqim anen ago hib ad tilah. \v 12 An abeb Jon ago disaipel huritim in bolim asan waqim a lehim tiyay toniy. Yay tonim teq in lehim Yesus tubuloniy. \s1 Yesus on mataw 5,000 nazaq didaq nag \r (Mak 6.31-44; Luk 9.10-17; Jon 6.1-13) \p \v 13 Ari Jon wol emiyta na ago Yesus huritim in muyib gwalim saw na hulosim saw araq amatawun haiqtab tilah. Lehsa on mataw kabemmo huritim in gigo uliq hulosim in yuw aqurumun muzim gisenabmo Yesus muzim inaq tilehiymo. \v 14 An abeb Yesus bo tugwahtiqim in muy hulosad dubub gwalimmo ame le on mataw kabemmo gibiyad in ginan anad timeqniy. Anad meqniysa in gigo asor gigo moq inaq na giwastitayan gihol tidimniyiy. \p \v 15 Sa imisor zeq tuwolehsa Yesus ago disaipel bolim tubuloniy, Saw ka amatawun haiqta haqiy. Teq zeq tuwolehaqmo haqiy. Nazaq iyan ni on mataw giqemid in uliq sinsin usayta kogab lehad giholmen didaq zayeq neqiy haqiy. \v 16 Haqan Yesus bilam, Na nagaqgo in leh daqay? ham. Negmo didaq negid neqiy ham. \v 17 Haqan in buloniy, I gigo didaq ka kabem a haiq haqiy. Bret abaynaginmo teq nabiq gigermo kawa usaq haqiy. \v 18 Haqan Yesus gibilan, Nagah nag ne giwaqeq yaqgo hib a boliy ham. \p \v 19 Haqad in on mataw gibilenan in saw nab sisihunibmo tuqos woqiy. Os woqim ossa Yesus bret abaynagin na teq nabiq giger na waqim ame ulilib gwalsa in God esey ugim teq in bret na orqayim ago disaipel tinag. Negan disaipel waqim on mataw tinegiy. \v 20 Negan in bunmo didaq na neqan tigiyunin bug. Giyuninan disaipel didaq abeyan hulosiyta na ginuwim kuram 12 nazaqmo gisihenan ate tugwal bug. \v 21 Ari mataw didaq neqiyta na ginulinqan kabemmo diq 5,000 nazaq. Ad in on teq onmin a hi ginuliniy. \s1 Yesus yuw amalib bayim lah \r (Mak 6.45-52; Jon 6.16-21) \p \v 22 Ari Yesus in ago disaipel giqeman muyib gwalim in ameb yuw-kurorqan Galiliy urotim aqurumun kozaq ban tilehiy. Lehsa inmo osim mataw dauh biyahta na giqeman giquliqab tilehiy. \v 23 Giqeman lehsa teq in amomo God inaq gamuk emnan haqad garahab tugwalah. In gwalehim ossa imisor diq tiqiyan in amomo garah nabmo tuqos. \v 24 Ossa muy pesanmo tiqiyan tim ayahmo eraqim muy anobun ban bolad in kamis wolsa eraqim muy tuqothasyaq. \v 25 Othassa saw tihastitaynan tonsa tarom asor ussamo Yesus in ago disaipel gigerab yuw bayim tilah. \v 26 Lehsa disaipel in Yesus yuw bayim bolsa ahol waqadmo in ritenim an buloniy, Ko wit araqagya haqiy. Haqad in rabad tiqek ton yaqay. \v 27 Ek tonsa Yesus hidmo gibilan, Ne giwaz meqniyiy ham. Ka yaqmo lehaiq ham. Ne hi rabiy ham. \p \v 28 Haqanmo Pita amenin emim bilam, Iyahta ham ka ninmo iyeq teq ni ya ibilenid ya nazaqmo yuw bayeq nigerab lehiq ham. \v 29 Haqan Yesus bulon, Ni bol ham. Haqan Pita muy hulosim yuw bayim Yesus agerab tilah. \v 30 Lehsa tim awaz meqin diq sibsa in tirabyaq. Rabad in yuw aduganib tuwolehyaq. Wolehadmo in lileyim bilam, Iyahta ni ya iwaz ham. \v 31 Haqsamo hidmo Yesus aben emim Pita tuwaz. Wazad in bulon, Ni ninad helmo haqaqta na amik ham. Ezaq haqad ni ninad giger usaq? ham. \v 32 Haqad in giger muyib gwalanmo tim timidam. \v 33 Mideman mataw muyib osiyta na in Yesus abin iluwad bilaq yaqay, Helmo ni God atatinmo diq haq yaqay. \s1 Yesus uliq Genesaret-ib mataw moqayta kabemmo giwastitayan dimniyiy \r (Mak 6.53-56) \p \v 34 Ari Yesus ago disaipel nenaq yuw-kurorqan Galiliy urotim lehim urum kozaq ban uliq Genesaret ago lan ezab tugwaliy. \v 35 Gwalan mataw saw nabta na in Yesus ahol waq hasim in uliq sinsin usayta nagab nan eman lehan mataw in giyogniz gigo moq inaqta na bunmo giqad Yesus ago hib tuboliy. \v 36 Bolim in ginad awaz meqin amalib Yesus bulon yaqay, Ni on mataw gigo moq inaq ka gihulosid in giben ningo tubusan adekmo waziy haq yaqay. Haqsa on mataw Yesus ago tubusan adek waz yaqayta na bunmo gihol tidimniy yaqay. \c 15 \s1 God ago maror i gisesan gigo gunun giquriyam \r (Mak 7.1-13) \p \v 1-2 Ari kam nabmo Farisi asor teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in Jerusalem hulosim Yesus ago hib tuboliy. Bolim in susumun ugim bilaqiy, Ezaq haqad ningo disaipel i gisesan gigo gunun itiyonim giben a hi suholimmo didaq neqayta? haqiy. \p \v 3 Haqan Yesus in gigo gamuk amenin emim gibilan, Ta ne ezaq haqad ne gisesan gigo gunun muzinad teq ne God ago gunun itiyonayta? ham. \v 4 God bilam, Ni ninen nimam giwazinad gilumsih haqad in bilam ham. Teq in bilam, Mat araq anen amam a hi giqudinad gamuk meqinta amalib gibilawunid ne wol emid moqan haqad in bilam ham. \v 5 Ta teq negmo kazaq bilaqayta ham. Mat araq in anen amam gibileneq bilaqdaq, Yaqgo nagah ne gilumsihgo usta na ya inad buliyim God abinib eman usaqta haqdaq haqad ne bilaqayta ham. \v 6 Mat na gamuk awaz meqinta nazaq bilaqeq teq in anen amam giwazinad a ta hi gilumsihdaqta haqad ne bilaqayta ham. Nazaq iyan ne God ago gamuk bayan woqim samanta ussa ne gisesan gigo hib gunun waqiyta naqmo ne wazan eraqaqta ham. \p \v 7 Ne mataw gimileq meqin diqta ham. God ago nantut Aisaya in ne gilum kemim ne gigo daq na anan hel diqmo bilam ham. \v 8 In bilam, \q1 On mataw ka giqezabmo God abin iluwayta haqad in bilam ham. Teq in ginad gigem pesanmo God ago hib usaqta haqad in bilam ham. \q1 \v 9 Mataw na God abin samanta iluwayta haqad in bilam ham. In mataw og kabtaqmo gigo gunun anan bilaqay, God ago maror dimunta haqayta haqad in bilam ham. Ad in gunun naqmo mataw giqisihunayta haqad in bilam ham. \rq Aisaya 29.13\rq* \s1 Yesus daq meqmeqinta mataw giqeman God ameb gihol anumlan inaq iyaqta na ginan bilam \r (Mak 7.14-23) \p \v 10 Ari Yesus on mataw biyahta na gibilenan bolan in gibilan, Ne gamuk ka huriteq teq ginad em hasiy ham. \v 11 Nagah bunmo mataw wazim giteb eman lehaqta na in mataw gihol eman God ameb anumlan a hi iyaqta ham. Haiq ham. Nagah mat aduganib usim bo aqezab gwahtiqaqta naqmo in mat ahol eman God ameb anumlan inaq iyaqta ham. \p \v 12 Haqanmo disaipel in agerab loqim buloniy, Se haqiy ni Farisi gigo gamuk bayan woqsa in huritim gigem timeqniyaq haqiy. \v 13 Haqan Yesus bilam, Didaq ahokan bunmo ya imam Heven-ib osaqta a hi layta na in titeqdaq ham. \v 14 Mataw na gihulosid luwiy ham. In gime haiqta ham. Gime hiqiysa in mataw gibilenay, Dan kawaqmo usaq haqayta ham. Bo kazaq lehiy haqayta ham. Teq mat ame haiqta in mat ta araq ame haiqtamo dan isihuneq a lehadmo in giger garabmo le yayib tuwoq daqay ham. \p \v 15 Haqan Pita bilam, Nagah mat eman ahol anumlan inaq iyaqta ago gamuk awowun na alulin ni i gibilen ham. \v 16 Haqan Yesus bilam, Ne kam gineh teq ginad em daqay? ham. \v 17 Nagah mat ateb eman agemab wolehaqta na in abekoqib lehim le yayib wolehaqta ham. Na ne ginad a hi emay ye? ham. \v 18 Ari nagah mat aqezab gwahtiqaqta na in mat agemab usim teq gwahtiqaqta ham. Nazaq iyan nagah naqmo in mat na eman God ameb ahol anumlan inaq iyaqta ham. \p \v 19 Daq meqinta mataw gigemab gwahtiqaqta na kagzaq ham. Ni ninad meqmeqinta nigemab usaqta na teq ni mat wol emaqta na teq ni an alulib hureqim inaq usaqta na teq ni an a hi waqadmo an haresmo hureqim inaq usaqta na teq ni rin tonaqta na teq ni hazizirib mat araq kat ugaqta na teq ni mataw gibilawunaqta na ham. \v 20 Daq nagan bunmo in mat eman God ameb ahol anumlan inaq iyaqta ham. Ari mat aben a hi suholadmo didaq neqaqta na in ahol eman God ameb anumlan inaq a hi iyaqta ham. \s1 Saw Kenan-ib aw araq Yesus anan helmo ham \r (Mak 7.24-30) \p \v 21 Ari Yesus uliq na hulosim in uliq giger Tair teq Saidon gigo saw ban tilah. \v 22 Lehan Kenan-ib aw araq saw nab osyaqta na bolim in lileyim bilam, O Iyahta ham. Ni Devit atatin\f + \fr 15:22 \ft Matyu 9.27 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* ham. Ni ya inan ninad meqniyan ham. Bugaw araq meqinta ya imiy meqin diq tonaq ham. \v 23 Haqan Yesus amenin araq a hi bilam. An Yesus ago disaipel bolim buloniy, Aw ka i gimuzad gililewunad luwaq haqiy. Nagah in anan bilaqaqta na ni em ugidmo in lehan haqiy. \v 24 Haqan Yesus bilam, God iqeman ya Isrel on mataw gimomo gigo hib bolta ham. Isrel on mataw na in bilaqne sipsip nabag lehiyta nog ham. An ya on mataw naqmo ginagunim bol ham. Ya mataw en ta araq gigo hib a hi bol ham. \p \v 25 An aw na bolim Yesus agerab abakbakan ulum laquwim turad bulon, Iyahta ham ni ya ilumsih ham. \v 26 Haqan Yesus amenin emim bilam, Ni hulossa yaqgo onmin didaq negid giyunin bugid teq ham. Luweq ya onmin gigo didaqta na waqeq gaun negid neqsa yaqgo onmin gigemnan moq daqay ham. Daq nawa na in dimun a haiq ham. \v 27 Haqan aw na bilam, Iyahta ni helmo bilaqaq ham. Ta teq gaun in gimam ago ban ahaqenib didaq aneglan woqsa in neqaytamo ham. \v 28 Haqan Yesus bilam, Ni ninad helmo haqaqta na ayahmo ham. Nagah anan ninad bilaqaqta na in ningo hib tugwahtiqdaq ham. Yesus nazaq bilaqan muran diq nawaqmo aw na amiy ahol tidimniy. \s1 Yesus mataw kabemmo gigo moq inaqta giwastitayan dimniyiy \p \v 29 Ari Yesus uliq na hulosad in yuw-kurorqan Galiliy aqurumun muzim lehim in garah araqab gwalehim tuqos wom. \v 30 Os woqim ossa teq on mataw kabemmo in ago hib gaboliy. Gabolad in mataw gisen meqinta teq gime haiqta teq giditin kok tonta teq giqez haiqta teq gigo moq amo amo giholib usaqta kabemmo in Yesus ago hib giqad gaboliy. Giqad gabolim Yesus anognib giqeman teq Yesus in giwastitayan tidimniyiy. \v 31 An on mataw biyahta na in mataw giqez haiqta na gamuk tiqemsa teq mataw giditin kok tonta na gihol tidimniysa teq mataw gisen meqinta na eraqim tiloq gelsa teq mataw gime haiqta na saw ahol tuwaqsa in nazaq gibiyad in gihol turuh nemyaq. Gihol turuh nemsa in Isrel gigo God abin tiqiluw yaqay. \s1 Yesus on mataw 4,000 nazaq didaq nag \r (Mak 8.1-10) \p \v 32 Ari Yesus in ago disaipel gibilenan bolan in gibilan, Ya on mataw ka ginan inad timeqniyaq ham. Ya nenaq kam ezeqmanmo osan in gigo didaq tihiqiy ham. In didaq haiqmo gigemnan moqsa ya samanmo giqemid lehnan ituw hiqiyaq ham. Luweq in lehad danib gime sinsanid woq daqay ham. \v 33 Haqan disaipel buloniy, Saw ka saman diqta haqiy. I edob bret kabemmo giwaqeq on mataw humab ayahta kazaq ka i negid neq daqay? haqiy. \v 34 Haqan Yesus tisusumun nag, Ta negmo gigo bret ganim diq usaq? ham. An in bilaqiy, I gigo bret 7 nazaq diq teq nabiq amikmikta amulik-mulikmo kawa usaq haqiy. \p \v 35 Haqan Yesus on mataw gibilenan in ogib os woqim tuqosiy. \v 36 Ossa teq Yesus in bret 7 na nabiq inaq giwaqim God esey ugim teq in orqayim ago disaipel tinag. Negan disaipel waqim on mataw tinegiy. \v 37 Negan on mataw bunmo neqan tigiyunin bug. Giyunin bugan didaq abeyan asor osan in kuram 7 giwaqim amalib tigisiheniy. \v 38 Mataw didaq neqiyta na ginulinqan kabemmo diq 4,000 nazaq. Teq on onmin nenaq a hi ginulin bugiy. \v 39 An Yesus on mataw giqeman tilehsa teq in muyib gwalim og anan Magadan haqayta na ago saw ban tilah. \c 16 \s1 Mataw Yesus daq araq azawayin inaqta emsa ahol waqnan bilaqiy \r (Mak 8.11-13; Luk 11.29-32) \p \v 1 Ari Farisi asor teq Sadyusi asor in Yesus ulum waqnan haqad agerab tuboliy. Bolim in bilaqiy, Ni Mat Iyah ulilib osaqta na bulonid in daq araq azawayin inaqta emid i ahol waquq haqiy. Ahol waqad teq i ni ninan helmo tihaqam haqiy. \v 2 Haqan Yesus amenin emim bilam, [Zeq wolehad imisor iysa kait akakaqan iysa ne ahol waqad bilaqay, Kam tidimniynan kait akakaqan iyaq haqayta ham. \v 3 Ad tarommo onqas dubta tiqad kait akakaqan iysa ne ahol waqad bilaqay, Muran urom woqad tim sibdaq haqayta ham. Ne kait awaqan ahol waqad nagah teq gwahtiqdaqta na ago ne ginad em hasayta ham. Ta teq muran kam kab ne nagah ahol waqad ginad a hi em hasay ham.] \v 4 On mataw kam kabta ham ne on mataw meqinta God gileh ugayta ham. Ne daq azawayin inaqta naqmo ahol waqnan bilaqayta ham. Ta teq God in daq araq azawayin inaqta a hi giqisihundaq ham. Kwaziqmo Jona aholib daq gwahtimta naqmo ne ahol waq daqay ham. Haqad Yesus in gihulosad tilah. \s1 Farisi teq Sadyusi nenaq gigo gamuk awowun \r (Mak 8.14-21) \p \v 5 Ari disaipel yuw-kurorqan Galiliy urotim le urum kozaq ban tugwahtiqiy. Teq in gidek zizalan bret asor waqim ad a hi boliy. \v 6 Sa Yesus gibilan, Ne Farisi teq Sadyusi gigo yis anan gihol waz naqmo hiqiyiy ham. \v 7 Haqan disaipel in gimo an bulonim bilaqiy, Ka i bret waqim ad a hi bolan daqag in bilaqaqya haqiy. \v 8 Haqsa Yesus in gigo gamuk tuhuritim in bilam, Mataw ham ne gigo ginad helmo haqayta na amik diq ham. Ezaqgo ne bilaqay, I bret haiq haqay? ham. \v 9 Ne ginad a hi emad os tutay ye? ham. Mataw 5,000 nazaq bret abaynagin neqan teq ne abeyan ginuwim kuram kabemmo gisiheniyta na ne anadin a hi emay ye? ham. \v 10 Teq mataw 4,000 nazaq bret 7 neqan ne abeyan ginuwim kuram kabemmo gisiheniyta na ne anadin a hi emaymo ye? ham. \v 11 Ezaq diq tonim ne ginad a hi emay? ham. Ya bret diq anan a hi gibilen ham. Ya bilay, Ne Farisi teq Sadyusi gigo yis anan gihol waz naqmo hiqiyiy hay ham. \v 12 In nazaq haqan teq disaipel ginad tiqemiy. Yesus in bret ago yis anan a hi bilam haqiy. In Farisi teq Sadyusi gigo daq in on mataw giqisihunayta naqmo i anan gihol waz naqmo hiqiyam haqad in bilamta haqiy. \s1 Pita Yesus ahol alulin bilaq siram \r (Mak 8.27-30; Luk 9.18-21) \p \v 13 Ari Yesus uliq ayahta Sisariya Filipay gigo saw ban lehim kam nab in ago disaipel susumun negim bilam, On mataw in Mat Atatin anan nog diq haqsa ne huritay? ham. \v 14 Haqan disaipel buloniy, Mataw asor ni ninan Jon mataw huz negyaqta na amatin haqay haqiy. Sa asor ni ninan bilaqay, Ni Elaija haqay haqiy. Sa asor bilaqay, Jeremaya o God ago nantut kwaziqta na gigo araq daqag ni haqay haqiy. \v 15 An Yesus a ta susumun nag, Ta negmo ya inan nog diq haqay? ham. \v 16 Haqan Saimon Pita amenin emim tibilam, Ni Krais ham. God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na ninmo ham. Ni God kayeqmo osaqta na atatin ham. \p \v 17 Haqan Yesus bulon, Jona atatin Saimon ham, ni tidimniyim osaq ham. Ogib kab mat araq in ya ihol alulin nawa ni tibilamta na in a hi niqisihun ham. Haiqgam ham. Ya imam Heven-ib osaqta naqmo in ya ihol alulin na tiniqisihun ham. \v 18 An ya kazaq nibilenaiq ham. Pita ni gig nog ham. Ni nimalib teq yaqgo on mataw giqemid in nab zaway iyeq titur daqay ham. Tursa nagah zawayta mataw tumoqiyta gigo uliqab boleq giqothassa in a hi hiqiy daqay ham. \v 19 Ya teq zaway kazaq tinigdaiq ham. Og kab mat araq God ago maror aduganib gwahtiqnan tonsa ni wasihdaqta na tekomo God in mat na wasihgo anad tiqamtamo ham. Ari mat araq God ago maror aduganib gwahtiqnan tonsa ni bo gwahtiq haqdaqta na tekomo God in mat na gwahtiqgo anad tiqamtamo ham. \v 20 Haqad Yesus in ago disaipel gunun negim atoranmo gibilan, Ne ya ihol alulin ya mat God iqeman bolta anan Krais haqayta na ago ne mat araq hikidik buloniy ham. \ms1 Yesus teq moqdaqta na ahol loyinad in ago daq bunmo ago disaipel giqisihun \s1 Yesus bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Mak 8.31-9.1; Luk 9.22-27) \p \v 21 Ari kam nabmo Yesus ago gamuk amebta in moqdaqta na alulin emim in ago disaipel gibilenim bilam, Ya Jerusalem-ub lehmo tilehdaiq ham. Lehid mataw marorta na teq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in santitiy ayahmo tiyag daqay ham. Yagad teq in ya inol emid tumoqdaiq ham. Moqeq ya kam ezeqmanmo usid teq God iwazid ta eraqdaiq ham. \v 22 Haqan Pita nazaq huritadmo in Yesus waqim dan adek ban a lehim teq in wadim bulon, Iyahta ham haiq diqmo ham. Daq meqinta nagan niholib a hi gwahtiqdaq ham. \v 23 An Yesus ahol buliyim in Pita kazaq bulon, Satan ni tukeq ya igilehun ban leh ham. Ni ya idanin qwaynan tonaq ham. Ni God anad a hi muzaq ham. Haiq ham. Ni mat og kabtaqmo anad muzaq ham. \p \v 24 Haqad in ago disaipel bunmo kazaq gibilan, Mat araq ya imuzeq bolnan haqad anad emeq in ahol wazid woqan ham. Ad ya afaqan soraiqta nazaqmo in sornan anad bilaqsa in ago kruse sorid abetarib gwalan ham. In nazaq toneq teq in ya imuzeq bolan ham. \v 25 Na ezaqgo mat nog inmo ahol anadin emad asan alowan tonaqta na in ahol awitan tihik hulesdaq ham. Ari mat nog in ya inadin emad ahol nog hulosdaqta na in dimunmo kuluwa-kuluwmo tuqosdaq ham. \p \v 26 Nagaqgo mataw og kab osad in giholyon nagah kabemmo diq rom tonayta? ham. Abeb in moqid in gigo nagah giholyon rom toniyta na ezaq teq gilumsihdaq? ham. In gihol awitan tihik hules daqay ham. Teq in nagah ogibta na amalib gihol awitan zayeq os dimuntab le tugwahtiq daqay ye? ham. Na haiqmo ham. \p \v 27 Abeb Mat Atatin in amam ago ahol anuwanib ago angelo nenaq tuboldaqta ham. Boleq in on mataw bunmo gigo daq in emiyta na ahunibmo amenin tinegdaq ham. \v 28 Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka gigo asor a hi moqadmo in Mat Atatin king iyeq bolsa ahol tuwaq daqay ham. \c 17 \s1 Yesus ahol awaqan lul araq diq iy \r (Mak 9.2-13; Luk 9.28-36) \p \v 1 Ari abeb kam 6 nazaq tihiqiyan Yesus in Pita teq Jems ama Jon inaq giwaqim nenaq garah araq sisaqta abigmanib tugwalehiy. Gwalehim in nab giholbinmo tuqosiy. \v 2 Ossa mataw na gimeb Yesus ahol buliyim awaqan lul araq diq iy. In anobun zeq anuwan nog iysa ago tubusan hus diq saw anuwan nog iy. \v 3 Sa disaipel nazaq Yesus ahol waqad ossamo Elaija ayow Moses inaq giwitan tugwahtiqiy. Gwahtiqim in disaipel gimeb Yesus inaq gamuk bilaqad turiy. \p \v 4 Tursa Pita in Yesus bulon, Iyahta ham i kab osauqta ka in dimun diq ham. Ni ninad bilaqid ya kab baybay ezeqmanmo tiqemdaiq ham. Araq ninmen teq araq Moses amen teq araq Elaija amen ham. \p \v 5 In nazaq bilaqad tursamo onqas anuwan inaqta gehitiqim tigiqisih. Giqisihan God aqez onqas na aduganib bilam, Ka ya itatin ham. Ya in anan inad bilaqsa ya igem dimun diq iyaqta ham. Ne in aqez huritiy ham. \v 6 An disaipel God aqez na huritim gihol rabsa in ogib woqim tuqusiy. \v 7 Ussa Yesus gigerab bolim giwazad gibilan, Ne hi rabiy ham. Eraqiy ham. \v 8 Haqan in ogib usad gimemo gwalehim in mat araq ahol a hi waqiy. In Yesus amomo tursa ahol waqiy. \p \v 9 Ari in aweweqmo garah na hulosim gewoqadmo Yesus disaipel ezeqman na gidek wazim gibilan, Ne muran sen qway nog iyim nagah ahol waqiyta ka ne mat araq hikidik buloniy ham. Abeb God in Mat Atatin hodhodab waz ta eraqid teq ne nagah ka ago tibilaq daqay ham. \p \v 10 Haqan disaipel tisusumun ugiy, Ta ezaqta ago mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na bilaqay, Elaija danmeb bolid teq Krais abeb boldaq haqayta? haqiy. \v 11 Haqan Yesus bilam, Helmo ham. Elaija boldaqta ham. In boleq nagah bunmo tuwastitaydaqta ham. \v 12 Ta teq ya ne gibilenaiq ham. Elaija tubol ham. Bolan mataw in ahol a hi waq hasiy ham. Ahol a hi waq hasad in ginadibmo mat na aholib daqdaq emim timeqin toniy ham. Ad teq in nazaqmo Mat Atatin ayon emsa in santitiy ayahmo tuwaqdaqmo ham. \v 13 Yesus nazaq haqanmo disaipel ginad tiqemiy, Yesus in Jon mataw huz neqyaqta naqmo anan bilaqaq haqiy. \s1 Yesus amun araq aholib bugaw meqinta muz \r (Mak 9.14-29; Luk 9.37-43) \p \v 14-15 Ari Yesus ago disaipel ezeqman na nenaq on mataw biyahta na gigerab gewoqanmo mat araq bo Yesus agerab loqim abakbakan ulum laquwim turad bilam, Iyahta ham ni yaqgo amun matta ka ninad ug ham. In agadan iyad ahol meqin diq iyaqta ham. Sirisirimo in faqmeb teq yuwmeb woqaqta ham. \v 16 Sa ya waqim ningo disaipel gigo hib a bolan in wastitaygo biyab a hi iyiy ham. \v 17 Haqan Yesus bilam, On mataw kam kabta ne God anan helmo a hi haqayta ham. Ad ne ginad titnonim diq a hi usaqta ham. Kam ganim teq ya nenaq a ta osdaiq? ham. Kam ganim teq ya ne ginad siqim iyaqta na ago a hi bilaqad ya ne gigo afaqan sordaiq? ham. Ne amun yaqgo hib kab a boliy ham. \v 18 Haqan in amun a bolan Yesus bugaw meqinta na tuwad. Wadanmo bugaw meqinta na amun tuhulos ug. Hulos ugan nawaqmo amun na ago moq tihiqiy. \p \v 19 Abeb disaipel in gimomo Yesus ago hib bolim buloniy, I ezaq iyim bugaw meqinta ko a hi muz? haqiy. \v 20 An Yesus gibilan, Ne ginad helmo haqayta na in siqim diq na ago ne bugaw meqinta na a hi muziy ham. Ya helmo ne gibilenaiq ham, Ne ginad helmo haqayta na amik diq ay mastet anagin nog usid teq ne garah ka buloneq bilaq daqay, Ni eraqeq kobmo leh haqid in ne giqez tumuzdaq ham. Ad teq ne nagah araq a hi em daqayta a hi iy daqay ham. [ \v 21 Teq bugaw meqinta muzgo adanteqin araq araq haiqgam ham. Ne God amomo bulonad susumun ugad teq ne didaq udiniy ham. Dante amulik naqmo amalib teq ne bugaw meqinta muz daqayta ham.] \s1 Yesus ame gigerta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Mak 9.30-32; Luk 9.43-45) \p \v 22 Ari Yesus ago disaipel nenaq saw Galiliy-ib humab wolim osad teq in ago disaipel gibilan, Mat araq teq Mat Atatin waqeq mataw gibenab tiqemdaq ham. \v 23 Emid teq in wol emid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo usid teq God in wazid ta eraqdaq ham. Haqan disaipel gihol afaqan diq iyiy. \s1 Yesus Tempel ago takis zay \p \v 24 Ari abeb in le uliq Kapaneam-ub tugwahtiqiy. Gwahtiqanmo nab mataw Tempel ago takis waqayta na in Pita ago hib bolim tisusumun ugiy, Ne gigo tisa ko Tempel ago takis zayaqta ye? haqiy. \v 25 Haqan Pita bilam, Eqe ham in zayaqta ham. Haqad in muleqim bitab ta bolim in nan na ago asit a hi bilaqsamo Yesus inmo gamuk na wazan eraqan in tisusumun, Saimon ham ni ninad ezaq emaq? ham. Og kab mataw king iyim osayta na in gingan gigo hib takis waqayta? ham. In gimo gigo onmin gigo hib takis waqayta o haiq in mataw ta asor gigo hib waqayta? ham. \v 26 Haqan Pita bilam, In mataw ta asor gigo hib takis waqayta ham. An Yesus bulon, Ni dimunmo tibilam ham. King gigo onmin takis a hi zayayta ham. In samanmo osayta ham. \v 27 Nazaq iyan i takis a hi emamta na in dimunmo ham. Ta teq luweq i mataw na gigem wizid in i ginad daqay ham. Nazaq iyan ni yuwub leheq aul huneg ham. Hunegeq nabiq danmebta ni tuqotdaqta na ni waqeq ate hiksis ham. Hiksiseq teq in ateb mani araq ussa ni ahol tuwaqdaq ham. Mani na ni waqeq a le ya ninaq giholyon takis na ni zayad neg ham. \c 18 \s1 God ago maror aduganib nog in mat ayah diqta? \r (Mak 9.33-37; Luk 9.46-48) \p \v 1 Kam nab Yesus ago disaipel in Yesus ago hib bolim tisusumun ugiy, God ago maror aduganib nog in ayah diqta? haqiy. \v 2 Haqan Yesus amun amikta araq bulonan bolan in amun na eman disaipel gilikmanib titur. \v 3 Tursa Yesus gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Amun kazaqta ka abin haiqta ham. Teq ne ginad buliyeq amun abin haiqta ka nogmo a hi iyeq ne God ago maror aduganib a hi gwahtiq daqay ham. \v 4 Ari mat nog inmo ahol wazid woqsa in amun abin haiqta nog iyeq mat naqmo God ago maror aduganib abin ayahta tiqiydaq ham. \s1 Yesus daq hihiq mataw ginad helta meqin tonaqta na ginan bilam \r (Mak 9.42-48; Luk 17.1-2) \p \v 5 Mat nog in amun kaqanta ya ibinib bolsa ahol waqad wazinaqta na in ya iwazinaqmo ham. \v 6 Ari ne gigo araq in onmin amikmikta ya inan helmo haqayta na gigo araq\f + \fr 18:6 \ft Mataw asor ginad emay, Yesus onmin amikmikta ginan bilamta na in ago disaipel ta asor gibin haiqta na ginan bilam haqay.\f* baymuzsa in anad helta na hulosnan tonid mat naqanta in yaqgo faq meqin diq tuwaqdaq ham. Na in kwaziqmo gig ayahta anatgumnib am wazeq hunegid kamismeb woqid yuw tineq nagta ham. Neqid mat na moqeq daq meqinta na a hi emeq in yaqgo faq meqin diqta na a hi waq nagta ham. \p \v 7 Daq meqinta mataw ginad hureqsa in ginad helta hulosayta na og kab tugwahtiqdaqta ham. Teq mat aw nog daq nazaq em daqayta na in timeqniy has daqayta ham. \p \v 8 Ni nibensen araq kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni nihol asor na uroteq hunegid lehan ham. Ni niben o nisen amulikmo inaq iyeq ni God inaq kuluwa-kuluwmo osdaqta na in dimunmo ham. Ari ni niben nisen giger inaq iyid in nihunegid ni faq a hi miyaqta nab lehdaqta na in meqin diq ham. \v 9 Ari ni nimeqnagin araq kat nigid ni ninad helta hulosnan tonad ni nimeqnagin na othaseq hunegid lehan ham. Ni nimeqnagin amulikmo inaq iyeq ni God inaq kuluwa-kuluwmo osdaqta na in dimunmo ham. Ari ni nimeqnagin giger inaq iyid in nihunegid ni os meqinta na ago faqab lehdaqta na in meqin diq ham. \s1 Sipsip araq nabag lahta ago gamuk awowun \r (Luk 15.3-7) \p \v 10-11 Ne gihol wamuziy ham. Luweq ne onmin amikmikta na gigo araq baymuz daqay ham. Ya kazaq ne gibilenaiq ham. In gigo angelo gibiy muzayta na in Heven-ib ya imam anobun tutimmo ahol waqayta ham. \v 12 Teq ne ginad ezaq emay? ham. Mat araq in ago sipsip 100 nazaq giwamuzad luwsa ta araq nabag lehid mat na le a hi nagundaq e? ham. Haiqgam ham. In ago sipsip 99 na gihulosid garahab luwsa in leheq sipsip amulikmo nabag lahta na tinagundaq ham. \v 13 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat na in ago sipsip nabag lahta na ahol tuwaqeq ari in ago sipsip kabemmo garahab luwad nabag a hi lehiyta na ginadin a hi emdaq ham. In ago sipsip amulikmo nabag lehan in nagim le ta wamta naqmo ago in anad dimniy naqmo hiqiydaq ham. \v 14 Na nazaqmo ne Gimam Heven-ib osaqta na in onmin amikmikta na gigo araq aban iygo in anad a hi bilaqaq ham. \s1 Ni nimaqbab araq daq meqinta emid ni inaq wastitaydaqta adan \r (Luk 17.3) \p \v 15 Ni nimaqbab araq daq araq meqinta niholib emid ni leheq ahol waq ham. Ahol waqad ni inaq negmo giger giholbinmo osad ni ago daq meqinta na anan bulon waq ham. In ningo gamuk huritid teq ni nimaqbab na hureqid in God ago hib ta boldaq ham. \v 16 Ari in ni niqez a hi huritid ni boleq mat amulik o giger nazaq giwaqeq nenaq ta leheq nimaqbab na inaq gamuk na wastitay waqiy ham. Na ezaqgo mataw na in giqez ni niqez inaq wastonid ningo gamuk awaz timeqniydaq ham. \v 17 Ari ni nimaqbab na in ne giqez a hi huritid ni on mataw yaqgo nan huritayta na bunmo gibilen ham. Gibilenid in ni nimaqbab na bulonsa in giqez a hi huritid teq ne bunmo mat na aholib hiqiyiy ham. Ne on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan teq mataw takis waqayta na giholib hiqiyayta nazaq ne mat na aholib hiqiyiymo ham. \p \v 18 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Og kab ne gigo mat araq in ago daq meqinta hulosnan atuw hiqiysa ne baymuzsa God tekomo mat na baymuzgo anad tiqamtamo ham. Ari mat na in ago daq meqinta na hulosid ne ta waqid ne gimuganib ta bolid God tekomo mat na ta waqgo anad tiqamtamo ham. \v 19 Ad ya ne a ta gibilenaiq ham. Og kab ne gigo mataw giger in nagah araq anan gigem amulikmo iyad ya imam Heven-ib osaqta na bulonsa in nagah anan ginad usaqta na tinegdaq ham. \v 20 Na ezaqgo mataw giger o ezeqman nazaq ya ibinib humab emeq ossa teq ya in gilikmanib tuqosdaiqmo ham. \s1 Kabibiy mat araq ayow inaq an anobun a hi wastitayiyta gigo gamuk awowun \p \v 21 Ari kam nab Pita bolim Yesus kazaq susumun ug, Iyahta ham ya imaqbab araq imeqin tonsa ya ime ganim in ago daq na walemad anadin a ta hi emdaiq? ham. Ya inad emaiq, Ya ime 7 nazaq ago daq meqinta walemdaiqta na in kabemmo diq haqaiq ham. \v 22 Haqan Yesus bilam, Haiq ham. Ni nimaqbab ame 77 nazaq nimeqin tonid ni nazaqmo nime 77 nazaq in ago daq meqinta na walemad anadin a ta emdaq ham. \p \v 23 Ni hurit ham. God ago maror aduganib daq usaqta na in bilaqne king araq ago kabibiy mataw in gigo ayahta ago mani asor samanmo waqiyta nazaq nog ham. \v 24 Abeb king na in ago mani amenin waqgo alulin emsa mataw in ago mani waqiyta na gigo araq in ago hib tubol ham. Mat na in king ago 10 milyon kina wamta ham. \v 25 Waqim teq in mani na amenin emdaqta na araq diq aholib a hi us ham. Nazaq iyan in ago ayahta na bilam, Mat ka ago aw amun nenaq gizayid in leheq mat araq ago kabibiy mataw samanta iyeq osiy haqad in bilam ham. Ad in ago nagah bunmo gizayeq mani na ne waq a bo ya yagiy haqad in bilam ham. I daq nazaq emid teq mat ka in yaqgo mani amenin asormo tiqemdaq haqad in bilam ham. \v 26 Haqan kabibiy mat na nazaq huritadmo in king agerab abakbakan ulum laquwim turad bulon, Ni ya inan ninad meqniysa ni asit ibaq tun haqad in bilam ham. Ya ningo mani wayta na amenin bunmo tinigdaiq haqad in bilam ham. \v 27 An kabibiy mat ago ayahta na in anan anad meqniysa in ago hib amenin usta na tuwal em bug ham. Ad in mat na hulosan tilah ham. \p \v 28 Teq kabibiy mat na asanib gwahtiqim lehim in aholyow araq in inaq araqib kabiy emayta na ahol tuwam ham. Ahol waqad in ayow na anatgumnib waz naqmo hiqiyadmo bulon, Yaqgo 100 kina niholib usaqta na muran diqmo ni yagdaqta haqad in bulon ham. \v 29 Haqan in ayow na huritadmo in abakbakan ulum laquwim turad bulon, Ni ya inan ninad meqniysa ni asit ibaq tun haqad in bilam ham. Ya mani wayta na amenin bunmo tinigdaiq haqad in bilam ham. \v 30 Teq haiq ham. Mat na hulos ham. Ad in ayow na wazim a lehim bit giqirquran osaytab tiqam ham. Emad in bulon, Ni bit kab oseq le ni yaqgo gimeq wamta na amenin em bugeq teq ni gwahtiqdaq haqad in bilam ham. \p \v 31 Ari mat na ayogniz asor in inaq araqib kabiy emayta na in daq nazaq ahol waqad in gigem meqin diq iyiy ham. Gigem meqniysa in lehim daq gwahtimta na awagamun bunmo in gigo ayahta tubuloniy ham. \v 32 Bulonan kabibiy mat na ago ayahta inmen nan eman bolan in bulon, Ni kabibiy mat meqin haqad in bilam ham. Teko ni gaqsa ya ningo amenin usta na walem bugta haqad in bilam ham. \v 33 Ya ni ninan inad meqniyta haqad in bilam ham. Ta ezaq haqad ni niyow na anan ni ninad a hi meqniymo? haqad in bilam ham. \v 34 Haqad agem meqniysa in mat na waqim bit giqirquran osayta nab a tilah ham. A lehim in mataw bit na wamuzayta gibenab emim gibilan, Ne mat ka santitiy ugsa le in yaqgo gimeq wamta na amenin em bugeq teq in gwahtiqan haqad in bilam ham. \v 35 Haqad Yesus bilam, Ya ne gibilenaiq ham. Ne giyogniz nenaq an anobun a hi wastitayid ya imam Heven-ib osaqta na in nazaqmo ne tigitondaqmo ham. \c 19 \s1 Yesus on mataw an tuwaqim teq an ta hulosayta na ginan bilam \r (Mak 10.1-12; Luk 16.18) \p \v 1 Ari gamuk na tihiqiyan Yesus saw Galiliy hulosad in yuw Jodan urotim saw Judiya-ib tilah. \v 2 Lehsa on mataw kabemmo muzim inaq tilehiymo. Lehan nab teq Yesus in gigo asor gigo moq inaqta na giwastitayan tidimniy yaqay. \p \v 3 Sa Farisi asor Yesus ulum waqnan haqad agerab tuboliy. Bolim in tisusumun ugiy, I Juda gigo maror bilam, Mat anadibmo ago aw muznan in tumuzdaq hamta na in daq dimun o daq meqin? haqiy. \v 4 Haqan Yesus amenin emim bilam, Ne tobag God ago gamuk ka ahol a hi waqiy daqagya ham. Gamuk na kazaq bilam ham. \q1 Mebmebmo diq God nagah bunmo giqemad in on mataw matmatta teq onqonta inaqmo giqam haqad in bilam ham. \rq Jenesis 1.21; 5.2\rq* \m Teq in bilam, \q1 \v 5 Daq alulin naqmo ago mat in anen amam gihuloseq in awe aholib tisoqotdaq ham. Soqoteq in giger gihol amulikmo iyeq tuqos daqay haqad in bilam ham. \rq Jenesis 2.24\rq* \m \v 6 Nazaq iyan mat awe inaq in gihol giger a ta hi iyayta ham. Haiqgam ham. In giger gihol amulikmo tiqiyim osayta ham. Nazaq iyan nagah God am tuwazan usaqta na mat araq ta hi urotan ham. \p \v 7 Haqanmo Farisi amenin emim buloniy, Nazaq na teq ta ezaqta ago Moses gunun igim bilam, Mat araq aw muz agamukan mar toneq ago aw ugadmo in tumuzdaq haqad in bilam? haqiy. \v 8 Haqan Yesus gibilan, Ne gigem soqotim usad God anad a hi muzinsa iyan Moses ne gihulosan ne on gimuzayta ham. Ta teq kwaziq diqmo God nagah bunmo giqamta nab daq naqanta a hi usta ham. \v 9 Ad yaqmo kazaq ne gibilenaiq ham. Mat awe muzad aw ta araq muturta waqaqta na in bilaqne mat ta araq ago aw inaq luw nog iyaqta ham. Ari mat na awe in mat ta araq uteteq inaq luwsa aduw diq na in aw na muznan in tumuzdaq ham. \p \v 10 Haqan disaipel buloniy, Mat in aw inaq gigo daq nazaq usid ari in an hi waqiy haqiy. \v 11 Haqan Yesus kazaq gibilan, On mataw bunmo in ne gigo gamuk na a hi hurit daqay ham. God in mataw asormo zaway negan in aw a hi waqadmo samanmo osayta ham. \v 12 Mataw aw a hi waqayta na alulin amo amo ham. Mataw asor ginen nazaqmo giqeman in ginad aw waqgo hulosayta ham. Ta asor gikayogin ayan in aw a hi waqayta ham. Ad mataw ta asor in God ago maror anadin emad in aw waqgo gihol wasihayta ham. Mat nog in ne gigo gamuk na huritad teq in muzinnan iysun in muzinan ham. \s1 Yesus onmin amikmikta gidimun tonad gibar ton \r (Mak 10.13-16; Luk 18.15-17) \p \v 13 Ari kam nabmo on mataw gigo onmin amikmikta giqad Yesus ago hib tubol yaqay, Yesus aben in giholib emeq giwazad gimen God bulondaq haqad. Teq haiq. In onmin giqad bolsa disaipel ginadad tigimuz yaqay. \v 14 Sa Yesus gibilan, Ne onmin gihulosid yaqgo hib boliy ham. Ne hi giwasihiy ham. On mataw naqantaqmo God ago maror aduganib gwahtiqayta ham. \v 15 Haqadmo in onmin na gimalib aben emim giwazad teq in tilah. \s1 Mat araq ago nagah kabemmo usaqta na Yesus inaq gamuk bilam \r (Mak 10.17-31; Luk 18.18-30) \p \v 16 Ari Yesus tilehsamo mat araq in ago hib bolim bulon, Tisa ham ya daq dimun doqag diqta emeq teq ya os dimunta kuluwa-kuluwmo osayta na iholyon tuwaqdaiq? ham. \v 17 Haqan Yesus bulon, Nagaqgo ni nagah dimunta ago ya susumun yagaq? ham. Mat amulikmoqmo in dimunta ham. Ari ni kayeqmo kuluwa-kuluwmo tuqosnan haqad ni gunun bunmo Moses bilamta na muz bug ham. \v 18 Haqan mat na bulon, Na naga gununin diq? ham. Haqan Yesus bilam, Gunun ni muzdaqta na kawa ham. \q1 Ni mat araq wol emid hi moqan ham. \q1 Ni an alulib hureqeq inaq hi us ham. \q1 Ni hi rin ton ham. \q1 Ni hazizirib mat araq hi kat ug ham. \q1 \v 19 Ni ninenmaman giqez hurit ham. \rq Kisim Bek 20.12-16\rq* \q1 Ad ninmo nihol anan ninad bilaqaq nazaqmo ni niyow anan ninad bilaqan ham. \rq Wok Pris 19.18\rq* \p \v 20 Haqan mat minminta na in Yesus bulon, Gunun nagan bunmo ya tumuz bugta ham. Ta ya daq ezaq diqta emnagta a hi emaiq? ham. \v 21 Haqan Yesus bulon, Ari ni mat dimun diqta tiqiy hasnan iysun ni leheq ningo nagah bunmo gizayeq amenin waqeq mataw ginaghan haiqta neg ham. Ni nazaq toneq teq ni Heven-ib ningo nagah kabemmo diq inaq iydaq ham. Ad ni daq na emeq teq ni ya imuzeq bol ham. \v 22 Haqan mat minminta na gamuk nazaq huritim in anobun iyim anad ayahmo meqniysa tilah. Na ezaqgo in ago nagah dimdimunta kabemmo usta na ago iyan. \p \v 23 Sa Yesus in ago disaipel gibilenim bilam, Ya gamuk helmo ne gibilenaiq ham. Mat ago nagah kabemmo usaqta na in God ago maror aduganib gwahtiqgo afaqan diq ham. \v 24 Ya ne a ta gibilenaiq ham. Karuw ayahta anan kamel haqayta na in nidel akwiyaknib le tugwahtiqdaq e? ham. Hikidik ham. Ad nazaqmo mat ago es kabemmo ginadin emaqta na in God ago maror aduganib le a hi gwahtiqdaqmo ham. \p \v 25 Haqan disaipel gamuk na huritim gihol turuh nam. Gihol turuh nemsa in bilaqiy, Nazaq iyid teq mat araq diq God ago os dimunta nab le a hi gwahtiqdaqya haqiy. \v 26 Haqan Yesus gibiyad gibilan, Mataw in gimo gigo zaway amalib le a hi gwahtiq daqayta ham. Ari God-mo mataw gilumsihsa teq in le tugwahtiq daqay ham. Na ezaqgo God in nagah araq a hi emdaqta a haiq ham. \p \v 27 Haqan Pita amenin emim bulon, Ni i gibiy ham. I nagah bunmo gihulosim i ninmo nimuzim ninaq tilehauq ham. Teq God amenin ezaqta tiqigdaq? ham. \v 28 Haqan Yesus in disaipel bunmo gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. God nagah bunmo og kab giwastitayid mutur iydaqta akaman nab Mat Atatin abin ayahta inaq iyeq ago ban tawontab tuqos woqdaq ham. Kam nab teq ne mataw ya imuzim boliyta na ne nazaqmo marorgo ban 12 nazaq nab ne tuqos daqaymo ham. Osad ne Isrel gigo gem 12 na tigibiymuz daqay ham. \p \v 29 Teq mat aw nog in ya imuzeq bolnan haqad in gigo bit teq gimaqbaban teq gihiyan teq ginenmaman teq gigo onmin teq gigo og gihulosiyta, on mataw na bunmo teq in gigo nagah na amenin 100 nazaq tuwaq daqay ham. Ad teq in God ago os dimuntab gwahtiqeq kuluwa-kuluwmo tuqos daqay ham. \v 30 Kam nab teq mataw gibin inaq iyim og kab osayta na kabemmo gibin hiqiysa bo abeb tiqiy daqay ham. Sa mataw kabemmo og kab gibin haiqta na in gibin inaq iyeq le danmeb tiqiy daqay ham. \c 20 \s1 Mataw am wain akabiyan emiyta gigo gamuk awowun \p \v 1 Ari Yesus bilam, God ago maror in bilaqne mat araq tarommo lehim kabibiy mataw asor in ago ogib am wain akabiyan em daqay haqad giwamta nazaq nog ham. \v 2 Mat na lehim kabibiy mataw giwaqad gibilan, Kam amulik-mulikmo ya gimeq amulik-mulikmo amalib ne tigizaydaiq haqad in bilam ham. Haqan mataw na ‘dimunmo’ haqiy ham. An mat na giqeman in wain akabiyan emnan tilehiy ham. \p \v 3 Lehsa 9 kilok nagzaq mat na maket-ib lehim mataw asor samanmo kabiy haiqmo tursa in gibiy ham. \v 4 Gibiyad in gibilan, Ne inaqmo leheq wain akabiyan emiy haqad in bilam ham. Emid teq ya ne kabiy em daqayta na amenin anononmo tinegdaiq haqad in bilam ham. \v 5 Haqan mataw na tilehiymo ham. Lehsa 12 kilok teq 3 kilok mat na lehim in a nazaqmo ta am ham. \v 6 Emim teq 5 kilok imisor in lehim mataw asor samanmo tursa in gibiy ham. Gibiyad in gibilan, Ne nagaqgo kam kab sisaqmo samanmo turiy? haqad in bilam ham. \v 7 An mataw na bilaqiy, I mat araq kabiy a hi igaq haqiy ham. Haqan mat na gibilan, Ne inaqmo leheq yaqgo wain akabiyan emiy haqad in bilam ham. \p \v 8 Ari imisor diq tiqiyan kabiy anamren na in mat kabibiy mataw gibunib turaqta na bulon, Ni kabibiy mataw gibilen bolid mani neg haqad in bilam ham. Itureq ni kabibiy mataw abeb bolim kabiy emiyta na gizay haqad in bilam ham. Gizayeq teq ni ta mataw ameb bolim kabiy emiyta na gizay haqad in bilam ham. \v 9 An mataw 5 kilok imisor bolim kabiy emiyta na gwahtiqim in amulik-mulikmo mani ameta amulik-mulikmo waqiy ham. \v 10 Waqsa mataw ameb diq bolim kabiy emiyta na in ginad emiy, I mani ayahmo waqam daqagya haqiy ham. Haqimmo haiq ham. In nazaqmo mani ameta amulikmo waq toniymo ham. \v 11-12 In mani na waqim ahol waqan ayah a hi iyan in gigem meqinta kabiy anamren ugad bilaqiy, Mataw abeb bolim kabiy emiyta na in kam sisaq diq kabiy a hi emiyta haqiy ham. Mataw abeb na gigo mani nogmo i gigo haqiy ham. I tarommo kabiy atoran diq emim zeq ginoysa bo imisor tiqiy haqiy ham. Teq ni araqibmo i gizayaq haqiy ham. \p \v 13 An kabiy anamren in mataw na gigo araq bulonim bilam, Kadoy ham ya ni a hi nimeqin ton haqad in bilam ham. Ya ninaq ni mani ameta amulikmo waqgo a hi bilawta ye? haqad in bilam ham. \v 14 Ningo mani na ni waqeq a leh haqad in bilam ham. Mani nawa ya nigta nazaqmo ya mataw abeb boliyta na neggo inad bilaqan ya tinegmo haqad in bilam ham. \v 15 Nagah na in yaqgo haqad in bilam ham. Ya inadibmo a hi gizaydaiq e? haqad in bilam ham. Nagaqgo ni nigem meqniyaq? haqad in bilam ham. Ya daq dimunta emaiq haqad in bilam ham. \v 16 Haqad Yesus bilam, God ago maror aduganib daq nazaqmo usaqta ham. On mataw abeb iyim osayta na in bo danmeb iysa ta asor danmeb iyim osayta na in le abeb tiqiy daqay ham. \s1 Yesus ame ezeqmanta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Mak 10.32-34; Luk 18.31-33) \p \v 17-18 Ari Yesus in mataw biyahmo nenaq Jerusalem-ub tugwalehyaq. In danib gwalehad luwad in ago disaipel 12 na giwaqim giqad lehim giholbin osad teq in gibilan, Ne huritiy ham. Muran i Jerusalem-ub tugwalehauq ham. Nab teq mat araq in Mat Atatin waqeq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq gibenab tiqemdaq ham. Emid in ayon tibilaq daqay, Wol emid moqan haq daqay ham. \v 19 Haqad in mataw en araq Juda a haiqta na gibenab emid in Mat Atatin bilawunad woltitayad teq in ayib abensen dom wolid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo usid teq God wazid ta eraqdaq ham. \s1 Jems ama Jon inaq maror iyeq osnan bilaqiy \r (Mak 10.35-45) \p \v 20 Ari kam nab Sebediy atatniz giger Jems ama Jon inaq in ginen inaq Yesus ago hib tuboliy. Bolim in ginen Yesus anognib abakbakan ulum laquwim turad in Yesus ago hib nagah araq waqgo haqad tisusumun ug. \v 21 An Yesus bulon, Ni naga waqnan? ham. Haqan aw na bilam, Yaqgo onmin giger ka in ningo maror aduganib maror aseseqta iyeq osgo haqad ni gitowun emeq bilaq ham. Araq niben niqabun ban ossa araq niben ninasaran ban osdaq na ago ni bilaqsa mataw ka huritiy ham. \p \v 22 In nazaq bilaqan Yesus amenin emim gibilan, Ne nagah anan susumunayta ka ago ne a hi hurit kemiy ham. Abeb mataw gileh yagsa santitiy ayahmo tiqiqisih bugdaq ham. Ne giger teq gog ayuwun agon meqin diqta ya uluwdaiqta na asor ne tuquluw daqaymo ye? ham. Haqan giger na bilaqiy, Na i tuquluwamta haqiy. \v 23 An Yesus gibilan, Helmo ham. Ne giger teq yaqgo gogib yuw tuquluw daqayta ham. Ari nog diq ya iben iqabun ban osdaqta na teq nog ya iben inasaran ban osdaqta na in yaqgo nagah a haiq ham. Ya imam in mataw gangan gimen ban tuwastitayan usaqta naqmo in ban na tuwaq daqay ham. \p \v 24 Ari disaipel 10 na gamuk na huritim in maqbab giger na gigem meqinta negiy. \v 25 In nazaq tonsa Yesus gibilenan agerab bolan in gibilan, On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan gigo maror aseseqta in gihol abin iluwad igmo ag haqad osayta ham. Ad in gigo walmataw giqemid in gimo ginad muzad gihaqenib iyeq osgo in giwaz meqniyayta ham. Na ago ne tuhuritiyta ham. \v 26 Teq ne in gigo daq na hikidik muziniy ham. Ne gilikmanib mat nog in mat ayahta iyeq osnan haqad in ahol wazid woqsa in ne gilumsiheq gimen kabiy eman ham. \v 27 Ad mat nog in ne gigo mat amebta iyeq osnan haqad in ne gigo kabibiy mat samanta iyeq osan ham. \v 28 Ne Mat Atatin em nogmo ne emiy ham. In mataw giqemid inmen kabiy sorgo a hi bol ham. In mataw gigo kabibiy mat nog iyeq in gigo afaqan inmo ahol ugad teq in ahol amalib mataw kabemmo gizayeq bab gibenab ta giwaqgo haqad in bolta ham. \s1 Yesus mataw giger gime haiqta giwastitayan dimniyiy \r (Mak 10.46-52; Luk 18.35-43) \p \v 29 Ari Yesus ago disaipel nenaq uliq Jeriko hulosad tilehiy. Lehsa on mataw kabemmo Yesus muzim inaq tilehiymo. \v 30 Sa mataw giger gime haiqta dan adekib osad in Yesus bolaqta na abin tuhuritiy. Huritim in dedibmo lileyim bilaqiy, Iyahta haqiy. Devit atatin\f + \fr 20:30 \ft Matyu 9.27 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* haqiy. Ni i ginan ninad meqniyan haqiy. \v 31 Haqan on mataw biyahta na in mataw giger na ginadad gibileniy, Ne giqez hiqiyiy haqiy. Haqan haiq. In dedibmo a ta lileyim bilaqiy, Iyahta haqiy. Devit atatin haqiy. Ni i ginan ninad meqniyan haqiy. \v 32 Haqsa Yesus ahol wasihim turad in giger na gililewunim gibilan, Ya ne ezaq gitondaiq? ham. \v 33 Haqan in buloniy, Iyahta haqiy ni i gime wastitayid dimniyan haqiy. \v 34 Haqan Yesus in ginan anad meqniysa in aben mataw giger na gimeqnagnib tiqam. Eman muran diq nawaqmo in gime hastitayan in saw ahol tuwaq yaqay. Ad in Yesus muzim inaq tilehiy. \ms1 Yesus le uliq ayahta Jerusalem-ub gwahtiqim teq in on mataw suleq negyaq \c 21 \s1 Yesus king nog iyim le uliq Jerusalem-ub tugwahtim \r (Mak 11.1-11; Luk 19.28-40; Jon 12.12-19) \p \v 1-2 Ari Yesus ago dauh nenaq le Jerusalem sinsin tuqugad in le uliq Betfage-ib tugwahtiqiy, garah Oliv asenab. Gwahtiqim nab Yesus in disaipel giger giqeman danmeb lehsa in gibilan, Ne le uliq ginobun ban usaqta kob gwahtiqeqmo donki araq amidon inaq am giwazan turayta na ne tigibiy daqay ham. Na ne giqamun haseq giwaqeq giqad yaqgo hib a boliy ham. \v 3 Sa mat araq nan bilaqid teq ne kazaq buloniy ham. Iyahta karuw giger ka gigo hib ago kabiy inaq haqad ne buloniy ham. Bulonid teq in hid naqmo giqemid tubol daqay ham. \p \v 4 Yesus nazaq bilaqim in kwaziqmo God ago nantut gamuk bilamta na tuwol net bug. \v 5 Gamuk na bilam, \q1 Ne on mataw uliq Sayon-ibta kazaq gibileniy ham. Ahol waqiy haqiy ham. Ne gigo king nawa donki amalib osim tubolaq haqiy ham. In ahol wazan woqsa donki amidon amalib osim bolaq haqad ne nazaq gibileniy ham. \rq Aisaya 62.11\rq* \p \v 6 An disaipel giger na lehim Yesus gibilanta nazaqmo in tiqemiy. \v 7 In donki anen amidon inaq giwaqim giqad tuboliy. Bolim in gigo tubusan asor donki gimalib eman Yesus tubusan na amalib tuqos. \v 8 Ossa on mataw kabemmo in gigo tubusan danib gihureniy. Gihurensa asor in ay aben qwayim danib rireniymo. \v 9 Samo on mataw Yesus anobun ban danmeb lehad asor agilehun ban muzim inaq bolad in lileyim bilaq yaqay, \li1 Devit atatin\f + \fr 21:9 \ft Matyu 9.27 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* ka abin sorid ulilib gwalan haq yaqay. \li1 Mat ka Iyahta abinib bolan i ginad bilaq gigayinaq haq yaqay. \li1 I God abin sorid ulilibmo diq gwalan haq yaqay. \p \v 10 Ari Yesus le uliq Jerusalem-ub tugwahtim. Gwahtiqsamo on mataw uliq nabta na bunmo gihol turuh nemsa bilaq yaqay, Ko nog diq? haq yaqay. \v 11 Haqsamo on mataw biyahta Yesus muzim inaq boliyta na bilaq yaqay, Ka God ago nantut Yesus uliq Nasaret saw Galiliy-ibta naqmo amatin haq yaqay. \s1 Mataw Tempel-ib mani akabiyan emsa Yesus gimuzan asan ban gwahtiqiy \r (Mak 11.15-19; Luk 19.45-48; Jon 2.13-22) \p \v 12 Ari Yesus Tempel agelin aduganib le gwahtiqim in mataw nagah gizayad osiyta na gimuzan asanib tukim tilehiy. Lehsa Yesus in mataw mani amo amo waqad amenin bit na ago mani negayta na gigo ban otbuliyan tuwom. Ad teq in mataw ah\f + \fr 21:12 \ft Ah na amalib in God ayon tamaz em yaqayta.’ gizayad osiyta na gigo ban giqot buliyan woqiymo. \f* \v 13 Ad in mataw na gibilan, God ago marib in gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Mataw yaqgo bit anan bilaq daqay, God inaq gamuk emgo abitan haq daqay haqad in bilam ham. \rq Aisaya 56.7\rq* \m Ta teq ne bit ka eman in mataw rin tonayta gigo bit nog tiqiyaq ham. \p \v 14 Teq Yesus Tempel-ib luwsa mataw asor gime haiqta teq gisen meqinta in ago hib bolsa in giwastitayan tidimniyiy. \v 15 Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in Yesus daq azawayin inaq na emsa ahol tuwaqiy. Ahol waqsa teq ta onmin in Tempel agelin aduganib turad in lileyim bilaq yaqay, I Devit atatin ka abin wazid ulilibmo gwalan haq yaqay. Haqsa mataw aseseqta gamuk na huritad in gigem meqin diq iy yaqay. \v 16 Gigem meqniysa in Yesus buloniy, Onmin ko ni nibin iluwsa ni a hi huritaq e? haqiy. Haqan Yesus gibilan, Ya huritaiq ham. Ta ne God ago marib gamuk araq mar tonan usaqta na ne ahol a hi waqiy daqagya ham. Gamuk na bilam, \q1 Ni onmin amikmikta teq onmin susibta giqez eman in ni nibin soran ulilibmo gwalaq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 8.2\rq* \m \v 17 Haqadmo in mataw na gihulosad uliq Betaniy-ib tilah. Lehim tarom nab in uliq nab tuqus. \s1 Yesus bilaqan ay fik araq may \r (Mak 11.12-14, 20-24) \p \v 18 Usim tarommo diq Yesus eraqim uliq Jerusalem-ub muleqim ta lah. Lehad danib in agem tumoqyaq. \v 19 Agem moqsa in ame le ay fik araq dan adek ban tursa ahol waqad agerab tilom. Loqim in anon araq ahol a hi wam. Haiqgam. Aben samanmo ananmo us. An in ay fik na bulonim bilam, Ni ninon a ta hi emdaq ham. Haiq diqmo ham. Haqan hid naqmo ay fik na tumay. \p \v 20 Mayan disaipel ahol waqad gihol riten lamsa bilaqiy, Ay fik ko ezaq tonim hid naqmo may? haqiy. \v 21 Haqan Yesus gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Ne helmo diq haqad ginad giger a hi emeq ya ay fik bulonan mayta kazaqmo ne tiqem daqaymo ham. Ad ne garah ko bulonid in ne giqez muzeq sor tukeq le kamismeb tuwoqdaq ham. \v 22 Ne ginad em hasiy ham. Ne helmo haqad God inaq gamuk emeq teq nagah ne anan susumunayta na ne tuwaq daqay ham. \s1 Mataw aseseqta in nog Yesus ahol abin ugta na anan susumun ugiy \r (Mak 11.27-33; Luk 20.1-8) \p \v 23 Ari Yesus Tempel agelin aduganib lo gwahtiqim in on mataw suleq tinegyaq. Suleq negsa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na in ago hib bolim atoranmo susumun ugiy, Ni nibin ezaqta iyim ni daq kagan emaq? haqiy. Teq nog diq nibin na nig? haqiy. \p \v 24 Haqan Yesus gibilan, Ta ya nazaqmo nagah araq ago ne tisusumun negnan ham. Ne yaqgo susumun ka amenin emid teq nog ibin yagan ya daq kagan emaiqta na ago ya tigibilendaiqmo ham. \v 25 Ari Jon mataw gihuz negyaqta ago kabiy na edob bol? ham. Kabiy na Heven-ib bolta o haiq in matawmo gigo hib kabiy na wamta? ham. \p Haqan mataw aseseqta na in gimo an mugad bilaqiy, I bilaqam, Kabiy na God ago hib bolta haqid in tibilaqdaq, Ta nagaqgo ne Jon ago gamuk huritim anan helmo a hi haqiy? haqdaq haqiy. \v 26 Ari i bilaqam, Kabiy na matawmo gigo hib bolta haqeq i on mataw biyahta ka girabunam haqiy. Na ezaqgo in bunmo Jon anan bilaqay, God ago nantut araqmo diq haqayta haqiy. \v 27 Nazaq iyan in Yesus ago susumun na amenin emim buloniy, I a hi hurit haqiy. Haqan Yesus gibilan, Ya nazaqmo ham. Nog ibin yagan ya daq kagan emaiqta na ago ya a hi gibilendaiqmo ham. \s1 Onmin giger gigo gamuk awowun \p \v 28 Haqad Yesus in mataw aseseqta na gibilan, Ne ginad ezaq emay? ham. Mat araq ago onmin gigermo nenaq os yaqay ham. Osad teq gimam in atatin aqenta na bulon, Amun ham muran ni leheq yaqgo am wain akabiyan em ham. \v 29 Haqan atatin bilam, Ya ituw hiqiyaq ham. Ta teq abeb in anad buliyim in kabiy na emnan tilah ham. \v 30 Sa gimam in atatin ta araq na ago hib tilah ham. Lehim in teko bilamta nazaqmo in ta na tubulonmo ham. Bulonan amun na bilam, Eqe mam ya le kabiy na tiqemdaiq ham. Haqim teq in a hi lah ham. \v 31 Ari onmin giger na gilikmanib amun nog in amam anad muzta? ham. Haqan mataw na bilaqiy, Amun amebta naqmo haqiy. Haqan Yesus gibilenim bilam, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw takis waqayta na teq on danatabta na in ne giquriyamim ameb diq God ago maror aduganib tugwahtiqay ham. \p \v 32 Haqad in bilam, Jon daq dimunta giqisihunyaqta ham. Giqisihunsa teq ne in ago gamuk anan helmo a hi haqiy ham. Ari mataw takis waqayta na teq on danatabta na in Jon ago gamuk anan helmo haqsa ne in gibiyiy ham. Gibiyad teq ne ginad buliyim Jon ago gamuk na anan helmo a hi haqiy ham. \s1 Mataw meqinta am wain akabiyan emiyta gigo gamuk awowun \r (Mak 12.1-12; Luk 20.9-19) \p \v 33 Haqad Yesus bilam, Gamuk awowun ta araq ka ne huritiy ham. Mat araq in ago og araqab am wain anagin kabemmo leyim tigel ton ham. Gel tonim in yay araq wain anagin em woqid bay ninaleq ayun waqgota na titay ham. Na tihiqiyan in mat kabiy wamuzdaqta ayon bit araq asen sisaqta emim in kabiy na mataw asor gibenab tiqam ham. In anad mataw na in gimo giholyon kabiy emad wain anagin asor waqad asor in ya yag daqay haqad ham. Kabiy anamren anad nazaq emad gibilenim hulosad in era uliq araq pesantab tilah ham. \v 34 Lehim ossa wain anagin waqgo akaman sinsin tiqiy ham. Sinsin iysa in ago kabibiy mataw giqeman in mataw na gibenab ago wain anagin asor waqnan tilehiy ham. \v 35 Lehan mataw wain akabiyan emayta na in mataw na giwazim araq wolad araq in wol emiy ham. Ad in araq gigib woliy ham. \v 36 An kabiy anamren in ago mataw kabemmo giqeman ta lehiy ham. Mebmebmo in mataw giqeman lehiyta na in kabem a haiq ham. Ari in abeb mataw giqeman lehiyta na in kabemmo diq ham. In mataw na giqeman lehsa mataw wain akabiyan emayta na in nazaqmo tigimeqin toniymo ham. \p \v 37 An abeb diq kabiy anamren in atatinmo eman tilah ham. In anad am, Ya itatin em lehid teq mataw na in aqez tuhurit daqay haqad ham. \v 38 Teq haiq ham. Mataw kabiy wamuzayta na in kabiy anamren atatin bolsa ahol waqad in gimo an bulonim bilaqiy, Abeb mat ko amam moqid in amam ago ahuran nagah bunmo tuwaqdaqta haqiy ham. Bolsa i le mat ko wol emid moqanmo haqiy ham. Moqsa amam ago kabiy ka i giholyon waquq haqiy ham. \v 39 Haqad in mat na waqim kabiy asanib a lehim wol eman tumom ham. \p \v 40 Nazaq iyan kabiy anamren boleq in mataw wain akabiyan wamuzayta na ezaq gitondaq? ham. \v 41 Haqan mataw na buloniy, Kabiy anamren in mataw meqinta na santitiy ayahmo negad ginol emid tumoq bug daqay haqiy. Sa in ago kabiy na waqeq kabibiy mataw ta asor bunta tinegdaq haqiy. Negid in kabiy na anononmo wamuzad wain anagin waqgo akamnib in wain anagin asor waqeq kabiy anamren tuqug daqay haqiy. \p \v 42 Haqan Yesus gibilan, Ne God ago mar ahol a hi waqayta ye? ham. Mar nab gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Tituq mataw anan bilaqiy ‘meqin’ haqiyta naqmo in awaz meqin diq turad bit anon bunmo soraq haqad in bilam ham. Iyahtaqmo nagah na eman gwahtiqan i ahol waqsa in dimun diq iyaq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 118.22-23\rq* \p \v 43 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. God in ago maror ne gibenab walemeq in on mataw lul ta araq in ago maror akabiyan anononmo em daqayta naqmo gibenab tiqemdaq ham. [ \v 44 Sa mat araq tituq na amalib woqeq in aditin bunmo tuwolbiyaydaq ham. Ari tituq na in mat araq amalib woqeq in mat na tuwol ninal bugdaq ham.] \p \v 45 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz Farisi nenaq in Yesus gamuk awowun bilamta na huritim ginad tiqemiy, Yesus igmo ginan bilaqaq haqiy. \v 46 Haqad in Yesus wazeq irqurnan ginad emad teq in ta on mataw ginan rab yaqay. Na ezaqgo on mataw na ginad em yaqay, Yesus in God ago nantut araq haq yaqay. \c 22 \s1 Maror araq atatin aw waqnan tonsa ayon didaq ayahta oyta ago gamuk awowun \r (Luk 14.16-24) \p \v 1 Ari Yesus gamuk awowun ta araq gibilan. \v 2 God ago maror in bilaqne king araq ago amun matta aw waqnan tonsa in ayon didaq ayahta oyta nazaq nog ham. \v 3 Danmeb in mataw humab nab boleq an waq adidaqan neq daqayta na gimen nan eman tilah ham. Lehan abeb didaq neqgo akaman na tugwahtiqan in ago kabibiy mataw giqeman in mataw tanabmo gimen nan amta na gibilennan a ta lehiy ham. Lehan mataw na bunmo humab nab bolnan gituw tihiqiyiy ham. \p \v 4 An king na in ago kabibiy mataw ta asor giqeman ta lehiy ham. Lehsa in gibilan, Ne le ya iqez tuteq mataw ya gimen nan emta na kazaq gibileniy ham. Ne huritiy haqiy ham. Ya didaq nagah bunmo tigiwastitay haqiy ham. Yaqgo bulmakau matmatta teq yaqgo bulmakau gimidgotniz ginon aseseqta na ya ginol emim tigiqoy haqiy ham. Ya nagah bunmo tigiwastitayan usaq haqiy ham. Ne an waqgo adidaqnib boliy haqad ne gibileniy ham. \v 5 Haqan kabibiy mataw gamuk na huritim in lehim mataw na nazaqmo tigibileniy ham. Gibilenan mataw na in king ago gamuk na a hi huritiymo ham. Ad in haresmo lehad araq ago kabiyab tilah ham. Sa araq ago mani akabiyan emnan tilah ham. \v 6 Sa mataw na asor in king ago kabibiy mataw na giwazim gimeqin diq tonim ginol eman tumoqiy ham. \p \v 7 Moqan king na agem meqniyan in ago bab mataw giqeman lehim in mataw in ago kabibiy mataw ginol emiyta na ginol eman tumoq bugiy ham. Ginol emad in gigo uliqab bit nagah bunmo mideran tuqoy bug ham. \v 8 Sa king na in ago kabibiy mataw gibilan, Ya an waqgo adidaqan tuwastitayan usaq ham. Ta teq ya mataw gibilenta na in yaqgo humabub bolgo dimun a haiq ham. \v 9 Nazaq iyan ne lehad dante buntab mataw gibiyad ne mataw na bunmo gibilenid in yaqgo an waq adidaqnib kab boliy haqad in bilam ham. \p \v 10 Haqan kabibiy mataw na tilehiy ham. Lehad in dante buntab mataw gibiyad gihumab woliy, mataw meqmeqinta teq mataw dimdimunta inaqmo ham. Gihumab wolan bit humab em daqayta nab ban tihiqiy bug ham. \p \v 11 Ari mataw bo humabub tuqossa teq king na in gibiynan tugwahtim ham. Gwahtiqim gibiyim gibiyim lehadmo mat araq ago tubusan anumlan inaqta emim an waq ahumabnib nab ossa in ahol tuwam ham. \v 12 Ahol waqad in mat na bulonim bilam, Kadoy ham. Ezaqgo ni tubusan araq dimunta emim teq ni bo a hi gwahtim? haqad in bilam ham. Haqan mat na amenin araq emdaqta haiq ham. \v 13 Nazaq iyan king in ago kabibiy mataw gibilan, Ne mat ka abensen am wazeq hunegid le asanib gwahtiqeq in romriqab osan ham. Osad in anad meqniysa gaqad ate guruwad tuqosdaq haqad in bilam ham. \v 14 Haqad Yesus bilam, God in mataw kabemmo gililewunaqta ham. Gililewunad in mataw na gilikmanib amulik-mulikmo gilumim giwaqaqta ham. \s1 Mataw Sisa takis ugayta na ago in Yesus ulum waqiy \r (Mak 12.13-17; Luk 20.20-26) \p \v 15 Ari Farisi asor lehim humab wolim osad teq in ezaq toneq Yesus kat ugid in gavman gigo gunun araq itiyonad nan hi bilaqnanta bilaqid i tuwazam haqad in an bulonad osiy. \v 16 Osim in ginad tiqemim in gigo matawta asor teq Herot ago matawta asor nenaq giqeman tilehiy. Lehim in Yesus ago hib gwahtiqim tubuloniy, Tisa haqiy, i ningo tuhurit haqiy. Ni a hi katiyaqta haqiy. Ad ni on mataw God ago dan titnonta giqisihunad ni hel diqmo gibilenaqta haqiy. Ni gamuk helta bilaqnan a hi rabaqta haqiy. Na ezaqgo haqiy ni mataw gibin inaqta a hi girabunad gigomo a hi lehaqta haqiy. \v 17 Nazaq iyan ni i gibilen haqiy. Ni ninad ezaq emaq? haqiy. I gibabun Rom gigo king Sisa in i gituw bulsa i takis ugauqta na in daq dimun o daq meqin? haqiy. I Juda gigo maror ezaq bilamta? haqiy. \p \v 18 Haqan Yesus in mataw ginad meqinta na tuhurit. Ad in bilam, Ne mataw gimileq meqin diqta ham. Nagaqgo ne ya ilum waqay? ham. \v 19 Mani takis zayayta na araq iqisihunid ya ahol waqiq ham. Haqan in mani araq a bolim tuqugiy. \v 20 Ugan Yesus ahol waqad in mataw na tisusumun nag, Ka nog diq adulan teq ahol anan usaq? ham. \v 21 Haqan mataw na bilaqiy, Na Sisa-mo agota haqiy. Haqan Yesus gibilan, Nazaq iyan Sisa ago nagah na ne Sisa-mo ugiy ham. Ad God ago nagah na ne God-mo ugiy ham. \v 22 Haqan mataw na ginadnad emad Yesus hulosim tilehiy. \s1 Sadyusi in mataw hodhodab eraq daqayta na ago Yesus ulum waqiy \r (Mak 12.18-27; Luk 20.27-40) \p \v 23-24 Ari mataw aseseqta na tilehsa kam nabmo Sadyusi asor Yesus ago hib tuboliy. Mataw na ginad kazaq emayta. Mataw tumoqiyta hodhodab a hi eraq daqay haqayta. Na in bolim Yesus buloniy, Tisa haqiy, Moses i gimen gamuk araq mar tonim in kazaq bilam haqiy. Mat araq aw waqeq amun a hi emsamo moqid in amikqan araq abab aqoburan na waqeq alulib abab ayon onmin tigiqemdaq haqad in bilam haqiy. \p \v 25 Ari gamuk araq kazaq lahta haqiy. Mat araq amikqaniz nenaq 7 nazaq diq iyim i gilikmanib osiy haqiy. Osim in gibab na aw araq tuwam haqiy. Waqim inaq osad in ago amun haiqmo osimmo tumom haqiy. Moqan ama araq in abab aqoburan na tuwam haqiy. \v 26 Waqim in nazaqmo amun haiqmo osim tumommo haqiy. Moqan ama ta araq in aw naqmo waqim in nazaqmo ton haqiy. Mat ezeqmanta na amun haiqmo moqan amagniz bunmo nazaqmo toniy haqiy. In nazaqmo emim emim le gima 7-ta na in nazaqmo tonmo haqiy. In bunmo aw amulik naqmo waqim amun araq a hi emimmo tumoq bugiy haqiy. \v 27 Mataw na tumoq bugan abeb aw na tumommo haqiy. \v 28 Nazaq iyan abeb mataw bunmo hodhod huloseq eraq daqayta nab teq maqbab 7 na gilikmanib aw na in nog awe tiqiydaq? haqiy. Mataw na bunmo in aw amulik naqmo waqiyta haqiy. \p \v 29 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Ne God ago marib gamuk usaqta na ago ne ginad a hi em hasay ham. Teq ne God ago zaway a hi hurit kemaymo ham. Nazaq iyan ne gamuk menmen bilaqay ham. \v 30 On mataw hodhodab eraq daqayta nab in an a ta hi waq daqay ham. In bilaqne God ago hib angelo osayta nazaq nogmo in os daqay ham. \v 31 Teq mataw tumoqiyta hodhodab eraq daqayta agamukan God nagta na ne ahol a hi waqiyta daqagya? ham. \v 32 Gamuk nab God bilam, \q1 Abraham ago God, teq Aisak ago God, teq Jekob ago God na yaqmo haqad in bilam ham. \rq Kisim Bek 3.6, 15, 16\rq* \m Nazaq iyan God in mataw moqim kayeqmo osayta na gigo God iyim in gibiy muzaqta ham. Mataw moqim a hi hiqiyayta ham. \v 33 Haqan mataw biyahta nab turiyta na in Yesus ago gamuk huritim gihol turuh nemiy. \s1 God ago gunun ameb diqta \r (Mak 12.28-34; Luk 10.25-28) \p \v 34 Ari Yesus in Sadyusi gigo gamuk na amenin anononmo eman Sadyusi giqez tihiqiyim osiy. Ossa mataw ginan Farisi haqay na in nazaq huritad in bo Yesus agerab humab tuwoliy. \v 35-36 Mataw na gilikmanib mat araq Moses ago gunun hurit kamta in nab osmo. Osim in Yesus ulum waqad susumun ugim bilam, Tisa ham God ago maror Moses bilamta na aduganib gunun doqag diqta in gunun bunmo giquriyamim in ayah diqta? ham. \v 37 Haqan Yesus bulonim bilam, God ago gamuk bilam, \q1 Ne gigem, giqutil, teq ginad bunmo amalib ne gigo Iyahta God anan ginad bilaqan haqad in bilam ham. \rq Lo 6.5\rq* \p \v 38 Gunun na in ayah diqta teq in ameb diqta ham. \v 39 Haqad in bilam, Teq gigerta na in gunun amebta na nogmo ham. Na in kazaq bilam ham, \q1 Ni nihol anan ninad bilaqaqta nazaqmo ni niyow anan ninad bilaqan haqad in bilam ham. \rq Wok Pris 19.18\rq* \m \v 40 Gunun giger na in God ago maror Moses mar tonta na teq God ago nantut gamuk mar toniyta na bunmo alulinmo diq ham. \s1 Krais ahol alulin ezaqta na ago Yesus Farisi susumun nag \r (Mak 12.35-37; Luk 20.41-44) \p \v 41-42 Ari Farisi Yesus agerab humab wolim os tutsa Yesus susumun negim bilam, Ne ginad ezaq emay? ham. Mat anan Krais haqayta na in nog atatin? ham. Haqan Farisi bilaqiy, In Devit atatin\f + \fr 22:41-42 \ft Matyu 9.27 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.’ haqiy. \f* \v 43 Haqan Yesus bilam, Nazaq na teq ezaq haqad God ago Bugaw Dimunta in Devit anad ugsa Devit in Krais anan bilam, Yaqgo Iyahta haqad in bilam? ham. \v 44 Devit gamuk araq mar tonim bilam, \q1 Iyahta in yaqgo Iyahta kazaq bulonim bilam ham. Ni ya iben iqabun ban kab ya imen emad ossa ya ningo bab giqemid nisen ahaqenib tiqiy bug daqay haqad in bilam ham. \rq Buk Song 110.1\rq* \p \v 45 Ari Devit in Krais anan bilam, ‘Yaqgo Iyahta’ haqad in bilam ham. Nazaq iyan ezaq toneq Krais in Devit ago Iyahta iyeq teq in Devit atatin a ta iydaq? ham. \v 46 Haqan mat araq in Yesus ago gamuk na amenin emgo biyab haiq. In bunmo giqez tihiqiyiy. Nazaq iyan mataw bunmo rabad in Yesus ulum waqnan a ta hi susumun ug yaqay. \c 23 \s1 Yesus in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq gigo daq ginan bilam \r (Mak 12.38-39; Luk 11.43, 46; 20.45-46) \p \v 1-2 Ari abeb Yesus in on mataw biyahta na teq inmo ago disaipel nenaq gamuk gibilenim bilam, Mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq in Moses ago ban waqim Moses mataw suleq negyaqta nazaq in ne suleq negayta ham. \v 3 Nazaq iyan in gamuk bunmo amalib suleq negayta na ne huritad muzmo muziniy ham. Ari in gigo daqmo teq ne hikidik muziniy ham. Na ezaqgo in suleq negayta na in gimo a hikidik muzinayta ham. \v 4 In gunun kabemmo diq mataw negayta ham. Bilaqne in nagah afaqanta tuq tonim am wazim mataw gibetarib emayta nazaq nog ham. Eman mataw nagah afaqanta na sorad in giholtuw bulad luwayta ham. Luwsa ta mataw aseseqta na in gilumsihgo giben amotin asit lo a hikidik wazayta ham. \p \v 5 Mataw aseseqta na in gigo daq bunmo emsa mataw gibiyad gibin iluw daqay haqad in emayta ham. In God inaq gamuk emgo arin aseseqta gibenab teq gimaqbelab emayta ham. Teq in God inaq gamuk emgo abalawun in gigo tubusan adekib emayta na in aburgan sisaqmo wole giqusaqta ham. \v 6 In humab adidaqan inaqtab ogib garuruhab osnan hulosmo diq hulosayta ham. Ad bit humab wolaytab nazaqmo in ban ulilibta nabmo osnan ginad bilaqaqta ham. \v 7 In maket-ib luwsa mataw in ginan ‘mat ayah’ haqsa in ginad dimniyaqta ham. Teq mataw in gibin iluwad ginan ‘tisa’ haqgo in ginad diq bilaqaqta ham. \p \v 8 Ta teq negmo mataw giwasihsa in ne ginan ‘tisa’ hi bilaqiy ham. Haiqgam ham. Mat amulikmoqmo in ne gigo Tisa-ta ham. Sa ne bunmo maqbabmo osay ham. \v 9 Ad ogib kab ne mat araq anan ‘kamam’ nazaq ne hi bilaqiymo ham. Ne Gimam amulikmoqmo osaqta ham, Mat Heven-ib osaqta naqmo ham. \v 10 Ad ne mataw giwasihsa in ne ginan ‘maror’ hi bilaqiymo ham. Ne gigo Maror amulikmo osaqta ham, mat anan Krais haqayta naqmo ham. \p \v 11 Ne gilikmanib mat ayah diqta na in ne gigo kabibiy matmo iyeq osan ham. \v 12 Mat aw nog in gimo gihol abin wazan eraqaqta na in gibin tuwoqdaq ham. Ad mat aw nog in gihol abin wazan woqaqta na in gibin tiqeraqdaq ham. \s1 Yesus in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ginad \r (Mak 12.40; Luk 11.39-52; 20.47) \p \v 13 Haqad Yesus bilam, Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne mataw gimileq meqinta ham. On mataw God ago maror aduganib gwahtiqnan tonsa ne gidanin qwayayta ham. Negmo a hi gwahtiqayta ham. Ad on mataw God ago maror aduganib lo gwahtiqsamo ne giwasihayta ham. \p [ \v 14 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne mataw gimileq meqinta ham. Ne on waburta kat negad gigo bit samanmo waqayta ham. Ad ne mataw gimeb God inaq gamuk sisaqmo bilaqim a lehayta ham, mataw gibiyad ginan dimun diqta haq daqay haqad ham. God hazizir ayahta emdaqta nab ne on mataw bunmo giquriyameq faq ayah diqmo tuwaq daqayta ham.] \p \v 15 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne mataw gimileq meqinta ham. Ne mat amulikmo emid ne gigo maror ahaqenib iyeq muzingo haqad ne giholtuw diq bulayta ham. Ne gihol anadin a hi emad ne kamis urotim lehim teq ne ogib dan pesanmo diq lehayta ham. Lehim ne mat na kat ugan in ne gigo maror ahaqenib iyim ne faqab leh daqayta nazaq nog in tiqiyaqmo ham. Teq ne mat na isihunan in ne giquriyamim daq meqinta kabemmo diq emaqta ham. \p \v 16 Ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne gime haiqta ham. Ezaq teq ne mataw dan giqisihun daqay? ham. Ne kazaq bilaqayta ham. Mat Tempel abinib an adugan wazaqta na in nagah hel diq a haiq haqayta ham. Ari mat Tempel-ib gol usaqta naqmo abinib an adugan wazaqta na in nagah hel diqta haqayta ham. Mat gol na abinib gamuk awaz meqin bilamta nazaqmo diq in tiqemdaq haqayta ham. \v 17 Ne mataw agadanta gime haiqta ham. Nagah edo diq in God ameb ayah diqta? ham. Ne ginad emiy ham. Gol na amomo in abin haiqta ham. Gol na Tempel-ibmo usad iyan in abin inaqta ham. Nazaq iyan Tempel-mo in nagah ayah diqta ham. \p \v 18 Ad ne kazaq bilaqaymo ham. Mat Tempel-ib tamaz emgo abanan usaqta na abinib an adugan wazaqta na in nagah hel diq a haiq haqayta ham. Ari mat in nagah tamaz emgo abanab usaqta naqmo abinib an adugan wazaqta na in nagah hel diqta haqayta ham. Mat tamaz na abinib gamuk awaz meqin bilamta nazaqmo diq in tiqemdaq haqayta ham. \v 19 Ne gime haiqta ham. Nagah edo diq in God ameb ayah diqta? ham. Ne ginad emiy ham. Nagah tamaz emgo abanab usaqta na in abin haiqta ham. Nagah na in God ago tamaz em abanab usad iyan in abin inaqta ham. Nazaq iyan God ago tamaz em abanan naqmo in nagah ayah diqta ham. \p \v 20 Nazaq iyan ne ginad em haseq teq gamuk bilaqiy ham. Mat tamaz em abanan na abinib hel diqtaqmo haqaqta na in ban na teq nagah ban amalib usaqta na inaqmo gibinib gamuk bilaqaqta ham. \v 21 Ad mat Tempel abinib an adugan wazim hel diqtaqmo haqaqta na in Tempel teq bit na anamren inaqmo gibinib gamuk bilaqaqta ham. \v 22 Ad mat Heven abinib hel diqtaqmo haqaqta na in God ago ban tawonta na teq ban na anamren inaqmo gibinib gamuk bilaqaqta ham. \p \v 23 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne gimileq meqinta ham. Kabiyab kwasin amikmikta ginan mint teq dil teq kumin haqayta na ne giwaqim gihuseran humab 10 nazaq iyan ne humab amulikmo God ugayta ham. Ta teq God ago maror aduganib daq aseseqta na ne tuhulos bugiy ham. Daq titnonta amalib mataw gilum kemayta na teq mataw ginad negayta na teq God anan helmo haqayta na ago ne gidek zizalan ne a ta hi emayta ham. Ne daq aseseqta nawa na gidek a hi zizalsa ne tiqem nagiyta ham. Emad ne daq amikmikta nagan tiqem nagiymo ham. \v 24 Ne mataw gime haiqta ne on mataw dan tigiqisihun daqay ye? ham. Ne daq amikmik didiqta ago bilaqad teq ne God ago daq aseseqta emgo ginad a hi emayta ham. Ne didaq neqsa taqorib honam amik diqta woqan ne ahol waqad waqim hunegayta ham. Ta teq karuw ayahta anan kamel haqayta na ne gigo taqorib woqan ne ahol a hi waqad taqor inaqmo tilonan gimuganib wolehaqta ham. \p \v 25 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne mataw gimileq meqinta ham. Ne gog teq deg asanmo suholayta ham. Teq aduganib nagah rin tongo adan teq negmo gihol anadin emgo adan ame gwalim usaqta ham. \v 26 Ne Farisi ham, ne gime haiqta ham. Itureqmo ne gog adugan suholiy ham. Adugan suholid teq gog asan anumlan hiqiydaqmo ham. \p \v 27 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne gimileq meqinta ham. Ne bilaqne hodhod asan balaw tonan hus diq iyaqta nazaq nog ham. Balaw tonan hodhod ahol awaqan dimun diqta teq aduganib mataw tumoqiyta giditin teq nagah lilihta kabemmo usaqta ham. \v 28 Ne nazaqmo diq osayta ham. Mataw ne gibiyad ginad emay, Mataw ko in God ago mataw dimdimunta haqay ham. Ta teq mataw kat neg ago adan teq God ago maror othas ago adan in ne giduganib ame gwalim usaqta ham. \p \v 29 Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq ham ne timeqniyim osayta ham. Ne ginad emay ye? ham. Ne gimileq meqinta ham. Ne God ago nantut gimen hodhod abitan dimdimunta emayta ham. Ad ne mataw titnonta moqiyta gigo hodhod balaw tonayta ham. \v 30 Ne bilaqay, I gisesan gigo kamub osta iyeq i gisesan God ago nantut ginolsa i gilumsiheq a hi ginol em nagta haqayta ham. \v 31 Gamuk nabmo ne gihol ulal tonim bilaqayta ham. Helmo ne mataw God ago nantut ginol eman moqiyta na ginaynaynizta ham. \v 32 Nazaq iyan ne gisesan gisen muzineq ne nazaqmo God ago nantut bunmo ginol emiymo ham. \p \v 33 Ne nagah ahulinaqta meqinta ham. Ne ured amidgotniz ham. God teq ne ginan bilaqid ne faqab tileh daqayta ham. Ezaq teq ne tuk daqay? ham. \v 34 Nazaq iyan ne huritiy ham. Ya teq mataw God ago nantut bilaq daqayta asor teq mataw ginad awaz meqinta asor teq mataw suleq neg daqayta asor giqemid in ne gigo hib tileh daqay ham. Lehsa ne asor ginol emid moqsa asor ne ayib dom wolid moq daqay ham. Ad asor ne bit humab wolaytab gusib ginol titay daqay ham. Teq asor ne gimuzsa in le uliq araqab ossa nab ne gimuzeq lehid in oseq eraqeq uliq ta araqab leh daqay ham. \v 35 Nazaq iyid teq og kab ne gisesan mataw dimdimunta ginol eman ginedan womta na ago afaqan ne gigo hib tuqusdaq ham. Mebmebmo in mat titnonta anan Abel haqayta na wol eman moqan in anedan wom ham. An abeb diq in Tempel teq tamaz em abanan asan ban turaqta na gilikmanib in Barekiya atatin Sekaraya na wol eman moqan in anedan wommo ham. Ne gisesan Abel akamnib mataw dimdimunta ginol emim bo bo Sekaraya ago akamnib tiqiyiy ham. \v 36 An ya helmo ne gibilenaiq ham. God in mataw dimdimunta ginedan womta na amenin bunmo on mataw muran og kab osayta na gigo hib tiqemdaq ham. \s1 Yesus uliq Jerusalem anan anad meqniy \r (Luk 13.34-35; 19.41-44) \p \v 37 Haqad Yesus bilam, O Jerusalem, Jerusalem ham. Ningo mataw God ago nantut ginol emayta ham. Ad God in ago gamuk kabibiy mataw negim giqeman ningo hib lehayta na gimalib in gig hunegayta ham. Kam kabemmo ya ningo on mataw gituwal emnan inad bilamta ham. Bilaqne kurek anenqab in amidgotniz aben gayik ahaqenib gituwal emim giqisihaqta nazaq ham. Ta teq ne hulosiy ham. \v 38 Nazaq iyan ne huritiy ham. God ne gigo uliq hulosan in ne gibenab useq teq timeqniydaq ham. \v 39 Ya ne gibilenaiq ham. Ne ya a ta hi ibiy daqay ham. Ari ne ginad dimniysa bilaq daqay, Mat ka Iyahta abinib bolan i ginad bilaq gigayinaq haq daqayta kam nab teq ne a ta ibiy daqay ham.\f + \fr 23:39 \ft Buk Song 118.26\f* \c 24 \s1 Yesus bilam, Tempel teq meqniydaq ham \r (Mak 13.1-2; Luk 21.5-6) \p \v 1 Ari Yesus Tempel hulosim lehsa in ago disaipel Tempel abitan aseseqta nagan Yesus isihunnan haqad agerab tuboliy. \v 2 Bolim isihunsa teq Yesus in gigo gamuk amenin emim gibilan, Ne bit ko bunmo ahol waqay ye? ham. Gig ko bunmo teq wolzizilayeq gihunegid tuwoq bug daqay ham. Ya helmo bilaqaiq ham. Gig an amalib usayta ko teq muruwoqeq tiqmo bug daqayta ham. \s1 Yesus bilam, Afaqan kabemmo teq gwahtiqdaq ham \r (Mak 13.3-13; Luk 21.7-19) \p \v 3 Ari Yesus garah anan Oliv haqaytab ossa ago disaipel gimomo in ago hib bolim bilaqiy, Ni i gibilen haqiy. Kam gineh teq nagah ni anan bilamta na tugwahtiqdaq? haqiy. Naga daqin diq ameb gwahtiqsa i ahol waqad ginad emam, Ni muleqeq tubolnan haqam? haqiy. Ad i ginad emam, Og ka hiqiydaqta akaman tugwahtiqaq haqam haqiy. \p \v 4 Haqan Yesus amenin emim bilam, Ne gihol waziy ham. Luweq mat araq ne kat negdaq ham. \v 5 Mataw kabemmo teq boleq ya inan biyad bilaq daqay, Yaqmo Krais haq daqay ham. Haqad in on mataw kabemmo kat neg daqay ham. \v 6 Sa mataw bab emsa ne gihulan huritad teq ta mataw pesanta bab emsa ne gibin hurit daqaymo ham. Huritad ne ginad haresmo emad hi rabiy ham. Daq nagan nazaq tugwahtiqdaqta ham. Ta teq kam abebtanta na teqmo ham. \v 7 Mataw en araq eraqeq mataw saw araqabta nenaq an wol daqayta ham. Sa king araq ago dauh nenaq eraqeq king ta araq ago dauhta nenaq an wol daqaymo ham. Uliq saw amo amo zarow ayahta gwahtiqsa og ahol woldaqta ham. \v 8 Daq nagan bunmo bilaqne aw agemab amun tubaysa loyinaq nazaq nog iydaq ham. \p \v 9 Kam nab teq mataw ne giwazeq santitiy neggo haqad bab gibenab giqem daqay ham. Ad in ne ginol emid moq daqay ham. Ya ihol abin ne giholib usaqta na ago on mataw en bunmo gigem meqinta neg daqay ham. \v 10 Kam nab teq on mataw kabemmo in gigo ginad helmota na hulos daqay ham. Hulosad in an anan gigem meqniy daqay ham. Ad in gimaqbaban giwaqeq bab gibenab giqem daqay ham. \p \v 11 Sa nantut katiyta kabemmo eraqeq on mataw kabemmo gikat neg daqay ham. \v 12 Mataw kabemmo gunun dimdimunta itiyonad daq meqintabmo os daqay ham. Daq meqinta kuluwmo gwahtiqad ban waq bugsa mataw kabemmo an anan ginad bilaqaqta na adan hulos daqay ham. \v 13 Ari mat aw nog in zaway diq iyeq ossa le in gigo kam abebtanta gwahtiqdaqta nab God in gilumsiheq ta giwaqdaq ham. \v 14 Mataw God ago maror agamukan dimunta ka og saw bunmo a leheq on mataw gibilen daqay ham. Gibilenad in bilaq daqay, God ne gimen gamuk kazaq bilamta haq daqay ham. Haqad in on mataw og saw bunmo God ago gamuk gibilen bugid nab teq kam abebtanta na tugwahtiqdaq ham. \s1 Yesus bilam, Jerusalem teq meqniydaq ham \r (Mak 13.14-23; Luk 21.20-24) \p \v 15 Teq nagah meqin diqta uliq saw meqin tonaqta na in Tempel aduganib tursa ne ahol tuwaq daqay ham, kwaziqmo God ago nantut Daniel anan bilamta nazaq ham. (Mat gamuk ka ahol waqad bilaqaqta na in anad em hasad bilaq sireqan.) \v 16 Kam nab on mataw saw Judiya-ib os daqayta na in tukeq garah ban gwalehiy ham. \v 17 Ad mat bit ahuqunib ban osnantab osdaqta na in ogib hitiqeq tukeq lehanmo ham. Lehad in ago es nagah bit aduganib usaqta na anadin emad hi giwaqan ham. \v 18 Teq mat kabiyab luwdaqta na in ago aholsihen waqnan uliqab muleqeq ta hi lehanmo ham. \v 19 Kam nab on gigem iyayta na teq on amun muturta sus ugayta na in timeqniy daqay ham. \v 20 Nazaq iyan ne God susumun ugid ne tuk daqayta akaman na in urom akamnib teq ne gigo lotu akamnib hi gwahtiqan ham. \p \v 21 Kam nab mataw afaqan ayah diqta tisor daqay ham. Kwaziqmo God og saw bunmo giqemim bo muranmo afaqan araq nazaqta a hi gwahtimta ham. Teq abeb afaqan araq nazaqta a ta hi gwahtiqdaqmo ham. \v 22 Ari God kam meqinta na siqim diq a hi emid on mataw bunmo tihiqiy bug nagiy ham. Teq God in ago on mataw in gilumim aholyon giwamta na ginadin emad in kam na emid siqim tiqiydaqta ham. \p \v 23 Kam nab mat araq ne gibileneq bilaqdaq, “Ahol waqiy, Krais kawa osaq” o “Krais kowa osaq” haqsa ne in aqez na hikidik huritiy ham. \v 24 Na ezaqgo krais katiyta teq nantut katiyta kabemmo tugwahtiq daqay ham. Gwahtiqeq in daq azawayin inaq aseseqta giqemad in kabiy lul araq diqta amo amo giqem daqay ham. In nazaq emad teq in God ago on mataw in gilumim aholyon giwamta na gihureqnan diq ton daqay ham. \v 25 Ne ginad em hasiy ham. Daq nagan a hi gwahtiqsa kawa ya ne tigibilenaiq ham. \p \v 26 Nazaq iyan abeb in ne gibileneq bilaq daqay, Ahol waqiy, Krais saw amatawun haiqta nab osaq haqsa ne nazaq ban hi lehiy ham. Ad in gibileneq bilaq daqay, Ahol waqiy, Krais bit ka aduganib osaq haqsa ne giqez hi huritiymo ham. \v 27 Kaitab mewlig hikliyanim anuwan zeq gwalaqta ban oyim le zeq wolehaqta banmo iyaqta ham. Teq Mat Atatin muleqeq ta boldaqta nab in nazaqmo diq tiqiydaqta ham. \v 28 In boldaqta nab in mataw gime titoneq a hi boldaq ham. Ne gamuk araq mataw bilaqad luwayta ka anadin emiy ham. In bilaqay, Karuw tumomta asan lilihim usaqta nabmo tirgaw bolim humab wolay haqayta ham. \s1 Mat Atatin teq ta boldaq \r (Mak 13.24-27; Luk 21.25-28) \p \v 29 Ari kam nab afaqan ayahta na tihiqiyidmo, \li1 Zeq ame romriq iysa kalam a ta hi oydaq ham. \li1 Sa kaitab ulig milheseq ogib tuwoq daqay ham. \li1 Woqsa nagah aseseqta zawayta ulilib usayta nagan in gihol tuwol daqaymo ham. \m \v 30 Kam nab teq Mat Atatin ta boldaqta atowun kaitab tugwahtiqdaq ham. Gwahtiqid teq on mataw en bunmo ahol waqad in gaq wazad bilaq daqay, Mat na i giyon hazizir emnan bolaq haq daqay ham. Haqad in gaq wazad osad Mat Atatin kaitab onqas amalib oseq ago zaway teq ahol anuwan ayahta inaq bolsa in ahol tuwaq daqay ham. \v 31 Ahol waqsa taur atoranmo gayonsa Mat Atatin in ago angelo giqemid in og saw bunmo lehad inmo ago on mataw in gilumim aholyon giwaqan osayta na giwaqeq giwaqeq a lehad teq in tigiwaq bug daqay ham. \s1 Ay fik kam ulum kemaqta \r (Mak 13.28-31; Luk 21.29-33) \p \v 32 Haqad Yesus bilam, Ay fik ago hib teq ne ginad tiqem has daqay ham. Ay na aben hur tonad atitoqin muturta gwahtiqsa ne ahol waqad ginad emay, Zeq akaman tiqiynan tonaq haqayta ham. \v 33 Nazaqmo teq abeb nagah ya anan bilayta ka bunmo tugwahtiqsa ne ahol waqad ginad kazaq emiy ham. Nagah Yesus anan bilamta na bolim sinsin tiqiy haqiy ham, bilaqne mat dan ezab turad bit aduganib gwahtiqnan tonaq nazaq haqiy ham. \v 34 Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka a hi moq bugsa daq nagan bunmo tugwahtiqdaq ham. \v 35 Kait og inaq teq tihiqiydaqta ham. Ari yaqgo gamuk ka a hi hiqiydaq ham. \s1 Mat araq diq Yesus ta boldaqta na akaman a hi hurit \r (Mak 13.32-37; Luk 17.26-30, 34-36) \p \v 36 Ari teq Mat Atatin kam gineh diq ta boldaqta na teq in zeq adulan ganimtab bo gwahtiqdaqta na mat araq a hi hurit ham. Angelo Heven-ib osayta na teq God Atatin inaqmo in kam na a hi huritiymo ham. God amomo kam na ago tuhuritta ham. \v 37 Nowa akamnib mataw daq em yaqayta nazaqmo Mat Atatin ta boldaqta na akamnib in em daqaytamo ham. \v 38 Uq ayahta na a hi gwahtiqsamo on mataw didaq neqad yuw uluwad an waqad ossa le Nowa muy aduganib tugwahtim ham. \v 39 In ginad a hi emad ossamo uq ayahta na hitiqim on mataw na bunmo gisorim giqad lehim tigineq bug ham. An Mat Atatin ta boldaqta na akaman in nazaqmo diq iydaq ham. \v 40 Kam nab mataw giger leheq kabiyab luw daqay ham. Luwsa in araq waqad araq in hulosid nab tiluwdaq ham. \v 41 Teq on giger mel emayta ago banib wit anagin wolworad os daqay ham. Ossa in araq waqad araq in hulosid nab tuqosdaq ham. \v 42 Nazaq iyan ne gihol asawan woltayad osiy ham. Ne gigo Iyahta kam gineh boldaqta na ago ne a hi huritayta ham. \p \v 43 Ne gamuk ka huriteq teq ginad em hasiy ham. Bit anamren in mat rin tonaqta naga kamnib boldaqta na ago huriteq teq in ago bit wamuzeq saw waqad ossa mat rin tonaqta na bo bit wolzilayeq a hi gwahtiqdaq ham. \v 44 Nazaq iyan ne gihol asawan woltayad osiy ham. Ne bilaq daqay, Mat Atatin a hi boldaq haq daqayta nabmo diq in bo tugwahtiqdaq ham. \s1 Kabibiy mat dimunta teq kabibiy mat meqinta gigo gamuk awowun \r (Luk 12.42-46) \p \v 45 Ari naga matin in kabibiy mat dimunta nog? ham. Kabibiy mat dimunta in anad em hasad ago ayahta aqez muzinaqta ham. Aqez muzinad in kabibiy mataw bunmo giwamuzad didaq neq akamnib in didaq negaqta ham. \v 46 Abeb ago ayahta na boleq in kwaziqmo bilamta nazaqmo ago kabibiy mat na emsa in ahol waqsa in ago kabibiy mat na tidimniyeq osdaq ham. \v 47 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat ayahta na in ago kabibiy mat dimunta na emid in ago nagah bunmo tigiwamuzdaq ham. \p \v 48 Ari kabibiy mat meqinta na in ahol buloneq bilaqdaq, Yaqgo ayahta lehim sisaqmo tiluwaq haqdaq ham. \v 49 Haqad in ayogniz nenaq araqibmo kabiy emayta na haresmo tiginoldaq ham. Ad in mataw yuw atoranta uluwayta na nenaq didaq neqad yuw tuquluw daqay ham. \v 50 In nazaq emad ossamo ago ayahta bolsa in a hi huritdaq ham. Ad in ahol asawan a hi wastitaydaq ham. \v 51 Sa mat ayahta na boleq in kabibiy mat na wazeq woltitayeq teq in mataw gimileq meqinta na gigo sawab hunegid wo tilehdaq ham. Saw nab mataw ginad meqniysa gaqad gite guruwad osayta ham. \c 25 \s1 On barasta gigo gamuk awowun \p \v 1 Kam abebtanta nab God ago maror in bilaqne mat araq aw waqnan tonsa on barasta 10 nazaq adanin lehiyta nazaq nog iydaq ham. Mat aw waqdaqta na in ago bitab tubolad luw ham. Bolad luwsa in awe na ayogniz on barasta na gigo lam miderim adanin lehiy ham. In le danib ahol waqad teq inaq ta bolnan haqad ham. \v 2 On na gilikmanib abaynagin in ginad haiqta ham. Teq abaynagin in ginad inaqta ham. \v 3 On ginad haiqta na in gigo lam waqim a bolad teq in wel lam-ub teneq mider daqayta na a hi waqiy ham. \v 4 Ari on ginad inaqta na wel botol-ib tenim teq in lam inaq waqim a boliy ham. \p \v 5 Teq mat aw waqdaqta na hidmo a hi bol ham. Nazaq iyan on na bunmo gime rursa tuqusiy ham. \v 6 Ussa tarom alihanib mat araq lileyim bilam, Mat aw waqdaqta na kowa tubolaq haqad in bilam ham. Ne eraqeq leheq ahol waqad waqeq inaq boliy haqad in bilam ham. \v 7 Haqan on barasta na bunmo eraqim in gigo lam waqim timideriy ham. \v 8 Sa on ginad haiqta na in on ginad inaqta na gibileniy, Ne wel asor igiy haqiy ham. I gigo lam wel hiqiyim miynan tonaq haqiy ham. \v 9 Haqan on ginad inaqta na bilaqiy, Wel ka ayah diq a haiq haqiy ham. Luweq i wel ka asor negid i gigo lam timiydaqmo haqiy ham. Nazaq iyan negmo leheq mataw gigo wel inaq na gigo hib asor ne giholyon zayiy haqiy ham. \p \v 10 Haqan on ginad haiqta na wel zaynan tilehsamo mat aw waqdaqta na tubol ham. Bolan on ginad inaqta na in mat na waqim inaq bit aduganib gwahti tilehiy ham. Lehim in gihol adanin otim mat aw waqaqta na inaq didaq neqad tuqosiy ham. \v 11 Ossa on ginad haiqta na wel zayim muleqim ta bolim in dan ezab turad teq in dan ez wol hamad bilaq yaqay, Iyahta, Iyahta haq yaqay ham. Ni i giyon dan hasid i gwahtiquq haq yaqay ham. \v 12 Haqsa mat na in gigo gamuk amenin emim bilam, Ya helmo ne gibilenaiq haqad in bilam ham. Ya ne gigo a hi hurit haqad in bilam ham. \v 13 Haqad Yesus bilam, Nazaq iyan ne gihol asawan woltayad osiy ham. Kam gineh teq zeq adulan ganimtab ya ta boldaiqta na ne a hi huritiy ham. \s1 Kabibiy mataw mani waqiyta gigo gamuk awowun \r (Luk 19.11-27) \p \v 14 Ari Yesus gamuk awowun ta araq gibilenim bilam, Kam abebtanta nab God ago maror in bilaqne mat ayahta araq saw pesantab lehnan haqad ago kabibiy mataw gibenab kabiy amta nazaq nog iydaq ham. Mat na in ago kabibiy mataw gibilenan bolan in ago nagah bunmo gibenab am ham. \v 15 Emad in ago kabibiy mataw gilum kemim kabiy negad in kabibiy mat araq ago zaway teq anad ayah diqta na 5,000 kina nazaq ug ham. Teq araq ago zaway teq anad ayah nogta na in 2,000 kina nazaq ug ham. Ugad araq ago zaway teq anad amik nogta na in 1,000 kina nazaq ug ham. In mani na negim gihulosadmo tilah ham. \v 16 Lehsa mat 5,000 kina wamta na hidmo mani na amalib kabiy emim in 5,000 kina araqmo a ta wam ham. \v 17 Sa mat 2,000 kina wamta na nazaqmo mani na amalib kabiy emim in 2,000 kina araqmo a ta wam ham. \v 18 Ta teq mat 1,000 kina wamta na lehim ogib yay tayim in ago ayahta mani ugta na tuqulilam ham. \p \v 19 An mat ayah na lehim sisaqmo osim teq in muleqim ta bol ham. Bolim in ago kabibiy mataw mani nagta na ago agamukan wastitaynan haqad in gimen nan eman in agerab tuboliy ham. \v 20 Bolim mat 5,000 kina wamta na in ago ayahta na bulonim bilam, Mat ayah ham ni 5,000 kina yagta na kawa ahol waq haqad in bilam ham. Ya amalib kabiy emim amenin 5,000 kina-mo a ta way haqad in bilam ham. \v 21 Haqan in ago ayahta bulon, Esey ham. Ni ya inad usta na em bugim ni kabibiy mat dimun diq haqad in bilam ham. Ni nagah asitmo anonon diqmo tuwamuzan ya nagah kabemmo nigid ni tuwamuzdaq haqad in bilam ham. Ni bolid ya ninaq ginad dimniysa osuq haqad in bilam ham. \p \v 22 An mat 2,000 kina wamta na in bolmo ham. Bolim in bilam, Mat ayah ham ni 2,000 kina yagta na kawa ahol waq haqad in bilam ham. Ya amalib kabiy emim 2,000 kina-mo a ta way haqad in bilam ham. \v 23 Haqan in ago ayahta bulon, Esey ham. Ni ya inad usta na em bugim ni kabibiy mat dimun diq haqad in bilam ham. Ni nagah asitmo na anonon diqmo tuwamuzan ya nagah kabemmo nigid ni tuwamuzdaq haqad in bilam ham. Ni bolid ya ninaq ginad dimniysa osuq haqad in bilam ham. \p \v 24 Ari mat 1,000 kina wamta na tubolmo ham. Bolim in bilam, Mat ayah ham ya ningo tuhurit haqad in bilam ham. Ni mat afanta kamolmol a hi emaqta haqad in bilam ham. Didaq ni a hi layta na anon ni niholyon waqaqta haqad in bilam ham. Ad mat araq ago kabiyab wit anagin hunagta nab ni niholyon wit na anon tuwal emaqta haqad in bilam ham. \v 25 Nazaq iyan ya rabad ningo 1,000 kina ka ulileman us haqad in bilam ham. Ningo mani na kawa haqad in bilam ham. \v 26 Haqan in ago ayahta amenin emim bulon, Ni kabibiy mat meqin haqad in bilam ham. Ya inad usta na ni a hi am haqad in bilam ham. Ni nabag yaqgo tuhurit haqad in bilam ham. Didaq ya a hi leyta na anon ya iholyon waqaiqta haqad in bilam ham. Ad mat araq ago kabiyab wit anagin hunagta na ago wit anon ya iholyon tuwal emaiqta haqad in bilam ham. \v 27 Nagaqgo ni mataw mani abitnib osayta na gibenab yaqgo mani eman in akabiyan a hi emiy haqad in bilam? ham. Emid teq ya muleqeq boleq yaqgo gimeq na amenin mani ayahmo inaqmo waqnagta haqad in bilam ham. \p \v 28 Haqad in bilam, Ne mat na abenab 1,000 kina in wazaqta na waqeq mat ago 10,000 kina inaqta na ugiy haqad in bilam ham. \v 29 Na ezaqgo ya on mataw gigo nagah inaqta na bunmo nagah asor a ta negdaiq haqad in bilam ham. Teq ya mataw ginaghan haiqta na gibenab nagah asitmo in wazayta na walem bugdaiq haqad in bilam ham. \v 30 Ad ne kabibiy mat meqinta na muzid in asanib saw aromriq inaqtab lehan haqad in bilam ham. Saw nab mataw ginad meqniysa gaqad gite guruwad os daqayta haqad in bilam ham. \s1 Mat Atatin teq on mataw bunmo giluwiydaq \p \v 31 Ari Yesus bilam, Abeb teq Mat Atatin king ayahta iyeq ago balaw anuwan oysa in angelo bunmo nenaq tuboldaq ham. Boleq in ago ban tawontab tuqos woqdaq ham. \v 32 Os woqeq ossa teq on mataw en bunmo boleq in anognib humab tuwol daqay ham. Humab woleq tursa in gihuserid dauh giger tiqiy daqay ham. Bilaqne mat sipsip teq memeq gihuseran sipsip kazaq bolsa memeq kozaq lehayta nazaq nog iy daqay ham. \v 33 In ago sipsip aben aqabun ban giqemad teq memeq in aben anasaran ban giqemdaq ham. \p \v 34 Teq king na in on mataw aben aqabun ban turayta na gibileneq bilaqdaq, On mataw haqdaq ya imam anad dimun diqta tinegaq haqdaq ham. Ne boleq ya imam ago maror aduganib gwahtiqeq ban dimdimunta waqeq ago nagah giwamuzeq osiy haqdaq ham. Kwaziqmo ya imam og eman a hi gwahtiqsamo in ne gimen ban dimdimunta na tigiwastitayan usaqta haqdaq ham. Ya imam nazaq ne tigidimun tonnan haqdaq ham. \v 35 Na ezaqgo kwaziqmo ya igemnan moqad ossa ne ya didaq yagiy haqdaq ham. Ya yuwnan moqsa ne yuw yagan ya uluw haqdaq ham. Ya mat begbegta iyim bolan ne ya iwaqim ilowan toniy haqdaq ham. \v 36 Ya ibe aholmo luwsa ne tubusan yagiy haqdaq ham. Ya moqad ussa ne ya iwamuzad osiy haqdaq ham. Ya iqirquran ossa ne bolim ya ibiyiy haqdaq ham. \p \v 37 Haqid teq on mataw dimdimunta na in ago gamuk amenin emeq bilaq daqay, Iyahta haq daqay kam gineh ni nigemnan moqad ossa i nibiyad didaq nig? haq daqay ham. Teq kam gineh ni yuwnan moqsa i yuw nigan ni uluw? haq daqay ham. \v 38 Kam gineh ni mat begbegta iyim bolsa i ni niwaqim nilowan ton? haq daqay ham. Teq kam gineh ni nibe aholmo luwsa i tubusan nig? haq daqay ham. \v 39 Kam gineh ni moqad ussa teq ni niqirquran ossa i bolim ni nibiy? haq daqay ham. \p \v 40 Haqid teq king na amenin emeq bilaqdaq, Ya helmo ne gibilenaiq haqdaq ham. Nagah bunmo ne ya isenlul araq abin haiqta ago hib emad na ne yaqgo hib emiymo haqdaq ham. \p \v 41 Haqad in on mataw anasaran ban turayta na kazaq gibilendaq ham. On mataw haqdaq ya imam ne kusluw tinag haqdaq ham. Ne tukeq dan ko muzeq faq oyad a hi miyaqta kob lehiy haqdaq ham. Faq na kwaziqmo Satan ago angelo nenaq gimen tiqeman usaqta haqdaq ham. \v 42 Na ezaqgo kwaziqmo ya igemnan moqad ossa ne didaq a hi yagiy haqdaq ham. Ya yuwnan moqsa ne yuw a hi yagiy haqdaq ham. \v 43 Ya mat begbegta iyim bolan ne ya iwaqim ilowan a hi toniy haqdaq ham. Ya ibe aholmo luwsa ne tubusan a hi yagiy haqdaq ham. Ya moqad ussa teq ya iqirquran ossa ne bolim ya a hi ibiyiy haqdaq ham. \p \v 44 Haqid teq mataw na in ago gamuk amenin emeq bilaq daqay, Iyahta haq daqay kam gineh ni nigemnan moqsa teq ni yuwnan moqsa teq ni begbeg iyim bolsa teq ni nibe aholmo luwsa teq ni moqad ossa teq ni niqirquran ossa i ni a hi nilumsih? haq daqay ham. \p \v 45 Haqid teq in on mataw na gigo gamuk amenin emeq bilaqdaq, Ya helmo ne gibilenaiq haqdaq ham. Ne ya isenlul ka gigo araq abin haiqta ago hib nagah na a hi emim na ne yaqgo hib a hi emiymo haqdaq ham. \p \v 46 Nazaq iyid on mataw na leheq santitiy waqad tuqos daqay ham. Osad tuteqmo in gisan titiydaq ham. Sa on mataw dimdimunta na in God ago maror aduganib gwahtiqeq ginad dimniysa kuluwa-kuluwmo tuqos daqay ham. \ms1 Yesus santitiy sorim moqim teq ta eram \c 26 \s1 Mataw marorta Yesus wol emid moqgo an adugan waziy \r (Mak 14.1-2; Luk 22.1-2; Jon 11.45-53) \p \v 1-2 Yesus gamuk na bilaq bugan tihiqiyan in ago disaipel gibilan, Kam giger le tihiqiyid teq i gigo lotu akaman ayahta anan Pasova haqay na tugwahtiqdaq ham. Na ne tuhuritiy ham. Kam na gwahtiqid teq in Mat Atatin bab gibenab emid in ayib dom tuwol daqay ham. \p \v 3 Ari kam nab mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz Juda gigo mataw marorta na nenaq in tamaz mat danmebta anan Kayafas haqayta na ago bitab humab tuwoliy. \v 4 Humab wolim in on mataw gime titoneq Yesus wazeq wol emid moqdaqta na agamukan tibilaq yaqay. \v 5 Admo in bilaqiy, I Pasova akamnib Yesus ulalabmo a hi wazam haqiy. Luweq on mataw biyahta na gigem meqniysa bab araq ayahta wazid eraqdaq haqiy. \s1 Aw araq Yesus afaqnib masil ahuran dimunta wazbalan wom \r (Mak 14.3-9; Jon 12.1-8) \p \v 6 Ari Yesus uliq Betaniy-ib mat araq kwaziqmo aholib moq lepra usim tihiqiyta anan Saimon haqayta na ago bitab os. \v 7 Ossa aw araq Yesus ago hib tubol. In kagoh araq amikta gig anan alabasta haqay na sisoqim emiyta nab in masil ahuran dimunta anawun ayahmota tenim teq in wazim a bol. A bolim Yesus banab ossa in masil na Yesus afaqnib wazbalan tuwom. \v 8 Anmo Yesus ago disaipel daq na ahol waqim in gigem meqniysa bilaqiy, Nagaqgo in masil dimunta ko abu ulumaq? haqiy. \v 9 Masil ko i mat araq inaq zayeq mani ayahmo waq nagta haqiy. Waqeq i mataw ginaghan haiqmo osayta na neg nagta haqiy. \v 10 Haqan Yesus in gigo gamuk na huritim gibilan, Nagaqgo ne aw ka afaqan ugay? ham. In ya ilowan tonim daq dimunta tiqem yag ham. \v 11 Tutimmo mataw ginaghan haiqta na ne nenaq osayta ham. Ari ya nenaq tuteqmo a hi osdaiqta ham. \v 12 Aw ka iholib masil wazbalta ka in ya ihol wastitayeq hodhodab iqemgo haqad in amta ham. \v 13 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw edobya leheq ya iwagamun dimunta bilaqad in aw ka daq amta ka awagamun tibilaq daqaymo ham. Bilaqsa mataw huritad teq in aw ka anadin tiqem daqay ham. \s1 Judas in Yesus waqeq Juda gigo mataw marorta gibenab emgo bilam \r (Mak 14.10-11; Luk 22.3-6) \p \v 14 Ari kam nab disaipel 12 na gigo araq anan Judas uliq Kariyot-ib haqayta na in mataw tamaz emayta gigo aseseqta gigo hib tilah. \v 15 Lehim in gibilan, Ya Yesus ne gibenab emid teq ne naga diq yag daqay? ham. Haqan mataw na Yesus ayon banzaw emim in mani silva 30 nazaq Judas tuqugiy. \v 16 Ugan nab Judas in Yesus waqeq mataw na gibenab emdaqta adanteqin araq dimunta tinagunyaq. \s1 Yesus ago disaipel nenaq Pasova abebtanta neqiy \r (Mak 14.12-21; Luk 22.7-14, 21-23; Jon 13.21-30) \p \v 17 Ari bret yis haiqmo neqayta na akaman tugwahtim. Gwahtiqan disaipel Yesus ago hib bolim tisusumun ugiy, Ni ninad i bit edob leheq ninmen nagah wastitayid teq ni Pasova adidaqan neqdaq? haqiy. \v 18 Haqan in gibilan, Ne le uliq kob gwahtiqeq mat araq ahol waqad teq ne kazaq buloniy ham. Iyahta bilam, Yaqgo kam na bolim sinsin tiqiy haqiy ham. Yaqgo disaipel nenaq ningo bitab Pasova adidaqan neqnan haqad ne buloniy ham. \v 19 Haqan Yesus gibilanta nazaqmo in lehim Pasova adidaqan neqgo abanan tuwastitayiy. \p \v 20 Ari imisor diq tiqiyan Yesus in ago disaipel 12 na nenaq didaq neqnan banab tuqos woqiy. \v 21 Os woqim osad in didaq neqadmo Yesus gibilenim bilam, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Ne gilikmanib teq mat araq ya iwaqeq bab gibenab iqemdaq ham. \v 22 Haqan disaipel gihol afaqan diq iysa in amulik-mulikmo Yesus susumun ugad bilaq yaqay, Iyahta yaqmo ye? haq yaqay. \v 23 Haqsa Yesus amenin emim gibilan, Mat ya inaq degib aben eman womta naqmo teq ya iwaqeq bab gibenab iqemdaqta ham. \v 24 God ago mar Mat Atatin anan bilamta nazaqmo diq in dan muzeq tilehdaqta ham. Teq mat in Mat Atatin bab gibenab emdaqta na timeqniy hasdaq ham. Mat na anen a hi em nagta in am ham. \v 25 Haqan Judas mat Yesus waqeq bab gibenab emdaqta na bilam, Iyahta yaqmo ye? ham. Haqan Yesus bulon, Ninmo nawa tibilam ham. \s1 Yesus in ago disaipel bret teq wain ayun inaq nag \r (Mak 14.22-26; Luk 22.15-20; 1 Korin 11.23-25) \p \v 26 Ari in didaq neqad osad Yesus bret asor waqim God esey ugim in orqayim ago disaipel negad gibilan, Ne bret ka waqeq neqiy ham. Ka ya inon ham. \v 27 Haqad in wain agogin inaq waqim God esey ugim teq in negad gibilan, Ne bunmo ka waqeq uluwiy ham. \v 28 Ka ya inedan God ago maror muturta na zaway ugdaqta ham. Ya ned ka on mataw kabemmo gigo daq meqinta giwalemgo wazbaldaiqta ham. \v 29 Ya ne gibilenaiq ham. Ya wain ayun ka a ta hi uluwdaiq ham. Abeb ya nenaq ya imam ago maror muturta aduganib osad teq ya wain ayun ka a ta uluwdaiq ham. \p \v 30 Admo in bunmo lotu ago bar araq wazim hulosadmo in uliq hulosim garah Oliv-ub tilehiy. \s1 Yesus bilam, Pita teq gileh yagdaq ham \r (Mak 14.27-31; Luk 22.31-34; Jon 13.36-38) \p \v 31 Ari Yesus in ago disaipel nenaq lehad gibilan, Tarom kab ya iholib afaqan araq meqin diq gwahtiqsa ne bunmo ya ibiyad ne ginad ya inan helmo haqayta na hulosad gileh tiyag daqay ham. Na ezaqgo God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Ya mat sipsip giwamuzaqta na wol emsa in ago sipsip haresmo tukeq tileh daqay haqad in bilam ham. \rq Sekaraya 13.7\rq* \m \v 32 Ari ya hodhodab eraqeq teq ya ameb saw Galiliy-ib tilehdaiq ham. \p \v 33 Haqan Pita gamuk na amenin emim bilam, Mataw ka bunmo in ni afaqan waqsa nibiyad in ginad helta hulosad gileh nigsa ya haiq ham. Ya ni ninan helmo haqaiqta na hulosad gileh a hi nigdaiq ham. \v 34 Haqan Yesus bulon, Ya helmo nibilenaiq ham. Tarom kab kurek a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. \v 35 Haqan Pita bilam, Haiq ham. Mataw ya ninaq ginol emnan bilaqsa ya gileh a hi nigdaiq ham. Hikidik ham. Haqan disaipel bunmo nazaqmo bilaqiy. \s1 Yesus og Getsemaniy-ib God inaq gamuk am \r (Mak 14.32-42; Luk 22.39-46) \p \v 36 Ari Yesus ago disaipel nenaq og araq awaqan dimunta anan Getsemaniy haqaytab tilehiy. Lehim in ago disaipel gibilan, Ne kab osiysa ya kob leheq God inaq gamuk emnan ham. \v 37 Haqadmo in Pita teq Sebediy atatniz giger na giwaqim nenaq tilah. Lehad in ahol afaqan iysa ahol meqin diq tiloyinyaq. \v 38 Ad in gibilan, Ya ihol afaqan diq iysa tumoqnan tonaiq ham. Ya nenaq kab saw waqad osuq ham. \v 39 Haqad in gihulosim asitmo ta leh nog iyim in anobun ban woqim usad God buloneq bilaqyaq, Ya imam haqyaq ya iholib afaqan ayahta ka aban emdaiqta adanteqin ussun teq ni ya iqisihun haqyaq. Ari ni ninad nazaq a hi usid teq ni ya inad ka hi muz haqyaq. Ninmo ninad muz haqyaq. \p \v 40 Haqad in eraqim ago disaipel ezeqman na gigo hib muleqim ta lehim in ussa gibiy. Gibiyad in Pita bulon, Ezaq? ham. Ne asitmo ya nenaq saw waqad a hi osam e? ham. \v 41 Ne saw waqad God inaq gamuk emad osiy ham. Gamuk emad daq ne gilum waqdaqta na bo giholib gwahtiqsa ne hi woqgo haqad buloniy ham. Helmo ne ya inad muznan ginad bilaqaqta teq ne gihol awaz meqin haiq ham. \p \v 42 Haqad in ame gigerta lehim God inaq gamuk emim bilam, Ya imam ham. Afaqan ka ya iban a hi emid ari ni ninad usaq naqmo ya iholib gwahtiqan ham. \v 43 Haqad in muleqim ta lehim disaipel ezeqman na gime rursa ussa in gibiy. \p \v 44 Gibiyad gihulosim ta lehim ame ezeqmanta in God inaq gamuk a ta am. Teko in gamuk bilamta nazaqmo in a ta bilaq ton. \v 45 Bilaqim tihiqiyan in disaipel gigo hib ta lehim gibilan, Ne ginamur emad us tutay ye? ham. Ahol waqiy ham. Muran in Mat Atatin waqeq mataw meqinta gibenab emdaqta na akaman tiqiy ham. \v 46 Ne eraqiysa i lehuq ham. Ahol waqiy ham. Mat ya iwaqeq bab gibenab iqemdaqta na bo tugwahtim ham. \s1 Judas Yesus waqim bab gibenab am \r (Mak 14.43-50; Luk 22.47-53; Jon 18.3-12) \p \v 47 Ari Yesus nazaq gamuk bilaqad tursamo disaipel 12 na gigo araq anan Judas haqay na tubol. Bolsa mataw dauh biyahta baqir sebur wazim ad Judas inaq boliymo. Mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na in bab mataw na giqeman boliyta. \v 48 Ari mat Yesus bab gibenab emdaqta na in naga daqin emid in Yesus ahol waqad waz daqayta na ago in teko tigibilanta. In bilam, Ya leheq mat nog ya wazeq ilawundaiqta naqmo ne waziy ham. \v 49 Nazaq iyan in hid naqmo Yesus ago hib loqimmo tibilam, Iyahta ham tarom dimun ham. Haqadmo in tiqilawun. \v 50 Ilawunan Yesus bulon, Kadoy ham ni nagah emnan bolta na ni hidmo em ham. Haqsamo mataw na eraqim Yesus tuwaziy. \p \v 51 Wazsamo mataw Yesus inaq turiyta na gigo araq ago baqir hureq hasim wam. Waqim in tamaz mat danmebta ago kabibiy mat araq wolim adeksanmo qwatayan ogib tuwom. \v 52 Anmo Yesus bulon, Ningo baqir asanib ta sihen ham. Mataw baqirib an wolayta na baqiribmo tumoq daqayta ham. \v 53 Ni a hi hurit daqagya ham. Ya imam susumun ugid in angelo kabemmo diq tiyagdaq ham. Angelo na ginulinqan in mataw bab emayta gidauhan 12 nazaq giquriyam daqayta ham. \v 54 Ta teq ya daq nazaq emeq ya God ago gamuk a hi wol net bugdaiq ham. Daq kagan bunmo ya iholib gwahtiqdaqta agamukan God ago marib mar tonan usaqta ham. \p \v 55 Haqadmo in mataw biyahta na gibilan, Ne baqir sebur wazim a boliyta ka ne mat rin tonaqta waznan boliy ye? ham. Kam kabemmo ya on mataw suleq negad Tempel-ib ossa ne ya a hi iwaziy ham. \v 56 Teq daq ka bunmo agamukan God ago nantut mar tonan usaqta nazaqmo in ya iholib tugwahtiq bugaq ham. In nazaq haqanmo disaipel bunmo Yesus hulosim titukiy. \s1 Mataw aseseqta Yesus amalib nan kabemmo emiy \r (Mak 14.53-65; Luk 22.54-55, 63-71; Jon 18.13-14, 19-24) \p \v 57 Ari mataw Yesus waziyta na in waqim ad tamaz mat danmebta Kayafas ago hib tilehiy. Bit nab mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq Juda gigo mataw marorta na in tekomo bo humab tuwolim osiyta. \v 58 Teq mataw Yesus wazim a lehsa Pita in Yesus muzim lehad teq in pesan nog lehyaq. In lehim tamaz mat danmebta na ago bit agelin aduganib le gwahtiqim in mataw Tempel-ib hurmey gan turayta na nenaq tuqos, in nagah teq gwahtiqdaqta na ahol waqgo haqad. \p \v 59 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo kaunsel ayahta na amatawun bunmo in mat araq Yesus ago hib nan katiyta bilaqid teq in wol emid moqgo na tinagun yaqay. \v 60 Sa mataw kabemmo gwahtiqim Yesus amalib nan katiyta em yaqay. Ta teq mataw aseseqta na in gamuk araq amalib Yesus wol em daqayta na a hi hurit yaqay. Sa abeb diq mataw giger tugwahtiqiy. \v 61 Gwahtiqim in bilaqiy, Mat ka bilam, Ya God ago Tempel wol inereq kam ezeqmanmo aduganib ya wazid a ta eraqdaq haqad in bilamta haqiy. \p \v 62 Haqan tamaz mat danmebta na eraqim turad in Yesus bulon, Mataw ni ninan gamuk bilaqayta ka in ezaq diq? ham. Ni gamuk na araq amenin a hi emdaq e? ham. \v 63 Haqan teq haiq. Yesus aqezmo hiqiyim tur. Sa tamaz mat danmebta na bulon, God kayeqmo osaqta na nibiysa ni hel diqtaqmo bilaq ham. Mat anan Krais haqayta na amatin ninmo ye? ham. Ni God atatin e? ham. \v 64 Haqan Yesus bulon, Ninmo nawa tibilam ham. Ta teq ya ne gibilenaiq ham. Muran teq abeb Mat Atatin in God Awaz Meqin Diqta aben aqabun ban ossa ne ahol tuwaq daqay ham. Ahol waqsa in kaitab onqas amalib oseq bolsa ne ahol tuwaq daqaymo ham. \p \v 65 Yesus nazaq bilaqanmo tamaz mat danmebta na era inmo aholib tubusan bulsireqim bilam, Mat ka God tibilawun ham. Mat araq in ayon nan araq ta hi bilaqan ham. In kawaqmo God bilawunim gamuk bilaqsa ne tuhuritiy ham. \v 66 Ne in ago daq na ulum kemim ginad ezaq emay? ham. Haqan mataw na bilaqiy, Mat daq nazaq amta na in moq nagta haqiy. \v 67-68 Haqad in Yesus anobun kusluw ugad tuwol yaqay. Wolad asor amanmanan wolad bulon yaqay, Ni ninan Krais haqayta ye? haq yaqay. Ni God ago nantut iyeq teq ni i gibilen haq yaqay. Nog diq kawa ninolaqta ka ni anan biysa i hurituq haq yaqay. \s1 Pita Yesus gileh ug \r (Mak 14.66-72; Luk 22.56-62; Jon 18.15-18, 25-27) \p \v 69 Ari Pita asanib bit aqezab os. Ossa kabibiy aw araq in agerab loqim bilam, Ni inaqmo Yesus saw Galiliy-ibta na inaq osta ham. \v 70 Haqan Pita mataw bunmo gimeb bilam, Haiqgam ham. Ya ni gamuk bilaqaqta na inad a hi emaiq ham. \p \v 71 Haqad in lehim bit na agelin ago dan ezab tur. Tursa aw ta araq Pita ahol waqadmo in on mataw nab osiyta na gibilan, Mat ka in Yesus uliq Nasaret-ibta na inaq osta ham. \v 72 Haqan Pita ahol ulilemim bilam, God Ulilibta ibiysa ya helmo bilaqaiq ham. Ya mat na ago a hi huritta ham. \p \v 73 Abeb mataw nab turiyta na Pita agerab loqim buloniy, Hel diqtaqmo haqiy. Ni mataw ko gigo araq haqiy. I ni niziyan alulin tuhurit kem haqiy. \v 74 Haqan Pita bilam, God Ulilibta ibiysa ya bilaqaiq ham. Ya mat na ago a hi huritta haqaiq ham. Ya helmo a hi haqid teq God ya inol eman ham. Haqanmo kurek tigayon. \v 75 Gayonanmo Pita in Yesus gamuk bilamta na anadin tiqam. Yesus bilam, Kurek a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. Pita gamuk na anadin emad in asan ban lehim gaq naqmo diq hiqiy. \c 27 \s1 Mataw Yesus wazim ad Pailat ago hib lehiy \r (Mak 15.1; Luk 23.1-2; Jon 18.28-32) \p \v 1 Ari saw tihastitayan mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na bunmo in Yesus ayon dan emid Rom mataw in wol emid moqdaqta na ago in bilaqim teq in an adugan tuwaziy. \v 2 An adugan wazim teq in Yesus irqurim wazim ad lehim Rom gigo maror saw Judiya wamuzim osta anan Pailat haqay na tuqugiy. \s1 Judas mom \r (Aposel 1.18-19) \p \v 3 Ari Judas mat Yesus bab gibenab amta na in mataw Yesus ayon hazizir emim anan bilaqiy, In moqan haqsa in tigibiy. Gibiyim in anad ta buliyim mani silva 30 na waqim ad mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw marorta na nenaq gigo hib a ta lah. \v 4 A lehim in gibilan, Ya daq meqinta tiqem ham. Ya mat dimunta bab gibenab eman in tumoqdaq ham. Haqan mataw aseseqta na buloniy, Na i gigo nagah a haiq haqiy. Na ninmo ningo nagah haqiy. \v 5 Haqan Judas Tempel aqezab mani silva na hunegad in lehim amub yuk tonim inmo ahol anatguman hihiqim tumom. \p \v 6 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na in mani silva na waqim bilaqiy, Mani ka mat anedan anawunta haqiy. I Tempel-ib mani usaqta na inaq wastoneq na i gunun tiqitiyonam haqiy. \v 7 Haqad in an bulonim teq in mani na amalib og araq zayiy. Og na kwaziqmo mataw reb emayta na leheq og soskaq waq yaqayta asawun. Mataw aseseqta og na zayid in mataw Jerusalem-ub bolim begbeg osim moqayta gimen hodhod iydaqta haqad in zayiyta. \v 8 Nazaq iyan mataw og na anan Ned Aqogin bilaqad luwim bo muran in bilaq tutayta. \v 9 Daq nazaq gwahtiqim kwaziqmo God in ago nantut Jeremaya aqezab gamuk bilamta na in tuwol net bug. Gamuk na bilam, \q1 Isrel on mataw in mat na zaynan haqad in mani silva 30 nazaq anan bilaqiyta ham. Bilaqim in mat na zayim amenin nazaqmo tuwaqiy ham. \v 10 In mani na waqim a le mataw reb emayta na aqogin tizayiy ham. Iyahta ibilanta nazaqmo in emiy ham. \rq Jeremaya 32.6-9\rq* \s1 Pailat Yesus susumun ug \r (Mak 15.2-5; Luk 23.3-5; Jon 18.33-38) \p \v 11 Ari mataw Yesus wazim a lehim Pailat ameb eman tursa Pailat tisusumun ug, Ni Juda on mataw gigo king e? ham. Haqan Yesus bilam, Ninmo nawa tibilam ham. \v 12 Haqan mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na in Yesus amalib nan kabemmo em yaqay. Emsa teq Yesus gamuk araq amenin a hi emyaq. \v 13 Nazaq iyan Pailat bulon, Ni gamuk nimalib emayta ko a hi huritaq e? ham. \v 14 Haqan teq haiq. Yesus in Pailat ago gamuk amenin a hi emad in mataw nan kabemmo ug yaqayta na gigo gamuk araq diq amenin a hi bilammo. Nazaq iyan Pailat anadnad diq emyaq. \s1 Pailat bilam, Yesus ayib dom woliy ham \r (Mak 15.6-15; Luk 23.13-25; Jon 18.38-19.16) \p \v 15 Ari ulig bunmo Juda gigo lotu akaman ayahta nab Pailat bit giqirquran osayta nab mat araq hasid gwahtiqyaqta. Juda on mataw in mat araq anan bilaqid Pailat naqmo hasid in gigo hib lehyaqta. \v 16 Ari kam nab mat araq meqin diqta anan Barabas haqayta na irquran os. \v 17 Ossa on mataw bo humab tuwolim ossa Pailat gibilan, Ya nog diq hasid ne gigo hib lehgo ne ginad usaq? ham. Ya Barabas hasdaiq o haiq, ya Yesus, mataw anan Krais haqayta na has negdaiq? ham. \v 18 Na ezaqgo Pailat anad tiqam, Yesus in Juda gigo mataw aseseqta na gibayan woqiyta na ago in gigem meqniysa amalib nan emay ham. \p \v 19 Ari Pailat in ago ban in mataw gigo afaqan huritim gilum kemaqta nab osad gamuk bilaqsa awe inmen nantut araq kazaq eman bolan in hurit. Ni mat titnonta na ago hib daq araq hi em ham. Taromab ya in asenan qwayim ya ihol afaqan diq iyaq ham. \p \v 20 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw marorta na nenaq in gigo walmataw gamuk awaz meqinta gibilenad in ginad tubuliyiy. Ginad buliyan mataw biyahta na in Barabas hasad Yesus wol emid moqgo haqad Pailat tubulon yaqay. \v 21 Bulonsa Pailat a ta gibilan, Ya mataw giger ka gilikmanib nog diq hasid gwahtiqeq samanmo tiluwdaq? ham. Haqan in bilaqiy, Barabas haqiy. \v 22 Haqsa Pailat gibilan, Nazaq na teq ya Yesus mataw anan Krais haqayta ka ezaq ton ugdaiq? ham. Haqan mataw na bunmo bilaqiy, Ayib dom woliy haqiy. \v 23 Haqan Pailat bilam, Nagaqgo? ham. Mat ka naga daqin meqinta am? ham. Haqsa teq haiq. Mataw na dedibmo lileyim a ta bilaq toniy, Ayib dom wolid moqan haqiy. \p \v 24 Sa Pailat ago gamuk loyinan in amomo iy. On mataw na in anad a hi muzad in bab ayahta wazid tiqeraqnan tonyaq. Nazaq iyan Pailat in on mataw bunmo gimeb yuw waqim aben suholad bilam, Mat ka anedan woqid na yaqgo afaqan a haiq ham. Na negmo gigo afaqan ham. \v 25 Haqan on mataw na bunmo amenin emim bilaqiy, Afaqan ka i gigo hib teq i gigo onmin gigo hib tuboldaq haqiy. \v 26 Nazaq iyan Pailat in Barabas hasan mataw gigo hib tilah. Lehsa in ago mataw gibilenan in warig waqim hiklaquwim amalib Yesus tuwoltitayiy. Woltitayim hulosan Pailat Yesus ayib dom wolgo haqad ago mataw bab emayta na gibenab tiqam. \s1 Rom gigo mataw bab emayta na Yesus bilawuniy \r (Mak 15.16-20; Jon 19.2-3) \p \v 27 Ari Pailat ago mataw bab emayta na in Yesus waqim ad le Pailat ago bit aduganib tugwahtiqiy. Gwahtiqim in giyogniz bunmo gibilenan bolim in Yesus lilut ugim turiy. \v 28 Turad in Yesus ago tubusan hasad teq in tubusan araq sisaqta kakaqta amalib ahol tiqisihiy. \v 29 Isihim teq in am asasuqin inaqta tal tonim king ago balaw nogta afaqnib emiy. Ad in tuqir araq gwatuq nog haqad aben aqabnib emim teq in anognib gibakbakan ulum laquwim turad in bilawunim bulon yaqay, Mat ayah haq yaqay. Ni Juda gigo king-mo diq haq yaqay. \v 30 Haqad in kusluw ugad teq in tuqir abenab waqim afaqin wol yaqay. \v 31 Mataw na Yesus bilawunim hulosadmo in tubusan sisaqta na hasim waqad inmo ago tubusan na aholib ta em ugim teq in ayib dom wolnan haqad waqim ad tilehiy. \s1 Mataw Yesus ayib dom woliy \r (Mak 15.21-32; Luk 23.26-43; Jon 19.17-27) \p \v 32 Ari in Yesus waqim ad tilehad teq in mat araq uliq Sairin-ibta anan Saimon haqayta ahol tuwaqiy. Ahol waqad in mat na Yesus ago ay sorgo haqad abe yahan in ay na sorim ad mataw na nenaq tilehiy. \v 33 Lehim in garah akululqan araq anan Golgota haqaytab tugwahtiqiy. Gamuk Golgota na alulin in ‘Gifaqin Agolgolan’ haqayta. \v 34 In saw nab gwahtiqimmo bab mataw na wain ayun teq masil araq agon meqinta anan gal haqayta inaq buliyim Yesus uluwgo haqad ugiy. Ugan in uluw waqim teq in hulosim a ta hi uluw bug. \p \v 35 An bab mataw na Yesus ayib dom tuwolim teq in gig amikmikta hunegad Yesus ago tubusan nagan iberim giholyon tuwaqiy. \v 36 Waqim teq in saw nabmo os woqim Yesus wamuzim tuqosiy. \v 37 Ad Yesus naga daqin eman in ayib dom woliyta na ananin mar tonim afaqnib ulilib tuqotheniy. Gamuk na in kazaq mar toniy. \qc Ka Juda gigo king Yesus \p \v 38 Ad teq in Yesus agerab mataw rin tonayta gigermo ayib dom giwoliymo. Dom wolan araq Yesus aben aqabun ban tursa araq aben anasaran ban turyaq. \v 39-40 Sa on mataw bo lehad in Yesus ahol waqad bilawun yaqay. Bilawunad gifaqin lelad teq in bilaq yaqay, Mat Tempel wol inereq kam ezeqmanmo aduganib wazid a ta eraqdaqta na amatin ninmo haq yaqay. Nazaq iyan ni niwaz meqniyeq ninmo nihol ulumsih haq yaqay. Ni God atatin iyeq teq ni ay na huloseq gehitiq haq yaqay. \p \v 41-42 Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq Juda gigo mataw marorta nagan in nazaqmo Yesus bilawuneq bilaq yaqay, In mataw asor gilumsihan a hi moqiyta haq yaqay. Ta teq inmo ahol ulumsihgo ago zaway haiqta haq yaqay. In Isrel gigo king daqag haq yaqay. Nazaq iyan in ay huloseq gehitiqan haq yaqay. Gehitiqid teq i anan helmo tihaqam haq yaqay. \v 43 Mat ko bilam, Ya God atatin hamta haq yaqay. God teq tiqilumsihdaq hamta haq yaqay. Ari God in mat ko anan anad bilaqid teq in ulumsihid hi moqan haq yaqay. \v 44 Sa mataw giger girin inaqta Yesus agerab ayib dom woliyta na in nazaqmo Yesus bilawun yaqaymo. \s1 Yesus mom \r (Mak 15.33-41; Luk 23.44-49; Jon 19.28-30) \p \v 45 Ari zeq gabolim liqabmo tiqiysa saw bunmo romriq iyad le 3 kilok imisor tiqiy. \v 46 Ad 3 kilok imisor nazaq tiqiyanmo Yesus dedibmo lileyim bilam, \it Eli Eli lama sabaktaniy\it*? ham. Gamuk na in kazaq bilam, Yaqgo God Yaqgo God nagaqgo ni ya ihulosaq? ham. \v 47 Haqanmo mataw asor nab turiyta na in Yesus aqez huritim bilaqiy, Ko Elaija lilewunaq haqiy. \v 48 Sa hid naqmo in gigo araq sibim lehim tubusandek waqim tuqir amotnib am wazim teq in wain ayun agon iyta ulum turim Yesus ateb tiqam, in sisowdaq haqad. \v 49 Samo mataw ta asor bilaqiy, Hulossa i ahol waqad teq haqiy. Elaija boleq ulumsihdaq o haiq? haqiy. \v 50 Haqanmo Yesus dedibmo a ta lileyimmo tumom. \p \v 51 Moqanmo tubusan ayahta Tempel-ib othenan usta na ulilib liqabmo tartayim giger iyim bo ogibmo tuwom. Woqsamo og ahol wolsa gig aseseqta timizilayiymo. \v 52 Sa mataw moqiyta gigo hodhod giqez hassa God in ago on mataw tawonta kwaziqmo tumoqiyta na kabemmo giwazan tiqeraqiy. \v 53 Eraqim abeb Yesus ta eraqan teq on mataw na hodhod hulosim le God ago uliq tawonta Jerusalem-ub gwahtiqsa mataw kabemmo tigibiyiy. \v 54 Ari bab mataw Yesus wamuzim osiyta na gigo ayahta inaq in daq nagan gwahtiqsa ahol waqad teq og ahol wolsa in loyinad in gihol rab naqmo diq hiqiy yaqay. Ad in bilaqiy, Helmo diq haqiy mat ko in God atatin haqiy. \p \v 55 Sa on kabemmo pesanmo nog turad teq in nagah na ahol waqad turiy. On na Galiliy hulosim Yesus muzim inaq bolad in ulumsih yaqayta. \v 56 In gilikmanib Mariya uliq Magdala-ibta na teq Jems ayow Josep inaq ginen anan Mariya haqayta na teq Sebediy atatniz giger na ginen in nab turiy. \s1 Yesus moqan asan hodhodab a lehiy \r (Mak 15.42-47; Luk 23.50-55; Jon 19.38-42) \p \v 57 Ari imisor tiqiyan uliq Arimatea-ib mat araq ago mani kabemmota na tubol. In anan Josep haqayta. Teq in inaqmo Yesus anan helmo hamta amatin araq. \v 58 In bo Pailat ago hib gwahtiqim in Yesus asan waqeq a le yay tongo tisusumun ug. An Pailat in ago mataw bab emayta gibilenan in Yesus asan waqim Josep tuqugiy. \v 59 Ugan in Yesus asan waqim tubusan husta anumlan haiqta amalib tiqil ton. \v 60 Il tonim in sorim a le inmo ago hodhod muturta na aduganib tiqam. Hodhod na in gig qwayim amta. Nab in Yesus asan emad teq in gig araq ayahta otbuliyim a le hodhod aqez ituqimmo in tilah. \v 61 Lehsa Mariya uliq Magdala-ibta na ayow Mariya araq na inaq in giger hodhod ago dan ezab pesan nog tuqosiy. \s1 Mataw bab emayta asor Yesus ago hodhod wamuzim osiy \p \v 62 Ari Juda gigo lotu ayon nagah wastitayayta akaman na tihiqiy. Hiqiyan Juda gigo lotu akaman diq na tugwahtiqan nab mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz Farisi nenaq in le Pailat ago hib humab tuwoliy. \v 63 Humab wolim in bilaqiy, Mat ayah haqiy mat akatiynaqta na osad in gamuk araq bilamta na i anadin emauq haqiy. In bilam, Kam ezeqmanmo tihiqiyid ya ta eraqdaiq hamta haqiy. \v 64 Nazaq iyan ni bab mataw asor giqemid leheq in hodhod na wamuz naqmo diq hiqiysa le kam ezeqmanta nabmo iyan haqiy. Luweq mat na ago disaipel boleq asan rin toneq teq in on mataw gibilen daqay, In hodhodab tiqeram haq daqay haqiy. In on mataw nazaq kat negid luweq on mataw bunmo mat akatiynaq na anan helmo haq daqay haqiy. Ad nan katiy abebta na in nan katiy kwaziqta na uriyamdaq haqiy. \v 65 Haqan Pailat bilam, Ya bab mataw asor giqemid tileh daqay ham. Lehsa ne nenaqmo leheq gibilenid in mat momta na ago disaipel gitawanan osiy ham. \v 66 Haqan mataw aseseqta na in bab mataw asor nenaq hodhodab lehim gig ayahta nab Pailat ananib tarin emim teq in bab mataw na giqeman in hodhod wamuzim tuqosiy. \c 28 \s1 Yesus hodhodab eram \r (Mak 16.1-10; Luk 24.1-10; Jon 20.1-18) \p \v 1 Ari Juda gigo lotu akaman tihiqiyan Sande tarommo saw tihastitaynan tonsa Mariya uliq Magdala-ibta na ayow Mariya araq na inaq in hodhod ahol waqnan tilehiy. \v 2-3 Lehsa Iyahta ago angelo araq Heven hulosim bo ogib hitiqim in gig hodhod aqezab usta na otbuliyan lehan teq in gwalim amalib tuqos. Angelo na ahol awaqan bilaqne mewlig hikliyanaqta nazaq nog iyyaq. Sa ago tubusan in hus didiq bilaqne onqas ahus gan nog. In gehitiqim nazaq emsamo kanawrigrig araq ayahta tisib. \v 4 Sibsa mataw bab emayta na in angelo na ahol waqad in rabunad gibensen harara nemsa in mataw moqiyta nogmo tiqiyiy. \p \v 5 An teq angelo na in on giger na gibilan, Ne hi rabiy ham. Ne Yesus mat ayib dom woliyta na nagunim boliyta na ya tuhurit ham. \v 6 Na in kab haiq ham. In tiqeram ham. Kwaziqmo in bilamta nazaqmo ham. Ne giger boleq in usta asawan ka ahol waqiy ham. \v 7 Ahol waqad teq ne hidmo leheq in ago disaipel gibileniy ham. Gibilenad ne kazaq bilaqiy ham. God Yesus hodhodab wazan tiqeram haqiy ham. Eraqim in ameb Galiliy-ib tilehaq haqiy ham. Nab teq ne in ahol tuwaq daqay haqad ne gibileniy ham. Ari yaqgo nan nawaqmo ham. Ya ne tigibilen ham. \p \v 8 Ari on giger na rabad teq in ginad tidimniyaqmo. Ginad dimniysa in hodhod hulosad Yesus ago disaipel gibilennan sibim tilehiy. \v 9 Lehsamo danib Yesus on giger na gibiyad in “Tarommo dimun” nag. Negan on giger na agerab loqim asen wazim ayon lotu tiqemiy. \p \v 10 Samo Yesus gibilenim bilam, Ne hi rabiy ham. Ne giger leheq ya imagniz gibilenid in Galiliy-ib lehiy ham. Nab teq in ya tiqibiy daqay ham. \s1 Maror aseseqta Yesus hodhodab eramta na abin ulilemiy \p \v 11 On giger na danib lehad luwsa bab mataw disaipel gitawanan osiyta na gigo asor uliq aduganib gwahtiqim tilehiy. Lehim nagah bunmo gwahtimta na ago in mataw tamaz emayta gigo aseseqta na tigibileniy. \v 12 Gibilenan tamaz mataw aseseqta na in Juda gigo mataw marorta na nenaq humab wolim in gamuk emim an adugan tuwaziy. An adugan wazim in bab mataw na mani kabemmo negiy. \v 13 Negad in gibileniy, Ne kazaq bilaqiy haqiy. Taromab i ussa Yesus ago disaipel bolim asan rin toniy haqad nazaq ne bilaqiy haqiy. \v 14 Ari Pailat ne gibin meqinta nazaq na huritid i tubulonam haqiy. Bulonsa ne gibin meqinta na ago afaqan a hi waq daqay haqiy. \v 15 Haqan bab mataw na mani na waqim in mataw aseseqta na giqez tumuziniy. Nazaq iyan Juda on mataw wagam katiyta na huritim bilaqad luwim bo muran in bilaq tutayta. \s1 Yesus in ago disaipel kabiy nag \r (Mak 16.14-18; Luk 24.36-49; Jon 20.19-23; Aposel 1.6-8) \p \v 16 Ari disaipel 11 na saw Galiliy-ib lehad luwim le Yesus garah anan gibilenim bilam, Nab ne lehiy hamta nab in tugwahtiqiy. \v 17 Gwahtiqim in Yesus ahol waqad teq in ayon lotu tiqemiy. Lotu emad in gilikmanib asor ginad giger em yaqay. \v 18 Sa Yesus in gigerab bolim kazaq gibilan, God zaway bunmo yagan ya Heven-ib teq ogib kab nagah bunmo giwamuzim osaiqta ham. \v 19 Nazaq iyan ne ya ibin og saw bunmo ad leheq on mataw bunmo gibileniy ham. Gibilenad ne Gimam Iyahta teq in Atatin teq in ago Bugaw Dimunta ginanib ne mataw huz negiy ham. \v 20 Huz negad ne gamuk bunmo ya tigibilenta na asuleqin negsa in muzin bugiy ham. Ne nazaq on mataw giqemsa in yaqgo disaipel iyiy ham. Ne huritiy ham. Ya kam bunmo ne nenaq ossa le og ka ago kam abebtanta na tiqiydaq ham.