\id REV Manambu NT Robin & Marva Farnsworth 19-Jan-2001 \h REVELESEN \toc1 REVELESEN Adiy Jaav Krais Simakadidiy Jonak \toc2 REVELESEN \toc3 Rev \mt1 REVELESEN \mt2 Adiy Jaav Krais Simakadidiy Jonak \c 1 \p \v 1 Ki lapa nyigaam wun adiy wunak Jisas Krais simaka-didiy miyawa jaav adiy sukwu-tuwadiy. Taay mwiy taay, God adiy jaav Jisas Kraisak simaka-didiy aw di mwiyir di dikidiy yawiy duwak simaka-dikik tikuw, adiy kwasa mwiy tikuw maykaar wakwu-kinadiy jaav. Aw Jisas Krais di adi God diki maaj kardadi duw wayakidid wunak. Wun Jon, Jisas Krais dikidi yawiy duw, wunak wayakidid adiy javik wunak wadikikik tikuw. \v 2 Aw wun, Jon, adiy vikuw wun wuna kapa wanir wuki-tuwdiy maajadiy lapa nyigaam sukwu-tuwadiy. Ki gwurak sukwutuwa maaj aal God di diki maajawa aal Jisas Krais diki maaj ab. \v 3 Adiy ki lapa nyigaam rina maaj vikidadiy duw taakw, adiy rakarak tikinadiy. Adiy ki majik waan takakinadiy duw taakw, adiy ginyir maykaar wakwu-kinadiy jaav majik, aw ki majib wuki-wukib tikidana, adiy day rakarak tikinadiy. Adiy miyawa jaav mwiyir tikidana nyi aka ya walibab tina. \s1 Jon wayapiy sididiy abitiya tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 4-5 Wun Jon-adiwun. Wun adiy God dikidiy baap abitiya duw takwak ki lapa nyig sukwutuwa Asia tamiyaam kwanadiyik. Wun Godak bas situwaad, adi kita kip kwanadik, adi tayirib kip kwayadik, aw di nyanyi nyanyi kip kwayakinaad. Wun adi abitiya nikim nikim ap tikwanadi God dikidi Mawulak bas situwaad. Aad Yitaypika Duw God diki mwutama tikirwa tikwanaad. Aw wun Jisas Kraisak bas situwaad, adi yarakara dikik God kwiydil maaj wasapwiydik, adi mwiya taay Duw, aw di bas kiyakuw ridik, God kirapitaka-didik, adiy kidi kupwa kidiy miyawa jaka tipa yitaypika duwaam van tikwanadi Duwak. Aw wun adiy mugwul dayak bas situwadiy gwurak sukwasukw kwurkwana mawul kwiykuw, aw gwuradiy mawulaam sisuwdaak, kwusida-takaan tikwana mawul kwurgwurkik. Jisas Krais nyanak mawul yididiyan. Kiyaan napakuw, di nyigil-didiyan nyanadiy valik di dikidi nyikiyir adiy valik tikuw wakwudik. \v 6 Aw di atawa kwurin napakuw, di mwugiydidiyan di dikidi gwalugwum tibakikik aw di dikidi Asaay Godak \it pris\it* yawiy mwiyir kwurbakik adiy tayir Godak nuwukadiy duw taakw dayadiy valik vaal kwurdiy duw kaytik. Alik tikuw, aw di atawa kwurdilik tikuw, may nyan Jisas Kraisak wayapiy sinaak nyanyi nyanyi. Aw diki ap rivikwana miyawa javim nyanyi nyanyi van tikir. Mwiya maaja. \v 7 Awuk! Di baw tubwawa yakinaad. Yadik, miyawa duw taakw vikidanaad. Ayiy, adiy vay sawdiy duw jaywa viyir dim viyasipadakik mwugiydiy Juw duw ab vikidanaad. Di yadik, miyawa kidi kupwa kidiy duw taakw day dikidiy ti maarkuw, dikim vikuw, dayadiy mawul yagakuw, mwiya nimadib girakidiy. Mwiya maaja. \v 8 Adi mwiya mwiyaba yitaypika God wanaad, “Miyawa jaav dayadi mwiya maaw tikuw, wun kip alib tidiwun day wakwudaal ab, aw wun kip alib tikidiwun day miyawa kwusi-kidanaal ab.” Di kip tijibir tijibir nyanyi nyanyi kwaya-kwanaad. Aw atawada tikinaad. \s1 Jon Jisas Krais vidid yiginim. \p \v 9 Wun Jon, gwuradi God dikidi gwalugwa kidi duw-adiwun. Aw nyan mwiya mwiyab Jisas Kraisak wukijibir tibanalik tikuw, duw taakw adiyka nyanaam kupwarapa jaav kwur-danadiyan. Aw Jisas nyanaam sugwiyaan kwur-dadiyan kip apawa adiy kupwaraap sapwurapa jaav kwurbakik. Awarab nyan aka nakamwiyib dikidiy gwalugw tinadiyan. Aw wun God diki maaj duw takwak kalivakuw, dayak Jisas Kraisak wasapwiy-tuwalik, alik day wunaam kalakwukuw, Patmos wadana \it ailan\it* im taka-dadiwun. \v 10 Aal nyan Godak gaba maaj sukwubaal nyi aal dikidi Mawul daad wunak wun diki tabaam tituwkik. Aw dadik, mwiya nimadi kwudiy wuna kwukir bwuladik, wukituwid. Di aal nima kwul puwdaak wakwala kwudiy pik waad. \v 11 Wun ki maaj atawa wukituwid. “Adiy vigwuradiy jaav sukwun napakuw, lapa nyigaam God dikidiy duw takwaar awayak kidiy tip abitiyaam. Yipisas, Simana, Pikamam, Tayatayra, Satis, Piladilpiya-wa Layatisiya.” \v 12 Aw wun ki maaj wukin napakuw, ata tipatiyakwu-diwun adi wunak tan maaj bwuladi duwaam vikir. Tipatiyakwukuw, wun vituwdiy \it lam\it* abitiy \it gol\it* wakwadanadi \it kapa\it* ar yitakadadiy. \v 13 Adi vituwid adiy \it lam\it* awa nyidi nyidim tidik, aad mwiya duw kaytik-ad. Di nimadi wapwiy kwusuwid aw daan dikibir manim wawabwusin rad. Diki maviywa yipa majad viyagwadidid aw \it gol\it* aar yitaka-daad. \v 14 Dikidi nab aad wama sawun kaytik kariyaad. Aw wun dikibir mil vituwbir aw bir mwiya yiy kaytik sakirsakir nabir. \v 15 Dikibir maan \it bras\it* wakwadanadi \it kapa\it* kaytik kariyabir yiyaam rikuw sakir-sakir nakwada pik. Diki bwuladil maaj liki kwudiy nimadi mayparim daan sakira-kwada pik waal. \v 16 Diki mava tabaam kwungar abitiy kwurin tididiy. Aw wun vituwid mwiya tabik tabik kaaw tidi waliy kaam diki dayim wakwun tad. Diki mwutaam nyi kaytik samasam kariyaal. Aal nyi nyidi nyi tidikikib lamakwada pik, diki mwutaam kariyaal. \v 17 Aw wun dikim vikuw, yagakuw, dikibir manwa kiyanadi duw kaytik vakirkuw, ridiwun. Aw wun vakirtuwik, di ata diki mava taab wunaam takakuw, ata wadidiwun, “Min yagatikwa. Wun kip tiya-kwanadiwun adiy miyawa jaav ti maardaal sikirib. Aw wun kip tijibir tikinadiwun adiy jaav miyawa kwusidakib. \v 18 “Wun kip nyi bap van kwanadiwun. Tayir wun kiyadiwun, aw kita wun aka kip nyi bap van kwayanadiwun. Aw wun kip nyanyi nyanyi kwaya-kwanadiwun. Atawa kwurkuw, wun bwu adi duw takwaam mwugiydik kiya-kwadanadi yaab kakiltuwid. Aw kita wun aka van tinadiwun adiy God dikidiy mama nib nyanyi nyanyi kupwaraap kwayakidana tipaam. \v 19 “Aw yaakiya, adiy vikuw wukiminadiy jaav kita dayaam lapa nyigaam asukw adiy kita viminadiy javawa adiy ginyir vikiminadiy maykaal wakwu-kinadiy javawa. \v 20 “Kikaanaka, adiy viminadiy kwungar abitiy dayaki pakwun rina maaw maaj wuna mava tabaam kaykitin taw, awarab adiy \it gol\it* aar yitakadadiy \it lam\it*. Adiy abitiya kwungar aal adiy God diki maaj kardadiy adiy abitiya tipa kidiy God dikidiy duw takwak galab kwurkwanadiy duw-adiy. Adiy \it lam\it* abitiy, aal adiy God dikidiy bapa duw taakw abitiy-adiy.” \c 2 \s1 Jisas Krais diki maaj Yipasis tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 1 Aw di ata wunak wadidiwun, “Ki maaj lapa nyigaam asukw adi Yipisas tipa kidiy God dikidiy duw takwak galab kwurkwanadi duwak: “Wun-adiwun, adi adiy kwungar abitiy diki mava tabaam kaykitin tinaad, adi adiy baap abitiya God dikidiy duw taakw dayadiy \it lam\it* abitiy kaytik daya nyidi nyidim tiytiyan tinaad, aad kitawa wanaad: \v 2 “Bwu lakwutuwadiy gwuradiy wagawa kwurkwagwuradiy yawiywa gwuradiy kip apawa tijibir tikwanadiy mawul. Aw wun bwu lakwutuwa aw gwur maa wagwur adiy kupwaraap sapwurapa jaav kwurkwanadiy duw takwak waan. Aw bwu lakwutuwa gwur adiy God dikidiy maaj karaydiy duw kaytik apap apap kwurkwanadiyim kwurkitaan vikir, dayadiy mwiya maaw sitakirakuw bwutaay, ‘Day suwaal kwurkwur-adiy,’ waan wadiygwur. \v 3 “Awarab gwur wunak kip mawul apawa wukijibir tikuw, wagawa yawiy kwurgwurdiy wuna danik. Aw gwur maa sip sakwiy. \v 4 “Aw jaav nakaar mwiya saal viyana aal aw gwur wunak aal tayir yigwuril mawul bwu wapagwura. \v 5 “Aal tayir wunak mwiya mwiyab mawul yikuw, wunak kwurgwuril yawiyik wukin akaray. Aal vakir-gwurilik awuk. Bwu miyawa vakir-diygwur tayir mawul wunak yikuw. Aal javik wukikuw, maa wunak yawiy akwur ya aal taay wunak yawiy kwurgwuril pik. Aw atawa kwar maargwurik, aal wun gwurak yakuw, gwur ki \it lam\it* kaygwa-kituwa pik aal li tikwala tamiyak wun mwugiy-kituwa gwur kwusi-gwurakik. \v 6 “Aw gwur viyakita yawiy nak kwurgwuraala. Gwur wuna pik miyawa kwasik yinadiygwur kidiy Nikalatans waan sikiy-kwadanadi bapa duw taakw kwurkwadanadiy kupwaraap sapwurapa valik. \v 7 “Gwur miyawa aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak. Di wadadiy, ‘Wun adiy Satan vaal yidakikik mwugiyik kwurdik dikim kakil-kinadiyik wun mayaakw kwakituwadiy kidi God dikidi viyakita mayim tinadi miy diki mwiy kidakikik. Aw a mwiy kikuw, nyanyi nyanyi kip kwaya-kinadiy,’ waan.” \s1 Jisas Krais diki maaj Simana tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 8 Adi Simana tipa kidiy God dikidiy duw takwak galab kwurkwanadi duwak ki maaj asukw: “Wun-adiwun, adi adiy miyawa jaav bas wakwudaak kip kwayaad, aw kip kwajibir kwaya-kinadiwun adiy jaav kwusidaak ab. Wun-adiwun, adi kiyadi duw, aw wun aka kip kwanadiwun maa. Aw wun ki maaj gwurak watuwa. \v 9 “Wun bwu lakwutuwa gwurak kupwarapa jaav adiyka yanadiy. Aw wun bwu lakwutuwa gwur aka saal yinadiygwur. Aw gwur wunadi gwalugwa kidiy duw tigwuralik tikuw, samasama viyakita jaav adiyka gwurak kavin rinadiy kwurgwurkik adawur tipaam. Aw wun bwu lakwutuwa nuwukadiy duw taakw adiyka gwurak sapis jikinadiy. Day wakwanadiy, ‘Nyan God dikidiy Juw bapa duw taakw-adiyan,’ wataay. Aw wun wanadiwun day samab mwiya Juw duw taakw maa. Day Satan dikidiy bapa duw taakw-adiy. \v 10 “Day gwuraam kupwaraap sapwurapa jaav kwur-kidanadiygwur. Aw gwur samab yagawayik. Satan nuwukadiy duw dayadiy mawulaam sisuwdik, \it kalabus\it* ir kwusawula-kidanadiygwur aw vikir likil gwur wunak wukijibir tinadiygwur, ay maa. Aw day gwurak kupwaraap sapwurapa jaav nyaar tabatiy mwugiy-kidanadiygwur. Awarab gwuraam viyasipa-kidanaal ab, aw kip gwur wunak wukijibir ada. Aw li gwur atawa kwurkigwura, aw wun mwugiy-kituwa gwur kip Godawa nyanyi nyanyi kwayagwurkik. \p \v 11 “Gwur miyawa aal mwiyir waan wukikwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak. Di wadadiy, ‘Wun adiy Satan vaal yidakikik mwugiyik kwurdik, dim kakil-kinadiyik kitawa wakituwadiy, “Gwur adiy God dayaam dikik miyawa kajakuw, nyanyi nyanyi kupwaraap kwaya-kidiywa dayadiy nyidim ti maa,” waan.’” \s1 Jisas Krais diki maaj Pikamam tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 12 Adi adiy Pikamam tipaam kwanadiy God dikidiy duw takwak galab kwurkwanadi duwak ki maaj asukw: “Ki maaj aal wun wunakila, adi agik agik kaaw tinadi waliy kaam kwurin tinaad. \v 13 “Wun bwu lakwutuwa aal kwagwura tip, aal Satan tabaam rina tipa. Aw gwur aal tipaam kwagwuraal ab, gwur kip wunak wukijibir tinadiygwurik. Tayir Antipas di kip wunaki viyakita maaj wasapwiy-jibir tidik, viyasipadaad gwuradiy nyidim, Satan diki van tidi tamiyaam. Aw gwur samab wunak bwan maa kway. \v 14 “Aw gwura nyidim nuwukadiy kupwaraap sapwurapa yaab wadiyka rinadiy. Gwura nyidim wadiyka rinadiy nuwukadiy adiy tayir Balaam kaliva-didiy javik wukijibir tinadiy duw. Balaam di simakadid adi Yisrayil jaka tip dayadi mama nib Balak-ak ata ata di dayaam sar kwurkidadi yaab. Di atawa simakakuw, ginyir Balak di adiy duw takwaam mwugiydidiy adiy Godaam laakw maardiy duw taakw miya kayikak vaal kwurdadiy kamnaagw kidakikik. Awarab adiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwaam mwugiydidiy awarwa awarwa vaal yidakikik. \v 15 “Awarab gwura nyidim adiy Nikalatans bapa duw kalivadadiy kupwaraap sapwurapa java pik wukijibir tikwanadiy duw ab wadiyka kwanadiy. \v 16 “Kibir gwura nyidim rinabir valik wukikuw, birak gwuradiy mawul awarapiy. Aw li gwur gwuradiy mawul warapiy maarkigwura, aal wun ata yabiyiba yabiyib gwurak yakuw, adiy duwawa majir wariya-kinadiwun, aal wuna dayir wakwuna waliy kamaar. \v 17 “Gwur miyawa, aal mwiyir waan wukikwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak. Di wadadiy, ‘Wun adiy Satan vaal yidakikik mwugiyik kwurdik dikim kakil-kinadiyik dayak wun aal kita adawur tipaam pakwun rina kamnaagw kwiykituwadiy. Dayak nakanak nakanak kwiy-kituwadiy kwasa wamakawama kabaak. Adiy kabakim rivin day dayadiy kwula si-adiy kwakinadiy. Aw duw nakab dayadiy saam laakw maa. Aw adiy kabaka duwada day dayadiy sada lakwu-kidanadiy, adiy kwasadiy kabaak kwurkuw.’” \s1 Jisas Krais diki maaj Tayatayra tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 18 Adi adiy God dikidiy Tayatayra tipaam kwanadiy duw takwak galab kwurkwanadi duwak ki maaj asukw: “Ki maaj aal wun, God dikidi Nyan, wunakila. Adi diki mil sakir-sakir nakwana yiy kaytik tikwanaad. Adi dikibir maan kariyana \it bras\it* wakwadanadi \it kapa\it* kaytik tikwanaad. \v 19 “Wun bwu adiy kwurgwuradiy miyawa jaav lakwu-tuwadiy. Aw wun bwu lakwutuwa gwur Godawa di dikidiy duw takwak mawul yinadiygwurik. Wun bwu lakwutuwa gwur mwiya mwiyab wunawa wunaki yawiyik wukijibir tinadiygwurik. Wun bwu lakwutuwa aal tayir kwurgwuril yawiyim ab kakilkuw, kita aka ya mwiya viyakita yawiy kwurnadiygwurik. \v 20 “Aw gwur ki kupwarapa jaav kwurin tigwura. Gwur Jisibil waan sikiy-kwadana takwak mayaakw kwakwagwura gwura nyidim tan kalivalikib. Li kitawa suwaal takakwana. Li wunaki wuna maaj wasapwiy-kwana taakw-a wataay. Aw li wunadiy yawiy duw takwaam lagwu-kwaladiy vaal yidakikik. Li duw takwaam vaal awarwa awarwa yidakikik kaliva-kwaladiy. Awarab kidakikik lagwu-kwaladiy adiy Godaam laakw maarkwanadiy duw taakw day dayadiy miya kayikak vaal kwurkwadanadiy jaav. \v 21 “Wun bwu likik nyi tasakwutuwil adiy likidiy valik bwan kwiylikik tikuw, aw li kwasik yal atawa kwurkwurik. \v 22 “Alik tikuw, wun bwu tasakwutuwa kip giviyibak jabib nyanyi nyanyi kwayalikik tikuw. Aw adiy likim vaal yidiy duwaam ab, aw li day dayadiy valik bwan kway maarkidana adi likidi yabir yiyak, aw wun dayak ab mwugiy-kituwa mwiya mwiyab mwiya nima vaal yalikikik. \v 23 “Wun miyawa viyasipa-kituwadiy adiy likidiy kaliva-kwaladiy majik wuki-wukib kwasa nyanugw kaytik tikinadiy. Aw wun atawa kwurkituwa. Aw aal adiy miyawa God dikidiy duw taakw, day lakwukinadiy aw wun adi dayadiy mawulaam jawkitaan vikuw lakwukwanaad-adiwun, aw sibinin maa adiy kwurkidanadiy yawiyik awarab kwiykituwadiy wakuw. \v 24 “Aw gwur nuwukadiy Tayatayra tipa kidiy duw taakw, adiy likidiy kaliva-kwaladiy majik bwan kwiydiy, kwiykuw, aal pakwun tikwana Satan diki maaj laakw maardiy, wun gwurak ginyir ginyir bas si maa ya wunak niki yawiy kwurgwurkik maa. Adiy bwutaay gwurak watuwidiy yawiyda rivinadiy gwur kwurgwurkik. \v 25 “Kip wukijibir ada atawa kwurgwura pikibada aw yin aw wun sibinin maa dakituwa nyab. \v 26-27 “Adiy duw taakw day vaal likidi yabim kakilkuw, day kip wunaki yawiyib kwurjibir tikidana aw yin aal kiyakida nyab, dayak wunadi Asaay kwiydil apab maa kwiykituwadiy. Wun ap kwiy-kituwadiy apawa miyawa jaka tipa kidiy duw takwaam van tidakikik. Vakaam viyapwuka-kwadana pik, atawa day adiy vaal yiyi tikwanadiy duw takwaam apawa van tikinadiy. \v 28 “Adiy wuna yawiy kwurkwanadiy duw takwak adi ganiba tugwiy kwiykituwaad. \v 29 “Gwur miyawa, aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak.” \c 3 \s1 Jisas Krais diki maaj Satis tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 1 Adi adiy God dikidiy Satis tipa kidiy duw takwak van tikwanadi duwak ki maaj asukw: “Ki maaj aal wunakila. God dikidi Mawul abitiya nikim nikim ap kwurin tinaad-adiwun. Awarab abitiya kwungar kwurin tinaad-adiwun. Wun bwu lakwutuwa aal kwurgwura yawiy. Duw taakw mawulaar wuki-kwadanadiygwurik gwur mwiya viyakita Godak wukijibir tikwanadiy duw taakw-adiygwurik waan, Godak mwiya samasam yawiy kwurkuw. Aw wun bwu lakwutuwa gwur kiyanadiy duw kaytik tinadiygwurik. \v 2 “Gwurakil yarakara ada. Tikuw, mwugiygwurik, aal kwasa wunak yikwagwura kwurin tikwagwura mawul kwasa nima tikwa ata miyawa kwusik-na. Aw wun bwu lakwutuwa gwuradiy yawiy adiy viyakit maa ti wunadi God diki milaam. \v 3 “Aal gwur bas Jisas Kraisak wukijibir tikuw, aw a maaj day gwurak kalivadaak, mayaakw kwakuw, gwur a maaj wukin akaray. A majib wukikuw, gwuradiy valik wukikuw, gwuradiy mawul awarapiy. Aw li gwur atawa kwar maarkigwura, wun aka yabiyiba yabiyib gwurak jawjaay kwurik yakinadiwun. Adi luwkuw kwur-kwanadi duw luwkuw kwurik yakwada pik, aal gwur wun ya maa waan wuki-kigwura nyaam wun gwurak yakidiwun. \v 4 “Aw nuwukadiy duw taakw adiyka kip Satis tipaam kwanadiy, adiy vaal likidi yabim ti maardiy. Aw day tugwaam naan tikwanadiy. Aw gwur atampika duw taakw, gwur wamakawama wapwiy kwusuwkuw, wunawa nakamwiyib tiytiyaan tikidiygwur. Aw gwur rivinadiygwur atawa kwurkwurik. \v 5 “Adiy duw taakw Satan dayaam vaal yidakikik mwugiyik kwurdik, aw day dikim kakildaak vaal yi maarkuw, adiy duw taakw wamakawama kwusuw wapwiy kwusuw-kidanadiy. Aw wun dayadiy si yibwiy maa, aal adiy miyawa nyanyi nyanyi Godawa kwaya-kinadiy duw taakw dayadiy si ridana lapa nyigaam. Aw day wunadi Asaay God diki mwutamawa dikidiy diki maaj kardadiy duw dayadiy mwutamaam rasin tidaak, aw wun dayak wakituwadiy kidiy-adiy wunadiy bapa duw taakw-adiy waan. \v 6 “Gwur miyawa, aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak.” \s1 Jisas Krais diki maaj Pilatilpiya tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 7 Adi God dikidiy Pilatilpiya tipa kidiy duw takwak galab kwurkwanadi duwak ki maaj asukw: “Wun adi mwiya mwiyab mwiya viyakit tikwanaad-adiwun. Wun adi mwiya mwiyab mwiyir tikwanaad-adiwun. Wun aal mwiya tayir yitaypika duw Davit kwurdil ap kwurnaad-adiwun. Wun kajakuw, sitipa ap tinadiwun aal God van tida tipaar duw taakw yidanadi yabik. Aw wun adi yaab kajatuwik, simsim duwaar nakab maa ti adi yaab takatipi-takatipik. Aw wun takatipituwik, simsim duw nakab maa ti adi yaab maa kajakinaad. \v 8 “Wun bwu lakwutuwa aal kwurgwura yawiy. Gwur kipa duw taakw dayadiy milaam gwur aal yisadapika bapa duw taakw-adiygwuraal ab, aw gwur bwu wunaki majib wuki-wukib tinadiygwurik. Tikuw, wunak maa bwan kway. Alik tikuw, aw wun gwur yigwurkikik yaab kajaan napatuwik, duw nakab adi yabim samab takatip-takatip rav maa. \v 9 “Nuwukadiy wudiyka tinadiy duw taakw ab wakwanadiy day God dikidiy Juw bapa duw taakw-adiy wataay. Aw day mwiya suwaal takatak-adiy. Day Satan dikidiy bapa duw taakw-adiy. Aw wun adiy duw taakw dayadiy mawulaam sisuwtuwik, lakwu-kinadiy wun gwurak mawul yituwadiygwurik. Aw wun dayadiy mawulaam sisuw-kituwadiy yakuw, gwuradiy mwutamaam vakirkuw, gwuradiy si kirasidakik. \v 10 “Tayir wun miyawa duw takwak watuwdiy samab bwan wunak kway maardakik, aw kip wunak wukijibir tidakikik. Aw gwur aal majik wuki-wukib tinadiygwurik. Alik tikuw, aw kupwarapa nyi miyawa kidi kupwaam kwanadiy duw takwak yakila nyaam kwurkitaan vikir dayadiy yawiy viyakit-adiy ay kupwaraap-adiy waan, wun ap kwiykituwadiygwurik aw gwur vakir maargwurkik. \v 11 “Aw wun yabiyiba yabiyib sibinin maa dakinadiwun. Kip Godak aal wukijibir tigwura pikibada aw nuwukadiy duw taakw mwugiyik-danadiygwurik adi gwuradi adawur tipaam rinadi viyakita jaav kwar maargwurkik. \v 12 “Adiy Satanaam kakil-kinadiy duw taakw dayaam vaal yidakikik mwugiyik kwurdik, aal wun mwugiy-kituwadiy kwaat kaytik ap samasam tidakikik adi God dikidi wiyaam wapasuwun. Aw alim day nyanyi nyanyi kwayakinadiy. Aw adiy duw takwaam wunadi God dikidi si ab sukwu-kituwadiy simaka-simakak day diki dikidiy-adiy waan. Dayaam wunadi God dikidi jaka tip si ab sukwu-kituwaad aw simakak day adi tipa kidiy duw taakw-adiy waan. Adi tip dikidi si aad, “Kwula Jiruwsalim-ad,” adi ginyir dakinaad wunadi Godab adawur tipab tikuw. Wun wunadi kwula si ab dayaam sukwu-kituwaad. \v 13 “Gwur miyawa, aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak.” \s1 Jisas Krais diki maaj Layatisiya tipa kidiy Kristen duw takwak. \p \v 14 Adi adiy God dikidiy duw takwak Layatisiya tipaam galab kwurkwanadi duwak ki maaj asukw: “Ki maaj aal wun wunakil, adi God diki maaj simakaad aal mwiya mwiyab tikina. Wun adi mwiya mwiyab God diki maaj wasapwiykwanaad-adiwun, aal God wun wasapwiy-tuwkik wunak wadil. Wun-adiwun, adiy miyawa God yitaka-didiy jaav dayadi mwiya maaw. \v 15 “Wun bwu lakwutuwa aal kwurgwura yawiy. Gwur wunak aya mawul maa yi. Awarab gwur wunak ab maa maa wu. Gwuradiy mawul wunak apap apap tikwanadiy. Aw aal yitaypik tikina wunak miyawa mawul yikigwura, awarab maa wayaki-kigwura. \v 16 “Aw gwur wunak aya mawul yi maargwuralik, awarab mawul aya miyawa maa wayakiyaki-kigwuralik tikuw, aw gwur kip apap apap tigwuralik tikuw wunak, aw adi kwal kwalgwiyan yayik kwurik gwiyataka-kwanadi duw kaytik, aw wunabab atawa gwuraam miyawa kwasik yikuw maa wakituwadiygwurik. \v 17 “Gwur wakwanadiygwurik, ‘Nyan samasama sanawa niki jaav niki jaav tinadiyan,’ waan. Aw ‘Nyan samab maa saal yi,’ waan. Aw wun watuwadiygwurik God diki milaam gwur mwiya kupwarapa yabim kwanadiygwurik. Aw gwur adiy saal yikwanadiy duw taakw kaytik kwanadiygwurik. Wapwiy kwusuw maarin tikwanadiy duw taakw kaytik kwanadiygwurik. Mil kwakikwanadiy duw taakw kaytik kwanadiygwurik. Aw gwur maa laakw gwur atawa saal yikwanadiygwurik. \v 18 “Aw wun wukituwa aal viyakita jaava, aw gwur aal mwiya yiyaar mwugiydaak tina viyakita \it gol\it* waan sikiykwadana kabaak yapiy-kigwura wunab. Yapiykuw, aw ata gwur mwiya mwiyaba samasama saan tikwanadiy duw taakw tikinadiygwurik. Awarab wamakawama kwusuw wapwiy wunab yapiykuw, aw gwuraki duwada tikwagwura wap ata kwusikila, gwuradiy duwada titaay wap saykwagwuradiy sipak wapwiy kwusuwkuw. Awarab gwuradiy milak wunab likim sipwutiy-kina guw yapiykuw, aw ata gwur mwiyir vikinadiygwurik maa. \v 19 “Asaay kaytik adiy miyawa wuna mawul yikwatuwadiy duw taakw wun dayaam kipwu mwutaam yitaay, jikiy kwiykwatuwadiy dayaam walakwu-walakwuk. Alik tikuw, gwur yarakara adakw, gwuradiy valik bwan kwiyin napakuw. \v 20 “Awuk! Wun gwuradiy mala wiyigawa rawun tikwanadiwun gwurak, gwuradiy saam sikiytaay. Aw li gwur wuna kwudiy wukikuw, wiyig sakwu-kigwura, aal wun wulakuw, gwurawa ran kamnaagw nakamwiyib kikinadiyan. \v 21 “Adiy Satanaam kakil-kinadiy duw taakw dayaam vaal yidakikik lagwuk kwurdik, adiy wun tasakwu-kituwadiy wunawa nakamwiyib daan ridakikik Yitaypika Duw diki van tikwada tamiyaam. Wun bwu kakiltuwid Satanaam. Aw wun aka wun wunadi Asaay Godawa nakamwiyib daan rinadiwun diki van tikwada tamiyaam. \v 22 “Gwur miyawa aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak. \c 4 \s1 Day kitawa Jisas Kraisak gaba maaj sukwu-kidiy adawur tipaam. \p \v 1 Kidiy jaav daya kwukib wun jaav nak vituwil. Aal vituwil jaav aal adawur tipaam wiyig-ad tad. Sakwukuw tidik, aw ata kwudiy wukituwil, kwul puwdaak wakwala kwudiy pik wunak bwulalik. Li waal, “Kilir awar. Warminik, aw wun simaka-kituwadimin adiy ginyir maykaar wakwukinadiy jaav,” waan. \v 2 Aw ata jayib nak God dikidi Mawul wunaam yakuw, ata wunaam raw-didiwun wun diki tabaam tituwkik. Aw ata adawur tipaam vituwil Yitaypika Duw diki tikir, aal vituwil. Aw aal tikirim daan rad ab vituwid. \v 3 Aw adi Yitaypika Duw diki tikirim daan rad, diki mil mwutaam aal guw kayik kaytik tikwana \it daimon\it* wakwadana kabaak kaytik kariyaal. Awarab aal \it ruwpiy\it* wakwadana nyikiyka-nyikiy kabaak kaytik kariyaal. Aw aal tikirim waliy mawdiy-ad kaypwusin kwaad. Aal wasakawas \it yimaral\it* wakwadana kabaak kaytik kwaad. \v 4 Adi Yitaypika Duw diki tikirwa nuwukadiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw dayadiy tikir ab tidiy. Adiy tikirim duwamiy nak sap aliya yitaypika duw-adiy daan ridiy. Wamaka-wama kwusuw wapwiy kwusuwun ridiy. Dayadiy abwaam \it gol\it* wakwadana kabakir yitaka-dadiy abwa gilabadiy-adiy kwusuwin ridadiy. \v 5 Ata vituwid Yitaypika Duw diki tikirib wulik viyaan wakwudik. Aw wun wukituwdiy bwula majawa yakaraw pipiliy. Adi Yitaypika Duw diki tikir mwutamawa abitiya \it lam\it*-adiy lamaan tidiy. Adiy \it lam\it* aal God dikidi Mawul dikidiy abitiya nikim nikim ap-adiy. \v 6 Aal Yitaypika Duw diki tikir mwutamawa wun ar vituwil. Guw kayik kaytik ral. Wun vituwdiy Yitaypika Duw diki tikir agik agikim kaypwusin ridiy kip wiywakwun kwadiy aliya jaav. Day kwukir mwutamaar kipa milada miyawa sip kapwun ridiy. \v 7 Adi mwiya taay wiywakwun kwadi jaav aad \it layan\it* wakwadanadi nimadi \it pusi\it* kaytika jaav-ad. Diki kwukib aad badiy duwa \it bulmakau\it* wakwadanadi kaytika jaav-ad rad. Diki kwukiba jaav aad mwiya duw mwutama pik tidi jaav-ad rad. Diki kwukiba aliya yay jaav aad dikibir pip kaynaraan tinadi gawiy kaytik rad. \v 8 Adiy miyawa jaav pip abwun abwun rivin ridiy. Adiy pip milada miyawa sip kapwun ridiy aluwur aladaar. Nyi gaan nyi gaan baagw tijibir tikwanadiy kitawa, \q1 “Mwiya mwiyab mwiya viyakitad, mwiya mwiyab mwiya viyakitad, mwiya mwiyab mwiya viyakitad. \q1 Adi ap samasam tikwanadi Yitaypika Duw God-ad. Di aad adi tiyaad basa kasab, aw kitaanab nyanyi nyanyi.” \m Atawa baagw samab kwas maarin tikwanadiy. \v 9-10 Aw adiy jaav dikidi si yakisuwtakataay, wayapiy sitaay, wadakikib kitawa, “Wayapiy as adi Yitaypika Duw diki tikirim rinadik, adi nyanyi nyanyi kwaya-kwanadik.” Day atawa wakuw, ata adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw ata diki mwutamawa vakirdiy. Adi Yitaypika Duw diki tikirim daan ridik, adi nyanyi nyanyi kwayakwanadik vakirdiy. Atawa vakirin napakuw, ata adiy dayadiy abwa gilabadiy diki mwutama tikirwa takadadiy. \v 11 Takakuw, day kitawa \it song\it* tidiy, \q1 “Min nyanadi Yitaypika Duw-adimin. Min nyanadi God-adimin. \q1 Aw min adiy miyawa jaav yitaka-minilik tikuw, \q2 min rivi-kwanadimin nyanadiy sukwu-banadiy gaba maaj kwurkwurik, \q2 aw nyan minadi saam yakisuw takatakak. \q1 Miyawa ap adiy min minadiy-adiy. \q1 Aw min mina mawul warkuw, alik miyawa jaav yitaka-minidiy.” \m Akaan aka. Day atawa dikik \it song\it* tidaad. \c 5 \s1 Jon Jisas Kraisaam vidid. Di duwa badiy sipsip kaytik tikuw, kaydapin tina lapa nyig kwurnaad kaynapwiy-kaynapwiyik. \p \v 1 Wun ata vituwil adi Yitaypika Duw tikirin daan ridi Duw diki mava tabaam majawa kaydavin tina lapa nyig ral. Adiy maaj yala lapa nyigawa apiy lapa nyigaam ab kwadiy. Aw abitiya jabiyir yikuw, ridiy. \v 2 Aw wun vituwid mwiya ap samasam tidi God diki maaj kardadi duw di nimadib gaam sidik kitawa, “Sikadadaad di miyawa mwiya mwiyaba duw tidalik tikuw, alik di mwiyir rivikinaad adiy jabiyim kaytikikuw, ki kaydavin tina lapa nyigaam kaynapwiyik?” \v 3 Aw duw taakw nakab adawur tipaam kidi kupwaam kidi kupw diki japwukapaam kwanadiy, samab adi kaydavin tal lapa nyig kaynapwiy-kaynapwiyik samab maa rav. Awarab likim vivak maa rav. \v 4 Aw simsim duw taakw nakab mwiya mwiyab maa rivin ti adi kaydavin tina lapa nyig kaynapwiy-kaynapwiyik ay yala lapa nyigaam vivak, alik wun ata nimadib giradiwun. \v 5 Aw adiy Yitaypika Duw daya duw nak wunak ata wadidiwun, “Giratikwa! Adi Juwta gwalugwa kidi ap samasam tikwanadi Yitaypika Duw, David dikidi waraga duw, di valim bwu kakildil. Alik tikuw, di rivinaad adiy abitiya jabiyim kaytikikuw, kaydavin tina lapa nyig kaynapwiy-kaynapwiyik,” waan. \v 6 Aw wun ata vituwid adi Duwa Badiy Sipsip. Di aal Yitaypika Duw diki tikirwa adiy aliya wiywakwun kwadiy javawa yitaypika duw daya mwiya nyidi nyidim rasin tad. Aw wun aal tayir diki sipaam viyasipadaal kaar aal vituwil. Di abitiya \it kom\it* awa abitiya mil tad. Adiy \it kom\it* awa mil, aal adiy abitiya God dikidi Mawul dikidiy miyawa kidi kupwaar wayaki-didiy ap-adiy. \v 7 Aw ata adi Duwa Badiy Sipsip yakuw, a kaydavin tal lapa nyig kwurdid adi Yitaypika Duw diki tikirim daan ridi Duw diki mava tabaam ridik. \v 8 Aw a kaydavin tal lapa nyig kwurin napadik, adiy aliy wiywakwun kwadiy javawa adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw ata diki mwutamawa vakirdiy. Day nakanak \it gita\it* kaytika jaav wakwadadiy \it ap\it* awa \it gol\it* wakwadana kabakir yitaka-dadiy maar kaykitidadiy. Aw adiy marim viyakita yaam yaykwana yakiy waril. A yaam samasam yaykwana yakiy liki maaw maaj, aal adiy God dikidiy duw taakw dikik wakwadana maaj-al. \v 9-10 Aw adiy aliya kip wiywakwun kwadiy javawa adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw kidi kwula \it song\it* tidaad adi Duwa Badiy Sipsipak. Kitawa, \q1 “Day minaam viyasipa-dadimin aw min kiyakuw, min ababa niki gwalugw niki gwalugwa kidiywa, niki bwula kwudiy niki bwula kwudiy kidiywa, niki tamiy niki tamiya kidiywa, niki jaka tip niki jaka tipa kidiywa daya nyidim duw takwaam nyigil-minidiy God dikidiy tidakikik min minadi kapa sipa nyikiyir. \q1 Dayaam yapiyin napakuw, min bwu mwugiy-minidiy adiy tayir duw taakw dayadiy vaal Godak vaal kwurdiy duw daya tamiy kwurkuw, kita niki yawiy dikik kwurdakik. \q1 Aw min mwugiy-minidiy day Godaam yakisuwtaka-kwanadiy bapa duw taakw tidakikik aw day kidi kupwaam miyawa javim van tikidiy. \q1 Alik tikuw, min miyawa mwiya mwiyab timinalik tikuw, alik min mwiyir rivinadimin kidiy jabiy kaytiki-kaytikik. \q1 Kaytikikuw, ki kaydavin tina lapa nyig kaynapwiyik.” \m \v 11 Aw wun ata vituwidiy mwiya samasama God diki maaj kardadiy duw Yitaypika Duw diki tikirwa adiy wiywakwun kwadiy javawa duwamiy nak sap aliya yitaypika duwaam kaypwusin tidaak. Adiy God diki maaj kardadiy duw mwiya samasamadiy. Aw wun daya \it song\it* kwudiy wukituwil. \v 12 Day mwiya nimalib kitawa \it song\it* tidiy, \q1 “Adi tayir viyasipadadi Duwa Badiy Sipsip, di miyawa mwiya mwiyab tidilik tikuw, alik di mwiya mwiyab di mwiya rivinaad ap kwurik miyawa javim van titak. \q1 Awarab miyakib kwurkwurik di dikidiy jaav tidakikik. \q1 Di adi miyawa mawulawa ap dayadi maaw tikwanaad. \q1 Miyawa duw taakw dikidi saam yakisuwtakakuw, day dikik wayapiy sikwadiy,” \m waan adiy God diki maaj kardadiy duw \it song\it* tidiy. \v 13 Aw ata wun adiy miyawa God yitaka-didiy jaav adawur tubwaam kidi kupwaam, kidi kupw diki japwukapaam, guwaam ridiy jaav kitawa wadaak ata wukituwidiy, \q1 “Nyanyi nyanyi may nyan adi Yitaypika Duw diki tikirim rinadawa adi Duwa Badiy Sipsip birki saam yakisuwtakaan wayapiy sinaak. \q1 Bir vitiykirib mwiya mwiyab mwiya ap samasam tikuw, bir miyawa javim nyanyi nyanyi van tikibir,” \m waan wadaak. \v 14 Aw ata adiy kip wiywakwun kwadiy jaav ata wadiy, “Aal mwiya mwiyab mwiya maaj-al,” waan. Aw adiy yitaypika duw ab ata kupwaam vakirkuw, birkik gaba maaj sukwudiy. \c 6 \s1 Jon Jisas Krais adi Badiy Duwa Sipsip vidid adiy lapa nyigaam tinadiy jabiy kaynapwiydik. \p \v 1 Aw ata vituwid adi Duwa Badiy Sipsip adiy abitiya jabiy nak kaynapwiydik. Aw kaytikin napadik, aal ata wukituwil wunak adiy aliya wiywakwun kwadiy jaav daya kidiy nak wunak wadik, adi yakaraw diki kwudiy pik kitawa wadik, “May yakuw, av!” waan. \v 2 Aw wun kitaay vituwil. Vikuw, wamaka-wama \it hos\it*-ad vituwid. Adi wamaka-wama \it hos\it* diki bwunim daan ridi duw, di \it ama\it* wa nibiy kwurin rad. Aw dikik abwa gilabadiy kwiydaal. Aw di adi wariyaam kaaw wakwunadi duw, di wakwud nuwukadiyim kakilik. \v 3 Aw adi Duwa Badiy Sipsip aal niki jabiy vitiya yay kaytikidik, ata wun adiy kip wiywakwun kwadiy vitiya yay jaav wunak wadil maaj kitawa wukituwil, “May, yakuw av,” waan. \v 4 Aw nikidi \it hos\it* ata maa wakwudik vituwid. Kidi \it hos\it* aad nyikiyka-nyikiy-ad. Kidi \it hos\it* diki bwunim daan ridi duwak mwiya nimadi wariya bag kwiydaad. Kwiykuw, wadaad, “Wariya wariya mawul kidi kupwa kidiy duw taakw dayadiy mawulaam sisuwminik, atampika mawul dayadiy nyidim warkwadiy. Aw mwiyir day dayaam awarwa awarwa viyasipayi viyasipaya-kwadiy.” \v 5 Aw adi Duwa Badiy Sipsip aal mugwula yay jabiyim kaynapwiydik, aw wun adi mugwula yawa wiywakwun kwadi jaav wunak wadik, ata wukituwil kitawa, “Min may, yakuw av,” waan. Aw wun kitaay vikuw, gilakagila \it hos\it* vituwid. Adi kidi \it hos\it* diki bwunim ridi duw di aal \it skel\it* wakwadanadi jaav, kamnaagw aw niki jaav niki jaav am sikwadana jaav, aad kwurin rad. \v 6 Aw adiy aliya wiywakwun kwadiy jaav daya nyidib wun wukituwil duw diki maja pik. “Duw nyi nak yawiy sanaar maar nak \it wit\it* wakwadanadi kabasik kitika jaav yapiykwaad. Aw duw nyi nak yawiy sanaar maar mugwul \it baliy\it* wakwadanadi kabasik kitika jaav yapiykwaad. Aw adi \it aliv\it* wakwadanadi mwiy diki gwaar-awa adi \it girap\it* wakwadanadi mwiy dikidi \it wain\it* guw, birkibir sanada awap. Kip rikwabir,” waan. \v 7 Aw adi Badiy Duwa Sipsip aliya yay jabiy kaytikidik, adi aliya yay wiywakwun kwadiy jaav wunak ata wadidiwun, “May, yakuw av,” waan. \v 8 Aw ata maa vituwid lakiykalakiy \it hos\it*. Adi \it hos\it* bwunim ridi duw dikidi si aad Kiyakiy-ad. Aw adi duw diki bwunwa diki kwukim ridi duw dikidi si aad Kiyadiy Duw Taakw Dayadi Tip-ad. Kidi kupw guw aliy kajadid aw guw nak adi Duwa Badiy Sipsip tasakwudil birkil tilikikik. Atawa tasakwudil aw mwiyir bir aal guw nak likidiy duw takwaam miyawa viyasipa-birkik wariyaar, kaam kamik kiyaan, giviyibaar, awarab nuwukadiy sapiy \it animal\it* aar dayaam viyasipa-dakik. \v 9 Aw adi Duwa Badiy Sipsip tababa yay jabiy kaytikidik, wun vituwil aal adiy Godak kwiykwadanadiy jaav yiy wapataka-kwadana jaab. Aal jaab liki japwukapaam duw taakw dayadiy mawul-adiy vituwidiy. Adiy God dikidiy mama nib viyasipadadiy aw day God diki viyakita maaj kalivadalik tikuw. Awarab Jisas Kraisak titaay duw takwak bwulayi bwulaya-dalik. \v 10 Aw adiy kayik nimadib ata wadiy, “Van Tikwanadi Duw, min mwiya mwiyab mwiya viyakit-adimin aw mwiya mwiyab mwiyir tikwanadimin. Ata ata simiy tikina adiy kupwa kidiy duw takwaam \it kotiy\it*-kimina nyi? \it Kotiy\it* kuw, aw aal daya nyanaam viyasipadalik tikuw, aw dayaam ab maa sibinin kwiykimina?” \v 11 Aw di ata dayak nakana nakana wamaka-wama kwusuw wapwiy kwiydidiy. Kwiykuw wadidiy, “Gwur kip kwasa mwiy kavin adakw. Aw day adiy gwura pik yawiy Jisas Kraisak kwurkwanadiy gwuradiy Godawa wukijibir tikwanadiy gwalugwa duw takwaam tasakwutuwil sikirip viyasipadaak, aw aal wun wuna ata ya kwurkituwa aal atawa bas sigwura jaav,” waan wadidiy. \v 12 Aw ata maa vikuw vituwid adi Duwa Badiy Sipsip abwuna yawa jabiy kaytikidik. Aw di kaytikin napadik, nimadi nanaaw ata yad. Aw nyi ab ata gilaka-gila wapwiy kaytik miyawa gil warid. Aw bap ab ata nyikiyka-nyikiy, mwiya nyikiy kaytik tal miyawa. \v 13 Adi nimadi mwar yakuw, gwarabiyim sayikidik adiy dikidiy mwiy vakir-kwadana pik, atampik adiy adawur tubwaam tidiy miyawa tugwiy kwungar vakirtuw-diy kidi kupwaam. \v 14 Adi kaydavin rikwanadi bway kaytik wun vituwid adawur tubw kip mardik, aw ata miyawa nibwukawa nyidi guwaam ridiy \it ailan\it* miyawa rugwadaak ridadiy tamiyak. \v 15 Adiy jaav wakwun napadaak, adiy nimadiy jaka tipaam van tidiy duw, adiy yitaypika si ridiy duw, adiy vay sawdiy duwak van tidiy duw, adiy niki jaav niki jaav saan samasam tidiy, adiy nimadiy si ridiy, adiy kipa yisadapika duw taakw, adiy saan kwar maarin kipa kipa yawiyda kwurdiy duw taakw, day miyawa yagakuw, gipakuw, dipwu kabakawa nimadiy nibwuk dayadiy kabakim yin pakwun ridiy. \v 16-17 Pakwun napakuw, day ata adiy nibwukawa nimadiy kabakik wadadiy, “Nyanadiy apiyim vakirkuw, nyanaam taykitin ada ata adi Yitaypika Duw diki tikirim daan rinadi Duw nyanaam vikik-dadiyan. Aw ata adi Duwa Badiy Sipsip diki warda mawul nyanaam tikik-na. Aw adi nimadi birki yaal girakibira nyi aka bwu yana. Aw ata ata duw taakw nakab kip wiywakwun kwakidiy?” \c 7 \s1 Jon 144,000 Juw duw taakw vididiy. \p \v 1 Ki jaav kwukib maa vituwil. God kidi kupw guw aliy kajaan napakuw, di tasakwu-didiy di diki maaj kardadiy duw adiy tasakwu-didiy aliya tamiyaam duw nak ata, duw nak ata van tidakikik. Adiy viyakwanadiy aliya nikim nikim mwurim aw dayaam watipi-daad simsim ab viy maardakik kupwawa guwawa kwaribawa kipa jirik ab tidakikik. \v 2-3 Aw God bwu tasakwu-jibiradibir ginyir kupwawa guw miyawa sipakwu-birkik. Aw ata maa vituwil nikidi God diki maaj kardadi duw nyi warkwada tamiyab tikuw wardik. Di aal adi nyanyi kwayakwanadi God diki jiba maak mwugiyil jaav aal kwurin kawardil. Aw di ata adiy aliya God diki maaj kardadiy duwak nimadib gaam sididiy, “Kupw guwawa adiy miy sipakwu-wayik nibway. Kip kavin tigwurik, aw aal God diki jiba maak adiy di dikidiy yawiy duw taakw day dayadiy maka apaam takaaw. Aw dayadiy maka apaam ki God diki jiba maak takaan napatuwik, ata nibwu kupwawa guw miyawa sipakwul,” waan wadidiy. \v 4 Aw wun ata wukituwidiy adiy God diki jiba maak kwurkinadiy duw taakw daya sikirip. Adiy 144,000-adiy. Day abab Yisrayil dayadiy gwalugwub yadiy. \v 5-8 Juwta, dikidiy gwalugwa duw tawaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Ruwpin dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Gad dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Asa dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Naptaliy dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Manasa dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Simiyan dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Liyvay dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Isaka dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Sipuwlan dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Jawsip dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. Bijamin dikidiy gwalugwa duw takwaam 12,000-adiy God diki jiba maak kwurdiy. \s1 Jon mwiya samasama jaka tipa kidiy duw taakw vididiy adawur tipaam. \p \v 9 Kidiy jaav daya kwukib wun vituwidiy mwiya mwiyab mwiya kipa jaava duw taakw-adiy. Vagaruwkuw, tidiy. Aw nasinas ab ata ata? Mwiya kipa jaav-adiy. Aw day miyawa nikim nikim jaka tipa kidiy, nikim nikim gwalugwa kidiy, nikim nikim maaj bwuladiy-adiy. Day aal Yitaypika Duw diki mwutama tikirwa adi Duwa Badiy Sipsipawa birkibir mwutamawa rasin tidiy. Day wamaka-wama kwusuw wapwiy kwusuwdiy. Aw dayadiy tabaam tipagay kwurin tidadiy. \v 10 Aw day nimadib gaam sikuw, ata wadiy, “Nyanadi God, adi Yitaypika Duw diki tikirim daan rinadiwa adi Duwa Badiy Sipsip bwu nyigil-birdiyan,” waan. \v 11 Adiy miyawa God dikidiy diki maaj kardadiy duw day aal Yitaypika Duw diki tikirwa kaypwusin rasin tidiy. Dayawa adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duwawa adiy aliya wiywakwun kwadiy javawa day miyawa aal maaj wukin napakuw, day ata mwutamaar mwutamaar Yitaypika Duw diki tikirwa vakirkuw, Godak gaba maaj sukwudiy. \v 12 Day abab ata wadiy, “Mwiya maaja. Nyanadi God, min minak gaba maaj sukwu-kinadiyan. Min-adimin, adi mawul likidi mwiya maaw. Nyan minak wayapiy sikuw, minadi saam kirasi-kinadiyan. Min mwiya yitaypika si tikuw, min mwiya ap samasam tinadimin. Aw min atawada tiya-kinadimin tijibir nyanyi nyanyi. Mwiya maaja.” \v 13 Aw ata adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw daya duw nak wunak bas sididiwun, “Kidiyay wamaka-wama kwusuw wapwiy kwusuwun tinadiy duw taakw, sikadadiy-adiy? Day akib tikuw, yanadiy-adiy?” waan. \v 14 Aw wun dikik ata watuwid, “Yitaypika duw, wun maa laakw. Aw min bwu lakwu-minadiy.” Aw di wunak ata wadidiwun, “God bwu kidiy duw takwaam adiy nimadiy kupwaraap sapwurapa jaav dayadiy nyidim nyigil-didiy. Kwula jan-dadiy wapwiy mwiya wamaka-wam tikwadana pik, adiy duw taakw dayadiy kwaya-dadiy sukw, adi Duwa Badiy Sipsip dikidi nyikiyir mwiya tugwaam naan tidiy. \v 15 “Alik tikuw, God dikidi wiyaam nyi gaan nyi gaan Yitaypika Duw diki mwutama tikirwa rasin titaay dikik gaba maaj sukwu-kwanadiy. Aw adi Yitaypika Duw diki tikirim daan rikwanadi God di dayawa rawun tan dayaam galab kwur-kidadiy. \v 16-17 “Aw adi Duwa Badiy Sipsip adi Yitaypika Duw diki mwutama tikirwa rasin tikuw, \it sipsip\it* ak van tikwanadi duw kaytik di dayaam galab kwurdalik tikuw, day adi dipwu kabakir kip warkwanadi guwaar taay wajaliyin karaydidiy adi guw kidakikik. Aw adi guw dayaam mwugiydik, day kip nyanyi nyanyi kwayakinadiy. Awarab aw God daya mawul visarmabap tikwala nyaam sipuwtiydik dayadiy mila lagw yibwiykuw di mwugiy-kidadiy kip rakarakawa nyanyi nyanyi viyakita mwiy kwayadakik. Samab ginyir ginyir day simsim kaam ab guw ab yas maa. Adi yiy kaytik dayadiy sipaam yan-kwanadi nyi dayadiy sipaam samab yankat maa ya.” \c 8 \s1 Jisas Krais adi Badiy Duwa Sipsip aal abitiya yay jabiy kaytikidil. \p \v 1 Aw adi Badiy Duwa Sipsip aal abitiya yay jabiy kaytikidik, adawur tipaam miyawa jaav kawarakwum nadiy. \it Hap aua\it* kwasa simiy atawa ridil kawarakwum nakuw. \v 2 Aw wun adiy God di dikidiy diki maaj kardadiy abitiya duw diki mwutamaam rasin tidaak, vituwidiy, abitiya puw-kwadanadiy kwul kwurdaak. \v 3 Aw ata maa nikidi God dikidi diki maaj kardadi duw yakuw, aal Godak jaav kwiykwadana jabawa rawun tad. Di aal \it gol\it* wakwadana yitakadaal maar kwurin tidil. Aw dikik day aal mwiya viyakita yaam yaykwana yakiy kwiydaal aw mwiyir takadikik nakamwiyib adiy God dikidiy miyawa duw taakw dayadiy Godak bwula-kwadanadiy majawa. Aw takakuw, aal adi Yitaypika Duw rida mwutama tikirwa \it gol\it* aar yitakadaal jabim Godak kwiydik. \v 4 Aal mwiya viyakita yaam yayil yakiywa nakamwiyib adiy God dikidiy duw taakw Godak wadadiy majawa ata wardiy God diki mwutamawa adi maaj kardadi duw diki tabab tikuw. \v 5 Aw adi God dikidi diki maaj kardadi duw aal \it gol\it* wakwadana kabakir yitakadaal maar kwurkuw, di aal jabim yiy kwurkuw likim takadik, ata kidi kupwaar yakisadadil. Aw di yakisadaan napadik, yakaraw pipiliywa niki pipiliy niki pipiliywa wurikawa nanaaw ata yadiy. \s1 Taay kwul \p \v 6 Aw ata adiy abitiya God dikidiy diki maaj kardadiy abitiya kwul kwurin tidiy duw ata adiy kwul puwuk ata kwulapwudiy. \v 7 Aw adi taay wakwudi diki kwul puwdik, kabaak kaytika \it ais\it* wakwadana jaav likiwa yiy nakamwiyib nyikiywa ata dadiy. Dakuw, kidi kupwaam vakirdiy. Vakirin napadaak, kidi kupw diki mugwula guw nak ata yiy yanil. Aw guw vitiy kip ribir. Mugwula guw nak jaar warin ril guw miyawa yiy yanil. Aw guw vitiy kip ribir. Aw adiy miyawa vas miyawa yiy yanyakidiy. \s1 Vitiya yay kwul \p \v 8 Aw adi vitiya yay God diki maaj kardadi duw diki kwul puwdik, wun nibwuk kaytika jaav aad yiy yanid \it solwara\it* am vakirdik. \it Solwara\it* am vakirin napadik, \it solwara\it* liki guw nak miyawa nyikiyda suwulil. Aw \it solwara\it* vitiya guw bir kip ribir. Atawa maa nyikiy suwul. \v 9 Guw nak \it solwara\it* am wiywakwun kwadiy miyawa jaav miyawa kiyadiy. Aw \it solwara\it* vitiya guwaam kip wiywakwun kwadiy jaav kip kwadiy. Day maa kiy. Guw nak miyawa jabir miyawa sipakwudiy. Aw guw vitiya jabir bir kip tibir. Samab maa sipaakw. \s1 Mugwula yaw kwul \p \v 10 Aw adi mugwula yaw God diki maaj kardadi duw aal diki kwul puwdik, aal mwiya nima tugwiy mwiya nima sakir-sakir nakwana say tuwaay kaytik vakiril. Li adiy miyawa bayibawa dipwu kabakir wakwudiy guw guw nakim vakiril. Aw vitiya guwaam maa vakir. \v 11 Aal tugwiy liki si aal Nyigiy Yinaala. Miyawa guw dayaki guw nak nyigiy yal. Aw guw vitiya guw bir kip ribir. Maa nyigiy yi. Aw samasama duw taakw adi nyigiy yidi guw kikuw, day miyawa kiyapakwudiy. \s1 Aliya yay kwul \p \v 12 Aw adi aliya yay God diki maaj kardadi duw diki kwul puwdik, nyi bap kwungar dayadiy guw nak gil waril. Samab maa si. Aw guw vitiy dayadiy guw kip tidiy. Day maa gil war. Alik tikuw, nyawa gaan birki guw nak samab maa kariyaan ti. Aw guw vitiyada kip kariyaan tibir. \v 13 Aw wun kitay kitaay vikuw, ata wukituwid gawiy mwiya nyidi nyidi tubwaar wulyi wulyaan kwataay di kitawa mwiya nimadib wadik, “O! Kupwiyayugw! Wun mwiya samasam gwur miyawa aal kidi kupwaam kwanadiy duw takwak wukinadiwun aw kwul mugwul kip ridanalik tikuw puwdakikik. Aw adiy mugwula God diki maaj kardadiy duw adiy kwul puwdaak, mwiya nima mwiya kupwarapa jaav aal gwurak yakina.” \c 9 \s1 Tababa yay kwul \p \v 1 Aw ata adi tababa yay God dikidi diki maaj kardadi duw diki kwul ata puwdil. Aw di aal diki kwul puwun napadik, ata vituwil nikidi kupwaar bwutaay vakirdi kwungar. Aw kaw nak tad. Adi kaw di daan saydi tamiy samab maa ti. Aw day adi kaw takatipin tidi wiyig liki \it lok\it* likidi \it ki\it* adi kwungarak kwiydaad. \v 2 Aw di adi nimadi kaw diki wiyig sakwudik, adi nimadi kawaam tikuw visim yiy wapataka-dana pik warkwanadi yakiy kaytik adi yakiy warkuw, miyawa nyaam takatipidid. Aw adawur tubw ata miyawa gaan kwusid. \v 3 Aw apwiy kwarbag ata adi yakiyir warkuw, miyawa kupwaar ata yadiy. Aw day ap kwurkuw, duw takwaam vatidakikib, duw taakw kagil samasam dayadiy sipaar yidiy, aal takit vatikwala kagil pik. \v 4 Aw God dayak watipi-didiy gaga miyawa niki vas niki vas samab ki maardakik. Aw di dayak tasakwu-jibiradidiy adiy God diki jiba maak dayadiy kaar dayadiy maka apaam kwu maarkinadiy duw takwa-danim vatidakik. \v 5 God watipi-didiy adiy apwiy kwarbagaam adiy duw takwaam viyasipa-viyasipak. Aw di mayaakw kwadidiy adiy duw takwak bap tabab kip dayadiy sipaam kipa kagilda kwiydakik. Adiy duw taakw kwurdaal kagil aal takit vatilikib duw taakw kwurkwadanaal kagil kaytika. \v 6 Adiy tababa bap dayadiy nyaam adiy duw taakw day kiyakiya yabik titaay kwakiyi kwakiya-kinadiy. Aw day samab sitakir maa. Day kiyakiyab kwakidaal ab, aw samab rav maa kiyakiyak. \v 7 Adiy apwiy kwarbag adiy wariyak kwulapwu-kwadanadiy \it hos\it* kaytik-adiy. Dayadiy maak mwutaam mwiya duw mil mwutama pik-adiy. Aw dayadiy abwaam \it gol\it* wakwadana kabakir yitakadadiy abwa gilabadiy kaytik sapwudadiy. \v 8 Dayadiy nab adiy mwiya nimadiy jinib kaytik daan kwukim ridiy. Aw dayadiy wuk nimadiy-adiy, adi \it layan\it* wakwadanadi mwiya nimadi \it pusi\it* kaytika jaav dikidiy wuka pik-adiy. \v 9 Aw rak \it kapa\it* ar yitaka-dadiy kaad kaytik, dayadiy maviyik takatipi-dadiy. Aw dayadiy pip dayadiy pipiliy adi mwiya nimadi yakaraaw kip pipiliy wajibir tikwada pikad. \v 10 Dayadiy giny takit giny kaytik-adiy. Aw day dayadiy ginyaar ap tikidiy duw takwaam jawjaay bap tabab kwiyin tikidanadiy. \v 11 Aad di adi simsim mada kaw ti maarkwanadi mwiya nimadi kawaam van tikwanaad, Yipiruw dayaki kapa tipa kwudiyir Apatan waan sikiy-kwadanaad. Aw Grik day dayaki kapa tipa kwudiyir Apaliyan waan sikiy-kwadanaad. Aw adi si diki mwiya maaw maaj aal kitawana: “Adi miyawa javim sipakwu-kwanadi duwad.” \v 12 Mwiya taay aal mwiya nima kupwarapa jaav bwu yaan kwusiyakilik, aw vitiy mwiya nimabir kupwarapa jaav ab abirka kip rinabir. \s1 Abwuna yay kwul \p \v 13 Aw ata adi abwuna yay God diki maaj kardadi duw diki kwul ata puwdil. God diki mwutamawa til \it gol\it* aar yitakadaal jaab likidiy guw aliyab wun kwudiy wukituwil. \v 14 Wun ata wukituwa nak di ata adi abwuna yay God diki maaj kardadiy aad di kwul kwurin tidik ata wataydid, “Maay! Yikuw, adiy Yipiratis bayibawa kavin kwanadiy God diki maaj kardadiy duw aliy God dayaam sitipir-jibirakuw aka awayak!” waan. \v 15 Aw adiy aliya God diki maaj kardadiy duw day adi nabiywa bapawa aal nyak kavitaay, kwayadaal-al. Aw dayaam wayaki-daak, day yikuw, guw nak kupwa kidiy miyawa kidi kupwa duw takwaam viyasipa-yakidadiy. Aw guw vitiyda wapadabir. \v 16 Aw day wunak wadadiwun adiy \it hos\it* bwunim ridiy vay sawdiy duw daya sikirip. Aw daya sikirip 200,000,000. Mwiya samasam-adiy. \v 17 Yiginim kaytik wun adiy \it hos\it* vituwidiy. Aw adiy vay sawdiy duw, adiy dayadiy bwunim ridiy, day \it kapa\it* ar yitaka-dadiy kaad kwusuw-dadiy dayadiy maviyim takatipidakik. Adiy kaad yiy kaytik nyikiy-nyikiy tidiy. Aw tugwaam nana tubw kaytik tidiy. Aw lakiyka-lakiy tidiy. Adiy dayadiy \it hos\it* dayadiy abw adiy \it layan \it* wakwadanadiy nimadiy \it pusi\it* kaytika jaav daya abwa pik tidiy. Adiy \it hos\it* dayaki dayir wakwul aal yiy-al, yakiywa yaryar-nadiy kabakawa wakwudiy adiy \it hos\it* dayadiy dayir. \v 18 Aal yiyawa yakiywa yaryar-nadiy kabaak adiy \it hos\it* dayadiy dayir wakwukuw, guw nak tamiya kidiy duw takwaam mwugiydaak, miyawa kiyapakwudiy. Aw guw vitiya tamiy kidiyda samab maa kiy. \v 19 Adiy \it hos\it* day dayadiy daywa giny mwiya ap samasam tidiy. Aw dayadiy giny kabaay diki abwa pika abw tidiy. Aw adiy abw duw takwaam vatidiy. \v 20 Adiy \it hos\it* viyasip maardadiy miyawa duw taakw, day kip samab dayadiy bwan wudibawa day daya mwugiy-dadiy miya kayikak bwan maa kway dayak gaba maaj sukwu-sukwuk adiy kidiy javik yitaka-dadiy \it gol, silva, bras\it* waan wakwadanadiy kabaak kaytika javik. Awarab miyaar. Adiy samab tiytiyaan waan wukimarin mil vi maarkwanadiyik. \p \v 21 Adiy duw taakw samab maa adi vaal yiyi tikwadanadi yabik bwan kway. Duw takwaam viyasipaan, duw takwaam yanuw waay kwurin, duw taakw awarwa awarwa vaal yin, luwkuw kwurin, atampika javik day samab maa bwan kway. \c 10 \s1 Aal kwasa kip kajaan til lapa nyig \p \v 1 Aw ata vituwid mwiya ap samasam tidi God diki maaj kardadi duw adawur tipab tikuw dadik. Di kipa baw tubw miyawa dikim yakawulpwul-id. Diki abwaam aad waliy mawdiy-ad tad. Diki mwutaam nyi kaytik lamaal. Dikibir maan abir mwiya nimabir nibiy yiy kaytik tibir. \v 2 Diki tabaam kwasa kip kajaan til lapa nyig kwurin tidil. Di dikidi mava maan aad \it solwara\it* am vatakadid. Aw dikidi akiy maan aad kupwaam vatakadid. \v 3 Aw ata di mwiya nimadib gaam sad adi \it layan\it* wakwadanadi nimadi \it pusi\it* diki kwudiy pik. Aw di ata gaam sidik, adiy abitiya yakaraaw ata bwuladiy. \v 4 Aw adiy abitiya yakaraaw bwulaan napadaak, wun adiy day bwula-dadiy maaj sukwuk ran kwurdiwun. Aw bwula kwudiy aal adawur tipab tikuw, waal wunak kitawa: “Aal kidiy abitiya yakaraaw wadana maaj mina mawulab kwurin ada. Alik tikuw, aal dayaki maaj lapa nyigaam sukwu-wayik.” \v 5 Aw ata maa adi \it solwara\it* wa kupwaam maan vatakaan tidik vituwid, di God dikidi diki maaj kardadi duw. Adi dikidi mava taab adawur tipaar kwusuwdik vituwid maa, aw di aban takak tikuw. \v 6-7 Adi kip nyanyi nyanyi kwaya-kwanaad adi adawur tipawa kidi kupwawa guw adiy miyawa dayaam kwakwanadiy miyawa javim yitakaad aw di aad dikidi saam mayra sar yidid. Aw di waad, “Nyi aka bwu kwusina ya nibwul. Alik nyan simiy aywa ti maa aal God tasakwudil pakwun ral wadil yawiy maykaar wakwulikik. Aw tayir God ki kwurkida yawiy maaj dikidiy diki maaj wasapwiydiy duwak wadil. Aw adi abitiya yay God dikidi diki maaj kardadi duw, diki puw kwul puwdik, ata ya maykaar wakwukina.” \v 8 Aw wun ata maa bwula kwudiy wukituwil wunak adawur tipab tikuw, walik, “Maay! Yikuw, walaay kip kajaan til lapa nyig akwur adi \it solwara\it* wa kupwaam maan vatakaan tinadi God diki maaj kardadi duw diki tabab.” \v 9 Alik tikuw, wun yidiwun adi God dikidi diki maaj kardadi duwak. Yikuw, aal kwasa lapa nyig wunak kwatiya-dikik watuwid. Aw di wunak ata wadidiwun, “Akwur. Kwurkuw, ak. Aw mina yalaam dakuw, li nyigiy yikina. Aw mina dayaam wawa kwudiyugw liki guw bay yikwala pik yikina,” waan. \v 10 Aw wun aal kwasa lapa nyig adi God dikidi diki maaj kardadi duw diki tabaam tilik, kwurkuw, ata kituwil. Aw wuna dayim li mwiya bay samasam yal. Aw kimarakiy-tuwik, li dakuw, wuna yalaam nyigiy yal. \v 11 Aw wun kan napakuw, tikuw, wun ki maaj aal wukituwil, “Adiy niki tamiya kidiy niki tamiya kidiywa, niki jaka tip niki jaka tipa kidiywa, niki kwudiy niki kwudiy bwula-kwanadiy adiy jaka tipa kidiy duw takwawa, dayadiy yitaypika duwawa adiy duw takwak dayaam yakidiy jaav awasapwiy,” waan. \c 11 \s1 Duw vitiy Jisas Krais diki maaj wasapwiykuw, adi mwiya sapiy kitika wudib ata viyasipa-dibir. \p \v 1 Aw day wunak am takataka yaav ata kwatiyakuw, ki maaj ata wukituwil: “Aras! Rasikuw, kidi God di dikidi wiyaam am atakakat! Awarab ki Godak kwiykwadana jaav wapataka-kwadana jaab ab. Aw wadiy miyawa Godak gaba maaj sukwu-nadiy duw takwaam anas!” wadidiwun. \v 2 “Aw God dikidi wiy mala yaripawa rina tamiy, aal kip awap. Samab likim am takakata-wayik. God bwutaay mayaakw kwaad adiy dikim laakw maarkwanadiy duw taakw diki tip Jiruwsalimaam-kidanaad. Nabiy mugwul tabikarib nak tikidanaad alim. \v 3 “Aw wun duw vitiyak ap kwiy-kituwabir maaj wunak titaay wasapwiy-birkik nabiy mugwul tabikarib nak. Aw bir jaba wapwiyda kwusuw-kinabir aw simakak bir mwiya mawul samasam wukinabir waan.” \v 4 Abir vitiya duw, bir abir \it aliv\it* waan sikiykwadanabir miyawa abir vitiya \it lam\it*-abir, God diki mwutamawa rasin tinabir. \v 5 Aw li duw taakw birkim jawjaay kupwaraap sapwurapa jaav kwurik tikidana, aal yiy birkibir dayir wakwu-kwanabir adiy birkidiy mama nibaam viyasipak. Adiy duw takwaam viyasipa-kibiradiy aal yiyaar. \v 6 Aw bir ap tinabir walaam ab sitipi-sitipik ja maardikik. Aw bir God diki maaj titaay wasapwiy-birik, waal nabiy mugwul tabikarib nak simsim waal ja maa. Bir ap tinabir adiy miyawa guwaam mwugiy-birik miyawa nyikiy walakwu-dakik. Aw bir ap tinabir adiy nikim nikim giviyib kidi kupwaar wayaki-wayakik aw bir biraki mawul warkibira sikir. \v 7 Aw bir Jisas Kraisak wa maaj kaliva-kwusin napabirik, ata adi simsim mada kaw ti maardi kawaam kwadi, adi mwiya sapiy \it animal\it* kitika wudib ata warid. Warkuw, di abir vitiya duwawa wariyakuw, birikim kakilkuw, ata viyasipa-dibir. \v 8 Aw birikibir amwiy kipa yabim rikinabir, adi nimadi tip dikidi yabim. Aw nyan adi tip kitawa sikiy-kwabanaad, “Sodom” ay “Yijip” waan. Nyan aal pakwun rikwana majir bwuladiyan. Akaan aka, aal tipaam duw taakw birikidi Yitaypika Duwaam maap tidi miyaam katadaad. \v 9 Aw miyawa duw takwaam birikibir amwiy kawaam gipi-gipik watipi-dadiy. Nyi mugwul tabikarib nak adiy niki tamiy niki tamiya kidiy duw takwawa, niki gwalugw niki gwalugwawa kidiy duw takwawa, niki bwula kwudiy niki bwula kwudiy kidiy duw takwawa, niki jaka tipa niki jaka tipa kidiy duw takwawa birikibir amwiyik kipa milada vidabir. \v 10 Abir vitiya God dikibir diki maaj titaay wasapwiy-bir duw, birikibir maaj adiy kidi kupwaam kwanadiy miyawa duw taakw dayadiy mawulaam vaat kwiykinabir. Alik tikuw, aw bir kiyabirik, miyawa duw taakw rakarak tidiy. Atawa rakarak tikuw, day nimadiy bayaki kikipaat mwugiytaay, awarwa awarwa titaay jaav kipakip kwiyi-kwiyadiy. \v 11 Aw adiy nyi mugwul tabikariba nyi yidaak, kwiy God birikim birikibir kayik rawtakadik, rawtakakuw, mwugiy-dibir sibinin nyi bap van kwaya-birkik maa. Aw bir vitiy kirib pwiyiryak rasikuw, ata rasin tibir. Aw miyawa duw taakw atawa birkim van napakuw, day mwiya samasam yagakuw, gingin nadiy aal javik. \v 12 Aw ata abir vitiya God dikibir diki maaj wasapwiy-kwanabir duw birikik adawur tipab tikuw, nima bwula kwudiy ata wukibiril kitawa walik, “Kilir awar ya,” waan. Aw ata bir adawur tipaar ata warbir kipa baw tubwarib. Adiy miyawa bir birikidiy mama nibab vidabir warbirik. \v 13 Aw jayib nak nimadi nanaaw ata yaad. Aal nimadi tip likidiy tabatiya guw, guw nak sipakwul. Aw guw abaliy tamiya-da kip kiyatiy wakwun ridiy. Adi yadi nanaaw 7000 duw taakw-adiy miyawa viyasipa-yakididiy. Adiy viyasip maardik kip wiyawakwun kwadiy duw taakw day mwiya samasam yagakuw, adawur tipaam kwanadi Godak ata wayapiy sidiy. \v 14 Vitiya yay mwiya nima kupwarapa jaav aka bwu kwusina. Aw mugwula yaw niki mwiya nima kupwarapa jaav aka kip rina yakir. \s1 Abitiya yay kwul \p \v 15 Aw ata abitiya yay God dikidi diki maaj kardadi duw ata diki kwul puwdil. Puwdik, aw wun ata wukituwidiy adawur tipaam nimadiy kwudiy day kitawa wadaak, “Kita Yitaypika Duw Godawa dikidi Tasakwudidi Duw miyawa kupwa kidiy duw takwaam van adiyka tikibiradiy ya. Bir dayaam van tiyajibir tiyajibir tiya-kinabir nyanyi nyanyi.” \v 16 Aw ata adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duw dayadiy tikirim God diki mwutamaam daan ridiy, ata day rasikuw, kupwaam vakirkuw, ata Godak gaba maaj sukwudiy. \v 17 Aw day Godak ata wadaad, \q1 “Yitaypika Duw God, min adi mwiya ap samasam tikwanaad-adimin. \q1 Min tayirib kwakuw, aw kitaan ab min kip kwayanadimin. \q1 Kita min mina mwiya nima apaar min aka bas duw takwaam van tinadimin. \q1 Alik tikuw, nyan minak wayapiy sinadiyan. \q1 \v 18 Tayir kupwa kidiy duw taakw minak yaal giradiy. \q1 Aw kita aal minaki dayaam yaal gira-kimina nyawa aal adiy kiyadiy duw takwaam \it kotiy\it*-kimina nyi aka bwu tina. \q1 Aw min mwiya viyakita jaav kwiykuw, yarakara kwur-kiminadiy adiy minadiy mina maaj kalivadiy duwawa adiy minadiy tidiy duw takwaam. \q1 Aw min miyawa min minadiy duw takwak atawada kwurkiminadiy. \q1 Adiy yisadapik, adiy yitaypik tikwanadiy, minadi saam kirasitaay, minak gaba maaj sukwu-kwanadiyik. \q1 Aw min adiy kidi kupwaam sar kwur-kwanadiyim miyawa sipakwuyaki-kiminadiy.” \m Atawa adiy yitaypika duw wadiy. \v 19 Aw ata adawur tipaam, adi God dikidi wiya tamiy, ata kajaad. Aw nyan miyawa ata vibaad adi \it bokis\it* God dikidi wiyaam. Aw adi \it bokis\it* im God diki \it lo\it* ral. Atawa van tibaak, wulik viyalik vibaal. Aw bwula kwudiywa yakaraaw dikidiy pipiliy wukibadiy. Aw nanaaw yal. Aw kabaak kaytika \it ais\it* wakwadana jaav vakirdiy. \c 12 \s1 Takwawa mwiya nimadi nyikiy nyikiy muw kaytika jaav \p \v 1 Aw wun ata vituwil mwiya nima jaav tubwaar wakwukuw tilik. Aal jaav aal taakw-al. Liki kwusuw wapwiy aad nyi-ad. Bap aal likibir manwa aladaar tal. Li adiy kwungaraar tabatiy maan vitiy yitakadadi abwa gilabadiy likidi abwaam ral. \v 2 Li yalawa tal. Tikuw, adi nyan yip viyadik, sapwiy-sapwiyik ran aal kagilik nimadib giraal. \v 3 Aw ata niki mwiya nima jaav tubwaar wakwulik vituwil. Adi jaav aad mwiya nimadi nyikiy nyikiy muw kaytik-ad. Aad abw abitiy tikuw, \it kom\it* tabatiy tad. Adiy abwaam nakanak abwa gilabadiy nakanak ridiy. \v 4 Dikidi ginyaar di guw nak adiy miyawa kwungar vagaruwtaka-didiy. Vagaruwtakakuw, kupwaar yakisada-didiy. Guw vitiya kwungarada adiy wapadidiy. Aw ata adi aal muw nyan sapwiyik ril taakw mwutamawa kavin ata tad. Di adi nyinim kikir kavin tad, sapwiyin napalik. \v 5 Aw li duwa nyan sapwiylid. Adi nyan aad mwiy apawa kidi kupwa kidiy miyawa duw takwaam van tikinaad-ad. Aw a taakw adi nyan sapwiyin napalik, jayib nak God kwurkuw, kawardid aal di diki rida tamiyawa aal diki yitaypika duw diki tikirir. \v 6 Aw ata li aal duw taakw ri maarda tamiyka tamiyaar tabwu-yil. Alim God bwu likik tamiy kwulapwu-jibiradik, ral. Nabiy mugwula tabikarib nak kwalik, likim galab kwurkidaal. \v 7 Aw ata mwiya nimadi wariyad adawur tipaam tad. Maikel-awa dikidiy God dikidiy diki maaj kardadiy bapa duwawa adi nimadi muwawa dikidiy kupwarapa diki maaj kardadiy duwawa ata wariyadiy. \v 8 Aw Maikel-awa dikidiy God dikidiy diki maaj kardadiy bapa duwawa kakildadiy, adi muwawa dikidiy kupwarapa maaj kardadiy duwaam. Adiy God dikidiy tidiy dayaam kakilkuw, adawur tipak watipi-dadiy. \v 9 Aw day adi nimadi muwawa nakamwiyib adiy dikidiy kupwarapa maaj kardadiy duwawa kwurkuw, kidi kupwaar ata yakisada-dadiy. Adi muw mwiya tayir di kidi kupwaar dadil, di kabaay kaytik daad. Adi mwiya taay wudib ada. Aw day sikiy-kwadanaad “Satan” waan. Di miyawa tamiya kidiy duw takwaam gwiyip kwurkwadadiy. \v 10 Aw ata wukituwil mwiya nima bwula kwudiy, adawur tipab kitawa walik, “God aka bwu nyigil-dadiyan ya aal Satan diki tabaam tibaak. Di bwu diki mwiya nima ap simakada adi diki Tasakwudidi Duw diki apawa. God bwu kwurkuw, yakisada-did kidi Satan adi nyi gaan nyi gaan kip God diki mwutamawa titaay Godak adiy nyanadiy Godak wukijibir tikwanadiy gwalugwa duw taakw kwurkwadanadiy kupwarapa javik titaay sukwupirin bwulakwanaad-ad. \v 11 “Aw day bwu kakildaad Satanaam adi Badiy Duwa Sipsip daya danik tikuw wakwudi dikidi nyikiywa God diki viyakita majir. Aw God diki danik titaay day kiyaribak mwiya rakarak samasam tidiy. \v 12 “Alik tikuw, gwur aal adawur tipaam kwanadiy duw taakw, gwur rakarak ada. Aw nyan aal kupwawa \it solwara\it* mwiya samasam wukinadiyan. Aw Satan di lakwukuw diki kidi kupwaam kwakida nyi kwasa mwiy tilalik tikuw, alik di bwu gwurak yanaad, mwiya yaal samasam girakuw.” Atawa di waad. \v 13 Aw ata adi muw di lakwukuw, God dim bwutaay kupwaar yakisadakuw, di aal duwa nyan sapwiyil taakw kwukib ata yad, aw di mwiyir likim jawjaay kwurik tikuw. \v 14 Aw God ata aal takwak gawiy dikibir pipa pik ata kwiydibir aw li mwiyir aal duw taakw ri maarkwadana tamiyka tamiyaar wurin yilikikik tikuw. Alim li ata Satanab kajakuw, kwayakina. Aw God likim nabiy mugwul tabikarib nak alim galab kwurin kwayakida. \v 15 Aw ata adi muw mwugiydid bayib diki dayir wakwudikik aw mwiyir di a takwaam guwaar kwurin karayik tikuw. \v 16 Aw kidi kupw ata a takwak sugwiyaan kwurik, di diki daay kajadik, kajakuw, ata adi guw kip miyawa kimarkiydid. Adi adi muw diki dayir wakwudi guw. \v 17 Aw ata adi muw di aal takwawa yaal girakuw tikuw, di ata likim wapakuw, yad adiy likidiy nuwukadiy nyanugwa wariyak. Adiy nyanugw adiy God diki majib lakwu-lakwub tikuw, aal dayak Jisas Krais kwiydil maaj kwurdiy duw taakw-adiy. \v 18 Aw ata adi muw di \it solwara\it* wakwadana guw liki mala tipirim kavin kwaad adiy duw takwawa wariyak. \c 13 \s1 Abir sapiy yibir \it animal\it* \p \v 1 Aw ata maa wuna yiginim vituwid sapwiy yidi \it animal\it* nyidi nyidi guwaarab wardik. Di abitiya abwawa tabatiya \it kom\it* awa adiy dikidiy \it kom\it* aam abwa gilabadiy ridiy. Adiy dikidiy abwaam Godak wajibay maaj sukwun kwadiy. \v 2 Adi vituwidi sapiy yidi \it animal\it*, aad adi mwiya nimadi \it lipat\it* wakwadanadi sapiy \it pusi\it* kaytika jaav-ad. Dikidiy maan taab adi sapiy tikwanadi \it beya\it* wakwadanadi \it animal\it* dikidiy maan taba pik-abir. Aw diki daay aal adi \it layan\it* wakwadanadi sapiy \it pusi\it* diki daay pik-al. Adi muw, Satan di kidiy javik dikidiy nikim nikim ap kwiydidiy aw di mwiyir duw takwaam van titak tikuw. \v 3 Dikidiy abw nikim aal bwu dikim viyasipa-daal pika kaar-al kwaal. Aw li bwu kasil. Aw miyawa kupwa kidiy duw taakw dikim vikuw, day pitaan wardiy. Warkuw, diki kwukib yidiy. \v 4 Aw adi muw ap adi sapiy yidi \it animal\it* ak kwiykuw, aw a javik tikuw, miyawa duw taakw adi muwak gaba maaj sukwudiy. Aw day adi sapiy yidi \it animal\it* ak ab gaba maaj sukwudiy, “Sikadadaad kidi sapiy yinadi \it animal\it* a pik tikinaad? Sikadadaad rivi-kinaad dikiwa wariyakuw, dikim kakil-kinaad?” wataay. \v 5 Adi sapiy yidi \it animal\it* ap kwurid nabiy mugwul tabikarib nak miyawa javim van tidikikik. Awarab di ap kwurid adiy bapaam kupwarapa sapis jikin kwurdikik. \v 6 Aw atawa tikuw, di Godak sapis jikin kwurdid. Di God dikidi sak sapis jikin kwurdid. Aw God dikidi kwakwadaal tamiyawa adiy miyawa adi tamiyaam kwakwanadiyik ab dayak sapis jikin kwurdidiy. \v 7 Di ap kwurid adiy God dikidiy duw takwawa wariyak kwurkuw, dayaam kakilik. Aw di miyawa niki gwalugw niki gwalugwa kidiy duw takwawa, niki tamiy niki tamiya kidiy duw takwawa, niki kwudiy niki kwudiy bwula-kwanadiy duw takwawa, niki jaka tip niki jaka tipa kidiy duw takwawa dayaam van tikir ap kwurid. \v 8 Adiy kidi kupwa kidiy miyawa duw taakw, adiy day dayadiy si adi viyasipa-dadi Badiy Duwa Sipsip diki lapa nyigaam ri maarnadiy, day adi sapiy yidi \it animal\it* ak gaba maaj sukwudiy. Aw mwiya tayir God di kidi kupw yitak maardil nibway, di ababa dikiwa nyanyi nyanyi kwaya-kidiy duw taakw dayadiy si a lapa nyigaam sukwu-didiy. \v 9 “Gwur miyawa aal mwiyir waan wuki-kwanadiy, yarakara waan atak ki God dikidi Mawul wada majik kidiy abitiya tamiyaam kwanadiy God dikidiy duw takwak. \v 10 Adiy \it kalabus\it* ir wuladakik God tasakwu-kidadiy duw taakw, adiy \it kalabus\it* ir wulakinadiy. Adiy waliy bagaar viyasipak God tasakwu-kidadiy duw taakw, adiy waliy bagaar viyasipa-kidanadiy. Aw adiy jaav mwiyir tidaak, God dikidiy duw taakw kip apawa Godak wukijibir tikwadiy. Aw samab dayadiy bwan dikik kwiydaba.” \v 11 Aw ata vituwid nikidi sapiy tidi \it animal\it*, di kidi kupwaar wakwudik. Di kwasabir \it kom\it* vitiy tibir badiy duwa \it sipsip kom\it* a pik. Aw diki kwudiy aal adi muw diki kwudiy pik-al. \v 12 Adi taay sapiy yidi \it animal\it* adi nikidi sapiy yidi \it animal\it* ak van tidikikik. Di adi ap kwurkuw, di diki mawul walidiy yawiy kwurdidiy adi taay sapiy yidi \it animal\it* diki milaam. Di adiy miyawa kidi kupwaam kwadiy duw takwaam sisuwdik, day adi taay sapiy yidi \it animal\it* ak gaba maaj sukwudaad. \v 13 Di God kwurkwadadiy nimadiy yawiy pik kwurdikib, duw taakw vidaad. Di mwugiydik, yiy adawur tubwab kidi kupwaar daad. \v 14 Ap kwurkuw, adi taay sapiy yidi \it animal\it* diki mwutamaam adi nikidi sapiy yidi \it animal\it* nimadiy yawiy kwurdidiy kidi kupwaam kwadiy duw takwaam gwiyupw kwurik. Di adiy kidi kupwaam kwadiy duw takwak wadidiy aw day miya kayik viyataka-dakik adi taay sapiy yidi \it animal\it* diki mil mwutama pik. Adi bagaar viyadaal kaar kwada sapiy yidi \it animal\it*. Adi tayir dim bagaar viyadaal ab, di maa kiy. \v 15 Aw di rivid adi taay sapiy yidi \it animal\it* diki mil mwutama pik tidi miya kayikaam mwugiyik maaj bwuladikik yaap liykuw. Aw adi miya kayik adiy dikik gaba maaj sakw maardiy duw takwaam di miyawa viyasipa-didiy. \v 16 Aw ata di miyawa dayadiy mawulaam sisuw-didiy, adiy yitaypik tidiy duw taakw, adiy yisadapik tidiy duw taakw, adiy niki jaav niki jaav saan samasam tidiy duw taakw, adiy saal yidiy duw taakw, adiy sanak yawiy kwurdiy, adiy saan kwar maarin kipakipa yawiyda kwurdiy, dayaam miyawa di diki jiba maak takadidiy dayadiy maka apaam ay dayadiy mava tabaam aw day di dikidiy tidakikik tikuw. \v 17 Aw day aal adi taay sapiy yidi \it animal\it* diki jiba maak dayadiy maka apaam kwurkuw, di ata watipi-didiy adiy diki jiba maak kwar maardiyim awarab dikidi si diki \it namba\it* kwar maardiyim takw takaan niki jaav niki jaav yapiy maardakik. Aw adiy diki sukwudil jiba maak kwadiyda jaaw takw takaan niki jaav niki jaav yapiydakik. Aw adiy aal diki jiba maak kwar maar-kinadiyda maa. \v 18 Adiy kipa kipa duw taakw samab ki maaj liki maaw maaj laakw maa. Aw gwur, aal tugwaam nakwana mawul tikwanadiy duw takwada, gwur yabiyib kidi sapiy yinadi \it animal\it* diki \it namba\it* lakwu-kigwura. Aal a duw diki \it namba\it*, aal 666. Mawul awuk alik. \c 14 \s1 Nimadi bapa duw taakw Yitaypika Duw dikidi si yakisuw-danaad \it song\it*-aar. \p \v 1 Aw ata wunaki yiginim vituwil adi Badiy Duwa Sipsip adi Jiruwsalim tidi Sayan wakwadanadi nibwukim rasin tidik. Dikiwa 144,000 duw taakw tidiy. Day dikidi sawa dikidi Asaay sawa dayadiy maka apaam sukwun kwadiy. \v 2 Aw ata adawur tubwaam wun wukituwid kwudiy nimadi mayparim daan sakira-kwada pipiliy pik. Awarab yakaraw kwudiy pik. Adi wukituwidi kwudiy aad samasama duw taakw viyadadiy \it gita\it* kaytika \it ap\it* wakwadanadi jaav kwudiy pik-ad. \v 3 Adiy 144,000 duw taakw adi Yitaypika Duw diki tikirwa adiy aliya wiywakwun kwadiy javiwa adiy 24 yitaypika duwawa dayadiy mwutamawa rasin tikuw, adiy duw taakw kwula \it song\it* ridiy. Aw dayada mwiyir rividiy adi \it song\it* rirak. Aw nuwukadiy duw taakw day maa rav adi \it song\it* aam lakwukuw rirak. Adi \it song\it* rirak rividiy adiy Jisas Krais day dayadiy valik tikuw kiyakuw, vaal tabaam tidaak nyigildidiy-adiy. \v 4 Adiy day adiy yabim vaal yibagw maardiy duw taakw, day mawul tugwaam naan tidiy. Day adi Badiy Duwa Sipsip di yikwadadiy niki yaab niki yabib diki kwukib tikwanadiy. Aal taba jaav dayaki taay mwiy kwurkwadana pik, aw adiy nuwukadiy ginyir kwurkidanadiy, aw atampik adiy duw taakw adiy mwiya taay God nyigil-kidadiy dikiwa adi Badiy Duwa Sipsip birikidiy tidakikik adiy miyawa duw taakw dayadiy nyidib. \v 5 Day samab akis suwaal taka-kwanadiy. Day kidi kupwaam kwadaal sikir ab vaal maa yi God diki milaam. \s1 God diki maaj kardadiy duw mugwul dayadiy maaj \p \v 6 Aw ata maa vituwid nikidi God diki maaj kardadi duw mwiya nyidi nyidi tubwarib wulin yidik. Di aal God diki nyanyi nyanyi Viyakita Maaj kwurdil. Aal duw taakw nyanyi nyanyi mwiyir kwaya-kidanalik. Aal diki yawiy-al. Niki jaka tip niki jaka tipa kidiy duw takwawa, niki gwalugw niki gwalugwa kidiy duw takwawa, niki kwudiy niki kwudiy bwula kidiy duw takwawa, niki tamiy niki tamiy kidiy duw takwawa, dayak ki Viyakita Maaj wasapwiy-kida. \v 7 Aw di nimadib ata gaam sad, “Nyi aka bwu tina. God mwiya duw takwaam \it kotiy\it* kida. Alik tikuw, dikik gaba maaj sukwukuw, dikidi saam akiras. Di adawur tipawa kidi kupw yitakadibir \it solwara\it* wa adiy dipwu kabakir warkwanadiy guwawa. Alik tikuw, dikik gaba maaj asukw.” \v 8 Aw nikidi God dikidi diki maaj kardadi diki kwukib wulin yidi duw ata di kitawa waad, “Aal nima tip Bapilan aka bwu vakirna. Aka bwu miyawa sipakwuna. A tipa kidiy duw taakw day nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwaam mwugiy-kwaladiy awarwa awarwa vaal yidakikik. Aw a jaav Godaam mwugiylid di a tipa kidiy duw takwak yaal giradikik.” \v 9-10 Aw adi nikidi God diki maaj kardadi duw ata abir vitiya God diki maaj kardabir duw kwukib yad. Ata di nimadib waad, “Adiy adi sapiy yidi \it animal\it* dikidi mil mwutama pik tidi miya kayikak gaba maaj sukwudiy duw taakw sukwukuw, adiy aal diki jiba maak kwurdaal dayadiy maka apaam ay dayadiy tabaam kwanadiy, God diki yaal girada mawul aal dayaam tikina. Li mwiya mwiyab mwiya apawa tikina. Adiy viyakita God diki maaj kardadiywa adi Badiy Duwa Sipsip dayadiy mwutamaam adiy duw taakw yiy jikiy kwurkidana yiy-awa yaryar kabakawa. Aw dayaki kwurkidana kagil aal mwiya kupwaraap tikina. \v 11 Aal dayaki kwurkidana vaat liki yawiy kip warjibir nyanyi nyanyi kwas maarin tiyakina. Adi sapiy yidi \it animal\it* diki mwutama pik miya kayikak gaba maaj sukwudiy, day mwiya nyi gaan nyi gaan jikiy kwurjibir kwurjibir tiyakinadiy. Aw day samab simsim yaap kwar maa.” \v 12 Adiy miyawa God dikidiy duw taakw diki majib lakwu-lakwub tikuw, Jisas Kraisab wukijibir tikwanadiy, day kip apawa atawa kwaan kwurkidiy. \v 13 Aw ata maaj wukituwil adawur tipab tikuw wunak walik kitawa, “Ki maaj asukw. Adiy ki nyab kiyayi-kinadiy duw taakw Jisas Krais wukin, mwiya mwiyab nak tikuw, adiy rakarak tikwadiy.” God dikidi Mawul wanaad, “Ayiy, day mwiyir rivinadiy adiy dayaam kwur-kwadanadiy samasama valik ya yaap kwakwak. Adawur tipaam God di mwiya yarakara kwurkidadiy aw adiy day dayadiy viyakita yawiy danik tikuw.” \s1 Kitawa God dikidiy mama nib diki yaal girakida mawul kwurkinadiy. \p \v 14 Aw ata kitaay vikuw, vituwil wamakawama baw tubw. Tubwaam duw kaytik alim daan rad. Diki abwaam \it gol\it* wakwadana kabakir yitaka-daal abwa gilabadiy ral. Aw dikidi mava tabaam aad adi mwiya kaaw samasam til waliy kaam kwurin ridil kamnaagw kitikik. \v 15 Aw ata maa nikidi God dikidi diki maaj kardadi duw aal God di dikidi wiyab tikuw, wakwud. Wakwukuw, di nimadib di adi baw tubwaam daan ridik ata gaam sad kitawa, “Min wadi minadi waliy kaam kwurkuw, adiy lawnadiy taba jaav aviyalupw ya. Nyi aka bwu tina. Kupwa kidiy taba jaav adiyka bwu lawnadiy. Maay! Yikuw, aviyalupw!” \v 16 Aw di adi baw tubwaam rad, di ata dikidi waliy kaam kwurkuw, kupwaar dakuw, adiy kupwa kidiy taba jaav viyalupwa-didiy. \v 17 Aw ata maa nikidi God dikidi diki maaj kardadi duw God di dikidi wiy kwadil tamiyab adawur tipaam tikuw, ata wakwud. Dibab adi mwiya kaaw tidi waliy kaam kwurkuw, wakwud. \v 18 Aw ata adi nikidi yiyak apawa van tidi God diki maaj kardadi duw ata wakwud, aal God diki wiyaam ril jabib tikuw. Di nimadib adi waliy kaam kwurin tidi God diki maaj kardadi duwak ata gaam sidid. Sikuw, wadid, “Adi \it girap\it* wadanadi bajigay dikidiy mwiy adiyka bwu lawnadiy ya. Minadi kaaw samasam tinadi waliy kaam kwurkuw, kupwaar dakuw, adiy mwiy aviyalupwayak,” waan. \v 19 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw dikidi kaaw samasam tidi waliy kaam ata kwurdid. Kwurkuw, kidi miyawa kupwaar kardadid. Aw kidi miyawa kupw dikidiy adiy bajigay dayadiy mwiy vagaruwun napakuw, di kwurkuw, ata dayaam yawiy tan kwurda, tamiyaar ata yakisawula-didiy, dayadiy guw kwurik \it wain\it* tidikikik. Adiy \it girap\it* adiy God dikidiy mama nib-adiy. Aw God diki yaal girakida mawul kwurkinadiy-adiy. \v 20 Adiy kidiy jaav tidaal tamiy aal adi nimadi tip diki malaam aw nyikiy aal tamiyab wakwul. Aw God adiy dikidiy mama nib vasigajidik, kipa wuliy kaytik wakwud dayadi nyikiy. Aw diki tipakidil aal duw simiy pik-al. Aw dikidi simiy-ad 300 km kaytik atawa simiy-ad. \c 15 \s1 Adiy mwiya kupwaraap sapwurapa abitiya kupwarapa jaav-adiy. \p \v 1 Aw wun ata vituwil mwiya mwiyab mwiya nimadi jaav adawur tubwaam. Alim abitiya God diki maaj kardadiy duw adiy tidiy. Day mwiya kupwaraap sapwurapa abitiya mwiya kupwarapa jaav-adiy kwurin tidadiy. Adiy jaav-adiy God adiy kupwarapa vaal yiyi tikwanadiy duw takwak kwiykidadiy aba ginytip abitiy kupwaraap sapwurapa jaav-adiy. Aw ata aal diki yaal giraan tikwana mawul ata kwusikina ya. \v 2 Aw ata ar kaytika jaav vituwil. Aal yiyawa \it glas\it* nakamwiyib walakwuda java pik-al. Awarab wun adiy adi sapiy yidi \it animal\it* awa diki miya kayikawa dikidi si diki \it namba\it* aam kakildiy duw takwab vituwidiy. Aw di maa rav dayaam kakilik kwurdil dayaam mwugiy-dikik dikik gaba maaj sukwudakik. Aw di maa rav diki \it namba\it* dayadiy maka apaam taka-takak ab aw di simaka-simakak day adiy dikidiy-adiy waan. Day nima arawa tidiy, aal \it glas\it* kaytik tilim. Dayadiy tabaam God dayak kwiydadiy \it ap\it* wakwadanadi \it gita\it* kaytika jaav kwurin tidadiy. \v 3-4 Day \it song\it* ridiy. Day God dikidi yawiy duw Mawsis diki \it song\it* awa awarab Badiy Duwa Sipsip diki \it song\it* ridabir. Kitawa day \it song\it* ridiy: \q1 “Mwiya mwiyab mwiya ap samasam tinadi Yitaypika Duw God, \q2 adiy kwurminadiy yawiy, adiy mwiya mwiyab mwiya viyakit-adiy. \q1 Min miyawa jaka tipaam van tikwanadi duw-adimin. \q1 Adiy kwurkwaminadiy miyawa jaav, adiy mwiya mwiyab-adiy. \q1 Min minada kap miyawa mwiya mwiyab-adimin. \q1 Ababa duw taakw minadiy viyakita yawiy vidalik tikuw, alik day minak yakinadiy. \q1 Yakuw, minak mina mwutamawa makiy gwaliki-kidanadimin. \q1 Aw miyawa duw taakw day gaba maaj sukwukidiy minak.” \m \v 5 Aw day kidi baagw tan napadaak, wun ata vituwid adawur tipaam God dikidi wiy miyawa kajadik. Aw ata wun adi mwiya kapaba God di dikida kap kwakwadadi tamiy ata kitawul vituwid, maykaar mwiy. \v 6 Adiy abitiya God diki maaj kardadiy mwiya kupwaraap sapwurapa abitiya jaav kwurin tidiy duw, aal mwiya kapaba tamiyab tikuw ata wakwudiy. Dayadiy kwusuw wapwiy mwiya wama sawun kaytik kariyadiy. Aw dayadiy maviywa yipa maj \it gol\it* wakwadana kabakir yitaka-dadiy jaav dayaam jan tidiy. \v 7 Aw ata adiy wiywakwun kwadiy jaav dayakid nak dayak nakana \it gol\it* aar yitakadadiy maar ata kwiydidiy, adiy abitiya God diki maaj kardadiy duwak. Adiy marim adi nyanyi nyanyi kwayakwanadi God diki yaal giradil mawul likida wapwurukwun ridiy. \v 8 Aw aal mwiya nima God diki apawa diki mwiya maaw alim ribir tikuw, God dikidi wiy yakiyda kapwudik, simsim duw God dikidi wiyaar wulawul samab maa rav, aw yin adiy God diki maaj kardadiy duw abitiy kwurin tidadiy abitiya kupwarapa jaav adiy taay kwusijibira-daak. \c 16 \s1 God diki yaal girada mawul liki yawiy \p \v 1 Aw ata wun wukituwil mwiya nima kwudiy aal God dikidi wiyab adiy abitiya God diki maaj kardadiy duwak walik, “Maay! Yikuw, kidadi kupwaam wadiy abitiya marim tinadiy God diki yaal girana mawul akayukw,” waan. \v 2 Adi taay God diki maaj kardadi duw diki maar kidi kupwaar kaykwasadadik, adiy mwiya kagil samasam pwuk samasam yaykwanadiy kwiyaak ata wardiy adiy adi sapiy tidi \it animal\it* diki jib sukwudil kaar kwurdiyim kwurkuw, dikidi miya kayikak gaba maaj sukwudiyim. \v 3 Aw adi vitiya yay God diki maaj kardadi duw aal diki marim ril jaav \it solwara\it* aar kaykwasadadik, miyawa \it solwara\it* ata nyikiyda patiyakwul. Adi kiyakwanadi duw dikidi nyikiy pik-ad, adi patiyakwudi \it solwara\it*. Aw ata adiy miyawa \it solwar\it* aam kwadiy jaav ata miyawa kiyadiy. \v 4 Aw ata maa adi mugwula yay God diki maaj kardadi duw diki marim ril jaav adiy miyawa bayibawa dipwu kabakir wakwudiy guwaar kaykwasadadik, dayabab miyawa nyikiyda patiyakwudiy. \v 5 Aw ata wun wukituwil adi miyawa guwak van tikwanadi God diki maaj kardadi duw Godak wadik kitawa, “Tayirib aw yaan kita min nyanyi nyanyi kwaya-kwanadimin. Mina mawul mwiya tugwaam nakwana. Min mina mawul waladiy yawiy mwiyir tilalik tikuw, alik min mwiya mwiyaba mwiya rivinadimin adiy miyawa duw takwaam atawa adi yabir vaat kwiy-kwiyik. \q1 \v 6 “Tayir adiy duw taakw God diki maaj wasapwiydiy duwawa God dikidiy duw takwaam jawjaay kwurtaay viyasipadakib, dayadiy nyikiy wakwudiy. Aw kita min nyikiyda kwiyminaad kidakikik guwa yaay. Aw aal mwiya viyakita sibinin dayaam atawa maa kwiykimina.” \m \v 7 Aw ata kwudiy wukituwil aal duw taakw Godak kwiykwadanadiy jaav wapataka-kwadana jabib. Kitawa waal, \q1 “Ayiy, ap samasam tikwanadi Yitaypika Duw, aal kidiy duw takwak kwiymina vaat, aal mwiya riviyakinaal.” \m \v 8 Aw ata adi aliya yawa God diki maaj kardadi duw aal diki marim ril jaav nyaam kaykwatakadik, nyi ata ap kwurdil duw takwaam yankatak. \v 9 Alik tikuw, adi nyi mwiya jawjaay dayadiy sipaam yankata-didiy. Aw day adiy dayadiy vaal yikwadanadiy yabik samab maa bwan kway. Aw day Godak maa yakisuwtak, adi adiy dayaam yanadiy kupwarapa kwurdadiy valik van tinadi Godak. Aw day atawa kwur-yaay, day Godak titaay wajibaydiy kupwaraap sapwurapa majir. \v 10-11 Aw ata adi God diki maaj kardadi tababa yay duw aal diki marim ril jaav kaykwatakaan napadik adi sapiy yidi \it animal\it* diki daan ridil tikirim, aw aal di van tidil tamiy miyawa gaan kaytik gaan kwusin tal. Aw aal kwurdaal kawiyawa kagil danik tikuw, dikidiy duw taakw dayadiy tikalaam vatipaypukwu-dadiy. Aw day samab dayadiy valik bwan maa kway ya adi tikwadanadi yabik ab bwan kwiykuw, Godak gaba maaj sukwu-sukwuk. Aw atawa kwur-yaay, day Godak wajibaytaay kupwaraap sapwurapa sapis jikidaad. Adi dayaam adiy kupwaraap sapwurapa jaav yadakikik mwugiydik. \v 12 Aw ata adi abwuna yawa God diki maaj kardadi duw diki marim ril kupwarapa jaav ata kaykwatakadil adi Yipiratis wadanadi nimadi bayibim. Aw di atawa kwurdil aw mwiyir adi bayib dikidi guw ata miyawa kilkuw, ata yaab suwuldikik. Aw yaab suwuldik, adi nyi warkwadadi tamiyaam ridiy jaka tipa kidiy yitaypika duw dayadiy vay sawdiy duw kawardakik. \v 13 Aw ata vituwidiy adiy kupwarapa wudib mugwul maykaar wakwudaak kaay kaytik. Day adi nimadi muw diki daaywa adi sapiy tidi \it animal\it* diki daaywa adi God diki maaj apap apap titaay wasapwiydi duw dayadiy dayrib wakwudiy. \v 14 Satan dikidi bapa kidiy wudib-adiy. Day adiy nimadiy yawiy kwurdiy. Day adiy miyawa kidi kupwa kidiy jaka tipa kidiy yitaypika duwak wakwudiy. Wakwukuw, dayadiy mawulaam sisuwdadiy nakamwiyib vagaruw-dakik, apawa aal nima nyaam wariya-wariyak, aal mwiya ap tikwanadi God tasakwudil nyaam. \v 15-16 Aw day dayadiy mawulaam sisuwdadiy niki tipaar yikuw, vagaruwdakik. Yipiruw dayaki tipa kwudiyir sikiy-kwadaal a tamiy “Amakitan” waan. Ki kwasa mwiya Jisas Krais diki majik waan atak: “Adi luwkuw kwurkwanadi duw yakwada pik, aal duw taakw dikik kavin kwu maardakib, aw di dayadiy wapwiy luwkuw kwurkuw, day wap saykidiy duwadika tikuw, aw atawa wun yakidiwun. Alik tikuw, adiy kavin wunak kwakidiy, adiy mwiya viyakita yabim kwakidiy, day mwiya rakarak tikidiy. Aw wun yatuwik, aw day samab wap say maa.” \v 17 Aw ata adi abitiya yay God diki maaj kardadi duw diki maar ata kwurkuw, diki marim ril jaav kipa mwurir kaykwusuwdil. Kaykwasuwdik, ata kwudiy Yitaypika Duw God diki wiyab til tikirib tikuw, ata waal, “Yaakiya, aka bwu kwusina,” waan. \v 18 Aw ata wulikawa nimadiy pipiliywa, yakaraw kwudiywa mwiya nimadi nanaaw yad. Talab talab atampika nanaaw samab maa yaan ti. Kidi nanaaw aad duw taakw kidi kupwaam kwadaal sikir miyawa nuwukadiy tayir yadiy nanawum mwiya kakilyaki-naadad. \v 19 Aw adi nanaaw adi nimadi tip Bapilan-aam viyaan napadik, di ata adi tip guw mugwul pwukad. Aw adiy miyawa jaka tipaam kwadiy tipaam wiy miyawakib apiydabir vakirtuwdiy. Aw God Bapilan tipaam wukin karaykuw, guw kaykwadakib siparin yikwala pik, God diki yaal giradil mawul atawa siparin yal adi tipaam miyawa. \v 20 Atawa tikuw, miyawa nyidi \it solwar\it* aam ridiy \it ailan\it* awa miyawa nibwuk, adiy miyawa rimakidiy. \v 21 Aw ata kabaak kaytika \it ais\it* wakwadana jaav, dayaki animal aal \it bek rais\it* kaytika, aw ata duw taakw dayadiy apiyim dataay vakirtuwdiy tubwab tikuw. Aw aal javik tikuw, miyawa duw takwaam vaat samasam yililik tikuw, day Godak kupwaraap sapwurapa sapis jikitaay, wajibay-daad. \c 17 \s1 Aal kip yabim kwurkwur tikwana taakw \p \v 1 Aw ata adiy maar abitiy kwurin tidiy jaav kaykwataka-diy God diki maaj kardadiy duw abitiy daya duw nak wunak yakuw, ata wadidiwun, “May wunawa. Aw wun minak simakaaw aal mwiya nima tip samasama bayib dayadiy malawa kwurdaal. Aw aal tip aal kip yabim kwurkwur tikwana taakw kaytik-a. Aw adi likim God kwiydidi vaat minak simakakituwa. \v 2 “Samasama jaka tipa kidiy yitaypika duw likim vaal yikwadanaal. Li adiy kidi kupwaam kwadiy duw taakw dayadiy mawulaam sisuwlidiy aw day kwam tikuw adi likidi yabim kwurkwur tikwanadi yabib tidakikik.” \v 3 Aw ata adi God dikidi Mawul wunaam rawun tidik, God diki maaj kardadi duw nak duw taakw ri maarkwadana kipa tamiyka tamiyaar kawuladidiwun. Alim wun vituwil taakw adi sapiy yidi \it animal\it* diki apiy bwunim daan rilik. Adi sapiy yidi \it animal\it* nyikiykanyikiy-ad. Diki miyawa sipaam Godak sapis jikin wajibay si sukwun kwadiy. Aw abw abitiy tikuw, \it kom\it* tabatiy tad. \v 4 Aal taakw nyikiyka-nyikiy kwusuw wapwiy kwusuwlid. Likidiy gilabadiy adiy \it gol\it* aar yitaka-dadiy daan-adiy aw adiy duw taakw saan samasam yapiy-kwadanadiy kabakawa. Liki tabaam adi \it gol\it* aar yitaka-dadi guw kikwadanadi adakap aad kwurin rilid. Adi adakap di adiy nikim nikim vaal yabawa wapwurukwukuw tad aw aal liki kwurkwur kipa tikwaladi yabawa. \v 5 Maaj liki maka apaam sukwun kwaal. Ki maaj liki pakwun rina maaw maaj kika: “Mwiya nima Bapilan tip, miyawa kwurkwur tikwanadiy taakw dayaki mwiya maaw tip-al, aw adiy nikim nikim kidi kupwaam rinadiy kupwaraap sapwurapa jaavawa.” \v 6 Aw wun ata vituwil aal taakw li duw tikwulil. Adiy God dikidiy duw taakw adiy day nuwukadiy duw takwak Jisas Kraisak wasapwiydadiy, li liki dayaam viyasipa-lidiy. Alik dayadiy nyikiy kikuw, duw tikwulil. Aw wun atawa likim van napakuw, wun mwiya pitaan samasam wardiwun. \v 7 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw wunak ata wadidiwun, “Agwa javik tikuw, pitaan warnadimin? Aw wun yarik yikituwadimin wa taakw liki pakwun rin majiwa aw adi sapiy yinadi abw abitiywa \it kom\it* tabatiy tinadi likim diki bwunir yataan karaynadi \it animal\it* ak ab. \v 8 “Wadi sapiy yidi \it animal\it* tayir di kip wiywakwun kwaad. Aw di bwu kiyaad. God bwu dikik tasakwudil adi kaw dadi simsim mada kaw ti maarnadi kawak wakwudikik aw ata God dikim sipakwudikik. Mwiya bas God kidi kupw yitak maardik nibway, God adiy miyawa dikiwa nyanyi nyanyi kwayakidiy duw taakw dayadiy si lapa nyigaam sukwudiy. Aw adiy kidi kupwa kidiy duw taakw dayadiy si a lapa nyigaam ri maardiy, adi sapiy yidi \it animal\it* aam vikuw, pitaan warkidiy. Aw adi sapiy yidi \it animal\it*, tayir kip wiywakwun tikuw, kiyaad. Aw ginyir di ata sibinin rasikinaad. Alik tikuw, adiy duw taakw pitaan warkidiy a javik. \v 9 “Adiy lakwun tikwanadiy duw taakw, day ki maaj liki maaw maaj mwiyir lakwukidana. Adiy sapiy yidi \it animal\it* dikidiy abitiya abw adiy a taakw kitika tip li ritaay kwakwaladiy nibwuk-adiy. Awarab day jaka tipa kidiy yitaypika duw abitiyak tinadiy-adiy. \v 10 “Tababa kidiy yitaypika duw bwu vakirdiy. Aw nak jaka tipaam aka kip van tina. Aw nak maa ada vakir tinaad. Di yakuw, kipa kwasa mwiy tikida, aya simiy ti maa. \v 11 “Aw adi sapiy yidi \it animal\it* kip wiywakwun kwaad aw di ata kiyaad. Di dikida adi abamugwula yaw yitaypika duw-ad. Di adiy abitiya yitaypika duw kaytik-ad. Aw God sipakwu-kidaad. \v 12 “Adiy viminadiy tabatiya \it kom\it*, adiy kip duw takwaam bas van nibway ti maarnadiy yitaypika duwak tinadiy-adiy. Aw ginyir adiy tabatiya yitaypika duw day nakamwiyib adi sapiy tinadi \it animal\it* awa ap kwurkidiy kidi kupwa kidiy duw takwaam kipa kwasa mwiy van tikir. \v 13 “Adiy yitaypika duw day miyawa mawul nak kwurkinadiy. Aw dayaki ap adi sapiy yinadi \it animal\it* diki tabaam takakidana. \v 14 “Day adi Badiy Duwa Sipsipawa wariy-kinadiy. Aw di adiy miyawa duw dayadiy miyawa duw takwaam van tikwanadiy yitaypika duw dayadi Yitaypika Duw tidalik tikuw, di dayaam kakil-kidadiy. Aw adiy miyawa di dikidiy tinadiy duw taakw, di dikidiy tidakikik tasakwudidiy, aw samab dikik bwan kway maardiy, day abab nakamwiyib dikiwa tikinadiy aw di adiy tabatiy yitaypika duwawa adi sapiy yidi \it animal\it* aam kakilin napadik.” \v 15 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw wunak wadidiwun, “A nima tip, li kwurkwur tikwana taakw kaytik, adiy viminadiy bayib daya malawa day a tip kwurdaal, adiy bayib day adiy mwiya samasamadiy duw taakw, niki tamiy niki tamiya kidiy duw takwawa, niki jaka tipa niki jaka tipa kidiy duw takwawa, niki kwudiy niki kwudiy bwula-kwanadiy duw takwawa. \v 16 “Adiy tabatiya viminadiy \it kom\it* day adiy tabatiya yitaypika duwak tinadiy. Adiy tabatiy yitaypika duwawa adi sapiy yidi \it animal\it* a kwurkwur tikwana takwak dayadiy mawul yaal girakidiy. Aw atampika mawul dayaam sisuwlik, day liki tip miyawa sar kwurkuw, aw likidiy kwusuw wapwiy miyawa kayraliydaak, day liki kwiy kikuw, yiyaar wapatakakuw, miyawa likim sipakwu-kidana yiyaar. \v 17 “Atawa kwurkuw, aw day aal God wadalib kwurdanaala. Di dayadiy mawulaam sisuwdidiy atawa kwurdakik aw adi sapiy yidi \it animal\it* diki tabab dayadiy ap kwiykuw, van tidik, aw atawa tidik, aw yin adiy miyawa God dikidiy maaj mwiyir tiyakiyaki-dakik. \v 18 “Aal vimina taakw aal ki nima tip-al. Aal miyawa kidi kupwa kidiy jaka tipa kidiy yitaypika duwaam van tikwanaal.” \c 18 \s1 Aal nima tip Bapilan vakiril. \p \v 1 Aw ginyir ata vituwid nikidi God diki maaj kardadi duw adawur tubwab tikuw dadik. Di mwiya nima apawa tad. Aw di mwiya nyi kaytik kariyaad. Aw di dakuw, di kidi miyawa kupwaam ata kariyayakid. \v 2 Di mwiya nima kwudiyir ata waad, \q1 “Li bwu vakiril. Li bwu vakiril. Aal nima tip Bapilan bwu vakiril. \q1 Adiy likim rawun kwanadiy wudib, adiy nikim nikim wudib, a tipaam kwakwanadiy. \q1 Awarab a tipaam adiy God duw taakw ki maardakik watipididiy kwiy kikwanadiy wapiy kwakwanadiy. \q1 \v 3 Adiy miyawa kidi kupwa jaka tipa kidiy duw taakw, adiy Bapilan tipa kidiy duw taakw kipa yabim kwuryi kwurya-dadi yaab vikuw, \q2 day ab jayib nak atampika kupwaraap sapwurapa jaav dayabab kwurdiy day kwurda-pik. \q1 Adiy nuwukadiy jaka tipa kidiy yitaypika duw, day mwiya rakarak samasam tidiy adiy Bapilan tipa kidiy duw taakw dayadi kwurkwur tidadi yabib dayabab tikir. \q1 Aw adiy Bapilan tipa kidiy duw taakw mwiya samasama jaav yapiyik mawul wuki-kwadalik, adiy niki jaav niki jaav saan samasam tikwanadiy, kidi kupwa kidiy miyawa niki jaav niki jaav yapiykwadiy duw alik mwiya samasama saan kwurkwadiy likib.” \m \v 4 Aw ata maa niki maaj adawur tipab wukituwil kitawa walik, \q1 “Wunadiy duw taakw, gwur samab aal kupwaraap sapwurapa vaal yiyi tikwanadiy tipa kidiy duw taakw dayadi yabib tiwayik, \q2 ata aal kwurkidana nima vaat kaytik kwurik-gwura day dayadiy valik tikuw. \q1 Gwur gwutakaan awakw aal tipak! Likim awap! \q1 \v 5 “Adiy a tipa kidiy duw taakw dayadiy yikwadanadiy vaal adiy kwurjuwkuw, mwiya nimadi nibwuk kaytik rinadiy. \q2 Aw God samab dayadiy valik mawul wukimar maa. \q1 \v 6 “A tip nuwukadiy duw takwak kwiylil pik, God, min likik sibinin akwiy. \q2 Aw min likik apiydabir akwiy. \q1 Aw li nuwukadiy duw takwaam mwugiylidiy jawjaay kwadakikik. \q2 Aw min atampik likim sibinin akwur. \q2 Aw min likim apiydabir akwur. \q1 \v 7 “Ki tip li likik kitawa waal, ‘Wun aka yitaypika taakw kaytik van tinawun. \q2 Aw wun tawtakw kwana taakw maa. \q2 Wun kip nyanyi nyanyi rakarakawa kwaya-kinawun.’ \q1 Aw li atawa mawulaar wukikuw, li liki kapa saam kirasik tikuw, \q2 aw adiy li liki kwurik mawul yikwaladiy jaav kwurtaay, adiy javik tikuw, \q2 God, min likik nimadi vaat akwiy liki mawul kapakap kapakap titaay sarmabap rilikikik. \q1 \v 8 “Yitaypika Duw God adi ap samasam tinaad, aal tipak bwu tasakwudil vaat kwurlikik. \q1 Alik tikuw, nyi nak mwiya viyakita mwiy kwakuw, nikim nikim nimadiy vaal likik yakidiy. \q1 Likidiy samasama duw taakw giviyib kwurtaay, kiyakidiy. \q1 Mwiya samasam kamik kiyakidiy. Alim mwiya samasam wukitaay girakidiy. \q1 Aw ata yiy dakuw, aal tip miyawa miyawakib sipakwu-kidaal.” \m \v 9 Aw ata adiy Bapilan tipa kidiy duw taakw dayadi kwurkwur yabib tidiy jaka tipa kidiy yitaypika duw, aw dayawa adiy dayadiy mawul kwurik wardadiy jaav kwurin kwayadiywa, nakamwiyib adi likim yadi yiy dikidi yakiy vikuw, day mwiya samasam wukikinadiy. \v 10 Kipa sikab tikitayin tikuw, samasam mwiya yagayakikuw aw adi likim warnadi mwiya kupwarapa javik tikuw, day ata wakinadiy, “Mwiya nimadi kupwarapa jaav ada bwu ki mwiya ap samasam tina tip Bapilan yanaad ya. Simiy ab maa, jayib nak li aka bwu miyawa ya sipakwuna.” \v 11 Aw ata kidi kupwa kidiy niki jaav niki jaav yapiy-kwadadiy duw samasam wukikuw, girakidiy, lakwukuw Bapilan aka bwu miyawa sipakwuna waan. Tayir day likik dayadiy niki jaav niki jaav kwiydadiy yapiylikik. Aw nuwukadiy dayadiy niki jaav niki jaav yapiy maarkidanalik tikuw, day samasam wukikidiy. \v 12-13 Adiy nyaam li kitampika jaav yapiy-kwalidiy: \it gol, silva\it*, duw taakw samasama sanaar yapiy-kwadana mwiya viyakita kabakawa, adiy nikim nikim viyakita wapwiywa, adiy nikim nikim viyakit tikwanadiy miy, adiy nikim nikim \it kapa\it* wa kabaak, adiy nikim nikim \it santa\it* waliy gwaarwa, adiy nikim nikim kamnagwum taka-kwadanadiy \it spais\it* wakwadanadiy javawa, \it wain, plaua, wit, bulmakau, sipsip, hos,\it* kupwa val, saan kwar maarin kip yawiy duw takwawa, adiy jaav yapiy-kwalidiy. Ayiy, mwiya duw mwiya taakw ab kipakipa yawiyik yapiy-kwalidiy kidiy jaav kaytik. \v 14 Aw adiy niki jaav niki jaav yapiy-kwadadiy duw likik ata wadaal, “Adiy miyawa mawul yi-nyinadiy jaav nyin nyinadiy tidakikik, adiyka bwu ya rimakinadiy. Adiy miyawa nyinadiy sanawa jaav adiy nyinadiy gilabadiy adiyka bwu rimakinadiy. Aw nyin samab ginyir dayaam sibinin kwurkwur rav maa.” \v 15 Adiy niki jaav niki jaav yapiy-kwadadiy duw, tayir dayadiy jaav Bapilan tipaam yapiyin napakuw, day saan samasam kwurdiy. Aw adiy duw day mwiya kipa sikab tikatayin tikuw, adi nimadi mwiya kupwarapa jaav vikuw likim tidik, day mwiya samasam yaga-kinadiy. Aw day mwiya samasam wukikuw, day mwiya samasam gira-kinadiy. \v 16-17 Day ata wakinadiy, “Mwiya nima kupwaraap sapwurapa jaav aka bwu ki nima tipaar yana,” waan. “Adiy likidiy duw taakw adiy mwiya viyakit viyakita kwusuw wapwiy kwusuwtaay, tiytiyataay adiy dayadiy gilabadiy \it gol\it* wakwadana kabakawa, adiy nikim nikim saan duw taakw samasam yapiy-kwadanadiy kabakawa. Aw kita kipa jayib nak adiy miyawa jaav adiyka bwu rimakinadiy ya.” Miyawa atawa day wadiy. Aw ata adiy jabiraam yitaypik tidiy duwawa, adiy jabiraar yidiy duw takwawa, adiy jabiraam yawiy kwurdiy duwawa, aw adiy niki jaav niki jaav yapiy-kwadiy duw day dayadiy jaav jabiraar wayaki-dadiywa day abab ata sikab tikitayin tidiy. \v 18 Aw day vikuw Bapilan yiy yanil yakiyim, day ata nimadib gaam sitaay wadiy, “Ki tip aal adiy miyawa nuwukadiy tipaam ab li mwiya yitaypik tinaala. Tayir nuwukadiy tip liki pik maa ti.” \v 19 Aw day mwiya samasam wukikuw, baw yawiy kwurtaay, dayadiy abwaar yakisuw-dadiy. Yakisuwtaay, giradiy. Aw day nimadib ata wadiy, “Mwiya nima kupwarapa jaav aka bwu ki mwiya nima tipaar yana. Adiy jabir dayadiy asaay adiy dayaam yawiy kwurdiy kwurkuw, mwiya samasama saan kwurdiy ki tipab. Aw kita kipa jayib nak aka bwu miyawa sipakwuna.” Atawa day wadiy. \v 20 Aw gwur adawur tipaam kwanadiy duw taakw, gwur God dikidiy duw taakw, gwur Jisas Krais dikidiy diki maaj karaydiy, gwur God dikidiy diki maaj wasapwiydiy, gwur miyawa a tipaam van napakuw miyawa sipakwulik, aw aal mwiya mwiyab rakarak ada. Aw God aal vaal yiyi tikwana tip tasakwun napadik aal mwiya kupwarapa vaat kwurlikik tikuw, aw kita li aka bwu miyawa sipakwuna. Rakarak samasam ada. \v 21 Aw ata nikidi God diki maaj kardadi mwiya apa samasam tidi duw mwiya nima kabaak kwurkuw, ata nyidi \it solwara\it* aar yakisadadil. Yakisadaan napakuw, di ata waad, “Atawa day wa nima tip Bapilan yakisada-kidana. Yakisadaan napadaak, ginyir ginyir duw nakab likim samab sitakir maa. \v 22 “Adiy duw taakw viyanay-kwanadiy nikim nikim \it gita\it* dayadiy kwudiywa, tikwadanadiy baagw kwudiywa, kwul puwdiy duw puwdadiy kwudiywa, samab likim wukin ti maa ginyir ginyir. Niki sukw niki sukw lakwu-kwanadiy duw taakw ginyir ginyir likim day dayadiy kapa sukw kwar maa ya. Likim kwurkidana yawiy pipiliy samab ginyir ginyir wukin ti maa ya. \v 23 “Ginyir ginyir samab duw taakw \it lam\it* wapataka-kidaak vivak, samab likim van ti maa ya. Samab duw takwaam kira pipiliy likim wukin ti maa ya. Likidiy niki jaav niki jaav yapiyin tidiy duw day adiy kidi kupwa kidiy yitaypika duw tidiy. Li likidiy duw taakw yanuwur day miyawa jaka tipa kidiy duw takwaam gwiyupw kwurdadiy dayadiy mawul jawjaay tidakikik.” \v 24 God Bapilan-aam jawjaay kwurdaal, aw aal li likidiy duw taakw tayir God dikidiy diki maaj wasapwiydiy duwawa adiy Godak wukijibir tikwadiy duw takwaam viyasipadalik tikuw. Day God dikidiy duw takwaam miyawa kidi kupwaam viyasipayi viyasipaya-dadiy. Atawa adi God diki maaj kardadi duw wadidiwun. \c 19 \s1 Badiy Duwa Sipsip diki taakw kirakida nyi \p \v 1-2 Aw ki jaav kwukib wun kwudiy a wukituwil adawur tipaam a kwudiy mwiya samasama vagaruwdiy duw taakw gaam sidadiy kwudiy pik walik. Day kitawa wadiy, “God dikidi saam yakisuw takanaak! Di diki mwiya nimadi apaar God adika bwu nyan di dikidiy duw takwaam nyigil-dadiyan. Aw miyawa apawa kariyaan tikwanadiy nyi adiy dikidiy-adiy. Adiy miyawa kwurdadiy jaav adiy miyawa rivinadiy daan-adiy. Aal nima kipa yabim kwurkwur tikwana taakw kaytik jaka tip, adiy kidi kupwa kidiy mwiya samasama duw takwaam mwugiyil miyawa kupwaraap tidakikik. Li bwu viyasipa-lidiy mwiya samasama God dikidiy yawiy duw taakw. Alik tikuw, li atawa kwurlik tikuw, God diki tayir tasakwudidi nimadi vaat likim bwu kwiydil.” \v 3 Aw ata maa day mwiya nimadib wadiy, “God dikidi saam yakisuw takanaak!” waan. “Adi likim warnadi yakiy kip nyanyi nyanyi atawada tiyajibir tiyajibir tiyakinaad, kwas maarin.” \v 4 Aw ata adiy duwamiy nak sap aliya yitaypika duwawa adiy wiywakwun kwadiy aliya jaav ata kupwaam vakirkuw, Godak gaba maaj sukwudiy, adi Yitaypika Duw diki tikirim ridik. Day ata abab wakwadiy, “Mwiya maajal. God dikidi saam yakisuw takanaak!” waan. \p \v 5 Aw ata ki maaj aal Yitaypika Duw diki tikirib tikuw, waal, “Gwur adiy God dikidiy yawiy duw taakw tinadiygwur, gwur adiy yitaypik tinadiygwur, aw gwur adiy yisadapik tinadiygwur, aw gwur miyawa, Godak gaba maaj sukwukwanadiygwur, dikik wayapiy san, dikidi saam yakisuw atak.” \v 6-8 Aw wun ata maaj kwudiy wukituwil, a kwudiy mwiya samasama vagaruwdiy duw taakw gaam sidadiy kwudiy pik walik. Aw a kwudiy adi nimadi mayparim diki kwudiywa yakaraw diki kwudiy pik-al. Aw ki maaj wukituwil, “Aw adi Yitaypika Duw, nyanadi God, mwiya nima ap tidalik tikuw, di dikidiy duw takwaam bas van maa tidalik, alik nyan waan wanadiyan, ‘May nyan rakarak tikuw, dikidi saam yakisuw takanaak. Aal adi Duwa Badiy Sipsip diki taakw kirakida nyi aka bwu yana ya,” waan. “Aal kirakida taakw aka li likidiy gilabadiy bwutaay kwulapwu-ladiy. God bwu mayaakw kwadaal li likim mwiya tugwaam nanadiy kariyanadiy kwusuw wapwiy kwusuwlikik. Alik tikuw, may nyan rakarak tikuw, nyanadi Godak gaba maaj sukwunaak.” Kidiy mwiya tugwaam nanadiy kariyanadiy kwusuw wapwiy dayadiy maaw maaj, aal adiy God dikidiy duw taakw mwiyir mwiyirda kwurdadiy yawiydaan-adiy. \v 9 Aw ata kwudiy wunak waad, “Ki maaj lapa nyigaam asukw waan: Adiy miyawa duw taakw day adi bayaki kikipaat kidakikik akiy maaj kwurkidiy adi Duwa Badiy Sipsip taakw kiradik, adiy duw taakw mwiya rakarak tikwadiy.” Awarabab di waad wunak, “Ki maaj aal God diki kwiydil mwiya mwiyaba maaja,” waan. \v 10 Aw wun ki maaj wukikuw, wun kupwaam vakirkuw, dikik gaba maaj sukwutuwid. Aw di wunak ata wadidiwun, “Atawa kwurwayik! God di dikidi kipa yawiy duw-adiwun nakamwiyib minawa adiy Godak wukijibir tikwanadiy gwalugwa duw takwawa. Nyan miyawa aal Jisas Krais diki simakadil maaj nuwukadiyik yarik yikwanadiyan. Alik tikuw, min Godak gaba maaj asukw. Aw wunak maa.” Aal Jisas Krais simakadil maaj duw mawulaam sisuw-kwaladiy God diki maaj wasapwiydakik. \s1 Wamakawam \it hos\it* diki bwunim daan ridi duw dikidiy kwurkidadiy yawiy \p \v 11 Aw ata adawur tip kajadik, wun kitawul vituwid. Alim wamakawama \it hos\it* ad vituwid. Duw nak diki bwunim daan ridid. Adi duw dikidi si aad, “Mwiya mwiyab tan akis warapiy-kwanaadad.” Dikidi si atawaan-ad. \it Jas\it* titaay, wariya duw titaay, di dikidi yaab aad miyawa riviyakinaad mwiyir tikuw. \v 12 Dikibir mil yiy kaytik lamabir. Aw diki abwaam mwiya samasama yitaypika duw abwa gilabadiy takaan ridiy. Diki sipaam dikidi sukwun kwadi si aw adi si diki maaw maaj di dikida lakwudaal. Aw nuwukadiy day maa laakw. \v 13 Adi kwusuwdidi nimadi kwusuw wapwiy dim nyikiy tad. Duw taakw day sikiy-kwadanadi si, aad “God Dikidi Maaj-ad.” \v 14 Diki kwukib adiy miyawa vay sawdiy adawur tipa kidiy adiy yadiy. Day miyawa adiy wamakawama \it hos\it* bwunim ridiy. Aw adiy mwiya wamakawama mwiya viyakita kwusuw wapwiy-adiy kwusuw-dadiy. \v 15 Adi wamakawama \it hos\it* bwunim ridad diki dayim mwiya kaaw samasam tidi waliy kaam wakwun tad. Adi waliy kamaar di adiy miyawa jaka tipa kidiy duw takwaam kakil-kidadiy. Di dayaam apawa van tikidadiy. Duw \it girap\it* wakwadana bajagaay dayadiy mwiy apiyim vasidaal pik dayadiy guw kwurik, atampik di mwiya ap tikwanadi God diki yaal girakida mawulawa God dikidiy mama nibaam vasisada-kidadiy. \v 16 Dikidi kwusuw wapwiywa diki dawaam dikidi si, aad sukwun kwaad, “Van tikwanadiy duw, dayadi dayaam Van Tinadi Duw. Yitaypika duw dayadi Yitaypika Duw-ad,” waan. \v 17-18 Aw ata wun nyaar kituw vikuw, vituwid God diki maaj kardadi duw alim rasin tidik. Di ata adiy miyawa wulin yin yaan nyidi nyidi tubwaam tidiy wapiyik ata gaam sididiy, “May! May! Yakuw, avagaruw God dikidi nimadi bayaki kikipatik. Aw ata gwur mwiyir kikigwuradiy adiy jaka tipa kidiy yitaypika duw dayadiy amwiy kwiyawa adiy yitaypika duw dayadiy vay sawdiy duw, dayadiy dayaam van tidiy duw, adiy ap samasam tidiy mariya duw, adiy \it hos\it*, adiy miyawa duw taakw, adiy sanak yawiy kwurkwanadiy, adiy saan kwar maarin kipakipa yawiy kwurkwanadiy, adiy mwiya yitaypika duw taakw, adiy yisadapika duw taakw, dayadiy amwiy kwiy gwur kikigwuradiy,” waan. \v 19 Aw ata wun vituwid adi sapiy yidi \it animal\it* kidi kupwa kidiy jaka tipawa day adiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw. Day nakamwiyib vagaluwdiy adi wamakawama \it hos\it* diki bwunim daan ridi duwawa dikidiy vay sawdiy duwawa wariyak. \v 20 Day ata awarwa awarwa wariyadiy. Aw adi wamaka-wama \it hos\it* bwunim ridi duw dikidiy vay sawdiy duw ata adi sapiy yidi \it animal\it* aam kalakwu-daad. Awarab adi suwaal majir God diki maaj apap apap wasapwiydi duwaam. Di tayir nimadiy yawiy kwurdidiy sapiy yidi \it animal\it* diki mwutamaam aw adiy duw taakw gwiyupw kwurik tikuw. Adiy miyawa adi sapiy yidi \it animal\it* diki sukwudil jiba mak dayadiy sipaam tikuw, adi diki mil mwutama pik tidi miya kayikak gaba maaj sukwudiy duw taakw. Kibirim kalakwukuw, aal yaryar kabakawa yiy yanin ril araar yakisawula-dabir. \v 21 Adi wamakawama \it hos\it* bwunim daan ridi duw diki dayim wakwun tidi waliy kamaar ata adiy vaal yiyi tidiy miyawa duw taakw, adiy adi sapiy yidi \it animal\it* dikidiy tidiyim miyawa viyasipayaki-didiy. Aw di dayaam viyasipaan napadik, adiy miyawa wapiy ata yakuw, kida kida kidadiy adiy dayadiy miyawa amwiy kwiy. \c 20 \s1 Kidiy duw taakw day Jisas Krais wukin nakamwiyib nabiy 1000 van tikidiy yitaypika duw taakw tikuw. \p \v 1 Aw ata vituwid adawur tipab tikuw God diki maaj kardadi duw dadik. Diki tabaam \it ki\it*-ad kardadid. Adi simsim mada kaw ti maardi kawaam tidi wiyig diki \it lok\it* likidi \it ki\it*-ad. Awarab \it sen\it* wakwadanadi waliy yaav ab kwurdid. \v 2 Aw ata di adi nimadi muw, aw mwiya tayir di adi kabaay tad, dikim adi God diki maaj kardadi duw kalakwudid, adi yitaypika wudib Satanaam. Kalakwun napakuw, di ata \it sen\it* aar tuwtakadid kip alim nabiyir nabiyir 1000 kwayadikik. \v 3 Aw adi Satanaam \it sen\it* tuwtakaan napakuw, ata kwurkuw, adi simsim mada kaw ti maardi nimadi kawaar yakisada-did. Aw ata di adi kawak wiyig takatipidid. Takatipin napakuw, ata jabiy alim takadil. Aw di Satanaam atawa kwurdil, aw adiy nabiyir nabiyir 1000 di adi kawaam kwakuw, Satan di rav maa kawaar wakwukuw, kidi kupwa kidiy duw takwaam gwiyupw kwurkwurik. Aw adiy 1000 nabiy yin kwusidaak, ata ya adi God diki maaj kardadi duw adi wiyig sakwu-takadik maa Satan kawaar wakwukinaad miyawa duw takwaam gwiyupw maa kwuryi-kwuryak. Aw kipa kwasa mwiy di atawa kwurkinaad. \v 4 Aw wun ata yitaypika duw dayadiy tikir vituwdiy. Aw adiy tikirim daan ridiy duw taakw vituwdiy. Adiy duw taakw, adiy adi sapiy yidi \it animal\it* ak awarab diki mil mwutama pik tidi miya kayikak gaba maaj sakw maardiy. Awarab day diki takadil jiba maak kwar maardiy dayadiy abwaam awarab tabaam. Tayir day Jisas Kraisawa God diki maaj wasapwiy-dalik tikuw, duw dayadiy abw viyalupwa-dadiy. Aw God dayaam kirapitakakuw, di dayak ap kwiydidiy miyawa kidi kupwa kidiy duw takwaam \it kotiy\it*-\it kotiy\it* ik. Awarab day Jisas Krais wukin nakamwiyib nabiy 1000 van tidiy yitaypika duw taakw tikuw. \v 5 Kidi bapa duw taakw adi taay God kirapitaka-didi bapa duw taakw-adiy day kiyadaak. Aw adiy 1000 nabiy yidaak, God adiy nuwukadiy duw taakw ata kirapitaka-didiy. \v 6 Aw adiy taay kirapitaka-kidadiy bapa duw taakw, day mwiya rakarak tikwadiy. Day adiy mwiya mwiyaba mwiyir mwiyirda duw taakw adiyka. Aw day samab Godawa kajaan ti maa ya. Aw day adiy tayir duw taakw dayadiy valik Godak vaal kwurdiy duw daya tamiy kwurkuw, day Jisas Kraisawa Godak niki yawiy kwurkinadiy. Aw day yitaypika duw taakw tikuw, nabiy 1000 Jisas Kraisawa van kwaya-kidanadiy. \s1 God Satanaam miyawa kakilkidaad. \p \v 7 Aw adiy nabiyir nabiyir 1000 kwusidaak, ata ya adi God diki maaj kardadi duw Satanaam kagwuyakidik, wakwukinaad, diki kawa \it kalabus\it* wapakuw. \v 8 Aw dikim wapadik, wakwukuw, ata adiy kidi kupwa kidiy miyawa duw takwaam gwiyupw kwuryi kwurya-kidadiy. Kwurkuw, dayadiy mawulaam sisuwdikib adi mwiya kupwarapa yabir yikidiy. Adiy God dikidi mama niba bapa duw taakw, day sikiy-kwadanadiy “Gok-awa Magok” waan, di dayadiy mawulaam sisuwdik, nakamwiyib vagaruw-kidiy. Aw day mwiya samasam-adiy. Duw dayaam nasinas rav maa. Vagaruwkuw, wariya-kidiy. \v 9 Aw day kupw miyawa kaypwusin yakidiy. Yakuw, aal God dikidiy duw taakw kwakidana tamiyawa God diki mawul yilidi tip ab miyawa kabir-kidana. Atawa tidaak, yiy ata adawur tipab dakinaad. Dakuw, dayaam miyawa sipakwutaka-kidadiy. \v 10 Aw day ata Satanaam kwurkuw, adi adiy duw taakw dayadiy mawulaam sisuwdik adi kupwarapa yabir yidiy, aal yiy yanin yaryar kabakawa araar yakisada-kidanaad. Alim di nakamwiyib adi sapiy yidi \it animal\it* awa adi gwiyip kwurtaay God diki maaj apap apap wasapwiydi duwawa alim kwakuw, mwiya samasam kagil dayadiy sipaar yilikikib nyi gaan nyi gaan. Aal kagil kwurjibir kwayakidiy. \s1 God miyawa duw taakw dayadiy yawiyim vikuw, bap vitiyim kajakidadiy. \p \v 11 Aw wun ata vituwil aal yitaypika duw diki wamaka-wama tikir. Aw wun vituwil mwiya nimadi yitaypika \it Jas\it* likim daan rad. Aw ata kupwawa adiy miyawa tubwaam tidiy jaav miyawa mardiy. Aw duw taakw ginyir ginyir dayaam samab vi maa ya. \v 12 Aw wun ata vituwidiy adiy kiyadiy duw taakw, adiy yitaypikawa adiy yisadapik tidiy. Day miyawa Yitaypika Duw diki mwutama tikirwa rasin tidiy. Aw wun ata lapa nyig vituwidiy kaynapwiy-daak. Adiy Godawa nyanyi nyanyi nakamwiyib kwayakidiy duw taakw dayadiy si-adiy kwadiy. Adiy lapa nyigaam adiy kiyadiy duw taakw dayadiy kidi kupwaam kwurdadiy yawiy-adiy kwadiy. Aw God sibinin kwiydidiy maa adiy kwurdadiy yawiyib yawiyib, aw viyakit adiy viyakita yawiy kwurdiy duw takwak, aw vaat adiy kupwarapa yawiy kwurdiy duw takwak. \v 13 Aw wun ata vituwidiy adiy tayir \it solwara\it* am kiyadiy awarab adiy adi kupwarapa kiyadiy duw taakw dayadi tamiyaam kwadiy wardaak. Adiy miyawa kiyadiy duw taakw abab alim tidiy. Day abab adiy tayir kidi kupwaam kwadadiy sikir kwurdadiy yawiyib yawiyib sibinin maa kwurdadiy. \v 14 Adi kiyakiya yabawa adi adiy kupwarapa duw taakw dayadi kwadadi tamiy ata aal yiy yanin ril araar yakisada-dabir God wadik. Aal yiy yanin ril ar, aal jaab vitiya kiya. \v 15 Aw adiy miyawa duw taakw, dayadiy si adiy Godawa nyanyi nyanyi kwayakidiy duw taakw dayadiy si ridana lapa nyigaam sukwun ri maardiyim, aal sakir-sakir naan yiyawa ril araar yakisada-dadiy. \c 21 \s1 Kwula tubwawa kwula kupw \p \v 1 Aw wun vituwbir kwula tubwawa kwula kupw. Aw abir mwiya basa kasaba tubwawa kupw bwu miyawa marbir. \it Solwara\it* ab bwu miyawa maril. \v 2 Aw wun ata vituwid adi God dikidi kwula tip Kwula Jiruwsalim. God wayakidik, daad adawur tipab tikuw. Di aal gilabadiywa duw kiradikik tikwana taakw kaytik-ad. \v 3 Aw wun ata mwiya nima kwudiy aal Yitaypika Duw diki tikirib wukituwil kitawa walik, “God ada bwu danaad duw takwawa nakamwiyib kwakir dayadiy nyidim. Aw day di dikidiy duw taakw tikinadiy. Aw di dayadiy nyidim kwakinaad. Ayiy, God di diki dayadiy nyidim tikuw, di dayadi God tikinaad. \v 4 Di vagita-kidadiy dayadiy mila lagw. Di dayaam sipwutiy-kida aw duw taakw samab ginyir ginyir kiy maardikik aw day samab ginyir ginyir sarmabap ti maardakik, aw day samab giraan ab kwar maardakik, aw samab dayadiy sipaar kagil yi maardakik. Adiy miyawa taay kidiy jaav miyawa kwusiyaki-kinadiy.” \v 5 Adi Yitaypika Duw diki tikirim daan ridi Yitaypika Duw ata waad, “Wun miyawa jaav adiyka kwula jav-da yitaka-tuwadiy.” Aw di wunak ata wadidiwun, “Wuna maaj aal mwiya mwiyaba maaja. Alik ki maaj asukw lapa nyigaam.” \v 6 Aw di wunak ata wadidiwun, “Miyawa jaav adiyka bwu tinadiy ya. Wun miyawa jaav dayadi mwiya maaw tikuw, wun kip alib tidiwun day wakwudaal ab, aw wun kip alib tidiwun day miyawa kwusidaal ab. Adiy miyawa adi duw takwaam mwugiydikib kip nyanyi nyanyi kwaya-kwanadi dipwu kabakir wakwu-kwanadi guw kikir tikinadiy, jaaw day kikwadiy, saan yapiy maa. \v 7 “Adiy Satanaam kakil-kinadiy duw taakw, adiy jaav kwur-kidanadiy. Aw wun dayadi God tikinadiwun. Aw day wunadiy nyanugw tikinadiy. \v 8 “Aw adiy Godak wukijibir tikir yagadiy duw taakw, adiy wunak wukijibir ti maardiy, adiy day dayadiy yaab kupwaraap tikwanadiy, adiy nuwukadiy duw takwaam viyasipa-dadiy, adiy awarwa awarwa kwuryi-kwuryadiy, adiy yanuw kwurdiy, adiy miya kayikak gaba maaj sukwudiy, adiy gwiyip kwurkwur tidiy, adiy miyawa atampika duw taakw aal yiyawa yaryar kabakawa sakir-sakir naan rina araam, kwaya-kidiy. Aw day wunaam miyawa kajakuw, kupwaraap kwaya-kidiy nyanyi nyanyi.” \s1 God dikidi kwula tip \p \v 9 Aw ata God diki maaj kardadiy dayadiy tabaam adiy abitiya aba ginytip maarim ridiy mwiya kupwarapa jaav kwurin tidiy abitiya duw nak wunak yakuw ata wadidiwun, “May! Yaminik, minak simakaaw aal Badiy Duwa Sipsipak laan rikina taakw,” waan. \v 10 Di wunaam kwurkuw, mwiya nimadi nibwukir kwurin kawardidiwun. Kawarkuw, simaka-didiwun God dikidi kapaba tip Jiruwsalim. God di wayakidik, daad adawur tipab tikuw. \v 11 Adi God dikidi kariya-kwanadi ap adi tipaam tad. Adi tip duw taakw saan samasam yapiy-kwadanadi guw kayik kitik tugwaam nana \it jaspa\it* wakwadanadi kabaak kaytik kariyaad. \v 12 Adi tipaam takatipin tad, aad mwiya nimadi yarip-ad. Adi yaripaam wiyig tabatiy maan vitiy tidiy. Adiy wiyigawa tabatiy maan vitiy God diki maaj kardadiy duwadiy tidiy. Si-adiy adiy wiyigaam sukwun kwadiy. Adiy tabatiy maan vitiya Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw dayadiy gwalugw si-adiy. \v 13 Adi yarip dikidiy gak aliy-adiy. Adiy aliya gikim wiyig mugwul mugwul tidiy. \v 14 Alim kabaak tabatiy maan vitiy-adiy tidiy. Aw day adiy adi kabaka yarip dikidiy mwiya maaw-adiy. Aw adiy mala kabakim si tabatiy maan vitiy adiy sukwun kwadiy. Day adiy tabatiy maan vitiya adi Duwa Badiy Sipsip dikidiy diki maaj karaydiy duw dayadiy si-adiy. \v 15 Adi wunak tan maaj bwuladi God diki maaj kardadi duw di \it gol\it* wakwadana kabakir yitakadadi miy-ad kwurin tidid. Adi miy aad a adi tip diki yaripawa dikidiy wiyigawa dayadiy simiy takakat-ak. \v 16 Adi tip diki simiywa tipwiy abir rivriv-abir. Aw diki kwusuwun kwadil simiy ab rivriv-al. Diki simiy aal 2400 \it kilomita\it*. Diki tipwiy ab 2400 \it kilomita\it*. Diki kwusuwun kwadil simiy ab 2400 \it kilomita\it*. Aw adi tip mwiya nimadi tipad. \v 17 Aw adi God diki maaj kardadi duw ata adiy yarip ata takarivi-did. Dayadiy kwusuwun kwadaal simiy duwamiy mugwul sap aba mugwul-adiy. Di adi \it mita\it* wakwadanadi am duw wiya yawiy niki yawiy niki yawiy kwurik kwurin tikwadanadi miy-ad kwurin tidid. \v 18 Adi yarip \it jaspa\it* wakwadanadi kabakir yitakadaad. Adi tip kwadil tamiy aal \it gol\it* aar yitakakuw, guw kayik kaytik tugwaam naan kariyaal. \v 19-20 Adiy yarip dayadiy maaw bapa kabaak adiy nikim nikim duw taakw saan samasam yapiy-kwadanadiy kabakarib gilabadiy kwurin tidiy. Adi taay baap aad \it jaspa\it* wakwadanadi kabaak-ad tad. Diki apiyim aad \it sapaya\it*-ad. Diki apiyim \it kalsitaniy\it*-ad. Diki apiyim \it yimaral\it*. Diki apiyim \it satanis\it*. Diki apiyim \it satiyas\it*. Diki apiyim \it kirisalat\it*. Diki apiyim \it biril\it*. Diki apiyim \it tawpas\it*. Diki apiyim \it kirisapasas\it*. Diki apiyim \it jasin\it*. Diki apiyim \it amatis\it*. Kidiy tabatiy maan vitiya kabakadiy adi yaripaam tidiy. \v 21 Adiy tabatiy maan vitiya wiyig adiy wamaka-wama gaytik kitika \it pel\it* wakwadana javir yitakadadiy-adiy. \it Pel\it* wutiy kitika \it solwara\it* am duw kwurkwadana javim rinadiy. Adiy wiyig nakana \it pel\it* nakamwiyir yitakadadiy. Adi tip dikidi yaab aad \it gol\it* wakwadana kabakir yitakadaad. Aw guw kayik kaytik tugwaam naan rad. \v 22 Yitaypika Duw, adi ap samasam tikwanadi Godawa adi Badiy Duwa Sipsip bir miyawa tamiyaam tikuw, miyawa duw takwaam rawun tibirilik tikuw, alik adi tipaam gaba maja wiy maa ri duw taakw Godak gaba maaj sukwu-sukwuk. \v 23 God dikidi ap adi tipaam nyi kwiyjibir tikwanaad. Aw adi Badiy Duwa Sipsip di \it lam\it* kaytik tina pik tipaam tikwanaad. Alik tikuw, nyawa bap bir yawiy maa ti ya alim titak. \v 24 Godawa Badiy Duwa Sipsip kwiykibira kariyakida nyaam kidi kupwa kidiy miyawa jaka tipa kidiy duw taakw jaaw yin yaan tikidiy. Aw adiy kidi kupwa kidiy jaka tip dayadiy yitaypika duw ab dayadiy ap adi tipaar kwurin karay-kidanadiy birikibir saam yakisuwtakak. \v 25 Adi tip dikidi wiyig samab takatipin ti maa. Aw aal Godawa Badiy Duwa Sipsip kwiykibira nyi danik tikuw, alim samab simsim gaan ti maa. \v 26 Aw kidi kupwa tipa kidiy duw taakw dayadiy yakisuw takaan kwur-kidanadiy sawa ap adi tipaar kwurin kawar-kidanadiy. \v 27 Aw God diki milaam viyakit ti maarkinadiy jaav nakab duw taakw adi tipaar kawar maa. Aw adiy kupwaraap sapwurapa jaav kwurkwanadiy duw taakw aw adiy suwaal taka-kwanadiy duw taakw, atampika duw taakw samab rav maa adi tipaar wulawulak. Aw adiy duw taakw day dayadiy si adi Badiy Duwa Sipsip diki lapa nyigaam rikinadiyda mwiyir rivi-kidiy adi tipaar wulawulak. Day-adiy adiy God tasakwu-didiy duw taakw dikiwa nyanyi nyanyi kwayadakik. \c 22 \p \v 1 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw simaka-didiwun adi duw takwaam mwugiydikib kip nyanyi nyanyi kwaya-kwadanadi bayib. Aw di guw kayik kaytik lamaad. Di aal Yitaypika Duw diki tikirib wakwukuw daad, aal Godawa Badiy Duwa Sipsip daan ribirilrib. \v 2 Di adi tip dikidi nyidi yabirib daad. Adi bayib dikibir vitiy kiriba gikim miy wardiy. Aw dayadiy mwiy duw takwaam mwugiy-dadiy kip nyanyi nyanyi kwayadakik. Ababa nabiy adiy miy mwiy jaab tabatiy maan vitiy ridiy. Bap nakanak mwiy ridiy. Aw adiy miy dayadiy gaag kidi kupwa kidiy miyawa jaka tipa kidiy duw takwaam sipwutiy-dadiy day yara mwiy kwadakikik nyanyi nyanyi. \v 3 Adiy miyawa God diki milaam kupwaraap tikinadiy jaav, adiy miyawa rimakiyaki-kinadiy. Aal Yitaypika Duw Godawa adi Badiy Duwa Sipsip biriki tikir alim tal. Aw adiy miyawa God dikidiy yawiy duw taakw dikik gaba maaj sukwu-kidanaad. \v 4 Aw day diki mil mwutaam ata vikidana. Aw dikidi si adiy dayadiy maka apaam sukwun kwakidiy. \v 5 Alim simsim gaan ab ti maa ya, aw Yitaypika Duw God dayak nyanyi nyanyi nyi kwiyjibir tikidalik tikuw. Aw alim \it lam\it* yiy nyi titi day simsim yawiy ab dayaam ti maa ya. Aw day miyawa javim nyanyi nyanyi van tiya-kidanadiy ya. \s1 Jisas kidi kupwaar sibinin dakinaad. \p \v 6 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw wunak ata wadidiwun, “Ki wun minak watuwa maaj aal mwiya mwiyaba maaj-a,” waan. “Duw taakw ki majib wukijibir tikwadiy. Adi adiy di dikidiy diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy mawulaam sisuw-kwanadi Yitaypika Duw God di dikidi diki maaj kardadi duw wayakidaad di dikidiy yawiy duw takwak adiy kwasa mwiy tikuw, mwiya mwiyab tikidiy javik dayak yarik yidikikik.” \v 7 Jisas kitawa wanaad, “Waan atak! Kwasa mwiy tikuw, wun dakidiwun. Adiy duw taakw adiy kwasa mwiy mwiyir tikidiy majib lakwu-lakwub tikidiy, adiy ki lapa nyigaam sukwun rinadiyik, day mwiya rakarak tikidiy.” \v 8 Aw wun wunadiwun, Jon, wun kidiy jaav wun wunabir kapa milaar vikuw, wun wunabir kapa wanir wukituwidiy. Aw wun dayaam van wukin napakuw, wun adi wunak dayaam simakadi God diki maaj kardadi duw dikibir manwa vakirkuw, dikik gaba maaj sukwu-diwun. \v 9 Aw di wunak wadidiwun, “Atawa kwurwayik,” waan. “Nakamwiyib min minawa, minadiy Godak wukijibir tikwanadiy God diki maaj wasapwiydiy gwalugwa duw takwawa, aw adiy miyawa ki lapa nyigaam sukwun rinadiy majib wuki-wukib tikwanadiywa, nyan miyawa God dikidiy yawiy duw taakw-adiyan. Wunak gaba maaj sukwu-tikwa! Aw Godak gaba maaj asukw!” waan wadidiwun. \v 10 Aw ata adi God diki maaj kardadi duw wunak wadidiwun, “Kidiy ginyir mwiya mwiyab tikidiy ki lapa nyigaam sukwun rinadiy maaj pakwun ridaba. Kidiy jaav dayadiy maykaar wakwu-kidana nyi aka walibab tina. Alik tikuw, miyawa duw takwak kidiy maaj awasapwiyak! \v 11 “Aw adiy vaal tikwanadiy duw taakw, day kip vaal yijibir tiyakwadiy. Aw adiy day dayadiy kupwaraap sapwurapa mawul awarwa awarwa vaal yikir warkwanadiy jaav kwurjibir, adiy jaaw kip atawada kwurjibir kwakwadiy. Aw adiy mwiya viyakit viyakita javida kwurkwanadiy duw taakw, day kip adiy javib atawa kwurjibir kwayakwadiy. Aw adiy kip mwiya mwiya mwiyab tikwanadiy, day kip atawada tikwadiy.” \v 12 Jisas wanaad, “Awuk!” waan. “Wun aka kwasa mwiy tikuw dakidiwun,” waan. “Aw wun dakituwa, aw miyawa duw taakw day daya kwur-kidanadiy yawiyib yawiyib maa rivin yapiy-kituwadiy sibinin. \v 13 “Wun miyawa jaav dayadi mwiya maaw tikuw, wun kip alim tidiwun day wakwudaal ab, aw wun kip alim tidiwun day miyawa kwusidaal ab.” \v 14 Adiy duw taakw wunadiy majib wuki-wukib tikinadiy, adiy rakarak tikwadiy. Adiy duw taakw God mayaakw kwakidadiy adi duw takwaam mwugiydikib nyanyi nyanyi kwayakwadanadi miy dikidiy mwiy kidakikik. Awarab adi dikidi tip diki wiyigaar kwasapwiyin wula-kinadiyik ab, day rakarak tikwadiy. \v 15 Aw adiy as kaytik kwakwanadiy duw taakw, adiy waay yanuw kwurkwanadiy, adiy yabim vaal yiyi tikwanadiy duw taakw, adiy duw takwaam viyasipa-kwanadiy duw taakw, adiy miya kayikak gaba maaj sukwu-kwanadiy duw taakw, adiy atampika duw taakw watipin tikidiy adi tipaar wulawulak. \v 16 “Aw wun, Jisas, wun wuna adi God dikidi diki maaj kardadi duw bwu wayaki-tuwid kidiy miyawa javik gwur adiy tipa kidiy Kristen duw takwak yarik aw mwiyir Godak wukijibir tikwanadiy, nikim nikim tipaam kwakwanadiyim sugwiyaan kwurik. Wun kidi tayir Yisrayil dayadi yitaypika duw Davit dikidi abaginy warag-adiwun. Wun dikidi gwalugwa kidi duw-adiwun. Wun aal ganiba tugwiy kaytik-adiwun.” \v 17 God dikidi Mawulawa adi Badiy Duwa Sipsip dikidi gwalugwa duw taakw, day diki taakw kaytik, day miyawa duw takwak wanabir kitawa, “Aw di gwuraam mwiyir nyigil-dikik, gwur may!” Adiy miyawa ki maaj wukikinadiy, dayabab miyawa duw takwak ki majib yarik yikwadiy. “Aw di gwuraam mwiyir nyigil-dikik, gwur may!” Aw duw taakw yakwadiy kidi guwak, adi duw takwaam mwugiy-kwanaad kip nyanyi nyanyi kwayadakik. Yakuw, dikib kikwadiy. Aw day samab saan yapiyin dikib ki maa. Day jaaw kip kikidana-ad. \s1 Jon diki wakwusidil maaj \p \v 18-19 Wun ki maaj aal miyawa duw takwak watuwala. Adiy ginyir mwiyir tikinadiy jaav, dayaki ki lapa nyigaam rinadiy majik wukikinadiyik. Aw li gwur nuwukadiy kipakipa maaj kidiy majawa walakwu-kigwura, God adiy ki lapa nyig bwula-ladiy kupwaraap sapwurapa jaav gwuraam takawar-kidadiy. Aw li gwur adiy mwiyir tikinadiy jaav dayadiy maaj kwurkuw, yakiyaki-kigwura, God ab gwuraam watipi-kidadiygwurik diki tipaam mwiya viyakita kwakwak. Awarab adi duw takwaam mwugiydikib kip nyanyi nyanyi kwayakwadanadi miy dikidiy mwiy kikak ab. Ki lapa nyigaam maaj rinadiy adiy javik. \v 20 Aw Jisas, adi adiy miyawa javik bwulanaad, wanaad, “Ayiy, wun aka kwasa mwiy tikuw, wun dakidiwun,” waan. Aal mwiya maaja. Yitaypika Duw Jisas, nyan min yabiyiba yabiyib daminkikik bas sinadiyan. \v 21 Aw wun, Jon, Yitaypika Duw Jisas Kraisak bas situwaad aw aal diki sukwasukw kwurkwana mawul miyawa dikidiy duw takwawa rawun kwayalikik.