\id ACT Manambu NT Robin & Marva Farnsworth 19-JAN-2001 \h APOSEL \toc1 APOSEL Kwurdadiy Jaavadiy \toc2 APOSEL \toc3 Aposel \mt1 APOSEL \mt2 Kwurdadiy Jaavadiy \c 1 \p \v 1-2 Kupwiyaay Tiyapilas, wuna maaj awuk. Taay sukwutuwil lapa nyigaam kidiy jaav watuwdiy. Agwa javadiy Jisas bas kwurdidiy. Agwa javadiy di duw takwak kalivadidiy. Kidiy jaav kwurdidiy yin God adawur tipaar kirapitakakuw, kawardid. Aw taay God dikidi Mawul diki mawulaam sisuwdik, Jisas maaj kwiydil dikidiy diki maaj karaydiy duwak. \v 3 Jisas kiyakuw ridik, God dim kirapitakakuw, di nyi duwamiy vitiy kwaan jaab samasam dayak maak takadidiy. Di dayak jaab samasam niki jaav niki jaav simaka-dilik, alik day wukidiy di mwiyir kip kwaad. Di dayak yakuw, di wadidiy ata ata God duw takwak van tikinaad. \s1 Jisas diki kwukir maaj dikidiy kalivadidiy duwak. \p \v 4-5 Vagaruwdaak, Jisas wadidiy, “Jiruwsalim wapatikwa. Kilim kavin ada wunadi Asaay dikidi takadidi abanik. Tayir watuwdiygwur dikik. Jon guwaar \it baptais\it* kwiyid. Aw nyi aywa maa God dikidi Mawulaam \it baptais\it* kwiykida gwurak.” \v 6 Adiy vagaluwdiy duw dikik bas sidaad, “Yitaypika Duw, a nyi nyan nyana Yisrayil duw tayir tibal pik kap tikidiyan ay?” \v 7 Di dayak ata wadidiy, “Aal gwura jaav maa. Wunadi Asaay, di kap diki mawul warlik, adiy nyi wakidadiy. \v 8 “Aw God dikidi Mawul yakuw, gwuradiy mawulaar wulakida, ap ata tikinadiygwur. Ap tikuw, wuna maaj wasapwiy-kigwura Jiruwsalim tipa kidiyik taay, ata ababa Juwtiyawa Samariya abir tamiya kidiyik, ata yin kidi kupw miyawa tamiya kidiyik. Atawa wuna maaj ababa duw takwak wasapwiy-kigwuradiy.” \s1 God Jisasaam kwurkuw, adawur tipaar kawardid. \p \v 9 Jisas ki maaj wakuw, God dim kirapitakakuw, kawardid adawur tipaar. Day vidaak, gilagawur wuladik, day Jisasaam maa vi. \v 10 Kituw vijibil tidaal ab, jayib ni duw vitiy, birim wamakawama wapwiy tibir, dayak wakwubir. Wakwun nyidim tibir. \v 11 Bir wabiridiy, “Gwur Galiliy tamiya kidiy duw, agwa javik gilagawuk van tinadiygwur? Jisas ada adawur tipaar warnaad. Bwu vigwuraad. Aw warda pik ginyir sibinin maa dakinaad.” \s1 Jisas dikidiy wayakididiy duw nikidi duw tasakwudaad Juwtas diki yawiy kwurdikik. \p \v 12 Day ata a nibwuk si Aliv wapakuw, Jiruwsalimaar sibinin dadiy. Jiruwsalim sik maa, walibab rinaad. \v 13 Jiruwsalimaar wakwukuw, day daya kwadaal apiyim kwal kwasa wiyaar wardiy. Adiy duw dayadiy si: Pita, Jon, Jamis, Adiruw, Pilip, Tomas, Batalimuw, Matiyuw, Jamis Alpiyas dikidi nyanad, Sayman day sikiydaad, “Ap samasam tinadi duw,” Juwtas Jamis dikidi nyanad. \v 14 Day jaab samasam vagaluwdiy Jisas dikidiy nyamwusugwawa, diki amaywa, nuwukadiy takwawa. Day mawul nak tikuw, Godawa maaj bwuladiy. \v 15 Nyi nak duw duwamiy abwun vagaluwdaak, Pita rapikuw, maaj kwiydidiy. \v 16 Di dayak wadidiy, “Gwur wunadiy gwalugwa duw taakw, gwurak waaw. Tayir God dikidi Mawul Davit diki mawulaam sisuwdik, Davit maaj sukwudil Juwtas Yiskariyat-ak. Di waad ginyir Juwtas nuwukadiy duwak sugwiyaan kwurdik, day Jisasaam kalakwu-kidanaad wakuw. God wadik, ki sukwudil maaj aal bwu maykaar wakwul. \v 17 “Tayir Jisas Juwtas tasakwudik, di nyanawa God diki yawiy kwurdil.” \v 18 Juwtas diki kwurdil kupwarapa yawiyik day saan kwiydaal. Kupw nak yapiydil a sanaar. Alim kupwaam vakirdik, diki yaal ap vitiy wutakuw, nyamabaam ridiy jaav maykaar wakwudiy. \v 19 Ababa Jiruwsalimaam kwadiy duw taakw a jaav wukikuw, a kupw liki si sikiytakadaal Akiltama waan. Maaw maaj, “Nyikiy ril kupw-al.” \v 20 Pita ata wadidiy maa, “Davit sukwudil lapa nyigaam, day sikiydaal Sam (maaw maaj ‘Godak \it song\it* aam rakarak tinadiyan,’) ki maaj sukwudil, \q1 ‘Diki wiy kip tikina. Nikidi duw alim kwu maa.’ \m Niki maaj ab sukwudil, \q1 ‘Nikidi duw diki tamiy kwurkida.’ \m \v 21-22 “Alik tikuw, nikidi duw tasakwunaak nyanawa tibagwukuw duw takwak wasapwiyik God Jisasaam kirapitakadid wakuw. Jisas nyanawa kidi kupwaam kwadik, Jon duw takwak \it baptais\it* kwiydil nyaam, aw yin God Jisasaam adawur tipaar kawarda nyaam nuwukadiy duw nyanawa yin yaan tidiy. Aw kidi bapa duwaam duw nak tasakwunaak.” \v 23 Day duw vitiy tasakwudabir. Duw nak, Jasip Basapas nikidi si Jastas, aw nikidi duw Matayas. \v 24-25 Day ata Godak bas sidaad, “Yitaypika Duw, min ababa duw dayadiy mawul lakwu-kwaminadiy. Alik nyanak asimak agwa duwad min tasakwu-minaad Juwtas diki tamiy kwurdikik. Juwtas, di Jisas dikidi diki maaj karaydi duw tidik, diki yawiy wapakuw, kupwarapa tipaar yad.” \v 26 Sikirip vitiy, simiy pik nak, pav pik nak, tabaam yipakwun kwurin tidibir. Jasip nak kaylupwudid. Aw Matayas nak kaylupwudid. Matayas simiy pika sikirip kaylupwukuw, di kakilid. Kakilkuw, nuwukadiy tabatiy maan nak duwawa di Jisas dikidi diki maaj karaydi duw ata tad. \c 2 \s1 God dikidi Mawul dakuw, duw taakw dayadiy mawulaar wulaad. \p \v 1 Juw daya bayaki nyi, si Pentikos, a nyaam ababa Jisasak wukijibir tidiy duw taakw vagaluwdiy. \v 2 Day nimadi kwudiy nimadi mwar kitik wukidaad tubwaam. Wukidaak, jaab nak adi kwudiy dakuw, yala wiyaar wulaad. Wuladik, daya ridaal wiy ata kapwud. \v 3 Day van ridaak, nibiy yiy kitika jaav kwaliya kwaliyakikuw, dayaam nakanak daan ridiy. \v 4 God dikidi Mawul dayadiy mawulaar wuladik, dayadiy mawul ata wapwurukwudiy. Wapwurukwukuw, God dikidi Mawul ap dayak kwiykuw, day ata niki kwudiy niki kwudiyir ata bwuladiy. \s1 Niki tip niki tipa kidiy duw day God diki maaj wukidiy day dayadiy kapa tipa majir. \p \v 5 A nyaam Godak wukijibir tidiy Juw Jiruwsalimaam kwadiy. Kidiy duw day niki jaka tip niki jaka tipa kidiy-adiy. \v 6 Kidi nimadi kwudiy wukikuw, duw taakw samasamadiy yaan vagaluwdiy. Day daya kapa tipa maaj wukikuw, day pitaan wardiy. \v 7 Pitaan warkuw, day ata wadiy, “Kidiy niki maaj niki maaj bwulanadiy duw day abab Galiliy tamiya kidiy duw-adiy. \v 8 “Ata ata day maaj bwuladaak, nyan nyana kapa tipa maaj wukinadiyan? \v 9-11 “Nyan nyanadiy jaka tip samasam-adiy. Patiya, Mitiya, Yilam, Misapatamiya, Juwtiya, Kapadasiya, Pantas, Asiya, Pirikiya, Pabiliya, Yijip, Sayriyniy walibab ril tamiya Lipiy-aam, Romawa. Kirit jaka tipa kidiy, Arapiya jaka tipa kidiy, mwiya Juwawa niki jaka tipa kidiy day Juw dayadiy sukw kwurdanadiy, aw nyan abab nyan nyana kapa tipa majir wukinadiyan God dikidiy nimadiy yawiyik.” \v 12 Day abab pitaan warkuw, day samasam wukidiy. Day daya kap awarwa bas sidiy, “Kidi jaav ata ata wanaad?” \v 13 Aw nuwukadiy duw day sapis jikin kwurdadiy Jisasak wukijibir tidiy duwak. Day wadiy, “A! Kidiy duw guw kikuw, duw tikwulnadiy.” \s1 Pita dayak maaj wasapwiyid. \p \v 14 Pita nuwukadiy tabatiy maan naka duwawa rapikuw, di ki maaj nimadib wasapwiydil vagaruwdiy duw takwak, “Gwur Juw duw taakw, gwur abab Jiruwsalimaam vagaluwnadiy duw taakw, wuna maaj awuk. \v 15 “Nyan abab duw maa tikwul. Aw kita kip ganib tina nyi abaliyaam tinaad. (Nibwul God duw takwak dikidi Mawul kwiydaad.) \v 16 “Tayir God diki maaj wasapwiydi duw, si Jawil, ki maaj wadil ki javik: \v 17 ‘God wanaad, \q1 “Kwukir rikinadiy nyaam kidiy jaav taay kwurtuwik, ginyir kidi kupw kwusikinaad. \q1 Wun wunadi Mawul kwiytuwik, di ababa duw taakw dayadiy mawulaar wulakinaad. \q1 Di dayadiy mawulaar wulakuw, gwuradiy duwa nyanugwawa takwa nyanugw wuna mawulaam rinadiy maaj wasapwiy-kidanadiy. \q1 Gwuradiy badiy duw wunadiy simaka-kituwadiy jaav vikidanadiy. \q1 Gwuradiy apaan duw dayak kwiytuwik yigin vikidanadiy. \q1 \v 18 A nyaam wunadi Mawul kwiytuwik wunadiy yawiy duw takwak ab, dayadiy mawulaar wulakinaad. \q1 Dayadiy mawulaar wulakida, day wuna mawulaam rinadiy maaj wasapwiy-kidanadiy. \q1 \v 19 Adawur tubwawa kidi rinadi kupwawa abirakim wuna mawulaam rinadiy nimadiy yawiy adiyka kwurkituwadiy. \q1 Nyikiywa yiyawa nimadi yakiywa a nyaam tikidiy. \q1 \v 20 Wun watuwik, nyi kwusikuw, gandika tikina. \q1 Wun watuwik, bap nyikiy nyikiy tikina. \q1 Atawa tikuw, Yitaypika Duw diki yakida viyakita nyi aka walibab tikina. \q1 \v 21 Agwa duw taakw gwuradi Yitaypika Duw wunak, gaam sikidiy, adiy duw takwadika kwurkituwadiy.” ’ \m \v 22 “Yisrayil duw taakw, ki maaj awuk. Jisas Nasarit tipa kid gwurawa kwadik, di duw taakw sipwutiydidiy. Nuwukadiy nimadiy yawiy ab kwurdidiy. Gwur dikidiy kwurdidiy yawiy vikuw, gwur wukigwura God ap kwiydid adiy yawiy kwurdikik. \v 23 “Tayir God diki mawulaam tikuw, di yaakiya waad Jisas yadikikik gwuradiy tabaar. Gwuradiy tabaar yadik, gwur yaakiya wagwur, Roma \it gavman\it* dikidiy kupwarapa vay sawdiy duw maap tida miyaam katadaad. Aw gwur alik viyasipagwurid. \v 24 “Jisas kiyakuw, atawa riri maa rav. Aw God Jisas diki kiyak yidil kagil wukikuw, kiyakuw ridik, ata kirapitakadid. \v 25 “Tayir Davit ki maaj wadil dikik: \q1 ‘Wun wukituwil Yitaypika Duw di nyanyi nyanyi wunawa tikwanaad. \q1 Di walibab tikwanaad yagak-nadiwun. \q1 \v 26 Wuna mawul rakarak tina ki javik. \q1 Alik wuna majik rakarak tinadiwun. \q1 Wun wukinadiwun wun kiyakuw, wun yara kwakinadiwun. \q1 Alik wun kiya-kiyak yaag maa. \q1 \v 27 Wunaki mawul, min wap maa kiyanadiy duw taakw daya tipaam kwakwak. \q1 Min wamina mina viyakita yawiy duw diki amwiy pwuk yaay maa kawamiyaam. \q1 \v 28 Min simaka-kiminadiy agwa javadiy wun kwurkuw, minawa nyanyi nyanyi kwakwak. \q1 Min wunawa kwaminalik, alik wun rakarak samasam tikinadiwun.’ \m \v 29 “Gwalugwa duw, gwur awuk. Wun gwurak mwiyir watuwadiygwur nyanadi warag Davit-ak. Di dikik maa wu. Aw di kiyadik, day diki amwiy kawamiyaam takadaal. Dikidi kawamiy kidika nyana nyidim rinaad. \v 30 “Davit God diki maaj wasapwiydi duw tad. God aban takadil dikik. God wadid ginyir dikidi gwalugwa duw nak duw takwaam van tikinaad di diki Davit kitik. \v 31 “Davit God diki kwurkida yawiy lakwudil. Di lakwudil God dikidi Tasakwudidi Duw kiyakuw ridik, God kirapitaka-kidaad. God Jisasaam maa wap kiyanadiy duw taakw daya tipaam. Aw diki amwiy pwuk maa yaay. \v 32 “Kidi Jisas kiyadik, God kirapitakadid. Nyan abab ki jaav vibaal. \v 33 “God Jisasaam kwurin kawardik, di God diki mava tabaam rinaad kita. God dikidi Mawul Jisasak kwiydid, tayir lakatiydil maaj kitik. Aw kita Jisas God dikidi Mawul kwiydid nyanak. Kita wukikuw, adika vigwuraad. \v 34-35 “Davit di adawur tipaar atawa maa war. Aw di ki maaj wadil: \q1 ‘God wunadi Yitaypika Duwak wadid, \q1 “Min wuna mava tabaam daan ada. \q1 Wun minadiy mama nibaam kakilkuw, day yawiy kwurkinadiy minak.” uuuu’ \m \v 36 “Yisrayil tipa kidiy duw taakw, awuk! Kidi Jisas gwur viyasipakuw maap tidi miyaam, dikik God ki maaj wadil, ‘Min wunadi Tasakwutuwadi Duw-adimin. Duw taakw dayadi Yitaypika Duw-adimin.’” Pita wakuw, wadidiy. \s1 Duw taakw bwan kwiykuw dayadiy valik, \it baptais\it* kwurdiy. \p \v 37 Day ki maaj wukikuw, mawul wukitay tayan ridiy. Day Pitawa nuwukadiy Jisas diki maaj karaydiy duwak wadadiy, “Gwalugwa duw, agwa jaav kwurkinadiyan?” \v 38 Pita dayak wadidiy, “Gwur nakanak gwuradiy valik bwan kwiykuw, \it baptais\it* akwur Jisas dikidi saam, God gwuradiy vaal kwurin yakidikik. Gwur atawa kwurgwur, God dikidi Mawul ata kip kwiykidaad gwurak. \v 39 Ki aban God takadil dikidiy tasakwudidiy duw takwak, gwurawa, gwuradiy nyanugwak, aw abab sika tipaam kwanadiy duw takwak ab.” \v 40 Pita diki mawulaam ridiy niki maaj niki maaj wadidiy. Di dayak wadidiy, “Yarakara van ada kupwaraap tikik-nadiygwur kidi kupwarapa bapa duw takwawa.” \v 41 Dayaam duw taakw samasam diki maaj wukijibir tikuw, \it baptais\it* kwurdiy. A nyaam duw taakw 3000 (duwamiyir duwamiyir) bas Kristen tikir wakwudiy. \s1 Kwula Kristen dayadiy yawiy viyakit-adiy. \p \v 42 Adiy duw taakw alim kwadiy Jisas dikidiy diki maaj karaydiy duw dayadiy kalivadadiy maaj wukik. Day mawul nak tikuw, kipaat nakamwiyib kidiy. Jisasak wukijibir tikuw, day Godawa maaj bwuladiy. \v 43 Jisas dikidiy diki maaj karaydiy duw God diki mawulaam ridiy viyakita yawiy kwurkuw, ababa duw taakw ata pitaan wardiy. \v 44 Ababa Jisasak wukijibir tidiy duw taakw nakamwiyib kwadiy. Ababa jaav dayadiy javadiy, day dayadiy. \v 45 Day dayadiy niki jaav niki jaav yapiyin, saan kwurin, niki jaav niki jaav ti maardiy duw takwak kwiydadiy. \v 46-47 Nyanyi God dikidi wiyaam nakamwiyib vagaruwun, rakarak tikuw, day dayadiy wiyaam kikipaat kan nakamwiyib day rakarak samasam tikuw Godak, day dikik nyanyi wayapiy sidaad. Nuwukadiy duw taakw dayadiy mawul viyakit tidiy dayak. Ababa nyi God dikidiy tasakwudidiy duw taakw Jisasak wukijibir tikuw, dayawa nakamwiyib kwurjuwdiy. \c 3 \s1 Pitawa Jon duw nak, dikibir maan kupwaraap tibir, sipwutiy-birid. \p \v 1 Nyanyi, nyi mugwulaam tidik, Juw duw taakw God dikidi wiyaar yikwadiy \it beten\it* ik. Nyi nak, nyi mugwulaam tidik, Pitawa Jon bir God dikidi wiyaar warbir. \v 2 Bir vibirid duw nak yataan kariyadaad, dikibir maan kupwaraap tibir. Amaay sapwiylik, dikibir maan atawadika tibir. Nyanyi day adi duw kariyakuw, wiyig si Viyakita Wiyig, a wiyig walibab tilil tamiyaam takadaad. Takadaak, di God dikidi wiyaar wuladiy duw takwak sanak bas sididiy. \v 3 Pitawa Jon birim vidik, di birakik bas sidibir bir kwasa jaav kwiybirkik dikik. \v 4 Bir dim vikuw, Pita ata wadid, “Min anak av!” \v 5 Di birakik ata vivikaan rad. Diki mawulaar kitawa wukid, “Wunak kwasa jaav kwatiya-kibira way,” wakuw. \v 6 Pita dikik ata wadid, “Wunaam saan maa ri. Aw niki jaav kwatiya-kituwadimin. Jisas Krais, Nasarit tipa kid, diki apaam watuwadimin, min rapin, tiytiyaan ada!” \v 7 Pita diki mava tabaam kaykitikuw, kirapitakadik, jayib nak adi duw kwaramin apawa maan ap ata tibir. \v 8 Rapin tikuw, manir ata tiytiyaan tibagwud. Di birakiwa God dikidi wiyaar wulaad. Tiytiyaan salin warin daan kwurtaay, di nimadib waad, “God di mwiya viyakitad. Wunak sipwutiyid!” \v 9 Ababa duw taakw vidaad tiytiyaan titaay, Godak wayapiy sidikikib. \v 10 Day vikuw, ata wukidiy tayir di Viyakita Wiyig tilil tamiyaam rikwaad duw takwak bas sikir sanak. Day lakwukuw di bwu yara tad, day ata pitaan wardiy. \s1 Pita vagaluwdiy duw takwak wadidiy atata adi duw yara kwaad. \p \v 11 Pitawa Jonaam maka tabaam kaykitidik, ababa duw taakw gipikuw, yaan vagaluwdiy dayak Soloman Diki \it Varanda\it* am. Day abab pitaan wardiy. \v 12 Pita dayaam vikuw, wadidiy, “Yisrayil jaka tipa kidiy duw, agwak gwur pitaan warnadiygwur ki javik? Gwur agwa javik anak vivikaan tinadiygwur? Gwur wukigwura an anabir apaar ki jaav kwurta? Ay, an mwiya viyakita duw tikuw, ki jaav kwurta? Atawa akis tikwanaad. Jisas diki apaam kidi duw kita tiytiyaan tinaad. \v 13 “Aparam, Aysak, Jakap, nyanadiy nuwukadiy waraga duwawa dayadi God ki jaav kwurdil dikidi yawiy duw, Jisas, mwiya nimaadad gwurak simakak. Jisas gwur dikidiy mama nibak dayadiy tabaam takagwurid. Paylat di Jisasaam wapak. Aw gwur maa wagwurid Paylatak Jisasaam wapadikik. \v 14 “Kidi maa wagwuridi duw, di mwiyir tinadi duw, viyakitad. Aw gwur maa wakuw Jisasak, gwur Paylatak bas sigwurid di duwaam viyasipadi duw wapadikik. \v 15 “Aw gwur mawul kwiydi duwaam bwutaay viyasipagwurid. Di kiyakuw ridik, God ata kirapitakadid. Kirapitakakuw, a jaav ata vitil. \v 16 “Jisas di diki apaar kidi duw di sipwutiy-daad. Gwur kidi duw bwu lakwugwuraad. Kidi duw Jisasak wukijibiran tidalik, alik kita yara kwanaad gwuradiy milaam abab. \s1 Pita God diki lapa nyigaam ridiy maaj dayadiy maaw wadidiy. \p \v 17 “Gwalugwa duw, wun lakwu-nadiwun gwur gwuradiy sapakwa nyanugwawa Jisasaam kupwaraap kwurgwura, gwur mwiyir maa lakwun ti. \v 18 “Mwiya tayir God diki maaj wasapwiydiy duw diki maaj wadaal God dikidi Tasakwudidi Duw diki sipaar nima kagil yikina. Atawalik, adiy maaj maykaar wakwudiy. \v 19-20 “Gwur alik wukikuw gwuradiy valik, bwan akwiy. Gwuradiy mawul warapiykuw, God gwuradiy vaal yibwiy-kidadiy. Atawa tikuw, God diki ap gwurak kwiykuw, di ginyir Jisas, dikidi Tasakwudidi Duw wayakidik, dakinaad gwurak. \v 21 “Kita di adawur tipaam kwanaad. Di Godak kavin kwanaad. Taay God ababa jaav kwula javadika kwurkidadiy. Jisas ata dakinaad. Mwiya tayir God dikidiy maaj wasapwiydiy mwiyir tidiy duw wadiy a javik. \v 22 “Mawsis ki maaj wadil: \q1 ‘Yitaypika Duw, gwuradi God, di wayaki-didiwun. \q1 Atawa nikidi duw, diki maaj wasapwiydi duw, ginyir wayaki-kidaad gwurak. Di gwuradi tipa kidi duw tikinaad. \q1 Gwurak abab wasapwiy-kidadiy maaj awuk. \q1 \v 23 Day diki maaj wak maarkidana, aw adiy duw taakw nyidib kajakuw, God dayaam viyakwusi-kidadiy. \q1 Nuwuk dikidiy gwalugwa duw tikinadiy.’ \m \v 24 “God diki maaj wasapwiydiy duw Samuwil-awa day diki kwukir abab wadiy kidiy kwabanadiy nyak. \v 25 “Gwur adiy duw dayadiy warag-adiygwur. God aban takadidiy gwuradiy waragak, aw adiy jaav gwuradiy-adiy nakamwiyib. Di Aparamak wadid, ‘Wun sukwasukw kwurkinadiwun ababa kupwaam tikinadiy duwak minadi gwalugw daya danik.’ \v 26 “God alik dikidi Yawiy Duw tasakwukuw, di wayakidid taay gwurak sukwasukw kwurdikik. Di gwurak sugwiyaan kwurkinaad gwur bwan gwuradiy valik kwiygwurkik.” \c 4 \s1 Day Pitawa Jon \it kalabus\it* im takadabir. \p \v 1 Pitawa Jon duw takwak kip maaj waan tibir, nuwukadiy \it pris\it* awa God dikid wiy vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyinwa, nuwukadiy adiy bapa Juw Satuwsiy-awa, day birakik yadiy. \v 2 Bir duw takwak kalivabiridiy Jisas kiyakuw ridik, God kirapitakadid. Alik ababa duw taakw kiyakidana, atawa God kirapitaka-kidadiy wakuw. Adiy yadiy birakik duw wariya kwudiy wadiy Pitawa Jonak a majik. \v 3 Day birim kalakwukuw, \it kalabus\it* ir kwusawula-dabir. Giraab kwusik tal. Alik \it kalabus\it* im kwusawuladaak, ribir. Yaakiya, sir ganib kwusikinabir. \v 4 Aw duw taakw samasamadiy biraki maaj wukikuw, Jisasak wukijibir tidiy. Jisasak wukijibir tidiy duw aka 5000 tidiy. \s1 Juw daya \it Kaunsil\it* Pitawa Jonaam \it kotiy\it* dabir. \p \v 5 Sira pik Juw dayadiy sapakwa nyanugwawa gaba maja wiy sapakwa nyanugwawa God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa Jiruwsalimaam vagaluwdiy. \v 6 Day vagaluwdiy yitaypika \it pris\it* Anas, Kayapas, Jon, Aliksada, nuwukadiy Anas dikidiy gwalugwa duwawa. \v 7 Pitawa Jon bir nyidi nyidim tibir, van ridabir. Day ata bas sidabir birakik, “Bir siki apaam kwurbiril ki jaav? Sikidi saam kwurbiril ki jaav?” \v 8-10 God dikidi Mawul Pitaam bwutaay kapwud. Pita ata wadidiy, “Duw taakw dayadiy sapakwa nyanugw, gaba maja sapakwa nyanugw, li gwur anak bas sigwura kidi maan kupwaraap tilik sipwutiyin tinadi duwak aw ata ata an yara mwugiytid, gwur awuk. Yisrayil duw taakw ab abab wukikwadiy kidi duw kilim mwiyir tinaad Jisas Krais Nasarit tipa kid, diki apaar. Kidi Jisas tayir gwur maap tidi miyaam katagwurid. Aw God di kirapitakadid, kawaam kwadik. \v 11 “God diki maaj Jisasak wana: \q1 ‘Adi kabaak tayir gwur wiy kwurnadiy duw maa wagwura dikik, kita kabaka giliy dikidi taay bapa kabaak di adi nimadi maan kabaak-ad.’ \m \v 12 “Jisas didika sugwiyaan kwurkwaad nyanak. Aw nikidi duw maa. God bwu tasakwudil adiy duw taakw day yara kwakwak, Jisasak bas sikwadiy a javik.” \s1 Kaunsil duw day Pitawa Jon biraki maaj wukikuw, pitaan wardiy. \p \v 13 Vagaluwdiy duw day vidabir Pitawa Jon bir maa yaag. Bir dayak nimadib wabir. Day wukidiy bir kipa duwabir, tayir bir \it skul\it* im maa ti. Aw day wukidiy tayir bir yin yaan tibagwubir Jisasawa. \v 14 Day vidaad adi tayir maan kupwaraap tidi duw di bwu yara tad. Di Pitawa Jon birwa tad. Aw day maaj maa wu. \v 15 Day, “Kawaar maay,” wadaak, wakwubir. Wakwukuw, maaj awarwa awarwa bwuladiy. \v 16 Day dayaam bas sidiy, “Nyan kibir duwaam agwa jaav kwurkidiyan? Ababa Jiruwsalimaam kwanadiy duw taakw bwutaay lakwudana kibir duw ki nima jaav bwu kwurbiril. Nyan akw si maa. \v 17 “Kipa duw taakw wukik-dana ki jaav, alik kibir duw watipinaak nuwukadiy duw takwak Jisasak wawak.” \v 18 Day gaam sidaak, bir sibinin yabir. Sibinin yakuw, day birakik watipidabir, “Bir nuwukadiyik maaj waan kalivaan kwurway Jisasak,” waan. \v 19-20 Aw Pitawa Jon ata wabiridiy, “Li an God diki maaj wapakita aw gwura maaj kwurkwurik, God yaakiya wakinaad anak, ay? Gwur wukigwura agwa maaj lakwukida? An maaj yipaakw maa. An maaj jaaw wasapwiy-kinabiran ababa javik vitidiy javiwa wukitidiy jaav.” \v 21 Adiy Kaunsil day ata nima maaja wadaak birakik, day ata wapadabir. Day kupwaraap kwurik kwurdabir birim. Aw day maa rav. Ababa duw taakw rakarak tidiy Godak di adi maan kupwaraap tidi duw kirapitaka-dilik tikuw. \v 22 Kidi duw God dim bwutaay sipwutiydid dikidiy nabiy duwamiy vitiy kakildidiy. \s1 Ababa Kristen duw taakw day \it beten\it* diy nakab. \p \v 23 Bir wapakuw, yibir birakidiy kapa nyanugwak. Dayak Kaunsil daya maaj abab wabiridiy. \v 24 Biraki maaj day wukikuw, nakamwiyib Godak wadaad, “Yitaypika Duw, min adawur tip yitakaan, kidi kupw yitakaan \it solwara\it* ab, abab dayaam kwanadiy jaav yitakaminidiy. \v 25 “Mwiya tayir minadi Mawul, nyanadi warag, minadi yawiy duw Davit diki mawulaar wulakuw, di ki maaj wadil: \q1 ‘Agwa javik nuwukadiy tipa kidiy duw wariya kwudiy wanadiy? \q1 Agwa javik nyana tipa kidiy duw dayadiy mawul niki jaav niki jaav kwurik wakuw, aw maa rav? \q1 \v 26 Niki tip niki tip dayadiy yitaypika duwawa sapakwa nyanugwawa vagaluwkuw, day Godawa dikidi Tasakwudidi Duwaam wariyak?’ \m \v 27 “Ki maaj bwu maykaar wakwuna. Aw Yiratawa Pantiyas Paylatawa, Yisrayil tipa kidiywa, nuwukadiy tipa kidiywa ki tipaam vagaluwdiy. Vagaluwkuw, day kupwaraap kwurik minadi Viyakita Yawiy Duw, minadi Tasakwu-minidi Duw Jisasak. \v 28 “Tayir waminilik min mina wamin, day adiy jaav kwurdadiy. \v 29 “Yitaypika Duw, daya wariya kwudiy wukikuw, sugwiyaan akwur nyanak. Nyan alik mina maaj nimadib wakibana, yaag maa. \v 30 “Minaki ap nyanak kwatiyamin, giviyib kwurkinadiy duw nyan sipwutiy-kibanadiy. Adiy mina nimadiy yawiy ab kwurkibanadiy minadi Viyakita Yawiy Duw Jisas dikidi saam.” \v 31 Ki maaj wakuw, dayadi kwadadi wiy yitay yataay tad. God dikidi Mawul dayadiy mawulaam wulaan wapwurukwukuw, day abab ata God diki maaj nimadib wasapwiydaal. Day maa yaag. \s1 Ababa Kristen day mawul nak tidiy. \p \v 32 Ababa Jisasak wukijibir tidiy duw taakw day mawul nak tidiy. Duw nak maa wu, “Wunadiy javadiy wunadika.” Ababa jaav dayadiy-adiy. \v 33 God diki ap Jisas dikidiy wayakididiy duwak kwiydik, nuwukadiy duw taakw wukidaal God Yitaypika Duw Jisas kirapitakadid. God dayak sukwasukw kwurid. \v 34-35 Dayaam duw nakab saal maa yi. Sikadad kupw tad, wiy tad, day yapiykuw, saan kwurkuw, Jisas dikidiy wayakididiy duwak kwiydadiy. Day ata adiy saan niki jaav niki jaav ti maardiy duwak am san kwiydadiy. \v 36 Liyvay bapa duw nak, Saypiris tipa kid, dikidi si Jasip, Jisas dikidiy wayakididiy duw sikiydaad Banapas. Maaw maaj “Sugwiyaan kwurdi nyanad.” \v 37 Di diki kupw yapiykuw, saan kwurkuw, Jisas dikidiy wayakididiy duwak kwiydidiy niki jaav niki jaav ti maardiy duwak kwiydakik. \c 5 \s1 Ananayas-awa Sapayra \p \v 1 Aw nikidi duw, dikid si Ananayas, diki taakw liki si Sapayra. Diki niki kupw yapiykuw, saan kwurdidiy. \v 2 Nuwukadiy saan di di kwurdidiy. Nuwuk Jisas dikidiy wayakididiy duwak kwiydidiy niki jaav niki jaav ti maardiy duwak kwiydakik. Di dayak wadidiy, “Kupw yapiytuwadiy saan, abab, Godak kwiytuwadiy.” Diki taakw yaakiya waal diki kwurdil suwalik. \v 3 Pita ata wadid, “Ananayas, agwa javik min yaakiya wamin, Satan mina mawulaam kapwudik, di mwugiydik, min suwaal kwurmina God dikidi Mawulak kidiy sanak? Agwa javik nuwuk min mina kwurminadiy? \v 4 “Tayir min minaki kupw aal min minakila. Duw mina kupw yapiykuw, min saan kwurkuw, adiy saan ab min minadiy-adiy. Agwa javik min mawul warna ki suwaal kwurik? Min duwak maa, Godak suwaal kwurminaad!” \v 5 Ananayas ki maaj wukikuw, di vakirkuw, kiyaad. Abab adi jaav wukikuw, samasam yagadiy. \v 6 Badiy duw rapikuw, wapwiy kwurkuw, diki amwiyim jibirkuw, day yatakuw, kwurin karaykuw, kawamiyaam takadaad. \v 7 Ginyir \it aua\it* mugwul yidaak, diki taakw ata wulaal. Li maa wak adi javik. \v 8 Pita likik ata waad, “Wunak aw. Nyinadi duw ki nyanak kwiydil saan ki kupwak miyawa kwurdil saan?” Li ata walid, “Ayiy, aka, miyawa.” \v 9 Pita alik wadil, “Agwa javik Yitaypika Duw dikidi Mawulak atawa kwurbirbir ki jaav wukiwukik? Awuk! Adiy duw nyinadi duw kawamiyaam takakuw, yanadiy. Nyinabab aka yataan karay-kidananyin.” \v 10 Jayib nak li diki manwa vakirkuw, kiyaal. Badiy duw wulaan vikuw, bwutaay kiyana wakuw, day yatakuw, kwurin karaykuw, likidi duw manwa kawamiyaam takadaal. \v 11 Ababa Kristen duw taakw, nuwukadiy ab, day adi jaav wukikuw, samasam yagadiy. \s1 Day God diki mawulaam ridiy nimadiy yawiy kwurdadiy. \p \v 12 Jisas dikidiy wayakididiy duw, duw taakw daya nyidim God diki mawulaam ridiy nimadiy niki yawiy niki yawiy adiy kwurdadiy. Ababa Jisasak wukijibir tidiy duw taakw Salaman diki \it varanda\it* am vagaluwdiy. \v 13 Ababa kipa duw taakw wadiy, “Day viyakita duw taakw-adiy,” wakuw. Aw day yagadiy, dayawa yaan vagaluw-vagaluwuk. \v 14 Aw samasamadiy, duw ab taakw ab, Jisasak wukijibir tikuw, day Kristen bapaar wuladiy. \v 15 Day dayadiy giviyib kwurdiy duw taakw yabir yataan karaydadiy. Alim wapwiyim takadadiy aw mwiyir Pita tiytiyaan tidik, diki laagw dayaam daan kwalik, day viyakit tidakikik. \v 16 Samasam Jiruwsalim walibab ridiy tipa kidiy duw taakw day dayadiy giviyib kwurdiy duw taakw, nuwukadiy wudib dayadiy mawulaar wuladadiy duw taakw ab yataan kwurin karaydiy Jisas dikidiy wayakididiy duwak day ata sipwutiydakik. \s1 Jisas dikidiy wayakididiy duw \it kalabus\it* im ridaak, God dikid maaj kardadi duw nyigildidiy. \p \v 17 Aw yitaypika \it pris\it* awa, diwa kwadiy duwawa, adiy Jiruwsalimaam kwadiy Satuwsiy bapa duw, dayadiy mawul maa wadiy Jisas dikidiy wayakididiy duwak. \v 18 Day ata dayaam kalakwukuw, \it kalabus\it* im kwusawuladaak, ridiy. \v 19 A gaan God diki maaj kardadi duw \it kalabus\it* a wiyig kajatakadik, di kwurin kalakwu-didiy kawaar. \v 20 Di ata wadidiy, “Gwur maay God dikidi wiyaar. God dikidi wiyaar wulakuw, ki maaj awasapwiy duw takwak, day yara kwakwadiy Jisasak wukijibir tikuw.” \v 21 Day diki majib wukikuw, aw ganbab God dikidi wiyaar wulakuw, duw takwak kalivadadiy. \p Yitaypika \it pris\it* awa diwa kwadiy duw yadaak, day ababa Kaunsil duwawa Yisrayil sapakwa nyanugwak day yaan vagaruwdakik gaam sidiy. Yaan vagaluwkuw, day maaj wadaak, yala \it kalabus\it* im ridiy duw yadakikik dayak. \v 22 Adiy \it plisman kalabus\it* ir yikuw, day Jisas dikidiy wayakididiy duw maa vi. Day sibinin yikuw, Kaunsilak maaj wadiy. \v 23 “Nyan \it kalabus\it* im wulakuw, nyan vibana abab wiyig kirkir nanadiy. Ababa van tinadiy duw day wiyig walibab tinadiy. Aw nyan wiyig kajatakakuw, nyan vibana duw yala wiyaam maa kwu.” \v 24 God dikidi wiy vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyinwa, abab sapakwa nyanugw \it pris\it* wukikuw, day samasam wukidiy a javik. Day dayaam bas sidiy, “Adiy duw akim?” \v 25 Duw nak ata wulakuw, dayak ata wadidiy, “Awuk! Adiy \it kalabus\it* im kwusawula-gwurdiy duw day aka God dikidi wiyaam kwanadiy. Day duw takwak kalivanadiy.” \v 26 Vay sawdiy duwawa dayadi sapakwa nyinwa yikuw, day Jisas dikidiy wayakididiy duw kwurin kariyadadiy. Day dayaam maa viy. Aw day duw takwak yagadiy, “Nyanaam viyak-danadiyan,” wakuw. \s1 Jisas dikidiy wayakididiy duw day maa yaag. Day maaj wasapwiydaal Kaunsil duwak. \p \v 27-28 Day kwurin kariyakuw, Kaunsil daya nyidim alim tidiy. Yitaypika Pris bas sididiy, “Nyan gwurak nimadib wabadiygwur, ‘Gwur maaj wasapwiyway adiy duw takwak Jisasak.’ Gwur maa wakuw nyana majik, gwura maaj ababa Jiruwsalimaam kwanadiy duw takwak kaliva-gwuradiy. Gwur dayak wagwura, ‘Adiy Kaunsil duw Jisasaam viyasipadaad.’” \v 29 Pita nuwukadiy Jisas dikidiy wayakidiy duwawa dayak ata wadadiy, “Nyan God diki majib wukin tikwanadiyan, duw maa. \v 30 “Gwur wagwur, day Jisasaam maap tidi miyaam katadaad. Di kiyakuw ridik, nyanadiy warag dayadi God ata kirapitakadid. \v 31 “God dim kirapitakakuw, adawur tipaar kawardid. God Jisasaam kawarkuw, diki mava tabaam takadik, rinaad. God ata tasakwudid di duw taakw dayadi Yitaypika Duw tidakikik. Li Yisrayil duw taakw dayadiy valik wukikuw, God tasakwudid di sugwiyaan kwurkidadiy dayak, aw di dayadiy vaal yibwiydikik. \v 32 “Nyan, God dikidi Mawulawa, nyan kidiy jaav vibadiy. God di dikidi Mawul kip kwiyda diki majib wukin tikwanadiy duw takwak.” \s1 Gamaliyil, “Yarakara,” waad Kaunsil duwak. \p \v 33 Adiy Kaunsil duw a maaj wukikuw, mawul samasam wardiy dayaam viyasipak. \v 34-35 Parasiy nak, dikidi si Gamaliyil, ata rapid. Di God diki \it lo\it* kalivayi-kwaad. Ababa duw taakw wadiy di viyakita duw tad. Di rapikuw, wadidiy, “Kidiy duw kwurin akaraakw.” Wakuw, di Kaunsil duwak ata wadidiy, “Gwur Yisrayil duw, gwur yarakara wukin tikuw, taay awuk. \v 36 “Tayir Tiyuwtas rapikuw, ‘Wun ap samasam tinadi duw-adiwun,’ wakuw, duw duwamiyir duwamiyir (400) diki kwukib yidiy. Aw \it gavman\it* dim viyasipadaak, dikidiy duw tabwudiy. Aw diki yawiy aka bwu kwusil. \v 37 “Ginyir, \it gavman\it* duw takwaam nasidadiy nyaam, nikidi duw, Galiliy tipa kid Juwtas ata rapid. Dibab rapikuw, nuwukadiy duw diki kwukib ata yidiy. Di kiyadik, dikidiy duw ab tabwudiy. \v 38 “Atampik kita wun watuwa gwurak, gwur kupwaraap kwurway kidiy duwak. Aw li dayadiy yawiy day dayadiy yawiyadika, aal kwusikina. \v 39 “Aw li dayadiy yawiy God dikidiy-adiy, gwur maa rav ki yawiy ab mwugiygwur kwusi-likik. Atawa kwurkigwura, Godaam viyakigwuraad!” \s1 Day Jisas dikidiy wayakididiy duwaam viyadadiy. \p \v 40 Day diki majib wukikuw, gaam sidiy Jisas dikidiy wayakididiy duwak day sibinin yadakikik dayak. Sibinin yadaak, dayaam viyakuw, wadadiy, “Gwur watikwa duw takwak Jisasak.” Day ata wapadadiy. \v 41 Kaunsilaam wapakuw, day rakarak tidiy God yaakiya wadilik kupwarapa jaav dayaam yadakikik Jisas diki danik tikuw. \v 42 Ababa nyi, God dikidi wiyaam, nuwukadiy duw taakw dayadiy wiyaam, day duw takwak kalivadadiy. Day wasapwiydadiy Jisas God dikid Tasakwudidi Duw tad. \c 6 \s1 Day duw abitiy tasakwudadiy day sugwiyaan kwurdakik Jisas dikidiy wayakididiy duwak. \p \v 1 A nyaam, Jisas dikidiy bapa duw taakw samasam tikuw, Grik kwudiy wadiy Juw day Yibiruw kwudiy wadiy Juwak wariya kwudiy wadiy. Ababa nyi day sanawa kikipatawa kwiydadiy niki jaav niki jaav ti maardiy duw takwak. Adiy Grik kwudiy wadiy Juw day wadiy, “Nyanadiy taakw, tawtakw kwanadiy, day kwurdadiy jaav aywa maa.” \v 2 Jisas dikidiy tabatiy maan vitiy wayakididiy duw alik ababa Jisas dikidiy bapa duwak gaam sidiy day vagaruwdakik. Day vagaluwkuw, dayak wadadiy, “Nyan God diki maaj kaliva-kwanadiyan. Aw ki yawiy wapakuw saan yawiy kwurkwur, aal kupwaraapa. \v 3 “Gwalugwa duw, gwur duw abitiy, samasam lakwunadiy duw God dikidi Mawul dayadiy mawulaam wapwurukwu-didiy duw, atasakw. Kidiy duw gwur tasakwu-gwur, nyan ata wakinadiyan day van tidakikik ki yawiyik. \v 4 “Nyan nyana kwurkibana yawiy nyanyi God diki maaj duw takwak kalivakidiyan \it beten\it* wa.” \v 5 Ababa vagaluwdiy duw rakarak tidiy daya majik. Kidiy duw day ata tasakwudadiy. Stivin, di samasam wukijibir tad Jisasak. Aw God dikidi Mawul diki mawulaam wapwurukwud. Pilip, Parakaras, Nikana, Timan, Paminas, Nikalas. Aw Nikalas di Antiyak tipa kidi duwad. Tayir di Juw dayadiy sukw kwurdidiy. \v 6 Kidiy duw day Jisas dikidiy wayakididiy duwak kwurin karaydadiy. Karaykuw, Godak \it beten\it* in napakuw, dayadiy taab dayaam ata takadadiy day dayadiy yawiyik yarakara kwurdakik. \v 7 Duw taakw samasam God diki maaj wukidaal. Jiruwsalimaam duw taakw samasamadiy Jisasak wukijibir tidiy. Adiy \it pris\it* ab samasamadiy Jisasak wukijibir tidiy. \s1 Adiy Juw Stivinaam \it kotiy\it* daad. \p \v 8 God sukwasukw kwurdik Stivinaam, ap dikik kwiydik, di God dikidiy mawulaam ridiy nimadiy yawiy, duw taakw daya nyidim kwurdidiy. \v 9 Aw nuwukadiy duw maa wadiy dikik. Adiy duw day Sayriyniy-awa Aliksadiriya, abir tipa kidiy Juw, gaba maja wiy nakaam vagaluwdiy. A gaba maja wiy liki si \it Friman.\it* Kidiy duw Silisiya-wa Asiya tipa kidiy Juwawa day maaj warjuwdiy Stivin wukin. \v 10 God dikidi Mawul Stivinak viyakita maaj kwiydik, aw day dim kakil-kakil maa rav a majik. \v 11 A javik wukikuw, day ata saan kwiydadiy nuwukadiy duwak day wadakikik, “Nyan wukibaal kidi duw di kupwarapa sapis jikid Mawsisawa Godak.” \v 12 Daya maaj wukikuw, duw takwawa, sapakwa nyanugwawa, God diki \it lo\it* kalivadiy duwawa dayadiy mawul wardiy. Day Stivinak yakuw, dim kalakwukuw, Kaunsilak kwurin karaydaad. \v 13-14 Kwurin karaykuw, nuwukadiy duw day ata kwurin karaydadiy suwaal takadakik Stivinak. Day wadiy, “Nyan wukibaal kidi duw nyanyi kupwarapa sapis jikid God dikidi wiyawa Mawsis diki \it lo\it* wak. Nyan ki wadil maaj wukibaal, ‘Kidi Jisas, Nasarit tipa kid, God dikidi wiy takwukinaad. Di Mawsis nyanak kalivadadiy sukw warapiy-kidadiy.’” \v 15 Ababa Kaunsil duw wukidiy Stivin diki maak vikuw, God diki maaj kaldadi duw maka pikad. \c 7 \s1 Stivin maaj wasapwiydil adiy Kaunsil duwak. Day kabakir Stivinaam viyasipadaad. \p \v 1 Yitaypika \it pris\it* Stivinak bas sidid, “Ki maaj, mwiya maaja?” \v 2-3 Stivin ata wadidiy, “Gwalugwa duw, sapakwa nyanugwa, wuna maaj awuk! Mwiya tayir nyanadi warag, Aparam, Misapatamiya tamiyaam kwaad. Di Aran tipaar maa nibway yi. Aw viyakita ap tinadi God dikik wakwudik, ata wadid, \q1 ‘Min minadiy gwalugwa duw takwawa mina tipawa wapaan niki simakakituwa tipaar maay.’ \m \v 4 “Aw Aparam Kaltiya tip wapakuw, Aranaar ata yikuw, alim kwaad. Aparam dikidi asaay kiyadik, God wakuw, kidi nyana kwabanadi tipaar ata yaad. \v 5 “God Aparamak kupw maa nibway kway. Kwasa mwiyib maa. Aw di aban takadil Aparamak. Di wadid, \q1 ‘Ginyir kidi kupw, miyawa minak minadi gwalugwuk kwiykituwaad.’ \m Aw a nyi Aparam nyan maa ti. \v 6 “Niki maaj ab Aparamak wadid, \q1 ‘Ginyir minadiy gwalugwa duw taakw nuwukadiy duw daya tipaam kwakinadiy. Alim kipa kipa yawiy kwurkinadiy \it kalabus\it* im kwanadiy duw kitik. Dayak van tikidiy duw kupwaraap kwurkidiy dayaam nabiy duwamiyir duwamiyir (400). \q1 \v 7 ‘Aw adiy dayak van tikidiy duw takwaam kupwaraap kwurkituwadiy. Minadiy gwalugwa duw taakw a tip wapakuw, kidi tipaar sibinin yakuw, kilim gaba maaj sukwukidiy wunak.’ \m \v 8 “Aparamak God aban takadid. A maaj wukin tikuw, Aparamawa dikidiy gwalugwa duw day duwa nyanugw kaam sukwudadiy dayadiy sipaam kipa duw takwak simakadakik day God dikidiy-adiy. Aparam diki taakw Aysak-aam sapwiylik, nyi abamugwul yidaak, Aparam kaam sukwudid diki sipaam. Atawa Aysak Jakapaam ata kaam sukwudid. Ginyir Jakap dikidiy duwa nyanugw tabatiy maan vitiy, nyanadiy warag, kaam sukwudidiy. \p \v 9-10 “Nyanadiy warag kupwarapa mawul wardiy dayadi nyamwus Jasipak. Niki tipa duw dikidiy mamugwuk saan kwiykuw, Jasip day kwurdaad. Day kwurin karaydaad Yijip jaka tipaar kipa kipa yawiy kwurdikik. Aw God diwa nyanyi tad. Para di Yijip dayadi yitaypika duwad tad. Jasip diki nyidim tikuw, God sugwiyaan kwurid Jasipak. Alik Para yaakiya wadid Jasipak. Di wukidil Jasip lakwudi duwad. Wukikuw, di Jasip tasakwudid dikidi ginyir duw ababa Yijip jaka tipa kidiy duw takwak van tidikikik diki wiyaam yawiy kwurdiy duw takwak ab. \v 11 “Ginyir Yijipawa Kanan, abir tipaam kwadiy duw taakw kamnagwuk kupwaraap tidiy. Nyanadiy warag kikipaat kwurik kwurdaal aw day maa rav. \v 12 “Aw Jakap di wukidil kikipaat Yijipaam ridiy, nyanadiy warag alir taay wayakidik, yidiy. \v 13 “Ginyir jaab vitiy yidaak, Jasip dayak wadidiy, ‘Wun Jasip-adiwun.’ Para Jasip dikidiy nyamwusawa, mamugwawa, asaywa ata wukididiy. \v 14 “Jasip maaj wayakidik dikidi asayik, dikidi bapa duw taakw Yijipaar ata yidiy. Duw taakw duwamiy mugwul sap tabatiy maan tabab (75) yidiy. \v 15 “Jakap Yijipaar yikuw, ginyir nyanadiy waragawa alim kiyadiy. \v 16 “Dayadiy pwus Sikim-aar kwurin karaykuw, alim dipwu kabakim takadadiy. A tipaam tayir dayadiy gwalugw dayadiy pwus takadadiy. A dipwu kabaak tayir Aparam yapiydil Amar dikidi bapa duwak sanaar. \p \v 17 “Tayir God Aparamak aban takadil day a tip wapakidana. A nyi maykaar wakwun walibab tilik, nyanadiy Yijipaam kwadiy warag adiy samasamadiy. \v 18 “Jasip kiyadik, ginyir nikidi yitaypika duw Yijipaam van tad. Di Jasipaam maa laakw. \v 19 “Di suwaal takakuw, jawjaay kwurid nyanadiy waragak. Di dayak maa wayakid. Di \it lo\it* dayak kwiydidiy day dayadiy kwasadiy nyanugw kawaam takakwadiy kiyadakik. \v 20 “A nyaam Mawsis diki amaay dim sapwiylid. Di wav yidi kwasa nyanad. Amaay asaay dikik van tibiridiy bap mugwul biraki wiyaam. \v 21 “Day mala bayibim ata takadaad. Takakuw, Para diki takwa nyan dim vikuw, kwurin karaylid liki wiyaar. Karaykuw, ‘Wunadi nyanad,’ waal. \v 22 “Day Mawsisaam Yijip dayadiy sukw kalivadaak, di niki maaj niki maaj lakwud. Di nimadiy yawiy kwurdidiy. \p \v 23 “Mawsis dikidiy nabiy duwamiy vitiy tidaak, di dikidiy bapa duwak, Yisrayil, dayak vikir. \v 24 “Yikuw, di vidid Yijip duw nak Yisrayil duwaam jawjaay kwurdid. Vikuw, di ata sugwiyaan kwurik adi Yisrayil duwak. Sugwiyaan kwurkuw, di adi Yijip duwaam ata viyasipadid. \v 25 “Mawsis diki mawulaam wukidil, ‘Wunadiy bapa duw wukikidana, “Mawsis yaan sugwiyaan kwurkinaad nyanak. Aw God wadik, Mawsis nyanak sugwiyaan kwurdik, nyan kidiy Yijip jaka tipa kidiyim kakilkuw, ki tip wapakibana.” uuuu’ Aw day atawa maa wukin ti. \v 26 “Sira pik Mawsis vidibir Yisrayil duw vitiy bir kap viyabir. Aw di birim takatipidibir. Takatipikuw, di wadibir, ‘Bir gwalugwa duw-abirbir. Agwa javik bir bira jawjaay kwurnabirbir?’ \v 27-28 “Taay wariyadi duw Mawsisaam wapataykuw, ata wadid, ‘Sikadadaad minaam tasakwud nyanak van timinkikik \it jas\it* kitik? Min wunaam viyasipak nal min Yijip jaka tipa kidi duwaam viyasipaminil pik?’ \v 29 “Diki maaj wukikuw, Mawsis ata tabwud. Yijip wapakuw, Mitiyan tamiyaam kwaad niki tipa kidi duw kaytik. Alim taakw kirakuw, li duwa nyidiy vitiy sapwiylibir. \p \v 30 “Nabiy duwamiy vitiy yidaak, kipa tamiy nibwuk si Saynay walibab ril tamiy, alim God diki maaj kardadi duw maykaar wakwud Mawsisak yiy yanil kwasa miyaam. \v 31 “Mawsis dim vikuw, pitaan wardik, a miyaar yad vikir. Aw di Yitaypika Duw maajal wukidil. \v 32 “Di wadid, \q1 ‘Wun minadiy warag dayadi God-adiwun. Aparam, Aysak, Jakap dayadi God-adiwun.’ \m Diki maaj wukikuw, Mawsis samasam yagaad. Dikim maa vi. \v 33 “God dikik ata wadid, \q1 ‘Min ki timina kupw watipituwal, kapaba kupwa. Alik minabir \it su\it* wa maan akaypwutiy. \q1 \v 34 ‘Wun vituwil adiy Yijip jaka tipa kidiy duw day jawjaay kwurdiy wunadi bapa duw takwak. Bwutaay wukituwadiy dayadiy gir. Alik kita wun kupwaar daan dayaam nyigilik. Min arap ya. Min Yijipaar wayaki-kituwadimin.’ \p \v 35 “Kidi Mawsis tayir Yisrayil duw taakw maa wadiy dikik. Day bas sidaad, ‘Sikadadaad minaam tasakwud nyanak van timinkikik \it jas\it* kitik?’ Kidi Mawsis God wayakidid dayak van tan sugwiyaan kwurdikik. Adi vididi yiy yanil kwasa miyaam God diki maaj kardadi duw sugwiyaan kwurid dikik. \v 36 “Day Yijipaam kwakuw, Mawsis adiy duw taakw ata kwurin karaydidiy. Yijipawa Nyikiy Nyikiy wakwadana \it solwara\it* wa kipa tamiyaam God diki mawulaam ridiy nimadiy yawiy Mawsis kwurdidiy nabiy duwamiy vitiy. \v 37 “Kidi Mawsis Yisrayil duw takwak wadidiy, \q1 ‘God wayaki-didiwun gwurak. Atawa ginyir God wadik, duw nak gwura gwalugwa duw diki maaj wasapwiy-kinadi duw tikinaad gwurak.’ \m \v 38 “Yisrayil duw taakw kipa tamiyaam vagaruwdaak, Mawsis dayawa tad. Nibwuk si Saynay warkuw, God diki maaj kardadi duw maaj dikik wadid nyanak kwiydikik. Adiy maaj sugwiyaan kwurdadiyan nyan yara kwabakikik. \p \v 39 “Nyanadiy warag maa wakuw dikik, day Yijipaar sibinin yikir. \v 40 “Day dikid mwaam Aranak wadaad, ‘Mawsis akim kwanaad? Nyan maa laakw. Min kayik asukw nyanak. Nyan tiytiyaan tikibana, adiy kayik taay yikidiy.’ \v 41 “Aran dayak van tidik, day ata kayik sukwudaad badiy \it bulmakau\it* kitik. Kayik sukwukuw, kipaat kwiydaad dikik di dayak sukwasukw kwurdikik. Day rakarak tikuw daya yawiyik, day kipaat jabim takakuw, baagw tidiy. \v 42 “God di dayak bwan ata kwiydidiy. Bap, nyi, tugwiy, kwungar, adiy javik God mayaakw kwaad day gaba maaj sukwu-sukwuk. God diki lapa nyigaam, diki maaj wasapwiydiy duw daya sukwudaal lapa nyigaam ki maaj rina: \q1 ‘Yisrayil duw taakw gwur kipa tamiyaam kwakuw, gwur \it bulmakau, sipsip, meme\it* viyasipakuw, adiy jaav gwur wunak maa kwatay. \q1 \v 43 Adi suwala \it god\it* Molok, diki kwasa bay wiy gwur yatataay karaygwuril. Adi suwala \it god\it* Kipan diki tugwiy kayik sukwugwuril. Abir sukwugwurbir kayikak gaba maaj sukwugwuril. Atawa kwurgwur, wun wayakikuw, yin Bapilan sitaay alim rikinadiygwur.’ \p \v 44 “God Mawsisak simakadid diki wapwiy wiy kwurdakik. God diki majib Mawsis wadik, day kwurdaad. Nyanadiy warag kipa tamiyaam kwakuw, God duw takwak maaj wadidiy wapwiy wiy yala wiyaam. \v 45 “Ginyir Jasuwa, wariyak van tidi yitaypika duw, di van tidik, day kidi kupwaam kwadiy duwawa wariyadiy. Adiy duw God viyayakikuw, nyanadiy warag kilim kwadiy. God dikidi wapwiy wiy dayawa karaydaad. Adi wiy kilim kwaad yin Davit diki kwadil sikir. \v 46 “God dikik rakarak tad. Tikuw, Davit dikik bas sidid wiy kwurik Jakap dikidi Godak. \v 47 “Aw di maa. Dikidi nyan Salaman adi wiy kwurdid Godak. \p \v 48 “Aw mwiya nimadi God duw dayadiy kwurdadiy wiyaam akis rikwanaad. God diki maaj wasapwiydi duw ki maaj wadid: \q1 \v 49 ‘Adawur tip wunadi tikir kitik, \q1 Aw kupw wunabir maan wapaan rituwa. \q1 Agwa wiyad kwurgwuraad wunak? \q1 Akim wun yaap rikidiwun? \q1 \v 50 Wun wuna ababa jaav yitakatuwdiy. Ay maa?’” \p \v 51 Stivin atawa wakuw, adiy Kaunsil duwak ata wadidiy, “Gwur gwuradiy maka apaam kabaak rinadiygwur. Gwuradiy mawul \it haiden\it* duw dayadiy mawul kitik tinadiygwur. Dayabab maa wadiy God dikidi Mawulak. \v 52 “Tayir ababa God dikidiy maaj wasapwiydiy duwaam gwuradiy warag jawjaay kwurdadiy. Tayir day, ‘Ginyir God dikidi Viyakita Yawiy Duw yakinaad,’ wadaak, day viyasipa-dadiy. Aw gwur God dikidi Viyakita Yawiy Duw, Jisas, dikidiy mama nibak kwiygwurid day dim viyasipa-dakik. \v 53 “God diki maaj kardadiy duw God diki \it lo\it* kwiydaad gwur gwurak. Aw gwur \it lo\it* kwurkuw, aw gwur a \it lo\it*-aam sargwuril.” \s1 Day Stivinaam kabakir viyasipadaad. \p \v 54 Adiy Kaunsil duw Stivin diki maaj wukikuw, dayadiy mawul wardaak, dayadiy wuk vatikirikiy-dadiy. \v 55 Aw Stivin God dikidi Mawul diki mawulaam kapwudik, adawur tipaar ata kituw vad. Kituw vikuw, di God diki apawa gilabadiy vidibir. God diki mava tabaam Jisas rasin tad. \v 56 Stivin ata waad, “Av! Wun vituwaad adawur tip kajatakaan tinaad. Duw taakw dayadi Mwaam God diki mava tabaam rasin tinaad!” \v 57 Day diki maaj wukikuw, waan takatipin napakuw, gaam sikuw, day ata gipidiy dikik. \v 58 Day dim kaykitikuw, kwurin kalakwudaad. Mala tipawa day alim yakiyakikuw, kabaak dikik kwalyaki-dadiy dim viyasipak. Adiy Stivin diki majik maa wadiy duw dayadiy alakwur kwadiy wapwiy kaypwutiykuw, badiy duw, dikidi si Sol, diki manwa walibab takadadiy. \v 59 Day Stivinaam kabaak kwalyakidaak, di Jisasak gaam sidid, “Yitaypika Duw Jisas, wunadi mawul akwur!” \v 60 Di vakirkuw, kwatiyir sikuw, nimadib gaam sad, “Yitaypika Duw, ki valik min dayaam jawjaay kwurway!” Wakuw, di ata kiyaad. \c 8 \s1 Sol Kristen duw takwaam jawjaay kwurdidiy. \p \v 1-2 Sol yaakiya waad day Stivinaam viyasipa-dakik. \p Nuwukadiy Godak wukijibir tidiy duw Stivin dikidi pwus kawamiyaam takadaad. Day nimadib giradiy dikik. Stivinaam viyadaal nyaam adiy duw bas adiy Jiruwsalimaam kwadiy Kristen duw takwaam jawjaay kwurdadiy. Ababa Kristen tabwudiy Juwtiyawa Samariya abir tamiyaar. Jisas dikidiy wayakididiy duwadika Jiruwsalimaam kwadiy. \v 3 Aw Sol ababa Kristen duw takwaam jawjaay kwurdidiy. Di ababa wiyaar wulakuw, Kristen duw taakw sitakirakuw, kalakwukuw, \it kalabus\it* ir kwusawula-didiy. \s1 Pilip yikuw, God diki maaj Samariya tamiyaam wasapwiydil. \p \v 4 Ababa Kristen niki tip niki tipaar tabwukuw, day Jisas diki viyakita maaj wasapwiydaal. \v 5 Pilip Samariya nimadi tipaar yikuw, a tipa kidiy duw takwak wasapwiydidiy God dikidi Tasakwudidi Duwak. \v 6 Ababa duw taakw diki maaj yara wukidaal. Dikidiy God diki mawulaam ridiy kwurdidiy yawiy vidadiy. \v 7 Aw di wadik, duw taakw dayadiy mawulaam ridiy wudib nimadib gaam sitaay, pwutiydiy. Nuwukadiy dayadiy maan taab kiyadiy, nuwukadiy kupwaraap tidiy, pirigidiy, adiy duw taakw di sipwutiy-didiy. \v 8 Di atawa kwurdilik tikuw, alik a tipa kidiy duw taakw rakarak tidiy. \s1 Sayman, yanuw kwuryikwadi duw, di Pilip diki maaj wukijibir tad. \p \v 9 A tipaam duw nak, dikidi si Sayman, kwaad. Di yanuw kwuryikwadi duw-ad. Tayir ababa duw taakw diki yawiy vikuw, pitaan wardiy. Di wadidiy, “Wun sapakwa nyan-adiwun,” wakuw. \v 10 Ababa duw taakw, sapakwa nyanugwawa, kipa nyanugwawa dikik sukwasukw yara van tidaad. Day wadiy, “Di God diki ap si Nima Ap kwurnaad.” \v 11 Day dikidiy yawiy nyi samasam vikuw, day wukidiy dikik. \v 12 Aw Pilip wasapwiydidiy Jisasak. Di kalivadidiy atata ginyir God duw takwak van tikinaad. Day diki maaj wukijibir tikuw, di \it baptais\it* kwiydidiy adiy duw takwaam. \v 13 Sayman, dibab Pilip diki maaj wukijibir tad. Di \it baptais\it* kwurkuw, Pilip diki kwukir yad. Di Pilip dikidiy nimadiy kwurdidiy yawiy vikuw, di ata pitaan warid. \s1 God dikidi Mawul a tipa kidiy duw taakw dayadiy mawulaar wulaad. \p \v 14 Jiruwsalimaam kwadiy Jisas dikidiy wayakididiy duw day wukikuw adiy Samariya tipa kidiy duw taakw God diki maaj kwurdaal, day Pitawa Jon wayakidabir dayak. \v 15 Bir yakuw, Godak bas sidaad di dikidi Mawul kwiydikik adiy Jisasak wukijibir tidiy duw takwak. \v 16 Adiy duw taakw \it baptais\it* bwu kwurdiy Yitaypika Duw, Jisas, dikidi saam. God dikidi Mawul day maa nibway kwar. \v 17 Pitawa Jon birakidiy taab dayaam takakuw, God dikidi Mawul dayadiy mawulaar wulaad. \s1 Sayman God diki ap yapiyik. \p \v 18-19 Sayman vidil Pitawa Jon birakidiy taab duw takwaam takakuw, day God dikidi Mawul ata kwurdaad. Di saan birakik kwurin karaykuw, wadibir, “Kidi ap wunak akwutay. Wun yapiyik. Aw adi ap wun kwurkuw, nuwukadiy duw takwaam taab takaaw day God dikidi Mawul kwurkidanaad.” \v 20 Aw Pita dikik ata waad, “Ka! Min wukimina min God dikidi kip kwiydidi Mawul yapiykiminaad sanaar, ay? Atawa wukiminalik, min minadiy sanawa kupwaraap tikimina. \v 21 “Aal kwurta yawiy min kwurkwur maa rav. God bwu wukida mina mawul kupwaraap tina. \v 22 “Mina mawul warapiykuw, ki wamina javik Yitaypika Duwak bas as, aw di mina vaal yibwiydikik. \v 23 “Mina mawulak wukinabiran. Min anak nyigiy sinadimin. Min vaal tabaam tinadimin.” \v 24 Sayman ata Pitawa Jonak wadibir, “Bir Godak bas as wunak aw adiy waminadiy jaav wunaam yakik-nadiy.” \v 25 Bir mawulaam ridiy majawa Yitaypika Duw diki majawa duw takwak wakuw, bir ata sibinin yibir Jiruwsalimaar. Bir sibinin yikuw, Samariyawa ridiy samasama tipaam Jisas diki maaj wasapwiy-biridiy. \s1 Pilip yikuw, maaj wasapwiydil Yitiyapiya jaka tipa sapakwa nyinik. \p \v 26 God diki maaj kardadi duw Pilipak wadid, “Min rapikuw, kwulapwukuw, avakiy Jiruwsalim wapakuw, yin Gasa adi kwanadi yabir.” Adi yaab kipa tamiyaam kwaad. \v 27-28 Pilip rapikuw, ata yad. Adi yabir duw nak yitaay tad diki tipaar. Di Yitiyapiya jaka tipa kidi sapakwa nyan tad. A tipak van til taakw liki si Kandis, likidiy sanawa niki jaav niki javik di van tad. Di Jiruwsalimaar wulakuw, Godak gaba maaj sukwud. Gaba maaj sukwukuw, di ata diki tipaar sibinin yad kupwaam ril valasaay. Yin ritaay, God diki maaj wasapwiydi duw si Aysaya, diki God diki lapa nyigaam sukwudil maaj vidil yitaay tikuw. \v 29 God dikidi Mawul Pilipak wadid, “Min yin walibab ada dikiwa.” \v 30 Pilip ata gipid adi duwak. Gipikuw, yin walibab tikuw, di wukidil di Aysaya diki sukwudil maaj vitaay wadil. Pilip wukikuw, ata bas sidid, “Ki vitaay waminal maaj li lakwumina?” \v 31 Di Pilipak wadid, “Ata ata ki maaj lakwu-kituwa? Li duw nak maaw maaj wunak wu maarkida, aw wun maa rav.” Di ata Pilipak wadid di dikiwa kupwa valaam wuladikik. \v 32 Diki vidil maaj kika: \q1 “\it Sipsip\it* kitik day kwurin karaydaad viyasipadakik. \q1 Di badiy \it sipsip\it* duw diki yuwiy vildaal kitik di kwudiy maa wu. Aw di maaj maa. \q1 \v 33 Day dim jawjaay kwurdaad. Aw day suwaal \it kot\it* ridaad dikik. \q1 Di kwadil, kwadiy duw taakw dayadiy kupwarapa kwurdadiy yawiy duw nasinas maa rav. \q1 Day dim viyasipadaak, aw di ki kupwaam maa kwu.” \p \v 34 Adi sapakwa nyan Pilipak bas sidid, “Wunak aw. Sikadadaad Aysaya wadid? Di dikik? Ay nikidi duwak?” \v 35 Pilip ata kalivadid adi duwak. Diki vidil maaj liki maaw taay kalivakuw, viyakita maaj Jisasak ata wadid. \v 36 Bir yabir yikuw, bir guw ril tamiyaar wakwubir. Wakwukuw, adi sapakwa nyan Pilipak wadid, “Guw kika rina. Min kita \it baptais\it* wunak kwiy-kiminadiwun. Ay maa?” \v 37 [Pilip bas sidid, “Min Jisasak wukijibir tinadimin mina mawul ab, miyawa?” Di Pilipak, “Ayiy. Wun wukijibir tinadiwun Jisas Krais di God dikidi Nyanad tinaad.” Wakuw, Pilip yaakiya wadid.] \v 38 Diki kupwaam gipil valaam val kwurda duwak wadid di kupwa val kawiydikik. Kawiydik, di Pilipawa guwaar dakuw, Pilip \it baptais\it* kwiydid. \v 39 Bir guw wapakuw, warkuw, God dikidi Mawul Pilipaam niki tipaar kwurin karaydid. Adi sapakwa nyan ginyir Pilipaam maa vi. Di rakarak tikuw, diki tipaar ata yad. \v 40 Pilip di wakwud Astat tipaam. Wakwukuw, niki tip niki tipaam Jisas diki viyakita maaj wasapwiydil. Ginyir di yikuw, Sisariyaar alir wakwud. \c 9 \s1 Jisas Solak wadid nyidi yabim. \r (Aposel 22:6-16; 26:12-18) \p \v 1-2 Sol di wayayikwaad, “Wun adiy Jisasak wukijibir tidiy duw takwaam viyasipa-kituwadiy.” Wakuw, di yitaypika \it pris\it* ak yad lapa nyigak bas sikir ababa Damaskas tipaam kwadiy Juw dayadiy gaba maja wiyaam vagaluwdiy duwak. Adiy lapa nyigaam maaj wadadiy di Jisas dikidi yabir yidiy duw taakw di sitakirakuw, kwurin karaydikik Jiruwsalimaar. \p \v 3 Sol Damaskas-aar yidik, a tipaam walibab tidik, nimadi \it lait\it* daad wulik kitik walibab. \v 4 Di kupwaam vakirkuw, di maaj wukidil, “Sol, Sol, agwa javik min wunak jawjaay kwurnadimin?” \v 5-6 Sol ata bas sidid, “Yitaypika Duw, min si?” Wadik, “Wun Jisas-adiwun. Min wunak jawjaay kwurmina. Min rapikuw, Damaskas-aar maay. Tipaar wulakuw, alim duw nak minak wakinaad agwa javadiy min kwur-kiminadiy.” \v 7 Solawa yidiy duw day pitaan warkuw, maaj maa. Aw day majadika wukikuw, day duwaam maa vi. \v 8 Sol rapikuw, dikibir mil kitay kitiy vidil. Aw dikibir mil tipibir. Alik day diki tabaam kaykitikuw, kwurin karaydaad Damaskasaar. \v 9 Nyi mugwul dikibir mil kip tibir. Di kipaat guw maa ki. \s1 Sol wukijibir tidik, God dikidi Mawul diki mawulaar wulaad. \p \v 10 Damaskasaam Jisasak wukijibir tidi duw nak kwaad. Dikidi si Ananayas. Di yigin vidil. A yiginim Yitaypika Duw Jisas dikik wadid, “Ananayas.” Di Jisasak wadid, “Yitaypika Duw, kilim kwanadiwun.” \v 11 Jisas dikik ata wadid, “Min rapikuw, adi yabir maay. Adi yaab dikidi si Sapasapap yinadi yaabad. Alim Juwtas diki wiyaam min bas as Tasas tipa kidi duwak dikidi si Sol. Di \it beten\it* in kwanaad. \v 12 “Yiginim duw nak vidid. Adi duw dikidi si Ananayas, dikik yakuw, taab dim takadibir di vidikikik maa dikibir mil.” \v 13 Ananayas Jisasak wadid, “Yitaypika Duw, duw samasamadiy adi duwak wadadiwun. Di jawjaay kwurdidiy minadiy Jiruwsalimaam kwanadiy duw takwaam. \v 14 “Aw kita, sapakwa nyanugw \it pris\it* yaakiya wadaak, di Damaskasaar yanaad ababa Kristen duw takwaam kalakwuk.” \v 15-16 Jisas dikik ata wadid, “Min maay! Wun adi duw tasakwu-tuwaad di yawiy kwurdikik wunak. Di Yisrayil duw takwak, nuwukadiy tipa kidiy duw takwak, niki tip niki tipa yitaypika duwak, adiyik wakidadiy wunak. Aw wun simaka-kituwaad duw taakw jawjaay dim kwurkidana wuna danik tikuw.” \p \v 17 Ananayas Solak ata yad. Wiyaar wulakuw, dikibir taab Solaam takadibir. Di Solak wadid, “Gwalugwa duw Sol, Yitaypika Duw kidi yabim viminadi Jisas wayaki-didiwun minak. Kita minabir mil abirka vikiminabir. God dikidi Mawul mina mawulaam wapwurukwu-kinaad.” \v 18 Wakuw, jayib ni bwaaw rak kitika jaav dikibir milaam tikuw, vakirbir. Vakirbir, Sol abir mil ata vidibir. Di ata rapikuw, \it baptais\it* kwurid. \v 19 Kikipaat kikuw, ap ata wapwaad. \p Sol nyi mugwul aliy atawa Damaskasaam kwadiy Jisasak wukijibir tidiy duw takwawa kwadidiy. \s1 Kristen duw a jaav wukikuw, pitaan wardiy. \p \v 20 Sol Juw dayadiy gaba maja wiyaar wulakuw, duw takwak wasapwiydidiy Jisasak. Di dayak wadidiy, “Jisas di God dikidi Nyan-ad.” \v 21 Abab diki maaj wukikuw, day ata pitaan warkuw, day daya bas sidiy, “Kidi duw Jiruwsalimaam Kristen duw takwaam viyasipadidiy. Ay maa? Aw di kilir yaad adiy Kristen duw taakw kalakwukuw, kwurin karayik Jiruwsalimaar sapakwa nyanugw \it pris\it* ak. Ay maa?” \v 22 Sol diki maaj nima maaja. Ababa maaj kwiydidiy dayak. Di simakadidiy Jisas di God dikidi Tasakwudidi Duwad. Ababa Damaskas-aam kwadiy Juw day diki maaj kakil-kakil maa rav. \s1 Sol di maaj wasapwiydik, adiy Juw dim viyak kwurdaak, di tabwud. \p \v 23-24 Nuwukadiy nyi yidaak, adiy Juw vagaluwdiy. Day Solaam viyasipak. Nyanyi, nyi gaan, day kavin kwadiy dikik ababa kabaka yaripaam tidiy wiyigaam. Nuwukadiy duw Solak wadaad a javik. \v 25 Aw gaan nak Solawa kwadiy duw dim kwurin karaykuw, baniyim takakuw, yaav tuwtakakuw, kabaka yaripaam tipagwusir kwusin dadaad kawaar. \s1 Sol Jiruwsalimaar yad maaj lakatiyik Kristen sapakwa nyanugwawa. \p \v 26 Sol Jiruwsalimaar ata yad. Di nuwukadiy Jisasak wukijibir tidiy duwawa vagaruwuk. Aw day yagakuw dikik, day maa wukin ti di Jisasak wukijibir tad. \v 27 Banapas di sugwiyaan kwurik dikik. Di kwurin karaydid nuwukadiy Jisas dikidiy wayakididiy duwak. Di dayak ata wadidiy Sol yabim Yitaypika Duw Jisasaam vikuw, Jisas dikik maaj ata wadid. Di dayak wadidiy Damaskasaam Sol nimadib duw takwak wasapwiydidiy Jisasak. \v 28 Wakuw, day yaakiya wadaad Sol dayawa kwadikikik. Sol Jiruwsalimaam yin yaan tibagwukuw, duw takwak wasapwiydidiy Jisasak. \v 29 Di Grik daya tipa maaj wadiy Juwawa warjuwdidiy. Aw day dim viyasipak. \v 30 Adiy Kristen duw a jaav wukikuw, day Sol kwurin karaydaad Sisariyaar. A tipaar dakuw, Tasasaar ata wayakidaad. \p \v 31 Ababa Juwtiyawa Galiliyawa Samariya tamiyaam kwadiy Kristen duw taakw ata yara kwadiy. Wariyaan ab maa kwar dayaam. Aw duw taakw samasam Jisasak wukijibir tidiy. God dikidi Mawul dayak sugwiyaan kwurkuw, day ata Godak wukin tidiy. \s1 Lita a tipaam Pita Yiniyas sipwutiydid. \p \v 32 Pita niki tip niki tipaar yibagwud. Nyi nak di Lita tipaar ata yad alim kwadiy duw taakw vikir. \v 33 Alim duw nak dikidi si Yiniyas vidid. Dikidiy ap bwan kiyadiy. Nabiy abamugwul di jabim kip rididiy. \v 34 Pita ata wadid, “Yiniyas, Jisas Krais sipwutiy-kidadimin. Min arap! Rapikuw, minadi baay akwulaapw!” Jayib ni Yiniyas ata rapid. \v 35 Ababa Litawa Saran abir tipa kidiy duw taakw a jaav vikuw, day Jisasak wukijibir tidiy. \s1 Pita \it beten\it* dik, kiyal taakw, si Tapita, God kirapitakadil. \p \v 36 Niki tip Japa alim taakw nak, liki si Tapita, kwaal. Li Jisasak wukijibir tal. Grik daya majim liki si Dakas. Nyanyi li viyakita yawiy kwurlidiy. Li sugwiyaan kwurlidiy nuwukadiy saal yidiy duw takwak. \v 37 A nyaam li giviyib kwurkuw, bwutaay kiyaal. Liki pwus day guwaar jankuw, aluwum apiy kwaal kwasa wiyaam takadaal. \v 38 Japa Lita walibab ril tamiyaam tal. Japaam kwadiy Kristen duw day Pita Litaam kwaad wukikuw, day duw vitiy wayakidabir dikik. Bir dikik ata wabirid, “Min rapikuw, gipin anawa may!” \v 39 Alik tikuw, Pita rapin kwulapwukuw, birwa yad. Dakas liki wiyaar wulakuw, day kwurin kawardaad aluwur maka kwaal kwasa wiyaar. Ababa tawtakw kwadiy taakw Pitawa vagaluwdiy. Day giradiy. Day dikik simakadadiy adiy wapwiy Dakas tipalidiy dayawa kwakuw. \v 40 Pita wadik, duw taakw kawaar wakwudiy. Wakwukuw, di Godak \it beten\it* id. \it Beten\it* kuw, pwusak ata wadil, “Tapita, nyin arap!” Likibir mil ata vikuw, Pitaam vikuw, ata rapin ral. \v 41 Pita lim kaykitidik liki tabaam, ata rapin tal. Rapikuw, Pita Kristen duw takwawa tawtakw kwadiy takwak gaam sikuw, ata kwiydil dayak. \v 42 Ababa Japaam kwadiy duw taakw a jaav wukikuw, samasam Yitaypika Duw Jisasak wukijibir tidiy. \v 43 Pita nyi samasam Japaam kwadidiy Saymanawa. Sayman di sipa \it bulmakau\it* yawiy kwurid. \c 10 \s1 Niki tipa kidi duw, si Kaniliyas, dikik God wadid. \p \v 1 Duw nak dikidi si Kaniliyas, Sisariya tipaam kwaad. Di Roma \it gavman\it* dayadi \it amiy\it* sapakwa nyanad. Di duw duwamiy tabab dayak van tad. Adiy bapa vay sawdiy duw dayadi si “Yitaliy Baap.” \v 2 Di gaba maaj sukwud Godak. Di dikidiy takwawa nyanugwawa Godak wukijibir tidiy. Di Godak \it beten\it* jibir tad. Adiy saal yidiy Juw dayak sugwiyaan kwurdidiy. \v 3 Giraab nyi mugwul tidik, di yigin vidil. Di vidid God dikidi maaj kardadi duw dikik yakuw. Di Kaniliyasak wadid, “Kaniliyas!” \v 4 Kaniliyas dim vikuw, yagaad. Di wadid, “Yitaypika Duw, min agwa jaav kwurik?” God diki maaj kardadi duw dikik ata wadid, “Minadiy \it beten\it* awa viyakita yawiy nuwukadiy duw takwak God vikuw, mayaakw kwadidiy. Di minak wukinaad. \v 5-6 “Min duw awayak Japa tipaar. Alim duw nak, Sayman, dikidi nikidi si Pita, nikidi Saymanawa kwanaad. Adi nikidi Sayman di sipa \it bulmakau\it* yawiy kwurkwanaad. Diki wiy mala \it solwara\it* am kwana. Day Sayman Pitaak wakidanaad, dayawa yadikikik minak.” \v 7 Adi God diki maaj kardadi duw a maaj wakuw, ata yad. Kaniliyas ata gaam sad yawiy duw vitiy, vay sawdi duwawa day yadakikik dikik. Adi vay sawdi duw di Godak wukijibir tidi duw tad. Di nyanyi Kaniliyasak yawiy kwurid. \v 8 Kaniliyas ababa jaav dayak wakuw, di ata wayakididiy Japaar. \s1 Pita yigin vidil. \p \v 9 Sira pik day yaan Japawa walib kwadaak, nyidi nyi tidik, Pita aluwurim kwaal wiyaar \it beten\it* ik warid. \v 10 Di kaam yasalik tikuw, kikipaat kikir. Day kikipaat sukwulik yidaak, di yigin vidil. \v 11 Pita kituw vidil adawur tip kajatakaan tad. Tikuw, nimadi wapwiy, kibiy kitika jaav, kupwaar daad. \v 12 Yala wapwiyim niki \it animal\it* niki \it animal\it*, niki kabaay niki kabaay, niki wapiy niki wapiy ridiy. \v 13 Pita maaj ata wukidil, “Pita, min rapikuw, kidiy jaav viyasipaan ak!” \v 14 Aw Pita ata wadid, “Yitaypika Duw, wun atawa kwar maa. Nyana \it lo\it* maa wakuw adiy kwiyak, nyan akis kikwanadiyan.” \v 15 Maaj di ata wukidil maa, “Adiy javik God yaakiya wanaad, min dayak maa watikwa kikak.” \v 16 Jaab mugwul atawa bir maaj awarwa bwulakuw, adiy jaav adawur tipaar sibinin wardiy. \s1 Pita a yigin liki maaw wukidil. \p \v 17 Pita samasam wukid a vidil yigin liki mawuk. Wukikuw, Kaniliyas dikidiy wayakididiy duw Sayman diki wiy sitakirakuw, day alada mala wiyigawa tidiy. \v 18 Day gaam san bas san kwurdiy, “Duw nak, dikidi si Sayman Pita, ki wiyaam kwanaad?” \v 19-20 Pita a yigin liki maaw wukin tidik, God dikidi Mawul dikik ata wadid, “Awuk! Duw mugwul kilim tinadiy. Day minak yanadiy. Min rapikuw, adiyid dayak. Min dayawa yiyak yagatikwa. Aw wun wuna wayaki-tuwadiy minak.” \v 21 Pita dakuw, dayak ata wadidiy, “Adi kwaki-gwuradi duw, wun kika. Agwa javik gwur wunak yanadiygwurik?” \v 22 Day ata wadaad, “Duw nak, dikidi si Kaniliyas, di vay sawdiy duw duwamiy tababak van tinadi duwad, di wayakidik, nyan yanadiyan minak. Di viyakita duwad. Di Godak wukijibir tikwanaad. Ababa Juw day wakwanadiy di viyakita duwad. God diki maaj kardadi duw nak dikik wadid di minak bas sikida min diki wiyaar yiminkikik. Aw di mina maaj wukik.” \v 23 Pita dayak wadidiy day diwa kwadakikik gaan. Sira pik dikidiy jaav kwulapwudik, di dayawa yad. Nuwukadiy Japaam kwadiy Kristen duw dayawa yidiy. \s1 Pita Kaniliyas diki wiyaar yad. \p \v 24 Muwa pik day Sisariyaar wakwudiy. Alim Kaniliyasawa, dikidiy gwalugwa duwawa, kapa duwawa, kavin kwadiy Pitaak. Tayir Kaniliyas dayak wadidiy diki wiyaam vagaruwdakik. \v 25 Pita wiyaar wuladik, Kaniliyas dikik yakuw, diki manwa vakirkuw, wadid, “Min wunadi yitaypika duw-adimin.” \v 26 Aw Pita dim kirapitakakuw, wadid, “Min arap! Wunabab duw-adiwun.” \v 27 Pita Kaniliyas-awa ata maaj bwulaan bwulaan wiyaar wulabir. Wulakuw, Pita adiy samasama vagaluwdiy duw vididiy. \v 28 Di dayak ata wadidiy, “Gwur abab wukinadiygwur Juw dayadiy \it lo\it* watipidiy Juw nuwukadiy tipa kidiy duwawa vagaruw-vagaruwuk, ay dayadiy wiyaar wula-wulak. God wunak wadidiwun, ‘Agwa javik yaakiya watuwadiy, min maa watikwa adiy javik!’ \v 29 “Alik Kaniliyas maaj wayakidik wunak, wun maaj maa. Alik yanadiwun. Agwa javik maaj wayakimina wunak? Wun wukik.” \p \v 30 Kaniliyas ata waad, “Tayir nyi aliya yawaam nyi kita mugwulaam tidil pik, wuna wiyaam \it beten\it*-adiwun. Jayib ni duw nak wunawa tad. Dikidiy wapwiy kariyadiy \it lait\it* kitik. \v 31 “Maykaar wakwukuw, wunak ata waad, ‘Kaniliyas, God mina \it beten\it* bwu wukida. Minadiy viyakita yawiy nuwukadiy duw takwak wukin tinaad. \v 32 “‘Min maaj awayak Japaar duw nikik. Dikibir si Sayman Pita. Di nikidi Sayman diki wiyaam kwanaad. Adi nikidi Sayman sipa \it bulmakau\it* yawiy kwurkwanaad. Di mala \it solwara\it* am kwanaad.’ \v 33 “Diki maaj wukikuw, jayib ni wun maaj wayakituwil minak. Min nyanak yamina, aal viyakita. Kita nyan abab kilim kwanadiyan God diki milaam. Aw God minak kwiydil maaj nyanak awasapwiy.” \s1 Pita maaj wasapwiydil Kaniliyasak. \p \v 34 Pita dayak ata wadidiy, “Kita bwu wukinadiwun ababa duw taakw rivriv tikwanadiy Godak. \v 35 “Ababa jaka tipa kidiy duw taakw day Godak wukikuw, viyakita yawiy kwurkuw, adiy duwak God mayaakw kwakidadiy. \v 36 “Diki Yisrayil duw takwak wayakidil maaj bwu wukigwura. Ki viyakita maaj wana Jisas Krais ababa duw taakw dayadi Yitaypika Duwad. Alik day mawul nak tikinadiy Godawa. \v 37-38 “Tayir Jon \it baptais\it* kwur maaj wadik, ki maaj bas maykaar wakwul Galiliy tamiyaam. Aw kita, gwur wukigwura ababa Juwtiya tamiyaam kwanadiy duw taakw ki maaj bwu wukidaal. Gwur wukigwura ki maaj Jisas Nasarit tipa kidik wadil. God dim tasakwudik, dikidi Mawulawa ap ata kwiydid. God dikiwa tikuw, di yin yaan tibagwud viyakita yawiy kwurik. Adiy Satan jawjaay kwurdidiy duw taakw di sipwutiy-didiy. \v 39 “Jisas kwurdidiy yawiy Jiruwsalimaam nuwukadiy Juw dayadiy tipawa nyan vikuw, wabanadiygwur. Day dim miyaam katakuw, viyasipadaad. \v 40-41 “Kiyakuw, nyi mugwul yidaak, God dim kirapitakakuw, simakadid nyanak. Ababa duw takwak maa. Nyanadiy duw taakw God tasakwu-didiydika. Di rapidik, nyan dikiwa kikipaat, guw kidiyan. \v 42 “God wadidiyan nyan duw takwak wasapwiy-bakik di Jisas bwu tasakwudid di \it jas\it* tikinaad ababa duw takwak, nuwukadiy kiyadiywa, nuwukadiy kip kwanadiywa. \v 43 “Tayir God diki maaj wasapwiydiy duw abab dikidiy kwurkidadiy yawiy maaj wadiy. Day wadiy ababa duw taakw dikik wukijibir tikuw, diki apaam dayadiy vaal yibwiy-kidadiy.” \s1 God dikidi Mawul niki tipa kidiy duw dayadiy mawulaar wulaad. \p \v 44 Pita maaj waan tidik, God dikidi Mawul adiy maaj wukidiy duw takwaam daad. \v 45 Adiy Pitawa yadiy Juwa Kristen vikuw, pitaan wardiy God dikidi kip kwiydidi Mawul nuwukadiy tipa kidiy duw takwaam ab kwiydid. \v 46-47 Day wukidaal adiy niki maaj niki maaj bwuladiy. “God diki ap nimaala. Di mwiya viyakitaad,” wakuw wadiy. Pita ata wadidiy, “Kidiy duw taakw God dikidi Mawul bwu kwurdadiy nyana pik. Aw li God atawa kwurdil, sikadadaad \it baptais\it* kwur guw watipi-kinaad kidiy duw takwak, ay?” \v 48 Di ata yaakiya waad day \it baptais\it* kwur-kwurik Jisas dikidi saam. \it Baptais\it* kwurkuw, adiy duw taakw bas sidaad di dayawa titak nuwukadiy nyi. \c 11 \s1 Adiy Juwa Kristen day a jaav wukikuw, maa wadiy Pita diki yawiyik. \p \v 1 God dikidiy wayakididiy duwawa, nuwukadiy Juwtiya tamiyaam kwadiy Kristen duwawa, day abab wukidiy nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw God diki maaj kwurdaal. \v 2 Aw Pita Jiruwsalimaar wardik, duw baap nak, day wadiy, “Ababa Kristen duw day dayadiy sipaam kaam sukwukwadiy.” Day Pitaak wariya kwudiy wadaad. \v 3 Day wadaad, “Min niki jaka tipa kidi duw diki wiyaam kwadimin. Min dayawa kikipaat kidimin. Agwa javik atawa kwurdimin? Adiy duw day dayadiy sipaam kaam maa sakw!” \s1 Pita dayak maaj wadidiy. \p \v 4-5 Pita ata yarik yididiy ababa javik. “Japa tipaam Godak \it beten\it* kuw, wun yigin vituwil. Wun nimadi wapwiy kitika jaav vituwid. Adi nimadi wapwiy, kibiy kitika jaav, wunak dakuw, walibab tad. \v 6 “Wun yala wapwiy vikuw, wun vituwdiy yakwiya dadiy \it animal\it* awa, sapiy tidiy \it animal\it* awa, kabaywa, wapiywa. \v 7 “Wun maaj ata wukituwil, ‘Pita, min rapikuw, kidiy jaav viyasipaan ak!’ \v 8 “Aw wun ata watuwid, ‘Yitaypika Duw, wun atawa kwar maa. Nyana \it lo\it* maa wakuw adiy kwiyak, nyan akis kikwanadiyan.’ \v 9 “Maaj ata wukituwil maa, ‘Adiy javik God yaakiya wanaad, min dayak maa watikwa kikak.’ \v 10 “Jaab mugwul an atawa maaj awarwa bwulakuw, adi jaav adawur tipaar sibinin warid. \v 11 “Yigin vikuw, jayib ni Kaniliyas wayakididiy duw mugwul Sisariya tip wapakuw, ata wakwudiy wun kwatuwil wiyaar. \v 12 “God dikidi Mawul wunak ata waad, ‘Min dayak daan dayawa yiyak yagatikwa.’ Kidiy gwalugwa duw abwun wunawa Sisariya tipaar yidiy. Yikuw, nyan abab Kaniliyas diki wiyaar wuladiyan. \v 13-14 “Kaniliyas nyanak ata yarik yididiyan di vidid God diki maaj kardadi duw nak diki wiyaam tad. Vikuw, Kaniliyasak wadid, ‘Min maaj awayak Japa tipaar duw nikik, dikidi si Sayman Pita. Di yakuw, maaj minak wakida. A majib wukikuw, min kupwaraap ti maa. Mina wiyaam kwanadiy duw taakw nyanugw, dayabab yara kwakinadiy.’ \v 15 “Bas a maaj wakuw, God dikidi Mawul dayak daad tayir nyanak dadil pik. \v 16 “Yitaypika Duw diki maaj ata wukituwil. Tayir di wadidiyan, ‘Jon guwawa \it baptais\it* kwiyid. Aw ginyir gwur \it baptais\it* kwurkigwura God dikidi Mawulaar.’ \v 17 “Tayir nyan wukijibir tidiyan Yitaypika Duw, Jisas Kraisak, God di dikidi Mawul kip kwiydid nyanak. Atampik kita di dikidi Mawul niki jaka tipa kidiy duw takwak bwu kwiydid. Aw li di atawa kwurdil, ata ata Godak wun watipik-tuwaad?” \v 18 Day diki maaj wukikuw, ginyir day maaj maa. Aw day rakarak tidiy Godak. Day wadiy, “God yaakiya waad niki jaka tipa kidiy duw taakw ab day dayadiy valik wukikuw, yara kwakinadiy.” \s1 Kristen niki tip niki tipaar yikuw, day God diki maaj wadaal. \p \v 19 Adiy Juw Stivinaam viyasipadaak, day ata jawjaay kwurdiy ababa Kristen duw takwaam. Adiy Kristen ata tabwudiy nuwukadiy jaka tipaar. Nuwukadiy sika tamiyaar tabwudiy, Panisiya, Saypiris, Sayriyniy. Alim Juw duw takwadikanik day God diki maaj wasapwiy-dadiy. \v 20 Aw nuwukadiy Saypiris-awa Sayriyniy, abir tipa kidiy Kristen Antiyak tipaar yikuw, day niki jaka tipa kidiy duw takwak wasapwiy-dadiy Viyakita Maaj Yitaypika Duw Jisasak. \v 21 Yitaypika Duw di diki ap dayak kwiykuw, day wasapwiydaak, duw taakw samasamadiy wukijibir tidiy dikik. \p \v 22 Jiruwsalimaam kwadiy Kristen day a jaav wukikuw, day Banapas wayakidaad Antiyakaar. \v 23 Antiyakaar wakwukuw, di vidil God dayak sukwasukw kwurdidiy. Di rakarak tikuw, di dayak wadidiy day wukijibir tidakikik dayadiy mawul ab miyawa, day Jisasak wukimar maa. \v 24 Banapas di viyakita duw tad. God dikidi Mawul diki mawulaam wapwurukwud. Di nimadib Godak wukijibir tad. Alik duw taakw samasamadiy wukijibir tidiy Yitaypika Duwak. \s1 Antiyak tipa kidiy Kristen \p \v 25-26 Banapas ata Tasas tipaar yad Solaam sitakirak. Di Sol sitakirakuw, di kwurin karaydid Antiyakaar. Nabiy nak a tipa kidiy Kristen samasam vagaluwdaak, bir kaliva-biridiy. A tipaam nuwukadiy duw taakw taay Jisasak wukijibir tidiy duw taakw sikiydadiy Kristen wakuw. \p \v 27 A sikir nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duw Jiruwsalim wapakuw, Antiyakaar dadiy. \v 28 Duw nak, dikid si Akapas, rapikuw, God dikidi Mawul dikik simakakuw, di dayak wasapwiydidiy ginyir kikipaat ri maa ababa tipaam. Ginyir, Kilatiyas Rom daya yitaypika duw tidik, Akapas wasapwiydil jaav maykaar wakwul. \v 29 Ababa Kristen duw taakw day dayadiy mawul warkuw, dayadiy saan am sikuw, adiy saan vagaruwdadiy Juwtiya tamiyaam kwadiy Kristenak sugwiyaan kwurik. \v 30 Saan vagaruwkuw, adiy saan day Banapasawa Solak kwiydadiy Juwtiya Kristen dayadiy sapakwa nyanugwak kwiybirkik. \c 12 \s1 Yirat Jamisaam viyasipadik, ata Pitaam kalakwudid \it kalabus\it* im. \p \v 1 A nyaam Juw dayadi yitaypika duw, Yirat jawjaay kwurdidiy Kristen duw takwaam. \v 2 Di wadik, day Jon dikidi mwaam, Jamis, diki abw wariya bagaar viyalupwadaal. Viyalupwadaak, kiyaad. \v 3 Yirat wukidil adiy Juw rakarak tidiy a javik, di waad day Pitaam kalakwukuw, \it kalabus\it* im kwusawula-dakik. A nyaam day Yis Maa Ti Bret bayaki kikipaat kidiy. \v 4 Day Pitaam kalakwukuw, \it kalabus\it* im kwusawuladaad. Yirat waad baap aliy vay sawdiy duw van tidakikik Pitaak. Niki baap duw aliy, nuwuk alib niki baap duw aliy, nuwuk alib baap duw aliy, nuwuk alib baap duw aliy tidiy. Yirat diki mawul adiy Juw God Wapadidiy Nyi bayaki kikipaat kikuw, di Pita kwurin karaykidaad dayak. \v 5 Pita kip kwadik \it kalabus\it* im, ababa Kristen duw taakw Godak apawa bas sidiy diki danik. \s1 God diki maaj kardadi duw Pitaam nyigildid. \p \v 6 Sira pik Yirat Pitaam kwurin karayik adiy Juw dayadiy mwutamaam \it kotiy\it* kuw viyasipak. Aw gaan Pita di si kwaad van tibir duw biraki nyidim. Day dikidiy manwa tabaam jidadiy \it sen\it* aar. Nuwukadiy van tidiy duw \it kalabusa\it* wiyig walibab tidiy. \v 7 Aw God diki maaj kardadi duw maykaar wakwudik, ata yala \it kalabus\it* im kariyaad nyi kitik. Di Pitaam wasiyalaam viyadid. Pita jawiyakuw, adi maaj kardadi duw Pitaak wadid, “Min yabiyib arap!” Jayib ni adiy \it sen\it* day daya raliykuw, ata vakirdiy. \v 8 God diki maaj kardadi duw ata wadid, “Min sipapuwtuw jikuw, minabir maan akwusuw.” Pita atawa kwurdik, maaj kardadi duw ata wadid, “Minadi wapwiy kwusuwkuw, wunawa may.” \v 9 Pita diki kwukib yikuw, kawaar yibir. Aw di maa laakw adi maaj kardadi duw mwiyir tad. Diki mawul ata waal, “Yigin vinadiwun.” \v 10 Wiyig vitiy tibiril tamiyaam duw walib van tidiy. Abir wiyig wapakuw, bir \it ain\it* wiyigaar wakwubir. Adi wiyigaar duw kawaar wakwuyi-kwadiy. Wakwutaay, yidiy tipaar. Adi wiyig kap rapwiyaan tad. Tidik, bir kawaar wakwubir. Bir yabir yikuw, jayib ni adi God diki maaj kardadi duw wapadid Pita. \v 11 Pita a jaav lakwukuw, ata waad, “Kita aka lakwutuwa Yitaypika Duw di diki maaj kardadi duw wayakidid wunak. Di nyigildidiwun Yirat tabaam rituw. Adiy bapa Juw wunaam jawjaay kwurkwur maa.” \p \v 12 Atawa lakwukuw, di Jon Mak diki amaay, Maria, liki wiyaar ata yad. Alim duw taakw samasam vagaluwkuw, \it beten\it* diy Pitaak. \v 13 Pita wiyigaam viyadik, yawiy taakw liki si Rawta wiyigaar yal. \v 14 Li Pita diki maaj wukikuw, rakarak tal. Nimalib rakarak tilik, li wiyig maa rapwiy. Li nuwukadiyik gipikuw, walidiy, “Pita kawaam tinaad,” wakuw. \v 15 Day liki maaj wukikuw, ata wadaal, “Nyin kwam tinanyin.” Li, “Wuna maaj mwiya maaja,” wakuw, day wadiy, “Aal dikidi kayikad tinaad.” \v 16 Aw Pita wiyigaam viyajibir tad. Day ata wiyig rapwiyakuw, Pitaam vikuw, pitaan wardiy. \v 17 Pita wiyaar wulakuw, diki taab ata kwusuwdil dayadiy maaj watipik. Di dayak ata waad ata ata di \it kalabus\it* im rikuw, Yitaypika Duw nyigildid. Wakuw, di ata wadidiy, “Ki jaav Jamisawa nuwukadiy gwalugwa duwak yarik ay.” Di dayaam ata wapakuw, niki tamiyaar yad. \s1 Pita \it kalabus\it* im wapadik, van tidiy duw kwam yina pik tidiy. \p \v 18 Ganbab adiy van tidiy duw day kwam yina pik tidiy, Pitaam vi maarkuw. \v 19 Yirat waad day Pitaak kwakidakik. Aw day Pitaam maa sitakir. Yirat van tidiy duw kalakwukuw, dayak bas sikuw, di waad day abab kiyadakik. Yirat Juwtiya wapakuw, Sisariya tipaar daad alim kwakir. \s1 God Yiratak maa wadik, di kiyaad. \p \v 20 Yirat di wariya kwudiy waad Tayawa Saytan tipa kidiy duw takwak. Aw day vagaluwkuw, yadiy Yirataam vikir. Taay day Yirat diki wiyak van tidi duw, dikidi si Bilastas, dikik yidiy. Di yaakiya wadik daya majik, day Yiratak yidiy diki wariya kwudiy kwusilikik. Day dayadiy kikipaat yapiyi-kwadiy Yirat diki tamiyaam alik day diki dayak yidil wariya mawul kwusilikik tikuw bas sidaad. \v 21 Nyi nak Yirat tasakwukuw, dikidiy aw kwadiy wapwiy kwusuwtaka-didiy. Yitaypika tikirim daan rikuw, maaj duw takwak kwiydidiy. \v 22 Diki maaj kwusilik, abab gaam sidiy dikik, “Ki maaj duw diki maaj maa, \it god\it* nak diki maaja!” \v 23 Di rakarak tidik daya majik, di maa wu, “Wun God maa ti.” Atawa tikuw, God diki maaj kardadi duw wayakidik, di Yirataam viyadik, gwaab diki yalaam ran vatadaak, kiyaad. \v 24 Aw duw taakw samasam God diki maaj wukikuw, dikik wukijibir tidiy. \v 25 Banapasawa Sol biraki yawiy kwusilik, Jiruwsalimaar ata sibinin yabir. Jon Mak birkiwa yad. \c 13 \s1 Antiyak tipa Kristen Banapasawa Sol tasakwudabir God diki yawiyik. \p \v 1 Antiyak tipa kidiy Kristen dayadiy nyidim God diki maaj wasapwiydiy duwawa, kalivadiy duwawa tidiy. Dayadiy si, Banapasawa, Simiyan dikidi kipa si Gilasipawa, Luwsiyas Sayriyniy tipa kidawa, Manayin Yirit Antiypas dikidi san duwawa, Solawa. \v 2 A tipa kidiy Kristen vagaruwkuw, day kikipaat maa ki. Day Godak \it beten\it* adika tidiy. Tidaak, God dikidi Mawul wadidiy, “Banapas-awa Sol atasakw wuna kwiykituwa yawiyik birakik.” \v 3 Day kikipaat maa ki. Godak \it beten\it* kuw, dayadiy taab birakim takadabir bir birakidiy yawiyik yarakara kwurbirkik. Ata wayakidaak, yibir. \s1 Banapasawa Sol God diki maaj Saypiris tamiyaam wasapwiybiril. \p \v 4 God dikidi Mawul wayakidik, Banapasawa Sol Siluwsiya tipaar dabir. Alim jabir kwurkuw, yin kawiybir \it solwara\it* am ril \it ailan\it* im liki si Saypiris. \v 5 Saypiris-aam ril tip si Salamis, alim bir Juw dayadiy gaba maja wiyaam God diki maaj wasapwiybiril, Jon Mak sugwiyaan kwurid birakik. \v 6 Day a \it ailan\it* liki apika malaar yidiy. Alim, tipa si Papwus, alim duw nak sitakira-daad. Adi duw di yanuw lakwudi duwad. Dikidi si BaJisas. Grik daya majim dikidi si Yilimas. Aw di Juw bapa duw tad. Di suwaal kwurid, “Wun God diki maaj wasapwiydi duw-adiwun,” wakuw. \v 7 Saypiris-aam kwadiy duw taakw dayadi yitaypika duw dikidi si Sisiyas Polas. Di niki jaav niki jaav lakwudi duwad. Di Yilimas dikidi kapa duwad. Aw Sisiyas Polas maaj wayakidil Banapas-awa Solak. Di God diki maaj wukik. \v 8 Aw Yilimas maa waad birakik. Di maa waad adi yitaypika duw wukijibir titak Jisasak. \v 9-10 Sol, day sikiydaad Pol, God dikidi Mawul diki mawulaam kapwudik, adi yanuw kwuryi-kwadi duwaam vikuw, ata wadid, “Min Satan dikidi nyan-adimin. Min maa wamina ababa viyakita javik. Suwaal kwurin kupwarapa jaav mina mawulaam wapwurukwu-nadiy. Nyanyi min God dikidiy yawiyik jawjaay kwurkwanadimin. Agwak? \v 11 “Aw kita God minaam jawjaay kwurdik, minabir mil tipikinabir. Min nyamil vi maa. Atawadika tikidimin yin nuwukadiy nyaam.” Pol a maaj wadik, jayib ni Yilimas dikibir milaam baw yakuw, ata tipibir. Tipibir, di yin yaan tibagwud duw diki tabaam kaykitikuw, kwurin karaydikik. \v 12 A jaav vikuw, adi yitaypika duw God diki majik pitaan warkuw, wukijibir tad. \s1 Pol nuwukadiy duwawa Pasitiyan alim ril tip Antiyakaar yikuw, maaj wasapwiydil a tipa kidiy duw takwak. \p \v 13 Pol nuwukadiy duwawa jabir kwurkuw, Papwus wapakuw, Pabiliya alim ril tipaar yidiy, si Pika. Aw alim Jon Mak dayaam wapakuw, di kap Jiruwsalimaar sibinin yad. \v 14 Polawa Banapas Pika wapakuw, Pasitiyan alim ril tip Antiyak alim tiytiyan tibir. Alim Sapat nyaam Juw daya gaba maja wiyaar wulakuw, daan ribir. \v 15 Gaba maja wiya sapakwa nyanugw Mawsis sukwudil \it lo\it*-awa God dikidiy maaj wasapwiydiy duw dayadiy sukwudadiy maaj God diki lapa nyigaam vikuw, wadadiy. Wakuw day maaj wayakidaal birakik, “Gwalugwa duw, li bira mawulaam maaj rilik wasapwiyik duw takwak dayadiy mawul ap tidakikik, nyan ki maaj dayak wabirkikik.” \v 16 Pol rapikuw, taab kwusuwkuw, maaj ata wadidiy, “Gwur Yisrayil jaka tipa kidiy duw, gwur nuwukadiy jaka tipa kidiy Godak wukijibir tinadiy duw, wuna maaj awuk. \v 17 “Tayir God nyanadiy warag tasakwu-didiy dikidiy tidakikik. Day niki tipa bapa duw takwadiy tidiy Yijip jaka tipaam. Aw God mwugiydik, day ap samasam tidiy. God di dikidi nimadi ap simakakuw, kwurin karaydidiy niki tamiyaar. \v 18 “Nabiy duwamiy vitiy kipa tamiyaam tan jaal dadiy Godak. Aw di amaay kitik dayak van tad. \v 19 “Kanan tamiyaam bapa duw taakw abitiy kwusitakadik, di a kupw nyanadiy waragak kwiydidiy. Nabiy 450 (duwamiyir duwamiyir) alim ata ridadiy. \p \v 20 “Alim rikuw, God van tidiy duw ata tasakwudidiy dayaam, yin diki maaj wasapwiydi duw Samyuwil diki sikir. \v 21 “A sikir day Godak bas sidiy day dayadi yitaypika duw di dayak van tidikikik. Bas sidaak, God Bijamin gwalugwa duw, Kiyis dikidi nyan Sol dayak kwiydid dayak van tidikikik nabiy duwamiy vitiy. \v 22 “Aw God maa wadik Solak, di Davit dayak kwiydid dayadi yitaypika duw tidikikik. God di dayak maaj wadil Davitak, ‘Jisiy dikidi nyan, Davit, di wuna majib wukikinaad. Wun rakarak tinadiwun dikik.’ \v 23 “God aban takadil, ginyir Davit dikidi gwalugwa duw, Jisas, Yisrayil duw taakw nyigil-kidadiy. Ki maaj bwutaay maykaar wakwul. \v 24 “Jisas yi maardi nibway, Jon ababa Yisrayil duw takwak wasapwiydidiy day dayadiy bwan kwiykuw dayadiy valik, \it baptais\it* kwurkwadiy. \v 25 “Jon diki yawiy ata kwusik kwuril di ata waad, ‘Gwur wukigwura wun agwa duw-adiwun? Gwur duw nikik kavin kwakwanadiygwur. Wun adi duw maa. Awuk! Di wuna kwukir yakinaad, mwiya sapakwa nyanad. Wun kwasaad tinadiwun. Alik wun kidi duw dikidiy jaav yatayat maa rav.’ \p \v 26 “Gwalugwa duw, Aparam dikidiy waraga duw ababa niki jaka tipa kidiy Godak wukijibir tinadiy duw, kidi God nyigil-didiyan maaj nyanak wayakidil. \v 27 “Jiruwsalimaam kwanadiy duw takwawa, dayadiy sapakwa nyanugwawa, day maa laakw Jisas di dayadi Nyigildi Duw tad. Ababa Sapat nyaam day God dikidiy maaj wasapwiydiy duw dayadiy God diki lapa nyigaam sukwudadiy maaj wukidaal. Aw day adiy maaj dayadiy maaw maaj day maa laakw. Day maa wadaak Jisasak, adiy maaj dayadiy maaw maaj maykaar wakwudiy. \v 28 “Day maa sitakir Jisasaam viyadadiy vaal. Aw day Paylatak bas sidaad di Jisasaam kip viyasipadikik. \v 29 “Day God diki lapa nyigaam walidiy jaav dim kwurkuw, maap tidi miyaam tidik, nikibir duw dikidi pwus kwurkuw, dipwu kabakim takabirid. \v 30 “Aw God dim kirapitakadid. \v 31 “Taay diwa Galiliy aw Jiruwsalimaar yidiy duw taakw God Jisasaam kirapitakakuw, day nyi samasam vidaad. Kita adiy duw taakw Yisrayil duw takwak wasapwiydadiy a javik. \v 32-33 “An kilim kwata God diki viyakita maaj gwurak kwiyik. Adiy jaav tayir God nyanadiy waragak aban takadidiy di ginyir kwurkidadiy, di dikidi nyan Jisas nyanak kwiykuw, bwu kwurdidiy nyanak. Ki sukwudil maaj \it buk\it* si \it Sam sapta\it* vitiyaam alim rina: \q1 ‘Min wunadi Nyan-adimin. \q1 Nibwul wun minadi Asaay tinadiwun.’ \m \v 34 “Nikibir maaj ab God waad Jisas kiyakuw ridik, di kirapitaka-kidaad. Di maa wanaad dikidi pwus pwuk yayik. Taay maaj wana: \q1 ‘Adiy viyakita jaav tayir Davitak kwiytuwdiy, adiy minak ab kwiy-kituwadiy.’ \m \v 35 Niki \it Sam\it* im rina maaj wana: \q1 ‘Min maa wakimina minadi viyakita yawiy duw dikidi pwus pwuk yaykinaad.’ \m \v 36 “Diwa kwadiy duw takwak Davit God diki yawiy kwurdil. Aw di kiyakuw, day dikidi pwus dikidiy waragawa walibab kawaam takadaak, pwuk yayid. \v 37 “Aw adi nikidi duw, Jisas, kiyakuw ridik, God dim kirapitakadik, dikidi pwus pwuk maa yaay. \v 38-39 “Gwalugwa duw, gwur abab yara awuk. Adi duw gwuradiy vaal yibwiy-kwaad. Adiy duw taakw dikik wukijibir tikuw, di dayadiy vaal abab yibwiy-kidadiy. Mawsis diki \it lo\it* atawa maa ti. Maa rav. \v 40 “Gwur alik yarakara ada. Ki God diki maaj wasapwiydi duw wadil jaav gwuraam maykaar wakwuk-na. \q1 \v 41 ‘Gwur sapis jikin kwurkwanadiygwur. Ginyir gwur pitaan warkuw, ata kupwaraap tikinadiygwur. \q1 Gwuraam yawiy kwurtuwadiy gwur kwagwura kupwaam. \q1 Li duw nak a javik gwurak wakida, aw gwur diki majik lakwu-lakwub ti maa.’” \s1 Nuwukadiy duw rakarak tidiy Pol diki majik. \p \v 42 Polawa Banapas adiy Juw daya gaba maja wiy wapabir, ababa duw taakw birakik wadabir, “Alaay Sapat bir ki maaj alib nyanak aw.” \v 43 Gaba maja wiy wapakuw, Juwawa nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw day Juw dayadiy sukw kwurdadiy, samasam biraki kwukib yidiy. Bir nimadib wabiridiy, God sukwasukw kwurid gwurak. “Gwur diki maaj wapatikwa,” wakuw. \s1 Nuwukadiy Juw nyigiy sikuw, maa wadiy diki majik. \p \v 44 Niki Sapat yilik, a tipa kidiy duw taakw abab vagaluwdiy God diki maaj wukik. \v 45 Aw adiy Juw a jaav vikuw, day nyigiy sidiy Polawa Banapasak. Day nikim nikim maaj bwuladiy. Day sapis jikin kwurdaad Polaam. \v 46 Aw Polawa Banapas bir kaygan maa kwu. Nimadib wabir, “God waad gwur taay diki maaj wukikwagwura. Aw gwur diki majik maa wagwura nyanyi nyanyi yara kwakwak, aal gwura yawiya. Aw kita an nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak yikinabiran God diki maaj dayak wasapwiyik.” \v 47 “Yitaypika Duw ki maaj nyanak kwiydil: \q1 ‘Wun tasakwu-tuwadiygwur nuwukadiy bapa duwak kariyaan tigwurkikik. \q1 Gwur ababa jaka tipa kidiy duw takwak sugwiyaan kwurgwur day yara kwadakikik nyanyi.’” \m \v 48 Adiy nuwukadiy jaka tipa duw taakw a jaav wukikuw, rakarak tidiy. Day rakarak tidiy Yitaypika Duw diki majik, “Aal viyakita maaja,” wakuw. Adiy duw taakw God tasakwudidiy day yara kwakinadiy nyanyi ata wukijibir tidiy dikik. \v 49 Yitaypika Duw diki maaj a tamiyaam ridiy tip abab wukidaal. \v 50 Aw adiy Juw bira majik maa wakuw, suwaal kwurdiy. Nuwukadiy Godak gaba maaj sukwudiy jaka tipa kidiy sapakwa takwawa adi nimadi tipa kidiy sapakwa nyanugw adiy Juw daya suwala maaj wukikuw, jawjaay kwurdiy Polawa Banapasak. Day ata watipidabir bir daya tipaam kwakwak. \v 51 Bir a tip wapakuw, rikwun tibirbir maan kaypwutiykuw, adiy sim kupw viyapwuti-biridiy. Adiy duw taakw tipak watipidabir alik. Kwurkuw, bir ata Aykaniyam tipaar yibir. \v 52 Aw Antiyak tipaam kwadiy Kristen rakarak tidaak, God dikidi Mawul dayadiy mawulaam wapwurukwud. \c 14 \s1 Polawa Banapas Aykaniyam alim God diki maaj wasapwiybiril. \p \v 1 Aykaniyam a tip alim ab Polawa Banapas Juw daya gaba maja wiyaar wulakuw, duw takwak maaj ata kwiybiridiy. Samasamadiy Juwawa Grik biraki majik wukijibir tidiy. \v 2 Aw adiy wukijibir ti maardiy Juw suwala maaj wakuw nuwukadiy tipa kidiy duw takwak, adiy duw taakw maa wadiy birakik. \v 3 Aw Polawa Banapas nyi samasam a tipaam kwabir. Bir maa yaag. Nimadib maaj wasapwiybiril. Yitaypika Duw birakik ap kwiykuw, bir nimadiy yawiy kwurbiridiy. Di atawa kwiykuw, duw taakw ata wukidiy di yaakiya waad birakidiy yawiyik. \v 4 A tipaam kwadiy duw taakw day mawul vitiy tidiy. Nuwukadiy yaakiya wadiy Juw daya majik. Aw nuwukadiy yaakiya wadiy biraki majik. \v 5 Nuwukadiy Juwawa nuwukadiy tipa kidiy duwawa dayadiy sapakwa nyanugwawa jawjaay kwurik birakim. Day kabakir viyak kwurdabir. \v 6-7 Aw bir a jaav wukikuw, ata tabwubir Laykawniya tamiy alim ribir tip Listira-wa Dipiy abir tipaar. Abir tipawa walibab rinadiy tip ab bir viyakita maaj ata wasapwiybiril. \s1 Polawa Banapas nima yawiy kwurbiril Listira tipaam. \p \v 8 Listiraam duw nak, dikibir maan kupwaraap tibir, rad. Diki amaay sapwiylik, atawadika tad. Di tiytiyaan akis tiykwaad. \v 9-10 Di Pol diki maaj wukidil. Wukikuw, di diki mawulaar wukid, “Kidi duw wadik, wun tiytiyaan tikinadiwun,” wakuw. Pol wukikuw adi duw dikik wukijibir tad, di dikik vivikaan tidik, nimadib ata wadid, “Min rapikuw, minabir manir rapin ada!” Aw adi maan kupwaraap tidi duw yabiyib rapikuw, tiytiyaan tad. \v 11 Adiy walibab vagaluwdiy duw taakw Pol diki yawiyim vikuw, ata wataay tayadiy daya kapa tipa majir, “Nyanadiy \it god\it* samasam tinadiy. Vitiy, duw kitik nyanak danabir!” \v 12 Banapas day sikiydaad Suwus. Pol di maaj wasapwiydil. Alik day sikiydaad Yimis. \v 13 Adiy suwala \it god\it* nak, dikidi si Suwus, diki gaba maja wiy tip walibab ral. A gaba maja wiya sapakwa nyan, nuwukadiy duwa \it bulmakau\it* awa mawaay kwurkuw, a tipa yarigim til wiyigaar karaydidiy. Diwa ababa duw taakw adiy jaav Polawa Banapasak kwiyik, “Bir nyanabir \it god\it*-abir,” wakuw. \v 14-15 Aw Polawa Banapas a jaav lakwukuw, birakidiy wapwiy kaypirikiykuw, daya nyidi nyidirib gipikuw, gaam sibir, “Gwur duw, agwak ki jaav kwurgwura? An mwiya duw-abiran gwura pik. An kilir yanabiran gwurak viyakita maaj wasapwiyik. Gwur kidiy kupwarapa jaav wapakuw, adi mwiya Godak wukijibir ada! Di nabiy nabiy kwakwanaad. Mwiya tayir di adawur tip, kidi kupw, \it solwara\it* wa dayaam rinadiy ababa jaav yitakadidiy. \v 16 “Tayir di yaakiya waad ababa duw taakw day dayadiy sukw kwurkwurik. \v 17 “Aw nyanyi di simaka-didiygwur di kwanaad dikidiy viyakita yawiyir. Di gwurak waal wayaki-kwanaad gwuradiy mayim sigwuradiy jaav wardakik. Di gwurak kikipaat kwiykwanaad, gwuradiy mawul rakarak tidakikik.” \v 18 Day \it ofa\it* kwiyik tikuw, bir ki maaj wabirik, nima yawiy kwurbir watipik dayak. \s1 A tipa kidiy duw mawul warapiykuw, Polaam viyadaad kabakir. \p \v 19 Aw nuwukadiy Pasitiya tamiyaam ribir tip Antiyakawa Aykaniyam-aam kwadiy Juw yakuw, day suwala maaj wadiy adiy vagaluwdiy duw takwak Polawa Banapasak. Adiy vagaluwdiy duw taakw daya maaj wukijibir tikuw, mawul warkuw, kabakir Polaam viyadaad. Day wukidaal di bwu kiyanaad wakuw, dikidi pwus mala tipaar lagwun karaydaad. \v 20 Aw a tipa kidiy Kristen vagaluwdaak Polak, di ata rapid. Rapikuw, tipaar ata sibinin yad. Sira pik di Banapasawa Dipiy tipaar yibir. \s1 Polawa Banapas God diki maaj wasapwiykuw nuwukadiy tipaar, Antiyakaar sibinin yibir. \p \v 21 Dipiyaar yikuw, God diki viyakita maaj wasapwiykuw, duw taakw samasamadiy Jisasak wukijibir tidiy. Bir ata Listira tipaar yikuw, ginyir Aykaniyam tipaar yikuw, ginyir Pisitiya tamiyaam ril tip Antiyak a tipaar yibir. \v 22 Adiy tipaam kwadiy Kristen bir ap kwiybiridiy. Bir dayak kalivabiridiy, “Gwur mwiyir Godak wukijibir ada. Taay day jawjaay kwurkida nyanaam, aw ginyir nyan God dikidi van tidadi tipaar wulakidiyan.” \v 23 Ababa tipa bapa Kristen gwalugwa duw takwaam sapakwa nyanugw tasakwu-biridiy. Day kikipaat maa ki. Godak bir bas sidika sibir adiy sapakwa nyanugwak. Bir wabiridiy, “Gwur Godak wukijibir tigwur, di gwuraam yara van tikidadiygwur.” \p \v 24 Pisitiya tamiyaar yaan napakuw, Pabiliya tipaar wakwubir. \v 25 Pika tipaam God diki maaj wasapwiybir. Wasapwiykuw, bir ata Ataliya tipaar dabir. \v 26 Alim jabir kwurkuw, Antiyak tipaar yibir. Tayir Antiyakaam kwadiy Kristen Godak bas sikuw, Polawa Banapas wayakidabir biraki yawiyik. Ki yawiy aka bwu kwusil. \v 27 Antiyak-aam wulakuw, bir a tipa kidiy Kristen gwalugwa duw takwawa vagaluwkuw, bir yarik yibiridiy ababa jaav God kwurdidiy birakiwa. Bir wabiridiy God kwurkuw, nuwukadiy tipa kidiy duw taakw dikik wukijibir tidiy. \v 28 Alim bir nyi samasam kwabir adiy a tipa kidiy Kristenawa. \c 15 \s1 Kristen sapakwa nyanugw vagaluwdiy Jiruwsalimaam maaj lakatiyik nuwukadiy tipa kidiy duw taakw daya yawiyik. \p \v 1 Nuwukadiy Juwtiya tamiya kidiy duw Antiyakaar yakuw, day maaj kwiydadiy Jisas dikidiy gwalugwa duwak. Day wadiy, “Gwur gwuradiy sipaam kaam sakw maarkigwura Mawsis diki \it lo\it* wadil pik, God gwuraam kwar maa.” \v 2 Aw Polawa Banapas dayawa day awarwa awarwa maaj warjuwun majir wariyadiy. Atawa wariyakuw, a tipa kidiy Kristen yaakiya wadiy Polawa Banapas nuwukadiy Antiyak Kristen duwawa Jiruwsalimaar yidakikik God dikidiy wayakididiy duwawa Kristen sapakwa nyanugwawa ki maaj lakatiydakik. \v 3 Antiyak Kristen wayakikuw, day ata yidiy. Antiyak wapakuw, Paniysiya-wa Samariya abir tamiyaar yikuw, day abir tamiyaam kwadiy Kristenak wadadiy ata ata nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw Godak wukijibir tidiy. Adiy Kristen a jaav wukikuw, rakarak tidiy. \v 4 Jiruwsalimaam wulakuw, Kristen-awa God dikidiy wayakididiy duwawa, a tipa kidiy Kristen sapakwa nyanugwawa, dayak rakarak tidiy yadakikik. Day ata Jiruwsalim Kristenak wadiy adiy jaav God kwurdidiy dayawa. \v 5 Aw nuwukadiy duw, day Parasiy bapa duw day Kristen tidiy, rapikuw, wadiy, “Nyan kidiy nuwukadiy jaka tipa kidiy Kristenak wakwanadiyan day daya sipaam kaam sukwukwadiy, Mawsis diki \it lo\it*-ab wukikuw.” \s1 Pita diki maaja. \p \v 6 God dikidiy wayakididiy duwawa, Kristen sapakwa nyanugwawa vagaluwdiy ki maaj lakatiyik. \v 7 Aw day maaj samasam bwulakuw, Pita rapikuw, wadidiy, “Wunadiy gwalugwa duw, gwur abab lakwu-nadiygwur tayir God gwurak tasakwu-didiwun diki viyakita maaj wasapwiy-tuwkik nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak, aw day wukikuw, dikik wukijibir tidakikik. \v 8 “God ababa duw taakw dayadiy mawul lakwu-kwanaad. Di bwu yaakiya wakuw dayak, dikidi Mawul bwutaay kwiydid nyanak kwiydidi pik. \v 9 “Di nyanak kapab, dayak kapab maa kwar. Dayak ab day dayadiy valik wukikuw, yibwiydidiy. \v 10 “Agwa javik gwur Godak vasibariyik kwur-nadiygwurik nimadiy yawiy dayak kwiykuw? Nyanadiy warag nyanabab kidiy yawiy kwurkwur maa rav. \v 11 “Aw nyan kita wukijibir tibaak, God nyanak sukwasukw kwurkuw, di nyigil-dadiyan. Atawa nuwukadiy tipa kidiy duw taakw ab nyigil-dadiy.” \v 12 Adiy vagaluwdiy duw day maaj maa bwul. Aw day lakwudaal Banapasawa Pol bir wabiridiy niki yawiy niki yawiy God kwurdidiy birak, nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw daya nyidim tibir. \s1 Jamis diki maaja. \p \v 13 Maaj wakuw, Jamis ata waad, “Gwalugwa duw, gwur maaj awuk! \v 14 “Sayman kita wanaad atata God bas nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak yakuw, daya nyidim bapa duw nak kwurdidiy di diki. \v 15 “God dikidiy maaj wasapwiydiy duw day maaj nak. Ki maaj God diki lapa nyigaam rina. \q1 \v 16 ‘Yitaypika Duw wanaad, Ginyir sibinin yakidiwun. \q1 Davit dikidiy gwalugwa duw taay vakirkidiy jaba wiy kitik. \q1 Ginyir wun yakuw, kirapitaka-kituwadiy. \q1 Wun yara kwurkituwadiy dayak. \q1 Aw day viyakit tikidiy tayir tidaal pik. \q1 \v 17 Atawa kwurkuw, nuwukadiy duw taakw wun, dayadi Yitaypika Duwaam, sitakira-kidanadiwun. \q1 Nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw ab wun tasakwu-tuwadiy wunadiy-adiy. \q1 \v 18 Tayir Yitaypika Duw ki maaj wadil. Aw kita di di wada.’” \m \v 19 Jamis nuwuka maaj wadidiy, “Wuna mawul atawa wana: Adiy nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw mawul warapiykuw, Godak wukijibir tikuw, nyan dayak yawiy samasam kwiybaba. \v 20 “Aw kidiy jaav lapa nyigaam sukwunaak dayak: ‘Gwur suwala \it god\it* ak kwiydadiy kwiy kitikwa. Aw gwur duw taakw kipa yabim vaal yiyi yaan kwurtikwa. Aw adiy \it animal\it* day kwaliyapaam kaybwukwadaak, kitikwa. Aw nyikiy ab kitikwa. \v 21 “Day Mawsis diki \it lo\it* nabiy samasam ababa Sapat gaba maja wiyaam wadaal. Ababa tipaam day diki maaj wasapwiydaal. Alik day adiy jaav lakwu-kwanadiy.” \s1 Day ki maaj sukwudaal nuwukadiy tipa kidiy duw takwak. \p \v 22 Adiy God dikidiy wayakididiy duwawa, sapakwa nyanugwawa, ababa Kristen yaakiya wadiy day nuwukadiy duw tasakwukuw, day wayaki-kidanadiy Polawa Banapas-awa Antiyakaar. Duw vitiy tasakwudabir, Juwtas Basapas-awa Saylas. Bir daya nyidim tibir sapakwa nyidiy. \v 23 Day lapa nyig kwiydaal birakiwa. Ki lapa nyig waal: “Ababa nuwukadiy jaka tipa kidiy gwalugwa duw, gwur Antiyakawa Siriyawa, Silisiyaam kwanadiygwur wakuw, nyan Jiruwsalimaam kwanadiy Jisas dikidiy wayakinadiy duwawa, sapakwa nyanugwawa nyan gwuradiy gwalugwa duw wayapiy sinadiyan gwurak. \v 24 “Nyan wukibana nuwukadiy duw, nyana nyidim tikuw, gwurak yikuw, nuwukadiy maaj wadaak gwurak, gwur pitaan warkuw, gwuradiy mawul jawjaay tinadiy. Nyan dayak atawa maa wu. \v 25 “Atawa tikuw, nyan vagaluwkuw, yaakiya wanadiyan maaj wayakibanabir duw tasakwukuw, yibirkikik gwurak. Bir nyanabir kapa duw Banapasawa Pol yikinabir. \v 26 “Nuwukadiy duw birim viyasipak, bir maa yaag. Bir yin yaan tibagwubir nyanadi Yitaypika Duw Jisas Krais diki yawiy kwurik. \v 27 “Kibir wayakibanabir duw, Juwtasawa Saylas, bir gwurak wakibira kidiy lapa nyigaam sukwubanadiy maaj. \v 28 “Aw God dikidi Mawul nyanawa yaakiya wadik, nyan gwurak nimadiy yawiy kwatay maa. Gwur kidiy majadika awuk. \v 29 “Adiy suwala \it god\it* ak kwiydadiy kwiy ata kwurin kiwayik. Gwur nyikiy kitikwa. Adiy \it animal\it* day kwaliyapaam kaybwukidaak, kitikwa. Gwur kipa yabim vaal yiyi yiya-wayik. Kidiy jaav kwar maarkigwura, yara kwakinadiygwur. Gwur yara adakw.” \s1 Nuwukadiy tipa kidiy duw ki maaj wukikuw, rakarak tidiy. \p \v 30 Day adiy duw wayakikuw, Antiyakaar yidiy. Yikuw, a tipa kidiy Kristenak gaam sidiy vagaruwdakik. Day vagaluwkuw, lapa nyig dayak kwiydaal. \v 31 Adiy duw taakw lapa nyigaam ril viyakita maaj wukikuw, rakarak samasam tidiy. \v 32 Juwtasawa Saylas, God diki maaj wasapwiybir duw tibir. Aw bir maaj samasam dayak wasapwiy-biridiy ap dayak kwiyik dayadiy mawul yara tidakikik. \v 33-35 Bir nyi samasam dayawa tikuw, day birakik wayakidaak, yibir. Day, “Yara maay,” wakuw Jiruwsalimaam kwadiy Kristenak, yibir. Aw Polawa Banapas nuwukadiy nyi Antiyakaam kwabiridiy. Nuwukadiy duwawa bir God dikidiy maaj kalivaan wasapwiyin kwiybiridiy dayak. \s1 Polawa Banapas mawul vitiy tikuw, bir gwutakabir. \p \v 36 Ginyir nuwukadiy nyi yidaak, Pol Banapasak wadid, “An yin vitik adiy gwalugwa duw taakw ababa tipaam tayir an yikuw, God diki maaj wasapwiy-tidiy tipak. Day yara kwanadiy? Ay maa?” \v 37-38 Banapas diki mawul Jon Mak birakiwa yidikikik. Aw Pol maa waad. Di waad tayir Mak birakiwa yikuw, di yirib maa yi. Yikuw nyidib Pabiliyaam, alim wapadibir. \v 39 Bir awarwa maaj warjuwkuw, ata gwutakabir. Banapas Mak kwurkuw, ata Saypirisaar yibir jabirasaay. \v 40 Aw Pol Saylas tasakwukuw, a tipa kidiy gwalugwa duw taakw God diki tabaam takadabir. Takadaak, bir ata dayaam wapabir. \v 41 Bir Siriyawa Silisiya abir tamiyaam yibagwubir ap kwiyik abir tamiyaam kwadiy Kristenak. \c 16 \s1 Timoty Polawa Saylas birwa yad. \p \v 1 Pol Dipiyawa Listira abir tipaar yad. Listiraam Kristen duw nak, dikidi si Timotiy, sitakiradid. Diki amaay, Juw taakw nak, libab Jisasak wukijibir tal. Aw dikidi asaay Grik jaka tipa kidi duw tad. \v 2 Ababa Listirawa Aykaniyam abir tipaam kwadiy Kristen gwalugwa duw taakw wadiy Timotiy di viyakita duwad. \v 3 Pol diki mawul waal Timotiy diwa yidikikik. Taay di Timotiy diki sipaam kaam sukwudid. Pol lakwudil Juw kwadiy ababa yikidadiy tipaam. Adiy Juw lakwudiy Timotiy dikidi asaay Grik jaka tipa kidi duwad. Alik di ata kaam sukwudid. \v 4 Ababa tipaar wakwukuw, day a tipa kidiy Kristenak adiy Jiruwsalimaam kwadiy Jisas wayakididiy duwawa sapakwa nyanugwawa sukwudadiy maaj adiy kwiydadiy. Day wadadiy, “Kidiy majib awuk.” \v 5 Adiy tipa kidiy Kristen ap kwurkuw, nimadib Godak wukijibir tidiy. Ababa nyi nuwukadiy duw taakw Godak wukijibir tidiy. \s1 God Polak wadid yiginim. \p \v 6 God dikidi Mawul dayak wadidiy, “Kita gwur yin Asiya tamiya kidiy duw takwak wuna maaj wasapwiy-tikwa.” Wakuw, day Pirikiya-wa Galasiya abir tamiyaar yidiy. \v 7 Day Misiya tamiy walibab yikuw, day Patiniya tamiyaar wulak. Aw Jisas dikidi Mawul watipididiy. \v 8 Atawa tikuw, day Misiya tamiyaar valakuw, Tirawas tipaar dadiy. \v 9 Gaan nak Pol yigin vidil. Di duw nak, Masataniya tamiya kidi duw, vidid. Adi duw rapin tikuw, wasakwudid, “Min Masataniy-aar may. Yakuw, sugwiyaan akwur nyanak!” \v 10 Pol yigin vikuw, nyanadiy jaav ata kwulapwu-badiy Masataniyaar yikir. Aw nyan wukibaal God diki mawul nyan diki Viyakita Maaj a tamiya kidiy duw takwak wasapwiy-bakik. \s1 Litiya, li Godak wukijibir tal. \p \v 11 Tirawasaam jabir kwurkuw, nyan ata Samatiras tipaar yikuw, sira pik Niyapalis tipaam yin kawiydiyan. \v 12 Niyapalis wapakuw, alawuraam ril tip Pilipayaar wuladiyan. Pilipay nimadi tip Masataniya ridil tamiyaam. Roma \it gavman\it* duw a tipaam kwadiy. Nyan alim nuwukadiy nyi kwadiyan. \v 13 Sapat nyaam nyan tip wapakuw, mala bayibir yidiyan. Alim nyan wukibaal nuwukadiy Juw vagaruw-kinadiy \it beten\it* ik. Yikuw, nuwukadiy takwaam vikuw, nyan daan ran dayawa maaj bwuladiyan. \v 14 Nyana maaj wukil taakw nak, liki si Litiya. Li Tayatayra tipa kil taakw-al. Li nyikiy nyikiy wapwiy yawiy kwuril. Li Godak \it beten\it* rikwaal. Yitaypika Duw liki mawulaam kwurdik, li Pol diki majik wukilil. \v 15 Wukikuw, likiwa wiy ni ridiy \it baptais\it* kwurdiy. \it Baptais\it* kwurkuw, li nyanak ata waal, “Li gwur lakwugwura wun mwiyir wukijibir tinawun Yitaypika Duwak, gwur yin wuna wiyaam adakw.” Nyanak wap apaal. Alik nyan likiwa yidiyan. \s1 Day Polawa Saylas \it kalabus\it* im takadabir. \p \v 16 Nyi nak nyan \it beten\it* tamiyaar yitaay tibaak, kipa yawiy taakw nak nyanak yaal. A taakw wudib nak liki mawulaam kwaad. Adi wudib mawulaam kwurdikib, maaj wasapwiy-lidiy agwa javadiy ginyir maykaar wakwukinadiy. Nuwukadiy duw taakw adiy jaav wukik, saan kwiydadiy likim van tidiy duwak. \v 17 Li Polawa nyana kwukir yakuw, gaam sal, “Kidiy duw mwiya nimadi God dikidiy yawiy duw tinadiy. Day gwurak wataynadiy ata ata God nyigil-kidadiygwur.” \v 18 Li nyi samasam atawa kwurkuw, Pol mawul warkuw, di tipatiyakwukuw, adi wudibak wariya kwudiy wadid, “Jisas Krais dikidi saam watuwadimin, min ki takwaam wapakuw, apwutiy!” Jayib ni adi wudib ata wapadil. \v 19 A taakw likidiy van tidiy duw day wukikuw li viyakit tilik, day nuwukadiy saan kwar maa liki yawiyik, day ata Polawa Saylasaam kalakwukuw, vagaluw yikwadaal tamiyaar kwurin karaydabir a tipa kidiy sapakwa nyanugwak. \v 20 Day kwurkuw, \it jas\it* ak kwurin karaydabir. Adiy \it jas\it* ak wadadiy, “Kibir duw Juw tinabir. Bir jaal dabir nyana tipaam. \v 21 “Adiy jaav bir kaliva-biradiyan nyana \it lo\it* maa wana dayak. Aw nyan Roma duw taakw-adiyan. Alik nyan adiy jaav akis kwurkwanadiyan!” \v 22 Adiy vagaluwdiy duw ab maa wadiy birakik. Adiy \it jas\it* birakidiy wapwiy kaypwutiydaak, day yaakiya wadiy day birim viyakidanabir jikiyir. \v 23 Birim nimadib viyakuw, day ata \it kalabus\it* ir yakisawula-dabir. Day \it kalabus\it* im ridiy duwak van tidiy duwak wadaad, “Min kibir duwaam yara van ada!” \v 24 Ki maaj wukikuw, di tipitaydaal yala wiyaam takadibir. Takakuw, birakidiy maan mwiya aykwar kwusawulakuw, yaav jidibir. \s1 God nimadi nanaaw wayakidid. \p \v 25 Nyidi gaan Polawa Saylas bir Godak maaj wakuw, \it song\it* ribir. Nuwukadiy \it kalabus\it* im ridiy duw wukidabir. \v 26 Jayib ni nimadi nanaaw viyadik, adi wiy yitaay yataay tad. Tikuw, ababa wiyig rapwiyaan \it kalabus\it* im ridiy duwab \it sen\it* vakirin ata kwurdiy. \v 27 \it Kalabus\it* im ridiy duwaam van tidi duw jawiyakuw, vidil ababa wiyig rapwiyaan tidiy, diki mawul waal ababa \it kalabus\it* im ridiy duw bwutaay tabwudiy wakuw. Di wukikuw, tuwum kwadi wariya bag kwurkuw, di di kap viyalupwakuw kiyak kwurik. \v 28 Aw Pol a jaav vikuw, nimadib gaam sidid dikik, “Min kap atawa viyalupwa-tikwa! Nyan kilim kwanadiyan abab.” \v 29 \it Kalabusim\it* ridiy duwaam van tidi duw ata gaam sidil tuwayik. Tuwaay kwurkuw, gipikuw, nimadib yagakuw, Polawa Saylas birakibir manwa vakirid. \v 30 Vakirkuw, ata kwurin kalakwudibir kawaar. Di ata wadibir, “Bir wunak aw. Wun agwa jaav kwurkuw, God wunaam nyigil-kidadiwun?” \v 31 Bir ata wabir, “Min wukijibir ada Yitaypika Duw Jisasak. Atawa kwurkimina, God nyigil-kidadimin minadiy wiy nak kwadiywa.” \v 32 Bir God diki maaj dayak ata wabiridiy diwa kwadiyik ab. \v 33 A nyaam nyidi gaan tidik, guw kwurkuw, di birakibir sipaam tidiy kwiyak ata jandidiy. Jankuw, bir \it baptais\it* ata kwiybirid. Day diki wiyaam kwadiy dayabab \it baptais\it* kwurdiy. \v 34 \it Baptais\it* kwurkuw, Polawa Saylas kwurin karaykuw diki wiyaar, kikipaat ata kwiydibir. Di adiy diwa kwadiy ab Godak wukijibir tikuw, rakarak samasam ridiy. \s1 Adiy \it jas\it* Pol diki maaj wukikuw, yagadiy. \p \v 35 Ginyir ganib tilik, adiy \it jas\it* maaj wayakidaal \it plisman\it* ik \it kalabus\it* ir. Day wadiy, “Abir duw wapaminkik.” \v 36 Daya maaj wukikuw, \it kalabus\it* im ridiy duwak van tidi duw Polak ata wadid, “Adiy \it jas\it* maaj wayakidaal minawa Saylas biraam wapatuwkik. Yaakiya, bir aka yikibira. Yara maay.” \v 37 Aw Pol adiy \it plisman\it* ik nimadib wadidiy, “Atawa maa. An dayaam vaal maa yi. Day a jaav wukikuw, kip viyadabiran samasama duw taakw dayadiy milaam. Aw an Rom tipa kibir duw-abiran. Aw day \it kalabus\it* ir yakisawula-dabiran. Aw kita day anaam yipakwun wayakik. Aal maa rav. Day daya yaan kwurin kalakwu-kidanabiran kawaar.” \v 38 Adiy \it plisman\it* biraki maaj \it jas\it* ak karaydaal. Adiy \it jas\it* wukikuw Polawa Saylas bir Rom tipa kibir duwabir, day yagadiy. \v 39 Day ata Polawa Saylasak wulakuw, birakik sukwasukwa maaj wadabir. Day ata birim kwurin kalakwudabir kawaar. Kawaar wakwukuw, day ata bas sidika sidabir bir daya tip wapabirkik. \v 40 Polawa Saylas \it kalabus\it* wapakuw, Litiya liki wiyaar yibir. Alim Kristen gwalugwa duwawa vagaluwkuw, dayak maaj kwiybiridiy dayadiy mawul yara tidakikik. Maaj kwiykuw, bir ata yibir. \c 17 \s1 Tisalanika tipa kidiy duw maa wakuw Polawa Saylasak, birim viyak. \p \v 1 Polawa Saylas Pilipay tip wapakuw, yin Abipalis Apalaniya abir tip wapakuw, yin Tisalanika tipaar ata wakwubir. Juw dayadi gaba maja wiy alim kwaad. \v 2 Pol dayadi gaba maja wiyaar wulakuw Sapat nyaam, di diki sukwa pikaar wulayi-kwaad. Alim Sapat mugwul di dayak God diki lapa nyigaam rina maaj kalivadidiy. \v 3 Di dayak wadidiy, “Kidiy maaj simaka-dadiygwur God dikidi Tasakwudidi Duw diki sipaam kagil yilik, kiyakuw ridik, God ata kirapitakadid. Kidi Jisas, wun bwutaay watuwadiygwur dikik. Di God dikidi Tasakwudidi Duw tinaad.” \v 4 Nuwukadiy Juw duw taakw yaakiya wakuw diki majik, day mawul nak Polawa Saylas birakiwa tidiy. Samasam Godak wukijibir tidiy Grik, sapakwa takwawa, dayabab wukijibir tidiy diki majik. \p \v 5 Aw a tipa kidiy Juw day mawulaar wasupw supwakuw, adiy kip kwadiy kupwarapa duw kwurin karaydadiy. Day a tipa kidiy duw takwak gaam sidaak, day Jasan diki wiyaam viyadaal Polawa Saylas kwurin karaydakik vagaluwdiy duw takwak. \v 6-7 Aw day birikim sitakir maarkuw, Jasanawa nuwukadiy Kristen gwalugwa duw liyin karaydadiy a tipa kidiy sapakwa nyanugwak. Day nimadib watay-dadiy, “Abir duw bir ababa tipaam jawjaay kwurkwanabir. Aw kita bir nyana tipaar yakuw, Jasan di yaakiya wanaad bir diki wiyaam kwabirkikik. Aw day abab maa wakuw nyanadi yitaypika duw diki \it lo\it*-ak, ata wakwanadiy nikidi duw, Jisas, di yitaypika duw tikwanaad.” \v 8 Ki maaj wukikuw, ababa vagaluwdiy duw taakw sapakwa nyanugwawa dayadiy mawul warkuw, wariya kwudiy wadiy. \v 9 Adiy sapakwa nyanugw wakuw, Jasan nuwukadiy duwawa \it kot\it* yapiykuw, day yaakiya wadiy dayaam kugwayakidaak kip yidakikik. \s1 Polawa Saylas God diki maaj wasapwiybir, Biriya tipa kidiy duw taakw rakarak tidiy. \p \v 10 Gaan tilik, Kristen gwalugwa duw day Polawa Saylas wayakidabir tip si Biriya, a tipaar. Biriyaam wulakuw, bir a tipa kidiy Juw dayadi gaba maja wiyaar wulabir. \v 11 Day Biriyaam kwadaal, a tipa kidiy duw biraki majik waan takaan ridiy. Tayir adiy Tisalanikaam tipa kidiy day atawa maa ri. Adiy Biriya tipa kidiy duw taakw day biraki majik wukikuw, rakarak tidiy. Rakarak tikuw, day nyanyi God diki lapa nyig vidaal. Day sitakirak Pol diki maaj mwiya maaj ay suwala maaj tina wakuw. \v 12 Atawa kwurkuw, ata Juw samasam wukijibir tidiy. Grik dayadiy sapakwa takwawa, nuwukadiy Grik duwawa, dayabab wukijibir tidiy. \v 13 Adiy Tisalanikaam kwadiy Juw day wukikuw Pol God diki maaj wasapwiydil Biriyaam, day alir yadiy. Yakuw, adiy duw takwak wadaak, day pitaan wardiy. \v 14 Wukikuw, Kristen gwalugwa duw yabiyib day Pol wayakidaad \it nabis\it* ir. Aw Saylasawa Timotiy bir Biriyaam kip kwabir. \v 15 Polawa yidiy duw day dikiwa tip si Atins tipaar yidiy. Alim day Polaam wapakuw, day sibinin yadiy Biriyaar. Aw Pol maaj wayakidil dayak Saylasawa Timotiy bir yabiyib yibirkikik dikik wakuw. \s1 Pol Atinsaam tidiy suwala \it god\it* dayadiy kabaka kayik vikuw, pitaan warid. \p \v 16 Pol Atinsaam kavin kwadik Saylasawa Timotiyak, di suwala \it god\it* samasamadiy dayadiy kabaka kayik vikuw, pitaan warid. Warkuw, waad, “Wun ata vikir.” \v 17 Atawa tikuw, a tipa kidiy Juwawa nuwukadiy tipa kidiy duw taakw day Godak wayikwadiy dayadi gaba maja wiyaam, a tipa vagaruwdaal tamiyaam yin yaan tidiy duw taakw, Pol dayawa maaj warjuwid. \v 18 Nuwukadiy Apikwuriyan-awa Sitawak abir maaj lakwudiy bapa duw, dayabab Polawa maaj warjuwdiy. Nuwuk wadiy, “Kidi nikim nikim maaj bwula-kwanadi duw agwa maaja nyanak wakida?” Nuwuk wadiy, “Di nuwukadiy tip dayadi gaba maja sukwudadi javik wakwanaad.” Pol dayak wasapwiy-didiy Jisasak, God Jisasaam kirapitakadid, abir javik. Alik atawa wadiy. \v 19-20 Day Pol kwurin karaydaad Ariyapakwus Kaunsilak. Yikuw, day wadiy, “Nyan wukik kidiy kwula javik min kaliva-kwaminadiy. Kidiy jaav kwula jaav-adiy. Nyan dayadiy maaw wukik.” \v 21 Ababa Atins tipa kidiy duw, nuwukadiy tipa kidiy duw day Atins-aam kwadiy, day abab nyanyi kwula maaj wukik tikuw, day daya a maaj bwulabagwudaal. \s1 Pol maaj kwiydidiy Atins tipa kidiy maaj lakwudiy sapakwa nyanugwak. \p \v 22 Ariyapakwus Kaunsil vagaluwkuw, Pol daya nyidim rapikuw, ata wadidiy, “Atins tipa kidiy duw, wun waaw gwurak. Wun vituwa gwurak gwur gaba maaj samasam sukwu-kwanadiygwur. \v 23 “Wun gwura tipaam waliykuw, gwuradiy gaba maja wiy vituwdiy. Vikuw, kabaka jaab vituwil alim sukwugwura, ‘Kal nikidi \it god\it* dikila nyan maa laakw.’ Gwur maa laakw dikim. Aw gwur gaba maaj sukwu-kwanadiygwur dikik. Aw kita wun kidi Godak wasapwiy-kituwadiygwur. \v 24 “Kidi God kidi kupw yitakadid. Ababa jaav kidi kupwaam yitakadidiy. Kidi God adawur tipawa kidi kupwak van tikwanaad. Di duw dayadiy kwurdadiy gaba maja wiyaam akis rikwanaad. \v 25 “Di ababa duw takwak mawul kwiyin yaap kwiyin ababa niki jaav niki jaav kwiydidiy. Di niki jaav niki javik saal maa yi aw duw dikik kwiykwiyik. \v 26 “Mwiya tayir di duw nak yitakadid. Adi duw ababa duw taakw dayadi maaw waraga duw-ad. God day dayadiy tamiyab takadidiy. Daya kupw liki awarab tipawa ata tasakwudidiy. Ababa duw dayadiy kiya nyi ab tasakwudidiy. \v 27 “Di atawa kwurdidiy day dikik kwaki-dakik. Nuwuk atawa kwakikuw, dim ata mwiyir sitakira-kidanaad way. Di sikaam maa ti. Walibab tikwanaad. \v 28 “Maaj vitiy gwuradiy maaj lakwudiy duw wadabir. Nak: \q1 ‘Di nyanadiy mawul kwiydidiy. Di wadik, tiytiyan tan kidi kupwaam kwanadiyan.’ \m Niki maaj wadaal: \q1 ‘Nyan dikidiy nyanugw-adiyan.’ \m \v 29 “Aw nyan dikidiy nyanugw tikuw, gwur wukiway kidi God di duw dayadiy \it silva\it* ay \it gol\it* ay kabaka kayik kitik. \v 30 “Tayir duw taakw day maa laakw. Aw God di a nyaam bwan bwu kwiydil. Aw kita God wanaad ababa duw taakw ababa tipaam dayadiy kupwarapa yawiyik wukikuw, day adiy yawiy yipaakw maarkuw, wasapwiy-kwadiy. \v 31 “Aw di nyi nak tasakwudil a nyaam duw taakw majim tikinadiy. God Duw nak tasakwudid di mwiya majib wakidadiy nuwuk viyakit tidakikik, nuwuk kupwaraap tikidiy. Adi Duw kiyakuw ridik, God ata kirapitakadid. Alik ababa duw taakw a jaav wukikuw, day wukikinadiy God dikidiy wadidiy jaav ginyir maykaar wakwu-kinadiy.” \p \v 32 Adiy vagaluwdiy duw day wukidiy Pol wadil duw nak kiyakuw ridik, God dim ata kirapitakadid. Wukikuw, day sapis jikin kwurdiy dikik. Aw nuwuk wadiy, “Nyan wukik, min waminkikik maa ki javik.” \v 33 Wakuw, Pol ata wapadidiy. \v 34 Nuwuk wukikuw, day Godak wukijibir tidiy. Nak dikid si Dayaniysiyas, Ariyapakwus Kaunsil duw-ad. Adi duwawa taakw nak liki si Damaris, nuwukadiywa wukijibir tidiy. \c 18 \s1 Adiy Juw maa wadiy Polak Korin tipaam. \p \v 1 Yaakiya, Pol Atins wapakuw, Korin tipaar ata yad. \v 2 Alim duw nak, dikidi si Akwila sitakiradid. Diki amaay Pantas tamiyaam dim sapwiylid. Rom dayadi yitaypika duw, Kilatiyas, di wadidiy ababa Juw Rom wapakwadiy. Wakuw, Akwila, diki taakw liki si Prisila, likiwa adi nimadi tamiy Yitaliy wapakuw, Korin tipaar ata yibir. Pol birakik yad. \v 3 Yikuw, di birakiwa ata kwaad. Biraki yawiywa diki yawiy rivriv-abir. Aw di birakiwa nakamwiyib yawiy kwurdil. Day \it sel\it* a wiy kwurdiy dayadiy saan kwurik. \v 4 Ababa Sapat nyi Pol daya gaba maja wiyaar wulakuw, Juwawa Grik dayak di wap apaan wadidiy wukijibir tidakikik Jisasak. \p \v 5 Saylasawa Timotiy Masitaniy-aam kwakuw, Korin tipaar ata yabir. Yakuw, Pol diki yawiy wapakuw, nyanyi God diki maaj wasapwiydil. Di Juw dayak wadidiy Jisas di God dikidi Tasakwudidi Duw-ad. \v 6 Aw day maa wakuw diki majik, ata sapis jikidaad. Atawa wadaak, Pol waan kwiydidiy. Diki wapwiyim kwadiy sim kupw ata viyapwutikuw, wadidiy, “Li gwur kupwaraap tikigwura, aal gwur gwura yawiya. Aal kita wuna yawiy maa. Aw kita wun nuwukadiy jaka tipa kidiy duwak yikidiwun.” \v 7 Pol daya gaba maja wiy wapakuw, di niki jaka tipa kidi duw, si Taytas Jastas, diki wiyaar yad dikiwa kwakir. Adi duw Godak wukijibir tiykwaad. Diki wiy gaba maja wiyawa walibab kwaal. \v 8 Kirispas adi gaba maja wiy yitaypika duwad, dibab Jisasak wukijibir tad. Di, dikidi gwalugw, nuwukadiy Korin tipa kidiywa, Pol diki maaj wukikuw, wukijibir tikuw, ata \it baptais\it* kwurdiy. \p \v 9-10 Gaan nak Pol yigin vidil. A yiginim Yitaypika Duw dikik wadid, “Min yagatikwa. Wun minawa tikwanadiwun. Alik min wuna maaj wasapwiybagwu-kimina. Ki yawiy wapaway. Wunadiy duw taakw samasam ki tipaam tinadiy. Alik minadiy mama nib minaam jawjaay kwar maa.” \v 11 Ki maaj wukikuw, Pol alim nabiy nak bap abwun tididiy. Di duw takwak God diki maaj kalivadidiy. \s1 A tipak van tidi duw di maa waad adiy Juw dayadiy majik. \p \v 12 Rom dayadi yitaypika duw tasakwudik, Galiyaw Rom tipa kidi duw, di van tad Grik daya tamiyak. Adiy Juw day Polaam kalakwukuw, kwurin karaydaad adi van tidi duwak. \v 13 Day dikik wadaad, “Kidi duw duw takwak kalivadidiy day Godak gaba maaj sukwuk aal nyana \it lo\it* maa wala yabir.” \v 14 Pol maaj wakir aw Galiyaw adiy Juwak wadidiy, “Li kidi duw vaal yad, ay kupwarapa jaav kwurid, di atawa kwurkida, aal wukikituwa gwura maaj. \v 15 “Aw gwur gwura wariyakuw, gwuradiy majawa, sawa, \it lo\it*-awa, aal gwur gwura lakatiy-kigwura. Wun maa wanadiwun adiy jaav wuki-wukik.” \v 16 Ata wakuw, watipi-didiy a wiyaam titak. \v 17 Wadik, wakwukuw, gaba maja wiy yitaypika duw, dikid si Sastanis, dim kalakwukuw, day ata viyadaad \it kot\it* mwutama wiyawa. Galiyaw vikuw, di maa wukin ti a javik. \s1 Pol sibinin yad Antiyakaar. \p \v 18 Pol Korin tipaam kwadiy Kristen gwalugwa duwawa nyi samasam kwakuw, di ata wapadidiy. Wapakuw, di Prisilawa Akwila birakiwa Siriya tamiyaar jabirasaay yidiy. Taay Sagariya tipaam aban Godak takakuw, diki nab sukwudil. \v 19 Yipisas tipaam yin kawiykuw, Prisilawa Akwila ata wapadibir. Di ata Juw daya gaba maja wiyaar wulakuw, maaj warjuwid a tipa kidiy Juwawa. \v 20 Day bas sidaad di nyi samasam dayawa kwadikikik. Aw di maa waad. \v 21 Wapadik, di dayak wadidiy, “Li God yaakiya wakida, sibinin yakinadiwun gwurak.” Wakuw, jabir kwurkuw, Yipisas ata wapadil. \v 22 Sisariya tipaam yin kawiykuw, Jiruwsalimaar ata yad. Alim Kristen duw takwak wayapiy sikuw, Antiyakaar ata yad. \v 23 Alim di nuwukadiy nyi kwakuw, ata yad. Di ata Galasiyawa Pirikiya abir tamiyaar yibagwud ap kwiyik alim kwadiy Kristen duw takwak. \s1 Apalas God diki maaj wasapwiydil Yipisas-awa Korin abir tipaam. \p \v 24 Juw nak, Aliksadiriya tipa kid, dikidi si Apalas, Yipisasaar yad. Di maaj lakwudi duw-ad. Di God diki lapa nyigaam ridiy maaj lakwudi duw-ad. \v 25 Jisas diki yawiyik tayir Kristen duw kalivadaad. Kalivadaak, rakarak tikuw, di nuwukadiy duw takwak mwiyir kalivadidiy Jisasak. Aw di Jon diki kwiydil \it baptais\it* adika lakwudil. \v 26 Di bas nimadib wadidiy maaj Juw dayadiy gaba maja wiyaam Prisilawa Akwila diki maaj wukikuw, kwurin karaybirid biraki wiyaar. Alim bir kalivabirid nuwukadiy javik Jisasak di tayir maa laakw. \v 27 Apalas Akaya tipaar yikir. Yipisas tipa kidiy Kristen wukikuw, day sugwiyaan kwurik dikik. Aw day lapa nyig sukwudaal Akaya tipa kidiy Kristenak day wayapiy sidakikik Apalas-ak. Akaya tipaar wakwudil, di Kristenak samasam sugwiyaan kwurdidiy. \v 28 Duw taakw vagaluwdaak, adiy Juw dayawa maaj warjuwkuw, di dayaam kakildidiy majik. Apalas God diki lapa nyigaam rina maaj kwurkuw, di dayak simakadidiy kidi Jisas di God dikidi Tasakwudidi Duw tikwanaad. \c 19 \s1 God dikidi Mawul Yipisas tipa kidiy duw dayadiy mawulaar wulaad. \p \v 1-2 Apalas Korin tipaam kwadik, Pol nibwuk ridiy tamiyaar yikuw, Yipisasaar ata wakwud. Alim nuwukadiy Kristen sitakirakuw, di ata bas sididiy, “Gwur Jisasak wukijibir tigwuril, God dikidi Mawul kwurgwurid, ay? Day ata wadaad, “Nyan God dikidi Mawulaam maa laakw.” \v 3-4 Pol ata bas sididiy, “Agwa \it baptais\it* kwurgwuril?” Day wadaad, “Nyan Jon diki \it baptais\it* a kwurbaal.” Wadaak, Pol wadidiy, “Duw taakw day dayadiy valik bwan kwiykuw, Jon diki \it baptais\it* kwurdaal. Di Yisrayil duw takwak yarik yididiy nikidi duw diki kwukir yakinaad. Day adi duwak wukijibir tikidanaad wakuw. Adi duw di Jisasad.” \v 5 Day a jaav lakwukuw, \it baptais\it* ata kwurdiy Jisas dikidi saam. \v 6 Pol taab dayaam takakuw, God dikidi Mawul dayaam dakuw, day ata niki kwudiy niki kwudiyir bwulaan God diki maaj wasapwiydaal. \v 7 Duw tabatiy maan vitiy atawa kwurdiy. \s1 Nabiy vitiy Pol God diki maaj wasapwiydil Yipisasaam. \p \v 8 Pol Juw dayadi gaba maja wiyaar wulakuw, alim di dayak Viyakita Maaj wasapwiyid. Bap mugwul atawa kwurdidiy. Di dayawa maaj warjuwid God diki duw takwak van tikidadiy nyak. \v 9 Aw nuwukadiy day diki maaj wukijibir ti maarkuw, day kupwarapa maaj wadiy Jisasak, duw taakw vagaruwdaal tamiyaam tikuw. Atawa wadaak, Pol ata wapadidiy. Nuwukadiy Kristen kwurkuw, Tiranas dikidi duw takwak kalivadadi wiyaam nyanyi Pol kalivadidiy. \v 10 Nabiy vitiy atawa kwurkuw, ababa Asiya tamiyaam kwadiy duw taakw, Juwawa nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw, day abab Yitaypika Duw diki maaj wukidaal. \s1 Sikiyva dikidiy duwa nyanugw \p \v 11 God Polak ap kwiykuw, di nimadiy yawiy kwurdidiy. Tayir adiy duw taakw atampika yawiy day maa vi. \v 12 Pol dikidiy wag vagata wapwiywa, yawiy kidiy wapwiywa diki sipaam takadik, nuwukadiy duw taakw kwurkuw, giviyib kwurdiy duw takwak karaydadiy. Day adiy giviyib ata kwusidiy. Nuwukadiy dayadiy mawulaam kwadiy wudib ata wapadadiy. \v 13 Nuwukadiy Juw day yin yaan tibagwun duw taakw dayadiy mawulaam kwadiy wudib sipwutiyik. Dayadiy mawul wadiy, “Kidiy wudib pwutiykwadiy kidi Pol wasapwiydidi Jisas dikidi saam.” \v 14 Juw dayadi yitaypika \it pris\it*, dikidi si Sikiyva, dikidiy duwa nyanugw abitiy atawa kwurdiy. \v 15 Aw adi wudib dayak wadidiy, “Jisas lakwu-tuwaad. Aw Pol ab lakwu-tuwaad. Aw gwur agwa duw-adiygwur?” \v 16 Wakuw, wudib mawulaam kwadidi duw dayaam nimadib viyakuw, kakildidiy. Kakilkuw, adi wiy day wapakuw, tabwudiy. Dayadiy sip kupwaraap tidiy. Aw day duwadika tabwudiy. \v 17 Ababa Yipisasaam kwadiy Juwawa nuwukadiy tipa kidiy duw taakw a jaav wukikuw, day yagadiy. Yagakuw, day samasam wukidiy Yitaypika Duw Jisasak. \v 18 Samasama duw taakw wukijibir tikuw, vagaluwdiy duw takwak wadadiy ababa vaal tayir kwurdadiy. \v 19 Nuwukadiy tayir day kupwarapa yanuw kwurdiy, day dayadiy yanuw lapa nyig karaykuw, yiyaam takadadiy duw taakw daya vagaruwdaal tamiyaam. Adiy lapa nyig yapiy-kwadaal saan K10,000. \v 20 Duw taakw atawa kwurdaak, Yitaypika Duw diki maaj bwutaay niki tip niki tipaar yal. Aw aka bwutaay nima tal. \s1 Kayik kwurdiy bapa duw maa wadiy Polak. \p \v 21 Atawa tikuw, God dikidi Mawul Polak wadik, Pol ata waad, “Wun Masitaniya, Gris, abir tamiyaar yikuw, Jiruwsalimaar ata yikidiwun. Jiruwsalimaar yikuw, alim kwakuw, Romaar ata yikidiwun.” \v 22 Wakuw, dikiwa yawiy kwurbir duw Timotiyawa Yirastas di wayakidik, Masitaniy-aar yibir. Pol di nuwukadiy nyi Asiya tamiyaam kwadidiy. \p \v 23 A sikir nuwukadiy duw day maa wakuw adiy Kristenak, jawjaay kwurdiy dayaam. \v 24 Aw duw nak, dikidi si Dimitiriyas, di \it silva\it* yawiy kwurid. Di \it silva\it* ar kwasadiy kayik yitaka-didiy. Suwala \it god\it* til taakw liki si Atimis, likidi gaba maja wiya kayik-adiy. Di dikidiy yawiy duwawa saan samasam kwurdiy a yawiyik. \v 25 Adi duw, nuwukadiy duw diki yawiy pik kwurdiy duw, dayak gaam sididiy. Yakuw, vagaluwdaak, wadidiy, “Gwur duw, gwur abab lakwu-nadiygwur nyan saan samasam kwurkwanadiyan nyana yawiyik. \v 26 “Pol dikidiy kwurdidiy yawiy gwur vikuw, lakwugwura. Di wakwanaad adiy duw dayadiy kwurdadiy kayik adiy mwiya \it god\it* maa. Aw Yipisasawa miyawa Asiya tamiyaam rinadiy tipaam kwanadiy duw taakw samasam wukijibir tinadiy diki majik. \v 27 “Aw Pol diki maaj nyanadiy yawiyim jawjaay kwurik wadaala. Asiyawa ababa tipa kidiy duw taakw day gaba maaj sukwu-kwanadiy Atimisak. Aw li day Pol diki maaj wukikidana, aal wakinadiy nyana nima \it god\it* Atimis li yisadapik tikina.” \p \v 28 Aw ababa vagaluwdiy duw a maaj wukikuw, day gaam sidiy, “Yipisas daya \it god\it* Atimis li mwiya yitaypik tina.” \v 29 Gaam sikuw, day yin yaan gipibagwudiy. Titaay, nimadib wariya kwudiy wadiy. Gayasawa Aristakas, abir Masitaniya tamiya kibir duw, bir Polawa yin yaan tibagwubir. Aw adiy duw birakim kalakwukuw, daya vagaruwdadi tamiyaar liyin karaydabir. Day abab birakiwa arir ata gipidiy. \v 30 Aw Pol di adiy vagaluwdiy duw daya nyidir yikir. Aw adiy Kristen maa wadiy di yiyak. \v 31 Aw nuwukadiy \it gavman\it* duw, day Pol dikidiy kapa duwadiy, day maaj wayakidaal dikik. Day bas sidika sidaad di yi maa arir viyak-danaad. \v 32 Adiy vagaluwdiy duw taakw mawul jawjaay tidiy. Nuwuk niki majir gaam sidiy. Aw nuwuk niki majir gaam sidiy. Samasam day maa laakw, “Agwa javik yaan vagaruwnadiyan?” wakuw wadiy. \v 33-34 Nuwukadiy Juw Aliksadaam vikuw, wadaad, “Min maay! Yin maaj lakatiy-minkik!” Nyidir wapasakwudaak, duw taakw wadiy, “Ki vaal kidi duw dikila.” Aw Aliksada taab kwusuwdik, day kaygan maa ti. Di dayak maaj kwiyik. Aw day wukidaal di Juw bapa duw tad, day alik niki majir gaam sidiy, “Yipisas daya takwa god, Atimis, li mwiya nimaala!” \it Aua\it* vitiy atawadika gaam san tidiy. \s1 Yipisas dayad \it kuskus\it* vagaluwdiy duw dayadiy kwudiy watipididiy. \p \v 35 \it Aua\it* vitiy yibir, Yipisas dayadi \it kuskus\it* maaj watipididiy. Day kaygan tidaak, wadidiy, “Yipisas tipa kidiy duw, ababa duw taakw lakwunadiy nima Atimis likidi gaba maja wiyawa adi maaj tinadi kabaak adawur tipaam daad kidi kupwaar. Abir javik nyan Yipisas duw van tinadiyan. \v 36 “Duw nakab samab wu maa ki maaj suwala maajal waan. Aal mwiya maaja. Atawa tikuw, gwuradiy mawul wardaba. Gwur yabiyib kupwarapa jaav kwurway. \v 37 “Gwur kibir duw kilir kwurin kariya-gwurabir. Aw bir nyanadiy gaba maja wiyaam rinadiy jaav bir luwkuw maa kwar. Bir sapis jikin maa kwar nyana takwa \it god\it* ak. \v 38 “Aw li Dimitiriyas ay nuwukadiy duw day maaj tinadiy, \it kot\it* nyi kidiyka kip rinadiy. \it Jas\it* ab kidiyka kwanadiy. Nuwukadiy duwak alim maaj bwula-kinadiygwur. \v 39 “Aw gwuraam niki jaav rikila, aw duw vagaluw-kinadiy maaj bwulakina nyaam a jaav lakatiyik. \v 40 Gwurawa nyan wariya-banalik, Rom dayadiy sapakwa nyanugw wukikuw, jawjaay kwurkidanadiyan nyanaam. Ki wariya maaj liki maaw maa ri. Nyanak wakidana, ata ata wakibanadiy?” \v 41 Dayak ata wakuw, wapakuw, ata yidiy. \c 20 \p \v 1 Dayadiy wariya kwudiy kwusidaak, Pol maaj wayakididiy ababa Kristenak day vagaruw-dakik. Vagaluwdaak, di dayak maaj wasapwiy-didiy day kip tijibir tigwurkikik, “Yara adakw,” dayak wadik, dayaam wapakuw, Masitaniya tamiyaar ata yad. \v 2 Masitaniya tamiyaam ridiy ababa tamiyaam yibagwud. Maaj samasam duw takwak wasapwiy-didiy day yara kwadakikik. Ginyir Gris a tamiyaar ata yad. \v 3 Alim bap mugwul kwadidiy. Di Siriyaar yikir kwadil, aw di wukidil nuwukadiy Juw dim viyasipak. Wukikuw, di sibinin yad Masitaniyaar. \v 4 Sapata Polawa yad. Di Piris, Biriya tipa kidi duw dikidi nyanad. Aristakas-awa Sikadas, Tisalanika tamiya kibir duw, Gayas, Dipiy tipa kid, Timotiy Tisikas-awa Tirapinas, Asiya tamiya kidiy, day abab dikiwa yidiy. \v 5 Day taay yikuw, kavin kwadiy nyanak Tirawas tipaam. \v 6 Yis Maa Ti Bret bayaki kikipaat kikuw Pilipay tipaam, Tirawasaar ata yidiyan jabirasaay. Nyi tabab yidaak, Tirawasaam kawiydiyan. Nyan \it wik\it* nak alim kwadiyan. \s1 Tirawasaam Pol Yuwtikas kirapitakadid. \p \v 7 \it Sande\it* gaan nyan kikipatik vagaruwdiyan. Vagaruwbaak, Pol maaj kwiydidiyan. Sira pik di yikir. Aw maaj bwulaan karaydil nyidi gaan tikir kwurdik, yaakiya ata waad. \v 8 Aw adi vagaruwbadi wiyaam \it lam\it* samasam tidiy. \v 9 Badiy duw nak, dikidi si Yuwtikas, tipagwusim daan rad. Pol maaj waan tidik, Yuwtikas dikibir mil dibirin dabir. Si kwakir kwurid. Di si kwalib kwaad. Alawur mugwula apiyim kwal wiya tipagwusim rikuw, daan vakirid kupwaam. Day daan kirapidaal, di bwutaay kiyaad. \v 10 Pol kupwaar dakuw, badiy duwaam kalakwudid. Di ata wadidiy, “Gwur wukitikwa dikik. Di yaap san kwanaad.” \v 11 Wakuw, wiyaar warkuw, di \it bret\it* kaylupwadik, ata kidil. Kikuw, maaj bwulaan karaydik, nyi wardik, ata wapadidiy. \v 12 Aw day adi badiy duw kwurin karaydaad diki wiyaar, rakarak tikuw. \s1 Pol Tirawas wapakuw, Mayliytas-aar yad jabirasaay. \p \v 13 Pol nyanak wakuw, nyan jabir kwurkuw, Asas tipaar yidiyan. Aw di kupwaar tiytiyan tikuw, alim sitakira-didiyan. \v 14 Asas a tipaam sitakirakuw, kwurin karaybaad jabiraar. Karaykuw, Mitiliyin a tipaar yidiyan. \v 15 Mitiliyin wapakuw, sira pik Kiyas walibab tidiyan. Tikuw, niki nyi Samas a tipaam kawiydiyan. Niki nyi yin Mayliytas tipaam kawiydiyan. \v 16 Pol diki mawul ata waal Yipisas tipaar yi maa. Di maa waad nyi samasam Asiya tamiyaam kwakwak. Di yabiyib yin Jiruwsalimaar wakwuk. Wakwukuw, Pentikos diki nyak alim kwakir. \s1 Pol wayapiy sididiy Yipisas tipa Kristen sapakwa nyanugwak. \p \v 17 Diki mawul atawa wakuw, maaj wayakidil Yipisas Kristen sapakwa nyanugwak day dikik yadakikik. \v 18 Day yadaak, di wadidiy, “Taay wun Asiya tamiyaar yikuw, wun gwurawa kwakuw, wunadiy kwurtuwdiy yawiy gwur bwutaay vigwurdiy. \v 19 “Gwur wukigwura adiy Juw wunak maaj bwuladiy day wunaam jawjaay kwurik. Alik tikuw, wun dayak maa wu. Aw wunadi si vasisadakuw, Yitaypika Duw dikidi saam yawiy kwurtuwil. \v 20 “Wun maa yaag gwurak ababa maaj wasapwiy wasapwiyik. Agwa majadiy gwurak sugwiyaan kwurkinadiy, adiy maaj adiyka wasapwiy-tuwdiy gwurak gwuradiy vagaruw-gwura tamiyaam, gwur gwuradiy wiyaam ab. \v 21 “Juwak, nuwukadiy jaka tipa kidiy duwak ab wun kidiy maaj watuwdiy: Day dayadiy valik bwan kwiykuw, Godak wukikuw, Yitaypika Duw Jisasak ata wukijibir tikidiy. \v 22 “Aw kita God dikidi Mawul diki majib wukikuw, wun Jiruwsalimaar yikinadiwun. Alim agwa javadiy wunak yakinadiy wun maa laakw. \v 23 “Aw wun bwutaay lakwutuwa God dikidi Mawul wakwanaad ababa tipab wunaam jawjaay kwurkuw, \it kalabus\it* ir kwusawula-kidanadiwun. \v 24 “Wun kiyakidiwun? Ay wun kip kwakidiwun? Wun maa laakw. Li Yitaypika Duw Jisas wunak kwiydil yawiy kwusilikik samasam wukinadiwun. Ki yawiy, wun duw takwak Viyakita Maaj watuwkikik God sukwasukw kwurik dayak. \p \v 25 “Wun bwutaay yin yaan tibagwu-diwun gwuradiy nyidim. Wun gwurak watuwadiygwur God diki duw takwak van tikidadiy nyak. Aw ginyir gwur wuna maak vi maa ya. \v 26 “Wun gwurak aka watuwa mwiya majib nuwuk gwuradiy nyidim adiy kupwaraap tikidiy, aal daya yawiya. \v 27 “Aal wuna yawiy maa. Wun God dikidiy ababa diki mawulaam rinadiy maaj bwutaay watuwdiygwurik. \v 28 “Gwur gwurak van tikinadiygwur. Adiy duw taakw God dikidi Mawul kwiydidiygwur van tigwurkikik. Adiyik yara van ada. Adiy Kristen, God yapiydidiy dikidi Nyan dikidi nyikiyir, dayak gwur van ada. \v 29 “Wun wukituwa, wun gwuraam wapakuw, nuwukadiy duw gwuradiy nyidim yakidiy. Kwaribaam sapiy tinadiy as adiy bapa tapwukaam jawjaay kwurdaal pik, adiy duw ab gwuraam atawa kwur-kidanadiygwur. \v 30 “Ginyir nuwukadiy duw gwuradiy nyidim tikuw, suwaal gwurak kwurkuw, nuwukadiy Kristen daya majib wuki-kidiy. \v 31 “Gwur yara van ada. Gwur awuk. Wun gwurawa nabiy mugwul tituwdiy, nyi gaan gwurak kaliva-tuwdiygwur nakanak. Wuna mawul gwurak samasam wukikuw, wunabir mil laagw dabir. \p \v 32 “Wun gwurak aka watuwa nibwul wun God diki tabaam taka-tuwadiygwur di yara gwurak kwurdikik. Diki maaj rivina gwurak ap kwiykwiyik. Ap gwurak kwiykuw, adiy jaav di kwiydidiy dikidiy tasakwu-didiy duw takwak gwurak kwiykidadiy. \v 33 “Wuna mawul maa yi nuwukadiy duw taakw dayadiy saan, ag, wapwiy kwurik. \v 34 “Gwur abab wukigwura wun wunawa kwadiy duw niki jaav niki jaav kwurik wunabir tabaar yawiy kwurkuw, saan kwurkuw, ata kwurtuwdiy adiy jaav. \v 35 “Wun simaka-tuwdiygwur nima yawiy kwurkuw, ap ti maardiy duw takwak sugwiyaan kwurkinadiyan. Yitaypika Duw Jisas diki maaj awuk, ‘Li nuwukadiy duw taakw nuwukadiy jaav kip kwiykida gwurak, rakarak tikinadiygwur, aw li gwur nuwukadiy jaav nuwukadiy duw takwak kip kwiykigwura, gwur rakarak samasam tikinadiygwur.’” \p \v 36 Pol maaj kwusilik, kwatiyir sikuw, dayawa \it beten\it* id. \v 37-38 Day abab girakuw, Polaam kalakwukuw, mwutaam jipwudaad. Pol, “Ginyir wuna maak gwur vi maa,” wadik, day abab samasam wukidiy dikik. Atawa tikuw, day dikiwa jabir ril tamiyaar yidiy. \c 21 \s1 Jiruwsalimaar yikir til jabiraar Pol warid. \p \v 1 Nyan dayak, “Gwur yara adakw,” wakuw, nyan ata wapabadiy jabirasaay. Wapakuw, Kas alib vivikatakaan yidiyan. Sira pik Ras walibab ril tamiyaar yikuw, ginyir Patara tamiyaam kawiydiyan. \v 2 Alim Paniysiya tamiyaar yikina jabir sitakirakuw, a jabiraar wulakuw, ata yidiyan. \v 3 Nyan yin Saypiris nibwuk vikuw, awkupw maka apika yidiyan Siriya tamiyaar. Taya tipaam kawiykuw, day a jabiraam ridiy niki jaav niki jaav kwurkuw, kawulaan kupwaam takadadiy. \v 4 Nyan nuwukadiy Kristen sitakirakuw, dayawa \it wik\it* nak kwadiyan. God dikidi Mawul dayak simakakuw, day Polak wadiy, “Min Jiruwsalimaar yi maa.” \v 5 Dayawa kwabaal nyi kwusilik, ata yidiyan. Day abab, taakw nyanugwawa tip wapadaal nyanawa. \it Nabis\it* ir yikuw, nyan abab kwatiyir sikuw, \it beten\it* diyan. \v 6 Day, “Yara maay,” nyanak wadaak, aw nyan, “Yara adakw,” dayak wakuw, nyan jabiraar wulabaak, day ata sibinin yidiy dayadiy wiyaar. \p \v 7 Taya wapakuw, Talamayis tipaar ata yidiyan. Alim nyan Kristen gwalugwa duwak wayapiy sikuw, nyi nak dayawa kwadiyan. \v 8 Sira pik dayaam wapakuw, Sisariya tipaam kawiydiyan. Alim nyan Pilip diki wiyaar yikuw, diwa kwadiyan. Pilip di yin yaan tibagwud God diki maaj duw takwak wasapwiyik. Tayir Jiruwsalimaam nyan tasakwubaad nuwukadiy duw abwunawa day sugwiyaan kwurdakik Kristen duw takwak. \v 9 Pilip dikidiy takwa nyanugw aliy day duwak maa ri. Day God diki maaj wasapwiydiy. \v 10 Diwa nuwukadiy nyi kwakuw, God diki maaj wasapwiydi duw, dikidi si Akipwus, di Juwtiya tamiy wapakuw, Sisariyaar ata yad. \v 11 Di nyanak yakuw, Pol diki sipapuwtuw kwurkuw, di dikidiy manwa taab ata jididiy. Jikuw, di ata wadidiyan, “God dikidi Mawul ki maaj wadil, ‘Ki sipapuwtuw asaay duw adiy Jiruwsalimaam kwadiy duw atawa dim jikuw, niki jaka tipa kidiy duwak kwiykidanaad.’” \v 12 Nyan nuwukadiy duw takwawa diki maaj wukikuw, nyan Polak bas sidika sibaad di Jiruwsalimaar yi maardikik. \v 13 Aw di nyanak ata waad, “Agwa javik giranadiygwur? Gwur wuna mawul mwugiy-kigwura kapakap kapakap tilikikik. Wun Jiruwsalimaam \it kalabus\it* ir wulaak kwulapwukuw, kwanadiwun. Wun Yitaypika Duw Jisas diki danik kiyakidiwun, wunabab alik kwulapwukuw, kwanadiwun.” \v 14 Nyan diki mawul warapiyik kwurbaal, aw maa rav. A jaav wukikuw, ata wadiyan, “Yaakiya, Yitaypika Duw dikidiy mawulaam rinadiy yawiy kwurkwaad.” \s1 Jiruwsalimaam Pol maaj wadidiy Kristen sapakwa nyanugwak. \p \v 15 Nuwukadiy nyi alim kwakuw, nyanadiy jaav kwulapwukuw, ata yidiyan Jiruwsalimaar. \v 16 Nuwukadiy Sisariyaam kwadiy Kristen nyanawa yidiy. Day karay-dadiyan Masan diki wiyaar. Masan di Saypiris tipa kidi duwad. Aw di tayib Kristen tad. Diki mawul nyan dikiwa kwakinadiyan wakuw waal. \p \v 17 Nyan Jiruwsalimaar wakwukuw, a tipa kidiy Kristen gwalugwa duw rakarak tikuw, wayapiy sidadiyan. \v 18 Sira pik Pol nyanawa yad Jamis vikir. Abab a tipa God dikidi gwalugwa sapakwa nyanugw alim vagaluwdiy. \v 19 Pol dayak wayapiy sikuw, dayak wadidiy ababa yawiy God kwurdidiy dikik, nuwukadiy jaka tipa kidiy duw taakw dayadiy nyidim tikuw. \s1 Pol Kristen sapakwa nyanugw maaj wukikuw, God dikidi wiyaar yad. \p \v 20 Diki maaj wukikuw, day abab rakarak tidiy Godak. Day Polak ata wadaad, “Min wukimina Juw duwamiyir duwamiyir Jisasak wukijibir tikuw, day samasam wukinadiy nyanadi warag, Mawsis, diki \it lo\it*-ak. \v 21 “Day bwu wukidaal min nuwukadiy tipaam kwanadiy Juwak kaliva-minidiy day Mawsis diki \it lo\it* wapakwadiy. Day wakwanadiy min kaliva-minidiy day dayadiy nyanugw dayadiy sipaam kaam sakw maarkidana, Juw dayadiy sukw ab wapakwadiy. \v 22 “Adiy Juw wukikinadiy min bwutaay yanadimin. Agwa jaav kwurkidiyan? \v 23 “Ki wakibana jaav akwur. Kilim duw aliy kwanadiy. Day aban bwu takadaal Godak. \v 24 “Min dayawa yikuw, dayawa Mawsis diki \it lo\it* wadil yawiy akwur gwur yara tigwurkikik. Minabab adiy duw jaav yapiykuw, day dayadiy nab sukwukwadiy. Atawa kwurkuw, ababa duw taakw wukikwadiy min Mawsis diki \it lo\it* waam kwanadimin. Mina yawiy vikuw, day lakwu-kwadiy adiy wukidadiy maaj suwaal-adiy. \v 25 “Aw adiy nuwukadiy jaka tipa kidiy Kristenak maaj bwu wayakibaal. Dayak wabadiy day suwala \it god\it* ak kwiydaal kwiyawa, nyikiyawa, adiy \it animal\it* day kwaliyapaam kaybwuki-dadiy, adiy jaav kidaba. Duw takwaam vaal yidaba. Taakw duwaam vaal yidaba.” \v 26 Sira pik Pol adiy duw kwurkuw, dayawa Mawsis diki \it lo\it* walil yawiy kwurid. Kwurkuw, God dikidi wiyaar wulakuw, dayadi wadidiy nyi kas yidaak, dayadiy Godak kwiydadiy \it animal\it* dikik kwiykidadiy adiy \it pris\it* viyasipadakik. \s1 God dikidi wiyaam adiy Juw Polaam kalakwudaad. \p \v 27 Ginyir adiy nyi abitiy kwusik kwurdaak, nuwukadiy Asiya tamiyaam kwadiy Juw yakuw, day Polaam vidaad God dikidi wiyaam. Vikuw, day wadaak, ababa walibab tidiy duw taakw mawul warkuw, day Polaam kalakwudaad. \v 28 Day ata gaam sidiy, “Yisrayil duw, nyanak sugwiyaan akwur! Kidi duw ababa tipaam yin yaan tibagwukuw, Yisrayil duw takwak kalivadidiy day maa wakwadiy Mawsis diki \it lo\it* wawa kidi God dikidi wiyak ab. Aw kita di nuwukadiy jaka tipa kidiy duw God dikidi wiyaar kwurin kariyadadiy. Atawa kwurdil, di watipidaal majim sarnaad.” \v 29 Aw tayir day Tirapimas, Yipisas tipa kidi duw vidaad Polawa Jiruwsalimaam. Alik day mawulaar wadiy Pol adi duw God dikidi wiyaar kwurin kariyadid. \v 30 Jiruwsalimaam duw taakw abab mawul jawjaay tikuw, day God dikidi wiyaar gipikuw, Polaam kalakwukuw, kwurin kalakwudaad kawaar. Jayib ni day God dikidi wiyaam tidiy wiyig takatipi-dadiy. \s1 Rom dayadiy vay sawdiy duw Polaam nyigildaad. \p \v 31 Adiy duw Polaam viyasipak kwurdaak, Rom dayadiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw di wukidil ababa Jiruwsalimaam kwadiy duw taakw day kip wariyadiy. \v 32 Di wukikuw, nuwukadiy vay sawdiy duw dayadiy sapakwa nyanugwawa kwurkuw, day gipidiy adiy wariyadiy duw takwak. Day adiy vay sawdiy duwaam vikuw, ata Polaam wapadaad. \v 33 Adiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw Polaam kalakwukuw, di wadidiy day Polaam jidakikik \it sen\it* vitiy kwurkuw. Di walibab tidiy duwak bas sididiy, “Kad sikadadaad? Di agwa jaav kwurnaad?” \v 34 Adiy vagaluwdiy duw taakw niki maaj niki majir gaam sidiy. Day abab jawjaay kwakuw, adi yitaypika duw di mwiyir maa laakw agwa jaava Pol kwurdil. Alik di vay sawdiy duwak wadidiy day Pol dayadi wiyaar kwurin karaydakik. \v 35 Pol daya wiy pitakawur warkuw, adiy Juw Polaam viyasipak kwurdaak, vay sawdiy duw Polaam kalakwukuw, kwurin karaydaad dayadiy sagwaam takakuw. \v 36 Adiy Juw Pol diki kwukir yakuw, nimadib gaam sidiy, “Dim aviyasupw!” \p \v 37 Adiy vay sawdiy duw Pol dayadi wiyaar karayik, Pol dayadi yitaypika duwak wadid, “Minak kwasa javik waaw?” Wadik, “Min Grik daya kwudiy lakwumina?” adi yitaypika duw Polak ata bas sidid. \v 38 “Wun wukituwa min adi Yijip jaka tipa kidi duw tayir di nyanawa wariyak tikuw, di wariya jaav karaydiy duw taakw kipa tamiyaar kwurin karaydidiy. Adiy duw taakw 4000 tidiy. Min adi duw-adimin? Ay maa?” \v 39 Pol ata wadid, “Wun Juw bapa duw-adiwun. Wun Silisiya tamiyaam rinadi tip Tasas tipa kid-adiwun. Ad nimadi tipad. Aw wun kidiy duw takwak maaj wakir.” \v 40 Adi yitaypika duw yaakiya wadik, Pol pitakawum rasin tikuw, taab ata takadil duw takwak. Day kaygan kwadaak, Pol ata wadidiy Yibiruw daya majir. \c 22 \p \v 1 “Gwur duw, nyamwus, mwaam, asaay, wuna maaj awuk. Wun gwurak wakir agwa javadiy kwurtuwdiy.” \v 2 Day wukidaal Pol Yibiruw daya majir wadidiy, day dayadiy waan takakuw, wukidaal. Pol ata wadidiy, \v 3 “Wun Juw-adiwun. Silisiya tamiyaam rinadi tip Tasas alim wuna amaay sapwiy-lidiwun. Kwasadi nyan tituw, nyan Jiruwsalimaar yadiyan kilim kwakir. Kilim Gamaliyil kaliva-didiwun. Di nyanadiy warag daya \it lo\it* kaliva-didiwun. Gwur abab nibwul kwagwur kilim, gwuradiy mawul Godak yinadiy. Wun atampik tidiwun. \v 4 “Tikuw, wun jawjaay kwurtuwa Jisasak wukijibir tidiy duw takwak. Nuwuk viyasipa-tuwdiy. Nuwuk \it kalabus\it* ir yakisawula-tuwdiy. \v 5 “Yitaypika \it pris\it*, Kaunsil duw, day abab gwurak wakwadiy wuna maaj mwiya maaja. Day lapa nyig wunak kwiydadiy karaytuwkik Damaskas tipaam kwadiy Juw gwalugwa duwak. A lapa nyig waal wun Damaskasaar yikuw, nuwukadiy Kristen kalakwukuw, dayaam \it sen\it* aar jikuw, Jiruwsalimaar kwurin kariya-kituwadiy dayaam jawjaay kwurdakik.” \s1 Pol Kristen tididiy maaj wadidiy. \p \v 6 “Wun Damaskasaar yin walibab kwurkuw, nyidi nyi tidik, jaab ni nimadi \it lait\it* wulik kitik daan walibab tad. \v 7-8 “Wun kupwaam vakirkuw, maaj ata wukituwil, ‘Sol, Sol, agwa javik min wunaam jawjaay kwur-minadiwun?’ Wun ata bas sidiwun, ‘Yitaypika Duw, min si?’ Di wunak waad, ‘Wun Jisas Nasarit tipa kid. Min wunaam jawjaay kwurminadiwun.’ \v 9 “Wunawa yidiy duw adi \it lait\it* vidaad. Aw day maa wak wunak wadi duw diki maaj. \v 10 “Wun bas situwid, ‘Yitaypika Duw, agwa jaav kwurkituwa?’ Bas sikuw, Yitaypika Duw wunak ata waad, ‘Min rapikuw, Damaskasaar maay. Alim wulakuw, min wukikimina ababa yawiy God tasakwudidiy kwurminkik.’ \v 11 “Adi \it lait\it* dadik, vituw, wunabir mil ata tipibir. Mil tipibir, wunawa yidiy duw wuna tabaam kaykitikuw, kwurin karaydadiwun Damaskasaar. \p \v 12 “Alim duw nak, dikidi si Ananayas, kwaad. Di Godak gaba maaj sukwudi duwad. Di nyana \it lo\it* wab wukidil. Ababa Damaskasaam kwadiy Juw wadiy, ‘Di viyakita duwad.’ \v 13 “Adi duw wunak yakuw, walibab tikuw, wunak ata waad, ‘Gwalugwa duw, Sol, minabir mil abirka vikiminabir kita.’ Wadik, wun ata vituwbir. Vikuw, dim vituwid. \v 14 “Di wunak ata waad, ‘Nyanadiy warag dayadi God tasakwu-didimin diki mawul wukikimina. Min dikidi Viyakita Yawiy Duw Jisasaam vikuw, diki maaj wukikimina. \v 15 “‘Ginyir min diki maaj wasapwiy-kimina. Min ababa duw takwak wakiminadiy adiy viminidiy javiwa adiy wukiminidiy javik. \v 16 “‘Aw kita kavin kwatikwa. Min arap. Rapikuw, \it baptais\it* akwur. Min Jisas dikidi saam gaam simin, di minadiy vaal yibwiy-kidadiy.’” \s1 God Polaam wayakidid niki jaka tipa kidiy duw takwak diki maaj kwiydikik. \p \v 17 “Atawa kwurkuw, wun ginyir Jiruwsalimaar sibinin yikuw, God dikidi wiyaam \it beten\it* kuw, wun yigin vituwil. \v 18 “Yiginim vituwid Yitaypika Duw, di wunak wadidiwun, ‘Kilim kwanadiy duw taakw day maa wakinadiy adiy wuna danik dayak wakiminadiy majik. Alik tikuw, Jiruwsalim yabiyib awap.’ \v 19 “Wun ata watuwid, ‘Yitaypika Duw, adiy Juw abab wukinadiy wun dayadiy gaba maja wiyaar wulakuw, adiy minak wukijibir tidiy duw takwaam vikuw, dayaam kalakwukuw, miyaar viyatuwdiy. \v 20 “‘Tayir adiy Juw adi duw takwak mina danik wasapwiydi duw, Stivin, viyasipadaak, wun alim tikuw, yaakiya watuwil a javik. Adiy dim viyasipadiy duw day dayadiy wapwiy takadadiy wunabir manwa.’ \v 21 “Yitaypika Duw wunak ata waad, ‘Maay. Wun wayaki-kituwadimin siki tamiyaar nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak.’” \s1 Rom dayadiy vay sawdiy duw day Polaam maa nyigildaad. \p \v 22 Adiy vagaluwdiy duw taakw Pol diki maaj kip wukidaal. Aw di ki ginyir maaj wadik, day nimadib gaam sidiy, “Kidi duw aviyasupw! Kitampika maka duw kidi kupwaam kwa kwu maa rav! Aw kidi duw kip kwakida, aal kupwaraapa!” \v 23 Day gaam san kwataay, wapwiy yabwultaay kwataay, sim kupw kwurtaay, yakisuwdiy. \v 24 Roma \it gavman\it* dayadiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw vay sawdiy duwak wadidiy day Pol daya yala wiyaar kwurin karaydakik. “Wun wukik agwa javik kidiy duw taakw atawa kwurnadiy. Kidi duwaam alik aviy ramiy tidi miyaar,” wadidiy. \v 25 Day Polaam yaav jikuw viyadakik, di dayadi sapakwa nyinik bas sidid, “Gwura \it lo\it* yaakiya wana gwur kip viya-kigwuraad ramiy tidi miyaar Roma tipa kidi duwaam, \it kot\it* ri maa nibway? Ay maa?” \v 26 Adi sapakwa nyan a maaj wukikuw, dikidi yitaypika duwak yikuw, wadid, “Agwa jaava kwurmina? Kidi duw di Roma tipa kidi duw tinaad.” \v 27 Adi yitaypika duw wukikuw, Polak yikuw, ata bas sidid, “Min wunak wamin, Rom tipa kidi duw-adimin?” Wadik, Pol ata wadid, “Ayiy.” \v 28 Adi yitaypika duw ata waad, “Wun saan samasam yapiykuw, wun Roma tipa kidi duw-adiwun.” Aw Pol ata wadid, “Wuna amaay sapwiy-lidiwun, wun ata Roma tipa kidi duw-adiwun.” \v 29 Wukikuw, tayir dim viyak kwurdiy duw ata yagadiy. Dayadi yitaypika duw di wukikuw Pol di Roma tipa kidi duwad, dibab yagaad. Aw di wukidil di wadik, day Pol jidaad \it sen\it* aar. \v 30 Di mwiyir wukik agwa javik adiy Juw Polak wariya kwudiy wadiy. Sira pik di wadidiy day Pol diki \it sen\it* raliydakik. Di ata waad ababa sapakwa nyanugw \it pris\it* awa ababa Kaunsil duwawa day vagaruwdakik. Di ata Polaam kwurin karaykuw, wadid di daya nyidim tidikikik. \c 23 \s1 Pol maaj wasapwiydil Juw dayadiy Kaunsil duwak. \p \v 1 Pol Kaunsil duwak vivikaan tikuw, wadidiy, “Gwalugwa duw, wun kwasadi nyan tikuw aw kita, adiy kwurtuwdiy jaav wun wap maa saay. God adiy jaav vikuw, lakwu-naad.” \v 2 Mwiya Yitaypika \it pris\it* Ananayas, walibab tidiy duwak wadidiy day Polaam viyadakik diki sipakwudiyim. \v 3 Pol ata wadid, “God minaam viya-kidadimin! Min dig kwurdadi miy kitik, sip viyakit duw taakw daya milaam aw diki yaal kupwaraap tina! Min alim daan rikuw, wunak \it kotiy\it* mina God diki \it lo\it*-aar! Aw min dayak wakuw day wunaam viyadakik, maa wamina a \it lo\it*-ak!” \v 4 Adiy Polawa walibab tidiy duw ata wadaad, “Min sapis jikin kwurmina God dikidi Mwiya Yitaypika \it Pris\it* ak!” \v 5 Pol ata wadidiy, “Wunadiy gwalugwa duw, wun maa laakw di God dikidi Mwiya Yitaypika \it Pris\it* tinaad. Aw God diki maaj wana, ‘Gwur kupwaraap watikwa gwuradiy yitaypika duwak.’” \p \v 6 Aw Pol lakwukuw nuwuk Satuwsiy tidiy aw nuwuk Parasiy tidiy, di Kaunsilak gaam sididiy, “Wunadiy gwalugwa duw, wun Parasiy tinadiwun. Wunadi asaay ab Parasiy tad. Wun lakwu-nadiwun duw taakw kiyadaak, God ata kirapitaka-kidadiy. Ki javik kita wun \it kot\it* im tinadiwun!” \v 7 Ki maaj wakuw, adiy Parasiy-awa Satuwsiy kajakuw, awarwa awarwa maaj warjuwdiy. \v 8 Adiy Satuwsiy wakwanadiy duw taakw kiyadaak, God dayaam kirapitak maa. Day wadiy God diki maaj kardadiy duwawa adiy duw taakw day kayik maa ti. Aw Parasiy adiy mugwula javik wukijibir tikwanadiy. \v 9 Day awarwa maaj warjuwkuw, wariya kwudiy ata wadiy. Adiy God diki \it lo\it* kalivadiy duw day Parasiy bapa duw tidiy, rapikuw, nimadib wadiy, “Nyan kupwarapa jaav maa sitakir kidi duwaam. Kayik nak ay God diki maaj kardadi duw dikik waad way.” \v 10 Day wariya kwudiy nimadib wadaak, adiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw di yagaad day Polaam kaykitikuw, kasugw agwa-kidanaad. Di yagakuw, vay sawdiy duwak wadidiy day adiy wariyadiy duw daya nyidim yin Polaam nyigilkuw, day dim daya wiyaar kwurin karaydakik. \p \v 11 Gaan Yitaypika Duw Jisas Krais Polawa walibab tikuw, wadid, “Min yagatikwa. Kilim Jiruwsalimaam min duw takwak bwutaay wasapwiy-minidiy wunak. Romaam ab atawa wasapwiy-kidimin.” \s1 Bapa Juw maaj lakatiydiy Polaam viyasipak. \p \v 12 Sira pik ganib adiy Juw vagaluwdiy maaj lakatiyik. Day aban takadiy. Day wadiy, “Nyan kikipatawa guw ki maa. Nyan Polaam viyasipakuw, ata kikipatawa guw kikibana maa.” \v 13 Duw duwamiy vitiy nakamwiyib atawa kwurdiy. \v 14 Maaj lakatiykuw, day sapakwa nyanugwa \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugwak yikuw, wadadiy, “Nyan aban bwu takabana. Nyan wanadiyan Pol kip kwakida, nyan kikipatawa guw ki maa. Nyan dim viyasipakuw, ata kikidiyan maa. \v 15 “Aw gwur Kaunsil duw apaapap kwurkuw gwur maaj lakatiyik Polak, maaj awayak Rom dayadiy vay sawdiy duw dayadiy yitaypika duwak di Pol gwurak wayakidikik. Aw gwurak yi maarkida, ad viyasipa-kibanaad.” \s1 Pol diki jikwaar likidi nyan daya maaj wukikuw, vay sawdiy duw dayadi van tidi duwak wadid a javik. \p \v 16 Aw Pol diki jikwaar likidi nyan daya maaj wukikuw, adiy vay sawdiy duw dayadi wiyaar wulakuw, Polak wadid di wukidil maaj. \v 17 Wukikuw, Pol vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyinik gaam sikuw, ata wadid, “Kidi badiy duw kwurin akaraay gwuradi yitaypika duwak. Di maaj kwiykwaad dikik.” \v 18 Di dim ata kwurin karaykuw, dikidi yitaypika duwak ata wadid, “Adi \it kalabus\it* im kwanadi duw, Pol, wunak gaam sikuw, ata bas sididiwun wun kidi badiy duw kwurin kariyatuwkik minak. Di maaj kwiyik minak.” \v 19 Adi yitaypika duw badiy duw diki tabaam kaykitikuw, dim kwurin karaykuw, kwasa yikuw bir kap, ata bas sidid, “Min agwa javik wunak wakir?” \v 20 Adi badiy duw ata wadid, “Adiy Juw maaj lakatiydaal day sir minak bas sikidana Pol dayak wayaki-minkik. Day minak apaapap kwurkidana adi Kaunsil maaj lakatiyik dikik wakuw. \v 21 “Aw min daya majib wukiway. Duw duwamiy vitiy pakwun kavin tikinadiy dikik. Day aban bwutaay takanadiy dikik. Day wanadiy Pol kip kwakida, day kikipatawa guw ki maa. Day dim viyasipakuw, ata kikinadiy maa wakuw wanadiy. Day bwu kwulapwukuw ki javik, kavin kwanadiy mina majik.” \v 22 Adi yitaypika duw ata wadid, “Ki wunak wamina maaj nuwukadiy duwak watikwa.” Wadik, ata wapadid. \s1 Di maaj sukwudil a tamiyak van tidi duwak Polak. \p \v 23 Di adi badiy duw wayakidik, sapakwa nyidiyik gaam sikuw, ata wadibir, “Wariyadiy duw duwamiy tabatiy (200) akwulaapw day Sisariya tipaar yidakikik. Dayawa duwamiy mugwul sap tabatiy \it hos\it* dayadiy bwunim rikinadiy duwawa vay sawdiy duw duwamiy tabatiy kwulapwu-kwadiy. Ki gaan, nyi abaliy tidik, day ki tip wapakinadiy. \v 24 “Nuwukadiy \it hos\it* akwur Polak. Gwur Pol kwurkuw, nyanadi \it gavman\it* ki tamiyak van tinadi duwak yara akaraay.” \v 25 Wakuw, di lapa nyig sukwudil adi van tidi duwak. Kitawa sukwudil: \v 26 “\it Dia\it* Piylik, min mwiya nimadi van tinadi duw, wun ki lapa nyig minak sukwutuwa. Wun Kilatiyas Lisiyas, kupwiyaay. \v 27 “Adiy Juw day kidi duwaam kalakwukuw, day dim viyasipak. Wun wukikuw, di Roma tipa kidi duw tinaad, wun vay sawdiy duwawa daya nyidir yikuw, nyigiltuwid. \v 28 “Wun wukik kidi duwak bwuladaal maaj liki maaw. Alik wun dim kwurin karaytuwid dayadi Kaunsilak. \v 29 “Ki maaj day daya \it lo\it*-ak. Wun wukikuw, wun wukituwa di kupwarapa jaav maa kwar adi javik nyan dim viyasipa-kibanaad, ay \it kalabus\it* ir yakisawula-kibanaad. \v 30 “Aw wun lakwukuw, adiy Juw day maaj lakatiydiy dim viyasipak, wuna mawul wana wun minak wayaki-kituwaad. Adiy dikik wanadiy duwak watuwdiy day minak wakinadiy adiy javik.” \s1 Vay sawdiy duw Polaam kwurin karaydaad Sisariya tipaar. \p \v 31 Adiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw maaj wukikuw, day a gaan Pol kwurin karaydaad Adipatiris tipaar. \v 32 Sira pik adiy manir tiytiyadiy duw dayadiy wiyaar sibinin yidiy. Aw adiy \it hos\it* bwunim ridiy duw Polawa yirib yidiy. \v 33 Day Sisariya tipaar yikuw, day lapa nyigawa Pol van tidi duw, Piylik, dikik kwiydabir. \v 34 Adi van tidi duw lapa nyig vikuw, Polak ata bas sidid, “Min aka tamiya kid-adimin?” Pol ata wadid, “Wun Silisiya tamiya kid-adiwun.” \v 35 Wukikuw, van tidi duw ata wadid, “Minak maaj wanadiy duw yakuw, wun wukikituwa maa.” Wadik, di vay sawdiy duwak wadidiy, “Kidi duw kwurin akaraay Yirat dikidi wiyaar. Adi wiyaam gwur dikik van ada.” \c 24 \p \v 1 Nyi tabab yidaak, yitaypika \it pris\it* awa nuwukadiy sapakwa nyanugwawa Sisariyaar yidiy. Dayawa duw nak, dikidi si Titalas, maaj lakwudi duw yad. Day van tidi duw Piylik dikik wulakuw, day ata wadaad daya maaj Polak. \v 2 Pol yakuw, Titalas kitawa van tidi duwak wadid Polak, “Min mwiya nimadi duw-adimin. Min nyanak yara van tikwanadimin. Adiy tayir jawjaay kwurbadiy jaav min sukwasukw kwurmin, nyan aka yara kwanadiyan. \v 3 “Nyan ababa tipaam nyanyi rakarak tinadiyan minak, min adiy jaav kwurminilik tikuw. \v 4 “Nyan minak kilim simiy kwurin kwu maa majik. Aw nyan minak kwasa maaj wanaak. \v 5 “Nyan lakwubana kidi duw di jaal dakwanaad. Juw dayadiy nyidim ababa tipaar di yitaay wadakilib wariya-kwanadiy. Di adiy Nasarit bapa duw taakw dayadi yitaypika duwad. \v 6-7 “Di God dikidi wiyak jawjaay kwurik tikuw, nyan kalakwubaad. [Nyan dim nyana \it lo\it* wak \it kotiy\it* ik. Aw Lisiyas, adiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw yakuw, nyanaam viyakuw, ata nyigildid. \v 8 “Lisiyas ata waad nyan kilir yakinadiyan minak.] Min kidi duwak bas sikimina, min mina wukikimina ababa javik wabanadimin dikik.” \v 9 Nuwukadiy Juw dayabab maa wakuw Polak, wadiy, “Kidiy maaj abab mwiya maajadiy.” \s1 Piylik Pol diki maaj ata wukidil. \p \v 10 Adi van tidi duw yaakiya wadik, Pol maaj ata wadil. Pol ata waad, “Wun lakwutuwa min nyanak nabiy samasam van timinidiy. Alik wun minak watuwalik wunadiy kwurtuwdiy yawiyik, rakarak tinadiwun. \v 11 “Li min nuwukadiy duwak bas sikimina, min wukikimina wun Jiruwsalimaar yidiwun Godak gaba maaj sukwuk. Aka nyi tabatiy maan vitiy tituwdiy. \v 12 “God dikidi wiyaam wun maaj awarwa maa warjuw. Dayadiy gaba maja wiyaam niki tamiy Jiruwsalimaam ab, wun duw takwak maa wu day wariyadakik. Kibir javik day maa vi. \v 13 “Kidiy suwala maaj dayadiy maaw day minak simakak simakak maa rav. \v 14 “Ki niki jaav aal bwutaay kwurtuwil. Kidiy Juw maa wanadiy Jisas dikidi bapa duw takwak. Aw wun adi bapaam tikuw, Jisas diki sukw ab kwakwanadiwun. Wun nyanadiy warag dayadi Godak gaba maaj sukwu-nadiwun. Aw wun wukijibir tinadiwun ababa jaav Mawsis diki \it lo\it* waam tinadiy, ababa jaav adiy God diki maaj wasapwiydiy duw sukwudadiyik ab. \v 15 “Wun wukijibir tinadiwun ginyir God ababa duw taakw, adiy viyakit tinadiy adiy kupwaraap tinadiywa, di kirapitaka-kidadiy. Kidiy Juw ab ki javik wukijibir tinadiy. \v 16 “Wun nima yawiy kwurtuwil ababa kwurtuwdiy javik wun wap saay maa Godawa duw takwak. \p \v 17 “Nabiy samasam nuwukadiy tipaam kwakuw, wun sibinin yidiwun Jiruwsalimaar saan karaytuwdiy wunadiy bapa duw takwak. Wunabab \it ofa\it* kwiyik Godak. \v 18 “Wun Mawsis diki \it lo\it* wadil yawiy nyan yara tibakikik kwurkuw, God dikidi wiyaam \it ofa\it* kwiytuw, day sitakira-dadiwun. Duw taakw samasam wunawa maa kwu, aw kwudiy maa. \v 19 “Aw nuwukadiy Asiya tamiyaam kwanadiy Juw day alim kwadiy. Li day maaj wakir wunak day kilir yakwadiy. Yakuw, adiy maaj wakwadiy minak. \v 20 “Tayir wun daya Kaunsil nyidim tidiwun. Day minak wakinadiy agwa vaala day sitakiradaal wunaam. Aal maa rav. \v 21 “Aw jaav naka wun dayak gaam situwdiy, ‘Wun lakwutuwa duw taakw kiyadaak, God ata kirapitaka-kidadiy. Ki javik gwur nibwul \it kotiy\it*-gwuradiwun.’” \p \v 22 Piylik di mwiyir lakwudil Kristen dayadiy wukijibir tidadiy javik. Di vagaluwdiy duwak wadidiy, “Yaakiya, ki maaj aka kwusina. Ginyir nyanadiy vay sawdiy duw dayadi yitaypika duw, Lisiyas, kilir yadik, gwura maaj wun lakatiy-kituwa dikiwa.” \v 23 Di Polak van tidi duwak ata wadid, “Min kidi \it kalabus\it* im kwanadi duwak van ada. Di wiyaam tiytiyaan tikinaad. Li dikidiy kapa duw dikik kikipaat niki jaav niki jaav karayik, ay yaakiya, maaj maa.” \s1 Pol kip kwaad \it kalabus\it* im nabiy vitiy. \p \v 24 Nuwukadiy nyi yidaak, Piylik diki taakw, liki si Diruwsila, liwa yaad. Diruwsila li Juw daya bapa taakwa. Di maaj wayakidil Polak. Pol yakuw, di wadibir adiy Kristen wukijibir tidadiy javik. \v 25 Kidiy javik Pol Piylikak wadidiy: viyakita sukw, duw diki kupwarapa mawul wapakwaad, ginyir God duw taakw \it kotiy\it* kidadiy. Piylik di yagakuw Pol diki majik, Polak ata wadid, “Min maaya! Ginyir wuna mawul warlik, wun maaj minak wayaki-kituwa maa.” \v 26 Aw niki javik di wukid. Di wukid Pol saan dikik kwiydikik. Alik jaab samasam di maaj wayakidil Pol yaan dikiwa maaj bwuladikik. \p \v 27 Piylik di sukwasukw kwurik adiy Juwak. Alik tikuw, Pol kip \it kalabus\it* im rad. Nabiy vitiy yibir, Pasiyas Pistas di Piylik diki tamiy kwurdil. \c 25 \s1 Ginyir van tidi duw Pol diki maaj di wukidil. \p \v 1 Pistas a tamiyaar yakuw, nyi mugwul yidaak, Sisariya wapakuw, di Jiruwsalimaar ata yad. \v 2-3 Alim sapakwa nyanugwa \it pris\it* awa Juw dayadiy sapakwa nyanugw maaj wadaad dikik Polak. Day Pistasak bas sidika sidaad di daya mawula pik tikuw, Polaam wayakik yidikikik Jiruwsalimaar. Aw day maaj bwu lakatiydaal day Polaam viyasipak nyidi yabim. Alik day atawa wadiy. \v 4 Pistas ata wadidiy, “Pol \it kalabus\it* im rinaad Sisariyaam. Kwasa kwakuw, wun alir yikidiwun. \v 5 “Li wadi duw kupwaraap kwurdik, gwuradiy sapakwa nyanugw Sisariyaar yikwadiy. Alim day maaj wakwadadiwun dikik.” \p \v 6 Pistas nuwukadiy nyi abamugwul tabatiy kaam dayawa kwakuw, Sisariyaar ata sibinin yad. Sira pik \it kotiy\it* kil wiyaam daan rikuw, di maaj wayakidil Polaam kwurin kariyadakik. \v 7 Pol yakuw, adiy Jiruwsalim tipa kidiy Juw day dim kaypwusin kwurin tikuw, maaj samasam Pistasak wadiy Polak. Day adiy maaj dayadiy maaw maa rav simaka simakak. \v 8 Pol di dayak ata wadidiy, “Juw dayadiy \it lo\it*, God dikidi wiy dikidiy \it lo\it*, Rom dayadi yitaypika duw dikidiy \it lo\it*, adiy \it lo\it* abab wun dayaam maa sar.” \s1 Pol ata waad, “Wun Siysak yikir.” \p \v 9 Pistas sukwasukw kwurik adiy Juwak. Alik di Polak bas sidid, “Min Jiruwsalimaar yikir alim mina \it kot\it* wukituwkik?” \v 10 Pol ata wadid, “Kilim Siysa diki \it kot\it* im tinadiwun. Kilim min wunaam \it kotiy\it* kimina. Min bwu lakwumina wun jaal maa di adiy Juwak. \v 11 “Aw li wun gwuradiy \it lo\it* wak maa sartuw, aw min kiyakwaad wakimina a javik, aal yaakiya, wun maaj maa. Wunaam viyasipa-kigwuradiwun. Aw li daya maaj wunak suwaal tikila, duw nak wunaam, dayadiy tabaam takatak maa rav. Gwuradi Roma yitaypika duw Siysa dayadiy wunaam parsakiy maaj wukikida.” \v 12 Pistas maaj bwulakuw dikidiy lakwudiy duwawa, Polak ata wadid, “Min nyanadi yitaypika duwak yikir. Yaakiya, dikik yikimina.” \s1 Pistas Agripak wadid Polak. \p \v 13 Nuwukadiy nyi yidaak, walibab ril tamiy dayadi yitaypika duw, Agripa, diki jikwaar Binaysiy, liwa yad wayapiy sikir Pistasak. \v 14 Alim nuwukadiy nyi kwakuw, Pistas Agripak yarik yidid Polak. “Piylik yidik, \it kalabus\it* im rinadi duw nak wapadid wunak. \v 15 “Wun Jiruwsalimaar yikuw, adiy Juw dayadiy yitaypika \it pris\it* awa sapakwa nyanugw maaj wadadiwun dikik. Dayadiy mawul wadiy wun watuw, kiyadikik. \v 16 “Aw wun dayak ata watuwdiy, ‘Nyan Rom tipa kidiy duw akis kip tin duw kwiy-kwanadiyan adiy parsakiy maaj wadiy duwak. Taay di rapin tikuw, wakwaad daya majik dikik.’ \v 17 “Day abab kilir yadaak, wun kavin maa kwu. Sira pik wun \it kot\it* a wiyaam daan rikuw, wun maaj wayakituwil adi duwak. \v 18 “Wuna mawul waal day mwiya kupwarapa valik \it kotiy\it* daad. Aw atawa maa. \v 19 “Day diwa maaj warjuwdiy ata ata day gaba maaj sukwudiy dayadi Godak. Niki jaav, day wadiy duw nak Jisas, di bwu kiyaad. Aw Pol di waad adi Jisas kip kwanaad. \v 20 “Wun mwiyir maa laakw ata ata kidiy jaav dayadiy maaw wuki-kituwadiy. Alik wun Polak bas situwid di yaakiya wakida Jiruwsalimaar yikuw, alim di \it kot\it* wukikituwa. \v 21 “Aw Pol maa wakuw, di waad di Siysak yikir. Wakuw, wun watuwid Siysa di diki \it kot\it* wukikida. Aw taay di \it kalabus\it* im kwakwaad.” \v 22 Agripa Pistasak ata wadid, “Wunabab kidi duw diki maaj wukik.” Wakuw, Pistas wadid, “Yaakiya, sir wukikimina.” \s1 Agripawa Binaysiy gilabadiy sawkuw, \it kot\it* a wiyaar wulabir. \p \v 23 Sira pik Agripawa Binaysiy \it kot\it* a wiyaar wulabir. Day gilabadiy kwurin ababa vay sawdiy duw dayadiy sapakwa nyanugwawa a tipa kidiy sapakwa nyanugw bapaam tikuw, birakiwa wuladiy. Wulakuw, Pistas wadik, day Pol kwurin kariyadaad dayak. \v 24 Pistas di ata waad, “Yitaypika duw Agripawa abab kilim vagaluwdiy duw taakw, kidi duw vigwuraad. Adiy kilim kwanadiywa Jiruwsalimaam kwanadiy Juw day maaj wadadiwun dikik. Day gaam sidiy di kiyadikik. \v 25 “Aw wun daya maaj wukikuw, wun maa sitakir jaav nak a javik nyan dim viyasipa-kibanaad. Di, ‘Wun Siysak yikir,’ wakuw, wun yaakiya wadiwun diki majik. \v 26 “Aw wun maa laakw agwa maaj wun sukwukituwa Siysak. Alik nibwul wun kidi duw kwurin kariya-tuwaad minak, yitaypika duw Agripa, gwurawa nakab. Aw nyan diki maaj wukikuw, wun agwa maaja lakwu-kituwa lapa nyigaam sukwu-tuwkik nyanadi yitaypika duw Siysak. \v 27 “Aw li wun \it kalabus\it* im rinadi duw kip wayakituwaad dikik, aal kupwaraapa.” \c 26 \s1 Pol maaj wasapwiydil Agripak. \p \v 1 Agripa Polak ata wadid, “Yaakiya min mina maaj ataan aw.” Wadik, Pol taab takakuw, ata wadidiy. \v 2 “Yitaypika duw Agripa, wun wukituwa ki maaj minak wakituwa, a viyakita. Wun ki majik wakir Juw wunak parsakiy-dalik. \v 3 “Min ababa Juw dayadiy sukw, dayadiy \it lo\it* lakwu-minadiy. Alik wun rakarak tinadiwun min wuna maaj wukikiminalik. Alik wun minak bas situwa min wunadiy maaj abab yara wukiminkik. Aw min sip sakwiyway. \v 4 “Wun kwasadi nyan tituwalib aw yaan kita, wun wuna tamiyawa Jiruwsalimaam kwadiwun. Aw ababa Juw bwutaay lakwu-dadiy wun kwurtuwdiy jaav. \v 5 “Day lakwukuw, li dayadiy mawul wardaak, minak wakwadiy wun taay kwasadi nyan tituwil aal Parasiy tidiwun. Parasiy bapa duw nima yawiy kwurkuw, ababa God dikidiy \it lo\it* kwurdadiy. Wun atampik kwurtuwdiy. \v 6 “Tayir God aban takadil nyanadiy waragak. Aw kita day maaj wadaal wunak a javik. \v 7 “Nyanyi, nyi gaan nyanadiy duw taakw, gwalugw tabatiy maan vitiy, gaba maaj Godak sukwudaak, day kavin kwakwanadiy a maaj maykaar wakwulikik. Aw ki javik day kita maaj wadaal wunak. \v 8 “Agwa javik gwur Juw wukijibir ti maargwura duw taakw kiyadaak, God kirapitaka-kidadiy? \v 9 “Tayir wuna mawul waal wun nima yawiy kwurkidiwun Jisas Nasarit tipa kid dikidi saam vasisadak. \v 10 “Atawa kwurtuw Jiruwsalimaam, sapakwa nyanugw \it pris\it* yaakiya wadiy wun God dikidiy duw taakw samasam \it kalabus\it* im kwusawula-tuwkik. Day wadaak adiy duw taakw kiyakwadiy, wun yaakiya watuw daya majik. \v 11 “Jaab samasam Juw dayadiy gaba maja wiyaam wun jawjaay kwurtuwdiy dayaam day maa wadakikik Jisasak. Wuna mawul samasam waril dayak. Atawa tikuw, wun nuwukadiy tamiyaam rinadiy tipaar yidiwun jawjaay kwurik adiy Kristen duw takwaam.” \s1 Pol yarik yididiy atata di bas Kristen wakwud. \p \v 12 “Sapakwa nyanugw \it pris\it* yaakiya wakuw, maaj wadaak, wun Damaskasaar yidiwun a yawiyik. \v 13 “Yitaypika duw Agripa, a nyi nyidi nyi tidik, wun yabir yitaay, tikuw, \it lait\it* vituwid. Adi \it lait\it* nyaam kakilid. Di dakuw, wun wunawa yidiy duwawa kariyaad walibab. \v 14 “Nyan abab kupwaam vakirkuw, wun maaj ata wukituwil Yibiruw daya majir, ‘Sol, Sol, agwa javik min jawjaay kwur-nadimin wunaam? Agwa javik min wunaam wapak sugwaam tinadi kamiy kitik? Atawa kwurkimina nima kagil yikina minaam.’ \v 15 “Wun ata bas situwid, ‘Yitaypika Duw, min si?’ Watuw, Yitaypika Duw ata waad, ‘Wun Jisas-adiwun. Min wunaam jawjaay kwurnadimin. \v 16 “‘Min rasin ada minabir manir. Wun minak maykaar wakwukuw, wun tasakwu-tuwadimin wunadi yawiy duw tikidimin. Agwa jaav nibwul vimina, agwa jaav ginyir wun simaka-kituwadimin, adiy jaav min nuwukadiy duw takwak awasapwiy. \v 17 “‘Wun wayaki-kituwadimin Yisrayil duw takwak, nuwukadiy tipa kidiy duw takwak ab. Wun minak galab kwur-kituwa, aw day minaam jawjaay kwar maa. \v 18 “‘Min dayadiy mawul sipwutiy-kiminadiy. Dayadiy mawul pakwunadiy. Dayadiy maka ap gaan van tinadiy, min nyi kitik sikinadimin dayak. Min yamin, day ganik bwan kwiykuw, nyak yikinadiy. Aw day bwan kwiykuw Satanak, Godak yikinadiy. Day wunak wukijibir tikidana, wun dayadiy vaal yibwiy-kituwadiy. Yaakiya, dayadiy vaal yibwiytuw, day God dikidiy tasakwudidiy duw takwawa kwakinadiy.’ Jisas atawa wadidiwun.” \s1 Pol Agripak wadid diki yawiyik. \p \v 19 Pol alib waad, “Yitaypika duw Agripa, wun alawur maaj ab wukituwil. \v 20 “Taay Damaskasaam, ata Jiruwsalimaam, ata Juwtiya miyawa tamiyaam, adiy tipaam kwanadiy Juwak, nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak ab, wun wasapwiy-tuwdiy day dayadiy valik wukikuw, bwan kwiykuw, Godak dayadiy mawul yikwadiy. Duw taakw atawa kwurkuw, dayadiy yawiy nuwukadiy duw takwak simaka-kwadiy dayadiy kupwarapa mawul bwutaay wapadadiy. \v 21 “Ki javik wun God dikidi wiyaam kwatuw, adiy Juw day wunaam kalakwu-dadiwun viyasipak. \v 22 “Aw God nyanyi wunak sugwiyaan kwurkwanaad. Aw kita wun ababa duw takwak, yisadapika duw taakw, yitaypika duw taakw, dayak wasapwiy-tuwadiy Jisasak. Adiy jaav tayir Mawsis nuwukadiy God diki maaj wasapwiydiy duwawa wadadiy ginyir maykaar wakwukidiy, wunabab wasapwiy-tuwadiy. \v 23 “Aw day wadiy God dikidi Tasakwudidi Duw Jisas diki sip kagil yilik, di kiyakuw ridik, nuwukadiy kiyadiy duw taakw God daya nyidim taay kirapitakadid. Atawa kwurkuw, di simakadil Juwawa nuwukadiy tipa kidiy duw takwak ab nyigil-kidadiy.” \s1 Pol Agripa Kristen tidikikik wadid. \p \v 24 Pol atawa wakuw, Pistas ata gaam sidid, “Pol, min kwam yinadimin! Min samasama jaav lakwuminalik, kwam yinadimin!” \v 25 Pol ata wadid, “Yitaypika duw Pistas, wun kwam maa yi. Wun mwiya maaj watuwadiy. \v 26 “Yitaypika duw Agripa, di kidiy jaav bwu lakwudadiy. Alik wun maa yaag. Dikik alik watuwaad. Kidiy jaav day pakwun maa kwar. Wun wukituwa ababa jaav bwu wukididiy. \v 27 “Yitaypika duw Agripa, min God diki maaj wasapwiydiy duw dayadiy majik wukijibir tinadimin? Wun bwu wukituwa min wukijibir tinadimin.” \v 28 Agripa Polak ata wadid, “Min kip wayabada kwasa maaj wakuw, min wukimina wun Kristen tikinadiwun wakuw, ay?” \v 29 Pol ata wadid, “Walibaba nyi simiy nyi tikila, wun Godak bas sikituwaad minawa gwur wuna maaj wukikuw, ababa gwur Kristen tikinadiygwur wuna pik. Aw wun kidiy \it sen\it* ak maa wu!” \v 30-31 Yitaypika duw Agripa, Roma \it gavman\it* yitaypika duw Pistas, Binaysiy, nuwukadiywa rapikuw, kawaar yidaak, day dayak wadiy, “Kidi duw yawiy nak maa kwar a yawiyik day dim viyasipa-kidanaad, ay \it kalabus\it* ir kwusawula-kidanaad.” \v 32 Agripa Pistasak ata wadid, “Aw li kidi duw, ‘Wun Siysak yikir,’ wu marik-dil, min jaaw wapakiminaad.” \c 27 \s1 Day Polaam kalakwutakadaad Romaar yil jabiraam. \p \v 1 Pistas wadik Pol Yitaliy a tamiyaar yikinaad, day Polawa nuwukadiy \it kalabus\it* im ridiy duw nikidi duw, si Juwliyas, dikik kwiydadiy. Juwliyas di vay sawdiy bapa duw dayad sapakwa nyan tad. Adiy bapa vay sawdiy duw dayadi si “Yitaypika duw Siysa dikidi bapa duw-adiy.” \v 2 Nyan Atiramitiyim tipaam jabir kwurkuw, ata wapabaal. Adi jabir Asiya \it nabis\it* im ridiy tipaar yikinaad. Aristakas nyanawa yad. Di Masitaniya tamiyaam ril tip, Tisalanika, a tipa kidi duw-ad. \v 3 Sira pik nyan Saytan tipaar kawiykuw, Juwliyas sukwasukw Polak kwurkuw, di yaakiya waad Pol dikidiy kapa duwak yikuw, day agwa jaav di kwurik dikik kwiydakik. \v 4 Nyan Saytan wapakuw, \it ailan\it* liki si Saypiris, alakwur yikir kwurbaal, mwar viyataaylik, wapakuw, a \it ailan\it* liki bwunir yidiyan. \v 5 Silisiyawa Pabiliya abir tamiy walibab \it solwara\it* ar yikuw, Lisiya tamiyaam ril tip Mayra alim ata kawiydiyan. \v 6 Alim vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyan niki jabir sitakiradil. Aliksadiriya tipa kil jabir Romaar yikir. Di nyanak wadik, a jabiraar wardiyan. \p \v 7 Nyi samasam nyan kwasa kwasa yikuw, nima yawiy kwurkuw, nyan Sinaytas tip walibab kwurdiyan. Mwar nyanak nimadib viyataaylik, nyan yikir aw maa rav. Alik \it ailan\it* si Kirit liki bwunir yikuw, tamay si Salman ata wapabaal. \v 8 \it Nabis\it* walibab yikuw, nima yawiy kwurkuw, a wamwun liki si Viyakita Wamwun alim kawiydiyan. Tip nak liki si Lasiya walibab ral. \p \v 9 A tipaam nyi samasam kwabadiy. Juw daya kipaat ki maarkwadana nyi yilik, mwar viyaan mam yaan kwurkwabira bap aka. Alik Pol wadidiy, \v 10 “Gwur duw wuna maaj awuk. Wun wukituwa li nyan ki tip wapakibana aal kupwarapa. Ki jabir niki jaav niki javiwa maripi-kina. Duw ab kiyakidiy.” \v 11 Vay sawdiy duw dayadi sapakwa nyan jabirak van tidi duwawa jabir asaay duwawa biraki maaj wukikuw, maa waad Pol diki majik. \v 12 A wamwun viyakit maa ti mwar viyakwala nyaam. Alik adiy duw wadiy day a wamwun wapakuw, day yaakiya wakuw, mwar viy maarlik, Piynikis tipaar yikinadiyan. Piynikis a wamwun viyakita mwar viya nyi nyan alim kwakinadiyan. \s1 Nimadi mwar viyatimil-didiy. \p \v 13 Mwar si Duwiypaliy kwasa kwasa viyalik, dayadiy mawul, “Kal viyakita mwar,” wakuw, sabwun liyin kawarkuw, nyan ata yidiyan Kirit liki \it nabis\it* walibab. \v 14-15 Aw mwar kaytikwurkuw, nimadib viyadik, nyana jabir malasay yilik, val kwurbaal aw maa rav. Nimadi mwar yakuw, di kwurin karaydidiyan kip. \v 16-17 Kwasa \it ailan\it* liki si Kawta liki bwunir yikuw, nyan nyana \it dingi\it* jabiraar lagwun kawarkuw, yaav yara tuwtakabaak, ral. Jabira duw nyidi nyidi jabiraam yaav tuwtakadaak, ral wutak-na wakuw. Day yagadiy nyan Lipiya \it nabis\it* walibab ridiy yawiyak rikitik-nadiyan wakuw. Alik nyanadi \it sel\it* liyin kardadaad jabir kip malasay yilikikik. \v 18 Sira pik ab nimadi mwar kip tad. Alik jabiraam ridiy niki jaav niki jaav day guwaar yakidadiy. \v 19 Niki nyi jabir likidiy jaav tabaar kwurkuw, guwaar yakidadiy. \v 20 Nyi samasam nyan nyawa tugwiy maa vi. Mwar kip nimadib viyaad. Aw nyan wukibaal, “Guw kikidiyan, ay? Kiyakidiyan, ay?” \p \v 21 Nyi samasam yidiy adiy jabiraam kwadiy duw day kikipaat maa ki. Aw Pol dayak ata wadidiy, “Gwur duw agwa javik nyan Kiritaam kwakuw, gwur maa wak wuna majik? Li nyan alim kwabaal, nyan kidiy jaav maa laakw. \v 22 “Aw kita watuwadiygwur, gwur yagaway. Nyan abab kiy maa. Duw nakab kiy maa. Ki jabiradika dakina. \v 23-24 “Wun God dikidi duw-adiwun. Wun dikik gaba maaj sukwu-kwanadiwun. Aw nala gaan dikidi maaj kardadi duw wunak yakuw, wadidiwun, ‘Pol min yagatikwa. Min Rom dayadi yitaypika duw diki mwutamaam tikidimin. God sukwasukw minak kwurkuw, di wanaad minawa yinadiy duw abab kiy maa.’ Di atawa waad wunak. \v 25 “Atawa tikuw, gwur yagaway. Wun Godak wukijibir tinadiwun. Alik wun lakwu-nadiwun kidiy maaj mwiya maaj-adiy. \v 26 “Aw kidi mwar nyanaam viyaan yakidik, niki \it ailan\it* ir yikidiyan.” \s1 Yin walibab kwurdiy nibwukawa. \p \v 27 Nyi tabatiy maan aliy yidaak, gaan tilik, adi mwar nyanaam kwurin karay-didiyan \it solwara\it* am. A \it solwara\it* liki si Mititiraniyan. Nyidi gaan tilik, adiy jabira duw day wukidiy kupw sik maa. \v 28 Day maj kabaak tuwtakakuw, kupwak am kwurik. A maj guwaar yakikuw, kaw daal 40 \it meta\it* ata tal vidaal. Kwasa yikuw, atawa maa kwurkuw, vidaal 30 \it meta\it*. \v 29 Day yagakuw, nyana jabir kabakim wutak-na wakuw, sabwun aliy yakidadiy guwaar mala jabirawa. Sabwun yakikuw, day kavin kwadiy nyak. \v 30 Adiy jabira duw day a jabir wapa-wapak. Aw day a \it dingi\it* guwaar lagwusadakuw, day apaapap nuwukadiy sabwun tama jabirawa yakisada-kidanadiy. \v 31 Aw Pol vay sawdiy duwawa dayadi sapakwa nyinik wadidiy, “Li kidiy jabira duw ki jabir wapakidana, gwur abab kupwaraap tikinadiygwur.” \v 32 Adiy vay sawdiy duw diki maaj wukikuw, day adiy \it dingi\it* im tidiy maj lupwadaak, a \it dingi\it* guwaam daan sakiraal. \s1 Pol wadik day ata kikipaat kidiy. \p \v 33 Ganib kariyak tilik, Pol wadidiy day kikipaat kidakikik. “Nyi tabatiy maan aliy yidaak, gwur kikipaat maa ki. \v 34 “Wun gwurak bas sidika situwadiygwur gwur kikipaat ak ap gwurak kwiylikik. Gwur abab yara tikinadiygwur. Gwur kupwaraap ti maa.” Pol ata wadidiy. \v 35 Pol wadik, \it bret\it* kwurkuw, wayapiy Godak sikuw, kaylupwakuw, ata kidil daya nyidim. \v 36 Aw day maaj wukikuw, dayadiy mawul yara tidaak, day abab kikipaat ata kidiy. \v 37 A jabiraam nyan duw duwamiy tabatiy maan mugwul sap tabatiy maan abwun (276) tidiyan. \v 38 Abab kipaat kan napakuw, day tiki \it wit\it* kwurkuw, guwaar yakidadiy a jabir wiyaw nalikikik. \s1 Mam jabiraam nimadib viyalik, jabir wutaal. \p \v 39 Nyi tidik, adiy jabira duw tamiyadika vikuw, aw day a tamiy maa vikirakiy. Aw day wamwun vidaal, balaany ral. Dayadiy mawul wadiy, adiy sabwunim tidiy maj lupwakuw, nyana jabir a wamwunir yikina wakuw. \v 40 Day adiy sabwunim tidiy maj lupwakuw, adiy sabwun wapadadiy guwab. Malim ridiy gwus raliykuw, day \it sel\it* nak tama jabiraam liyin kawardaal mwar viyaan tilik, nyan jabir kwiyik yal. \v 41 Aw a jabir kupwaam rikitil. Yikuw, tama jabir li alib ral. A mam nimadib mala jabiraam viyalik, ata wutaal. \p \v 42 Adiy vay sawdiy duw ababa \it kalabus\it* im ridiy duwaam viyasipak tidiy. Day maa wadiy day guwaar yikuw, pikin warkinadiy kupwaar. Warkuw, tabwu-kinadiy. \v 43 Aw dayadi sapakwa nyan di maa waad day Polaam viyasipa-dakik. Alik di watipididiy. Di ata waad ababa guwaar pwiya-kinadiy duw day taay guwaar yikuw, kupwaar pikin warkinadiy. \v 44 Nuwukadiy jabira kidiy miy kwurkuw, day kwukir yikinadiy. Atawa kwurkuw, nyan abab yara kupwaar wardiyan. \c 28 \s1 Kabaay Polaam vatidik, di maa kiy. \p \v 1 Nyan mwiyir wakwukuw, a tipa kidiy duw taakw wadadiyan a nibwuk liki si Malta. \v 2 Adiy a \it ailan\it* kidiy duw taakw sukwasukw kwurdiy nyanak. Waal jilik, nikir tayil. Alik day yiy sakitakakuw, nyanaam kwurin karay-dadiyan yiy ril tamiyaar walibab. \v 3 Pol di nyapwiy vagaluwkuw, yaam takadidiy. Yiy kuwkuw nalik, kabaay wakwukuw, diki tabaam vatijikidid. \v 4 A \it ailan\it* kidiy duw taakw kabaay diki tabaam vikuw, awarwa wadiy, “Aka lakwu-nadiyan. Kidi duw duwaam viyasipadalik, di \it solwara\it* am maa kiy. Aw kita kabaay vatidik, kiyakinaad.” \v 5 Aw Pol diki taab viyawarikidik, kabaay yiyaam vakirid. Aw di kip tad. \v 6 Adiy a \it ailan\it* kidiy duw taakw kavin kwadiy diki taab wulkina wakuw, ay maa, di vakirkuw kiyakinaad wakuw. Aw simiy kavin kwadaal, kupwarapa jaav dim maa war. Alik day dayadiy mawul warapiykuw, wadiy, “Kidi duw \it god\it* tinaad.” \s1 Day rakarak tidiy nyana yawiyik. \p \v 7 A \it ailan\it* a yitaypika duw, si Papliyas, diki kupw walibab ral. Diki wiyaar kwurin karay-didiyan. Dikiwa nyi mugwul kwabaak, di sukwasukw kwurdidiyan. \v 8 Papliyas asaay giviyib kwurkuw, diki sip kuwkuw naal, aw di diya pwurwa nyikiywa wasupwud. Pol yin wiyaar wulakuw, diki taab dim takadid. \it Beten\it* kuw, ata sipwutiydid. \v 9 Atawa tikuw, nuwukadiy giviyib tidiy duw taakw dikik yadaak, sipwutiydidiy. \v 10 Day sukwasukw kwurdiy nyanak. Nyan yikir tibaak, agwa jaava saal yibaal, day kwiykuw, jabiraam takadadiy. \s1 Pol Romaar wakwud. \p \v 11 Bap mugwul kwakuw, nyan Aliksadiriya tipa jabiraar warkuw, a \it ailan\it* wapabaal. Ki jabir nikir tay bap kavin kwaal ki \it ailan\it* im. Ki jabir liki tamaam \it god\it* Suwus dikibir duwa nyidiy kayik ribir. \v 12 Sayrakwus tipaam kawiykuw, nyi mugwul kwadiyan. \v 13 Sayrakwus wapakuw, yin kawiydiyan Rikiyam tipaam. Nyi nak yilik, Duwiypaliy viyalik, sira pik nyan Pwutiyaliy tipaar yidiyan. \v 14 A tipa kidiy Kristen bas sidiy nyan dayawa nyi abaliy kwabakikik. Dayawa kwakuw, nyan Romaar ata yidiyan. \v 15 Rom tipa kidiy Kristen nyan yabaak wukikuw, day yaan takwa tamiy si Apiyas tamiyawa \it Tripela Stua\it* alim sitakira-dadiyan. Pol dayaam vikuw, rakarak tad. Di mawulaar wayapiy sad Godak. \v 16 Nyan Rom tipaar wulakuw, adiy vay sawdiy duw dayadiy sapakwa nyanugw yaakiya wadiy Pol kap kwakinaad wiy nikim. Dikiwa vay sawdiy duw nak nyanyi duw nakanak van tidaad. \s1 Pol God diki maaj wasapwiydil Romaam kwadiy Juwak. \p \v 17 Nyi mugwul yidaak, Pol maaj wayakidil Juw dayadiy yitaypika duw yadakikik. Day vagaluwkuw, di wadidiy, “Gwalugwa duw, wun vaal maa yi nyanadiy bapa duw takwaam. Nyanadiy warag dayadiy sukwaam wun maa sar. Aw Jiruwsalimaam day wunaam kalakwukuw, day Rom dayadiy vay sawdiy duw dayadiy tabaam takadadiwun. \v 18 “Rom dayadiy \it gavman\it* duw wunaam bas sikuw, kupwarapa jaav wunaam maa sitakir. Alik day wunaam wapak. \v 19 “Aw adiy Juw maa wakuw daya majik, ‘Wun Siysa-ak yikir,’ wadiwun. Aw wun maaj maa wunadiy bapa duwak. \v 20 “Alik ki javik wun gwurak maaj wayaki-tuwadiygwur. Wun gwura maak vikir. Vikuw, gwurawa maaj bwulak. Kidi \it sen\it* wunaam jidaad. Agwak? Wun adiy duw takwak wasapwiy-tuwdiy adi Duwak day kavin kwanadiy dikik. Adiy Juw maa wakuw wuna majik, wunaam jawjaay kwurkuw, aw atawa rinadiwun.” \v 21 Day dikik ata wadiy, “Nyan lapa nyig maa kwar minak. Duw nak maa yaan wu minak. Nyan maa laakw kupwarapa jaav kwurmin. \v 22 “Aw nyan wukik mina mawulaam rinadiy maaj. Nyan bwu wukibana ababa tipab day maa wanadiy minadi Kristen bapak.” \p \v 23 Alik day nyi tasakwukuw, samasam yadiy diki wiyaar. Di ata ganib waan giraab waan ata wadidiy ata ata ginyir God duw takwak van tikidadiy. Di Mawsis diki \it lo\it* simakaan God dikidiy maaj wasapwiydiy duw dayadiy majawa di dayak wap apaan wadidiy day Jisasak wukijibir tidakikik. \v 24 Nuwukadiy wukijibir tidiy diki majik. Nuwukadiy wukijibir maa ti. \v 25-26 Day dim wapakuw, awarwa warjuwdiy. Aw taay Pol ki maaj wadidiy. “God dikidi Mawul, ‘Kidiy duw takwak yin aw,’ wadik, diki maaj wasapwiydi duw, Aysaya, ki mwiya maaj nyanadiy waragak wadil: \q1 ‘Gwur maaj wuki-kigwuraal ab, laakw maa. \q1 Gwur vidika vikigwuraal ab, vi maa. \q1 \v 27 Kidiy duw taakw dayadiy mawul bwu pakwunadiy. \q1 Dayadiy waan bwu takatipi-dadiy. \q1 Dayadiy mil bwu takatipi-dadiy. \q1 Atawa tikwanadiy wunak tipatiyakwuk-dana, aw sipwutiyik-tuwadiy.’ \m God atawa wadidiy.” \v 28 Pol ata wadidiy, “Gwur alik yara awuk. Ki God duw taakw nyigil-kidadiy maaj di bwu wayakidil nuwukadiy jaka tipa kidiy duw takwak. Day wukikidana.” \v 29 [Atawa Pol wakuw, day dim wapakuw, awarwa warjuwdiy.] \p \v 30 Pol nabiy vitiy wiy yapiykuw, alim kwaad. Dikik yadiy duw takwak di wayapiy san rakarak tad. \v 31 Di duw takwak wasapwiy-didiy ata ata God duw takwak van tikidadiy. Yitaypika Duw Jisas Krais kwurdidiy yawiyik kaliva-didiy ab. Duw nak maa watip dikik.