\id LUK Manambu NT Robin & Marva Farnsworth 19-JAN-2001 \h LUK \toc1 LUK Sukwudil Maaj. \toc2 LUK \toc3 Luk \mt1 LUK \mt2 Sukwudil Maaj. \c 1 \p \v 1-2 \it Dia\it* Tiyapalis, tayir duw samasam day maaj sukwu-dadiy Jisas nyana nyidim kwurdil yawiyik. Day adiy tayir jaav vidadiy duw taakw dayadiy nyanak wasapwiyin wadadiy maaj wukikuw, day ata adiy jaav sukwu-dadiy. \v 3 Yitaypika duw, alik tikuw, wun yarakara wukikuw, wun samasama duw takwak bas situwdiy adiy jaav dayadiy maaw wukik. Wukikuw, wuna mawul wukituwil wun kidiy ababa jaav lapa nyigaam sukwu-kituwa minak, aal viyakita. \v 4 Wun atawa kwurkuw, min wuna sukwutuwil maaj vikuw, min ata lakwu-kimina aal minak kalivadaal maaj mwiya maaj tina, suwaal maa. \s1 Yilisapit Jon adi duw takwaam baptais kwiydi duwaam sapwiylid. \p \v 5 Yirat, Yisrayil jaka tipa yitaypika duw tidil sikir, \it pris\it* nak, Sakaraya, alim tad. Sakaraya dikidi nimadi gwalugw Aran, diki kwasa gwalugw Apiyja. Adiy gwalugwa duw day abab \it pris\it* tidiy. Sakaraya diki taakw liki si Yilisapit. Likidi gwalugw ab \it pris\it* yawiy kwurdiy. \v 6 Bir vitiykilib God diki milaam yarakara tibir. Bir God dikidiy \it lo\it* wa majib wukibir. Aw bir simsim vaal maa yi. \v 7 Yilisapit li gwaaj kwaal. Alik bir nyan maa ti. Bir bwutaay apaan apaaw-abir. \v 8-9 \it Wik\it* nak day Apiyja gwalugw tasakwudaad God dikidi wiyaam \it pris\it* yawiy kwurdikik. Nyi nak Sakaraya yawiy kwurdik God dikidi wiyaam, day tasakwudaad a nyi di kap viyakita yaam yaykwana yakiy takadikik Godak yala wiyaam. \v 10 Di a viyakita yaam yaykwaal yakiy takadik Godak, samasama Juw duw taakw day kawaam vagaluwkuw, Godak maaj bwuladiy a nyi. \v 11 Sakaraya atawa kwurdik, God diki maaj kardadi duw nak di maykaar wakwukuw, rasin tad mava yaam yayil yakiy rilil kabaka jabawa. \v 12 Aw Sakaraya dikim vikuw, pitaan warkuw, yagaad. \v 13 Aw adi maaj kardadi duw dikik ata wadid, “Sakaraya, min yaga-tikwa! Godak wamina maaj bwu wukida. Alik mina taakw, Yilisapit, duwa nyanad sapwiy-kilaad. Adi sapwiy-kiladi nyinik Jon asikiytak. \v 14 “Yilisapit adi duwa nyan sapwiylik, minawa samasama duw taakw rakarak samasam tikidiygwurik a javik. \v 15 “Amaay dim sapwiylik, God di dikidi Mawul diki mawulaar wuladik, ata wapwurukwu-kinaad. Di duw tikwul-kwanadi guw kidiba. Di nimaad tikuw, di yitaypika duw tikinaad God dikidi gikim. \v 16 “Adi nyan di adiy Godak bwan kwiydiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw di mwugiydik, dayadi Yitaypika Duw Godak sibinin yakidiy. \v 17 “Di ap samasam tikinaad God diki maaj wasapwiydi duw, Yilayja, kitik. Di mwugiydik, asaay dayadiy mawul dayadiy nyanugwak yikinadiy maa. Di taay yikuw, di Yitaypika Duw dikidiy duw taakw kwulapwu-kidadiy dikik.” \p \v 18 God diki maaj kardadi duw diki maaj wukikuw, Sakaraya dikik ata wadid, “Ata ata ki javik lakwu-kituwa? Wun wuna takwawa bwutaay apaan apaaw tikuw, ata ata wamina jaav mwiya mwiyab tikina?” \v 19 God diki maaj kardadi duw Sakarayak ata wadid, “Wun Gapriyil-adiwun. Wun God diki mwutamaam tikwanadiwun. God di diki wayakidalik danadiwun ki viyakita maaj minak wakir. \v 20 “Wuna maaj suwaal maa. God wakida nyi ki minak watuwa jaav mwiya mwiyab tikina. Yaakiya, min wuna majik wukijibir maa ti. Alik tikuw, min maaj bwul maa. Aw ginyir yin minak watuwa jaav tikila nyaam, min ata maaj bwula-kinadimin maa.” \v 21 Adiy kawaam kavin kwadiy duw taakw day dayadiy mawulaar wadiy, “Sakaraya di nimadi simiy yala wiyaam kwanaad. Agwa jaav kwurnaad?” \v 22 Ginyir di ata wakwud. Wakwukuw, dayak maaj maa bwul. Alik day lakwukuw, wadiy, “Kad di yigin vinaad yala wiyaam!” Maaj bwulaak kwurdil, maa rav. Alik tabaar simaka-didiy dayak. \v 23 Ginyir Sakaraya dikidiy yawiy nyi God dikidi wiyaam kwusidaak, di diki wiyaar ata yad. \v 24 Ginyir diki taakw Yilisapit yalawa tikuw, li kip kwalidiy bap tabab wiyaam. \v 25 Li liki mawulaar ata waal, “Tayir wun gwaaj kwatuwil, duw taakw wunak sapis jikin wadaalwun. Alik wun wap sayilwun. Aw Yitaypika Duw wunak wukikuw, alik kitawa sugwiyaan kwurdiwun.” \s1 God dikidi maaj kardadi duw Mariak li God dikidi Nyan sapwiy-kilaad wadil. \p \v 26 Yilisapit nyan bap abwun yalab tidik, God diki maaj kardadi duw Gapriyil wayakidik, Galiliy tamiyaam rina tip, Nasaritaar daad. \v 27 Dakuw, di niba taakw, liki si Maria, likik yad. Li duwawa si maa kwu. Li duwak wadaak, wiyaam kip kwaal. Likik wadadi duw, Jawsip-ad. Di Yisrayil yitaypika duw, Davit, dikidi waraga duw-ad. \v 28 Adi God diki maaj kardadi duw likik yikuw, ata wadil, “Kupwiyaay, yara kwananyin? Nyanadi Yitaypika Duw God, di nyinawa kwakwanaad. Aw di nyinak yarakara kwurik.” \v 29 Maria li diki wadil maaj wukikuw, li aal wadil maaw maaj laakw maarkuw, alik mawulaar samasam wukil. \v 30 Adi God diki maaj kardadi duw Mariak wadil, “Maria, nyin yaga-tikwa. God diki mawul nyinak rakarak tina. \v 31 Nyin yalawa tikinanyin. Tikuw, nyin duwa nyanad sapwiy-kinyinad. Aw nyin adi nyinik Jisas asikiytak. \v 32-33 Di yitaypika duw tidik, duw taakw wakinadiy, ‘Di nimadi God dikidi Nyan-ad.’ God wadik, di yitaypika duw dikidi waraga duw, Davit, kitik tikinaad. Tikuw, di Jakap dikidiy gwalugwak van tikinaad nyanyi nyanyi. Ki diki yawiy kwas maa.” \v 34 Maria God diki maaj kardadi duwak ata bas silid, “Ki wamina maaj ata ata tikina? Wun duwak maa laan ri.” \v 35 Adi God diki maaj kardadi duw likik ata wadil, “God dikidi Mawul nyinaam dakuw, God dikidi ap nyinaam rikinaad. Alik di mwugiydik, nyin yalawa tikinanyin. Ginyir nyi kidi sapwiy-kinyinadi nyinik duw taakw wakinadiy, ‘Kidi nyan mwiya viyakit-ad. Di God dikidi Nyan-ad tinaad.’ \v 36-37 “God rivinaad ababa jaav kwurkwurik. Aw nyin nyina raaw Yilisapitak awuk. Day wadaal, ‘Li gwaaj kwana taakwa.’ Aw li apaaw tikuw, yalawa tina. Yalawa tikuw, likidiy yalawa tilidiy bap kita abwun kwanadiy.” \v 38 Diki maaj wukikuw, Maria ata walid, “Yaakiya, wun God diki yawiy taakw tinawun. Alik tikuw, wa wunak wamina jaav jaaw God wunaam kwurkwaad.” Wakuw walik, God diki maaj kardadi duw likim ata wapadil. \s1 Maria Yilisapitak yin jawul. \p \v 39 Kwasa rikuw, Maria likidiy jaav kwulapwukuw, yabiyib nibwukim daan ridaal Juwtiya tamiyaar ril tipaar yal. \v 40 Yikuw, li Sakaraya diki wiyaar wulakuw, Yilisapitak ata wayapiy silil. \v 41-42 Yilisapit Maria liki silil wayapiy wukikuw, adi Yilisapit yalaam tidi nyan ata yitaay tayaad. God dikidi Mawul Yilisapit liki mawulaam ata kapwudik, li Mariak nimadib walil, “God di nyinak mwiya yarakara kwurnaad! Nyinak kwurda pik nuwukadiy takwak maa kwar! Nyinadi sapwiy-kinyinadi nyinik God dikik ab yarakara kwurnaad. \v 43 “Nyin Yitaypika Duw diki amaay-nyin. Agwa javik nyin wuna wiyaar yananyin wunak vikir? \v 44 “Nyina wunak sinyinil wayapiy wukituwik, wuna yalaam tinadi nyan di rakarak tikuw, yitaay tayanaad. \v 45 “Nyinak Yitaypika Duw God wadil maaj nyin wukijibir tinanyin. Alik nyin rakarak tikinanyin!” Yilisapit ata walil. \s1 Maria wayapiy silid Godak. \p \v 46-49 Maria ata waal, \q1 “Wuna mawul rakarak tina Godak. \q2 God wun diki yawiy taakw tituwik, wunak wukinaad. \q1 Wunadi God wunak sugwiyaan kwurdilwun. \q2 Alik wun rakarak tinawun dikik. \q1 Nimadi ap samasam tinadi God wunak nimadiy jaav kwurdidiy. \q2 Alik ki nyab karayrib duw taakw wakidiy, ‘God viyakita jaav Mariak kwurdil.’ \q1 God di mwiya viyakit tikwanaad. \q1 \v 50 Adiy duw taakw day yarakara Godak wukikwanadiy, dayak God nima mawul wukikinaad. \q1 Ki nyab karayrib God atawa kwurkinaad. \q1 \v 51 God di nima ap tikwanaad nimadiy yawiy kwurkwurik. \q1 Adiy duw taakw day dayadiy sipak sakwar sakwar wukitaay, rakarak tidiy, \q2 adiy di mwugiydik, day jawjaay tabwukidiy. \q1 \v 52 Di mwugiydik, adiy jaka tipa kidiy sapakwa duw kipa kwasadiy tidaak, \q2 a kwusida-takaan tidiy duw taakw di mwugiydik, yitaypik tidiy. \q1 \v 53 Adiy saal yidiy duw takwak viyakita jaav kwiydidiy. \q1 Adiy niki jaav niki jaav tidiy duw taakw, \q2 di dayak wayakidik, day kip saal yaan tidiy. \q1 \v 54-55 Tayir God Aparamawa nyanadiy waraga duw takwak wadidiy, \q2 ‘Wun Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak wukikuw, ki nyab karayrib wun gwurak sugwiyaan kwur-kituwadiygwurik.’ \q1 Aw God diki wadil abanik wukin kariyakuw, \q2 di adiy dikik yawiy kwurdiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak sugwiyaan kwurdidiy.” \m Maria ata waal. \p \v 56 Maria li Yilisapitawa bap mugwul kaam kwakuw, li liki wiyaar sibinin ata yal. \s1 Yilisapit Jonaam sapwiylid. \p \v 57 Ginyir Yilisapit liki yalaam tidi nyan ata yip viyaad. Viyadik, li duwa nyan ata sapwiylid. \v 58 Yilisapit likidiy gwalugwa duw takwawa walibab kwadiy duw taakw day wukidaal li duwa nyan sapwiylid, day rakarak tidiy liwa. Day ata wadiy, “God di mwiya viyakita jaav kwurid Yilisapitak.” \v 59-60 Rakarak tikuw, nyi abitiy yidaak, nyi abamugwul tilik, day vagaluwdiy adi nyan diki sip lupwak God dikidi gwalugwa duw tidikikik. Lupwakuw, day dikidi asaay si, Sakaraya, sikiytakak. Aw diki amaay walidiy, “Adi si maa! Dikidi si Jon-ad.” \v 61 Day likik ata wadaal, “Dikidi asaay dikidi gwalugwum duw nakab Jon wa si maa kwu!” \v 62 Sakaraya dikibir waan tipibir maaj bwula maardilik tikuw, day dikik tabaar bas sidaad diki mawul agwa sad adi nyinik sikiytaka-kidaad. \v 63 Di lapa nyig tabaar bas sididiy kwiydakik dikik. Ata kwurkuw, sukwudil, “Dikidi si Jon-ad.” Day vikuw, pitaan wardiy. \v 64 Jayib nak Sakaraya bas ata maaj bwulaad. Di Godak ata wayapiy sidid. \v 65-66 A tipaam kwadiy duw taakw wukikuw, samasam yagadiy. Ababa Juwtiya nibwuk ridadiy tamiyaam ridiy tipa kidiy duw taakw day wukikuw adiy javik, day dayadiy mawulaar wukikuw, wadiy, “Ginyir agwa jaaval adi nyinim tikina?” Day abab lakwudiy God diki ap dikim tal. Alik atawa wadiy. \s1 Sakaraya dikidi nyan Jon dikidiy ginyir kwur-kidadiy yawiy duw takwak wasapwiy-didiy. \p \v 67 God dikidi Mawul Jon dikidi asaay, Sakaraya, diki mawulaar wapwurukwukuw, di ki God diki maaj ata wasapwiydil. \q1 \v 68 “Yitaypika Duw, Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw dayadi Godak may! Wayapiy sinaak! \q2 Di daad nyanak sugwiyaan kwurik. Kwurkuw, nyanaam nyigil-didiyan Satan tabaam tibaak. \q1 \v 69 God tasakwudid ap tinadi Nyigildi Duw nyanak sugwiyaan kwurdikik. \q2 Adi duw di God dikidi yawiy duw, Davit, dikidi waraga duw tinaad. \q1 \v 70-71 Tayir God mwugiydik, diki maaj wasapwiydiy duw ki maaj wadaal, \q2 ‘Nyanadiy mama nibawa nyanak yaal giraan tinadiy duw, \q2 day nyanaam dayadiy tabaam takak kwurdaak, God nyigil-kidadiyan.’ \q1 \v 72 God nyanadiy waraga duw takwak wadidiy, \q2 ‘Wun gwurak yarakara wuki-kidiwun.’ \q2 Nyanadi warag Aparamak takadil aban God di maa wukimar. \q1 \v 73-75 Aw kitawa di Aparamak wadid, \q2 ‘Gwuradiy mama nib day gwuraam dayadiy tabaam takak kwurdaak, \q2 wun yabiyib yakuw, nyigil-kituwadiygwurik tayir watuwil pik. \q1 Alik gwur wuna danik yawiy kwurkuw, adiy gwuradiy mama nibak yaag maa. \q2 Atawa kwakigwura, gwur gwuradiy ababa kidi kupwaam kwakigwuradiy nyi \q2 wuna majib wukikuw, mwiya viyakit kwaya-kinadiygwurik wuna milaam.’” \m \v 76 Sakaraya dikidi kwasadi nyan Jonak ata wadid, \q1 “Min, wunadi nyan, ginyir duw taakw wakidanadimin, \q2 ‘Mwiya nimadi God diki maaj wasapwiynadi duw-adimin,’ waan. \q2 Min taay yikuw, ababa jaav kwulapwu-kidimin kwukir yakidi Yitaypika Duwak. \q1 \v 77 Min dikidiy duw takwak wakiminadiy \q2 di dayadiy vaal yibwiykuw, dayaam nyigil-kidadiy. \q1 \v 78-79 Duw taakw day vaal yikwanadiy. \q2 Alik day kiyakuw, vaat kwurkidiy. \q1 Aw God nyanak samasam wukikuw, \q2 dikidi Tasakwudidi Duw tayir adawur tipaam kwakuw, \q1 God dim kidi kupwaar wayakidik, dakinaad nyanak. \q2 Di nyanaam nyigiltaka, kwusida-takaan tikwana mawul likidi yabim takadadiyan.” \m Sakaraya ki maaj wadil. \v 80 Adi nyan, Jon, viyakita mawulawa ap yiwarin duw tikuw, samasama jaav ata lakwudidiy. Di ata kipa tamiyaam kwaad. Kwakuw, ginyir di Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak yad God diki maaj dayak wasapwiyik. \c 2 \s1 Maria Jisasaam sapwiylid. \r (Mat 1:18-25) \p \v 1 Adiy nyaam Rom dayadi yitaypika duw, Akastas, maaj wayakidil adiy ababa Rom van tidadiy tamiyaam ridiy duw takwak. Di miyawa duw takwawa nyanugw dayadiy si kwurik. \v 2 Tayir day a yawiy maa kwar. A yawiy bas kwurdaal nyi Kwariyniyas wadadi duw a sikir Siriya jaka tipak van tad Roma \it gavman\it* ak. \v 3 Ababa duw taakw day dayadiy gwalugw dayadiy maaw tipab sibinin yidiy dayadiy si kwiyik. \v 4 Jawsip dikidi waraga duw, Yisrayil dayadi yitaypika duw Davit-ad. Davit diki maaw tip Bitliyam-al. Alik Jawsip Galiliy tamiyaam rina tip Nasarit wapakuw, arir yad. \v 5-6 Di diki kirakida taakw Maria-wa, birkibir si kwiyik yibir. Aw Maria yalawa tilik, bir Bitliyimaam kwabir, li adi nyan sapwiyik kwurlik. \v 7 Saan yapiytaay si kwakwadadi wiy kapwudilik, alik Maria \it bulmakau\it* kwadaal wiyaar wulakuw, alim likidi taay duwa nyan sapwiykuw, kwasadiy wapwiy kwurkuw, adi nyinim jibirkuw, \it bulmakau\it* kamnaagw kikwadanadi gwusigaam takalid. \s1 God diki maaj kardadiy duwawa sipsipak van tidiy duw Godak wayapiy sidaad diki viyakita yawiyik. \p \v 8 A gaan nuwukadiy \it sipsip\it* ak van tidiy duw day mala tipawa dayadiy \it sipsip\it* ak van tidiy sapiy as dayaam vativatik. \v 9 God diki maaj kardadi duw nak dayak dakuw, nimadi \it lait\it* dayaam ata kariyaad. Kariyadik, a jaav vikuw, day lakwukuw God dikidi ap vikuw, ata samasam yagadiy. \v 10 Aw adi God diki maaj kardadi duw dayak ata wadidiy, “Gwur yaga-tikwa. Awuk! Wun gwurak viyakita maajal kariya-tuwa. Ababa duw taakw a maaj wukikuw, rakarak samasam tikidiy. \v 11 “Nibwul Davit diki tipaam taakw nak gwuradi Nyigil-kinadi Duw sapwiylaad. Di God dikidi Tasakwudidi Duw tinaad. Yitaypika Duw-ad. \v 12 “Kitawa gwur lakwu-kigwura wuna maaj mwiya maaj tina. Gwur a tipaar wulakuw, adi nyinim vikigwuraad diki amaay dim kwasadiy wapwiyir jibirkuw, \it bulmakau\it* kamnaagw kikwadana gwusigaam kwadik.” \p \v 13 Jayib nak samasam adawur tipa kidiy day adi God diki maaj kardadi duwawa walibab maykaar wakwukuw, day abab wayapiy sidiy Godak. \v 14 Day ata wadiy, \q1 “Adawur tipaam kwanadi Godak wayapiy sinaak. \q2 Adiy kidi kupwaam kwanadiy duw taakw dayaam God rikarik kwurkuw, aal kwusida-takaan tikwana mawul kwiydadiy!” \m \v 15 Adiy God diki maaj kardadiy duw wapakuw, adawur tipaar sibinin wardaak, adiy \it sipsip\it* ak van tidiy duw ata wadiy, “Nyan may! Bitliyimaar yinaak! Yikuw, a Yitaypika Duw nyanak wadil jaav vinaak.” \v 16 Day Bitliyimaar gipakuw, Mariawa Jawsip sitakirakuw, day adi nyinim vidaad, \it bulmakau\it* kamnaagw kikwadana gwusigaam kwadik. \v 17 Adiy \it sipsip\it* ak van tidiy duw adi nyinim vikuw, day nuwukadiy duw takwak wadadiy adi God diki maaj kardadi duw diki wadil maaj adi nyinik. \v 18 Abab day adiy \it sipsip\it* ak van tidiy duw daya wadaal maaj wukikuw, ata pitaan wardiy. \v 19 Maria ababa maaj wukikuw, liki mawulaar wukilidiy. \v 20 Adiy \it sipsip\it* ak van tidiy duw dayadiy \it sipsip\it* ak sibinin yitaay titaay, day Godak wayapiy sitaay, rakarak tidiy. Aw adiy ababa God diki maaj kardadi duw wadidiy jaav adiy wukidadiy javib atampik vidadiy. \s1 Adi nyan dikidi si Jisas sikiytaka-daad. \p \v 21 Nyi abitiy yidaak, nyi abamugwul tilik, adi nyan diki sip ata lupwadaal di God dikidi gwalugwa duw tidikikik. Lupwakuw, dikidi si Jisas sikiytaka-daad. Adi nyan amaay yalaam ri maardik nibway, God diki maaj kardadi duw tayib dikidi si sikiytakadid. \s1 God dikidi wiyaam Simiyan Godak wayapiy sidid Jisasak. \p \v 22 Bap nak yilik, Mariawa Jawsip Jiruwsalimaar yibir. Maria duwa nyan sapwiykuw, li liki sip kwulapwuk mwiyir tikir God diki milaam Mawsis diki \it lo\it* walil pik. Bir Jisas birikiwa kwurin karaybirid Yitaypika Duw Godak kwiyik diki yawiyik. \v 23 Yitaypika Duw God diki \it lo\it* kitawa waal, “Ababa taay taakw sapwiy-kidanadiy duwa nyanugw adiy day tasakwu-kidanadiy God dikidiy-adiy.” \v 24 Yitaypika Duw God diki \it lo\it* kitawaan ab waal, “Gwur midakim vitiy ay badiy midakim kitika wapiy vitiy \it pris\it* ak akwiy di a wapiy viyasipakuw, Godak kwiydikik.” Mariawa Jawsip a jaav ata kwurbiril. \p \v 25 A sikir duw nak dikidi si Simiyan Jiruwsalimaam kwaad. Di viyakita Godak wukidi duw-ad. Di kavin kwaad God Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak nyigilkida nyak. God dikidi Mawul Simiyanawa kwaad. \v 26 Tayir God dikidi Mawul Simiyanak wadid, “Min kiy maarkuw, kip kwakuw, vikiminaad God dikidi Tasakwudidi Duwad.” \v 27-28 God dikidi Mawul mwugiydik, Simiyan God dikidi wiyaar ata yad. Mariawa Jawsip adi kwasadi nyan Jisas, God dikidi wiyaar kwurin karay-birid God dikidi tidikikik tasakwuk God diki \it lo\it* walil pik. Aw Simiyan God dikidi wiyaar wulakuw, adi nyan dikibir tabaam kaykitikuw, Godak wayapiy sidid. Di kitawa waad, \q1 \v 29 “Wuna mawul aka viyakit tina. Tayir wunak takaminil aban aka bwutaay mwiyir tina ya. \q2 Alik tikuw, wun aka rakarak tinadiwun kiya-kiyak. \q1 \v 30 Wun wunabir kapa milaar bwutaay vituwaad kidi nyanaam Nyigil-kinadi Duw. \q1 \v 31 Kidi nyan nyanak kwatiya-minaad \q2 ababa tamiya kidiy duw taakw dayadiy milaam. \q1 \v 32 Gaan van tikwanadiy yabik kariyaan tikwana \it lait\it* kaytik, \q2 atawa kidi nyan nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak mina mawulawa minadiy yawiy simaka-kidadiy. \q1 Day vikuw, day minadiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak wayapiy sikidanadiy.” \m \v 33 Adi nyan dikibir amaay asaay Simiyan Jisasak wadil maaj wukikuw, ata pitaan warbir. \v 34-35 Simiyan di Godak bas sidid di dayak sukwasukw kwurdikik. Godak bas sikuw, Mariak ata wadil, \q1 “God kidi nyinik tasakwudid di mwugiydik, samasam Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw miyawa rimaki-dakik, \q2 aw samasam dayak sugwiyaan kwurdik, day viyakit tidakikik. \q1 Di God diki mawulawa yawiy duw takwak simakadik, samasam day maa wakidiy dikik. \q1 Atawa wadaak, abab dayadiy mawulaam rinadiy jaav ata lakwu-kidanadiy. \q1 Aw nyin adiy dikim kupwaraap kwur-kidanadiy jaav vikuw, nyina mawul kapakap kapakap tikina.” \m \v 36-37 God diki maaj wasapwiyil taakw, liki si Ana, likidi asaay Asa gwalugwa duw Panuwal-ad. Li alim tal. Li mwiya apaawa. Tayir li duwawa nabiy abitiy kwakuw, likidi duw ata kiyaad. Kiyadik, li nabiy duwamiy aliy sap aliy kip tawtakw kwayalidiy. God dikidi wiya tamiy li samab maa wap. Li nyi gaan kwataay, nuwukadiy nyi kikipaat ki maarin Godak gaba maaj sukwun tal. \v 38 A nyi Mariawa Jawsip bir Jisasawa God dikidi wiyaam kwabir, Ana wulakuw, Godak ata wayapiy silid adi nyinik. Li Jiruwsalim tipa kidiy duw takwak ata walidiy adi nyan God dikidi Tasakwudidi Duw tad. Tayir God aban takadil di ginyir duw nak wayaki-kida dayaam nyigil-dikik. \s1 Jisas ap yiwarid Nasarit tipaam. \p \v 39 Bir ababa Yitaypika Duw God diki \it lo\it* walidiy yawiy kwurkwusin napakuw, bir Jisasaam kwurkuw, bir ata sibinin yibir Galiliy tamiyaam dayakil kwadaal rina tip Nasaritaar. \v 40 Adi nyan ata ap yiwarid apawa. God dikim viyakit kwurdik, di samasama jaav lakwudidiy. \s1 Jisas kwasadi nyan tikuw, maaj awarwa awarwa sapakwa nyanugwawa God dikidi wiyaam bwulaad. \p \v 41 Ababa nabiy Jisas dikibir amaay asaay bir Jiruwsalimaar yikwabir God Juw Duw Takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat kikir. \v 42 Aw Jisas dikidiy nabiy tabatiy maan vitiy tidaak, bir a bayaki kikipatik Jisasawa yibir tayir yibiril pik. \v 43 Adiy bayaki kikipata nyi kwusidaak, day abab dayadiy tipaar sibinin yidiy. Aw Jisas di kip Jiruwsalimaam kwaad. Aw Jisas alim kwadil, dikibir amaay asaay bir maa laakw. \v 44 Bir wukibir, “Di nyanadiy bapa duw takwawa yinaad.” Atawa wukikuw, bir kip yin tibir nyi nak. Yikuw, nyidi yabim si kwakir tikuw, bir dikik ata kwakibagwubir adiy birakidiy birakiwa yidiy gwalugwa duw takwawa kapa duw takwaam. \v 45 Bir dikim sitakir maarkuw, bir dikik ata kwakiyibir Jiruwsalimaar. \v 46 Bir Jiruwsalimaar yikuw, nyi mugwula yawaam bir ata sitakira-birid God dikidi wiyaam kwadik. Di kalivadiy duw daya nyidim daan rad. Dayadiy maaj wukitaay, niki jaav niki jaav bas sididiy dayak. \v 47 Abab day diki maaj wukikuw, day pitaan wardiy dikidiy wadidiy majik. \v 48 Dikibir amaay asaay dim vikuw, ata pitaan warkuw, diki amaay ata walid, “Wunadi nyan, min agwa javik atawa kwur-minabiran? Minadi asaywa wun an minak samasam wukikuw, an minak kwakibagwu-nabiran.” \v 49 Di ata wadibir, “Agwa javik bir wunak kwakibagwu-nabirbirik? Bir maa laakw wun wunadi asaay wiyaam kwakik-tuwal?” \v 50 Aw bir maa laakw diki wadil majik. \p \v 51 Aw Jisas birakiwa Nasaritaar ata yad. Alim kwakuw, di biraki majib wukid. Aw li diki amaay kidiy ababa javik li kip mawulaar wukijibir tal. \v 52 Jisas di apawa mawul lakwu-wardik, Godawa duw dikim vikuw, yaakiya wadiy dikik. \c 3 \s1 Jon duw takwak wasapwiy-didiy Jisas Krais yakinaad wakuw. \r (Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Jon 1:19-28) \p \v 1-2 Taypiriyas nabiy tabatiy maan tabab Rom dayadi yitaypika duw tidik, Pantiyas Paylat Juwtiya tamiyak van tad Roma \it gavman\it* ak. Yirat di Galiliy tamiyaam kwadiy duw dayadi yitaypika duw tad. Yirat dikidi mwaam, Pilip, di Yituwriyawa Tirakaniytas abir tamiyaam kwadiy duw dayadi yitaypika duw tad. Laysaniyas di Apilan tamiyaam kwadiy duw dayadi yitaypika duw tad. Anasawa Kayapas bir Juw dayabir yitaypika \it pris\it* tibir. A nyaam Jon, Sakaraya dikidi nyan, di kipa tamiyaam kwadik, God dikik wadid, “Min yin wuna maaj awasapwiy duw takwak.” \v 3 Jon di Jawtan bayibawa walibab ridiy tipaar yin yaan yibagwutaay, duw takwak wadidiy, “Gwur gwuradiy yigwuradiy valik bwan akwiy. Kwiykuw, \it baptais\it* kwurkuw, God gwuradiy vaal yibwiy-kidadiy.” \v 4 Tayir God diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, ki maaj sukwudil Jon diki yawiyik. Di waad: \q1 “Duw nak kipa tamiyaam gaam sinaad, \q2 ‘Niki jaav niki jaav kwulapwun ada Yitaypika Duwak. \q2 Alik adi yaab tugwaam nakwaad. \q1 \v 5 Adiy nibwukawa kwasadiy badaw vagwur, sapap sapap rikwadiy. \q1 Adiy kaw daan rinadiy tamiy kupw rimsuwgwur, viyasapilam nan rikwadiy. \q1 Adiy tamay wulaan wakwun rinadiy yaab vasakwugwur, sapap sapap rikwadiy. \q1 Adiy yabim warin daan rinadiy kupw yarakara mwugiygwur, sapap sapap rikwadiy. \q1 \v 6 Atawa kwurgwur gwuradiy kwakwagwuradiy yabik, \q2 miyawa duw taakw ata vikidanaad ata ata God dayaam sugwiyaan kwurkidadiy.’” \m \v 7 Duw taakw samasam Jonak yadiy dayak \it baptais\it* kwiydikik. Dayaam vikuw, wadidiy, “God duw takwak yaal girakida nyi walibab tidalik, alik duw kapwiy yiy wapataka-dakib kabaay tabwu-kwadana pik wunak yanadiygwurik. \v 8 “Gwur gwuradiy yigwuradiy valik wukikuw, aw dayak bwan bwutaay kwiygwurdiy wakuw, viyakita yawiy akwur. Kwurgwur, aw ababa duw taakw vikuw, day lakwu-kidiy gwura maaj mwiya maaja. Mawulaam wagwura, ‘Nyan Aparam dikidi gwalugwa kidiy-adiyan. Alik nyan yara kwakinadiyan. God dikidiy duw taakw tikuw, di nyanaam \it kotiy\it* maa.’ Atawa wakigwura, aal mwiya suwaala. Li God mawul warkida, di bwunak kidiy kabaak mwugiydik, Aparam dikidiy gwalugw tikinadiy. \v 9 “Ababa miy, adiy mwiy ri maarkinadiy, adiy miy God vilkuw, daan vakirdaak, yiyaar yakisawula-kidadiy. Atawa God kavin kwanaad gwuraam \it kotiy\it* ik.” \v 10 Adiy duw taakw Jon diki maaj wukikuw, pitaan warkuw, dikil ata bas sidaad, “Nyan agwa jaav kwurkidiyan?” \v 11 Di dayak ata wadidiy, “Duw kwusuw wapwiy vitiy tikuw, adi kwusuw wapwiy ti maardi duwak nak akwiy! Kikipaat tidiy duw am sikuw, kipaat ti maardiy duw takwak akwiy!” \v 12 Nuwukadiy \it takis\it* saan kwurkwanadiy duw dikik yakuw \it baptais\it* kwurik, ata bas sidaad, “Kalivakwanadi duw, nyan agwa jaav kwurkidiyan.” \v 13 Di dayak ata wadidiy, “Gwur \it gavman\it* tasakwu-danadiy sanada akwur. Nuwukadiy kipa saan gwur gwurak kwur-tikwa.” \v 14 Nuwukadiy vay sawdiy duw dayabab bas sidaad, “Nyan agwa jaav kwurkidiyan?” Di dayak ata wadidiy, “Gwur kipa duw takwak gwur gwuradiy ap simaka-tikwa day gwurak yagakuw, saan kwiydakik. Gwur dayak suwaal taka-tikwa adiy saan kwurkwurik. Gwur gwurak \it gavman\it* kwiydadiy sanadika akwur.” \v 15 Adiy duw taakw Jon diki maaj wukikuw, dayadiy mawul warkuw, day ata wadiy, “Kidi duw di God dikidi Tasakwudidi Duw, ay maa?” \v 16 Aw Jon dayak ata wadidiy, “Wun gwaar gwurak \it baptais\it* kwatiya-tuwadiygwur. Aw nikidi duw yakinaad. Adi duw mwiya yitaypika duw tinaad. Aw wun yisadapik tinadiwun. Alik wun adi duw dikidiy jaav yatayat maa rav. Adi duw \it baptais\it* kwiy-kidadiygwur God dikidi Mawulawa yiyaar. \v 17 “Mwar viyalil nyaam duw nak adiy kabasik kitika jaav \it wit\it* pakwiyir tapwutaay, yakisuwdakib. Mwar viyalik, adiy tika kabasikawa apa kabasik kapakap kapakap vakirdiy. Adiy duw adiy tika kabasik kwurjuwtakakuw, kamnaagw takakwada wiyaar kwurin karaydadiy. Adiy apa kabasik kwurjuwtakakuw, nyi gaan nyi gaan yanin tikwana yiyaar yakisawula-dadiy yiy yandakik. Atawa God viyakitawa kupwarapa duw takwaam kwurkidadiy.” \v 18 Niki majir niki majir Jon duw takwak God diki viyakita maaj wasapwiy-didiy. \v 19 Yirat, Juw dayadi yitaypika duw, di dikidi mwaam diki taakw, Yiratiyas, kiradil. Di samasama nuwukadiy kupwarapa yawiy ab kwurdidiy. Alik Jon maa waad dikik. \v 20 Aw Jon maa wakuw wadik, Yirat niki kupwarapa yawiy kwurdil. Di Jonaam \it kalabus\it* ir kwusawuladid. \s1 Jon Jisasak baptais kwiydid. \r (Mat 3:13-17; Mak 1:9-11) \p \v 21-22 Aw tayir Yirat Jonaam \it kalabus\it* ir kwusawul maardik nibway, Jon ababa duw takwak \it baptais\it* kwiyin napakuw, Jisasak ata \it baptais\it* kwiydid. Jisas Godak maaj bwulataay tidik, God adawur tubw ata kajatakadid. Adawur tubw kajatakakuw, God dikidi Mawul ata daad midakim kaytik Jisasak. Jisas ata ki God wadil maaj wukidil, “Min wunadi mawul yituwadi Nyan-adimin. Wun rakarak tinadiwun minak.” \s1 Jisas dikidiy waraga duw dayadiy si. \r (Mat 1:1-17) \p \v 23-38 Jisas diki yawiy bas kwurdil dikidiy nabiy duwamiy nak sap tabatiy tidiy. Duw taakw lakwudaal di Jawsip dikidi nyan-ad. \p Jawsip dikidi asaay, Yilay. \p Yilay dikidi asaay, Matat. \p Matat dikidi asaay, Liyvay. \p Liyvay dikidi asaay, Milkay. \p Milkay dikidi asaay, Janay. \p Janay dikidi asaay, Jawsip. \p Jawsip dikidi asaay, Matatayas. \p Matatayas dikidi asaay, Amas. \p Amas dikidi asaay, Nam. \p Nam dikidi asaay, Aslay. \p Aslay dikidi asaay, Nakay. \p Nakay dikidi asaay, Maat. \p Maat dikidi asaay, Matatayas. \p Matatayas dikidi asaay, Siman. \p Siman dikidi asaay, Jawsik. \p Jawsik dikidi asaay, Juwta. \p Juwta dikidi asaay, Jawnan. \p Jawnan dikidi asaay, Risa. \p Risa dikidi asaay, Sirapapal. \p Sirapapal dikidi asaay, Siyaltiyal. \p Siyaltiyal dikidi asaay, Niray. \p Niray dikidi asaay, Milkay. \p Milkay dikidi asaay, Atay. \p Atay dikidi asaay, Kasam. \p Kasam dikidi asaay, Almatam. \p Almatam dikidi asaay, Aya. \p Aya dikidi asaay, Jasuwa. \p Jasuwa dikidi asaay, Yiliyasa. \p Yiliyasa dikidi asaay, Jawrim. \p Jawrim dikidi asaay, Matat. \p Matat dikidi asaay, Liyvay. \p Liyvay dikidi asaay, Simiyan. \p Simiyan dikidi asaay, Juwta. \p Juwta dikidi asaay, Jawsip. \p Jawsip dikidi asaay, Janam. \p Janam dikidi asaay, Aliyakim. \p Aliyakim dikidi asaay, Maliya. \p Maliya dikidi asaay, Mina. \p Mina dikidi asaay, Matata. \p Matata dikidi asaay, Natan. \p Natan dikidi asaay, Davit. \p Davit dikidi asaay, Jisiy. \p Jisiy dikidi asaay, Awpit. \p Awpit dikidi asaay, Bawas. \p Bawas dikidi asaay, Salman. \p Salman dikidi asaay, Nasan. \p Nasan dikidi asaay, Aminatap. \p Aminatap dikidi asaay, Atmin. \p Atmin dikidi asaay, Anay. \p Anay dikidi asaay, Yisran. \p Yisran dikidi asaay, Piris. \p Piris dikidi asaay, Juwta. \p Juwta dikidi asaay, Jakap. \p Jakap dikidi asaay, Aysak. \p Aysak dikidi asaay, Aparam. \p Aparam dikidi asaay, Tara. \p Tara dikidi asaay, Naar. \p Naar dikidi asaay, Sirak. \p Sirak dikidi asaay, Riyuw. \p Riyuw dikidi asaay, Pilik. \p Pilik dikidi asaay, Yipa. \p Yipa dikidi asaay, Sila. \p Sila dikidi asaay, Kaynan. \p Kaynan dikidi asaay, Apakasat. \p Apakasat dikidi asaay, Sim. \p Sim dikidi asaay, Nawa. \p Nawa dikidi asaay, Lamak. \p Lamak dikidi asaay, Mituwsala. \p Mituwsala dikidi asaay, Yinak. \p Yinak dikidi asaay, Jarat. \p Jarat dikidi asaay, Mayalalil. \p Mayalalil dikidi asaay, Kaynan. \p Kaynan dikidi asaay, Yinas. \p Yinas dikidi asaay, Sit. \p Sit dikidi asaay, Atam. \p Atam dikidi asaay, God. \c 4 \s1 Satan Jisasaam vasibariyik kwurdid. \r (Mat 4:1-11; Mak 1:12-13) \p \v 1-2 God dikidi Mawul Jisasaam wapwurukwudik, Jawtan bayib wapadid. God dikidi Mawul ata Jisasaam kwurin karaydid duw taakw kwu maardaal tamiyaar. Alim nyi duwamiy vitiy Satan dikim vasibariyik kwurdid. Adiy nyi duwamiy vitiy yidaak, Jisas kikipaat ki maarkuw, ata kaam yasad. \v 3 Kaam yasadik, Satan Yisasak yakuw, ata wadid, “Li min mwiya God dikidi Nyan-adimin wakuw, ki kabakik wamin \it bret\it* suwul-likik.” \v 4 Jisas dikik ata wadid, “Atawa maa. Aw God diki maaj kitawa wana, ‘Duw taakw \it bret\it*-adikanir akis kwaya-kwanadiy.’” \v 5 Satan Jisasaam kwurin nibwukir kawarkuw, jayib ni ababa kidi kupwaam ridiy jaka tip simakadidiy. \v 6-7 Satan simakaan napakuw, ata wadid, “Kidiy ababa jaka tipawa duw taakw dayadiy javiwa miyawa wuna tabaam rinadiy, God yaakiya wakuw. Wuna mawul yaakiya wakinadi duwak kwiy-kituwadiy dayaam van tidikikik. Aw li min wunak kwatiyir sikuw, gaba maaj sukwukimina, kidiy ababa jaav minak kwatiya-kituwadimin.” \v 8 Jisas Satanak wadid, “God diki maaj wana: ‘God minadi Yitaypika Duw, dikik gaba maaj asukw. Diki danik yawiy akwur!’” \v 9-10 Satan Jisasaam ata kwurin karaykuw Jiruwsalimaar, apiy God dikidi gaba maja wiyaam takadid. Takakuw, ata wadid, “Min mwiya God dikidi Nyan-adimin wakuw, atay vakirmin kiladi kupwaar. Aw God diki maaj wana: ‘God maaj kwiykidadiy dikidiy maaj kardadiy duw minak, aw day minak yarakara van tikidanadimin kupwaraap tikik-nadimin wakuw.’ \v 11 Niki maaj ab wana: ‘Dayadiy tabaar minaam kaykitidaak, aw min kabakim maan taab viy maa.’” \v 12 Jisas Satanak ata wadid, “Atawa maa. Aw ki maaj ab God diki lapa nyigaam rina: ‘Min kidi Yitaypika Duw minadi God, dim wasapwun vasibariyik kwur-tikwa.’” \v 13 Satan dikidi Jisasaam wasapwun vasibariyik kwurdidiy yawiy yin kwusidaak, Jisasaam Satan wapadid, ginyir sibinin yakuw, wasapwun vasibariyik kwurik maa wukin tikuw. \s1 Jisas di God diki yawiy bas kwurid Galiliy tamiyaam. \r (Mat 4:12-17; Mak 1:14-15) \p \v 14 God dikidi Mawul ap Jisasak kwiydik, Jisas Galiliyaar ata sibinin yad. Sibinin yidik, abab a tamiya kidiy duw taakw day dayak Jisasak bwulabagwudiy. \v 15 Di dayak Juw dayadiy gaba maja wiyaam kalivadik, day abab wayapiy sidaad. \s1 Jisas diki kapa tipa kidiy duw taakw dikik bwan kwiydaad. \r (Mat 13:53-58; Mak 6:1-6) \p \v 16-17 Jisas di kwasa nyan tikuw, ap yiwardil tip Nasarit, a tipaar yad. Ababa Sapat nyi Jisas Juw dayadiy gaba maja wiyaar yikwaad. Alik Sapat nyi yalik, di ata dayadi gaba maja wiyaar yad. Wiyaar wulakuw, di ata rasin tad God diki lapa nyigaam rina maaj wakir. Day ata God diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, diki sukwudil lapa nyig dikik kwiydaak, di ata ki maaj kwalil tamiy sitakirakuw, dayak ki maaj ata wadil: \q1 \v 18-19 “Yitaypika Duw God tasakwu-didiwun diki viyakita maaj wasapwiy-tuwkik saal yinadiy duw takwak. \q1 Alik God dikidi Mawul wunaam tikwanaad. \q1 God wayaki-didiwun adiy vaal tabaam kwanadiy duw takwak wakuw, \q2 dayaam takatipin tinadi vaal likidi yaab wapadakik, \q1 adiy mil kwakinadiy duw takwak wakuw, \q2 day mwiyir vidakikik, \q1 adiy duw taakw nuwukadiy duw jawjaay kwurnadiy dayaam, dayak wakuw, \q2 day yara kwadakikik, \q1 adiy ababa duw takwak watuwkikik God diki yarakara duw takwak kwurkida nyi aka tina wakuw.” \m \v 20 Jisas lapa nyig takatipikuw, gaba maja wiya duwak sibinin kwiykuw, ata daan rad adiy duw takwak kalivaak. Daan ridik, adi gaba maja wiyaam ridiy ababa duw taakw day dikik vivikadiy. \v 21 Di dayak ata wadidiy, “Kita, ki nyi, wun kidiy maaj gwurak watuwik, adiyka mwiya mwiyaba maaj aka tina.” \v 22 Ababa duw taakw a maaj wukikuw, day ata pitaan wardiy. Pitaan warkuw, dayadiy mawul samasam wukidiy diki wadil viyakita majik. Day ata wadiy, “Kad Jawsip dikidi nyan-ad, ay maa?” \v 23 Di dayak ata wadidiy, “Ki wakwagwura kwasa maaj, ‘\it Dokta\it*, mina giviyib min mina asipwutiy,’ wun lakwutuwa gwur wunak wakigwuradiwun. Niki maaj ab wakigwuradiwun. Gwur wakigwura, ‘Nyan minadiy Kapanam tipaam kwurminidiy nimadiy yawiy bwu wukibadiy. Aw min atampika yawiy ki min minakil tipaam akwur.’ \v 24 “Aw wun watuwadiygwurik God diki maaj wasapwiydiy duw day dayadiy kapa tipa kidiy duw taakw kwasik yikwanadiy dayadiy maaj wukiwukik. \v 25-26 “Gwur wunak awuk. Tayir God diki maaj wasapwiydi duw, Yilayja, kwadik, tawtakw kwadiy taakw samasam Yisrayil jaka tipaam kwadiy. A sikir waal maa ji nabiy mugwul tabikalib nak. Atawa tikuw, ababa duw taakw dayadiy maay rik yidaak, day kamik kwadiy. God Yilayja maa wayak adiy Yisrayil jaka tipa kidiy tawtakw kwadiy takwak sugwiyaan kwurdikik. Aw di Yilayja wayakidid niki jaka tipa kil tawtakw kwaal takwak likik sugwiyaan kwurdikik. Li Saydan jaka tipaam ril tip Salapat alim kwaal. \v 27 “Ginyir God diki maaj wasapwiydi duw, Yilaysa, kwayadik, Yisrayil jaka tipaam \it lepa\it* giviyib kwurdiy duw taakw samasam kwadiy. Aw Yilaysa di dayaam maa sipwutiy. Di duw nak sipwutiydid. Adi duw Siriya jaka tipa kidi duw Nayman-ad.” \v 28 Ababa gaba maja wiyaam kwadiy duw taakw Jisas wadil maaj wukikuw, day lakwukuw, Jisas dayak kipwu mwutaam yikuw, yaal giradiy dikik. \v 29-30 Day rasikuw, Jisasaam kaykitikuw, lakwun kalakwudaad mala tipaam ridi abwa nibwukir. Day Yisasaam giraril yakisadak kwurdaal, aw day maa rav. Jisas daya nyidim tiytiyaan tikuw, ata wapadidiy. \s1 Jisas duw diki mawulaam ridi wudib kwurin yakidid. \r (Mak 1:21-28) \p \v 31 Dayaam wapakuw, Jisas Galiliyaam ril tip Kapanam a tipaar ata yaad. Alim Sapat nyaam duw takwak kalivadidiy. \v 32 Di apawa kalivadidiy. Alik day diki maaj wukikuw, pitaan wardiy. \v 33-34 Duw nak adi gaba maja wiyaam kwaad. Adi duw tayir diki mawulaar wudib yidid. Di Jisasak nimadib gaam sidid, “Jisas Nasarit tipa kid, min agwa jaav kwurik nyanaam? Min nyanaam viyapakwuk? Wun bwutaay lakwu-tuwadimin. Min God dikidi viyakita kapaba duw-adimin!” \v 35 Jisas nimadib adi wudibak ata wadid, “Min kaygan ada! Min kidi duwaam ata awap!” Adi wudib mwugiydik, adi duw kupwaar ata vakirid. Vakirkuw, adi wudib adi duwaam jawjaay kwar maarkuw, wapadid. \v 36 Ababa duw taakw a jaav vikuw, pitaan warkuw, day daya wadiy, “Kidi duw diki maaj ata ata? Di duw taakw dayadiy mawulaam rinadiy wudibak apawa wadik, day ata wapadanadiy!” \v 37 A tamiyaam kwadiy duw taakw abab ata wukidaal Jisas kwurdil yawiyik. \s1 Jisas samasama duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-didiy. \r (Mat 8:14-17; Mak 1:29-34) \p \v 38 Jisas daya gaba maja wiy wapakuw, Sayman diki wiyaar ata yad. Sayman diki nakim barik kwaal liki sip kuwkuw nalik. Alik day Jisasak wadaad likik. \v 39 Jisas daya maaj wukikuw, liki si kwalil tamiyaar yikuw, liki si kwalil jabawa tikuw, di nimadib li liki giviyibak wadik, jayib nak liki sip ata nikir tayil. Taylik, rasikuw, dayak kikipaat ata sukwulik yal. \v 40 Giraab nyi dadik, Sapat nyi kwusilik tikuw, alik duw taakw ababa niki giviyib niki giviyib kwurdiy duw taakw kwurin karaykuw Jisasak, di taab dayaam takakuw, abab sipwutiydidiy. Di samasama duw taakw dayadiy mawulaam ridiy wudib kwurin yakikuw, day nimadib gaam sidiy, “Min God dikidi Nyan-adimin,” wakuw. \v 41 Adiy wudib lakwudiy Jisas di God dikidi Tasakwudidi Duw-ad, alik Jisas watipi-didiy duw takwak wawak a javik. \s1 Jisas God diki maaj wasapwiyid Juw dayadiy gaba maja wiyaam. \r (Mak 1:35-39) \p \v 42 Sirapik, ganib gitigit nalik, Jisas a tip wapakuw, tamiyka tamiyaar yad Godawa maaj bwulak. Yidik, ababa duw taakw kwakiyin kwakiyan tikuw, ata sitakira-daad. Dikik yikuw, day wadaad, “Min nyanawa adakw. Nuwukadiy tipaar yitikwa.” \v 43 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Wun nuwukadiy tipaam ab duw takwak Viyakita Maaj wasapwiy-kidiwun ata ata God duw takwak van tinaad. Ki yawiyik God wayakidik, dadiwun.” \v 44 Atawa tikuw, Jisas Juwtiya miyawa tamiyaam titaay, dayadiy gaba maja wiyaam God diki Viyakita Maaj wasapwiyid. \c 5 \s1 Jisas duw aliyak bas sididiy day dikidiy kalivadidiy duw tidakikik. \r (Mat 4:18-22; Mak 1:16-20) \p \v 1 Nyi nak Jisas Ginisarit mala araam tidik, duw taakw day dikik wapwan wapwan vagaluwdiy diki wadil God diki maaj wukik. \v 2 Jisas vidibir jabir vitiy lagwusuwdaak, yawiyaam ribir. Adiy kamiy kwurdiy duw bwutaay abir jabir wapakuw, dayadiy nagir guwaam kawusak wakwudiy. \v 3 Jisas ata salin daad jabir nikim. A jabir aal Sayman dikila. Jisas ata Saymanak bas sidid kwasa mwiy guwaar wapasakwu-dikik. Jisas ata a jabiraan daan rikuw, vagaluwdiy duw takwak kalivadidiy. \v 4 Jisas diki maaj wakwusin napakuw, Saymanak ata wadid, “Ki jabir wapasakwu-min tipwukina tamiyaar kwasa wakwukwa. Wakwulik, minawa minadiy kapa nyanugwawa gwuradiy nagir ayakisad kamiy kwurik.” \v 5 Aw Sayman dikik ata wadid, “Sapakwa duw, nyan miyawa gaan yawiy kwurdiyan kamiyik. Aw samab kamiy maa kwar. Aw li min yarakara wakimina, nyan kidiy nagir tawkibanadiy gwaam.” \v 6 Day ata adiy nagir gwaar kwusada-dadiy. Kwusadakuw, kamiy samasam miyawa nagir kapwudaak, adiy nagir takwuk kwurdiy. \v 7 Aw day ata niki jabiraam kwadiy duwak taab viyataka-dadiy yadakikik dayak sugwiyaan kwurdakik. Day yakuw, abir jabir vitiykilib kamiy kwurtakadaak, wapwurukwukuw, gwaar tipik kwurbir. \v 8 Aw Sayman Pita a jaav vikuw, Jisas diki manwa kwatiyir kwatiyir vakirkuw, ata wadid, “Yitaypika duw, wun vaal yinadi duw-adiwun! Alik min wunaam awap!” \v 9 Saymanawa diwa kwadiy duw day dayadiy kwurdadiy kamiy vikuw, ata pitaan wardiy. \v 10 Saymanawa yawiy kwurbir duw Sipatiy dikibir nyidiy, Jamisawa Jon, birabab pitaan warbir. Jisas Saymanak ata wadid, “Min yaga-tikwa. Ki nyab karayrib duw kwurkidimin wunadiy tidakikik kidiy kamiy kwurmina pik.” \v 11 Day dayabir jabir yawiyaar lagwusuwkuw, ababa jaav wapakuw, Jisas kwukib ata yidiy. \s1 Jisas \it lepa\it* giviyib kwurdi duw diki sip sipwutiydil. \r (Mat 8:1-4; Mak 1:40-45) \p \v 12 Jisas niki tipaam kwadik, duw nak, \it lepa\it* giviyib dim kwurlik, diki sip miyawa pwusal, alim kwaad. Di Jisasaam vikuw, kupwaam vakirkuw, nimadib wadid, “Yitaypika Duw, mina mawul warlik, wuna sip sipwutiy-kimina.” \v 13 Jisas taab ata dikim takakuw, ata wadid, “Wun minak sipwutiyik viyakit timinkikik.” Ata wadik, adi \it lepa\it* duw diki sip viyakita mwiy tal. \v 14 Jisas dikik ata wadid, “Kipa duw takwak wawayik ki javik. Aw yirib maay \it pris\it* ak mina sip vidikikik. Tayir Mawsis gwurak wadidiy jaav akwiy \it pris\it* ak God kwiydikik. Alik ababa duw taakw lakwu-kwadiy mina giviyib aka bwu kwusina.” \v 15 Aw adi duw Jisas diki kipa duw takwak wawayik wadil majib maa wak. Di samasama duw takwak Jisas kwurdil yawiyik wasapwiydik, duw taakw samasam adi duw diki maaj wukikuw, Jisasak yadiy di dayadiy giviyib sipwutiy-dikik. \v 16 Nuwukadiy nyi di duw taakw kwu maardadiy tamiyaar yikuw, alim Godawa maaj bwulaad. \s1 Jisas ap lupwun ridi duwaam sipwutiydid. \r (Mat 9:1-8; Mak 2:1-12) \p \v 17 Nyi nak Jisas di duw takwak kalivadik, nuwukadiy Parasiyawa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa alim ridiy Jisas diki maaj wukik. Day ababa Galiliyawa Juwtiya tamiyaam ridiy tipawa Jiruwsalim tipa kidiy. Yitaypika Duw God diki ap Jisasawa tilik, Jisas giviyib kwurdiy duw takwaam sipwutiy-didiy. \v 18 Nuwukadiy duw ap lupwun ridi duw bayim takakuw, kariyadaad Jisasak. Day adi duw kariyakuw, Jisas mwutamawa takak kwurdaal, maa rav. \v 19 Samasama duw taakw vagaluwkuw, yaab takatipidaal. Alik tikuw, apiy wiyaar kawarkuw, apiy wiyaam tap kajatakakuw, adi rididi bayim tabik tabikim yaav jitakakuw, Jisasawa vagaluwdiy duw taakw daya nyidir kwusadataka-daad Jisas diki mwutamawa. \v 20 Aw Jisas di rikuw, adiy duw day wukijibir tidiy di bwunak adi duwaam sipwutiy-kidaad wakuw, ap lupwudi duwak ata wadid, “Kapa duw, minadiy vaal wun yibwiy-tuwadiy.” \v 21 Adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy day dayak ata ritaay wasakiy saladiy, “Kidi duw sikanadaad? Agwa javik di Godak sapis jikin kwurnaad? God didika duw taakw dayadiy vaal yibwiykwaad. Kipa duw yibwiy yibwiy maa rav.” \v 22-24 Jisas di lakwudil dayadiy mawulaar ritaay, bwuladadiy maaj. Alik di dayak ata wadidiy, “Gwur agwa javik gwuradiy mawulaar ritaay, atawa bwulabagwu-nadiygwurik? Agwa jaava kakilkina wun kwurkwurik, aw gwur vikuw, yaakiya wakigwura a javik wuna maaj mwiya maaj waan wakuw? Kidi ap lupwudi duwak wakituwaad, ‘Minadiy vaal yibwiy-tuwadiy,’ ay ‘Min arap! Rapikuw, minadi baay kwurkuw, min tiytiyaan ada?’ Wun aka simaka-kituwadiygwur wun duw taakw dayadi Mwaam ap tikwanadiwun kidi kupwaam duw taakw dayadiy vaal yibwiy-yibwiyik.” Wakuw wadik, di adi ap lupwudi duwak ata wadid, “Wun minak watuwa aras! Minadi baay kwurkuw, maay mina wiyaar!” \v 25 Jayib nak adi duw rasikuw dayadiy mwutamaam, di dikidi daan rididi baay kwurkuw, Godak wayapiy sin sin diki wiyaar ata yad. \v 26 Day abab a jaav vikuw, pitaan warkuw, yagakuw, Godak wayapiy sidiy. Day wadiy, “Wa! Nibwul vibana jaav talab talab akis viy-kwadaal!” \s1 Jisas \it takis\it* kwurdi duw, Livay-ik, bas sidid. \r (Mat 9:9-13; Mak 2:13-17) \p \v 27 Ginyir Jisas wakwukuw, \it takis\it* saan kwurdi duw dikidi si Liyvay vidid diki \it opis\it* im ridik. Jisas ata wadid, “Wuna kwukib may.” \v 28 Liyvay rasikuw, dikidiy ababa jaav wapakuw, Jisas diki kwukib ata yad. \v 29 Liyvay nima bayaki kikipaat diki wiyaam mwugiydil Jisasak. Samasama \it takis\it* saan kwurdiy duwawa nuwukadiy vaal yidiy duw birakiwa nakamwiyib daan ridiy kikipaat kikir. \v 30 Nuwukadiy Parasiyawa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa, day adiy Parasiy bapa duw tidiy, day Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wasupwu-dadiy, “Agwa javik gwur kikipaat kan guw kan \it takis\it* saan kwur-kwanadiy duwawa nuwukadiy vaal yinadiy duwawa?” \v 31 Jisas dayak ata wadidiy, “Adiy giviyib kwar maarnadiy duw akis \it dokta\it* ak yikwanadiy. Adiy giviyib kwurkwanadiy duwadika \it dokta\it* ak yikwanadiy. \v 32 “Wun adiy ‘Wunaam vaal maa ri’ wakwanadiy duw takwak maa yay day dayadiy bwan kwiydakik dayadiy valik. Wun adiy vaal yikwanadiy duw takwak yanadiwun day dayadiy yikwadanadiy valik bwan kwiydakik.” \s1 Nuwukadiy duw Jisasak bas sidaad, “Agwa javik minadiy kaliva-minadiy duw maa wanadiy nuwukadiy nyi kamnaagw ki maarkuw aw mwiyir Godak gaba maaj sukwuk?” \r (Mat 9:14-17; Mak 2:18-22) \p \v 33 Nuwukadiy duw taakw Jisasak yakuw, wadaad, “Jon Baptais kwiynadi duw, dikidiy kalivadidiy duwawa adiy Parasiy dayadiy kalivadanadiy duwawa nuwukadiy nyi kikipaat akis kikwadanadiy gaba maaj sukwuk Godak. Aw agwa javik tikuw, minadiy kaliva-minadiy duw nyanyi kikipaat kan guw kikwanadiy?” \v 34 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Duw taakw kiradil nyaam dikidiy kapa nyanugw dikik rakarak tikuw, gwur nikil kikipaat watipi-kigwuradiy di dayawa kwadik? Gwur atawa kwur-kwur maa rav! \v 35 “Nyi yakina taakw kiranadi duw di dayawa tidik, nuwukadiy duw yakuw, kalakwukuw, kwurin karay-kidanaad. A nyaam dikidiy kapa nyanugw dayadiy mawul pakwum nadaak, kikipaat ki maa.” \v 36 Jisas ki waya maaj kitika maaj wadidiy, “Duw kwula wapwiy kwurkuw, kwasa kitikikuw, jaba wapwiyim tipatip maa rav. Aw atawa kwurkida, kwula wapwiy karyakin yikuw, abir wapwiy rivriv ti maa. Aw atawa kwurkuw, dikibir wapwiy kupwaraap tikinabir. \v 37 “Aw duw akis \it meme\it* likidi sip jaab tidaak, kwula \it wain\it* kwurkuw, adi sipaam vagavag maa rav. Adi sip \it wain\it* awa wulawul maa rav, alik wutak-na aw sipawa \it wain\it* kupwaraap tikinabir. \v 38 “Duw kwula \it wain\it* kwula \it meme\it* sipaam vagakwanadiy. \v 39 “Duw tayir mwugiy-dadiy \it wain\it* kwurkuw, kwasik kwula \it wain\it* kikak, ‘Tayir mwugiy-dadiy \it wain\it* viyakit-adiy,’ wakuw.” \c 6 \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duw \it kon\it* kidadiy Sapat nyaam. \r (Mat 12:1-8; Mak 2:23-28) \p \v 1 Jisas \it kon\it* ridadi mayim tiytiyan tad Sapat nyaam. Yitaay tidaak, dikidiy kalivadidiy duw nuwukadiy \it kon\it* dayadiy mwiy kwurkuw, tabaar gajikuw, kidadiy. \v 2 Nuwukadiy Parasiy a jaav vikuw, wadadiy, “Nyana \it lo\it* atampika yawiy Sapat nyaam kwurkwurik maa wana. Agwa javik tikuw, gwur atawa kwur-nadiygwurik?” \v 3-4 Jisas dayak ata wadidiy, “Lapa nyigaam Davit kwurdil jaav sukwudaal gwur likim maa laakw? Di dikidiy duwawa kaam yasadaak, kikipaat kikir. Alik Davit God dikidi wiyaar wulakuw, \it pris\it* Godak kwiydadiy \it bret\it* dikik kwiykuw, di dikidiy duwak nuwukadiy kwiykuw, day diwa ata kidadiy. Aw nyana \it lo\it* wana, ‘\it Pris\it* dayadika adiy \it bret\it* kikwadanadiy. Nuwukadiy duw taakw akis kikwadanadiy.’ Aw li gwur yaakiya wakwagwura Davit diki kwurdil yawiyik, agwa javik tikuw gwur maa wanadiygwur wunadiy kalivatuwadiy duw daya yawiyik?” \v 5 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun, duw taakw dayadi Mwaam, Sapat nyak van tikwanadiwun. Alik tikuw, adiy yaakiya watuwadiy yawiy jaav duw taakw kwurkwadiy Sapat nyaam.” \s1 Jisas duw sipwutiydid Sapat nyaam. \r (Mat 12:9-14; Mak 3:1-6) \p \v 6 Niki Sapat nyaam Jisas Juw daya gaba maja wiyaar wulakuw, vagaluwdiy duw takwak kalivadidiy. Duw nak, diki mava baw taab bwu kiyaal, alim rad. \v 7 Nuwukadiy Gpd diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy day Jisasak van kavin kwadiy aal di adi duw diki taab sipwutiydakik Sapat nyaam. Day sukwupirkuw, dikik wakir a javik. \v 8 Aw Jisas dayadiy mawul lakwukuw, adi baw taab kiyadi duwak ata wadid, “Min aras. Rasikuw, min kiril may.” Adi duw rasikuw, Jisasak yikuw, diwa tad. \v 9 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun gwurak kwasa maaj bas sikir. Agwa yawiy nyana \it lo\it* yaakiya wana nyan kwurkwurik Sapat nyaam? Nyan sugwiyaan kwurik duw takwak, ay? Jawjaay dayak kwurkibanadiy, ay? Kiyak kwurnadiy duw taakw sipwutiy-kibanadiy, ay? Duw takwaam viyasipa-kibanadiy, ay?” \v 10 Jisas vagaluwdiy duw takwak kitay kitiy vikuw, adi baw taab kiyadi duwak ata wadid, “Min mina kupwarapa taab amwugiysakw.” Di atawa mwugiysakwudik, diki taab ata viyakit tal. \v 11 Aw adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy a jaav vikuw, dayadiy mawul kuwkuw nakuw, day daya wadiy, “Nyan agwa jaav kwurkibanaad Jisasaam?” wakuw. \s1 Jisas duw tabatiy tasakwu-didiy dikidiy wayaki-didiy duw tidakikik. \r (Mat 10:1-4; Mak 3:13-19) \p \v 12 Adiy nyaam Jisas nibwukir warid maaj bwulak Godawa. Miyawa gaan maaj bwulaad. \v 13 Ganbab kariyalik, dikidiy kalivadidiy duwak gaam sididiy day yadakikik dikik. Dikik yadaak, tabatiy maan vitiy tasakwu-didiy. Adiy duw di sikiydidiy dikidiy wayakididiy duwadiy. \v 14-16 Dayadiy si kidiyka: Sayman Jisas sikiydid Pita, dikidi nyamwus Adiruw, Jamisawa Jon, Pilipawa Batalimuw, Matiyuwawa Tomas, Alpiyas dikidi nyan Jamisawa Sayman di \it gavman\it* ak wariyak yikwada duw-ad, Jamis dikidi nyan Juwtasawa Juwtas Yiskariyat. Adi Juwtas Yiskariyat, ginyir Jisas dikidiy mama nib dayadiy tabaam takadid. \s1 Samasama duw taakw Jisasak yadiy di dayadiy giviyib sipwutiy-dikik. \r (Mat 4:23-25) \p \v 17 Nibwukim tikuw, dayawa dakuw, Jisas dikidiy samasama kalivadidiy duwawa visapilayakikuw sapap sapap ril tamiyaam vagaluwdiy. Samasama Juwtiya tamiya kidiy duw taakw, nuwukadiy Jiruwsalim tipa kidiy, nuwukadiy abir \it nabis\it* im ribir tip Tayawa Saytan tipa kidiy, alim vagaluwdiy. \v 18 Day Jisasak yadiy di dayadiy giviyib sipwutiy-dikik. Adiy wudib mawulaar yidiy day abab dikik yadaak, sipwutiy-didiy. \v 19 Ababa duw taakw day lakwudaal Jisas diki ap duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-lidiy. Alik tikuw, day diki sipaam wapwan kwurdakib, dayadiy giviyib sipwutiydiy. \s1 Jisas adiy duw takwak kaliva-didiy nuwukadiy duw taakw ginyir viyakit kwakidiy. Awarab nuwukadiy kupwaraap kwakidiy, wakuw wadidiy. \r (Mat 5:1-12) \p \v 20 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak kitay kitiy vikuw, wadidiy, \q1 “Gwur saal yikwanadiy duw taakw, God dikidi gwalugw gwurakid-ad. \q2 Alik tikuw, gwur rakarak ada. \q1 \v 21 “Gwur kita kaam yasikwanadiy duw taakw ginyir gwuradiy yaal rivikidiy. \q2 Alik tikuw, gwur rakarak ada. \q1 Gwur kita girakwanadiy duw taakw ginyir waji-kidiygwur. \q2 Alik tikuw, gwur rakarak ada. \m \v 22 “Duw taakw dayadi Mwaam diki danik duw taakw maa wakuw gwurak, bwan kwiyin gwurak, sapis jikin kwurin gwurak, ‘Gwur kupwarapa duw taakw-adiygwurik’ waan wadaak, gwur rakarak ada. \v 23 “Adiy gwuradiy maa wakinadiy duw taakw dayadiy gwalugwadiy duw taakw tayir atawa kwurdiy God diki maaj wasapwiydiy duwaam. Aw li day gwurak atawa kwurdaak, God ginyir adawur tipaam adiy dikidiy diki maaj wasapwiydiy duwak kwurkida pik viyakit kwur-kidadiygwurik a javik. Alik tikuw, gwuradiy mawul rakarak ada miyawa. \q1 \v 24 “Gwur saan samasam tikwanadiy duw taakw, kita gwur bwutaay viyakita mwiy kwanadiygwurik. \q2 Aw mwiya kupwaraap tikina gwurak ginyir. \q1 \v 25 “Gwur kita kikipaat samasam kikwanadiy duw taakw, ginyir mwiya kupwaraap tikina gwurak. \q2 Gwur kaam yasan tikidiygwurik. \q1 Gwur kita waji-kwanadiy duw taakw, ginyir mwiya kupwaraap tikina gwurak. \q2 Gwur giraan tikidiygwurik. \m \v 26 “Ababa duw taakw sukwasukw kwurdaak gwurak, gwurakil yarakara ada. Aw ginyir mwiya kupwaraap tikina gwurak. Tayir dayadiy gwalugwa duw taakw atawa kwurdiy adiy suwaal takadiy duwak day apap apap kwurdiy day God diki maaj wasapwiydiy duw titak.” \s1 Gwuradiy mawul gwuradiy mama nibak yikwadiy. \r (Mat 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Jisas niki maaj dayak wadidiy, “Gwur wuna maaj wukinadiy duw taakw, wun gwurak waaw. Gwuradiy mawul gwuradiy mama nibak yikwadiy. Adiy duw taakw day maa wakwanadiy gwurak, gwur viyakita yawiy akwur dayak. \v 28 “Aw li duw yanuw gwuraam kwurdik, gwur Godak bas as di viyakit kwurkida dikik. Aw li duw jawjaay gwuraam kwurdik, gwur Godak bas as dikik. \v 29 “Aw li duw taab kaygipakuw gwuradiy wasa apaam viyadik, jaaw niki wasa ap ab akwiy viyadikik. Aw li duw gwuradiy apiyir kwusuwgwuradiy wapwiy kaypwutiykuw kwurdaak, awaraar kwusuw-gwuradiy wapwiy ab jaaw kwurkwaad. \v 30 “Aw li duw taakw gwuradiy javik kwurik bas sidaak, jaaw adiy jaav dayak akwiy. AW li duw taakw gwuradiy jaav kwurdaak, gwur dayak wasipi-tikwa sibinin kwiydakik. \v 31 “Gwur nuwukadiy duw taakw gwuraam yarakara kwurdakik wukigwura pik, atampik nuwukadiy duw takwak akwur. \v 32 “Vaal yikwanadiy duw taakw dayadiy mawul adiy dayak mawul yikwanadiy duw takwak awarab yikwanadiy. Aw li gwuradiy mawul adiy gwurak mawul yikwanadiy duw takwadikanik wuki-kigwura, agwa javik God gwurak rikarik kwur-kidadiygwurik? \v 33 “Vaal yikwanadiy duw taakw adiy dayak viyakit kwurkwanadiy duw takwak viyakit kwurkwanadiy. Aw li gwur atampik kwurkigwura, agwa javik God gwurak rikarik kwur-kidadiygwurik? \v 34 “Vaal yikwanadiy duw taakw day dayadiy jaav nuwukadiy vaal yikwanadiy duw takwak basadika kwiy-kwadanadiy ginyir maa dayak atampika javib sibinin kwiydakik. Aw li gwur gwuradiy jaav basadika kwiy-kigwuradiy adiy duw takwadikanik gwur lakwu-gwuradiy ginyir gwurak sibinin maa kwatiya-kidanadiygwurik, agwa javik God gwurak rikarik kwur-kidadiygwurik? \v 35-36 “Atawa maa! Gwuradiy mawul gwuradiy mama nibak yikuw, dayak yarakara akwur. Gwuradiy jaav nuwukadiy duw takwak basadika kwiykuw, ginyir wuki-tikwa adiy jaav sibinin kwur-kwurik. Atawa kwurkigwura, mwiya nimadi God ginyir gwuradiy saam yakisuwtaka-kidadiy, ‘Gwur wunadiy nyanugwa yawiy pik kwurgwuradiy,’ wakuw. Gwuradi adawur tipaam kwanadi Asaay dikik wukimar-kwanadiy vaal yikwanadiy duw takwak wukikwanaad. Di kip rikarik kwur-kwanaad dayak. Gwur diki pik dayak awuk.” \s1 Gwur waan wasapwun kwur-tikwa nuwukadiy duw takwak. \r (Mat 7:1-5) \p \v 37 Jisas niki maaj wadidiy, “Aw li gwur maa waan wasapwun kwur maarkigwura nuwukadiy duw takwaam, God atawa kwar maa gwuraam. Aw li gwur duw taakw gwuraam yidadiy vaal yibwiy-kigwura, God ab atawa kwurkinaad gwurak. \v 38 “Nuwukadiy duw takwak kwiygwura pik, atampik God ab gwurak kwatiya-kidadiygwurik. Aw God gwurak sibinin kwatiyadik, di gwurak kwasa am kwatay maa. Mwiya nima am gwurak kwatiya-kidadiygwurik. Aw li nuwukadiy duw takwak mugwula jaav kwiykigwura, God ab atampik ab kwiy-kidadiygwurik. Aw li nuwukadiy duw takwak samasama jaav kwiykigwura, God ab atampik ab kwiy-kidadiygwurik.” \v 39 Jisas niki waya maaj kitika maaj wadidiy, “Mil kwakinadi duw nikidi mil kwakinadi duwaam maa rav yaab simaka-simakak. Aw li di atawa kwurkida, bir vitiykilib kawaar vakir-kinabir. \v 40 “Gaba maja duw kalivadadiy nyanugw aw dayadi gaba maja duw dikim kakil-kakil maa. Aw adiy nyanugw \it skul\it* kwusikuw, day dayadi gaba maja duw kaytik tikidiy. \v 41-42 “Gwur agwa javik nikidi duw diki yidil kwasa valik wagwura, aw gwur gwuradiy nimadiy valik akil wukigwura? Gwur nuwukadiy duw taakw dayadiy kwasadiy valik vikuw, wakigwuradiy, ‘Min kwasa vaal yiminal. Alik wun sugwiyaan kwurik minak.’ Gwuradiy vaal mwiya nimadiy-adiy. Alik gwur atawa wakigwura, gwur viyuw tikala pik pasira-kigwura. Taay gwur bwan akwiy gwuradiy nimadiy valik. Kwiykuw, ginyir ata yin sugwiyaan akwur adi nikidi duw diki kwasa valik. Alik tikuw, gwur gwuradiy nikim nikim wuki-kwagwuradiy mawul alakatiy.” \s1 Duw dikidiy yawiy diki mawul liki mwiya maaw nuwukadiy duw takwak simaka-danaala. \r (Mat 7:16-20; 12:33-35) \p \v 43 “Atampik viyakita miy akis kupwarapa mwiy kwurkwanaad. Aw kupwarapa miy viyakita mwiy akis kwurkwanaad. \v 44 “Duw miy dayadiy mwiyaam vitaay, yabiyib lakwu-kwadadiy, ‘Kidiy miy viyakitadiy, kidiyay miy kupwaraap-adiy,’ waan. Duw akis lap liki mwiy balawiy miyaam kwurkwanadiy. Duw akis radayman dayadiy mwiy kapira bajigayaam kwurkwanadiy. \v 45 “Duw miy dayadiy mwiyaam vitaay, lakwu-kwanadiy adiy miy viyakit-adiy, ay kupwaraap-adiy. Atampik, duw nuwukadiy duw taakw dayadiy kwur-danadiy yawiywa majib vikuw, lakwu-kwadanadiy dayadiy mawul viyakit-adiy, ay kupwaraap-adiy. Duw day dayadiy mawulaam rikwanadiy javadiy day dayadiy bwula-kwadanadiy majir wakwu-kwanadiy.” \s1 Adiy Jisas diki majib wuki-kwanadiy duw takwawa adiy diki majib sar-kwanadiy duw taakw dayabir kapaba yaab. \r (Mat 7:24-27) \p \v 46 “Agwa javik tikuw, gwur sikiy-gwuradiwun ‘Yitaypika Duw, Yitaypika Duw,’ waan aw gwur wun wakwatuwadiy majib akis wuki-kwanadiygwurik? \v 47 “Wun gwurak simakaaw adi wunak yanadi wuna watuwadiy majib wuki-kwanadi duw dikil mil mwutaam. \v 48 “Di adi wiy kwurdi duw kaytik-ad. Adi duw wiy kwurik tikuw, di nimadi kaw vad. Dikidiy paaw kabakim tikuw, ap samasam tad. Aw ginyir nimadi guw warkuw, adi wiyaam giviy yakuw saylik, adi wiy maa vakir. Aw adi duw adi wiy yarakara kwurdid. \v 49 “Aw adi duw di wuna maaj wukikuw, a majib wukimarkida, di kwula yawiyim wiy kwurdi duw kaytik-ad. Adi wiy dikidiy paaw apiyim kaw vakuw kwurdik, ginyir nimadi guw warkuw, giviy yakuw adi wiyaam saylik, adi wiy yabiyib ata vakirkuw, miyawa tukwiyakwiyad.” \c 7 \s1 Roma tipa kidi sapakwa duw dikidi yawiy duw Jisas sipwutiydid. \r (Mat 8:5-13) \p \v 1 Jisas adiy duw takwak maaj wakwusin napakuw, dayaam wapakuw, Kapanam tipaar yad. \v 2 Rom jaka tipa kidiy vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa nyan dikidi mawul yilidi yawiy duw kiya-kiyab kwaad. \v 3 Adi sapakwa nyan Jisas diki yawiy maaj wukidil. Wukikuw, Juw dayadiy sapakwa nyanugw wayakididiy Jisasak bas sidakikik di yakuw, adi dikidi yawiy duw diki giviyib sipwutiy-dikik. \v 4-5 Day Jisasak yikuw, yarakara wadaad, “Kidi duw diki mawul nyanadiy jaka tipa kidiy duw takwak yikwana. Di gaba maja wiy nak kwurdid nyanak. Alik tikuw, nyanadiy mawul wanadiy min yikuw, dim sugwiyaan kwurminkik.” \v 6-8 Jisas daya maaj wukikuw, dayawa ata yad. Jisas adi vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa nyan diki wiyawa walibab yataay tidik, di dikidiy kapa nyanugw Jisasak wayakididiy dikik wadakikik, “Nimadi duw, wun viyakita duw maa. Alik tikuw, min wuna wiyaar vara-tikwa. Kilib tan kipa majida wamin wunadi yawiy duw diki giviyib kwusilikik. Wun wunabab sapakwa nyanugw wunaam van tikwanadiy. Daya majib wukikwanadiwun. Aw nuwukadiy duwaam van tikwanadiwun. Vay sawdi duw nikik ‘Maay’ watuwkikib, yikwanaad. Nikidi vay sawdi duwak ‘May’ watuwkikib, yakwanaad. Wunadi yawiy duwak ‘Ki yawiy akwur’ watuwkikib, a yawiy kwurkwada. Minabab God diki majib wukikuw, diki ap kwurnadimin. Min alik kipa majida wamin, wunadi yawiy duw diki giviyib kwusilikik.” \v 9 Adi Rom jaka tipa kidi duw wadil maaj Jisas wukikuw, pitaan warkuw, tipatiyakwukuw, diki kwukib yadiy duw takwak ata wadidiy, “Kidi Roma jaka tipa kidi duw wunak samasam wukijibir tinaad. Yisrayil jaka tipa kidiy duw taakw nak wunak wukijibir kidi duw kaytik tidaak, wun samab maa vi.” \v 10 Adiy maaj karaydiy duw day sibinin wiyaar yikuw, vidaal adi yawiy duw diki giviyib ata miyawa kwusil. \s1 Tawtakw kwaal taakw likidi nyan kiyakuw ridik, Jisas kirapitakadid. \p \v 11 Ginyir kwasa mwiy tikuw, Jisas Nayin wadaal tipaar yad. Dikidiy kalivadidiy duwawa nuwukadiy duw takwawa nakamwiyib yidiy. \v 12 A tip likidi kabaka yarip takatipawa walibab yidik, di ata vididiy bapa duw taakw kiyadi duw yataan karaydaad kawamiyaam takak. Adi kiyadi duw tawtakw kwaal taakw likidi naka mwiya nyanad. A tipa kidiy duw taakw samasam liwa yidiy. \v 13 Yitaypika Duw Jisas atawa vikuw, di likik samasam wukikuw, ata wadil, “Nyin gira-tikwa.” \v 14 Jisas atawa wakuw, adi duwaam yataan karaydadi bayir yikuw, kaykitidik, adi duwaam yataan karaydiy duw ata tawtaykuw, tidiy. Tidaak, Jisas adi kiyadi duwak wadid, “Badiy duw, min wuna majib awuk! Min aras!” \v 15 Adi duw ata rasikuw, maaj ata bwulaad. Jisas ata diki amayik sibinin kwiydid. \v 16 Ababa duw taakw a jaav vikuw, pitaan warkuw, day ata Godak wayapiy sidaad. Sikuw, day ata wadiy, “God diki maaj wasapwiynadi duw nak, nimadi duw, nyana nyidim tinaad.” Day ki maaj ab wadaal, “Nabiy nabiy God pakwun tad. Aw nibwul di dikidiy duw takwak yanaad dayak sugwiyaan kwurik!” \v 17 Ababa Juwtiya tamiyawa nuwukadiy tamiya kidiy duw taakw Jisas atawa kwurdil yawiy maaj wukidaal. \s1 Jon duw wayaki-didiy Jisas dikidiy yawiy maaw sitakira-dakik. \r (Mat 11:2-19) \p \v 18-19 Jon dikidiy kalivadidiy duw Jisas kwurdidiy yawiy maaj Jonak yarik yidaad. Jon duw vitiy wataydik, yabirik, wayakidibir Yitaypika Duw Jisasak dikik bas sibirkikik, “Min kidi God diki maaj walidi kavin kwabanadi Duw-adimin, ay nikidi duwak kavin kwakidiyan maa?” wakuw. \v 20 Abir duw Jisasak yikuw, ata wabirid, “Jon, \it baptais\it* kwiynadi duw, wayaki-dabiran minak bas sitakikik. Min adi Duw tayir di duw takwak wasapwiydidiy ginyir yakinaad waan wadid, min-adimin? Ay nikidi duwak kavin kwakidiyan?” \v 21 A nyi Jisas samasama niki giviyib niki giviyib kwurdiy duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-didiy. Adiy mawulaar yidadiy wudib duw taakw sipwutiy-didiy, di adiy mil kwakidiy duw taakw mwugiydikib, mil mwiyir vidadiy. Atawa kwurdidiy. \v 22-23 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur sibinin maay Jonak. Yikuw, kidiy vikuw, wukigwuradiy jaav dikik aw. Adiy mil kwakidiy duw taakw, adiy maan kupwaraap tidiy duw taakw, adiy \it lepa\it* tidiy duw taakw, adiy waan tipidiy duw taakw, adiy abab wun sipwutiyaki-tuwadiy. Adiy kiyadiy duw taakw kirapituwik, rasidiy. God diki viyakita maaj saal yinadiy duw takwak wasapwiy-tuwadiy. Li adiy duw taakw mawul vitiy ti maarkuw, wunak wukijibir tikinadiy, adiy rakarak samasam tikinadiy. Bir yin Jonak kidiy yarik yituwadiy jaav dikik aw.” \s1 Jisas vagaruwdiy duw takwak yarik yididiy Jonak. \p \v 24 Jon dikidiy kalivadidiy duw Jisasaam wapakuw, yidaak Jonak, Jisas vagaluwdiy duw takwak wadidiy, “Gwur tamiyka tamiyaar yigwuril Jonak vikir, atata duwad waan wadiygwurik? Li di ap ti maardi duw kwasa mwiya mwar viyalik, adiy suw tagwan kwakwadana pik? Atampika duw maa. \v 25 “Li gwur yigwuril viyakita wapwiy kwusuw ridi duw vikir yidiygwurik? Aw Jon atampika duw maa. Viyakita wapwiy kwusuw-kwanadiy duw viyakita wiyaam yarakara kwakwanadiy. \v 26 “Li gwur yigwuril God diki maaj wasapwiydi duw vikir yidiygwurik? Ayiy. Jon di mwiya God diki maaj wasapwiynadi duw tikwanaad. Di ababa nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duwaam kakildadiy. \v 27 “Diki lapa nyigaam God ki maaj dikidi Tasakwudidi Duwak wanaad Jon diki yawiyik: \q1 ‘Taay maaj kariyadi duw wayaki-kituwaad. Yin niki jaav niki jaav minak kwulapwu-kinaad.’ \m \v 28 “Wun mwiya maaja gwurak watuwa. Jon di ababa tayir kidi kupwaam kwadiy duwaam yitaypik-ad. Aw kita God dikidi van tinadi tamiyaam yisadapika duw di Jonaam yitaypik tinaad.” \v 29-30 Ababa duw takwawa \it takis\it* kwurdiy duwawa day ki maaj wukikuw, tayir \it baptais\it* kwurkuw Jon diki tabaar, Godak wayapiy sidaad, “Diki maaj mwiyir tina,” wakuw wadiy. Aw adiy Parasiyawa God diki \it lo\it* kalivadiy duw day kwasik yidiy Jon diki \it baptais\it* kwurkwurik, God dayak wadil majik bwan kwiykuw. \v 31-32 Jisas ata wadidiy, “Kidi kupwaam kwanadiy duw taakw kwasadiy nyanugw kitik dayadiy mawul kapakap tikwanadiy. Day nyidi tipaam daan ritaay, nuwukadiy bapa kidiy nyanugw dikidiyik wasakiytaay kwadadiy, ‘Nyan kaagw sitaay baagw tibakikib, aw gwur maa baagw vas. Aw nyan gira-kwadanadiy baagw tibakikib, aw gwur maa gir.’ \v 33-34 “Jon yakuw, di gwuradiy kikwagwuradiy kikipatawa \it wain\it* akis kikwanaad. Alik adiy nyanugw kaytik gwur wagwura, ‘Kad wudib mawulaar yidalik, alik kwam yinaad.’ Aw wun, duw taakw dayadi Mwaamad, yakuw, kikipatawa \it wain\it* kikuw, day wadana, ‘Kidi duwak av! Bwal kaytik kamnaagw kida kida kinaad. Ki kwam tikwadana guw samasam kikwanaad. Di \it takis\it* kwurkwanadiy duwawa nuwukadiy kupwarapa duw taakw dayadi kapa duw-ad.’ \v 35 “Aw adiy duw taakw day God dikidi tasakwudil yabik mayaakw kwakuw, day ata lakwu-kidana adi yaab mwiyir tikwanadi yaab-ad.” \s1 Vaal yil taakw viyakita yaam yaydi waliy guw Jisasaam kaykwatakalik, Parasiy nak maa waad liki yawiyik. \p \v 36 Parasiy nak, dikidi si Sayman, Jisasak akiy kwiytakadil diki wiyaar yakuw, kamnaagw kidikikik diwa. Jisas diki wiyaar yikuw, wulakuw, daan rad kikipaat kikir. \v 37 Vaal samasam yilil taakw a tipaam kwaal. Li ata Jisas adi Parasiy diki wiyaam kamnaagw kidil maaj wukilil. Wukikuw, li ata adi viyakita yaam samasama yay-kwanadi waliy guw kwadidi kaany kwurkuw, yaal Jisasak. \v 38 Li yakuw, Jisas diki kwukim titaay, giraal. Giralidi laagw dakuw, Jisas dikibir manim vakirdik, ata likidi nibir ata vagitilid. Vagitin napakuw, dikibir maan jipwulibir. Jipwun napakuw, adi yaam yaydi waliy guw ata dikibir manim kaykwataka-lid. \v 39 Adi Jisasaam waan kariyadi Parasiy a jaav vikuw, di diki mawulaar ata waad, “Li kidi duw mwiya God diki maaj wasapwiynadi duw tikik-da, di bwunak lakwuk-da ki dim kaykitina taakw liki mawul. Di lakwuk-da ki taakw vaal yiyi tikwana taakw-al,” waan. \v 40 Jisas dikik ata wadid, “Sayman, wun minak kwasa maaj wakir.” Di Jisasak ata wadid, “Kaliva-nadi duw, jaaw, min wunak aw.” \v 41 Jisas dikik ata wadid, “Duw vitiy bir duw nikim \it dinau\it* tibir. Duw nak K500 \it dinau\it* tididiy. Aw nikidi duw K50 \it dinau\it* tad. \v 42 “Ginyir abir duw adi duwak dim \it dinau\it* tibiridiy saan sibinin kwiykwiyik vibiril maa rav birakim. Atawa tikuw, adi duw birabir \it dinau\it* ak yaakiya wadibir. Aw birakim sikada duwad adi duwak mawul yitaypik yikinaad?” \v 43 Sayman Jisasak ata wadid, “Wun wukituwa adi nima \it dinau\it* kwurdi duwad.” Jisas ata wadid, “Mwiya maajal wamina.” \v 44 Jisas a takwak tipatiyakwukuw, Saymanak ata wadid, “Min ki taakw viminal? Wun mina wiyaar varatuwa, min wunak guw maa kwatay wunabir maan jantuwkik nyana sukw wala pik. Aw li wunabir maan likidi mila lugwur jankuw, likidi nibir vagiti-labir. \v 45 “Aw li min wuna mwutamaam maa jipw. Aw li ki taakw wiyaar varatuwik, li wunabir manim jipwun kwalibir. \v 46 “Aw min wun varatuwik, \it aliv\it* miy dikidi mwiy guw min wuna abwaam maa tak. AW li viyakita yaam yayna waliy guw wunabir manim takana. \v 47 “Alik tikuw, minak watuwadimin, ki taakw liki wunak samasam wukin tikwala mawul simaka-laala likidiy samasama vaal bwu yibwiyin tinadiy. Aw li adi duw kwasa vaal God yibwiykida, adi duw Godak diki mawul kwasa mwiy yikina.” \v 48 Jisas a takwak ata wadil, “Nyinadiy vaal bwutaay yibwiyin tinadiy.” \v 49 Nuwukadiy Jisasawa jabim daan ridiy duw day dayak ata bwulasakiy-salataay, wadiy, “Kidi duw vaal yibwiy-kwanaad, ay? Kad sikanadaad?” \v 50 Aw Jisas a takwak ata wadil, “Nyin wunak wukijibir tinanyin. Alik nyin mwiyir mwiya mwiyab tinanyin God diki mwutamaam. Alik tikuw, nyin yara maay.” \c 8 \s1 Bapa taakw Jisasawa dikidiy kalivadidiy duwawa yidiy dayak yawiy kwurdakik. \p \v 1 Ginyir Jisas niki tip niki tipaar yibagwutaay, God diki viyakita maaj atata di duw takwaam van tinaad duw takwak wasapwiy-didiy. Dikidiy tabatiy maan vitiya duw diwa yidiy. \v 2-3 Dayawa nuwukadiy taakw yidiy. Adiy taakw nuwukadiy tayir Jisas dayadiy mawulaar yidadiy wudib kwurin yakididiy, nuwukadiy dayadiy giviyib sipwutiy-didiy. Adiy taakw day dayadiy sanaar kikipatawa niki jaav niki jaav yapiydadiy Jisasawa dikidiy kalivadidiy duwak. Nak Maria, day wadaal Maktalin. Tayir Jisas di wudib abitiy liki mawulaam ridaak, kwurin yakididiy. Nak ab Jawana, likidi laan Suwsa, di Juw dayadi yitaypika duw Yirat dikidiy niki jaav niki javik van tad. Suwsanawa samasama nuwukadiy taakw dayawa yidiy. \s1 Kadiy yakidi duw maaj. \r (Mat 13:1-9; Mak 4:1-9) \p \v 4 Niki tipa niki tipa kidiy duw taakw Jisasak yakuw, samasama duw taakw vagaluwkuw, Jisas ki waya maaj kitika maaj dayak wadidiy, \v 5 “Duw nak kabasik kitika jaav, \it wit\it* liki kadiy yakik yad diki mayim. Kadiy yakidik, nuwuk yabim vakirdiy. Alim tiytiyaan tidiy duw taakw apiyim vasin tibagwudadiy. Adiy kadiy apiy yabim ridaak, wapiy dakuw, adiy kadiy kidadiy. \v 6 “Nuwukadiy kadiy kabaka ril kwasa kupw, a kupwaam vakirdiy. A kupw bag maa ti. Alik jayib nak saal warkuw, maj mwiyir maa kway. Kupw ginyir rik yilik, ata kiyadiy. \v 7 “Nuwukadiy kadiy ramiy tidiy visawa vakirdiy. Ramiy til visawa nakamwiyib warkuw, yakiwulupwun ridiy. \v 8 “Nuwukadiy viyakita kupwaam vakirkuw, wardiy. Warkuw, day viyakita mwiy kwurdiy. Day mwiy mwiya samasam ridiy.” Jisas ki maaj wakwusin napakuw, ata wadidiy, “Duw waan tinaad, di wukikwaad.” \s1 Waya maaj kitika maaj dayadiy maaw. \r (Mat 13:10-17; Mak 4:10-12) \p \v 9 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik yadiy a waya maaj kitika maaj liki maaw wukik. \v 10 Jisas dayak ata wadidiy, “God tasakwudil gwur lakwu-gwurkik agwa jaav tayib pakwul atatawa di duw takwak van tikidadiy. Aw kipa duw takwak maa. Adiy duw taakw mil vikwanadiy, aw mwiyir akis lakwu-kwanadiy. Alik tikuw, wun dayak waya maaj kitika majir watuwadiy.” \s1 Kadiy yakidi duw maaj liki maw maaj. \r (Mat 13:18-23; Mak 4:13-20) \p \v 11 “Ki waya maaj kitika maaj liki maaw kitawa wana. Adiy kadiy \it wit\it* aal God diki maaj-al. \v 12 “Adiy duw taakw day God diki maaj wukikuw, aw Satan yakuw, a maaj kwurdil dayadiy mawulaam kwalik. Di kwasik yinaad day God diki majib wukikuw, God dayaam nyigil-nyigilik. Atampika duw taakw day adiy apiyim yabim vakirdiy kadiy \it wit\it* kaytik-adiy. \v 13 “Atampik nuwukadiy duw taakw kabaak apiyim ril kupwaam yakididiy kadiy kitik tinadiy. Day God diki maaj wukikuw, rakarak tinadiy kwurkwurik. AW God diki maaj dayadiy mawulaar mwiyir maa wul. Alik tikuw, day dikik wukijibir tikuw, ginyir nuwukadiy duw taakw dayaam jawjaay kwurdaak, day ata bwan kwiy-kinadiy Godak. \v 14 “Nuwukadiy duw taakw ramiy tina visawa vakirdiy kadiy kitik tinadiy. Day God diki maaj wukikuw, aw dayadiy mawulaam rinadiy majik samasam wukikuw, sanawa niki jaav niki jaav kwurik kwanadiy. Adiy jaav yakuw, God diki majib yakiwulupwu-dadiy. Alik day mwiy maa ri. \v 15 “Nuwukadiy duw taakw adiy viyakita kupwaam vakirdiy kadiy kitik tinadiy. Atampika duw taakw God diki viyakita maaj dayadiy viyakita mawulaam kwurik. A majib yarakara kaykitin kwakuw, ginyir viyakita mwiy kwurkina.” \s1 \it Lam\it* takakwadana tamiy maaj. \r (Mak 4:21-25) \p \v 16 Jisas duw takwak ata wadidiy, “Gwur \it lam\it* wapatakakuw, yala vakaam taka-kwagwura? Japakapaam taka-kwagwura? Atawa akis kwur-kwanadiygwurik. Gwur nyidi wiyaam vataka-kwagwura. Aw adiy wiyaar warkidiy duw takwak kariyaan tilik, mwiyir vikidana. \v 17 “Ababa pakwun rinadiy jaav, ababa rabwutakaan rinadiy jaav, ginyir adiy jaav maykaar wakwukidiy. \v 18 “Gwur yarakara wukigwuradiy majik. Duw taakw wuna maaj lakwudana, ginyir miyawa lakwukidiy God dikidiy javik. Aw adiy duw taakw day wuna maaj laakw maardana, ginyir kip tikuw, saal yikidiy. Atampika duw taakw day ‘Wun Godaam bwu lakwutuwaad’ waan, atampika mawul ab ata kwusikina.” \s1 Jisas diki amaywa dikidiy duwa nyamwusugw dikik yadiy. \r (Mat 12:46-50; Mak 3:31-35) \p \v 19 Jisas diki amaywa dikidiy nyamwusugw yadiy Jisasaam vikir. Aw dikik yikir kwurdaal, maa rav. A tamiyaam samasama duw taakw vagaluwun ridiy. \v 20 Duw nak Jisasak ata wadid, “Min awuk. Mina amaywa minadiy nyamwusugw kinaakw adiyka kawaam tinadiy. Day minaam vikir wanadiy.” \v 21 Jisas adiy duw takwak God dikidi gwalugwuk kalivaak tikuw, dayak ata wadidiy, “Adiy duw taakw day God diki maaj wukikuw, a majib wukikidana, adiy duw taakw day wuna amaywa wunadiy nyamwusugw tikinadiy.” \s1 Jisas mwurwa mamak wadik jayib nak kwusibir. \r (Mat 8:23-27; Mak 4:35-41) \p \v 22 Nyi nak Jisas jabiraar salin dakuw dikidiy kalivadidiy duwawa, di dayak ata wadidiy, “Kilakiy agika maka araar vakiynaak.” Wakuw wadik, day ata wapasakwudiy vakiyik. \v 23 Vakiytaay tidaak, Jisas ata si kwaad. Si kwadik, nimadi mwar ata yaad araar. Yakuw, a jabiraam mam saylik, guw ata wulaal yala jabiraar. Wulalik, a jabir ata tipik kwuril. \v 24 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik yikuw, ata wajawiyadaad. Day dikik ata wadaad, “Yitaypika Duw, Yitaypika Duw, nyan aka kiyapakwu-kinadiyan!” Jisas rasikuw, abir mwurwa mamak apawa wadik, jayib nak kwusibir. A ar ata miyawa kipa guw ral. \v 25 Jisas dayak ata wadidiy, “Agwa javik tikuw, gwur wukijibir ti maargwura wunak?” Aw day pitaan warkuw, yagadiy. Day dayak ata awarwa bwulasakiy-salataay, bwuladiy, “Kidi duw ataatanaad? Wada majib nima mamwa mwar abira bwutaay kwusinabir!” \s1 Duw nak wudib diki mawulaar yikuw ridik, Jisas adi duw sipwutiydid. \r (Mat 8:28-34; Mak 5:1-20) \p \v 26 A ar kipa guw rilik, day ata Girasin daya tamiyaar vakiydiy. A tamiy Galiliy tipawa agika gikim ral. \v 27 Jisas kawiykuw, kupwaar salin wardik, a tipa kidi duw nak dikik yaad. Wudib adi duw diki mawulaar yidaad. Di nabiy nabiy wapwiy kwusuwun maa ti. Di diki wiyaam maa kwu. Nyanyi di kawamiya dipwu kabakim kwayad. \v 28 Adi duw Jisasaam vikuw, nimadib gaam sikuw, Jisas diki mwutamawa yagaar yagaar vakirkuw, simakak di Jisasaam yisadapik tidilik, alik ata nimadib Jisasak wadid, “Jisas, min Nimadi God dikidi Nyan-adimin, agwa jaav min wunaam kwurik? Min wunaam kupwaraap kwur-tikwa!” \v 29 Jisas adi duw diki mawulaar yidi wudibak wadid adi duwaam wapakuw, wakwudikik. Alik adi wudib atawa Jisasak wadid. Tayir duw adi duw dikidiy manwa taab waliy yavaar jidaad. Aw adi wudib mwugiydikib, di adiy waliy yaav kaytikitaay, tamiyka tamiyaar tabwuyikwaad. \v 30 Jisas dikik ata bas sidid, “Minadi si ataanad?” Wudib mwiya samasam adi duwaam wuladaad. Alik di Jisasak ata wadid, “Wunadi si Samasam-ad.” \v 31 Adiy wudib Jisasak ata wadaad, “Min nyanaam kupwarapa tamiyaar wayaki-yakik.” \v 32 Adi duw mawulaar yidiy wudib day vidadiy adiy bwal agika nibwukim tan vas kidaak. Vikuw, day Jisasak yarakara bas sidaad, “Li min nyanaam wayakik tikuw, kidiy bwalaam wamin, nyan wulayakinaak.” \v 33 Jisas “Maay” wadik, day ata adi duwaam wapakuw, adiy bwalaam wulayakidiy. Adiy bwal abab gipakuw, daan nima dipwu wamwunir dadiy. Dakuw, guw kikuw, abab kiyapakwudiy. \v 34 Adiy bwalak van tidiy duw a jaav vikuw, tabwudiy. Tabwukuw, day nimadi tipawa kwasadiy tipaam kwadiy duw takwak a jaav wasapwiy-dadiy. \v 35 Adiy duw taakw ata yadiy a jaav vikir. Day Jisasak yakuw, vidaad adi tayir wudib mawulaar yididi duw. Wapwiy kwusuwkuw, di diki viyakita mawulawa rad Jisas dikibir manwa. Ridik, day vikuw, yagadiy. Day lakwudaal mwiya nimadi apaar Jisas atawa kwurdid. \v 36 A jaav vidiy duw nuwukadiy duw takwak yarik yidadiy Jisas adi wudib yidadi duwaam sipwutiydil maaj. \v 37 Ababa Girasin tamiya kidiy duw taakw a jaav wukikuw, day samasam yagakuw, Jisasak yakuw, yarakara wadaad di dayaam wapakuw yidikikik. Wakuw wadaak, Jisas diki jabiraar salin dakuw, dayaam ata wapadidiy. \v 38-39 Aw di dayaam wapaak tikuw, adi wudib wapadadi duw Jisasak nimadib bas sidid, “Min wamin, wun minawa yaaw.” Aw Jisas dikik ata wadid, “Min mina tipaar yikuw, duw takwak awasapwiy God minaam kwurdil yawiyik.” Adi duw ata miyawa tipaar yitaay, Jisas dikik kwurdil yawiy maaj wadidiy duw takwak. \s1 Kiyal takwa nyinwa barik kwurlil taakw biriki maaj. \r (Mat 9:18-26; Mak 5:21-43) \p \v 40 Jisas niki agika maka araar vakiykuw, kawiydik, duw taakw samasam kavin kwadiy dikik wayapiy sikir. \v 41-42 A tipa kidiy Juw daya gaba maja wiya sapakwa duw Jayras, yakuw, Jisas dikibir manwa vakirkuw, dikik bas sidid sugwiyaan kwurdikik. Nimadib wadid, “Wuna kwasa takwa nyan, likidiy nabiy tabatiy maan vitiy tinadiy, kiya-kiyab kwana wuna wiyaam. Min wunawa may likim sipwutiy-minkik.” Jisas Jayras diki wiyaar yitaay tidik, duw taakw samasam dim kayway walakwudaad. \v 43 Dayawa kwaal taakw nak wany wakwun tiyalidiy nabiy tabatiy maan vitiy. Jaab samasam a taakw \it dokta\it* ak yilidiy. Aw likidiy saan kwusiyakidiy dayak. Aw liki giviyib maa kwas, nyanyi wany wakwun tiyal. \v 44 A taakw vagaluwdiy duw takwaam tilik, Jisas diki kwukir ata yaal. Yakuw, Jisas dikidi wapwiyim ata tabaar kwasa kwasa yakitaay, wapwalid. Wapwalik, ata yabiyib likim wakwudi wany jibwud. \v 45 Jisas ata bas sad, “Wunadi wapwiyim sikadadaad wapwanaad?” Aw abab maa wadiy. Pita Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, samasama duw taakw minawa kaypwusin tinadiy. Agwa javik tikuw atawa bas sinadimin?” \v 46 Aw Jisas ata waad, “Nak wunaam wapwanaad. Wun lakwutuwa ap wunaam wapakuw wakwulik.” \v 47 A taakw ata wukilil Jisas bwutaay lakwudil liki kwurlil jaav. Alik tikuw, li Jisasak yakuw, dikibir manwa vakiril gingin nakuw. Alim ababa duw taakw dayadiy mwutamaam walid dikidi wapwiyim kaykitilil maaw majawa aal liki giviyib kwusililwa. \v 48 Jisas ata wadil, “Wuna nyan, nyin wunak wukijibiran tinanyin. Alik yara tinanyin. Nyin maay! Nyin yara maay! Nyina giviyib aka kwusina.” \v 49 Jisas a takwak wataay tidik, duw nak Jayras diki wiyaam kwakuw, maaj karaydil Jayrasak. Di yakuw, Jayrasak ata wadid, “Mina takwa nyan bwutaay kiyana. Alik tikuw, niki yawiy kaliva-kwanadi duwak yawiy kwiy-tikwa.” \v 50 Jisas ki maaj wukikuw, Jayrasak ata wadid, “Min yaga way! Wunak wukijibir ada! Mina takwa nyan liki giviyib ata kwusikina.” \v 51 Jisas wiyaar yikuw, di maa waad kipa duw a wiyaar wula-wulak. Aw di yaakiya waad Pita Jamisawa Jon a nyan likibir amaay asaay dayada wuladakik diwa. \v 52 A wiyaam samasama duw taakw girataay, a nyinik wukidiy. Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur gira-tikwa. Ki nyan li maa kiy. Li kipa si kitik kwana.” \v 53 Day lakwudaal a nyan bwu kiyaal. Alik tikuw, Jisasak rik kwurtaay, wajidaad dayak wadil maaj wukikuw. \v 54 Jisas a nyan kwalil tamiyaar yikuw, liki tabaam kaykitikuw, ata wadil, “Kwasa nyan, nyin aras!” \v 55 Liki mawul sibinin yalik, li ata rasil. Rasilik, Jisas dayak ata wadidiy likik kamnaagw kwiydakik. \v 56 Likibir amaay asaay pitaan warkuw, rakarak tibir. Aw Jisas birakik wadibir, “Ki kwurtuwa yawiy maaj nuwukadiy duw takwak wayi waya wayik.” \c 9 \s1 Jisas di dikidiy kalivadidiy duw wayaki-didiy tasakwu-didiy yawiy kwurdakik. \r (Mat 10:5-15; Mak 6:7-13) \p \v 1 Jisas dikidiy kalivadidiy duw tabatiy maan vitiy, dayak gaam sididiy yadakikik dikik. Yadaak, dayak ap kwiydidiy duw taakw mawulaar yidiy wudib kwurin yakidakik. Di ap dayak kwiydidiy day ababa niki giviyib niki giviyib kwurdadiy duw taakw sipwutiy-dakik. \v 2 Kwiykuw, ata wayakididiy God dikidi gwalugwuk wasapwiy-dakik. Wasapwiytaay, adiy duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-dakik. \v 3 Di dayak ata wadidiy “Gwur waliybagwu-kinadiygwur samasama jaav yataway. Kwalamiy, kikipaat, kwasabiy, saan, adiy jaav yataway. Wapwiy nak yaakiya, vitiy kwurway. \v 4 “Tipaar wulakuw, wiy nak alim adakw. Niki wiy niki wiyaar yiwayik adiy wiyaam kwakir, adi taay kwagwura asaay duw gwurak pitaan warkuw yaal girak-naad. \v 5 “Aw li gwur nuwukadiy tipaar wulagwur, adiy tipa kidiy duw taakw maa wadaak gwurak, a tip awap. Taay gwur manim tikina kupw ayak dayak. Vikuw, day wukikwadiy Godawa gwurak kwurdaal kupwarapa javik.” \v 6 Adiy maaj waan napadik, day dim wapakuw, niki tip niki tipaar yibagwutaay, God diki viyakita maaj wasapwiytaay, giviyib kwurdiy duw taakw sipwutiydadiy. \s1 Duw taakw Yiratak Jisas kwurdil yawiy maaj yarik yidaak, Yirat diki mawul jawjaay tal. \r (Mat 14:1-12; Mak 6:14-29) \p \v 7-8 Yirat, Galiliy tamiy dayadi yitaypika duw, Jisas kwurdil yawiy maaj wukidil. Nuwukadiy duw taakw wadiy, “Jon, \it baptais\it* kwiydi duw, tayir bwu kiyaad, aw kita bwutaay rasinaad.” Nuwukadiy wadiy, “Adi tayir God diki maaj wasapwiydi duw, Yilayja, maykaar yanaad.” Aw nuwuk wadiy, “Adiy mwiya tayir kiyadiy God diki maaj wasapwiydiy duw nak sibinin yanaad.” Aw Yirat adiy maaj wukikuw, diki mawul jawjaay tal. \v 9 Yirat waad, “Tayir wun Jon diki abw viyalupwatuwil. Aw kidi yawiy kwurnadi duw sikadadaad?” Wakuw, di wukid Jisasaam vikir. \s1 Jisas kamnaagw mwiya samasama duw takwak kwiydidiy. \r (Mat 14:13-21; Mak 6:30-44; Jon 6:1-14) \p \v 10 Jisas dikidiy wayakididiy duw dikik sibinin yakuw, adiy kwurdadiy yawiy maaj dikik yarik yidaad. Wukikuw, Jisas ata kwurin karakwu-didiy Bitsayta wadaal tipaar day dayada. \v 11 Samasama duw taakw a jaav wukikuw, diki kwukib ata yidiy. Jisas dayaam vikuw, di dayak wayapiy sikuw, wadidiy God duw takwak van tididiy yawiyik. Adiy giviyib tidiy duw taakw di sipwutiydidiy. \v 12 Nyi gil pik ridadik, Jisas dikidiy tabatiy maan vitiya duw dikik yakuw, wadaad, “Giraab bwutaay tina. Kal kipa tamiya. Kidiy duw taakw awayak. Yin kikipaat mawiyawa si kwa tamiyak kwakibagwu-kwadiy.” \v 13-14 Aw Jisas dayak wadidiy, “Gwur gwura dayak kikipaat akwiy.” Day dikik ata wadaad, “Nyanaam \it bret\it* tabab kamiy vitiyada rinadiy.” Alim duw 5000 vagaluwdiy. Day takwawa nyanugw maa nas. Alik day Jisasak wadaad, “Min nyan kikipaat yapiybakik kidiy ababa duw takwak, ay?” Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Adiy duw takwak aw day kupwaam daan rikwadiy tukwiyaar tukwiyaar duwamiy vitiy sap tabatiy duwamiy vitiy sap tabatiy.” \v 15 Dikidiy kalivadidiy duw wadil majib wukikuw, adiy duw takwak wadaak, atawa daan ridiy. \v 16 Jisas adiy \it bret\it* tababawa vitiya kamiy kwurkuw, adawul tipaar likituwkuw, Godak wayapiy sidid. Wayapiy sikuw, adiy \it bret\it* awa kamiy kaysukwasukwakuw, kwiydidiy dikidiy kalivadidiy duwak adiy vagaluwdiy duw takwak kwiydakik. \v 17 Ababa duw taakw kikipaat kikuw, yaal wapwadiy. Jisas dikidiy kalivadidiy duw kipasa-dadiy kipaat vagakuw, baniy tabatiy maan vitiy vagadaak, kapwudiy. \s1 Pita Jisas diki mwiya maaw wasapwiydil di diki Jisasak. \r (Mat 16:13-20; Mak 8:27-30) \p \v 18 Nyi nak Jisas kap kwaan Godak maaj wadik, dikidiy kalivadidiy duw dikik yadaak, di dayak ata bas sididiy, “Duw taakw nikim nikim wataay, agwa sad wunak sikiy-kwadanaad?” \v 19 Day dikik ata wadaad, “Nuwuk wadiy min Jon \it baptais\it* kwiydi duw-adimin. Aw nuwuk wadiy min Yilayja-dimin, aw nuwuk wadiy min God diki maaj wasapwiydi duw nak tayir kiyakuw, kita bwutaay rasinadimin.” \v 20 Jisas dayak ata bas sididiy, “Gwur gwura agwa sad wunak sikiy-kwagwuraad?” Pita dikik ata wadid, “Min Krais-adimin, God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin.” \v 21 Aw di dayak nimadib wadidiy, “Gwur nuwukadiy duwak watikwa ki javik.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy diki kiyakidaal kiyak. \r (Mat 16:21-23; Mak 8:31-33) \p \v 22 Atawa wakuw, di dayak maa ata wadidiy, “Wun, duw taakw dayadi Mwaam, wuna sip kagil samasam yikina. Sapakwa nyanugw, sapakwa nyanugw \it pris\it* God diki \it lo\it* kalivanadiy duwawa, abab bwan kwiykidiy wunak. Wunaam viyasipadaak, kiya-kinadiwun. Kiyakuw, nyi mugwula yawaam God ata wunaam kirasitaka-kidadiwun.” \s1 Jisas duw takwak kalivadidiy dikidiy duw taakw dayadi yaab. \r (Mat 16:24-28; Mak 8:34—9:1) \p \v 23-24 Jisas day ababak ata wadidiy, “Aw li duw taakw wuna kwukib yakir, day dayadiy sipa danik maa wakuw, aw nuwukadiy duw taakw dayak sapis jikin kwurkidanadiy, aw samasama kagil daya sipaar yikina, nuwukadiy kupwarapa jaav ab. Aw adiy jaav nyanyi kwurkuw, wunak wukijibir tikuw, wuna danik wakuw kiyakinadiy, day yara kwakinadiy nyanyi nyanyi. Aw li adiy duw taakw day wunak wukijibir ti maarkuw day daya danik wukikuw kiyakinadiy, adiy kupwaraap tikinadiy nyanyi nyanyi. \v 25 “Li duw nak kupwaam rinadiy ababa jaav kwurkinaad, di kiyadik, adiy jaav ata ata sugwiyaan kwurkidiy dikik? Agwa jaav yapiykuw, kwiykida di kiya marimarik? Di maa rav. \v 26 “Aw li duw nak maa waan wap saykida wunawa wuna majik, ginyir duw taakw dayadi Mwaam yakuw dakida mwiya nimadi apawa, dikidi asaay dikidi mwiya nimadi apawa, God diki maaj kardadiy viyakita duw day daya mwiya nimadi apawa, di awarabab wakinaad adi duwak. \v 27 “Wun mwiya maaj watuwadiygwurik. Nuwuk kilim kwanadiy duw taakw kiya maarkuw, kip kwakuw, God duw takwak van tikidi nyi vikidana. Aw ginyir ata kiyakidiy.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duw mugwul vidaal Jisas diki mwutaam kariyaan tal. \r (Mat 17:1-8; Mak 9:2-8) \p \v 28 Ki maaj waan napakuw, \it Sande\it* nak kaam yilik, Jisas di Pita Jonawa Jamis kwurkuw, dikiwa karaydidiy nibwukir. Di Godak maaj bwulak. \v 29 Di Godak maaj bwulataay tidik, diki mwutaam miyawa patiyakwukuw, diki wapwiy mwiya wamakawam tal. \v 30 Mawsisawa Yilayja adawul tipaam kwakuw ata maykaar wakwubir. Bir God diki maaj wasapwiybir duwabir mwiya tayir. Bir Jisasawa maaj bwulaan tibir. \v 31 Bir kariyaan tibir God dikidi nimadi apawa. Bir Jisasawa maaj bwulabir diki Jiruwsalimaam yin kiyakida yawiyik God wadil pik. \v 32 Aw Pitawa nikibir duw day si kwadiy. Aw li day jawiyakuw, vidaal Jisas dikidi kariyaan tididi apawa diwa tibir duw. \v 33 Vikuw, Pita Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, aal viyakita nyan kilim kwabana. Basadika wiy kwurnaak, nak minak, nak Mawsisak, nak Yilayjaak.” Pita pitaan warid, aw di maa laakw agwa maaj wawak. Alik atawa waad. \v 34 Di atawa wataay tidik, baw tubw nak apiyir yakuw, day kwadal tamiy miyawa takatipilik, day ata samasam yagadiy. \v 35 God diki majadika tubwaam wukidaad, “Kad wunadi tasakwutuwadi Nyan-ad. Diki maaj awuk!” \v 36 A maaj kwusilik, day ata vidaad Jisas di dikida kap tidik. Aw day kipa duw takwak maa yarik yi aal vidaal javik a nyaam. \s1 Duwa nyan nak wudib diki mawulaar yikuw ridik, Jisas sipwutiydid. \r (Mat 17:14-18; Mak 9:14-27) \p \v 37 Sirapik tilik, day nibwukim tikuw, dadaak, samasama duw taakw Jisasak yadiy. \v 38-39 Vagaluwdiy duw takwaam duw nak Jisasak ata wataydid, “Kalivakwanadi Duw, wun minak bas sikir min wunadi nyinik wukiminkik. Wunadi nyinir nakadi mwiyad. Wudib dim viyadik, nimadib gaam sikuw, as yitaay, kwudiyugw dayir wakwul. Adi wudib kwasik yikwanaad dim wapa wapaak. Atawa kwurdakib, wunadi nyinim jawjaay kwurkwadaad. \v 40 “Wun minadiy kalivaminadiy duwak bas situwadiy day adi wudib kwurin yakidakik. Aw day maa rav.” \v 41 Jisas a maaj wukikuw, vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Gwur bapa duw taakw wukijibir maa ti. Simiy kas nyi gwurawa kwakituwadiy? Simiy kas nyi wuna mawul yayidakina gwurak gwur Godak wukijibir ti maarkuw?” Jisas adi duwak ata wadid, “Minadi nyan wunak akaray!” \v 42 Adi duw dikidi nyan Jisasak karaydik, adi wudib adi nyinim viyadik, kupwaam vakirkuw, adi nyan ata timilbagwud. Aw Jisas adi wudibak wadid, “Min agwutak!” Wakuw, adi nyan sipwutiyin napakuw, Jisas ata dikidi asayik sibinin kwiydid. \v 43-44 Ababa duw taakw a jaav vikuw, pitaan wardiy God dikidi nimadi apak. \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy maa diki kiyakidaal kiyak. \r (Mat 17:22-23; Mak 9:30-32) \p Ababa duw taakw pitataay wardaak Jisas dikidiy yawiyik, di dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Ki gwurak wakituwa maaj wukimar-wayik. God yaakiya wadik, duw nak duw taakw dayadi Mwaam dikidiy mama nib dayadiy tabaam takakidaad.” \v 45 God a maaj liki maaw yipakwudil dayak day lakwu maardakik. Alik day maa laakw a maaj liki maaw. Aw day yagadiy Jisasak bas sisak a maaj liki mawuk. \s1 Sikadadaad yitaypik tikida adawul tipaam? \r (Mat 18:1-5; Mak 9:33-37) \p \v 46 Jisas dikidiy kalivadidiy duw awarwa maaj warjuwdiy dayaam sikadaad yitaypik tad. \v 47-48 Jisas daya mawul bwutaay lakwudil. Alik di kwasadi nyan nak kariyakuw, diki malawa vatakadik, tidik, dayak ata wadidiy, “Sikadadaad sugwiyaan kwurkinaad kitampika nyinik wuna danik wakuw, adi duw sugwiyaan kwurkinaad wunak kwurdil pik. Sikadadaad wunak sugwiyaan kwurkinaad, adi duw wunaam wayakidi Godak sugwiyaan kwurdil pik kwurkinaad. Adi duw di yaakiya wakida yisadapika duw kitika yawiy kwurik gwura nyidim, adi duw yitaypik God diki milaam tinaad.” \s1 Sikadadaad gwurak maa wu maarkinaad, aad gwuradi kapa duw-ad. \r (Mak 9:38-40) \p \v 49 Jon Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, nyan duw nak vibaad. Di mawulaar yidiy wudib yakididiy minadi saam. Adi duw nyanawa maa kwu. Alik nyan watipibanaad.” \v 50 Aw Jisas Jonak ata wadid, “Adi duw watipi-tikwa. Sikadadaad gwurak maa wu maarkinaad, ad gwuradi kapa duw-ad.” \s1 Samariya tamiya tip nak, a tipa kidiy duw taakw maa wadiy Jisasak. \p \v 51 God Jisasaam adawur tipaar kawarik tida nyi walibab tilik, Jisas diki mawul waal di Jiruwsalimaar yikir. Alik di Galiliy tamiy wapadil. \v 52 Galiliy tamiy wapakuw, Samariya tamiya kidiy duw daya tip nak alir Jisas duw wayakididiy day alim wiy kwulapwudakik dikik. \v 53 Jisas Jiruwsalimaar yikir tidalik, alik tikuw, Samariya tamiya kidiy duw taakw maa wakuw Jiruwsalim tipawa Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak, aw a tipa kidiy duw taakw maa wadiy dikik. \v 54 Aw Jisas dikibir kalivadibir duw Jamisawa Jon a jaav vikuw, ata wabirid, “Yitaypika Duw, min an watik yiy tubwaar dakuw, ki tipa kidiy duw taakw miyawa yiy yanyaki-kwadiy?” \v 55 Aw Jisas tipatiyakwukuw, maa waad biraki majik. \v 56 Aw day niki tipaar ata yidiy. \s1 Nuwukadiy duw Jisasawa yikir aw day dayadiy kapa javik wukidiy. \r (Mat 8:19-22) \p \v 57 Daya tip wapakuw, nyidi yabir yitaay tidaak, duw nak Jisasak ata wadid, “Wun mina kwukib yikir yikiminadiy tamiyaar.” \v 58 Aw Jisas adi duw diki mawul kwurkitaan vikir, dikik ata wadid, “Sapiy as kawaam si kwanadiy. Wapiy kwaat sitaay, si kwanadiy. Aw wun, duw taakw dayadi Mwaam, wun si kwa tamiy maa ti.” \v 59 Jisas nikidi duwak ata wadid, “Min wuna kwukib may.” Aw adi duw dikik ata wadid, “Yitaypika Duw, wunadi asaay kiya-kiyak kwanaad. Alik wun kavin kwakir dikim kawamiyaam takak.” \v 60 Jisas ata wadid, “Wuna kwukib ti maarnadiy duw day kiyanadiy duw taakw kawamiyaam takakwadiy. Aw min yin duw takwak awasapwiy God dikidi duw takwak van tidi yawiyik.” \v 61 Nikidi duw Jisasak ata wadid, “Wun mina kwukib yikidiwun. Aw taay wun wuna tipaar yaaw. Wun wuna wiyaam kwanadiy duw takwak ‘Yara adakw!’ waan waaw.” \v 62 Jisas dikik ata wadid, “Viyakita yawiy kwurkwanadiy duw akis viyapaypukwun vikwanadiy. Adiy viyapaypukwun vikwanadiy duw day God dikidi gwalugwuk yawiy kwurkwur maa rav.” \c 10 \s1 Jisas duw duwamiy mugwul sap tabatiy maan vitiy (70) wayaki-didiy yawiy kwurdakik diki danik. \p \v 1 Ginyir Yitaypika Duw Jisas nuwukadiy duw duwamiy mugwul sap tabatiy maan vitiy (72) tasakwukuw, wayakididiy day vitiy vitiy taay yidakikik adiy di yikir tididiy tipaar. \v 2 Di dayak ata wadidiy, “Mayim rinadiy kamnaagw samasam lawnadiy. Aw adiy kamnaagw kwur duw aywa maa. Adiy lawnadiy kamnaagw duw taakw kaytik tinadiy. Aw adiy kamnaagw kwur duw day God dikidiy yawiy duw kaytik-adiy. Gwur alik adi maay asaay duw, Godak, bas as di samasama yawiy duw wayakidikik adiy kamnaagw kwurdakik gwurawa. \v 3 “Kita aka wayakituwik, yikidiygwur ki yawiyik. Adiy sapiy as badiy \it sipsip\it* aam jawjaay kwurkwadanadiy. Atampik gwuraam adiy yikigwuradiy tipaam adiy yikigwuradiy tipa kidiy duw gwuraam jawjaay kwurkidanadiygwurik. \v 4 “Saan, kwasabiywa waliy maan karay-tikwa. Nyidi yabim tawtaay tayaan, duw takwawa tiwayik dayak wayapiy sikir. \v 5 “Wiyaar wulakuw, a wiyaam duw takwak, ‘Gwur yara adakw’ aw. \v 6 “Li a wiyaam kwanadi duw di yara kwanadi duw tikida, yaakiya, mina dikik wayapiy sikigwura maaj mwiya mwiyab tikina dikim. Aw li atampika duw a wiyaam kwu maarkida, gwura dikik wayapiy sikigwura maaj mwiyir ti maa dikim. \v 7 “Gwur wiy nakamwiyaam adakw. Niki wiy niki wiyaar yitikwa. Kwakuw, kwiykidanadiy kikipatawa guw ak. Adiy jaav kwurkigwuradiy gwura yawiyik. \v 8 “Gwur tipaar wulagwur, a tipa kidiy duw taakw gwurak rakarak tikuw, gwurak kwiykidanadiy kipaat jaaw kip ak. \v 9 “Gwur a tipa kidiy giviyib kwurnadiy duw taakw dayadiy giviyib asipwutiy. Gwur dayak aw, ‘Kita God bas duw takwak kapaba yabir van tikwanaad. Aw kidi God van tidadi yaab gwurawa walibab tinaad.’ \v 10-11 “Aw li gwur tipaar wulagwur, a tipa kidiy duw taakw day maa wadaak gwurak, gwur a tipa yabir yikuw, dayak aw, ‘Nyan maa wabana gwurak. Alik gwura tipa kupw nyanadiy manim tidanalik, alik gwurak viyawarakitaya-banadiy gwur lakwugwurakik God maa wanaad gwurak. Aw gwur ki javik alaakw. God dikidi gwalugw bwutaay gwurawa walibab tinaad, aw gwur kwasik yinadiygwur wula-wulak.’ \v 12 Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* rikidi nyi di Satam tipa kidiy duw takwak maa wakidadiy. Aw adiy gwurak maa wakidiy duw takwak di mwiya maa wayakiyaki-kidadiy.” \s1 Ginyir aal mwiya kupwaraap tikina adiy Jisas diki majik bwan kwiy-kwanadiy duw takwak. \p \v 13 Jisas niki maaj ata wadidiy, “Ginyir mwiya kupwaraap tikidiy gwurak Sarasinawa Bitsayta abir tipaam kwanadiy duw takwak. Li wun abir \it haiten\it* tip, Tayawa Saytan, adiy gwurak kwurtuwadiy yawiy pik dayak kwurik-tuwa, day bwunak dayadiy valik wukikuw, daan rikuw, jaba wapwiy kwusuwkuw, kupw dayadiy sipaam yikuw, bwunak bwan dayadiy valik kwiyik-danadiy. \v 14 “Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im rikidi nyi adiy Tayawa Saytan abir tipaam kwanadiy duw takwaam God kupwaraap kwurkidadiy. Aw gwuraam mwiya yitaypik kupwarapa jaav kwur-kidadiygwurik. \v 15 “Aw gwur Kapanam tipaam kwanadiy duw taakw, gwur wakwanadiygwurik, ‘Nyan adawur tipaar warkidiyan,’ aw gwur war maa. God mwugiydik, gwur kupwarapa tipaar dakidiygwurik!” \v 16 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Li duw gwura maaj wukikida, di wuna maaj wukidil pik wukikinaad. Aw li duw maa wakida gwurak, adi duw maa wadil pik wakinaad wunak. Aw li di maa wakida wunak, di maa wakinaad wunaam wayakida Godak.” \s1 Adiy duw Jisasak sibinin yakuw, dikik maaj kwiydaad dayadiy kwurdadiy yawiyik. \p \v 17 Ginyir adiy duw duwamiy mugwul sap tabatiy maan vitiy (72) sibinin yakuw, Jisasak ata yarik yidaad, “Yitaypika Duw, adiy kupwarapa wudib nyan dayak minadi saam wabaak, day nyanadiy majib wukikuw, duw takwaam ata wapadadiy!” \v 18 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur atawa kwurgwur, wun Satan vituwid aluwurim tikuw, wulik kaytik vakirdik. \v 19 “Gwur awuk. Wun ap bwutaay gwurak kwatiyatuwa. Alik tikuw, gwur jaaw kabaywa takit dayadiy apiyim vasikigwura, day gwuraam jawjaay kwurkwur rav maa. Gwur Satan diki miyawa apaam vasisada-kigwuraala. Atawa tikuw, jaav nakab gwuraam kakil-kakil rav maa. \v 20 “Gwur kip rakarak ti-tikwa adiy wudib gwuradiy majib wukidanalik, aw gwur kip rakarak ada gwuradiy si God tasakwudidiy dikidi gwalugwum tidakikik.” \s1 Jisas rakarak tad. \r (Mat 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 A nyi God dikidi Mawul mwugiydik, Jisas mwiya rakarak tad. Tikuw, Godak ata wadid, “Asaay, min adawul tipa kidiywa kidi kupwa kidiy duw takwawa miyawa jaav dayadi Yitaypika Duw tikwanadimin. Wun minak rakarak tinadiwun wunadiy duw takwak kalivatuwadiy jaav dayadiy maaw maaj samasam lakwunadiy duwak yipakwu-minalik. Aw dayadiy maaw adiy minadiy majik kip mayaakw kwakwanadiy kwasadiy nyanugw kaytik tinadiy duw takwak simaka-minalik. Ayiy, Asaay, a jaav min mina mawulaam rilik, kwurmina.” \v 22 Jisas Godak waan napakuw, vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Wunadi Asaay diki mawulaam rinadiy jaav bwutaay abab wuna tabaam takadidiy. Duw nakab wun God dikidi Nyinim maa laakw. Aw wunadi Asaay di kap lakwudadiwun. Duw nakab wunadi Asayim maa laakw. Wun wunada, dikidi Nyan, dikim lakwutuwaad. Aw day adiy wun dayak adiy jaav simakatuwadiy, dayabab wunadi Asayim lakwudanaad.” \v 23-24 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak tipatiyakwukuw, day dayak kap wadidiy, “Wun gwurak watuwa God diki maaj wasapwiydiy duwawa yitaypika duwawa day vigwuradiy jaav vikir kwurdadiy, aw day maa vi. Day wukigwuradiy maaj wukik kwurdadiy, aw day maa wak. Day kip kiyadiy. God yarakara gwurak kwurdalik, alik kidiy jaav vigwuradiy.” \s1 God diki yitaypika lo. \p \v 25 God diki \it lo\it* kalivadi duw nak Jisasak ata yaad. Di Jisasaam vasibariyik kwurik. Alik tikuw, di Jisasak ata bas sidid, “Kalivakwanadi duw, agwa jaav wun kwurkuw, nyanyi nyanyi Godawa yara kwakidiwun?” \v 26 Jisas dikik ata wadid, “Ata ata God diki maaj wana? Min likim vikuw, agwa maaw majal lakwumina?” \v 27 Adi duw Jisasak ata wadid, “‘Gwuradiy maan taab, ap bwan, mawul miyawa Yitaypika Duw gwuradi Godak yikwadiy.’ Aw niki maaj wana, ‘Gwur gwurak wukikwanadiygwur, atawa gwuradiy kapa duw takwak ab awuk.’” \v 28 Jisas dikik ata wadid, “Mina maaj mwiya maaja. Min atawa kwurkimina, min yara kwakidimin nyanyi nyanyi.” \s1 Viyakita Samariya tamiya kidi duw maaj. \p \v 29 Di adi duw alim vagaluwdiy duw taakw day dikik viyakita mawul tidakikik, alik Jisasak bas sikuw, wadid, “Wunawa walibab tinadi duw, sikadadaad?” \v 30 Jisas ki maaj dikik ata wadil, “Juw nak Jiruwsalim wapakuw, Jirikawaar dadik, luwkuw kwurkwadiy duw dim viyakuw, day dikidiy ababa jaav luwkuw kwurkuw, day ata wapadaad, kiyakiyab ridik. \v 31 “A nyaam \it pris\it* nak adi yabir tiytiyaan tad. Tikuw, adi duwaam vikuw, di kip agika maka yabir yad. \v 32 “Kwasa mwiy tikuw, nikidi God dikidi wiyaam yawiy kwurdi duw, Liyvay gwalugwa duw nak adi yabirab yaad. Dibab adi duwaam vikuw, di kip agika maka yabir yilib yad. \v 33 “Aw adiy Juw maa wadadiy Samariya tamiya kidi duw nak adi yabir ata tiytiyaan tad. Di adi duwaam vikuw, diki mawul samasam wukil adi duwak. \v 34 “Wukikuw, adi duwak yikuw, di gwaarwa \it wain\it* guw dikidiy viyadadiy papim takadidiy. Takakuw, \it banis\it* ata jididiy. Jikuw, di adi duw di dikidi \it donki\it* bwunim takakuw, karaydid yapiytaay si kwakwadanadi wiyaar. Adi wiyaar wulakuw, di adi duwaam van kwadid. \v 35 “Sirapik nuwukadiy saan kwurkuw, adi wiyaam van tidi duwak kwiykuw, ata wadid, ‘Min kidi duwaam van ada. Aw li kidiy saan rav maardaak mina yawiyik, aw wun sibinin yakuw, nuwukadiy saan minak kwatiya-kituwadiy.’” \v 36 Jisas adi God diki \it lo\it* kalivadi duwak ata wadid, “Min wukimina ata ata, adiy duw mugwul sikadadaad di kapa duw yawiy pik kwurid adi luwkuw kwurkwanadiy duw viyadadi duwak?” \v 37 Di Jisasak ata wadid, “Adi dikik wukidi duwad.” Jisas ata wadid, “Min yin atampik akwur!” \s1 Jisas Mata-wa Mariyaak yin jawud. \p \v 38 Jisas dikidiy kalivadidiy duwawa yitaay tidaak, day tip nikir wuladiy. A tipaam taakw nak, Mata, li wayapiy silid likidi wiyaar wula-dikik dayawa kamnaagw kidikikik. \v 39 Jisas liki wiyaar wulakuw, Mata liki jikwaar Maria, li Jisas dikibir manwa daan ral dikidiy maaj wukik. \v 40 Aw Mata samasama yawiy kwuril. Alik li kwasik yal Mariak. Kwasik yikuw, Jisasak yikuw, ata walid, “Yitaypika Duw, min maa wak wuna jikwaar wunaam wapalik, kidiy yawiy kap kwurtuwalik? Wamin, li yakuw, wunak sugwiyaan kwurkwa!” \v 41-42 Yitaypika Duw Jisas likik ata wadil, “Mata, Mata, yin samasama javik wukikwananyin. Jaav nak rivina. Maria li ki viyakita jaav tasakwula. Alik tikuw, wun likim watip maa. Li wuna maaj wukikwa.” \c 11 \s1 Kitampik duw taakw Godak maaj bwula-kwadiy. \r (Mat 6:9-13; 7:7-11) \p \v 1 Nyi nak Jisas tip nikim tikuw, Godak maaj bwulaad. Bwulaan napadik, dikidiy kalivadidiy duw nak dikik yakuw, wadid, “Yitaypika Duw, nyanak kalivaminakik Godak maaj bwula-bwulak God diki maaj wasapwiydi duw, Jon, dikidiy kalivadidiy duwak kalivadil pik.” \v 2-4 Jisas ata dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Gwur kitawa Godak maaj aw: \q1 ‘Asaay, nyanadiy mawul wakwanadiy duw taakw minadi saam yakisuw-dakik. \q1 Min yakuw, ababa duw takwak van ada. \q1 Ababa nyi kikibanadiy kikipaat nyanak akwutay. \q1 Adiy nuwukadiy duw taakw nyanaam yidadiy vaal bwutaay yibwiy-kwabana pik atampik minabab nyanadiy minaam yibanadiy vaal ayibwiy. \q1 Min nyanawa walibab yarip tuwun ada vaal nyanaam kakilik-ladiyan.’” \s1 Kitawa Godak bas sikuw, di gwura maaj wuki-kwanaad. \p \v 5-6 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Aw li gwuraam duw nak dikidi kapa duwak yikuw nyidi gaan, dikik wakida, ‘Wunadi kapa duw nak yabisaay wayab wunak yanaad. Aw wunaam kamnaagw maa ri dikik kwiykwiyik. Alik tikuw, wunak \it bret\it* mugwul basadika akwutay.’ \v 7 “Aw li dikidi kapa duw yala wiyaam kwakuw, dikik wasakwukuw wadik, ‘Min wunak wa-tikwa. Wiyig bwutaay takatipituwaad. Aw wun wunadiy nyanugwawa si kwanadiwun. Wun ras maa minak jaav kwatiyak.’ \v 8 “Aw wun gwurak watuwa adi duw dikidi kapa duw ab tikuw ras maa dikik, aw li di dikidi kapa duw dikidi wiyigaam viyada viyadik, adi duw si kwakir tikuw, di rasikuw, kwurik wadidiy jaav abab kwiykidadiy dikik. \v 9 “Wun gwurak watuwa aw li gwurak God jaav kwiydikik wakuw, bas sida bas sida as dikik. Aw li gwur jaav nak sitakirik kwakiyin kwakiyaan tikuw, a jaav ata sitakira-kigwura. Duw wiyigaam viyakwada pik, gwur atampik Godak bas sida sida as. Bas sikuw, God wiyig sakwutaka-kidaad gwurak. \v 10 “Adiy ababa duw taakw day Godak bas sikidiy, bas sikidanadiy jaav adiy kwurkidanadiy. Adiy duw taakw kwaki-kidanadiy jaav adiy sitakira-kidanadiy. Adiy duw taakw viyakidanadiy wiyig God sakwutaka-kidadiy dayak. \v 11 “Gwur asaay, gwuradiy duwa nyanugw kamiy kikir bas sidaak gwurak, aw dayak kabaay kwiykigwuradiy, ay? \v 12 “Aw li day gwurak bwad kikir bas sidaak gwurak, gwur dayak takit kwiykigwuradiy, ay? \v 13 “Gwur vaal yikwanadiy duw gwuradiy nyanugwak wukikuw, viyakita jaav dayak kwiykwagwuradiy. Aw adawul tipaam kwanadi Asaay dikidiy nyanugwak mwiya samasam wuki-kwanaad gwur gwuradiy nyanugwak wuki-kwagwuradiy mawulaam kakilkuw. Aw di dikidi Mawul adiy dikik bas sikidiy duw takwak kwiykidaad.” \s1 Nuwukadiy duw wadiy Satan Jisasak sugwiyaan kwurdid nimadiy yawiy kwurdikik wakuw. \r (Mat 12:22-30; Mak 3:20-27) \p \v 14 Duw wudib diki mawulaar yidik, di maaj akis bwulayikwaad. Jisas adi wudib kwurin yakidik, adi duw ata maaj bwulaad. Ababa vagaluwdiy duw taakw a jaav vikuw, ata pitaan wardiy. \v 15 Aw nuwukadiy duw wadiy, “Kidi duw adi yitaypika wudib, Biyilsipap, dikik ap kwiydik, di nuwukadiy mawulaam rinadiy wudib alik kwurin yakididiy.” \v 16 Aw nuwukadiy duw Jisasaam vasibariyik kwurik, bas sidaad di nimadi yawiy dayak simaka-dikik day ata lakwuk God yaakiya waad dikik. \v 17 Jisas dayadiy mawulaam wadadiy maaj wukikuw, wadidiy, “Li \it gavman\it* nak niki baap niki bapaar kapakap kajikuw, day dayada wariya-kidana, adi \it gavman\it* vakirkinaad. Li gwalugw nak niki baap niki bapaar kapakap kajikuw, day dayada wariyakidana, adi gwalugw ata vakirkinaad. \v 18 “Aw gwur wagwura Satan dikidiy wudib duw mawulaam ridaak, diki apaar wun kwurin yaki-tuwadiy. Atawa li Satan dikidi gwalugw niki baap niki bapaar kapakap kajikuw, day dayada wariyakidana, Satan dikidi gwalugw ata vakirkinaad. \v 19 “Gwur wagwura adi yitaypika wudib, Biyilsipap, wunak ap kwiydik, wun adiy mawulaam rinadiy wudib kwurin yakituwadiy. Aw gwura bapa duw dayabab mawulaam rinadiy wudib kwurin yaki-kwanadiy. Sikadadaad ap dayak kwiynaad a yawiy kwurdakik? Day wakidiy gwura maaj suwala maaj-al. \v 20 “Gwura maaj mwiya maaj maa. God ap wunak kwiydik, wun adiy mawulaam rinadiy wudib kwurin yakituwadiy. Alik tikuw, God dikidi duw takwaam van tikidi nyi gwura nyidim bwutaay tina wun Satanaam kakil-tuwalik tikuw. \v 21 “Ap samasam tikwanadiy duw diki wiyak van tikida wariya javiwa, adiy dikidiy niki jaav niki jaav yara rikidiy. \v 22 “Aw li nikidi ap mwiya samasam tikwanadi duw yakuw, adi nikidi duwaam viyakuw, dim kakilkuw, dikidiy wariya jaav kwurkuw, dikidiy niki jaav niki jaav karaykuw, dikidiy kapa duwak am sikidadiy. \v 23 “Adiy duw day wunawa yawiy kwar maarkinadiy, day wunadiy mama duw tikinadiy. Wun duw taakw vagaruwtaka-tuwadiy wunadiy gwalugwa duw taakw tdakikik. Aw wunadiy mama duw yakuw, viyayakidaak, adiy duw taakw kapakap kapakap tabwu-kinadiy.” \s1 Li wudib duw wapakuw, aw ata dikik sibinin yakida nuwukadiy wudibawa, adi duw ata mwiya kupwaraap tiyakiyaki-kinaad. \r (Mat 12:43-45) \p \v 24-26 Jisas ki maaj dayak wadidiy, “Li kupwarapa wudib duwaam wapakuw, di yin yaan kipa tamiyam kwakwa tamiyak vikir. Tamiy vi maarkuw, di ata wakinaad, ‘Wun sibinin yikinadiwun wun tayir kwakuw yatuwil tamiyaar.’ Wakuw yidik, di vikinaad a tamiy vayakwum nakuw, maliykamaliy rilik. Alik adi wudib sibinin yikuw, nuwukadiy kupwarapa wudib abitiy kwurin karaykidadiy a tamiyaar. Adiy nuwukadiy wudib dayadiy ap duw takwaam jawjaay kwurkwurik mwiya yitaypik adi taay wudibak tinadiy. Tayir kidi duw kupwaraap tad. Aw kita abitiya wudib yadaak, mwiya kupwaraap tiyakiyaki-kinaad.” \s1 Nuwukadiy duw taakw mwiya rakarak tikwadiy. \p \v 27 Jisas ki maaj wataay tidik, taakw nak adiy vagaluwdiy duw takwaam tikuw, Jisasak ata wasakwulid, “Minaam sapwiykuw, mwuny minak kwur taakw, a taakw li rakarak tikwaal!” \v 28 Aw Jisas ata wadidiy, “Aw adiy God diki maaj wukikuw, a majib lakwu lakwu tikwanadiy duw taakw, adiy duw taakw mwiya rakarak samasam tikwadiy!” \s1 Jawna diki yawiy liki maw maaj. \r (Mat 12:38-42) \p \v 29 Duw taakw samasam Jisasawa vagaluwdaak, di dayak ata wadidiy, “Kita kwanadiy duw taakw day mwiya kupwaraap-adiy. Wunak bas sigwura wunadi yawiy gwurak wun simak maa. Jaav nak gwurak simakakituwa. God dik maaj wasapwiydi duw, Jawna, tayir kwurdil java pik kwurkituwa. \v 30 “Mwiya tayir God dikidi ap Niniva tipa kidiy duw takwak simakadid Jawnaar. Di kiyadil pik adi nimadi kamiy yalaam nyi mugwul rikuw, ata maa wakwud. Atampik God dikidi ap simaka-kidaad kita kwanadiy duw takwak dayadi Mwamir. \v 31 “Ginyir God dikidi nimadi \it kot\it* im Sipa jaka tipa kidil \it kwin\it* Godak wakina gwurak, ‘Wun mwiya sika tamiyaam kwakuw, yalwun Salaman wadidiy viyakita maaj wukik.’ Aw wun, ki maaj gwurak wasapwiynadi duw, Salamanaam yitaypik tinadiwun. Aw gwur God diki maaj wukiwukik kwasik yidiygwurik. \v 32 “Ginyir God dikidi \it kot\it* im Niniva tipa kidiy duw taakw ab Godak wakidiy gwurak, ‘Nyan Jawna wadil maaj wukikuw, bwan kwiydiyan nyanadiy valik.’ Aw wun, ki maaj gwurak wasapwiynadi duw, Jawnaam yitaypik tinadiwun. Aw gwur God diki maaj wukiwukik kwasik yinadiygwurik!” \s1 Gwur yarakara ada kupwaraap tikik-nadiygwur. \r (Mat 5:15; 6:22-23) \p \v 33 “Duw taakw \it lam\it* wapatakataay, yala vakaam ay japakapaam akis vatakakwanadiy. Aw day maliykaam vataka-kwadana, miyawa wiyak kariyalikik a wiyaar wula-kidiy duw takwak. \v 34 “Aw li gwur niki niki javim viyakita milaar van tikigwura, aal gwuradiy mawul viyakit tikinadiy. Aw li gwur niki jaav niki javir kupwarapa milaar van tikigwura, aal gwuradiy mawul kupwaraap tikinadiy. \v 35 “Gwur yarakara ada kupwaraap tikik-nadiygwur. \v 36 “Aw li gwuradiy mawul viyakit tikidana, kupwaraap ti maarin, kwurkigwuradiy yawiy duw taakw dayadiy mwutamaam \it lam\it* kaytik kariyakidiy.” \s1 Adiy Parasiyawa God diki lo kalivadiy duw dayadiy sukw kupwaraap tidalik tikuw, alik aal mwiya kupwaraap dayak tikina. \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 37 Jisas maaj wakwusin napadik, Parasiy nak Jisasak bas sidid di diki wiyaam kamnaagw kidikikik. Wiyaar wulakuw, Jisas ata daan rad kamnaagw kikir. \v 38 Aw adi Parasiy vidil Jisas di taay maa taab jaan daya \it lo\it* walil pik kamnaagw kikir tikuw. Di ata pitaan warid. \v 39 Jisas dikik ata wadid, “Gwur Parasiy bapa duw nimadiy yawiy kwur-kwanadiygwurik atampika \it lo\it* kwurkwurik nuwukadiy duw taakw vikuw, ‘Kidiy viyakita duw-adiy,’ wadakikik. Aw gwuradiy mawul viyakit maa, kupwaraap-adiy. Gwur gwuradiy sipak wukikuw, gwur nuwukadiy duw taakw dayadiy jaav luwkuw kwurin nuwukadiy kupwarapa yawiy kwurkwanadiygwurik. \v 40 “Gwur kwam tinadiy duw-adiygwurik! Gwur maa laakw gwuradiy sip yitakadi God di gwuradiy mawul ab yitakadidiy? \v 41 “Viyakita mawulawa gwuradiy niki jaav niki jaav saal yinadiy duw takwak akwiy. Gwur atawa kwurkuw, gwuradiy mawul tugwaam nakinadiy God diki milaam. \v 42 “Gwur Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak. Ababa mayim sigwuradiy kikipaat, adiy day mwiya kwasadiy tinadiy ab, day lawdaak, gwur yarakara am tabatiy sikuw, nak Godak kwiykwanadiygwurik. Atawa gwur yarakara kwurkuw, viyakita jaav duw takwak kwurin mawul Godak yan, adiy yitaypika jaav gwur akis kwur-kwanadiygwurik. Aw adiy kwasadiy yawiy kwurkuw, aal viyakita. Aw kidiy yitaypika yawiyim kwurkwurik mawul wukimar-tikwa. \v 43 “Gwur Parasiy, mwiya kupwaraap tikina gwurak. Gwur Juw dayadiy gaba maja wiyaam viyakita tikir kwurik. Gwur nyidi tipaam tiytiyaan tigwurkikib, duw taakw gwurak yataay, wayapiy sitaay, ‘Kupwiyaay, kalivakwanadi duw,’ wataay wadakikib, gwur rakarak tikwanadiygwurik. \v 44 “Duw taakw jawjaay mawulaar wuki-kwadanalik, ‘Kidiy Parasiy God dikidiy duw tikuw, viyakita yawiy kwurkwanadiy,’ wakuw, alik day gwuradiy yawiy pik kwurkwanadiy. Aw day atawa kwurtaykib, vaal yikwanadiy Godak. Alik tikuw, gwur dayadiy yidanadiy vaal dayadiy maaw vaal gwur kwur-kwagwuradiy.” \v 45 \it Lo\it* kalivadiy duw nak Jisasak ata wadid, “Kalivakwanadi duw, min atawa wamina, nyanak ab sapis jikin waminaala!” \v 46 Jisas dikik ata wadid, “Mwiya kupwaraap tikina gwur \it lo\it* kalivanadiy duwak ab! Gwur samasama \it lo\it* duw takwak kwiy-kwagwuradiy day adiy \it lo\it* wab wukidakik. Aw adiy kwiygwuradiy \it lo\it* nimadiy vaat yinadiy dayaam. Aw gwur dayak sugwiyaan akis kwurkwanadiygwurik. \v 47 “Mwiya kupwaraap tikina gwurak! Adiy tayir gwuradiy waragaagw viyasipa-dadiy God diki maaj wasapwiydiy duw, dayadiy kawamiyaam gwur yarakara gilabadiy sawtaka-gwuradiy. \v 48 “Gwur gilabadiy sawtakagwura adiy gwuradiy waragaagw viyasipadadiy God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy kawamiyaam. Atawa kwurkuw, gwur simakagwura gwur yaakiya wagwura gwuradiy waragaagw dayadiy kwurdadiy yawiyik. \v 49 “Alik tikuw, God lakwun tidik waad, ‘Wuna maaj wasapwiy-kinadiy duwawa wuna maaj karaykinadiy duwawa wayaki-kituwadiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwak. Nuwukadiy day viyasipa-kidanadiy. Aw nuwukadiy day jawjaay kwurkidanadiy dayaam.’ \v 50-51 “God kidi kupw yitakadil nyab kariyarib gwuradiy waraga duw God diki maaj wasapwiydiy duwaam viyasipadadiy. Tayir, taay day Apilaam viyasipakuw, nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duwaam day viyasipaan viyasipaan yin aw Sakaraya. Di God dikidi nyidi wiyaam tidik, day dim viyasipadaad. Aw wun gwurak watuwa, gwur kita kwanadiy duw taakw, dayadiy vaal pik kwurkigwura God gwuraam kupwaraap kwur-kidadiygwurik gwuradiy warag dayadiy valik ab tikuw. \v 52 “Mwiya kupwaraap tikina gwur \it lo\it* kalivanadiy duwak! Gwur God diki maaj liki mwiya maaw maa laakw. Samasama duw taakw day a maaj liki maaw wukik kwurdakib, aw gwur a maaj liki mwiya maaw takatipi-kwagwura dayak gwur gwura kapa mawulaar dayak kalivataay!” \v 53-54 Jisas a tip wapadik, adiy \it lo\it* kalivadiy duwawa Parasiy day maa wadiy Jisas diki majiwa yawiyik. Alik tikuw, day samasama jaav bas sidiy dikik. Day ata kavin kwadiy Jisas di kupwarapa maaj wadik, day dim kwurkuw, \it kotiy\it* ir karayik a majik. \c 12 \s1 Jisas waad, “Gwur yarakara ada adiy Parasiy daya suwala majik.” \r (Mat 10:26-27) \p \v 1 Mwiya samasama duw taakw vagaluwdaak, day dayadiy apiy manim vasin tidiy. Jisas ki taay maaj dikidiy kalivadidiy duwak bas wadidiy, “Gwur wukir yarakara ada adiy Parasiy daya \it yis\it* ak. Daya suwala majik watuwala. \v 2 “Ababa jaav adiyka pakwun rinadiy, ginyir abab maykaar warkinadiy. Ababa jaav sapwutakadaak rinadiy, ginyir adiy jaav abab duw taakw lakwuyaki-kidanadiy. \v 3 “Adiy jaav gwur kwasa kwasa wagwuradiy pakwun tan, ginyir ababa duw taakw adiy jaav wukikidanadiy.” \s1 Gwur yarakara ada Godak. \r (Mat 10:28-31) \p \v 4 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Wunadiy kapa nyanugw, wun gwurak watuwadiygwurik gwur duwak yaga-tikwa. Day amwiydika viyasipa-kidanadiy. Viyasipakuw, ginyir day niki jaav gwuraam kwurkwur rav maa. \v 5 “Wun gwurak simakakituwaad yagakigwuradi duw. Gwur Godak ayag. Di duw takwaam viyasipakuw, di ap tikuw, bwunak yiy yanin tamiyaar yakiyakik. \v 6 “Saan nak kwasadiy wapwiy duwamiy nak duw yapiy-kwadanadiy kidakikik. Aw God di akis mawul wukimar-kwanaad adiy kwasadiy wapiyik. \v 7 “Gwuradiy abwaam tinadiy nab kas-adiy? God atampik kwasadiy jaav ab bwu lakwuya-dadiy. Aw gwur kwasadiy wapiy maa. Gwur mwiya duw taakw-adiygwurik. Alik tikuw, gwur wuki-tikwa. God nyanadi Asaay, di gwurak yara van tikwanaad.” \s1 Kitawa Jisas duw takwaam kaja-kidadiy. \r (Mat 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 “Li duw nak duw taakw mwutamaam tan dayak wakida, ‘Wun Jisas dikidi duw-adiwun’ waan, wun, duw taakw dayadi Mwaam, wunabab God dikidiy maaj kardadiy duw mwutamaam wakituwadiy, ‘Adi duw wunadi duw-ad.’ \v 9 “Aw li duw nak duw taakw mwutamaam tan dayak wakida, ‘Wun Jisas dikidi duw maa’ waan, wunabab God diki maaj kardadiy duw mwutamaam wakituwadiy, ‘Adi duw wunadi duw maa.’ \v 10 “Aw duw taakw, duw taakw dayadi Mwamik sapis jikin kwurkidana, God atampika vaal bwunak sipwutiykida. Aw li God dikidi Mawulak sapis jikin kwurkidana, a vaal aal God di samab sipwutiy maa. \v 11 “Gwur wunadiy duw taakw, aw li a javik tikuw, day gwuraam karay-kidanadiygwurik dayadiy gaba maja wiyaar dayadiy tamiya kidiy yitaypika duwawa, dayadiy sapakwa nyanugwak gwuraam \it kotiy\it* ik, aw gwur \it kot\it* im tikuw, bwula bwula majik wuki-tikwa. \v 12 “Aw a nyi God dikidi Mawul gwuradiy bwula-kigwuradiy maaj kaliva-kidadiygwurik.” \s1 Duw Jisasak wadid, “Min wunadi mwamik wamin di anadi asaay dikidiy javik am kwiydikik wunak.” \p \v 13 Vagaluwdiy duw taakw daya nyidim duw nak alim tikuw, Jisasak ata wadid, “Kaliva-kwanadi duw, min wunadi mwamik wamin, anadi asaay kiyakuw, wapadidiy jaav wunak nuwuk am saan kwiykwaad.” \v 14 Aw Jisas dikik ata wadid, “Sikadadaad wunaam tasakwud atampika yawiy birak kwurtuwkik?” \v 15 Jisas adiy vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Gwur yarakara van ada nuwukadiy duw taakw dayadiy javik mawul yikwayik kwurik. Duw taakw dayadiy samasama niki jaav niki jaav maa rav mwugiy-mwugiyik dayadiy mawul viyakit tidakikik.” \s1 Saan samasam tinadi duw maaj. \p \v 16 Jisas ki waya maaj kitika maaj di dayak ata wadidiy, “Saan samasam tidi duw diki mayim sididiy jaav mwiya samasam ridiy. \v 17-18 “Di dikik ata waad, ‘Wuna mayim tinadiy mwiy samasam-adiy. Aw wunadiy bay wiy maa rav dayadiy mwiy takatakak. Agwa jaav kwurkidiwun? Aw kitawa kwur-kidiwun. Wun wunadiy bay wiy kaybwiykuw, nuwukadiy nimadiy bay wiy kwur-kituwadiy. Kwurkuw, dayaam kidiy mayim rinadiy javiwa nuwukadiy jaav ab mwiyir taka-kituwadiy. \v 19 “‘Atawa kwurkuw, wun wunak wakidiwun, Kidiy jaav nabiy samasam wunaam rivikidiy. Jaaw, wun wuna sipak wuki-kidiwun. Wun kamnaagw kan guw kan sakwar sakwar kwakidiwun.’ \v 20 “Aw God dikik ata waad, ‘Min kwam yinadi duw-adimin. Ki gaan min kiya-kinadimin. Kiyamin, minadiy niki jaav niki jaav si kwurkidiy?’” \v 21 Jisas dayak ata wadidiy, “Atampik adiy duw taakw day dayadiy sipak samasama jaav vagaluwnadiy, aw God dikidi gikim day saal yinadiy duw taakw-adiy.” \s1 Samasam wuki-tikwa niki jaav niki javik. \r (Mat 6:25-34) \p \v 22-23 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Alik tikuw, watuwadiygwurik, kamnagwuk samasam wuki-tikwa. Gwuradiy kwusuw wapwiyik ab wuki-tikwa. Gwuraam vaat yikik-nabir. Gwurabir mawulawa amwiy abir mwiya yitaypik kamnagwawa kwusuw wapwiyik tinabir. Aw li God gwuradiy mawulawa amwiy gwurak kwiykuw, di mwiyir kamnagwawa kwusuw wapwiy gwurak kwiy-kidadiy. Alik abir kwasabir javik samasam wuki-tikwa. \v 24 “Gwur wadiy wulin yin yan tikwanadiy wapiyik av. Gwur mayim taba jaav sigwur, wardaak, ginyir ata yin lawdaak, kwurkuw, wiyaar kariya-gwuradiy kikir. Gwur kwur-kwagwura pik wapiy akis atampika yawiy kwurkwanadiy. God di diki dayak van tikwadadiy. Aw li di kikipaat wapiyik kwiykida, aw di mwiyir gwurak van tikinaad. \v 25 “Aw li gwur samasam wuki-kigwura kiyakiyak, niki nyi nak gwur gwura sitay sitaay rav maa. Aw a jaav nima jaav maa God kwurkwurik. \v 26 “Aw li gwur atampika jaav kwurkwur rav maarlik, agwa javik nuwukadiy javik wukinadiygwurik? \v 27 “Gwur kip warkwanadiy mawayak av. Gwur nimadi yawiy kwur-kwanadiygwurik gwuradiy wapwiy tipak. Aw adiy mawaay day gwur kwur-kwagwuradiy yawiy pik akis kwurkwanadiy. Tayir Juw dayadi yitaypika duw, Salaman, viyakita wapwiy kwusuw-didiy. Aw diki gilabadiy adiy mawaay dayadiy gilabadiyim maa kakil. \v 28 “Adiy kip warkwanadiy mawaay nibwul kip tikuw, kwasa mwiy tikuw, duw taakw dayaam gwakuw yiyaam taka-kidanadiy. Aw li God adiy mawayak dayadiy gilabadiy sawtaka-kwadadiy, di gwurabab gwuradiy wapwiy mwiyir kwiy-kidadiygwurik. Gwur kipa kwasa mwiydika Godak wukijibir tikwanadiygwurik! \v 29-30 “Atawa tikuw, mawul warin wukiway, ‘Nyan agwa kikipaat kikidiyan? Nyan agwa guw kikidiyan?’ Adiy \it haiden\it* tinadiy duw taakw atawa mawul wuki-kwanadiy. Aw gwur atawa wuki-tikwa. Aw gwuradi Asaay bwutaay lakwu-dadiy adiy saal yigwuradiy javik. \v 31 “Aw yitaypika jaav gwuradiy mawulaam takakigwura God dikidi gwalugwum tikir, yaakiya, di adiy nuwukadiy jaav ab gwurak ata kwiykidadiy.” \s1 Kidi yabir gwur samasama jaav kwurkigwura adawul tipaam. \r (Mat 6:19-21) \p \v 32 “Wuna kwasa bapa duw, gwuradi Asaay rakarak tinaad gwur dikidi gwalugwum tigwurkikik di gwuraam van tidikikik. Alik tikuw, gwur yaga-tikwa. \v 33 “Gwuradiy ababa jaav awarapiy sanak. Adiy saan kwurkuw, saal yinadiy duw takwak akwiy. Kidi kupwaam gwuradiy kwasabiy takwudaak, luwkuw duw luwkuw kwurdaak, wawraay sukwutuwdaak, gwuradiy niki jaav niki jaav jaaw yikidiy. Atawa kwurkuw, adawul tipaam gwurak God sibinin kwiykida yara kwagwurkikik. \v 34 “Gwuradiy mawul gwuradiy niki jaav niki jaav ridana tamiyak nyanyi wuki-kwanadiy.” \s1 Adiy yarakara kavin kwakinadiy yawiy duw maaj. \p \v 35-36 “Yawiy duw dayadi sapakwa duw, duw taakw kiradil bayaki kikipatik yidik, day kavin kwadiy diki sibinin yakida nyak. Gwur atampik gwuradiy wapwiy kaybwutiysuwkuw, vasikirikikuw, \it lam\it* wapatakakuw, gwur kavin ada yawiyik. Aw adi sapakwa duw sibinin yakuw, di wiyigaam viyadik, dikidiy yawiy duw kavin kwakuw, yabiyib dikik wiyig sikwutaka-kidanaad. \v 37 “Adiy yawiy duw dayadi sapakwa duw sibinin yakuw, vidil day kip dikik kavin kwadiy, day rakarak samasam tikwadiy. Aw wun gwurak watuwa, adi sapakwa duw atawa vikuw, di dikidi wapwiy kaybwutiysuwkuw, dayak kikipaat sukwulik yikuw, kwiydik, day jabim daan ran kikidiy. \v 38 “Aw li adi sapakwa duw nyidi gaan yakuw, ay taay tapwuk wadik yakuw, vidik adiy dikidiy yawiy duw kip kavin kwadiy dikik, aw adiy yawiy duw mwiya rakarak tikwadiy. \v 39 “Gwur yara awuk ki maaj. Aw li wiy asaay duw di adi luwkuw kwurkwanadi duw diki wiyaar yakida gaan di lakwuk-da, a gaan kip van tikik-naad adi duwak diki wiyaar wulawulak. \v 40 “Atampik gwurabab nyanyi gwuradiy mawul kwulapwu-jibirin adakw. Aw gwur maa laakw wun, duw taakw dayadi Mwaam, kidi kupwaar sibinin dakituwadi nyi.” \s1 Adiy viyakita yawiy duwawa adiy kupwarapa yawiy duw dayadiy yawiy. \r (Mat 24:45-51) \p \v 41 Pita Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, waal wamina waya maaj kitika maaj nyanak wanadimin, ay? Ababa duw takwak wanadimin?” \v 42 Yitaypika Duw Jisas dayak ata wadidiy, “Agwa yawiy viyakita yawiy duw kwurkinaad dikidi sapakwa nyinik? Di atawa kwurkinaad. Dikidi sapakwa nyan wadik, di nuwukadiy yawiy duwak van tikinaad. Di dayak yara van titaay, dayadiy kamnaagw dayak kwiykinaad dayadiy kamnaagw kikwadana sikir. \v 43 “Adi yawiy duw atampik viyakita yawiy kwurdik, aw dikidi sapakwa nyan sibinin yakuw, di viyakita yawiy vikuw, adi yawiy duw rakarak tikinaad. \v 44 “Adi sapakwa nyan dikidi yawiy duwak ata wakinaad, ‘Aw min wuna sibinin yakituwa nyi min maa laakw. Aw wun kip yakuw, vituwa min viyakita yawiy kwurnadimin. Alik tikuw, min wunadiy ababa javik van tikiminadiy.’ \v 45 “Aw li adi yawiy duw kupwaraap tikida, di diki mawulaar wakida, ‘Wunadi yitaypika duw di sibinin yabiyib yay maa.’ Atawa wukikuw, di jawjaay kwurkinaad nuwukadiy yawiy duw takwaam. Di duw tikwul-kwanadiy duwawa kwakuw, dayawa kamnaagw kitaay, duw kwam yikwadiy guw kikinaad. \v 46 “Adi yawiy duw dikidi sapakwa nyan sibinin yakinaad nyi nak dikik. Aw adi yawiy duw di laakw maa a javik. Adi sapakwa nyan dikidi yawiy duw diki kupwarapa yawiy vikuw, di dikim mwiya nimadib viya-kidaad. Viyaan napataka, di wayaki-kidaad kupwarapa tipaar nuwukadiy kupwarapa duw takwawa kwadikikik. \v 47 “Adi yawiy duw dikidi sapakwa duw kwurdikik wadil jaav lakwukuw, aw li di kwasik yikida a yawiy kwurkwurik, dikidi sapakwa duw dim nimadib viyakidaad. \v 48 “Aw li adi yawiy duw dikidi sapakwa duw kwurdikik wadil jaav laakw maarkuw, aw di niki yawiy kwurkida, dikidi sapakwa duw dim kwasa nimadib viyakidaad. Adiy duw taakw God dayak samasama yawiy kwiydadiy, dayabab day samasama yawiy sibinin dikik kwiykwadiy. Aw adi duw God dikik mwiya samasama yawiy kwiydadiy, dibab dim mwiya samasama yawiy sibinin Godak kwiykwaad.” \s1 Jisas kidi kupwaar dadilik tikuw, alik duw taakw kajaan tikidiy. \r (Mat 10:34-36) \p \v 49 “Wun God dikidi Mawul wayaki-kituwaad. Di yawiy kwurkinaad yiy kaytik, aw wun kidi kupwaar yatuwil ki yawiyik. Wuna mawul wana God dikidi Mawul bwutaay ki yawiy kwurik-da basa kasab. \v 50 “Aw taay kagil samasam wuna sipaar yakidiy. Kidiy ababa kagil yin kwusidaak, wuna mawul ata wiyaw nakina. \v 51 “Wun kidi kupwaar datuwil duw taakw dayadiy wariya mawul kwusidakik maa. Wun datuwilik alik nuwukadiy duw taakw wunak wukijibir tikuw, aw nuwukadiy duw taakw wunak wukijibir ti maarkidana, day ata kapakap kapakap tikidiy. \v 52 “Alik tikuw, wiy nikim kwakidiy duw taakw dayadiy mawul kajakuw, mugwul niki bapaam, vitiy niki bapaam, atawa tikidiy. \v 53 “Asayugw maa wakidiy dayadiy duwa nyanugwak. Aw duwa nyanugw maa wakidiy dayadiy asayik. Amayugw maa wakidiy dayadiy takwa nyanugwak. Aw takwa nyanugw maa wakidiy dayadiy amayik. Duw dayadiy taakw maa wakidiy dayadiy kajarik. Aw kajaar maa wakidiy dayadiy duwa nyanugw dayadiy takwak. Atawa dayadiy mawul kajakuw, kapakap kapakap tikidiy.” \s1 Duw taakw nyi dayadiy maaw lakwukwadiy. \r (Mat 16:2-3) \p \v 54-55 “Gwur baw tubw nyi dakwada tamiyaam tidik vikuw, wakwadiygwurik, ‘Waal jakina,’ waan. Wakuw wagwur, waal ata jakina. Waliy viyalikib, wakwadiygwurik, ‘Waal ji maa,’ waan. Wakuw wagwur, waal ata ji maa. \v 56 “Gwur viyuw tikala pik pasiranadiy duw taakw-adiygwurik. Gwur kidawa tubwaar kituw vikuw, kidi kupwaam tinadiy javim vikuw, bwunak lakwukuw wakidiygwurik, ‘Ki nyi waal jakina. Ki nyi waal ji maa.’ Aw agwa javik tikuw gwur wunadiy yawiyik vikuw, dayadiy maaw laakw maargwuradiy?” \s1 Nuwukadiy duwawa maaj lakatiy yaab. \r (Mat 5:25-26) \p \v 57 “Gwur gwura viyakita jaav alakatiy kwurkwurik. \v 58 “Aw li duw nak minaam \it kotiy\it* ir karayik tidik, yabir yitaay tikuw, nyidi yabim adi duwawa min a maaj alakatiy. Bir mawul nak ada. Aw li atawa adi duwawa lakatiy maarkimina, aw adi duw minaam karayin \it jas\it* tabaam takadik, aw \it jas plisman\it* tabaam takadik, aw \it plisman kalabus\it* ir kwusawula-kidanadimin. \v 59 “Mwiya maaja watuwa. Aw min \it kalabus\it* im kwaan yin \it jas\it* wadidiy saan miyawa kwiykimina adi duwak, ata \it kalabus\it* kwusi-kinadimin. Aw saan dikik kway maarkimina, min kip \it kalabus\it* im kwayi-kinadimin yin mina \it dinau\it* kwusikila nyab.” \c 13 \s1 Li gwur bwan kway maarkigwura gwuradiy valik, gwur kupwaraap kwurkigwura. \p \v 1 A nyi nuwukadiy duw Jisasak yakuw, day dikik yarik yidaad nuwukadiy Galiliya tamiya kidiy duw day Godak vaal kwurdaak, Paylat vay sawdiy duw wayakidik dayaam viyasipa-dadiy. \v 2 Jisas dayak ata bas sididiy, “Day adiy Galiliy tamiya kidiy duwaam atawa viyasipakuw, gwur wukigwura adiy duw dayadiy vaal ababa nuwukadiy Galiliy tamiya kidiy duw dayadiy valim kakil-danadiy? \v 3 “Atawa maa! Wun gwurak watuwa li gwur gwuradiy valik bwan kway maarkigwura, gwur abab kupwaraap kwurkigwura daya pik. \v 4 “Gwur wukigwura aluwur pik tidi kabaka wiy Saylawum tamiyaam vakirkuw, duw taakw tabatiy maan abamugwulaam vakirkuw viyasipa-didiy. Aw gwur wukigwura adiy kiyadiy duw taakw dayadiy vaal nuwukadiy Jiruwsalimaam kwanadiy duw taakw dayadiy valim kakildanadiy? Ay? \v 5 “Atawa maa! Wun gwurak watuwa, li gwur gwuradiy valik bwan kway maarkigwura, gwur abab kupwaraap kwurkigwura daya pik.” \s1 Adi mwiy ri maardi miy maaj. \p \v 6 Jisas ki waya maaj kitika maaj ata wadidiy, “Duw nak dikidi maay duwak wadid miy si \it vik\it* sidikikik dikidi mayim. Ginyir di yaad mwiy rirak vikir adi miyaam. Aw samab maa mwiy ri. \v 7 “Vikuw, di dikidi maay duwak wadid, ‘Nabiy mugwul wun kilir yatuwa mwiy rirak vikir kidi miyaam. Aw samab maa mwiy ri. Yaakiya, kidi miy avil. Di kip tan gaaj yikinaad.’ \v 8 “Aw adi mayim yawiy kwurdi duw adi maay asaay duwak ata wadid, ‘Sapakwa duw, wapamin kip tikwaad kidi nabiyda. Tidik, wun yaan vakuw, \it bulmakau\it* dayadiy diy kariyakuw, takakituwadiy dikidi mawum. \v 9 “‘Aw li kidi miy mwiy rikida nikidi nabiy, ay yaakiya. Aw li mwiy ri maarkida, a jaaw nibwu vilkiminaad.’” \s1 Sinawurin titak rivi maarkwala taakw Jisas sipwutiydil Sapat nyaam. \p \v 10 Sapat nyi nak Jisas Juw dayadi gaba maja wiyaam tan, duw takwak kaliva-didiy. \v 11 Alim taakw nak kwaal. Wudib nak liki mawulaar yikuw, di mwugiydik, li giviyib nabiy tabatiy maan abamugwul kwayalidiy. Likidi bwan kwudikidik, aw li sinawurin titak akis rivikwaal. \v 12 Jisas likim vikuw, likik wataykuw, ata wadil, “Nyina giviyib aka bwu akwusina!” \v 13 Di dikibir taab likim takadik, jayib nak ata sinawurkuw rasin tal. Rasin tikuw, li ata Godak wayapiy silid. \v 14 Adi gaba maja wiyak van tidi duw vikuw, di wukikuw Jisas a taakw sipwutiydil Sapat nyaam, di yaal giraad Jisasak. Alik tikuw, vagaluwdiy duw takwak wadidiy, “Nyi abwun-adiy yawiy nyi. Gwuradiy giviyib sipwutiyin kwurik, gwur adiy nyaam may. Aw Sapat nyaam maa!” \v 15 Yitaypika Duw Jisas adi duwawa adiy diki mawula pik tidiy duw takwak ata wadidiy, “Gwur viyuw tikala pik pasira-nadiygwur! Sapat nyaam gwuradiy \it bulmakau\it* awa \it donki\it* daya wiyaam kwadaak, gwur yitaay dayadiy yaav raliykuw, kawaar kwurin karay-kwagwuradiy guw kidakikik. \v 16 “Aw ki taakw li Aparam diki gwalugwa taakwal. Aw Satan lim kalakwun kwadil nabiy tabatiy maan abamugwul. Alik tikuw, wun ki taakw Satan tabaam tilik, wun Sapat nyaam nyigil-nyigil maa rav, ay maa?” \v 17 Jisas dikidiy mama duw day diki wadil maaj wukikuw, wap saydiy. Aw ababa nuwukadiy duw taakw day rakarak tidiy Jisas diki kwurdil viyakita yawiyik. \s1 Sika \it mastat\it* maaj. \r (Mat 13:31-32; Mak 4:30-32) \p \v 18-19 Jisas adiy duw takwak ata wadidiy, “Agwa jaav kaytik God duw takwak van tinaad? Agwa javir wakituwaad lakwu-gwurkik? God diki yawiy sika \it mastat\it* kitik nimaad warkwanaad. Duw adiy kwasa kwasadiy sika \it mastat\it* kwurkuw, diki mayim sididiy. Ginyir warkuw, miy tidik, wapiy day dikidiy baw miyaam kwaat taka-kwadanaad. Atampik God duw takwak van tikwanaad.” \s1 \it Yis\it* maaj. \r (Mat 13:33) \p \v 20-21 Jisas dayak bas sididiy maa, “Agwa jaav kaytik God duw takwak van tinaad? Agwa javir wakituwaad lakwu-gwurkik? God duw takwak van tinaad \it yis\it* kaytik. Diki yawiy \it yis\it* kaytik nimaad warkwanaad. Taakw \it bret\it* sukwulik yikir tikuw, li ata kwasa \it yis\it* kwurkuw, \it plaua\it* wa nakamwiyib kwurjuwtakakuw, kaybaybalakin kwurlikib, ginyir a \it plaua\it* wa \it yis\it* wulkuw, mwiya nima tikina.” \s1 Tupwiy ti maarnadi wiyig maaj. \r (Mat 7:13-14,21-23) \p \v 22 Jisas Jiruwsalimaar yikir tikuw, di adiy samasama tiparib wulayid. Adiy tipa kidiy duw takwak kaliva-didiy. \v 23-24 Duw nak Jisasak ata bas sidid, “Yitaypika Duw, duw taakw aywa maa God dikidi gwalugwur wulakidiy?” Jisas vagaluwdiy duw takwak ata wadidiy, “Duw taakw viyakita kwakidanadi tipaar yikwanadi yaab adi wiyig tipwiy maa ti. Kwasaad-ad. Aw gwur wagwura viyakita yawiy akwur adi wiyigaar wulawulak. Aw wun gwurak watuwadiygwurik samasama duw taakw adi wiyigaar wulak kwurkidana, aw dayaam rav maa. \v 25 “Adi wiy asaay duw rasikuw, adi wiyig ata takatipi-kidaad. Takatipidik, gwur nyidim nuwukadiy duw taakw kawaam tigwur, adi wiyigaam viyataay, wakigwuraad, ‘Yitaypika Duw, nyanak kidi wiyig asakwutak!’ Aw di gwurak ata wakinaad, ‘Wun gwuraam maa laakw. Gwur akim tikuw, yanadiygwurik?’ \v 26 “Wakuw wadik, gwur ata wasawulakuw, wakigwuraad, ‘Nyan minawa nakamwiyib kamnaagw kan guw kidiyan. Aw min mina nyana tipaam kalivaminadiyan!’ \v 27 “Gwur atawa wagwur, di gwurak maa wakinaad, ‘Wun gwuraam maa laakw. Gwur akim tikuw, yanadiygwurik? \p Gwur wunaam agwutak! Vaal yiyi tikwanadiy duw taakw-adiygwurik!’ \v 28 “Gwur vikuw Aparam Aysak Jakapawa nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duwawa day God dikidi tipaam kwadaak, gwuraam God watipidik, gwur kawaam titaay, girataay, wuk vatikirikiy-kidiygwurik. \v 29 “Kidi kupw miyawa tamiya kidiy duw taakw God dikidi tipaar yakuw, day jabim daan rikidiy kamnaagw kikir. \v 30 “Kita samasam day yitaypik tinadiy, ginyir mwiyir yisadayaki-kidiy. Aw kita nuwuk day yisadayaki-nadiy, ginyir day yitaypik tikidiy.” \s1 Jisas samasam wukid adiy Jiruwsalim tipa kidiy duw takwak. \r (Mat 23:37-39) \p \v 31 A nyi nuwukadiy Parasiy Jisasak yakuw, dikik ata wadaad, “Juw dayadi yitaypika duw Yirat, di minaam viyasipaak wanaad. Alik min ki tip awap.” \v 32 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur yikuw, adi yarakara suwaal kwurkwanadi duwak aw: ‘Nibwulawa sir wun mawulaar yidiy wudib kwurin yakikituwadiy. Yakikuw, adiy giviyib kwurnadiy duw taakw sipwutiy-kidiwun. Yaakiya, muw wuna yawiy kwusikina.’ \v 33 “Nibwulawa sirwa muw wun yabisaay yikidiwun. Ababa God diki maaj wasapwiydiy duw day kipa tamiyaam dayaam viyasipa viyasip a maa rav. Aw day Jiruwsalimadanim viyasipa-kwadanadiy. \v 34-35 “O Jiruwsalim tipa kidiy duw taakw, gwur bwutaay God diki maaj wasapwiydiy duw viyasipa-gwuridiy. Diki maaj karaydiy duw gwurak wayakidik, dayaam kabaak kwariyaki-gwuridiy viyasipak. Nyanyi wun gwurak amaay tapwuk likidiy nyanugwak likibir pipaar takatipitaay kwurin rikwala pik, atampik wun gwurak kwurik. Aw gwur maa wanadiygwurik wunak. Alik tikuw, God maa wanaad gwurak. Aw gwur kip kwakwanadiygwurik. Aw wun gwurak watuwadiygwurik, gwur wunaam samab van ti maa. Aw ginyir gwur wakigwura, ‘Nyan God dikidi wayakididi duwak wayapiy sinadiyan,’ wun ata sibinin yakidiwun.” \c 14 \s1 Jisas barik kwurdi duw sipwutiydid Sapat nyaam. \p \v 1 Sapat nyi nak Jisas di sapakwa nyan Parasiy diki wiyaar yad kikipaat kikir. Nuwukadiy duw day dikik mila sukw kwurdiy aw li di dayadiy \it lo\it* watipidadiy yawiy kwurkwurik. \v 2 Atawa van ridaak, dikidiy manwa taab wulda duw Jisasak yaad. \v 3 Jisas adiy \it lo\it* lakwudiy duwawa Parasiyak wadidiy, “Nyana \it lo\it* ata ata wana giviyib kwurnadiy duw taakw dayadiy giviyib sipwutiy-sipwutiyik Sapat nyaam? Yaakiya wana, ay maa?” \v 4 Aw day dikik samab maaj maa wu. Atawa tikuw, Jisas adi maan taab wulda duw dikidiy maan taab sipwutiykuw, wayakidik yad. \v 5 Jisas dayak ata wadidiy, “Aw li gwuradiy duwa nyanugw ay \it bulmakau\it* vakirdaak guw rilil kawaar Sapat nyaam, gwur ata ata, lagwun kawarik-gwuradiy, ay maa Sapat nyi tilik?” \v 6 Aw day dikik wawak wukidaal maa rav. \s1 Kitawa duw taakw dayadiy mwiya mawul simaka-kwanadiy. \p \v 7 Jisas ata vidil nuwukadiy duw day yitaypika duw dayadiy tikirim daan rikir kwurdalik, di ki waya maaj kitika maaj dayak wadidiy: \v 8-9 “Aw li nuwukadiy duw gwurak duw takwaam kirakida bayaki kikipatik yin kigwurkikik bas sidaak, gwur yikuw, yitaypika duw dayadiy tikirim daan rikir kwur-tikwa. Aw li gwur atawa kwurkigwura, nikidi duw di yitaypik minaam yakida, adi bayaki kikipatik van tinadi duw gwurak wakidadiygwurik, ‘Kidi duw waal min rimina tamiyaam rikinaad.’ Atawa wadik, gwur samasam wap saykuw, rasikuw, yikuw, yisadapika duw tikirim daan rikidiygwurik. \v 10 “Aw day gwurak bas sidaak bayaki kikipatik yin kigwurkikik, gwur yikuw, yisadapika duw tikir kwurkuw, daan ada. Gwur atawa kwurkigwura, adi bayaki kikipatik van tinadi duw gwuraam vikuw, yakuw, wakidadiygwurik, ‘Kapa duw, min wunawa may yitaypika duw tikir kwurik.’ Atawa wadik, gwur yisuw pik tikidiygwurik adiy vagaluwdiy duw taakw milaam. \v 11 “Ababa duw taakw day dayak yisuw pik tikir yawiy kwurkidiy, aw God mwugiydik, adiy duw taakw yisada pik tikidiy. Aw ababa duw taakw day yaakiya wakidiy day yisada pik tikir, aw God mwugiydik, atampika duw taakw day yitaypik tikidiy.” \v 12 Jisas adi dikim waan kamnaagw kidikikik karaydi duwak ata wadid, “Aw li min nuwukadiy duwaam waan kariyaak mina wiyaar kamnaagw kidakikik tikuw, min minadiy kapa nyanugw, min minadiy mwaam nyamwusugw, min minadiy gwalugwa duw, min minawa walibab kwanadiy saan samasam tinadiy duwaam waan kariya-tikwa. Aw li min atampika duwaam waan karaykimina, awarabab day minaam waan karay-kidanadimin dayadiy wiyaar. \v 13 “Min bayaki kikipaat jabim takak tikuw, adiy saal yinadiy duw taakw, adiy duw taakw dayadiy ap bwan maan taab kupwaraa tinadiy, adiy duw taakw dayadiy mil tipinadiy, atampika duw taakw waan akaray. \v 14 “Atampika duw taakw minaam awarab waan karay karay rav maa. Aw alik tikuw, God minaam viyakit kwurkidadimin dikidiy viyakita duw taakw day kiyakuw ridaak, kirapitakakida nyaam.” \s1 Nimadi bayaki kikipaat maaj. \r (Mat 22:1-10) \p \v 15 A jabim ran kamnaagw kidi duw nak a maaj wukikuw, Jisasak ata wadid, “Adiy duw taakw day daan rikidiy kikipaat kikir God dikidi duw takwaam van tikidadi tipaam, day mwiya rakarak tikwadiy!” \v 16 Jisas dikik ata wadid, “Duw nak di nimadi bayaki kikipaat kwiyik tikuw, samasama duw takwak akiy kwiytaka-didiy yadakikik. \v 17 “Adi bayaki kikipaat kwulapwun ridik, adi duw dikidi yawiy duw wayakidik, yad adiy tayir akiy takadidiy duw takwaam waan kariyaak, dayak, ‘May, ababa jaav bwutaay kwulapwun rinadiy,’ waan wadikikik. \v 18 “Aw day abab kwasik yidiy adi bayaki kikipatik yiyak. Alik tikuw, duw nak yawiy duwak wadid, ‘Wun kupw yapiytuwaad. Alik wun wunadi kupwak vikir yikidiwun. Alik tikuw, wun yiyi rav maa.’ \v 19 “Aw nikidi duw ata waad, ‘Wun yawiy \it bulmakau\it* tabatiy yapiytuwadiy. Alik tikuw, wun dayaam mwugiykitaan vikir kwakidiwun. Alik tikuw, wun yiyi rav maa.’ \v 20 “Aw nikidi duw ata waad, ‘Wun wayab taakw kiranadiwun. Alik tikuw, wun yiyi rav maa.’ \v 21 “Adi yawiy duw sibinin yikuw, dikidi sapakwa nyinik adiy wadadiy majib majib wadid. Aw adi wiy asaay duw adiy maaj wukikuw, di yaal samasam giraad. Girakuw, di dikidi yawiy duwak ata wadid, ‘Min yabiyib maay adiy kidi tip dikidiy nimadiy yabawa kwasadiy yabir. Yikuw, adiy saal yinadiy duw taakw, adiy duw taakw dayadiy ap bwan maan taab kupwaraap tinadiywa, adiy mil kwakidiy, abab kwurkuw, akaray.’ \v 22 “Kwasa mwiy tikuw, adi yawiy duw dikidi sapakwa nyinik ata wadid, ‘Sapakwa duw, waminadiy yawiy bwutaay kwurtuwadiy, tamiy kip rinadiy.’ \v 23 “Aw adi sapakwa duw dikidi yawiy duwak ata wadid, ‘Min adiy kipa tamiyaar yinadiy yabiwa mayir yikuw, sitakira-kiminadiy kipa duw taakw kwurin akaray. Kariyamin, kidi wunadi wiy wapwurukwu-kwaad. \v 24 “‘Aw minak watuwadimin adiy taay yadakikik watuwadiy duw taakw day samab kidiy wunadiy kikipatim ki maa!’” \s1 Jisas dikidiy mwiya kalivadidiy duw dayadi yaab. \r (Mat 10:37-38) \p \v 25-26 Duw taakw samasam Jisasawa yitaay tidaak, di dayak tipatiyakwukuw, wadidiy, “Aw li duw taakw day wunadiy kaliva-tuwadiy duw taakw tikir wakuw, aw day dayadiy amaay, asaay, nyanugw, taakw, mwamugw, nyamwusugw, aw day dayadiy kapa sipak ab yikwadanadiy mawul dayadiy wunak yidanadiy mawulaam yitaypik tikidana, ata day wunadiy kaliva-tuwadiy duw taakw samab ti maa. \v 27 “Aw adiy duw taakw kwasik yikinadiy nuwukadiy duw taakw dayaam kupwaraap kwurkidanadiy jaav kwurkwurik wuna danik wakuw, adiy duw taakw wunadiy kalivatuwadiy duw taakw ti maa. \v 28 “Aw li gwuraam duw nak wiy kwurik tikuw, di taay adi wiyak saan kwas kwurkidadiy yapiy-yapiyik. Atawa wukikuw, dikidiy ababa saan nasikuw, di ata lakwukida dikidiy saan rivikinadiy, ay maa. \v 29-30 “Aw li di atawa kwar maarkida, adi kwurkidadi wiy di mwiyir kwurkwusim maa. Atawa tikuw, nuwukadiy duw taakw day diki kwurdil yawiyim vitaay, rik kwurtaay, wajikidanaad dikik, ‘Kidi duw di diki yawiy kwurkwusi-kwurkwus maa rav!’ wataay wakidiy. \v 31 “Aw li tip nak dayadi yitaypika duw di wukidil nikidi tip dayadiy vay sawdiy duw yanadiy aw di dayawa wariyaak, a tipa kidiy vay sawdiy duw dikidiy vay sawdiy duwaam kakildiy. Alik tikuw, di wukitaytayad, ‘Nyan dayaam kakil-kibanadiy, ay nyan rav maa?’ \v 32 “Aw di wukidil di dayawa wariy-wariyak rav maarlik, aw day sikab yataay tidaak, di duw wayaki-kidadiy a tipa kidi yitaypika duwak adi wariy kwusidikik. Kwusikuw, kip yarakara kwakir.” \v 33 Jisas dayak ata wadidiy, “Atampik, gwur wunadiy kalivatuwadiy duw taakw tikir, taay gwur yarakara awuk. Gwuradiy ababa jaav wapakuw, wunadiy kalivatuwadiy duw taakw tigwurkikik gwuradiy mawul ata yidabaal maa adiy javik.” \s1 Bay yi maa ril waliy kwaa maaj. \r (Mat 5:13; Mak 9:50) \p \v 34 “Gwur yarakara awuk. Waliy kwas ad viyakitad. Aw li waliy kwas wakwukwusidik, aw alik ginyir bay yiyi rav maa. \v 35 “Wakwukwusidik, ginyir adi waliy kwusim yawiy nakab kwurkwur rav maa. Alik day kip yakiyaki-kidanaad. Gwur adiy waan tinadiy, gwur awuk. Gwur adi atampika waliy kwas kaytik tikik-nadiygwurik.” \c 15 \s1 Jaaw yil \it sipsip\it* maaj. \r (Mat 18:12-14) \p \v 1 Nyi nak samasama \it takis\it* kwurdiy duw nuwukadiy vaal yidiy duwawa Jisasak yadiy diki maaj wukik. \v 2 Nuwukadiy Parasiyawa God diki \it lo\it* kalivadiy duw vikuw, maa wadiy a javik. Alik day yaal girakuw, day dayak wadiy, “Sa! Kidi duw yaakiya wanaad vaal yinadiy duw taakw dikik yadakikik. Aw di dayawaanab kikipaat kinaad!” \v 3 Day atawa wadaak, alik tikuw Jisas ki waya maaj kitika maaj dayak ata wadidiy. \v 4 “Li gwuraam duw nak di \it sipsip\it* duwamiy tabab (100) tikuw, aw nak jaaw yilik, di, ‘Jaaw yikwa,’ wakida? Aw si wana? \it Sipsip\it* duwamiy aliy sap tabatiy maan abaliy (99) di dayaam wapakuw, kipa tamiyaam di kwakiyin kwakiyaan tikinaad a \it sipsip\it* ak. \v 5-6 “Adi duw a \it sipsip\it* sitakirakuw, di rakarak tikuw, \it sipsip\it* diki kubwum takakuw, tipaar kariya-kidaal. Tipaar wakwukuw, tipa duw takwawa gwalugwa duw takwak gaam sikidadiy day yadakikik dikik. Di dayak ata wakidadiy, ‘Wun wuna jaaw yil \it sipsip\it* bwutaay sitakira-tuwaal. Alik gwur wunawa nakamwiyib rakarak ada!’ \v 7 “Atawa adawur tipaam kwanadiy day rakarak tinadiy adiy duwamiy aliy sap tabatiy maan abaliy (99) vaal ri maarnadiy viyakitadiy duw takwak day mwiyir tinadiy God diki milaam. Aw li vaal yinadi duw nak diki vaal yidil mawul wapakida, aw day mwiy rakarak samasam tikinadiy dikik.” \s1 Jaaw yil saan maaj. \p \v 8 “Atawa taakw nak likim apa kabaak tabatiy rinadiy. Liki saan nak jaaw yilik, agwa jaav kwurkila? Li \it lam\it* wapatakakuw, liki wiy vayukwubagwukuw, li ata kwakiyin kwakiyaan tikina a sanak. \v 9 “Li a saan sitakirakuw, tipa duw takwawa gwalugwa duw takwak gaam sikiladiy yadakikik likik. Li ata wakiladiy, ‘Wunakil jaaw yil saan bwutaay sitakira-tuwaal. Alik gwur wunawa rakarak ada!’ \v 10 “Atawa God diki maaj kardadiy duw rakarak tikinadiy duw nikik di diki vaal yikwadadi mawul wapadik.” \s1 Jaaw yidi badiy duw maaj. \p \v 11 Jisas maa ata wadidiy, “Duw nak di duwa nyidiy vitiy tad. \v 12 “Adi kwasada pika nyan dikidi asayik ata wadid, ‘Asaay, ginyir min kiyakimina, minadiy jaav wun nuwuk kwur-kituwadiy. Alik tikuw, wun wuna yaay kita kwurik.’ Dikidi asaay yaakiya wakuw, adiy dikidiy niki jaav niki jaav abir dikibir nyidiyik ata kajadidiy. \v 13 “Ginyir nuwukadiy nyi yidaak, adi duw dikidi kwasada pika nyan dikidiy ababa jaav warapiy-didiy sanak. Adiy saan kwurkuw, di dikidi asaay diki wiy ata wapadil. Wapakuw, di nikidi sika tamiyaam ridi jaka tipaar yad. Yikuw, adi tipaam di dikidiy saan kip yakiyaki-didiy kupwarapa javik. \v 14 “Dikidiy miyawa saan kwusidaak, dikidi kwadidi jaka tip miyawa kamik tidiy. Aw dikidiy miyawa jaav kwusidaak, di kip kwaad. \v 15 “Atawa kwakuw, adi duw di ata yad adi tipa kidi sapakwa duwak yawiy kwurik. Adi sapakwa duw ata wayakidid diki kupwaar dikidiy bwalak van tidikikik. \v 16 “Dikik duw nakab kamnaagw maa kway. Alik tikuw, di kaam samasam yasikuw, di adiy bwal kidadiy kamnaagw kikir wukid diki yaal wapwurukwu-likik. \v 17-19 Atawa kwakuw, diki mawul wukin kariyakuw, di dikik ata waad, ‘Wun wunadi asaay dikidiy yawiy duw yarakara kwataay, mwiya samasama kamnaagw kikwanadiy. Aw wun kilim yarakara maa kwu. Wun kiyakidiwun kamik! Ay yaakiya, wun wunadi asayik yikidiwun. Yikuw, wun dikik ata wakituwaad, Asaay, wun vaal yidiwun minawa Godak. Alik tikuw, wun maa rav minadi nyan titak. Wun minadi yawiy duw kaytik tikidiwun minak.’ \v 20 “Atawa wukikuw, di ata rasikuw, sibinin yad dikidi asayik. Sikab yidi yabir yataay tidik, dikidi asaay ata dim vidid. Vikuw, diki mawul dikidi nyinik samasam wukikuw, dikik ata gipiyid. Yikuw, dim kalakwukuw, ata mwutamaam jipwudid. \v 21 “Dikidi nyan dikik ata wadid, ‘Asaay, wun vaal yidiwun Godawa minak. Alik tikuw, wun maa rav minadi nyan titak. Wun minadi yawiy duw kaytik tikidiwun minak.’ \v 22 “Aw dikid asaay dikidiy yawiy duwak wataydik, yadaak, wadidiy, ‘Wun kidi wunadi nyinim yakisuwtakak. Alik tikuw, gwur yikuw, wuna wiyaam rinadi viyakita wapwiy kwurkuw, kariyakuw, dim akwusuwtak! \it Ring\it* diki tabaam takakuw, \it su\it* akwusuwtak dikibir manim! \v 23 “‘Atawa kwurkuw, viyakita karuwka karuw badiy \it bulmakau\it* kwurkuw, aviyasip. Viyasipagwur, nimadi bayaki kikipaat kinaak! \v 24 “‘Tayir kidi wunadi nyan kiyadi duw kitik maak pakwun tad. Aw kita di bwutaay sibinin yanaad.’ Wakuw wadik, day ata adi bayaki kikipaat kidaad.” \s1 Adi badiy duw dikidi asaay maaj lakatiydil adi duw dikidi mwamwa. \p \v 25 “Aw adi duw dikidi taay nyan mayim tikuw, sibinin yataay tikuw, wiyawa walibab kwurkuw, adi baagw dikidi pipiliy wukidid. \v 26 “Wukikuw, di yawiy duw nikik wataydik, yadik, ata bas sidid, ‘Agwa jaav kwurnadiy wiyaam?’ \v 27 “Dikik ata wadid, ‘Minadi nyamwus bwutaay sibinin yanaad. Alik tikuw, minadi asaay dikik rakarak tikuw, viyakita badiy \it bulmakau\it* nak viyasipada.’ \v 28 “Aw di a maaj wukikuw, di yaal girakuw, wiyaar wulawulak kwasik yad. Alik tikuw, dikidi asaay wakwukuw dikidi nyinik, ata bas sidid wiyaar wuladikik. \v 29-30 “Aw di dikidi asayik ata wadid, ‘Min awuk! Nabiy samasam wun minak nimadi yawiy kwurtuwa. Wun minadiy majib lakwu-lakwub tikwanadiwun. Aw min wunak badiy \it meme\it* nakab maa kwatay wunadiy kapa nyanugwawa kituwkikik. Aw kidi minadi nyan minadiy niki jaav niki jaav kip yakiyaki-didiy adiy yabim kwurkwur tikwanadiy takwak. Aw di sibinin yadik, min dikik viyakita karuwka karuw badiy \it bulmakau\it* viyasipa-minaad!’ \v 31-32 “Dikidi asaay dikik ata wadid, ‘Wunadi nyan, min nyanyi wunawa kwakwanadimin. Kidiy wunadiy ababa jaav adiy minadiy-adiy. Aw minadi nyamwus tayir di yijibwud. Aw di kiyadi duw kaytik maak pakwukuw, tad. Aw di bwutaay sibinin yanaad nyanak. Alik tikuw, nyan bayaki kikipaat kan rakarak tinaak dikik.’” \c 16 \s1 Kupwarapa yawiy duw viyakita yawiy kwurid di diki sipak. \p \v 1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Duw nak van tad saan samasam tidi duw dikidiy javik. Di ata wukidil dikidiy javik van tidi duw dikidiy saan kip yakiyaki-didiy. \v 2 “Atawa wukikuw, adi duwak wadik, yadik, ata wadid, ‘Wun bwutaay wukituwaal min wunadiy saan kip yakiyaki-minadiy. Aal mwiya maaj-al? Min wunadiy ababa jaav sanawa \it dinau\it* nasikuw, lapa nyigaam sukwukuw, min wunak akaray. Kariyakuw, min ata kwusikidimin mina yawiyik.’ \v 3 “Adi sapakwa duw dikidiy javik van tidi duw di dikik ata waad, ‘Wunadi sapakwa duw wunaam adi kwasik yinaad wun diki yawiyim van titak. Agwa yawiy kwurkinadiwun? Wun ap maa ti adiy yaan mawiy vavak. Aw wun wap saynadiwun adiy nuwukadiy kipa duw takwak bas sisak kamnagwawa sanak wunak kwiydakik. \v 4 “‘Wun kwurkituwa yawiy bwu lakwutuwa. Wun kitawa kwurkuw, nuwukadiy duw day wunadiy kapa duw tikuw, day rakarak tikidiy wun dayadiy wiyaar wulatuwkik.’ \v 5-6 “Atawa wukikuw, ababa duw day \it dinau\it* tidiy dikidi sapakwa duwak di dayak wadik, dikik yadaak, di taay duwak ata wadid, ‘Min \it dinau\it* kas wunadi sapakwa duwaam timinadiy?’ Adi duw dikik, ‘Wun \it aliv wel 44 dram\it* duwamiy nak kwurtuwdiy.’ Wakuw wadik, adi van tidi duw dikik ata wadid, ‘Mina \it dinau\it* sukwumina lapa nyig kika. Daan rikuw, yabiyib mina \it dinau\it* awarapiy. Min \it dram\it* tabatiy asukw.’ \v 7 “Di nikidi duwak ata bas sidid, ‘Min \it dinau\it* kas timinadiy?’ Adi duw dikik ata wadid, ‘\it Bek\it* kabasik 1000.’ Adi van tidi duw ata wadid, ‘Mina \it dinau\it* sukwumina lapa nyig kika. Daan rikuw, yabiyib mina \it dinau\it* awarapiy. Min \it bek\it* 800 asukw.’ \v 8 “Adi sapakwa duw di lakwukuw dikidiy javik van tidi duw di adiy nuwukadiy duwak sugwiyaan kwurdidiy day dikik rakarak tidakikik, di ata waad, ‘Ka! Kidi kupwarapa duw viyakita yawiy kwurkwanaad di diki sipak viyakit kwurdakik!’ Kupwak wuki-kwanadiy duw day nima yawiy kwurkwanadiy nuwukadiy duw takwak sugwiyaan kwurik day dayadiy kapa sipak wukikuw. Day God dikidiy nyanugwaam kakil-kwadanadiy atampika yawiyik.” \v 9 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Aw gwur viyakita yawiy akwur gwuradiy sanawa kidi kupwa kidiy niki jaav niki javir. Nuwukadiy duw takwak sugwiyaan kwurgwur, day gwuradiy kapa nyanugw tikidiy. Atawa kwurgwurik, ginyir gwur kiyakuw, adawur tipaar wulakigwura, alim adiy duw taakw gwurak wayapiy sikidanadiygwurik. \v 10 “Adiy duw taakw day kwasa yawiyik yarakara kwurkwanadiy, ginyir day nima yawiy kwurkidana, a yawiy ab yarakara kwurkidana. Aw adiy duw taakw day kwasa yawiyik jawjaay kwurkwanadiy, ginyir day nima yawiy kwurkidana, a yawiy ab jawjaay kwurkidana. \v 11 “Aw li gwur kidi kupwa kidiy javir jawjaaya yawiy kwurkigwura, God gwurak ata ata dikidiy mwiyir tikwanadiy jaav kwiykida dayaam van tigwurkikik? \v 12 “Kidi kupwa kidiy jaav day gwur gwuradiy jaav maa, God dikidiy-adiy. Aw li adiy kupwa kidiy javiwa jawjaay kwurkigwura, ata ata God gwurak nuwukadiy jaav kwiykidadiy day gwuradiy tidakikik nyanyi nyanyi? \v 13 “Yawiy duw nak duw vitiyak yawiy kwurkwur a maa rav. Di nikidi duwak mawul yikuw, nikidi duwak maa wakinaad. Di nikidi duwak viyakita yawiy kwurkuw, nikidi duwak kupwarapa yawiy kwurkidaad. Atampik, gwur Godawa sanak nakamwiyib yawiy kwurkwur a maa rav.” \s1 Jisas adiy Parasiyak wadidiy day apaapap viyakita yawiy kwurnadiy wakuw kwur-kwanadiy. \r (Mat 11:12-13; 5:31-32; Mak 10:11-12) \p \v 14 Aw adiy Parasiy Jisas wadidiy ababa maaj wukikuw, day dikik rik kwurtaay, wajidaad, dayadiy mawul sanak yikwadanalik tikuw. \v 15 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur viyakita yawiy kwurkwanadiygwur duw taakw dayadiy mwutamaam day ‘Kidiy mwiya viyakita duw-adiy,’ wadakikik gwurak. Aw God gwuradiy mawul vikuw, di bwutaay lakwudadiy gwuradiy kwurgwuradiy yawiy dayadiy maaw. Alik di maa wanaad gwurak. \v 16 “Mawsis kidi kupwaam kwadil nyi aw yaan Jon \it baptais\it* kwiydi duw kwadil nyi, ababa duw taakw day Mawsis sukwudil \it lo\it* wawa ababa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy majiwa adiy majib wukidiy. Aw adiy \it lo\it* dayaam van tidadiy. Aw kita wun duw takwak wasapwiykuw, God dayak van tinadi sukw, ababa duw taakw dikidi gwalugwur wulawulak nima yawiy kwurkwanadiy. \v 17 “Adawur tinadi tubwawa kidi kupw kwusikinabir aw God dikidiy miyawa \it lo\it* kwas maa. \v 18 “Aw li duw nak diki taakw wapakuw, niki taakw kirakida, di vaal yikinaad likim. Aw li duw nak dikidi duw diki wapadil taakw kirakida, di a takwaam vaal yikinaad.” \s1 Saan samasam tidi duwawa Lasaras maaj. \p \v 19 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Duw nak, di saan tidi duw, di viyakita wapwiy di kwusuwtaay, nyanyi bayaki kikipaat kad. \v 20-21 “Aw nuwukadiy duw day saal yidi duw, dikidi si Lasaras, dim yatataay, adi saan samasam tidi duw dikidi kabaka yaripaam tidi wiyigawa takayi-kwadaad. Lasaras diki miyawa sipaam kwiyaak pwusidiy. As yitaykikib, dikidiy kwiyakim biyasi-dadiy. Lasaras adi duw dikidiy kupwaam vakirdiy kavisa kipaat kwurin kikir. \v 22 “Ginyir adi saal yidi duw kiyadik, God diki maaj kardadiy duw dakuw, yataan karaydaad Aparamawa tidikikik. Aw adi saan samasam tidi duw kiyadik, nuwukadiy duw kawamiyaam takadaad. \v 23 “Adi saan samasam tidi duw kiyakwanadiy vaal yidiy duw taakw dayadi tipaam tikuw, kagil samasam diki sipaam yilik, kituw vikuw sikaam Aparam, Lasaras dikiwa walibab tidik, vidibir. \v 24 “Atawa vikuw, di Aparamak ata gaam sidid, ‘Wunadi taay waraga duw, wun kidi yiyaam tikuw, kagil samasam wuna sipaam yina! Alik tikuw, min wunak wukikuw, min Lasaras wunak awayak diki taab guwaam takakuw, wuna tikalaam takadikik!’ \v 25 “Aw Aparam dikik ata wadid, ‘Wunadi nyan, min awuk. Min adi kupwaam kwaminil, min minadiy viyakita jaav abab kwurminidiy. Aw Lasaras di maa. Kupwarapa javada kwurdidiy. Aw kita di viyakita mwiy kilim kwanaad. Aw min alim jawjaay kwanadimin. \v 26 “‘Nimadi yaan nyana nyidim rinaad. Alik tikuw, kilim kwanadiy duw taakw day gwuradi tipaar yikir, yi yaab maa. Aw gwuradi tipaam kwanadiy duw taakw day kilir yakir, atampik ya yaab maa.’ \v 27-28 “Di Aparamak ata wadid, ‘Wunadi asaay wiyaam wunadiy nyamwus mamugw tabab kwanadiy. Min Lasaras dayak awayak di dayak yikuw, kidi wun kwatuwadi tipak yarik yikwaad aw day kilir yakik-nadiy.’ \v 29 “Aparam ata wadid, ‘Atawa maa. Dayaam Mawsisawa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy maaj rinadiy. Day adiy duw dayadiy maaj wukikwadiy.’ \v 30 “Aw adi duw Aparamak wadid, ‘Wunadi taay waraga duw, adiy maaj maa rav. Aw li kiyadi duw rasikuw, dayak yikuw, wakida, aal rivikina. Aw day bwunak dayadiy valik bwan kwiykidiy.’ \v 31 “Aparam dikik ata wadid, ‘Aw li day Mawsisawa God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy majib wak maarkidana, adi kiyakuw rasikinadi duw diki maaj ab wak maa.’” \c 17 \s1 Vaal \r (Mat 18:6-7,21-22; Mak 9:42) \p \v 1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Niki jaav niki jaav duw takwaam yakuw, mwugiydaak, adiy duw taakw ata vaal yikidiy. Aw adiy jaav mwugiykinadi duw, mwiya kupwaraap tikina dikik. \v 2 “Aw li duw nak yakuw, kidiy ap ti maarnadiy duw takwaam mwugiydik aw daya duw nak bwan wunak kwiykida, adi vaal yidakikik mwugiydi duw taay diki kwaliyapaam nuwukadiy duw nimadi kabaak tuwtakakuw, guwaar yakidaak kiyakida, aal viyakita. God mwiya nimadi vaat dikim ginyir kwiyik-daad. \v 3 “Aw li duw vaal yidik, dikik gwur diki yidil vaal awasapwiy. Aw li di bwan kwiykida diki valik, gwur ata diki vaal asipwutiy. \v 4 “Aw li nyi nak gwuraam di jaab abitiy kaam ab vaal yikuw, gwurak yaan wakida, ‘Wun wuna minaam yituwal valik samasam wukinadiwun, alik wuna vaal sipwutiy-minakik,’ wakuw wadik, gwur diki yidil vaal asipwutiy.” \s1 Jisasak wukijibir tinadiy mawul dayadiy ap. \p \v 5 Jisas dikidiy wayakidiy duw Yitaypika Duw Jisasak ata wadaad, “Min nyanak sugwiyaan akwur nyan minak mwiyir wukijibir tibakikik.” \v 6 Yitaypika Duw Jisas dayak ata wadidiy, “Aw li gwur kwasa mwiy, sika \it mastat\it* kitik, wunak wukijibir tikigwura, gwur bwunak kidi nimadi miyak, ‘Min mina kap gwakuw, \it solwara\it* am daan ada!’ wakuw, adi miy gwura majib ata wukikinaad.” \s1 Yawiy duw taakw dayadiy yawiy. \p \v 7-8 “Aw li gwuraam duw nak minadi yawiy duw mina mayim yawiy kwurkuw, ay minadiy \it sipsip\it* ak van tikuw, giraab tilik, diki yawiy kwusidik, wiyaar wuladik, min dikik ata wakiminaad, ‘Min yakuw, minadiy kamnaagw ak’? Min samab atawa wu maa dikik. Aw min wakiminaad, ‘Min wunadiy kamnaagw akwulaapw. Niki wapwiy kwusuwkuw, adiy kamnagwuwa guw wunak akaray. Wun kan napatuwik, min ata nibwu gany kikidimin.’ \v 9 “Adi yawiy duw mina majib wukikuw, min dikik wayapiy sikiminaad kwurdil yawiyik, ay? Min samab atawa wu maa. \v 10 “Gwurabab atampik yawiy akwur. God gwurak kwiydadiy yawiy kwurkuw, gwur aw, ‘Nyan kipa yawiy duw-adiyan. Nyanak kwiydidiy yawiyda kwurbanadiy.’” \s1 Jisas \it lepa\it* duw tabatiy sipwutiy-didiy. \p \v 11 Jisas Jiruwsalimaar yitaay tidik, dikidi yididi yaab abir tamiy Samariyawa Galiliy awarwa awarwa waraar yad. \v 12-13 Jisas tip nikir wulak tiyadik, \it lepa\it* duw tabatiy dikik yadiy. Day sikaam tikuw, Jisasak gaam sidaad, “Jisas! Sapakwa Duw! Min nyanak awuk!” \v 14 Jisas dayaam vikuw, ata wadidiy, “Gwur maay. Yikuw, gwuradiy sip \it pris\it* ak asimak day vidakikik bwu sipwutiyin tinadiy wakuw.” Day diki majib wukikuw, adiy \it pris\it* ak yitaay tidaak, dayadiy sip ata sipwutiydiy. \v 15 Aw dayaam duw nak diki sip sipwutiyin tilik vikuw, Jisasak sibinin yakuw, Godak wayapiy sidid. \v 16 Di Jisas dikibir manwa vakirkuw, ata Jisasak wayapiy sidid. Aw adi duw di Samariya tamiya kidi duw-ad. \v 17-18 Jisas walibab tidiy duw takwak ata wadidiy, “Wun duw tabatiy sipwutiy-tuwadiy. Aw adiy nuwukadiy abaliy akim tinadiy? Agwa javik tikuw, kidi niki tamiya kidi duwadika sibinin yanaad Godak wayapiy sikir.” \v 19 Jisas adi duwak ata wadid, “Min rapikuw, maay. Min wunak wukijibir timinalik, alik min bwutaay miyawa sipwutiyin tinadimin.” \s1 Nuwukadiy Parasiy Jisasak bas sidaad, “Akasikir God yakinaad duw takwak van tikir.” \r (Mat 24:23-28,37-41) \p \v 20-21 Nuwukadiy Parasiy Jisasak bas sidaad, “Akasikir God yakinaad duw takwak van tikir?” Jisas dayak ata wadidiy, “God adi jaav gwurak simaak maa gwur lakwu-gwurkik. God kidi yawiy bwutaay bas kwurdid gwuradiy nyidim. Alik tikuw, ginyir duw taakw wu maa, ‘Kidaanada kilim kwanaad!’ Ay ‘Adaanada alim kwanaad!’ waan.” \v 22 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Ginyir gwuradiy mawul yikidiy wun, duw taakw dayadi Mwaam, gwurawa nyi nak tituwkikik. Aw atawa ti maa. \v 23 “Day gwurak wakidanadiygwurik, ‘Gwur av! Kinaay alayim kwanaad!’ Ay, ‘Gwur av! Ki daanada kilim kwanaad!’ Aw gwur yikuw, dayadiy kwukib gipayi-tikwa. \v 24 “Aw wun sibinin yakituwa, gwur a javik mawul vitiy katiy ti maa. Adi wulik miyawa tubwaam kariya-kwada pik kariyakida, duw taakw dayadi Mwaam ata yakinaad. Alik tikuw, wun atawa sibinin yatuwik, miyawa duw taakw a javik mwiyir lakwukidiy. \v 25-26 “Aw taay kita kwanadiy duw taakw day dikik bwan kwiykuw, diki sipaam kagil samasam kwurkinaad. Wun kidi kupwaar sibinin dakituwa nyi kidi kupwa kidiy duw taakw tayir Nawa kwadil nyi adiy duw taakw kwadaal pik atampik kwakidiy. \v 27 “Adiy nyaam ababa duw taakw kamnaagw kitaay, guw kitaay, duw takwaam kirataay, adiy jaav kwurbagwudiy yin Nawa dikidi nimadi jabira wiyaar wuladil nyab. A nyaam nimadi guw warkuw, miyawa duw taakw guw kikuw, kiyapakwudiy. \v 28 “Atampik Aparam dikidi nyamwus dikidi nyan, Lat, kwadil nyaam. Ababa duw taakw kikipaat kitaay, niki jaav niki jaav yapiytaay, niki jaav niki jaav mayim sitaay, wiy kwurtaay, atawa kwurbagwudiy. \v 29 “Lat, Satam tip wapadil nyaam yiywa yaan bwiyadiy kabaak tubwaam waal kaytik vakirkuw, ababa duw taakw kiyayakidiy. \v 30 “Atampik tikina duw taakw dayadi Mwaam maykaar wakwukida nyaam. A sikir duw taakw day laakw maarkidana Jisas diki sibinin yakida nyi walibab tikina, day kip dayadiy kapa yawiy kwurkidiy. \v 31 “Duw aluwur maka kwaal wiyaam kwakuw, dadiba niki jaav niki jaav wulaan kwurik. Mayim kwakinadi duw di sibinin yidiba dikidiy jaav kwurik. \v 32 “Gwur Lat diki taakw kwurlil javik awuk. Li liki tipaar tipatiyakwukuw kitaay vikuw, ata kiyaal. \v 33 “Li wunak yawiy kwurkuw, aw wuna danik wakuw kiyakinadiy, adiy nyanyi nyanyi wunawa kwaya-kinadiy. Aw li day dayadiy sipa danik wukikuw kiyakidiy, adiy nyanyi nyanyi kupwaraap tikidiy. \v 34-36 “Wun gwurak watuwadiygwurik, wun sibinin yakituwa nyaam duw vitiy wiy nikim si kwabir, nak kwurkuw, aw nak wapakituwaad. Taakw vitiy bir nakamwiyig kwaan sukwulik yikinabir. Aw wun yakuw, taakw nak kwurkituwaal. Aw niki taakw wapatuwik, kip kwakina. [Duw vitiy nakamwiyib mayim yawiy kwurkinabir. Aw wun yakuw, duw nak kwurkituwaad. Aw nikidi duw wapatuwik, kip kwakinaad.”] \v 37 Jisas adiy maaj wakuw, dikidiy kalivadidiy duw dikik ata bas sidaad, “Yitaypika Duw, akim kidi jaav tikinaad?” Jisas dayak ata wadidiy, “Kiyanadiy jaav ridana tamiyaar gawiy adiy amwiy kikir dakwanadiy. Atampik kidi kupw kwusik tikida nyi wun yabiyib dakinadiwun adiy wapakituwadiy duw takwaam \it kotiy\it* ik.” \c 18 \s1 Tawtakw kwaal taakw \it jas\it* ak wayikwalid likik sugwiyaan kwurdikik. \p \v 1 Jisas adiy duw takwak waya maaj kitika majir wadidiy. Di dayak kalivak day kip Godak niki jaav niki javik sida siyidiy aw day dayadiy sip sakwiy-dabaal. Day atawa bas sidaak, God adiy jaav dayak kwiykidadiy. \v 2 Di dayak ata wadidiy, “Tip nikim \it jas\it* nak kwaad. Adi \it jas\it* di Godak akis yagayikwaad. Aw di duw takwak akis wukiyikwaad. \v 3 “A tipaam kwaal tawtakw kwaal taakw nyanyi adi \it jas\it* ak yataay, dikik wayikwalid, ‘Min wunaam jawjaay kwurnadi duw diki vaal alakatiy!’ \v 4-5 “Bap samasam adi \it jas\it* kwasik yad likim sugwiyaan kwurkwurik. Aw ginyir ata di dikik waad, ‘Wun akis Godak yagakwanadiwun. Aw wun duw takwak ab akis wukikwanadiwun. Aw li ki tawtakw kwana taakw li atampik nyanyi wunak yataay, maaj bwulataay, bwulakikib, kwam tikidiwun. Alik tikuw, wuna sip sakwiyna. Wun jaaw liki maaj yabiyib lakatiy-kituwa!’” \s1 Jisas a maaj liki maw maaj duw takwak kalivadidiy. \p \v 6 Jisas dayak ata wadidiy, “Gwur adi kupwarapa \it jas\it* diki maaj awuk. \p \v 7-8 “Aw li God dikidiy duw taakw day dikik bas sida sikidana di dayak sugwiyaan kwurdikik, di yabiyib sugwiyaan kwurkidadiy. Aw wun, duw taakw dayadi Mwaam, sibinin yakituwa kidi kupwaar, wunak wukijibir tikinadiy duw taakw sitakira-kituwadiy, ay maa?” \s1 Parasiy-awa \it takis\it* kwurdi duw maaj. \p \v 9 Jisas di lakwudil nuwukadiy duw taakw day dayadiy mawulaar wukidiy, ‘Wun viyakit tinadiwun God diki milaam.’ Wakuw, dayadiy bwan kwiydadiy nuwukadiy duw takwak. Alik ki waya maaj kitika maaj dayak wadidiy. \v 10 Di dayak wadidiy, “Duw vitiy God dikidi wiyaar wulabir Godak maaj bwulak. Nikidi duw Parasiy-ad, aw nikidi duw \it takis\it* kwurkwanadi duw-ad. \v 11-12 “Adi Parasiy kap kwasa sikaam tikuw, Godak kitawa maaj bwulaad, ‘Ababa nuwukadiy duw day suwaal kwurtaay, nuwukadiy duw taakw dayadiy jaav kwurik, day kupwarapa yawiy kwurkwanadiy, day vaal yikwanadiy nuwukadiy takwaam. Alik tikuw, wun wayapiy sinadiwun minak wun dayadiy kwurkwadanadiy kupwarapa yawiy pik akis kwurkwanadiwun. Wun kidi kupwarapa \it takis\it* saan kwurkwanadi duw kaytik maa. Alik tikuw, wun minak wayapiy sinadiwun. Nyi vitiy vitiy ababa \it wik\it* wun kamnaagw akis kikwanadiwun gaba maaj minak sukwuk titaay. Wunadiy ababa kwurkwatuwadiy saan ab tabatiy sikuw, nak minak kwatiya-kwatuwa.’” \v 13 “Aw adi \it takis\it* saan kwurkwanadi duw sikaam tikuw, di wap saykuw, samab maa adawur tipaar kituw vi. Di diki mapiyim viyataay, ata waad, ‘God, wun kupwarapa vaal yikwanadi duw-adiwun. Alik min wunak awuk!’” \v 14 Jisas adiy duw takwak ata wadidiy, “Wun gwurak watuwadiygwurik kidi duw, adi Parasiy maa, di yad diki wiyaar God dikimilaam mwiyir tikuw. Aw adiy duw taakw day dayadiy sipak wukikuw, day yitaypik tikir wakuw, adiy duw taakw God tasakwudik, ginyir yisadapik tikidiy. Aw adiy duw taakw day dayadiy sipak wak maarkida yitaypik tikir, ginyir God tasakwudik, adiy duw taakw yitaypik tikidiy.” \s1 Jisas sukwasukw kwurdidiy kwasadiy nyanugwak. \r (Mat 19:13-15; Mak 10:13-16) \p \v 15 Nuwukadiy duw taakw dayadiy nyanugw kariyadadiy Jisasak dayaam taab takakuw, sukwasukw kwurdikik. Aw Jisas dikidiy kalivadidiy duw a jaav vikuw, maa wadiy dayak. \v 16 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Nyanugw wunak yakwadiy. Watipi-tikwa! God dikidi gwalugw kitampika nyanugw dayakid-ad. \v 17 “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Sikadadiy rakarak ti maarkidiy God dayaam van tidikikik kwasa nyan dikik rakarak tikwadana pik, adiy duw rav maa God dikidi gwalugwur varavarak.” \s1 Saan samasam tidi yitaypika duw maaj. \r (Mat 19:16-30; Mak 10:17-31) \p \v 18 Juw dayadi yitaypika duw nak Jisasak ata bas sidid, “Viyakita kalivanadi duw, agwa jaav wun kwurkuw, nabiy nabiy kwakinadiwun?” \v 19 Jisas ata wadid, “Agwa javik wunak ‘Viyakit-adimin’ wanadimin? Godadika mwiya viyakit tikwanaad. Nuwukadiy maa. Duw taakw atawa Godak sikiy-kwadanaad. Aw agwa javik tikuw, min atawa viyakit waan sikiy-minadiwun? \v 20 “God diki maaj bwu lakwumina, ‘Duw nikidi duw takwaam vaal yi-tikwa. Duw viyasipa-tikwa. Luwkuw kwur-tikwa. Gwiyip kwur maaj wa-tikwa. Amaay asaay biraki majib awuk.’” \v 21 Di Jisasak ata wadid, “Wun kwasadi nyan tituwarib, wun adiy majib wukidiwun.” \v 22 Jisas diki maaj wukikuw, ata wadid, “Niki jaav kip rina. Minadiy ababa jaav nuwukadiy duw takwak yapiykuw, adiy saan akwiy saal yinadiy duw takwak. Atawa kwurkimina, adawur tipaam samasama jaav kwurkiminadiy. Atawa kwurkuw, wuna kwukib may.” \v 23 Aw di a maaj wukikuw, di samasam wukid dikidiy niki jaav niki javik. Di kwasik yad adiy jaav wapa-wapak. Wukikuw, diki mawul pakwul. \p \v 24 Jisas di vikuw adi duw diki mawul pakwul, dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Aal mwiya nima yawiya, aw samasama jaav tinadi duw God dikidi gwalugwur varavarak. \v 25 “Gwur ki maaj wakwagwura: ‘Jaay tupwur \it kamil\it* kwusawula-kwusawulak a nima yawiy-al.’ Aw wun watuwadiygwurik samasama jaav tinadi duw God dikidi gwalugwur varavarak, dayadiy niki jaav niki javiwa sanak wukikuw, aal mwiya nima yawiya.” \v 26 Aw abab diki maaj wukikuw, ata wadaad, “Atawa tikuw, atata atata duw taakw God dikidi gwalugwur varakinadiy?” \v 27 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Duw maa rav. Aw God rivinaad ababa jaav kwurkwurik.” \v 28 Pita ata wadid Jisasak, “Awuk! Nyan ababa jaav bwutaay wapakuw, mina kwukib yanadiyan.” \v 29-30 Jisas dayak ata wadidiy, “Mwiya maaj gwurak watuwadiygwurik, abab day wunak wukijibir tikuw, alik dayadiy wiy, taakw, nyamwus mwaam, amaay asaay, nyanugw kip wapakidadiy wuna danik tikuw, God adiy duw takwak samasam nuwukadiy kwiykidadiy kidi kupwaam kwadaak. Di wadik, day nabiy yara kwakidanadiy adawur tipaam.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy maa diki kiyakidaal kiyak. \r (Mat 20:17-19; Mak 10:32-34) \p \v 31 Jisas dikidiy tabatiy maan vitiya duw malaar karaykuw, ata wadidiy, “Gwur awuk. Nyan Jiruwsalimaar warkibana. Warkuw, adiy ababa jaav tayir God diki maaj wasapwiydiy duw diki lapa nyigaam sukwudadiy duw taakw dayadi Mwamik ata mwiya mwiyaba maaj tikidiy. \v 32-33 “Alim adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivanadiy duw day wun niki jaka tipa kidiy bapa duwak kwiykidanadiwun. Kwiydaak, day wunak wajibay-kidanadiwun. Wunaam jawjaay kwurkuw, likasip sataka-kidanadiwun. Wunaam ramiy tinadi miyaar viya-kidanadiwun. Viyaan napakuw, wunaam ata viyasipadaak, kiyakinadiwun. Ginyir nyi mugwul yidaak, wun ata rapikinadiwun.” \v 34 Aw day Jisas wadidiy maaj dayadiy maaw maa laakw. God a maaj liki maaw maaj yipakwudil dayak. Alik tikuw, day maa laakw Jisas wadidiy maaj dayadiy maaw. \s1 Jisas mil kwakidi duw sipwutiydid. \r (Mat 20:29-34; Mak 10:46-52) \p \v 35 Jisas di Jarikaw tipaar walibab yataay tidik, mil kwakidi duw nak di mala yabim ritaay, yin yaan tidiy duw takwak bas sididiy day saan dikik kwiydakik. \v 36 Samasama duw taakw dayadiy pipiliy wukikuw, di bas sididiy, “Agwa jaav kwurnadiygwurik?” \v 37 Day ata wadaad, “Jisas Nasarit tipa kid, aad yanaad.” \v 38 Di Jisasak nimadib ata gaam sidid, “Jisas, nyanadiy warag dayadi yitaypika duw Davit dikidi gwalugwa duw-adimin. God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin. Min wunak awuk!” \v 39 Adiy diki mwutamaam tidiy duw taakw dikik ata wadaad, “Min kaygan ada!” Aw di ata mwiya nimadib gaam sad, “Davit dikidi gwalugwa duw-adimin, God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin, min wunak awuk!” \v 40-41 Jisas yakuw, tawtaykuw, ata duw takwak wadidiy, “Adi duw wunak akaray.” Di walibab yadik, Jisas ata bas sidid, “Min agwa jaav kwurtuwkik minaam?” Adi mil kwakidi duw Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, wunabir mil sipwutiy-minkik.” \v 42 Aw Jisas dikik ata wadid, “Minabir mil mwiyir vikiminabir. Min wunak wukijibir tikuw, alik sipwutiyin tinadimin.” \v 43 Jayib nak dikibir mil mwiyir vidibir. Vikuw, Jisas kwukib yikuw, Godak wayapiy sidid. Aw ababa duw taakw ab a jaav vikuw, Godak wayapiy sidaad. \c 19 \s1 Sakiyas di diki mawul warapiydil. \p \v 1 Jisas Jarikaw tipaar wulakuw, di yabirib yirib yad. \v 2 Saan samasam tidi duw nak, dikidi si Sakiyas, alim kwaad. Di adiy \it takis\it* saan kwurdiy duw dayadi yitaypika duw tad. \v 3 Di ata Jisasaam vikir kwurdil, di maa rav. Samasama duw taakw alim vagaluwdiy. Aw di pakapav tidi duw tikuw, Jisasaam maa vi. \v 4 Alik tikuw, di tayir gipiyid. Yikuw, mala Jisas yidil yabim tidi miyaar warid Jisasaam vikir. \v 5 Jisas walibab tikuw, kituw Sakiyasaam vikuw, wadid, “Min yabiyib adiyid. Wun nibwul mina wiyaam kwakinadiwun.” \v 6 Sakiyas yapwur yapwur dakuw, di rakarak tikuw, Jisasak wayapiy sidid diki wiyaar yidikikik. \v 7 Ababa duw taakw a jaav vikuw, day yaal girakuw, day dayak wadiy, “Kidi duw a daanada vaal yikwanadi duw wiyaam kwanaad!” \v 8 Aw Sakiyas dayadiy mwutamaam tikuw, Yitaypika Duw Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, min awuk! Wunadiy ababa jaav kajakuw, tabik saal yinadiy duw takwak kwiykituwadiy! Aw li wun nuwukadiy duw taakw suwaal kwurtuwa dayadiy sanawa niki jaav niki jaav kwurik yaakiya, wun dayadiy sanawa jaav jaab aliy sibinin kwiy-kituwadiy.” \v 9 Jisas adiy duw takwak wadidiy adi duwak, “Nibwul God nyigil-dadiy kidi Aparam dikidi gwalugwa duwawa dikidiy wiya kidiy duw taakw. \v 10 “Wun, duw taakw dayadi Mwaam, kidi kupwaar datuwil kawaam kwanadiy duw taakw sitakirakuw, dayaam nyigilkuw, God dikidi gwalugwur kapirak.” \s1 Yitaypika duw saan dikidiy yawiy duwak kwiykuw, day niki yawiy niki yawiy kwurdiy adiy sanaar. \r (Mat 25:14-30) \p \v 11 Jisas Jiruwsalimaar warik. Alik tikuw, duw taakw wukidiy God dayaam van tikidadi nyi ada walibab tad. Alik tikuw, day Jisas wadil maaj wukitaay tidaak, di ki waya maaj kitika maaj dayak ata wadil. \v 12 Aw di dayak wadidiy, “Sapakwa duw nak sikaam tidi jaka tipaar yad day dim yitaypika duw tasakwudaak, diki tipaar sibinin yadikikik. \v 13 “Taay di yikir tikuw, dikidiy tabatiy yawiy duwak wadik, yadaak, di ata K20 dayak nakanak nakanak kwiydidiy. Kwiykuw, di ata wadidiy, ‘Gwur kidiy sanaar yawiy kwurkuw, nuwukadiy saan akwur.’ \v 14 “Adi duw diki tipa kidiy duw taakw day maa wadiy dikik. Alik tikuw, day duw wayakidadiy dikidi yididi jaka tipaar wadakikik, ‘Nyan kwasik yinadiyan kidi duw nyanadi van tikinadi duw titak nyanak.’ \v 15 “Aw adi sapakwa duw yitaypika duw tikuw, sibinin yakuw, adiy saan kwiydidiy yawiy duwak gaam sididiy day yadakikik dikik. Aw di lakwuk adiy kwiydidiy sanaar kwurdadiy yawiyik. \v 16 “Taay yawiy duw yakuw, wadid, ‘Yitaypika duw, min wunak K20 kwiy-minidiy. Aw wunadiy sanaar yawiy kwurkuw, nuwukadiy saan kwurtuwdiy. Alik min kidiy K200 kidiyay rinadiy.’ \v 17 “Dikidi yitaypika duw wukikuw, dikik ata wadid, ‘Min viyakita yawiy kwurnadimin. Min kwasa javik yarakara van tidimin. Alik wun tasakwu-tuwadimin tip tabatiyak van timinkikik.’ \v 18 “Nikidi yawiy duw yakuw, wadid, ‘Yitaypika duw, min wunak K20 kwiy-minidiy. Aw wun adiy sanaar yawiy kwurkuw, nuwukadiy saan kwurtuwdiy. Alik min kidiy K100 kidiyay rinadiy.’ \v 19 “Dikidi yitaypika duw ata wadid, ‘Wun tasakwu-tuwadimin tip tababak van timinkikik.’ \v 20-21 “Aw nikidi yawiy duw yakuw, wadid, ‘Yitaypika duw, min minadiy K20 kidiyay rinadiy. Wun adiy saan wapwiyim yipakwu-tuwik, ridiy. Wun bwutaay lakwutuwa min wasap wasap tikwanadi duw-adimin. Min nuwukadiy duw taakw dayadiy jaav kip kwur-kwanadimin. Aw nuwukadiy duw taakw kadiy mayim sidaak, min dayadiy mwiy kwur-kwaminadiy. Alik wun yagadiwun minak.’ \v 22-23 “Adi yitaypika duw dikik ata wadid, ‘Min kupwarapa yawiy duw-adimin! Wun min minadiy waminadiy majir \it kotiy\it*-kituwadimin. Min lakwumina wun wasap wasap tikwanadi duw-adiwun titaay, nuwukadiy duw taakw dayadiy jaav kip kwur-kwatuwadiy, aw nuwukadiy duw taakw mayim sikwadanadiy taba jaav kip kwur-kwatuwadiy. Agwa javik tikuw, min atawa lakwun tikuw, wunadiy saan \it beng\it* taka maarminidiy? Aw li min wunadiy saan \it beng\it* takak-mina, aw kita nuwukadiy saan ab kwurik-tuwadiy.’ \v 24 “Walibab tidiy duwak ata wadidiy, ‘Kidi duw kariyadadiy K20 kwurkuw, adi K200 kariyanadi yawiy duwak akwiy.’ \v 25 “Aw day dikik ata wadaad, ‘Yitaypika duw, kidi duw di K200 bwutaay kwurdadiy!’ \v 26-27 “‘Adiy duw taakw day samasama jaav rikuw, adiy javir viyakita yawiy kwurkuw, ginyir nuwukadiy kwurkidanadiy. Mwiya samasam kwurkidanadiy. Aw adiy saal yinadiy duw taakw, day viyakita yawiy kwar maarkuw dayadiy kwasadiy javir, ginyir dayadiy kwasadiy jaav miyawa kwurkituwadiy. Aw adiy duw day kwasik yinadiy wun dayaam van tituwkikik, wunak akaray. Kariyakuw, wuna mwutamaam viyasipagwur, kiyakidiy.’” \s1 Jisas Jiruwsalimaar wulakuw, samasama duw taakw wayapiy sidaad. \r (Mat 21:1-11; Mak 11:1-11; Jon 12:12-19) \p \v 28 Jisas ki maaj waan napakuw, di ata yad dikidiy kalivadidiy duw daya tayir Jiruwsalimaar. \v 29 Di Bitpasawa Bitaniy abir Aliv wadana nibwukawa ribir tip walibab yikuw, di dikibir kalivadibir duw vitiy wayakidibir. \v 30 Di birakik ata wadibir, “Alaay tipaar maay! Yikuw, tipaar wulakuw, \it donki\it* alim sitakira-kibiraad. Yaav tuwtakada miyaam tinaad. Badiy \it donki\it*-ad. Dim duw maa ri nibway. Raliykuw, kiril kwurin akaray. \v 31 “Aw li duw taakw birak bas sikidiy, ‘Agwa javik adi \it donki\it* raliy-biraad?’ wakuw, bir dayak aw, ‘Nyanadi Yitaypika Duw di yawiy kwurik dim.’” \v 32 Wayakidibir duw yikuw, adi \it donki\it* vibirid Jisas wadil pik. \v 33 Adi \it donki\it* dikidi yaav raliytaay tibirik, \it donki\it* asaay duw atawa vikuw, wadabir, “Agwa javik wadi \it donki\it* raliy-biraad?” \v 34 Aw bir ata wabiridiy, “Nyanadiy Yitaypika Duw yawiy kwurik dim wadalik.” \v 35 Adiy \it donki\it* asaay duw yaakiya wadaak, bir adi \it donki\it* Jisasak karaykuw, birikidiy wapwiy \it donki\it* bwunim takakuw, Jisas apiy wapwiyim takabirid. \v 36 Di apiy \it donki\it* saay yidik, duw taakw day dayadiy wapwiy yabim takadadiy gilabadiy kaytik di dayadiy apiyir yidikikik. \v 37 Jisas di Jiruwsalimawa walibab tikuw, Aliv nibwukir yaab dadidi tamiyaam, dikidiy samasama kalivadidiy duw taakw ata rakarak tikuw, day nimadib wayapiy sidiy Godak vidadiy nimadiy yawiyik. \v 38 Day wadiy, \q1 “God sukwasukw kwurkwaad kidi dikidi saam yanadi Yitaypika Duwak! \q1 Adawur tipaam kwakwanadi God diki nyanak wariyak wardil mawul aka bwu kwusina. \q1 Alik tikuw, nyan dikik nimadib wayapiy sinaak!” \m \v 39 Nuwukadiy Parasiy a jaav vikuw, day Jisasak ata wadaad, “Kaliva-kwanadi duw, min minadiy kaliva-minadiy duw takwak wamin, kawrakwu-kwadiy!” \v 40 Jisas dayak ata wadidiy, “Wun gwurak watuwadiygwurik, aw li day kawrakwu-kidana, yaakiya, kidiy kabaak adiy gaam sikidiy ki javik.” \s1 Jisas diki mawul samasam wukikuw Jiruwsalimaam kwadiy duw takwak, di ata giraad. \p \v 41-42 Jisas Jiruwsalimaar walibab yitaay, tip vikuw, a tipa kidiy duw takwak samasam wukikuw, ata giraad. Di ata waad, “Aw li gwur kitaan ab lakwuk-gwura mawul nak Godawa kwakwak! Aw adiy gwuraam pakwun tinadiy jaav gwur maa rav lakwu-lakwuk. \v 43-44 “Gwur maa laakw God gwurak yadi nyi gwuraam sugwiyaan kwurik. Alik tikuw, ginyir nyi yakinadiy gwuradiy mama nib gwurak yakuw, day kabir-kidanadiygwurik. Gwuraam kabirkuw, nimadi yanawa kupwa yaripaar gwuradi tip miyawa takatipi-kidanaad. Atawa kwurkuw, ginyir tip wulakuw, day miyawa tip, nyanugw, taakw, duw, miyawa sipakwutaka-kidanadiy. Sipakwutakakuw, miyawa yaripawa wiyaam tinadiy kabaak kapakap kapakap tikidiy.” \s1 Jisas adiy God dikidi wiya tamiyaam yapiydiy duw takwak watipisakwu-didiy. \r (Mat 21:12-17; Mak 11:15-19; Jon 2:13-22) \p \v 45 Jisas Jiruwsalimaar wuladik, God dikidi wiya tamiyaar ata wulaad. Adiy ababa yapiydiy duw takwak Jisas watipasakwu-didiy. \v 46 Di dayak ata wadidiy, “God diki lapa nyigaam kitawa wanaad, ‘Ababa tipa kidiy duw taakw varakwadiy wunadi wiyaar wunak maaj bwuladakik.’ Aw gwur gwura mwugiy-gwuril luwkuw kwurdiy duw daya tamiy tilikikik!” \v 47 Ababa nyi God dikidi wiyaam Jisas duw takwak kalivadidiy. Aw adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa duw taakw dayadiy sapakwa nyanugw day Jisasaam viyasipak. \v 48 Ababa duw taakw day diki maaj wukik. Alik tikuw, adiy sapakwa nyanugw day Jisasaam viyasipak maa rav. \c 20 \s1 Sapakwa nyanugw Jisasak bas sidaad, “Sikadaad ap minak kwiyid kidiy yawiy kwurminkik?” \r (Mat 21:23-27; Mak 11:27-33) \p \v 1-2 Nyi nak Jisas God dikidi wiyaam tikuw, God diki viyakita maaj duw takwak kalivadik, nuwukadiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Juw dayadiy sapakwa nyanugw dikik yakuw, bas sidaad, “Nyanak aw agwa apa tikuw, kidiy jaav kwurminadiy? Minak ap kwiyid, sikadadaad?” \v 3-4 Di dayak ata wadidiy, “Wunabab jaav nak gwurak bas saw. Sikadadaad Jonaam wayakid \it baptais\it* kwiydikik? God-ad? Ay duw-adiy?” \v 5-6 Aw day awarwa awarwa maaj bwulabagwudiy. Day daya ata wadiy, “Nyan ata ata wakinadiyan? Aw li nyan ‘God-ad,’ waan wakibana, di nyanak ‘Agwa javik gwur diki majib wukimar-gwuril?’ wakinaad. Aw li nyan ‘Duw-adiy’ wakibana, ababa duw taakw day wukikuw Jon God diki maaj wasapwiydi duw tad, day nyanaam viyasipa-kidanadiyan kabakir.” \v 7 Alik day Jisasak ata wadaad, “Nyan maa laakw.” \v 8 Jisas dayak ata wadidiy, “Wunabab gwurak wu maa agwa apaar kidiy jaav kwurtuwadiy.” \s1 Duw di diki maay nuwukadiy duw tabaam takakuw, day kupwaraap kwurdiy. \r (Mat 21:33-46; Mak 12:1-12) \p \v 9 Jisas ki waya maaj kitika maaj vagaluwdiy duw takwak wadidiy, “Duw nak bajigay si \it girap\it* diki mayim sididiy. Sikuw, yawiy kwurdiy duw daya tabaam ata takadid adi maay. Takakuw, sikaam ril jaka tipaar ata yad. \v 10 “\it Girap\it* lawdaal nyi yawiy duw nak wayakidid dayak diki am kwurdikik. Aw day adi yawiy duwaam viyakuw, wayakidaak, kip yad. \v 11 “Di nikidi yawiy duw dayak wayakikuw, day dibab dim viyakuw, jawjaay kwurkuw, wayakidaak, kip yad. \v 12 “Adi maay asaay duw mugwula duw dayak wayakikuw, day dibab dim kupwaraap kwurkuw, day yakisakwu-daad kawaar. \v 13 “Adi maay asaay duw ata waad, ‘Agwa jaav kwurkidiwun? Wuna mawul yilidi nyan wayaki-kituwaad dayak. Day wukikinadiy dikik.’ \v 14 “Aw adiy duw adi nyinim vikuw, day daya wadiy, ‘Kidi duw maay asaay dikidi nyanad. Dim viyasipanaak. Dim viyasipakuw, kidi maay nyanadi maay tikinaad.’ \v 15 “Alik day dim viyasipakuw, diki amwiy kawaar yakisakwudaal.” Jisas adi waya maaj kitika maaj wakwusin napakuw, di adiy vagaluwdiy duw takwak ata bas sididiy, “Day atawa kwurkuw, adi maay asaay duw agwa jaav kwurkidadiy dayaam? \v 16 “Di dayak yikuw, di adiy yawiy duwaam viyasipa-kidadiy. Dayaam viyasipakuw, adi maay nuwukadiy duw daya tabaam takakidaad.” Ababa duw taakw a maaj wukikuw, day ata wadiy, “Atawa tiliba!” \v 17 Jisas dayaam vikuw, ata wadidiy, “Ki God diki lapa nyigaam rina maaj atata wana ki javik? \q1 ‘Adi kabaak tayir wiy kwurdiy duw maa wadiy dikik, kita nimadi kabaak abwa tibawa rinaad.’ \m \v 18 “Adiy duw taakw day adi apiy kabakim vakirkinadiy, dayadiy ap bwan tikwiyakidiy. Aw li adi kabaak adiy duw taakw apiyim vakir-kidadiy, viyamwunyir-kidadiy adiy mwiya kwayupw kaytik. Aw wun adi kabaak-adiwun.” \s1 Day Jisasak bas sidaad, “Nyan \it takis\it* Rom dayadi yitaypika duwak kwiynaak? Ay maa?” \r (Mat 22:15-22; Mak 12:13-17) \p \v 19 Adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa sapakwa nyanugw \it pris\it* day lakwudaal Jisas dayadiy yawiyik a bajigay mayim yawiy kwurdiy duw waya maaj kitika majir duw takwak wadidiy. Alik a nyi day dim kalakwuk kwurdiy. Aw day adiy vagaluwdiy duw takwak yagakuw, alik day maa rav. \v 20 Alik tikuw, day kip mila sukw kwurin kwadiy dikim kalakwu-kalakwu viyakita nyak. Alik day saan nuwukadiy duwak kwiydadiy adiy duw Jisas diki majik vasibariy-dakik, viyakita duw kaytik apap apap tikuw. Atawa wukikuw, day Jisas Rom tipa kidi dayaam van tidi duw diki tabaam takak. \v 21 Adiy saan kwurdiy duw Jisasak bas sidaad, “Kalivanadi duw, nyan lakwu-nadiyan min viyakita duw-adimin. Mwiyir tikwana maaj kaliva-kwanadimin. Ababa duw taakw rivriv tinadiy minak. Yitaypika duwak niki maaj maa, maaj nak. Min God diki maaj mwiyir kaliva-kwanadimin. \v 22 “Aw nyan \it takis\it* Rom dayadi yitaypika duw, Sisa, dikik kwiynaak? Ay maa? Nyana \it lo\it* ata ata wana javik?” \v 23-24 Jisas lakwudil day tikal vitiy tidiy. Alik di dayak ata wadidiy, “Saan wunak asimak.” Day saan dikik kariyakuw, di dayak ata bas sididiy, “Kidi kayik mwutamawa si av. Sikadadaad?” Day ata wadaad, “Rom dayadi yitaypika duw, Sisa, dikibir-abir.” \v 25 Jisas ata wadidiy, “Ay yaakiya, Sisa dikidiy jaav dikik akwiy. Aw God dikidiy jaav dikik akwiy.” \v 26 Adiy duw diki maaj wukikuw, ata pitaan wardiy. Day dikim vasibariyik kwurik duw taakw dayadiy mwutamaam, aw day maa rav. Alik day ata bwula maaj maa ti. \s1 Adiy Satuwsiy Jisasak bas sidaad jaav nikik. \r (Mat 22:23-33; Mak 12:18-27) \p \v 27 Niki bapa duw, Satuwsiy, day dayadiy mawulaam wadiy duw kiyakuw, ginyir rap maa. \v 28 Nuwukadiy Jisasak yakuw, dikik wadaad, “Kalivanadi duw, Mawsis ki maaj sukwudil nyanak: ‘Duw kwiyakuw, aw nyan maa, diki taakw kip kwaal, adi duw dikidi mwaam diki taakw kiraan tikida. Li ata nyanugw sapwiy-kiladiy likidi taay duwak.’ \v 29 “Tayir abitiy nyamwus mwaam tidiy. Dayadi mwaam taakw kirakuw, ata kiyaad. Aw di nyan maa ti. \v 30 “Ginyir duw a taakw kirakuw, ata kiyaad. Dibab nyan maa ti. \v 31 “Aliba nyamwus a taakw kirakuw, ata kiyaad. Atampik day abab nyamwus mwamugw likim kirakuw, abab kiyadiy. Nyanugw maa ti. \v 32 “Ginyir a taakw ata kiyaal. \v 33 “Ginyir God ababa kiyanadiy duw taakw kirapitaka-kida nyaam, a taakw sikada duw taakwa? Tayir duw abitiy kiradaal.” \v 34 Jisas dayak ata wadidiy, “Kidi kupwaam kwakwanadiy duw taakw kira-kwadanadiy. \v 35 “Aw adiy duw God tasakwu-didiy day kiyakuw ridaak, kirapitaka-kidadiy, ginyir day God kirapitaka-kidadiy taakw akis kira-kidanadiy. \v 36 “God dayaam kirapitaka-kidalik, day dikidiy nyanugw tikidiy. Day God diki maaj kardadiy duw kaytik kwakidiy. Day Godawa kwakuw, ginyir day kiy maa. \v 37 “Mawsis sukwudil maaj mwiyir simaka-lidiygwur duw taakw kiyakuw ridaak, God ata kirapitaka-kidadiy. Kwasada miyaam yanil yiy sukwudil majim di waad, ‘Yitaypika Duw God di Aparam dikidi God-ad, Aysak dikidi God-ad, Jakap dikidi God tikwanaad.’ \v 38 “Aw li Mawsis atawa waad adiy tayir kiyadiy duwak, God di kiyadiy duw taakw dayadi God maa. Dayadiy mawul kip kwadaak, alik di kwakwanadiy duw taakw dayadi God-ad. Day abab kip kwakwanadiy Godawa. Atawa tikilalik, nyan rivinadiyan lakwu-lakwuk nyan kiyakuw, God ata kirapitaka-kidadiyan dikiwa kwabakikik.” Jisas atawa wadidiy adiy Satuwsiy bapa duwak. \v 39 Nuwukadiy God diki \it lo\it* kalivadiy duw Jisas wadil maaj wukikuw, ata wadaad, “Kalivanadi duw, min yarakara bwula-nadimin!” \v 40 Wakuw, day abab yagakuw, dikik ginyir basab maa si. \s1 God dikidi Tasakwudidi Duw dikidi gwalugw maaj. \r (Mat 22:41-46; Mak 12:35-37) \p \v 41 Jisas dayak ata wadidiy, “Atata atata God diki \it lo\it* kalivanadiy duw wakwanadiy God dikidi Tasakwudidi Duw, Davit dikidi gwalugwa duwadika tikinaad waan? \v 42-43 “God diki lapa nyigaam rina maaj, si Sam, Davit di diki waad, \q1 ‘God wunadi Yitaypika Duwak wadid, “Kilim wuna mava tabaam daan ada. \q1 Rikuw, wun minadiy mama nibaam kakilkuw, min dayaam van tikiminadiy.” ’ \m \v 44 “Aw li Davit God dikidi Tasakwudidi Duw sikiydid, ‘Wunadi Yitaypika Duw-ad’, wakuw, ata ata di Davit dikidi waraga nyinda tikik-naad? Alik tikuw, adi duw Davit dikidi yitaypika duw ab tinaad.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Gwur yarakara van ada God diki lo kalivanadiy duwak,” waan. \r (Mat 23:1-36; Mak 12:38-40) \p \v 45 Ababa duw taakw kip Jisas wadidiy majik wukin ridaak, Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, \v 46 “Gwur yarakara van ada God diki \it lo\it* kalivanadiy duwak. Day nimadiy wapwiy kwusuwkuw, tiytiyan tikir. Duw taakw vagaruwdadi tamiyaam day wukik abab wayapiy sidadiy dayak. Juw dayadiy gaba maja wiyaam day sapakwa nyanugw dayadiy tikir kwurdadiy. Kikipaat bayaki nyi taay wakwun rikwanadiy. \v 47 “Day simiy maaj Godak bwula-kwanadiy duw taakw dayadiy milaam apaapap titaay, ‘Viyakita duw-adiy,’ wataay wadakikik. Aw atawa kwurtaay dayadiy mawul warkwanadiy adiy tawtakwak gwiyip kwurtaay, dayadiy niki jaav niki jaav luwkuw kwurik. Alik God diki \it kot\it* im tidaak, God dayak jawjaay kwurkuw, daya kagil kakil-kina.” \c 21 \s1 Saal yil tawtakw kwaal taakw likibir Godak kwiylibir sana maaj. \r (Mak 12:41-44) \p \v 1 Adiy saan samasam tidiy duw taakw day Godak saan takakwadana tamiyaam titaay, God dikidi wiyaam saan takadaak, Jisas di yarakara vididiy dayak. \v 2 Di ata saal yil tawtakw kwaal taakw vidil. Li kwasabir saan vitiy, \it toea\it* nak kaytik, takalibir. \v 3-4 Di dikidiy kalivadidiy duwak ata wadidiy, “Mwiya maaj watuwadiygwur. Ki taakw takalibir saan, ababa nuwukadiy duw taakw dayadiy takadanadiy sanaam kakil-nabir. Dayaam saan samasam rinadiy. Aw day dayadiy kip rinadiy saan takanadiy. Aw ki taakw, likim saan aywa maa. Aw likidiy ababa jaav takalidiy. Likibir kikipaat yapiy saan takalibir.” \s1 Kupwarapa jaav God dikidi wiyak yakina. \r (Mat 24:1-2; Mak 13:1-2) \p \v 5-6 Nuwukadiy dikidiy kalivadidiy duw titaay, wadiy God dikidi wiyaam tinadiy viyakita kabakawa Godak kwiydadiy javik day alim kaytaka-dadiy gilabadiy tidakikik. Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Kita kidiy jaav vigwuradiy. Aw ginyir gwuradiy mama nib yakuw, kidi God dikidi wiy piradaak, adiy kabaak yakisadadaak, kapakap kapakap tikidiy!” \s1 Kidiy jaav taay yadaak, ababa jaav ata kwusikidiy. \r (Mat 24:3-14; Mak 13:3-13) \p \v 7 Jisas dikidiy kalivadidiy duw dikik ata bas sidaad, “Kalivanadi duw, akasikir kidi jaav wakwukinaad? Agwa jaav taay wakwudik, nyan vikuw, lakwukibana kidi jaav ata wakwukinaad?” \v 8 Di dayak ata wadidiy, “Gwur yarakara ada nuwukadiy duw gwurak yaan gwiyip kwurik-nadiy. Aw samasama duw yakuw, wunadi si kwurkuw, ‘Wun God dikidi Tasakwudidi Duw-adiwun,’ wakuw, ay ‘God dikidi Tasakwudidi Duw ada sibinin yakinaad!’ Wakuw wadaak, aw gwur atampika duw dayadiy kwukib yi-tikwa. \v 9 “Gwur maaj wukikuw, jaka tip nak nikidi jaka tipawa wariyadaak, jaka tip nikim bap nak nikidi bapawa wariyadaak, gwur yaga-tikwa. Adiy jaav taay yadaak, ginyir ababa jaav kwusikidana nyi ata yakina.” \v 10 Di dayak ata wadidiy, “Nikidi jaka tip yikuw, nikidi jaka tipawa wariyakinadiy. Nikidi \it gavman\it* yikuw, nikidi \it gavman\it* awa wariyakinadiy. \v 11 “Kaam yasakiladiy nyi yakinadiy. Niki tip niki tipaam nanaaw yakinadiy. Kiyawaliy miyawa tamiyaar yakina. Nimadiy wayiga-kinadiy jaav adawur tubwaam vikigwuradiy. Aw gwur yaga-tikwa. \v 12 “Kidiy jaav wakw maardaak nibway, taay day gwuraam kalakwukuw, jawjaay kwur-kidanadiygwurik. Day \it kotiy\it*-kidanadiygwur dayadiy gaba maja wiyaam. Day \it kalabus\it* im kwusawula-kidanadiygwurik. Day gwuraam kalakwutaay, karay-kidanadiygwurik \it kotiy\it* ir rigwurkikik dayadiy sapakwa duwawa yitaypika duwak. Gwur wunadiy kalivatuwadiy duw tigwuralik, day kidiy jaav gwuraam kwur-kidanadiygwurik. \v 13 “Adiy nyaam gwur mwiyir wuna viyakita maaj adiy duwak wasapwiy-kigwuradiy. \v 14-15 “Aw gwur \it kot\it* im tikuw, bwula bwula majik wuki-tikwa. Adiy nyaam wun gwurak viyakita majawa mawul kwatiyatuwik, gwuradiy mama nib abab samab gwuraam kakil-kakil rav maa majik. \v 16 “Gwur gwuradiy amaay, asaay, mamugw, nyamusugw, gwalugwa nyanugw, kapa nyanugw, day gwuraam \it kotiy\it* ir karay-kidanadiygwurik. Aw gwuradiy nuwukadiy adiy \it kot\it* a duw tasakwu-kidanadiy gwuraam viyasipa-dakik. \v 17 “Wun wunadiy duw tigwuralik, alik samasama duw taakw maa wakinadiy gwurak. \v 18-19 “Aw li gwur apawa tikigwura, bwan wunak kway maarkuw, gwur viyakit kwakidiygwurik wunawa nyanyi nyanyi. Aw adiy duw taakw day rav maa gwuraam a javim watip watipik. Samab maa.” \s1 Jisas dikidiy duwak yarik yididiy Jiruwsalim liki kwusikila nyak. \r (Mat 24:15-21; Mak 13:24-27) \p \v 20 “Ginyir vikuw gwur vay sawdiy duw Jiruwsalimaam kabirkuw, tidaak, gwur lakwukigwura, kwasa mwiy tikuw, day Jiruwsalim miyawa sapakwutaka-kidanaad. \v 21-22 “A nyaam God di tasakwudil day Jiruwsalimaam jawjaay kwurkidanaad. Alik tikuw, Juwtiya tamiyaam kwakidiy duw taakw nibwukir tabwukwadiy. Adiy Jiruwsalimaam kwakidiy duw taakw Jiruwsalim tip wapakwadiy. Adiy kawaam kwakidiy duw taakw yala tipaar wuladabaal. Atawa tikidanalik, God diki lapa nyigaam rina maaj mwiya mwiyab tikina. \v 23 “Yalawa tikidiy taakw, nyanugwak mwuny kwiykidiy takwawa, kupwiyayugw! Dayak wukinadiwun a nyaam. God yaal girakuw, alik di jawjaay kidiy Yisrayil jaka tipa kidiy duw takwaam kwurkidadiy. \v 24 “Nuwukadiy duw taakw nyanugw gwuradiy mama nib viyasipa-kidanadiy. Aw nuwukadiy dayaam kalakwukuw, ababa jaka tipaar kwurin karaykidanadiy. Day Jiruwsalimaam miyawa sapakwutaka-kidanaad. Aw adiy nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw day Jiruwsalimaam ata vasisada kwakidiy yin God tasakwudil nyab.” \s1 Jisas di dikidiy kalivadidiy duwak yarik yididiy dikidi sibinin yakida nyak. \r (Mat 24:29-31; Mak 13:24-27) \p \v 25 “Duw taakw nimadiy nyawa bapawa tugwiyaam wakwu-kinadiy jaav vikidanadiy. Kidi kupwaam \it solwara\it* am mwiya nimadiy mam yakidiy. Ababa kidi kupwaam kwakidiy duw taakw adiy jaav vikuw, dayadiy pipiliy wukikuw, yagakuw, mawul vitiy vitiy tikidiy. \v 26 “Ababa tubwaam tinadiy jaav yin yaan tikidiy. Duw taakw vikuw, samasam pitaan warkuw, wakidiy, ‘Ka! Agwa jaav nyanak yakina?’ \v 27 “Day ata vikidanadiwun, wun dayadi Mwaam. Wun tubwaar yakinadiwun mwiya nimadi apawa gilabadiy. \v 28 “Akidiy jaav bas yadaak, gwur rasikuw, kituw av. Kwasa mwiy tikuw, wun kwurkituwadiygwur. Alik tikuw, gwur rakarak ada!” \s1 \it Vik\it* wadanadi miy maaj liki maw maaj. \r (Mat 24:32-35; Mak 13:28-31) \p \v 29 Jisas dikidiy kalivadidiy duwak ki waya maaj kitika maaj wadidiy, “\it Vik\it* wadana miyawa nuwukadiy miyak av. \v 30 “Ba miy kwany ridaak, lakwu-kinadiygwurik waal jakida nyi aka walibab tina. \v 31 “Kitampik, gwur kidiy jaav vikuw, lakwukigwura God miyawa duw takwaam van tikidadi nyi aka walibab tikinaad. \v 32 “Mwiya maaj watuwadiygwurik. Ki nyaam kwanadiy duw taakw kwas maa nibway, kidiy jaav wakwukuw, taay vikidanadiy. \v 33 “Adawur tubwawa kidi kupw kwusikinabir. Aw wuna maaj kwas maa.” \s1 Jisas dikidiy duwak wadidiy, “Gwur yarakara van ada.” \p \v 34 “Gwurakil yarakara akwur! Bayaki kikipaat kitaay, duw tikwulkidanadiy guw kitaay, kidi kupwa kidiy javik wukitaay, gwur atawa kwur-tikwa, wuna yakituwa nyi ata gwuraam mabir kaytik yakik-na. \v 35 “Wuna yakituwa nyi ata yabiyib yakina kidi kupwaam kwakidiy miyawa duw takwak. \v 36 “Gwur nyanyi yarakara awuk! Nyanyi Godak bas as di ap gwurak kwiydikik adiy jaav gwuraam kakilik-nadiy. Atawa kwurkuw, gwur mwiyir tikidiygwurik adiy kupwarapa javim. Atawa tikuw, gwur ata duw taakw dayadi Mwaam diki mwutamaam tikidiygwurik.” \v 37 Ababa nyi Jisas God dikidi wiyaam titaay, duw takwak kalivadidiy. Aw ababa gaan di Aliv wadadi nibwukir warid alim kwakir. \v 38 Mwiya ganbab ababa duw taakw God dikidi wiyaar yikwadiy Jisas dikidiy wadidiy maaj wukik. \c 22 \s1 Sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki lo kalivadiy duw Jisasaam viyasipak kwurdaad. \r (Mat 26:1-5; Mak 14:1-2; Jon 11:45-53) \p \v 1-2 Yis Maa Ti \it Bret\it* bayaki kikipaat day sikiy-kwadanaad God Juw Duw Takwaam Nyigildidiy Nyi, walibab yalik, adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duw, day Jisasaam viyasipak kwurdaad. Aw day adiy duw takwak yagadiy, ‘Day pitaan warik-nadiy nyanak,’ wakuw. \s1 Juwtas dayawa maaj lakatiy-didiy Jisas dayadiy tabaam takatakak. \r (Mat 26:14-16; Mak 14:10-11) \p \v 3-4 Juwtas, sikiykwadanaad Yiskariyat, Jisas dikidiy tabatiy maan vitiya duw nak, Satan diki mawulaam mwugiydik, di yikuw, maaj lakatiydidiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa vay sawdiy duw dayadiy sapakwa nyanugw ata ata di Jisas dayadiy tabaam takatakak. \v 5 Day rakarak tidiy diki maaj wukikuw. Day maaj lakatiydiy dikik saan kwiyik. \v 6 Juwtas yaakiya wakuw daya majik, aw di ata kavin kwaad Jisas dayak yipakwun kwiy yabik. \s1 Duw vitiy wiy kwulapwu-bira Jisas dikidiy kalivadidiy duwawa God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat kidikikik. \r (Mat 26:17-25; Mak 14:12-21; Jon 13:21-30) \p \v 7 Yis Maa Ti \it Bret\it* bayaki kikipata nyaam, day \it sipsip\it* a nyanugw viyasipadadiy God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipatik. \v 8 Alik tikuw, Jisas Pitawa Jon wayakidibir daya God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat kwulapwu-birakik. \v 9 Aw bir dikik ata wabirid, “Akim an nyanadi kikipaat kwulapwu-kituwaad?” \v 10 Di birakik ata wadibir, “Bir awuk! Bir yikuw, Jiruwsalim tipaar wulakuw, duw nak tukwul vakaam guw yatanaad sitakira-kibiraad. Bir diki kwukib yikuw, wulakida wiyaar awul. \v 11 “A wiy asaay duwak bas as, ‘Kalivanadi duw wanaad, “Wiy akim kwana a wiyaam wun wunadiy kalivatuwadiy duwawa God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat kikibana?” ’ \v 12 “Di alawurim kwakina wiy simaka-kidabirbir. Wiy bwutaay kwulapwudik, tina. Alim bir niki jaav niki jaav kwulapwun ada nyanak.” \v 13 Bir yikuw, Jisas tayir wadidiy jaav ata vibiridiy. Bir God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat ata kwulapwu-biridiy. \s1 Taay \it komunion\it*. \r (Mat 26:26-30; Mak 14:22-26; 1Kor 11:23-25) \p \v 14 Kikipaat kikidana nyi tilik, Jisas dikidiy wayakididiy duwawa jabim daan rad kikipaat kikir. \v 15 Di dayak ata wadidiy, “Ginyir kagil samasam wuna sipaam yikina. Aw wuna mawul samasam wana wun taay God Juw duw takwaam Nyigildidiy Nyi bayaki kikipaat gwurawa nakamwiyib kikir. \v 16 “Aw wun gwurak watuwadiygwur wun kidi kupwaam ginyir kidi bayaki kikipaat samab ki maa. Aw ginyir God duw takwaam van tikidadi tipaam kidi bayaki kikipaat diki maaw maykaar wakwudik, wun kidi bayaki kikipaat maa ata kikituwaad.” \v 17-18 Jisas adakap kwurkuw, Godak wayapiy sikuw, dayak ata wadidiy, “God ki adakapaam rinadi \it wain\it* nakanak ak. Wun gwurak waaw wun nuwukadiy \it wain\it* ki maa. Aw God dikidi duw takwak van tikidadi nyi yakida, wun ata \it wain\it* kikidiwun maa.” \v 19 Jisas \it bret\it* kwurkuw, Godak wayapiy sidid. Jisas a \it bret\it* kaysukwasukwakuw, dikidiy kalivadidiy duwak ata kwiydidiy. Di dayak ata wadidiy, “Kal wunaki amwiya. Gwurak kwatiya-kituwala. [Wunak wukitaay, gwur atawa nyanyi akwur.” \v 20 Day dayadi bayaki kikipaat kikuw, Jisas atawa adakap kwurkuw, wadidiy, “Ki \it wain\it* wunadi nyikiyad. Wunadi nyikiy wakwukuw, gwurak simaka-kidadiygwur God diki kwula aban mwiya maajal.”] \v 21 Di dayak ata wadidiy, “Adi wunadiy mama nibak wunaam kwiykinadi duw di wunawa ki daanada kidi jabim rinaad. \v 22 “Wun, duw taakw dayadi Mwaam, kinadiwun tayir God diki lapa nyig walil pik. Aw gwuradi Mwaam mama nibak kwiykinadi duw kupwarapa jaav dikim warkidanaad!” \v 23 Day dayak awarwa bwulasakiy saladiy, “Sikadadaad atawa kwurkinaad?” \s1 Jisas dikidiy duw day dayak awarwa maaj warjuwdiy, “Nyan nyanaam sidadaad yitaypik tikinaad?” wakuw. \p \v 24 Day dayak awarwa maaj warjuwdiy, “Nyan nyanaam sikadadaad yitaypik tikinaad?” wakuw. \v 25 Aw Jisas dayak ata wadidiy, “Nuwukadiy jaka tipa kidiy yitaypika duw ap tikwanadiy dayadiy duw takwak van tidakikik. Adiy van tinadiy duw day dayadiy duw takwak tasakwu-kwadanadiy day adiy van tinadiy duwak sikiy-kwadanadiy, ‘Duw takwak sukwasukw kwurkwanadi duw-adiy.’ \v 26 “Aw gwur atawa ti maa. Adi duw di gwuraam yitaypik tinaad, di yisadapik tikwaad. Aw adi duw di gwuraam van tinaad, di yawiy duw kaytik tikwaad gwurak. \v 27 “Aw \it haiden\it* duw daya nyidim agwa duw yitaypik tinaad? Nyidi valim kip rinadi duw, ay? Adi diki val gwus kanadi duw? Adi valim kip rinadi duw, di yitaypik tinaad. Aw nyan atawa maa. Aw wun gwurawa yawiy duw kaytik tinadiwun. \v 28 “Duw taakw wunaam jawjaay kwurdaak, gwur wunaam maa wap. \v 29-30 “Wunadi Asaay tasakwu-didiwun wun duw takwak van tituwkikik. Atampik, wun tasakwu-tuwadiygwurik. Gwur wuna van ti tikituwa tamiyaam kamnaagw kan guw kan wuna jabim daan rikuw, yitaypika duw tikirim daan rikuw, Yisrayil kidiy tabatiy maan vitiya gwalugwuk van tigwurkikik.” \s1 Jisas Pitaak wadid, “Nibwul min jaab mugwul wakimina, ‘Wun Jisasaam maa laakw,’” waan. \r (Mat 26:31-35; Mak 14:27-31; Jon 13:36-38) \p \v 31 Jisas Sayman Pitaak ata wadid, “Sayman, Sayman, min awuk! God yaakiya waad Satan gwuraam abab vasibariyik kwurdikik. Duw rika tip birakuw, guwaam kaybisikuw, di viyakita guwada kwurkuw, adiy sim tip ata kip yakikwadanadiy tapwukawa asak. Adiy sim tip yaki-kwadana pik gwurak ab Satan atawa yakiya yakiyakik-kinadiygwurik gwur kapakap kapakap tikuw, jawjaay tigwurkikik. \v 32 “Aw Sayman, wun Godak bwutaay bas situwid mina wunak wukijibir timina mawul vakir maarlikik. Aw ginyir min wunak bwan kwiykuw, sibinin wunak yakuw, min minadiy wunak wukijibir tinadiy kapa duwak ap akwiy.” \v 33 Aw Pita Jisasak ata wadid, “Yitaypika Duw, aw li day minaam ab kalakwukuw, \it kalabus\it* ir karaykidana, wun minawa nakamwiyib yikidiwun. Aw li day minaam ab viyasipa-kidana, yaakiya, wunabab nakamwiyib minawa kiyakidiwun!” \v 34 Jisas Pitaak ata wadid, “Pita, wun minak waaw. Ki gaan taay tapwuk wu maardik nibway, taay min jaab mugwul wakidimin, ‘Wun Jisasaam maa laakw,’ waan. Min kitawa waminik, taay tapwuk ata ginyir wakinaad.” \v 35 Jisas dayak ata wadidiy, “Tayir niki tip niki tipaar wayakituwik, ‘Gwur sanawa waliy manawa kwasabiy karay-tikwa,’ wakuw, gwur saal yidiygwur niki jaav niki javik?” Day dikik ata wadaad, “Maa.” \v 36-37 Jisas dayak ata wadidiy, “Aw kita watuwadiygwur duw di saan ay kwasabiy tinaad, adiy jaav kwurkwaad. Aw li duw di wariya jaav ti maarkuw, dikidi wapwiy duw yapiykuw, saan kwurkuw, wariya jaav yapiykwaad. Aw wun gwurak watuwadiygwur God diki maaj wana, ‘Day wakidiy, “Di vaal yikwanadi duw tinaad.” ’ Ki wunak wana maaj mwiya mwiyab tikwaal. Ababa wuna sukwudadiy maaj God diki lapa nyigaam aka mwiyir wakwuna. Alik tikuw, ki maaj mwiya mwiyab tikwaal.” \v 38 Dikidiy kalivadidiy duw ata wadaad, “Min av! Yitaypika Duw, kilim wariya bag vitiy rinabir!” Day diki maaj liki maaw maaj laakw maardalik tikuw, alik di dayak ata wadidiy, “Agwak! Gwuradiy maaj kawurakwum nakwadiy.” \s1 Jisas Godak bas sidid God dim sugwiyaan kwurdikik. \r (Mat 26:36-46; Mak 14:32-42) \p \v 39 Jisas Jiruwsalim tip wapakuw, yikwada pik Aliv nibwukir yad. Dikidiy kalivadidiy duw diki kwukib yidiy. \v 40 Yidil tamiyaam tikuw, dikidiy kalivadidiy duwak wadidiy, “Gwur Godak bas as di sugwiyaan gwurak kwurdikik ata vaal gwuraam kakilik-ladiygwurik.” \v 41-42 Jisas dayaam wapakuw, duw kabaak kwartay-kwadana simiy pik yikuw, kwatiyir sikuw, Godak ata wadid, “Asaay, min yaakiya wakuw, kidiy wunak yakinadiy kupwarapa jaav kwurin ayak. Aw wuna mawul maa, min mina mawul waladiy yawiy akwur.” \v 43 Adawur tipa kidi God diki maaj kardadi duw nak wakwukuw, Jisasak ap kwiydid. \v 44 Diki mawul kapakap kapakap tilik, mwiya nimadib Godak maaj wadid. Atawa wadik, wag nyikiy kaytik kupwaar vatikid. \v 45 Godak waan napakuw, dikidiy kalivadidiy duwak yikuw, vidil day si kwadiy, dayadiy mawul samasam wukikuw Jisas dikidiy maaj yawiywa sukwak. \v 46 Di dayak wajuwiyakuw, ata wadidiy, “Agwa javik tikuw, gwur si kwanadiygwurik? Gwur arap! Rapikuw, Godak bas as di gwurak sugwiyaan kwurdikik ata vaal gwuraam kakilik-ladiygwurik.” \s1 Jisas dikidiy mama nib yakuw, kalakwu-daad. \r (Mat 26:47-56; Mak 14:43-50; Jon 18:3-12) \p \v 47 Jisas maaj bwulataay tidik, samasama duw taakw dikik yadiy. Dikidi tabatiy maan vitiya kalivadidiy duw nak, Juwtas, di taay wakwudik, day diki kwukib yadiy. Juwtas Jisasawa walibab yaad diki mwutamaam jipwuk. \v 48 Aw Jisas dikik ata wadid, “Juwtas, min duw taakw dayadi Mwaam diki mwutamaam jipwukuw, atawa dikidiy mama nib tabaam takakiminaad?” \v 49 Jisasawa tidiy dikidiy kalivadidiy duw day adiy duw kwurik yadaal yawiy lakwukuw, Jisasak wadaad, “Yitaypika Duw, nyan min jaaw kidiy duwaam wariya bagaar viyanaak?” \v 50 Aw daya duw nak yitaypika \it pris\it* dikidi yawiy duwaam wariya bagaar yakidik, aw diki waan viyalupwadil. \v 51 Aw li Jisas dayak ata wadidiy, “Yaakiya, gwur atawa kwur-tikwa!” Wakuw, adi yawiy duw wanim taab takakuw, sipwutiydid. \v 52 Jisas dikik yadiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God dikidi wiya vay sawdiy duw dayadiy sapakwa nyanugwawa Juw dayadiy sapakwa nyanugwak wadidiy, “Wun jaal dayikwadi duw-adiwun, gwur wariya jaav kwurkuw, wunaam kalakwuk yagwura? \v 53 “Nyi samasam wun gwurawa God dikidi wiyaam daan rituwadiy. Aw gwur wunaam maa kalaakw. Gwura nyi aka. Kita Satan apawa van tinaad.” \s1 Pita jaab mugwul duw takwak wadidiy, “Wun Jisasaam maa laakw,” wakuw. \r (Mat 26:57-58,69-75; Mak 14:53-54,66-72; Jon 18:12-18,25-27) \p \v 54 Day Jisasaam kalakwukuw, kwurin karaydaad yitaypika \it pris\it* diki wiyaar. Aw Pita daya kwukir kwasa sikaam yad. \v 55 Adiy vay sawdiy duw yitaypika \it pris\it* wiya yaripaar wulakuw, yiy sakatakadaal. Pita dayawa wulakuw, daan rad mala yiyaam. \v 56 Aw badiy yawiy taakw nak Pitaam vikuw, mala yaam ridik, yarakara dikik visimwulkuw, ata waal, “Kidi duw ab Jisasawa tad!” \v 57 Di maa wakuw, ata wadil, “Taakw, wun adi duwaam maa laakw!” \v 58 Ginyir kwasa mwiy tikuw, duw nak Pitaam vikuw, ata wadid, “Minabab dayawa tidimin!” Aw Pita ata wadid, “Wun maa!” \v 59 Ginyir kwasa mwiy maa tikuw, nikidi duw nimadib wadidiy, “Ayiy, kidi duw di Galaliy tamiya kidi duwad. Di Jisasawa tad!” \v 60 Pita dikik ata wadid, “Mina wamina maaj wun maa laakw!” Jayib nak Pita atawa wataay tidik, tapwuk ata waad. \v 61 Yitaypika Duw Jisas kwasa sikaam tidik, tipatiyakwukuw, Pitaam vidik, Pita ata wukin kariyadil tayir Jisas dikik wadil maaj, “Ki gaan tapwuk wadik, taay min jaab mugwul wakimina, ‘Wun Jisasaam maa laakw.’” \v 62 Wukikuw, wiya yarip kawaar wakwukuw, ata mwiya nimadib giraad. \s1 Nuwukadiy duw Jisasak wajibayin kwurtaay, viyadaad. \r (Mat 26:67-68; Mak 14:65) \p \v 63 Adiy Jisasaam kaykitin tidiy duw day dikik wajibayin kwurtaay, viyadaad. \v 64 Day dikibir mil wapwiyir takatipikuw, dim viyan napakuw, bas sidaad, “God minak ap bwu kwiydil miyawa jaav lakwu-minakik, ay? Alik tikuw, min nyanak aw sikadadaad minaam viyanaad?” \v 65 Day nuwukadiy samasama kupwarapa maaj dikik wadaad. \s1 Vay sawdiy duw Jisasaam kwurkuw, kwurin kariyadaad Juw dayadi nimadi \it Kaunsil\it* ak. \r (Mat 26:59-66; Mak 14:55-64; Jon 18:19-24) \p \v 66 Ganib tilik, Juw dayadiy sapakwa nyanugwawa sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duw day vagaluwkuw, vay sawdiy duw ata Jisas kwurin karaydaad adiy Juw dayadi nimadi \it kaunsil\it* ak. \v 67-69 Day ata bas sidaad, “Nyanak aw, min God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin, ay maa?” Di dayak ata wadidiy, “Aw li wun gwurak atawa wakituwa, gwur wakinadiygwur wuna maaj mwiya maaj maa. Aw li wun gwurak jaav nak bas sikituwa, gwur wunak maaj wu maa. Kwasa tikuw, duw taakw dayadi Mwaam ap samasam tikwanadi God diki mava tabaam rikinaad.” \v 70 Day abab dikik ata wadaad, “Aw min mwiya God dikidi Nyan-adimin?” Di dayak ata wadidiy, “Wagwura pik wun-adiwun.” \v 71 Di atawa wadik, day wadiy, “Nyan nikidi duw sukwupir yaka maaj wukik maa! Aw di diki ki maaj wada!” \c 23 \s1 Day Jisasaam kwurin karaydaad Paylatak. \r (Mat 27:1-2,11-14; Mak 15:1-5; Jon 18:28-38) \p \v 1 Adiy \it kaunsil\it* duw abab rasikuw, Jisasaam kwurin karaydaad Paylatak. Aw Paylat, Roma jaka tipa kidi duw tikuw, di a tamiya kidiy duw takwaam van tididiy Roma \it gavman\it* ak. \v 2 Paylatak yikuw, kipa sukwupir maaj dikik wadaad Jisasak. Day wadaad, “Kidi duw nyanadiy duw takwak jawjaay kalivadidiy. Di dayak wakwadidiy, ‘Gwur \it takis\it* saan Rom dayadi yitaypika duwak kwiy-tikwa,’ waan wakwadidiy. Di dayak wakwadidiy, ‘Wun Krais, Yitaypika Duw-adiwun.’” \v 3 Paylat Jisasak bas sidid, “Min Juw dayadi yitaypika duw-adimin?” Jisas ata wadid, “Ayiy, wamina pik wun-adiwun.” \v 4 Paylat adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa nuwukadiy duwak ata wadidiy, “Wun kidi duwaam simsim vaal dim maa sitakir.” \v 5 Aw day dikik mwiya nimadib ata wadaad, “Di miyawa Juwtiya tamiyaam duw takwak kalivakuw, day abab wariyak tikwanadiy. Taay Galiliy tamiyaam atawa bas duw takwak kalivakuw, aw kita kidi kilir yanaad!” \s1 Paylat ata Jisas Yiratak wayakidid. \p \v 6-7 Paylat dayadiy maaj wukikuw, ata bas sididiy, “Kidi duw Galiliya tamiya kid-ad, ay?” Paylat ata lakwudil Jisas di Yirat van tidi tamiya kid-ad. Aw Yirat Jiruwsalimaam kwadik, Paylat Jisas ata Yiratak wayakidid. Aw Yirat Juw dayadi yitaypika duw tikuw, Roma \it gavman\it* yaakiya waad di kip di dikidiya tamiya kidiy duw takwak van tidikikik. \v 8 Mwiya talab Yirat di Jisasaam vikir. Alik di Jisasaam vikuw, di rakarak tad. Di Jisas kwurdidiy yawiy wukididiy. Alik tikuw, di vikir Jisas nimadiy yawiy kwurdik. \v 9 Aw Yirat Jisasak bas samasam sidid. Aw Jisas samab maaj maa wu dikik. \v 10 Adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa God diki \it lo\it* kalivadiy duw day tayir wakwukuw, Yiratak nimadib kipa sukwupir maaj Jisasak warjuwtakadaad. \v 11 Yiratawa dikidiy vay sawdiy duw Jisasak rik kwurtaay, wajibayin kwurkuw, viyakita simiy tidi wapwiy Jisasaam jitakakuw, Paylatak sibinin wayakidaad. \v 12 Tayir Yiratawa Paylat bir mama nib tibir. Aw a nyi bir ata kapa duw tibir. \s1 Paylat yaakiya waad day Jisas maap tidi miyaam katadakik. \r (Mat 27:15-26; Mak 15:6-15; Jon 18:39—19:16) \p \v 13 Paylat adiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa nuwukadiy duw taakw dayadiy sapakwa nyanugwak gaam sididiy day yadakikik dikik. \v 14 Day dikik yadaak, di dayak ata wadidiy, “Gwur kidi duw wunak kwurin karaykuw, wagwuradiwun di duw takwak jawjaay kalivadidiy. Aw wun bwutaay bas situwaad gwuradiy mwutamaam. Aw wun samab maa sitakir adiy wagwuradiy di yididiy vaal. \v 15 “Aw Yirat ab di adiy vaal dim maa sitakir. Alik di kip wayakidaad nyanak. Di samab vaal maa yi nyan dim viyasipa-viyasipak. \v 16 “Alik tikuw, wun wunadiy vay sawdiy duw dim viyadaak, kip wayaki-kituwaad.” \v 17 [Ababa God Juw duw takwaam Nyigildidiy bayaki kikipata Nyi Paylat di dayak \it kalabus\it* im kwadi duw nak wayakiyi-kwadidiy.] \v 18 Aw day abab nakamwiyib gaam sidiy dikik, “Jisasaam aviyasip! Aw Barapas nyanak kip awayak!” \v 19 Aw Barapas di taay yikuw, Roma \it gavman\it* awa wariyakuw, Jiruwsalimaam di duw nak viyasipadalik tikuw, alik \it kalabus\it* im kwaad abir javik tikuw. \v 20-21 Paylat di Jisasaam wapak tikuw, di dayak maa wadidiy. Aw day ata nimadib gaam sidiy, “Dim maap tinadi miyaam akat! Dim maap tinadi miyaam akat!” \v 22 Aw Paylat dayak jaab mugwula yawaam wadidiy, “Aw di agwa vaala yidil? Wun samab maa sitakir dim viyasipa vaal. Alik tikuw, wun wunadiy vay sawdiy duw dim viyadaak, kip wayaki-kituwaad.” \v 23 Aw day kip nimadib gaam sidiy di Jisasaam maap tidi miyaam katadikik. Aw daya maaj ata kakilil. \v 24 Paylat ata yaakiya waad daya wadaal majik. \v 25 Adi \it gavman\it* awa wariyakuw, duwaam viyasipakuw, \it kalabus\it* im kwadi duw Paylat ata kip wapadid dayak daya wadaal pik. Aw li di Jisas dikidiy vay sawdiy duwak kwiydid day dim maap tidi miyaam katadakik adiy duw taakw wadaal pik. \s1 Day Jisas maap tidi miyaam katadaad. \r (Mat 27:32-44; Mak 15:21-32; Jon 19:17-27) \p \v 26 Day ata Jisas kwurin karaydaad. Day yitaay tikuw, Sayriyniy tipa kidi duw, Sayman, maay tamiy wapakuw, walibab yaad. Adiy Roma vay sawdiy duw dim kalakwukuw, wasipidaad. Wasipikuw, maap tidi miy diki sugwaam takadaad. Takadaak, adi maap tidi miy Jisas kwukib yataan karaydid. \v 27 Duw taakw samasam Jisas kwukib yidiy. Dayawa nuwukadiy taakw yikuw, Jisasak samasam wukikuw, day nimadib giradiy. \v 28 Jisas dayak tipatiyakwukuw, ata wadidiy, “Jiruwsalim kidiy taakw, gwur wunak gira-tikwa. Gwur gwurawa gwuradiy nyanugwak agir. \v 29 “Ginyir duw taakw wakidiy, ‘Adiy taakw day gwaaj kwanadiy, adiy taakw day nyanugw sapwiy maarkuw, mwuny dayak kway maar kwanadiy, day rakarak tikwadiy! Day mawul kapakap kapakap ti maa kidiy mwiya kupwarapa nyaam dayadiy nyanugwak wak maarkuw.’ \v 30 “Adiy nyaam duw taakw mwiya jawjaay kwakuw, dayadiy mawul wakidiy nimadiy nibwuk pakwukuw, dayaam taykiti-dakik. \v 31 “Wun vaal maa yi. Aw li day kitawa wunaam kip kwurdanadiwun, mwiya jawjaay adiy vaal yinadiy Jiruwsalim tipa kidiy duw takwaam kwurkidanadiygwurik.” \v 32 Adiy Roma vay sawdiy duw vaal yibir duw vitiy kwurdabir Jisasawa viyasipak. \v 33 Sikiykwadana duw adakap kitika tamiyaar yikuw, alim day Jisas maap tidi miyaam katidaad. Abir vaal yibir duw ata katidabir, nak Jisas diki mava tabaam, nak diki akiy tabaam. \v 34 Jisas ata waad dikidi asayik, “Asaay, min kidiy duw dayadiy vaal kwurin ayak. Day mwiyir maa laakw ki kwurdana jaav.” Adiy vay sawdiy duw day jib kwadiy kwasadiy kabaak yakitay tayaan, naydiy dikidiy wapwiy kwurik. \v 35 Duw taakw alim van tidiy. Adiy Juw dayadiy sapakwa nyanugw day dikik rik kwurtaay, wajibaydakib. Day ata wadiy, “Di nuwukadiy duw taakw nyigil-didiy. Aw li di Krais, God dikidi Tasakwudidi Duw tinaad wakuw, ata di dikim nyigil-kwaad!” \v 36 Adiy vay sawdiy duw ab dikik rik kwurkuw, dikik yikuw, nyigiy yil \it wain\it* kwiydaad kidikikik. \v 37 Kwiykuw, day ata wadaad, “Aw li min Juw dayadi yitaypika duw timina, min mina sugwiyaan akwur!” \v 38 Jisas apiy abwawa maaj kitawa sukwukuw dikik, vatakadaal: “KIDI DUW JUW DAYADI YITAYPIKA DUWAD.” \v 39 Abir vaal yibir duw nak Jisas diki agikawa maap tidi miyaam tikuw, di Jisasak kupwarapa maaj wadid. Di ata wadid, “Min God dikidi Tasakwudidi Duw-adimin, ay? Yaakiya, min atawa timina, yaakiya ata anawa minaam anyigil!” \v 40-41 Aw adi nikidi vaal yidi duw diki wadil majik maa wakuw, wadid, “Min Godak maa yag? Min di kiyakida pik kiyakinadimin. Aw an vaal yikuw, atawa kiyakita, aal rivina. Aw kidi duw di simsim vaal maa yi.” \v 42 Di Jisasak ata wadid, “Jisas, min ginyir apawa minadiy duw takwak van tikir yakuw, wunak awuk.” \v 43 Jisas ata wadid, “Wun a mwiya maaj watuwadimin. Nibwul min wunawa viyakita tipaam kwakinadimin.” \s1 Jisas bwu kiyaad. \r (Mat 27:45-46; Mak 15:33-41; Jon 19:28-30) \p \v 44-45 Nyidi nyi tidik, yin nyi tikitakiydik, nyi si maardilik miyawa tamiy kip gaan kaytik tad. God dikidi wiyaam nimadi wapwiy nyidi wiyaam mwiya kapaba tamiy takatipin tad. Tikuw, ap vitiy pirikiyid. God atawa kwurdil miyawa duw takwak simakak day jaaw dikik yikwadiy. \v 46 Jisas nimadib ata gaam sad, “Asaay, wuna mawul minabir tabaam takatuwaal!” Atawa wakuw, ata kiyaad. \v 47 Vay sawdiy duw duwamiy tabab dayadi sapakwa duw adiy jaav vikuw, Godak wayapiy sikuw, ata waad, “Mwiya mwiyab kidi duw di samab vaal maa yi!” \v 48 Adiy duw taakw day vagaluwdiy a jaav vikir. Aw day a jaav vikuw, sibinin yidiy dayadiy wiyaar dayadiy mawul kapakap kapakap titaay mapiyim viyataay. \v 49 Dikidiy kapa nyanugwawa adiy Galiliy tamiyaam tikuw, diki kwukib yadiy bapa taakw day kwasa sikaam titaay, adiy jaav vidadiy. \s1 Jawsip Jisas dikidi amwiy kardakuw, dipwu kabakim takadid. \r (Mat 27:57-61; Mak 15:42-47; Jon 19:38-42) \p \v 50-51 Juw daya wadana tip Aramatiya, a tipa kidi duw Jawsip, di viyakita duwad. Di kavin kwaad God duw takwak van tikidi nyak. Di Juw dayadi \it kaunsil\it* duw nak tikuw, di maa waad, nuwukadiy \it kaunsil\it* duw Jisasaam viyasipak wadaak. \v 52 Adi duw Paylatak yad Jisas dikidi amwiyik bas sikir. \v 53 Paylat yaakiya wadik, Jisas dikidi amwiy maap tidi miyaam tidik, Jawsip kwurkuw, kardadid. Kardakuw, di adi amwiy ata wapwiyir kaydapidid. Di Jisas dikidi amwiy kwula dipwu kabakim ata takadid. Tayir adi dipwu kabakim day nikidi amwiy maa tak. \v 54 A nyi \it Fraide\it* giraab tilik, Sapat nyi ata bas walibab tikir kwuril. \v 55 Adiy Galiliy tamiyab tikuw, Jisas kwukib yadiy bapa taakw, day Jawsipawa yikuw, Jisas dikidi amwiy takadidi kawamiy vidaad. \v 56 Vikuw, day dayadiy wiyaar sibinin yikuw, day amwiyim takakwadanadiy \it marasin\it* kwulapwu-dadiy Jisas dikidi amwiyim takak Sapat nyi kwusilik. Aw day ata yaap kwadiy God diki \it lo\it* walil pik. \c 24 \s1 God Jisasaam kirapitakadid. \p \v 1 Sande mwiya ganbab adiy kwulapwudadiy \it marasin\it* kwurkuw, adi kawamiyaar yidiy. \v 2 Yikuw, day vidaal adi dipwu kabakim takatipidadi nimadi kabaak vatimilsakiykuw, malaam ridik. \v 3 Day dipwu kabakir ata wulakuw, day Jisas dikidi amwiy maa vi. \v 4 Day pitaan wartaay tidaak a javik, duw vitiy jayib nak ata wakwubir dayawa walibab. Birakidiy kwusuw-biridiy wapwiy miyawa kariyadiy. \v 5-7 Adiy taakw day samasam yagakuw, day makiy gwalikidaak abir duw dayak ata wabiridiy, “Agwa javik gwur kidiy kiyanadiy duw dayaki tamiyaam kwaki-nadiygwurik adi kip kwanadi duwak? Di kilim maa kwu. God bwutaay kirapitakadaad. Gwur lakwugwura di Galiliyaam tikuw, gwurak wadil maaj? Di wadidiygwur, ‘Day duw taakw dayadi Mwaam vaal yikwanadiy duw tabaam takadaak, maap tinadi miyaam katidaak, kiyakuw ridik, nyi mugwula yawaam God kirapitaka-kidaad.’” \v 8 Adiy taakw ata wukin kariyadadiy, adiy tayir wadidiy maaj. \v 9 Wukikuw, day adi kawamiy wapakuw, sibinin yikuw, day adiy Jisas dikidiy kalivadidiy tabatiy maan naka duwawa nuwukadiy duw takwak yarik yidadiy. \v 10 Adiy taakw adiy Maria Maktala tipa kil, Jawanawa Maria, Jamis dikil amaay. Daywa nuwukadiy taakw adiy jaav Jisas dikidiy wayakididiy duwak yarik yidadiy. \v 11 Aw adiy duw day wukidiy adiy taakw wadadiy maaj mwiya maaj maa wakuw, alik day maa wak. \v 12 Aw li Pita rasikuw, adi kawamiyaar gipiyid. Di kwakitan dakuw, adi kawamiyaam Jisas dikidi wapwiyda vidid. Niki jaav maa vi. Vikuw, di ata diki wiyaar sibinin mawul vitiy katiy tikuw yad. \s1 Yimayas tipa kibir duw sitakira-biril God bwutaay Jisasaam kirapitakadid. \r (Mak 16:12-13) \p \v 13 A nyi dayaam duw vitiy Yimayas wadana tipaar yidiy. A tip Jiruwsalimawa kwasa sikaam ral. \v 14 Bir yitaay tibirik, bir awarwa bwulasakiy salabir adiy ababa javik. \v 15 Bir atawa bwulataay tibirik, Jisas di diki walibab wakwukuw, nakamwiyib yidiy. \v 16 Bir dim vikuw, aw bir mwiyir maa laakw dikim. \v 17-18 Jisas birakik ata wadibir, “Agwa jaaval awarwa awarwa bwulasakiy salataay, wayibira?” Bir ata tawtaykuw, sarmabap tibir. Biraki duw nak, dikidi si Kiliyapas, ata bas sidid, “Ababa kipa Jiruwsalimaam kwanadiy duw taakw adiy jaav lakwudanadiy. Aw li min duw nak maa laakw kidiy jaav?” \v 19 Di ata bas sidibir, “Agwa jaava?” Bir ata wabirid, “Adi Nasarit tipa kidi duw, Jisas, dim kwurdadiy jaav. Adi duw di God diki maaj wasapwiydi duw nak-ad. Aw dikidiy kwurdidiy yawiyawa kalivadidiy maaj mwiya yitaypik tidiy duw takwawa God dayadiy milaam. \v 20 “Nyanadiy sapakwa nyanugw \it pris\it* awa nyanadiy sapakwa nyanugw Jisas Roma tipa kidiy duwak kwiydaad day dim viyasipadakik. Aw day maap tidi miyaam katadaad. \v 21 “Nyanadiy mawul wadiy God wayakidid nyan Yisrayil duw takwaam nyigildikik Roma \it gavman\it* daya tabaam tibaak. A jaav kwurdaal nyab, nyi mugwul aka wana nibwulawa. \v 22-23 “Nuwukadiy nyanadiy bapa taakw wadaak jaav nikik, pitaan warnadiyan. Mwiya ganbab day Jisas diki kawamiyaar yikuw, sibinin yakuw nyanak, wadanadiyan day dikidi amwiy maa vi. Aw day nyanak wadanadiyan day God diki maaj kardabir duw vitiy vidanabir. Aw bir dayak wabiradiy, ‘Jisas di kip kwanaad rasikuw,’ wakuw. \v 24 “Nuwukadiy day nyanawa kwanadiy diki kawamiyaar yinadiy. Aw day adiy taakw wadana pik vidanaad. Aw day dim maa vi.” \v 25 Jisas birikik ata wadibir, “Bir maa laakw? Birabir mawul pakwun tikuw, adiy God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy maaj bir kwasa kwasa wukijibir tinabirbir! \v 26 “Day wadiy taay kupwarapa jaav God dikidi Tasakwudidi Duwaam yadaak, ginyir God ata kirapitakadik, di viyakita tipaar wuladik, abab day dikik wayapiy sikidanaad.” \v 27 Taay Mawsis sukwudidiy majawa ababa nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy sukwudadiy maaj Jisas ata abir duwak kalivadibir ababa dikik wadadiy maaj dayadiy maaw. \v 28-29 Yibiril tipaar walibab kwurdaak, Jisas di kip yirib yikir kwurid. Aw li abir duw atawa vikuw, bir dikik ata wabirid, “Nyi ada gil pik ridanaad. Gaan aka kwusik tina. Alik tikuw, min anawa adakw ki gaan.” Wakuw wabirik, di biraki majib wukikuw, birikiwa kwakir nakamwiyib yad. \v 30 Birikiwa yikuw, biraki wiyaar wulakuw, jabim daan ridiy. Kikipaat kikir ridaak, Jisas \it bret\it* kwurkuw, kaysukwa-sukwakuw, Godak wayapiy sikuw, birikik kwiydibir kibirkikik. \v 31 Atawa kwurdik, bir ata jayib nak lakwubirid. Bir lakwubirik, jayib nak di marid. \v 32 Mardik, bir birikik ata wasakiy salabir, “Di nakamwiyib yabir anawa maaj bwulayakuw, di God diki maaj anak kalivadik, anabir mawul rakarak tinabir, ay?” \v 33-34 Jayib nak rasikuw, Jiruwsalimaar sibinin yibir. Yikuw, bir Jisas dikidiy kalivadidiy duw tabatiy maan nak nuwukadiy duw takwawa sitakira-biridiy, day wataay tidiy, “Yitaypika Duw di bwutaay mwiya mwiyab rasinaad! Di Saymanak bwutaay maykaar wakwunaad!” \v 35 Abir duw dayak ata wabiridiy biradiy yabim wukin vibiridiy javiwa Yitaypika Duw \it bret\it* kwurkuw, kaysukwakuw, bir ata dikim lakwubiridiy maaj. \s1 Jisas maykaar wakwud dikidiy kalivadidiy duwak. \r (Mat 28:16-20; Mak 16:14-18; Jon 20:19-23; Aposel 1:6-8) \p \v 36 Bir dayak yarik yitaay tibirik, Jisas di diki dayadiy nyidim wakwukuw, rasin tad. Dayak ata wadidiy, “Kwusidatakaan tikwana mawul gwuraam rawun kwakwa!” \v 37 Aw day dim vikuw, yagakuw, pitaan wardiy, “Kad apawul-ad,” wakuw. \v 38-39 Aw di dayak ata wadidiy, “Gwur agwa javik yaga-nadiygwurik? Yagakuw, niki mawul niki mawul wukibagwu-nadiygwurik? Gwur av wunabir tabawa wunabir manik! Adiy jaay katadadiy kaar vikuw, lakwu-kigwura wun wun-adiwun tinadiwun. Wun sipaam kaykitin av. Vikuw, alaakw apawul kwiyawa ap akis tikwanaad wuna pik.” \v 40 Wakuw, di dikibir manwa dikibir taab dayak ata simakadidiy. \v 41 Day rakarak samasam tikuw, dim mwiyir laakw maarkuw, wukibagwudiy. Alik day maa rav dim wukijibir titak. Alik tikuw, di dayak ata bas sididiy, “Gwuraam kamnaagw maa ri?” \v 42-43 Day yaam tuwdaal kamiy kwurkuw, dikik kwiykuw, di a kamiy kwurkuw, kidil dayadiy mwutamaam. \v 44 Jisas dayak ata wadidiy, “Tayir wun gwurawa tikuw, wun watuwadiygwur Mawsis diki \it lo\it* awa ababa God diki maaj wasapwiydiy duw sukwudadiy majiwa, yitaypika duw Davit sukwudidiy \it song\it* wakwadana Sam, dayadiy ababa wunak wadadiy maaj mwiya mwiyab tikwadiy.” \v 45 Jisas mwugiydik, God diki lapa nyigaam rinadiy maaj dayadiy maaw ata maykaar wakwudiy dayak. Day ata mwiya lakwudadiy dayadiy maaw. \v 46 Di dayak ata wadidiy, “Adiy lapa nyig wanadiy kagil samasam God dikidi Tasakwudidi Duw diki sipaam yilik, kiyakuw rikuw, God ata kirapitakakidaad nyi mugwula yawaam. \v 47 “Dikidi saam duw taakw nuwukadiy duw takwak wasapwiykwadiy day dayadiy valik wukikuw, bwan kwiydaak adiy valik, God ata yibwiykidadiy dayadiy vaal. Ki yawiy bas taay Jiruwsalimaam kwurkuw, day ata nuwukadiy miyawa jaka tipaar yikwadiy. \v 48 “Gwur gwura kidiy ababa jaav bwutaay vigwuradiy. \v 49 “Tayir wunadi asaay aban takadil. Ginyir di dikidi Mawul gwurak wayaki-kidaad waad. Wun wuna gwurak wayaki-kituwaad. Aw li taay gwur kavin adakw Jiruwsalimaam yin diki adawur tip wapakida nyak ap gwurak kwiyik.” \s1 Jisas dikidiy kalivadidiy duwaam wapakuw, God ata kwurin kawardid adawul tipaar. \r (Mak 16:19-20; Aposel 1:9-11) \p \v 50 Jisas taay tip wakwukuw, karaydidiy Bitaniy tip tamiyawa. Yikuw, alim di dikibir taab kirasikuw, di Godak bas sidid di yarakara kwurdikik dayaam. \v 51 Di dayak Godak bas sitaay tidik, di dayaam wapakuw, God ata kwurin kawardid adawur tipaar. \v 52 Day gaba maaj sukwukuw dikik, day rakarak tikuw, ata sibinin Jiruwsalimaar yidiy. \v 53 Day nyanyi God dikidi wiyaam kwataay, Godak wayapiy sidiy.