\id MAT Manambu NT Robin & Marva Farnsworth 19-Jan-2001 \h MATIYUW \toc1 MATIYUW Sukwudil Maaj \toc2 MATIYUW \toc3 Mat \mt1 MATIYUW \mt2 Sukwudil Maaj \c 1 \s1 Jisas dikidiy waraga duw. \r (Luk 3:23-38) \p \v 1 Kidiy duw, Jisas Krais, God dikidi Tasakwudidi Duw, dikidiy waraga duwadiy. Jisas dikidi waraga duw, David. David dikidi waraga duw, Aparam. \p \v 2 Aparam, Aysak dikidi asaay-ad. \p Aysak, Jakap dikidi asaay-ad. \p Jakap, Juwtawa dikidiy mwamugwawa nyamwusugw dayadi asaay-ad. \p \v 3 Juwta, Pirisawa Sira birakidi asaay-ad. Biraki amaay, Tama. \p Piris, Yisran dikidi asaay-ad. \p Yisran, Aram dikidi asaay-ad. \p \v 4 Aram, Aminatap dikidi asaay-ad. \p Aminatap, Nasan dikidi asaay-ad. \p Nasan, Salman dikidi asaay-ad. \p \v 5 Salman, Bawas dikidi asaay-ad. Bawas diki amaay, Rayap. \p Bawas, Awpit dikidi asaay-ad. Awpit diki amaay, Ruwit. \p Awpit, Jisiy dikidi asaay-ad. \p \v 6 Jisiy, Yisrayil dayadi yitaypika duw Davit, dikidi asaay-ad. \p Davit Salaman dikidi asaay-ad. Salaman diki amaay tayir Yuwraya diki taakw tikuw, Davit ata liydil diki taakw tilikikik. \p \v 7 Salaman, Riyapawam dikidi asaay-ad. \p Riyapawam, Apija dikidi asaay-ad. \p Apija, Asa dikidi asaay-ad. \p \v 8 Asa, Jiyasapat dikidi asaay-ad. \p Jiyasapat, Jawram dikidi asaay-ad. \p Jawram, Yuwsaya dikidi asaay-ad. \p \v 9 Yuwsaya, Jatam dikidi asaay-ad. \p Jatam, Ayas dikidi asaay-ad. \p Ayas, Yisikaya dikidi asaay-ad. \p \v 10 Yisikaya, Manasa dikidi asaay-ad. \p Manasa, Amas dikidi asaay-ad. \p Amas, Jawsaya dikidi asaay-adki taakw tikuw, Davit ata liydil diki taakw tilikikik. \p \v 11 Jawsaya, Jikanayawa dikidiy nyamwusugw dayadi asaay-ad. A nyaam Yisrayil dayadiy mama nibak, Bapilan jaka tipa kidiy duw, dayawa wariyakuw, kakilkuw, day abab Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw kwurin karaydadiy dayadi nimadi tip Bapilanaar. \p \v 12 Bapilanaar yikuw, Jikanaya, Siyaltiyal dikidi asaay-ad. \p Siyaltiyal, Sirapapal dikidi asaay-ad. \p \v 13 Sirapapal, Apiyad dikidi asaay-ad. \p Apiyad, Aliyakim dikidi asaay-ad. \p Aliyakim, Asar dikidi asaay-ad. \p \v 14 Asar, Satak dikidi asaay-ad. \p Satak, Akim dikidi asaay-ad. \p Akim, Aliyuwut dikidi asaay-ad. \p \v 15 Aliyuwut, Aliyasa dikidi asaay-ad. \p Aliyasa, Matan dikidi asaay-ad. \p Matan, Jakap dikidi asaay-ad. \p \v 16 Jakap, Jawsip dikidi asaay-ad. \p Jawsip diki taakw Maria. Maria, Jisas, God dikidi Tasakwudidi Duw diki amaaya. \p \v 17 Nyan nasiyibana Aparam duw nak, aw dikidi nyan Aysak duw vitiy, Aparam dikidi gwaal Jakap duw mugwul, Aparam dikidi warag Jawsip duw aliy. Atawada nasiyibana aka yin aw Aparam dikidi warag Davit ab sayna. Day abab duw tabatiy maan aliy-adiy. \p Atampik Davit maa nasiyibanaad duw nak, Davit dikidi nyan Salaman duw vitiy, Davit dikidi gwaal Riyapawam duw mugwul, Davit dikidi warag Apija duw aliy. Atawada nasiyibana aka yin aw Davit dikidi warag Jikanaya. A nyab Bapilan tipa kidiy duw Yisrayil tipa kidiy duw takwaam kwurin karaydadiy Bapilan tipaar. Day abab duw tabatiy maan aliy-adiy. \p A nyab nasiyibana aka aw yaan Jisas, day abab duw tabatiy maan aliy-adiy. \s1 Kitawa Maria God dikidi Tasakwudidi Duw Jisas sapwiylid. \r (Luk 2:1-7) \p \v 18 Maria bas Jisas, God dikidi Tasakwudidi Duw, kitawa sapwiylid. Maria li Jawsipak wadaak, li duwawa maa ti. Li kip wiyaam kwaal dikik. Atawa kwalik, God dikidi Mawul dakuw, nyan ata bas yalaam yitakadid. \v 19 Maria li Jawsipak wadaak, kwaal wiyab dikik rikir. Jawsip di viyakita duwad. Aw di wukidil Maria yalawa tilik, aw mawulaar wukikuw, “Nikidi duw likim vaal yidil” waan, aw di likik wukid ata wap sayik-na. Alik di diki mawulab likim wapaak pakwun tad. \v 20-21 Ata ki javik wukin tidik, Yitaypika Duw God diki maaj kaldadi duw Jawsipak yiginim wadid “Jawsip, Davit dikidi waraga duw, min yaga-tikwa Mariaam kira-kirak. Kidi liki yalaam tinadi nyan, aad God dikidi Mawulaar yitakadidi Nyan-ad likim. Aw li duwa nyanad sapwiy-kilaad. Di dikidiy gwalugwa duw taakw dayadiy vaal yibwiykuw, nyigil-kidadiy. Alik Jisas asikiytak dikik.” Jisas maw maaj Nyigildi Duw-ad. \v 22-23 Mwiya tayir Yitaypika Duw God diki maaj wasapwiydi duw maaj sukwudil ki javik. Di waad, \q1 “Ginyir taakw nak duwawa ti maarkuw, kip yalawa tikuw, duwa nyan sapwiy-kilaad. Adi nyinik Yimanuwal waan sikiytaka-kidanaad.” \m Adi si maw maaj kitawa wana: God nyanawa tinaad. Ki maaj aka bwutaay mwiya mwiyaba maaj tina. \v 24 Aw Jawsip jawiyakuw, adi God diki maaj kardadi duw wadil majib wukikuw, di Maria kiradil. \v 25 Aw Jawsip likiwa kisab maa kwar. Kip kwurin kwadik, adi Nyan ata sapwiylid. Sapwiylik, Jawsip ata Jisas waan sikiytaka-did adi nyinik. \c 2 \s1 Lakwudiy duw Yirat-ak, “Kwula sapwiylidi nyan Juw dayadi yitaypika duw tikinaad,” wakuw, Yirat Jisasaam viyasipak tad. \p \v 1-2 Yirat, Juw dayadi yitaypika duw tidik, Maria Jisasaam sapwiylid Juwtiya tamiyaam rina tip, Bitliyimaam. Maria Jisas sapwiykuw, kwasa mwiy rilik, nuwukadiy lakwudiy duw waliy kawaar kwala tamiyab tikuw, Jiruwsalimaar yadiy. “Kwula sapwiylidi nyan, Juw dayadi yitaypika duw tikinaad, akidada?” Day ata bas sidiy. “Nyan diki tugwiy vibana walida waliy kawaar kwala tamiyaam tilik. Aw nyan lakwukuw taakw bwu sapwiylaad dim, alik kiril yanadiyan dikik gaba maaj sukwuk.” \v 3 Aw Yirat daya maaj wukikuw, ata pitaan warid. Di mawulaar wukikuw ata waad, “Kidi kwasadi nyan ginyir wuna tamiy kwurkinaad way.” Nuwukadiy Jiruwsalimaam kwadiy duw taakw dayabab pitaan wardiy. \v 4 Yirat adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duw kwurjuwtakakuw, ata bas sididiy, “God dikidi Tasakwudidi Duw akim taakw sapwiy-kilaad?” \v 5 Day ata wadaad, “Juwtiya wadana tamiyaam rina tip, Bitliyim, a tipaam sapwiy-kilaad. Tayir God diki maaj wasapwiydi duw nak ki God wadil maaj sukwudil, \q1 \v 6 ‘Juwtiya wadana tamiyaam rina kwasa tip, Bitliyimaam kwanadiy duw taakw, gwura kwasa tip kipa tip maa. A tipa kidi duw nak ginyir yitaypika duw tidik, van tikinaad wunadiy Yisrayil tipa kidiy duw takwak.’” \m \v 7 Juw dayadi yitaypika duw Yirat, adiy lakwudiy duwawa pakwul vagaruwkuw, wadidiy, “Akasikir adi tugwiy taay vigwurid?” \v 8 Yirat daya maaj wukikuw, ata wadidiy, “Gwur Bitliyimaar awakw. Yikuw, a tipaam tikuw, ata adi nyinik miyawa tamiyaar dikik akwak. Dikim sitakirakuw, wunak sibinin may. Yakuw, wunak wagwur, wunabab wakwun dikik gaba maaj sukwu-kidiwun.” Wakuw, wayakidik, wakwudiy. \v 9 Adiy maaj lakwudiy duw Yirat maaj wukin napakuw, ata wakwudiy Bitliyimaar. Yin tidaak, taay vidadi tugwiy waliy kawaar kwala tamiyaam tidik, aw kita adi tugwiy warin daya mwutamawa tad yin adi kwasadi nyan ridil tamiyaar yitaay tidaak. \v 10 Day adi tugwiy vikuw, rakarak samasam tidiy. \v 11 Ata yala wiyaar wuladiy. Wulakuw, adi kwasadi nyinwa diki amaay, Maria, vidabir. Vikuw, kwatiyir kwatiyir vakirkuw, kwasadi nyinik gaba maaj sukwudiy. Gaba maaj sukwun napakuw, kariya-dadiy kwasabiy ata kasapwiykuw, dikik kwiydadiy \it gol\it*, viyakita yaam yay-kwana kamnyaal kitika jaav liki si \it piragasin\it*, viyakita yaam yay-kwana waliy guw liki si \it mir\it*, adiy jaav dikik kwiydadiy. \v 12 God yiginim dayak wadidiy, “Gwur Yiratak sibinin yi-tikwa!” Diki majib wukikuw, nikidi yabir yidiy day dayadi tipaar. \s1 Yirat Jisasaam viyasipak tidilik, alik God wayakididiy Yijip jaka tipaar. \p \v 13 Day Bitliyim wapakuw, yidaak, Yitaypika Duw God diki maaj kardadi duw yiginim Jawsipak ata wadid, “Yirat wadi nyinim viyasipak kwaki-kinaad. Alik min ki tip awap. Kwasadi nyinwa diki amaywa kwurkuw, atabw Yijipaar. Yikuw, alim ada. Aw wun wuna wakituwadimin sibinin yakimina nyi.” \v 14 Aw yigin vikuw, Jawsip jayib nak rasikuw, adi nyinwa diki amaywa kwurkuw, nyidi gaan tilik, Yijipaar kwurin karaydibir. \v 15 Yikuw, alim rad. Ridik, Yirat ata kiyaad. Tayir God diki maaj wasapwiydi duw ki Yitaypika Duw God wadil maaj sukwudil God diki lapa nyigaam, \q1 “Wunadi Nyan Yijipaam kwadik, wun wuna watuwik, Yijip wapakuw, yakinaad.” \s1 Yirat Jisasaam niyasipak tikuw, dikidiy vay sawdiy duw samasama kwasadiy duwa nyanugwaam niyasipa-dadiy. \p \v 16 Yirat kavidil adiy lakwudiy duwak maa dikik sibinin yay. Alik di samasam yaal giraad, “Day wunak suwal takadiy,” wakuw. Alik vay sawdiy duwak maaj kwiydidiy. Kwiykuw, wadidiy, “Gwur Bitliyimawa walibab rinadiy tipaar yikuw, ababa duwa nyanugw, nabiy vitiy vitiy ti maarkinadiy nyanugw, abab aviyatupwuryak.” Aw di adiy lakwudiy duw wadaal maaj wukikuw, ata waad, “Adi nyan di nabiy vitiy maa ti nibway.” Alik atawa waad adiy vay sawdiy duwak. \v 17-18 God diki maaj wasapwiydi duw, Jirimaya, tayir ki maaj sukwudil God diki lapa nyigaam: \q1 “Kwudiy ata wukidaal Rama tipaam. \q1 Nimadib girataay yitaay kwurdaak, ata wukidiy. \q1 Rasil likidiy waraga taakw dayadiy nyanugw kiyadaak, \q1 alik girataay yitaay kwurkwanadiy dayak.” \m Ki maaj aka mwiya mwiyaba maaj tina. \s1 Jawsip Mariawa Jisas kwurkuw, day diki kapa tipaar sibinin yidiy. \p \v 19 Jawsip Yijip jaka tipaam kwadik, Yirat ata kiyaad. Kiyadik, God diki maaj kardadi duw Jawsipak yiginim ata wadid, \v 20 “Jisasaam viyasipak kwurdiy duw bwutaay kiyadiy. Aw min jaaw sibinin maay Yisrayil jaka tipaar kwasadi nyinwa diki amaay kwurkuw.” \v 21 Ata wadik, Jawsip rasikuw, Jisasawa diki amaay, Maria, kwurkuw, Yisrayil jaka tipaar yidiy. \v 22 Yikuw, Jawsip ata wukidil Akilas dikidi asaay Yirat diki tamiy kwurkuw, Juwtiya dayadi yitaypika duw ridil. Atawa wukikuw, Jawsip samasam yagaad Jisasawa Maria birakim a tamiyaam kwurin rirak. God yiginim Jawsipak maaj kwiyin napadik, day Galiliy tamiyaar yidiy. \v 23 Yikuw, Nasarit wadana tipaam ridiy. Tayir God diki maaj wasapwiydi duw ki maaj wadil, “Di Nasarit tipa kidi duw tikinaad.” Jisas Nasaritaam kwadik, ki maaj aka mwiya mwiyaba maaj tina. \c 3 \s1 Kitawa Jon baptais kwiydidiy duw adiy duw takwak wasapwiy-didiy. \r (Mak 1:1-8; Luk 3:1-18; Jon 1:19-28) \p \v 1 A nyi Jon Baptais kwiydidiy duw Juwtiya duw taakw kwu maardaal tamiyaam ritaay, God diki maaj bas wasapwiyid. \v 2 Di duw takwak wadidiy, “God dikidi duw takwak van tikidadi nyi adika walibab tinaad. Aw li gwur diki tabaam tikir wakuw, gwur ata gwuradiy valik bwan akwiy.” \v 3 Tayir God diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, ki maaj sukwudil Jonak. Di ata waad, \q1 “Duw nak duw taakw kwu maardaal tamiyaam gaam sinaad, \q1 ‘Niki jaav niki jaav kwulapwun ada nimadi yitaypika duwak. \q1 Alik adi yaab tugwaam nakwaad.’” \m \v 4 Jon dikidi wapwiy \it kamil\it* yuwiyir apar kapar mwugiydaad. Sipapuwtuwawa jitakadid. Di kwalabag kitika jaav si \it lakis\it* wawa kwudiyugw daya guwawa kad. \v 5 Jiruwsalim tipa kidiy duw takwawa miyawa Juwtiya tamiyaam ridiy duw takwawa, Jawtan bayibawa ridiy ababa tipaam ridiy duw taakw yadiy Jonak diki wasapwiydil maaj wukik. \v 6 Duw taakw samasam wukikuw dayadiy valik, Godak dayadiy vaal wasapwiydaak, Jon ata baptais kwiydidiy Jawtan bayibim. \v 7 Jon vidil nuwukadiy Parasiyawa Satuwsiy, abir bapa Godak gaba maaj sukwudiy duw, dikik yadiy baptais dayak kwiydikik. Di dayaam vikuw, ata wadidiy, “God duw takwak yaal girakidi nyi walibab tidalik, alik duw kapwiy yiy wapataka-dakib kabaay tabwu-kwadana pik wunak yanadiygwurik. \v 8 “Gwur gwuradiy yigwuradiy valik wukikuw, dayak bwan bwutaay kwiygwurik wakuw, viyakita yawiy akwur. Kwurgwur, aw ababa duw taakw vikuw, day wukikwadiy gwura maaj mwiya maaja. \v 9 “Mawulaam wagwura ‘Nyan Aparam dikidiy gwalugwa kidiy-adiyan. Alik nyan yara kwakinadiyan.’ Atawa wakigwura, aal mwiya suwala. Li God mawul warkida, di kidiy kabaak mwugiydik, Aparam dikidiy gwalugw tikinadiy. \v 10 “Ababa miy, adiy mwiy ri maarkinadiy, adiy miy God vilkuw, daan vakirdaak, yiyaar yakisawula-kidadiy. Kitawa God duw takwak \it kotiy\it*-kidadiy. \v 11 “Li gwur bwan gwuradiy kupwaraap sapwurapa mawulak kwiykigwura, wun guwaar gwurak \it baptais\it* kwatiya-kituwadiygwur. Duw nak wuna kwukir yakinaad. Adi duw mwiya yitaypika duw tikinaad. Aw wun yisadapik tinadiwun. Wun adi duw dikidiy jaav yatayat maa rav. Di baptais kwiy-kidadiygwur God dikidi Mawulawa yiyaar. \v 12 “Mwar viyalil nyi duw nak adiy kabasik kitika jaav, \it wit\it*, pakwiyir tapwutaay, yakisuw-dakib. Mwar viyalik, adiy tika \it wit\it* awa apa \it wit\it* kapakap kapakap vakirdiy. Adi duw adiy tika \it wit\it* kwurjuwtakakuw, kamnaagw takakwada wiyaar kwurin karaydidiy. Adiy apa \it wit\it* kwurjuwtakakuw, yakisawula-didiy nyi gaan nyi gaan yanin tikwana yiyaar yiy yandakik. Atawa adi wuna kwukir yakinadi duw kwurkinaad viyakitawa kupwarapa duw takwaam.” Atawa Jon wadidiy. \s1 Jon Jisasak baptais kwiydid. \r (Mak 1:9-11; Luk 3:21-22) \p \v 13 A nyi Jisas Galiliy wapakuw, Jawtan bayibir yad Jon Baptais dikik kwiydikik. \v 14 Aw Jon maa wakuw a javik, Jisasak ata wadid, “Li min wunak \it baptais\it* kwatiyak-nadimin. Li wun minak \it baptais\it* kwatiya-kwatay maa rav wunaam.” \v 15 Aw Jisas Jonak ata wadid, “Jaaw, an God dikil majib kwurtik. God diki mawul \it baptais\it* wunak kwatiya-minakik wana.” Jon Jisas diki majib wukikuw, \it baptais\it* ata kwiydid. \v 16 Jon Jisasak \it baptais\it* kwiyin napadik, Jisas guwaam tikuw, ata warid. Wardik, God adawul tubw kajitakadid. Adawul tubw kajitakakuw, Jisas ata vidid God dikidi Mawul ata daad midakim kaytik di dikik. Dakuw, Jisas diki apiyim rad. \v 17 Day ata ki God wadil maaj wukidaal, “Kad wunadi mawul yituwadi Nyanad. Wun rakarak tinadiwun dikik.” \c 4 \s1 Nyi duwamiy vitiyaam Satan Jisasaam wasapwun vasibariyin kwurdid. \r (Mak 1:12-13; Luk 4:1-13) \p \v 1 Atawa tikuw, God dikidi Mawul Jisasaam ata kwurin karaydid duw taakw kwu maardaal tamiyaar Satan dikim wasapwun vasibariyik kwurdikik. \v 2 Alim nyi gaan duwamiy vitiy kwakuw, Jisas kikipaat ki maarkuw, ata kaam yisad. \v 3 Kaam yisalik, Satan ata yaad dikik. Yakuw, Jisasak ata wadid, “Li min mwiya God dikidi Nyan-adimin wakuw, kidiy kabakik wamin, \it bret\it* tikwadiy kiminkikik.” \v 4 Aw Jisas Satanak ata wadid, “Atawa maa. Aw God diki lapa nyig kitawa wana, \q1 ‘Duw taakw \it bret\it*-adikanim akis wapwan tikwanadiy. \q1 Aw God dikidiy ababa wakwadadiy majidanim wapwan tikidiy.’” \m \v 5 Satan Jisasaam ata kwurin karaykuw Jiruwsalimaar, ap God dikidi gaba maja wiyaam takadid. \v 6 Di Jisasak ata wadid, “Min mwiya God dikidi Nyan-adimin wakuw, atay vakirmin kiladi kupwaam. Aw God diki maaj wana, \q1 ‘God maaj kwiykidadiy dikidiy maaj kardadiy duwak minak. \q1 Aw day minak yarakara van tidaak, min kabakim maan taab viy maa.’” \m \v 7 Jisas Satanak ata wadid, “Atawa maa. Aw ki maaj ab God diki lapa nyigaam rina: \q1 ‘Min kidi Yitaypika Duw God, dim wasupwu-vasibariykin kwur-tikwa.’” \m \v 8-9 Ata Satan Jisasaam kwurin kawardid nimadi nibwukir. Kawarkuw, kidi kupwaam ridiy ababa jaka tip simakadidiy. Dayadiy ap simakadid. Dayadiy ap Jisasak simakakuw, ata wadid, “Li min wunak vakirkuw, gaba maaj wunak sukwu-kimina, wun kidiy ababa jaka tip minak kwatiya-kituwadiy dayaam min van timinkikik.” \v 10 Jisas Satanak ata wadid, “Satan, min agwutak! God diki lapa nyig ata wana: \q1 ‘Yitaypika Duw Godak gaba maaj asukw! \q1 Dikidanik yawiy akwur!’” \m \v 11 Jisas ki maaj wadik, Satan ata wapadid. Satan wapakuw yidik, God diki maaj kardadiy duw dakuw, Jisasak sugwiyaan kwurdaad. \s1 Jisas Galiliy tamiyaar sibinin yikuw, alim di bas duw takwak God diki maaj wasapwiy-didiy. \r (Mak 1:14-15; Luk 4:14-15) \p \v 12 Jon Baptais kwiydi duw Yiratak kipwu mwutaam yikuw wadik, Yirat dim \it kalabus\it* ir kwusawula maaj Jisas ata wukidil. Wukikuw, Jisas Galiliy tamiyaar ata yad. \v 13 Di diki tip Nasaritaam maa kwu. Nasarit wapakuw, di Galiliy mala araam ril tip Kapanim, arir yad. Kapanim wadana tip, Sipulanawa Naptaliy, abir tamiyaam ral. \v 14 Jisas atawa kwurdil tayir God diki maaj wasapwiydi duw, dikidi si Aysaya, diki sukwudil maaj ata mwiya mwiyaba maaj tilikikik. \v 15 Ki maaj kitawa wana: \q1 “Sipulanawa Naptaliy, abir tamiy mala Galiliy arawa Jawtan bayib, alim rinabir. \q1 Nuwukadiy jaka tipa kidiy duw alim rinadiy. \q1 \v 16 A tamiyaam rinadiy duw taakw dayadiy mawul pakwun tidaak, jawjaay kwanadiy. \q1 Atawa kwadaak, dayak God diki nima \it lait\it* ata kariyaan tina.” \m \v 17 Jisas a tamiyaam kwakuw, ki maaj ata wadil a nyi, “Gwur gwuradiy kupwaraap sapwurapa mawul awap. God diki duw takwaam van tikida nyi aka walibab tina.” \s1 Jisas duw aliy tasakwudidiy dikidiy kaliva-kidadiy duw takakikik. \r (Mak 1:16-20; Luk 5:1-11) \p \v 18 Jisas Galiliy wadana ar mala araam tiytiyaan tad. Tikuw, ata duw vitiy vidibir, Sayman ginyir wakwadanaad Pita, dikidi nyamwus Adiruwawa. Bir kamiy nagirir kwaan kwurbir araam. Aal biriki yawiyal. \v 19 Jisas ata wadibir, “Bir wuna kwukib may! Yabir, wun birak kalivaaw. Bir duw kwur-kinabirbir wunadiy tidakikik tayir kamiy kwurbiril pik.” \v 20 Jaab nak bir birikidiy nagir wapakuw, Jisas diki kwukib yibir. \v 21 Jisas kwasa yikuw, ata vidibir Sipatiy dikibir nyidiy Jamisawa Jon. Bir birikidi asaay Sipatiyawa jabiraam kwaan dayadiy nagir tap tipadadiy. \v 22 Jisas birakik wataydik, jaab ni birkidi asaywa jabir wapakuw, Jisas diki kwukib yibir. \s1 Jisas duw takwak kalivaan adiy giviyibak kwadiy duw taakw sipwutiy-didiy. \r (Luk 6:17-19) \p \v 23 Jisas ata Galiliy miyawa tamiyaam tiytiyaan tad. Tikuw, Juw dayadiy gaba maja wiyaam duw takwak kalivaan wadidiy, “Kitawa God duw takwak van tinaad.” Di adiy niki giviyib niki giviyibak kwadiy duw takwaam sipwutiydidiy. \v 24 Siriya jaka tipa kidiy duw taakw diki kwurdil yawiy maaj wukikuw, dayadiy giviyibak kwadiy duw taakw ata dikik kwurin karaydadiy sipwutiydikik. Nuwukadiy wudib mawulaar yidadiy, nuwukadiy as yidiy, nuwukadiy ap bwan kiyadiy, abab Jisas sipwutiydidiy. \v 25 Galiliy tamiya kidiy, Tip Tabatiy tipa kidiy, Jiruwsalim tipa kidiy, ababa Juwtiya tamiya kidiy, Jawtan bayib agika maka gikim ridiy duw taakw, day abab Jisas diki kwukib yidiy. \c 5 \s1 Samasama duw taakw nibwukir warkuw, Jisas kalivadidiy. \p \v 1-2 Jisas adiy samasama duw taakw vikuw, di aba nibwukir warkuw, alim daan rad. Di dikidiy kalivadidiy duw diwa walibab ridaak, di ata kalivadidiy. \s1 Rakarak tikwana mawul likidiy maaw. \r (Luk 6:20-23) \q1 \v 3 “Adiy duw taakw day dayadiy mawulaam wataay, ‘Nyan nyanada viyakita yawiy Godak kap kwurkwur maa rav. Aw God nyanawa sugwiyaan kwurdik, aal kwurkibana.’ Atawa wukikwanadiy duw taakw God dikidi gwalugw, aad dayakidaad. Alik day rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 4 “Adiy duw taakw day samasam wukikwanadiy day dayadiy yidadiy valwa kidi kupwaam rinadiy kupwarapa valik, God dayak yarakara kwurkidadiy. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 5 “Adiy duw taakw dayadiy mawul kwusidatakaan tikwanadiy, kidi kupwad miyawa dayakid tikinaad. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 6 “Adiy duw taakw day nyanyi viyakit tikir God dikidi gikim, God adiy duw taakw daya mawul wala jaav kwiykida dayak. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 7 “Adiy duw taakw day wukikwanadiy nuwukadiy duw takwak, God ab dayak wukikinaad. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 8 “Adiy duw taakw dayadiy mawul mwiyir tikwanadiy, ginyir day Godaam vikidanaad. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 9 “Adiy duw taakw nyidi nyidim tan nuwukadiy duw takwak God tasakwu-kidadiy ‘Adiy wunadiy nyanugw-adiy,’ wakuw. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \q1 \v 10 “Adiy duw taakw day God diki wadil yawiy kwurkuw, aw nuwukadiy duw taakw dayak sapis jikin jawjaay kwurdaak, ata God dikidi gwalugw, aad dayakidaad. Alik adiy duw taakw rakarak samasam tikwadiy. \p \v 11-12 “Gwur wuna kwukib yinadiygwurik. Alik day gwurak sapis jikin jawjaay kwurin, suwaal takaan kwur-kidanadiygwurik, wuna danik wakuw. Atawa gwurak kwurdaak, gwur rakarak ada. Aw ginyir adawul tipaam wulakuw, God gwurak viyakita jaav kwur-kidadiygwurik. Atampik tayir duw wunadiy maaj wasapwiydiy duwaam kwurdadiy.” \s1 Jisas kalivadidiy waliy kwasawa lait birkidiy yawiyik. \r (Mak 9:50; Luk 14:34-35) \p \v 13 “Waliy kwas kwiyaam takadakib. Alik pwuk akis yaykwanadiy. Gwur atampik waliy kwas kaytik duw taakw daya nyidim tinadiygwur. Aw li waliy kwas wapwusakwulik, aw alik ginyir bay yiyi maa rav. Wapwusakwulik, day kip yakiyakikuw, duw taakw ata maan vasin tiytiyaan tikidana. \p \v 14 “Gwur \it lait\it* kitik kidi kupwaam kwanadiy duw takwak tikinadiygwurik. Abwa nibwukim rina tip takatipin ri maa. Ababa duw taakw likim vijibir tikwadana. \v 15 “Li gwur \it lam\it* wapatakataay, yala vakaam akis vataka-kwagwura. Li gwur maliykaam vataka-kwagwura, miyawa wiyak kariyalikik. \v 16 “Atampik gwurabab maliykaam tan yawiy kwurgwur, nuwukadiy duw taakw vikwadiy. Gwuradiy viyakita yawiy vikuw, day ata gwuradi adawul kwanadi Asaay dikik yakisuw-kidanaad.” \s1 Jisas kalivadidiy Mawsis diki lo-awa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy majik. \p \v 17 “Gwur kitawa wukitikwa, ‘Jisas dadil di Mawsis kwiydidiy God dikidiy maaj wasapwiydiy duw dayadiy majawa kaybwiyik.’ Atawa kwurik wun maa di. Aw wun datuwil dayadiy mwiya maw maaj wasapwiyik. \v 18 “Ki maaj awuk! Adawul tinadi tubwawa kidi kupw kip rikinabir, Mawsis dikidiy miyawa \it lo\it* kwas maa. Aw yin adawul tipawa kidi kupw kwusikibira nyi dikidiy \it lo\it* ata kwusikinadiy. \v 19 “Aw li duw nak \it lo\it* nikik bwan kwiykuw, nuwukadiy duw takwak wakida, ‘Kal kwasa \it lo\it* wa, alik jaaw bwan kwiynaak likik,’ adi duw God dikidi gwalugwum mwiya kwasaad tikinaad. Aw adi duw di ababa \it lo\it* wab wukikida, nuwukadiy duw takwak wakida, ‘God dikidiy ababa \it lo\it* wab wukinaak,’ waan aal adi duw yitaypik tikinaad God dikidi gwalugwum. \v 20 “Adiy God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy day yawiy samasam God diki \it lo\it* wak kwurkwanadiy. Duw taakw dayadiy yawiy vikuw, wakwadanadiy, ‘Day mwiya viyakita duw-adiy,’ waan. Aw God dayadiy mawul lakwudadiy. Aw wun watuwadiygwur gwur dayaam kakil maarkigwura, gwur God dikidi gwalugwur wul maa.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw dayadiy wariya mawulak. \r (Luk 12:57-59) \p \v 21 “Gwur wukigwuril tayir duw wadiy, ‘Duwaam viyasipa-tikwa. Aw li gwur atawa kwurkigwura, \it kot\it* im tikinadiygwurik.’ \v 22 “Aw wun watuwadiygwurik li duw nak wariya kwudiy wakinaad dikidi kapa duwak, adi duw \it kot\it* im tikinaad. Aw li duw nak dikidi kapa duwak wakidaad, ‘Min kwam yiyi tikwanadi duw-adimin,’ waan, adi duw yitaypika \it kaunsil kot\it* i tikinaad. Aw li duw nak dikidi kapa duwak kupwarapa sapis jikin kwurkinaad, adi duw yiy yanin tikwana tamiyaar yikinaad, ay maa? \p \v 23-24 “Aw gwuradiy vaal kwiyik Godak kabaka jabim tikuw, aw gwuradiy mawul gwuradiy gwalugwa duw takwaam vaal yigwuralik wukikuw, taay Godak kwiykigwuradiy jaav wapakuw mala kabaka jabawa, maay adiy duw takwak. Yikuw, maaj lakatiykuw dayawa, ginyir ata sibinin yakuw, Godak ata gwuradiy vaal akwiy. \p \v 25 “Aw li duw nak minaam \it kot\it* ir karayik tidik, yabir yitaay tikuw, nyidi yabim adi duwawa min a maaj alakatiy. Bir mawul nak ada. Aw atawa adi duwawa lakatiy maarkimina, aw adi duw minaam karayin \it jas\it* tabaam takadik, aw \it jas plisman\it* tabaam takadik, aw \it plisman kalabus\it* ir kwusawula-kidanadimin. \v 26 “Mwiya maaj a watuwa. Aw li min \it kalabus\it* im kwaan yin \it jas\it* wadidiy saan miyawa kwiykimina adi duwak ata \it kalabus\it* kwusikinadimin. Aw saan dikik kway maarkimina, min kip \it kalabus\it* ib kwayi-kinadimin yin mina \it dinau\it* kwusikila nyab.” \s1 Jisas kalivadidiy duw dayadiy takwaam vaal yikwanadiy mawulak. \p \v 27 “Gwur wukigwuril tayir wadaal, ‘Gwur nikidi duw diki takwaam vaal yan kwurtikwa.’ \v 28 “Li wun wuna watuwadiygwurik, li duw nak niki kipa takwaam vikuw, diki mawul likik visikiyakilik a takwak, aw a jaav diki mawulaam a takwak wukikida, adi duw bwutaay likim vaal yidaal diki mawulaar. \p \v 29 “Aw li gwuradiy mava makaam tinadiy mil gwuraam mwugiydaak, kupwarapa javik mawul wukikuw, adiy gwuradiy mava makaam tinadiy mil gwakuw, ata ayak. Aal viyakita agikim milada tikuw, adawul tipaar warkigwura. Aw li mil vitiykilib tikigwura aal kupwarapa yiy yanin nyanyi tikinadiy tipaar yikigwura, aal kupwarapa. \v 30 “Aw li gwuradiy mava taab gwuraam mwugiydaak, vaal yikuw, adiy mava taab viyalupwakuw, ata ayak. Aal viyakita agika tabada tikuw, adawul tipaar warkigwura. Aw li taab vitiykilib tikigwura, aw kupwarapa yiy yanin nya nyi tikinadiy tipaar yikigwura, aal kupwarapa.” \s1 Jisas kalivadidiy duw dayadiy takwaam wapa-kwadanadiy sukwak. \r (Mat 19:9; Mak 10:11-12; Luk 16:18) \p \v 31 “Tayir a maaj ab ata wadaal, ‘Li duw nak diki takwaam wapaak tikuw, adi duw likik takwaam wapakwadana lapa nyig sukwukwaad.’ \v 32 “Aw wun wuna watuwadiygwurik, li duw nak diki taakw nikidi duwaam vaal yi maarlik, di kipa kip likim wapakida, aw nikidi duw likim kirakuw, li ata vaal yikina dikim. Adi duw ab likim vaal yikida.” \s1 Jisas kalivadidiy day kitawa mayra sar saam wadaba. \p \v 33 “Gwur wukigwuril tayir wadaal, ‘Li agwa jaav tayib nikidi duwak aban takaminil mayra sar yiminil Yitaypika Duw God dikidi saam, a jaav min akwur. Wapa-tikwa.’ \v 34-36 “Aw wun gwurak waaw. Gwur aban takakigwura javik, kitampika mayra sar saam watikwa, ‘Wun suwaal maa tak gwurak. Kidi adawul tipaam kwanadiy duw taakw bwutaay lakwudana,’ waan. Gwur adi tipak maa van ti. Adi tip aad God daan ridadi tipad. Watikwa, ‘Wun suwaal maa tak gwurak. Kidi kupwaam kwanadiy duw taakw bwutaay lakwudana,’ waan. Gwur kidi kupwak maa van ti. Kidi kupw aad God dikidi yin yaan tidadi kupwad. Gwur watikwa ‘Wun suwaal maa tak gwurak. Kidi nimadi tipa kidiy duw taakw day bwutaay lakwudana,’ waan. Nimadi God di van tinaad adi tipak. Alik gwur atawa watikwa. Gwur watikwa, ‘Wun suwaal maa tak gwurak. Li wuna maaj suwaal tikila, aal wuna gilakagila nab wamakawam tikina.’ Ay ‘Wuna wamakawama nab gilakagil tikina.’ Aw gwur gwura kap nab nak mwugiygwur, wamakawam ti maa, ay gilakagil ti maa. \v 37 “Aw li gwuradiy mawul ‘Ayiy’ wakir, aal gwur kip ‘Ayiy’ waan aw. Aw li gwuradiy mawul ‘Maa’ wakir, wa maagw aal kip ‘Maa’ waan aw. Nuwukadiy nimadiy maaj kipakip watikwa. Atampika maaj Satan dikidiy-adiy.” \s1 Jisas kalivadidiy day kupwaraap sibinin kwurdaba nuwukadiy duw takwaam. \r (Luk 6:29-30) \p \v 38 “Gwur bwutaay wukigwuril ki tayir wadaal maaj, ‘Li duw nak wariyakuw, nikidi duw diki milaam viyadik, gwalik, aw adi duwaam maa diki mil awarabab gwa-kigwuraala. Li duw nak wariyakuw, nikidi duw diki wuk viyatikwiya-kida, awarabab adi duw diki wuk viyatikwiya-kigwuraala.’ \v 39 “Aw wun niki maaj watuwadiygwurik. Aw li duw gwuraam kupwaraap kwurdaak, gwur awarabab dayaam kupwaraap kwurtikwa. Aw li duw gwuradiy mava wasipaam yala tabaar viyapwadaak, agik ab kwiytaka-gwur viyapakwu-kwadiy. Aw gwur dayaam viyatikwa. \v 40 “Li duw nak kwusuw-gwuradiy wapwiyik wakuw, \it kot\it* ir karaydik, aw minadi nikidi sapwun kwakiminadi wapwiy ab adi duwak akwiy. \v 41 “Aw li vay sawdi duw nak gwurak dikidiy jaav simiy nak kwurin karay-gwurkik wadik, aw gwur dikidiy jaav simiy vitiy yataan akaraay. \v 42 “Aw li duw nak gwura javik kwurik wadik, a jaav dikik akwiy. Aw li duw nak gwura javik basadika kwurik wakitadik, a jaav dikik akwiy.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw mawul yikwadiy dayadiy mama duw takwak. \r (Luk 6:27-28,32-36) \p \v 43 “Gwur bwutaay wukigwuril tayir ki maaj wadaal, ‘Gwuradiy mawul gwuradiy kapa duwak yikwadiy. Aw gwuradiy yaal gwuradiy mama nibak girakwadiy.’ \v 44-45 “Aw wun wuna watuwadiygwurik gwuradiy mawul gwuradiy mama nibak yikwadiy. Aw li duw taakw jawjaay gwuraam kwurdaak, Godak bas as adiy duw takwak. Atawa kwurkuw, gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay dikidiy nyanugw tikinadiygwurik. Aw di viyakita jaav kwurkwanaad adiy kupwarapawa viyakita duw takwak nakamwiyib dayak kwurkwanaad. Di mwugiydik, nyi day ababak si kwanaad. Waal ab day ababak jakwanaad. \v 46 “Adiy kupwarapa \it takis\it* kwurkwanadiy duw dayadiy mawul yikwanadiy awarabab dayak mawul yikwadanalik. Gwur atampik kwakigwura, God viyakit kwurkinaad gwurak, ay maa? Suwana? Gwuradiy mawul yikwadiy ababa duw takwak. \v 47 “Adiy \it haiden\it* tikwanadiy duw taakw day, ‘Yara kwanadiygwur,’ wakwadana dayadiy kapa duw takwak. Aw li gwur gwuradiy kapa duw takwadikanik atampik kwurkigwura, a viyakita jaav kwurkigwura, ay maa? Suwana? Gwur, ‘Yara kwanadiygwur,’ aw ababa duw takwak. \v 48 “Gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay di mwiya viyakit tikwanaad. Gwur atampik ada.” \c 6 \s1 Jisas kalivadidiy day kitawa viyakit kwurkwadiy nuwukadiy duw tabwak. \p \v 1 “Gwur yarakara awuk. Gwur viyakita yawiy kwurik Godak ay duw takwak tikuw, gwur duw taakw dayadiy mwutamaam tan adiy yawiy kwurtikwa vidakikik. Gwur atampika yawiy dayadiy mwutamaam vikuw rakarak tidakikik gwurak kwurkigwura, aw gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay gwurak viyakit kwar maa. \p \v 2-3 “Adiy duw, day viyuw tikala pik vitiy pasiranadiy duw, day jaav kwiydadiy saal yinadiy duw takwak Juw dayadiy gaba maja wiyawa yabim, rabw sikuw. Atawa kwurkuw, ababa duw taakw vikuw, day rakarak samasam tinadiy dayak. Gwur yara awuk. Adiy duw taakw viyakit kwurkuw dayak, God niki jaav dayak kway maa. Gwur jaav saal yinadiy duw takwak kwiyik tikuw, day kwurdana pik kwurtikwa. A yawiy pakwun akwur. Atawa kwurkuw, gwurawa kwanadiy duw taakw day laakw maa a javik. \v 4 “A yawiy pakwun kwurkuw, gwuradi Asaay gwura yawiy vikidaal. Vikuw, ginyir di viyakit gwurak kwurkida a yawiyik.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw kitawa Godak maaj bwulakwadiy. \r (Luk 11:2-4) \p \v 5 “Adiy duw, day viyuw tikala pik vitiy pasiranadiy duw, Godak maaj bwulak, day Juw dayadiy gaba maja wiyawa nyidi yabim rasin tinadiy ababa duw taakw dayaam vidakikik. Adiy duw taakw rakarak samasam dayak tidaak, God niki jaav dayak kway maa. \v 6 “Aw gwur Godak maaj bwulak tikuw, day kwurdana pik kwurtikwa. Aw gwur yala wiyaar wulakuw, wiyig tipikuw, gwur Godak ata maaj abwul. Gwur dikim maa vi. Aw gwur kap kwakigwura, di gwuraam vikidadiygwurik. Gwuradiy maaj wukikuw, ginyir viyakit kwurkida gwurak adiy majik. \p \v 7-8 “Adiy \it haiden\it* tikwanadiy duw day wukikwanadiy maaj samasam kipakip Godak wakuw, God dayadiy wadanadiy maaj wukikidaal. Aw gwur Godak maaj bwulak tikuw, day bwuladana pik samasama maaj kipakip watikwa Godak. Adiy gwuradi Asayik bas sigwuradiy jaav di bwutaay lakwudadiy. Alik gwur samasama kipakipa maaj dikik watikwa. \v 9-13 “Gwur kitawa Godak maaj aw: \q1 Nyanadi adawul tipaam kwanadi Asaay, nyanadiy mawul nyan minak pitaan warkwanadiyan. Min yakuw, ababa duw takwak van ada. Abab day adawul tipaam kwanadiy mina majib wukikwanadiy. Nyana mawul kidi kupwaam kwanadiy ababa duw taakw atampik mina majib wukikidiy. Nibwul kikibanadiy kikipaat nyanak akwutay. Li adiy nuwukadiy duw taakw nyanaam yidadiy valik bwutaay bwan kwiybanadiy, atampik minabab nyanadiy minak yibanadiy valik bwan akwiy. Min nyanawa walibab yarip tuwin ada, Satan nyanaam kakilik-dadiyan wasapwun vasibariyik kwurik. \p \v 14 “Aw li gwur bwan kwiykigwura nuwukadiy duw taakw gwuraam yidadiy valik, gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay dibab bwan kwiykida gwuradiy dikik yigwuradiy valik. \v 15 “Aw li gwur bwan kway maarkigwura nuwukadiy duw taakw gwuraam yidadiy valik, gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay dibab gwuradiy dikik yigwuradiy valik bwan kway maa.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw kipaat ki maarkuw Godak gaba maaj sukwuk tikuw, day kitawa kwurwadiy. \p \v 16-18 “Adiy duw, day viyuw tikala pik pasiranadiy duw, nuwukadiy nyi day kipaat akis kikwanadiy gaba maaj sukwuk Godak. Day wamakawama kupw dayadiy mwutamaam yitakataay, dayadiy mwutaam mwiya sarmabap tikwanadiy. Nuwukadiy duw taakw dayaam vikuw, wayapiy samasam dayak sidaak, God niki jaav dayak kway maa. Aw gwur kikipaat ki maarkuw Godak gaba maaj sukwuk tikuw, day kwurdana pik kwurtikwa. Gwur gwuradiy mwutaam guw kwurpirkuw, nab sarkuw, nuwukadiy duw taakw laakw maa gwur kamnaagw akis kikwanadiygwurik gaba maaj Godak sukwuk. Gwur Godaam maa vi. Aw atawa tigwur, God di kap lakwu-kidadiygwurik. Lakwukuw, ginyir di viyakit kwurkida gwurak.” \s1 Jisas kalivadidiy adawur tipaam rinadiy jaav didi kupwaam rinadiy javim yitaypik tikwanadiy. \r (Luk 12:33-34) \p \v 19-21 “Gwuradiy mawul gwuradiy niki jaav niki jaav ridana tamiyak nyanyi wuki-kwanadiy. Alik gwur gwurak samasama niki jaav niki jaav vagaruw-tikwa kidi kupwaam. Digawa wawraay adiy javim sukwutuw-kwadanadiy. Luwkuw kwurkwanadiy duw day wiy viyatugwa-taay, adiy jaav luwkuw kwurkwadanadiy. Alik tikuw, gwur gwurak niki jaav niki jaav avagaruw adawul tipaam. Alim digawa wawraay gwuradiy javim sukwutuw maa. Adiy luwkuw kwurkwanadiy duw gwuradiy javim luwkuw kwar maa.” \s1 Jisas kalivadidiy duw takwaam van tikwanadiy javik. \r (Luk 11:34-36) \p \v 22-23 “Adiy nyanyi vigwuradiy jaav gwuraam van tikwanadiy. Aw li gwur nyanyi viyakita javim van tikigwura, aal gwuradiy mawul viyakit tikinadiy. Aw li gwur nyanyi kupwarapa javim van tikigwura, aal gwuradiy mawul kupwaraap tikinadiy. Aw li gwuradiy mawul kupwaraap tikinadiy, aal mwiya kupwaraapa.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw niki jaav niki javik samasam wukidaba. \r (Luk 16:13; 12:22-31) \p \v 24 “Duw nak duw vitiyak yawiy kwurkwur a maa rav. Di nikidi duwak mawul yikuw, nikidi duwak maa wakinaad. Di nikidi duwak viyakita yawiy kwurkuw, nikidi duwak kupwarapa yawiy kwurkidaad. Atampik gwur Godawa sanak nakamwiyib yawiy kwurkwur maa rav. \p \v 25 “Alik tikuw watuwadiygwurik, kamnagwuk samasam wukitikwa. Gwuradiy kwusuw wapwiyak ab wukitikwa. Gwurabir mawulawa amwiy abir mwiya yitaypik kamnagwuwa kwusuw wapwiyik tinabir. Alik abir kwasabir javik samasam wukitikwa. \v 26 “Gwur wadiy wulin yin yaan tikwanadiy wapiyik av. Gwur mayim taba jaav sigwur, wardaak, ginyir ata yin lawdaak, kwurkuw, wiyaar kariya-gwuradiy kikir. Gwur kwur-kwagwura pik wapiy akis atampika yawiy kwurkwanadiy. Gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay di diki dayak van tikwadadiy. Aw li di kikipaat wapiyik kwiykida, di gwuraam wap maa. \v 27 “Aw li gwur samasam wukikigwura kiyakiyak, niki nyi nak gwur gwura sitay sitaay rav maa. \p \v 28 “Agwa javik gwur samasama kwusuw wapwiyik wuki-kwanadiygwurik? Gwur kip warkwanadiy mawayak av. Gwur nimadiy yawiy kwur-kwanadiygwurik gwuradiy wapwiy tipak. Aw adiy mawaay day gwur kwur-kwagwuradiy yawiy pik akis kwurkwanadiy. \v 29 “Tayir Juw dayadi yitaypika duw, Salaman, viyakita wapwiy kwusuwdidiy. Aw diki gilabadiy adiy mawaay dayadiy gilabadiy maa kakil. \v 30 “Adiy kip warkwanadiy mawaay nibwul kip tikuw, kwasa mwiy tikuw duw taakw dayaam gwakuw, yaam taka-kidanadiy. Aw li God adiy mawayak dayadiy gilabadiy sawtaka-kwadadiy, di gwurabab gwuradiy wapwiy kwiy-kidadiygwurik gwur dikik adiy mawayim yitaypik tigwuralik tikuw. Gwur kwasa mwiy dikik wukijibir tikwanadiygwurik. \v 31-32 “Atawa tikuw, mawul warin wukiway, ‘Nyan agwa kikipaat kikinadiyan? Nyan agwa guw kikinadiyan? Nyan agwa wapwiy kwusuw-kinadiyan?’ wakuw. Adiy \it haiden\it* tinadiy duw taakw atawa mawul warin wuki-kwanadiy. Aw gwur atawa wuki-tikwa. Aw gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay bwutaay lakwunaad gwuradiy mawul kwurik wadanadiy javik. \v 33 “Aw li yitaypik gwuradiy mawulaam takakigwura, God wadadiy majib wukikuw diki yawiy kwurkigwura, God ata kwiy-kidadiygwurik adiy nuwukadiy jaav. \v 34 “Adiy sir yakinadiy kupwarapa javik kip rikwadiy. Dayak nibwul wukitikwa. Nibwul yanadiy jaav adiy rivnadiy wukiwukik. Aal viyakit maa, adiy nuwukadiy nyi kupwarapa javik wukiwukik.” \c 7 \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw nuwukadiy duw takwak kupwaraap waan wasapwun kwurdaba. \r (Luk 6:37-38,41-42) \p \v 1 “Aw li gwur kupwaraap waan wasapwun kwurkigwura nuwukadiy duw takwak, aw ginyir God di kupwaraap wakinaad gwurak. \v 2 “Gwur nuwukadiy duw takwak kupwarapa jaav viyakita jaav dayak kwurkigwura, atampik God ab kwur-kidadiygwur gwurak adiy nuwukadiy duw takwak kwurgwuradiy yawiyab vikuw. \v 3 “Gwur agwa javik nikidi duw diki yidil kwasa valik wagwura, aw gwur gwuradiy nimadiy valik akil wukigwura? \v 4-5 “Gwur nuwukadiy duw taakw dayadiy kwasadiy valik vikuw, wakigwuradiy, ‘Min kwasa vaal yiminal, alik wun sugwiyaan kwurik minak.’ Aw gwuradiy vaal mwiya nimadiy-adiy. Alik gwur atawa wakigwura, gwur viyuw tikala pik pasira-kigwura. Taay gwur bwan akwiy gwuradiy nimadiy valik. Kwiykuw, ginyir ata yin sugwiyaan akwur adi nikidi duw diki kwasa valik. \p \v 6 “Nuwukadiy duw taakw kwasik yikwanadiy God diki maaj wukiwukik. Alik gwur dayak God diki maaj watikwa. Aw li gwur dayak God diki maaj wakigwura, day gwurak wariy-wariya as kaytik tikinadiy. Nuwukadiy duw taakw maa wakwanadiy God diki majik. Gwura maaj dayak bwalak til yakisawula-dadiy jaav kaytik. Kupwaam vakirkuw ridaak, adiy bwal dayadiy apiyim vasiyi vasiyaan tikwadana pik. Atampik adiy duw taakw vasiyi vasiyaan tikidana gwura majim.” \s1 Jisas kalivadidiy God adiy dikidiy nyanugw dikik bas sikidanadiy jaav dayak kwiykidadiy. \r (Luk 11:9-13) \p \v 7 “Adiy Godak bas sikir wakigwuradiy jaav God gwurak kwiykidadiy. Adiy pakwun rinadiy javik gwur kwakikuw, adiy sitakira-kigwuradiy. Adiy wiyig dayaam viyakiti-kigwura, adiy wiyig gwurak sakwutaka-kidanadiygwurik. \v 8 “Ababa duw taakw dayadiy Godak bas sikidadiy jaav adiy kwurkidanadiy. Ababa duw taakw day adiy pakwun rinadiy javik kwakikuw, adiy sitakira-kidanadiy. Ababa duw taakw dayadiy viyakiti-kidanadiy wiyig adiy God dayak sakwutaka-kidadiy. \p \v 9 “Gwur asaay, li gwuradiy nyanugw gwurak yakuw \it bret\it* kikir bas sidaak, gwur kabaak kwiy-kigwuradiy, ay? \v 10 “Day gwurak kamiy kikir bas sidaak, kabaay dayak kwiy-kigwuradiy kidakikik, ay? \v 11 “Gwur kupwarapa duw taakw-adiygwurik. Aw gwur gwuradiy nyanugwak viyakita jaav kwiy-kwanadiygwurik. Aw atawa kwurgwur, adawul tipaam kwanadi Asaay di gwuraam kakilkinaad dikik bas sigwuradiy jaav gwurak kwatiya-kidadiy. \p \v 12 “Mawsis kwiydidiy \it lo\it* wawa ababa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy kalivadadiy majiwa dayadiy maw maaj, ‘Adiy jaav gwur duw takwak gwurak kwurdakik mawul yigwuradiy jaav, atampik nuwukadiy duw takwak akwur.’” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw dayabir yikwadanabir yabak. \r (Luk 13:24) \p \v 13-14 “Duw taakw kupwaraap tikidana tipaar yikwadanadi yaab, aad tupwiya wiyig tikuw, mwiya viyakitad. Alik samasama duw taakw yikwadanaad adi yabir. Duw taakw viyakit kwakidana tipaar yikwadanadi yaab, adi wiyig tupwiy maa ti. Kwasaadad. Nimadi yawiy kwurkuw, duw taakw yikwadanaad adi yabir. Alik duw taakw nakanak yikwadanadiy adi yabir. Aw gwur kwasadi yabir maay.” \s1 Jisas kalivadidiy duw taakw nuwukadiy duw taakw dayadiy yawiy vikuw, dayadiy mawul lakwu-kinadiy. \r (Luk 6:43-44) \p \v 15 “Gwur yarakara ada. Nuwukadiy duw day yakinadiy gwurak. Aw day God diki maaj wasapwiynadiy duw kaytik yakinadiy gwurak. Aw day suwaal takatak tikinadiy duw-adiy gwurak. Aw day gwurak yakuw, apaapap kwurkuw, gwur, ‘Kidiy God dikidiy viyakita duw-adiy,’ wakigwuradiy. Aw dayadiy mawul viyakita maa ti. Mwiya kupwarapa duw-adiy. \v 16 “Aw gwur dayadiy yawiy vikuw, dayadiy mawul ata lakwu-kigwuradiy. Balawiy wuw liki mwiya \it pik\it* akis rikwana. Abagwaar ab kaam liki mwiya \it pik\it* akis rikwana. \v 17 “Adi bapir bapir warkinadi miy nimaad tikuw, viyakita mwiy rikinaad. Adi ajikayin warkinadi miy nimaad tikuw, viyakita mwiy ri maa. \v 18 “Aw adi bapir bapir warkinadi miy nimaad tikuw, kupwarapa mwiy ri maa. Adi ajikayin warkinadi miy nimaad tikuw, viyakita mwiy ri maa. \v 19 “Adiy miy viyakita mwiy ri maarkinadiy, day adiy miy vilkuw, yaar yakisawula-kidanadiy. \v 20 “Atawa tikuw, adiy duw gwurak yakuw, gwur dayadiy yawiy vikuw, gwur lakwu-kigwuradiy day God diki maaj wasapwiy-nadiy duw maa. Suwaal takakwanadiy duw-adiy.” \s1 Jisas duw takwak kalivadidiy adiy God diki majib wukikinadiy duw taakw dayada adawur tipaar wulakinadiy. \r (Luk 13:25-27) \p \v 21 “Ababa duw taakw day wunak wakinadiy, ‘Min wunadi yitaypika duw-adimin’ adawul tipaar wul maa. Adiy duw taakw day wunadi Asaay diki majib wukikinadiy, dayada adawul tipaar wula-kinadiy. \v 22 “God dikidi \it kot\it* rikidadi nyi yadik, samasama duw taakw wunak wakidanadiwun, ‘Nyanadi yitaypika duw, nyan minadi saam God diki viyakita maaj wasapwiy-diyan. Minadi saam mawulaar yidiy wudib kwurin yakidiyan. Minadi saam nyan samasama nimadi yawiy kwurdiyan.’ \v 23 “Aw wun dayak ata wakituwadiy, ‘Gwur agwutak! Gwur kupwarapa vaal yidiy duw taakw-adiygwurik. Gwur Godak mwiyir wukijibir ti maargwuril alik wun gwuraam maa laakw!’” \s1 Jisas kalivadidiy adiy diki majib wukikwanadiy duw takwawa adiy diki majib wak maarkwanadiy duw takwak. \r (Luk 6:47-49) \p \v 24-25 “Lakwunadi duw nak dikidi wiy kabakim kwurdid. Ginyir nimadi waal jadik, guw ata warid. Warkuw, giviy yaan nimadi mwar viyaan adi wiyaam kwurdik, adi wiy kabakim tikuw, samab maa vakir. Ababa duw taakw day wuna maaj wukikuw, a majib wukikidana, day adi lakwunadi duw kaytik tikinadiy. \v 26-27 Mawul wak maarin apar apar yawiy kwurnadi duw di dikidi wiy kwula yawiyim kwurdid. Ginyir nimadi waal jadik, guw ata warid. Warkuw, giviy yaan nimadi mwar viyaan adi wiyaam kwurdik, adi wiy kwula yawiyim tikuw, ata vakirid. Ababa duw taakw day wuna maaj wukikuw, a majib wak maarkidana, day adi mawul wak maarin apar apar yawiy kwurnadi duw kaytik tikinadiy.” \p \v 28-29 Jisas kidiy maaj wakwusin napadik, adiy vagaruwdiy duw taakw ata pitaan wardiy diki wadil majik. Di samasam lakwukuw, apawa kalivadidiy. Adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duw, day atampik akis kalivayi-kwadiy. \c 8 \s1 Jisas lepa duw diki sip sipwutiydil. \r (Mak 1:40-45; Luk 5:12-16) \p \v 1 Jisas mala abwa nibwukarib dadik, samasama duw taakw diki kwukib yadiy. \v 2 \it Lepa\it* duw nak yakuw, Jisasak kwatiyir sikuw, ata wadid, “Mina mawul warlik, wuna sip sipwutiy-kimina.” \v 3 Jisas taab ata dikim takakuw, ata wadid, “Wun minak sipwutiyik viyakit timinkikik.” Ata wadik, adi \it lepa\it* duw diki sip viyakita mwiy tal. \v 4 Jisas dikik ata wadid, “Min awuk. Kipa duw takwak wawayik ki minaam kwurtuwa javik. Aw yabiyib maay \it pris\it* ak mina sip vidikikik. Tayir Mawsis gwurak wadidiy jaav akwiy \it pris\it* ak Godak kwiydikik. Alik ababa duw taakw lakwu-kwadiy mina giviyib bwu kwusina wakuw.” \s1 Jisas Roma vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyan dikidi yawiy duw diki giviyib sipwutiydil. \r (Luk 7:1-10) \p \v 5-6 Jisas Kapanam tipaar wuladik, Roma vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa nyan dikik yikuw, ata Jisasak nimadib bas sidid, “Yitaypika duw, wunadi yawiy nyan dikidiy ap bwan kiyadak, wiyaam rinaad. Miyawa sip kagil yikwana.” \v 7 Jisas ata wadid, “Wun yikuw, diki sip sipwutiy-kituwa.” \v 8-9 Aw adi Roma vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa nyan Jisasak ata wadid, “Atawa maa. Li min wuna wiyaar yiyi maa. Min nimadi sapakwa nyan-adimin. Kilib tan kipa majadika wamin, wunadi yawiy nyan diki giviyib kwusilikik. Wun wunabab sapakwa nyanugw wunaam van tikwanadiy. Daya majib wuki-kwanadiwun. Aw alik nuwukadiy duwaam van tikwanadiwun. Vay sawdi duw nikik, ‘Maay,’ watuwkikib, yikwanaad. Nikidi vay sawdi duwak, ‘May,’ watuwkikib, yakwanaad. Wunadi yawiy nyinik, ‘Ki yawiy akwur,’ watuwkikib, a yawiy kwurkwada. Minabab God diki majib wukikuw, diki ap kwurnadimin. Min alik kipa majida wamin, wunadi yawiy nyan diki giviyib kwusilikik.” \v 10 Roma jaka tipa kidi duw wadil maaj Jisas wukikuw, pitaan warkuw, diki kwukib yadiy duw takwak ata wadidiy, “Kidi Roma jaka tipa kidi duw wunak samasam wukijibir tinaad. Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw nak wunak wukijibir kidi duw kaytik tidaak, wun samab maa vi. \v 11-12 “Gwur yarakara awuk! Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwada God dikidi tipaar wul maa. Samasam kidi kupwa kidiy duw taakw dayabab wulakinadiy God dikidi tipaar. Wulakuw, Aparam Aysakawa Jakap day gwalugw nak tikuw, dayawa kamnaagw nakamwiyib kikinadiy. Aw samasama Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw wul maa dikidi tipaar. Aw God maa wakuw dayak, kawaar wayakidik, gaan kwusin tikina tamiyaam kwakinadiy. Alim kwaan girataay, dayadiy wuk vatikirikiyin kwurkinadiy.” \v 13 Jisas adi Roma vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa nyan dikik ata wadid, “Min mina wiyaar maay. Aw wukijibir timina jaav mwiyir tikina wukijibir timina pik.” Ata wataay tidik, adi yawiy nyan diki giviyib jayib nak kwusil. \s1 Jisas Pita diki nakim sipwutiydil. \r (Mak 1:29-34; Luk 4:38-41) \p \v 14 Jisas Pita diki wiyaar yin wardik, Pita diki nakim vidil sip kuwkuw nalik, jabim daan kwaal. \v 15 Jisas liki tabaam wapwadik, kuwkuw nal sip ata yabiyib nikir tayil. Rasikuw, kamnaagw ata sukwulik yilidiy Jisasak. \s1 Jisas samasama duw taakw sipwutiy-didiy. \r (Mak 1:32-34; Luk 4:40-41) \p \v 16 Giraab, nyi dadik, samasama duw taakw nuwuk wudib mawulaar yidadiy, nuwuk giviyib kwurdiy, Jisasak kwurin kariyadadiy. Samasam niki giviyib niki giviyib kwurdiy duw taakw Jisas sipwutiydidiy. Nuwukadiy duw taakw wudib mawulaar yidiy Jisas adiy wudibak, “Gwur agwutak!” wadik, tabwudiy. \v 17 Jisas atawa kwurdil, God diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, diki sukwudil maaj ata mwiya mwiyaba maaj tal. Aysaya ata waad: \q1 “Nyanadiy giviyib kwurin yakikuw, nyanadiy kupwarapa amwiy sipwutiy-didiyan.” \s1 Aw li gwur Jisas Krais dikidiy duw taakw tikir tikuw, aal kwasa jaav maa. \r (Luk 9:57-62) \p \v 18 Jisas vidil, duw taakw samasam vagaluwdiy dikik. Alik dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Gwur jabiraar salin awul. Wulakuw, kalakiy agika maka araar vakiynaak.” \v 19 Wakuw wadik, God diki \it lo\it* kalivadi duw nak Jisasak yakuw, ata waad, “Kaliva-kwanadi duw, wun mina kwukib yikir yikiminadiy tamiyaar.” \v 20 Aw Jisas adi duw diki mawul kwurkitaan vikir, dikik ata wadid, “Sapiy as kawaam sikwanadiy. Wapiy kwaat sitaay, si kwanadiy. Aw wun, duw taakw dayadi Mwaam, wun si kwa tamiy maa ti.” \v 21 Jisas kwukib yidi nikidi duw, Jisasak wadid, “Yitaypika duw, wunadi asaay kiyakiyab kwanaad. Alik wun yikir dikik kavin kwakir kawamiyaam takak.” \v 22 Jisas ata wadid, “Min wuna kwukib ada. Wuna kwukib ti maarnadiy duw day kiyanadiy duw taakw kawamiyaam taka-kwadiy.” \s1 Jisas mamawa mwurim ab van tikwanaad. \r (Mak 4:35-41; Luk 8:22-25) \p \v 23 Wakuw wadik, Jisas ata jabiraar salin wulaad. Aw dikidiy kalivadidiy duw day nakamwiyib yidiy. \v 24 Yibwun wapakuw, yidaak, jayib nak nimadi mwar ata yaad. Yakuw, ata mam kwasa jabiraam viyadaak, guw jabiraar wuladik, kapwuk ata kwuril. Aw Jisas di si kwaad. \v 25 Jisas dikidiy kalivadidiy duw day samasam yagakuw, yikuw Jisasak, warjawiyadaad. Warjawiyakuw, day ata wadaad, “Yitaypika duw, nyan aka kiyapakwu-kinadiyan!” \v 26 Jisas dayak ata waad, “Gwur agwak yaga-nadiygwurik? Gwur wunak wukijibir maa ti?” Rapikuw, Jisas ata mamawa mwurik, “Akwus!” wadik, a ar kipa guw ral. \v 27 Dikidiy kalivadidiy duw ata pitaan warkuw, ata bwuladiy, “Kad aka tamiya kidi duwad? Wadi majib nima mamawa mwar abira bwutaay kwusinabir.” Dayadiy mawulaar ritaay, bas atawa sidiy. \s1 Jisas wakuw, duw vitiy birkibir mawulaar yidiy wudib wapakuw, bwalaar wuladiy. \r (Mak 5:1-20; Luk 8:26-39) \p \v 28 Day kalakiy agika maka araam tabirkuw, Gadara daya tamiyaam kawiydiy. Kawiykuw, duw vitiy bir dipwu kawamiyaam kwakuw, Jisasak ata yabir. Abir duw wudib mawulaar yidabir. Alik mwiya kupwarapabir. Bir kwabiril tamiyaar duw taakw akis yikwadaal. \v 29 Abir duw Jisasak gaam sibirid, “Min God dikidi Nyan-adimin, min agwa jaav anaam kwurik? Ana \it kot\it* rikita nyi maa nibway yay. Alik anaam yabiyib kupwaraap kwurwayik.” \v 30-31 Abir duw mawulaar yidiy wudib day vidadiy adiy bwal walibab tan vas kidaak. Vikuw, day Jisasak nimadib bas sidaad, “Li min nyanaam wayakik tikuw, kidiy bwalaam wamin, nyan wulayaki-naak.” \v 32 Jisas “Maay,” wadik, day ata abir duwaam wapakuw, adiy bwalaam wulayaki-diy. Adiy bwal abab gipakuw, daan nima dipwu wamwunir dadiy. Dakuw, guw kikuw, abab kiyapakwu-diy. \p \v 33 Adiy bwalak van tidiy duw a jaav vikuw, tabwudiy daya tipaar. Tipaar wulakuw, day duw takwak wasapwiy-dadiy ababa jaav. Wadadiy, “Abir wudib mawulaar yidabir duw Jisas adiy wudib bwutaay wadik, yagakuw, nyanadiy bwalaar wulakuw, adiy bwal gipakuw, nima wamwun rina guwaam sakirakuw, guw kikuw, bwutaay abab kiyanadiy.” \v 34 Aw alik ababa duw taakw a tip wapakuw, Jisasak yidiy. Yikuw, day dikik ata nimadib bas sidaad, “Min ki tamiy awap!” wakuw wadiy. \c 9 \s1 Jisas ap bwan kiyaan ridi duw sipwutiydid. \r (Mak 2:1-12; Luk 5:17-26) \p \v 1 Jisas jabiraar ata salin dakuw, suwulin araar vakiyid diki tip Kapanimaar. \v 2 Vakiykuw, alim kwadik, nuwukadiy duw ap lupwun ridi duw bayim takakuw, kariyadaad Jisasak. Jisas wukidil day samasam wukijibir tidiy di bwunak kidi duwaam sipwutiy-kidaad wakuw. Alik di ap lupwudi duwak ata wadid, “Wunadi nyan, minadiy vaal wun yibwiy-tuwadiy.” \v 3 Nuwukadiy God diki \it lo\it* kalivadiy duw day daya mawulaam wadiy, “Agwa javik kidi duw atawa wanaad? Godak wajibaynaad.” \v 4 Jisas dayadiy mawul vikuw, ata wadidiy, “Agwa javik gwur atawa kupwarapa mawul tinadiygwur? \v 5 “Agwa jaava kakilkina wun kwurkwurik, aw gwur vikuw, ‘Ayiy’ wakigwura a javik. Kidi ap lupwudi duwak wakituwad, ‘Minadiy vaal yibwiy-tuwadiy,’ ay ‘Min arap. Rapikuw, minadi baay kwurkuw, min maay.’ \v 6 “Wun gwurak simaka-kituwa wun, duw taakw dayadi Mwaam, ki kupwaam ap kwurtuwaal duw taakw dayadiy valik yibwiy-tuwkik.” Di ap lupwudi duwak ata wadid, “Wun minak watuwa, arap! Minadi baay kwurkuw, maay mina wiyaar.” \v 7 Rapikuw, adi duw diki wiyaar ata yad. \v 8 Abab a jaav vikuw, pitadiy. Pitakuw, ata wadiy, “Wa! Tayir nyan atawa maa vi. God duwak kwiydaal apa mwiya nimaala.” Wakuw, day gaba maaj sukwudiy Godak. \s1 Jisas Matiyuwak wadid, “Wuna kwukib may.” \r (Mak 2:13-17; Luk 5:27-32) \p \v 9 Jisas adi tip wapakuw, yitaay tidik, \it takis\it* saan kwurdi duw, Matiyuw \it opis\it* im ridik Jisas vidid. Jisas dikik ata waad, “Wuna kwukib may.” Wakuw wadid, Matiyuw rasikuw, diki kwukib yad. \v 10 Ginyir Jisas kikipaat kidik Matiyuw diki wiyaam, dikidiy kalivadidiy duwawa samasam \it takis\it* saan kwurdiy duw, nuwukadiy vaal yidiy duw ab alim jabim ridiy. \v 11 Nuwukadiy Parasiy bapa duw day vikuw Jisas \it takis\it* saan kwurdiy duw nuwukadiy vaal yidiy duwawa kikipaat kad. Dikidiy kalivadidiy duwak bas sidadiy, “Agwa javik di \it takis\it* saan kwurnadiy duwawa vaal yinadiy duwawa kikipaat kinaad?” \v 12-13 Jisas daya maaj wukikuw, dayak ata wadidiy, “Giviyib kwurnadiy duw adika \it dokta\it* ak yikwanadiy. Kip ti duw yiyi maa rav. Wun vaal yinadiy duwadiy danik yanadiwun dayak sugwiyaan kwurkuw, day dayadiy bwan dayadiy vaal kwiydakik. Atawa wun viyakita duwak maa yay. Ki God wadil maaj God diki lapa nyigaam rina. Di waad, \q1 ‘Wunak \it animal\it* kabaka jabim gwuradiy valik dayada taka-tikwa. Gwur yikuw, nuwukadiy duw takwak awuk.’ \m Gwur yin ki God wadil maaj liki maw maaj awuk.” \s1 Jon baptais dikidiy kalivadidiy duw Jisasak bas sidaad dikidiy kalivadidiy duw daya Godak gaba maaj sukwudadi sukwak. \r (Mak 2:18-22; Luk 5:33-39) \p \v 14 Jon Baptais kwiydi duw, dikidiy kalivadidiy duw Jisasak yakuw, wadaad, “Nyan, Jon Baptais kwiydi duw dikidiy kalivadidiy duw, Parasiy dayadiywa nuwukadiy nyaam kikipaat akis kikwanadiyan gaba maaj sukwuk Godak. Agwa javik minadiy kaliva-minadiy duw atawa kwurin maarnadiy?” \v 15 Jisas dayak wadidiy, “Kapa nyanugw, duw taakw kiradil nyi kikipaat akis kikwanadiy? Si wana? Di dayawa kwakuw, day rakarak tikuw, atawa maa kwar. Ginyir yadaak, day taakw kiradil duw kwurin karaykuw, dayadiy mawul pakwun nadaak, adiy kapa nyanugw kikipaat ki maa a nyaam. \p \v 16 “Duw akis jaba wapwiyim tina tap aw kwula wapwiy kwurkuw, tipatip a maa rav. Aw a kwula wapwiy karyakin yikuw, adi tap ata nima tikina. \v 17 “Duw akis \it meme\it* likidi sip jaab tidaak, kwula \it wain\it* kwurkuw, adi sipaam vagavag maa rav. Adi sip \it wain\it* awa wulwul maa rav. Alik wutak-na aw sipawa \it wain\it* kupwaraap tikina. Duw kwula \it wain\it* kwula \it meme\it* sipaam vagakwanadiy.” Jisas kidiy waya maaj kitika maaj mugwul dayak wadidiy. \s1 Kiyalil takwa nyinwa barik kwurlil taakw Jisas sipwutiy-dibir. \r (Mak 5:21-43; Luk 8:40-56) \p \v 18 Jisas kidiy maaj watay tidik, Juw daya gaba maja wiya kidi sapakwa duw Jisasak yakuw, diki manwa vakirkuw, ata wadid, “Wuna kwasa takwa nyan bwutaay kiyana wayab. Aw min yakuw, lim taab takamin, rasilikik.” \v 19 Aw Jisas rasikuw, diwa yidik, Jisas dikidiy kalivadidiy duw nakamwiyib yidiy. \p \v 20-21 Taakw nak waany wakwun tiya-lidiy nabiy tabatiy maan vitiy. Aw liki mawulaar ata waal, “Li wun taab dikidi wapwiy dikinim wapwa-kituwa, wun ata yara tikinawun.” Liki mawul warlik, Jisas yitaay tidik, li diki kwukir yakuw, Jisas dikidi wapwiyim ata tabaar kwasa kwasa yakitaay, wapwalid. \v 22 Wapwalik, Jisas tipatiyakwukuw, lim vikuw, ata wadil, “Wuna takwa nyan, yaga-tikwa. Nyin wunak wukijibir tinyinalik, alik nyina giviyib bwu kwusina.” Ata wadik, a taakw liki giviyib ata bwu kwusil. \p \v 23 Aw Jisas gaba maja wiya kidi sapakwa nyan diki wiyaar yin warkuw, vididiy samasama duw taakw, nuwukadiy kaany kwudiy, nuwukadiy giradiy. Alik pipiliy samasam takadiy. \v 24 Vikuw, Jisas ata wadidiy, “Gwur abab awap kawaar! Kwasa nyan li maa kiy. Li kip si kwana!” Atawa wadik, day abab wajikuw, wajibaydiy dikik. \v 25 Adiy duw taakw kawaar wayakidik, wakwudaak, Jisas kwasa nyan kwalil tamiyaar wulakuw, liki tabaam kaykitidik, li ata rasil. \v 26 A tamiyaam kwadiy duw taakw abab ata wukidaal a javik. \s1 Jisas mil kwakibir kuw vitiy sipwutiydibir. \p \v 27 Jisas a wiy wapakuw, yitaay tidik, mil kwakibir duw vitiy diki kwukir yibir. Yikuw, Jisasak gaam sibir, “Min nyanadi warag dayadi yitaypika duw Davit dikidi gwalugwa duw-adimin. Anak awuk!” \v 28 Jisas yala wiyaar wuladik, abir duw ata yabir dikik. Yabir, birakik bas sidibir, “Bir bira mawulaar wukijibir tinabirbirik wun birabir mil sipwutiy-tuwkik?” “Ayiy, yitaypika duw,” wabirid. \v 29 Jisas birakibir milaam wapwakuw, wadibir, “Bir wunak wukijibiran tibiralik, alik ki jaav wukibira pik tikina.” \v 30 Wakuw, wadik, jayib nak ata birabir mil mwiyir vibirbir. Jisas ata nimadib wadibir, “Ki birak kwurtuwa jaav nuwukadiy duw takwak wawayik!” \v 31 Ata wadik, Jisasaam wapakuw, abir duw abab a tamiyaam kwadiy duw takwak wasapwiy-biril a javik. \s1 Jisas duw mawulaam ridi wudib kwurin yakidik, adi duw ata maaj bas bwulaad. \p \v 32 Abir duw wapakuw yibir, nuwukadiy duw taakw duw kwurin Jisasak kariyadaad. Wudib adi duw diki mawulaar yidilik, alik maaj akis bwulakwaad. \v 33 Jisas adi wudib kwurin yakidik, adi duw ata maaj bas bwulaad. Ababa duw taakw a jaav vikuw, pitaan wardiy. Warkuw, awarwa awarwa bas sitaay, ata wadiy, “Nyan kitampika jaav tayir van maa ti Yisrayil jaka tipaam!” \v 34 Aw adiy Parasiy bapa duw ata wadiy, “Satan dikik ap kwiydalik, alik kidiy kupwarapa wudib kwurin yakididiy.” \s1 Jisas duw takwak wukididiy. \p \v 35 Aw Jisas ata miyawa nimadiy tipawa kwasadiy tipaar yad. Yikuw, Juw dayadiy gaba maja wiyaam maaj wasapwiydil God dikidi duw takwak van tikida nyak. Adiy niki giviyib niki giviyib kwurdiy duw taakw adiy duw taakw dayadiy amwiy kupwaraap-adiy, sipwutiy-didiy. \v 36 Jisas duw taakw samasam vikuw, dayadiy mawul jawjaay tidaak, di samasam wukid dayak. Di wukidil, day duw van ti maardadiy \it sipsip\it* kaytik, day jawjaay yin yaan tidiy miyawa tamiyaam. \v 37 Wukikuw, Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Samasama kikipaat bwutaay rawnadiy mayim. Aw dayaam yin kwurin kariya duw maa. \v 38 “Aw alik gwur bas as adi maay duwak di duw wayakidikik adiy kamnaagw vagaruwtaka-dakik. Aw God wukikuw, duw wayakidik yikuw, duw taakw samasam kupwaraap ti maa.” \c 10 \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dayadiy si. \r (Mak 3:13-19; Luk 6:12-16) \p \v 1 Jisas dikidiy kaliva-didiy duw tabatiy maan vitiy dayak gaam sididiy yadakikik dikik. Yadaak, dayak ap kwiydid mawulaar yinadiy wudib kwurin yakidakik. Di ap dayak kwiydidiy day ababa niki giviyib niki giviyib kwurdadiy duw taakw sipwutiy-dakik. \p \v 2 Kidiy duw tabatiy maan vitiy day Jisas dikidiy wayaki-didiy duw tidiy, dayadiy si: Taay Sayman sikiy-wadana Pita, dikidi nyamwus Adiruw, Jamisawa Jon Sipatiy dikibir nyidiy, \v 3-4 Pilipawa Batalamuw, Tomasawa Matiyuw \it takis\it* saan kwurdi duw, Jamis Alpiyas dikidi nyinwa Tatiyas, ap samasam tidi wariya duw Sayman. Dayawa Juwtas Yiskariyat. Ginyir di Jisasaam kwiydid Jisas dikidiy mama nibak. \s1 Jisas adiy duw wayaki-didiy dikidiy tasakwu-didiy yawiy kwurdakik. \r (Mak 6:7-13; Luk 9:1-6) \p \v 5 Jisas adiy tabatiy maan vitiya duw wayakidik, kidiy maaj wadidiy, “Samariya dayadiy tipawa nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw dayadiy tamiyaar yitikwa. \v 6 “Aw gwur Yisrayil dayadiy tipaar maay. Yisrayil tipa kidiy duw taakw day kupwaraap tinadiy God diki maaj wukin maa ti. \v 7 “Yikuw, dayak ki maaj awasapwiy, ‘God diki duw takwak van tikidi nyi walibab tina.’ \v 8 “Adiy barik kwurnadiy duw taakw asipwutiy. Adiy kiyanadiy duw taakw akirapitak. \it Lepa\it* tinadiy duw taakw asipwutiy. Adiy duw takwaam kwanadiy wudib kwurin ayak. Ap kip kwatiya-tuwadiygwur, aw alik gwur mawul war-tikwa saan kwurkwurik gwuradiy yawiyik. \v 9 “Gwur saan gwuraam kwurin karay-tikwa. \v 10 “Wadiy kwusuwin tigwuradiy javida, yaakiya. Nuwukadiy kwasabiy, kwusuw wapwiy, kwusuw waliy maan, kwala miy bag, kwurin karay-tikwa. Gwur adiy duw takwak yawiy kwurgwur, aw day niki jaav niki jaav kwiy-kidanadiygwurik. \p \v 11 “Tipaar yikuw, wulakuw, viyakita duw sitakirakuw, a tipaam kwa-kigwuradiy nyi diwa adakw. \v 12 “Wiyaar wulakuw, a wiyaam kwanadiy duw takwak, ‘Gwur yara adakw’ aw. \v 13 “Li a wiyaam kwanadiy duw taakw, ‘Ayiy’ wakuw, wadaak gwurak, adiy yara kwakinadiy. Aw li day gwurak, ‘Maa’ wakidana, gwurada yara kwa-kinadiygwur, aw day maa. \v 14 “Li wiyaam kwanadiy duw taakw, ay tipa kidiy duw taakw gwurawa gwuradiy majik maa wadaak, bwan dayak kwiykuw, manim tikinadiy kupw dayak aviyawarikitay day lakwu-dakik day kupwarapa jaav gwurawa Godak kwur-danaala. Viyawarikin napakuw, gwur dayaam ata awap. \v 15 “Gwur ki maaj yara awuk. Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* rikidi nyi, di abir tayir ribir tip Satamawa Gamara, abir tipa kidiy vaal yidiy duw takwak maa wakidadiy. Aw li gwurak maa wakinadiy duw taakw adiy mwiya maa wayakiyaki-kidadiy!” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy adiy dayak yakinadiy javik. \r (Mak 13:9-13; Luk 21:12-17) \p \v 16 Jisas niki maaj dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Gwur yara awuk! Kita aka wayakituwik, yikigwura ki yawiyik. Adiy sapiy as \it sipsip\it* aam jawjaay kwurkwadanadiy. Atampik gwuraam adiy yikigwuradiy tipaam adiy yikigwuradiy tipa kidiy duw gwuraam jawjaay kwur-kidanadiygwurik. Gwur kabaay yiyi tamiyak vitaay taytaya yitaay yikwadana pik maay. Midakim rikwala pik, atampik ada. Midakim li mayim tin javim akis jaal dakwana. Atampik gwur yikuw, kupwarapa jaav kwurkwur mawul simsim titikwa. \v 17 “Gwur yarakara av. Adiy duw gwuraam kalakwukuw, dayadiy \it kot\it* ir karay-kidanadiygwurik. Nuwukadiy gwuraam miyaar viyakidanadiygwurik dayadiy gaba maja wiyaam. \v 18 “Aw gwur wunadiy kalivatuwadiy duw tigwuralik, day gwuraam kalakwutaay, karay-kidanadiygwurik \it kotir\it* rigwurkikik dayadiy sapakwa duwawa yitaypika duwak. Gwur alik dayawa nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak wuna viyakita maaj wasapwiy-kigwuradiy. \v 19-20 “Aw gwur wunadiy duw taakw tikuw, a javik \it kot\it* im tikuw, bwulabwula majik wuki-tikwa. A nyi God di diki maaj kwiy-kidadiygwurik. Wakigwuradiy maaj adiy gwuradiy maaj maa. God gwuradi Asaay, dikidi Mawul gwura bwula-kigwura majiwa nakamwiyib bwulakinaad. \p \v 21 “Ginyir duw dayadiy mamugwawa nyamwusugw \it kot\it* ir karay-kidanadiy viyasipadakik. Asaay ab atawa kwur-kidanadiy dayadiy nyanugwaam. Nyanugw ab dayadiy amaay asayik maa wakuw, \it kot\it* ir karay-kidanadiy viyasipadakik. \v 22 “Gwur wunadiy duw tigwuralik alik samasama duw taakw maa wakinadiy gwurak. Li duw wunak wukijibir tan yin kidiy kupwarapa jaav kwusidaak, adi duw God kwurkidaad. \v 23 “Day gwuraam kupwarapa jaav kwurdaak, aw gwur atabw niki tipaar. Wun mwiya maaj watuwa gwurak gwuradiy yawiy kwas maardaak ababa Yisrayil tipaam, aw wun, duw taakw dayadi Mwaam, ata sibinin yakidiwun. \p \v 24-25 “Gaba maaj kalivadadiy nyanugw aw dayadi gaba maaj dikim kakil-kakil maa. Atawa yawiy duw dayadi van tinadi duw dikim kakil-kakil maa. Li adiy nyanugw gaba maaj kaytik tikidana, aliba viyakita. Li adiy yawiy duw van tinadi duw kaytik tikidana aliba viyakita. Nyanabab atampik tinadiyan. Day sikiytaka-dadiwun, gwuradi van tinadi duw Biyilsipap adi taay wudibad. Gwur wuna kwukib yagwuralik alik day mwiya kupwarapa si sikiytaka-kidanadiygwurik.” \s1 Gwur yarakara ayag Godak. \r (Luk 12:2-7) \p \v 26 “Alik gwur yaga-tikwa. Ababa jaav adiyka pakwun rinadiy, ginyir abab maykaar warkinadiy. Ababa jaav sapwutakada rinadiy ginyir adiy jaav ababa duw taakw lakwu-kidanadiy. \v 27 “Adiy jaav pakwun tan gwurak watuwadiy, ginyir gwur maliykaam tan ababa duw takwak wasapwiy-kigwuradiy nyidi tipaam tan. \v 28 “Gwur yaga-tikwa duwak. Day amwiyda viyasipa-kidanadiy, li kayik a maa. Li gwur Godak ayag. Di amwiywa kayik nakamwiyib bwunak kupwaraap kwurkidabir kupwarapa tamiyaam. \p \v 29 “Saan nak kwasadiy wapiy duwamiy nak duw yapiy-kwadanadiy kidakikik. Aw kwasa wapiy nak kip kupwaam vakirvakir maa. God, gwuradi Asaay, bwutaay lakwuda yaakiya wakuw. \v 30 “Gwuradiy abwaam tinadiy nab kas-adiy? God bwutaay lakwudadiy. \v 31 “Gwur kwasadiy wapiy maa. Gwur mwiya duw taakw-adiygwurik. Alik gwur wukitikwa. God, nyanadi Asaay, di gwurak yara van tikwanaad.” \s1 Kitawa Jisas duw taakw kajakidadiy. \r (Luk 12:8-9) \p \v 32 “Li duw nak duw taakw mwutamaam tan dayak wakida, ‘Wun Jisas dikidi duw-adiwun’ waan, wunabab wunadi Asayik wakituwaad, ‘Adi duw wunadi duwad.’ \v 33 “Aw li duw nak duw taakw mwutamaam tan dayak wakida, ‘Wun Jisas dikidi duw maa’ waan, wunabab wunadi Asayik wakituwaad, ‘Adi duw wunadi duw maa.’” \s1 Jisas kidi kupwaar didilik tikuw, alik duw taakw kajaan tikidiy. \r (Luk 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34-36 “Wun kidi kupwaar datuwik, duw taakw dayadiy wariya mawul kwusidakik maa di. Wun datuwil day wariyadakik. Nuwukadiy wunak wukijibir tikinadiy alik nuwukadiy duwa nyan asaywa wariya-kinadiy, takwa nyan amaywa wariya-kinadiy, duw dayadiy taakw dayadiy kajalawa wariya-kinadiy. Adiy wiy nak duw taakw day rasikuw, day mwiya mam tikidiy wunak wukijibir tikidiy duw takwak. \p \v 37-38 “Aw li duw taakw dayadiy amaay asaay, duwa nyanugw takwa nyanugwak yikwadanadiy mawul dayadiy wunak yikwadanadiy mawulaam yitaypik tikidana, adiy duw taakw wuna gwalugwur samab wulawul maa. Li adiy duw taakw day dayadiy mawul yidadiy javik maa wakuw, aw day wuna danik wakuw nuwukadiy duw dayak kupwarapa jaav kwurdaak day wunak bwan kway maarkidana, adiy duw taakw, adiy wunadiy-adiy. \v 39 “Li wunak yawiy kwurkuw, aw wuna danik wakuw, kiyakinadiy, adiy nyanyi nyanyi wunawa kwakinadiy. Aw li day dayadiy sipa danik wukikuw, kiyakidiy, adiy nyanyi nyanyi kupwaraap tikidiy.” \s1 God wukimar maa duw taakw dayadiy diki danik kwurkwanadiy yawiyik. \r (Mak 9:41) \p \v 40 Ki niki maaj Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Li duw gwurak wakaray kwurkidana, adiy wunak wakaray kwurdana pik kwurkidanaala. Li duw wunak wakaray kwurkidana, adiy wunaam wayakidi Asaay dikik wakaray kwurdana pik kwurkidanaala. \v 41 “Li duw God diki maaj wasapwiynadi duwak ‘Kad God diki maaj wasapwiynadi duwad’ wakuw, yarakara dikik kwurkwadana, adi duwad God diki maaj wasapwiynadi duw God dikik adawul tipaam kwiykida java pik dikibab God kwiykidaad. Li duw mwiya viyakita duwak ‘Kad mwiya viyakita duwad’ wakuw, yarakara dikik kwurkwadana, adi duwad mwiya viyakita duw God dikik adawul tipaam kwiykida java pik dikibab God kwiykidaad. \v 42 “Gwur ki maaj wukimar-tikwa. Li duw kipa duw takwak ‘Kad Jisas dikidi kalivadidi duwad’ wakuw, adi kupwaam nikil nikil guw kidikikik kwiykinaad, adi duw diki kwasa yawiy God wukimar maa. Adawul tipaam jaav kwiykinaad dikik.” Jisas dayak wadidiy maaj ata kwusidiy. \c 11 \s1 Jon duw wayaki-didiy Jisas dikidiy yawiy maaw sitakira-dakik. \r (Luk 7:18-35) \p \v 1 Jisas dikidiy kalivadidiy tabatiy maan vitiya duwak maaj waan napakuw, ata tip wapadil. Wapakuw, walibab ridiy tipaar yikuw, duw takwak maaj kalivaan wasapwiy-didiy. \p \v 2 Jon Baptais kwiydi duw, \it kalabus\it* im kwadik, Jisas kwurdidiy yawiy maaj ata wukidil. Wukikuw, dikidiy kalivadidiy duw Jisas Kraisak wayakidik, yidiy dikik bas sidakikik. \v 3 Day Jisasak ata bas sidaad, “Min kidi kavin kwabanadi duw-adimin, ay nikidi duwak kavin kwakidiyan maa?” \v 4-6 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur sibinin maay Jonak. Yikuw, kidiy vikuw wukigwuradiy jaav dikik aw. Adiy mil kwakidiy duw taakw, adiy maan kupwaraap tidiy duw taakw, adiy \it lepa\it* tidiy duw taakw, adiy waan tipidiy duw taakw, adiy abab wun sipwutiyaki-tuwadiy. Adiy kiyadiy duw taakw kirapituwik rasidiy. God diki viyakita maaj saal yinadiy duw takwak wasapwiy-tuwadiy. Li adiy duw taakw mawul vitiy ti maarkuw, wunak wukijibir tikinadiy, adiy rakarak samasam tikinadiy. Bir yin Jonak kidiy yarik yituwadiy jaav yin dikik aw.” \p \v 7 Jon dikidiy kalivadidiy duw Jisasaam wapakuw, yidaak Jonak, Jisas vagaruwdiy duw takwak wadidiy, “Gwur kipa tamiyaar yigwuril Jonak vikir, atata duwad waan wadiygwurik? Li di ap timaardi duw kwasa mwiya mwar viyalik adiy suw tagwaan kwakwadana pik? Atampika duw maa. \v 8 “Li gwur yigwuril viyakita wapwiy kwusuw ridi duw vikir yidiygwurik? Aw Jon atampika duw maa. Viyakita wapwiy kwusuw-kwanadiy duw viyakita wiyaam kwakwanadiy. \v 9 “Li gwur yigwuril God diki maaj wasapwiydi duw vikir yidiygwurik? Ayi, Jon di mwiya God diki maaj wasapwiynadi duw tinaad. Di ababa nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duw kakildidiy. \v 10 “God diki lapa nyigaam maaj wanaad dikidi Tasakwudidi Duwak Jon diki yawiyik. God wanaad: \q1 ‘Taay maaj kariyanadi duw wayakituwaad. \q1 Yin niki jaav niki jaav minak kwulapwu-kinaad.’ \m \v 11 “Wun mwiya maaj a gwurak wakituwa. Jon diki yawiy ababa tayir ki kupwaam kwadiy duw dayadiy yawiyim kakilna. Aw kita God dikidi gwalugwa duw taakw abab Jonak yitaypik tinanaad.” \p \v 12 Jisas ki maaj ab wadidiy, “Jon bas maaj wasapwiydik aw yaan kita ap tidiy duw day dayadiy mawulaar wadadiy yawiy kwurtuwkik. Aw atawa akis kwur-kwanadiwun. Wun ki yawiy kwurtuwa aw God duw takwaam van tidikikik diki mawul wadil pik. \v 13 “Mawsis sukwudil \it lo\it* wadidiy majiwa God diki maaj wasapwiydi duwawa aw yaan Jon day abab wasapwiydiy God dikidi duw takwaam van tikidi nyak. \v 14 “Aw gwur dayadiy majib wukijibir tikigwura, gwur lakwu-kigwura Yilayja taay yakuw, God dikidi Tasakwudidi duw ata yakinaad. Jonad di Yilayja. \v 15 “Duw waan tinaad di yarakara wukikwaad.” \p \v 16-17 Jisas ata wadidiy, “Ki kupwaam kwanadiy duw taakw day kwasadiy nyanugw kitik. Day nyidi tipaam daan ritaay, nuwukadiy bapa kidiy nyanugw nikidiyik wasakiytaay kwadadiy, \q1 ‘Nyan kaagw sitaay, baagw tibakikib, aw gwur maa bag vas. \q1 Aw nyan gira-kwadanadiy baagw tibakikib, aw gwur maa gir.’ \m \v 18-19 “Jon yakuw, di gwuradiy kikwagwuradiy kikipatawa \it wain\it* akis kikwanaad. Alik adiy nyanugw kaytika duw taakw wadana, ‘Kad wudib mawulaar yidalik, alik kwam yinaad.’ Aw wun, duw taakw dayadi Mwamad, yakuw, kikipatawa \it wain\it* kikuw, day wadana, ‘Kidi duwab av! Bwal kaytik, kamnaagw kida kida kinaad. Ki kwam tikwadana guw samasam kikwanaad. Di \it takis\it* kwurkwanadiy duwawa nuwukadiy kupwarapa duw taakw dayadi kapa duw-ad.’ Ginyir kidiy kwurtuwadiy ababa yawiyim vikuw, lakwu-kigwura God di wunawa tad.” Jisas atawa wadidiy. \s1 Ginyir aal mwiya kupwaraap tikina adiy Jisas diki majik bwan kwiy-kwanadiy duw takwak. \r (Luk 10:13-15) \p \v 20 Nuwukadiy tipaam Jisas samasama nimadiy yawiy kwurdidiy. Adiy tipa kidiy duw taakw dayadiy bwan kway maardiy dayadiy valik, alik Jisas dayak maa wakuw, wadidiy, \v 21-22 “Ginyir mwiya kupwaraap tikidiygwurik, Sarasinawa Bitsayta abir tipaam kwanadiy duw takwak. Li wun, abir \it haiden\it* tip, Tayawa Saytan, adiy gwurak kwurtuwdiy nimadiy yawiy pik dayak kwurik-tuwa, day bwunak dayadiy valik samasam wukikuw, jaba wapwiy kwusuwkuw, kupw dayadiy sipaam yikuw, bwunak bwan dayadiy valik kwiyik-nadiy. Gwur awuk! Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im rikidi nyi, adiy Tayawa Saytan abir tipaam kwanadiy duw takwaam God kupwaraap kwurkidadiy. Aw gwuraam mwiya kupwaraap kwur-kidadiygwurik. \v 23-24 “Aw gwur, Kapanam tipaam kwanadiy duw taakw, gwur wakwanadiygwurik, ‘Nyan adawul tipaar warkidiyan’. Aw gwur war maa. Gwur kupwarapa tipaar dakidiygwurik! Li wun adi tayir God yiy wapataka-didi tip, Satam, adiy gwurak kwurtuwdiy nimadiy yawiy pik dayak kwurik-tuwa, adi tip ki kupwaam kida rikik-da. Gwur yara awuk! Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im rikidi nyi, adiy Satam tipaam kwadiy duw taakw kupwaraap kwurkidadiy. Aw gwuraam mwiya kupwaraap God kwur-kidadiygwurik!” \s1 Jisas adiy niki jaav niki javik samasam wukidiy duw takwak sugwiyaan kwurkidadiy. \r (Luk 10:21-22) \p \v 25-26 A nyaam Jisas Godak ata wadid, “Wunadi Asaay, min yitaypik adawul tipawa kidi kupwak tinadimin. Wun minak rakarak tinadiwun wunadiy duw takwak kalivatuwadiy jaav dayadiy maw maaj samasam lakwunadiy duwak yipakwu-minalik. Aw dayadiy maw kwasa nyanugw kaytik tinadiy duw takwak simaka-minalik. Ayiy, Asaay, ki jaav min mina mawulaam rilik kwurmina.” \v 27 Jisas Godak waan napakuw, vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Wunadi Asaay diki mawulaam rinadiy jaav bwutaay abab wuna tabaam takadidiy. Duw nakab wun, God dikidi Nyinim, maa laakw. Aw wunadi Asaay di kap lakwu-dadiwun. Duw nakab wunadi Asayim maa laakw. Wun wunada, dikidi Nyan, dikim lakwutuwaad. Day adiy wun dayak adiy jaav simaka-tuwadiy, dayabab wunadi Asayim lakwu-danaad. \v 28 “Li gwur gwuradiy mawulaam samasam gwuradiy niki jaav niki javik wukikuw, gwuraam vaat samasam yidaak, wunak may. Yagwur, wunaam yaap ada. \v 29 “Gwur wunawa yawiy akwur. Kwurkuw, wun gwurak kalivaaw. Wuna mawul akis wariyi-kwana. Alik wunak yagwur, viyakit kwakinadiygwurik. \v 30 “Aw wuna yawiy nima yawiy maa. Alik gwur wuna yawiy kwurkuw, gwuradiy mawul yaap tikidiy.” Jisas ata wadidiy. \c 12 \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duw \it kon\it* kidadiy Sapat nyaam. \r (Mak 2:23-28; Luk 6:1-5) \p \v 1 Ginyir kwasa mwiy tikuw, Jisas \it wit\it* (dayadiy mwiy kabasik kitik) rididi mayim tiytiyan tan Sapat nyi. Dikidiy kaliva-didiy duw kaam yisilik, aw day \it wit\it* dayadiy mwiy kwurdadiy kikir. \v 2 Adiy bapa Parasiy a jaav vikuw, Jisasak bas sidaad, “Min av! Agwa javik minadiy kaliva-minadiy duw nyana \it lo\it* watipidada yawiy kwurdana?” \v 3-4 Jisas dayak ata wadidiy, “Lapa nyigaam tayir Davit kwurdil jaav sukwudaal. Gwur maa vi? Di dikidiy duwawa kaam yisilik kikipaat kikir. Alik Davit God diki wiyaar wulakuw, Godak kwiydadiy \it bret\it* kwurkuw, di dikidiy duwawa ata kidadiy. Aw nyana \it lo\it* wana, ‘\it Pris\it* dayadika adiy \it bret\it* kikwadanadiy. Nuwukadiy duw taakw akis kikwadanadiy.’ Aw li gwur yaakiya wakwagwura Davit kwurdil yawiyik, agwa javik tikuw gwur maa wanadiygwur wunadiy kaliva-tuwadiy duw daya yawiyik? \v 5 “Aw gwur maa vi adiy \it pris\it* Mawsis sukwudil \it lo\it* liki majib wukikuw, yawiy kwurkwanadiy Sapat nyaam God dikidi wiyaam. Aw day gwuradi wagwur majik kwasik yinadiy, ay maa? \v 6 “Wun watuwadiygwurik nikidi kilim tinadi jaav God dikidi wiyaam yitaypik tinaad. \v 7 “Diki lapa nyigaam God wanaad, ‘Gwur yikuw, duw takwak sugwiyaan akwur. Wunak niki jaav niki jaav jaaw kwatiya-tikwa.’ Gwur ki God wadil maaj liki mwiya maw maaj gwur mwiyir maa laakw. Alik gwur maa wagwura adiy kupwarapa jaav kwar maarnadiy duw takwak. \v 8 “Aw wun, duw taakw dayadi Mwamad, Sapatak van tikwanadiwun.” \s1 Jisas duw sipwutiydid Sapat nyaam. \r (Mak 3:1-6; Luk 6:6-11) \p \v 9 Jisas a tip wapakuw, Juw daya gaba maja wiyaar ata wulaad. \v 10 Duw nak diki baw taab bwu kiyaal alim rad. Nuwukadiy alim kwadiy duw dayadiy mawul wadiy, “Kipab Jisas kupwarapa jaav kwurdik, aw nyan nimadiy \it kot\it* ir karay-kibanaad.” Alik day Jisasak bas sidaad, “Aw nyan duw nak Sapat nyaam diki giviyib ay diki kupwarapa amwiy sipwutiyik-banaad nyana \it lo\it* maa wakina a javik? Ay maa?” \v 11 Jisas ata wadidiy, “Aw gwura duw nak diki \it sipsip\it* kawaam vakirkuw Sapat nyaam tilik, aw di dakuw, lim kaykitikuw, kawar-kidaal. \v 12 “Aw \it sipsip\it* kip kwasa jaav-al, li duwad mwiya nimadi jaav-ad. Alik li wun duwaam viyakita jaav kwurtuwil Sapat nyaam, nyana \it lo\it* yaakiya wana a javik.” \v 13 Jisas di baw taab bwu kiyadi duw ata wadid, “Mina taab akaynawul.” Kaynawuldik, diki taab ata viyakit tal diki niki taab kitik. \v 14 Adiy Parasiy wakwukuw, day maaj ata lakatiydiy Jisasaam viyasipak. \s1 Mwiya tayir Aysaya maaj sukwudil Jisasak. \p \v 15 Jisas a jaav wukikuw, a tip ata wapadil. A tip wapadik, duw taakw samasam diki kwukib ata yidiy. Adiy giviyib kwurdiy duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-didiy. \v 16 Di kwasik yikuw, samasama duw taakw diki kwurdil yawiy wukidakik, alik di ata wadidiy, “Gwur nuwukadiy duw takwak watikwa a javik.” \v 17 Atawa wadik, God diki maaj wasapwiydi duw Aysaya God diki lapa nyigaam sukwudil maaj ata mwiya mwiyaba maaj tal. Kitawa sukwudil: \q1 \v 18 God wanaad, “Gwur av. Kidi duw wunadi yawiy duw-ad. Di wunadi Tasakwu-tuwadi Duw-ad. Wuna mawul ab dikik yina. Wun dikik rakarak tinadiwun. Wun wunadi Mawul dikik kwiytuwik, di ata ababa jaka tipa kidiy duw takwak wasapwiy-kidadiy wunadi nimadi \it kot\it* rikidi nyak. \q1 \v 19 “Aw di wariya maaj nimadib gaam san kwar maa. Nyidi tipaam tan gaam nimadib si maa. \q1 \v 20 “Adiy duw taakw dayadiy Godak wukijibir tikwanadiy mawul ap ti maarkwanadiy, adi Duw dayaam vasisad maa. Aw di dayaam sugwiyaan kwurdik, day ap tikidiy. Nuwukadiy kwasa mwiy Godak wukijibir tikwanadiy duw taakw day kwasa yakiy wakwujibir kwakwana yiy kaytik tikwanadiy. Duw yiy vajikiydik virkuw nima yiy tilikikik kaytik, adi Duw dayaam sugwiyaan kwurdik, Godak nima mawul wukijibir tikinadiy. Di atawa kwurkuw, Satanaam kakil-kinaad. \q1 \v 21 “Aw di atawa kwurdalik tikuw, alik ababa jaka tipa kidiy duw taakw dayadiy mawul dikik yikinadiy, ‘Di nyanak sugwiyaan kwur-kidadiyan’ wakuw.” \m Atawa Aysaya maaj wadil Jisasak. \s1 Nuwukadiy duw wadiy Satan Jisasaam sugwiyaan kwurdid nimadiy yawiy kwurdikik. \r (Mak 3:20-30; Luk 11:14-23) \p \v 22 Day duw nak Jisasak ata kwurin karaydaad. Wudib adi duw diki mawulaar yidik, aw dikibir mil kwakibir. Maaj ab akis bwula-kwaad. Jisas adi duwaam sipwutiydik, dikibir mil vibir. Maaj ab bwulaad. \v 23 Adiy vagaluwdiy duw taakw pitaan warkuw, ata wadiy, “Kidi duw God dikidi Tasakwudidi Duw, ay maa?” \v 24 Adiy Parasiy a java maaj wukikuw, ata wadiy, “Adi yitaypika wudib, Biyilsipap, dikik ap kwiydik, di nuwukadiy mawulaam rinadiy wudib alik kwurin yaki-dadiy.” \v 25 Jisas dayadiy mawulaam wadadiy maaj lakwukuw, wadidiy, “Li \it gavman\it* nak kapakap kajikuw, day dayada wariya-kidana, adi \it gavman\it* vakir-kinaad. Li tip nak ay gwalugw nak kapakap kajikuw, day dayada wariya-kidana, adi tip ay adi gwalugw vakir-kinaad. \v 26 “Aw gwur wagwura Satan di dikidiy wudib duw dayadiy mawulaam ridaak, kwurin yakidadiy. Atawa li Satan dikidi gwalugw kapakap kajikuw, day dayada wariya-kidana, Satan dikidi gwalugw vakir-kinaad. \v 27 “Gwur wagwura Biyilsipap wunak ap kwiydik, wun adiy mawulaam rinadiy wudib kwurin yaki-tuwadiy. Aw gwura bapa duw dayabab mawulaam rinadiy wudib kwurin yaki-kwanadiy. Aw Biyilsipap dayak ap maa kway a yawiyik. Alik tikuw, sikidadaad ap dayak kwiynaad a yawiy kwurdakik? Day wakwadiy gwura maaj mwiya maaj, ay? Suwala maaja? \v 28 “Gwura wagwura maaj mwiya maaj maa. God dikidi Mawul wunak ap kwiydik, wun adiy mawulaam rinadiy wudib kwurin yituwadiy. Atawa tikuw, God dikidi duw takwaam van tikidi nyi gwura nyidim tina. \p \v 29 “Duw nak ap tinadi duw diki wiyaar wulakuw, dikidiy niki jaav niki jaav kwurkwurik, aw di maa rav. Taay, adi ap tinadi duwaam yaav jikuw, dikidiy wiyaam rinadiy jaav ata kwur-kidadiy. \p \v 30 “Adiy duw day wunawa yawiy kwar maarkinadiy, day wunadiy mama duw tidaal pik tikinadiy. Wun duw taakw vagaruwtaka-tuwadiy wunadiy gwalugwa duw taakw tidakikik. Aw wunadiy mama duw yakuw, viyayakidaak, adiy duw taakw kapakap kapakap tabwu-kinadiy. \v 31 “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Li duw taakw vaal samasam yidaak, wajibayin sapis jikin samasam kwurdaak, God adiy javik yibwiy-kidadiy, adiy duw taakw dayadiy valik bwan kwiykuw, Godak adiy vaal wasapwiykuw. Aw li duw nak God dikidi Mawulak wajibayin sapis jikin kwurdaak, God diki vaal yibwiy maa. \v 32 “Li duw nak kupwarapa maaj wakinaad wun duw taakw dayadi Mwamik, God adiy vaal yibwiy-kidadiy. Aw li duw nak kupwarapa maaj wakinaad God dikidi Mawulak, God adiy vaal yibwiy maa. Samab maa. Nabiy nabiy kip tikina.” \s1 Duw dikidiy yawiy diki mawul liki mwiya maaw nuwukadiy duw takwak simaka-danaala. \r (Luk 6:43-45) \p \v 33 “Li viyakita miy viyakita mwiy rikwanaad. Li kupwarapa miy aad kupwarapa mwiy rikwanaad. Aw gwur dayadiy mwiyaam vikuw, aw gwur bwunak lakwukuw, wakinadiygwurik ki mwiy kidi miy dikil-al. \v 34 “Gwur kabaay kitika duw-adiygwurik. Gwur mwiya kupwaraap-adiygwurik. Gwur viyakita maaj bwula-bwul maa rav. Gwuradiy mawul kupwarapa tidanalik, alik kupwarapa maaj bwula-kwanadiygwurik. \v 35 “Adiy viyakita duw taakw viyakita mawul tikwanadiy. Alik viyakita yawiy kwurin viyakita maaj bwulakwanadiy. Li adiy kupwarapa duw taakw kupwarapa mawul tikwanadiy. Alik kupwarapa yawiy kwurin kupwarapa maaj bwulakwanadiy. \v 36 “Wun gwurak watuwadiygwur ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im ababa duw taakw day dayadiy ababa kwasa kwasadiy maaj dayadiy maw Godak wasapwiy-kidanadiy. \v 37 “Gwuradiy ababa majim wukikuw, God wakinaad, ‘Min viyakita duw-adimin’ ay, ‘Min kupwarapa duw-adimin.’” \s1 Jawna diki yawiy liki maaw maaj. \r (Mak 8:11-12; Luk 11:29-32) \p \v 38 Nuwukadiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa, Parasiy day Jisasak ata wadaad, “Kaliva-kwanadi duw, min God diki mawulaam rinadi yawiy nyanak asimak. Nyan adi yawiy vikuw, lakwu-kibana God minawa tinaad wakuw.” \v 39-40 Jisas ata wadidiy, “Kita kwanadiy duw taakw mwiya kupwaraap-adiy. Day dayadiy bwan bwutaay Godak kwiydadiy. Wunak bas sigwura jaav gwurak wun simak maa. Aw jaav nak gwurak simaka-kituwa. God diki maaj wasapwiydi duw, Jawnas, tayir kwurdil java pik kwurkituwa. Jawna di mwiya nimadi kamiy yalaam nyawa gaan mugwul kwadidiy. Atampik wun, duw taakw dayadi Mwaam, nyawa gaan mugwul kidi kupw diki yalaam kwa-kituwadiy. \v 41 “Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im ababa Niniva tipa kidiy duw taakw rapikuw, Godak ki maaj wakidana gwurak: ‘Jawna God diki maaj nyanak wasapwiydik, nyan abab bwan kwiykuw nyanadiy valik, wukijibir tidiyan.’ Atawa adiy duw taakw wakidiy. Aw gwur, God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, gwur maa wanadiygwur God diki majib wuki-wukik. Aw wun, ki maaj gwurak wasapwiy-nadi duw, Jawnaam yitaypik tinadiwun. \v 42 “Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im Sipa jaka tipa kil \it kwin\it* Godak wakina gwurak, ‘Wun mwiya sika tamiyaam kwakuw, yalwun Salaman wadidiy viyakita maaj wukik.’ Aw wun, ki maaj gwurak wasapwiy-nadi duw, Salamanaam yitaypik tinadiwun. Aw gwur God diki maaj wuki-wukik kwasik yinadiygwurik.” \s1 Li wudib duw wapakuw, aw ata dikik sibinin yakida nuwukadiy wudibawa, adi duw ata mwiya kupwaraap tiyakiyaki-kinaad. \r (Luk 11:24-26) \p \v 43-45 Jisas ki maaj dayak wadidiy, “Li kupwarapa wudib duwaam wapakuw, di yin yaan kipa tamiyaam kwakwa tamiyak vikir. Tamiy vi maarkuw, di ata wakinaad, ‘Wun sibinin yikinadiwun wun tayir kwakuw yatuwil tamiyaar.’ Wakuw, yidik, di vikinaad a tamiy vayukwukuw, maliykamaliy tikuw, kip rilik. Alik adi wudib sibinin yikuw, nuwukadiy kupwarapa wudib abitiy kwurin karaykidadiy a tamiyaar. Adiy nuwukadiy wudib day mwiya yitaypik adi wudibak tinadiy. Tayir kidi duw kupwaraap tad. Aw kita abitiya wudib yadaak, mwiya kupwaraap tiyakiyaki-kinaad. Atawa atampika jaav tikina kita kwanadiy duw takwaam.” \s1 Jisas dikidiy amaywa nyamwusugw dikik yadiy. \r (Mak 3:31-35; Luk 8:19-21) \p \v 46 Jisas duw takwak maaj wataay tidik, diki amaywa dikidiy nyamwusugw yakuw, kawaam tidiy. Day maaj watakadaal dikik di yadikikik dayak. \v 47 Aw walibab tidiy duw taakw Jisasak ata wadaad, “Min awuk. Mina amaywa minadiy nyamwusugw kanakw adiyka kawaam tinadiy. Day minak maaj wakir wanadiy.” \v 48 Jisas adiy duw takwak God dikidi gwalugwuk kalivaak, dayak ata wadidiy, “Sikalalaal wuna amaay? Sikanadiy-adiy wunadiy nyamwusugw?” \v 49 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak taab simakakuw, ata wadidiy, “Gwur av wunakil amaywa wunadiy nyamwusugwuk. Day kilim tinadiy. \v 50 “Sikanadiy-adiy wunadi adawul tipaam kwanadi Asaay diki yawiyik wukikuw, kwurkinadiy adiy duw taakw dayadiy wunadiy nyamwusugw, jikwaraagw, amayugw tikinadiy.” Jisas ata wadidiy. \c 13 \s1 Kadiy yakididiy duw maaj. \r (Mak 4:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 A nyi, wiy wapakuw, Galiliyaar mala araam tikuw, Jisas adiy duw takwak kaliva-didiy. \v 2 Jisasawa duw taakw samasam vagaluwdiy. Alik di kwasa jabiraar warkuw, di a jabiraam guwaam kwaad day diki maaj mwiyir wakwudakik. Day samasama duw taakw adiyka a mala ara kupwaam ridiy. \v 3 Dayak samasama jaav kalivadidiy. Waya maaj kitik wadidiy. Di dayak wadidiy, “Gwur awuk ki maaj! Duw nak kabasik kitika jaav, \it wit\it*, liki kadiy diki mayim yakik yad. \v 4 “Kadiy yakidik, nuwuk apiy yabim vakirdiy. Wapiy adiy kadiy vikuw, dakuw, kidadiy. \v 5-6 “Nuwukadiy kadiy kabaka ril kwasa kupw, a kupwaam vakirdiy. A kupw bag maa ti. Alik jayib ni saar warkuw, maj mwiyir maa kway. Aw nimadi nyi sidik, rik yikuw, kiyadiy. \v 7 “Nuwukadiy kadiy ramiy tidiy visawa vakirdiy. Ramiy til visawa nakamwiyib warkuw, yakiwulupwun ridiy. \v 8 “Nuwuk viyakita kupwaam vakirkuw, wardiy. Warkuw, day viyakita mwiy kwurdiy. Adiyka nuwuk mwiy mugwul ridiy, nuwuk mwiy kwasa samasam ridiy, aw nuwuk mwiy mwiya samasam ridiy.” \v 9 Jisas ata wadidiy, “Duw waan tinaad di yarakara wukikaad.” \s1 Waya maaj kitika maaj daya maaw. \r (Mak 4:10-12; Luk 8:9-10) \p \v 10 Jisas ki maaj wakuw wadik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, ata bas sidaad, “Agwa javik kidiy duw takwak waya maaj kitika majir waminadiy?” \v 11 Jisas dayak wadidiy, “God simaka-didiygwur agwa jaav tayib pakwul atatawa di duw takwak van tikidadiy. Aw dayak maa. \v 12 “Duw taakw wuna maaj lakwudana, ginyir miyawa lakwu-kinadiy God dikidiy javik. Aw adiy duw taakw day wuna maaj laakw maardana, ginyir kip tikuw, saal yikidiy. \v 13 “Kidiy duw taakw mil vikwanadiy. Aw mwiya akis javim vikwanadiy. Day waan wukikwanadiy. Aw maaj mwiya akis lakwu-kwanadiy. Alik tikuw, wun dayak waya maaj kitika majir watuwadiy. \v 14 “Aw God diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, diki God diki lapa nyigaam sukwudil maaj mwiya mwiyaba dayak tina. Di ki God wadil maaj duw takwak wadidiy, \q1 ‘Gwur maaj wuki-kigwuraal ab laakw maa. \q1 Gwur vidika vikigwuraal ab vi maa.’ \m \v 15 “God Aysayak ata wadid adiy duw takwak, \q1 ‘Kidiy duw taakw dayadiy mawul bwu pakwudiy. \q1 Dayadiy waan bwu takatipi-dadiy. Dayadiy mil bwu tipidadiy. \q1 Atawa tikwanadiy, wunak tipatiyakwuk-dana, aw sipwutiyik-tuwadiy.’ \m God ata wadidiy dayak.” \p \v 16 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Aw God gwurak yarakara kwurnaad. Alik gwur mwiyir mil vikuw, waan ab mwiyir wuki-gwuradiy. \v 17 “Ki maaj awuk. Tayir God diki maaj wasapwiydiy duwawa dikidiy duw taakw day adiy vigwuradiy wunadiy kwurtuwadiy yawiy vikir kwurdadiy, aw day maa vi. Day wuki-gwuradiy kalivatuwadiy maaj wukik kwurdadiy, aw day maa wak. Day kip kiyadiy.” \s1 Kadiy yakididiy maaj liki maaw maaj. \r (Mak 4:13-20; Luk 8:11-15) \p \v 18 “Gwur awuk kidi duw adiy kadiy \it wit\it* yakidil liki maw maaj. \v 19 “Adiy duw taakw day maaj wukikuw God dikidi duw takwak van tikidadi nyak aw day maa laakw, adiy duw taakw day adiy apiy yabim vakirdiy kadiy \it wit\it* kaytik tinadiy. Aw Satan yakuw, God diki maaj kwurdaal, dayadiy mawulaam kwalik. \v 20-21 “Atampik nuwukadiy duw taakw kabaak apiyim ril kupwaam yakididiy kadiy kitik tinadiy. Day God diki maaj wukikuw, kwurik rakarak tinadiy. Maaj mwiyir maa mawulaar yi. Alik simiy maa ti. Dayaam samasam kupwarapa jaav viyadaak, nuwukadiy duw taakw dayak wasupwudaak God diki majik, day ata bwan kwiy-kwanadiy God diki majik. \v 22 “Nuwukadiy duw taakw ramiy tina visawa vakirdiy kadiy kitik tinadiy. Day God diki maaj wukikuw, aw dayadiy mawulaam rinadiy majik samasam wukikuw, sanawa niki jaav niki jaav kwurik, kwanadiy. Adiy jaav yakuw, God diki majim yakiwulupwu-danadiy. Alik day mwiy maa ri. \v 23 “Nuwukadiy duw taakw adiy viyakita kupwaam vakirdiy kadiy \it wit\it* kitik tinadiy. Day God diki maaj wukikuw, kwurkuw, day mwiy rinadiy. Nuwukadiy mwiy mugwul rinadiy. Nuwuk mwiy kwasa samasam rinadiy. Nuwuk mwiy mwiya samasam rinadiy. Atawa duw taakw God diki maaj kwur-kwanadiy.” \s1 Jisas waya maaj kitika majir simakadil nuwukadiy haiden duw taakw apaapap God dikidiy juw takkw tikir kwur-kwadanalik. \p \v 24 Jisas niki waya maaj kitika maaj dayak wadidiy. “Kitawa God duw takwak van tinaad. Di adi viyakita kadiy \it wit\it* mayim yakidi duw kaytik-ad. \v 25 “Nyidi gaan tilik, ababa duw taakw si kwayik yakidaak, dikidi mama nib yakuw, adiy diki mayim yakididiy kadiy \it wit\it* awa nuwukadiy kupwarapa kadiy \it wit\it* kaytika pika jaav a mayim yakididiy. Kupwarapa \it wit\it* yakin napakuw, adi mama nib a maay wapakuw, ata yad. \v 26 “Adiy kadiy ata abab mayim wardiy. Aw ginyir day yikuw, vidadiy nuwukadiy kupwarapa \it wit\it* kaytika pika jaav nakamwiyib adiy viyakita \it wit\it* awa wardiy. \v 27 “A maay asaay duw dikidiy yawiy duw atawa vikuw, dikik yakuw, ata wadaad, ‘Sapakwa duw, min viyakita kadiy \it wit\it* mina mayim yakiminidiy. Aw ata ata yikuw, kidiyay kupwarapa \it wit\it* kaytika pika jaav nakamwiyib warnadiy?’ \v 28 “Ata wadidiy, ‘Wunadi mama duw yakuw, adiy kupwarapa jaav yakididiy.’ Day ata dikik bas sidaad, ‘Aw min wukimina nyan yin adiy kupwarapa kadiy \it wit\it* kaytika pika jaav gwakuw, yakinaak?’ \v 29-30 “Di dayak ata wadidiy, ‘Aw si wana? Atawa kwurkigwura, viyakita \it wit\it* awa nakamwiyib kaygwa-kigwuradiy. Adiy viyakitawa kupwarapa \it wit\it* kaytika pika jaav nakamwiyib warkwadiy. Ginyir dayadiy mwiy rik yidaak, wun ata wunadiy \it wit\it* kwurlapwuka-kwanadiy duwak wakituwadiy: Gwur taay wadiy kupwarapa \it wit\it* kaytika pika jaav gwakuw, kagwu mayim jitakakuw, yiyaar ayakisawul yiy yandikik. Ginyir adiy viyakita \it wit\it* kwurjuwtakakuw, wunaki kamnaagw takakwatuwa wiyaam kariyaan atak.’” \s1 Sika mastat maaj. \r (Mak 4:30-32; Luk 13:18-19) \p \v 31-32 Jisas niki waya maaj kitika maaj wadidiy, “God duw takwak van tinaad sika \it mastat\it* kitik. Ababa nuwukadiy kadiy nimadiyadiy, aw sika \it mastat\it* mwiya kwasaala. Duw sika \it mastat\it* kwurkuw, diki mayim sididiy. Ginyir kwasa mwiy simiy warkuw, mayim rinadiy javim kakilkinaad. Miy tidik, wapiy day dikidi ba miyaam kwaat taka-kwadanaad. Atampik God dikidi gwalugw taay kwasa tidik, aw ginyir mwiya nimaad tikinaad.” \s1 Yis maaj. \r (Luk 13:20-21) \p \v 33 Jisas niki waya maaj kitika maaj wadidiy, “God duw takwak van tinaad \it yis\it* kitik. Taakw \it bret\it* sukwulik yikir tikuw, li ata kwasa \it yis\it* kwurkuw, \it plaua\it* wa nakamwiyib kwurjuwtakakuw, kaybaybalakin kwurtaykib, ginyir a \it plaua\it* wa \it yis\it* wulkuw, mwiya nima tikina.” \s1 Jisas waya maaj kitika majadikanir kipa duw takwak bwuladidiy. \r (Mak 4:33-34) \p \v 34 Jisas vagaluwdiy duw takwak ababa jaav wadidiy waya maaj kitika majir. A waya maaj kitika majida dayak wadidiy. \v 35 Tayir God diki maaj wasapwiydi duw ki maaj wadil, \q1 “Wun dayak waya maaj kitika majir wakituwadiy. \q1 Adiy jaav day pakwun tinadiy God ki kupw yitakadidi nyi aw yaan kita wasapwiy-kituwadiy.” \m Jisas atawa dayak wadik, ki maaj ata mwiya mwiyaba maaj tal. \s1 Kupwarapa kadiy wit kaytika pika jaav waya maaj kitika maaj liki maaw maaj. \p \v 36 Jisas adiy vagaluwdiy duw taakw wapakuw, yala wiyaar wuladik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, wadaad, “Nyan adiy kupwarapa \it wit\it* kitika jaav wamina waya maaj kitika maaj liki maw wukik.” \v 37 Jisas dayak ata wadidiy, “Adi viyakita kadiy \it wit\it* mayim yakididi duw aad wun-adiwun, duw taakw dayadi Mwaam. \v 38-39 “Adi maay kidi kupwad. Adiy viyakita kadiy \it wit\it* day God dikidiy duw taakw-adiy. Adiy kupwarapa \it wit\it* kitika jaav day Satan dikidiy duw taakw-adiy. Adi kupwarapa \it wit\it* kitika jaav mayim yakidi duw, aad Satan-ad. Adiy \it wit\it* kitiki-nadiy duw day God dikidiy maaj kardadiy duw-adiy. Kitiki-kidana nyi, aal kidi kupw kwusikidi nyal. \v 40-42 “Day adiy kupwarapa \it wit\it* kitika jaav kwurjuw takakuw, yaar yakisawula-kidanadiy. Atawa kidi kupw kwusidik, wun wayakituwik, wunadiy maaj kardadiy duw kidi kupwaar dakidiy. Dakuw, kwur-kidanadiy adiy ababa vaal yikwanadiy duw takwawa adiy ababa jaav day mwugiy-danadiy duw taakw vaal yidakikik. Dayaam kwurkuw, yiyaar yakisawula-kidanadiy. \v 43 “God dikidiy duw taakw ki kupw wapakuw, God dikidi van tikidadi tipaar warkuw, day nyi baw tubwaar tikuw, wapakuw, mwiyir sikanaad, atampik tikinadiy. Gwur wuna maaj wukikuw, a majik awuk!” \s1 Jisas waya maaj kitika maaj wadidiy saan samasam yapiy-kwadanadi javik. \p \v 44 Jisas dayak ata wadidiy, “Duw nak nikidi duw diki kupwaam yitaay tikuw, jaav nak tayir pakwun tal vidil. A jaav mwiya samasama saan yapiy-kwadanaal. Vikuw, di kupw ata rimsuwdil. Rimsuwkuw, diki mawul rakarak samasam tikuw, diki wiyaar ata yad. Yikuw, dikidiy ababa jaav kwurkuw, nuwukadiy duw takwak kwiydikib, yapiydadiy. Yapiydadiy saan kwurkuw, ata yad adi kupwa duw diki kupw yapiyik. Atawa viyakita jaav God duw takwak van tinaad.” \s1 Jisas waya maaj kitika maaj wadidiy viyakita gilabadiyik. \p \v 45-46 “Duw nak yin yaan tinaad viyakita gilabadiy yapiyik. Mwiya viyakita gilabadiy sitakirakuw, di dikidiy ababa jaav kwurkuw, nuwukadiy duw takwak kwiydakib, yapiydadiy. Yapiydadiy saan kwurkuw, di a viyakita gilabadiy ata yapiydil. Atawa God dikidiy duw takwaam van tididiy.” \s1 Jisas waya maaj kitika maaj wadidiy nagirik. \p \v 47-48 “Nagir kitik God duw takwaam van tinaad. Duw nagir kwurkuw, yala araam yakisakikuw, niki kamiy niki kamiy ata kwurdadiy. Nagir guwaam tidik, kawarkuw ata lagwun mala kupwaar kawardaad. Kawarkuw, daan rikuw, adiy kamiy ata kajidadiy. Adiy viyakita kamiy vakaar yakisawula-dadiy. Aw adiy kupwarapa kamiy kip yakiyaki-dadiy. \v 49-50 Atampik kidi kupw kwusidik, God dikidiy maaj kardadiy duw wakwukuw, adiy kupwarapa duw taakw, day viyakita duw takwawa kwakwanadiy kwurkuw, yaar yakisawula-kidanadiy. Alim day girataay, wuk vatikirikiy-kinadiy.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak kalivadidiy mwiya tayib ridiy javiwa kwula jaav dayadiy mwiya maaw. \p \v 51 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata bas sididiy, “Gwur kidiy watuwadiy maaj lakwu-gwuradiy?” “Ayiy,” ata wadiy. “Bwu lakwu-banadiy.” \v 52 Jisas ata wadidiy, “Adiy God diki \it lo\it* kalivanadiy duw day wunadiy kaliva-tuwadiy duw tidaak, viyakita jaav kwurdadiy. Nuwukadiy taay pika viyakita jaav kwurnadiy. Nuwukadiy kwula pika jaav ab kwurnadiy. Ginyir adiy jaav lakwukuw, duw nuwukadiy duw takwak wasapwiy-danadiy.” \s1 Jisas diki kapa tipa kidiy duw taakw dikik bwan kwiydaad. \r (Mak 6:1-6; Luk 4:16-30) \p \v 53 Jisas adiy waya maaj kitika maaj wakwusin napakuw, a tip ata wapadil. \v 54 Wapakuw, di diki tipaar sibinin yad. Yikuw, daya gaba maja wiyaar wulakuw, adiy duw takwak kalivadidiy. Aw day diki maaj wukikuw, pitaan wardiy. Day ata bas sidiy, “Ata ata di kidiy jaav lakwu-didiy? Ata ata di God diki mawulaam rina yawiy kwurnaad? Aw di ki tipaba duw-ad. \v 55-56 “Di miya yawiy kwurkwanadi duw dikidi nyan-ad? Di Maria likidi nyan-ad? Jamis Jawsip Saymanwa Juwtas dikidiy nyamwusugw maa? Dikidiy jikwaraagw day abab kilim kwanadiy, ay maa? Akim di kidiy maaj kwurdidiy?” \v 57 Day laakw maardalik diki ap liki maaw, alik day maa wadiy dikik. Jisas ata wadidiy, “Ababa tipa kidiy duw taakw God diki wasapwiydi duwak rakarak tinadiy. Aw diki tipa kidiywa diki gwalugw ki duw taakw atawa maa kwar.” \v 58 A tipa kidiy duw taakw day dikik wukijibir ti maardalik, alik di samasama nimadiy yawiy alim maa kwar. \c 14 \s1 Yirat Jon baptais kwiydi duwaam viyasipadid. \r (Mak 6:14-29; Luk 9:7-9) \p \v 1 Ababa duw taakw wabagwudiy Jisas dikidiy kwurdidiy yawiyik. Alik Juw dayadi yitaypika duw, Yirat, adiy yawiy wukididiy. \v 2 Wukikuw, di dikidiy bapa duwak ata wadidiy, “Jon Baptais kwiydi duw tayir diki abw wun viyalupwa-tuwik, kiyaad. Aw kita bwutaay rasinaad kawamiyaam kwakuw. Alik ki nima ap dim rina.” \p \v 3-5 Tayir Yirat kiradil Yirawtiyas, dikidi nyamwus Pilip diki taakw. Jon Baptais kwiydi duw Yiratak wadikalib, “God maa wanaad min minadi nyamwus diki taakw kiraminil.” Yirawtiyas pitaan warkuw Jonak, li dim viyasipak. Alik Yirawtiyas kwurik, Yirat duw wayakididiy Jon kwurin yaav jikuw mala wiyaam takadakik. Yirat Jonaam viyasipak waad. Aw adiy Juw tipa kidiy duw taakw day wadiy, “Jon di God diki maaj wasapwiydi duwad.” Alik Yirat di Jonaam viyasipa viyasipak yagaad. \p \v 6-7 Yirat diki maaj kwadil nyi tilik, di kikipaat jabim takanadiy sapakwa nyanugw kidakikik. Yirawtiyas liki takwa nyan yaan baagw dayak tilik, Yirat rakarak samasam tad likik. Alik di basa kasab wadil, “Mwiya maaj watuwanyin. Agwa jaav nyina mawul kwurik walik, wun kwatiyaribaak tinadiwun.” \v 8 Aal nibwu taakw wakwukuw, liki amayik bas silil, “Agwa javik bas sikituwa?” Tayir Jon Yiratak kipwu mwutaam yikuw, mwiya maa waad di Yirawtiyas kira-kirak. Yirawtiyas a jaav wukil, alik liki takwa nyinik ata walil, “Baptais kwiydi duw diki abw.” Jayib ni a nibwu taakw sibinin yikuw Yiratak, dikik ata walid, “Baptais kwiydi duw, Jon, diki abw kita viyalupwakuw, marim takakuw, wunak akwutay.” \v 9 Yirat ata samasam wukid diki abanik. Di bwu takadil vagaluwdiy duw makab. Maaj lakatiykuw, alik ginyir maa rav warapiyik. Atawa tikuw, di yaakiya waad dikik walil majik. \v 10 Yirat vay sawdiy duwak ata wadidiy, “Jon Baptais kwiydi duw diki abw aviyalupw.” \v 11 Viyalupwakuw, Jon diki abw marim takakuw, nibwu takwak kwiydil. Li ata kwurkuw, karayin liki amayik kwiylil. \v 12 Jon dikidiy kalivadidiy duw a jaav wukikuw, day yakuw, Jon diki amwiy kwurdaal. Kwurkuw, kawamiyaam takadaal. Takakuw, day ata Jisasak yidiy dikik ababa jaav wakir. \s1 Jisas samasama duw takwak kamnaagw kwiydidiy. \r (Mak 6:30-44; Luk 9:10-17; Jon 6:1-14) \p \v 13 Jisas daya maaj wukikuw, a tip ata wapakuw, di kap yad kipa tamiyaar jabirasaay. Jisas a tip wapadil maaj wukikuw, samasama duw taakw diki kwukir manir nibwusaay yidiy dikik. \v 14 Jisas jabir wapakuw, adiy samasama vagaluwdiy duw takwaam vikuw, di samasam wukid dayak. Wukikuw, di dayadiy giviyib kwurdiy duw takwawa nyanugw sipwutiy-didiy. \p \v 15 Giraab tilik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, wadaad, “Kal kipa tamiya. Giraab bwu tina. Kidiy duw taakw tipaar awayak. Yin kikipaat mawiy yapiy-kwadiy day daya.” \v 16 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun dayaam tipaam wayak maa. Gwur gwura dayak kikipaat akwiy.” \v 17 Day Jisasak ata wadaad, “Nyan kilim kikipaat samasam maa ri. \it Bret\it* tabab, kamiy vitiyada rinadiy.” \v 18 Jisas dayak ata wadidiy, “Adiy kikipaat wunak akaray.” \v 19 Di adiy vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Gwur visim daan ada.” Wadik, day visim daan ridaak, Jisas adiy \it bret\it* tababawa vitiya kamiy kwurkuw, adawul tipaar likituwkuw, Godak wayapiy sidid. Wayapiy sikuw, adiy \it bret\it* kaysukwa-sukwakuw, kwiydidiy dikidiy kalivadidiy duwak adiy vagaluwdiy duw takwak kwiydakik. \v 20 Ababa duw taakw kikipaat kikuw, yaal wapwudiy. Jisas dikidiy kalivadidiy duw kayvisi-dadiy kipaat vagakuw, baniy tabatiy maan vitiy vagadaak, kapwudiy. \v 21 5000 duw adiy \it bret\it* awa kamiy kidiy. Day takwawa nyanugw maa naas. \s1 Jisas apiy araar yad. \r (Mak 6:45-52; Jon 6:15-21) \p \v 22 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Gwur jabiraar awar. Warkuw, gwur taay maay apika maka araar.” Wakuw, di ata vagaluwdiy duw taakw wayakididiy. \v 23-24 Wayakidik, yidaak, di nibwukir ata warid. Warkuw, Godawa maaj bwulaad. Gaan valik, Jisas kap kwaad kupwaam. Gaan valik, adi jabir nyidi araam tidik, mwar nimadib yin jabiraam saylik adi jabir payparapwud. \v 25 Taay tapwuk wadidi gaan Jisas apiy ararib dayak yad. \v 26 Aw Jisas dikidiy kalivadidiy duw dim apiy guwarib yadik vikuw, samasam yagakuw, ata wadiy, “Kad apawul-ad?” Yagakuw, nimadib gaam sidiy. \v 27 Jisas yabiyib dayak ata wadidiy, “Gwuradiy mawul yaga-tikwa. Wun Jisas-adiwun. Yaga-tikwa.” \v 28 Pita Jisasak ata wadid, “Li min mwiya Jisas-adimin wakuw, wunak wamin, wunabab wakwun guwarib vasin yaaw minak.” \v 29 Jisas Pitak ata wadid, “May.” Wadik, Pita ata jabiraam tikuw, guwaar sarin daad. Dakuw, apiy guwarib Jisasak ata yad. \v 30 Aw Pita di nima mwurawa mam yalik, di vikuw, yagaad mawulaar. Di ata kwasa kwasa guwaar daad. Aw di Jisasak gaam sidid, “Yitaypika Duw, wunak sugwiyaan akwur!” \v 31 Jisas yabiyib dikidi taab kwusakakuw, Pita kaykitidid. \v 32 Bir ata jabiraar sarin warbir, mwar ata kwusir. \v 33 Jisas dikidiy kalivadidiy duw jabiraam kwakuw, gaba maaj sukwudiy Jisasak, “Min mwiya God dikidi Nyan-adimin!” wakuw. \s1 Jisas barik kwurdiy duw taakw sipwutiy-didiy Ginisarit tamiyaam. \r (Mak 6:53-56) \p \v 34 Day araar suwurkuw, Ginisaritaar yadiy. Alim day kawiydiy. \v 35-36 Alim duw taakw day Jisasaam vikuw, day “Kad Jisas-ad” wataay wadiy. Aw day maaj wayakidaal walibab ridiy tipaar aw ababa duw taakw day dayadiy giviyib kwurdiy duw taakw Jisasak kwurin kariya-dakik. Day ata jabir jabir bas sidaad diki wapwiyim kaykiti-dakik. Kaykitikuw, day ata viyakit tidiy. \c 15 \s1 Juw dayadiy warag dayadiy sukw \r (Mak 7:1-13) \p \v 1 Nuwukadiy Parasiyawa God diki \it lo\it* kalivadiy duw day Jiruwsalim wapakuw, Jisasak yakuw, day dikik ata bas sidaad, \v 2 “Agwa javik minadiy kaliva-minadiy duw nyanadiy gwalugw dayadiy kalivadadiy \it lo\it* wab wukimar-nadiy? Day taab jan maarkuw, kikipaat kinadiy.” \v 3 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur God dikidiy \it lo\it* wapakuw, gwur gwuradiy \it lo\it*-adika kwur-kwanadiygwurik. \v 4 “God ki \it lo\it* gwurak kwiydil: \q1 Gwuradiy amaay asayik awuk. \m Niki majiwa: \q1 Sikadadaad amaay asayik sapis jikinaad, gwur adi duwaam aviyasip. \m \v 5 “Aw gwur kitawa kaliva-kwanadiygwur: ‘Li duw nak dikibir amaay asayik wakidabir. “Wun birak sugwiyaan kwar maa rav, wunadiy niki jaav God dikidiy tidakikik tasakwun tidanalik tikuw,” aal jaaw yaakiya atawa kwurkwaad.’ Duw atawa wakuw, gwur wakwanadiygwur di dikibir amaay asayik wukisir-kwaad. \v 6 “Atawa gwur wakwanadiygwur. Gwur God dikidiy \it lo\it* wak maa wakuw, gwur gwuradiy \it lo\it* wa danik kwur-kwanadiygwurik. \v 7 “Viyuw tikala pik vitiy pasira-nadiygwur! God dikidi wasapwiydi duw, Aysaya, ki maaj wadik, mwiya maaj wadil gwurak. Di waad, \q1 \v 8 ‘God wanaad kidiy duw taakw wunak sukwasukw wunak kwurin rakarak kipa majidanil tikinadiy. \q1 Aw dayadiy mawul wunak mwiyir maa yi. \q1 \v 9 Kipa gaba maaj sukwanadiy wunak. \q1 Agwak, day dayadiy \it lo\it* kalivadaak, wanadiy, ‘Kidiy God dikidiy \it lo\it*-adiy,’ wakuw.” \s1 Adiy jaav duw takwaam kupwaraap mwugiy-kwanadiy dayadiy mwiya maaw. \r (Mak 7:14-23) \p \v 10 Jisas alik ababa duw takwak gaam sididiy day yadakikik dikik. Yadaak, dayak ata wadidiy, “Gwur abab wunadiy maaj wukikuw, adiy majib awuk. \v 11 Kawaam rinadiy jaav duw kikida, di kupwaraap ti maa. Duw daya mawulaam kwanadiy jaav wakwukuw, mwugiydaak, adiy duw kupwaraap tikinadiy.” \p \v 12 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, wadaad, “Adiy Parasiy day pitaan warnadiy mina wamina majik.” \v 13 Jisas dayak ata wadidiy, “Wunadi adawul tipaam kwanadi Asaay di nimadi maay nak tinaad. Adi mayim kipa duw sikidadiy miy adiy miy gwakuw, God yakiyaki-kidadiy. \v 14 “Adiy Parasiyak wuki-tikwa. Day adiy mil kwakinadiy duw kaytik tikuw, day awarwa awarwa nikidi nikidi duw tabaam kaykitikuw, yikuw, nakamwiyib kawaar vakir-kwadiy.” \v 15 Pita Jisasak ata bas sidid, “Jisas, nyanak aw mina wamina waya maaj kitika maaj liki maw.” \v 16-18 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwurabab, gwur maa laakw? Adiy duw dayir kikwadanadiy kamnaagw yalaar dataay, ginyir wusawa diy tikwanadiy. Adiy maaj taay duw dayadiy mawulaam ritaay, ginyir duw dayir ata wakwunadiy. A jaav mwugiylik, duw kupwaraap tikinaad. \v 19 “Kidiy kupwarapa jaav duw dayadiy mawulaam ritaay, wakwukwanadiy. Duw viyaan, taakw niki taakw likidi duwaam vaal yaan, duw nikidi duw diki takwaam vaal yaan, yabim kwurbagwun, luwkuw kwurin, suwal kwurin, sapis jikin. \v 20 “Kidiy kupwarapa jaav mwugiydaak, duw kupwaraap tikinadiy. Aw adiy Parasiy wakwanadiy, gwur tik tinadiy tabaar kikuw, kupwaraap tikinadiygwur. Aw wun maa wanadiwun daya majik.” \s1 Niki jaka tipa kil taakw Jisasab wukijibir tal. \r (Mak 7:24-30) \p \v 21 Jisas dikidiy kalivadidiy duw kwurkuw, a tip wapakuw, Taya-awa Saytan, abir tipawa walibab ril tamiyaar ata yad. \v 22 Kana tamiy kil taakw, li Juw taakw maa, alim kwaal. Li Jisasak yakuw, nimadib dikik bas silid, “Yitaypika Duw, Davit dikidi gwalugwa duw, wunak awuk! Wudib wunaki takwa nyinim liki mawulaam ridik, jawjaay kwurda likim.” \v 23 Aw Jisas likik maaj maa wu. Dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, bas sidaad, “Ki taakw nyana kwukib titaay, nima kwudiyir li gaam sina. Alik wayakimin, yikwa.” \v 24 Aw di dayak ata wadidiy, “Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw adiy jaaw yinadiy \it sipsip\it* kitik tinadiy. Dayak sugwiyaan kwurik yinadiwun. Aw nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak maa.” \v 25 Wakuw wadik, a taakw dikik yakuw, diki manwa vakirkuw, ata walid, “Wunak ab sugwiyaan akwur!” \v 26 [Juw nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw sikiydadiy as-adiy.] Alik Jisas ata wadil, “Nyanugw kikipaat nyan asak kwiykwiy maa.” \v 27 Li ata walid, “Yitaypika duw, bwun jabim kwanadiy as dayadiy asaay daya kavisa kikipaat vakirkuw, kikwanadiy.” \v 28 Aw Jisas likik ata wadil, “Nyin nyina mawul samasama wukijibir wunak tina. A jaav nyin wun kwurtuwkik wanyina, wun kwurkituwa wanyina pik.” Atawa wadil nyi a taakw liki nyan liki mawulaam ridi wudib ata wapadil. \s1 Jisas samasama duw taakw sipwutiydidiy. \p \v 29 Jisas a tip wapakuw, mala Galiliy araar yad. Yikuw, nibwukir warkuw, alib daan rad. \v 30 Duw taakw samasam dikik yadiy. Day niki giviyib niki giviyib kwurdiy duw taakw dayawa nakamwiyib kwurin kariyadadiy. Nuwukadiy maan kupwaraap-adiy, nuwukadiy mil kwakidiy, nuwukadiy ap bwan kiyadiy, nuwukadiy day maaj bwul maardiy. Kariyakuw, Jisas diki manwa takadaak, sipwutiy-didiy. \v 31 Ababa duw taakw day vikuw adiy maaj bwul maardiy duw taakw, day daya maaj bwuladiy. Adiy ap bwan kiyadiy duw taakw day yara tidiy. Adiy maan kupwaraap tidiy duw taakw day tiytiyaan tidiy. Adiy mil kwakidiy duw taakw day mwiyir vidadiy. Adiy jaav vikuw, day pitaan wardiy. Pitaan warkuw, day ata wadiy, “Yisrayil duw taakw dayadi God di mwiya viyakitad!” wakuw wadiy. \s1 Jisas samasama duw takwak kamnaagw kwiydidiy. \r (Mak 8:1-10) \p \v 32 A nyi samasama duw taakw vagaluwdiy. Dayaam kipaat maa ri. Alik Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wataydik, yadiy. Yadaak, di ata wadidiy, “Wun kidiy duw takwak wukinadiwun. Day wunawa nyi mugwul kwadiy, aw day kikipaat maa. Li wun kamik tidaak wayaki-kituwa dayadiy tipaar, nuwuk yabim kamik kiyasikiy-kinadiy.” \v 33 Dikidiy kalivadidiy duw ata bas sidaad, “Ata ata kikipaat kwiykibanadiy? Kal kipa tamiya. \it Bret\it* kilim maa ri.” \v 34 Di ata bas sididiy, “Gwuraam \it bret\it* kas rinadiy?” Day ata wadiy, “\it Bret\it* abitiy, nuwukadiy kwasadiy kamiywa.” \p \v 35 Jisas duw takwak wadidiy, “Kupwaam daan ada!” Wadik, day ata daan ridiy. \v 36 Ridaak, Jisas adiy \it bret\it* abitiy kamiywa kwurkuw, Godak wayapiy sikuw, kaysukwa-sukwakuw, ata dikidiy kalivadidiy duwak kwiydidiy. Day ata kwiydadiy adiy duw takwak. \v 37 Day kikuw, yaal ruwdaak, adiy kavisa kipaat baniy abitiyim vagadaak, wapwurukwudiy. \v 38 A nyi duw 4000 kikipaat kidiy. Takwawa nyanugw dayaam maa naas. \p \v 39 Jisas adiy duw taakw ata wayakidik, yidiy. Yidaak, Jisas jabiraar salin dakuw, Makatan tamiyaar jabirasaay ata yad. \c 16 \s1 Parasiyawa Satuwsiy bapa duw Jisas nimadi yawiy dayak kwurdikik. \r (Mak 8:11-13; Luk 12:54-56) \p \v 1 Nuwukadiy Parasiyawa Satuwsiy yakuw, Jisasawa maaj warjuwdiy. Day Jisasaam vasibariyik kwurdiy. Alik day dikik bas sidaad, “Min nyanak nimadi yawiy asimak aw mwiyir nyan lakwu-kinadiyan God yaakiya wanaad minak wakuw.” \v 2 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Nyi dakwada, nyikiy nyikiy tubw vikuw, wakwanadiygwurik, ‘Sir viyakita nyi tikina.’ \v 3 “Ganib, nyikiy nyikiy tubw vikuw, gwur wakwanadiygwurik, ‘Mwurwa waal yakinaad.’ Atawa gwur kidawur tubwaar kituw vikuw, bwunak lakwukuw, wakinadiygwur, ‘Ki nyi waal jakina. Ki nyi waal ji maa.’ Aw agwa javik gwur wunadiy yawiyik vikuw, dayadiy maw gwur maa laakw? \v 4 “Kita kwanadiy duw taakw day kupwaraap-adiy. Day maa laakw God dikidi yawiyik. Gwur wanadiygwurik wun God diki mawulaam rina yawiy kwurtuwkik gwurak. Aw atawa maa. Nima yawiy nak vikigwura. Tayir God diki nima yawiy Jawnak kwurdil pik vikigwura. Jawna di kiyadil pikada nimadi kamiy yalaam nyi mugwul gaan mugwul rikuw ata wakwud. Atampik kidi kupw yalaam nyi mugwul gaan mugwul kwakituwadiy.” Atawa dayak ki maaj wakuw, Jisas ata wapadidiy. \s1 Jisas adiy Parasiyawa Satuwsiy dayadiy sukw tasakwudil mwiya kupwaraap tidakikik. \r (Mak 8:14-21) \p \v 5 Jisas dikidiy kalivadidiy duw agika mala araam kawiykuw, day wukimar-dadiy \it bret\it* ak. \v 6 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur wukir yarakara ada adiy Parasiyawa Satuwsiy daya \it yis\it* ak.” \v 7 Dayaam \it bret\it* maa ri. Alik day mawulaar wukidiy Jisas \it bret\it* ak wanaad wakuw, day daya bwulabagwudiy diki majik. Day wadiy, “Nyanaam \it bret\it* maa ri. Alik atawa wanaad.” \v 8-9 Jisas daya maaj wukidil. Alik di dayak bas sad, “Agwak, ‘Nyanaam \it bret\it* maa ri,’ gwur gwura wataay bwulabagwu-nadiygwur? Gwur wunak wukijibir maa ti? Gwur maa laakw wun ap tinadiwun kamnaagw mwugiy-tuwik suwulik-nadiy. Kabaak gwura maka apaam rinadiy? Wukimar-gwura tayir wun \it bret\it* tabab 5000 duwak kaysukwun kwiytuwdiy? Baniy kas kavisa \it bret\it* vagaluwkuw, vagagwurdiy? \v 10 “Wun \it bret\it* abitiy 4000 duwak kaysukwun kwiytuwdiy. Baniy kas kavisa \it bret\it* vagaluwkuw, vagagwurdiy? \v 11 “Wun gwurak \it bret\it* ak maa wu. Agwa javik gwur laakw maarnadiygwurik wunadiy yawiy dayadiy mawuk? Gwur wukir yarakara ada adiy Parasiyawa Satuwsiy daya \it yis\it* ak!” \v 12 Jisas atawa wadik, day ata lakwukuw, ata wadiy, “Di nyanak \it bret\it* aam takadadiy \it yis\it* ak maa wu. Di nyanak wanaad, ‘Gwur wukir yarakara ada adiy Parasiyawa Satuwsiy dayadiy kalivadanadiy majik.’” \s1 Pita Jisasak wadid, “Min God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin,” wakuw. \r (Mak 8:27-30; Luk 9:18-21) \p \v 13 Jisas Sisariya Pilipay tamiyaar yikuw, di dikidiy kalivadidiy duwak bas sididiy, “Duw taakw nikim nikim wataay, agwa sad wunak sikiy kwadanaad?” \v 14 Day dikik ata wadaad, “Nuwuk wadiy min Jon Baptais kwiydi duw-adimin. Nuwuk wadiy min abir tayir kwabir God diki maaj wasapwiybir duw Yilayjawa Jirimaya nak-adimin. Nuwuk wadiy min nuwukadiy wasapwiydiy duw nak-adimin.” \v 15 Di dayak ata bas sididiy, “Gwur gwura agwa sad wunak sikiy-kwagwurad?” \v 16 Sayman Pita dikik ata wadid, “Min Krais-adimin. God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin. Min nyanyi kwakwanadi God dikidi Nyan-adimin.” \v 17 Jisas Pitaak ata wadid, “Sayman, Jawna dikidi nyan, God sukwasukw kwurnaad minak. Duw minak ki jaav maa simak. Aw God di diki simaka-dadimin wuna mwiya maaw. \v 18 “Min Pita-dimin, minadi si maw maaj kabaak-ad. Aw wunadiy gwalugwa duw taakw adi apiy kabakim vagaruwtaka-kituwadiy. Ababa kupwa kidiy jaav dayadiy ap wunadi gwalugwum kakil-kakil rav maa. Aw wunadi gwalugw samab kwas maa kidi kupwaam. \v 19 Wun wuna ap minak kwatiya-kituwa. Min kwurkuw, kidi kupwaam watipi-kimina jaav wunabab watipi-kituwa. Kidi kupwaam yaakiya wakimina jaav wunabab yaakiya wakituwa.” \v 20 Di dayak nimadib wadidiy, “Gwur nuwukadiy duw takwak watikwa wun God dikidi Tasakwudidi Duw-adiwun wakuw.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy adiy ginyir dikim yakinadiy kupwaraap sapwurapa javik. \r (Mak 8:31—9:1; Luk 9:22-27) \p \v 21 A nyi Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ki jaav bas ata wadidiy, “Wun Jiruwsalimaar yikuw, wuna sip kagil samasam yikina. Sapakwa nyanugw, sapakwa nyanugw \it pris\it*, God dikidiy \it lo\it* kalivanadiy duw, abab bwan kwiykidiy wunak. Viyadaak, kiyakidiwun. Kiyakuw, nyi mugwul yidaak, God wunaam ata kirapitaka-kidadiwun.” \v 22 Pita Jisas malaar kawarkuw, ata nimadib maa waad diki majik. Di ata wadid, “Yitaypika Duw, atawa ti maa! Day a jaav minaam kwur-dabaal!” \v 23 Jisas tipatiyakwukuw, Pitaak ata nimadib wadid, “Satan, wunaam awap! Min wuna yawiyik watipik kwur-minaala? Min duw mawula pik tinadimin. God mawula pik maa ti.” \p \v 24-25 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Duw taakw wuna kwukib yakir, aw yakidiy dayak sapis jikin, samasam kagil daya sipaar yikina, nuwukadiy kupwarapa jaav ab. Adiy jaav kwurkuw, wunak wukijibir tikuw, wuna danik wakuw, kiyakinadiy, day yara kwakinadiy nyanyi nyanyi. Aw li adiy duw taakw day wunak wukijibir ti maarkuw, day daya danik wukikuw, kiyakinadiy, adiy kupwaraap tikinadiy nyanyi nyanyi. \v 26 “Li duw nak kupwaam rinadiy ababa jaav kwurkinaad, di kiyadik, adiy jaav ata ata sugwiyaan kwurkidiy dikik? Agwa jaav yapiykuw, kwiykida di kiya marimarik? Di maa rav. \v 27 “Ginyir kwasa mwiy rikuw, duw taakw dayadi Mwaam God diki maaj kardadiy duwawa yakinadiwun wunadi Asaay dikidi nimadi kariyaan tikinaad apawa. Yakuw, wun ababa duw taakw dayadiy kidi kupwaam tan kwurdadiy yawiy vikuw, adiy kwurdadiy yawiyib yawiyib atampik kwiykituwadiy. Nuwukadiy viyakit tikidiy. Nuwukadiy kupwaraap tikidiy. \v 28 “Ki maaj awuk. Nuwukadiy kilim kwanadiy duw taakw day kiya maarkuw, kip kwaan, vikidana wunadiy duw takwak van tituwadi apak!” \c 17 \s1 Jisas diki mwutamaam nyi kaytik kariyaal. \r (Mak 9:2-13; Luk 9:28-36) \p \v 1 Nyi abwun yidaak, Jisas, Pita Jamisawa dikidi nyamwus Jon, dayadika kwurin kawardidiy. Aluwur pik tidi nibwukir wardiy. \v 2 Day dim vidaal, diki sip ata patiyakwul. Diki mwutaam nyi kaytik kariyaal. Dikidiy kwusuw-didiy wapwiy mwiya wamakawam kariyadiy. \v 3 Mawsisawa Yilayja maykaar wakwubir. [Bir God diki maaj wasapwiybir duw-abir, tayir bwu kiyakuw adawul tipaam kwabir.] Pita Jamisawa Jon ata day vidabir Jisasawa maaj bwulabirik. \v 4 Vikuw, Pita Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, aal viyakita nyan kilim kwabana. Maja wiy kwurnaak, nak minak, nak Mawsisak, nak Yilayjaak.” \v 5 Pita wataay tidik, baw tubw wakwukuw, apiyim dayaam God diki majadika tubwaam wukidaad, “Kad wunadi wuna Mawul yilidi Nyan-ad. Wun rakarak tinadiwun dikik. Diki maaj awuk!” \v 6 Jisas dikidiy kalivadidiy duw a maaj wukikuw, day samasam yagaan pitaan warkuw, kupwaam vakirkuw, dayadiy mwutaam kupwaar kwakitadakuw, mil kwusikuw, kwadiy. \v 7 Jisas dayak yakuw, taab dayaam wapwakuw, ata wadidiy, “Gwur arap. Yaga-tikwa.” \v 8 Day kituw vikuw, nikidi duw day maa vi. Jisasadika vidaad. \p \v 9 Day nibwukim dataay tikuw, Jisas dayak nimadib wadidiy, “Gwur ki vigwura javik kita nuwukadiy duw takwak wawayik. Ginyir duw taakw dayadi Mwaam kiyakuw, God kirapitaka-kidaad. A nyaam ki javik wakigwura.” \v 10 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik ata bas sidaad, “Agwa javik God diki \it lo\it* kalivanadiy wakwanadiy, ‘Yilayja taay yakuw, God dikidi Tasakwudidi Duw ata yakinaad?’” \v 11-12 Jisas dayak ata wadidiy, “Ayiy. Yilayja taay yakinaad ababa jaav kwulapwuk. Aw wun watuwadiygwur Yilayja di bwutaay yaad. Yakuw, duw taakw dikim wak maarkuw, jawjaay kwurdaad dim. Dim kwurdaal pik atampik duw taakw dayadi Mwamim jawjaay kwurkidanaad.” \v 13 Jisas atawa wadik, dikidiy kalivadidiy duw ata lakwudaal, “Jisas nyanak Jon Baptais kwiydi duw dikik wanaad.” \s1 Jisas as yidi nyan sipwutiydid. \r (Mak 9:14-29; Luk 9:37-43) \p \v 14-16 Day nibwukim tikuw, dadaak, samasama vagaluwdiy duw takwak yidiy. Yikuw, duw nak Jisasak yakuw, kwatiyir sikuw, ata wadid, “Yitaypika duw, min wunadi nyinik awuk! Di as yikwanaad. Jaab samasam di yiywa gwaam vakir-kwanaad. Wun minadiy kaliva-minadiy duwak kwurin karaytuwaad day dikim sipwutiy-dakik. Aw day maa rav.” \v 17 Jisas a maaj wukikuw, dayak ata wadidiy, “Gwur bapa duw taakw wukijibiran maa ti. Nyi kas gwurak watuwik, wuna ap vikuw, lakwu-kigwura? Nyi kas wuna mawul yay dakina gwurak? Adi nyan wunak akaray.” \v 18 Jisas wadik, adi nyan diki mawulaam kwadi wudib wapakuw, tabwud. Tabwukuw, adi nyan jayib ni ata yara kwaad. \p \v 19 Ginyir Jisas di kap kwadik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, bas sidaad, “Agwa javik nyan kidi wudib kwurin yaki-yaki maarbanaad?” \v 20-21 Jisas ata wadidiy, “Gwur Godak nimadib wukijibir maa ti. Alik gwur maa rav. Gwur Godak kwasa mwiy wukijibir tikuw, gwur kidi nibwukik ‘Gwakuw maay!’ wakuw, di bwunak gwakuw, niki tamiyaar yikinaad. Atawa Godak wukijibir tikuw, samasama nimadiy yawiy kwur-kigwuradiy. [Gwur kikipaat ki maarkuw, Godak bas sikuw, atampika yawiy kwurkigwuradiy.]” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy diki kiyakida kiyak. \r (Mak 9:30-32; Luk 9:43-45) \p \v 22-23 Ginyir Jisas dikidiy kalivadidiy duw day vagaruwdaak Galiliy tamiyaam, Jisas wadidiy, “Ginyir adi duw nak duw taakw dayadiy Mwaam kwiykidanaad nuwukadiy duw daya tabaam. Adiy duw dim viyasipa-kidanaad. Kiyakuw, nyi mugwul yidaak, di ata rapikinaad.” Ki maaj wadik, Jisas dikidiy kalivadidiy duw samasam wukidiy. \s1 Jisas \it takis\it* yapiydil. \p \v 24 Jisas dikidiy kalivadidiy duwawa Kapanim tipaar ata yidiy. Yikuw, God diki gaba maja wiy kidiy \it takis\it* kwurdiy duw day Pitaak yakuw, ata bas sidaad, “Gwuradi kaliva-kwanadi duw di God diki gaba maja wiya \it takis\it* yapiykwanaad, ay maa?” \v 25 Pita, “Ayiy,” waad. Pita yala wiyaar wuladik, di a javik Jisasak wu maardik nibwaay, Jisas ata bas sidid, “Sayman, min wukimin ata ata? Sikadadiy-adiy \it takis\it* kwiykwadiy ababa jaka tipa kidiy yitaypika duwak? Day dayadiy gwalugwa duw taakw, ay? Kipa duw taakw?” \v 26 Pita Jisasak ata wadid, “Kipa duw taakw \it takis\it* kwiykwanadiy dayak.” Jisas ata wadid, “Ay yaakiya, atawa tikuw, day dayadiy gwalugw \it takis\it* akis kwiy-kwanadiy yitaypika duwak. Atawa tikuw, wun ata ata \it takis\it* yapiy-kituwa wunadi Asaay dikidi wiyak? \v 27 “Jaaw, kupwaraap mawul tikik-nadiy. Alik min araar yikuw, sugw ayakisakw kamiyik. Taay sugwaar wulkimina kamiy liki dayim av. Saan alim vikimina. Aal rivikina wunaki \it takis\it* awa minaki \it takis\it* awa. Anabir \it takis\it* ata ayapiy.” \c 18 \s1 Day Jisasak bas sidaad, “Sikadadaad mwiya yitaypika duw tikwanaad God dikidi gwalugwum?” \r (Mak 9:33-37; Luk 9:46-48) \p \v 1 A nyi Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik yakuw, bas sidaad, “Sikadadaad mwiya yitaypika duw tikwanaad God dikidi gwalugwum?” \v 2 Jisas kwasadi nyinik wataydik, yidik, daya mwutamaam vatakadik, tidik, dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, \v 3 “Ki maaj awuk. Gwuradiy mawul kwasadiy nyanugw dayadiy mawula pik ti maarkidana, gwur God dikidi gwalugwuk vala-valak maa rav. \v 4 “Li adi kwasa nyan kaytik kidi kupwaam tikinaad, adi duw God dikidi gwalugwum yitaypik tikinaad. \v 5 “Sikadadaad wuna danik tikuw wunadi saam sukwasukw kwurkinaad kitampika nyinik, adi duw sukwasukw wunak kwurdil pik kwurkinaad.” \s1 Li duw mwugiy-kidadiy kwasadiy nyanugw vaal yidakikik aal mwiya kupwaraap tikina atampika duwak. \r (Mak 9:42-48; Luk 17:1-2) \p \v 6 “Kidiy wunak wukijibir tinadiy kwasanadiy nyanugw, aw duw nak yakuw mwugiydik, alik dayaam nak bwan wunak kwiykida, aw li taay duw adi duwaam nimadi kabaak diki kwaliyapaam yaav tuwtakakuw, guwaar yakikuw, kiyakwaad, aal viyakita, aw God dikim ginyir nimadi vaat kwiyik-daad. \v 7 “Duw taakw kupwa kidiy javik samasam wukikuw, day alik Godak bwan kwiykidiy. Wun samasam wukinadiwun atampika duw taakw. Aw li duw nak wunak wukijibir tikinadiy duw takwaam mwugiydik, wunak bwan kwiykidana, aw adi duw mwiya kupwaraap tiyakiyaki-kinaad. \p \v 8 “Li gwuradiy manwa taab mwugiydaak, gwur vaal yikuw, adi maan ay adi taab ata alupw! Aal gwur maan nak ay taab nak tikuw adawul tipaar wulakigwura, aal viyakita. Aw li maan vitiywa ay taab vitiywa yiy yana tipaar nabiy nabiy kwakigwura, aal kupwarapa. \v 9 “Li gwuradiy mil mwugiydaak, gwur vaal yikuw, a mil nak gwakuw, ayak! Aal gwur mil nak tikuw adawul tipaar wulakigwura, aal viyakita. Aw li min vitiywa yiy yana tipaar nabiy nabiy kwakigwura, aal kupwaraapa.” \s1 Jaaw yil \it sipsip\it* maaj. \r (Luk 15:3-7) \p \v 10 “Gwur bwan kwiytikwa kidiy kwasadiy nyanugwak, ‘Kwasadiy nyanugw-adiy’ wakuw. Wun watuwadiygwur dayadiy dayak van tikwanadiy God diki maaj kardadiy duw nyanyi wunadi adawul tipaam kwanadi Asaay diki mwutamaam kwakwanadiy. Alik tikuw day dikik sukwupir maaj wakwadiy gwurak. \v 11 “[Wun, duw taakw dayadi Mwaam, kidi kupwaar datuwil adiy Satan tabaam tinadiy duw taakw nyigirin kariyaak.] \p \v 12 “Duw nak \it sipsip\it* duwamiy tabab dayak van tinaad. Diki \it sipsip\it* nak jaaw yilik, agwa jaav adi \it sipsip\it* ak van tinadi duw kwurkinaad? Di adiy nuwukadiy \it sipsip\it* duwamiy aliy sap tabatiy maan abwaliy vas tan kidaak, di dayaam wapakuw, jaaw yina \it sipsip\it* ak kwakik yikinaad. \v 13 “Aal \it sipsip\it* sitakirakuw, adi duw di rakarak samasam tikinaad aal jaaw yil \it sipsip\it* ak. Aw adiy nuwukadiy \it sipsip\it* duwamiy aliy sap tabatiy maan abwaliy atampik dayak rakarak ti maa. \v 14 “Atampik gwuradi adawul tipaam kwanadi Asaay adiy kwasadiy nyanugw day jaaw yiyak maa wanaad.” \s1 Lakatiy-kwakwagwura yaab Kristen duw taakw gwuraam yidadiy valik. \p \v 15 “Li wunadi gwalugwa duw nak minaam vaal yidik, dikik yikuw, bir birada kap kwakuw, diki minak yidil vaal awasapwiy. Aw di diki valik wukikuw, ata bir mawul nak tikinabirbir. \v 16 “Aw di mina maaj wak maardik, nikibir gwalugwa duw vitiy kwurkuw, dikik maay. Yikuw, abir duw mina bwulakimina majik wukikinabir. Wukikuw, bir lakatiy-kibira mina majik dikik. God diki lapa nyig atawa wana. \v 17 “Aw di bira maaj wak maardik, wunadiy gwalugwa duw taakw vagaruwdaak, dayak a jaav awasapwiy. Aw di daya maaj wak maardik, di niki tipa kidi duw kaytik tikinaad gwurak. Di kupwarapa \it takis\it* kwurkwanadi duw kaytik tikinaad gwurak.” \s1 Duw taakw nakamwiyib niki jaav niki javik Godak bas as. \p \v 18 “Wun gwurak wunadiy gwalugwa duw taakw watuwadiygwur, adiy jaav gwur watipi-kigwura ki kupwaam God ab watipi-kida adawul tipaam. Adiy yaakiya wakigwuradiy jaav ki kupwaam God ab yaakiya wakinaad adawul tipaam. \v 19 “Niki jaav maa wakituwadiygwurik. Li duw vitiy bir mawul nak jaav nikik Godak bas sikibirik, wunadi adawul tipaam kwanadi Asaay a jaav birak kwurkida. \v 20 “Aw li duw vitiy mugwul vagaluwkuw ki yawiyik wunadi sawa apawa, wun daya nyidim tikidiwun. Alik God daya maaj wukikida.” Jisas atawa wadidiy. \s1 Adi yawiy duw maa wadil nikidi duw diki kwasa \it dinau\it* yabiyib yibwiy-yibwiyik. \p \v 21 Pita Jisasak yakuw, ata bas sidid, “Yitaypika Duw, jaab kas wunadi gwalugwa duw wunaam vaal yidik, yin dikik yibwiy-kituwa? Jaab abitiy?” \v 22 Jisas Pitaak ata wadid, “Minak si wana jaab abitiy waan? Aw wun wanadiwun jaab duwamiyir duwamiyir minak yididiy vaal ayibwiy.” \v 23 Jisas Pita lakwudikik tikuw, ki maaj dikik wadil, “Kitawa God duw takwak van tinaad. Tayir yitaypika duw nak dikidiy yawiy kwurdiy duw dayadiy dikim kwurdadiy \it dinau\it* vididiy. \v 24-25 “Van napadik, day duw nak kwurin kariyadaad dikik. Adi duw dikim \it dinau\it* kwurdil saan mwiya nimaala. Aw adi \it dinau\it* kwurdi duw vidil dikidiy saan maa rav. Alik dikidi \it masta\it* ata dikidiy yawiy duwak wadidiy, ‘Gwur kidi duw, dikidiy nyanugw takwawa ababa jaav ayapiy nuwukadiy duwak. Saan kwurkuw, diki \it dinau\it* ata kwusikwa. Kidi yawiy duw kipa yawiy kwurkinaad adi yapiy-kidadi duwak.’ \v 26 “Ki maaj wukikuw, adi yawiy duw dikidi \it masta\it* diki manwa kwatiyir vakirkuw, ata nimadib wadid, ‘Min wunak awuk! Wukikuw, nyi kwatiyamin, aw wunadiy \it dinau\it* minak kwatiya-kituwadiy abab!’ \v 27 “Adi dikidi \it masta\it* dikik samasam wukikuw, ata wadid, ‘Yaakiya, min maay! Wun mina \it dinau\it* yibwiy-kituwa.’ \p \v 28 “Adi yawiy duw kawaar wakwukuw, di nikidi yawiy duw vidid. Adi duw dim \it dinau\it* kwasa saan tidid. Aw di yikuw, adi nikidi yawiy duwaam kwaliyapaam kaybwukikuw, wadid, ‘Min kitaanabab wunadiy saan kwatiya-kiminadiy!’ \v 29 “Adi nikidi yawiy duw vakirkuw, ata nimadib wadid, ‘Min wunak awuk! Wukikuw, kavin ada. Wun ginyir kwatiya-kituwadiy minak.’ \v 30 “Aw li adi duw kwasik yad wadil majik. Kwasik yikuw, adi duw kwurkuw, \it kalabus\it* ir kwusawuladid. ‘Min kilim kwaan minadiy \it dinau\it* kwatiya-jibirakuw, ata wakwu-kinadimin.’ Wakuw wadid. \v 31 “Adiy nuwukadiy yawiy duw a jaav vikuw, samasam yaal giradiy. Day ata yidiy dayadi \it masta\it* ak wakir adi duw kwurdidiy javik. \v 32-33 “Aw dayadi \it masta\it* daya maaj wukikuw, adi yawiy duwak maaj wayakidil di yadikikik dikik. Yadik, ata wadid, ‘Min kupwarapa yawiy duw-adimin! Taay min wunak giramin, aw wun minak kip wapatuwadiy adiy ababa wunaam timinadiy ababa \it dinau\it*. Wun minak wukituwil pik aw atampik akir kidi nikidi yawiy duwak wukiminil dikik? Aw min atawa maa kwar dikik.’ \v 34 “Dikidi \it masta\it* wariya kwudiy wakuw dikik, dikim kwurkuw, wayakidik, \it kalabus\it* ir yad. Kwaan vay sawdiy duw dikim jawjaay kwurkidanaad yin adiy dikidiy \it dinau\it* sibinin kwiykida nyi tilik, ata kwusi-kinaad. \v 35 “Aw li gwur gwuradiy mawulaam gwuradiy gwalugwa duw dayadiy gwuraam yinadiy vaal yibwiy maarkigwura dayak, atampik adawul tipaam kwanadi wunadi Asaay gwurak kwur-kidadiygwurik.” \c 19 \s1 Samasama duw taakw kirakuw, ginyir ata wapadadiy. Alik Jisas a jaav liki mwiya maaw dayak kalivadil. \r (Mak 10:1-12) \p \v 1 Jisas kidiy maaj wakwusin napakuw, Galiliy tamiy wapakuw, Juwtiya tamiyaar ata yad. Yikuw, Jawtan bayib libwukuw, apika gikir vakiyid. \v 2 Yidik, samasama duw taakw vagaluwdiy alim dikik. Yin vagaluwdaak, dayaam barik kwurdiy duw taakw di ata sipwutiy-didiy. \p \v 3 Nuwukadiy Parasiy yadiy Jisasak vasibariyik. Alik dikik bas sidaad, “Li duw diki taakw kipakip wapakida, aal yaakiya?” \v 4-6 Jisas dayak ata wadidiy, “Ki God diki lapa nyigaam rina maaj gwur van maa ti? \q1 Mwiya tayir God duw taakw yitakakuw, ata waad, ‘Wun duw taakw yitaka-tuwdiy. Alik duw dikibir amaay asayim wapakuw, di diki takwawa tikinaad. Bir ata nak tikinabir.’ \m Alik tikuw, ginyir bir vitiy ti maa. Amwiy nak kaytik tikinabir. Agwa jaav God bwu tuwtakada, duw gwutaka-diba!” \v 7 Adiy Parasiy Jisasak ata bas sidaad, “Agwa javik mwiya tayir Mawsis ki maaj sukwudil God diki lapa nyigaam? ‘Duw diki takwaam wapaak tidik, aw di wapa-kwadanadiy lapa nyig likik kwiykuw, diki takwaam ata wapa-kwaad.’” \v 8 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur abab kabaak gwuradiy maka apaam rinadiygwur God diki mawulak ki javik. Alik Mawsis yaakiya waad gwur gwuradiy takwaam wapa-wapaak. Aw mwiya tayir atawa maa ti. \v 9 “Aw li duw diki taakw nikidi duwaam vaal yi maarlik, aw likidi duw likim kipakip wapakida, niki takwaam kirakida, adi duw diki ginya takwaam vaal yikinaad.” \p \v 10 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik ata wadaad, “Aw li duwawa taakw bir wa wamina maja pik tikibira, aal viyakita kip pasa duw pasa taakw tikibira.” \v 11-12 Jisas dayak ata wadidiy, “Ababa duw gwurak wagwuril jaav kwurkwur maa rav. Adiy nuwukadiy duw God dayak ap kwiykuw, day ki jaav kwurkwadiy. Nuwukadiy duw taakw kira maa. Nuwukadiy duw dayadiy amaay sapwiydaak, dayadiy amwiy kupwaraap tidaak, alik taakw kirakir maa rav. Nuwakadiy duw dayadiy mad bwutaay kitikidaak, alik taakw kirakir maa rav. Nuwukadiy duw dayadiy mawul Godak diki yawiyda kwurik wakuw, alik day taakw kira maa. Adiy duw day kitawa kwurik ki maaj awuk.” \s1 Jisas Godak bas sidid kwasadiy nyanugwak. \r (Mak 10:13-16; Luk 18:15-17) \p \v 13-14 Nuwukadiy duw taakw dayadiy nyanugw kariyadadiy Jisasak dayaam taab takakuw Godak bas sidikikik. Aw Jisas dikidiy kalivadidiy duw a jaav vikuw, maa wadiy dayak. Jisas dayak ata wadidiy, “Nyanugw wunak yakwadiy. Watipi-tikwa! God dikidi gwalugw kitampika nyanugw dayakidaad.” \v 15 Taab dayaam takakuw, ata wapadidiy. \s1 Saan samasam tidi nimadi duw Jisasak bas sidid ata ata di nyanyi nyanyi Godawa kwaya-kwayak. \r (Mak 10:17-31; Luk 18:18-30) \p \v 16 Duw nak Jisasak yakuw, dikik bas sidid, “Kalivanadi duw, viyakita jaav wun kwurkuw, nabiy nabiy yara kwakidiwun?” \v 17 Jisas dikik ata wadid, “Agwa javik min wunak bas simina viyakita javik? Godadika di viyakit tinaad, nuwukadiy maa. Min nabiy nabiy kwakir wakuw, God dikidiy \it lo\it* wab awuk.” \v 18-19 Aw di Jisasak ata bas sidid, “Agwa \it lo\it* wadiy?” Jisas dikik ata wadid, “Duwaam viyasipa-tikwa. Duw nikidi duw takwaam vaal yitikwa. Luwkuw kwurtikwa. Gwiyip kwur maaj watikwa. Amaay asaay biriki majib awuk. Gwur gwura sipak yarakara kwurgwura pik, gwur atawa akwur walibab kwanadiy duw takwak.” \v 20 Adi badiy duw Jisasak ata wadid, “Kidiy waminadiy ababa \it lo\it* wab wun wukikwanadiwun. Agwa jaav kip rina?” \v 21 Jisas dikik ata wadid, “Ki jaav kip rina. Min viyakit tikir wakuw, minadiy ababa jaav nuwukadiy duw takwak yapiykuw, adiy saan akwiy saal yinadiy duw takwak. Atawa kwurkimina, adawul tipaam nima jaav kwurkimina. Min ata wuna kwukib may.” \v 22 Di a maaj wukikuw, diki maak vakiril. Di ata samasam wukid dikidiy niki jaav niki javik nuwukidiy duw takwak kwiy-kwiyik. Wukikuw, diki mawul pakwul. Ata Jisasaam wapadid. \p \v 23 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Atawa samasama jaav tinadi duw God dikidi gwalugwur vara-varak wukikida, dikim vaat yikina. \v 24 “Aw niki maaj watuwadiygwurik. Jaay tupwur \it kamil\it* kwusawula-kwusawulak a nima yawiyal. Aw mwiya nima yawiy samasama jaav tinadi duw God dikidi gwalugwur vara-varak.” \v 25 Aw dikidiy kalivadidiy duw ki maaj wukikuw, day ata nimadib pitaan wardiy. Pitaan warkuw, ata wadiy, “Atawa tikuw, atata atata duw taakw God dikidi gwalugwur varakinadiy nabiy nabiy yara kwakir?” \v 26 Jisas dayak van napakuw, wadidiy, “Duw taakw day kap maa rav. Aw God rivnaad ababa jaav kwurkwurik.” \p \v 27 Pita ata wadid Jisasak, “Awuk! Nyan ababa jaav bwutaay wapakuw, mina kwukib yanadiyan. Agwa jaav nyan kwur-kibanadiy?” \v 28 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun gwurak waaw. Ginyir miyawa jaav kwula jaav tikidana nyi, a nyi wun, duw taakw dayadi Mwaam, yitaypika tamiyaam daan rikuw, ababa duw takwaam \it kotiy\it* ik, gwur wunadiy duw tabatiy maan vitiya duw, gwurabab daan rikigwura Yisrayil dayadiy gwalugw tabatiy maan vitiyaam \it kotiy\it* ik. \v 29 “Abab day wunak wukijibiran tikuw, alik dayadiy wiy nyamwus mwaam jikwaar amaay asaay nyanugw kupw wapakidadiy wuna danik tikuw, God adiy duw takwak samasam nuwukadiy kwiykidadiy. Di wadik, day nabiy nabiy yara kwakidanadiy. \v 30 “Kita samasam day yitaypik tinadiy ginyir mwiya yisadayaki-kidiy. Aw kita samasam day yisadayaki-nadiy, ginyir day yitaypik tikidiy.” \c 20 \s1 Mayim yawiy kwurdiy duw maaj. \p \v 1 Jisas dayak ata wadidiy, “Kitawa God duw takwak van tinaad. Ganbab duw rasikuw, yin adi mayim yawiy kwur duwak kwakibagwud. \v 2 “Di dayawa maaj lakatiykuw saan tabatiy nyi nak yawiyik dayak kwiydikik, di ata wayakididiy dikidi mayir yawiy kwurdakik. \v 3-4 “Ganib, nyi abaliy tilik, adi duw sibinin yikuw nyidi tipaar, di vididiy nuwukadiy duw day kip tidiy. Dayaam vikuw, di dayak wadidiy, ‘Gwurabab wunadi mayim yin yawiy kwurgwur, wun saan kwatiya-kituwadiygwurik.’ \v 5 “Aw day diki maaj wukikuw, yidiy yawiyik. Ginyir nyidi nyi tilik, nyi viyatakadik, taay kwurdil pik atampik kwurid. \v 6 “Nyi gilpik tidik, di nyidi tipaam vididiy nuwukadiy duw day kip tidaak, wadidiy, ‘Agwa javik gwur adi miyawa nyi kilim kip kwagwura?’ \v 7 “Day dikik ata wadaad, ‘Nyanak yawiy kwiykwiy duw maa.’ Di dayak ata wadidiy, ‘Gwurabab maay. Yin wunadi mayim yawiy akwur.’ \p \v 8 “Giraab kwusilik, adi maay duw dikidi yawiy van tidi duwak wadid, ‘Min gaam simin adiy mayim yawiy kwurnadiy duwak. Yadaak, dayadiy saan dayak akwiy. Min kwukir yinadiy duw dayak taay dayadiy saan akwiy. Adiy taay yinadiy duwak kwukir saan akwiy.’ \v 9 “Nyi gilpik tidik, yawiy kwurdiy duwak saan tabatiy tabatiy kwiydidiy. \v 10 “Adiy tayib yadiy duw vikuw, wukidiy mawulaar, ‘Nyan saan yitaypik kwurkinadiyan.’ Aw dayabab saan tabatiy tabatiy kwurdadiy. \v 11-12 “Day dayadiy saan kwurkuw, dayadiy mawul warkuw, adi maay asaay duwak wadaad, ‘Kidiy kwukir yanadiy duw nyi nak yawiy kwurkuw, min dayak saan tabatiy tabatiy kwiyminadiy. Aw nyan kidi nyi miyawa yawiy kwurbana. Nyidi nyi nimadi nyi nyanaam sikuw, aw min nyanak ab saan tabatiy tabatiy kwiy-minadiyan. A maa rav.’ \v 13-15 “Adi maay asaay duw dayaam duw nikik wadid, ‘Wunadi kapa duw, min awuk. Wun gwurak kwasa saan maa kwataay. Gwur wunawa maaj lakatiybana saan tabatiyak ki nyi liki yawiyik kwurkwurik, ay maa? Gwur gwuradiy saan kwurkuw, gwuradiy wiyaar maay. Li wun kidiy kwukir yanadiy duwak gwurak kwiytuwadiy sana pik kwiykituwa, aal wuna yawiya. Kidiy saan wunadiy-adiy. Wuna mawul wala yawiy kwurkituwa adiy sanak, aal wuna yawiya, ay maa? Gwur maa wagwura wun nima saan nuwukadiy duwak kwiytuwadiy? Ay maa?’ \v 16 “Atampik adiy duw taakw day taay God dikidi gwalugwur wuladiy day dayadiy saan kwukir kwurkidanadiy. Aw adiy kwukir God dikidi gwalugwur wulakinadiy duw taakw taay day dayadiy saan kwur-kidanadiy.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy maa diki kiyadil kiyak. \r (Mak 10:32-34; Luk 18:31-34) \p \v 17 Jisas Jiruwsalimaar warik tikuw, dikidiy kalivadidiy duw tabatiy maan vitiy nakamwiyib yitaay tikuw, nyidiy yabim tikuw, di dayak kap wadidiy, \v 18-19 “Wukigwura nyan Jiruwsalimaar warkibana. Warkuw, adi duw nak duw taakw dayadi Mwaam sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivanadiy duwak kwiy-kidadiwun. Day kiyadikik wakinadiy. Wakuw, day wun niki jaka tipa kidiy bapa duwak kwiykidadiwun. Kwiykuw, day wunak wajibay-kinadiy. Wunaam ramiy rinadi miyaar viyakidanadiwun. Viyaan napakuw, wunaam ata viyasipadaak, kiyakinadiwun. Ginyir nyi mugwul yidaak, God wunaam ata kirapitaka-kidadiwun.” \s1 Jamisawa Jon biraki amaay Jisasak bas silil maaj. \r (Mak 10:35-45) \p \v 20 Sipatiy dikibir duwa nyidiy, Jamisawa Jon, biraki amaay li likibir duwa nyidiy kwurkuw, Jisasak yakuw, dikik ab gwalikakuw, dikik ata walid, “Wun minak bas sikir jaav nikik.” \v 21 Jisas likik ata bas sidil, “Agwa javik nyina mawul wana?” Li dikik ata walid, “Ginyir min ababa duw takwak van tikimina, a nyi min wakuw, wunabir duwa nyidiy nak mina mava tabaam nak mina akiy tabaam atawa tikinabir. Bir minawa duw takwak van tikir daan rikibira.” \v 22 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur maa laakw wunak bas sigwura javik. Wunak kupwaraap yakinadiy jaav atampika jaav birabab kwur-kinabirbir rikir?” Bir ata wabirid, “An bwunak kwurkita.” \v 23 Jisas birakik ata wadibir, “Wunak yakinadiy jaav kitampik kwur-kinabirbir. Aw wunabir mava tabawa akiy tabaam rikinabir duw wun birakim tasakw maa. Aal wunadi Asaay diki yawiya. Ginyir di tasakwu-kidabir diki mawulaam rinabir duw.” \p \v 24 Jisas dikidiy nuwukadiy tabatiy duw a jaav wukikuw, wariya kwudiy wadiy Jamisawa Jonak. \v 25 Alik Jisas dayak gaam sididiy yaan vagaruwdakik dikik. Day yakuw, di ata wadidiy, “Gwur lakwu-gwura ababa nuwukadiy jaka tip dayadiy van tinadiy duw ap kwurnadiy dayadiy duw takwak van tikuw. Aw dayadiy mawulaam van tikwanadiy. \v 26 “Gwur kitampik maa ti. Li duw nak gwuraam yitaypik tikir, God diki milaam di gwuradi yawiy duw tikwaad. \v 27 “Li gwuraam duw nak yitaypika duw tikir God diki milaam, aw nuwukadiyik kipa yawiy duw tikwaad. \v 28 “Atawa duw taakw dayadi Mwaam maa yi nuwukadiy duw taakw yawiy kwurdakik dikik. Di nuwukadiy duw takwak sugwiyaan kwurik yaad. Di yaad samasama duw taakw dayadiy vaal Godak kwiyik. Kiyakuw, di dayadiy vaal yapiy-kidadiy.” \s1 Jisas mil kwakibir duw sipwutiy-dibir. \r (Mak 10:46-52; Luk 18:35-43) \p \v 29 Day Jarikaw tip wapakuw, yidaak, duw taakw samasam Jisas kwukib yidiy. \v 30 Mil kwakibir duw vitiy mala yabim daan ribir. Bir ata maaj wukibir Jisas yataay tidik walibab. Wukikuw, nimadib ata gaam sikuw, ata wabir, “Yitaypika duw, Davit dikidi gwalugwa duw-adimin, anak min awuk!” \v 31 Nuwukadiy duw taakw birakik wariya kwudiy wakuw, wadabir, “Bir kaygan ada!” Aw bir wadaal majik maa wak. Bir ata mwiya nimadib Jisasak maa gaam sibirid, “Yitaypika duw, nyanadiy warag dayadi yitaypika duw Davit dikidi gwalugwa duw-adimin, anak min awuk!” \v 32 Jisas walibab tikuw, wadibir, “Birak agwa jaav kwurtuwkik birabir mawul wanabir?” \v 33 Bir Jisasak ata wabirid, “Yitaypika duw, an sipwutiy-minkik anabir mil.” \v 34 Jisas di birakik samasam wukikuw, diki taab birakibir milaam takadik, jayib nak vibirbir birakibir mil. Vikuw, bir ata diki kwukib yibir. \c 21 \s1 Jisas Jiruwsalimaar wuladik duw taakw samasam dim vikuw, rakarak tidiy. \r (Mak 11:1-11; Luk 19:28-40; Jon 12:12-19) \p \v 1-2 Day Jiruwsalimaar yitaay tidaak, mala Aliv nibwukim ril tip, Bitpas, ata walibab tal. Tilik, dikidiy kalivadidiy duw vitiy wayakikuw, wadibir, “Bir yikuw, walibab rina kwasa tipaar maay. Yikuw, tipaar wulakuw, \it dagiy\it* alim sitakira-kibiraal. Yaav tuwtakada miyaam tina likidi badiy \it dagiy\it* wa. Bir raliykuw, kiril akaray. \v 3 “Li duw taakw birak bas sikidiy, ‘Agwa javik kwurbiraad?’ bir dayak aw, ‘Nyanadi sapakwa nyan di yawiy kwurdikik birakiwa. Yawiy kwusilik, yabiyib sibinin wayaki-kidabir.’” \v 4 Jisas atawa kwurdil tayir God diki maaj wasapwiydi duw God diki lapa nyigaam sukwudil maaj ata mwiya mwiyaba maaj tal. \v 5 Kitawa wana: \q1 “Gwur Jiruwsalim tipa kidiy duw takwak aw, \q2 ‘Gwuradi yitaypika duw gwurak yanaad. \q1 Di viyakita mawul tinaad. \q2 Aw di apiy \it dagiy\it* bwunim rikuw, yanaad.’” \p \v 6 Abir vitiya duw yikuw, Jisas wadil majib kwurbiril. \v 7 Bir abir amaay dagiywa likidi nyinwa kwurin kariyabirik. Kariyakuw, dayadiy wapwiy abir \it dagiy\it* biraki bwunim takakuw, Jisas ata adi badiy \it dagiy\it* bwunim warkuw, daan rad. Jiruwsalimaar ata bas yad. \v 8 Duw taakw samasam dayadiy wapwiy yabim yapir takadadiy gilabadiy kaytik. Nuwukadiy duw taakw gagawa ba miy samasam kwurkuw, yabim takadadiy. \v 9 Adiy taay Jisasak adiy kwukir abab rakarak tikuw, gaam sidiy, “Wayapiy as nyanadiy warag dayadi yitaypika duw Davit dikidi waraga duwak! God di mwiya viyakit-ad!” \p \v 10-11 Jisas Jiruwsalimaar wuladik, alim kwadiy ababa duw taakw pitaan warkuw, day daya wadiy, “Kidi duw sikanadaad?” Nuwukadiy duw taakw ata wadiy, “Kad God diki maaj wasapwiynadi duw Jisas-ad. Di Galiliy tamiyaam rina tip Nasarit tipa kid-ad.” \s1 Jisas yapiydiy duw taakw watipisakwu-didiy day God dikidi wiyaam kwadaak. \r (Mak 11:15-19; Luk 19:45-48; Jon 2:13-22) \p \v 12 Day Jiruwsalimaar wuladaak, Jisas God dikidi wiyaar ata wulaad. Adiy ababa yapiydiy duw takwak Jisas watipisakwu-didiy. Ababa Rom dayadiy sanawa God dikid wiya saan waripiydiy duw abab kaybalaki-didiy. Adiy vaal kwuryi-dadiy midakim wapiy yapiydiy duw dayadiy jaab dayadiy tikir wapayakidik, vakirdiy. \v 13 Di dayak ata wadidiy, “God diki lapa nyigaam kitawa wanaad, ‘Ababa tipa kidiy duw taakw valakwadiy wunadi wiyaar wunak wayapiy sikir.’ Aw gwur gwura mwugiygwuril luwkuw kwurnadiy duw daya tamiya!” \p \v 14 Adiy duw taakw dayadiy mil kwakidiy, adiy duw taakw dayadiy maan kupwarap-adiy, day abab Jisasak yakuw God dikidi wiyaam, di sipwutiy-didiy abab. \v 15 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duw day Jisas dikidiy kwurdidiy viyakita yawiy vikuw, adiy nyanugw God dikidi wiyaam nimadib gaam sidaak, “God viyakit kwurkwaad Davit dikidi gwalugwa nyinik,” day alik tikuw, yaal giradiy. \v 16 Aw day Jisasak ata wadaad, “Aw min wukiminadiy adiy wadanadiy maaj?” Jisas dayak ata wadidiy, “Ayiy, wun bwu wukituwa. Aw gwur ki God diki lapa nyigaam rina maaj gwur maa vi? Aal kitawa wana: \q1 ‘Kwasadiy nyanugwawa adiy mwuny kan kwakinadiy, God mwugiy-dadiy day mwiyir wayapiy sidakikik.’” \m \v 17 Wakuw, dayab wapakuw, Jiruwsalim tip wapakuw, Bitaniy tipaar ata yad a gaan alim si kwakir. \s1 Jisas mwugiyid miy nak rik yilikikik. \r (Mak 11:12-14,20-24) \p \v 18 Sira pik ganbab, Jisas Jiruwsalimaar sibinin yitaay tikuw, di ata kaam yisad. \v 19 Di miy, si \it vik\it*, vidid mala yabim tidik. Vikuw, adi miyak yikuw, dikidiy mwiy sitakirakuw kikir, di vidil adi miy mwiy samab maa ri. Gagadika rad. Vikuw, adi miyak ata wadid, “Min ginyir samab mwiy ri maa.” Jayib nak ata wadik, adi miy ata rik yad. \v 20 Jisas dikidiy kalivadidiy duw a jaav vikuw, pitaan warkuw, day dikik ata bas sidaad, “Ata ata kidi miy jayib nak rik yinaad?” \v 21 Jisas dayak ata wadidiy, “Ki maaj awuk! Aw li gwur gwuradiy mawul Godak wukijibir tikigwura, mawul vitiy ti maarkigwura, kidi miyak watuwik rik yida pik atampik gwurabab wagwur, rik yikinaad. Aw ki javadika maa, nuwukadiy jaav ab kwurkigwuradiy. Aw li gwur kidi nibwukik wakigwura, ‘Min rapikuw, yin guwaam avakir!’ atawa wakigwura majib wukikuw, gwakuw, yikinaad. \v 22 “Aw li gwur Godak wukijibir tikuw, dikik bas sikigwuradiy ababa jaav ata kwur-kigwuradiy.” \s1 Day Jisasak bas sidaad, “Minak ap kwiyid kidiy jaav kwurminkik sikadadaad?” \r (Mak 11:27-33; Luk 20:1-8) \p \v 23 Jisas God dikidi wiyaar sibinin yakuw, adiy duw takwak kalivadik, adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw dikik yakuw, ata bas sidaad, “Agwa apa tikuw, kidiy jaav kwurminadiy? Minak ap kwiyid, sikadadaad?” \v 24-26 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun jaav naka bas sikir gwurak. Aw wunak wakigwura wunak ap kwiydi duw ad wakituwaad gwurak. Sikadadaad Jonaam wayakid \it baptais\it* kwiydikik? God-ad? Ay duw-adiy? Wunak aw!” Day awarwa awarwa maaj bwulabagwudiy. Day daya ata wadiy, “Nyan ata ata wakinadiyan? Aw li nyan, ‘God-ad’, waan wakibana, di nyanak, ‘Agwa javik gwur diki majib wukimar-gwuril?’ wakinaad. Aw li nyan, ‘Duw-adiy’, wakibana...” Day duw takwak yagadiy. Agwak, abab wukidiy Jon God diki maaj wasapwiydi duw-ad. \v 27 Alik day Jisasak ata wadaad, “Nyan maa laakw.” Jisas dayak ata wadidiy, “Wunabab gwurak wu maa agwa apaar kidiy jaav kwurtuwadiy.” \s1 Duw dikibir duwa nyidiy maaj. \p \v 28 Jisas ki waya maaj kitika maaj wadil dayak. “Aw gwur wukigwur ata ata ki majik? Duw nak di nyidiy vitiy tad. Di taay nyinik yikuw, wadid, ‘Wunadi nyan, wun min wuna mayim yin yawiy kwurminkik nibwul.’ \v 29 “Adi nyan dikidi asayik wadid, ‘Wun kwasik yinadiwun.’ Atawa wakuw, ginyir diki mawul warapiykuw, di ata dikidi asaay mayim yawiy kwurid. \v 30 “Adi duw dikidi vitiya nyinik yikuw, taay nyinik wadil maja pik wadid. Wadik, adi nyan di, ‘Ayiy’ waad. Wakuw, di mayir maa yi. \v 31 “Abir nyidiy, sikadadaad birakidi asaay majib wukid?” Day ata wadiy, “Adi taay nyanad.” Jisas dayak ata wadidiy, “Wun watuwadiygwurik adiy kupwarapa \it takis\it* kwurkwanadiy duwawa adiy yabim kwurkwur tikwanadiy taakw, day taak God dikidi gwalugwur wulakinadiy. Aw gwur daya kwukir wulakigwura, ay gwur wul maa. \v 32 “Aw Jon Baptais kwiydi duw gwurak yakuw, ‘Gwuradiy mawul warapiykuw, God diki majib awuk!’ Wakuw wadik, gwur diki majib maa wak. Aw adiy kupwarapa \it takis\it* kwurdiy duwawa adiy yabim kwurkwur tidiy taakw day Jon diki majib wukidiy. Aw gwur a jaav bwu vigwuril. Vikuw, gwur gwuradiy mawul warapiy maarkuw, diki majib wukimar-gwuril.” \s1 Mayik van tidiy duw maaj. \r (Mak 12:1-12; Luk 20:9-19) \p \v 33 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur niki waya maaj kitika maaj awuk. Duw nak bajigay si \it girap\it*, diki mayim sididiy. Sikuw, kabaka yarip kaypwusidid. Di kaw ata vadid. Ginyir \it girap\it* dayadiy mwiy alim manir vasi-kidanadiy dayadiy guw kwurkuw, kidakikik. Alawul pik tina wiy ata kwurdil apiy yaripaam van tidiy duwak. Yawiy kwurdiy duw daya tabaam ata takadid adi maay. Takakuw, sikaam ril jaka tipaar ata yad. \v 34 “\it Girap\it* lawdaal nyi yawiy duw wayakididiy dayak diki am kwurdakik. \v 35 “Aw day adiy yawiy duwaam kalakwukuw, nak day viyadaad, nak day viyasipadaad, nak kabakir viyadaad. \v 36 “Ginyir maa adi maay asaay duw kwasa samasam nuwukadiy yawiy duw wayaki-didiy adi mayik van tidiy duwak. Aw day adiy yawiy duwaam tayir yidiy yawiy duwaam kwurdaal pik kwurdadiy. \v 37 “Atawa dayak kwurdaak, di dikidi nyan wayakidid adi mayik van tidiy duwak. Diki mawulaam waad, ‘Day wukikinadiy wunadi nyinik.’ \v 38 “Aw adiy duw adi nyinim vikuw, day daya wadiy, ‘Kidi duw maay asaay dikidi nyan-ad. Dim viyasipanaak. Dim viyasipakuw, kidi maay nyanadi maay tikinaad.’ \v 39 “Alik dim kayakitikuw, kawaar yakisakwukuw, viyasipa-daad.” \p \v 40 Jisas dayak ata bas sididiy, “Adi maay asaay yakuw, agwa jaav kwurkinaad adiy mayik van tinadiy duwaam?” \v 41 Day dikik ata wadaad, “Di yakuw, adiy kupwarapa duwaam viyasipakuw, adi maay nuwukadiy yawiy duwak ata kwiykinaad. Aw day diki am sikuw, yabiyib dikik kwiy-kidanaal.” \s1 A maaj liki maaw maaj: Jisas adi maay asaay dikidi dowa nyan kaytik, aw adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Parasiy adiy maay van tidiy duw kaytik-adiy. \p \v 42 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur ki God diki lapa nyigaam rina maaj maa vi? Kitawa wana: \q1 ‘Adi kabaak, tayir wiy kwurdiy duw maa wadiy dikik, \q2 kita nimadi kabaak abwa tibawa rinaad. \q1 Nimadi Yitaypika Duw a jaav kwurdil. \q2 Nyan vikuw, ata paynadiyan.’ \m \v 43 “Alik wun watuwadiygwurik, tayir gwur Juw duw God diki yawiyik van tigwuril. Aw gwur diki yawiy jawjaay kwurgwuril. Alik tikuw, God di maa wakuw gwura yawiyik, a yawiy nuwukadiy jaka tipa kidiy duwak kwiykida. Aw adiy duw day dikik viyakita yawiy kwurkidiy. \v 44 “[Adiy duw taakw day adi apiy kabakim vakir-kinadiy dayadiy ap bwan tukwiya-kidiy. Aw li adi kabaak dayadiy apiyim vakir-kidadiy, mwiya kwayupw kitik viyamwunyir-kidadiy. Aw wun adi kabaak-adiwun. Aw wun adi kabaak-adiwun.]” \p \v 45-46 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Parasiy Jisas wadil waya maaj wukikuw, day lakwudiy, “Jisas wadidiy waya maaj kitika maaj dayadiy maw nyan kwurbanadiy yawiyik maa wanaad.” Alik day Jisasaam kalakwuk. Aw day lakwudiy ababa duw taakw wadiy, “Jisasad God diki maaj wasapwiynadi duw-ad.” Day yagadiy adiy duw takwak. Alik day Jisasaam kalakwuk wukidaal maa rav. \c 22 \s1 Duw taakw kiradil bayaki kikipaat maaj. \r (Luk 14:15-24) \p \v 1 Jisas maa ata waya maaj kitika majir duw takwak wadidiy. \v 2 “Kitawa God duw takwak van tinaad. Yitaypika duw nak dikidi nyan taakw kiradil nyaam bayaki kikipaat jabim takadidiy dikik. \v 3 “Adi yitaypika duw dikidiy yawiy duw wayaki-didiy nuwukadiy duw takwak akiy wadakikik bayaki kikipatik. Aw day kwasik yidiy yiyak. \v 4 “Di nuwukadiy yawiy duw ata maa wayakididiy. Wayakikuw, wadidiy, ‘Gwur yikuw, adiy wun wunadiy watuwadiy duw takwak kitawa dayak aw, Wuna bayaki kikipaat bwutaay kwulapwu-tuwadiy. Wunadiy nimadiy \it bulmakau\it* awa badiy \it bulmakau\it* bwutaay viyasipakuw, aw ababa niki kikipaat niki kikipaat bwutaay kwulapwu-tuwadiy. Yaakiya, gwur may wunaki bayaki kikipatik.’ \v 5-6 Aw adiy dikidiy yawiy duw yikuw, wadidiy majib wadadiy. Aw day adiy maaj wukiwukik maa wakuw, day dayadiy niki yawiy niki yawiyik yidiy. Duw nak diki mayik yad. Duw nak diki \it stua\it* ar yad. Aw nuwukadiy duw alib tikuw, adiy yitaypika duw wayakididiy dikidiy yawiy duwaam kaykitikuw, viyaan napakuw, viyasipa-dadiy. \v 7 Adi nimadi yitaypika duw a jaav wukikuw, di yaal samasam giraad. Di ata dikidiy vay sawdiy duw wayakidik, yidiy adiy duwaam viyasipakuw, daya tip yiy wapwadakik. \v 8-9 Adi yitaypika duw dikidiy yawiy duwak gaam sikuw, yadaak, wadidiy dayak, ‘Wunaki bayaki kikipaat bwutaay kwulapwu-tuwik rina. Aw adiy yadakikik watuwadiy duw taakw maa wanadiy yayak. Alik wun kwasik yinadiwun day yayak. Aw kita gwur yabir yin yaan tikuw, ababa sitakira-kigwuradiy duw taakw wagwur, yakwadiy wunaki bayaki kikipaat kidakikik.’ \v 10 Adiy yawiy duw yabir yikuw, samasama duw taakw, nuwukadiy viyakit-adiy, nuwukadiy kupwarap-adiy, sitakirakuw, kwurin karaykuw, adi bayaki kikipaat rinadi wiyaar kawuladaak, adi wiy miyawa wapwurakwud. \p \v 11 Adi yitaypika duw wiyaar wuladik, vagaluwdiy duw takwak vikir, duw nak vidid di kipa wapwiy kwusuwdik. \v 12 Adi yitaypika duw dikik ata wadid, ‘Wunadi kapa duw, wun viyakita wapwiy ababa duw takwak kwiytuwadiy bayaki kikipatik. Aw min ata ata kidiy kwusuw-danadiy wapwiy pik kwusuw maarkuw, kidi wiyaar valanadimin?’ Aw adi duw di maaj maa wu. Kip kaygan rad. \v 13 Adi yitaypika duw dikidiy yawiy duwak ata wadidiy, ‘Gwur kidi duw dikidiy maan taab yaav jitakakuw, ayakisakw. Kawaar gaan van tina tamiyaam kwakwaad. A tamiyaam di kwataay, nimadib girataay, dikidiy wuk vatikirikiy-kwaad.’” \v 14 Jisas dayak ata wadidiy, “Ki maaj liki maaw kitawa wana: God samasama duw takwak akiy wadidiy day dikidi gwalugwur wuladakik. Samasam maa wakuw diki majik, alik day wul maa. Adiy tasakwudidiy duw takwadika day wulakinadiy dikidi gwalugwur.” \s1 Day Jisasaam vasibariyik, “Nyan \it takis\it* Rom dayadi yitaypika duwak kwiynaak, ay maa?” wakuw, bas sidaad. \r (Mak 12:13-17; Luk 20:20-26) \p \v 15 Adiy Parasiy day diki maaj wukikuw, day Jisasaam wapakuw, yikuw, maaj ata lakatiydiy, “Ata ata maaj nyan Jisasaam wakuw, vasibariy-kibanaad?” \v 16-17 Maaj lakatiykuw, day ata nuwukadiy dayadiy kalivadadiy duwawa Juw dayadi yitaypika duw, Yirat, dikidiy bapa duwawa wayakidadiy Jisasak. Yikuw, day Jisasak ata wadaad, “Kalivanadi duw, nyan lakwunadiyan min viyakita duw-adimin. Ababa duw taakw rivriv tinadiy minak. Yitaypika duwak niki maaj maa, maaj nak. Min God diki maaj mwiyir kaliva-kwanadimin. Aw min nyanak aw. Nyan wukik, nyan \it takis\it* Rom dayadi yitaypika duw, Sisaak, kwiynaak, ay maa? Nyana \it lo\it* atata wana a javik?” \v 18-19 Jisas lakwudil day tikal vitiy tidiy. Alik di dayak ata wadidiy, “Gwur viyuw tikala pik pasira-nadiygwur. Agwa javik gwur gwiyip kwur-gwuradiwun? \it Takis\it* yapiy-kwagwura saan wunak asimak.” Day saan nak dikik kariyadaal. \v 20 Kariyadaak, di dayak bas sididiy, “Kidi kayik mwutamawa si av. Sikanadaad?” \v 21 Day ata wadaad, “Sisa dikibir-abir.” Jisas ata wadidiy, “Ay yaakiya, Sisa dikidiy jaav dikik akwiy. Aw God dikidiy jaav dikik akwiy.” \v 22 Day a maaj wukikuw, ata pitaan warkuw, day Jisasaam wapakuw, ata yidiy. \s1 Kiyadiy duw taakw rapikidana maaj. \r (Mak 12:18-27; Luk 20:27-40) \p \v 23 Niki bapa duw, si Satuwsiy, day dayadiy mawulaam wadiy duw kiyakuw, ginyir rap maa. A nyab nuwukadiy Jisasak ata yadiy. \v 24 Day Jisasak ata wadaad, “Kalivanadi duw, Mawsis ki maaj sukwudil nyanak, ‘Duw kiyakuw, aw nyan maa, diki taakw kip kwaal, adi duw dikidi mwaam diki taakw kiraan tikida. Li ata nyanugw sapwiy-kiladiy likidi taay duw diki tamiy kwurdakik. \v 25 “Tayir abitiy nyamwus mwaam kilim tidiy. Dayadi mwaam taakw kirakuw, ata kiyaad. Aw di nyan maa ti. Kiyadik, dikidi nyamwus diki taakw kiradil maa. \v 26 “Atampik dikidi kwukiba nyamwus a taakw kirakuw, dibab kiyaad. Dibab nyan maa ti. Atampik day abab nyamwus, mwamugw likim kirakuw, abab kiyadiy. Nyanugw maa ti. \v 27 “Ginyir a taakw ata kiyaal. \v 28 “Ginyir God abab kiyanadiy duw taakw kirapitaka-kida nyaam, a taakw sikadi duw taakw tikina? Tayir duw abitiy kiradaal.” \p \v 29 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwura maaj viyakit maa. God diki lapa nyigaam rina maaj gwur maa laakw. God diki ap ab gwur maa laakw. \v 30 “Ginyir God kiyanadiy duw taakw kirapitakadik, day adawul tipaam kwakinadiy, God diki maaj kardadiy duw kitik. Alik duw taakw kirakir maa. \v 31-32 “Ki kiyanadiy rapa majik gwur God diki lapa nyigaam rina maaj maa vi? God wadidiygwur, ‘Wun Aparam Aysakawa Jakap dayadi God-adiwun tikwanadiwun.’ Aw li God atawa waad adiy Mawsis diki tayir kwakuw kiyadiy duwak gwur lakwu-kigwura adiy duw kiyakuw, kwas maa. Dayadiy mawul kip kwakwanadiy. Alik God di kwakwanadiy duw taakw dayadi God-ad.” \v 33 Adiy vagaluwdiy duw taakw wukikuw, day pitaan wardiy diki majik. \s1 Agwa \it lo\it* ababa nuwukadiy \it lo\it*-aam kakilna? \r (Mak 12:28-34; Luk 10:25-28) \p \v 34 Adiy Parasiy day wukikuw Jisas adiy Satuwsiyaam kakildidiy majik, day vagaluwkuw, Jisasak ata yadiy. \v 35-36 Dayaam duw nak, God diki \it lo\it* kalivadi duwad, di Jisasak bas sidid, “Kalivanadi duw, agwa \it lo\it* wal ababa \it lo\it* waam kakilna?” \v 37 Jisas dayak ata wadidiy, “‘Gwuradiy maan taab ap bwan mawul miyawa Yitaypika Duw gwuradi Godak yikwadiy.’ \v 38 Ki \it lo\it* nuwukadiy \it lo\it* waam yitaypik tina. \v 39 Ki ginyir \it lo\it* atampik, ‘Gwur gwurak wuki-kwanadiygwur. Atawa walibab tinadiy duw takwak ab awuk.’ \v 40 Kibir \it lo\it* Mawsis dikidiy \it lo\it* wawa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy kalivadadiy majiwa dayadiy maw-abir.” \s1 Day Jisasak bas sidaad, “God dikidi Tasakwudidi Duw dikidi warag, sikidadaad?” \r (Mak 12:35-37; Luk 20:41-44) \p \v 41 Adiy Parasiy day Jisasawa vagaluwun tidaak, Jisas ata bas sididiy, \v 42 “Gwur wukigwura God dikidi Tasakwudidi Duwak ata ata lakwugwurad? Di sikidi gwalugwa nyan-ad?” Aw day dikik ata wadaad, “Di Davit dikidi gwalugwa nyan-ad.” \v 43 Jisas dayak ata bas sididiy, “Agwa javik God dikidi Mawul mwugiydik, nyanadi warag dayadi yitaypika duw Davit sikiydid, ‘Yitaypika Duw-ad’? Aw Davit ki maaj wadil, \q1 \v 44 “God wunadi Yitaypika Duwak wadid, \q2 ‘Kilim wuna mava tabaam daan ada. \q1 Rikuw, wun minadiy mama nibaam kakilkuw, min dayaam van tikiminadiy.’ \m \v 45 “Aw li Davit God dikidi Tasakwudidi Duw sikiydid, ‘Wunadi Yitaypika Duwad’ wakuw, ata ata di Davit dikidi waraga nyinda tikik-naad? Alik tikuw, adi duw Davit dikidi yitaypika duw-ad tinaad.” \v 46 Aw dayaam duw nak maaj awarab Jisasak maa rav. A nyab kariyarib day Jisasak niki jaav niki jaav bas sisak yagadiy. \c 23 \s1 Jisas duw takwak wadidiy, “Gwur yarakara awuk adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy dayadiy majik.” \r (Mak 12:38-39; Luk 11:43-46; 20:45-46) \p \v 1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwawa ababa duw takwak ata wadidiy, \v 2 “God tasakwudil diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy day Mawsis kwiydidiy \it lo\it* dayadiy maaw kaliva-kwanadiy duw takwak. \v 3-4 “Gwur dayadiy kaliva-danadiy majib awuk. Aw kidiy duw day viyakita jaav kalivataay, aw day daya akis kaliva-kwadanadiy javib kwurkwanadiy. Alik gwur day kwurdana pik kwur-tikwa. Aw day dayadiy samasama \it lo\it*-ab kwiy-danadiygwurik. Kidiy kwiydanadiy \it lo\it* nimadiy vaat yinadiy gwuraam. Day adiy \it lo\it*-aam akis kwurkwanadiy. Aw day sugwiyaan maa kway dayadiy \it lo\it* kwurkwurik. \v 5 “Day God diki \it lo\it* sukwukuw, adiy \it lo\it* dayadiy tabawa maka apaam jikuw, simiy gilabadiy dayadiy nimadiy wapwiyim tipi-kwadanadiy ababa duw taakw vidakikik. \v 6 “Kikipaat bayaki nyi day taay wakwun rikwanadiy. Juw dayadiy gaba maja wiyaam day viyakita tikir kwurkwadanadiy. \v 7 “Day nyidi tipaam tiytiyaan tidakikib, duw taakw dayak yataay, wayapiy sitaay, ‘Kupwiyaay, kaliva-kwanadi duw,’ wataay wadakikib, rakarak tikwanadiy. \v 8 “Duw nak gwuradi kalivakwanadi duw tinaad. Gwur abab rivriv-adiygwurik. Alik gwur nikidi duwak nimadi si sikiytaka-tikwa. \v 9 “Adawul tipaam kwanadi God di kap gwuradi Asaay tinaad. Alik gwur nikidi duwak, ‘Nyanadi asaay,’ watikwa kidi kupwaam. \v 10 “Gwuradi nimadi Yitaypika Duw di God dikidi Tasakwudidi Duw-ad. Alik nikidi duwak, ‘Nimadi Yitaypika Duwad,’ waan watikwa. \v 11 “Adi duw di yitaypik gwuraam tikida, di kipa yawiy gwurak kwurkwaad. \v 12 “Li adi duw di diki sipak wukikuw, di yitaypik tikir wakuw, adi duw ginyir kwasaad tikinaad. Aw adi duw di diki sipak wak maarkida, yitaypik tikir, ginyir God tasakwudik, adi duw yitaypik tikinaad.” \s1 Jisas duw takwak yarik yididiy adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy dayadiy kupwaraap sapwurapa sukwak. \r (Mak 12:40; Luk 11:39-42,44,52; 20:47) \p \v 13 “Gwur God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap gwurak tikina. Gwur viyuw tikala pik vitiy pasiranadiy duw-adiygwur! Samasama duw taakw day God dikidi gwalugwur wulak tikuw, aw day gwura majib wukikuw, alik day wulawul maa rav. Gwurabab wul maa. \p \v 14 [Gwur God diki maaj kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak! Gwur viyuw tikala pik vitiy pasira-nadiygwur. Gwur apaapap kwurgwura apa, duw taakw daya mwutamaam Godak simiy maaj bwulagwura day, ‘Kidiy viyakita duw-adiy,’ gwurak wadakikik. Aw gwur suwaal takagwura tawtakw kwanadiy takwak dayadiy wiyawa niki jaav niki jaav luwkuw kwurik.] \p \v 15 “Gwur God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak! Gwur viyuw tikala pik vitiy pasiranadiy duw-adiygwur! Gwur kupwawa guwaar yin yaan tibagwu-gwura duw nak sitakirakuw, di gwura bapaar wuladikik. Di Juw duw kitik tidik, gwur dikim kalivagwur, di Satan dikidi duw tikinaad. Dikidiy kupwarapa yawiy gwuradiy kupwarapa yawiyim ata kakil-kidadiy. \v 16 “Gwur adiy mil kwakinadiy duw nuwukadiy duwak yaab simaka-kwadana pik. Gwur nuwukadiy duw takwak kaliva-kwanadiygwurik, ‘Aw li day aban takakidana God dikidi wiy saam sikiykuw, jaaw a aban wapakwaad. Aw li day God dikidi wiyaam rinadiy \it gol\it* jaav saam sikiykuw, day a aban mwiya mwiyab tilik, kwurkwadiy.’ \v 17 “Gwur maa wak alik gwur maa laakw. Gwur alik jawjaay nuwukadiy duw takwak kaliva-kwanadiygwurik. Agwa jaav yitaypik tinaad? God dikidi wiy, ay? Dikidi wiyaam rinadiy \it gol\it* adiy? Day God dikidi wiy watipidaad Godak. Alik ababa God dikidi wiyaam rinadiy jaav ab watipin tinadiy Godak. \v 18 “Gwur kaliva-kwanadiygwurik ab, ‘Aw li duw nak aban takakida God dikidi wiyaam tinadi kabaka jaab saam sikiykuw, jaaw a aban wapakwaad. Aw li di adi jabim rina Godak kwiydana jaav saam sikiykuw, a aban mwiya mwiyab tilik, kwurkwaad.’ \v 19 “Gwur maa wak alik gwur maa laakw. Gwur alik jawjaay nuwukadiy duw takwak kaliva-kwanadiygwurik. Agwa jaav yitaypik tinaad? God dikidi wiyaam tinadi kabaka jaab, ay? Adi jabim rina Godak kwiydana jaav? \v 20 “Day God dikidi wiyaam tinadi jaab watipidaad Godak. Alik ababa adi jabim rinadiy jaav ab watipin tinadiy Godak. Atawa tikuw, duw aban takakuw, God dikidi wiyaam tinadi kabaka jaab saam sikiykuw, di adi kabaka jabim rinadiy Godak kwiygwuradiy jaav ab saam sikiy-kinaad. \v 21 “Duw aban takakuw, God dikidi wiy saam sikiydik, di alim kwanadi God dikidi saam ab sikiy-kinaad. \v 22 “Aw li duw nak aban takakuw, adawul tip saam sikiykida, di alim tina God diki nima tikirwa a tikirim daan rinadi God biraki saam sikiy-kinaad.” \p \v 23 “Gwur God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak. Gwur viyuw tikala pik pasira-nadiygwurik. Gwuradiy miyawa javiwa ababa mayim sigwuradiy kikipatadiy, day mwiya kwasadiy tinadiy, day lawdaak, gwur am tabatiy sikuw, nak Godak kwiy-kwanadiygwurik. Atawa gwur yarakara kwurkuw, aw kidiy \it lo\it* waam rinadiy jaav wukimar-gwuradiy: viyakita jaav duw takwak kwurin, mawul duw takwak wukin, mawul Godak wukijibir tan. Kidiy yitaypik tinadiy javik gwur maa wakwanadiygwur, nuwukadiy kwasadiy jaav kwurkwurik. Adiy kwasadiy jaav viyakit tinadiy. Aw gwur adiy yitaypik tinadiy jaav wukimar-tikwa. \v 24 “Gwur yarakara mwiya nimadi yawiy kwurkwanadiygwur, kidiy kwasadiy \it lo\it* kwurkwurik. Aw gwur wukimar-gwura adiy yitaypik tinadiy \it lo\it* waam dayaam kwurkwurik.” \p \v 25 “Gwur God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak! Gwur viyuw tikala pik pasira-nadiygwur! Gwur nimadi yawiy kwur-kwanadiygwurik nuwukadiy duw taakw vikuw, ‘Kidiy viyakita duw-adiy,’ wadakikik. Aw gwuradiy mawul viyakit maa, kupwaraap-adiy. Gwur gwuradiy sipak wukikuw, gwur nuwukadiy duw taakw dayadiy jaav luwkuw kwurin nuwukadiy kupwarapa yawiy kwur-kwanadiygwurik. \v 26 “Gwur Parasiy, gwur gwuradiy kwurgwuradiy yawiy dayadiy maw gwur maa laakw. Aw gwur taay gwuradiy mawul mwugiygwur viyakit tidaak, gwur ata viyakita yawiyadika kwur-kinadiygwurik.” \p \v 27 “Gwur God diki maaj kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak! Gwur viyuw tikala pik vitiy pasira-nadiygwurik! Gwur kawamiy kitik tinadiygwurik. Apiy kawamiyaam day viyakita gilabadiy sawtakadadiy. Aw li apiy kawamiy duw taakw milaam viyakit titaay, yala kawamiy pwuk yaykinadiy duw taakw dayadiy amwiy rikwanadiy. \v 28 “Gwurabab atampik-adiygwurik. Adiy duw taakw dayadiy milaam viyakit tikwanadiygwurik. Aw gwuradiy mawul kupwaraap sapwurapa jaav kapwunadiy.” \s1 Jisas adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiyak wadidiy, “Mwiya kupwaraap tikina gwurak.” \r (Luk 11:47-51) \p \v 29 “Gwur God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak! Gwur viyuw tikala pik vitiy pasira-nadiygwurik! Adiy God diki maaj wasapwiydiy duwawa nuwukadiy viyakita duw day tayir kiyadiy, gwur dayadiy kawamiy yarakara kwurkuw, gilabadiy sawtakagwur, tinadiy. \v 30 “Atawa kwurgwur, gwur wakwanadiygwurik, ‘Aw li nyan tayir nyanadiy warag kwadaal sikir kwakik-bana, nyan day God diki maaj wasapwiydiy duwaam viyasipadal pik akis kwurik-nadiyan.’ \v 31 “Gwur atawa wagwura, gwur adiy God diki maaj wasapwiydiy duwaam viyasipa-dadiy duw dayadiy warag-adiygwurik. \v 32 “Gwur gwuradiy waragaagw daya kupwarapa yawiy pik kwur-kwanadiygwurik. \v 33 “Kabaay day adiy nimadiy kapwiy yiyak tabwu tabwu tamiyak vitaay, tabwu-kwanadiy. Aw samasam alim yiy yankwanadiy. Gwur adiy kabaay pik-adiygwurik yiy yanadi tipaam wap maa. \v 34 “Aw wun watuwadiygwurik ginyir wun God diki maaj wasapwiy-kinadiy duwawa lakwukinadiy duwawa kaliva-kwanadiy duwawa wayaki-kituwadiy gwurak. Gwur dayadiy kwukib kilbagwu-kigwuradiy niki tipaar niki tipaar. Nuwukadiy viyasipa-kigwuradiy. Nuwukadiy maap tinadiy miyaam katakigwuradiy. Nuwukadiy gwuradiy gaba maja wiyaam miyaar viyakigwuradiy. \v 35 “Gwur Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw atawa kwurkigwura, God kupwarapa jaav gwurak kwiykida. Mwiya tayir taay gwur adi viyakita duw Apil-aam viyasipakuw, nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duwaam viyasipaan viyasipaan yin aw Barakaya dikidi nyan Sakaraya, di God dikidi nyidi wiyaam tidik, gwur dim viyasipa-gwurid. Gwur Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw atawa kwurgwur, God kupwarapa jaav gwurak kwiykida. \v 36 “Aw wun watuwadiygwurik God kupwaraapa jaav kwiykida kita kwanadiy duw takwak adiy ababa yidadiy valik.” \s1 Jisas diki mawul samasam wukil Jiruwsalimaam kwadiy duw takwak. \r (Luk 13:34-35) \p \v 37 Jisas Jiruwsalim tipak kitay kitiy vikuw, ata waad, “O, Jiruwsalim tipa kidiy duw taakw, gwur bwutaay God diki maaj wasapwiydiy duw viyasipa-gwurdiy. God diki maaj karaydiy duw gwurak wayakidik, dayaam kabaak kwariyaki-gwurdiy viyasipak. Nyanyi wun gwurak amaay tapwuk likidiy nyanugwak likibir pipaar takatipitaay kwurin rikwala pik, atampik wun gwurak kwurik. Aw gwur maa wanadiygwurik wunak. \v 38 “Alik tikuw, God maa wanaad gwurak. Aw gwur kip kwakinadiygwurik. \v 39 “Aw wun gwurak watuwadiygwurik gwur wunaam samab van ti maa. Aw ginyir gwur wakigwura, ‘Nyan God dikidi wayakididi duwak wayapiy sinadiyan,’ waan wakigwura nyi wun ata sibinin yakidiwun.” \c 24 \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Ginyir day God dikidi wiy pirakidanaad.” \r (Mak 13:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Jisas God dikidi wiy wapaak tidik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yadiy. Day God dikidi wiyaam tidiy wiy dikik simakak. \v 2 Jisas ata wadidiy, “Ayiy, kidiy wunak simaka-gwuradiy wiy, ginyir day kidiy wiy piradaak, adiy giliyim tinadiy kabaak yakisada-daak, kapakap kapakap tikidiy.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy adiy ginyir duw takwaam yakidiy kupwaraap sapwurapa javik. \r (Mak 13:3-13; Luk 21:7-19) \p \v 3 Jisas Aliv wadadi nibwukim di dikida daan ridik, dikidiy kalivadidiy duw dim kap yin maak takadiy. Yikuw, day ata bas sidaad, “Nyanak aw, akasikir kidi jaav wakwu-kinaad? Nyanak aw agwa jaav taay wakwudik, nyan vikuw, lakwu-kibana min sibinin yakimina nyi walibab tilik, kidi kupw ata kwusikinaad?” \v 4 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur yarakara ada nuwukadiy duw gwurak yaan gwiyip kwurik-nadiy. \v 5 “Aw samasama duw yakuw, wunadi si kwurkuw, ‘Wun God dikidi Tasakwudidi Duw-adiwun’ wakuw, day dayak duw takwak samasam gwiyip kwurkidanadiy. \v 6 “Wariy walibab tidaak, dayadiy pipiliy wukikuw, yagaan kwurway. Sikaam tinadiy wariya maaj wukikuw, yagaan kwurway. Adiy jaav yaan maak takakinadiy. Aw ababa jaav kwusi-kidana nyi wayway nibway. \v 7 “Nikidi jaka tip yikuw, nikidi jaka tipawa wariya-kinadiy. Nikidi \it gavman\it* yikuw, nikidi \it gavman\it* awa wariyakinadiy. Kaam yasikiladiy nyi yakinadiy. Niki tip niki tipaam nanaaw yakinadiy. \v 8 “Aw kidiy jaav taakw liki taay yip kitik tikinadiy. \v 9 “Gwur wunadiy-adiygwurik. Alik ababa jaka tipa kidiy duw taakw day maa wakinadiy gwurak. Day gwuraam kalakwukuw, gwuraam jawjaay kwurkuw, ata viyasipa-kidanadiygwurik. \v 10 “A nyaam samasama duw taakw day bwan kwiykidiy wunak. Day nuwukadiy duw takwak mawul wartaay, viyasipakuw, dayadiy mama nib tabaam takakidanadiy. \v 11 “Ginyir samasama duw gwurak yakuw, suwaal takakinadiy, ‘Wun God diki maaj wasapwiynadi duw-adiwun,’ wataay wakidiy. Aw samasama duw taakw adiy duw dayadiy majik wukijibir tikinadiy. \v 12 “Satan mwugiydik, duw taakw samasam kupwaraap tidaak, dayadiy mawul nuwukadiy duw takwak yi maa. \v 13 “Sikadad bwan kway maarkinaad Godak yin diki kiyakida nyab, God adi duw nyigil-kidaad. \v 14 “Duw taakw kidi kupwaam rinadiy ababa tipaar yin yaan tibakwukuw, wuna viyakita maaj wasapwiykidana, ‘Kitawa God duw takwaam van tikinaad,’ waan. Ababa jaka tipa kidiy duw taakw ki maaj wukidaak, kidi kupw ata kwusikinaad.” \s1 Jisas yarik yididiy adiy mwiya kupwarapa Jiruwsalimaam yakidiy javik. \r (Mak 13:14-23; Luk 21:20-24) \p \v 15 Ki maaj Jisas maa wadidiy, “Ginyir tip kupwaraap rikinadi jaav vikigwuraad. Adi jaav watipida God dikidi wiy tamiyaam tikinaad. Tayir God diki maaj wasapwiydi duw, Daniyil, ki javik waad.” Ki maaj vikuw, duw taakw ki jaav lakwu-kwadiy. \v 16 “A nyaam Juwtiya tamiyaam kwakidiy duw taakw nibwukir tabwu-kwadiy. \v 17 “Duw aluwur maka kwaal wiyaam kwakuw, dadiba niki jaav niki jaav wulaan kwurik. \v 18 “Mayim kwakinadi duw di sibinin yidiba dikidi wapwiy kwurik. \v 19 “Yalawa tikidiy taakw, nyanugwak mwuny kwiy-kidiy takwawa, kupwiyayugw! Dayak wukinadiwun a nyaam. \v 20 “Gwur Godak bas as ki jaav yakik-na kwayugw ababa tamiy maripi-kidadiy nyaam ay \it Sapat\it* nyaam. \v 21 “A nyi mwiya kupwarapa nyi tikina. God yin takadil nyi ki kupw yaan aw kita atampik kupwarapa nyi maa ti. Ginyir ginyir atampik ti maa. \v 22 “Adiy nyi God bwutaay walib valubwu-didiy. Aw di atawa kwar maardik, duw nak kwa kwu maa. Di dikidiy tasakwu-didiy duw takwak wukididiy. Alik di walib valubwu-didiy adiy nyi. \v 23-24 “Li duw nak gwurak wakinaad, ‘Av! God dikidi Tasakwudidi Duw kilim kwanaad,’ aw li duw nak gwurak wakinaad, ‘Av! Alim kwakinaad,’ gwur wukiway. Adiy, ‘Wun God dikidi Tasakwudidi Duw-adiwun,’ adiy, ‘Wun God diki maaj wasapwiydi duw-adiwun,’ wakinadiy duw suwaal kwurik God dikidiy tasakwu-didiy duw takwak. Day God diki mawulaam rinadiy yawiy kitika yawiy kwurkinadiy a javik. \v 25 “Wun bwu watuwadiygwur taay ababa javik. Alik gwur yarakara awuk. \v 26 “Aw li duw taakw gwurak wakinadiy, ‘Gwur av! Di tamiyka tamiyaam kwanaad!’ gwur alir yitikwa. Aw li duw taakw gwurak wakinadiy, ‘Gwur av! Di ki yala wiyaam pakwun kwanaad!’ gwur daya majib wuki-tikwa. \v 27 “Aw duw taakw dayadi Mwaam di wulik kitik yakinaad. Ababa duw taakw dim vikidanaad. \v 28 “Kiyanadiy jaav ridana tamiyaar gawiy adiy amwiy kikir dakwanadiy. Atampik kidi kupw kwusik tikida nyi wun God diki maaj kardadiy duwawa dakinadiwun.” \s1 Duw taakw dayadi Mwaam sibinin yakir kidi kupwaar, kidiy jaav taay maykaar wakwukidiy. \r (Mak 13:24-27; Luk 21:25-28) \p \v 29 “Ginyir adiy nyaam adiy mwiya kupwarapa nyi kwusidaak, nyi si maa, bap si maa. Tugwiy kwunigaar tubwaam tikuw, vakirkidiy. Ababa tubwaam tinadiy jaav yin yaan tikidiy. \v 30 “Ababa tipa kidiy duw taakw day wunadi nimadi ap tubwaam vikuw, girakidiy. Day vikidanadiwun wun dayadi Mwaam. Wun tubwaar yakinadiwun mwiya nimadi apawa gilabadiy. \v 31 “Adawul tubwaam kwul puwdaak, wun wuna maaj kardadiy duw wayaki-kituwadiy ababa tipaar miyawa tamiyaam wunadiy tasakwu-tuwadiy duw taakw vagaruw-dakik.” \s1 Day adiy kupwarapa jaav yakidanaal sikir lakwukwadiy. \r (Mak 13:28-31; Luk 21:29-33) \p \v 32 “Miy si \it vik\it* di simaka-kidadiygwur ki javik. Ba miy kwany ridaak, lakwu-kinadiygwurik waal jakida nyi aka walibab tina. \v 33 “Kitampik gwur kidiy jaav vikuw, lakwukigwura duw taakw dayadi Mwaam yaan walibab tikinaad. \v 34 “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Ki nyaam kwanadiy duw taakw kwas maa nibway, kidiy jaav wakwukuw, taay vikidanadiy. \v 35 “Adawul tubwawa kidi kupw kwusi-kinabir. Aw wuna maaj kwas maa.” \s1 Miyawa duw taakw day laakw maa Jisas sibinin yakida sikir nyi. \r (Mak 13:32-37; Luk 17:26-30,34-36) \p \v 36 “Miyawa duw day maa laakw akasikir yakina nyi. Adawul tipaam kwanadiy maaj kardadiy duw dayabab maa laakw. God dikidi Nyan ab di maa laakw. Wunadi Asaay-dika lakwudaal a javik. \v 37 “Wun kidi kupwaar sibinin dakituwa nyi kidi kupwa kidiy duw taakw tayir Nawa kwadil nyi adiy duw taakw kwadaal pik atampik kwakidiy. \v 38 “Nimadi guw war maardik, ababa duw taakw kamnaagw kitaay, guw kitaay, duw takwaam kirataay, adiy jaav kwurbagwudiy yin Nawa dikidi nimadi jabira wiyaar wuladil nyab. \v 39 “Day atawa kwurdaak, dayadiy mawul adi guwak maa wak. Atawa kwadaak, nimadi guw warkuw, miyawa duw taakw maripidik, kiyadiy. Wun dakituwa nyi samasama duw taakw atampik tikidiy. \v 40 “Duw vitiy nakamwiyib mayim yawiy kwurkinabir. Aw wun yakuw, duw nak kwurkituwaad. Aw nikidi duw wapatuwik, kip kwakinaad. \v 41 “Taakw vitiy bir nakamwiyib kwaan sukwulik yikinabir. Aw wun yakuw, taakw nak kwurkituwaal. Aw niki taakw wapatuwik, kip kwakina. \v 42 “Gwur alik yarakara ada. Aw gwur maa laakw gwuradi Yitaypika Duw kidi kupwaar sibinin yakida nyi. \v 43 “Gwur yara awuk ki maaj. Aw li wiy asaay duw di adi luwkuw kwurkwanadi duw diki wiyaar yakida gaan di lakwukuw, a gaan kip van tikik-naad adi duwak diki wiyaar wulawulak. \v 44 “Atampik gwurabab nyanyi gwuradiy mawul kwulapwukuw, adakw. Aw gwur maa laakw wun kidi kupwaar sibinin yakituwa nyi.” \s1 Abir viyakitawa kupwarapa yawiy duw maaj. \r (Luk 12:41-48) \p \v 45 “Viyakita yawiy duw kitampika yawiy kwur-kwanaad dikidi sapakwa nyinik. Dikidi sapakwa nyan wadik, di nuwukadiy yawiy duwak van tikinaad. Di dayak yara van titaay, dayadiy kamnaagw kwiykwadadiy rabw sitaay. \v 46 “Adi yawiy duw atampik viyakita yawiy kwurdik, aw dikidi sapakwa nyan sibinin yakuw, di viyakita yawiy vikuw, adi yawiy duw rakarak tikinaad. \v 47 “Adi sapakwa nyan dikidi yawiy duwak ata wakinaad, ‘Aw min wuna sibinin yakituwa nyi min maa laakw. Aw wun kip yakuw, vituwa min viyakita yawiy kwurnadimin. Alik tikuw, min wunadiy ababa javik van tikiminadiy.’ \v 48-49 “Aw li adi yawiy duw kupwaraap tikida, di diki mawulaar wakida, ‘Wunadi yitaypika duw di sibinin yabiyib ya maa.’ Atawa wukikuw, di jawjaay kwurkinaad nuwukadiy yawiy duwak. Di duw tikwur-kwanadiy duwawa kwakuw, dayawa kamanagw kitaay, duw kwam yikwadiy guw kikinaad. \v 50 “Adi yawiy duw dikidi sapakwa nyan sibinin yakinaad nyi nak dikik. Aw adi yawiy duw di maa laakw a javik. \v 51 “Adi sapakwa nyan dikidi yawiy duw diki kupwarapa yawiy vikuw, di dikim mwiya nimadib viyakinaad. Viyaan napataka, di wayaki-kidaad kupwarapa tipaar. A tipaam di girataay, wuk vatikirikiy-taay, kwakinaad.” \c 25 \s1 Tabatiya niba taakw maaj. \p \v 1 Jisas dayak ata wadidiy, “Wuna sibinin dakituwa nyi kitawa tikina. Duw takwaam kirak tidil nyi niba taakw tabatiy dayadiy \it lam\it* kwurkuw, day yidiy dikik kavin kwakir. \v 2 “Aw adiy taakw tabab day yarakara mawul maa wak. Aw adiy nuwukadiy taakw tabab day yarakara mawul wukidiy. \v 3 “Adiy yarakara mawul wukimardiy taakw day nuwukadiy \it lama\it* guw dayawa ab maa karaay. \v 4 “Aw adiy yarakara mawul wukidiy taakw day nuwukadiy \it lama\it* guw ab dayawa karaydadiy. \v 5 “Adi takwaam kirakida duw di yabiyib maa yay. Aw adiy niba taakw dayadiy mil rabwurabw nadidaak, day ata si kwadiy. \v 6 “Nyidi gaan tilik, nuwukadiy duw taakw gaam sidiy, ‘Adi takwaam kirakida duw adaay yanaad. Gwur abab maay dikik yinaak.’ \v 7 “Adiy tabatiy niba taakw jawiyakuw, rasidiy. Rasikuw, day dayadiy \it lam\it* wapataka-dadiy. \v 8 “Adiy yarakara mawul wukimardiy tababa taakw nuwukadiy yarakara mawul wukidiy takwak wadadiy, ‘Nyanadiy \it lam\it* adiyka kiyan kiyan danadiy. Gwur nyanak kwasa \it lama\it* guw akwutay.’ \v 9 “Adiy yarakara mawul wukidiy taakw ata wadadiy, ‘Aw li nyan gwurak \it lama\it* guw kwatiya-kibana, gwurawa nyanaam mwiyir riv maa. Aw gwur \it stua\it* ar maay. Yikuw, nuwukadiy ayapiy gwur gwurak.’ \v 10 “Aw adiy yarakara mawul wukimardiy niba taakw day \it stua\it* ar yidiy \it lama\it* guw yapiyik. Day yitaay tidaak, adi takwaam kirakida duw ata yaad. Yadik, adiy tababa niba taakw day kavin kwadiy dikik, day ata adi wiyaar diwa wuladiy bayaki kikipaat kidakikik. Yala wiyaar wuladaak, duw adi wiyig ata takatipidaad. \v 11 “Ginyir adiy nuwukadiy niba taakw sibinin yakuw, ata gaam sidiy, ‘Sapakwa duw, sapakwa duw, min nyanak kidi wiyig asakw!’ \v 12 “Adi takwaam kirakida duw dayak ata wadidiy, ‘Wun gwuraam maa laakw.’” \v 13 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Gwur wuna sibinin dakituwa nyi gwur maa laakw. Alik gwur yarakara ada.” \s1 Mugwula yawiy duw maaj. \r (Luk 19:11-27) \p \v 14 “Wun sibinin dakuw, kitampik kwurkidiwun. Aw duw nak di sika tamiyaar yikir tikuw, dikidiy yawiy duwak wadik, yakuw, vagaluwdaak, di yawiy kwiydidiy kwurdakik. \v 15 “Di dayadiy mawul vikuw, dikidiy saan am sididiy. Nikidi duwak K5,000 kwiydidiy. Adi nikidi duwak K2,000 kwiydidiy. Adi nikidi duwak K1,000 kwiydidiy. Atawa dayak adiy saan kwiykuw, di ata yad sika tamiyaar. \v 16 “Saan kwiydidiy duw yidik, adi K5,000 kwurdi duw di adiy sanaar yawiy kwurkuw, nuwukadiy K5,000 kwurkuw, abab kwurjuwdil miyawa K10,000 ridiy dikim. \v 17 “Atampik adi K2,000 kwurdi duw di adiy sanaar yawiy kwurkuw, nuwukadiy K2,000 kwurkuw, abab kwurjuwdil miyawa K4,000 ridiy dikim. \v 18 “Aw li adi K1,000 kwurdi duw di kaw vakuw, adiy saan kawaam takakuw, kupw rimsuwdik, kwadiy. \p \v 19 “Bap samasam tikuw, dayadi sapakwa duw ata sibinin yaad. Yakuw, dikidiy yawiy duwak wadik, yakuw, vagaluwdiy. Aw di dikidiy sanak dayawa lakatiyik. \v 20 “Adi K5,000 kwurdi duw dikidi sapakwa duwak yakuw, wadid, ‘Sapakwa duw, min wunak K5,000 kwiyminidiy. Aw min av! Adiy sanaar yawiy kwurkuw, kwurtuwdiy nuwukadiy K5,000 kidiyka. Aw minadiy K10,000 kidiyka akwur.’ \v 21 “Dikidi sapakwa duw wukikuw, dikik ata wadid, ‘Min viyakita yawiy kwurnadimin. Min kwasa javik yarakara van tinadimin. Alik wun samasama jaav kwatiya-kituwadimin dayak van timinkikik. Min wunawa kwakuw, rakarak samasam tikimina.’ \v 22 “Adi K2,000 kwurdi duw dikidi sapakwa duwak yakuw, wadid, ‘Sapakwa duw, min wunak K2,000 kwiyminidiy. Aw min av! Adiy sanaar yawiy kwurkuw, kwurtuwdiy nuwukadiy K2,000 kidiyka. Aw minadiy K4,000 kidiyka akwur.’ \v 23 “Dikidi sapakwa duw wukikuw, dikik ata wadid, ‘Min viyakita yawiy kwurnadimin. Min kwasa javik yarakara van tinadimin. Alik wun samasama jaav kwatiya-kituwadimin dayak van timinkikik. Min wunawa kwakuw, rakarak samasam tikimina.’ \v 24-25 “Aw adi K1,000 kwurdi duw dikidi sapakwa duwak yakuw, wadid, ‘Wun bwutaay lakwutuwa min wasap wasap tikwanadi duw-adimin. Nuwukadiy duw taakw kadiy mayim sidaak, min mwiy kwur-kwaminadiy. Wun minak yagakuw, alik wun yikuw, adiy minadiy saan kawaam yipakwu-tuwdiy. Kidiyka nadiyka minadiy saan akwur.’ \v 26-27 “Adi dikidi sapakwa duw ata wadid, ‘Min kupwarapa sip sakwiy sakwiy yawiy tinadi duw-adimin! Min lakwumina wun nuwukadiy duw taakw mayim sikwadanadiy jaav kwur-kwanadiwun, ay? Min atawa lakwumina, agwa javik min wunadiy saan \it beng\it* aam tak maarminil? Aw li min wunadiy saan \it beng\it* aam takak-mina, aw kita nuwukadiy saan ab kwurik-tuwadiy.’ \p \v 28 “Adi sapakwa duw nikidi yawiy duwak ata wadid, ‘Wadiy K1,000 dikim kwurkuw, adi K10,000 kwurdi duwak akwiy.’ \v 29 “‘Duw taakw day samasama jaav rikuw, ginyir nuwukadiy kwurkidanadiy. Mwiya samasam kwurkidanadiy. Aw adiy saal yinadiy duw taakw ginyir dayadiy kwasadiy jaav miyawa kwur-kituwadiy. \v 30 “‘Gwur kidi kupwarapa yawiy duw kwurkuw, kawaar ayakisakw. Di gaan van tina tamiyaam kwataay, girataay, wuk vatikirikiytaay, kwakwaad.’” \s1 Jisas miyawa duw taakw kotiy-kidadiy maaj. \p \v 31 “Ginyir wun, duw taakw dayadi Mwaam, sibinin dakuw God dikidiy maaj kardadiy duwawa, wun miyawa duw taakw dayadi yitaypika duw tikinadiwun. Wun \it jas\it* dayak tikidiwun. \v 32-33 “Abab kidi kupwa kidiy duw taakw wuna mwutamaam vagaluwdaak, wun kaja-kituwadiy. Kajakuw, bap vitiy tikinabir. \it Sipsip\it* ak van tikwanadi duw \it sipsip\it* awa \it meme\it* kajakuw, \it sipsip\it* nikidi bapaam, \it meme\it* nikidi bapaam tibira pik, atampik adiy duw takwaam wun kajakuw, nuwukadiy wuna mava tabaam tikidiy. Nuwukadiy wuna akiy tabaam tikidiy. \v 34 “Dayaam kajakuw, wun adiy wuna mava tabaam tikinadiy duw takwak wakituwadiy, ‘Wunad Asaay di bwutaay viyakit kwurnaad gwurak. Aw gwur may. Di gwuradi tamiy bwutaay kwulapwudid gwurak. Di adi kupw yitakadil nyi adi tamiy tasakwudid gwur gwurak. \v 35-36 “‘Tayir wun kaam yasatuwkib, gwur kamnaagw wunak kwatiya-gwurdiwun. Wun guw kikir yasatuwkib, gwur guw wunak kwatiya-gwurdiwun. Wun kipa duw gwurak tituwkikib, gwur gwuradiy wiyaar karay-gwurdiwun. Aw wun kwusuw wapwiy ti maartuwkib, gwur kwusuw wapwiy kwatiya-gwurdiwun. Wun barik kwatuwkikib, gwur yataay wunak, van tidiygwurik. Wun \it kalabus\it* im kwatuwkikib, gwur yataay wunak, vigwurdiwun.’ \v 37-39 “Adiy viyakita duw taakw wunak ata wakidanadiwun, ‘Yitaypika Duw, akasikir nyi nyan vibaak, min kamik tidimin? Timin, nyan kamnaagw kwatiya-badimin? Akasikir guw kikir timin, guw kwatiya-badimin? Akasikir min kipa duw kaytik timin, nyanadiy wiyaar karaybadimin? Akasikir min kwusuw wapwiy ti maarmin, kwatiya-badimin? Akasikir nyi min barik kwamin, ay \it kalabus\it* im kwamin, yin jawbadimin?’ \v 40 “Wun dayak ata wakituwadiy, ‘Aw gwur kidiy jaav wunadiy gwalugwa duw takwak bwutaay kwurgwuridiy. Adiy dayak kwurgwuridiy jaav adiy wunak kwurna pik kwurgwuridiy.’ \p \v 41 “Aw wun adiy wuna akiy tabaam tikinadiy duw takwak wakituwadiy, ‘Gwur agwutak! God mwiyir maa wanaad gwurak! God nyanyi nyanyi yiy yanin tip kwulapwudid Satanawa dikidiy wudibak. Wunaam wapakuw, gwur adi tipaar maay! \v 42-43 “‘Tayir wun kamik tituwkikib, aw gwur wunak kikipaat maa kwatay. Wun guw kikir tituwkikib, aw gwur wunak guw maa kwatay. Wun kipa duw gwurak tituwkikib, aw gwur gwuradiy wiyaar wunaam maa karaay. Wun kwusuw wapwiy ti maartuwkib, aw gwur wunak kwusuw wapwiy maa kwatay. Wun barik kwatuwkikib, \it kalabus\it* im kwatuwkikib, aw gwur akis wunak yin jawdiygwurik.’ \v 44 “Aw day wunak ata wakidanadiwun, ‘Yitaypika Duw, akasikir min kamik timin, guw kikir wamin, kipa duw kaytik timin, kwusuw wapwiy ti maarmin, barik kwamin, \it kalabus\it* im kwamin, aw nyan minaam vikuw, minak sugwiyaan kwar maarbadimin?’ \v 45 “Aw wun dayak ata wakituwadiy, ‘Aw gwur kidiy jaav wunadiy gwalugwa duw takwak kwar maargwuril, aw aal gwur wunak sugwiyaan maa kwar.’ \v 46 “Alik tikuw, adiy kupwarapa duw taakw wun dayaam wayakikuw, day ata kupwaraap tikidiy nyanyi nyanyi. Aw adiy viyakita duw taakw wun dayak wakuw, day wunawa viyakit kwakidiy nyanyi nyanyi.” \c 26 \s1 Adiy duw Juw dayadiy sapakwa nyanugw day maaj lakatiydiy Jisasaam viyasipak. \r (Mak 14:1-2; Luk 22:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1 Jisas kidiy maaj wakuw, dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, \v 2 “Gwur lakwugwura nyi vitiy yakuw, nuwukadiy Juwawa nyan God Nyigirdidiy bayaki kikipaat kikibana. A nyaam, duw nak ata wunadiy mama nibak kwiy-kidadiwun day wunaam maap tinadi miyaam katadakik.” \v 3 Sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw day vagaluwdiy Kayapas, Mwiya Yitaypika Pris diki wiyaam. \v 4 Day maaj awarwa lakatiydiy, “Atatawa nyan pakwun yin Jisasaam kalakwukuw, viyasipa-kibanaad?” Ata wadiy. \v 5 Aw day wadiy, “Bayaki nyaam nyan atawa kwar maa, ababa duw taakw pitaan warik-nadiy.” \s1 Taakw nak viyakita waliy guw Jisas diki abwaam kaykwatakalid. \r (Mak 13:3-9; Jon 12:1-8) \p \v 6 Jisas Jiruwsalim wapakuw, yikuw, adi tayir \it lepa\it* tidi duw, Sayman, diki wiyaam kwaad Bitaniy tipaam. \v 7 Kikipaat kidik, taakw nak tukwul vaak yataan wulaal yala wiyaar. Adi tukwul vaak, yala vakaam, waliy guw tal. Saan samasam yapiy-kwadanaad. Li wulakuw, adi viyakita yaam yayda waliy guw Jisas abwaam kaykwatakalid. \v 8-9 Jisas dikidiy kalivadidiy duw a jaav vikuw, mawul wardiy. Day nikim nikim bwuladiy, “Agwa javik tikuw, ki waliy guw kip yakila? Yawiyik ti wiy ata yapiy-kwadiy. Aad saan samasam yapiy-kwadanaad. Adiy saan saal yinadiy duwak kwiykwa.” \v 10 Jisas daya maaj lakwukuw, wadidiy, “Agwa javik tikuw, sapis jikigwura likik? Kal viyakita jaava wunak kwurla. \v 11 “Saal yinadiy duw nyanyi gwurawa kwakwanadiy. Aw wun gwurawa nyanyi kwu maa. \v 12 “Li waliy guw taay wunaam kaykwatakakuw, aw ginyir kawaam takakidanadiwun. A javik wunak kwurla. Wun kawamiyaam kwakituwalik wunaam kwulapwulaala. \v 13 “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Ginyir God diki viyakita maaj kwiydaak ababa tipaam, day ki kwurla javik wakinadiy. Duw taakw wukimar maa likik.” \s1 Juwtas maaj lakatiydil di Jisasaam dikidiy mama nib daya tabaam takatakak. \r (Mak 14:10-11; Luk 22:3-6) \p \v 14 Juwtas Yiskariyat, Jisas dikidiy tabatiy maan vitiya duw nak-ad, di sapakwa nyanugw \it pris\it* ak yad. \v 15 Yikuw, wadidiy, “Aw wun Jisas gwurak kwatiya-kituwa, saan kwas kwiy-kigwuradiwun?” Aw day saan duwamiy nak sap tabatiy nasikuw, ata kwiydaad. (Nibwul adiy saan jilig tabatiy maan vitiy kitik). \v 16 Juwtas Jisas dayak kwiy nyak ata kwaki-bagwud. \s1 Jisas God. \r (Mak 14:12-21; Luk 22:7-14,21-23; Jon 13:21-30) \p \v 17 Taay nyaam, \it Yis\it* Maa Ti \it Bret\it* bayaki kikipata nyaam, a nyi Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik bas sidaad, “Akim nyan yikuw, mina bayaki kikipaat kwulapwu-kinadiyan kiminkikik?” \v 18 Jisas ata wadidiy, “Nimadi tip Jiruwsalimaar yikuw, gwur duw nikik aw, ‘Kalivadidiy duw wanaad, Wuna nyi aka walibab tina. Wun wunadiy kaliva-tuwadiy duwawa God Nyigirdidiy Nyi bayaki kikipaat kikir mina wiyaam.’” \v 19 Jisas dikidiy kalivadidiy duw atawa kwurdaak, God Nyigirdidiy Nyi bayaki kikipaat ata kwulapwu-daad. \p \v 20 Giraab kwusilik, Jisas dikidiy tabatiy maan vitiy duwawa daan ridiy bayaki kikipaat kikir. \v 21 Kikipaat kaan ridaak, Jisas ata wadidiy, “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Gwura duw nak ginyir wunadiy mama nibak kwiykidadiwun.” \v 22 Dikidiy kalivadidiy duw pitaan warkuw, nakanak Jisasak bas sidaad, “Yitaypika Duw, wunak wanadimin?” wataay, wadaad. \v 23 Jisas ata wadidiy, “Adi duw wunawa \it bret\it* marir bwutaay kwusin daanda. Di wunadiy mama nibak dayadiy tabaam kwiykidadiwun. \v 24 “Wun, duw taakw dayadi Mwaam, kiyakinadiwun, tayir God diki lapa nyig walil pik. Aw duw taakw dayadi Mwaam mama nibak kwiy-kinadi duw kupwarapa jaav dikim warkidanaad. Li tayir amaay kidi duw sapwiy maarlik, aal viyakita dikik.” \v 25 Juwtas ata waad, “Kalivanadi duw, min wunak wanadimin?” Jisas ata, “Ayiy,” wadid. \s1 \it Komunion\it* liki maaw. \r (Mak 14:22-26; Luk 22:15-20; 1Kor 11:23-25) \p \v 26 Day kikipaat kidaak, Jisas \it bret\it* kwurkuw, Godak wayapiy sidid. Jisas a \it bret\it* kaysukwa-sukwakuw, dikidiy kalivadidiy duwak ata kwiydidiy. Di wadidiy, “Akwur. Kal wuna amwiya.” \v 27-28 Jisas adakap ata kwurkuw, Godak wayapiy sidid. A adakap dayak kwiydik, di ata wadidiy, “Gwur abab ak. Kad wunadi nyikiy-ad. Kidi nyikiy ababa duw takwak simakadadiy God diki aban mwiya maaja. Samasama duw takwak wunadi nyikiy wakwu-kinaad God dayadiy vaal yibwiydikik. \v 29 “Wun gwurak waaw. Nuwuka \it wain\it* wun gwurawa ki maa. Aw ginyir God diki van tidi tamiyaam nuwuk \it wain\it* gwurawa kikidiwun.” \v 30 \it Song\it* nak tikuw, wiy wapakuw, day ata Aliv abwaar wardiy. \s1 Jisas Pitaak wadid, “Ki gaan min ‘Wun Jisasaam maa laakw’ wakimina.” \r (Mak 14:27-31; Luk 22:31-34; Jon 13:36-38) \p \v 31 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata waad, “Ki gaan gwur abab wunaam wapakuw, tabwu-kinadiygwur. God diki lapa nyig ata wana, ‘God \it sipsip\it* van tinadiy duwaam viyadik, kiyakinaad. Kiyadik, \it sipsip\it* kapakap kapakap tabwu-kinadiy.’ \v 32 “God wunaam kirapitakadik, tayib yikinadiwun Galiliyaar gwurak.” \v 33 Pita Jisasak ata wadid, “Li nuwukadiy tabwun wapakidadimin, wun minaam wap maa.” \v 34 Aw Jisas dikik ata waad, “Pita, min awuk! Ki gaan tapwuk wadik, tayir wakidimin jaab mugwul, ‘Wun Jisasaam maa laakw’ wakuw.” \v 35 Pita Jisasak maaj nimadib wadid, “Li wun minawa kiyakinadiwun ab, aw wun, ‘Jisasaam maa laakw,’ wu maa.” Dikidiy kalivadidiy duw day abab atawa wadiy. \s1 Gitsiminiy tamiyaam Jisas Godawa maaj bwulaad. \r (Mak 14:32-42; Luk 22:39-46) \p \v 36 Day yidadi tamiy si Gitsimaniy alir yidaak, Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Kilim kavin ada. Wun Godawa maaj bwulak yikidiwun.” \v 37 Jisas Pitawa Sipatiy dikibir nyidiy kwurin karaydidiy. Di ata pitaan warkuw, samasam wukid di dikik. \v 38 Di dayak ata wadidiy, “Wun wunak samasam wukinadiwun. Wukikuw, alik kiyak tinadiwun. Gwur kilim van ada wunawa.” \v 39 Di kwasa yikuw, kupwaam vakirid Godawa maaj bwulaak. Vakirkuw, Godak bas sidid, “Asaay, wunadi Asaay, ababa jaav kwur-kwaminadiy. Aw kidiy wunak yakinadiy kupwarapa javadiy kwurin ayak. Aw wuna mawul maa, min mina mawul.” \p \v 40 Jisas yakuw, vididiy dikidiy kalivadidiy duw mugwul day si kwadiy. Dayak wajawiyakuw, Pitaak wadid, “Gwur ri maarin kwasa mwiya pik van titak? \v 41 “Gwur van tan Godak maaj aw gwuraam vaal kakilik-na. Gwuradiy mawul yaakiya viyakita jaav kwurik, aw gwuradiy amwiy ap maa ti.” \p \v 42 Jaab vitiy warlik, Jisas maa ata yad Godak maaj bwulak. Di ata waad, “Wunadi Asaay, li kidiy wunak yakinadiy kupwarapa jaav wunaam wapaan yi maarkidana, a jaaw, yaakiya, kwurkituwadiy.” \v 43 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak sibinin yakuw, vididiy si kwadaak. Dayadiy mil dibirin dibirin dadiy. \p \v 44 Jaab mugwul Jisas dayaam wapakuw, kwasa yikuw, Godak maaj wadid tayir wadidiy pik. \v 45 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak sibinin yakuw, dayak wajawiyakuw, wadidiy, “Gwur si kwanadiygwur nibway? Ay yaakiya. Nyi aka walibab tina. Awuk! Duw nak yaan duw taakw dayadi Mwaam takakidaad vaal yinadiy duw daya tabaam. \v 46 “Gwur araap. Yinaak. Adi duw adi walibab tinaad.” \s1 Jisas dikidiy mama nib dim kalakwudaad. \r (Mak 14:43-50; Luk 22:47-53; Jon 18:3-12) \p \v 47 Wadik, Juwtas, Jisas dikidiy tabatiy maan vitiya duw nakad, dayak yaad. Juwtas wukin duw samasam yadiy. Wariya jaav kwurin kariyadadiy. Sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw day wayakidaak, yadiy. \v 48 Jisasaam dayak kwiydi duw tayir wadidiy, “Mwutaam jipwu-kituwadi duw, adi duw gwur kwurik. Mwutaam jipwu-kituwadi duw adaanada ata akalakw.” \v 49 Juwtas yadik, Jisasak yakuw, wadid, “Sapakwa duw, kupwiyaay.” Wakuw, mwutaam ata jipwudid. \v 50 Jisas Juwtasak ata wadid, “Kapa duw, ki yawiyik yaminaala akwur.” Wakuw wadik, nuwukadiy duw yakuw, Jisasaam kaykitikuw, kalakwu-daad. \v 51 Jisasawa tidi duw wariya bag kaykitikuw, yitaypika \it pris\it* dikidi yawiy duw diki waan viyalupwadil. \v 52 Jisas ata wadid, “Wada minadi wariya bag kwusadamin diki tamiyab kwakwaad. Adiy wariya bagaar wariya-kwanadiy duw atampik wariya bagaar nuwukadiy duw dayaam viyadaak kiya-kinadiy. \v 53 “Min maa laakw wunadi Asayik bas sikuw, di yabiyib dikidiy samasama maaj kardadiy duw wayaki-kidadiy day wunak sugwiyaan kwurdakik? \v 54 “Aw ata ata God diki lapa nyigaam rina maaj maykaar wakwukina? Li wana day kidiy jaav kwurkidanadiy wakuw.” \v 55 Vagaluwdiy duwak Jisas ata bas sididiy, “Wun jaal dayikwada duw-adiwun, gwur wariya jaav bag kwurkuw, wunaam kalakwuk yagwura? Nyi samasam God dikid wiyaam daan rituwdiy duw takwak kalivaan. Aw gwur wunaam maa kalakw. \v 56 “Wadiy wunaam kwur-gwuradiy jaav tayir God diki maaj wasapwiydiy duw God diki lapa nyigaam sukwudil maaj aka maykaar wakwuna.” \p Aw Jisas dikidiy kalivadidiy duw Jisas diki maaj wukikuw, dim wapakuw, day abab tabwudiy. \s1 Day Jisasaam kotiydaad. \r (Mak 14:53-65; Luk 22:54-55,63-71; Jon 18:13-14,19-24) \p \v 57 Adiy Jisasaam kalakwudiy duw day Jisasaam kwurin karaydaad Mwiya Yitaypika \it Pris\it*, Kayapas, diki wiyaar. Alim God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Juw dayadiy sapakwa nyanugw vagaluwdiy. \v 58 Jisasawa nuwukadiy duw day taay yidaak, Pita kwasa kwukil yikuw, Mwiya Yitaypika \it Pris\it* diki wiya yaripaar ata yad. Yala yaripaar wulakuw, Pita van tidiy duwawa daan rad. Di vikir agwa jaav day Jisasaam kwurkidanaad. \v 59 Sapakwa nyanugw \it pris\it* awa ababa \it kaunsil\it* duw day wukik nuwukadiy duw suwaal maaj wadiy Jisasak. Wukikuw, day ata, “Di kiyakwaad,” wakir a majik. Alik kavidiy. \v 60-61 Duw samasam suwaal takadiy Jisasak aw day atampika maaj wawak maa rav. Duw vitiy ata yin wabir, “Kidi duw waad, ‘God dikidi wiy miyawa pira-kituwaad. Nyi vitiy yilik, wiy kwurkituwaad maa.’” \p \v 62 Mwiya Yitaypika \it Pris\it* rapikuw, Jisasak bas sidid, “Kidiy duw minak sukwupirkuw wadana, aw min maaj maa ti?” \v 63 Aw Jisas kaygan tad. Maaj maa bwul. Adi Mwiya Yitaypika \it Pris\it* ata Jisasak wadid maa, “Adawul nimadi God dikidi saam nyanak aw, min God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin? God dikidi Nyan-adimin?” \v 64 Jisas ata wadid, “Ayiy, wamina maja pik. Aw wun minak waaw, ginyir gwur abab duw taakw dayadi Mwaam vikigwuraad, di ap samasam tinadi God diki mava tabaam mwiya yitaypika duw tamiyaam ridik. Gwur ata vikigwuraad, di adawul tubwaar yadik.” \v 65 A maaj wukikuw, Mwiya Yitaypika \it Pris\it* yaal samasam girakuw, di dikidi wapwiy kaypirikiykuw, nimadib ata wadidiy, “Di Godak wajibaynaad! Nyan niki maaj wukik maa. Gwur diki sapis jikidi maaj Godak bwu wukigwura. \v 66 “Gwur agwa jaav kwurik dikim?” Day abab maa wakuw dikik, alik, “Kiyakwaad” wakuw, wadiy. \p \v 67 Adiy duw ata Jisas mwutamaam likasip satakaan taab kaygipwun viyaan kwurdaad. Aw nuwukadiy yala tabaar viyadaad. \v 68 Adiy Jisasaam viyadiy duw ata bas sidaad, “Min God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin. God minak ap bwu kwiydil miyawa jaav lakwu-minakik, ay? Alik tikuw, nyanak aw. Sikanadaad minaam viyanaad?” \s1 Pita nuwukadiy duw takwak, “Wun Jisasaam maa laakw” wakuw wadidiy. \r (Mak 14:66-72; Luk 22:56-62; Jon 18:15-18,25-27) \p \v 69 A nyi Pita kawaam mala wiyaam kwadik, Mwiya Yitaypika \it Pris\it* diki yawiy kwurla taakw dikik yakuw, ata walid, “Minabab Jisas Galiliy tamiy kidawa kwadimin.” \v 70 Li ata walik, di daya mwutamaam maa waad. Di ata waad, “Wun maa laakw wa wanyina maaj.” \v 71 Pita, yala yaripa wiyigaam wulakuw ridik, niki yawiy taakw dim vikuw, walibab tidiy duwak walidiy, “Kidi duw, di Jisas Nasarit tipa kidawa tikwanaad.” \v 72 Pita ki majib maa wakuw, nimadib wadidiy, “Mwiya maaj watuwadiygwurik, wun kidi duw maa laakw.” \v 73 Kwasa rikuw, walibab tidiy duw Pitaak yakuw, wadaad, “Min Jisas dikidiy duw nak min-adimin. Nyan wa bwulamina bwula majib lakwu-banadimin. Min Galiliy tamiya kid-adimin.” \v 74 Pita ata kupwarapa maaj wakuw, wadidiy, “Wuna maaj mwiyir ti maarlik, God wunaam viyakwaad. Wun gwur wadi duw wun maa laakw.” Ata wadik, tapwuk ata waad. \v 75 Pita, Jisas tayir wadil maaj wukidil, “Tapwuk wadik, taay min jaab mugwul wakimina, ‘Wun Jisas maa laakw.’” Wukikuw, kawaar wakwukuw, Pita ata nimadib giraad. \c 27 \s1 Day Jisasaam kwurin kariyadaad Paylatak. \r (Mak 15:1; Luk 23:1-2; Jon 18:28-32) \p \v 1-2 Ganib tilik, ababa sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw Jisasaam yaav jikuw, kwurin karaydaad Rom dayadi sapakwa duw, Paylatak. \s1 Juwtas di dikim viyasipaad. \r (Aposel 1:18-19) \p \v 3 Juwtas, di Jisasaam dikidiy mama nibak kwiydidi duw, vidik, Jisasaam viyasipaak, aban takadaak, di samasam wukikuw, dikidiy kwurdidiy saan duwamiy nak sap tabatiy sibinin karaydidiy adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugwak. \v 4 Juwtas dayak wadidiy, “Wun Jisasaam kipakip gwurak kwatiya-tuwaad. Di simsim vaal maa ti. Alik vaal yidiwun.” Day wadiy, “Aal mina yawiya, nyana yawiy maa.” \v 5 Juwtas adiy saan God dikidi wiyaar yakisawulakuw, di yikuw, yaav kwaliyapaam silikiykuw, bwutaay kiyaad. \p \v 6 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* adiy saan kwurkuw, wadiy, “Kidiy sanaar duw yapiy-banaad kiyadikik. Alik kidiy saan God diki yawiyik kwar maa.” \v 7 Maaj lakatiykuw, adiy saan kwurkuw, kupwa vaak kwurda duw diki kupw yapiydaal, nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw daya kawamiy tilikikik. \v 8 Aw alik, “Nyikiy kupw,” wakwadana ki nyaar ab. \v 9 Jirimaya, God diki maaj wasapwiydi duw, ki God diki lapa nyigaam sukwudil maaj ata mwiya mwiyab tal. Kitawa sukwudil, \q1 “Adiy saan duwamiy nak sap tabatiy kwurdadiy. Yisrayil jaka tipa kidiy duw duwaam yapiyik tasakwudadiy saan-adiy. \q1 \v 10 Day kupwa vaak kwurda duw diki kupw yapiydaal. Yitaypika Duw God wunak atawa wadidiwun kwurtuwkik.” \s1 Paylat Jisasak bas sidid dikidiy yawiyik. \r (Mak 15:2-5; Luk 23:3-5; Jon 18:33-38) \p \v 11 Jisas ata Rom dayadi taay maaj lakwudi \it gavman\it* duw, Paylat, diki mwutamaam tad. Paylat Jisasak bas sidid, “Min Juw dayadi sapakwa nyan-adimin?” Jisas ata wadid, “Ayiy, wamina maja pik.” \v 12 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw day maa wakuw Jisasak, alik sukwupir maaj kwiydaal Paylatak dikik. Aw Jisas dayadiy wadadiy jaav maa kwar. Aw di maaj maa wu adiy javik. Kip kaygan tad. \v 13 Paylat Jisasak ata bas sidid, “Min awuk! Day samasama maaj sukwupirkuw, minak wanadiy. Min maaj maa?” \v 14 Jisas niki maaj maa wu. Alik Paylat diki mawul nikim nikim tal. \s1 Paylat tasakwudil day Jisasaam viyasipadakik. \r (Mak 15:6-15; Luk 23:13-25; Jon 18:39—19:16) \p \v 15 Ababa God Wapadidiy Nyi bayaki kikipata nyaam, Paylat \it kalabus\it* im kwadi duw nak wapadid. Sikadad vagaluwdiy duw taakw bas sidadiy dikik, di ata wapadid dayak. \v 16 Adi nabiy duw nak, dikidi si Barapas, \it kalabus\it* im kwaad. Ababa duw taakw dikim lakwiyaki-daad. \v 17 Duw taakw samasam vagaluwdaak, Paylat ata bas sididiy, “Sikadi duw gwurak kwatiyaaw? Barapas wapa-kituwaad, ay?” Jisas, adi wadanadi God dikidi Tasakwudidi Duw-ad wapa-kituwaad, ay? \v 18 Paylat wukidil sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw dayadiy mawul kuwkuw nadaak Jisasak, day Jisas kwiydaad dikik. \p \v 19 Paylat \it kot\it* aam kwadik, diki taakw ki maaj kwiylil dikik, “Wadi viyakita duwaam kupwarapa jaav dikim kwur-tikwa. Wun gaan dikik yigin vilwun. A yiginik samasam wukinawun.” \p \v 20 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw vagaluwdiy duw takwak nimadib wadiy, day Paylatak bas sidakikik Barapasaam wapadikik dayak aw Jisasaam viyasipa-dikik. \v 21 Aw Paylat dayak bas sididiy maa, “Kibir duwaam, sikadaad gwurak kwatiya-kituwaad?” Aw day wadiy, “Barapas nyanak akwutay.” \v 22 “Agwa jaav kwurkinadiwun kidi wadanadi God dikidi Tasakwudidi Duw Jisasak?” Paylat ata bas sididiy. Day abab gaam sidiy, “Maap tinadi miyaam dim akat!” \v 23 Paylat dayak ata bas sad, “Agwa kupwarapa jaav kwurdil?” Day mwiya nimadib gaam sidiy, “Maap tinadi miyaam dim akat!” \v 24 Paylat dayadiy mawulaam warapiy warapiy maa rav vidil, aw dayadiy mawul wariyak mawul warin tidiy. Diki taab jankuw dayadiy mwutamaam, ata wadidiy, “Wun wunabir taab abira jantuwabir. Alik gwur vikuw, wukikigwura Jisas kiyakida vaal wuna yawiy maa. Aal gwura yawiya.” \v 25-26 Adiy vagaluwdiy duw taakw dikik ata wataykuw, wadaad, “Wa kiyakida vaal nyanadiy nyanugwawa nyanak yakwa.” Paylat Barapasaam wapadik dayak, di Jisas vay sawdiy duwak kwiydid ramiy tidi miyaar taay viyadakik aw ginyir maap tidi miyaam katadaad. \s1 Vay sawdiy duw sapis jikin kwurdiy Jisasak. \r (Mak 15:16-20; Jon 19:2-3) \p \v 27 Paylat dikidiy vay sawdiy duw day Jisas taay maaj lakwudi \it gavman\it* duw dikid wiya yaripaar kwurin kawuladaad. Wulakuw, day gaam sidiy nuwukadiy vay sawdiy duwak day yadakikik dayak. \v 28-29 Day alataab kwurik Jisasaam. Alik taay kwusuwin tididiy wapwiy kaypwutiydaak, day yitaypika duw nyikiy nyikiy wapwiy kitika wapwiy rabwutaka-daad. Atawa day yitaypika duw abwa wawiy pik kwurkuw, diki abwaam kititakadaal. Aw a abwa wawiy ramiy til abwa wawiyim. Miy nak diki mava tabaam takadaal. Alataab kwurin kwatiyir sikuw dikik, day ata wadaad, “Juw dayad yitaypika duw, nabiy samasam kwakinadimin.” \v 30 Ata wakuw, diki sipaam likasip satakaan, adi miy kwurkuw, diki abwaam viyadaad. \v 31 Taay apaapap kwurin naykuw, day nyikiy nyikiy wapwiy kaylapwiykuw, di diki wapwiy alib dim rabwutaka-daad. Day Jisas ata kwurin karaydaad maap tidi miyaam katadakik. \s1 Day Jisas maap tidi miyaam katadaad. \r (Mak 15:21-32; Luk 23:26-43; Jon 19:17-27) \p \v 32 Kawaar yidaak, duw nak Sayman, Sayriniy tipa kid, vidaad. Vay sawdiy duw wadaak, Sayman di Jisas dikidi maap tidi miy yatadid. \v 33 Day Jisas kwurkuw, tip si Juw daya kapa tipa majir Galgata, adi tipaar wakwudiy. Tip si maw maaj duw adakap kitika tamiya. \v 34 Alim day \it wain\it* awa nyigiy yina \it marasin\it* biraay kitik kwiyik kidikikik dikim yil kagilik. Aw Jisas viyik kikitaan vikuw, kwasik yad. \p \v 35 Day Jisas maap tidi miyaam ata katadaad. Katakuw, dikidiy wapwiy am sidadiy day dayadiy. Day jib kwadiy kwasadiy kabaak yakitaay tayaan, naydiy adiy wapwiy kwurik. \v 36 Atawa kwurkuw, day daan rikuw, dikik van tidiy. \v 37 Jisas apiy abwawa maaj sukwupirkuw dikik sukwudaal, “JUW DAYADI YITAYPIKA DUWAD.” \v 38 Luwkuw kwurin duw viyaan kwurbir duw day maap tibir miyaam katadabir Jisasawa, nak diki mava tabaam, nak diki akiy tabaam. \s1 Wajibayin kwurdiy Jisasak. \p \v 39-40 Walibab tiytiyan tidiy duw Jisasak abwugar nayin wajibayin kwurdiy, “A! Min God dikidi wiy pirakanadi duw-adimin! Pirakakuw, nyi mugwul yidaak, kitampika wiy kwurkimina! Li, ‘Wun God dikidi Nyan-adiwun,’ wamina, yaakiya min mina kap kwurkuw, maap tinadi miy wapakuw, adiyid!” \v 41-43 Atawa sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa adiy Juw dayadiy sapakwa nyanugwawa day wadiy, “Di nuwukadiy duw taakw sugwiyaan kwurkwada. Aw di dikik maa rav. Li kidi duw Yisrayil dayadi Yitaypika Duw tida, aka maap tinadi miy wapakuw, dadik, aw nyan vikuw, dikik wukijibiran tikinadiyan. Di Godak wukijibir, God dikidi Nyan-ad wakuw, yaakiya, nyan vinaak God dim nyigil-kidaad ay maa.” \v 44 Abir Jisasawa maap tibir miyaam katadabir duw ab wajibaybir Jisasak. \s1 Jisas bwu kiyaad. \r (Mak 15:33-41; Luk 23:44-49; Jon 19:28-30) \p \v 45 Nyidi nyi tidik, yin nyi tikitakiy-dik, miyawa tamiy gaan kitik tad. \v 46 Nyi tikitakiy-dik, Jisas di diki kapa tipa majir nimadib gaam sad, “Yilay, Yilay, lama sapaktaniy?” Ki maaj maw maaj, “Wunadi God, wunadi God, agwak min wunaam wapamina?” \v 47 Nuwukadiy walibab tidiy duw ata wadiy, “Awuk! Kidi duw God diki maaj wasapwiydi duw, Yilayjaak gaam sinaad.” \v 48 Duw nak gipakuw, nyigiy yila \it wain\it* diyuwim takadik, yavim takakuw, kwiydil Jisas kidikikik. \v 49 Aw nuwukadiy wadiy, “Ataada! Nyan vinaak God dikidi tayir kidi kupwaam kwadi maaj wasapwiydi duw Yilayja yakuw, di Jisas kwurin karda-kidaad, ay maa.” \v 50 Jisas nimadib gaam sikuw, ata kiyaad. \p \v 51 Nimadi wapwiy God dikidi wiyaam nyidi wiyaam mwiya kapaba tamiy takatipin tad. Tipa takaan aluwurib ap vitiy pirakiykuw, aluwurib daad. God atawa kwurdil miyawa duw takwak simakak day jaaw dikik yikwadiy. Nimadi nanaaw yakuw, kupw miyawa nayakitaay tayidik, kabaak wutatadiy. \v 52 A nyi nuwukadiy kawamiy wutatadaak, God adiy kawamiyaam ridiy duw taakw day God dikidiy-adiy kirapitaka-didiy. \v 53 Day adiy kawamiy wapakuw, yidaak, ginyir God Jisasaam kirapitakakuw, day Jiruwsalimaar yidiy. Alim duw taakw samasam vidadiy. \p \v 54 Vay sawdiy duw duwamiy tabab dayak van tidi duw nuwukadiy vay sawdiy duwawa day Jisasak van tidiy adi nanaaw vikuw nuwukadiy javiwa, day pitaan samasam wardiy. Pitaan warkuw, ata wadiy, “Kidi duw God dikid mwiya duwa nyanad.” \v 55-56 Samasama v 52 A nyi nuwukadiy kawamiy wuttaakw kwasa sikaam tan vidiy. Maria Maktala tipa kil, Maria Jamisawa Jawsis biraki amaay, Sipatiy dikibir nyidiy biraki amaay, adiy taakw dayawa tidiy. Tayir Jisas Galiliy wapakuw, day diki kwukib yadiy sugwiyaan kwurik dikik. \s1 Jawsip Jisas diki amwiy dipwu kabakim takadil. \r (Mak 15:42-47; Luk 23:50-56; Jon 19:38-42) \p \v 57 Giraab tidik, Jawsip, Aramatiya tipa kid yad. Di saan samasam tidi duw-ad. Dibab Jisas dikidiy kalivadidiy duw nak-ad. \v 58 Di Paylatak wulaan walibab tad Jisas amwiyik bas sikir. Paylat ata wadidiy, “Jisas diki amwiy Jawsipak akwiy.” \v 59 Aw Jawsip Jisas diki amwiy kwurkuw, rabwutakadil viyakita wamakawam wapwiyir. \v 60 Rabwutakakuw, Jawsip Jisas diki amwiy di diki vadil kwula dipwu kabakim takadil. Di nima kabaak timilyikuw, ata dipwu kabaak diki daap tipin takadil. \v 61 Maria, Maktala tipa kilwa niki Maria walibab daan rikuw, a jaav vibiril. \s1 Vay sawdiy duw adi dipwu kabakik van tidiy. \p \v 62-63 God Wapadidiy bayaki kikipaat kwulapwu-dana nyi tilik, sira pik, adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Parasiy bapa duw day Paylatawa vagaluwkuw, wadaad, “Sapakwa duw, nyan wukibana adi suwaal takadidi duw Jisas, kidi kupwaam kwadik waad, ‘Wun kiyakuw, nyi mugwul yidaak, God wunaam kirapitaka-kidadiwun.’ \v 64 “Min maaj akwiy kidiy vay sawdiy duwak adi dipwu kabakim van tidakikik nyi mugwul. Aw adiy dikidiy kalivadidiy duw yakuw, dikidi amwiy luwkuw kwurkuw, yin tipa duw takwak suwaal takakuw, wakik-nadiy, ‘Jisasaam God bwutaay kirapitaka-daad.’ Jisas takadil suwaal, ‘God wunaam kirapitaka-kidadiwun,’ aal kupwaraapa. Aw li Jisas dikidiy kalivadidiy duw Jisas dikidi amwiy luwkuw kwurkuw, wakidana, ‘God Jisasaam bwutaay kirapitaka-daad,’ aal mwiya kupwaraap tikina.” \v 65 Paylat ata wadidiy, “Gwur gwuradiy vay sawdiy duw kwurkuw, yin adi dipwu kabakim gwur gwura van ada.” \v 66 Aw day yikuw, adi dipwu kabakim takatipikuw, ata vay sawdiy duw takadadiy van tidakikik. \c 28 \s1 God Jisasaam kirapidid. \r (Mak 16:1-10; Luk 24:1-12; Jon 20:1-10) \p \v 1 Sapat nyi kwusilik, Saday ganiba gaan tilik, Maria Maktala tipa kilwa niki Mariawa, bir Jisas dikidi kawamiyaar ata yibir vikir. \v 2 Bir yibir nimadi nanaaw ata yaad. Yadik, God dikidi maaj kardadi duw adawul tip wapakuw, daad. Dakuw, adi dipwu kabakim takatipidaal nima kabaak ata vatimil sakiykuw, daan rad apiy kabakim. \v 3 Dikidi maak wuliyik kaytik tad. Kwusuw-didiy wapwiy mwiya wamakawam sawun kaytik tidiy. \v 4 Alim tidiy vay sawdiy duw a jaav vikuw, samasam yagakuw, gingin nakuw, vakirkuw, kiyadiy duw kaytik ridiy. \p \v 5 Adi God diki maaj kardadi duw, abir takwak wadibir, “Bir yaga-tikwa. Wun bwutaay lakwutuwa bir maap tidi miyaam katadadi duw Jisasak kwaki-nabirbirik. \v 6 “Di kilim maa kwu. Bwutaay rapid gwurak tayir wadil maja pik. Bir may kiril. Av! Kwadil tamiy kika. \v 7 “Yaakiya, bir yabiyib maay. Ki maaj aw dikidiy kalivadidiy duwak, ‘Jisas kiyakuw ridik, bwutaay rasinaad. Di taay gwurak Galiliyaar yikinaad. Alim vikigwuraad.’ Ki maaj aka birak watuwa, ay yaakiya.” \v 8 Ata wadik, ata jayib nak adi kawamiy wapakuw, tabwubir. Birkibir mawul vitiy katiy tibir. Tan warkuw maa, rakarak tibir. Ata gipabir Jisas dikidiy kalivadidiy duwak adi God diki maaj kardadi duw diki wadil maaj wakir. \p \v 9 Jayib nak Jisas biraki mwutamaam tikitayaan tikuw, wadibir, “Oy! Aka yabira?” Ata wadik, bir dikik yakuw, dikibir manwa vakirkuw, dikibir manim kaykitikuw, gaba maaj sukwubir dikik. \v 10 Jisas ata wadibir, “Bir yaga-tikwa. Bir maay. Yikuw, wunadiy nyamwusugwuk aw, ‘Gwur Galiliyaar awakw. Wakwukuw, alim vikigwuradiwun.’” \s1 Adiy Juw sapakwa nyanugw maaj. \p \v 11 Bir yitaay tibir nyidi yabim, nuwukadiy dipwu kabakik van tidiy vay sawdiy duw Jiruwsalimaar yikuw, sapakwa nyanugw \it pris\it* ak wadiy adiy vidadiy ababa javik. \v 12 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw day vagaluwkuw, maaj lakatiydiy. Maaj lakatiykuw, day saan samasam kwiydadiy adiy vay sawdiy duwak. \v 13 Kwiykuw, ata wadadiy, “Nuwukadiy duw takwak aw, ‘Nyidi gaan tilik, nyan si kwabaak, Jisas dikidiy kalivadidiy duw yakuw, dikidi amwiy luwkuw kwurdaad.’ \v 14 “Li adi taay maaj lakwunadi gavman wukikida ki javik, nyan diwa maaj lakatiykuw, aw di gwuraam kotiy maa.” \v 15 Adiy vay sawdiy duw saan kwurkuw, sapakwa nyanugw \it pris\it* dayadiy wadadiy majib kwurdadiy. A nyi a maaj miyawa tamiy Juw wukidaal aw ki nyab wukijibir tidana. \s1 Jisas maykaar wakwud dikidiy kalivadidiy duwak. \r (Mak 16:14-18; Luk 24:36-49; Jon 20:19-23; Aposel 1:6-8) \p \v 16 Jisas dikidiy tabatiy maan nak kalivadidiy duw dayak tayir wadil majib wukikuw, day Galiliyaam rina nibwukir yidiy. \v 17 Day Jisasaam vikuw, ata dikik gaba maaj sukwudiy. Nuwukadiy mawul vitiy katiy tikuw, ata mawulaar wadiy, “Nyan lakwubana Jisas bwu kiyaad. Aw kad Jisas-ad, ay nikidi duw-ad?” \v 18 Jisas dayawa walibab tikuw, kidiy maaj dayak wadidiy, “God wunak bwutaay ap kwiykuw, aw alik adawul tipawa kidi tipak wun van tiyaki-nadiwun. \v 19 “Aw gwurak waaw, kidi kupw miyawa tamiyaar yikuw, ababa duw takwak awulakw. Aw day wunadiy kalivatuwadiy duw taakw tikwadiy. Aw \it baptais\it* dayaam akwiy, aw day abab wunadi Asaay dikidiy-adiy, wun dikidi Nyan wunadiy-adiy, God dikidi Mawul dikidiy-adiy tidakikik. \v 20 “Dayak awulakw kidiy gwurak watuwadiy ababa maaj. Wulakwugwur dayadiy mawulab kwakwadiy. Wun gwurawa nyi gaan nyi gaan tikinadiwun. Atawa tituwik, kidi kupw ata kwusikinaad.”