\id LUK - Bargam NT [mlp] -Papua New Guinea 2001 (web edition -2012 bd) \h Luk \toc1 Yesus awagamun Luk mar tonta \toc2 Luk \toc3 Lk \mt1 Luk \mt2 o \mt2 Yesus awagamun Luk mar tonta \imt1 Gamuk ameb lehaqta \ip Luk in mat araq anan Tiyofilus haqay na ago anad helta ulumsihnan haqad Yesus awagamun dimunta ka mar ton ug. Luk ayow Tiyofilus inaq in Juda mataw a haiqta. Teq Luk anad am, Yesus in Juda on mataw teq on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan inaqmo gilumsiheq ta giwaqnan haqad bolta ham. Nazaq iyan Tiyofilus in Yesus awagamun bunmo tuhurit kemdaq haqad in ayon wagam ka wastitayimmo mar tonta. \ip Teq Yesus awagamun asor Matyu ayow Mak inaq a hi mar toniyta na kabemmo Luk ago wagam kab gimar tonan usaqta. Yesus amunib ossa daq asor in aholib gwahtimta awagamun na teq aw danatabta araq Yesus asen suholta awagamun na teq mataw giger uliq Emeus gigo dan ban Yesus ahol waqiyta awagamun na Luk amomo in wagam nag gimar tonta. Ad nazaqmo Yesus ago gamuk awowun asor in bilamta na Luk amomo mar tonmo. Amun minminta amam hulosim lahta ago gamuk awowun na teq Mat araq ago nagah kabemmota na ayow Lazarus inaq gigo gamuk awowun na teq Samariya-ib mat araq in ago bab anan anad meqniyta ago gamuk awowun nagan in Luk amomo ago wagam kab giqusaqta. \ip Yesus ago kabiy alulin tiqemnan haqad in on mataw kazaq gibilan, God ago Bugaw Dimunta ya iholib usad zaway yagsa ya God ago gamuk dimunta on mataw meqin diq osayta na gigo hib tibilaqnan ham (Luk 4.18-19 nab ni ahol waq). An helmo diq Luk ago mar kab on mataw afaqan haresmo sorsa Yesus in ginan anad meqniysa in gilumsihim gidimun tonta na agamukan kabemmo giqusaqta. \ip Luk in Yesus awagamun dimunta ka mar tonim teq abeb in wagam ta araq Aposel Yesus Ago Kabiy Emiyta Giwagamun na in mar tontamo. \c 1 \s1 Luk wagam ka Tiyofilus ayon mar ton \p \v 1-2 Mat ayah Tiyofilus, mebmebmo God in ago on mataw gimen daq aseseqta eman i gilikmanib gwahtiqsa mataw asor in gimeb ahol waq bugim teq awagamun bilaq yaqayta. Bilaqad in wagam na akabiyan emad luwad le in i on mataw abeb gwahtiwta i gigo hib wagam na tibilaqiymo. Bilaqsa mataw ta asor kabemmo in wagam anamreniz na giqez muzinim nagah na awagamun mar ton waqiyta. \p \v 3 Nazaq iyan ya inaqmo wagam na tumar tondaiqmo haqad inad emta. Inad emim ya wagam na agamukan bunmo alulin ulum muzad sisaqmo tiluw. Luwim ya daq bunmo gwahtiqiyta na ago tuhurit kemim teq ya wagam ka wastitayimmo mar tonim ninmen eman nawa lehaq. \v 4 Wagam ka mataw nibilensa ni tuhuritta. Teq in wagam hel diqta nibileniyta na ago ni hurit kemdaq haqad ya ninmen gamuk ka mar tonim nawa eman leh nigaq. \ms1 On giger Elisabet ayow Mariya inaq gigem iyim amun emiyta giwagamun \s1 God ago angelo Sekaraya bulonim bilam, God teq amun matta araq tinigdaq ham \p \v 5 Ari king Herot saw Judiya-ib on mataw giwamuzim ossa kam nab mat araq God ayon tamaz emaqta anan Sekaraya haqayta in os. Mat na in tamaz mataw gidauhan araq anan Abiya haqayta na gigo araq. Sa in awe anan Elisabet haqayta. Aw na in tamaz mat aqen diqta anan Aron haqayta na anaynayin araq. \v 6 Sekaraya awe inaq in Iyahta ago maror agamukan bunmo teq in ago gunun bunmo muzinad in giholib daq araq ananin waq daqayta haiq iysa in God ameb titnonimmo os yaqayta. \v 7 Teq Elisabet in aw nignigta iyim iyan in aduw inaq gigo amun haiqmo os yaqayta. Ad in giger adinowan diq tiqiyiymo. \p \v 8 Ari kam araqab Sekaraya ago dauhta na gigo kam tugwahtiqan Sekaraya uliq Jerusalem-ub lehim God ameb tamaz emgo akabiyan tiqemyaq. \v 9 Emad in ago dauh nenaq tamaz em ago adan muzinim in gig amikmikta hunegan Sekaraya anan gwahtiqan in Iyahta ago bit adugan Tawonta nab le tugwahtim, in faq aqasin ahuran dimunta gwalaqta ulamad God ayon tamaz emnan haqad. \v 10 Sa faq aqasin ahuran dimunta ulamayta akaman nab on mataw kuluwmo asanib humab emim in God bulonad titur yaqay. \p \v 11 Tursa Sekaraya Tempel aduganib ago kabiy emad in Iyahta ago angelo araq faq aqasin ahuran dimunta gwalaqta abanan aqabun ger nab tursa in ahol tuwam. \v 12 Ahol waqad in anadnad emsa rab tuqulum netyaq. \v 13 Samo angelo na bulonim bilam, Sekaraya ham ni hi rab ham. Ni amun araq waqnan haqad God susumun ugan in ni niqez tuhurit ham. Ni niwe Elisabet teq amun matta araq tiqemdaq ham. Emid teq ni anan Jon haqad biydaq ham. \p \v 14 Ni amun na ahol waqad ni ninad dimniysa nigem tidimniydaqmo ham. Sa on mataw kabemmo in ningo amun na anan ginad tidimniy daqaymo ham. \v 15 Na ezaqgo ham amun na in Iyahta ameb abin inaq iydaq ham. In wain ayun teq yuw atoranta nagan a hi uluwdaq ham. Teq in anen agemab ussamo God ago Bugaw Dimunta in aholib tuboldaq ham. \v 16 Bolid teq abeb in ayah iyeq in Isrel on mataw kabemmo ginad buliyid in gigo Iyahta God ago hib muleqeq ta leh daqay ham. \v 17 Teq in anad Elaija anad nog iyeq in Elaija ago zawayibmo Iyahta ayon dan wastitaynan ameb lehdaq ham. Lehad in onmin ginenmaman gigem buliyid in gigo onmin ginadin a ta em daqay ham. Ad in mataw God ago nan a hi huritayta na gigem buliyid in mataw titnonta gigo ginad dimdimunta tuhurit daqay ham. Ningo amun na in nazaq Iyahta ayon on mataw gidauhan araq gihumab wolid ossamo Iyahta boleq in nenaq ginad dimniysa tuqos daqay ham. \p \v 18 Haqan Sekaraya in angelo bulon, Ezaq teq ya ningo gamuk na anan helmo haqdaiq? ham. Ya mat nenqab tiqiy ham. Sa ya iwe nazaqmo aw nenqab tiqiymo ham. \v 19 An angelo amenin emim bilam, Ya Gebriyel ham. Ya God anognib turaiqta ham. God-mo ya iqeman ya gamuk dimunta ka a bo ni tinibilenaiq ham. \v 20 Ni hurit ham. Yaqgo gamuk ka akaman gwahtiqid teq in anon tiqemdaq ham. Ta teq ni yaqgo gamuk ka anan helmo a hi bilam ham. Nazaq iyan muran diq kabmo ni niqez hiqiyeq ni gamuk a ta hi bilaqdaq ham. Ni nazaq niqez hiqiyeq gamuk a hi bilaqad ossa le gamuk ya nibilenta ka tugwahtiqid nab teq ni niqez inaq ta iydaq ham. \p \v 21 Ari on mataw asanib God inaq gamuk emad tur yaqayta na in Sekaraya amen eman haiq in ginad kabemmo tiqem yaqay. Sekaraya ezaq diq tonad Tempel aduganib sisaqmo luwaq? haq yaqay. \v 22 In nazaq ginadnad emad tursamo Sekaraya bo asanib tugwahtim. Gwahtiqim in aqez tihiqiyan in gamuk araq gibilengo haiq. Nazaq iyan on mataw na ginad tiqemiy, Sekaraya naqagag lul araq diqta Tempel aduganib ahol tuwam haqiy. Samo Sekaraya aqez tihiqiyan in kabiyakibmo on mataw na gibilenyaq. \p \v 23 Ari Sekaraya ago kabiy akaman na tihiqiyan in ago uliqab muleqim ta lah. \v 24-25 Lehim in awe Elisabet inaq usan awe agem tiqiy. Agem iyim in kalam abaynaginmo ulilemim bit aduganib tuqos. Osad in bilaqyaq, Iyahta nob yagim tiqidimun ton haqyaq. Idimun tonim in ya imebay on mataw gimeb usta na tuwalam haqyaq. \s1 Angelo Gebriyel Mariya bulon, Teq ni Yesus emdaq ham \p \v 26 Ari Elisabet agem iyim ossa kalam 6 nazaq tihiqiyan God in angelo Gebriyel bulonan in saw Galiliy-ib uliq araq anan Nasaret haqaytab tilah. \v 27 Lehim in aw araq barasta ago hib tugwahtim. Aw na anan Mariya haqayta. In Devit ago asenlulibta araq. Teq in mat anan Josep haqayta na tuwaqdaq haqad anan bilaqan osyaqta. \p \v 28 Ossa kam nab angelo Gebriyel gwahtiqim Mariya bulon, Aw ni nawa osaq e? ham. Iyahta agem dimunta nigad in ni ninaq osaq ham. \v 29 Haqan Mariya in angelo gamuk bilamta na huritim ahol riten lam. Ritenad in anadibmo bilam, Gamuk ka adugan ezaq diqta ago angelo bilam? ham. \p \v 30 Haqan angelo bilam, Mariya ham ni hi rab ham. God agem dimun diqta ni nigaq ham. \v 31 Ni hurit ham. Ni nigem iyeq teq ni amun matta araq tiqemdaq ham. Emeq ni anan Yesus haqad biydaq ham. \v 32 Amun na in mat abin ayah diqta iyeq osdaqta ham. Ossa mataw in anan God Ulilib Diqta atatin haq daqay ham. Iyahta God in amun na emid in ases Devit king iyim osta nazaqmo in king iyeq tuqosdaqmo ham. \v 33 Osad in Jekob asenlulniz Isrel on mataw giwamuzad in king kuluwa-kuluwmo tuqosdaqta ham. Osad in ago kam a hi hiqiydaqta ham. \p \v 34 Haqan Mariya in angelo bulonim bilam, Nagah na ya iholib ezaq diq teq gwahtiqdaq? ham. Ya mat araq a hi wayta ham. Ad ya mat araq asit inaq a hi ustamo ham. \v 35 An angelo amenin emim kazaq bulon, God ago Bugaw Dimunta ningo hib tuboldaq ham. Sa God Ulilib Diqta ago zaway tiniqisih bugdaq ham. Niqisih bugid teq amun na ni nigemab tugwahtiqdaq ham. Ningo amun tawonta na ahol alulin nazaq iyid teq mataw in anan bilaq daqay, God-mo atatin haq daqay ham. \v 36 Ni ninad em ham. Ni ninedan araq Elisabet na in adinowan tiqiyta teq muran amun matta araq in agemab usaq ham. Kwaziqmo mataw in anan bilaq yaqay, Aw nignigta amun a hi emdaqta haq yaqayta ham. Teq haiq ham. Muran in agem tiqiy ham. Agem iyim in ago kalam 6 nazaq tihiqiy ham. \v 37 Nazaq iyan God in nagah araq a hi emdaqta a haiq ham. \v 38 An Mariya bilam, Ni hurit ham. Iyahta ago kabibiy aw ya kawa osaiq ham. Ni ya ibilanta nazaqmo in ya iholib tiqemdaq ham. Haqan angelo huritadmo in Mariya hulosim tilah. \s1 Mariya le Elisabet ahol wam \p \v 39 Ari kam nabmo Mariya hidmo eraqim in Elisabet ahol waqnan haqad tilah. Lehim in saw Judiya-ib Elisabet ago uliq garah ban usaqta nab tugwahtim. \v 40 Gwahtiqim in Sekaraya ago bit aduganib loqim awe Elisabet ahol waqad “Zeq dimun” tuqug. \v 41 Ugan Elisabet in Mariya aqez huritsamo amun agemab usta na tubaytun. Samo God ago Bugaw Dimunta in Elisabet aholib ayahmo tubol. \v 42 Bolan in lileyim atoranmo bilam, On bunmo gilikmanib God agem dimun diqta ninmo tinigaq ham. Ad amun nawa nigemab usaqta na God in agem dimunta tuqugaqmo ham. \v 43 Ya aw dimun a haiq ham. Teq ni yaqgo Iyahta anen ham. Doq tonnan ni yaqgo hib ya ibiynan bol? ham. \v 44 Ya ni niqez huritsamo ya igemab amun usaqta ka anad dimniysa tubaytun ham. Na ago ya ningo tuhurit kemim kazaq nibilenaiq ham. \v 45 Aw ni ninad am, Helmo Iyahta ibilanta nazaqmo in tiqem yagdaq haqad ni ninad am ham. Nazaq iyan ni tidimniyim osaq ham. \s1 Mariya ago bar \p \v 46-48 Haqan Mariya bilam, \li1 Ya God ago kabibiy awmo ham. \li1 Ya ibin haiqta teq God agem dimunta yag ham. \li1 Nazaq iyan ya inad teq idugan bunmo Iyahta abin tiqiluwaiq ham. \li1 God ya ilumsihim iwaqan ya dimunmo osad igemabmo diq ya in anan inad tidimniyaq ham. \li1 Muran teq abeb on mataw dauh bunmo ya inan bilaq daqay, \li1 Aw naqmo Iyahta in agem dimunta ugan in tidimniyim osta haq daqay ham. \li1 \v 49 God ago zaway ayahmo diq iyan in yaqmen nagah ayahta tiqam ham. \li1 In ago daq bunmo dimunmo iyim titnonimmo lahta ham. \li1 \v 50 On mataw God wazinad ahaqenib ossa in ginan anad meqniyaqta ham. \li1 Ad in mataw na gigo onminta teq onmin na giduganib onminta na ginan anad meqniysa in ago daq na nazaqmo tileh tutdaqta ham. \li1 \v 51 In kabiy awaz meqinta kabemmo tiqamta ham. \li1 Emad in mataw igmo ag haqayta na gimuzan haresmo tilehiy ham. \li1 \v 52 Ad in king giwaz meqinta giwazan woqsa in mataw gibin haiqta na giqeman in mataw gibin inaqta na gigo ban tuwaqiy ham. \li1 \v 53 In nagah dimunta kabemmo mataw ginaghan haiqta na negan giyuninsa in ta mataw ginaghan kabemmota na gimuzan samanmo tilehiy ham. \li1 \v 54-55 In i gisesan hel diqmo gibilenim bilam, \li1 Ya Abraham teq in ago dauh abeb bol daqayta na tuteqmo ya inad tinegdaiq haqad in bilamta ham. \li1 Ad muran in gamuk bilamta na anadin a ta emad in ago on mataw Isrel tigilumsihaq ham. \li1 In gamuk bilamta nazaqmo diq in muzinim tiqemaq ham. \p \v 56 Ari Mariya in Elisabet inaq kalam ezeqman nazaqmo osim teq in ago uliqab muleqim ta lah. \s1 Elisabet in ago amun Jon am \p \v 57 Ari Elisabet amun emgo akaman tugwahtiqan in amun matta araq tiqam. \v 58 Eman Iyahta in Elisabet anan anad ayahmo meqniysa amun ugta na ago Elisabet asenlul teq in ayogniz tuhuritiy. Huritim in Elisabet inaq ginad tidimniy yaqay. \v 59 Sa abeb amun na ago kam 8 nazaq tiqiyan teq mataw in amun ahol abatan asan urotnan tuboliy. Bolim in amun aholnan ugnan haqad in amun amammo anan ugnan bilaqiy. \v 60 Bilaqan teq amun anen bilam, Haiqgam ham. In anan Jon-mo usdaqta ham. \v 61 Haqan mataw na buloniy, Ni nisenlul araq aholnan nazaqta haiq haqiy. \v 62 Haqad in ta amun amam kabiyakibmo susumun ugiy, I amun ka anan doqagta biyam? haqiy. \v 63 Haqan amam kabiyakibmo gibilenan in ay anabun araq teq zamor asor ugan in gamuk kazaq mar ton. In anan Jon ham. An mataw na gamuk na ahol waqad gihol riten lam. \v 64 Sa muran diq nawaqmo Sekaraya aqez hiqiyim usta na hulos ugan in aqez inaq iyim gamuk tibilaqad in God abin tiqiluwyaq. \v 65 Sa Sekaraya awe Elisabet inaq giyogniz bunmo tirab yaqay. Ad in nagah gwahtimta na abin eman saw Judiya-ib uliq bunmo garah ban usaqta nab tileh bug. \v 66 Lehan on mataw bunmo nagah gwahtimta na ago huritim in anadin emad os yaqay. Osad in Iyahta ago zaway Jon aholib ussa ahol waqad bilaq yaqay, Amun ka ayah iyeq teq in mat ezaq diqta iydaq? haq yaqay. \s1 Sekaraya ago bar \p \v 67 Ari God ago Bugaw Dimunta in amun amam Sekaraya aholib ayahmo bol. Bolan God in Sekaraya anad ugan Sekaraya aqezab gamuk gwahtiqsa in kazaq bilam, \li1 \v 68 I Iyahta God abin iluwuq ham. \li1 In ago on mataw Isrel nob negim in gizayim in gigo bab gibenab tigiwaqaq ham. \li1 \v 69 In mat araq awaz meqinta eman in ago kabibiy mat Devit asenlulib tugwahtim ham. \li1 Gwahtiqim in teq i gilumsiheq giwaqid i dimunmo tuqosam ham. \li1 \v 70 Kwaziqmo God in ago nantut tawonta nagan giqezab gamuk eman gwahtimta nazaqmo in tiqam ham. \li1 \v 71 In mat awaz meqinta na eman gwahtiqim in i gilumsihsa i gibabun a hi gimeqin ton daqay ham. \li1 Sa in mataw gigem meqinta igayta na gibenab i giwaqid i dimunmo osam ham. \li1 \v 72 Kwaziqmo God i gisesan hel diqmo gibilenim bilam, \li1 Ya ne ginan inad meqniysa tigilumsihdaiq haqad in bilam ham. \li1 Ad muran in ago gamuk na anadin emad in nazaqmo tiqemaq ham. \li1 \v 73-75 Kwaziqmo in i gises Abraham inaq an adugan wazim in hel diqtaqmo bulonim bilam, \li1 Ni nisesan bab gibenab ossa ya gilumsiheq ta giwaqdaiq haqad in bilam ham. \li1 An muran in i gimen dante nazaq diq tiqem igid i in ago kabibiy mataw tawonta iyeq osad i in ameb daq titnonta emad tuqosam ham. \li1 Ossa kam dimunta na a hi hiqiydaq ham. \li1 \v 76 Ari yaqgo amun ham mataw ni ninan God Ulilib Diqta ago nantut tihaq daqay ham. \li1 Na ezaqgo ni ameb leheq Iyahta ayon dan tuwastitaydaq ham. \li1 \v 77 Wastitayad ni Iyahta ago on mataw gibilensa in gigo daq meqinta gileh ugsa Iyahta gilumsiheq ta giwaqdaq ham. \li1 \v 78 I gigo God in i ginan anad meqniysa in i gilowan diq tonaqta ham. \li1 Teq in ulilib osad i gilumsihaqta na in bilaqne i gigo sawab zeq ahokan gwalsa saw hastitayaq nazaq nog iyaq ham. \li1 \v 79 Nazaq iysa teq i romriqab moqgo danteb osauqta na hulosad i le saw anuwanib tugwahtiqam ham. \li1 Gwahtiqeq ossa Iyahta dan giqisihuneq giqad lehsa i gigo hib bab hiqiysa i gigem kute nemsa tuqosam ham. \p \v 80 Ari amun na ayah tiqiyim in anad teq ahol bunmo zilimim in ago zaway inaq tiqiy. Iyim in lehim saw amatawun haiqtab osad in Isrel gimeb ulalab gwahtiqdaqta na akaman amen tiqemyaq. \c 2 \s1 Mariya in ago amun Yesus am \r (Matyu 1.18-25) \p \v 1 Ari Elisabet Jon iqamta kam nagab Rom gigo maror ayah diqta anan Sisa Ogastus haqayta na in gamuk araq kazaq bilam, Yaqgo on mataw bunmo ginulinad teq ginan waqiy ham. \v 2 Na in gime ameb diqta on mataw ginuliniyta. Mat anan Kwiriniyus haqayta na in on mataw saw Siriya-ibta giwamuzim ossa daq na gwahtimta. \v 3 Ari Sisa nazaq haqan on mataw bunmo in gigo uliq diqtab ginan emnan tilehiy. \p \v 4 Lehsa mat anan Josep haqayta na in Devit ago ned teq in asenlul araq iyim in uliq Nasaret saw Galiliy-ibta hulosim in Devit ago uliq Betlehem-ub saw Judiya-ibtab tilah. \v 5 Lehad in ayow Mariya waqim inaq tilahmo. Ad in Mariya \m inaq nanmo wastitayim an a hi waqadmo Mariya agem tiqiy. Agem tiqiyan teq in giger ginan emnan haqad uliq Betlehem-ub tilehiy. \v 6 Lehim in uliq nab osad Mariya amun emgo akaman tiqiy. \v 7 Iyan in ago amun aqenta matta na tiqam. Emim in tubusanib isihim bulmakau didaq neqayta adegnib eman wo tuqus. Na ezaqgo bit bunmo ban haiq tiqiyan in asanib karuw abitnibmo osiy. \s1 Angelo asor mataw sipsip giwamuzayta na gigerab gehitiqiy \p \v 8 Ari saw nab mataw sipsip giwamuzayta na asor in uliq adek ban pesan nog osad teq in taromab gigo sipsip giwamuz yaqay. \v 9 Sa Iyahta ago angelo araq in gigerab tugwahtim. Gwahtiqanmo Iyahta ahol anuwan hitiqad mataw na tigiqisih nat. Giqisih netsa in tirab yaqay. \v 10 Rabsa angelo na gibilan, Ne hi rabiy ham. Ad ne huritiy ham. Ya gamuk araq dimun diqta on mataw bunmo gimen a bol ham. On mataw kabemmo gamuk ka huriteq teq in ginad tidimniy daqay ham. \v 11 Muran diqmo aw araq in Devit ago uliqab amun tiqam ham. Amun na ayah iyeq teq in ne gilumsiheq ta giwaqdaqta ham. In anan Krais\f + \fr 2:11 \ft Gamuk Krais ka alulin in “God mat emid bo i gilumsihdaqta na amatin” haqayta.\f* ham. In ne gigo Iyahta ham. \v 12 Ne leheq amun na kazaq ahol tuwaq daqayta ham. In tubusanib isihim bulmakau didaq neqayta adegnib eman woqim usaq ham. \p \v 13 Ari angelo na in nazaq haqad tursamo God ago hib angelo kabemmo in agerab tugwahtiqiy. Gwahtiqim in God abin iluwad bilaqiy, \li1 \v 14 I God anan sorid ulilibmo gwaleh bugan haqiy. \li1 Sa og kab on mataw God agem dimunta negaqta na in ginad dimniysa gigem kute nemsa osiy haqiy. \m \v 15 Angelo nazaq haqadmo in mataw na gihulosad muleqim Heven-ib ta gwalehiy. \s1 Mataw sipsip giwamuzayta na le Yesus ahol waqiy \p Ari angelo gwalehsamo mataw sipsip giwamuzayta na an bulonim bilaqiy, I Betlehem-ub leheq nagah Iyahta anan bilamta ka i le ahol waquq haqiy. \v 16 Haqad in hidmo tilehiy. Lehim in Mariya aduw Josep inaq ossa tigibiyiy. Ad amun bulmakau didaq neqayta adegnib ussa in ahol tuwaqiymo. \v 17 In amun na ahol waqim teq in angelo amun anan gibilanta na ananin tutim tibilaqiy. \v 18 Bilaqsa mataw huritiyta na bunmo in mataw sipsip giwamuzayta gigo gamuk na anan ginadnad emad gihol turuh nam. \v 19 Teq amun anen Mariya in gamuk na huritan gamuk na bunmo in anadib tuqus \m bugyaq. Ussa in gamuk na anadin emad teq in anadibmo bilaqyaq, Ka yaqgo amunmo anan bilaqiyta ka in gamuk adugan ezaq diqta bilaqiy? haqyaq. \v 20 Teq mataw sipsip giwamuzayta na muleqim ta lehiy. Lehad angelo gamuk gibileniyta na teq in le nagah ahol waqiyta na bunmo ago in ginad dimniysa in God abin diq tiqiluw yaqay. Na ezaqgo angelo gibileniyta nazaqmo diq in le ahol waqiyta na ago iyan. \s1 Mataw Yesus aholnan ugiy \p \v 21 Ari abeb kam 8 nazaq tihiqiyan teq mataw in amun ahol abatan asan tuqurotim teq in anan Yesus haqad tibiyiy. Amun anen agemab a hi gwahtiqsamo angelo anan bilaqan usta nazaqmo in tibiyiy. \s1 Josep awe Mariya inaq amun Yesus ad Tempel-ib lehan Simeon teq Ana inaq ahol waqiy \p \v 22 Ari Mariya amun tiqemim in ahol udinim os. Osim tihiqiyan aw amun inaq gihol zaygo akaman tugwahtim, Moses ago marib gunun bilamta nazaq. Gwahtiqan Josep awe Mariya inaq in gigo amun ad Jerusalem-ub tilehiy, in amun Iyahta abenab emgo haqad. \v 23 Na ezaqgo Iyahta ago maror Moses mar tonta na in kazaq bilam, \q1 Ne amun matta aqenta Iyahta ugid in agota iyeq tuqosdaq ham. \rq Kisim Bek 13.2, 12, 15\rq* \m \v 24 Nazaq iyan in Jerusalem-ub lehim Mariya amun emim ahol busirin iyta na ago tamaz ah amikmikta in tiqemiy. Na ezaqgo Iyahta ago maror in kazaq bilammo, \q1 Ne muluk amidgot giger o ah husta amikmikta giger tiqem daqay ham. \rq Wok Pris 12.8\rq* \p \v 25 Teq mat araq anan Simeon haqayta uliq Jerusalem-ub os. In mat titnonta teq in God anadin diq emyaqta. In mat Isrel on mataw gilumsihid dimunmo os daqayta na amatin baq tunim osyaqta. Ossa God ago Bugaw Dimunta in aholib usyaqta. \v 26 Usad tekomo in Simeon tubulon. Ni hidmo a hi moqdaq ham. Iyahta ago mat Isrel gilumsihdaqta na amatin gwahtiqid ni ahol waqeq teq ni moqdaq ham. \p \v 27 Ari kam nab God ago Bugaw Dimunta Simeon abe yahsa in le Tempel agelin aduganib tugwahtim. Gwahtiqim luwsa Yesus anen amam in gigo amun ad Tempel-ib tuboliymo. Giger na God ago gunun Moses bilamta na muzinim in Yesus ayon naw emnan haqad boliy. \v 28-29 Bolan Simeon gibiyad in gibenab amun waqim wazad in God abin iluwim kazaq bilam, \li1 Iyahta ham ya ningo kabibiy mat ham. \li1 Muran ni ya iwaqid ya inad dimniysa tumoqdaiq ham. \li1 Kwaziqmo ni ya ibilanta nazaq ham. \li1 \v 30 Na ezaqgo ham mat ni emid bo i gilumsiheq ta giwaqdaqta na kawa ya ime anonabmo ahol tuwaqaiq ham. \li1 \v 31 Daq ka ni on mataw dauh bunmo gimeb eman tugwahtim ham. \li1 \v 32 Amun ka in on mataw en ta asor Juda a haiqta nagan giqemid in ningo tuhurit daqay ham. \li1 Bilaqne lam anuwan lehsa mataw saw ahol waq kemay nazaq ham. \li1 Amun ka in Isrel on mataw giduganib gwahtiqan iyan on mataw bunmo in Isrel gibin tiqiluw daqay ham. \m \v 33 Haqan amun anen amam in Simeon ago gamuk in amun anan bilamta na huritim in gihol turuh nemyaq. \p \v 34-35 Sa Simeon gibar tonad in amun anen Mariya kazaq bulon, Ni hurit ham. Amun ka in Isrel on mataw kabemmo eraqim turayta na giqothasid tuwoq daqay ham. Ad in on mataw kabemmo woqim usayta na giwazid tiqeraq daqay ham. Amun ka tarin nog osdaqta ham. Ossa mataw kabemmo ahol waqad tubaymuz daqay ham. Bay muzsa ni ahol waqad ni ninad ayahmo meqniydaq ham. Bilaqne baqir niqutil ulum tayaq nazaq nog ham. Amun ka ayah iyeq teq in mataw kabemmo ginad ulilemim usaqta na giqemid in ginad na ulal tiqiydaq ham. \p \v 36 Ari Simeon gamuk emim tihiqiyanmo aw araq anan Ana haqayta in gigerab tubol. Aw na in God ago nantut araq. In amam Fanuwel teq in ago gem anan Aser haqayta. Teq in aw adinowan diqta. Kwaziqmo in mat waqim inaq ulig 7 nazaqmo osta. \v 37 Osim aduw tumoqan in wabur osad ago ulig 84 nazaq tiqiy. Aw na Tempel \m a hi hulosyaqta. Kam bunmo zeqab taromab inaqmo in God ayon lotu emad sirisirimo in didaq udinad teq in God inaq gamuk emyaqta. \v 38 Yesus anen amam in amun wazim nab tursamo aw na gigerab bolim amun ahol waqad in God esey tuqugyaq. Esey ugad teq in mataw asor nab turiyta na amun anan gibilenim bilam, God mat emid boleq i gilumsihdaqta na amatin i amen emim osauqta na in kawaqmo tugwahtim ham. \s1 Josep ago aw amun nenaq muleqim Nasaret-ib ta lehiy \p \v 39 Ari Josep awe Mariya inaq in nagah bunmo Iyahta ago marorib gunun bilamta na tiqem bugiy. Em bugim teq in muleqim gigo uliq Nasaret saw Galiliy-ibtab tilehiy. \v 40 Lehan amun na ayah iyad in ago zaway inaq tiqiyyaq. Ad in anad awaz timeqniyyaqmo. Sa God agem dimunta ugad tidimun tonyaq. \s1 Yesus amomo Tempel-ib lah \p \v 41 Ari ulig bunmo Yesus anen amam uliq Jerusalem-ub leh yaqayta, in Juda gigo lotu akaman ayahta anan Pasova haqay na ahol waqnan haqad. \v 42 Ad Yesus ago ulig 12 nazaq tiqiyan teq in anen amam gigo daq na muzinim in bunmo Jerusalem-ub tilehiy. \v 43 Lehim Pasova akaman na tihiqiyan in muleqim giquliqab ta bol yaqay. Bolsa amun Yesus uliq Jerusalem-ub tuqos tut. Os tutsa anen amam in Yesus Jerusalem-ub osaqta na a hi huritiy. \v 44 In giger ginad emiy, Yesus tabag on mataw ta asor na nenaq tilehaq haqiy. Haqad kam amulikmo in muleqim danmo ta lehad teq imisor tiqiysa in gisenlul teq gikadoyniz gilikmanib amun tinagun yaqay. \v 45 In amun nagunim le ahol a hi waqadmo in muleqim Jerusalem-ub amun nagim a ta lehiy. \p \v 46 Lehim in bit ban bunmo amun nagunad luwad le kam ezeqmanta nab in Tempel ago gel aduganib amun ahol tuwaqiy. In gigo amun na in mataw Moses ago gunun asuleqin bilaqayta na gilikmanib osad in gigo gamuk huritad teq in gisusumun negyaq. \v 47 Sa mataw aseseqta na nazaqmo Yesus susumun ug yaqaymo. Susumun ugsa Yesus amenin emsa mataw nab osiyta na bunmo in Yesus anad awaz meqinta na teq in ago gamuk na huritad in ginadnad emad gihol turuh nemyaq. \v 48 Samo Yesus anen amam nazaq in gigo amun ahol waqad in gihol ritan. Sa anen bulon, Ya itatin ham doq tonnan ni i giger kazaq giton? ham. Ya nimam inaq ginad meqniysa i ninagunad luwta ham. \v 49 Haqan Yesus gibilan, Nagaqgo ne bit bitmo ya inagunad luwiy? ham. Ya imammo ago bitab osdaiqta na ago ne a hi huritim teq ne ya inagunad luwiy ye? ham. \v 50 Haqan anen amam in Yesus ago gamuk na huritim in alulin ginad a hi emiy. \p \v 51 Samo Yesus eraqim anen amam nenaq uliq Nasaret-ib tilehiy. Lehim nab in anen amam giqez huritad ginad muzad tiluwyaq. Sa daq nagan bunmo anen anadib us bugsa in anadin emad osyaq. \p \v 52 Ari Yesus uliq nab osad ayah tiqiy bugim in anad teq ahol bunmo tizilim bug. Sa God teq on mataw bunmo in Yesus ahol waqad in gigem dimunta ug yaqay. \ms1 Jon Yesus ayon dante wastitayta na awagamun \c 3 \s1 Jon mataw huz negyaqta na in on mataw gamuk gibilenyaq \r (Matyu 3.1-12; Mak 1.2-8; Jon 1.19-28) \p \v 1 Ari mat anan Sisa Taiberiyas haqayta na in Rom gigo king iyim ossa ago ulig 15 nazaqmo tiqiy. Iyan kam nab Pontiyus Pailat saw Judiya wamuzyaq. Sa Herot saw Galiliy wamuzsa in amikqan Filip saw gigermo Ituriya teq Trakonitis giwamuzim osyaq. Ossa mat anan Lisaniyas haqayta na saw Abilin wamuzad osyaqmo. \v 2 Sa Isrel gimuganib mat anan Anaz haqayta na amam Kayafas inaq in tamaz mataw danmebta iyim os yaqay. Ossa kam nabmo Sekaraya atatin Jon gwahtiqim saw araq amatawun haiqtab ossa God ago gamuk in anadib tugwahtim. \v 3 Gwahtiqan in yuw Jodan aqurumnib uliq saw bunmo luwad in on mataw God ago gamuk tigibilenyaq. Gibilenad in bilaqyaq, Ne ginad buliyeq ne gigo daq teq ginad meqinta bunmo gileh ugiy haqyaq. Gileh ugad ne bolsa ya huz negiq haqyaq. Ne nazaq emsa teq God ne gigo daq teq ginad meqinta na tigiwalem bugdaq haqyaq. \p \v 4 Ari Jon gwahtiqim nazaq emad luwad in kwaziqmo God ago nantut Aisaya gamuk mar tonta na tuwol net bug. Aisaya bilam, \q1 Mat na aqez saw amatawun haiqtab lileyim bilaqaq, Ne Iyahta ayon dan balaw toniy haqaq ham. Ad ne in ayon dante na wastitayid titnonan haqaq ham. \q1 \v 5 Iyahta boldaqta kam nab garah bunmo aseseqta teq amikmikta inaqmo giqurotid woqid saw agemqanmo tiqiydaq haqaq ham. Ad akalhonan usaqta na bunmo ituq bugid in nazaqmo agemqan tiqiydaqmo haqaq ham. Dan kok tonim usaqta na bunmo tititnon bug daqay haqaq ham. Ad dan bunmo gig ate usaqta na wolid in ate tihiqiy bugdaq haqaq ham. \q1 \v 6 Kam nab God in ago on mataw gilumsihad giwastitaysa og kab on mataw bunmo tigibiy daqay haqaq ham. \rq Aisaya 40.3-5\rq* \p \v 7 Ari on mataw kabemmo Jon i huz igdaq haqad agerab tubol yaqay. Bolsa Jon gibilan, Ne ured amidgotniz ham. God teq ne ginan agem meqniysa gimeqin tondaqta na nog gibilenan ne tukim gigbeb leh nog iyay? ham. \v 8 Ne ginad meqniysa gigem buliyid teq ne gigo daq nazaqmo tubuliydaq ham. Luweq ne ginad kazaq em daqay ham. I Abraham asenlulibta haq daqay ham. Nazaq iyan God anad dimunta igad a hi gimeqin tondaq haq daqay ham. Nazaq ne ginad hi emiy ham. Ya ne gibilenaiq ham. God gig kag gibilenid buliyeq Abraham asenlulniz iygo azawayin in aholib usaqta ham. \v 9 Talgis ay abeqarib tuqusaq ham. Ay bunmo anon dimunta a hi emaqta na in qwayeq faqab hunegid le tuqoydaq ham. \p \v 10 In nazaq haqanmo on mataw dauh biyahta na Jon tisusumun ugiy, I ezaq toneq teq i gigem tubuliyta na mataw tigiqisihunam? haqiy. \v 11 Haqan Jon gibilan, Ne daq kazaq emiy ham. Mat ago tubusan giger usaqta na in araq mat ago tubusan haiqta na ugan ham. Sa mat ago didaq inaqta na in nazaqmo eman ham. \p \v 12 Haqsa mataw takis waqayta na asor in Jon huz igdaq haqad ago hib tuboliymo. Bolim in Jon susumun ugiy, Ta igmo teq ezaq tonam? haqiy. \v 13 Haqan Jon gibilan, Gavman gibilanta nazaqmo ne takis waqiy ham. Ad ne katiyeq mani asor samanmo ta hi waqiy ham. \v 14 Haqan ta mataw bab emayta asor nab turiyta na in susumunim bilaqiy, Ta i teq ezaq tonam? haqiy. Haqan Jon gibilan, Ne mataw tor negad giqutil ulumad gigo mani hi rin toniy ham. Ad ne hazizirib katiyad mataw gimalib nan emad gigo mani samanmo hi waqiy ham. Teq ne kabiy emayta na anawun waqad nan kabemmo hi bilaqiy ham. \p \v 15 Haqsa on mataw bunmo Jon ahol waqad giqutil eraq yaqay. Ad in ginadnad emad in gimo gihol buloneq bilaq yaqay, Luweq mat ko in Krais iydaq haq yaqay. \v 16 Haqsa Jon in bunmo gibilenim bilam, Ya ne yuwibmo huz negaiqta ham. Ari mat araq teq ya ibeb boldaqta na abin in ya ibin uriyamta ham. Ya in ahaqenibta ham. In yaqgo Iyahta ham. Ya in ago kabibiy mat samanta ham. In boleq nagah giger God ago Bugaw Dimunta teq faq inaq gimalib ne tuhuz negdaq ham. \v 17 In abenab sabol wazim in ago wit wolayta asawnib wit tigiluwiynan ham. Giluwiyad in wit anagin dimunta na ginuweq ago wit abitnib humab tuwoldaq ham. Humab wolad in wit asan meqinta na ginuweq faq a hi miyaqtab hunegid le tuqoydaq ham. \p \v 18 Haqad Jon gamuk naqanta kabemmo amalib on mataw ginad wazan eraqsa teq in God ago gamuk dimunta gibilenyaq. \s1 Herot Jon irqur \p \v 19-20 Teq king Herot in ama awe Herodiyas hureqim waqan Jon tuwadyaq. Wadad in Herot daq meqinta kabemmo amta na ago tuwadyaqmo. Wadsa Herot ago daq meqinta kabemmo aholib usta na amalib in daq ta araq meqin diqta emim in Jon wazim tiqirqur. \s1 Jon Yesus huz ug \r (Matyu 3.13-17; Mak 1.9-11) \p \v 21-22 Ari Herot in Jon a hi irqursamo Jon on mataw bunmo huz negad teq in Yesus tuhuz ugmo. Huz ugan Yesus God inaq gamuk emad tursa kait misireq nog iyim aqez hasan God ago Bugaw Dimunta ahol buliyim ah husta nog iyim Yesus amalib tigehitim. Gehitiqan Heven-ib God aqez bilam, Ni ya itatin ham. Ya ni ninan inad bilaqsa ya igem dimun diq iyaqta ham. \s1 Yesus asesan ginan \r (Matyu 1.1-17) \p \v 23 Ari Yesus ago ulig 30 nazaq tiqiyan teq in ago kabiy alulin tiqam. Teq on mataw in ahol alulin diq a hi huritim iyan in anan bilaq yaqay, Josep-mo atatin haq yaqay. \li1 Teq Josep in Heli atatin. \li1 \v 24 Sa Heli in Matat atatin. \li1 Sa Matat in Liway atatin. \li1 Sa Liway in Melki atatin. \li1 Sa Melki in Janay atatin. \li1 Sa Janay in Josep atatin. \li1 \v 25 Sa Josep in Matatiyas atatin. \li1 Sa Matatiyas in Amos atatin. \li1 Sa Amos in Nahum atatin. \li1 Sa Nahum in Esli atatin. \li1 Sa Esli in Nagay atatin. \li1 \v 26 Sa Nagay in Maqat atatin. \li1 Sa Maqat in Matatiyas atatin. \li1 Sa Matatiyas in Semen atatin. \li1 Sa Semen in Josek atatin. \li1 Sa Josek in Joda atatin. \li1 \v 27 Sa Joda in Jowanan atatin. \li1 Sa Jowanan in Resa atatin. \li1 Sa Resa in Zerubabel atatin. \li1 Sa Zerubabel in Sealtiyel atatin. \li1 Sa Sealtiyel in Neri atatin. \li1 \v 28 Sa Neri in Melki atatin. \li1 Sa Melki in Adi atatin. \li1 Sa Adi in Kosam atatin. \li1 Sa Kosam in Elmadam atatin. \li1 Sa Elmadam in Er atatin. \li1 \v 29 Sa Er in Josuwa atatin. \li1 Sa Josuwa in Eliyezer atatin. \li1 Sa Eliyezer in Jorim atatin. \li1 Sa Jorim in Matat atatin. \li1 Sa Matat in Liway atatin. \li1 \v 30 Sa Liway in Simeon atatin. \li1 Sa Simeon in Juda atatin. \li1 Sa Juda in Josep atatin. \li1 Sa Josep in Jonam atatin. \li1 Sa Jonam in Eliyakim atatin. \li1 \v 31 Sa Eliyakim in Melea atatin. \li1 Sa Melea in Mena atatin. \li1 Sa Mena in Matata atatin. \li1 Sa Matata in Natan atatin. \li1 Sa Natan in Devit atatin. \li1 \v 32 Sa Devit in Jesi atatin. \li1 Sa Jesi in Obet atatin. \li1 Sa Obet in Bowaz atatin. \li1 Sa Bowaz in Salmon atatin. \li1 Sa Salmon in Nason atatin. \li1 \v 33 Sa Nason in Aminadab atatin. \li1 Sa Aminadab in Atmin atatin. \li1 Sa Atmin in Arni atatin. \li1 Sa Arni in Hesron atatin. \li1 Sa Hesron in Peres atatin. \li1 Sa Peres in Juda atatin. \li1 \v 34 Sa Juda in Jekob atatin. \li1 Sa Jekob in Aisak atatin. \li1 Sa Aisak in Abraham atatin. \li1 Sa Abraham in Tera atatin. \li1 Sa Tera in Nahor atatin. \li1 \v 35 Sa Nahor in Serug atatin. \li1 Sa Serug in Rew atatin. \li1 Sa Rew in Pelek atatin. \li1 Sa Pelek in Eber atatin. \li1 Sa Eber in Sela atatin. \li1 \v 36 Sa Sela in Kainan atatin. \li1 Sa Kainan in Arpaksat atatin. \li1 Sa Arpaksat in Siyem atatin. \li1 Sa Siyem in Nowa atatin. \li1 Sa Nowa in Lamek atatin. \li1 \v 37 Sa Lamek in Metusela atatin. \li1 Sa Metusela in Enok atatin. \li1 Sa Enok in Jaret atatin. \li1 Sa Jaret in Mahalalel atatin. \li1 Sa Mahalalel in Kainan atatin. \li1 \v 38 Sa Kainan in Enos atatin. \li1 Sa Enos in Set atatin. \li1 Sa Set in Adam atatin. \li1 Sa Adam in God atatin. \c 4 \s1 Satan Yesus ulum wam \r (Matyu 4.1-11; Mak 1.12-13) \p \v 1 Ari God ago Bugaw Dimunta Yesus aholib ayahmo diq tuqusyaq. Ussa Yesus yuw Jodan hulosim muleqim ta lehsa God ago Bugaw Dimunta in waqim ad saw araq amatawun haiqtab tilah. \p \v 2 A lehan Satan kam 40 nazaqmo Yesus ulum waqad luwyaq. Luwsa kam nab Yesus didaq haiqmo osyaq. Ossa kam 40 na le tihiqiyan in agem tumoqyaq. \v 3 In agemnan moqad ossa Satan bolim tubulon, Ni God atatin iyeq teq ni gig ka bulonid in buliyeq bret iyid ni neq ham. \v 4 Haqan Yesus amenin emim bulon, God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Bret amomo in mat eman kayeqmo a hi osaqta haqad in bilam ham. \rq Lo 8.3\rq* \p \v 5 Haqan Satan in Yesus waqim garah araq abigmanib a gwalehim muran diq nawaqmo in kantri bunmo tiqisihun bug. \v 6 Isihun bugad in Yesus bulon, Ya kantri aseseqta kogan bunmo giqemid ni nihaqenib iysa ni nibin ayahmo diq iydaqta ham. Nagah kogan bunmo ya ibenab ussa ya giwamuzaiqta iyan ya mat araq ugnan inad bilaqid ya tuqugdaiq ham. \v 7 Nazaq iyan ni mulbuneq ya ibin iluwid teq nagah ko bunmo in ningo tiqiydaq ham. \v 8 Haqan Yesus amenin emim bulon, God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Iyahta in ningo God haqad in bilam ham. Ni in amomo abin iluwad ago kabiy emdaq haqad in bilam ham. \rq Lo 6.13\rq* \p \v 9-11 Anmo mat meqinta na in waqim ad uliq Jerusalem-ub tilah. A lehim in Tempel abigmanib Yesus eman tursa in bulon, God ago marib gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 God in ago angelo gibilenid in ni nitawanan emad tinibiy muz daqay haqad in bilam ham. Nibiy muzad in boleq gibenab tinisor daqay haqad in bilam ham. Luweq ni nisen gigib woltaydaq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 91.11-12\rq* \m Nazaq iyan ni God atatin iyeq teq ni kab sortukeq woq ham. Woqsa ni nimam nilumsihsa ya nibiyiq ham. \v 12 Haqan Yesus amenin emim bulon, Teq God ago marib gamuk araq kazaq bilammo ham. \q1 Iyahta in ningo God haqad in bilam ham. Nazaq iyan ni girerey emad in hi ulum waq haqad in bilam ham. \rq Lo 6.16\rq* \p \v 13 Ari Satan daq nag bunmo amalib Yesus tuqulum waqim in hulosadmo tilah. Lehad in anad emyaq, Kam ta araqab teq ya a ta ulum waqdaiq haqyaq. \ms1 Yesus saw Galiliy-ib lehim in God ago Bugaw Dimunta ago zaway amalib kabiy tiqemyaq \s1 Yesus saw Galiliy-ib ago kabiy alulin am \r (Matyu 4.12-17; Mak 1.14-15) \p \v 14 Ari God ago Bugaw Dimunta Yesus aholib zaway diq iyim ussa in muleqim saw Galiliy-ib a ta lah. Lehim ossa in abin saw nab uliq bunmo tilehyaq. \v 15 Sa Yesus saw nab uliq-uliqgo luwad in ago daq muzineq tuteqmo in mataw gigo bit humab wolaytab gwahtiqeq suleq tinegyaq. Negsa on mataw bunmo in ago gamuk huritad abin tiqiluw yaqay. \s1 On mataw uliq Nasaret-ibta Yesus gileh ugiy \r (Matyu 13.53-58; Mak 6.1-6) \p \v 16 Ari Yesus saw nagab luwimmo in ago uliq diq Nasaret-ib tilah. Uliq nab in osad ayah iy bugta. In nab le osad Juda gigo lotu akamnib in ago daq muzinim bit humab wolaytab le tugwahtim. Gwahtiqim osad teq in God ago gamuk bilaqnan haqad eraqim titur. \v 17 Tursa mat araq God ago gamuk nantut Aisaya mar tonta na waqim a bo Yesus tuqug. Ugan in hasim mar nagunim le ahol tuwaqim teq in kazaq bilam, \q1 \v 18 Iyahta ya itowun emim ibilan, Ni mataw ginaghan haiqta yaqgo gamuk dimunta tigibilendaq haqad in bilam ham. In ya inan nazaq haqad teq in ago Bugaw Dimunta yagan ya iholib tuqusaqta ham. Ussa Iyahta iqeman ya gamuk kazaq on mataw gibilennan tubol ham. \q1 Mataw giqirquran osayta na ya ne giqamun hasid ne samanmo tiluw daqay haqaiq ham. Teq mataw gime haiqta na ya ne gime wastitayid ne saw ahol tuwaq daqay haqaiq ham. Ne mataw afaqan kabemmo gisorayta na ya ne gigo afaqan giholib walemid ne gihol tisinamoldaq haqaiq ham. \q1 \v 19 Teq ya bilaqaiq, Iyahta in ago on mataw gidimun tondaqta na akaman tugwahtiqaq haqaiq ham. \rq Aisaya 61.1-2\rq* \m \v 20 Yesus gamuk na bilaq bugim tihiqiyan in sansandek na tal tonim mat wamuzaqta na ugad in le tuqos wom. Os woqim ossa on mataw bit nab osiyta na bunmo in Yesus ahol tuwaninun yaqay. \v 21 Ahol waninunsa Yesus in gamuk bilamta na alulin emim gibilan, Muran mat araq God ago mar ne nawa tuhuritiyta na wol net bugsa ne ahol tuwaqiy ham. \p \v 22 Ari on mataw uliq nabta na bunmo Yesus abin tiqiluw yaqay. Ad in Yesus aqezab gamuk dimunta gwahtiqyaqta na huritad gihol turuh nemsa teq in bilaq yaqay, Ka Josep-mo atatin a haiq e? haq yaqay. \p \v 23 Haqsa Yesus gibilan, Helmo ham. Ne teq kazaq ibilen daqay ham. Ni i gimen daq araq a hi emaq haq daqay ham. Kapaneam-ub ni daq azawayin inaqta eman i abin huritta naqanta araq ninmo ningo uliq kabmo emsa i ahol a hi waqauq haq daqay ham. \v 24 Teq ya helmo ne gibilenaiq ham. God ago nantut ago uliqabmo diq in ahol abin haiqta ham. \p \v 25 Ya ne gibilen kemaiq ham. Kwaziqmo Elaija ago kamub zarow araq ayah diqta saw bunmo gwahtim ham. Gwahtiqan ulig ezeqman teq aweweqta na asormo urom a hi wom ham. Kam nab Isrel-ib on waburta kabemmo osiyta ham. \v 26 Ta teq God in Elaija eman ago on mataw Isrel gigo aw waburta araq ulumsihnan a hi lah ham. Haiq ham. In Elaija eman on mataw en ta araq Juda a haiqta naqmo gigo saw anan Saidon haqayta nab in lah ham. Lehim uliq anan Sarefat haqayta nabmo in aw waburta araq ulumsih ham. \p \v 27 Ad nazaqmo ham. God ago nantut anan Elisa haqayta na ago kamub mataw gigo moq lepra inaqta kabemmo Isrel-ib osiyta ham. Teq God in ago mataw Isrel na gilikmanib araq ago moq lepra wastitayan a hi dimniy ham. Haiq ham. In mat anan Naman haqayta naqmo amomo ulumsihan ahol dimniy ham. Mat na in on mataw en ta araq Juda a haiqta ginan Siriya haqayta naqmo gigo araq ham. \p \v 28 Yesus nazaq Isrel on mataw gibin wazan woqan bit nab mataw bunmo huritim gigem meqin diq iy. \v 29-30 Gigem meqniysa in eraqim Yesus muzan uliq asan ban gwahtim. Gwahtiqan in waqim ad in gigo uliqab garah araq abigmanib saw ban meqintab usaqta nab in hunegid woqdaq haqad adek ban a lehiy. Teq haiq. Yesus mataw na gilikmanib gwahtiqim gihulosad tilah. \s1 Yesus mat araq aholib bugaw meqinta muz \r (Mak 1.21-28) \p \v 31 Ari Yesus uliq Kapaneam saw Galiliy-ibtab tilah. Lehim Juda gigo lotu akamnib in on mataw suleq tinegyaq. \v 32 Suleq negsa on mataw in ago gamuk huritad gihol turuh nem yaqay. Na ezaqgo Yesus bilaqne God inmo abin ugan in suleq bilaq nog iyyaq. \v 33-34 Samo mat araq aholib bugaw meqinta usaqta na in Juda gigo bit humab wolayta nab osmo. Osim in dedibmo lileyim bilam, Sey! ham. Yesus Nasaret-ibta ham ni i ezaq gitonnan bol? ham. Ni i gimeqin tonnan daqag ni bolya ham. Ya ningo tuhurit ham. Ni God ago mat tawon diqta naqmo ham. \v 35 Haqsa Yesus wadim bulon, Ni niqez hiqiy ham. Ad bugaw meqinta ni mat na hulosad gwahtiqeq leh ham. Haqan bugaw meqinta na in mat na othasan le mataw gilikmanib woqsa in hulosad gwahtiqim tilah. Lehad in mat na santitiy araq a hi ug. \v 36 Anmo mataw bunmo gihol riten lamsa in an tubulon yaqay, Mat ka ago gamuk azawayin inaqta ka in naga gamukin diq? haq yaqay. In bugaw meqinta gamukmo gibilensa in gwahtiqim lehayta haq yaqay. Bilaqne in God ago zawayibmo bugaw gibilen nog iyaq haq yaqay. \v 37 Mataw nazaq haqad bilaqsa Yesus abin saw nab uliq bunmo tileh bugyaq. \s1 Yesus Pita alen aqawun wastitayan dimniy \r (Matyu 8.14-15; Mak 1.29-31) \p \v 38 Ari Yesus eraqim bit humab wolayta na hulosad in Saimon ago bitab tilah. Lehan Saimon alen aqawun moq waqim asan afan meqin diq iyim banab ussa in Yesus tubuloniy. \v 39 Bulonan in loqim ban aw usaqta na agerab turad gamuk atoranmo bilaqanmo aw asan afan iyim usta na hulos ugim nabag tilah. Lehanmo in eraqim gimen didaq anaran usta na a bolim tinag. \s1 Yesus on mataw gigo moq inaqta kabemmo giwastitayan dimniyiy \p \v 40 Ari zeq tuwolehsa mataw in giyogniz gigo moq amo amo usaqta na giwaqim giqad Yesus ago hib tuboliy. A bolan Yesus mataw na amulik-mulikmo giholib aben emim giwazsa in tidimniy yaqay. \v 41 Sa bugaw meqinta on mataw kabemmo giholib usiyta na in gihuloseq lehad lileyeq bilaq yaqay, Ni God atatin haq yaqay. Haqsa Yesus ginadad gibilensa in giqezmo hiqiyeq leh yaqay. Na ezaqgo bugaw na in Yesus ahol alulin in Krais\f + \fr 4:41 \ft Ni Luk 2.11 nab teq gamuk ‘Krais’ ka alulin ahol waqdaq.\f* na ago tuhuritiyta iyan. \s1 Yesus uliq asorib le luwad ago kabiy emyaq \r (Mak 1.35-39) \p \v 42 Ari tarom iyim saw tihastitayim bolsa Yesus uliq na hulosim saw araq amatawun haiqtab tilah. Lehan teq on mataw in tinagun yaqay. Nagunim lehim ahol tuwaqim teq in tuwasih yaqay, luweq in i gihuloseq lehdaq haqad. \v 43 Sa Yesus gibilan, Ne ya hi iwasihiy ham. Ya mataw kabta gibilenta nazaqmo ya uliq bunmo leheq God ago maror agamukan dimunta na in tigibilendaiqmo ham. Ya kabiy naqmo emgo haqad God ya iqeman bolta ham. \v 44 Haqad teq in saw Judiya-ib uliq bunmo luwad in Juda gigo bit humab wolaytab gwahtiqeq God ago gamuk tigibilenyaq. \c 5 \s1 Yesus bilaqan Pita nabiq kabemmo giwam \r (Matyu 4.18-22; Mak 1.16-20) \p \v 1 Ari kam araqab Yesus yuw Genesaret\f + \fr 5:1 \ft Yuw-kurorqan Galiliy anan araq ‘Genesaret’ haq yaqayta.\f* aqurumnib tursa on mataw kabemmo God ago gamuk huritnan haqad in agerabmo diq loqim os yaqay. \v 2 Ossa muy amikmikta giger kamis aqezab ussa Yesus tigibiy. Muy na ginamreniz muy hulosim in gigo dob nabiq waqayta na tisuhol yaqay. \v 3 Samo Yesus le muy na araqab gwalim tuqos. Na in Saimon ago muyibmo gwal. Gwalim in Saimon bulon, Ni muy ulum hasid in lan ez asit hulos ugeq usan ham. Haqan Saimon nazaq eman Yesus muy nab osad on mataw gamuk tigibilenyaq. \p \v 4 Ari in gamuk gibilenim tihiqiyan in Saimon bulon, Muy hureqid kamismeb mayawabmo diq lehan ham. Lehid teq ne dob huneg woqid nabiq waqiy ham. \v 5 Haqan Saimon amenin emim bilam, Mat Iyah ham i tarom kab nabiq nagunad luwsamo saw tihastitay ham. Sa i nabiq araq diq a hi waw ham. Ta teq ya na ago a hi bilaqad ya ni niqez muzineq le dob a ta hunegeq teq saw ta waqdaiq ham. \v 6 Haqad in le dob a ta huneganmo nabiq kuluw diqmo dobub tuwoqiy. Woqan dob titartaynan tonyaq. \v 7 Nazaq iysa Pita ayogniz nenaq in gigo kadoyniz asor muy araqab osiyta na gililewunan bo tigilumsihiy. In bolim muy giger nab nabiq ginuwan woqsa muy ame tugwal. Ame gwalan muy giger na munannan toniy. \v 8-10 Samo Saimon Pita ayogniz nenaq muyib osad nabiq kabemmo diq waqiyta na gibiyad in gihol riten lamsa tirab yaqay. Rabsa Sebediy atatniz giger Jems ama Jon inaq in Pita inaq araqibmo kabiy em yaqayta na in muy ta araq nab osad tirab yaqaymo. Sa Pita in Yesus anognib kuh tonim asen ulum laquwim turad bilam, Iyahta ham ni ya ihuloseq leh ham. Ya mat dimun a haiq ham. Haqan Yesus bulon, Ni hi rab ham. Ni nabiq giwaqad luwaqta kazaqmo muran teq abeb ni on mataw nazaqmo tigiwaqdaq ham. \v 11 Ari mataw na muy hureqim a le lan ezab emad teq in gigo nagah bunmo hulosad in Yesus muzim inaq tilehiy. \s1 Yesus mat araq ago moq lepra inaqta wastitayan dimniy \r (Matyu 8.1-4; Mak 1.40-45) \p \v 12 Ari kam araqab Yesus le uliq araqab tuqos. Ossa mat araq ago moq lepra inaqta bolim Yesus ahol waqadmo in abakbakan ulum laquwim turad afaqin mulbunim ogib emim teq in tisusumun ug, Iyahta ham ni ninad bilaqsa teq ni ya iwastitayid ya God ameb isan anumlan ka tihiqiydaq ham. \v 13 Haqan Yesus aben itiwunim mat na wazad bulon, Ya inad bilaqaq ham. Ni nisanib ninumlan usaqta na hiqiyan ham. Haqan muran diq nawaqmo mat na ago moq lepra tihiqiy. \v 14 Hiqiyan Yesus atoranmo bulon, Ni leheq daq kawa ya niholib emta ka ago ni mat araq hikidik bulon ham. Ni leheq mat tamaz emaqta naqmo nihol isihun ham. Ad Moses bilamta nazaqmo ni nihol dimniyta na anawun em ham. Emid teq mataw in ningo moq tihiqiyta na ago tuhurit daqay ham. \v 15 Teq haiq. Daq na amalib Yesus abin ayah diqmo iyim saw bunmo tilehyaq. Lehsa on mataw dauh kabemmo in Yesus ago gamuk huritnan teq in giholib moq usaqta na wastitaygo haqad tubol yaqay. \v 16 Bolsa Yesus sirisirimo on mataw na gihulosad saw amatawun haiqtab leheq God inaq gamuk tiqemyaq. \s1 Yesus mat araq abensen aditin moq bugta wastitayan dimniy \r (Matyu 9.1-8; Mak 2.1-12) \p \v 17 Ari kam araqab Yesus on mataw suleq negad tuqos. Ossa Farisi asor giyogniz mataw Moses ago gunun asuleqin bilaqayta na nenaq in nab osiymo. Mataw aseseqta na in uliq bunmo saw Galiliy-ibta teq saw Judiya-ibta teq uliq Jerusalem-ub osim boliyta. Bolim nab ossa Iyahta ago zaway mataw giqemid dimniygo Yesus aholib ayahmo usyaq. \v 18 Sa mataw asor in mat araq abensen aditin tumoq bugta abanan inaq sorim a boliy. A bolim in mat na soreq ad bit aduganib leheq Yesus agerab loqgo em yo hiqiy yaqay. \v 19 Na ezaqgo on mataw kabemmo diq bolim ban tuwaq bugan in mat na ad Yesus agerab loqgo adanin haiq. Nazaq iyan in bit ahuqunib gwalehim asor tihikneriy. Hiknerim in mat na abanan inaqmo eman on mataw gilikmanib wolehim Yesus anognib tuqus. \p \v 20 Ussa Yesus in mataw na ginad helta ahol waqadmo in mat moqaqta na tubulon, Kadoy ham ya ningo daq meqinta tigiwalem bug ham. \v 21 Haqan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq in Yesus ago gamuk na huritim in gimo an bulonad tisusumun yaqay, Ko nog in nazaq God ago ban waq nog iyim God bilawunaq? haq yaqay. Og kab mat araq mataw gigo daq meqinta walemdaqta haiqgam haq yaqay. Naqmo God amomo ago kabiyta haq yaqay. \v 22 Haqsa Yesus in gigo susumun na huritim gibilan, Doq tonnan ne ginad haresmo nazaq emay? ham. \v 23 Ya naga gamukin bilaqid teq ne nan a hi yag daqay? ham. “Ya ningo daq meqinta tigiwalem” haqdaiq o “Ni eraqeq loq gel” haqdaiq? ham. \v 24 Teq Mat Atatin in og kab daq meqinta walemgo azawayin aholib usaqta na ago ne hurit daqay haqad ya kazaq diq bilaqdaiq ham. Haqad in mat abensen moqan banab usaqta na tubulon, Ya nibilenaiq ham. Ni eraqeq ningo us ban waqeq ad ningo bitab a leh ham. \v 25 Haqanmo mat na on mataw gimeb eraqim ago ban in amalib usta na sorim ad ago bitab tilah. Lehad in God abin tiqiluwyaq. \v 26 Samo on mataw nab osiyta na bunmo ritenim in ginadnad tiqem yaqay. Ad in God abin iluwad bilaq yaqay, Muran i daq lul araq diqta ahol tuwaw haq yaqay. \s1 Yesus Liway bulonan in muzim inaq lah \r (Matyu 9.9-13; Mak 2.13-17) \p \v 27 Ari abeb Yesus lehim in mat takis waqaqta araq anan Liway haqayta takis abitnib ossa ahol tuwam. Ahol waqad in tubulon, Ni ya imuzeq bol ham. \v 28 Haqan Liway eraqim ago nagah bunmo hulosan ussamo in Yesus muzim inaq tilah. \p \v 29 Abeb Liway in ago bitab Yesus amen didaq oyad humab araq ayahta tiqam. Emim in Yesus inaq banab didaq neqad ossa mataw gibin meqinta takis waqayta na teq mataw ta asor kabemmo nenaq in Yesus inaq didaq neqad tuqosiymo. \v 30 Ossa Farisi asor teq in gigo mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor nenaq gimot meqniysa in Yesus ago disaipel tigibileniy, Doq tonnan ne mataw takis waqayta na teq mataw daq meqinta emayta na nenaq garabmo didaq neqad yuw uluwad osay? haqiy. \v 31 Haqan Yesus in gigo gamuk amenin emim bilam, Mataw gigo moq haiqta na in le dokta ahol a hi waqayta ham. Mataw gigo moq inaqta naqmo dokta ago hib lehayta ham. \v 32 Ya on mataw titnonta gililewunnan a hi bol ham. Ya on mataw daq meqinta emad osayta naqmo gililewunnan bolta ham. Gililewunid in ginad buliyeq gigo daq meqinta na gileh ug daqay haqad ham. \s1 Mataw didaq udinayta na ago Yesus bilam \r (Matyu 9.14-17; Mak 2.18-22) \p \v 33 Haqan mataw aseseqta na in Yesus buloniy, Jon ago disaipel sirisirimo didaq udinad God inaq gamuk emayta haqiy. Ad Farisi gigo disaipel nazaqmo emayta haqiy. Ta teq ningo disaipel didaq a hi udinayta haqiy. In didaq neqad wain ayun uluwayta haqiy. \v 34 Haqan Yesus gibilan, Mat araq aw waqnan tonsa in ayogniz boleq inaq ossa ne in giqemid didaq udin daqay ye? ham. Haiqgam ham. \v 35 Ari abeb mataw asor boleq mat aw waqaqta na ayogniz gibenab tuwaq daqay ham. Kam na teq boldaqta ham. Bolid kam nab teq mat na ayogniz didaq tuqudin daqayta ham. \p \v 36 Haqad Yesus gamuk awowun ta araq kazaq gibilan, Mataw in gigo tubusan kwaziqta tartayan in gigo tubusan muturta asor hiksireqim tubusan kwaziqta na inaq a hi initayta ham. In nazaq tonid tubusan muturta na timeqniydaq ham. Ad tubusan asor muturta na in kwaziqta na inaq a hi iydaqmo ham. Muturta na a hi ulilemsa kwaziqta na awaq timeqniydaqmo ham. \p \v 37 Teq mataw wain ayun muturta memeq asan kwaziqtab a hi tenayta ham. In nazaq tonid wain aqurin gwalad huhuw nemsa memeq asan kwaziqta na tartayid wain ayun na tumutbaldaq ham. Ad memeq asan na timeqniydaqmo ham. \v 38 Mataw memeq asan muturtamo waqim wain ayun muturta tenayta ham. \p \v 39 Haqad Yesus bilam, Mataw wain ayun kwaziqta tuquluwiyta na bunmo in wain ayun muturta hulosayta ham. Hulosad in bilaqay, Wain kwaziqta naqmo aquluw dimunta haqayta ham. \c 6 \s1 Mataw Juda gigo lotu akamnib kabiy a hi emayta na ago Yesus bilam \r (Matyu 12.1-8; Mak 2.23-28) \p \v 1 Ari Juda gigo lotu akaman araqab Yesus ago disaipel nenaq kabiy araq wit leyiyta aduganib gwahtiqim tileh yaqay. Lehad Yesus ago disaipel wit anagin asor guraqim gibenab iworad tineq yaqay. \v 2 Neqsa Farisi asor gibiyad bilaqiy, Nagaqgo ne lotu akaman ago gunun itiyonim kabiyab wit tuguraqay? haqiy. \v 3 Haqan Yesus in gigo gamuk amenin emim gibilan, Nabag ne Devit ago dauh nenaq gigem moqsa Devit daq amta na awagamun ne ahol a hi waqiy-ya ham. \v 4 Devit le God ago bit aduganib gwahtiqim God ameb bret eman osta na in waqim tinam ham. Bret na gunun emiyta ham. Mataw tamaz emayta naqmo gimomo bret na neqayta ham. Teq haiq ham. Devit agem moq titaysa neqad in bret tawonta na asor in ayogniz negan tineqiymo ham. Ta teq in daq meqinta a hi emiy ham. \v 5 Haqad in gibilan, Mat Atatin in lotu akaman anamrenmo diq iyim inmo mataw kam nab ezaq luw os daqayta na ago tigibilendaqta ham. \s1 Juda gigo lotu akamnib Yesus mat araq aben meqinta wastitayan dimniy \r (Matyu 12.9-14; Mak 3.1-6) \p \v 6 Ari Juda gigo lotu akaman ta araqab Yesus le Juda gigo bit humab wolayta araq aduganib gwahtiqim in on mataw suleq tinegyaq. Negsa mat araq aben akogan aqabun ger anedan mayim aditinmo usaqta in nab os. \v 7 Ossa mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq in Yesus ahol waq kemad nab osiymo, Yesus lotu akamnib mat aben meqinta na wastitayid dimniyid i amalib nan emam haqad. \v 8 Haqsa Yesus in ginad na tuhuritim in na ago a hi bilaqadmo in mat aben meqinta na tubulon, Ni eraqeq bo kab tur ham. Haqan mat na eraqim le nab titur. \v 9 Tursa Yesus mataw aseseqta na gibilan, Ya ne susumun negaiq ham. I Juda gigo maror ezaq usaq? ham. Lotu akamnib i mataw gidimun tonamta o i gimeqin tonamta? ham. Kam na i mat moqaqta ulumsihamta akaman o i mat na aholib hiqiyid in moqdaqta akaman? ham. \v 10 Haqad in ame le mataw na gibiy bugim teq in mat na bulon, Niben itiwun ham. Haqan mat na aben itiwunimmo in aben akogan na tidimniy. \v 11 Dimniyan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq in Yesus anan gigem meqin diq iysa in gimo an bulonad in Yesus ezaq ton daqayta na ago tibilaq yaqay. \s1 Yesus Aposel 12 na gitowun am \r (Matyu 10.1-4; Mak 3.13-19) \p \v 12 Ari kam nagab Yesus God inaq gamuk emnan haqad garah araq abigmanib tugwalah. Gwalehim tarom nab in God inaq gamuk emad ossa le saw tihastitay. \v 13 Saw hastitayan tarommo zeq tugwalsamo Yesus in ago disaipel gililewunan agerab tuboliy. Bolan in gilikmanib mataw 12 nazaq in aholyon gitowun emim in ginan Aposel haqad tibiy. \v 14-15 Na in ginan kazaq: Saimon, Yesus anan araq Pita haqad biyta. Teq Saimon amikqan Andru teq Jems ama Jon inaq teq Filip teq Bartolomyu teq Matyu teq Tomas teq Alfiyus atatin Jems teq Saimon ta araq mat Rom nenaq bab emyaqta amatin na \v 16 teq Jems atatin Judas teq Judas ta araq uliq Kariyot-ibta na. Mat naqmo anad buliyim Yesus waqim bab gibenab amta. \s1 Yesus on mataw suleq negad teq in kabemmo giwastitayan dimniy yaqay \r (Matyu 4.23-25; Mak 3.7-12) \p \v 17 Ari Yesus ago mataw na nenaq garahab gewoqim in le saw agemqantab ago disaipel dauh biyahta na nenaq tituriy. Tursa on mataw kabemmo saw Judiya-ibta teq uliq Jerusalem-ubta teq uliq giger Tair teq Saidon gigo lan ezabta na in bolim Yesus ago hib humab tuwoliy. \v 18 Mataw na Yesus ago suleq huritnan teq in gigo moq emid dimniynan haqad in boliyta. Bolan Yesus in gigo bugaw meqinta giholib usad gimeqin ton yaqayta na gimuzan lehsa in tidimniy yaqay. \v 19 Sa on mataw biyahta na bunmo Yesus asan waz waqnan ton yaqay. Na ezaqgo in aholib zaway gwahtiqeq le mataw gigo moq inaqta na bunmo giqemid dimniy yaqayta na ago iyan. \s1 Yesus on mataw tidimniyim osayta na ginan bilam \r (Matyu 5.1-12) \p \v 20 Ari Yesus ame gwalim ago disaipel gibiyad gibilan, \li1 Ne mataw ginaghan haiqta ham ne teq God ago maror aduganib gwahtiqeq anononmo tuqos daqay ham. \li1 Nazaq iyan ne tidimniyim osayta ham. \li1 \v 21 Teq ne mataw gigemnan moqayta ham God teq nagah negid ne tigiyunindaq ham. \li1 Nazaq iyan ne tidimniyim osayta ham. \li1 Teq ne mataw gaqad osayta ham ne teq tiyuquw daqay ham. \li1 Nazaq iyan ne tidimniyim osayta ham. \p \v 22 Ne Mat Atatin muzinad inaq luwsa mataw ne ginan gigem meqniysa tigibaymuz daqay ham. Ad in ne gibilawunad gigilehunan tibilaq daqaymo ham. In nazaq ne gitonsa ne ginad dimniyan ham. Ne tidimniyim osayta ham. \v 23 Mataw nazaq ne gitonsa ne gigem dimniysa ginad dimun dikan iyan ham. Na ezaqgo ne gigo naw ayahmo Heven-ib ne gibaq tunim usaqta ham. Mataw ne gimeqin tonayta na gisesan in nazaqmo God ago nantut gimeqin ton yaqaymo ham. \li1 \v 24 Ari ne mataw ginaghan kabemmo usaqta ham ne timeqniyim osayta ham. \li1 Nagah ne gigem emid dimniydaqta na ne muranmo tuwaqay ham. \li1 Abeb teq ne God abenab naw araq dimunta a ta hi waq daqay ham. \li1 \v 25 Teq ne mataw muran didaq neqad gigem aseseqmo iyayta ham ne timeqniyim osayta ham. \li1 Abeb teq ne gigemnan tumoq daqay ham. \li1 Teq ne mataw muran yuquwayta ham ne timeqniyim osayta ham. \li1 Abeb ne gaq wazad atoranmo tigaq daqay ham. \li1 \v 26 Teq mataw og kabta bunmo in ne ginan dimunta haqsa ne gihol waziy ham. In nazaq ne gibin iluwsa ne timeqniyim osayta ham. \li1 Kwaziqmo mataw na gisesan gibaqbaqniz in nantut katiyta na nazaqmo ginan dimunta haq yaqaytamo ham. \s1 Ne gibabun ginan ginad bilaq ago adan \r (Matyu 5.38-48) \p \v 27 Haqad Yesus bilam, Ne mataw ya iqez huritayta na ya ne kazaq gibilenaiq ham. Ne gibabun ginan ginad bilaqan ham. Ad mataw gigem meqinta negsa ne gilowan toniy ham. \v 28 Mataw ne kusluw negsa ne gidimun toniy ham. Ad mataw ne gibilawunsa ne in gimen God susumun ugid gilumsihan ham. \v 29 Mat araq nimanmanan asor ger wolid ni nimanmanan ta asor ger buliyid in wol tonanmo ham. Ad mat araq ningo saket waqsa ni ningo niholsihen ugid in waq tonanmo ham. \p \v 30 Mat aw nog in ningo nagah anan sunid na ni neg ham. Ad mat araq ningo nagah araq waqid ni anan ta hi bilaq ham. \v 31 On mataw in ne ezaq gitonid ne ginad dimniydaqta nazaqmo ne in gigo hib daq emiymo ham. \p \v 32 Ari mataw ni ninan ginad bilaqsa ta ni in ginan ninad bilaqaqta na in nagah diq a haiq ham. Daq nazaqta na anawun araq ne God abenab a hi waq daqay ham. Mataw God gileh ugim daq meqintab osayta na in nazaqmo an anan ginad bilaqaqta ham. \v 33 Ad mataw ni nidimun tonsa ta ni in gidimun tonaqta na in nagah diq a haiqmo ham. Daq nazaqta na anawun araq ne God abenab a hi waq daqaymo ham. Mataw daq meqintab osayta na in nazaqmo an dimun tonad osayta ham. \v 34 Ad ne mataw ginaghan inaqta naqmo gibiyad nagah negayta na in nagah diq a haiqmo ham. Ne mataw naqanta nagah negad ginad emay, In teq amenin tiqem daqay haqayta ham. Daq nazaqta na anawun araq ne God abenab a hi waq daqay ham. Mataw daq meqinta emayta na in nazaqmo amenin waqgo haqad nagah an ugayta ham. \p \v 35 Ta teq negmo kazaq emiy ham. Ne gigo bab ginan ginad bilaqsa ne gidimun toniy ham. Ad ne gibabun nagah negad in amenin neg daqayta na ago ne ginad hi usan ham. God in mataw meqinta teq mataw igmo ag haqad osayta na gilowan tonaqta ham. Nazaq iyan ne daq nazaqmo emeq teq abeb ne God abenab naw ayahmo tuwaq daqay ham. Ad ne God Ulilib Diqta atatnizmo diq iyeq tuqos daqay ham. \v 36 Ne Gimam in mataw ginan anad meqniyaqta nazaqmo ne mataw ginan ginad meqniyanmo ham. \s1 Ne on mataw gigo daq hi ulum kemiy \r (Matyu 7.1-5) \p \v 37 Ari ne mataw gigo daq ulum kemad ginan meqin a hi bilaqid God ne gigo daq ulum kemad ne ginan meqin a hi bilaqdaqmo ham. Mataw ne gigo hib daq meqinta emsa ne daq meqinta na walemad anadin ta hi emiy ham. Ne nazaq emid teq God in ne gigo daq meqinta na giwalemad anadin a ta hi emdaqmo ham. \v 38 Ne nagah asitmo mataw negid God amenin asitmo ne negdaq ham. Ari ne mataw nagah ayahmo negsa God amenin ayahmo tinegdaq ham. Nazaq iyan ne mataw nagah negiy ham. Negid teq God ne nagah tinegdaqmo ham. Helmo ham. In nagah ayahmo diq negid ne wazlilin ton daqay ham. \p \v 39 Haqad Yesus gamuk awowun araq gibilenim bilam, Mat ame haiqta in mat ta araq ame haiqtamo dan isihuneq a lehdaq e? ham. Haiq ham. In nazaq toneq in giger garabmo le yayib tuwoq daqay ham. \v 40 Ad nazaqmo disaipel araq in ago tisa uriyameq danmeb a hi lehdaqmo ham. Haiq ham. Ari disaipel na in suleq tuwaq bugeq teq in ago tisa nogmo tiqiydaq ham. \p \v 41 Haqad Yesus bilam, Nagaqgo ni niyow ameb rohroh amik diqta ussa ni ahol waqad ta ninmo nimeb ay anabun ayahta usaqta na ni ahol a hi waqaq? ham. \v 42 Ni ninad ezaq emad ni niyow bulonaq, Ya iyow haqaq rohroh nimeb usaqta na ya walemnan haqaq ham. Haqad ta ninmo nimeb ay anabun na ni ahol a hi waqaq ham. Ni nimileq meqin ham. Itureqmo ninmo nimeb ay anabun usaqta na ni walemeq nime saw anononmo ahol waqad teq ni le niyow ameb rohroh usaqta na walem ham. \s1 Ay meqinta anon meqinta emaqta \r (Matyu 7.16-20; 12.33-35) \p \v 43 Ay dimunta anon meqinta a hi emaqta ham. Ad nazaqmo ay meqinta anon dimunta a hi emaqtamo ham. \v 44 Mataw ay amulik-mulikmo ginon ahol waq kemim teq in ay ezaqta na ago ginad tiqem hasayta ham. Mataw ay fik anon waqnan haqad in am asasuqin inaqtab le a hi waqayta ham. Ad nazaqmo in wain anagin waqnan haqad le am asasuqin inaqtab a hi waqaytamo ham. \v 45 Mat dimunta agemab anad dimunta kabemmo usaqta na in daq dimuntaqmo emaqta ham. Sa mat meqinta agemab anad meqinta kabemmo usaqta na in daq meqintaqmo emaqta ham. Nagah mat agemab ayahmo usaqta naqmo in aqezab gwahtiqaqta ham. \s1 Bit emgo adan gigermo \r (Matyu 7.24-27) \p \v 46 Doq tonnan ne ya inan Iyahta, Iyahta haqad teq ne yaqgo gamuk a hi muzinayta? ham. \v 47-48 Ari mat yaqgo hib bolim yaqgo gamuk huritim muzinaqta na ago ya ne tigibilennan ham. Mat naqanta in bilaqne mat bit awaz meqinta amta nazaq nog ham. Mat na bit waznan haqad iturimmo in og tayan sisaqmo wolehan gig tugwahtiqan teq in tituq hunegan wom ham. Abeb uq araq ayahta hitiqim bit na dedibmo ulum has ham. Teq haiq ham. Bit na ahol asit a hikidik wol ham. Na ezaqgo mat na bit alulin dimunmo amta ham. \p \v 49 Ari mat yaqgo gamuk huritim teq a hi muzinaqta na in bilaqne mat bit atituqin haiqta ogibmo wazan eramta nazaq nog ham. Abeb uq hitiqim bo bit na wol haman bit na hidmo tuwom ham. Woqim timeqniy hasan in waz ta eraqgo haiq tiqiy ham. \c 7 \s1 Yesus bab mataw gigo ayahta araq ago kabibiy mat wastitayan ahol tidimniy \r (Matyu 8.5-13) \p \v 1 Ari Yesus on mataw gibilenim hulosadmo in le uliq Kapaneam-ub tugwahtim. \v 2 Gwahtiqan uliq nab mataw bab emayta gigo ayahta araq in os. Ossa in ago kabibiy mat araq in anan anad diq bilaqaqta na ago moq inaq iyim moqnan tonad usyaq. \v 3 Ussa bab mataw gigo ayahta na in Yesus bolim uliq nab osaqta na ago abin huritim in Juda gigo mataw marorta asor giqeman tilehiy, in Yesus bulonid boleq ago kabibiy mat na wastitayid dimniydaq haqad. \v 4 Mataw na le Yesus ago hib gwahtiqim in ginad awaz meqin amalib buloniy, Mat ko in mat dimunta haqiy. Ni leheq tuqulumsihdaq haqiy. \v 5 In i Juda ginan anad bilaqaqta haqiy. Inmo i giyon bit humab wolayta araq waz igta haqiy. \p \v 6 Haqan Yesus era nenaq tilah. In le bit sinsin tuqugsamo bab mataw gigo ayahta na in ago kadoyniz asor giqeman bolim Yesus danib ahol waqad bulonim bilaqiy, I gigo amebta na in ninmen gamuk kazaq bilam haqiy. Mat ayah ni niholtuw hi bul haqad in bilam haqiy. Ni yaqgo bit aduganib bo gwahtiqdaqta na ago ya mat dimun a haiq haqad in bilam haqiy. \v 7 Ya nazaq haqad ya ningo hib lehim a hi nibilen haqad in bilam haqiy. Ya inad emaiq ni gamukmo bilaqid yaqgo kabibiy mat ka ahol tidimniydaq haqaiq haqad in bilam haqiy. \v 8 Na ezaqgo ya inaqmo yaqgo amebta ahaqenib osaiqta haqad in bilam haqiy. Ad yaqgo mataw bab emayta na in ya ihaqenib osaytamo haqad in bilam haqiy. Ossa ya araq bulonaiq, “Ni leh” haqsa in lehaqta haqad in bilam haqiy. Teq ya araq bulonaiq, “Ni bol” haqsa in bolaqtamo haqad in bilam haqiy. Ad yaqgo kabibiy mat bulonaiq, “Ni kabiy ka em” haqsa in kabiy na emaqta haqad in bilam haqiy. Nazaq iyan ya inad emaiq ni gamukmo bilaqid yaqgo kabibiy mat na ahol tidimniydaq haqaiq haqad in bilam haqiy. \p \v 9 Haqan Yesus gamuk na huritim ahol turuh nam. Ahol turuh nemsa in ahol buliyim on mataw dauh biyahta in muzim inaq boliyta na kazaq gibilan, Ya ne gibilenaiq ham. Mataw bab emayta gigo ayahta na in Juda mat a haiq ham. Teq in Juda mataw bunmo giquriyamim in ya inan helmo diq haqaqta ham. \v 10 An mataw marorta Yesus ago hib giqeman boliyta na in muleqim bitab ta lehim kabibiy mat na ahol tidimniyim ossa in ahol waqiy. \s1 Yesus uliq Nain-ib mat minminta araq wazan eram \p \v 11 Ari Yesus usim ta tiqim in uliq araq anan Nain haqaytab tilah. Lehsa in ago disaipel teq on mataw dauh biyahta in inaq tilehiymo. \v 12 Lehan uliq nab aw waburta araq os. Sa in atatin amulikmo osta na tumom. Moqan mataw in asan banab emim sorim hodhodab ad tilehsa uliqab on mataw biyahmo aw na inaq hodhodab tileh yaqaymo. \v 13 Lehsa Iyahta in aw waburta na ahol waqad in anan anad meqniysa bulon, Ni hi gaq ham. \v 14 Haqad in mat momta asan banab usaqta na agerab loqim in aben banab emim wazsa mataw mat aban inaq sorim a lehiyta na wasihim tituriy. Tursa Yesus bilam, Mat minminta ham ya tinibilenaiq ham. Ni eraq ham. \v 15 Haqanmo mat tumomta na kayeq iyim eraqim osad gamuk tibilaqyaq. Sa Yesus amun na waqim anen tuqug. \p \v 16 An on mataw na bunmo daq na ahol waqim tirab yaqay. Ad in God abin iluwad teq in bilaq yaqay, God ago nantut araq awaz meqin diqta i gilikmanib tugwahtim haq yaqay. Haqad in bilaq yaqay, God in ago on mataw tigilumsihnan haqad nob tinegaq haq yaqay. \v 17 Ad in le Juda gigo og saw bunmo luwad Yesus daq amta na awagamun tibilaq yaqay. \s1 Jon mataw huz negyaqta na in ago disaipel giger giqeman Yesus ago hib lehiy \r (Matyu 11.2-19) \p \v 18-19 Ari Jon irquran ossa in ago disaipel bolim nagah bunmo Yesus giqamta na ago in Jon tubuloniy. Bulonan Jon in ago disaipel giger gibilenim giqeman Iyahta ago hib susumun ugnan tilehiy. Lehsa in gibilan, Ne leheq Yesus kazaq susumun ugiy ham. Ni i nibaq tunim osta naqmo amatin ni bol o haiq mat ta araq teq abeb boldaqta i baq tunam? haqad ne buloniy ham. \v 20 An mataw giger na le Yesus ago hib gwahtiqim tubuloniy, Jon mataw huz negyaqta na i giqeman i kawa tubol haqiy. Ad in i gibilenim bilam, Ne leheq mat na susumun ugiy haqad in bilam haqiy. Ni i nibaq tunim osta naqmo amatin ni bol o haiq mat ta araq teq abeb boldaqta i baq tunam? haqad nazaq in bilam haqiy. \p \v 21 Ari kam nabmo Yesus in mataw gigo moq amo amo inaqta na giwastitaysa tidimniy yaqay. Ad in bugaw meqinta mataw giholib usaqta na gimuzsa tileh yaqay. Teq in mataw gime haiqta na giwastitaysa in gime rireqim nagah ahol tuwaq yaqay. In kabiy nagan emsamo Jon ago disaipel giger na susumun ugnan boliy. \p \v 22 Nazaq iyan Yesus in giger na gigo gamuk amenin emim gibilan, Ko gibiyiy ham. Mataw gime haiqta saw ahol tuwaqay ham. Mataw gisen meqinta tiloq gelay ham. Mataw gigo moq lepra inaqta gisanib ginumlan usta na tihiqiyaq ham. Teq mataw gidek haiqta gamuk tuhuritay ham. Mataw tumoqiyta kayeq iyim ta eraqay ham. Ad mataw ginaghan haiqta God ago gamuk dimunta tuwaqay ham. Ne muleqeq leheq nagah ne gimeb kawa ahol tuwaqiyta ka teq gamuk kawa ne tuhuritiyta ka bunmo ne Jon buloniy ham. \v 23 Mat ya ibiyad anadnad a hi emad teq in ya inan helmo diq haqaqta, mat na tidimniyim osaq ham. \p \v 24 Ari Jon ago mataw giger na tilehsa teq Yesus in on mataw biyahta nab turiyta na Jon anan gibilenim bilam, Kwaziqmo ne nog diq ahol waqnan saw amatawun haiqtab lehiy? ham. Ne mat araq bilaqne tuqir tim retsa ahol wolad ahulan iysa ne ahol waqnan lehiy ye? ham. \v 25 Teq ne nog diq ahol waqnan saw nab lehiy? ham. Ne mat araq tubusan dimunta welim ossa ahol waqnan lehiy ye? ham. Haiqgam ham. Mataw ginaghan kabemmota tubusan dimdimunta giholib emim didaq dimdimunta neqayta na in king gigo bit aseseqtabmo osayta ham. \v 26 Ne ya ibileniy ham. Ne nog diq ahol waqnan lehiy? ham. Ne God ago nantut araq ahol waqnan lehiy ye? ham. Helmo ham. Mat na in God ago nantut araq ham. Teq mat nawa na in God ago nantut bunmo giquriyamta ham. \v 27 Mat naqmo God ago marib ananin mar tonan usaqta ham. Gamuk na bilam ham, \q1 Ahol waqiy ham, ya teq mat araq emid in yaqgo gamuk ad danmeb lehdaq haqad in bilam ham. Leheq in ninmen dante tuwastitaydaq haqad in bilam ham. Wastitayid teq ni lehdaq haqad in bilam ham. \rq Malakay 3.1\rq* \m \v 28 Ya ne gibilenaiq ham. Jon in mataw og kabta na bunmo giquriyamim in abin ayah diqta ham. Ta teq mat aw nog God ago maror aduganib gibin amik diq usaqta na in Jon tuquriyamiyta ham. \p \v 29 Ari on mataw nab turiyta na bunmo kwaziqmo in Jon ago hib lehan Jon tuhuz nagta, mataw takis waqayta na inaqmo. Nazaq iyan in Yesus ago gamuk na huritim bilaqiy, Helmo haqiy God daq titnonta emaqta haqiy. \v 30 Ta teq Farisi giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq in ginad a hi bilaqan in Jon huz neggo hulosiyta. Hulosad in God anad in gigo hib usta na othasim God in giyon dante dimunta amta na in gileh tuqugiy. \p \v 31 Ari Yesus gamuk bilaq tutim a lehad in gibilan, Ya on mataw kam kabta gigo daq anan bilaqnan teq ya gamuk awowun ezaq diqta amalib bilaqdaiq? ham. Teq in on mataw ezaq diqta? ham. \v 32 In bilaqne onmin maket-ib an bulonad osayta nazaq nog ham. In bilaqay, \li1 I ne gimen kadug ulamsa ne ginad dimniysa a hi doray haqayta ham. \li1 Teq i gaq wazsa ne ginad meqniysa a hi gaqay haqayta ham. \m \v 33 Ari Jon mataw huz negyaqta na bolim didaq amo amo a hi neqad wain ayun a hi uluwyaqta ham. Sa ne in anan bilaq yaqay, Bugaw meqinta aholib usaqta haq yaqay ham. \v 34 Ta teq Mat Atatin bolim didaq neqad wain uluwsa ne bilaqay, Mat ko meqin haqayta ham. In didaq kabemmo neqad wain ayun ayahmo uluwaqta amatin haqayta ham. In mataw gibin meqinta takis waqayta na teq mataw daq meqinta emayta na giyowmo diq haqayta ham. \v 35 O tob iyan ham. Mataw ginad em hasim daq emayta na bunmo in God ago anad awaz meqinta eman ulal iyaqta ham. \s1 Aw araq danatabta Yesus asen suhol \p \v 36 Ari Farisi araq Yesus bulonim inaq ago bitab didaq neqnan tilah. Lehan Yesus in Farisi na ago bitab didaq neqad tuqos. \v 37 Ossa uliq nab aw araq danatabta in Yesus bo Farisi na ago bitab didaq neqaqta na abin tuhurit. Huritim in kagoh amikta gig anan alabasta haqay na sisoqim emiyta araq waqim aduganib masil ahuran dimunta tenim teq in wazim a bol. \v 38 A bolim Yesus ahol wol emim banab us nog iyad didaq neqsa aw na lehim abun ban asen agerab turad teq in tigaqyaq. In gaqad ameqil woqsa ameqil ayunib Yesus asen suholad teq in aqensanib bayan tumay. Mayan in Yesus asen ilawunad teq in masil ahuran dimunta na wazbalan Yesus asenab tuwom. \p \v 39 Samo Farisi Yesus bulonan ago bitab bolta na in daq nazaq ahol waqadmo anad kazaq am. Mat ka in God ago nantut diq iyeq teq aw ka in naga awun diqta na ago in tuhurit nagta ham. Ad in aw ka baymuzid in asan a hi waz nagta ham. Aw ka daq meqinta emad luwaqta ham. \v 40 Mat na anad nazaq emsa Yesus anan biyim bulon, Saimon ham ya gamuk araq tinibilennan ham. Haqan Saimon bilam, Tisa ham ningo gamuk bilaqsa ya huritiq ham. \p \v 41 Haqan Yesus bilam, Ari ni nidek em ham. Mataw giger mat araq ago hib mani waqiyta ham. Mat na araq 500 kina nazaq wam ham. Sa araq na 50 kina nazaqmo wam ham. \v 42 Waqim abeb in mani waqiyta na amenin emgo in giholib gimeq araq diq a hi us ham. Nazaq iyan mani anamren na in mataw giger na ginan anad meqniysa in ago mani amenin giholib usta na tuwalam ham. Ari ya susumun nignan ham. Mataw giger na gilikmanib nog in mani anamren na anan anad ayahmo diq bilaqdaq? ham. \v 43 Haqan Saimon bilam, Ya inad emaiq mat ago mani amenin ayahmo usan in walamta naqmo in mani anamren na anan anad ayahmo diq bilaqdaqta haqaiq ham. Haqan Yesus bulon, Na ni ulum kemim dimunmo tibilam ham. \p \v 44 Haqad in ahol buliyim aw na ahol waqadmo in Saimon bulon, Ni aw ka ahol waqaq e? ham. Ya ningo bitab bolan ni yuw yagan ya isen a hi suhol ham. Teq aw ka ameqil ayunib isen suholim in aqensanib bayan tumay ham. \v 45 Ya ningo bitab bolan ni ya a hi ilawun ham. Teq ya ningo bit aduganib gwahtiqim ossa bo muran kawa aw ka ya isen tiqilawunaq ham. \v 46 Ni ya ifaqinib masil ahuran dimunta wazbalan a hi wom ham. Teq aw ka ya isen amalib masil ahuran dimunta wazbalan tuwom ham. \v 47 Nazaq iyan ya ni nibilenaiq ham. Aw ka in daq meqinta kabemmo amta ham. Teq in ya inan anad ayahmo bilaqaqta ham. Na ezaqgo ya in ago daq meqinta na tigiwalem bugta na ago iyan ham. Ari mat bilaqaq, Ya iholib daq meqinta kabemmo haiq haqaqta na in ya inan anad asitmoqmo bilaqaqta ham. \p \v 48 Haqad in aw na bulon, Ya ningo daq meqinta na tigiwalem bug ham. \v 49 Haqan mataw Yesus inaq garab banab didaq neqad osiyta na in gimo an bulonim bilaqiy, Ka naga matin diq? haqiy. In mataw giholib daq meqinta usaqta na inaqmo giwalemaqta haqiy. \v 50 Haqsa Yesus aw na bulon, Ni ya inan helmo hamta naqmo in nawa nilumsihan ni niholib daq meqinta usta na tihiqiy ham. Ni leheq nigem dimniysa os ham. \c 8 \s1 On asor Yesus muzeq inaq leh yaqay \p \v 1 Abeb Yesus uliq aseseqta amikmikta inaqmo kabemmo gigo hib leheq luwad in God ago maror agamukan dimunta tigibilenyaq. Sa disaipel 12 na in Yesus inaq tiluw yaqay. \v 2 Teq kwaziqmo on asor Yesus in giholib bugaw meqinta gimuzad gigo moq eman hiqiyta na in Yesus inaq tileh yaqaymo. On na gilikmanib araq anan Mariya uliq Magdala-ibta haqayta. Kwaziqmo Yesus in aholib bugaw meqinta 7 nazaq gimuzta. \v 3 Teq araq anan Jowana haqayta. Aw na aduw anan Kusa. Mat na King Herot ago bit wamuzim osyaqta. Teq aw araq anan Susana haqayta. Sa on asor kabemmo in Yesus muzeq inaq leh yaqaymo. On nagan in gimo gigo nagahta amalib Yesus ago disaipel nenaq gilumsih yaqayta. \s1 Mat araq kabiyab wit anagin hunagta ago gamuk awowun \r (Matyu 13.1-9; Mak 4.1-9) \p \v 4-5 Ari uliq saw bunmo on mataw kabemmo in Yesus ago hib bolim humab tuwoliy. Humab wolim ossa Yesus gamuk awowun araq gibilenim bilam, Mat araq ago kabiyab wit anagin hunegnan tilah ham. In lehim wit anagin hunegad luwsa asor danib wom ham. Woqan mataw loq gelad gisenab bay ninalsa ah boleq tineq yaqay ham. \v 6 Sa didaq anagin asor saw agigin inaqtab wom ham. Woqim wit anagin na gwalad og na ayuwun haiqgam iyan in tumay ham. \v 7 Sa wit anagin asor am asasuqin inaqta gilikmanib wom ham. Woqan am asasuqin inaqta na inaq araqibmo gwalad in wit na isih bugan abesbesan iy ham. \v 8 Sa wit anagin asor og dimuntab wom ham. Woqim in gwalim alulin amulik-mulikmo anon kabemmo diq 100 nazaq am ham. Ad Yesus bilam, Mat aw nog in gidek nan huritgo usaqta na in gamuk ka hurit kemiy ham. \s1 Yesus anad ezaq emad gamuk awowunmo on mataw gibilenyaq \r (Matyu 13.10-17; Mak 4.10-12) \p \v 9 Ari Yesus ago disaipel gamuk awowun na alulin hurit kemnan haqad in Yesus tisusumun ugiy. \v 10 Susumun ugan Yesus gibilan, Negmo God ago maror aduganib osayta ham. Nazaq iyan in ago maror abe alulin ulilemim usaqta na in negmo tigiqisihunaq ham. Ari on mataw asan banta na ya gamuk awowun hulim gibilenaiq ham. Ya nazaq gitonsa teq, \q1 Mataw na gime saw waqad teq in nagah araq ahol a hi waq daqay ham. Ad in gamuk huritad teq in ginad a hi em has daqay ham. \rq Aisaya 6.9\rq* \s1 Mat kabiyab wit anagin hunagta na ago alulin \r (Matyu 13.18-23; Mak 4.13-20) \p \v 11 Ari gamuk awowun na alulin in kazaq ham. Wit anagin na in God ago gamuk ham. \v 12 Teq mataw asor in wit anagin danib womta na nog ham. Mataw na God ago gamuk huritan teq abeb Satan bolim gigemab gamuk na ta walemaqta ham. Satan anad emaq, Luweq mataw na God anan helmo haqsa God in aholyon tigiwaqdaq haqad in mataw na gigemab God ago gamuk walemaqta ham. \p \v 13 Teq mataw asor in wit anagin saw agigin inaqtab womta na nog ham. Mataw na God ago gamuk huritim in ginad bilaqsa wazayta ham. Teq mataw na in wit aninin haiqta nog ham. In God ago gamuk gigemabmo diq a hi wazayta ham. Kam asitmoqmo in helmo haqsa teq gilumwaq akaman bolsa in ginad helta na hulosayta ham. \p \v 14 Teq mataw asor in wit anagin am asasuqin inaqtab womta na nog ham. Mataw na God ago gamuk huritim teq in og kab luw ossa og ka ago afaqan amo amo gamuk na isihaqta ham. Mataw na in mani akabiyan emad daq gihol bilaqaqta nagan emad in God ago gamuk anadin a hi emsa gamuk na gigemab a hi zilimaqta ham. \p \v 15 Ari mataw asor in wit anagin og dimuntab womta na nog ham. Mataw na God ago gamuk huritim in waz naqmo hiqiyayta ham. Ad in gigem titnonimmo ussa in daq helta emayta ham. In afaqan sorad gituw a hi hiqiyayta ham. In giwaz meqniyim ossa God ago gamuk na in gigemab anon giqemaqta ham. \s1 Mataw lam miderim kuramab a hi sihenayta \r (Mak 4.21-25) \p \v 16 Ari mataw lam miderim kuramab a hi sihenayta ham. Ad in ban ahaqenib a hi emaytamo ham. Haiqgam ham. In lam miderim ulilib othenan oyad usaqta ham. Ussa mataw lam anuwan ahol waqad in bolim bit aduganib gwahtiqayta ham. \v 17 Nazaq iyan nagah bunmo ulilemim usaqta na in teq ulal tiqiydaq ham. Ad nagah bunmo giqisihan usaqta na in teq saw anuwanib gwahtiqid mataw ahol tuwaq daqay ham. \v 18 Nazaq iyan ne ginad em hasad yaqgo gamuk huritiy ham. Na ezaqgo God in on mataw gigo nagah inaqta na bunmo nagah asor a ta negdaq ham. Ari mataw ginaghan haiqta gihol kat ugad bilaqay, I gigo nagah inaq haqayta na God in gibenab nagah asitmo in wazayta na tigiwalem bugdaq ham. \s1 Yesus anenan teq amagniz na gingan? \r (Matyu 12.46-50; Mak 3.31-35) \p \v 19 Ari kam nabmo Yesus anen teq in amagniz in ago hib tuboliy. Bolim teq haiq on mataw kabemmo humab wolim ossa in Yesus agerab loqgo dan haiqgam. \v 20 Samo mataw asor Yesus tubuloniy, Ni ninen teq ni nimagniz bolim in nibiynan haqad kowa asanib turay haqiy. \v 21 Haqan Yesus amenin emim gibilan, On mataw God ago gamuk huritad muzinayta naqmo in ya inen teq in ya imagniz ham. \s1 Yesus bilaqan tim ayahta kute nam \r (Matyu 8.23-27; Mak 4.35-41) \p \v 22 Ari kam araqab Yesus ago disaipel nenaq muyib gwalim osad Yesus gibilan, I yuw urumun kozaq ban lehuq ham. Haqad in tilehiy. \v 23 Lehadmo Yesus ame rursa tuqus lah. Ussa tim ayahta eraqim bolad yuw eman muyib gwalsa muy ame tugwalnan tonyaq. Sa disaipel timeqniynan ton yaqaymo. \v 24 Ad in le Yesus wazan eraqanmo tubuloniy, Iyahta, Iyahta haqiy i tumoqnan tonauq haqiy. In nazaq haqan Yesus eraqim tim yuw inaqmo ginadan tim moqim hiqiysa yuw kute nemim ahol a ta hi wolyaq. \v 25 Sa Yesus disaipel gibilan, Ne ginad God anan helmo haqayta na edowa? ham. Haqan disaipel rabad gihol turuh nemsa bilaq yaqay, Ka naga matin diq? haq yaqay. In tim yuw inaqmo gibilensa aqez huritayta haq yaqay. \s1 Yesus mat araq aholib bugaw meqinta muz \r (Matyu 8.28-34; Mak 5.1-20) \p \v 26 Ari Yesus ago disaipel nenaq muyib yuw urotim le uliq Gerasa gigo og saw ban tugwahtiqiy. Uliq na yuw urumun kozaq ban ussa saw Galiliy yuw urumun kazaq ban usaqta. \v 27 Yesus muy hulosim lan ezab hitiqanmo uliq nab mat araq aholib bugaw meqinta giqusaqta in agerab tubol. Mat na kam sisaqmo abe aholmo tubusan haiqmo luwyaqta. In bitab asit a hi osad in hodhodabmo luw osyaqta. \v 28 In Yesus ahol waqad ek tonim anognib asen agerab woqim usad bilam, Yesus ham ni God Ulilibta atatin ham. Ni ya ezaq itonnan bol? ham. Ya inad meqniysa nibilenaiq ham. Ni santitiy hi yag ham. \v 29 Na ezaqgo Yesus tekomo bugaw meqinta na mat huloseq lehgo gibilanta na ago iyan in nazaq Yesus bulon. Tuteqmo bugaw meqinta na in mat na anad wamuzyaqta. Wamuzsa mataw sen teq hankap amalib in irqureq waz waq yaqayta. Teq haiq. Mat na sen nagan bul titaysa bugaw meqinta abe yahsa in saw amatawun haiqtab le luwyaqta. \p \v 30 Ari Yesus mat na tisusumun ug, Ni ninan ezaq? ham. Haqan in bilam, Ya inan Kuluwmo ham. Na ezaqgo bugaw meqinta kabemmo diq mat na aholib ussa in ahol anan nazaq biyim bilam. \v 31 Teq bugaw meqinta nagan ginad meqniysa gime kabemmo Yesus bulon yaqay, Ni i gimuzid i yay abe milhasta aromriq inaqta nab hi lehuq haq yaqay. \p \v 32 Sa bul gihumaban araq ayahta garah nab didaq neqad turiy. Tursa bugaw meqinta nagan ginad meqniysa Yesus buloniy, Ni i giqemid i bul ko giduganib lehuq haqiy. Haqan Yesus bilam, Lehiy ham. \v 33 Haqan bugaw meqinta nagan in mat na hulosad gwahtiqim le bul na giduganib tuwoqiy. Woqanmo bul bunmo sibim wole garah asibsibranib bayhilek tonim yuwmeb woqan yuw gineqanmo tumoq bugiy. \p \v 34 Sa mataw bul giwamuzim osiyta na in daq na ahol waqad in tukim uliqab teq saw haresmo lehad in nagah ahol waqiyta na awagamun tibilaqiy. \v 35 Bilaqsa on mataw nagah na ahol waqnan tilehiy. Lehim in Yesus ago hib tubolim in mat aholib bugaw meqinta gwahtiqim lehiyta na ahol waqiy. Mat na anad dimunta waqim tubusan welim Yesus asen agerab ossa in ahol waqad tirab yaqay. \v 36 Sa mataw gimeb daq ahol waqiyta na in mat aholib bugaw meqinta usan Yesus gimuzan lehiyta na awagamun on mataw biyahta na tigibilen yaqay. \v 37 Gibilensa uliq Gerasa ago saw ban on mataw bunmo rabad bo Yesus buloniy, Ni i gihuloseq leh haqiy. Haqan Yesus muyib ta gwalim in muleqim ta lah. \p \v 38-39 Lehsa mat aholib bugaw meqinta gwahtiqim lehiyta na in Yesus inaq lehnan haqad anad awaz meqin amalib bulonyaq, Ya ninaq lehdaiq haqyaq. Haqsa Yesus hulos. Ad in mat na eman ago uliqab muleqim ta lehsa in bulon, Ni ningo uliqab muleqeq ta leh ham. Leheq God daq ayahta em nigta na awagamun ni on mataw gibilen ham. Haqan mat na muleqim lehim in uliq nab bitbitmo luwad Yesus ayahmo ulumsihta na ago in on mataw tigibilenyaq. \s1 Yesus aw araq ned hunegaqta wastitayim teq in maror araq amiy tumomta wazan eram \r (Matyu 9.18-26; Mak 5.21-43) \p \v 40 Ari Yesus muleqim ta bolanmo on mataw biyahta saw nab in amen emim osiyta na in Yesus ahol waqad ginad tidimniyiy. \v 41 Samo mat araq anan Jairus haqayta tubol. Mat na in Juda gigo bit humab wolayta ago danmebta araq. In bolim Yesus asen agerab ahol hulosan ogib woqim usad Yesus in ago bitab bolgo haqad in anad meqniysa ame kabemmo tubulonyaq. \v 42 Mat na amiy amulikmoqmo osta na tumoqnan tonsa iyan in bolim Yesus nazaq bulonyaq. Amun aw na ago ulig 12 nazaqta. Ari mat na nazaq Yesus bulonan in inaq tilehsa on mataw dauh biyahmo Yesus aholib soqotim diq inaq tileh yaqaymo. \p \v 43 Lehsa aw araq ulig 12 nazaq moqad ned hunegad luwyaqta na in mataw na gilikmanib tilehyaqmo. Mataw kabemmo in aw na ago moq wastitay waqiyta. Teq haiq. In ago moq asit a hi hiqiyyaq. \v 44 Ari aw na Yesus abun ban muzim inaq lehadmo in agerab diq loqim ago tubusan adek tuwaz. Wazim muran diq nawaqmo in aholib ned usta na tihiqiy. \p \v 45 Anmo Yesus tisusumun, Nog ya iwaz? ham. Haqan on mataw bunmo bilaqiy, I asit a hi niwaz haqiy. Haqsa Pita bilam, Iyahta ham on mataw dauh biyahta ka bunmo nililut nigad soqot nigim ninaq lehayta ham. \v 46 Haqan Yesus bilam, Haiq ham. Ne gilikmanib guyaqag diq ya iwaz ham. Iwazan yaqgo zaway asor ihulos yagim lehsa ya ihol loyin ham. \p \v 47 Yesus nazaq bilaqsa aw na anad tiqam, Ya daq emta ka ulal tiqiyaq ham. Haqad in ahol harara nemsamo bolim Yesus anognib ahol hulosan ogib tuwom. Woqim usad on mataw na bunmo gimeb in anad ezaq emad Yesus wazta na teq in wazanmo ahol tidimniyta na ago in tibilaq bug. \v 48 Bilaq bugan Yesus bulon, Ya imiy ham ni ya inan helmo hamta naqmo niqeman ni nihol tidimniy ham. Ni nigem dimniysa leh ham. \p \v 49 Ari Yesus gamuk bilaqad nab tursa Jairus ago bitab mat araq osim bolim in ago mat ayahta na danib ahol waqad tubulon, Ningo amun aw tumom ham. Nazaq iyan ni Tisa atuw ta hi bul ham. \v 50 Haqan Yesus gamuk na huritim in Jairus bulon, Ni hi rab ham. Ni God amomo anan helmo haqid teq ni nimiy tidimniydaq ham. \p \v 51-53 Haqad in Jairus ago bitab tubol. Bolim on mataw kabemmo amun aw na anan gaq wazad ossa Yesus gibilan, Ne hi gaqiy ham. Amun aw na a hi mom ham. In usaq ham. Haqan on mataw na bunmo in aqez tiyuquwuniy. Na ezaqgo amun tumoq hasta na ago in tuhuritiyta iyan. Yuquwunsa Yesus in on mataw biyahta in inaq boliyta na bunmo giwasihan asanib tursa in Pita teq Jems ama Jon inaq teq amun na anen amam naqmo giwaqim nenaq bit aduganib tugwahtiqiy. \p \v 54 Gwahtiqim Yesus lehim amun aw na aben wazim in lilewunim bulon, Yaqgo amun ham ni eraq ham. \v 55 Haqanmo amun aw na awitan muleqim asanib ta woqanmo in hidmo tiqeram. Eraqan Yesus amun didaq ugid neqgo tigibilan. \v 56 Sa amun aw momta na kayeq ta iyan anen amam in ahol waqad in gihol riten lamyaq. Sa Yesus in gidek wazim gibilan, Kawa ya daq emta ka ago ne mat araq hikidik buloniy ham. \c 9 \s1 Yesus disaipel 12 na kabiy nag \r (Matyu 10.5-15; Mak 6.7-13) \p \v 1 Ari Yesus in ago disaipel 12 na gibilenan agerab bolan inmo ahol abinib bugaw meqinta bunmo gimuzgo azawayin teq moq amo amo wastitaygo azawayin tinag. \v 2 Negad teq in disaipel giqeman in God ago maror agamukan mataw gibilenad gigo moq giwastitaynan tilehiy. \v 3 Lehsa Yesus gibilan, Ne lehad es araq waqeq ad hi lehiy ham. Teq katek ulum ugayta na ne hi waqiymo ham. Ne ziy araq es sihengo hi waqad didaq danib neq daqayta na ne ad hi lehiymo ham. Ad mani araq ne giholib hi usanmo ham. Ne gigo tubusan amulik giholib usaqta naqmo ne a lehad araqmo ta hi waqiy ham. \p \v 4 Ari ne le bit aqez araqab gwahtiqid in ne gihol bulonid teq ne loqeq bit nabmo osiy ham. Osad kabiy hiqiyid teq ne eraqeq bit na huloseq lehiy ham. \v 5 Ari uliq edob ne lehid mataw ne gibaymuzsa ne uliq na huloseq lehiy ham. Lehad ne gisen aqogin wolhamid uliq nab woqan ham. Woqid teq mataw na in gigo daq na anadin tiqem daqay ham. \v 6 Yesus nazaq haqan disaipel tilehiy. Lehad in uliq bunmo God ago gamuk dimunta gibilenad teq in on mataw gigo moq inaqta na giwastitaysa gihol tidimniy yaqay. \s1 King Herot Yesus abin hurit \r (Matyu 14.1-12; Mak 6.14-16) \p \v 7 Ari saw Galiliy-ib king Herot in kabiy daq bunmo Yesus emyaqta na abin tuhurit. Huritim in anadnad diq emyaq. Na ezaqgo mataw asor bilaq yaqay, Jon mataw huz negyaqta na moqan God hodhodab wazan ta eram haq yaqay. \v 8 Sa asor bilaq yaqay, Elaija a ta gwahtim haq yaqay. Sa asor bilaq yaqay, God ago nantut kwaziqta araq kayeq ta iyim luwaq haq yaqay. \v 9 Mataw nazaq haqsa Herot bilam, Ya bilaqan Jon anat tuqurot tayiyta ham. Ta teq na naga matin ya abin kazaq diq huritaiq? ham. Haqad in Yesus ahol waqnan dan tinagunyaq. \s1 Yesus on mataw 5,000 nazaq didaq nag \r (Matyu 14.13-21; Mak 6.30-44; Jon 6.1-13) \p \v 10 Ari Yesus ago disaipel kabiy emad luwiyta na muleqim Yesus ago hib tuboliy. Bolim in kabiy bunmo emiyta na awagamun tubuloniy. Bulonim tihiqiyan Yesus in giwaqim nenaq in gimomo uliq anan Betsaida haqayta nab tilehiy. \p \v 11 Lehim ossa on mataw in Yesus ago disaipel nenaq uliq Betsaida-ib lehiyta na ago huritim in ginagunim tilehiy. In le Yesus ago hib tugwahtiqan Yesus in gibiyad anad tidimniy. Anad dimniysa in God ago maror asuleqin tigibilenyaq. Ad in mataw gigo moq inaqta na giwastitaysa tidimniy yaqay. \p \v 12 In nazaq emad ossa imisor diq tiqiy. Iysa disaipel 12 na bolim tubuloniy, Ni on mataw ko giqemid in uliq saw kogab haresmo lehad in usgo ban nagunad teq in gigemyon naguniymo haqiy. Saw i osauqta ka amatawun haiqta haqiy. \v 13 Haqan Yesus gibilan, Negmo didaq negid neqiy ham. Haqan disaipel bilaqiy, I gigo didaq kabem a haiq haqiy. Bret abaynagin teq nabiq gigermo kawa usaq haqiy. Ni ninad i leheq humab ka gimen didaq zayeq teq negam haqaq e? haqiy. \v 14 Na mataw 5,000 nazaq ossa iyan disaipel nazaq bilaqiyta. An Yesus in ago disaipel gibilan, Ne mataw gibilenid in humab 50 nazaq giholbin giholbin emeq osiy ham. \v 15 Haqan disaipel in aqez muzinim in on mataw bunmo gibilenan in nazaqmo tiqemiy. \v 16 In nazaq emim ossa Yesus bret abaynagin na teq nabiq giger na waqim ame ulilib gwalsa in God esey ugim teq in orqayim ago disaipel negan in on mataw tinegiy. \v 17 Negan in neqan tigiyunin. Giyuninan abeb disaipel le didaq abeyan ginuwim kuram 12 nazaqmo ta gisiheniy. \s1 Pita Yesus ahol alulin bilaq siram \r (Matyu 16.13-19; Mak 8.27-29) \p \v 18 Ari kam araqab Yesus amomo God inaq gamuk emad ossa ago disaipel agerab tuboliy. Bolan in tisusumun nag, On mataw ya inan nog diq haqsa ne huritay? ham. \v 19 Haqan disaipel amenin emim bilaqiy, Mataw asor ni ninan Jon mataw huz negyaqta na haqay haqiy. Sa asor ni ninan bilaqay, Ni Elaija haqay haqiy. Sa asor bilaqay, Ni God ago nantut kwaziqmo moqiyta na gigo araq tugwahtimya haqay haqiy. \v 20 Haqan Yesus a ta susumun nag, Ta negmo ya inan nog diq haqay? ham. Haqan Pita amenin emim tibilam, Ni Krais ham. God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na ninmo ham. \s1 Yesus bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 16.20-28; Mak 8.30–9.1) \p \v 21 Pita nazaq haqan Yesus in ago disaipel bunmo gunun negim gamuk awaz meqinta kazaq gibilan, Ne ya ihol alulin na mat araq hikidik buloniy ham. \v 22 Haqad in gibilan, Mataw marorta na teq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in Mat Atatin gileh ugad santitiy ayahmo tuqug daqay ham. Ugad teq in wol emid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo usid teq God in wazid ta eraqdaq ham. \p \v 23 Haqad in on mataw bunmo gibilenim bilam, Mat araq ya imuzeq bolnan haqad anad emeq in ahol wazid woqan ham. Ad ya afaqan soraiqta nazaqmo in sornan anad bilaqsa kam bunmo in ago kruse sorid abetarib gwalan ham. In nazaq toneq teq in ya imuzeq bolan ham. \v 24 Na ezaqgo mat nog inmo ahol anadin emad asan alowan tonaqta na in ahol awitan tihik hulesdaq ham. Ari mat nog in ya inadin emad ahol nog hulosdaqta na in ahol awitan ulumsihid kuluwa-kuluwmo tuqosdaq ham. \v 25 Nagaqgo mataw og kab osad in giholyon nagah kabemmo diq rom tonayta? ham. Mataw na gihol awitan hik hulesid nagah in giholyon rom toniyta na ezaq teq gilumsihdaq? ham. Na haiq ham. \v 26 Abeb Mat Atatin maror ayahta iyeq inmo ago ahol anuwan inaq ta bolad in amam teq amam ago angelo tawonta na nenaq gihol anuwanib tuboldaqta ham. Bolad mat aw nog in og kab osad ya teq yaqgo gamuk inaq ginan gimebay womta na kam nab Mat Atatin in mataw na ginan amebay tuwoqdaqmo ham. \v 27 Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka gigo asor a hi moqadmo in God ago maror og kab gwahtiqsa ahol tuwaq daqay ham. \s1 Yesus ahol awaqan lul araq diq iy \r (Matyu 17.1-13; Mak 9.2-13) \p \v 28 Ari Yesus gamuk na tiqemim abeb kam 8 nazaq tihiqiyan in Pita teq Jems ama Jon inaq giwaqim nenaq garah araq abigmanib God inaq gamuk emnan tugwalehiy. \v 29 Gwalehim Yesus God inaq gamuk emad ossa in anobun buliyim lul araq diq iy. Iysa ago tubusan inaqmo buliyim hus diq iymo. \v 30 Sa mataw giger Moses ayow Elaija inaq giwitan gwahtiqim Yesus inaq gamuk bilaqad tituriy. \v 31 In giger God ago anuwan inaq Yesus agerab gwahtiqim in Yesus Jerusalem-ub leheq ago kabiy emid hiqiyid in og ka huloseq gwa tilehdaqta na ago ananin in Yesus inaq bilaqad tur yaqay. \v 32 Tursa Pita ayogniz giger na nenaq gime sahuq iysa tuqusiy. Usim kayeq ta iyim in Yesus ahol anuwan inaq mataw giger na giwitan nenaq tursa tigibiyiy. \v 33 Gibiysa mataw giger na Yesus huloseq tilehnan tonsamo Pita era Yesus tubulon, Mat ayah ham i kab osauqta ka in dimun diq ham. I baybay ezeqmanmo emuq ham. Araq ninmen teq araq Moses amen teq araq Elaija amen ham. Pita anad a hi em hasadmo gamuk nazaq bilamta. \v 34 In gamuk nazaq emad tursamo onqas tihitim. Hitiqim in Yesus ayogniz giger Moses ayow Elaija inaq giqisih netim ussa disaipel ezeqman na gibiyad tirab yaqay. \v 35 Rabsa God aqez onqas na aduganib gehitiqim bilam, Ka ya itatin ham. Ya inmo atowun eman in osaqta ham. Ne in aqez huritiy ham. \p \v 36 God aqez na tihiqiyan disaipel Yesus amomo tursa ahol waqiy. Ad abeb in gewoqim luwad giqezmo hiqiyim tiluwiy. In nagah ahol waqiyta na mat araq diq a hi buloniy. \s1 Yesus amun araq aholib bugaw meqinta muz \r (Matyu 17.14-21; Mak 9.14-29) \p \v 37 Ari Yesus ago disaipel ezeqman na nenaq usim tarommo in eraqim garah na hulosim tigewoqiy. Gewoqanmo mataw dauh biyahta Yesus amen emim osiyta na in ahol tuwaqiy. \v 38 Ahol waqadmo mat araq gilikmanib era turad in lileyim bilam, Tisa ham ya inad meqniysa nibilenaiq ham. Ni ya itatin ka nob ugad ulumsih ham. Ka yaqgo amun amulikmota ham. \v 39 Kam buntab bugaw meqinta araq in yaqgo amun ahol waqsa in ritenad ek tonaqta ham. Sa bugaw na amun wazim ulelsa anosnosin ateb gwahtiqaqta ham. Ad in amun woltitayad in hulos ugnan atuw diq hiqiyaqta ham. \v 40 Ya ningo disaipel bugaw meqinta na muzgo haqad susumun negan in muznan biyab a hi iyiy ham. \v 41 Haqan Yesus bilam, On mataw kam kabta ne God anan helmo a hi haqayta ham. Ad ne ginad titnonim diq a hi usaqta ham. Kam ganim teq ya nenaq og kab osad ya ne ginad siqim iyaqta na ago a hi bilaqad ya ne gigo afaqan sordaiq? ham. Ningo amun a bol ham. \v 42 Haqan amun na Yesus agerab lehsamo bugaw meqinta na amun wazim hunegan woqan in tuqulelyaq. Ulelsa Yesus bugaw meqinta na wadim teq in amun ahol wastitayan tidimniy. Dimniyan in amun na waqim amam tuqug. \v 43 An on mataw bunmo God ago zaway na ahol waqim gihol riten lamiy. \s1 Yesus ame gigerta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 17.22-23; Mak 9.30-32) \p Mataw biyahta na in Yesus daq amta na anan ginadnad emad an bulonsa Yesus in ago disaipel gibilan, \v 44 Ne gidek tih nemeq gamuk ka huritad gidek hi zizalan ham. Mat araq teq Mat Atatin waqeq mataw gibenab tiqemdaq ham. \v 45 Haqan teq haiq. Yesus ago disaipel gamuk na alulin ago ginad a hi em hasiy. Gamuk alulin na ulilemim ussa in ahol a hi waqiy. Ad teq in Yesus susumun ugnan rab yaqay. \s1 God ago maror aduganib nog in mat ayah diqta? \r (Matyu 18.1-5; Mak 9.33-37) \p \v 46 Ari disaipel in gimo an mugad in gilikmanib nog diq in ayah diqta na ago tibilaq yaqay. \v 47 Sa Yesus in disaipel ginad nazaq emsa huritim in amun amikta araq waqim inmo agerab eman titur. \v 48 Tursa Yesus gibilan, Mat nog in amun kaqanta ya ibinib bolsa ahol waqad wazinaqta na in ya iwazinaqmo ham. Ad nog ya iwazinaqta na in mat ya iqeman bolta na wazinaqmo ham. Nazaq iyan ne gilikmanib mat ahol abin haiqta na in ne bunmo giquriyamim in mat ayahta iyim luw osaqta ham. \s1 Mat araq Yesus ananib bugaw meqinta gimuzsa disaipel wasihiy \r (Mak 9.38-40) \p \v 49 Haqan Jon bilam, Iyahta ham mat araq ni nibinib bugaw meqinta gimuzsa i luwim ahol waw ham. Teq mat na i inaq araqib a hi luwad iyan i wasihad bulon, Ni nazaq ta hi em haqad i bulon ham. \v 50 Haqan Yesus bilam, Ne hi wasihiy ham. Na ezaqgo mat geg a hi negaqta na in ne giyowta ham. \ms1 Yesus ago disaipel nenaq uliq Jerusalem-ub lehiy \s1 Samariya-ib on mataw Yesus baymuziy \p \v 51 Ari God Yesus waqeq ad Heven-ib gwalehgo akaman bolim sinsin tiqiy. Sinsin iysa Yesus uliq Jerusalem-ub lehnan anad awaz diq timeqniy. \v 52 Samo in mataw asor ameb leheq ago dan wastitay daqayta na giqeman tilehiy. Lehad luwim in Yesus ayon bit in usdaqta na wastitaynan haqad saw Samariya gigo uliqben araqab le tugwahtiqiy. \v 53 Teq haiq. Mataw uliq nabta in Yesus Jerusalem-ub lehaqta na ago huritim in Yesus waqeq inaq gigo bitab osnan tuhulosiy. \v 54 Hulosan Yesus ago disaipel giger Jems ama Jon inaq in daq na ahol waqad Yesus tubuloniy, Iyahta haqiy ni ninad bilaqid teq i God bulonid in kaitab faq emid hitiqeq mataw ka ginoy em bugan haqiy. \v 55 Haqan Yesus ahol buliyim giger na ginadim gibilan, Ne nazaq hi bilaqiy ham. \v 56 Haqad in ago disaipel nenaq uliq ta araqab tilehiy. \s1 Yesus muzeq inaq lehgo adan \r (Matyu 8.19-22) \p \v 57 In danib lehad luwsa mat araq Yesus bulon, Uliq saw edob ni lehdaqta nab ya nimuzeq ninaq tilehdaiqmo ham. \v 58 Haqan Yesus bulon, Ni ninad em haseq teq ya imuzeq bol ham. Gaun kwasikta kuduqib osayta ham. Ah in gigo rir inaqta ham. Ari Mat Atatin in ago us osad anamur emdaqta abanan araq diq haiqgam ham. \p \v 59 Haqad Yesus mat ta araq bulonim bilam, Ni ya imuzeq bol ham. Haqan mat na bilam, Iyahta ham ni ya ihulossa ya leheq imam tumomta na yay tonad teq ya boleq nimuzeq ninaq tilehdaiq ham. \v 60 Haqan Yesus bulon, Nab iyan ham. Mataw giwitan moqim usad God anadin a hi emayta na in gimo an wamuzad an yay toniy ham. Ari ninmo leheq God ago maror agamukan on mataw gibilenad luw ham. \p \v 61 Sa mat ta araq in Yesus bulon, Iyahta ham ya nimuzeq ninaq lehdaiqta ham. Teq ni ya ihulosid ya leheq isenlul giben wazeq teq ya ta boleq nimuzeq ninaq tilehdaiq ham. \v 62 Haqan Yesus bilam, Mat dante dimunta tuwaqim teq sirisirimo in ame agilehun ban ta lehaqta, mat na God ago maror aduganib le a hi gwahtiqdaqta ham. \c 10 \s1 Yesus mataw 72 nazaq giqeman ago kabiy emnan lehiy \p \v 1 Ari abeb Iyahta in mataw 72 nazaq gitowun emim giqeman in giger giger uliq saw bunmo Yesus abeb teq lehdaqta nabmo in danmeb tilehiy. \v 2 Lehsa Yesus gibilan, Kabiyab didaq kabemmo tizilimim giqusaq ham. Teq kabibiy mataw kabem diq a haiq ham. Nazaq iyan ne kabiy anamren inaq gamuk emad bulonsa in kabibiy mataw kabemmo giqemid boleq in ago didaq na giwaq ugiy ham. \p \v 3 Teq ne ginad em haseq lehiy ham. Ya ne giqeman ne sipsip amidgotniz gaun kwasikta gilikmanib leh nog iyay ham. \v 4 Ne lehad mani araq giholib hi usan ham. Ad ne ziy araq hi bideqiy ham. Teq ne gisendugan hi emiymo ham. Ne lehad on mataw danib gibiyad nenaq gamuk sisaqmo emad hi turiy ham. \p \v 5 Ne leheq bit araqab gwahtiqeq osnan haqad itureqmo ne kazaq gibileniy ham. On mataw bit kabta ne gigem dimniysa osiy haqiy ham. \v 6 Haqid mat araq dimunta bit nab osid teq ne gigem dimunta ugiyta na le mat na ago hib tuqusdaq ham. Ari mat araq dimunta nazaqta bit nab a hi osid teq ne gigem dimunta na ne gigo hib muleqeq bo ta usdaq ham. \p \v 7 Bit amulikmo ne os daqayta nabmo ne osiy ham. Ossa in didaq teq yuw negsa ne gihol afaqan hi iyiy ham. Ne neqmo neqiy ham. Na ezaqgo kabibiy mat mataw gimen kabiy emsa in amenin tuqug daqay ham. Teq ne haresmo bitbitmo hi luwiy ham. \v 8 Ne leheq uliq araq aduganib gwahtiqid in ne giwazinad nenaq osad didaq negsa ne neqad nan kabemmo hi bilaqiy ham. \v 9 Ad ne uliq nab on mataw gigo moq inaqta giwastitayid dimniysa ne gibileneq bilaqiy, God ago maror ne gigo hib sinsinmo tubol haqiy ham. \p \v 10 Ari ne le uliq araqab gwahtiqid in ne gibaymuzsa ne uliq na agemab turad kazaq gibileniy ham. \v 11 Ne gigo uliq ka aqogin i gisenab soqotim usaqta ka i wolilaman ne gigo hib ta lehaq haqiy ham. Na ago teq ne afaqan tisor daqay haqiy ham. Teq ne ginad em hasiy haqiy ham. God ago maror ne gigo hib sinsinmo bolan ne gileh ugiy haqiy ham. \v 12 Ya ne gibilenaiq ham. Kam abebtanta nab uliq Sodom afaqan waq daqayta nazaq nog in afaqan a hi waq daqay ham. Uliq ne gibaymuz daqayta na in Sodom giquriyameq afaqan ayah diqta tuwaq daqay ham. \s1 On mataw ginad gigem a hi buliyayta na oseq timeqniy daqay \r (Matyu 11.20-24) \p \v 13 Haqad Yesus bilam, Uliq Korasin teq uliq Betsaida ham ne teq timeqniy daqay ham. Kwaziqmo mat araq leheq daq azawayin inaq ya ne gigo hib emta nazaq in uliq giger Tair-ib teq Saidon-ib emid on mataw na ginad tubuliy nagiy ham. Ginad buliyeq in gigo daq teq ginad meqinta gileh ugad in tubusan asorqan abiyornaqta weleq butbutmeb tuqos woq nagiy ham. Teq ne yaqgo daq azawayin inaqta na ahol waqim ne ginad buliyim gigo daq meqinta gileh a hi ugiy ham. \v 14 Nazaq iyan abeb God hazizir ayahta emdaqta nab Tair teq Saidon afaqan waq daqayta nazaq nog ne a hi waq daqay ham. Ne in giquriyameq afaqan ayah diqta tuwaq daqay ham. \p \v 15 Teq uliq Kapaneam ham ne gibin iluwid Heven-ib gwalehdaq e? ham. Haiqgam ham. In ne gihunegid ne mataw tumoqiyta gigo sawab tuwoleh daqay ham. \p \v 16 Haqad in ago disaipel gibilenim bilam, Mat ne giqez huritaqta na in ya iqez huritaqmo ham. Ad mat ne gibaymuzaqta na in ya ibaymuzaqmo ham. Ad mat ya ibaymuzaqta na in mat ya iqeman bolta na tubaymuzaqmo ham. \s1 Yesus mataw 72 giqeman kabiy emnan lehiyta na muleqim ta boliy \p \v 17 Ari abeb mataw 72 Yesus giqeman lehiyta na in ginad dimniysa muleqim ta boliy. Bolim in Yesus buloniy, Iyahta haqiy i ni ninan biysa bugaw meqinta inaqmo i gihaqenib iyim in i gigo gamuk huritad muziniy haqiy. \v 18 Haqan Yesus gibilan, Ne le yaqgo kabiy emad luwsa Satan ulilibmo diq osim in mewlig hikliyan nog iyim ogib woqsa ya ahol way ham. \v 19 Ne huritiy ham. Ya nagah meqmeqinta gibayid woqgo azawayin tineg ham. Negan ne nagah ahulinaqta teq kahkah nagan tigibay daqay ham. Teq ne ya ibinib luwad ne gigo bab na ago zaway bunmo ne wazid tuwoq bugdaq ham. Sa nagah araq diq a hi gimeqin tondaq ham. \v 20 Ta teq bugaw meqinta ne giqez muzinayta na ago ne ginad hi dimniyan ham. Haiqgam ham. Ne giholnan God ago uliq Heven-ib tumar tonan usaqta naqmo ago ne ginad dimniyan ham. \s1 Yesus anad dimniysa God esey ug \r (Matyu 11.25-27; 13.16-17) \p \v 21 Ari kam nabmo diq God ago Bugaw Dimunta Yesus aholib ayahmo bolan in anad diq dimniysa bilam, O ya imam ham, Heven-ib teq og kab inaqmo ni Iyahta iyim osaqta ham. Ni mataw ginad awaz meqinta na teq mataw gimaqbel inaq iyim igmo ag haqad osayta na ni yaqgo kabiy alulin a hi giqisihunta ham. Haiq ham. On mataw gihol wazan woqsa in onmin gibin haiqta os nog iyayta naqmo ni yaqgo kabiy alulin tigiqisihunta ham. Ya imam ham ni ninad nazaqmo usan ni tiqam ham. Nazaq iyan ya esey nigaiq ham. \p \v 22 Haqad Yesus ta bilam, Ya imam in ago kabiy bunmo ya ibenab tiqam ham. Mat araq diq in yaqgo a hi hurit ham. Ya imam amomo in yaqgo huritta ham. Teq mat araq ya imam ago a hi huritmo ham. Ya in atatin iyim ya imomo in ago huritta ham. Ad on mataw ya inad bilaqsa imam giqisihunaiqta naqmo in ya imam ago huritaytamo ham. \p \v 23 Haqad in ahol buliyim ago disaipel gibiyad in gidekib kiskismo gibilenim bilam, Nagah ne ahol waqayta ka ago ne ginad dimniyan ham. \v 24 Ya ne gibilenaiq ham. Kwaziqmo God ago nantut kabemmo teq Isrel gigo king kabemmo in nagah ne muran ahol waqayta ka in ahol waqnan ginad diq bilaq yaqayta ham. Teq in moqim ahol a hi waqiyta ham. Ad gamuk kawa ne huritayta ka in huritnan ginad bilaq yaqaytamo ham. Teq in moqim a hi huritiyta ham. \s1 Samariya-ib mat araq in ababun Juda mat anan anad meqniy \p \v 25 Yesus nazaq gamuk bilaqsamo mataw na gilikmanib mat araq Moses ago gunun hurit kamta na in eraqim Yesus ulum waqad tisusumun ug, Tisa ham ya ezaq toneq teq kayeqmo kuluwa-kuluwmo tuqosdaiq? ham. \v 26 Haqan Yesus bulon, God ago maror Moses bilamta na aduganib gamuk ezaq diqta mar tonan usaq? ham. Ni gamuk na ahol waqim ninad ezaq emaq? ham. \v 27 Haqan mat na bilam, Gamuk na kazaq bilam ham. \q1 Ne gigem, ginad, giwitan, teq ne gigo zaway bunmo amalib ne gigo Iyahta God anan ginad bilaqan ham. \q1 Ad ni nihol anan ninad bilaqaqta nazaqmo ni niyow anan ninad bilaqan ham. \rq Lo 6.5; Wok Pris 19.18\rq* \p \v 28 Mat na nazaq bilaqan Yesus bulon, Ni gamuk amenin dimunmo tibilam ham. Ni nazaq toneq teq ni kayeqmo kuluwa-kuluwmo tuqosdaq ham. \p \v 29 Teq mat na inmo ahol abin iluwnan haqad in Yesus bulonim bilam, Ta ya iyowta na nog? ham. Haqan Yesus bilam, Gamuk araq kazaq lahta ham. Ni hurit ham. \v 30 Juda mat araq uliq Jerusalem hulosim in uliq Jeriko-ib tuwolehad luw ham. Wolehad luwsamo mataw meqmeqinta danib ahol waqim wazim wolim ago nagah bunmo giwaqim in tukim tilehiy ham. Lehsa mat na moqnan tonad danib tuqus ham. \p \v 31 Ussa kam nab Juda gigo mat tamaz emaqta araq in dan naqmo muzim wolehad luwimmo mat na ussa in ahol tuwam ham. Ahol waqad in aban emim dan adek ban loqim uriyamad lehmo tilah ham. \v 32 An nazaqmo Juda gigo gem Liway anaynayin araq Tempel-ib kabiy emaqta na in dan nab bolim mat na ahol waqad in aban emim uriyamad tilahmo ham. \p \v 33 Lehsa mat na ababun araq Samariya-ibta in dan nabmo bolim bo mat na agerab tugwahtim ham. Gwahtiqim mat na ahol waqad in anan anad timeqniy ham. \v 34 Anad meqniysa agerab loqim in oliv amasilan teq wain ayun mat na asulanib emim teq in tinat ham. Ad in mat na sorim inmo ago donki amalib emim in ad tilah ham. A lehim in bit araq mataw zayim usayta abitan nab eman ussa in wamuzim tuqus ham. \v 35 Usim eraqim tilehnan haqad in mani ameta gigermo bit na anamren ugad bulon, Ni mat ka wamuz ham. Ya muleqeq ta boleq teq mani ganim ni mat ka ayon hulosta na ya amenin tinigdaiq haqad in bilam ham. \p \v 36 Haqad Yesus in mat Moses ago gunun hurit kamta na tisusumun ug, Ni ninad ezaq emaq? ham. Mataw ezeqman na gilikmanib nog diq in mat woliyta na ayowmat nog iyim ulumsih? ham. \v 37 An mat na bilam, I gibabun Samariya-ibta bolim mat na anan anad meqniysa ulumsihta naqmo ham. Haqan Yesus bulon, Ari ni leheq Samariya mat daq amta nazaq ni asen muzeq em ham. \s1 Yesus le Marta amikqan Mariya inaq gibiyad os \p \v 38 Ari Yesus ago disaipel nenaq lehad luwim le uliq araqab tugwahtiqiy. Gwahtiqan aw araq anan Marta haqayta na in Yesus wazinad bulonim inaq ago bitab tilah. \v 39 Lehan teq Marta ama anan Mariya haqayta na in eraqim le Iyahta anognib os woqim osad in ago suleq huritad osyaq. \v 40 Ossa Marta amomo in Yesus ago disaipel nenaq gimen didaq oyad kabiy kabemmo anadin emad anad timeqniyaq. Anad meqniysa in bolim Yesus tubulon, Iyahta ham ya ima ihulosim bo ni ninaq ossa ya imomo didaq oy akabiyan emaiq ham. Ni ya inan ninad a hi meqniyaq e? ham. Ni ya ima bulonid in boleq ya ilumsihan ham. \p \v 41 Haqan Iyahta bulon, Marta, Marta ham ni kabiy kabemmo na ginadin emad nihol afaqan iyaq ham. Teq kabiy amulikmo emnanta usaq ham. \v 42 Kabiy dimunta na ni nima kawa ahol tuqug ham. Ugan i in aholib kabiy dimun diqta na a hi walemam ham. \c 11 \s1 I God inaq gamuk emamta ago adan \r (Matyu 6.9-15; 7.7-11) \p \v 1 Ari kam araq Yesus le saw araqab God inaq gamuk emad tuqos. In God inaq gamuk bilaqim tihiqiyanmo ago disaipel araq bolim tubulon, Iyahta ham i ezaq God inaq gamuk emamta na ni i giqisihun ham, Jon in ago disaipel giqisihunta nazaq ham. \v 2 Haqan Yesus disaipel bunmo gibilan, Ne God inaq gamuk bilaqnan haqad ne kazaq bilaqiy ham. \li1 I Gimam Iyah, \li1 Ni on mataw bunmo giqemid in ni ninan waziniy. \li1 Ad ni ningo maror emid og kab gwahtiqan. \li1 \v 3 Kam amulik-mulikmo ago didaqta ni ig. \li1 \v 4 Teq mataw i gigo hib daq meqinta emsa i walemad anadin a ta hi emauqta nazaqmo ni i gigo daq meqinta walemad anadin ta hi emmo. \li1 Ad nagah i gilum waqdaqta na ni wasihid i giholib hi gwahtiqan. \p \v 5 Yesus nazaq gibilenim teq in bilam, Gamuk araq kazaq lahta ham. Ne huritiy ham. Tarom alihanib mat araq in ago kadoy ago bitab bolim bulon ham. Kadoy ni bret ezeqmanmo yag haqad in bulon ham. \v 6 Ya iyow araq dan pesanmo bolad luwim bo yaqgo bitab tugwahtiqan ya didaq araq ugdaiqta na haiqgam haqad in bulon ham. \v 7 Haqan mat bit aduganib osta na bilam, Ni ya ituw hi bul haqad in bilam ham. Ya dan otim yaqgo onmin nenaq tuqusad iyan ya eraqeq nagah na a hi nigdaiq haqad in bilam ham. \v 8 Ari ya ne gibilenaiq ham. Mat bit aduganib osaqta na in ayow anadin a hi emaqta ham. Ta teq luweq inmo ahol abin timeqniydaq haqad in eraqeq nagah ayow ago siqim iyaqta na tuqug bugdaq ham. \p \v 9 Ad i God inaq gamuk bilaqgo adan nazaqmo usaqta ham. Teq God atuw a hi hiqiyaqta ham. Ne nagah araq anan susumun ugid teq in tinegdaq ham. Ne nagah araq naguneq teq ne ahol tuwaq daqay ham. Ne dan ez wolhamsa teq God ne giyon dan tihas negdaq ham. \v 10 On mataw nagah anan God susumun ugayta naqmo in nagah na waqayta ham. Teq on mataw nagah nagunayta naqmo in nagah na ahol waqayta ham. Ad on mataw dan ez wolhamsa teq God in giyon dan tihas negdaq ham. \p \v 11 Teq ne gilikmanib amun araq nabiq neqnan haqad amam bulonsa amam in nagah ahulinaqta gimugaqta araq waqeq ugdaq e? ham. Haiq ham. \v 12 Teq amun na kurek akokin anan bilaqsa amam in kahkah araq waqeq ugdaq e? ham. Na haiqmo ham. \v 13 Ne mataw ginad meqinta usaqta ham. Teq ne gigo onmin nagah dimdimunta neggo ne tuhurit kemiyta ham. Ari i Gimam Heven-ib osaqta na in nazaq ago on mataw a hi gitondaqmo ye? ham. Haiq ham. On mataw Gimam Iyah inaq gamuk bilaqad bulonsa in ago Bugaw Dimunta tinegdaq ham. \s1 Mataw asor bilaqiy, Yesus bugaw meqinta Belsebul inaq kabiy emaqta haqiy \r (Matyu 12.22-30; Mak 3.20-27) \p \v 14 Ari Yesus in mat araq aholib bugaw meqinta ussa gamuk a hi emyaqta na tumuz. Muzan lehsa mat aqez hiqiyim luwta na gamuk tibilaqyaq. Bilaqsa on mataw ahol waqad in gihol riten lamyaq. \v 15 Sa mataw asor bilaq yaqay, Yesus in bugaw meqinta gigo danmebta Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzaqta haq yaqay. \v 16 Sa mataw ta asor Yesus ulum waqad susumun ug yaqay, Ni God bulonid in Heven-ib daq araq azawayin inaqta emid gehitiqsa i ahol waqad teq i ni ninan helmo tihaqam haq yaqay. \p \v 17 Teq Yesus mataw na ginad hurit kemim gibilan, Kantri araq ago on mataw gihol husereq an gihar ugad an wolad oseq in tihiqiy bug daqay ham. Ad bit araqab on mataw gihol husereq an gihar ugad teq in an tirabun daqay ham. \v 18 Ad nazaqmo Satan ago dauh nenaq gihol husereq an gihar ugad an wolad Satan ago zaway hiqiysa in ago kabiy tuwoqdaq ham. \p Ne ya inan bilaqay, In Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzaqta haqay ham. \v 19 Ta teq ya Belsebul ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzid ari ne gigo gisenlul asor na in nog diq ago zaway amalib bugaw meqinta gimuzayta? ham. Nazaq iyan ne ya ibilawunayta na negmo gigo gisenlul naqmo in tuqulum kem daqay ham. Ulum kemeq in bilaq daqay, Gamuk nawa ne bilaqayta na ne katiyay haq daqay ham. \v 20 Ari God-mo ago zaway ilumsihsa ya bugaw meqinta gimuzsa teq ne ginad emiy ham. God ago maror ne gilikmanib tubol haqiy ham. \p \v 21 Ne ginad em hasiy ham. Mat araq awaz meqinta em sebur inaq wazim ago bit wamuzim ossa in ago nagah bunmo bitab dimunmo usaqta ham. \v 22 Ta teq mat araq zaway diqta boleq bit anamren na inaq an woleq tuquriyamdaqta ham. Uriyameq in bit anamren abenab em sebur in wazim ago zaway inaq iyim osta na waqad in bit anamren ago nagah bunmo giwaq bugeq a le ago walmataw gigo hib tiqiberdaq ham. \p \v 23 Ne ginad emiy ham. On mataw ya inaq kabiy a hi emayta na in ya ibabun ham. Teq on mataw ya inaq yaqgo dauh a hi girom tonayta na in yaqgo mataw gimuzan hares-haresmo lehayta ham. \s1 Bugaw meqinta muleqim ta bol \r (Matyu 12.43-45) \p \v 24 Haqad Yesus bilam, Bugaw meqinta araq mat hulos ugim gwahtiqim haresmo saw ayuwun haiqtab lehim luwaqta ham. Luwad in ban araq anamur emad osdaqta na nagunaqta ham. Teq haiq ham. In ban araq nazaqta ahol a hi waqaqta ham. In ban araq ahol a hi waqim teq in ahol bulonim bilaqaq, Bit kwaziqmo ya osta nab ya muleqeq ta lehdaiq haqaqta ham. \v 25 Haqad in bit nab muleqim ta lehim bit na asawun wolrironim anaghan bunmo wastitayim abanab eman ussa in ahol waqaqta ham. \v 26 Ahol waqim teq in lehim bugaw meqin diqta 7 nazaq in daq meqinta emgo uriyamiyta na gililewunim giwaqim nenaq ta bolim in bit nab gwahtiqim osayta ham. Mebmebmo bugaw amulikmo mat na aholib ussa in ahol meqin dimun nog osyaqta ham. Ari muran teq bugaw 8 nazaq bolim mat na aholib ussa in ahol timeqniy hasim osaqta ham. \s1 Mataw tidimniyeq os daqayta adan \p \v 27 Yesus gamuk na bilaqsamo mataw dauh biyahta na gilikmanib aw araq lileyim bulon, Aw niqemim sus nigta naqmo tidimniyim osaqta ham. \v 28 Haqan Yesus bilam, Haiqgam ham. Mataw God ago gamuk huritad muzinayta naqmo tidimniyim osayta ham. \s1 Mataw asor daq azawayin inaqta ahol waqnan bilaqiy \r (Matyu 12.38-42; Mak 8.12) \p \v 29 Ari on mataw teko bolim osiyta na os tutsamo mataw bunta in gigerab tubol yaqay. Bolsa Yesus gibilan, On mataw muran kam kab osayta ka in meqin diq ham. In daq azawayin inaqta naqmo ahol waqnan bilaqayta ham. Teq God daq araq azawayin inaqta a hi em negdaq ham. Daq Jona aholib gwahtimta naqmo in ahol tuwaq daqay ham. \v 30 Kwaziqmo Jona uliq ayahta anan Niniwe haqayta nab gwahtiqim on mataw gibilanta ham. Gibilenad in bilaqne God Niniwe on mataw hazizirib giqemeq gigo daq meqinta amenin negdaqta atowun in gigo hib os nog iyaq ham. Ad nazaqmo Mat Atatin in bilaqne God on mataw kam kabta hazizirib giqemeq gigo daq meqinta amenin negdaqta atowun in gigo hib os nog iyaqmo ham. \p \v 31 Abeb God hazizir ayahta emdaqta nab teq aw marorta kwaziqmo saw araq pesantab osta na in eraqeq on mataw muran kam kabta nenaq God ameb turad in mataw kam kabta gigo daq meqinta emid ulal tiqiydaq ham. Na ezaqgo aw marorta na uliq pesan diqtab osim Solomon abin huritim ago gamuk dimunta huritnan haqad ago hib tubol ham. Teq ne ahol waqiy ham. Mat araq Solomon uriyamta na in kawa ne gilikmanib osaq ham. Ta teq ne in ago gamuk dimunta huritnan gituw hiqiyayta ham. \p \v 32 Teq God hazizir ayahta emdaqta nab uliq Niniwe on mataw na eraqeq mataw muran kam kabta nenaq God ameb turad in mataw kam kabta gigo daq meqinta emid ulal tiqiydaqmo ham. Na ezaqgo on mataw Niniwe-ibta na in Jona ago gamuk huritim in ginad buliyim gigo daq meqinta gileh ugiyta ham. Teq ne ahol waqiy ham. Mat araq Jona uriyamta na in kawa ne gilikmanib osaq ham. Ta teq ne in ago gamuk huritim ginad a hi buliyayta ham. \s1 I gihol anuwan agamukan \r (Matyu 5.15; 6.22-23) \p \v 33 Ari mataw lam miderim bit aqiradnib eman a hi usaqta ham. Ad in lam miderim kuramab a hi sihenaytamo ham. Haiqgam ham. In lam miderim ulilib othenan oyad usaqta ham. Oyad ussa mataw lam anuwan na ahol waqad bolim bit na aqezab lo tugwahtiqayta ham. \v 34 Ad nazaqmo ni nimeqnagin nihol bunmo anuwan ugaqta ham. Ni nime dimun iyid ni nihol bunmo anuwan inaq tiqiydaq ham. Ari ni nime meqin iyid ni nihol bunmo aromriq inaq tiqiydaq ham. \v 35 Nazaq iyan ni nihol waz naqmo hiqiy ham. Luweq ni ninad emdaq, Ya idugan anuwan inaqta haqdaq ham. Teq haiq, ni nidugan aromriqnaq usdaq ham. \v 36 Ari ni nihol bunmo anuwan inaq iyad ni nihol anaghan araq romriqab a hi ussa teq ni nihol bunmo anuwan inaq tiqiy hasdaq ham. Bilaqne lam taromab oysa ni anuwanib osad nihol bunmo anuwan inaq iyaqta nazaq nog ham. \s1 Yesus in Farisi giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq gigo daq ginan bilam \r (Matyu 23.1-36; Mak 12.38-40; Luk 20.45-47) \p \v 37 Ari Yesus gamuk bilaqim tihiqiyan Farisi araq Yesus waqeq ad ago bitab leheq inaq didaq neqnan haqad tubulon. Bulonan Yesus mat na inaq lehim ago bit aduganib gwahtiqim banab tuqos. \v 38 Osad in aben a hi suholimmo didaq neqsa Farisi na ahol waqad anadnad tiqemyaq. \v 39 Sa Iyahta bulon, Ne Farisi ham ne gog teq deg gisanmo suholayta ham. Teq ne giduganib rin tongo adan teq daq meqinta amo amo ate gwalim usaqta ham. \v 40 Ne mataw agadanta ham. Mat ne gisan amta na in ne gimugan amtamo ham. \v 41 Nazaq iyan nagah ne gimuganib usaqta na ne wastitayid dimniyid teq ne daq dimdimunta God anan anad bilaqaqta naqmo emiy ham. Ne nazaq emsa teq nagah bunmo ne giwazayta na anumlan tihiqiydaq ham. \p \v 42 Ne Farisi ham ne timeqniyim osayta ham. Ne gigo kabiyab kwasin amik diqta anan mint haqayta na teq gunay teq kwasin-kwasan amikmikta amo amo ne giwaqim gihuseran humab 10 nazaq iyan humab amulikmo ne God ugayta ham. Ta teq daq titnonta amalib mataw gilum kemayta na teq God anan ginad bilaqayta na ago ne gidek zizalan ne a hi emayta ham. Ne daq aseseqta nawa na gidek a hi zizalsa ne tiqem nagiyta ham. Emad ne daq amikmikta na tiqem nagiymo ham. \p \v 43 Ne Farisi ham ne timeqniyim osayta ham. Ne bit humab wolaytab ban ulilibta nabmo osnan ginad bilaqaqta ham. Ad ne maket-ib luwsa mataw ne gibiyad ginan ‘mat ayah’ haqsa ne ginad diq dimniyaqta ham. \v 44 Ne timeqniyim osayta ham. Ne bilaqne hodhod agelin haiqta nog ham. Gel haiqgam iyan mataw hodhod usaqta na ahol a hi waqadmo gwahtiqim loq gelad luwayta ham. \p \v 45 Haqan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo araq in Yesus ago gamuk amenin emim bilam, Tisa ham ni nazaq Farisi ginan bilaqad ni igmo gibin inaqmo meqin tonaqmo ham. \v 46 Haqan Yesus bilam, Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na ham ne timeqniyim osaytamo ham. Ne gunun kabemmo diq on mataw negayta ham. Bilaqne ne nagah afaqanta on mataw gibetarib eman in sorgo giholtuw diq bulayta nazaq ham. Teq ne giben akurgan araq diq loqim gilumsihad asit a hi sor negayta ham. \p \v 47 Ne timeqniyim osayta ham. Ne gisesan God ago nantut kabemmo ginol emiyta ham. Ginol eman abeb ne nantut na gimen hodhod abitan dimdimunta giqemiyta ham. \v 48 Ne gisesan God ago nantut ginol eman moqiyta na ago ne ginad dimniyiy daqagya ham. Ginad dimniysa ne in gilumsihad mataw ginol emiyta na gimen hodhod abitan na giqemiyta ham. \p \v 49 God anad awaz meqin diqta iyim iyan in ne gilum kemimmo ginan kazaq bilam ham. Ya Aposel asor teq yaqgo nantut asor giqemid in yaqgo on mataw gigo hib leh daqay haqad in bilam ham. Lehid teq yaqgo on mataw na in gibaymuzad asor in ginol em daqay haqad in bilam ham. \v 50 God og ka mutur amta nab iyim bo muranmo mataw in ago nantut kabemmo ginol eman moqiyta ham. Teq nantut na bunmo ginedan womta na in mataw kam kab osayta ka gigo afaqan ham. Nazaq iyan in ginedan womta na aqenin God in on mataw muran kam kabta gigo hib tuwaqdaq ham. \v 51 Mebmebmo mataw Abel wol eman moqan in anedan wom ham. An abeb diq in Tempel teq tamaz em abanan Tempel asan ban turaqta na gilikmanib in Sekaraya wol eman moqan in anedan wommo ham. Ne gisesan Abel akamnib mataw dimdimunta ginol emim bo bo Sekaraya ago akamnib tiqiyiy ham. An ya helmo ne gibilenaiq ham. God in mataw dimdimunta ginedan womta na giqenin on mataw muran kam kab osayta na gigo hib tuwaqdaq ham. \p \v 52 Haqad Yesus bilam, Mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na ham ne timeqniyim osayta ham. On mataw God ago hurit kemnan haqad susumun negsa ne in gidanin qwayayta ham. Negmo diq God ago a hi hurit kemayta ham. Ad mataw ta asor na in God ago hurit kemnan tonsa ne giwasihayta ham. \p \v 53 Admo Yesus bit na hulosim le asanib tugwahtim. Gwahtiqan teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq in Yesus anan gigem meqin diq iysa in ulum waqad nagah haresmo anan susumun tuqug yaqay. \v 54 Susumun ugid in gamuk araq hi bilaqnanta bilaqid teq i tuwazam haqad in baynetim tur yaqay. \c 12 \s1 Yesus bilam, Ne Farisi gigo yis anan gihol waziy ham \r (Matyu 10.26-27) \p \v 1 Ari Yesus gamuk na bilaqad tursamo on mataw kuluw diqmo in agerab humab emim an ger ger diq turad in an asen tubay yaqay. Sa Yesus iturimmo inmo ago disaipel gibilenim bilam, Ne Farisi gigo yis anan gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Ari ya Farisi gigo yis haqad bilayta na ya in gigo daq in gimileq iyayta naqmo anan bilayta ham. \v 2 Nagah bunmo mataw giqisihan usaqta na abeb teq God hasid \m mataw bunmo ahol tuwaq daqay ham. Ad nagah bunmo mataw gikasnaknib usaqta na abeb God emid ulalab tugwahtiqdaq ham. \v 3 Nazaq iyan gamuk bunmo ne mataw gime titonim romriqab bilaqiyta na abeb mataw gamuk na saw anuwanibmo bilaqsa on mataw bunmo tuhurit daqay ham. Ad ne ulilemim bit aduganib gamuk kiskismo an adekib bilaqiyta na bunmo abeb mataw bit ahuqunib gwale turad teq in dedibmo lileyeq tibilaq daqay ham. \s1 On mataw nog diq rabun daqayta? \r (Matyu 10.28-31) \p \v 4 Ya ikadoyniz ham ya ne gibilenaiq ham. Mataw ne gisanmo wol em daqayta ham. Gisan wol emeq in ne gigo hib daq araq emgo in gigo zaway haiqta ham. Nazaq iyan ne mataw hi girabuniy ham. \v 5 Ari ne mat rabun daqayta na ago ya tigibilendaiq ham. In ago zaway kazaq usaqta ham. In ne ginol emeq teq in ne gihunegid saw faq oyad a hi miyaqtab tuwoleh daqayta ham. Helmo ya ne gibilenaiq ham. Ne mat naqmo rabuniy haqaiq ham. \p \v 6 Mataw mani asit diqmo hulosim ah amikmikta abaynaginmo gizayayta ham. Teq God in ah amikmikta na gigo araq diq anan adek a hi zizalaqta ham. \v 7 Ad in ne gibiy kemad ne gifaqinib giqensan na in ginulinim ganim diq usaqta na in tuhurit bugta ham. Nazaq iyan ne hi rabiy ham. Ne ah amikmikta nog a haiq ham. Ne ah amikmikta na ayahmo giquriyamiyta ham. \s1 I Yesus abin bilaqgo gimebay hi woqan \r (Matyu 10.32-33; 12.32; 10.19-20) \p \v 8 Ya ne gibilenaiq ham. Mat aw nog in mataw gimeb bilaqdaq, Ya Yesus-mo ago matta iyim osaiqta haqdaqta na abeb Mat Atatin nazaqmo God ago angelo gimeb turad in mat na anan bilaqdaq, In yaqgota tihaqdaqmo ham. \v 9 Ari mat nog in on mataw girabunad gimeb gileh yagid ya nazaqmo God ago angelo gimeb mat na gileh tuqugdaiqmo ham. \p \v 10 On mataw Mat Atatin bilawunayta na bunmo God in gigo daq meqinta na tuwalemdaq ham. Ari mat araq God ago Bugaw Dimunta bilawunid God in ago daq meqinta na a hi walemdaq ham. \p \v 11 Abeb mataw ne giqad Juda gigo bit humab wolaytab leheq mataw marorta gimeb teq gavman gimeb giqemid tursa ne hi rabiy ham. Ad ne mataw aseseqta na gigo gamuk amenin emeq ne naga gamukin bilaq daqayta na ago ne ginadnad hi emiymo ham. \v 12 Kam nabmo diq teq God ago Bugaw Dimunta in gamuk ne bilaq daqayta na tigiqisihundaq ham. \s1 Mat ago es kabemmo ussa anad a hi em hasta ago gamuk awowun \p \v 13 Ari mat araq on mataw dauh biyahta na gilikmanib eraqim turad in Yesus bulon, Iyahta ham ni ya ibab bulonid in i gimam tumomta na ago ahuran nagah husereq asor ya yagan ham. \v 14 Haqan Yesus bulon, Kadoy ham. Nog diq ya iqeman ya ne gigo jas o megistret iyim ya ne gimen midiyesin wazdaiq? ham. \v 15 Haqad in on mataw bunmo gibilenim bilam, Ne gihol asawan woltayad osiy ham. Luweq ne amota gigo nagah utet daqay ham. Ne giholyon nagah kabemmo tuwal emgo og kab a hi osayta ham. \p \v 16 Haqad in gamuk awowun araq kazaq gibilan, Mat ago es kabemmo inaqta araq ago kabiyab didaq gwalim anon kabemmo diq giqam ham. \v 17 Sa mat na ahol bulonim bilam, Ya teq ezaq tondaiq? haqad in bilam ham. Yaqgo bit araq ayahta yaqgo didaq tuwal emid osdaqta na haiq haqad in bilam ham. \v 18 Haqad in anad tiqemim bilam, Ya kazaq tiqemdaiq haqad in bilam ham. Yaqgo didaq abitan amikmikta na giqiner tiqsa teq ya gisawnib bit muturta aseseqta tigiwazdaiq haqad in bilam ham. Giwazeq yaqgo wit anagin teq yaqgo es bunmo bit na giduganib tuwal em bugdaiq haqad in bilam ham. \v 19 Tuwal emid ussa teq ya ihol buloneq bilaqdaiq, Ya matmo diq haqdaiq haqad in bilam ham. Yaqgo nagah dimdimunta ulig kabemmo agota usaq haqdaiq haqad in bilam ham. Ya kabiy araq a ta hi emdaiq haqdaiq haqad in bilam ham. Ya inamur emad didaq neqad yuw uluwad inad dimniysa tuqosdaiq haqdaiq haqad in bilam ham. \v 20 Haqan teq haiq ham. In ahol nazaq bulonad ossamo God tubulon, Ni mat agadanta haqad in bilam ham. Muran tarom kabmo ni tumoqdaq haqad in bilam ham. Moqid ni nagah niholyon tuwal emad osta na nog teq waqdaq? haqad in bilam ham. \v 21 Haqad Yesus bilam, Mataw asor in giholyon es nagah kabemmo tuwal emayta ham. Teq God ago hib in gigo nagah araq dimunta a hi usaqta ham. Mataw naqanta gigo hib teq daq nawa ya anan bilayta na tugwahtiqdaq ham. \s1 Yesus mataw ginad meqniysa ginad kabemmo emayta na ginan bilam \r (Matyu 6.25-34) \p \v 22 Haqad Yesus in ago disaipel gibilan, Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Ne gigo luw os anan ginad haresmo hi emiy ham. Ad “I teq naga neqam?” o “I teq naga amalib i gihol sihenam?” haqad nazaq ne ginad hi emiymo ham. \v 23 Ne didaq neqgomo og kab a hi osayta ham. Ad ne gihol in tubusanib sihengomo a hi usaqta ham. \v 24 Ne ah ginadin emiy ham. In didaq a hi leyayta ham. Ad in didaq a hi tayaytamo ham. In gigo didaq abitan in giholyon didaq tuwal em daqayta na haiqmo ham. God-mo didaq negsa neqayta ham. Teq ne ah nog a haiq ham. Ne ah ayahmo giquriyamiyta ham. \p \v 25 Ne gilikmanib nog diq inmo ahol anan anad meqniysa in ahol moqdaqta akaman na ulum riyawuneq asitmo a ta osdaq? ham. Na haiqgam ham. \v 26 Ne nagah amik diqta na a hi em daqayta iyan nagaqgo ne nagah aseseqta na ginan ginad meqniyaq? ham. \v 27 Ne mazrewrew kabiyabta na anadin emiy ham. In aholyon kabiy araq a hi emaqta ham. Ad in aholyon tubusan a hi initaqtamo ham. Teq ya ne gibilenaiq ham. Kwaziqmo Isrel gigo king Solomon in ago balaw dimdimunta aholib emyaqta ham. Ta teq in ago balaw araq dimun diqta mazrewrew nogta haiqgam ham. \p \v 28 Mazrewrew na muran usid babeq mataw uroteq faqab ginuwid gwaldaq ham. Teq God nagah samanta na dimun diqmo balaw tonaqta ham. Nazaq iyan in ne tubusan tinegdaqmo ham. On mataw ham ne ginad God anan helmo haqayta na in amik diq ham. Ne ginad em hasiy ham. \v 29 Ginad em haseq ne nagah neq daqayta na teq ne nagah uluw daqayta na ago ne gituw bulad hi luwiy ham. Ad negmo gihol anan ginad hi meqniyan ham. \v 30 Og kab on mataw en bunmo in nagah osgota na waqgo giholtuw bulad luwayta ham. Teq ne nagah osgota na a hi waqeq ne meqin os daqayta na ago ne Gimam Iyahta na tuhuritta ham. \v 31 Nazaq iyan ne og ka ago nagah na waqgo gituw hi buliy ham. Haiq ham. Ne God ago maror aduganib gwahtiqgo giholtuw bulad luwiy ham. Ne nazaq emsa teq God nagah osgota na bunmo inaqmo tinegdaq ham. \s1 Mataw Heven ago nagah dimunta giholyon humab emgo Yesus bilam \r (Matyu 6.19-21) \p \v 32 Haqad Yesus bilam, Ne mataw zaway haiqta ne hi rabiy ham. Ne Gimam anad bilaqan in ne giqeman ne in ago maror aduganib tugwahtiqiyta ham. \v 33 Nazaq iyan ne gigo nagah bunmo gizayeq amenin waqad teq ne mataw gina haiqta nagan negiy ham. Negeq teq ne mani aziyan a hi tartaydaqta araq ne giholyon nayiy ham. Nayeq teq ziy nab ne giholyon nagah dimdimunta Heven-ib tuteqmo usdaqta na tuwal emid usan ham. Uliq nab mataw nagah rin tonayta a hi luwayta ham. Sa bidbid nagah a hi meqin tonaytamo ham. \v 34 Ne ginad emiy ham. Uliq edob ne gigo nagah dimdimunta usdaqta nabmo teq ne ginad ayahmo tuqusdaqmo ham. \s1 Kabibiy mataw dimunta gigo gamuk awowun \r (Matyu 24.42-44) \p \v 35 Ne gihol wastitayeq lam miderid oysa ne saw waqad osiy ham. \v 36 Bilaqne kabibiy mataw gigo ayahta an waq ahumabun araqab oseq bolsa in amen emayta nazaq nogmo ne osiy ham. Kabibiy mataw na saw woltayad ossa in gigo ayahta na bo dan ez wolhamsamo in hidmo era ayon dan tihas daqayta ham. \v 37 Kabibiy mataw na gime a hi rursa in saw waqad ossa in gigo ayahta na boleq nazaq gibiyid kabibiy mataw na tidimniyeq os daqay ham. Ya ne helmo gibilenaiq ham. Mat ayahta na ahol wazid woqsa in ago kabibiy mataw na gigo kabibiy mat nog tiqiydaq ham. Iyeq in ago kabibiy mataw na giqemid banab ossa teq in gimen didaq a bo negid in tineq daqay ham. \v 38 Mat ayahta na tarom alihanib o tarommo saw tihastitaynan tonsa in boleq ago kabibiy mataw na a hi usad saw waqad ossa in gibiyid, kabibiy mataw na tidimniyeq os daqay ham. \p \v 39 Ari ne gamuk ka huriteq teq ne ginad em hasiy ham. Bit anamren in mat rin tonaqta naga kamnib boldaqta na ago huritid teq mat rin tonaqta na bo ago bit wolzilayeq a hi gwahtiqdaq ham. \v 40 Ad nazaqmo ne saw waqad osiy ham. Ne bilaq daqay, Mat Atatin a hi boldaq haq daqayta nabmo diq in bo tugwahtiqdaq ham. \s1 Kabibiy mat dimunta teq kabibiy mat meqinta gigo gamuk awowun \r (Matyu 24.45-51) \p \v 41 Haqan Pita bilam, Iyahta ham gamuk awowun na ni i disaipel gimomo gibilenaq o haiq ni mataw bunmo gibilenaq? ham. \v 42 Haqan Iyahta bilam, Naga matin in kabibiy mat dimunta nog? ham. Kabibiy mat dimunta in anad em hasad ago ayahta aqez muzinaqta ham. Aqez muzinad in kabibiy mataw bunmo giwamuzad didaq neq akamnib in didaq negaqta ham. \v 43 Abeb ago ayahta boleq in kwaziqmo bilamta nazaqmo ago kabibiy mat na emsa in ahol waqsa in ago kabibiy mat na tidimniyeq osdaq ham. \v 44 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat ayahta na in ago kabibiy mat dimunta na emid in ago nagah bunmo tigiwamuzdaq ham. \p \v 45 Ari luweq kabibiy mat na ahol buloneq bilaqdaq, Yaqgo ayahta lehim sisaqmo luwad in hidmo a hi boldaq haqdaq ham. Haqad in kabibiy on mataw ta asor giwamuzaqta na haresmo tiginoldaq ham. Ad in didaq neqad yuw uluwad ahol agadan iysa osdaq ham. \v 46 In nazaq emad ossamo ago ayahta bolsa in a hi huritdaq ham. Ad in ahol asawan a hi wastitaydaq ham. Sa mat ayahta na boleq in kabibiy mat na wazeq woltitayeq teq in mataw nan a hi huritayta na gigo sawab hunegid wo tilehdaq ham. \p \v 47 Haqad Yesus bilam, Kabibiy mat araq in ago ayahta anad huritdaqta ham. Huritad teq in ahol a hi wastitayad ago ayahta anad na a hi muzdaq ham. Abeb ago ayahta na in ago mataw gibilenid in kabibiy mat meqinta na woltitay naqmo diq hiqiy daqay ham. \v 48 Ari kabibiy mat ta araq in ago ayahta anad a hi huritdaqta ham. Ad teq in daq a hi em nagta tiqemdaq ham. Abeb mataw in kabibiy mat na asitmoqmo wol daqay ham. Ari mataw God ago hib nagah kabemmo tuwaqiyta na God in gigo hib amenin ayahmo waqdaqta ham. Ad God in mataw gibenab kabiy ayahmo amta na gibilenid in amenin emad in nagah asor bunta amalib emeq tuqug daqaymo ham. \s1 Yesus on mataw gihusernan bol \r (Matyu 10.34-36) \p \v 49 Ari Yesus bilam, Ya og kab faq araq ayahta ulamnan haqad bol ham. Ad ya inad emaiq faq na tekomo tiqeraq nagta haqaiq ham. \v 50 Teq haiq ham. Santitiy araq ayahta ya tiqiqisih bugid teq faq na tiqeraqdaq ham. Sa muran ya santitiy na a hi loyinadmo ihol afaqan diq tiqiyaq ham. \v 51 Ne ginad emay ya og kab on mataw bunmo giqemid zib alowab osgo haqad ya bolta haqay ye? ham. Haiqgam ham. Ya ne gibilenaiq ham. Ya on mataw gihusernan bol ham. \v 52 Abeb on mataw abaynagin in bit araqab osad teq in gihol husereq dauh gigermo iy daqay ham. Iyeq mataw ezeqman na ya inan helmo haqsa mataw giger na in haiq ham. Nazaq iyid teq in an gihar tuqug daqay ham. \v 53 In nazaq emad, \li1 Onmin matmatta in gimaman gihar negsa gimaman in gitatniz gihar neg daqaymo ham. \li1 Ad nazaqmo onmin onqonta in ginenan gihar negsa ginenan in gimigniz gihar neg daqaymo ham. \li1 Sa on in gidugniz ginenan gihar negsa gidugniz ginenan in gilenan na gihar neg daqaymo ham. \s1 Nagah teq gwahtiqdaqta na ago hurit kemgo adan \r (Matyu 16.2-3) \p \v 54 Ad Yesus in on mataw dauh biyahta na gibilenim bilam, Zeq wolehaqta ban kait dub iyeq bolsa ne ahol waqad bilaqay, Ka urom tuwoqdaq haqayta ham. An helmo urom woqaqta ham. \v 55 Ad tim ayahta sibim bolsa ne ahol waqad bilaqay, Ka zeq afan meqin diq iydaq haqayta ham. An helmo in nazaqmo iyaqta ham. \v 56 Ne mataw gimileq meqinta ham. Ne og kait inaq giwaqan ahol waqad nagah teq gwahtiqdaqta na ago ne ginad em hasayta ham. Ari nagaqgo muran kam kab nagah ne gimeb gwahtiqsa ne ahol waqad ginad a hi em hasay? ham. \s1 Yesus an anobun wastitay ago bilam \r (Matyu 5.25-26) \p \v 57 Nagaqgo ne ginad a hi em hasad daq dimunta teq daq meqinta na a hi gilum kemay? ham. \v 58 Mat araq ni niqad hazizirib leheq nan nignan tonsa ni inaq danib lehad hidmo gamuk na wastitayiy ham. Luweq in nihureqeq niqad le megistret ameb gwahtiqdaq ham. Gwahtiqid megistret niwaqeq hurmey gibenab niqemid hurmey niwazeq bit giqirquran osaytab nihuneg daqay ham. \v 59 Ya ni nibilenaiq ham. Ni bit na hidmo a hi hulosdaq ham. Ni bit nab osad ningo daq meqinta amenin zay bugeq teq ni asanib gwahtiqdaq ham. \c 13 \s1 Yesus bilam, Ne gigo daq meqinta gileh a hi ugeq ne tumoq has daqay ham \p \v 1 Ari kam nabmo mataw asor osim Yesus buloniy, Mataw Galiliy-ibta asor God amen tamaz emad ossa Pailat ago mataw giqeman lehim in mataw na ginol em bugiy haqiy. Ginol em bugan mataw na ginedan woqim karuw tamaz emnan haqad anat urotiyta na anedan inaq wastonim tamaz em abanab giqus haqiy. \v 2 In nazaq haqan Yesus amenin emim gibilan, Luweq ne ginad em daqay, Mataw ginol emiyta na gigo daq meqinta in Galiliy-ib on mataw bunmo gigo daq meqinta giquriyaman iyan in moqiy haq daqay ham. \v 3 Haiqmo diq ham. Ari ya helmo gibilenaiq ham. Ne gigo daq meqinta giholib usaqta na ne gileh a hi ugeq ne bunmo nazaqmo tumoq daqaymo ham. \p \v 4 Haqad in bilam, Kwaziqmo uliq Jerusalem-ub yuw akurorqanta anan Silowam haqayta nab bit araq ayahta sisaqmo gwalahta na woqim mataw 18 nazaq giqisihan moqiy ham. Ne luweq ginad em daqay, Mataw moqiyta na gigo daq meqinta in Jerusalem-ub on mataw bunmo gigo daq meqinta giquriyaman iyan in moqiy haq daqay ham. \v 5 Haiqgam ham. Ya helmo gibilenaiq ham. Ne gigo daq meqinta giholib usaqta na ne gileh a hi ugeq ne bunmo nazaqmo tumoq daqaymo ham. \s1 Ay anon a hi emaqta ago gamuk awowun \p \v 6 Haqad Yesus gamuk awowun araq kazaq gibilan, Mat araq ay fik amagin araq ago wain akabiynib tilay ham. Leyim abeb in bolim ay fik na anon araq a hi ussa ahol wam ham. \v 7 Ad in ago mat kabiy wamuzaqta na bulon, Ni hurit haqad in bilam ham. Ya ay fik ka leyan in ulig ezeqmanmo titur haqad in bilam ham. Tursa ya bo anon anan saw waqaiqta teq in anon araq diq a hi emaq haqad in bilam ham. In turad og amoyan samanta waqaq haqad in bilam ham. Ni qwayid woqan haqad in bilam ham. \v 8 Haqan kabibiy mat na bilam, Iyahta ham i ay ka hulosid in ulig kab a ta turan haqad in bilam ham. Tursa ya abeqarib og tayeq bulmakau abekoq tiqemdaiq haqad in bilam ham. \v 9 Luweq ulig araq kob teq in anon emdaqta hi waqan us haqad in bilam ham. Ari ulig nab in anon a hi emsa teq ya tuqwaydaiq haqad in bilam ham. \s1 Juda gigo lotu akamnib Yesus aw araq wastitayan dimniy \p \v 10 Ari Juda gigo lotu akaman araqab Yesus Juda gigo bit humab wolaytab on mataw suleq tinegyaq. \v 11 Suleq negsamo aw araq bit nab bo tugwahtim. Aw na aholib bugaw meqinta usad ulig 18 nazaq in moq ugad usyaqta. Ussa aw na kor toneq luwad in akorkoran itiwuneq titnoneq turgo hiqiyyaqta. \v 12 Sa Yesus aw na ahol waqad bulonan agerab bolan in bulon, Neng ham ya niholib moq usta na waleman tihiqiy ham. Muran ni samanmo titnoneqmo tiluwdaq ham. \v 13 Haqad in aben aw na aholib emim wazan hid naqmo in titnonimmo titur. Turad in God abin tiqiluwyaq. \p \v 14 Yesus aw na eman dimniyta na in lotu akamnib daq na amta. Nazaq iyan bit humab wolayta ago danmebta na in Yesus anan agem timeqniy. Agem meqniysa in on mataw gibilan, I kabiy emgo kam 6 nazaq usaqta ham. Kam nab teq ne gigo moq wastitaynan boliy ham. Ari lotu akamnib ne gigo moq walemnan hi boliy ham. \v 15 Haqan Iyahta amenin emim bulon, Ne mataw gimileq meqinta ham. Lotu akamnib ne bunmo lehim ne gigo bulmakau teq donki giqirquran gibitnib turayta na giqamun hasim giqad lehan in yuw uluwayta ham. \v 16 Aw ka in Abraham asenlulibta ham. Teq Satan sisaq diqmo ulig 18 nazaq in irquran osta ham. Ta nagaqgo ya lotu akamnib in aqamun na a hi hasdaiqmo? ham. \v 17 Yesus nazaq ago bab gibin wazan woqan in gimebay tuwom. Gimebay woqsa on mataw dauh biyahta na bunmo in daq dimdimunta Yesus emyaqta na ahol waqad in ginad tidimniy yaqay. \s1 Ay mastet anagin ago gamuk awowun \r (Matyu 13.31-32; Mak 4.30-32) \p \v 18 Haqad Yesus ta gibilan, God ago maror in naga diq nog? ham. Ya naga diq atowun emeq bilaqid teq ne ginad em has daqay? ham. \v 19 God ago maror in bilaqne ay mastet anagin amik diqta amulikmo mat araq ago kabiyab layta na nog ham. Leyan in gwalim ay nog iyim ayah tiqiy bug ham. An teq ah bolim giholyon rir emim tuqos yaqay ham. \s1 Yis ago gamuk awowun \r (Matyu 13.33) \p \v 20 Haqad Yesus ta bilam, Ya God ago maror atowun emnan haqad ya naga diq atowun emeq bilaqid teq ne ginad tiqem has daqay? ham. \v 21 God ago maror in bilaqne yis nogta ham. Aw araq yis na waqim mel deg ezeqman nazaq inaq buliyan yis ulilemim ussa mel na bunmo huhuw tinam ham. \s1 Ne dan ez amikta nab le gwahtiqiy \r (Matyu 7.13-14; 7.21-23) \p \v 22 Ari Yesus uliq Jerusalem-ub wolehadmo in uliq aseseqta teq uliqben amikmikta nagab on mataw suleq negim negim tilehyaq. \v 23-24 Lehad luwsa mat araq Yesus tisusumun ug, Iyahta ham ni ya ibilen kem ham. God teq mataw amulik-mulikmo giqemid ago maror aduganib gwahtiq daqay o haiq in mataw kabemmo giqemid gwahtiq daqay? ham. Haqan Yesus mataw nab turiyta na bunmo gibilan, Ne zaway diq iyeq dan ez amikta nabmo le gwahtiqiy ham. Mataw kabemmo dan ez amikta nab le gwahtiqan yo hiqiyayta ham. \p \v 25 Abeb bit anamren eraqeq bit ago dan ez amikta na tuqotdaq ham. Otid teq ne boleq dan ezab turad dan ez wol hamad ne kazaq bilaq daqay ham. Iyahta haq daqay ni i giyon dan has haqad ne bilaq daqay ham. Haqid in ne gigo gamuk amenin emeq kazaq gibilendaq ham. Ne mataw edob boliyta na ya a hi hurit haqdaq ham. \v 26 Haqid ne tubulon daqay ham. Haiq haq daqay ham. I ni ninaq didaq neqad yuw uluwad osta haq daqay ham. Teq ni i gigo uliqab bolim suleq igta haq daqay ham. \v 27 Haqid in ne a ta gibilendaq ham. Haiq haqdaq ham. Ne edob diq boliyta na ya a hi hurit haqdaq ham. Ne mataw daq meqin emayta ne bunmo kozaq lehiy haqdaq ham. \v 28 Ad in ne gimuzid ne le in ago maror asan ban gwahtiqeq tuqos daqay ham. Osad ne Abraham teq Aisak teq Jekob teq God ago nantut bunmo in God ago maror aduganib ossa ne tigibiy daqay ham. Gibiyad ne ginad meqniysa gaqad gite guruwad tuqos daqay ham. \v 29 Teq og saw bunmo gigo on mataw amo amo kabemmo boleq God ago maror aduganib didaq neqad tuqos daqay ham. \v 30 Nazaq iyan ne ginad em hasiy ham. Mataw kabemmo og kab gibin haiqmo osayta na in le danmeb tiqiy daqay ham. Sa mataw og kab gibin inaqta nagan gibin hiqiysa in abeb tiqiy daqay ham. \s1 Yesus uliq Jerusalem anan anad meqniy \r (Matyu 23.37-39) \p \v 31 Ari kam nabmo diq Farisi asor bolim Yesus buloniy, Ni uliq ka huloseq saw araqab leh haqiy. Herot ninol emnan bilaqaq haqiy. \v 32 Haqan Yesus gibilan, Ne leheq gaun kwasikta na buloniy ham. Ni hurit haqad buloniy ham. Muran teq babeq ya bugaw meqinta gimuzad mataw gigo moq inaqta giwastitaysa dimniy daqay haqad ne buloniy ham. Ad misireq ya igo kabiy tuwol hasdaiq haqad ne buloniy ham. \v 33 Ari ya kam ezeqman na aduganib dan ahulib Jerusalem-ub wolehad ya dimunmo tiluwdaiq ham. Na ezaqgo God ago nantut saw haresmo a hi ginol emayta ham. In Jerusalem-ubmo ginol eman moqayta ham. \p \v 34 Haqad Yesus bilam, O Jerusalem, Jerusalem ham. Ningo mataw God ago nantut ginol emayta ham. Ad ne God ago kabibiy mataw in giqeman ne gigo hib lehayta na gimalib gig hunegayta ham. Kam kabemmo ya ningo on mataw gituwal emnan inad bilamta ham. Bilaqne kurek anenqab aben gayik ahaqenib amidgotniz gituwal emim giqisihaqta nazaq ham. Ta teq ne hulosiy ham. \v 35 Nazaq iyan ne huritiy ham. God ne gigo uliq hulosim tilah ham. Ya ne gibilenaiq ham. Ne ya a ta hi ibiy daqay ham. Ari ne ginad dimniysa bilaq daqay, Mat ka Iyahta abinib bolan i ginad bilaq gigayinaq haq daqayta kam nab teq ne ya a ta ibiy daqay ham. \c 14 \s1 Yesus mat araq ahol umta wastitayan dimniy \p \v 1 Ari Juda gigo lotu akaman araqab Yesus in Farisi gigo danmebta araq ago bitab didaq neqnan tilah. Lehim ossa mataw gibin inaqta nagan in Yesus anononmo diq wirinad os yaqay. \v 2 Sa mat araq ahol umta Yesus anognib os. \v 3 Ossa Yesus mat na ahol waqad in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na giyogniz Farisi nenaq tisusumun nag, I gigo lotu akamnib i mat ago moq inaqta na wastitayid dimniydaq o haiq? ham. I Juda gigo maror ezaq usaqta? ham. \v 4 Haqan mataw aseseqta na giqezmo hiqiyim osiy. Nazaq iyan Yesus mat na wazim wastitayan ago moq dimniyan in eman tilah. \v 5 Mat na tilehsa teq Yesus mataw aseseqta na gibilan, Ne gilikmanib mat araq ago amun o ago bulmakau araq lotu akamnib yuw yayibtab woqid tobag mat na hidmo hureqid a hi gwaldaqya ham. \v 6 Haqan mataw aseseqta na in Yesus ago gamuk na amenin araq a hi emiy. \s1 Mat ahol wazid woqgo adan \p \v 7 Ari Yesus humab nab osad in mataw didaq neqnan boliyta na gibiysa in ban ulilibta nabmo osnan ginad bilaqyaq. Nazaq iyan in gamuk awowun araq kazaq gibilan, \v 8 Mat araq aw waqnan tonad in ni nibilenid ni ago humabub leheq itureqmo ni le ban ulilibtab hi os ham. Luweq humab na anamren mat ta araq in abin ni nibin uriyamta na lilewundaqmo ham. \v 9 Nazaq iyid teq humab anamren ne giger gililewunan boliyta na in ni nigerab boleq nibileneq bilaqdaq, Ningo ban dimunta na ni mat ayahta ka ug haqdaq ham. Id teq ni nimebay woqsa leheq ogib garuruhab tuqosdaq ham. \v 10 Nazaq iyan mat araq nililewunid ni didaq neqnan leheq ni le ogib garuruhabmo os ham. Ni nazaq emid teq humab na anamren boleq nibilendaq, Kadoy haqdaq ni bo leheq ban ulilibta kob os haqdaq ham. In nazaq nibilenid on mataw ninaq didaq neqad osayta na bunmo in ni nibin tiqiluw daqay ham. \v 11 On mataw in gimo gihol abin iluwayta na bunmo gibin tuwoqdaq ham. Sa on mataw gihol abin wazan woqaqta na gibin tiqeraqdaq ham. \p \v 12 Haqad Yesus humab na anamren bulon, Ni humab araq a ta emnan haqad ni niyogniz teq nimaqbaban teq nisenlul teq ningo uliq araqibta gigo es kabemmo inaqta na ni hi gililewun ham. Luweq abeb in ni nililewunid ni le in gigo bitab didaq neqsa in ningo didaq neqiyta na amenin nig daqay ham. Nigid teq ni God ago hib amenin araq dimunta a ta hi waqdaq ham. \v 13 Ni nazaq hi em ham. Ni humab araq tiqemnan haqad ni mataw ginaghan haiqta teq mataw gibensen ayqayta teq mataw gisen meqinta teq mataw gime haiqta naqmo gililewun ham. \v 14 Ni nazaq tonid teq God tinidimun tondaq ham. Na ezaqgo ham mataw nazaqta na in ningo didaq amenin a hi em daqayta ham. Abeb God-mo teq ningo daq dimunta na amenin tinigdaq ham, kam mataw dimdimunta hodhodab eraq daqayta nab ham. \s1 Maror araq atatin aw waqnan tonsa ayon didaq ayahta oyta ago gamuk awowun \r (Matyu 22.1-10) \p \v 15 Ari mataw didaq neqad osiyta na gilikmanib mat araq gamuk na huritim in Yesus tubulon, On mataw God ago maror aduganib teq didaq neqad os daqayta na in muran tidimniyim osayta ham. \v 16 Haqan Yesus bulon, Wagam araq kazaq lahta ham. Mat araq didaq ayahta oynan haqad mataw kabemmo gimen nan am ham. \v 17 Nan eman teq abeb humab na ago kam diq tugwahtim ham. Gwahtiqan mat na in ago kabibiy mat bulonan in le mataw tanabmo gibilanta na a ta gibilan ham. Ne boliy haqad in bilam ham. Nagah bunmo neqgomo tiqiyim usaq haqad in bilam ham. \v 18 Haqan mataw na bunmo gituw tihiqiyiy ham. Gituw hiqiysa araq bilam, Ya le og araq muturta zayta na ahol tuwaqnan ham. Nazaq iyan ya humab nab a hi lehdaiq haqad in bilam ham. \v 19 Sa mat araq bilam, Ya bafalo 10 nazaqmo tigizay ham. Gizayim ya giqad leheq kabiyab og tuwol waqnan ham. Nazaq iyan ya humab nab a hi lehdaiq haqad in bilam ham. \v 20 Sa mat araq bilam, Muran diq kawa ya aw tuway ham. Nazaq iyan ya humab nab a hi lehdaiq haqad in bilam ham. \p \v 21 Haqan kabibiy mat na muleqim lehim in ago ayahta nagah na bunmo ago tubulon bug ham. Bulon bugan bit anamren na agem meqniysa in ago kabibiy mat na bulon, Ni hidmo uliq aduganib kob ta leheq mataw ginaghan haiqta teq mataw gibensen kok tonta teq mataw gime haiqta teq mataw gisen meqinta edob edob osayta na ni giwaq bugeq yaqgo bit aduganib giqad bol haqad in bilam ham. \v 22 An abeb kabibiy mat na bolim bilam, Iyahta ham ya ni niqez na tumuz bug ham. Teq ban asor samanmo usaq haqad in bilam ham. \v 23 Haqan mat ayahta na in kabibiy mat na bulon, Ni uliq asan ban leheq dante haresmo saw waq ham. Saw waqeq ni mataw gibiyad gibe yaheq gihureqeq giqad bo gwahtiq haqad in bilam ham. Gwahtiqid yaqgo bitab mataw ban waqmo bugiy haqad in bilam ham. \v 24 Ya nibilenaiq ham. Ya mataw mebmebmo gililewunan a hi boliyta na gigo araq diq in yaqgo didaq aneglan asit a hi neq waq daqay haqad in bilam ham. \s1 Mat anad em haseq teq in bo Yesus asen muzan \r (Matyu 10.37-38) \p \v 25-26 Ari on mataw dauh biyahmo Yesus muzim inaq tileh yaqay. Lehsa Yesus ahol buliyim gibilan, Mat nog ya imuzeq bolnan haqad in yaqmo imomo inan anad ayahmo bilaqan ham. Ari mat in anenmaman teq ago aw amun teq amaqbaban teq ahiyan ginadin emad teq inmo ahol anadin diq emaqta, mat naqanta in yaqgo disaipel a hi iydaq ham. Na ezaqgo in ya iqeman ya abeb iyaiq na ago ham. \v 27 Teq mat in ago kruse sorim ya imuzim a hi bolaqta na in yaqgo disaipel a hi iydaqmo ham. \p \v 28 Ne ginad emiy ham. Ne gilikmanib mat araq bit tuwaznan haqad itureqmo in osad ago mani tinulindaq ham. Luweq ago mani siqim iyid in bit a hi waz bugdaq haqad ham. \v 29 Ari mat na anad a hi em haseq in bit ago tituq teq kalik emeqmo tuhulosdaq ham. Huloseq in bit na a ta hi waz bugdaq ham. Sa mataw bunmo ahol waqad in mat na tibilawun daqay ham. \v 30 Ad in bilaq daqay, Mat kaqmo atuw haiqta haq daqay ham. In bit wazan eramta teq in a ta hi em bug haq daqay ham. \p \v 31 Teq king araq in le king ta araq inaq bab tiqemnan haqad itureqmo in osad anad ulumad tuqosdaq ham. Osad in anad emeq bilaqdaq, Yaqgo mataw bab emayta na in 10 tausen nazaq haqdaq ham. Ta yaqgo bab ko in ya iquriyamim in ago bab mataw 20 tausen nazaq haqdaq ham. Ya maror ko ago dauh nenaq bab emeq tiginol bugdaiq o haiq? haqdaq ham. \v 32 Haqad in ago zaway loyinsa biyab a hi iyid in ago bab na danib pesanmo bolsa in amen gamuk emid ameb lehid in bulondaq, Bab o tob iyan haqdaq ham. Ya ezaq tonid teq bab ka hiqiysa i zib alowab osam? haqdaq ham. \p \v 33 Ad Yesus bilam, Na nazaqmo ham. Ne gigo nagah bunmo gileh a hi ugeq ne yaqgo disaipel a hi iy daqay ham. \s1 Kamis agon hiqiyta ago gamuk awowun \r (Matyu 5.13; Mak 9.50) \p \v 34 Kamis in nagah araq dimunta ham. Teq in agon tihiqiyid i ezaq tonid teq kamis na agon inaq ta iydaq? ham. \v 35 Kamis agon hiqiyta na akabiyan haiqta ham. I kabiyab hunegid in didaq emid anonon a hi gwaldaq ham. Ad i bulmakau abekoq inaq buliyeq ay abeqarib emid in ay na emid anon a hi emdaqmo ham. Kamis nazaqta akabiyan haiqta na i hunegan lehaqta ham. Mat aw nog in gidek nan huritgo usaqta na in gamuk ka hurit kemiy ham. \c 15 \s1 Sipsip araq nabag lahta ago gamuk awowun \r (Matyu 18.12-14) \p \v 1 Ari kam ta araqab mataw takis waqayta na teq mataw daq meqinta emayta na kabemmo in Yesus ago gamuk huritnan haqad agerab tubol yaqay. \v 2 Bolsa Farisi giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq in nazaq gibiyad in Yesus wadad anan bilaq yaqay, Mat ko in mataw daq meqinta emayta kogan agem dimunta negad nenaq didaq neqaqta haq yaqay. \p \v 3 In nazaq haqsa Yesus gamuk awowun araq kazaq gibilan, \v 4 Ne gilikmanib mat araq in ago sipsip 100 nazaq giwamuzad luwsa ta araq nabag lehid teq mat na le a hi nagundaq e? ham. Haiq ham. In ago sipsip 99 na gihulosid nab tursa in sipsip amulikmo nabag lahta na naguneq tilehdaq ham. Nagunad luweq le in ahol tuwaqdaq ham. \v 5 Ahol waqad in waqeq abetarib emeq in anad dimniysa soreq ad tuboldaq ham. \v 6 A boleq in ayogniz bunmo gibilenid bo humab woleq ossa teq in gibilendaq, Yaqgo sipsip araq nabag lehan ya nagunim le tuway haqdaq ham. Ne bolid ya nenaq ginad dimniysa osuq haqdaq ham. \p \v 7 Teq ya ne gibilenaiq ham. Daq nazaq Heven-ib usaqtamo haqaiq ham. Mat daq meqinta emad luwaqta amulikmoqmo in anad buliyeq ago daq meqinta na gileh ugsa Heven-ib God ago dauh nenaq in mat na anan ginad ayahmo dimniyayta ham. Ari on mataw kabemmo ginad emay, I giholib daq araq meqinta i gileh ugamta haiqgam haqayta na God ago dauh nenaq in mataw kabemmota na ginan ginad a hi dimniyayta ham. \s1 Mani nabag lahta ago gamuk awowun \p \v 8 Ari ne gilikmanib aw araq ago mani silva 10 nazaq usid in araq nabag hunegeq teq in a hi nagundaq e? ham. Haiq ham. Aw na lam midereq in ago bitab saw wolrironad mani na nagunad luweq le in ahol tuwaqdaq ham. \v 9 Ahol waqeq in ayogniz teq in ago uliq araqibta bunmo gibilenid bo humab woleq ossa teq in gibilendaq, Yaqgo mani araq nabag tuhuneg hayta na ya nagunim le ahol tuway haqdaq ham. Ne bolid ya nenaq ginad dimniysa osuq haqdaq ham. \p \v 10 Teq ya ne gibilenaiq ham. Daq nazaq Heven-ib usaqtamo haqaiq ham. Mat daq meqinta emad luwaqta amulikmoqmo in anad buliyeq ago daq meqinta na gileh ugsa Heven-ib God ago angelo in mat na anan ginad ayahmo dimniyayta ham. \s1 Amun minminta amam hulosim lahta na ago gamuk awowun \p \v 11 Haqad Yesus bilam, Mat araq atatniz giger nenaq tuqosiy ham. \v 12 Osad atatin araq amikta na in amam bulon, Kabay ham abeb ni tumoqid ya ningo nagah asor ya ibab inaq waqamta na muranmo ni yaqmenta na yag ham. Haqan amam in ago nagah bunmo huserim atatniz giger na tinag ham. \v 13 Negan sisaq haiq atatin amikta na in ago nagah bunmo giwaqim a lehim saw araq pesantab tuqos ham. Osad in daq haresmo emad ago mani haresmo tuhunegyaq ham. \p \v 14 In nazaq emad luwsa ago nagah bunmo tihiqiy bug ham. Hiqiy bugan teq zarow ayahta saw nab tugwahtim ham. Gwahtiqan in aholib nagah araq diq haiqgam iyan in agemnan tumoqyaq ham. \v 15 Nazaq iyan in lehim mat araq saw nabta ago hib kabiy wam ham. Waqan kabiy anamren mat na eman lehim in ago bul gelibta giwamuzad osyaq ham. \v 16 Osad in agem moqsa anad tiqemyaq, Bul itez neqayta ko asor ya neq nagta haqyaq ham. Haqsa teq haiq ham. Mat araq in ulumsiheq didaq araq a hi ugyaq ham. \p \v 17 In nazaq meqin diq osad anad emwirad osim teq in tibilam, Ya imamgo kabibiy mataw gigo didaq kabemmo iysa in a hi neq bugayta haqad in bilam ham. Sa ya kab osad igemnan tumoqaiq haqad in bilam ham. \v 18 Nab iysa ya eraqeq muleqeq imam ago hib ta lehdaiq haqad in bilam ham. Leheq ya imam bulondaiq, Kabay haqdaiq ya daq meqinta ningo hib emim ya God ago hib em tonmo haqdaiq haqad in bilam ham. \v 19 Ya ningo amun dimunta a haiq haqdaiq haqad in bilam ham. Muran ni ya inan ‘yaqgo amun’ haqad ta hi bilaq haqdaiq haqad in bilam ham. Ni ya iqemid ya ningo kabibiy matmo araq iyiq haqdaiq haqad in bilam ham. \p \v 20 Haqad in eraqim amam ago hib muleqim ta lah ham. Lehsa amam osim atatin pesanmo danib bolsa in ame le ahol tuwam ham. Ahol waqad in ago amun anan anad ayahmo diq meqniysa in sibim lehim atatin wazim ay netim tiqilawun ham. \v 21 Ilawunan ago amun na bilam, Kabay ham ya daq meqinta ningo hib emim ya God ago hib em tonmo haqad in bilam ham. Ya ningo amun dimunta a haiq haqad in bilam ham. Muran ni ya inan ‘yaqgo amun’ haqad ta hi bilaq haqad in bilam ham. \p \v 22 Haqan haiqgam ham. Amam era ago kabibiy mataw gibilenim bilam, Ne yaqgo tubusan dimun diqta naqmo waq a boleq ya itatin ka ayon wel ugiy haqad in bilam ham. Ad ring araq aben akurganib em ugad teq gisendugan asenab em ugiymo haqad in bilam ham. \v 23 Em ugeq teq ne le bulmakau amidon anon ayahta naqmo waq a boleq wol emeq oyiy haqad in bilam ham. Oyid i inaq neqad ginad dimniysa osuq haqad in bilam ham. \v 24 Na ezaqgo ham yaqgo amun ka tumomta teq muran in kayeq ta iy haqad in bilam ham. In nabag tilahta teq muran i ahol a ta waqauq haqad in bilam ham. Haqad in atatin na ayon humab ayahta tiqemiy ham. \p \v 25 In humab emim ossa mat na atatin ayahta na kabiyab luwim tubol ham. Bolim bit agerab tugwahtiqadmo in mataw itiy wolad dorsa gihulan tuhurit ham. \v 26 Huritad in kabibiy mat araq bulonan bolan tisusumun ug ham. Ko ezaq tonay? haqad in bilam ham. \v 27 Haqan kabibiy mat na bulon, Ni nimikqan muleqim tubol haqad in bulon ham. Bolan ni nimam bulmakau amidon anon ayahta na wol emim oy haqad in bilam ham. Na ezaqgo ham in ago amun nabag lahta na in a ta wam haqad in bilam ham. Waqan in ago amun na afaqan araq a hi waqim in dimunmo osaq haqad in bilam ham. \p \v 28 Kabibiy mat nazaq haqan atatin aqenta na agem timeqniy ham. Agem meqniysa in bit aduganib lo gwahtiqnan atuw tihiqiy ham. Atuw hiqiysa in bit asan ban tursa amam asanib gwahtiqim anad waqad gamuk dimunta tubulonyaq ham. \v 29 Bulonsa in amam ago gamuk amenin emim bilam, Ulig kabemmo ya iholtuw bulad ningo kabiy emad teq ya amenin araq ahol a hi way haqad in bilam ham. Ya kam araq diq niqez a hi othasta haqad in bilam ham. Ta teq ni memeq amidon araq diq yagan yaqmo igo kadoyniz nenaq oyim humab wolim i ginad dimniysa a hi os haqad in bilam ham. \v 30 Ari ningo amun na in ningo nagah bunmo on danatabta gigo hib huneg bugim tihiqiyan in muleqim ta bolan ni ninad ugad bulmakau amidon anon ayahta na tuwol em ug haqad in bilam ham. \p \v 31 Haqan amam bulon, Ya itatin ham tutimmo i giger araqibmo osauqta haqad in bilam ham. Ad yaqgo nagah bunmo in ningota haqad in bilam ham. \v 32 Teq muran i humab woleq ginad dimniysa tuqosamta haqad in bilam ham. Na ezaqgo ham ni nima ka tumomta teq in kayeq ta iy haqad in bilam ham. I bilaw in nabag tilah hawta teq in muleqim ta bolan i ahol a ta waqauq haqad in bilam ham. \c 16 \s1 Kabibiy mat kabiy meqin amta na ago gamuk awowun \p \v 1 Ari Yesus in ago disaipel gibilan, Mat araq ago es nagah kabemmota in os ham. Ossa in ago kabibiy mat gibunibta araq ago kabibiy mataw giwamuzyaqta na in osmo ham. Ossa mataw asor bolim mat ayahta na tubuloniy ham. Ningo kabibiy mat gibunibta na in ningo nagah abu ulumaq haqiy ham. \v 2 Haqan mat ayahta na in ago kabibiy mat gibunibta na lilewunan agerab bolan in bulon, Ya nibin huritta na alulin in ezaq diq? haqad in bulon ham. Ni leheq yaqgo nagah bunmo nibenab usaqta na mar ton bug haqad in bilam ham. Mat ni yaqgo kabiy a ta hi wamuzdaq haqad in bilam ham. Ya ningo kabiy na nibenab tuwalemaiq haqad in bilam ham. \p \v 3 In nazaq haqan kabibiy mat gibunibta na anadibmo bilam, Yaqgo ayahta kabiyab ya tiqimuzaq haqad in bilam ham. Ya teq ezaq tondaiq? haqad in bilam ham. Ya kabiy afaqanta emgo igo zaway haiqgam haqad in bilam ham. Ad ya didaqnan sunnan imebay woqaq haqad in bilam ham. \v 4 In anad nazaq emwirad osim teq in bilam, Ari ya inad tiqem haqad in bilam ham. Ya iholyon dante wastitayid teq yaqgo ayahta imuzid mataw asor gigem dimunta yagad in gigo bitab iqad tileh daqay haqad in bilam ham. \p \v 5-6 Nazaq haqad in mataw in ago ayahta ago hib nagah waqan amenin in gigo hib usaqta na amulik-mulikmo gililewunan tubol yaqay ham. Bolsa mat araq ameb bolan in tisusumun ug, Ni yaqgo ayahta ago nagah wamta na amenin ganim diq ningo hib usaq? haqad in bilam ham. Haqan mat na bilam, Masil arebnaq aseseq diqta na 100 nazaq usaqta haqad in bilam ham. Haqan kabibiy mat gibunibta na bulon, Ni nagah wamta ago sansandek waqeq hidmo 100 na suholeq abanab ni 50 nazaqmo mar ton haqad in bilam ham. \p \v 7 An abeb mat ta araq bolan in susumun ug, Ni nagah wamta na amenin ganim ningo hib usaq? haqad in bilam ham. Haqan mat na bilam, Wit aziynaq 100 nazaq usaqta haqad in bilam ham. An kabibiy mat gibunibta na bulon, Ni nagah wamta ago sansandek waqeq 100 na suholeq 80 nazaqmo ni mar ton haqad in bilam ham. \p \v 8 Ari abeb mat ayahta na in daq na ago tuhuritim in ago kabibiy mat amileq meqinta na abin tiqiluw ham. Na ezaqgo kabibiy mat na anad emim aholyon dante dimunta wastitayta na ago ham. \p Haqad Yesus bilam, Mataw og ka ago daq muzinayta na in on mataw God ago saw anuwanib osayta na giquriyamad in giyogniz nenaq gihol adanteqin anononmo wastitayayta ham. \v 9 Nazaq iyan ya ne gibilenaiq ham. Ne og ka ago mani-ta amalib on mataw asor giqemsa in ne giyognizmo diq iyiy ham. Iyid teq abeb mani wazgo akaman hiqiyid ne giyogniz na in gigem dimunta negsa ne nenaq dimunmo kuluwa-kuluwmo tuqos daqay ham. \p \v 10 Mat nagah amikmikta anononmo wamuzaqta na in nagah aseseqta anononmo tuwamuzdaqmo ham. Ari mat nagah amikta akabiyan anononmo a hi emaqta na in nagah ayahta akabiyan anononmo a hi emdaqmo ham. \v 11 Ne og ka ago mani anonon a hi wamuzid ta nog in nagah helta negid ne wamuz daqay? ham. \v 12 Ad ne mat araq ago nagah anonon a hi wamuzid ta nog in nagah araq negid ne gigo diq iydaq? ham. \p \v 13 Kabibiy mat araq in mataw aseseqta giger giqez a hi muzdaqta ham. In nazaq tonad luweq in araq agem meqinta ugad araq in agem dimunta ugdaq ham. Teq in araq anadin diq emad araq in gileh ugdaq ham. Nazaq iyan ne mani anadin diq emad ne God aqez a hi muzin daqaymo ham. \p \v 14 Ari mataw ginan Farisi haqayta na in mani anan ginad diq bilaq yaqayta. Nazaq iyan in gamuk bunmo Yesus bilamta na huritim in Yesus tibilawun yaqay. \v 15 Bilawunsa Yesus gibilan, Ne mataw kat negad gimeb daq titnonta emsa in ne ginan mataw dimunta haqayta ham. Teq God ne gimugan tuhurit kamta ham. Og ka ago nagah on mataw anan diq moqayta na in God ameb bilaqne nagah lilihad ahuran meqin diq iyad usaqta nazaq nog ham. \s1 God ago maror Moses bilamta na le saman a hi iydaq \r (Matyu 11.12-13) \p \v 16 Haqad Yesus ta bilam, God ago maror Moses mar tonta na teq God ago nantut gamuk bilaqiyta na in kwaziqmo usim bo Jon mataw huz negyaqta na ago kamubmo iy ham. Teq Jon ago kamub iyim bo muran kawa ya God ago maror agamukan dimunta bilaqsa on mataw tuhuritay ham. Huritad in God ago gamuk kwaziqta na anadin a ta hi emad in bunmo God ago maror aduganib ginadibmo gwahtiqgo giwaz diq timeqniyay ham. \v 17 Teq ya kazaq ne gibilenaiq ham. Kait og inaq anadibmo tihiqiydaq e? ham. Haiqgam ham. Ad nazaqmo God ago maror Moses mar tonta na ago asit diq araq samanta iyeq a hikidik usdaqmo ham. \s1 Yesus on mataw an tuwaqim teq an ta hulosayta na ginan bilam \r (Matyu 5.31-32; 19.9; Mak 10.11-12) \p \v 18 Haqad Yesus bilam, Mat ago aw muzim aw ta araq muturta waqaqta na in bilaqne mat ta araq ago aw inaq luw nog iyaqta ham. Ad mat in aw araq kwaziqmo aduw muzan osta na waqeq na nazaqmo in bilaqne mat araq ago aw inaq luw nog iyaqtamo ham. \s1 Mat araq ago nagah kabemmota na ayow Lazarus inaq giwagamun \p \v 19 Haqad Yesus bilam, Kwaziqmo mat araq ago nagah kabemmota in osyaq ham. Osad kam bunmo in tubusan dimdimunta kakaqta aholib emad in didaq dimdimunta neqyaqta ham. \v 20 Sa in ago bit aqezab mat araq anaghan haiqta in osyaqmo ham. Mat na anan Lazarus ham. In ahol bunmo na asulanmo usyaqta ham. \v 21 Ad in agemnan moqad in mat anaghan inaqta na didaq neqsa didaq aneglan ban ahaqenib woqsa ahol waqad anad emyaq, Ya didaq aneglan na asor neq nagta haqyaq ham. In nazaq anad emad ossa teq gaun boleq asulan mideq yaqayta ham. \p \v 22 Ari mat anaghan haiqta na nazaq emad osimmo tumom ham. Moqan God ago angelo waqim a le Abraham agerab eman tuqos ham. Ossa mat ago nagah kabemmota na inaqmo moqan tiyay toniy ham. \v 23 Yay tonan in le mataw tumoqiyta gigo ban meqintab ahol titiysa osad in ame gwalehim Lazarus Abraham inaq pesanmo ossa tigibiy ham. \p \v 24 Gibiyad in lileyim bilam, Ya imam Abraham ham ni ya inan ninad meqniyan haqad in bilam ham. Ninad meqniysa ni Lazarus emid boleq aben akurgan yuw ulum tureq in yuw asitmo ya imileqib emid muditinan haqad in bilam ham. Ya faq kab santitiy ayahmo waqaiq haqad in bilam ham. \p \v 25 Haqan Abraham bilam, Amun ham ni ogib kayeqmo osad ni nagah dimdimunta niholyon giwaq bugyaqta haqad in bilam ham. Giwaqsa Lazarus nagah meqmeqinta waqyaqta haqad in bilam ham. Ari muran saw kab Lazarus anad dimniysa ossa ta ni nab osad ni nihol titiysa osaqta haqad in bilam ham. \v 26 Teq nagah araqmo ham. Saw ni osaqta na teq saw kawa i osauqta ka gilikmanib akalhonan araq sisaqta abe milhasta usaq haqad in bilam ham. Nazaq iyan mataw kab osayta ka in nab lehgo dan haiqgam haqad in bilam ham. Ad mataw nabta na in kab bolgo dan haiqmo haqad in bilam ham. \p \v 27 Haqan mat na bilam, Ari ya imam ham nazaq iyan ni Lazarus emid muleqeq in ya imam ago uliqab ta lehan haqad in bilam ham. \v 28 Leheq in ya imaqbaban abaynaginmo osayta na gidek wazad gamuk awaz meqinta gibilenan haqad in bilam ham. Luweq in ginad a hi buliyeq in inaqmo saw santitiy ayahmo usaqta kab tubol daqaymo haqad in bilam ham. \p \v 29 Haqan Abraham bilam, Ni nimaqbaban na in God ago maror Moses bilamta na teq God ago nantut gamuk mar toniyta na in wazayta haqad in bilam ham. In gamuk naqmo huriteq teq in ginad buliyiy haqad in bilam ham. \p \v 30 Haqan mat na bilam, Ya imam Abraham ham na haiqgam iydaq ham. Ya imaqbaban gamuk na huritad anan helmo a hi haqayta haqad in bilam ham. Ari mat momta araq hodhodab eraqeq le gibilenid teq in ginad buliyeq gigo daq meqinta gileh tuqug daqay haqad in bilam ham. \p \v 31 Haqan Abraham bulon, Ni nimaqbaban Moses ago gamuk teq God ago nantut gigo gamuk na huritad anan helmo a hi haqeq in mat araq hodhodab eraqdaqta na ago gamuk anan helmo a hi haq daqaymo haqad in bilam ham. \c 17 \s1 Yesus daq hihiq mataw ginad helta meqin tonaqta na ginan bilam \r (Matyu 18.6-9, 21-22; Mak 9.42) \p \v 1 Ari Yesus ago disaipel gibilan, Daq hihiq on mataw ginad hureqsa in ginad helta hulosayta na teq gwahtiqdaqta ham. Teq on mataw daq hihiq nazaq em daqayta na timeqniy has daqay ham. \v 2 Ya ne gibilenaiq ham. Mat naqanta in yaqgo onmin amikmikta no gigo araq\f + \fr 17:2 \ft Mataw asor ginad emay, Yesus onmin amikmikta ginan bilamta na in ago disaipel ta asor gibin haiqta na ginan bilam haqay.\f* emid in anad ya inan helmo haqaqta na hulosnan tonid mat na in yaqgo faq meqin diq tuwaqdaq ham. Na in kwaziqmo gig araq ayahta anatgumnib am wazeq kamismeb huneg nagiyta ham. Hunegid mat na moqeq daq meqinta na a hi emeq in yaqgo faq meqin diqta na a hi waq nagta ham. \p \v 3 Haqad Yesus bilam, Ni nimaqbab araq daq meqinta emid ni wad ham. Wadsa in anad buliyeq ago daq meqinta na gileh ugid ni ago daq meqinta na walemad anadin ta hi em ham. \v 4 Ari ni nimaqbab na kam amulikmo aduganib ame 7 nazaq nimeqin tonad teq in ame 7 nazaq ningo hib boleq ninaq an aben wazgo nibilensa ni hi hulos ham. Ni ago daq meqinta na bunmo walemad anadin ta hi em ham. \s1 Ni God anan helmo haqgo adan \p \v 5 Ari disaipel in Iyahta bulonim bilaqiy, Ni i ginad God anan helmo haqauqta na emid ayahmo iyan haqiy. \v 6 Haqan Iyahta gibilan, Ne ginad helmo haqayta na in amik diq ay mastet anagin nog ussa teq ne ay araq buloneq bilaq daqay, Ni nibeqar teq nininin bunmo titeqeq ad leheq kamismeb woq haqid in nazaqmo ne giqez na tumuzindaq ham. \s1 Yesus kabibiy mat anad ezaq emad kabiy emdaqta na ago bilam \p \v 7-8 Haqad Yesus bilam, Ne gilikmanib mat araq ago kabibiy mat in kabiyab og wolad luweq o in sipsip giwamuzad luweq in muleqeq bitab ta bolid ago ayahta na buloneq bilaqdaq, Ni sibeqmo bo osad didaq neq nazaq in a hi bulondaq ham. Hikidik ham. Mat ayahta na in ago kabibiy mat na kazaq bulondaq ham. Ni yaqmen didaq oy haqdaq ham. Ad ni nihol wastitayeq ya ibaq tunsa ya didaq neqeq yuw uluwid teq ningo abeb neq haqdaq ham. \v 9 Ne ginad ezaq emay? ham. Kabibiy mat na in anamren aqez muz bugid anamren in abin tiqiluwdaq haqad ne ginad emay ye? ham. Haiqmo diq ham. \v 10 Ad ne nazaqmo God ne gibenab kabiy amta na ne em bugeq teq ne ginad kazaq emiy ham. I kabibiy mataw gibin haiqta haqiy ham. I gigo kabiy i emamta naqmo kawa i tiqem haqiy ham. \s1 Yesus mataw 10 nazaq gigo moq lepra inaqta giwastitayan dimniyiy \p \v 11 Ari Yesus uliq Jerusalem-ub wolehad luwim in saw giger Samariya teq Galiliy gilikmanib tugwahtim. \v 12-13 Gwahtiqim in danib lehad luwim le uliq araqab tugwahtiqanmo mataw 10 nazaq gigo moq lepra inaqta bolad luwim in Yesus danib bolsa ahol tuwaqiy. Ahol waqad in pesanmo turad lileyim bilaqiy, Yesus haqiy ni mat ayah diqta haqiy ni i ginan ninad meqniyan haqiy. \v 14 Haqan Yesus gibiyad gibilan, Ne gihol ad leheq mataw tamaz emayta na giqisihuniy ham. Haqan in Yesus aqez muzim danib teqmo lehadmo in bunmo gihol tidimniyiy. \p \v 15 Gihol dimniyan in gilikmanib mat amulikmo ahol loyinim in muleqim Yesus agerab ta bol. Bolad in dedibmo God abin tiqiluwyaq. \v 16 In bolim Yesus asen agerab ahol hulosan ogib woqim usad teq in Yesus esey tuqugyaq. Ari mat muleqim bolta na in saw Samariya-ib matta araq. \v 17 Sa Yesus mat amulik naqmo ahol waqad bilam, Ya bilay mataw 10 nazaqmo gihol tidimniyiy hayta ham. Mataw ta asor na edowa? ham. \v 18 Nagaqgo yaqmo isenlul araq diq muleqim bolim God esey a hi ugaq? ham. Sa mat saw araqabta kaqmo bolim God esey ugaq ham. \v 19 Haqad in mat na bulon, Ni eraqeq leh ham. Ni ya inan helmo hamta naqmo niwastitayan ni tidimniy ham. \s1 Mat Atatin teq ulal iydaq \r (Matyu 24.23-28, 37-41) \p \v 20 Ari kam araqab Farisi asor Yesus susumun ugim bilaqiy, Kam gineh teq God ago maror boldaq? haqiy. Haqan Yesus amenin emim bilam, Muran God ago maror ayawalan inaq bolsa on mataw gimeb ahol a hi waqayta ham. \v 21 Teq in bolsa mataw ahol waqad bilaq daqay, “God ago maror kab usaq” o “God ago maror kob usaq” haq daqay nazaq a haiqmo ham. Na ezaqgo ham God ago maror ne gilikmanib tubolim usaq ham. \p \v 22 Haqad in ago disaipel gibilan, Abeb ne sirisirimo gihol buloneq bilaq daqay, Mat Atatin hidmo ta bolid i inaq ta osuq haq daqay ham. Teq haiq ham. Ne kam na hidmo ahol a hi waq daqay ham. \v 23 Mataw ne gibileneq bilaq daqay, Kazaq bo saw waqiy haq daqay ham. Kozaq le saw waqiy haq daqay ham. Haqsa ne gimuzeq nenaq hi lehiy ham. \v 24 Na ezaqgo Mat Atatin in mataw gime titoneq a hi boldaq ham. In ta boldaqta na in bilaqne mewlig kaitab hikliyanim anuwan saw bunmo waqaqta nazaq nog in boldaqta ham. \p \v 25 Ari nagah na hidmo a hi gwahtiqdaqta ham. Haiq ham. Nagah na a hi gwahtiqsa Mat Atatin santitiy waqsa mataw muran kam kab osayta ka gileh tuqug daqay ham. Gileh ugid kam abebag teq nagah na tugwahtiqdaq ham. \v 26 Nowa akamnib mataw daq em yaqayta nazaqmo Mat Atatin ta boldaqta na akamnib daq nazaq usdaqmo ham. \v 27 Nowa akamnib mataw didaq neqad yuw uluwad an waqad ossa le Nowa muy aduganib tugwahtim ham. Gwahtiqan uq ayahta na hitiqim on mataw na bunmo gimeqin ton ham. \v 28 Ari Lot ago kamub mataw nazaqmo em yaqayta ham. In didaq neqad yuw uluwad nagah gizayad kabiyab didaq leyad uliqab bit giqemad os yaqayta ham. \v 29 Ossa Lot uliq Sodom hulosim lehsa kam nabmo faq gig afanfanta inaq kaitab urom nog woqim on mataw na ginoyan tumoq bugiy ham. \p \v 30 Ari Mat Atatin ulalab ta boldaqta nab daq nazaqmo diq tugwahtiqdaqta ham. \v 31 Kam nab mat bit ahuqunib ban osnanta nab oseq in ogib hitiqeq tukeq lehad in ago es bit aduganib usaqta na le hi waqan ham. Ad nazaqmo mat kabiyab luwdaqta na in muleqeq ago bitab ta hi lehanmo ham. Luweq ne uliqabmo ossa afaqan ayahta na gwahtiqeq mataw gadgadmo osayta na gimeqin tonad in ne inaqmo gimeqin tondaqmo ham. \p \v 32 Ne Lot awe awagamun anadin emiy ham. \v 33 On mataw og ka ago es nagah waz naqmo hiqiyayta na in nazaqmo timeqniy daqay ham. Ari on mataw og ka ago nagah na hulosad anadin diq a hi emayta na in dimunmo tuqos daqay ham. \v 34 Ya ne helmo gibilenaiq ham. Taromab mataw giger ban amulikmo garabmo us daqay ham. Ussa in araq waqad araq in hulosid nab usdaq ham. \v 35 Ad on giger wit anagin wolworad mel emad os daqay ham. Ossa in araq waqad araq in hulosid nab osdaq ham. [ \v 36 Ad mataw giger leheq kabiyab luw daqay ham. Luwsa in araq waqad araq in hulosid nab luwdaq ham.] \p \v 37 Haqan disaipel Yesus tisusumun ugiy, Iyahta haqiy daq na uliq edob diq gwahtiqdaq? haqiy. Haqan Yesus gibilan, Kam nab daq na gwahtiqsa ne a hi nagun daqay ham. Ne gamuk araq mataw bilaqad luwayta ka anadin emiy ham. In bilaqay, Karuw tumomta asan lilihim usaqta nabmo tirgaw bolim humab wolay haqayta ham. \c 18 \s1 Aw araq megistret bulonan ulumsihta ago gamuk awowun \p \v 1 Ari Yesus in ago disaipel gibilenid in kam bunmo God inaq gamuk emad gituw a hi hiqiy daqay haqad in gamuk awowun araq kazaq gibilan, \v 2 Uliq araqab megistret araq os ham. Osad in God anan a hi rabad teq in on mataw ginadin diq a hi emyaqtamo ham. \v 3 Sa uliq nab aw araq waburta in osad teq tuteqmo in megistret na ago hib boleq bulonyaq, Yaqgo bab samanta imeqin tonaq haqyaq ham. Ni hazizirib teq yaqgo afaqan sorad yaqmen daq titnonta em yag haqyaq ham. \v 4 Haqsa megistret hulosyaq ham. Hulossa aw na sirisirimo bulonsa iyan abeb megistret na inmo ahol bulonim bilam, Ya God anan a hi rabaiqta haqad in bilam ham. Ad ya on mataw ginadin diq a hi emaiqtamo haqad in bilam ham. \v 5 Ta teq aw waburta ka kam bunmo ya ituw bulsa ya inamur asit a hi emaiq haqad in bilam ham. Nazaq iyan ya hazizirib ulumsiheq daq titnonta tiqem ugdaiq haqad in bilam ham. Luweq kam bunmo tuteqmo in bolad ya ituw bulsa ya ihol a hi bilaqdaq haqad in bilam ham. \p \v 6 Haqad Iyahta bilam, Ne megistret meqinta na ago gamuk hurit kemiy ham. \v 7 God ago on mataw in gilumim aholyon giwamta na in zeqab teq taromab inaqmo God bulonsa in giqez huritad gimen daq titnonta a hi em negdaq e? ham. Haiqgam ham. Teq God in ago on mataw tigilumsihnan haqad agudan emdaq e? ham. Na haiqmo ham. \v 8 Ya ne gibilenaiq ham. God hidmo ago on mataw gimen daq titnonta tiqem negdaqta ham. Ari teq abeb Mat Atatin og kab ta boldaqta kam nab in on mataw asor God anan helmo haqad ossa gibiydaq o haiq, on mataw naqanta nabag tihiqiy bug daqay? ham. \s1 Farisi araq ayow mat takis waqaqta na inaq gigo gamuk awowun \p \v 9-10 Ari kam nab mataw asor ginad em yaqay, Igmo gimomo God ameb titnonim luw osauqta haq yaqay. Haqad in bilaq yaqay, Mataw ta asor ko in i nog a haiq haq yaqay. In nazaq ginad emsa Yesus gamuk awowun ka gibilenim bilam, Mataw giger God inaq gamuk emnan haqad Tempel-ib tugwalehiy ham. Mat araq na in Farisi ham. Teq araq na in mat abin meqinta takis waqaqta amatin ham. \p \v 11 Farisi na aholbin turad in God bulonim bilam, O God ham ya mataw asor ko nog a haiq haqad in bilam ham. Ya a hi rin tonaiqta teq ya daq meqinta a hi emaiqta haqad in bilam ham. Ad ya aw tuwaqim teq ya aw araq inaq a hi luwaiqta haqad in bilam ham. Ya mat takis waqaqta ko nog a haiqmo haqad in bilam ham. Nazaq iyan ya esey diq tinigaiq haqad in bilam ham. \v 12 Wik amulik-mulikmo ya ime gigermo ninadin emad didaq udinaiqta haqad in bilam ham. Ad ya nagah bunmo waqaiqta na huseran le humab 10 nazaq iyan ya humab amulikmo ni nigaiqta haqad in bilam ham. \p \v 13 Ari mat takis waqaqta na le pesanmo turad in ame Heven-ib a hi gwalehyaq ham. In afaqin kuh tonim turad anad meqniysa in aban wolim bilam, O God ham ya mat daq meqinta emaiqta haqad in bilam ham. Ni ya inan ninad meqniysa ilumsih haqad in bilam ham. \p \v 14 Haqad Yesus bilam, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mataw giger na Tempel-ib osim gwahtiqim in gigo bitab tilehad in gilikmanib mat takis waqaqta naqmo in God ameb mat titnonta iy ham. Ari Farisi na teq haiq ham. Na ezaqgo on mataw in gimo gihol abin iluwayta na bunmo God in gibin wazid tuwoqdaq ham. Sa on mataw gihol abin wazan woqaqta na God in gibin wazid tiqeraqdaq ham. \s1 Yesus onmin amikmikta gidimun tonad gibar ton \r (Matyu 19.13-15; Mak 10.13-16) \p \v 15 Ari on mataw gigo onmin amikmikta teq susibta inaqmo giqad Yesus ago hib tubol yaqay, Yesus giwazad gidimun tondaq haqad. Teq haiq. In onmin giqad bolsa disaipel gibiyad ginadad tigimuz yaqay. \v 16 Sa Yesus onmin na gibilenan agerab bolsa teq in ago disaipel gibilan, Ne onmin gihulosid yaqgo hib boliy ham. Ne hi giwasihiy ham. On mataw naqantaqmo God ago maror aduganib gwahtiqayta ham. \v 17 Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat aw nog in onmin gibin haiqta ka nogmo iyad God ago maror ahaqenib a hi oseq in God ago maror na aduganib le a hi gwahtiq daqay ham. \s1 Mat araq ago nagah kabemmo usaqta na Yesus inaq gamuk bilam \r (Matyu 19.16-30; Mak 10.17-31) \p \v 18 Ari mat marorta araq bo Yesus susumun ugim bilam, Tisa dimunta ham ya ezaq tonid teq God in ago os dimunta kuluwa-kuluwmo osayta na tiyagdaq? ham. \v 19 Haqan Yesus bulon, Ni ninad ezaq emad ya inan dimun haqaq? ham. God amomo in dimunta ham. \v 20 Haqad in mat na bulon, Gunun bunmo Moses bilamta na ni tuhurit ham. \q1 Ni an alulib hureqeq inaq hi us ham. \q1 Ni mat araq wol emid hi moqan ham. \q1 Ni hi rin ton ham. \q1 Ni hazizirib mat araq hi kat ug ham. \q1 Ni ninenmaman giqez hurit ham. \rq Kisim Bek 20.12-16\rq* \p \v 21 Yesus nazaq haqan mat marorta na bilam, Ya amunibmo osad gunun nagan bunmo muzim bolim muran ya mat ayah tiqiy ham. \v 22 Haqan Yesus gamuk na huritim in mat na bulon, Ni daq amulikmo emnanta a hi emaq ham. Ningo nagah bunmo gizayeq amenin waqeq teq ni mataw ginaghan haiqta gigo hib ibereq neg ham. Ni nazaq toneq teq Heven-ib ningo nagah kabemmo inaq iydaq ham. Ni daq na emeq teq ni ya imuzeq bol ham. \v 23 Haqan mat marorta na ago nagah kabemmo diq giqusta iyan in Yesus ago gamuk na huritim ahol afaqan tiqiy. \p \v 24 Anmo Yesus mat na ahol waqad bilam, Mataw gigo nagah kabemmo inaqta na in God ago maror aduganib gwahtiqgo afaqan diq ham. \v 25 Haqad in bilam, Karuw ayahta anan kamel haqayta na in nidel akwiyaknib le tugwahtiqdaq e? ham. Hikidik ham. An nazaqmo mat ago es kabemmo ginadin emaqta na in God ago maror aduganib le a hi gwahtiqdaqmo ham. \v 26 Yesus nazaq haqan on mataw nab turiyta na huritim bilaqiy, Nazaq iyid teq mat araq diq le God ago os dimunta nab a hi gwahtiqdaqya haqiy. \v 27 Haqan Yesus gibilan, Mataw gigo zawayibmo le a hi gwahtiq daqayta ham. Teq nagah mataw emgo biyab a hi iyayta na God inmo emid tugwahtiqdaq ham. \p \v 28 Haqan Pita bulon, Ni i gibiy ham. I gigo og nagah bunmo gihulosim i ninmo nimuzim ninaq tilehauq ham. \v 29-30 Haqan Yesus in ago disaipel bunmo gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Mat God ago maror aduganib gwahtiqnan haqad in ago aw teq amaqbaban teq anenmaman teq ago onmin gihulosta, mat naqanta og kab osad amenin ayah diqmo tuwaqdaq ham. Ad abeb kam muturta nab teq in God ago os dimuntab gwahtiqeq kayeqmo kuluwa-kuluwmo tuqosdaqmo ham. \s1 Yesus ame ezeqmanta bilam, Ya moqeq teq ta eraqdaiq ham \r (Matyu 20.17-19; Mak 10.32-34) \p \v 31 Ari Yesus in ago disaipel 12 na giwaqim giqad giholbinmo lehim teq in gibilan, Ne huritiy ham. Muran i Jerusalem-ub tugwalehauq ham. Gwalehid teq kwaziqmo God ago nantut Mat Atatin anan bilaqad gamuk mar toniyta na adan bunmo in aholib tugwahtidaq ham. \v 32 Mataw in Mat Atatin wazeq mataw en ta araq Juda a haiqta na gibenab tiqem daqay ham. Emid teq in Mat Atatin bilawunad kamolmol ugad tukusluw ug daqay ham. \v 33 Kusluw ugad in wazeq woltitayad teq in wol emid tumoqdaq ham. Moqeq kam ezeqmanmo useq teq in kayeq iyeq ta eraqdaq ham. \v 34 Yesus nazaq bilaqan in ago gamuk na disaipel ginadib ulal a hi iyyaq. Gamuk na alulin ulilemim usta iyan disaipel ginad a hi em has yaqay. \s1 Yesus mat araq ame haiqta wastitayan dimniy \r (Matyu 20.29-34; Mak 10.46-52) \p \v 35 Ari Yesus danib lehad in uliq ayahta anan Jeriko haqayta na sinsin tuqugim lehsa mat araq ame haiqta dan adekib nagah anan sunad osyaq. \v 36 Ossa on mataw dauh biyahta bo lehsa in gihulan huritad tisusumun nag, Ne gingan lehay? ham. \v 37 Haqan in buloniy, Yesus uliq Nasaret-ibta na bo tilehaq haqiy. \v 38 Haqan in dedibmo bilam, Yesus ham Devit atatin\f + \fr 18:38 \ft Isrel on mataw ginad em yaqay, God mat emid bo i gilumsihdaqta amatin na in i gises Devit asenlulib tugwahtiqdaq haq yaqay. Haqad luweq Yesus in mat naqmo iydaq haqad teq mataw asor in anan Devit atatin haq yaqay.\f* ham. Ni ya inan ninad meqniyan ham. \v 39 Haqan mataw danmeb leh yaqayta na in mat ame haiqta na wadad buloniy, Ni niqez hiqiy haqiy. Haqsa haiq mat ame haiqta na dedibmo lileyeq a ta bilaqyaq, Devit atatin haqyaq. Ni ya inan ninad meqniyan haqyaq. \p \v 40-41 Haqsa Yesus ahol wasihim nab titur. Turad in gibilan, Mat na waqeq ya igerab a boliy ham. Haqan in mat na Yesus agerab a bolan Yesus tisusumun ug, Ya ni ezaq nitondaiq? ham. Haqan in bilam, Iyahta ham ya saw ahol waqnan inad bilaqaq ham. \v 42 Haqan Yesus bulon, Ni nime hastitayan ham. Ni ya inan helmo hamta naqmo niqeman ni nime tidimniy ham. \v 43 Haqan muran diq nawaqmo mat na ame hastitayan in saw ahol tuwaqyaq. Saw ahol waqad in Yesus muzim inaq lehad in God abin tiqiluwyaq. Sa on mataw bunmo daq na ahol waqim in God abin tiqiluw yaqaymo. \c 19 \s1 Sakiyus awagamun \p \v 1 Ari Yesus le uliq Jeriko-ib tugwahtim. \v 2 Uliq nab mat araq anan Sakiyus haqayta in os. Mat na in mataw takis waqayta gigo amebta teq in ago mani kabemmo diq usta. \v 3 Ari Yesus uliq nab gwahtiqim lehsa Sakiyus in ahol waq kemnan haqad turan haiq. On mataw kabemmo nab tursa in mat siqim diq iyim in Yesus ahol a hi waqyaq. \v 4 Nazaq iyan in sibim ameb lehim ay fik araq regim teq ame woqsa tuqos. In anad am, Yesus dan kaqmo muzeq boldaqta ham. \v 5 Haqad in ay alonib ossa Yesus bolad luwimmo in ame gwalim ahol waqadmo tubulon, Sakiyus ham ni hidmo gehitiq ham. Muran ya le ningo bitab ninaq tuqosdaiq ham. \v 6 Haqan Sakiyus hidmo gehitiqim in Yesus waqim inaq anad dimniysa ago bitab tilah. \p \v 7 Lehsa mataw gibiyad in bunmo gigem meqniysa bilaqiy, Mat ko abin dimun a haiqta haqiy. Nagaqgo Yesus inaq osnan haqad ago bitab tilehaq? haqiy. \p \v 8 Ari Sakiyus Yesus inaq bitab lehim osad teq in eraqim turad Iyahta tubulon, Iyahta ni hurit ham. Muran yaqgo nagah bunmo ya liqabmo uroteq asor na ya mataw ginaghan haiqta tinegdaiq ham. Ad ya mataw kat negim gigo nagah samanmo wayta na bunmo amenin nazaqmo ime aweweqmo tinegdaiq ham. \v 9 Haqan Yesus bulon, Ni Abraham asen muzim ni inaqmo God anan helmo haqan iyan muran God tiniwam ham. \v 10 Haqad in bilam, Mat Atatin in mataw God gileh ugim ginadibmo haresmo nabag luwayta naqmo ginaguneq ta giwaqnan haqad bolta ham. \s1 Kabibiy mataw mani waqiyta gigo gamuk awowun \r (Matyu 25.14-30) \p \v 11 Ari Yesus le uliq Jerusalem sinsin diq tuqugsa iyan mataw biyahta na ginad tiqem yaqay, Muran diq kam kabmo God ago maror ulal tiqiy bugdaq haq yaqay. Nazaq iyan mataw na Yesus ago gamuk huritad ossamo in gamuk awowun ta araq kazaq gibilan, \v 12 Mat ayahta araq saw araq pesantab king ayah diqta ago hib lehnan anad tiqam ham. In leheq maror na abenab zaway waqeq teq in muleqeq ta boleq king na aqumnib in ago walmataw tigiwamuzdaq haqadmo in tilah ham. \v 13 Lehad in ago kabibiy mataw 10 nazaq gibilenan bolan in mat amulik-mulikmo 20 kina nazaq tinag ham. Negim in gibilan, Ya le luwsa igilehnib ne mani ka amalib kabiy emsa le ya muleqeq ta boldaiq haqad in bilam ham. Haqadmo in tilah ham. \p \v 14 Lehsa mat ayahta na ago on mataw uliqabta na in mat na anan ginad a hi bilaqan in mataw asor giqeman uliq pesanta nab sibim ameb lehim in king na tubuloniy, Mat na i giwamuzgo i hulosauq haqiy ham. \p \v 15 Ari mat ayahta na abeb lehim king abenab zaway tuwaqim teq in muleqim ta bol ham. Bolim in ago kabibiy mataw na gimen nan eman tilah, in mani nagta na akabiyan emim amenin ganim amalibmo a ta waqiyta na in huritnan haqad ham. \v 16 Haqan kabibiy mat araq ameb bolim bilam, Iyahta ham ni mani yagta na amalib ya kabiy emim 200 kina nazaq a ta way haqad in bilam ham. \v 17 Haqan in ago ayahta bulon, Esey ham. Ni kabibiy mat dimun diqta haqad in bilam ham. Ni ya inad muzim kabiy anononmo emim ni nagah amikta na alowan diq tonta haqad in bilam ham. Nazaq iyan ya uliq 10 nazaq nigid ni in gigo maror iyeq tigiwamuzdaq haqad in bilam ham. \p \v 18 An kabibiy mat ta araq bolim bilam, Iyahta ham ni mani yagta na amalib ya kabiy emim 100 kina nazaq a ta way haqad in bilam ham. \v 19 Haqan ago ayahta bulon, Ari ya uliq abaynagin nazaq nigid ni in gigo maror iyeq tigibiy muzdaq haqad in bilam ham. \p \v 20-21 An kabibiy mat ta araq bolim bilam, Iyahta ham ni mani yagta na kawa haqad in bilam ham. Ya ningo tuhuritta haqad in bilam ham. Ni mat afanfanta kamolmol a hi emaqta haqad in bilam ham. Nagah ni akabiyan a hi amta naqmo ni niholyon waqaqta haqad in bilam ham. Ad didaq ni a hi layta naqmo ni niholyon tayim anon waqaqta haqad in bilam ham. Nazaq iyan ya nirabunim ningo mani tubusanib il tonim eman us haqad in bilam ham. \p \v 22 Haqan in ago ayahta bulon, Ni kabibiy mat meqin diq haqad in bilam ham. Ni ya inan bilam, Ni mat afanfanta haqad ni bilam ham. Ad ni ya inan bilam, Nagah ni akabiyan a hi amta na ni niholyon waqaqta haqad ni bilam ham. Ni bilam, Didaq ni a hi layta na ni niholyon tayaqta haqad ni nazaq ya inan bilam ham. Ni gamuk nawa bilamta naqmo amalib ya ningo daq tuqulum kemdaiq haqad in bilam ham. \v 23 Doq tonnan ni yaqgo nazaq huritim teq ni yaqgo gimeq na mani abitnib eman a hi us? haqad in bilam ham. Usid teq ya muleqeq boleq yaqgo gimeq na amenin mani ayahmo inaqmo waq nagta haqad in bilam ham. \p \v 24 Haqad mat ayahta na in mataw nab turiyta na gibilan, Ne mat atuw haiqta na abenab 20 kina in wazaqta na waqeq mat ago 200 kina inaqta na ugiy haqad in bilam ham. \v 25 Haqan mataw na bilaqiy, Iyahta haqiy mat na ago 200 kina inaq tiqiy haqad in bilaqiy ham. I mani araq na a ta ug tonam e? haqad in bilaqiy ham. \v 26 Haqan mat ayahta na bilam, Ya ne gibilenaiq haqad in bilam ham. Ya on mataw gigo nagah inaqta na bunmo nagah asor a ta negdaiq haqad in bilam ham. Teq ya mataw ginaghan haiqta na gibenab nagah asitmo in wazayta na walem bugdaiq haqad in bilam ham. \p \v 27 Teq ya ibabun mebmebmo ya inan bilaqiy, Mat ka i giwamuzgo hulosauq haqiyta na ne giwaqeq giqad kab boleq ya imeb ginol emid moq bugiy haqad in bilam ham. \ms1 Yesus le uliq ayahta Jerusalem-ub gwahtiqim teq in Tempel-ib on mataw suleq negyaq \s1 Yesus king nog iyim le uliq Jerusalem-ub gwahtim \r (Matyu 21.1-11; Mak 11.1-11; Jon 12.12-19) \p \v 28 Ari Yesus gamuk na bilaqim tihiqiyan in saw na hulosim ago disaipel nenaq uliq Jerusalem-ub tugwalehiy. \v 29-30 Gwalehad in uliq giger Betfage teq Betaniy gigerab garah Oliv asenab tugwahtiqiy. Gwahtiqim Yesus in disaipel giger giqeman danmeb lehsa in gibilan, Ne le uliq kob gwahtiqeqmo donki amidon araq am wazan tursa ne ahol tuwaq daqay ham. Donki na mat araq in amalib asit a hi luwta ham. Na ne haseq kab a boliy ham. \v 31 Sa mat araq na ago susumun negeq bilaqdaq, “Nagaqgo ne donki na aqamun hasay?” haqid ne kazaq buloniy ham. Iyahta ago kabiy inaq iyan haqad ne buloniy ham. \p \v 32 Haqan in giger lehim nagah bunmo Yesus anan bilamta nazaqmo in ahol tuwaqiy. \v 33 Ahol waqad in donki na aqamun hassa donki anamreniz tisusumun negiy, Ne giger nagaqgo donki na aqamun hasay? haqiy. \v 34 Haqan in bilaqiy, Iyahta ago kabiy inaq iyan haqiy. \v 35 Haqad in donki waqim ad Yesus ago hib muleqim tuboliy. Bolim in gigo tubusan asor donki amalib emim teq in Yesus bulonan donki amalib tuqos. \v 36 Ossa on mataw gigo tubusan danib gihurensa teq Yesus donki amalib osim tubusan na bayim bayim tilah. \p \v 37 In le Jerusalem sinsin tuqugad dante garah Oliv ban gewoqayta nab in tugwahtiqiy. Gwahtiqanmo on mataw dauh biyahta Yesus muzim inaq leh yaqayta na in Yesus daq azawayin inaq emyaqta nagan ginadin emad in ginad dimniysa dedibmo God abin tiqiluw yaqay. \v 38 Iluwad in bilaq yaqay, \li1 I gigo king ka Iyahta abinib bolan i ginad bilaq gigayinaq haq yaqay. \li1 Muran God nob igsa i dimunmo afaqan haiqmo tuqosam haq yaqay. \li1 I God abin sorid ulilibmo diq gwalehan haq yaqay. \m \v 39 Haqsa Farisi asor on mataw biyahta na gilikmanib turim in Yesus buloniy, Tisa haqiy ningo disaipel gibilenid giqez hiqiyiy haqiy. \v 40 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Ya ne gibilenaiq ham. I nagah ka ulilemamta abanan haiq ham. Mataw ka giqez hiqiyid gig haresmo kagab usayta ka in giqez inaq iyeq tililey daqay ham. \p \v 41 Haqad Yesus bo Jerusalem-ub tugwahtiqnan tonad in uliq na ahol waqad tigaqyaq. \v 42 Gaqad in uliq na anan bilam, On mataw Jerusalem-ubta ham ne gime haiqta ham. God ne nenaq an anobun wastitaynan tonsa ne ahol a hi waqay ham. Na ne ahol waqeq teq ne dimunmo os nagiy ham. Teq muran nagah na ulilemim ussa ne ahol a hi waqay ham. \v 43 Helmo diq ham. Abeb teq kam ta araq tugwahtiqdaq ham. Gwahtiqid ne gigo bab boleq gel ne gigo uliq lilut ugim turaqta nab in og tayeq humab emeq in og na bayeq bayeq gwaleheq ne gigo uliqab tugwahtiq daqay ham. Gwahtiqadmo in gigo asor gililut negad saw bunmo ne gitawanan tur daqay ham. \v 44 Turad in ne teq ne gigo onmin nenaqmo tiginol em bug daqay ham. Ad in ne gigo uliqab gig an amalib usayta na wolzizilayid tiq bug daqaymo ham. Na ezaqgo God ne gigo hib bolim nenaq osta na ne ginad a hi em hasiyta na ago ham. \s1 Mataw Tempel-ib mani akabiyan emsa Yesus gimuzan asan ban gwahtiqiy \r (Matyu 21.12-17; Mak 11.15-19; Jon 2.13-22) \p \v 45 Ari Yesus lehim Tempel agelin aduganib gwahtiqim in mataw nagah gizayad osiy na gimuzan in tukim asan ban tileh yaqay. \v 46 Lehsa in gibilan, God ago marib in gamuk araq kazaq bilam ham. \q1 Yaqgo bit in ya inaq gamuk emgo abitan iydaq haqad in bilam ham. \rq Aisaya 56.7\rq* \m Ta teq ne bit ka eman in mataw rin tonayta gigo bit nog tiqiy ham. \p \v 47 Ari kam bunmo Yesus Tempel agelin aduganib mataw suleq tinegyaq. Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na giyogniz mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na nenaq teq Juda gigo mataw marorta na in bunmo Yesus wol emid moqgo adanteqin tinagun yaqay. \v 48 Teq haiq. On mataw bunmo Yesus ago gamuk huritnan zaway diq iysa mataw aseseqta na dante araq ahol a hi waq yaqay. \c 20 \s1 Mataw aseseqta in nog Yesus ahol abin ugta na anan susumun ugiy \r (Matyu 21.23-27; Mak 11.27-33) \p \v 1 Kam araqab Yesus le Tempel agelin aduganib osad in on mataw God ago gamuk tigibilenyaq. Gibilensa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq mataw marorta asor in Yesus ago hib tuboliy. \v 2 Bolim in Yesus susumun ugiy, Ni i gibilen haqiy. Ni nibin ezaqta iyim ni daq kagan emaq? haqiy. Teq nog diq nibin na nig? haqiy. \p \v 3 Haqan Yesus amenin emim gibilan, Ta ya nazaqmo nagah araq ago ne tisusumun negnan ham. Ne ya ibileniy ham. \v 4 Jon mataw huz negyaqta na ago kabiy Heven-ib bol o haiq in matawmo gigo hib kabiy na wamta? ham. \p \v 5 Haqan mataw aseseqta na in gimo an bulonim bilaqiy, I bilaqam, Kabiy na Heven-ib bolta haqid in bilaqdaq, Ta nagaqgo ne Jon ago gamuk huritim anan helmo a hi haqiy? haqdaq haqiy. \v 6 Ari i bilaqam, Kabiy na matawmo gigo hib bolta haqid on mataw bunmo i gimalib gig tuhuneg daqay haqiy. Na ezaqgo in bunmo ginad awaz timeqniyim Jon anan bilaqay, Hel diqtaqmo in God ago nantut araq haqayta haqiy. \v 7 Nazaq iyan in Yesus ago susumun na amenin emim bilaqiy, I a hi hurit haqiy. \v 8 Haqan Yesus gibilan, Ya nazaqmo ham. Nog ibin yagan ya daq kagan emaiqta na ago ya a hi gibilendaiqmo ham. \s1 Mataw meqinta am wain akabiyan emiyta gigo gamuk awowun \r (Matyu 21.33-46; Mak 12.1-12) \p \v 9 Ari Yesus on mataw gamuk awowun ka gibilenim bilam, Mat araq am wain anagin kabemmo og araqab tilay ham. Leyim in wain na akabiyan mataw asor gibenab tiqam ham, in gimo giholyon kabiy emad teq in wain anagin asormo ya yag daqay haqad ham. In kabibiy mataw gibilenim hulosad era uliq araq pesantab lehim kam sisaqmo in nab tuqos ham. \v 10 Osad wain anagin waqgo akaman tugwahtiqan in ago kabibiy mat araq eman mataw wain akabiyan emayta na gigo hib tilah ham. In lehid mataw na yaqmen wain anaginta na tuqug daqay haqad ham. Teq haiq ham. Kabibiy mat na lehan mataw wain akabiyan emayta na in wazim woltitayim muzan samanmo muleqim tilah ham. \p \v 11 Lehan kabiy anamren in kabibiy mat ta araq eman tilah ham. Lehan na nazaqmo in wazim woltitayad nan meqinta ugad teq in muzan samanmo tilahmo ham. \v 12 An in kabibiy mat ezeqmanta eman lehan na in wazim wolan anedan woqsa in kabiy asan ban hunegan tilahmo ham. \p \v 13 In nazaq eman kabiy anamren bilam, Teq ya ezaq tondaiq? haqad in bilam ham. Ya itatin amulikmoqmo ya anan inad diq bilaqaqta naqmo ya emid tilehdaq haqad in bilam ham. Nabag in lehid teq kabibiy mataw na in aqez tuhurit daqay haqad in bilam ham. \v 14 Haqad in eman lehan mataw kabiy wamuzayta na in bolsa ahol tuwaqiy ham. Ahol waqad in gimo an bulonim bilaqiy, Abeb mat ko amam moqid in amam ago ahuran nagah bunmo tuwaqdaqta haqiy ham. In bolid i wol emuq haqiy ham. Wol emid teq amam ago kabiy ka igmo gigota tiqiydaq haqiy ham. \v 15 Haqad in mat na wazim kabiy asan ban hunegan lehan in wol eman tumom ham. \p Nazaq iyan kabiy anamren in mataw wain akabiyan wamuzayta na ezaq gitondaq? ham. \v 16 In boleq mataw kabiy wamuzim osayta na ginol em bugad teq in ago kabiy na mataw ta asor gibenab tiqemdaq ham. Haqan mataw nab turiyta na ginad emim bilaqiy, Haiq kidik! haqiy. Kabiy anamren nazaq hi eman haqiy. \v 17 Haqan Yesus gibiyad gibilan, Ne ginad nazaq emay ye? ham. Ta gamuk araq God ago marib usaqta ka alulin ezaqta? ham. Gamuk na bilam, \q1 Tituq mataw anan bilaqiy ‘meqin’ haqiyta naqmo in awaz meqin diq turad bit anon bunmo soraq haqad in bilam ham. \rq Buk Song 118.22\rq* \m \v 18 An ya ne gibilenaiq ham. Mat aw nog tituq na amalib woqeq in giditin bunmo tuwolbiyay daqay ham. Ari tituq naqmo in mat araq amalib woqeq in mat na tuwol ninal bugdaq ham. \p \v 19 Haqan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na teq mataw tamaz emayta gigo aseseqta na in ginad tiqem hasiy. Yesus i gibin wazid woqgo haqad gamuk awowun ka bilam haqiy. Haqad muran diq nabmo in Yesus wazeq irqurgo ginad emad teq in ta on mataw girabun yaqay. \s1 Mataw Sisa takis ugayta na ago in Yesus ulum waqiy \r (Matyu 22.15-22; Mak 12.13-17) \p \v 20 Nazaq iyan mataw aseseqta na in Yesus wamuz naqmo diq hiqiy yaqay. Ad in mataw asor giqeman lehim in katiyad Yesus ago gamuk huritnan haqad teq in wirinad luw yaqay. I Yesus kat ugid in gavman gigo gunun araq itiyonad nan araq hi bilaqnanta bilaqid teq i gavman abenab emid in hazizirib titurdaq haqad. \v 21 In nazaq haqad Yesus tubuloniy, Tisa haqiy i ningo tuhurit haqiy. Ni gamuk hel diqta amalib on mataw suleq negaqta haqiy. Ni mataw gibin inaqta a hi girabunaqta haqiy. Ad ni on mataw God ago dan titnonta giqisihunad ni gamuk hel diqmo gibilenaqta haqiy. \v 22 Ni ninad ezaq emaq? haqiy. I gibabun Rom gigo king Sisa in i gituw bulsa i takis ugauqta na in daq dimun o daq meqin? haqiy. I Juda gigo maror ezaq bilamta? haqiy. \p \v 23-24 Haqan Yesus anad tiqam. Mataw ka tikat yagay ham. Haqad in gibilan, Mani araq iqisihunid ya ahol waqiq ham. Haqan in mani araq ugan ahol waqad bilam, Ka nog diq adulan teq ahol anan mani kab usaq? ham. Haqan in bilaqiy, Na Sisa-mo agota haqiy. \v 25 Haqan Yesus gibilan, Nazaq iyan Sisa ago nagah na ne Sisa-mo ugiy ham. Ad God ago nagah na ne God-mo ugiy ham. \p \v 26 Ari Yesus ago gamuk bunmo dimunmo iyan mataw aseseqta na in on mataw gimeb Yesus waz daqayta ago adanteqin haiqgam tiqiyiy. Ad in Yesus ago gamuk huritim ginadnad emad giqezmo hiqiyim tuqosiy. \s1 Sadyusi in mataw hodhodab eraq daqayta na ago Yesus ulum waqiy \r (Matyu 22.23-33; Mak 12.18-27) \p \v 27 Ari Sadyusi asor Yesus ago hib tuboliy. Mataw na ginad kazaq emayta. Mataw tumoqiyta hodhodab a hi eraq daqay haqayta. \v 28 Na in bolim Yesus buloniy, Tisa haqiy, Moses i gimen gamuk araq mar tonim in kazaq bilam haqiy. Mat araq aw waqeq amun a hi emsamo moqid ago aw amomo ossa teq in amikqan araq abab aqoburan na waqeq alulib abab ayon onmin tigiqemdaq ham haqiy. \p \v 29 Ari gamuk araq kazaq lahta haqiy. Mat araq amikqaniz nenaq 7 nazaq diq iyim osiy haqiy. Osim in gibab na aw araq tuwam haqiy. Waqim inaq amun araq a hi emimmo in tumom haqiy. \v 30 Moqan ama ta araq in abab aqoburan na wam haqiy. Waqim in amun haiqmo osim tumommo haqiy. \v 31 An gima ezeqmanta na in aw naqmo wammo haqiy. Nazaqmo mataw maqbab 7 na in aw naqmo waqim amun araq eman a hi gwahtiqsamo in tumoq bugiy haqiy. \v 32 An abeb aw na tumommo haqiy. \v 33 Nazaq iyan abeb mataw bunmo hodhod huloseq eraq daqayta nab teq aw na in nog diq awe tiqiydaq? haqiy. Maqbab 7 na bunmo in aw amulik naqmo waqiyta haqiy. \p \v 34 Haqan Yesus gibilan, Muran on mataw og kab osayta na in an waq agamukan wastitayim teq in an waqayta ham. \v 35 Ari on mataw God in gibiyan titnonta iyiyta na God in giwazid hodhodab eraqeq in ago maror aduganib gwahtiqeq tuqos daqay ham. Osad nab in an a ta hi waq daqay ham. \v 36 Na ezaqgo in a ta hi moq daqayta na ago ham. In angelo nogmo iyeq tuqos daqay ham. God in hodhodab giwazan eraqan iyan in God atatniz tiqiyiy ham. \p \v 37 Teq God mataw tumoqiyta giwazid hodhodab eraq daqayta na ago Moses ne tigiqisihunmo ham. In ago marib ay amikta araq faq oyad a hi oyworta awagamun nab in gamuk kazaq mar tonim bilam ham. \q1 Iyahta in Abraham ago God, teq Aisak ago God, teq Jekob ago God haqad in bilam ham. \rq Kisim Bek 3.6, 15, 16\rq* \m \v 38 Nazaq iyan God in mataw moqim kayeqmo osayta gigo God iyim in gibiy muzaqta ham. Na ezaqgo mataw tumoqiyta teq mataw a hi moqayta inaqmo in God ameb kayeqmo osayta ham. \p \v 39-40 Yesus nazaq bilaqan mataw bunmo rabad in Yesus ulum waqnan a ta hi susumun ug yaqay. Nazaq iyan mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na asor in Yesus buloniy, Tisa haqiy ni gamuk amenin bunmo dimunmo bilam haqiy. \s1 Krais ahol alulin ezaqta na ago Yesus Farisi susumun nag \r (Matyu 22.41-46; Mak 12.35-37) \p \v 41 Ari Yesus on mataw nab turiyta na gibilan, Ezaq haqad mataw bilaqay, Krais in Devit atatin\f + \fr 20:41 \ft Luk 18.38 nab teq ni gamuk ‘Devit atatin’ ka alulin ahol waqdaq.\f* haqayta? ham. \v 42-43 Devit Buk Song-ib gamuk araq mar tonim bilam, \q1 Iyahta in yaqgo Iyahta kazaq bulonim bilam ham. Ni ya iben iqabun ban kab ya imen emad ossa ya ningo bab giqemid nisen ahaqenib tiqiy bug daqay haqad in bilam ham. \rq Buk Song 110.1\rq* \p \v 44 Ari Devit in Krais anan bilam, ‘Yaqgo Iyahta’ haqad in bilam ham. Nazaq iyan ezaq toneq Krais in Devit ago Iyahta iyeq teq in Devit atatin a ta iydaq? ham. \s1 Yesus in mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na gigo daq ginan bilam \r (Matyu 23.1-36; Mak 12.38-40; Luk 11.37-54) \p \v 45-46 Haqad Yesus in on mataw bunmo gimeb ago disaipel gibilenim bilam, Ne mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na ginan gihol waz naqmo hiqiyiy ham. In tubusan sisaqta giholib emeq mataw gimeb luwnan ginad bilaqaqta ham. Ad in maket-ib luwsa mataw gibiyad ginan ‘mat ayah’ haqsa in ginad diq dimniyaqta ham. Mataw na bit humab wolaytab ban ulilibta nabmo osnan ginad bilaqaqta ham. Ad in humab adidaqan inaqtab ogib garuruhab osnan hulosmo diq hulosayta ham. \v 47 Teq in on waburta kat negad gigo bit samanmo waqayta ham. Ad in mataw gimeb God inaq gamuk sisaqmo bilaqim a lehayta ham, mataw gibiyad ginan dimun diqta haq daqay haqad ham. God hazizir ayahta emdaqta nab teq mataw na in on mataw bunmo giquriyameq faq ayah diqmo tuwaq daqayta ham. \c 21 \s1 Aw anaghan haiqta araq in God naw ug \r (Mak 12.41-44) \p \v 1 Ari on mataw gigo nagah kabemmo inaqta asor Tempel agelin aduganib bo gwahtiqad gigo naw hunegan mani emayta abanab woqsa Yesus in gibiyad os. \v 2 Ossa aw waburta araq anaghan haiqta bolim mani amikmikta giger hunegsa in ahol tuwam. \v 3 Ahol waqad in ago disaipel gibilan, Ya helmo ne gibilenaiq ham. Aw waburta ahol anaghan haiqta ko in mani amik diqta emim in on mataw bunmo gigo nawta na giquriyam bug ham. \v 4 Na ezaqgo mataw bunmo in gigo mani kabemmo usaqta na ago asitmo emiyta ham. Ari aw ko haiq ham. In ago mani in didaq zayeq neqdaqta na tiqem bug ham. \s1 Yesus bilam, Tempel teq meqniydaq ham \r (Matyu 24.1-2; Mak 13.1-2) \p \v 5-6 Ari mataw asor Tempel anan bilaqiy, Bit ko haqiy mataw gig dimdimunta amalib emim teq in mataw God naw ugiyta na anawun waqim amalib balaw tonan in awaqan dimun diq iyaq haqiy. Haqan Yesus bilam, Ne nagah dimdimunta ahol waqayta ko ago akaman gwahtiqid teq gig ko bunmo wolzizilayeq gihunegid tuwoq bug daqay ham. Gig an amalib usayta ko teq muruwoqeq tiqmo bug daqay ham. \s1 Yesus bilam, Afaqan kabemmo teq gwahtiqdaq ham \r (Matyu 24.3-14; Mak 13.3-13) \p \v 7 Haqan disaipel Yesus tisusumun ugiy, Iyahta haqiy kam gineh teq nagah ni anan bilamta na tugwahtiqdaq? haqiy. Naga daqin ameb gwahtiqsa i ahol waqad ginad emam, Nagah na gwahtiqgo akaman sinsin tiqiy haqam? haqiy. \p \v 8 Haqan Yesus gibilan, Ne gihol waz naqmo hiqiyeq osiy ham. Luweq mataw asor boleq kat neg daqay ham. Mataw kabemmo teq boleq ya inan biyad bilaq daqay, Mat naqmo ya kawa haq daqay ham. Ad in bilaq daqay, Kam abebtanta na sinsin tiqiy haq daqay ham. In nazaq haqsa ne helmo haqad gimuzeq nenaq hi lehiy ham. \p \v 9 Abeb mataw bab emsa ne gihulan huritad teq ta saw haresmo mataw eraqeq gavman gigo maror othassa ne in gibin hurit daqaymo ham. Huritad ne hi ninoriy ham. Daq nagan danmeb tugwahtiqdaqta ham. Teq kam abebtanta na in bab na muzeq hidmo a hi gwahtiqdaq ham. \v 10 Haqad in gibilan, Mataw en araq eraqeq leheq mataw saw araqabta nenaq an wol daqayta ham. Sa king araq ago dauh nenaq eraqeq king ta araq ago dauhta nenaq an wol daqaymo ham. \v 11 Kanawrigrig aseseqta sibad og ahol wolsa saw asor moq aseseqta teq zarow meqin diqta tugwahtiqdaq ham. Teq nagah arab inaqta amo amo teq daq hares lul araq diqta kaitab gwahtiq daqay ham. \p \v 12 Ari daq nagan a hi gwahtiqsamo mataw asor ne giwazeq gimeqin ton daqay ham. Ad in ne giqad bit humab wolaytab leheq ne gimen hazizir emad teq in ne tigiqirqur daqay ham. Ya ihol abin ne giholib usaqta na ago in ne giqad gavman gigo aseseqta na gimeb leh daqay ham. \v 13 Kam nab ne nagah gimeb ahol waqiyta na awagamun bilaqgo adanteqin inaq tiqiy daqay ham. \v 14 Teq muranmo ne naga gamukin amalib gihol adanin qway daqayta na ago ne ginadnad hi emiy ham. \v 15 Yaqmo teq inad dimunta negad gamuk ne bilaq daqayta na yaqmo ne giqezab emid tugwahtiqdaq ham. Gwahtiqsa mataw ne gimeqin ton daqayta na in ne gigo gamuk amenin em yo hiqiyad in ne gigo gamuk bayid a hikidik woqdaq ham. \p \v 16 Kam nab ne ginenmaman teq ne gimaqbaban teq ne gisenlulniz teq ne giyogniz in ne giwaqeq bab gibenab tigiqem daqay ham. Ad in ne gilikmanib asor ginol emid ne tumoq daqay ham. \v 17 Ya ihol abin ne giholib usaqta na ago on mataw bunmo gigem meqinta neg daqay ham. \v 18-19 Teq God ne giwamuzsa ne gifaqinib giqensan araq diq a hi milhesdaq ham. Ne giwaz diq meqniyeq oseq teq abeb ne le os dimunta kuluwa-kuluwmo osayta nab gwahtiqeq ne anononmo tuqos daqay ham. \s1 Yesus bilam, Jerusalem teq meqniydaq ham \r (Matyu 24.15-21; Mak 13.14-19) \p \v 20 Ari abeb bab bo Jerusalem lilut ugeq tursa ne gibiyad teq ne ginad em daqay, Uliq meqniydaqta akaman na tugwahtim haq daqay ham. \v 21 Kam nab mataw saw Judiya-ib os daqayta na in tukeq garah ban gwalehiy ham. Ad on mataw uliq Jerusalem-ub os daqayta na in uliq na hulosad saw asor ban lehiymo ham. Teq mataw garanab luw daqayta na in muleqeq le uliqab ta hi gwahtiqiy ham. \v 22 Kam nab God in on mataw daq meqinta emad luwiyta na amenin tinegdaqta ham. In nazaq emeq in ago gamuk mar tonan usaqta na bunmo tuwol net bugdaq ham. \v 23 Kam nab on gigem iyayta na teq on amun muturta sus ugayta na in timeqniy daqay ham. Na ezaqgo afaqan na ayah diqmo og kab gwahtiqdaqta ham. Gwahtiqadmo God ago agem meqniy in on mataw na tigimeqin diq tondaq ham. \v 24 Sa mataw en Juda a haiqta nagan boleq Juda on mataw nenaq bab emeq in Juda kabemmo baqirib tiginol em daqay ham. Ginol emad asor in giwazeq giqad in gigo ogib ta leheq giqemid tuqos daqay ham. Mataw en Juda a haiqta nagan bo Jerusalem meqin tonad luwsa le God kam nagta na tihiqiyid teq in muleqeq in gigo uliqab ta leh daqay ham. \s1 Mat Atatin teq ta boldaq \r (Matyu 24.29-31; Mak 13.24-27) \p \v 25 Ari Yesus bilam, Kaitab zeq teq kalam teq ulig in gihol buliyeq giwaqan lul araq diq iy daqay ham. Sa ogib kab on mataw dauh bunmo nagah na gwahtiqsa ahol waqad in ginadnad emad rabad tuqos daqay ham. Kamis eraqeq woleq bolsa ahulan ayahmo iysa on mataw huritad in tirab naqmo diq hiqiy daqay ham. \v 26 Teq in nagah aseseqta zawayta ulilib usayta nagan gihol wolsa gibiyad in ginad em daqay, Og ka timeqniynan tonaq haq daqay ham. Haqsa rab meqin diqta gilum netsa in gime sinsanid ogib woqeq moq nog iyeq tuqus daqay ham. \v 27 Ussamo Mat Atatin kaitab onqas amalib oseq ago zaway teq ahol anuwan ayahta inaq bolsa in ahol tuwaq daqay ham. \v 28 Nazaq iyan abeb daq nagan tugwahtiqsamo ne eraqeq gime ulilib gwalehsa usan ham. Ussa mat ne gizayeq bab gibenab giwaqdaqta na gehitiqsa ne ahol tuwaq daqay ham. \s1 Ay fik kam ulum kemaqta \r (Matyu 24.32-35; Mak 13.28-31) \p \v 29 Ad Yesus in ago disaipel gamuk awowun araq gibilenim bilam, Ne ay fik teq ay bunmo inaqmo gibiyiy ham. \v 30 Ay nagan gihokan muturta gwahtiqsa ne ahol waqad ginad emay, Zeq akaman tiqiynan tonaq haqayta ham. \v 31 Nazaqmo teq abeb daq ya anan bilayta nagan bunmo tugwahtiqsa ne ahol waqad ginad kazaq emiy, God ago maror bolim sinsin tiqiy haqiy ham. \v 32 Ya helmo ne gibilenaiq ham. On mataw muran kam kab osayta ka a hi moq bugsa daq nagan bunmo tugwahtiqdaq ham. \v 33 Kait og inaq teq tihiqiydaqta ham. Ari yaqgo gamuk ka a hi hiqiydaq ham. \s1 Yesus in ago disaipel gibilan, Ne gihol waziy ham \p \v 34 Ari ne gihol waz naqmo hiqiyiy ham. Luweq ne daq haresmo emad yuw atoranta uluwad ginad agadan iyad os daqay ham. Ad ne og ka ago afaqan amo amo loyinad ne ginad meqniydaqmo ham. Daq nazaqta na ne gime isihid Iyahta ago kam na gwahtiqsa ne riten daqay ham. Bilaqne karuw dobub woqim ritenaq nazaq ham. \v 35 Mat Atatin ta boldaqta na akaman in on mataw og saw bunmo gigo hib tugwahtiqdaqta ham. \v 36 Nazaq iyan ne tuteqmo gihol asawan woltayad osiy ham. Ad sirisirimo ne God inaq gamuk bilaqsa in ne zaway negan ham. Zaway negid ne giwaz meqniyeq osad daq nawa ya anan bilayta na in ne gigo hib gwahtiqsa ne dimunmo tuqos daqay ham. Oseq abeb ne Mat Atatin anognib turad ne gimebay a hi woqdaq ham. \p \v 37 Ari Yesus kam bunmo Tempel ago gel aduganib le gwahtiqeq in on mataw suleq negyaqta. Ad taromab in le garah anan Oliv haqayta nab usyaq. \v 38 Sa on mataw bunmo tarom naqmo saw a hi hastitaysamo in eraqeq Yesus ago gamuk huritnan haqad Tempel-ib tileh yaqay. \c 22 \s1 Judas in Yesus waqeq Juda gigo mataw marorta gibenab emgo bilam \r (Matyu 26.1-5, 14-16; Mak 14.1-2, 10-11; Jon 11.45-53) \p \v 1 Ari bret yis haiqmo neqayta akaman anan Pasova haqayta na bo sinsin tiqiy. \v 2 An mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in on mataw ginan rabad iyan in gime titoneq Yesus wol emid moqdaqta na ago adanteqin tinagun yaqay. \p \v 3 In Yesus wol emgo adanteqin nagunad luwsa Satan in Yesus ago disaipel gigo araq Judas uliq Kariyot-ibta na aholib tugwal. \v 4 Gwalan in lehim mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Tempel-ib hurmey osayta gigo aseseqta na nenaq gamuk tiqemiy. Gamuk emad Judas ezaq toneq Yesus waqeq mataw na gibenab emdaqta na ago agamukan tuwastitayiy. \v 5 Mataw aseseqta na ginad diq dimniysa in Judas inaq an adugan wazim buloniy, I ni nizayeq mani tinigam haqiy. \v 6 Haqan Judas gamuk na huritim bilam, Na dimunmo ham. Haqadmo in kam araq dimunta on mataw dauh biyahmo a hi ossa in gime titoneq Yesus waqeq mataw na gibenab emdaqta na akaman tinagunyaq. \s1 Disaipel giger le Pasova adidaqan neqgo abanan wastitayiy \r (Matyu 26.17-25; Mak 14.12-21; Jon 13.21-30) \p \v 7 Ari bret yis haiqmo neqayta na akaman tugwahtim. Kam nab Juda on mataw God ayon tamaz emad in Pasova ayon sipsip amidgot wol emayta. \v 8 Nazaq iyan Yesus in Pita ayow Jon inaq giqeman lehsa in gibilan. Ne leheq i Pasova adidaqan neqamta na abanan wastitayid teq i leheq nequq ham. \v 9 Haqan giger na Yesus buloniy, I bit edob diq leheq Pasova adidaqan neqamta na abanan wastitayam? haqiy. \v 10-11 Haqan Yesus gibilan, Huritiy ham. Ne uliq ayahta nab le gwahtiqsa mat araq reb ayuwun inaqta soreq a bo lehad in ne danib tigibiydaq ham. Ne mat naqmo muzeq inaq leheq bit edob in gwahtiqdaqta nab ne bit na anamren kazaq susumun ugiy ham. Tisa bilam, Yaqgo disaipel nenaq didaq neqamta na ago bit adugan edowa? ham haqad ne buloniy ham. \v 12 Bulonid teq mat na bit adugan araq ayahta ulilib usaqta na tigiqisihundaq ham. Bit adugan nab didaq neqayta anaghan bunmo usaqta ham. Nab ne leheq i Pasova adidaqan neqamta na abanan wastitayiy ham. \v 13 Haqan giger na tilehiy. Lehim Yesus nagah bunmo ginan gibilanta nazaqmo in ahol tuwaqiy. Ahol waqad in Pasova adidaqan neq daqayta na abanan tuwastitayiy. \s1 Yesus in ago disaipel bret teq wain ayun inaq nag \r (Matyu 26.26-30; Mak 14.22-26; 1 Korin 11.23-25) \p \v 14 Ari imisor didaq neqgo akaman tiqiyan Yesus ago disaipel nenaq humab wolim banab osad didaq tineq yaqay. \v 15 Neqad teq Yesus in ago disaipel gibilan, Ya nenaq Pasova adidaqan ka neqeq teq ya santitiy sordaiq haqad ya inad awaz meqin usta ham. \v 16 Teq ya kazaq ne gibilenaiq ham. Abeb ya nenaq Pasova adidaqan ka a ta hi neqdaiq ham. Ari i gigo Pasova ka anon diq tugwahtiqid kam nab teq ya nenaq God ago maror aduganib osad Pasova adidaqan ka a ta neqdaiq ham. \p \v 17 Haqad in wain agogin inaq waqim God esey ugim gibilan, Ka ne waqeq an ugeq uluwiy ham. \v 18 Ad in bilam, Ya ne gibilenaiq ham. Ya wain ayun ka a ta hi uluwdaiq ham. Abeb God ago maror og kab tugwahtiqid nab teq ya wain ayun ka a ta uluwdaiq ham. \p \v 19 Haqad in bret asor waqim God esey ugim in orqayim tinag. Negad in gibilan, Ka ya inon ne giyon hulosdaiqta ham. Abeb ne ya inadin emad kazaq em daqay ham. \v 20 Ari in didaq tineqim hulosad Yesus wain agogin inaq waqim in emim bilam, Gog kab ya inedan God ago maror muturta na zaway ugdaqta usaq ham. Ya ned ka ne giwastitaynan wazbaldaiqta ham. \p \v 21 Ari ne ahol waqiy ham. Mat ya iwaqeq bab gibenab iqemdaqta na in ya inaq humab kab osaq ham. \v 22 God kwaziqmo Mat Atatin ayon bilaqan usaqta nazaqmo in dan muzeq tilehdaq ham. Ta teq mat bab gibenab Mat Atatin emdaqta na timeqniy hasdaq ham. \v 23 Yesus nazaq bilaqan disaipel bunmo in gimo an tisusumun ug yaqay, Nog diq teq daq na emdaq? haq yaqay. \ms1 Yesus santitiy sorim moqim teq ta eram \s1 Disaipel gilikmanib nog diq in ayah diqta na ago in an mugiy \p \v 24 Ari disaipel eraqim nog diq in gilikmanib mat ayah diqta iydaqta na ago in an tumug yaqay. \v 25 An mugsa Yesus gibilan, On mataw en ta asor Juda a haiqta nagan gigo maror aseseqta na in igmo ag haqad gihol wazan eraqaqta ham. Sa in gigo walmataw in gihaqenib osayta na in maror na gibin iluwad bilaqay, I gigo maror ka i gilumsihan i dimunmo osauqta haqayta ham. \v 26 Ari ne nazaq hi emiy ham. Ne gilikmanib mat ayahta na in ahol wazid woqsa in mat minminta abin haiqta nog iyan ham. Ad ne \m gigo mat danmebta na in ne gigo kabibiy mat samanta nog iyan ham. \v 27 Ne ginad emiy ham. Mat banab ossa inmen didaq a bolim anognib emayta na in abin inaq o haiq kabibiy mat didaq iberim a lehaqta naqmo in abin inaqta? ham. Mat banab ossa didaq a bolim ugayta naqmo in mat ayah diqta ham. Teq ya nazaq a hi emaiqta ham. Ya ne gilikmanib osad ya ne gigo kabibiy mat nog iyim ne gilumsihad osaiqta ham. \p \v 28 Kwaziqmo mataw afaqan yagad ibaymuzsa negmo a hi ihulos yaqay ham. \v 29 Nazaq iyan ya imam ibenab maror amta nazaqmo ya ne gibenab maror tiqemaiqmo ham. \v 30 Abeb yaqgo maror aduganib teq ne maror iyeq osad ne yaqgo banab didaq neqad yuw tuquluw daqay haqad ya ne gibenab maror ka emaiq ham. Kam nab teq ne yaqgo maror aduganib marorgo banab osad ne Isrel gigo gem 12 na tigibiy muz daqay ham. \s1 Yesus bilam, Pita teq gileh yagdaq ham \r (Matyu 26.31-35; Mak 14.27-31; Jon 13.36-38) \p \v 31 Haqad Yesus in Pita bulon, Saimon, Saimon ham ni hurit ham. Satan ne bunmo giwaqeq wit nog giqiwornan haqad atoranmo tibilamta ham. \v 32 Teq ya God inaq gamuk emim ninmen tubulon ham. In nilumsihid ni ninad helmo haqaqta na a hi woq hasdaq haqad ya tubulonta ham. Abeb ni ninad buliyeq yaqgo hib ta bolad teq ni nimaqbaban zaway negad in gigo ginad helta na ni wazid ta eraqan ham. \v 33 Haqan Pita bulon, Iyahta ham, ya ninaq bit giqirquran osayta nab tilehgo ham. Ningo bab in ya ninaq garabmo ginol emgo bilaqsa ya a hi rabdaiq ham. \v 34 Haqan Yesus bulon, Pita ham ya nibilenaiq ham. Tarom kab kurek a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. \s1 Yesus in ago disaipel gidek waz \p \v 35 Ari Yesus in ago disaipel gibilenim bilam, Kwaziqmo ya giqeman ne yaqgo kabiy emnan lehad ne mani aziynaq teq kuram teq baqir a hi soriy ham. Ad ne gisendugan gisenab a hi emiymo ham. Kam nab ne nagah araq ago siqim iyiy ye? ham. Haqan disaipel bilaqiy, Haiq haqiy. \v 36 Haqan Yesus gibilan, Ari muran ya kazaq ne tigibilenaiq ham. Ne gigo mani aziynaq ussun ne waqiy ham. Ad ziy araq ne gigo es siheneq a luw daqayta na ne waqiymo ham. Ne baqir haiqta iyeq ne gigo giholsihen mat araq ago hib zayeq amenin waqeq ne giholyon baqir zayiy ham. \v 37 Ya helmo gibilenaiq ham. Daq araq teq ya iholib gwahtiqdaqta na in God ago marib gamuk araq ya inan bilamta na tuwol net bugdaq ham. Gamuk na bilam, \q1 In mat na anan mat gunun othasaqta araq haqiy ham. \rq Aisaya 53.12\rq* \m Daq na teq ya iholib tugwahtiqdaq ham. \v 38 Haqan disaipel bilaqiy, Iyahta haqiy i gigo baqir giger kawa haqiy. Haqan Yesus bilam, Na dimunmo tiqiy ham. \s1 Yesus garah Oliv-ub God inaq gamuk am \r (Matyu 26.36-46; Mak 14.32-42) \p \v 39 Ari Yesus eraqim uliq hulosim lehad in ago daq muzinim garah Oliv-ub tilah. Lehsa ago disaipel muzim inaq tilehiymo. \v 40 Lehim saw nab tugwahtiqim teq Yesus tigibilan, Ne God inaq gamuk emad osiy ham. Osad ne God bulonid in ne gilumsihid daq ne gilum waqdaqta na ne giholib gwahtiqsa ne hi woqgo haqad buloniy ham. \v 41 Haqadmo in disaipel gihulosim asitmo ta leh nog iyim in abakbakan ulum laquwim turad God inaq gamuk tiqemyaq. \v 42 In bilaqyaq, Ya imam haqyaq ni ninad bilaqsun iyid teq ni ya iholib afaqan ka walem haqyaq. Teq ni ya inad ka hi muz haqyaq. Ninmo ninad muz haqyaq. [ \v 43 Sa Heven-ib angelo araq gehitiqim Yesus ulumsihad zaway tuqugyaq. \v 44 Zaway ugsa Yesus aholib afaqan ayah diqta loyinad in anad awaz meqin amalib God inaq a gamuk ta emyaq. Emsa ahol qwal wolad ned nog ogib tiqyaq.] \p \v 45 Ari in God inaq gamuk tiqemim hulosad in eraqim ago disaipel gigerab muleqim ta lah. Lehim disaipel gihol afaqan diq iyad ussa in gibiy. \v 46 Gibiyad in gibilan, Ne ezaq haqad usay? ham. Ne eraqeq God inaq gamuk emad osiy ham. Gamuk emad daq ne gilum waqdaqta na bo giholib gwahtiqsa ne hi woqgo buloniy ham. \s1 Judas Yesus waqim bab gibenab am \r (Matyu 26.47-56; Mak 14.43-50; Jon 18.3-11) \p \v 47 Yesus nazaq gamuk bilaqad tursamo mataw dauh biyahmo tuboliy. Bolad Yesus ago disaipel 12 na gigo araq anan Judas haqay na in mataw na dan giqisihunim ameb bol. Bolim in Yesus agerab loqimmo tiqilawun. \v 48 Ilawunan Yesus bulon, Judas ham ni daq kaqmo amalib Mat Atatin bab gibenab emaq e? ham. \v 49 An disaipel Yesus inaq turiyta na in daq na ahol waqad ginad emim bilaqiy, Iyahta haqiy i baqirib tiginolam e? haqiy. \v 50 Haqadmo in gigo araq eraqim tamaz mat danmebta ago kabibiy mat araq baqirib wolim adeksan aqabun ger qwatayanmo ogib tuwom. \v 51 Anmo Yesus bilam, Daq na hulosiy ham. Haqad in mat na adeksan usta asawnib aben emim wazanmo in tidimniy. \p \v 52 Ari mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Tempel-ib hurmey osayta na teq Juda gigo mataw marorta asor in Yesus waznan bolan Yesus gibiyad gibilan, Ne baqir sebur wazim a boliyta ka ne mat rin tonaqta waznan boliy ye? ham. \v 53 Kam kabemmo ya nenaq Tempel-ib ossa ne a hi iwaziy ham. Teq muran kam ka in ne gigo kamta ham. Muran romriq awaz meqniyim in saw anuwan tiqisih bugaq ham. \s1 Pita Yesus gileh ug \r (Matyu 26.57-58, 69-75; Mak 14.53-54, 66-72; Jon 18.13-14, 19-24) \p \v 54 Ari mataw na Yesus wazim ad tamaz mat danmebta ago bitab tilehiy. Lehsa Pita gimuzim lehad in gibeb pesan nogmo lehyaq. \v 55 Mataw na bit nab lehim gel aduganib gwahtiqim bit aqezab faq ulamim iterad tuqosiy. Ossa Pita gigerab lehim nenaq faq iterad tuqosmo. \v 56 In faq iterad anuwanib ossa kabibiy aw araq Pita ahol waninunadmo tibilam, Mat ka in Yesus inaq luwtamo ham. \v 57 Haqan Pita bilam, Neng ham ya mat na ago a hi huritta ham. \v 58 Haqad in asitmo ta osanmo mat ta araq Pita ahol waqad tubulon, Ni inaqmo mataw na gigo gisenlul araq ham. Haqan Pita bilam, Mang ham na ya a haiq ham. \v 59 Haqad in asit sisaq nog ta ossamo mat ta araq awaz meqniyim tibilaqyaq, Helmo diq haqyaq mat ka in mat Galiliy-ibta iyim iyan in Yesus inaq luwta daqag haqyaq. \v 60 Sa Pita bilam, Mang ham ni gamuk bilaqaqta na ago ya inad a hi emaiq ham. In nazaq bilaqanmo kurek tigayon. \v 61 Gayonan Iyahta ahol buliyim Pita ahol tuwam. Ahol waqsa Pita in Iyahta gamuk bulonta na anadin tiqam. Kurek a hi gayonsamo ni nime ezeqmanmo gileh tiyagdaq ham. \v 62 Pita gamuk na anadin emadmo in gel asan ban gwahtiqim lehim gaq naqmo diq hiqiy. \s1 Mataw Yesus wolad yuquwun yaqay \r (Matyu 26.67-68; Mak 14.65) \p \v 63 Ari mataw Yesus waz yaqayta na in Yesus woltitayad teq in tibilawun yaqay. \v 64 Ad in tubusan waqim Yesus ame isihim teq in wolad bulon yaqay, Ni God ago nantut iyeq teq nog kawa ninolaqta ka anan biysa i hurituq haq yaqay. \v 65 Ad in gamuk meqmeqinta kabemmo amalib Yesus bilawun yaqay. \s1 Mataw aseseqta Yesus ayon hazizir emiy \r (Matyu 26.59-66; Mak 14.55-64; Jon 18.19-24) \p \v 66-67 Ari abeb zeq tigabolan Juda gigo mataw marorta nagan humab tuwoliy. Mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na bo humab wolim ossa teq mataw Yesus waqim a bolim ginognib eman titur. Tursa mataw aseseqta na Yesus tubuloniy, Ni mat anan Krais haqayta na iyeq teq ni i gibilen kem haqiy. Haqan Yesus gibilan, Ya ne gibilenid ne helmo a hi haq daqay ham. \v 68 Ad ta ya ihol alulin anan ne susumun negid ne amenin a hi ibilen daqaymo ham. \v 69 Teq ya kazaq bilaqdaiq ham. Muran teq abeb Mat Atatin in God Awaz Meqin Diqta na aben aqabun ban tuqosdaq ham. \v 70 Haqan mataw na bunmo bilaqiy, Nazaq iyan ni God atatin e? haqiy. An Yesus gibilan, Nawaqmo ne tibilaq sireqiy ham. \v 71 Haqan mataw na bilaqiy, I naga gamukin a ta huritam? haqiy. Inmo aqezab aholyon bilaqan i tuhurit haqiy. \c 23 \s1 Mataw Yesus waqim ad Pailat ago hib lehiy \r (Matyu 27.1-2, 11-14; Mak 15.1-5; Jon 18.28-38) \p \v 1 Ari Juda mataw aseseqta na bunmo eraqim in Yesus waqim ad Pailat ago hib tilehiy. \v 2 A lehim in Yesus amalib nan emad bilaqiy, Mat ka i gigo on mataw bunmo kat negad ginad buliysa in i gigo maror a ta hi muzinayta haqiy. Ad i Sisa takis ugnan bilaqsa in i gidanin qwayaqta haqiy. Teq in bilaqaq, Mat anan Krais haqayta na yaqmo kawa haqaqta haqiy. Ad inmo aholnan bilaqaq, Yaqmo king haqaqta haqiy. \p \v 3 Haqan Pailat Yesus tisusumun ug, Ni Juda gigo king e? ham. Haqan Yesus amenin emim bilam, Ni nawaqmo tibilam ham. \v 4 Haqan Pailat in mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq on mataw biyahta na bunmo gibilan, Ya mat ka ago afaqan araq nagunim ahol a hi way ham. \v 5 Haqan mataw na atoranmo bilaq yaqay, Mat ka saw Galiliy-ib ago kabiy alulin emim in mataw suleq negad luwim bo saw Judiya-ibmo iyim bo uliq kabmo tiqiy haq yaqay. In mataw gamuk gibilenad giqutil wazan eraqsa in ginad haresmo tiqemay haq yaqay. \p \v 6 Ari Pailat gamuk na huritim in mataw nab turiyta na tisusumun nag, Ka Galiliy-ib mat araq e? ham. \v 7 Haqan mataw na Pailat bulonan in anad tiqam, Yesus in og saw Herot wamuzaqta na amatinta ham. Nazaq iyan in Yesus eman Herot ago hib tilah. Kam nab Herot in saw Galiliy hulosim bolim in uliq Jerusalem-ub tuqosyaq. \p \v 8 Ari Pailat Yesus eman Herot ago hib lehan Herot ahol waqad anad tidimniy. Kam sisaqmo in Yesus abin huritad in ahol waqnan anad usta, Yesus daq araq azawayin inaqta emsa ya ahol waqdaiq haqad. \v 9 Teq in nagah kabemmo ago Yesus tisusumun ugyaq. Susumun ugsa Yesus gamuk araq amenin a hi emyaq. \v 10 Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq mataw Moses ago gunun hurit kemiyta na in bo sinsin diq turad Yesus amalib nan kabemmo emad gamuk atoran diqmo bilaq yaqay. \v 11 Bilaqsa Herot ago mataw bab emayta na nenaq in inaqmo Yesus kamolmol ugad bilawun yaqaymo. Bilawunad in tubusan araq sisaqta awaq dimunta waqim Yesus aholib emim teq in eman Pailat ago hib muleqim ta lah. \v 12 Ari kam nab Herot Pailat inaq yow tiqemiy. Kwaziqmo in giger an gihar ugad os yaqayta. \s1 Pailat bilam, Yesus ayib dom woliy ham \r (Matyu 27.15-26; Mak 15.6-15; Jon 18.38–19.16) \p \v 13 Ari Pailat in mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq Juda gigo mataw marorta na gigo on mataw asor nenaq gibilenan boliy. \v 14 Bolan in gibilan, Ne mat ka waqim yaqgo hib a bolim bilaqiy, Mat ka on mataw gihureqsa ginad agadan iysa in gisesan gigo gunun a ta hi muzinayta haqiy ham. Haqan ya ne gimeb gamuk na ulum muzad ya mat ka tisusumun ug ham. Susumun ugim ya in ago hib daq araq meqinta ahol a hi way ham. Ne gigo hazizir ka alulin haiqta ham. \v 15 Ad ya Herot ago hib eman lehan Herot nazaqmo alulin araq ahol a hi waqad in mat ka eman yaqgo hib muleqim ta bol ham. Helmo ham. Mat ka daq araq meqinta i wol emid moqdaqta na a hi amta ham. \v 16 Nazaq iyan ya mataw gibilenid in gusib woltitayid teq ya hasid tilehdaq ham. \p [ \v 17 Ari ulig bunmo Pasova akamnib Pailat ago daq in mataw giqirquran osayta na gigo araq hasid gwahtiqyaqta.] \v 18 Nazaq iyan in Yesus woltitayeq hulosid lehgo bilaqan on mataw bunmo araqibmo dedibmo bilaqiy, Mat na wol emiy haqiy. Ad ni Barabas-mo hasid i gigo hib bolan haqiy. \v 19 Mat anan Barabas haqayta na in Rom gimuznan haqad nenaq bab emim gigo mataw asor ginol amta na ago in irquran osta. \v 20 Ari mataw nazaq bilaqan Pailat in Yesus hasid gwahtiqnan haqad a ta gibilan. \v 21 Gibilenan haiq. On mataw na dedibmo a ta bilaq yaqay, Ayib dom wolid moqan haq yaqay. Ayib dom wolid moqan haq yaqay. \v 22 Haqsa Pailat ame ezeqmanta a ta gibilan, Nagaqgo? ham. Mat ka naga daqin meqinta am? ham. Ya in ago hib daq araq meqinta ya wol emid moqdaqta na ahol a hi way ham. Nazaq iyan ya woltitayeqmo hasid tilehdaq ham. \v 23 Teq haiq. Mataw na zaway diq iyim lileyad in ayib dom wolgo atoran diqmo bilaq yaqay. Ad in giqez na Pailat ago gamuk bayan tuwom. \v 24 Nazaq iyan Pailat bilam, On mataw dauh biyahta ka ginad usaqta nazaqmo tiqiydaq ham. \v 25 Haqad in giqez muzinim in mat Rom nenaq bab emim mataw ginol eman bit giqirquran osaytab eman osta na hasan lehsa in Yesus ayib dom wolgo tibilam. \s1 Mataw Yesus ayib dom woliy \r (Matyu 27.32-44; Mak 15.21-32; Jon 19.17-27) \p \v 26 Ari in Yesus waqim ad tilehad teq in mat araq anan Saimon haqayta uliq Sairin-ibta ahol waqadmo tuwaziy. Mat na uliq Jerusalem ban bolad luwsa in wazim Yesus ay soryaqta na ugan in ay na sorim Yesus muzim inaq tilah. \v 27 Lehsa on mataw dauh biyahmo Yesus muzim inaq lehad in gilikmanib on asor giban wolad gaq wazim leh yaqay. \v 28 Sa Yesus ahol buliyim on na gibilan, Ne Jerusalem on ham ne ya inan hi gaqiy ham. Negmo giholnan teq ne gigo onmin ginan ne gaqiy ham. \v 29 Ne huritiy ham. Abeb kam araq meqin diqta tugwahtiqdaq ham. Gwahtiqid kam nab ne bilaq daqay, On nignigta onmin giqemim sus a hi negiyta na in tidimniyim osayta haq daqay ham. Na ezaqgo in gigo amun araq moqsa in ahol a hi waqayta haq daqay ham. \v 30 Kam meqinta nab mataw garah gibileneq bilaq daqay, Ne i gimalib woqeq giqisihiy haq daqay ham. Giqisihid bab bo i a hi ginol em daqay haq daqay ham. \v 31 Ne ginad emiy ham. Kam dimunta kab mataw ya iholib daq meqinta kazaq emid kam meqinta nab daq timeqniy hasdaq ham. \p \v 32 Ari in mataw daq meqin emiyta gigermo Yesus inaq ginol emnan giqad lehiymo. \v 33 Giqad lehim in le garah akululqan araq anan Gifaqin Agolgolan haqayta nab tugwahtiqiy. Gwahtiqim saw nab in Yesus ayib dom tuwoliy. Ad mataw meqinta giger na inaqmo ayib dom giwoliymo. Dom wolan mat araq Yesus aqabun ban tursa araq anasaran ban turyaq. [ \v 34 Sa Yesus bilam, Ya imam ham mataw ya imeqin tonayta gigo daq meqinta ka ni walemad anadin ta hi em ham. In ginad a hi em hasadmo daq ka emay ham.] Ari mataw Yesus ayib dom wolim hulosad teq in ago tubusan nagan ibereq giholyon waqgo haqad gig amikmikta tuhuneg yaqay. \p \v 35 Sa on mataw Yesus aholmo waqad turiy. Tursa Juda gigo mataw marorta na in Yesus bilawuneq bilaq yaqay, In mataw asor gilumsihan a hi moqiyta haq yaqay. In mat God atowun emim kabiy ugta anan Krais haqayta na iyeq teq in awaz meqniyeq inmo ahol ulumsiheq hi moqan haq yaqay. \v 36 Haqsa mataw bab emayta na nazaqmo Yesus bilawun yaqaymo. Bilawunad in agerab loqim wain ayun agon iyta ugnan ton yaqay. \v 37 Ad teq in bulon yaqay, Ni Juda gigo king iyeq teq ni ninmo nihol ulumsiheq hi moq haq yaqay. \v 38 Teq in Yesus ayib dom woliyta na ago ananin mar tonim afaqinib othenan us. Gamuk na in kazaq mar toniy. \qc \sc Ka Juda gigo king\sc* \p \v 39 Ari mataw daq meqinta emiyta giger Yesus agerab giqotheniyta na gigo araq in Yesus bilawunim bilam, Ni mat anan Krais haqayta ye? ham. Ni mat na iyeq teq ninmo nihol ulumsihad ni i giger gilumsihmo ham. \v 40 Haqan ta araq na in gamuk na huritim in araq na wadim bulon, Ni in afaqan waq nogmo ni waqaq ham. Ni God anan a hi rabaq e? ham. \v 41 I giger ginol emid moqamta na dimunmo ham. I daq meqinta emad luwta na ago afaqan i kawa tisorauq ham. Ari mat ka daq araq meqinta a hi amta ham. \v 42 Haqad in Yesus bulon, Yesus ham abeb ni king iyeq teq ni ya inadin em ham. \v 43 Haqan Yesus bulon, Ya helmo nibilenaiq ham. Muran ya ninaq i giger Paradais-ibmo tuqosam ham. \s1 Yesus mom \r (Matyu 27.45-56; Mak 15.33-41; Jon 19.28-30) \p \v 44 Ari zeq gabolim liqab tiqiysa saw bunmo romriq iyad le 3 kilok imisor tiqiy. \v 45 Kam nab zeq anuwan hiqiysamo tubusan ayahta Tempel-ib othenan usta na aliqabmo tartayim gigermo iy. \v 46 Samo Yesus dedibmo lileyim bilam, Ya imam ham ya iwitan eman ni nibenab tilehaq ham. Haqadmo in tumom. \v 47 Moqanmo bab mataw gigo amebta na in daq nazaq ahol waqad in God abin iluwad bilam, Helmo diq ham. Mat ko aholib daq araq meqinta a hi usta ham. \v 48 An on mataw biyahta mareren boliyta na in daq nagan bunmo ahol waqim in muleqim ta lehad giqutil tartaysa in giban wazim gigo uliqab tilehiy. \v 49 Lehsa Yesus ayogniz bunmo teq Galiliy-ib on Yesus muzim inaq boliyta na inaqmo in pesan nogmo turad nagah na bunmo gwahtiqsa in ahol tuwaqiy. \s1 Yesus moqan asan hodhodab a lehiy \r (Matyu 27.57-61; Mak 15.42-47; Jon 19.38-42) \p \v 50-51 Ari Juda gigo uliq anan Arimatea haqayta na amatin araq anan Josep haqayta in Jerusalem-ub tubolim os. Mat na in Juda gigo mat marorta araq teq in mat dimunta ago daq titnonimmo usta. Juda gigo maror bunmo in Yesus wol emid moqgo an adugan wazsa Josep asor a hi bilamta. Teq in God ago maror og kab gwahtiqsa ahol waqnan haqad amen emyaqta. \v 52 Mat naqmo Pailat ago hib lehim Yesus asan waqeq a le yay tongo tisusumun ug. \v 53 Susumun ugim in lehim Yesus asan ayib walemim ogib eman ussa in tubusan husta araq amalib il tonim hodhod aduganib tiqam. Hodhod na gig araq ayahta adugan qwayim emiyta. Teq kwaziqmo in mat araq momta asan hodhod nab eman a hi usta. \p \v 54 Ari kam Yesus momta na in Juda gigo lotu ayon nagah wastitayayta akaman. Kam nab imisor zeq tuwolehsa Juda gigo lotu akaman diq na tugwahtiqnan tonyaq. \v 55 Samo Galiliy-ib on Yesus muzim inaq boliyta na in Josep muzim inaq hodhodab tilehiy. Lehim in hodhod na ahol tuwaqiy. Ahol waqad Josep Yesus asan wastitayim hodhodab emsa in ahol waqiymo. \v 56 Ahol tuwaqim teq in muleqim in gigo bitab tilehiy. Lehim in masil nagah amo amo ahuran dimunta Yesus asanib em daqayta na tuwastitayiy. Wastitayim eman ussa lotu akaman na tugwahtiqan in ginamur emad tuqosiy, God ago gunun bilamta nazaq. \c 24 \s1 Yesus hodhodab eram \r (Matyu 28.1-10; Mak 16.1-8; Jon 20.1-10) \p \v 1 Ari Sande tarommo saw hastitay inaq on na in masil nagah ahuran dimdimunta tanabmo wastitayan usta na giwaqim ad hodhodab tilehiy. \v 2 Lehim gig hodhod aqez ituqim usta na otbuliyan le ussa in ahol tuwaqiy. \v 3 Ahol waqad in le hodhod aduganib gwahtiqim Yesus asawanmo ahol waqiy. \v 4 Ahol waqad in ginadnad emad nab tursamo mataw giger gigo tubusan oy gigayinsa in gigerab tugwahtiqiy. \v 5 Gwahtiqanmo on na rabad ginobun mulbunim ogib woqim usiy. Ussa mataw giger na gibileniy, Ne ezaq haqad mataw tumoqiyta gigo sawab mat kayeqmo osaqta na nagunay? haqiy. \v 6 Mat na kab haiq haqiy. In tiqeram haqiy. In a hi moqadmo saw Galiliy-ib osad gamuk gibilanta na ne anadin emiy haqiy. \v 7 In ne gibilan, Mat araq in Mat Atatin mataw meqinta gibenab tiqemdaq haqad in bilam haqiy. Gibenab emid in ayib dom tuwol daqay haqad in bilam haqiy. Dom wolid kam ezeqmanta nab in ta eraqdaq haqad in bilam haqiy. \p \v 8 In nazaq haqanmo on na in kwaziqmo Yesus gamuk bilamta na anadin a ta emiy. \v 9 Ad in hodhod hulosim muleqim tilehiy. Lehim in disaipel 11 na teq mataw asor disaipel nenaq osiyta na bunmo in giholib daq gwahtimta na awagamun tigibilen bugiy. \v 10 Mariya uliq Magdala-ibta na teq Jowana teq Jems anen Mariya teq on asor in nenaq luwiyta naqmo in Aposel gibileniy. \v 11 Gibilenan mataw na in gigo gamuk huritim in ginadibmo bilaqiy, Gamuk na samanta alulin haiqta haqiy. Haqad in on na giqez anan helmo a hi haqiy. [ \v 12 Ta teq Pita eraqim hodhodab sibim tilah. Lehim in kuh tonim wiliyanim ame loqim tubusan husta na amomo ussa in ahol tuwam. Ahol waqim in muleqim bitab ta lehad teq in daq gwahtimta na ago anadnad diq tiqemyaq.] \s1 Mataw giger uliq Emeus gigo dan ban Yesus ahol waqiy \r (Mak 16.12-13) \p \v 13 Ari kam nabmo disaipel gilikmanib mataw giger eraqim uliq araq amikta anan Emeus haqaytab tilehiy. Dan Jerusalem hulosim le Emeus-ib gwahtimta na in 11 kilomita nazaq. \v 14 In giger danib lehad daq bunmo Jerusalem-ub gwahtimta na anan in an bulonim leh yaqay. \v 15 In gamuk emad an bulonim lehsa Yesus-mo in gigerab gwahtiqim nenaq tilehyaq. \v 16 Lehsa giger na nagah araq gime ituq nog iyan in Yesus ahol a hi waq has yaqay. \p \v 17 Sa Yesus gibilan, Ne giger naga diq ago bilaqim lehay? ham. In nazaq bilaqan giger na wasihim ginad meqniysa tituriy. \v 18 Turad araq anan Kliyopas haqayta na in Yesus ago gamuk amenin emim bilam, Mataw kabemmo uliq saw bunmo uliq Jerusalem-ub bolim osad in daq gwahtimta na ago tuhuritiyta ham. Ta teq ni edob luwim ni nimomo nagah na ago a hi huritta? ham. \v 19 Haqan Yesus tisusumun nag, Na naga? ham. An in buloniy, Yesus uliq Nasaret-ibta na ago hib daq gwahtimta naqmo haqiy. Mat na in God ago nantut araq haqiy. In God teq on mataw bunmo gimeb kabiy awaz meqin diqta emad in gamuk dimdimunta bilaqyaqta haqiy. \v 20 Sa mataw tamaz emayta gigo aseseqta na teq i gigo mataw marorta na in mat na wazim gavman gibenab emiy haqiy. Eman gavman gamuk emim anan bilaqiy, In moqan haqad bilaqiy haqiy. Haqad in ayib dom wolim othenan tumom haqiy. \v 21 Teq kwaziqmo i ginad emyauq, Mat naqmo Isrel on mataw bunmo gizayeq gibabun gibenab giwaqeq ban dimuntab giqemid in dimunmo tuqos daqay haqyauqta haqiy. \p Teq ta nagah araqmo haqiy. Daq na gwahtimta ago akaman ezeqmanta muran tiqiy haqiy. \v 22 An muran i gisenlulib on asor in i giqeman i gihol turuh nam haqiy. Tarom naqmo in hodhodab lehiy haqiy. \v 23 Lehim in Yesus asan asawanmo ahol waqiy haqiy. Ad in muleqim ta bolim kazaq bilaqiy haqiy. I God ago angelo asor gibiy haqad in bilaqiy haqiy. Gibiysa angelo bilaqiy, Yesus hodhodab eraqim kayeqmo osaq haqiy haqad in i gibileniy haqiy. \v 24 Haqan i gilikmanib mataw asor hodhodab tilehiymo haqiy. Lehim on bilaqiyta nazaqmo in gimeb nagah ahol tuwaqiy haqiy. Teq in Yesus-mo ahol a hi waqiy haqiy. \p \v 25 Haqan Yesus gibilan, Ne giger ginad siqim diq ham. Ne God ago nantut gamuk bilaqan usta na anan helmo haqgo ne gigem soqotim usaq ham. \v 26 Gamuk na ezaq bilam? ham. In bilam, Krais boleq afaqan nagan bunmo sorad santitiy waqeq teq in abin ayahta inaq iyeq ago ban ulilibta nab tuqos woqdaq haqad in bilam ham. Nazaq a haiq e? ham. \v 27 Haqad in Moses teq God ago nantut inmo ananin mar toniyta na bunmo gibilenad in gamuk na alulin bilaq hasyaq. \p \v 28 Ari in lehim mataw giger na gigo uliqab tugwahtiqim Yesus in gihuloseqmo lehnan ton. \v 29 Sa mataw giger na Yesus wasihim buloniy, I ninaq osam haqiy. Zeq tuwolehsa tarom tiqiynan tonaq haqiy. In nazaq haqan Yesus le nenaq bitab gwahtiqim tuqosiy. \v 30 Osim abeb in didaq tineqgo haqad banab tuqosiy. Osad Yesus bret waqim God esey ugim in orqayim mataw giger na tinag. \v 31 In nazaq tonanmo giger na gime tihastitaysa in ginad tiqem \m hasiy. Ka Yesus-mo haqiy. Haqsamo haiq muran diq nawaqmo Yesus in gime titonim nabag lehan in ahol a ta hi waqiy. \v 32 Ad in an bulonim bilaqiy, I mat na inaq danib bolsa in suleq igad God ago gamuk alulin gibilensa i giqutil bilaqne faq oy nog iyyaqta haqiy. Naqmo Yesus-mo i gamuk gibilenyaq haqiy. \p \v 33 In nazaq bilaqad kam nabmo in eraqim Jerusalem-ub a muleqim ta lehiy. Lehim in disaipel 11 na giyogniz asor nenaq humab wolim ossa gibiyiy. \v 34 Gibiysa in bilaq yaqay, Helmo diq haq yaqay. Iyahta tiqeram haq yaqay. Saimon ahol tuwam haq yaqay. \v 35 Haqsa teq ta giger na danib luwsa daq bunmo giholib gwahtimta na ago agamukan bunmo in tigibileniymo. Ad in bilaqiy, In bret orqayim igta nab i ahol tuwaq has haqiy. \s1 Disaipel Yesus ahol waqiy \r (Matyu 28.16-20; Mak 16.14-18; Jon 20.19-23; Aposel 1.6-8) \p \v 36 Ari in gamuk na bilaqad ossamo Yesus gilikmanib gwahtiqim titur. \v 37 Tursa in ahol waqad gihol riten lamsa rabad ginad emiy, Ka i mat momta awitan daqag ahol waqauq haqiy. \v 38 Haqsa Yesus gibilan, Doq tonnan ne gihol riten lamsa ginadnad tiqemay? ham. \v 39 Ne ya ibensen ahol waqiy ham. Ka yaqmo ham. Ne giben ya isanib emeq iwaz waqiy ham. Mat momta awitan in asan teq aditin kazaq haiqta ham. [ \v 40 In nazaq gibilenim teq in aben asen tigiqisihun.] \v 41 Giqisihunan disaipel ginad dimniysa teq in helmo haqgo ginad siqim iysa in ginadnad em yaqay. Sa Yesus gibilan, Ne gigo didaqag usaq e? ham. \v 42 Haqan in nabiq oyiyta asor tuqugiy. \v 43 Ugan in waqim neqsa in ahol tuwaqiy. \p \v 44 Ahol waqsa Yesus gibilan, Kwaziqmo ya nenaq osad gibilenyaiq ham. God ago maror Moses mar tonta nab ya inanin usaqta haqyaiq ham. Teq God ago nantut kwaziqta na gigo marib in yaqmo inan bilaqiyta haqyaiq ham. Sa Buk Song-ib bar usaqta nab ya ibin usaqtamo haqyaiq ham. Gamuk na bunmo adidaqan teq gwahtiqdaq haqyaiqta ham. \v 45 Haqad in disaipel na ginad eman hastitayan in God ago mar na ginad tiqem hasiy. \p \v 46 Sa Yesus ta gibilan, God ago marib gamuk kazaq bilam ham. Krais santitiy tisordaq haqad in bilam ham. Soreq kam ezeqmanta nab in hodhodab tiqeraqdaq haqad in bilam ham. \v 47 Eraqid teq mataw in abin ad leheq on mataw en bunmo tigibilen daqay haqad in bilam ham. Gibileneq in bilaq daqay, Ne Krais anan helmo haqad ginad buliyeq ne gigo daq teq ginad meqinta gileh ugid teq God ne gigo daq meqinta bunmo tigiwalem bugdaq haq daqay haqad in bilam ham. Daq na uliq Jerusalem-ub danmeb gwahtiqeq in og saw bunmo tuwaqdaq haqad in bilam ham. \v 48 Negmo gime anonabmo daq nagan bunmo ahol \m tuwaqim iyan ne awagamun tibilaq daqay ham. \v 49 Ne huritiy ham. Ya imam in ago Bugaw Dimunta negnan hel diqmo bilamta na muran ya emid tubol negdaq ham. Ne uliq ayahta kabmo osiy ham. Ossa ulilib zaway na bo ne gimalib tuwoqid teq ne yaqgo kabiy na tiqem daqay ham. \s1 God Yesus waqim ad Heven-ib tugwalah \r (Mak 16.19-20; Aposel 1.9-11) \p \v 50 Ari Yesus in ago disaipel giwaqim nenaq uliq Betaniy-ibmo tilehiy. Lehim in aben giger wazan eraqan in ago disaipel gidimun tonad tigibar ton. \v 51 Gibar tonsamo God Yesus waqim ad Heven-ib tugwalah. \v 52 Gwalehsamo disaipel gibakbakan ulum laquwim turad in Yesus abin tiqiluwiy. Abin iluwim hulosadmo in muleqim ginad ayahmo dimniysa Jerusalem-ub tilehiy. \v 53 Lehim osad kam bunmo in Tempel-ib leheq God abin tiqiluw yaqay.