\id REV \h Apocalipsis \toc1 Ña̱ na̱jána̱ha̱ Jesucristo nu̱ Juan \toc2 Apocalipsis \toc3 Ap. \mt1 Ña̱ na̱jána̱ha̱ Jesucristo nu̱ Juan \c 1 \s1 Tá na̱na̱ha̱ Jesucristo mé á nu̱ Juan \p \v 1 Ña̱ yóho cúú ña̱ na̱na̱ha̱ Ndióxi̱ nu̱ú Jesucristo ña̱ ná cuu jána̱ha̱ mé á ña̱ nu̱ú na̱ cúú cuéntá mé á. Ta na̱chindahá Jesucristo in táto̱ mé á nu̱ú ye̱he̱, da̱ cúú Juan, da̱ cája chúun cuéntá mé á já ná ca̱xi tu̱hun táto̱ mé á xi̱hín i̱ ndá a̱ quéa̱ ya̱ha chága̱ chí nu̱u̱. Ta cúú á ña̱ sa̱ cáyati va̱xi. \v 2 Ta ndícani nda̱a̱ ndihi i̱ sa̱há ña̱ na̱xini i̱ xi̱hín nu̱ú i̱ ta na̱ca̱hyí i̱ tócó ndihi ña̱ yóho. Ta na̱sa̱ha̱n Jesucristo tu̱hun a nu̱ú i̱ ña̱ cúú á ña̱ nda̱a̱. \p \v 3 Caji̱i̱ ini ña̱yivi tá cáhvi na ña̱ na̱ca̱hyí i̱ yóho ta caji̱i̱ ini na xíni̱ jo̱ho na ña̱ yóho nani cáhvi inga na ña̱ jáchi̱ cúú á ña̱ na̱quixi cuéntá Ndióxi̱. Caji̱i̱ ini ña̱yivi tá cája na ña̱ cáchí a̱ jáchi̱ sa̱ na̱cayati qui̱ví coo tócó ndihi ña̱ yóho. \s1 Cáhyí Juan ña̱ yóho nu̱ ndíhu̱sa̱ ñuu nu̱ ndítaca na̱ cúú cuéntá Jesús \p \v 4 Ye̱he̱ cúú Juan ta cáhyí i̱ carta yóho nu̱ú ndíhu̱sa̱ ñuu nu̱ ndúu na̱ cúú cuéntá Jesús estado Asia. Ña̱ cúni̱ quéa̱ ná caja cua̱ha̱ Ndióxi̱ ña̱ma̱ni̱ xi̱hi̱n ndó ta ná caja mé á ña̱ ná coo va̱ha ini ndó. Mé Ndióxi̱ íin a viti ta na̱sahi̱in a ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ ñuyíví ta quixi a ñuyíví yóho. Ta cúni̱ ña̱ ná caja cua̱há ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ ña̱ma̱ni̱ xi̱hi̱n ndo̱. Mé a̱ cán cáa tátu̱hun u̱sa̱ ínima̱ yi̱i̱ ta ndúu na nu̱ Ndióxi̱, mé nu̱ íin coo a cómí a̱ cuéntá sa̱há indiví cán. \v 5 Ta cúni̱ ña̱ ná caja cua̱há Jesucristo ña̱ma̱ni̱ xi̱hi̱n ndo̱, mé á cáha̱n ña̱ nda̱a̱ sa̱há ña̱ na̱xini a. Ta mé á na̱sa̱cuu ña̱ nu̱ cuítí na̱nditacu tañu na̱ sa̱ na̱xi̱hi̱. Ta cómí a̱ cuéntá sa̱ha̱ tócó ndihi rey, na̱ cómí cuéntá sa̱há ña̱yivi ñuyíví yóho. Ta quíhvi̱ ini Jesucristo mí ta na̱jándoo a cua̱chí tá na̱xi̱ta̱ ni̱i̱ á ndi̱ca crúxu̱. \v 6 Ta tócó ndihi mí, na̱ cándeé ini mé á na̱jándique táhan mé á mí já ná cacomí a̱ cuéntá sa̱ha̱ yo̱. Ta na̱ndaja mé á mí na̱nduú tátu̱hun ju̱tu̱ ña̱ ná caja cáhnu yó Ndióxi̱, mé a̱ cúú tátá Jesucristo. Cáhnu ná cacuu mé á a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ jáchi̱ íin ndée̱ mé á caja tócó ndihi ña̱ha a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Já ná coo. \p \v 7 Sa̱ na̱cayati qui̱ví quixi Jesucristo tañu vi̱co̱. Ta tócó ndihi ña̱yivi cuni ñahá ta ja̱nda̱ na̱ na̱sahní ñahá cán cuni na a̱. Ta tócó ndihi ña̱yivi ndúu ndijáá ñuu níí cúú sa̱ha̱ ñuyíví canduu cuéha̱ ndiva̱ha ini na sa̱ha̱ mé á. Já ná coo. \p \v 8 Ta já cáchí Jesucristo, xitoho í sa̱ha̱ mé á: “Ye̱he̱ cúú mé a̱ nu̱ cuítí ta ye̱he̱ cúú mé a̱ nu̱ ndíhí jáchi̱ ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ha sa̱ íin va ye̱he̱ ta coo tá coo i̱ va̱tí ná ndihi sa̱há”, cáchí a̱. Mé a̱ cúú Ndióxi̱, ña̱ íin ndée̱ cája tócó ndihi ña̱ha. Ta mé á íin a viti ta na̱sahi̱in a ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ ñuyíví ta quixi a ñuyíví yóho. \s1 Náha̱ Jesucristo nu̱ Juan ndá quia̱hva cáhnu cúú mé á \p \v 9 Ye̱he̱ cúú Juan ta cúú u̱ ñani ndó, na̱ cúú cuéntá Jesús. Ta sa̱há ña̱ cándeé ini i̱ Jesús sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱ñe̱he̱ táhvi̱ i̱ xi̱hi̱n mé ndó cacomí Ndióxi̱ cuéntá sa̱ha̱ ndihí. Ta co̱ó caja toho ña̱ ná ndoho iní ñuyíví yóho jáchi̱ sáhan Ndióxi̱ tu̱hun ndée̱ iní já ná cuu caja ndeé iní tá ndóho iní. Na̱tava xóo na ye̱he̱ ta na̱sa̱ha̱n ñehe na ye̱he̱ isla naní Patmos sa̱há ña̱ na̱xi̱ca nu̱u i̱ na̱ca̱ha̱n i̱ tu̱hun Ndióxi̱, ña̱ cúú ña̱ nda̱a̱, ña̱ na̱jána̱ha̱ Jesucristo nu̱ú i̱. \v 10 Ta ndaja coo na̱ndindaa qui̱vi̱ coo ña̱ na̱sacu ini Jesucristo, xitoho í ta mé tañu já na̱chutú nda̱a̱ ínima̱ i̱ xi̱hi̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ ta já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cóhó in a chí ja̱tá i̱ ta na̱sa̱cuu a tátu̱hun tá tíví na̱ trompeta. \v 11 Ta mé tu̱hun na̱xini jo̱ho i̱ cán na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Ye̱he̱ cúú mé a̱ nu̱ cuítí ta ye̱he̱ cúú mé a̱ nu̱ ndíhí jáchi̱ ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ha sa̱ íin va ye̱he̱ ta coo tá coo i̱ va̱tí ná ndihi sa̱há. Tócó ndihi ña̱ ná cunún yóho xíní ñúhú ca̱hyún ña̱ nu̱ú in libro. Ta já chinda̱hún ña̱ nu̱ú ndihu̱sa̱ ñuu estado Asia nu̱ ndúu na̱ cúú cuéntá mí i̱. Chinda̱hún ña̱ nu̱ú na̱ ndúu ñuu Efeso xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Esmirna xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Pérgamo xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Tiatira xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Sardis xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Filadelfia xi̱hín nu̱ú na̱ ndúu ñuu Laodicea viti —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 12 Tá na̱xini jo̱ho i̱ ña̱ yóho já na̱ndicoto nihni játá i̱ sánde̱hé e̱ yo cáha̱n xi̱hín i̱. Ta já na̱xini i̱ u̱sa̱ ña̱ jiu̱hu̱n cuáán nu̱ sándójó ña̱ túu̱n. \v 13 Ta tañu ña̱ cán na̱xini i̱ in a cúni̱ coo tá cúni̱ coo ña̱yivi ta ndíxi a in jáhma̱ cáni̱ ña̱ ja̱nda̱ sa̱há xínu̱ co̱o a xi̱hín quia̱hva cáni̱ á. Ta na̱xini i̱ ndáca̱a̱n in cinturón ña̱ jiu̱hu̱n cuáán tóco̱ á ta cáni a ja̱nda̱ yati yicá ndícá a̱. \v 14 Ta ijí ji̱ni̱ á cúú á ña̱ yaa ca̱chi̱ tátu̱hun yaa yucú yáhvá. Ta nduchú núú a̱ cúú á tátu̱hun ñúhu̱ i̱ta̱. \v 15 Ta tá quia̱hva yéhe̱ ca̱a ña̱ jándu̱tu̱ na̱ ini horno quia̱hva já yéhe̱ sa̱há. Ta ni̱hi ndiva̱ha cáha̱n mé á ta cúú á tátu̱hun tá xójo̱ cúyu ticui̱í yu̱ta tañu cáva̱. \v 16 Ta na̱xini i̱ ñúhu u̱sa̱ qui̱mi ini ndahá cuáha mé á. Ta ini yúhu̱ a̱ na̱xini i̱ quéta in yuchú cáni̱ ña̱ je̱e̱n ndíví xoo yúhu̱. Ta na̱xini i̱ yéhe̱ ndiva̱ha nu̱u̱ á tá quia̱hva yéhe̱ ca̱ndii ca̱xi̱vi̱ nda̱a̱. \p \v 17 Tá na̱xini i̱ mé á já na̱ndicava i̱ sa̱há tátu̱hun in ndi̱i. Joo mé á na̱chinúu a ndahá cuáha ja̱tá i̱ já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —A̱ cáyi̱hví tohún. Ye̱he̱ cúú mé á nu̱ cuítí ta cúú u̱ mé a̱ nu̱ ndíhí. \v 18 Tácú tá tácú va ye̱he̱. Mé a̱ nda̱a̱ na̱sa̱cuu u̱ ndi̱i joo viti tácú u̱ ta catacu u̱ a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta ye̱he̱ na̱quee va̱ha i̱ tá na̱nditacu tucu u̱ tañu ndi̱i ta viti cómí i̱ cuéntá sa̱há nu̱ ndúu ínima̱ na̱ sa̱ na̱xi̱hi̱. \v 19 Xíní ñúhú ca̱hyún ña̱ na̱xinún. Ta xíní ñúhú ca̱hyún sa̱há ña̱ cúu viti ta já ca̱hyún sa̱há ña̱ coo chága̱ chí nu̱u̱. \v 20 Ña̱ yóho quéa̱ cúni̱ cachi ndíhu̱sa̱ qui̱mi na̱xinún ñúhu ini ndahá cuáha i̱ xi̱hín ndíhu̱sa̱ ña̱ jiu̱hu̱n cuáán nu̱ sándójó ña̱ túu̱n. Ndíhu̱sa̱ qui̱mi cán cúú rí yuhú nu̱u̱ in in na̱ cómí cuéntá sa̱há u̱sa̱ veñu̱hu nu̱ tácá na̱ cúú cuéntá Jesús. Ta ndíhu̱sa̱ nu̱ sándójó ña̱ túu̱n cán cúú á yuhú nu̱u̱ u̱sa̱ veñu̱hu. Ta ña̱ yóho co̱ó na̱xini ña̱yivi jáchi̱ na̱sa̱cuu a ña̱ je̱hé. \c 2 \s1 Ña̱ na̱cachi Jesús xi̱hín na̱ cúú cuéntá mé á ndúu ñuu Efeso \p \v 1 ʼCa̱hyún in carta nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Efeso. Ta ña̱ ca̱hyún cúú ña̱ yóho: “Ña̱ yóho cúú tu̱hun cáha̱n Jesús, mé a̱ ñúhu u̱sa̱ qui̱mi ini ndahá cuáha, mé a̱ xíca nuu tañu u̱sa̱ ña̱ jiu̱hu̱n cuáán nu̱ sándójó ña̱ túu̱n. Ta ña̱ yóho quéa̱ cáha̱n Jesús xi̱hi̱n ndó, na̱ ñuu Efeso: \v 2 Sa̱ cánda̱a̱ ndihi ini i̱ ndá quia̱hva cája ndó. Cánda̱a̱ va̱ha ini i̱ ña̱ ndúcú ndéé ndo̱ cája chúun ndó cuéntá mí i̱. Ta co̱ jándacoo ndó chuun cája ndó cuéntá mí i̱. Ta sa̱ cánda̱a̱ va̱ha ini i̱ ña̱ co̱ ndéé ini ndó xi̱hín ña̱ cája ña̱yivi quini. Ta sa̱ cánda̱a̱ ini i̱ ña̱ sa̱ na̱xito ndojó ndó na̱ cáchí cúú apóstol cuéntá Ndióxi̱ joo co̱ cúú toho na apóstol jáchi̱ cúú ná na̱ tu̱hún cuití va. \v 3 Ta sa̱ cánda̱a̱ cáxí ini i̱ ña̱ co̱ jándacoo ndó cája chúun ndó cuéntá mí i̱. Ta cua̱há ndiva̱ha tañu ndóho ini ndó sa̱há i̱. Ta co̱ cánaá ndó xi̱hín ña̱ yóho. \v 4 Joo íin in ña̱ha cáha̱n cua̱chí i̱ nu̱ ndó sa̱ha̱: Ta ña̱ cúni̱ ca̱ha̱n i̱ sa̱ha̱ cán quéa̱ co̱ cúni̱ ga̱ ndó ye̱he̱ tá quia̱hva na̱cacúni̱ ndó ye̱he̱ ja̱nda̱ mé sa̱ha̱. \v 5 Ña̱ cán quéa̱ ndítahan ndicu̱hu̱n ini ndó ndá quia̱hva na̱cacúni̱ ndó ye̱he̱ jihna. Ta ndítahan nu̱ ndó ndicó co̱o ini ndó ta caja ndó tá quia̱hva na̱caja ndó ja̱nda̱ mé sa̱ha̱. Á tá co̱ó ta xi̱nu̱ ya̱chi̱ i̱ nu̱ ndo̱ ta tavá i̱ ña̱ cándójó, ña̱ túu̱n nu̱ ndo̱. Caja i̱ ña̱ yóho xi̱hi̱n ndo̱ tá ná a̱ ndícó co̱o ini ndó. \v 6 Joo mé a̱ nda̱a̱ cáji̱i̱ ini i̱ xi̱hi̱n ndo̱ jáchi̱ cándají ndó ña̱ núu cája na̱ xíca cuéntá nicolaítas ja̱n. Jáchi̱ co̱ táhán ri ini ye̱he̱ xi̱hín ña̱ núu cája na̱ ja̱n. \v 7 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu: Ndá na̱ ná quee va̱ha tañu tócó ndihi ña̱ núu ñuyíví yóho, na̱ cán cúú na̱ quia̱hva i̱ ña̱ma̱ni̱ nu̱u̱ caxí cui̱hi cúun nu̱ yíto̱, dó cája ña̱ ná catacu ña̱yivi a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Mé yíto̱ cán cándichi dó nu̱ íin Ndióxi̱.” \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Esmirna \p \v 8 ʼCa̱hyún inga carta cu̱hu̱n nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Esmirna. Ta ña̱ ca̱hyún nu̱ ná cúú ña̱ yóho: “Ña̱ yóho quéa̱ cáchí Jesús, mé a̱ cúú á nu̱ cuítí ta cúú á nu̱ ndíhí, mé á sa̱ na̱xi̱hi̱ ta já na̱nditacu tucu a. Ta já cáchí a̱ já xi̱hi̱n ndó, na̱ ñuu Esmirna: \v 9 Sa̱ xíni̱ va̱ha i̱ ndá quia̱hva ndóho ini ndó. Ta xíni̱ ndá quia̱hva cándáhví ndo̱. Joo mé a̱ nda̱a̱ cúú ndó na̱ cui̱cá nu̱ Ndióxi̱. Ta sa̱ xíni̱ ndá quia̱hva cáha̱n núu na sa̱ha̱ ndo̱ jáchi̱ cáchí na̱ cúú ná na̱ Israel joo a̱ ju̱ú na̱. Cúú ná in táhndá na̱ cája cáhnu Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱ va. \v 10 A̱ cáyi̱hví toho ndó sa̱há ña̱ va̱xi nu̱ ndó ndoho ini ndó. Jáchi̱ ña̱yivi quini, na̱ cúú cuéntá tiñáhá sa̱cua̱ha̱ taán na̱ java ndo̱hó veca̱a já coto ndojó na̱ ndo̱hó. Ta ti̱xi u̱xu̱ qui̱vi̱ ndoho ini ndó. Ta xíní ñúhú cándeé tá cándeé ini ndó ye̱he̱ va̱tí ná cahní na̱ ndo̱hó ta já ná caja i̱ ña̱ ñe̱he̱ táhvi̱ ndó catacu ndó a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \v 11 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu: Ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ tócó ndihi ña̱ núu ñuyíví yóho, na̱ cán cúú na̱ a̱ cúhu̱n toho na ndoho ini na indayá. Jáchi̱ tá ndóho ini ña̱yivi indayá cúú á tátu̱hun xíhi̱ na̱ chí i̱vi̱.” \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Pérgamo \p \v 12 ʼCa̱hyún inga carta cu̱hu̱n nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Pérgamo. Ta já cachún já nu̱ carta ja̱n: “Jesús, mé a̱ ñéhe yúchu̱ cáni̱ ña̱ je̱e̱n ndíví xoo yúhu̱ cán quéa̱ cáchí já: \v 13 Sa̱ xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ íin ndó ñuu Pérgamo nu̱ cája Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱ ña̱ cúni̱ mé rí xi̱hín ña̱yivi. Joo xi̱hín ndinuhu ini ndó cája ndó ña̱ táhán ini i̱ xi̱hi̱n. Ta co̱ó na̱jándacoo ndó ña̱ cándeé ini ndó ye̱he̱ va̱tí na̱xini ndó ndá quia̱hva na̱caja na xi̱hín Antipas, mé da̱ na̱candeé cáhnu ini ye̱he̱ cán. Jáchi̱ na̱sahní na̱ da̱ mé ñuu ja̱n nu̱ cómí Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi. \v 14 Joo íin in ña̱ha cáha̱n cua̱chí i̱ nu̱ ndó sa̱ha̱. Jáchi̱ sáhan ndó ña̱ma̱ni̱ nu̱ú java ña̱yivi cán ña̱ ná candi̱co̱ cáhnu na ña̱ na̱jána̱ha̱ Balaam. Mé Balaam ja̱n cúú dá da̱ na̱jána̱ha̱ Balac ndaja caja da jáca̱ha̱n da̱ na̱ Israel caja na cua̱chi tátu̱hun ná cuxu na ña̱ na̱jo̱co̱ ña̱yivi nu̱ú yo̱co̱ ta ná cu̱ju̱ xi̱hi̱n táhan ña̱yivi va̱tí co̱ cúú ná yíi̱ ná á ñájíhí na̱. \v 15 Ta co̱ íin va̱ha ini i̱ xi̱hi̱n ndó, na̱ ñuu Pérgamo jáchi̱ sáhan ndó ña̱ma̱ni̱ nu̱ú java ña̱yivi ña̱ ná candi̱co̱ na̱ ja̱tá na̱ nicolaítas. Ta cándají ndiva̱ha i̱ ña̱ jána̱ha̱ na̱ ja̱n. \v 16 Xíní ñúhú ndicó co̱o ini ndó ta caca va̱ha ndó íchi̱ cuéntá mí i̱. Á tá co̱ó ta sa̱a̱ ya̱chi̱ nu̱ ndúu ndó ja̱n. Ta xi̱hín tu̱hun ca̱ha̱n i̱ cani táhan i̱ xi̱hín na̱ cája cua̱chi ja̱n. Ta mé tu̱hun ca̱ha̱n i̱ cacuu a tátu̱hun yúchu̱ cáni̱ ña̱ cana yuhú u̱. \v 17 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu: Ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ú ña̱ núu já quéa̱ quia̱hva i̱ ña̱ma̱ni̱ nu̱ ná cuxu na pan yi̱i̱, ña̱ cúú tátu̱hun maná, ña̱ na̱quixi indiví. Ta ña̱ yóho cúú á ña̱ na̱sahi̱in je̱hé nu̱ú ña̱yivi. Ta já quia̱hva ri̱ in yu̱ú yaa nu̱ú in in ña̱yivi nu̱ ndáa̱ qui̱ví sa̱á na̱. In túhún na̱ ná ndiquehe yu̱ú yaa cán cúú na̱ xíni̱ yo qui̱vi̱ quéa̱ ndáa̱ nu̱ á.” \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Tiatira \p \v 18 ʼCa̱hyún inga tucu carta ná cu̱hu̱n a̱ nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Tiatira. Ta já cachún já xi̱hi̱n ná: “Ña̱ yóho quéa̱ cáchí Jesús, mé a̱ cúú in túhún ji̱ní já ja̱hyi Ndióxi̱. Ta mé á quéa̱ yéhe̱ nduchú núú a̱ tátu̱hun ñuhú i̱ta̱ ta yéhe̱ sa̱ha̱ tá quia̱hva yéhe̱ ca̱a, ña̱ jándu̱tu̱ na̱ ini horno. Ta mé á cáchí a̱ já xi̱hi̱n ndóhó, na̱ ñuu Tiatira: \v 19 Sa̱ xíni̱ va̱ha i̱ tócó ndihi ña̱ cája ndó. Xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ cúni̱ ndó ye̱he̱. Ta xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ cándeé cáhnu ini ndó ye̱he̱. Ta sa̱ xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ co̱ jándacoo ndó cája ndó ña̱ cáji̱i̱ íní i̱ xi̱hi̱n. Ta sa̱ cánda̱a̱ va̱ha ini i̱ ña̱ ndíhi chága̱ ini ndó cája chúun ndó cuéntá mí i̱ a̱ ju̱ú ga̱ tá na̱casáhá ndo̱ cándeé ini ndó ye̱he̱. \v 20 Joo íin in ña̱ha ña̱ cúni̱ ca̱ha̱n cua̱chí i̱ xi̱hi̱n ndó sa̱ha̱. Jáchi̱ co̱ cúni̱ ndó jána̱ni ndó ñá naní Jezabel, ñá íin tañu ndó ja̱n. Va̱tí cáchí ña̱ ña̱ cáha̱n ñá cuéntá Ndióxi̱ joo xi̱hín ña̱ quixi ji̱ni̱ mé ñá jándahvi ñá na̱ cúú cuéntá mí i̱. Jáchi̱ jáca̱ha̱n ñá na̱ ná cu̱ju̱ xi̱hi̱n táhan na, na̱ co̱ cúú yíi̱ ná á ñájíhí na̱. Ta jána̱ha̱ ñá na̱ ña̱ ná cuxu na ña̱ na̱jo̱co̱ ña̱yivi nu̱ú yo̱co̱. \v 21 Sa̱ na̱sa̱ndati ndiva̱ha i̱ ña̱ ná ndicó co̱o ini ñá sa̱há cua̱chi cája ñá joo co̱ cúni̱ ñá jándacoo ñá ña̱ quíji̱ ñá xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ ña̱. \v 22 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ caja i̱ ña̱ ná qui̱hvi̱ ndeé ña̱ candúhu̱ ñá xi̱to ñá. Ta caja i̱ ña̱ ná ndoho ndiva̱ha ini ndihi da̱ quíji̱ xi̱hi̱n ña̱ tá ná a̱ jándacoo da cua̱chi cája da xi̱hi̱n ña̱ jáchi̱ ña̱ ja̱n cúú ña̱ na̱jána̱ha̱ ñá nu̱ dá caja da. \v 23 Ta caja i̱ ña̱ ná quivi ndihi ja̱hyi ñá. Ta xi̱hi̱n tócó ndihi ña̱ yóho cuni na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ ndúu ndijáá ñuu ña̱ mé a̱ nda̱a̱ xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ cáhvi ini ña̱yivi ta xíni̱ ndaja íin ínima̱ ná. Ta quia̱hva i̱ nu̱ú in in ndó ña̱ ndítahan quehe ndó sa̱há ña̱ na̱caja ndó. \v 24 Ta viti cúni̱ ca̱ha̱n i̱ xi̱hín java ga̱ ndó, na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Tiatira ja̱n. Jáchi̱ co̱ ndíco̱ ndo̱ ja̱tá ña̱ jána̱ha̱ ñá cán ta co̱ ndíco̱ ndó ja̱tá ña̱ cáchí ña̱yivi cúú ña̱ ndíchí ndiva̱ha cuéntá Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱. Ña̱ cúni̱ cachi i̱ xi̱hi̱n mé ndó quéa̱ co̱ó ga̱ inga chuun sáhndá i̱ nu̱ ndo̱. \v 25 Joo xíní ñúhú candita nda̱cú ndo̱ ja̱nda̱ quia̱hva ná sa̱a̱ i̱ nu̱ ndúu ndó ja̱n. \v 26 Ta ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ú ña̱ núu ñuyíví yóho ta cája na ña̱ cúni̱ ye̱he̱ xi̱hín ndinuhu ini na ja̱nda̱ qui̱ví nu̱ ndíhí já quéa̱ caja i̱ ña̱ ná ñe̱he̱ táhvi̱ ná cahnda na chuun nu̱ú ndijáá ña̱yivi ndúu ñuyíví. \v 27 Tá quia̱hva na̱caja Ndióxi̱, tátá i̱ xi̱hín i̱ tá na̱sa̱ha̱n mé á ndée̱ á nu̱ú i̱ quia̱hva já caja i̱ xi̱hín na̱ cándeé ini ye̱he̱. Ñe̱he̱ táhvi̱ ná cacomí na̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi ñuyíví ta cuu caja na tá quia̱hva cúni̱ mé ná. Ta cuu jándihi na sa̱ha̱ mé ña̱yivi ñuyíví tá quia̱hva cája ña̱yivi tá táhví na̱ qui̱ji nda̱hyi̱. \v 28 Ta quia̱hva ri ye̱he̱ ña̱ma̱ní nu̱ú na̱ cúú cuéntá mí i̱ ña̱ ná cacomí na̱ qui̱mi cáhnu, rí quéta tá na̱ti̱vi. \v 29 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu.” \c 3 \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Sardis \p \v 1 ʼCa̱hyún inga tucu carta cu̱hu̱n nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Sardis ta já cachún já xi̱hi̱n dá: “Ña̱ yóho quéa̱ cáchí Jesús, mé a̱ ñúhu ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ ini, ña̱ cúú ndíhu̱sa̱ yuhú nu̱u̱ ínima̱ yi̱i̱ mé á. Ta mé á cómí a̱ ndíhu̱sa̱ qui̱mi ta ña̱ yóho quéa̱ cáchí a̱ xi̱hi̱n ndó, na̱ ñuu Sardis ja̱n: Xíni̱ va̱ha i̱ tócó ndihi ña̱ cája ndó. Ta sa̱ xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ cáhán ña̱yivi ña̱ cája ndó tátu̱hun ña̱yivi tácú va̱tí mé a̱ nda̱a̱ cúú ndó tátu̱hun ndi̱i. \v 2 Xíní ñúhú ndíca̱xi va̱ha ini ndó ta a̱ jándacoo ndó ña̱ va̱ha cája ndó ja̱n jáchi̱ ja̱lóho cúni̱ ndihi sa̱há. Sánde̱hé va̱ha i̱ ña̱ co̱ cája ndó ña̱ nda̱a̱ nu̱ Ndióxi̱, tátá i̱. \v 3 Xíní ñúhú ndicu̱hu̱n ini ndó ña̱ na̱catia̱hva ndó cuéntá mí i̱ ta a̱ jándacoo ndó caja ndó ña̱. Ta xíní ñúhú ndicó co̱o ndó nu̱ Ndióxi̱ ta ndicáxí va̱ha ini ndó. Á tá co̱ó ta jo̱náá cuití xi̱nu̱ co̱o i̱ nu̱ ndo̱ já caja vií i̱ sa̱ha̱ ndo̱. Mé qui̱ví co̱ cáhán ndo̱ xi̱nu̱ co̱o i̱ nu̱ ndo̱ tá quia̱hva jo̱náá xínu̱ da̱ cui̱hná. \v 4 Joo mé a̱ nda̱a̱ ndúu java ndó mé Sardis ja̱n, na̱ co̱ó na̱caja quini mé xi̱hín cua̱chi. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ cuu candixi na jahmá yaa ta já cuu caca tuun na xi̱hín i̱ jáchi̱ íin sa̱há caja na já. \v 5 Jáchi̱ ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ú ña̱ núu ñuyíví yóho já quéa̱ candixi na jahmá yaa. Ta a̱ jándoo i̱ qui̱vi̱ ná nu̱ libro, mé nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi na̱ catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta nu̱ Ndióxi̱, tátá i̱ xi̱hín nu̱ táto̱ mé á ca̱ha̱n cáxí i̱ ña̱ jivi ndusa cúú ná cuéntá mí i̱. \v 6 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu.” \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Filadelfia \p \v 7 ʼCa̱hyún inga tucu carta cu̱hu̱n nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Filadelfia ta já cachún já xi̱hi̱n dá: “Ña̱ yóho quéa̱ cáchí Jesús, mé á cúú ña̱ yi̱i̱ ndiva̱ha ta cúú á ña̱ nda̱a̱. Ta nu̱ mé á íin yáví, ña̱ na̱sa̱comí rey David. Ta tá súná mé á in yéhé ni in na a̱ cu̱ú chicaji ña̱. Ta tá chícaji mé á in yéhé ni in na a̱ cu̱ú cuná ña̱. Ta ña̱ yóho quéa̱ cáchí a̱ xi̱hi̱n ndó, na̱ ndúu ñuu Filadelfia ja̱n: \v 8 Xíni̱ va̱ha i̱ tócó ndihi ña̱ cája ndó. Na̱suná i̱ yéhé nu̱ ndo̱ ta ni in túhún na̱ a̱ cu̱ú chicaji ña̱. Ta cánda̱a̱ va̱ha ini i̱ ña̱ cája tá cája ndó ña̱ na̱sahnda i̱ nu̱ ndo̱ caja ndó va̱tí co̱ó cua̱ha̱ ndée̱ ndó. Ta co̱ chíje̱hé tu̱hun ndó ña̱ xíni̱ ndó ye̱he̱. \v 9 Cande̱hé ndo̱ ña̱ caja i̱ xi̱hín na̱ tu̱hún, na̱ cája cáhnu Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱ sa̱há ña̱ cáchí na̱ cúú ná na̱ Israel joo a̱ ju̱ú toho na. Caja i̱ ña̱ ná caxítí na̱ nu̱ ndo̱ já ná ndicuni na ña̱ mé a̱ nda̱a̱ quíhvi̱ ini i̱ ndo̱hó. \v 10 Co̱ó na̱jándacoo ndó cája ndó ña̱ na̱sahnda i̱ nu̱ ndó caja ndó ta na̱sa̱ha̱n ndeé ini ndó sa̱há ña̱ cán quéa̱ chindeé vi̱ ndo̱hó ná a̱ ndóho toho ndó ña̱ núu va̱xi ja̱tá ña̱yivi ñuyíví yóho. Jáchi̱ tá ná cayati mé hora já casáhá coto ndojó i̱ tócó ndihi ña̱yivi ndúu ñuyíví. \v 11 Ya̱chi̱ sa̱a̱ i̱ nu̱ ndo̱. Ta coto a̱ jándacoo ndó ña̱ cándeé ini ndó ye̱he̱ já quéa̱ ná a̱ ndíquia̱hva i̱ nu̱ú inga na ña̱ sácú va̱ha i̱ quia̱hva i̱ nu̱ mé ndó. \v 12 Ta ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ tócó ndihi ña̱ núu ñuyíví yóho, ndaja i̱ na̱ cán ná cacuu na tátu̱hun ji̱hi̱n, dó cúú ndée̱ veñu̱hu Ndióxi̱, tátá i̱. Ta cán canduu na a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta ja̱ta̱ mé ná ca̱hyí i̱ qui̱vi̱ Ndióxi̱, tátá i̱. Ta sa̱ mé yóho ca̱hyí i̱ qui̱ví ñuu nu̱ íin Ndióxi̱. Mé ñuu yóho cúú á inga Jerusalén, ña̱ sa̱á, ña̱ va̱xi chí indiví nu̱ íin Ndióxi̱. Ta jivi ja̱ta̱ mé ná ca̱hyí i̱ inga qui̱ví sa̱á i̱. \v 13 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu.” \s1 Carta cua̱ha̱n nu̱ú na̱ cúú cuéntá Jesús ndúu ñuu Laodicea \p \v 14 ʼCa̱hyún inga tucu carta cu̱hu̱n nu̱ú da̱ cómí cuéntá sa̱há na̱ cúú cuéntá mí i̱ ndúu ñuu Laodicea ta já cachún já xi̱hi̱n dá: “Ña̱ yóho quéa̱ cáchí Jesús, mé a̱ cúú ña̱ nda̱a̱. Mé a̱ cáha̱n ña̱ nda̱a̱ sa̱há ña̱ na̱xini a xi̱hín nu̱u̱ á ta sáhan tu̱hun a sa̱há. Ta mé á cúú á ña̱ na̱cava̱ha tócó ndihi ña̱ha, ña̱ sácú ini Ndióxi̱ coo. Ta ña̱ yóho quéa̱ cáchí a̱ xi̱hi̱n ndó, na̱ ñuu Laodicea: \v 15 Xíni̱ va̱ha i̱ tócó ndihi ña̱ cája ndó. Ta xíni̱ va̱ha i̱ ña̱ mé ndó co̱ cúú ndó tátu̱hun in ña̱ha ihní ndinuhu. Ta ni co̱ cúú ndó tátu̱hun in ña̱ha vi̱xi ndinuhu jáchi̱ co̱ cája cáhnu ndó ye̱he̱ xi̱hín ndinuhu ini ndó. Va̱ha ná ndinuhu ña̱ vi̱xi ná cacuu ndó á tá ndinuhu ña̱ ihní ná cacuu ndó. \v 16 Joo mé ndó íin java uun ndó jáchi̱ in i̱vi̱ ndáca̱a̱n ínima̱ ndo̱ ta sa̱há ña̱ cán quéa̱ tavá xóo i̱ ndo̱hó nu̱ú i̱. \v 17 Jáchi̱ mé ndó cáchí ndo̱ ña̱ cúú ndó na̱ cuícá ndiva̱ha. Ta cáchí ndo̱ ña̱ va̱ha ndiva̱ha quéhe ndó jáchi̱ ñéhe̱ cua̱ha̱ ndó jiu̱hún. Ta cáchí ndo̱ ña̱ ni in ña̱ha co̱ ndíma̱ní nu̱ ndo̱. Joo mé ndó cúú ndó tátu̱hun na̱ cua̱á ndáhví ndiva̱ha jáchi̱ a̱ ñáha cuni ndó ña̱ co̱ ñéhe̱ táhvi̱ ndó nu̱ Ndióxi̱. Cúú ndó na̱ nda̱hví ndiva̱ha ta cúú ndó tátu̱hun na̱ cua̱á xíca lahla. \v 18 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ cúni̱ jáca̱ha̱n i̱ ndo̱hó ña̱ ná quixi ndó nu̱ú i̱ cueen ndó jiu̱hu̱n cuáán nu̱ú i̱ ña̱ sa̱ na̱xito ndojó na̱ nu̱ ñúhu̱ i̱ta̱ ta já quéa̱ ná cacuu ndusa ndó na̱ cui̱cá. Ta quia̱hva já ndítahan nu̱ ndo̱ cueen ndó jahmá yaa ca̱chi̱ nu̱ú i̱ candixi ndó já ná chija̱hví ndó mé ndó jáchi̱ cacahan nu̱u̱ ndó sa̱há ña̱ xíca lahla uun va ndó. Ta sa̱ mé nu̱ú ye̱he̱ ndítahan cueen ndó ta̱ta̱ chica̱a̱n ndó nduchú núú ndo̱ já quéa̱ ná cuu cande̱hé va̱ha ndó. \v 19 Jáchi̱ jána̱ni i̱ tócó ndihi ña̱yivi, na̱ quíhvi̱ ini i̱ ta jándoho i̱ ini na ña̱ ná caja va̱ha na. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ xi̱hín ndinuhu ini ndó ndítahan ndicó co̱o ini ndó caja ndó ña̱ cúni̱ Ndióxi̱. \v 20 Cande̱hé ndo̱. Ye̱he̱ cúú u̱ tátu̱hun in da̱ cándichi cáni ndáha̱ yéhé vehe ndó ta cána i̱ ndo̱hó. Ta ndá na̱ xíni̱ jo̱ho nu̱ cáha̱n i̱ ta súná na̱ yéhé vehe na nu̱ú i̱ já qui̱hvi i̱ vehe na ta cajíni i̱ xi̱hi̱n ná ta mé ná cajíni na xi̱hín i̱. \v 21 Ta ndá na̱ ná quee va̱ha nu̱ tócó ndihi ña̱ núu ñuyíví yóho, caja i̱ ña̱ ná cuu caco̱o na xi̱hín i̱ indiví nu̱ú cacomí i̱ cuéntá sa̱ha̱ ná indiví. Jáchi̱ quia̱hva já na̱quee va̱ha i̱ nu̱ú ña̱ núu ta viti íin coo i̱ xi̱hi̱n Ndióxi̱, tátá i̱ nu̱ íin coo mé á sáhndá chuun indiví. \v 22 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho ña̱ cáha̱n ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ tácá veñu̱hu” —na̱cachi a. \c 4 \s1 Tá cája cáhnu na Ndióxi̱ indiví \p \v 1 Tá sa̱ na̱ya̱ha tócó ndihi ña̱ yóho já na̱xini i̱ núná in yéhé indiví. Ta mé a̱ na̱xini jo̱ho i̱ nu̱ cuítí ña̱ cáha̱n tátu̱hun trompeta ta na̱ca̱ha̱n tucu a ja̱tá i̱ já na̱cachi a já: \p —Cuáhán ndaa xoo chóho já ná na̱ha̱ i̱ nu̱u̱n ndá quéa̱ coo chága̱ chí nu̱u̱ —já na̱cachi a já xi̱hín i̱. \p \v 2 Chí mé hora já na̱nde̱ta nuu ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ ini i̱. Já na̱xini i̱ mé indiví cán in nu̱ sáco̱o rey ta íin coo in a cán. \v 3 Ta mé a̱ íin coo cán na̱sayéhe̱ nu̱u̱ á tátu̱hun yéhe̱ in yu̱u̱ naní jaspe xi̱hín yu̱u̱ naní cornalina. Ta na̱xini i̱ na̱ca̱va̱ nuu in co̱yánquí nu̱ íin coo a. Ta mé co̱yánquí cán yéhe̱ ri̱ tá quia̱hva yéhe̱ yu̱u̱ cuíi̱ naní esmeralda. \v 4 Ta nu̱ íin coo mé a̱ cán na̱xini i̱ na̱ca̱va̱ ti̱yi̱vi̱ inga o̱co̱ co̱mi̱ táyi̱ va̱ha nu̱ sáco̱o na̱ cómí chuun. Ta na̱xini i̱ o̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱, in in na íin coo nu̱ú in in táyi̱ va̱ha cán. Ta ndího̱co̱ co̱mi̱ mé na̱ sa̱cua̱ha̱ cán ndíxi na jahmá yaa ca̱chi̱. Ta cándójó in ti̱yi̱vi̱ jiu̱hu̱n cuáán ji̱ni̱ in in na̱ cán. \v 5 Ta na̱xini i̱ ña̱ quéta tasa nu̱ íin coo mé a̱ cán. Ta sa̱ mé cán cáhndi̱ tátu̱hun tá cána ja̱vi̱ ta yati mé cán cáyi̱ u̱sa̱ ití xi̱hín ñuhú i̱ta̱. Ta ña̱ yóho cúú á ndíhu̱sa̱ yuhú nu̱u̱ ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱. \v 6 Ta yati mé cán na̱xini i̱ in ña̱ha ta náha̱ tátu̱hun in tañu̱hú, ña̱ yéhe̱ tátu̱hun in yu̱tátá. \p Ta yati jíi̱n nu̱ íin coo a̱ cán na̱ca̱va̱ ti̱yi̱vi̱ co̱mí ña̱ tácú. Ta chí a̱ ju̱ú quia̱hva cua̱ha̱ nduchú núú a̱ chí nu̱u̱ á ta chí ja̱tá. \v 7 Ta in táhan mé ña̱ tácú cán, ña̱ nu̱ cuítí cán cáa tá quia̱hva cáa in león. Ta ña̱ inga cán ña̱ chí i̱vi̱ cáa tá quia̱hva cáa tindi̱qui̱. Ta nu̱ú ña̱ cáhu̱ni̱ cán cúni̱ coo a tá quia̱hva cúni̱ coo nu̱ú ña̱yivi. Ta ña̱ co̱mi̱ cán cáa tá quia̱hva cáa in tíya̱ha̱ tá ndáchí ri̱. \v 8 Ta in in mé ña̱ tácú yóho na̱sahi̱in i̱ñu̱ ndi̱xi̱ a̱. Ta nu̱u̱ á ta ja̱tá na̱chutú nda̱a̱ ña̱ xi̱hín nducú núú. Ta ni ñuú ta ni ndiví co̱ jándacoo ndíco̱mi̱ ña̱ cán cáha̱n já cáchí a̱ já: \q1 Yi̱i̱ ndiva̱ha cúú mé ndó, Ndióxi̱, xitoho nde̱. \q1 Ta cuu caja ndó tócó ndihi ña̱ha. \q1 Mé ndó sa̱ já íin va ndó tá na̱ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ ñuyíví. \q1 Ta sa̱ já íin ndó viti ta já coo tá coo ndó a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ —na̱cachi ndíco̱mi̱ ña̱ tácú cán. \p \v 9 Ta tá cáha̱n mé ña̱ tácú cán já cája cáhnu a Ndióxi̱ ta ndíquia̱hva ndixa̱hvi nu̱ mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey, mé a̱ tácú a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta tá cáha̱n mé ña̱ tácú cán \v 10 já ndícaxítí ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱ cán cája cáhnu na Ndióxi̱, mé a̱ tácú a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta já tíin na ti̱yi̱vi̱ cándójó ji̱ni̱ na̱ jáxi̱nu̱ na̱ ña̱ nu̱ íin coo Ndióxi̱ cán ta já cáchí na̱ já: \q1 \v 11 Ndióxi̱ ma̱ní nde̱, cúú ndó xitoho nde̱ ta ndítahan nu̱ú nde̱ caja cáhnu nde̱ ndo̱hó jáchi̱ mé ndó ndítahan ndicáhnu ndiva̱ha. \q1 Íin ndée̱ ndo̱ caja ndó tócó ndihi ña̱ha ta ndítahan caja cáhnu nde̱ ndo̱hó. \q1 Jáchi̱ na̱cava̱ha ndó tócó ndihi ña̱ha, \q1 ta ndúu ndihi ña̱ha jáchi̱ cúni̱ mé ndó ña̱ ná canduu a. \q1 Ta ndúu a jáchi̱ cúni̱ mé ndó cava̱ha ndó ña̱, já na̱cachi ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱ cán cája cáhnu na Ndióxi̱. \c 5 \s1 Tá na̱xini Juan in libro xi̱hín in ndicachi \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ in libro indiví ini ndáha̱ cuáha mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey. Ta mé libro cán cúú á tutu na̱ti̱ví tuun a ta na̱ca̱hyi̱ ndíví xoo nu̱ á. Ta ndájí tuun a xi̱hín u̱sa̱ sello. \v 2 Ta já na̱xini i̱ in táto̱ Ndióxi̱, ña̱ íin ndiva̱ha ndée̱ a̱. Ta na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cóhó a̱ ta ndáca̱ tu̱hún a̱ já cáchí a̱ já: \p —Ndá na̱ cúú na̱ íin sa̱ha̱ cahnda ndíhu̱sa̱ sello yóho já ná cuná na̱ mé libro ña̱ na̱ti̱ví tuun cán —na̱cachi mé táto̱ Ndióxi̱ cán. \p \v 3 Joo co̱ó na̱ñe̱he̱ ná ni in na̱ íin sa̱ha̱ cahnda ndíhu̱sa̱ sello cán. Ni indiví ni ñuyíví ni nu̱ ndúu na̱ na̱xi̱hi̱ co̱ó na̱ndiñe̱he̱ ná ni in na cuu cahnda ndíhu̱sa̱ sello cán ña̱ ná cande̱hé na̱ ña̱ ndáa̱ nu̱ mé libro cán. \v 4 Ta já na̱casáhá sácu ndiva̱ha i̱ jáchi̱ co̱ó na̱ndiñe̱he̱ ná ni in túhún na̱ íin sa̱ha̱ cahnda ndíhu̱sa̱ sello cán ña̱ cande̱hé na̱ ini mé libro cán cahvi na ña̱ ndáa̱ nu̱ á. \v 5 Joo in táhan na̱ sa̱cua̱ha̱ cán na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —A̱ cuácu ga̱ún jáchi̱ Jesús, mé á cúú tátu̱hun león, ña̱ na̱quixi chi̱chi Judá ta na̱quixi a chi̱chi rey David, mé a̱ cán na̱quee va̱ha ta na̱sa̱hnu̱ a̱ nu̱ tócó ndihi ña̱ núu ñuyíví. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ cuu cahnda ndíhu̱sa̱ sello ta já cuná mé á libro cán —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 6 Ta na̱xini i̱ cándichi Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho tañu na̱ sa̱cua̱ha̱ ta tañu ndíco̱mí ña̱ tácú cán. Ta mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán cándichi a nu̱ sáco̱o rey ta náha̱ xi̱cá ña̱ na̱jándicue̱he̱ na̱ mé á tá na̱sahní ñahá na̱. Ta na̱xini i̱ íin u̱sa̱ ndíqui̱ a̱ xi̱hín u̱sa̱ nduchú núú a̱. Ta ña̱ yóho cúú á ndíhu̱sa̱ yuhú nu̱u̱ ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱, ña̱ na̱chindahá mé á níí cúú sa̱há ñuyíví. \v 7 Ta mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho cán na̱xi̱nu̱ a̱ ta na̱tiin a mé libro cán ndahá cuáha mé á íin coo nu̱ sáco̱o rey. \v 8 Ta tá na̱tiin a mé libro ña̱ na̱ti̱ví tuun cán já na̱ndi̱ca xítí ndíco̱mi̱ ña̱ tácú cán xi̱hi̱n ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱ cán nu̱ mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. Ta tócó ndihi na̱ cán cáñee arpa ndáha̱ ná jácaha na. Ta cáñee co̱ho̱ chíñíhmá, ña̱ jiu̱hu̱n cuáán ndáha̱ ná ta na̱chutú nda̱a̱ ña̱ xi̱hín ju̱sa támi̱ sáhan. Ta ña̱ cán cúú yuhú nu̱ú tu̱hun ña̱ xíca̱ ta̱hví na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱ nu̱ á. \v 9 Ta xi̱hín ña̱ sa̱á xíta na cája cáhnu na mé á já cáchí na̱ já: \q1 Nu̱ mé ndó cáni ndiquehe ndó mé libro ja̱n ta cahnda ndó sello ña̱ ná cuná ndó ña̱. \q1 Jáchi̱ mé ndó na̱xi̱hi̱ ndó na̱caja ña̱yivi. \q1 Ta tá na̱xi̱ta̱ ni̱i̱ ndo̱ já na̱xeen ndó ña̱yivi ná cacuu na cuéntá Ndióxi̱. \q1 Ta mé ndó na̱cha̱hvi ndó sa̱há na̱ na̱quixi ndijáá chi̱chi xi̱hín na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun xi̱hín na̱ ndúu ndijáá ñuu xi̱hín ndijáá nación. \q1 \v 10 Ta mé ndó na̱ndaja ndó ña̱yivi yóho cacuu na tátu̱hun ju̱tu̱ já ná caja cáhnu na Ndióxi̱. \q1 Ta mé na̱ cán cacomí na̱ cuéntá sa̱há ña̱yíví ndúu ñuyíví, cáchí na̱ cája cáhnu na mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. \p \v 11 Tá na̱ndihi já na̱sande̱hé tucu u̱. A̱nda̱ já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cua̱há ndiva̱ha millón táto̱ Ndióxi̱ cája cáhnu na mé á íin coo nu̱ sáco̱o rey. Na̱ca̱va̱ ti̱yi̱vi̱ na̱ ndúu na ja̱tá ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán xi̱hín ja̱tá ndího̱co̱ co̱mi̱ na̱ sa̱cua̱ha̱ cán. \v 12 Ta já cáha̱n cóhó tócó ndihi mé táto̱ Ndióxi̱ cán já cáchí na̱ já: \q1 Mé Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho, rí na̱xi̱hi̱ na̱caja ña̱yivi, íin sa̱há caja tócó ndihi ña̱ha xi̱hi̱n ndée̱ á. \q1 Ta íin sa̱há ndiquehe a tócó ndihi ña̱ cuícá ta íin sa̱há ndiquehe ndihi a ña̱ ndi̱chí ta íin sa̱há ndiquehe a tócó ndihi ndée̱. \q1 Ta íin sa̱há ña̱ ná ndiñehe jícó ña̱yivi mé á. \q1 Ta íin sa̱há caja cáhnu na mé á ta íin sa̱há ña̱ ná cata na nu̱ mé á, cáchí tócó ndihi na̱ cán cája cáhnu na mé á. \p \v 13 Ta quia̱hva já na̱xini jo̱ho ri̱ cáha̱n tócó ndihi ña̱ha ña̱ na̱cava̱ha Ndióxi̱ ndúu indiví xi̱hín ña̱ ndúu ñuyíví xi̱hín ña̱ ndúu ti̱xi ñundáhyi̱ ta xi̱hín ña̱ ñúhu ini tañu̱hú. Tócó ndihi ña̱ na̱cava̱ha Ndióxi̱ yóho cája cáhnu a mé á ta já cáchí a̱ já: \q1 Ná ndicáhnu ndiva̱ha Ndióxi̱, mé á íin coo nu̱ sáco̱o rey. \q1 Ta ná ndicáhnu ndiva̱ha Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho. \q1 Ná caja cáhnu í mé á ta ná ndiñehe jícó ña̱yivi mé á jáchi̱ mé á quéa̱ íin ndée̱ caja tócó ndihi ña̱ha. \q1 Ná caja cáhnu yó mé á a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱, já cáchí tócó ndihi na̱ cán. \p \v 14 Já na̱nducú ñehe ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán tu̱hun já cáchí a̱ já: \p —Já ná coo. \p Ta tá na̱cachi a ña̱ yóho já na̱caxítí ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱ cán cája cáhnu na Ndióxi̱, mé á tácú a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \c 6 \s1 Tá na̱sahnda Jesucristo ndíhu̱sa̱ sello \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱sahnda Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho cán sello nu̱ cuítí cán, ña̱ cúú táhan ndíhu̱sa̱ sello cán. Ta tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in táhan ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán xi̱hín i̱ ta ta̱chi̱ yúhu̱ a̱ cúú á tátu̱hun tá cána ja̱vi̱. Ta já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Naha quíi̱, cande̱hún yóho —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 2 A̱nda̱ já na̱sande̱hé e̱ ta já na̱xini i̱ in cuáyi̱ cúxú ta na̱xini i̱ cánúu in da̱ta̱a ja̱ta̱ ri̱. Ta ndáha̱ da̱ cán na̱xini i̱ cáñee in arco. Ta na̱xini i̱ ña̱ na̱ñe̱he̱ dá in ti̱yi̱vi̱ cánúu ji̱ni̱ dá. Ta cáji̱i̱ íní da̱ na̱queta da jáchi̱ cúú dá da̱ sa̱ na̱quee va̱ha ta ñéhe̱ táhvi̱ dá quee va̱ha tucu da. \p \v 3 Ta a̱nda̱ já na̱xini i̱ na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán inga sello, ña̱ cáhi̱vi̱ cán. Já na̱xini jo̱ho i̱ ña̱ na̱ca̱ha̱n inga tucu táhan ndíco̱mi̱ mé a̱ tácú cán xi̱hín i̱. Já cáchí a̱ já xi̱hín i̱: \p —Naha quíi̱, cande̱hún yóho —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 4 Ta já na̱xini i̱ na̱queta inga cuáyi̱ ta cúú rí rí cuáhá. Ta mé da̱ cánúu ja̱ta̱ ri̱ cán na̱ñe̱he̱ táhvi̱ dá jácani táhan da ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta na̱ñe̱he̱ táhvi̱ dá caja da ña̱ ná cahní ndaja táhan mé ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta na̱xini i̱ na̱ñe̱he̱ dá in yuchú cáni ña̱ cáhnu cáñee a ndáha̱ dá. \p \v 5 Ta tá na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho inga sello, ña̱ cáhu̱ni̱ já na̱xini jo̱ho i̱ na̱ca̱ha̱n mé ña̱ tácú, ña̱ cáhu̱ni̱ cán xi̱hín i̱ já na̱cachi a já: \p —Naha quíi̱ cande̱hún yóho —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p Ta tá na̱sande̱hé e̱ já na̱xini i̱ in cuáyi̱ ndáhyí tu̱un ta já na̱xini i̱ ña̱ cáñee in ña̱ sácui̱ta ña̱ha ndáha̱ mé da̱ cánúu ja̱ta̱ rí cán. \v 6 Ta tañu ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a ta já cáchí a̱ já: \p —Ndiví yaa xíní ñúhú caja chúun í já cuu cueén in túhún la̱á kilo trigo. Ta in qui̱vi̱ níí xíní ñúhú caja chúun í já cuu cueén u̱ni̱ kilo cebada. Joo a̱ quiáhva ndó ña̱ma̱ni̱ ña̱ ná ti̱ví sítí xi̱hi̱n vino —na̱cachi a. \p \v 7 Ta tá na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho inga sello, ña̱ cáco̱mi̱ cán já na̱xini jo̱ho i̱ na̱ca̱ha̱n mé ña̱ tácú, ña̱ cáco̱mi̱ cán xi̱hín i̱ já na̱cachi a já: \p —Naha quíi̱ cande̱hún yóho —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 8 Ta tá na̱sande̱hé e̱ já na̱xini i̱ in cuáyi̱ cuáán joho. Ta da̱ cánúu ja̱ta̱ rí cája ña̱ ná quivi ña̱yivi. Ta ja̱ta̱ mé da̱ cán na̱xini i̱ ndíco̱ da̱ sáhndá chuun sa̱há nu̱ ndúu ndi̱i. Ta na̱ñe̱he̱ táhvi̱ ndíví da̱ cava̱ha da tondóhó ñuyíví já ná caja da ña̱ ná cahní táhan cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta jári na̱sahní da̱ na̱ xi̱hín ta̱ma̱ ndeé ta xi̱hín cue̱he̱ ta xi̱hín ndijáá quití yúcú ndúu ñuyíví ja̱nda̱ quia̱hva na̱xi̱hi̱ in táhndá nu̱ú co̱mi̱ táhndá ña̱yivi ndúu níí cúú sa̱ha̱ ñuyíví. \p \v 9 Ta tá na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán inga sello, ña̱ cáhu̱hu̱n já na̱xini i̱ in nu̱ náa̱ ta ti̱xi mé cán ndúu ínima̱ ña̱yivi, na̱ na̱xi̱hi̱ sa̱há ña̱ na̱ca̱xi tu̱hun na tu̱hun Ndióxi̱ nu̱ú ña̱yivi xi̱hín ndinuhu ini na. \v 10 Ta cáyuhú cóhó na̱ já cáchí na̱ já: \p —Tátá Ndióxi̱, mé ndó cúú ndó ña̱ yi̱i̱ ndiva̱ha ta cája ndó ña̱ nda̱a̱ cuití va. Ta cuu caja ndó tócó ndihi ña̱ha. Ndaja cáa chá qui̱ví caja vií ndó sa̱há ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta já caja ndó ña̱ ná cha̱hvi na sa̱há ña̱ na̱caja na na̱sahní na̱ nde̱he̱ —cáchí na̱ ndúu ti̱xi náa̱ cán. \p \v 11 A̱nda̱ já na̱ñe̱he̱ ná jahmá yaa candixi na ta na̱tahnda chuun nu̱ ná ña̱ ná candati tóo chága̱ na̱ ja̱nda̱ quia̱hva ná xi̱nu̱ co̱o nu̱ú java ga̱ na̱ cúú cuéntá Jesús quivi na caja ña̱yivi ñuyíví sa̱há ña̱ cája chúun na cuéntá Jesucristo. Ta ja̱nda̱ quia̱hva ná quivi ndihi na̱ yóho já cavií sa̱há ña̱yivi na̱caja quini xi̱hi̱n ná. \p \v 12 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho inga sello, ña̱ cáhi̱ñu̱ cán. Já na̱xini i̱ na̱ta̱an ndiva̱ha ta na̱xini i̱ na̱nduu tu̱ún ca̱ndii tátu̱hun in jáhma̱ tu̱ún sá ndíxi na̱ ndúu ndií. Ta níí cúú yo̱o̱ na̱xi̱nu̱ cuáhá ni̱i̱ ri̱. \v 13 Ta ndijáá qui̱mi na̱quee rí indiví ta na̱cu̱yu rí nu̱ ñúhu̱. Cúú á tátu̱hun tá quíji nihni ta̱chi̱ ndeé ndiva̱ha ti̱tó ñu̱hú ta já cúyu cui̱hi, rí cuíi̱ nu̱ ñúhu̱. \v 14 Na̱ndihi sa̱ha̱ indiví ta na̱ndaco̱o va̱ha ña̱ tátu̱hun tá ndíti̱vi̱ in yívi̱ ña̱ co̱ xíní ñúhú ga̱ na̱. Ta tócó ndihi yúcu̱ xi̱hín tócó ndihi isla ma̱hñú tañu̱hú na̱ndija̱ma ndihi ña̱ ta co̱ ndúu ga̱ ña̱ nu̱ú na̱sa̱nduu a. \v 15 Ta tócó ndihi na̱ cómí cuéntá sa̱há ñuyíví na̱ndaco̱o je̱hé na̱ tañu cáva̱. Ta na̱chiñee na tañu tóto̱ chí yúcu̱ cua̱ha̱n na̱. Ta cán na̱chije̱hé ri na̱ sáhndá chuun nu̱ soldado xi̱hi̱n tócó ndihi na̱ cui̱cá xi̱hi̱n tócó ndihi na̱ íin ndée̱ cája ña̱ náhnu ñuyíví yóho. Ta jári tócó ndihi na̱ cómí in xitoho cuéntá sa̱ha̱ xi̱hi̱n tócó ndihi na̱ xíca núná mé na̱ndaco̱o je̱hé na̱ tañu cáva̱ xi̱hín tañu tóto̱ cán. \v 16 Ta cáchí na̱ cáha̱n na̱ xi̱hi̱n yúcu̱ ta cáha̱n na̱ xi̱hi̱n cáva̱ ña̱ ná cu̱yu a ja̱ta̱ ná ta ná chije̱hé a̱ na̱ ña̱ ná a̱ cúni mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey cán na̱. Ta yíhví na̱ Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho cán jáchi̱ sa̱ na̱xo̱jo̱ ini a ta va̱xi a jándihi a sa̱ha̱ ná. \v 17 Jáchi̱ sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱ví jándoho mé á ini na ta ni in na co̱ ndéé ini. \c 7 \s1 Ndíca̱xi Ndióxi̱ in táhndá na̱ Israel \p \v 1 Tá sa̱ na̱ya̱ha tócó ndihi ña̱ yóho já na̱xini i̱ ndíta co̱mi̱ táto̱ Ndióxi̱ ndíco̱mí xoo nu̱ quíxi ta̱chi̱ nu̱ ndíco̱mí xoo níí cúú sa̱ha̱ ñuyíví. Ta tíin a ta̱chi̱ já ná a̱ cuícó ga̱ ta̱chi̱ ja̱tá ñuyíví ta ná a̱ cuícó ga̱ ta̱chi̱ nu̱ú tañu̱hú ta ni nu̱ú ni in yíto̱. \v 2 Ta já na̱xini i̱ na̱quixi inga táto̱ Ndióxi̱ xoo nu̱ quéta ca̱ndii. Ta mé táto̱ Ndióxi̱ yóho na̱xini i̱ ñéhe a sello Ndióxi̱, mé á tácú indiví. Ta já na̱xini jo̱ho i̱ na̱cayuhú mé táto̱ Ndióxi̱ yóho nu̱ú ndíco̱mi̱ java ga̱ táto̱ Ndióxi̱, mé na̱ na̱ñe̱he̱ táhvi̱ caja ña̱ núu xi̱hín ñuyíví ta xi̱hín tañu̱hú viti ta já na̱cachi a já xi̱hi̱n ná: \p \v 3 —Candati ndó. A̱ cája núu ndó xi̱hín ñuyíví ta ni xi̱hín tañu̱hú ta ni xi̱hín ni in yíto̱. Jáchi̱ jihna ñúhú xíní ñúhú cacú in sello taan na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱, mé a̱ cája cáhnu mí —na̱cachi a. \p \v 4 Ta na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a ndaja cúú ña̱yivi na̱na̱ni sello yóho taan na. Cúú ná in ciento i̱vi̱ jico co̱mi̱ mil ña̱yivi Israel ta cúú ná na̱ na̱quixi ndíhu̱xu̱ i̱vi̱ chi̱chi na̱ Israel. \v 5 In táhndá cúú u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Judá ta na̱na̱ni sello taan na̱ cán. Ta inga u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Rubén na̱quehe sello taan na. Ta quia̱hva já na̱qui̱hvi ri sello taan u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Gad \v 6 xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Aser xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Neftalí xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Manasés \v 7 xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Simeón xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Leví xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Isacar \v 8 xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Zabulón xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi José xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ mil na̱ na̱quixi chi̱chi Bejamín na̱na̱ni sello taan na. \s1 Tá na̱xini Juan cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi ndíxi jahmá yaa \p \v 9 Tá na̱ndihi já na̱sande̱hé e̱ já na̱xini i̱ cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi. Ta ni in na a̱ cu̱ú cahvi ñahá sa̱há ña̱ cua̱ha̱ cúú ná. Ta cúú ná na̱ na̱quixi ndijáá chi̱chi ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta cúú ná na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun. Ta cúú ná na̱ ndúu ndijáá ñuu xi̱hín ndijáá nación ñuyíví. Ta na̱xini i̱ ndíta na nu̱ Ndióxi̱, mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey. Ta ndíta na nu̱ Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. Ta tócó ndihi na ndíxi na jahmá yaa ca̱chi̱ ta cáñee ñu̱u̱ ndáha̱ ná. \v 10 Ta tócó ndihi na cáyuhú cóhó na̱ já cáchí na̱ já: \q1 Ndióxi̱, mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey xi̱hi̱n Jesús, \q1 mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán na̱jáca̱cu a mí, cáchí na̱. \m \v 11 Ta na̱xini i̱ ndíta tócó ndihi táto̱ Ndióxi̱ cája cáhnu na mé á íin coo nu̱ sáco̱o rey. Ta na̱ca̱va̱ ti̱yi̱vi̱ na̱ ndúu na ja̱tá na̱ sa̱cua̱ha̱ cán xi̱hín ja̱tá ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán. Ta já na̱caxítí tócó ndihi na ja̱nda̱ quia̱hva na̱cani ndaa taan na nu̱ ñúhu̱ ta já na̱casáhá na̱ cája cáhnu na Ndióxi̱. \v 12 Já cáchí na̱ já: \q1 Já ná coo. Cája cáhnu nde̱ ndo̱hó ta ndíñehe jícó nde̱ qui̱vi̱ mé ndó. \q1 Jáchi̱ ndíchí ndiva̱ha ji̱ni̱ ndo̱ ta ndiquia̱hva nde̱ ndixa̱hvi nu̱ ndo̱. \q1 Ta ndítahan coo toní ñúhú nde̱ xi̱hi̱n ndo̱ jáchi̱ mé ndó cúú ndó ña̱ íin ndée̱ cája tócó ndihi ña̱ha. \q1 Ta já ná coo tócó ndihi ña̱ yóho nu̱ mé ndó a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Já ná coo, na̱cachi na̱ cán cája cáhnu na Ndióxi̱. \p \v 13 A̱nda̱ já na̱xi̱nu̱ in táhan na̱ sa̱cua̱ha̱ cán nu̱ú i̱ já na̱nda̱ca̱ tu̱hún na̱ ye̱he̱ já na̱cachi na já xi̱hín i̱: \p —Á co̱ xínu̱n ndá na̱ cúú na̱ ndíxi jahmá yaa yóho ta ndá na̱quixi na —na̱cachi na xi̱hín i̱. \p \v 14 Já na̱nducú ñehe e̱ tu̱hun nu̱ ná já na̱cachi i̱ já xi̱hi̱n ná: \p —Ye̱he̱ co̱ xíni̱ toho i̱ joo mé ndó sa̱ xíni̱ va̱ha ndó ndá na̱ cúú ña̱yivi yóho —na̱cachi i̱ xi̱hi̱n ná. \p Ta já na̱cachi na já xi̱hín i̱: \p —Na̱ ndíxi jahmá yaa yóho cúú ná na̱ na̱ya̱ha nu̱ú cua̱há ndiva̱ha tondóhó mé qui̱vi̱ tá na̱ndoho ndiva̱ha ini na. Ta viti sa̱ na̱ndoo cua̱chi na xi̱hín ni̱i̱ Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho. \v 15 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ ndíta na nu̱ Ndióxi̱, mé á íin coo nu̱ sáco̱o rey. Ta ñuú ta ndiví cája ndíví na̱ nu̱ mé á ini veñu̱hu a. Ta mé Ndióxi̱, mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey cán ndáá va̱ha mé á na̱ jáchi̱ íin tuun a xi̱hi̱n ná. \v 16 Ta co̱ó ga̱ jo̱co quixi nu̱ ná ta ni a̱ íchi̱ ga̱ ini na ticui̱í ta ni a̱ cáyi̱ ga̱ na̱ cája ca̱ndii ta ni a̱ ndíhi ga̱ ini na sa̱há ña̱ ihní. \v 17 Jáchi̱ Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán ndáca̱a̱n ma̱hñú nu̱ sáco̱o rey cán ta candaa mé á na̱ tá quia̱hva ndáá in pastó ndicachi ja̱na̱ dá. Ta candaca mé á na̱ cu̱hu̱n na̱ nu̱ cána ticui̱í, dó cája ña̱ ná catacu na a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta ya̱có Ndióxi̱ ticui̱í nu̱u̱ tócó ndihi na̱ sácu —na̱cachi na̱ sa̱cua̱ha̱ cán xi̱hín i̱. \c 8 \s1 Tá na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán inga sello, ña̱ cáhu̱sa̱ \p \v 1 Tá na̱sahnda Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán inga sello, ña̱ cáhu̱sa̱ já na̱catáji̱ níí tócó ndihi ña̱ha indiví tátu̱hun ti̱xi java hora. \v 2 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ ndíta u̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ nu̱ á. Ta in in mé táto̱ Ndióxi̱ cán na̱ñe̱he̱ ná in in trompeta. \v 3 Já na̱xi̱nu̱ inga táto̱ Ndióxi̱ candichi a nu̱ náa̱ ña̱ íin yati nu̱ íin coo Ndióxi̱ nu̱ sáco̱o rey cán. Ta cáñee in co̱ho̱ chíñíhmá ndáha̱ á, ña̱ jiu̱hu̱n cuáán. Ta na̱ñe̱he̱ á cua̱há ndiva̱ha ju̱sa, ña̱ jo̱co̱ a̱ ña̱ nu̱ náa̱, ña̱ na̱cava̱ha xi̱hín jiu̱hu̱n cuáán. Ta quia̱hva já jo̱co̱ ri a nu̱ náa̱ cán ña̱ xíca̱ ta̱hví na̱ cúú cuéntá Jesús nu̱ Ndióxi̱. \v 4 Ta mé ñi̱hma̱ na̱cana nu̱ú co̱ho̱ chíñíhmá cáñee ndáha̱ táto̱ Ndióxi̱ cán na̱ndindita cua̱ha̱n nu̱ Ndióxi̱ tá quia̱hva ndíndita ña̱ xíca̱ ta̱hví na̱ cúú cuéntá mé á nu̱ á. \v 5 A̱nda̱ já na̱tiin táto̱ Ndióxi̱ cán co̱ho̱ chíñíhmá ta já na̱jáchutú a̱ ña̱ xi̱hi̱n tití ñúhu̱, ña̱ na̱quehe a nu̱ náa̱ cán. Ta já na̱cuihna ña̱ ja̱tá ñuyíví. A̱nda̱ já na̱casáhá cáhndi̱ tátu̱hun tá cána ja̱vi̱. Ta ja̱ndá jo̱ho xójo̱ cúu ta cána tasa ta na̱quixi in nditáan ndeé ndiva̱ha ja̱tá ñuyíví. \s1 Tá na̱tiví ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ trompeta \p \v 6 Tá na̱ndihi já na̱sa̱canduu tia̱hva ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ tiví na̱ trompeta ña̱ cáñee ndáha̱ na̱. \p \v 7 Ta in táhan ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ cán na̱casáhá na̱tiví a̱ mé trompeta cán. Ta já na̱cu̱yu ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hín ñíí ña̱ na̱ca̱va̱ táhan xi̱hín ni̱i̱ ja̱tá ñuyíví. Ta chí na̱ca̱yi̱ in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá ñuyíví yóho ta jári na̱qui̱hvi ñúhu̱ in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá yíto̱ ndíta yúcu̱ ta jári yu̱cu̱ cuíi̱ na̱ca̱yi̱ ndihi a. \p \v 8 Tá na̱ndihi já na̱tiví táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhi̱vi̱ cán inga trompeta. Ta na̱xini i̱ na̱ja̱ni̱ tátu̱hun in yúcu̱ cándaha xi̱hi̱n ñúhu̱ cua̱ha̱n ndicava nu̱ú tañu̱hú. Ta in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá tañu̱hú cán na̱nduu dó ni̱i̱. \v 9 Ta in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá tócó ndihi ña̱ha ñúhu ini tañu̱hú na̱xi̱hi̱ a̱. Ta quia̱hva já na̱ndihi sa̱ha̱ in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá barco na̱sandojó nu̱ú tañu̱hú cán. \p \v 10 Ta táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱ni̱ cán na̱tiví a̱ inga trompeta ta já na̱xini i̱ na̱quee in qui̱mi cáhnu cándaha xi̱hi̱n ñúhu̱ i̱ta̱ va̱xi rí ndícava rí ñuyíví. Na̱quee rí indiví ta na̱ndicava rí nu̱ ñúhu̱ nu̱ú in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá yu̱ta xi̱hín chi̱co̱ho̱ nu̱ cána ticui̱í. \v 11 Ta mé qui̱mi cán naní rí ña̱ o̱va̱. Ta na̱caja rí ña̱ na̱caho̱va̱ in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá ticui̱í. Ta na̱xi̱hi̱ cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi tá na̱xihi na dó o̱va̱ cán. \p \v 12 Tá na̱ndihi já na̱tiví táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáco̱mi̱ cán inga trompeta já na̱naá in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá nu̱ú ca̱ndii cán. Ta quia̱hva já na̱caja ri a xi̱hín yo̱o̱ ta xi̱hín qui̱mi. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ co̱ó na̱cuu tu̱u̱n va̱ha ca̱ndii xi̱hín yo̱o̱ xi̱hín qui̱mi cán. Ña̱ cán quéa̱ na̱cama̱ní tátu̱hun in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá tu̱u̱n ca̱ndii cán ja̱tá ñuyíví. Ta quia̱hva já na̱cama̱ni̱ tu̱u̱n yo̱o̱ xi̱hín qui̱mi ñuú. \p \v 13 Tá na̱ndihi já na̱sande̱hé e̱ ta já na̱xini jo̱ho i̱ cáti̱ ndi̱xi̱ in táto̱ Ndióxi̱ ndáchí a̱ ma̱hñú indiví. Ta cáyuhú cóhó a̱ já cáchí a̱ já: \p —Ay, ay, ay ndáhví nahá na̱cuu ña̱yivi ndúu ñuyíví jáchi̱ ndají ndoho ini na tá ná tiví u̱ni̱ ga̱ táto̱ Ndióxi̱ trompeta —cáchí a̱. \c 9 \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱tiví táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱hu̱n cán inga trompeta. Ta na̱xini i̱ na̱quee in qui̱mi indiví ta na̱ndicava rí ja̱tá ñuyíví. Ta na̱ñe̱he̱ táhvi̱ rí cacomí rí yáví ña̱ cuu cuná ri̱ yávi̱ cúná ndiva̱ha, ña̱ co̱ xínu̱ nu̱ ndíhi nu̱u̱. \v 2 Ta mé qui̱mi na̱suná ri̱ yuyéhé mé yávi̱ cúná já na̱ndindita ñi̱hma̱ tátu̱hun ña̱ ndíndita yúhu̱ horno cáyi̱. Ta mé ñi̱hma̱ na̱cana cán na̱jánaá nu̱ú ca̱ndii xi̱hín nu̱ú ta̱chi̱ viti. \v 3 Ta tañu ñi̱hma̱ cán na̱queta cua̱há ndiva̱ha ti̱ca, rí na̱ndicui̱ta nuu níí cúú ñuyíví. Ta na̱ñe̱he̱ táhvi̱ rí cacuu rí rí cue̱he̱ tá quia̱hva cue̱he̱ líhma̱. \v 4 Ta na̱tahnda chuun nu̱ rí ña̱ ná a̱ jándihi toho rí sa̱há yu̱cu̱ ni sa̱há ña̱ha cuíi̱ ni sa̱ha̱ yitó cuíi̱ ñuyíví yóho. Jáchi̱ na̱tahnda chuun nu̱ rí ña̱ ná tiin rí ña̱yivi cuití va, na̱ co̱ cándaa marca Ndióxi̱ taan. \v 5 Joo co̱ó na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ní cahní rí na̱. Ña̱ na̱caja rí xi̱hi̱n ná quéa̱ ná tiin rí na̱ ña̱ ná ca̱hma na ti̱xi u̱hu̱n yo̱o̱. Ta tá quia̱hva cáhma na tá tíin líhma̱ na̱ quia̱hva já cáhma na tiin rí na̱. \v 6 Mé qui̱vi̱ já nducú ña̱yivi quivi va̱ha na joo a̱ cúu quivi na. Va̱tí cúni̱ quivi na joo a̱ cúu quivi na. \p \v 7 Mé ti̱ca tíin ñahá cán ndáa rí tá quia̱hva ndáa cuáyi̱, rí ndúu tia̱hva cu̱hu̱n cani táhan. Ta tá quia̱hva cúni̱ coo ti̱yi̱vi̱, ña̱ jiu̱hu̱n cuáán sándójó ji̱ni̱ rey quia̱hva já cúni̱ coo ña̱ cándójó ji̱ni̱ rí cán. Ta tá quia̱hva cúni̱ coo nu̱ú ña̱yivi quia̱hva já cúni̱ coo nu̱u̱ ri̱. \v 8 Ta tá quia̱hva íin ijí ji̱ni̱ na̱ji̱hí quia̱hva já íin ijí ji̱ni̱ ri̱. Ta tá quia̱hva ndáa nu̱hu león quia̱hva já ndáa nu̱hu rí. \v 9 Ta jáhvi yicá ndícá mé ti̱ca cán xi̱hín jahmá ca̱a, ña̱ sándixi soldado cáni táhan na. Ta tá cáhma cáti̱ ndi̱xi̱ ri̱ cúú á tátu̱hun tá cáti̱ sa̱ha̱ cua̱ha̱ cuáyi̱ tá ñúhu rí carreta xínu rí cua̱ha̱n rí cani táhan rí. \v 10 Ta íin íñu̱ ndóho̱ ri̱ ña̱ tíin tátu̱hun ndohó líhma̱. Ta xi̱hín ña̱ cán na̱ñe̱he̱ táhvi̱ rí tiin rí ña̱yivi ña̱ ná ca̱hma na ti̱xi u̱hu̱n yo̱o̱. \v 11 Ta mé da̱ cómí cuéntá sa̱ha̱ mé ti̱ca cán naní da̱ Abadón tu̱hun hebreo ta naní da̱ Apolión tu̱hun griego. Ta qui̱vi̱ dá cúni̱ cachi a da̱ jándihi sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ha. Ta da̱ cán cúú da̱ cómí cuéntá sa̱ha̱ yávi̱, ña̱ co̱ xínu̱ nu̱ ndíhi nu̱u̱ cán. \p \v 12 Sa̱ na̱ya̱ha in tondóhó cáhnu joo cáma̱ni̱ i̱vi̱ chága̱ ña̱ quixi. \p \v 13 Tá na̱ndihi já na̱tiví táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhi̱ñu̱ cán inga trompeta ta já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a na̱queta tañu ndíco̱mí ndíqui̱ quéta in in xoo ti̱to̱ nu̱ náa̱, ña̱ jiu̱hu̱n cuáán, ña̱ cándichi nu̱ íin Ndióxi̱ cán. \v 14 Ta já na̱cachi mé a̱ cán já xi̱hi̱n mé táto̱ Ndióxi̱ cáhi̱ñu̱, ña̱ ñéhe trompeta cán: \p —Janí ndíco̱mi̱ táto̱ ña̱ ndíco̱ yuhú yu̱ta cáhnu naní Eufrates ja̱n —na̱cachi a. \p \v 15 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱ja̱ni̱ ndíco̱mi̱ táto̱ na̱sa̱ndi̱co̱ cán ña̱ ná cahní na̱ in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá ña̱yivi ndúu ñuyíví. Jáchi̱ sa̱ na̱quee jíni va na chuun ña̱ caja na ña̱ yóho. Ta sa̱ xíni̱ na̱ ndá hora ta ndá qui̱vi̱ ta ndá yo̱o̱ ta ndá cui̱a̱ caja na ña̱. \v 16 Ta na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a ndaja cúú na̱ soldado cándójó cuáyi̱ cua̱ha̱n cán. Ta cúú ná i̱vi̱ ciento millón soldado. \p \v 17 Ta cúni̱ ndicani i̱ nu̱ ndo̱ ndaja ndáa cuáyi̱ ja̱na̱ ná, rí na̱xini i̱ cán. Na̱xini i̱ ña̱ yóho tátu̱hun in sa̱ni joo co̱ quíji̱ toho i̱. Ta na̱xini i̱ mé da̱ cándójó cuáyi̱ cán na̱chija̱hvi da yicá ndícá da̱ xi̱hín in ca̱a, ña̱ cúú á color cuáhá ni̱i̱ xi̱hi̱n color ndíhí tica̱yi xi̱hi̱n color cuáán ita. Ta ndáa ji̱ni̱ cuáyi̱ tá quia̱hva ndáa ji̱ní león ta yúhu̱ ri̱ quéta ñúhu̱ i̱ta̱ xi̱hín ñi̱hma̱ xi̱hín azufre. \v 18 Ta in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá ña̱yivi na̱xi̱hi̱ na̱ na̱caja u̱ni̱ nu̱ú tondóhó na̱quixi ja̱tá ñuyíví yóho. Na̱xi̱hi̱ na̱ xi̱hi̱n ñúhu̱ cáyi̱ ta xi̱hín ñi̱hma̱ ta xi̱hi̱n azufre, ña̱ na̱queta yuhú cuáyi̱. \v 19 Jáchi̱ yúhu̱ mé cuáyi̱ cán xi̱hi̱n ndóho̱ ri̱ cúú nu̱ ndáca̱a̱n ndée̱ ri̱. Tá quia̱hva ndáa co̱o quia̱hva já ndáa ndóho̱ ri̱. Ta xi̱hi̱n mé yiquí jíní co̱o cán cája quini rí xi̱hín ña̱yivi. \p \v 20 Tócó ndihi java ga̱ ña̱yivi, na̱ co̱ó na̱ndihi sa̱ha̱ xi̱hín tondóhó na̱quixi ja̱ta̱ ñuyíví, na̱ cán na̱caja yi̱i̱ va na ña̱ núu na̱sa̱caja na. Ta na̱caja cáhnu yi̱i̱ va na ña̱ quini. Ta co̱ó na̱jándacoo na cája cáhnu na yo̱co̱, ña̱ na̱cava̱ha na xi̱hín jiu̱hu̱n cuáán ta xi̱hín jiu̱hu̱n cúxú ta xi̱hín ca̱a cuáán ta xi̱hín yu̱u̱ ta ja̱nda̱ ña̱ na̱cava̱ha na xi̱hi̱n yíto̱ viti. Ta mé yo̱co̱ yóho a̱ cu̱ú cande̱hé a̱ ta ni co̱ tácu̱ jo̱ho a ta ni a̱ cu̱ú caca nuu a. Joo na̱caja cáhnu tá na̱caja cáhnu na ña̱. \v 21 Ta ni co̱ó na̱jándacoo na ña̱ sáhní na̱ ndi̱i. Ta ni co̱ó na̱jándacoo na ña̱ ta̱jí cája na. Ta ni co̱ó na̱jándacoo na ña̱ ndúu na xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ ná á ñájíhí na̱. Ta ni co̱ó na̱jándacoo na ña̱ cája cuíhná na̱. \c 10 \s1 Tá na̱xini Juan ña̱ cáñee in libro loho ini ndáha̱ inga táto̱ Ndióxi̱ \p \v 1 A̱nda̱ já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱, ña̱ íin cua̱há ndiva̱ha ndée̱. Na̱nuu a indiví na̱quee a va̱xi a tañu in vi̱co̱ ta cánúu in co̱o̱ yánquí ji̱ni̱ á. Ta yéhe̱ nu̱u̱ á tá quia̱hva yéhe̱ ca̱ndii. Ta sa̱há cúú á tátu̱hun i̱vi̱ ji̱hi̱n cándaha xi̱hi̱n ñúhu̱. \v 2 Ta ini ndáha̱ mé á na̱xini i̱ cáñee in libro loho ña̱ na̱ti̱vi̱ tátu̱hun yívi̱ joo na̱ndindi̱ca̱ ña̱. Ta na̱chinúu mé á sa̱ha̱ cuáha nu̱ú tañu̱hú ta na̱chinúu a sa̱ha̱ íti a nu̱ ñúhu̱. \v 3 Ta na̱cayuhú cóhó a̱ tátu̱hun tá ndáhyi̱ león. Ta tá na̱cayuhú a̱ já na̱xini jo̱ho i̱ ña̱ na̱ca̱ha̱n cóhó u̱sa̱ tasa tá na̱cana ña. \v 4 Tá na̱ndihi na̱ca̱ha̱n ndíhu̱sa̱ tasa cán já na̱nducú u̱ ca̱hyí i̱ ña̱ na̱cachi a joo na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a̱ na̱quixi chí indiví ta já cáchí a̱ já xi̱hín i̱: \p —A̱ cáhyún ña̱ na̱cachi ndíhu̱sa̱ tasa na̱cana ja̱n. Xíní ñúhú coo je̱hé a̱ —na̱cachi mé a̱ cán xi̱hín i̱. \p \v 5 A̱nda̱ já na̱xini i̱ mé táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cánúu in sa̱há nu̱ú tañu̱hú ta inga sa̱há nu̱ ñúhu̱ cán, na̱ndiñehe a ndahá cuáha indiví. \v 6 Ta já na̱ca̱ha̱n mé á qui̱vi̱ Ndióxi̱ ta já na̱sa̱ha̱n tu̱hun a jáchi̱ Ndióxi̱ tácú a̱ a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱, mé á na̱cava̱ha indiví xi̱hi̱n ñuyíví xi̱hín tañu̱hú xi̱hi̱n tócó ndihi ña̱ha íin nu̱u̱ á. Ta já na̱cachi mé táto̱ Ndióxi̱ já: \p —A̱ cáyáncá ga̱ \v 7 jáchi̱ tá ná casáhá tiví táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱sa̱ cán trompeta já xi̱nu̱ co̱o nu̱ tócó ndihi ña̱ na̱sacu ini Ndióxi̱ coo je̱hé ja̱nda̱ sa̱nahá. Jáchi̱ sa̱ na̱ca̱xi tu̱hun mé á xi̱hín profeta cuéntá mé á ña̱ ná ca̱ha̱n na̱ sa̱há ña̱ yóho nu̱ú ña̱yivi —cáchí táto̱ Ndióxi̱. \p \v 8 A̱nda̱ jáví na̱xini jo̱ho i̱ na̱ca̱ha̱n tucu mé táto̱ Ndióxi̱ indiví já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Cuáhán quehe libro loho núná nu̱u̱ cán. Ndiquehe a ndáha̱ táto̱ Ndióxi̱, mé a̱ cánúu in sa̱ha̱ nu̱ú tañu̱hú ta inga sa̱há nu̱ ñúhu̱ ja̱n —na̱cachi a. \p \v 9 Tá na̱sa̱a̱ i̱ nu̱ táto̱ Ndióxi̱ cán já na̱xi̱ca̱ i̱ nu̱ á ña̱ ná quia̱hva libro loho cán nu̱ú i̱. Ta já na̱nducú ñehe táto̱ Ndióxi̱ cán tu̱hun nu̱ú i̱ já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Yóho íin libro loho joo xíní ñúhú casún ña̱. Va̱tí mé a̱ nda̱a̱ tá ná casún ña̱ cacuu a tátu̱hun tá casún ñu̱ñu̱ jáchi̱ cavi̱ji̱ ndiva̱ha yúhu̱n caja ña. Joo tá na̱ndihi nduu a ña̱ o̱va̱ ini ti̱sún —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 10 Tá na̱ndihi já na̱tiin i̱ mé libro loho ndáha̱ táto̱ Ndióxi̱ cán ta já na̱saxí i̱ ña̱. Ta na̱cavi̱ji̱ yuhú u̱ xi̱hi̱n á tátu̱hun ñu̱ñu̱. Joo tá sa̱ na̱cocó i̱ ña̱ já na̱caho̱va̱ ña̱ ini ti̱xi i̱. \v 11 A̱nda̱ já na̱tahnda chuun nu̱ú i̱ já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Ndítahan nu̱u̱n ca̱xi tu̱hun tucún xi̱hín ña̱yivi ña̱ cáha̱n Ndióxi̱ sa̱há cua̱há ndiva̱ha ñuu xi̱hín cua̱há ndiva̱ha nación nu̱ cáha̱n na̱ ndijáá tu̱hun. Ta xíní ñúhú ca̱xi tu̱hún ña̱ nu̱ú ndijáá na̱ cómí cuéntá sa̱há ñuyíví —na̱cachi a xi̱hín i̱. \c 11 \s1 I̱vi̱ na̱ cúú testigo \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱sa̱ha̱n na̱ in yíto̱ vara, dó chiquia̱hvá nu̱ú i̱. Ta tá cúni̱ coo ndo̱o̱ já cúni̱ coo mé vara cán. Ta já na̱cachi na já xi̱hín i̱: \p —Candichi ta chiquia̱hvún veñu̱hu cáhnu Ndióxi̱. Ta ndítahan chiquia̱hvún nu̱ náa̱ Ndióxi̱ viti. Ta ndítahan cahvún ndaja cúú na̱ cája cáhnu Ndióxi̱ mé ja̱n. \v 2 Joo coto a̱ chíquia̱hvún ñundáhyi̱, ña̱ cáva̱ nuu ndíco̱mí ti̱to̱ yéhé veñu̱hu cán. Jáchi̱ sa̱ na̱ndíquia̱hva Ndióxi̱ ña̱ yóho nu̱ú ña̱yivi tóho̱ ña̱ ná caja tá quia̱hva cúni̱ mé ná xi̱hín Jerusalén, ña̱ cúú ñuu yi̱i̱ ña̱ha Ndióxi̱ ti̱xi i̱vi̱ jico i̱vi̱ yo̱o̱. \v 3 Ta já chindahá ye̱he̱ i̱vi̱ testigo, na̱ candixi jahmá ndáhyí, ña̱ ndíxi ña̱yivi tá cándií ini na. Ta cu̱hu̱n na̱ ca̱ha̱n na̱ sa̱há ye̱he̱ ti̱xi in mil i̱vi̱ ciento u̱ni̱ jico qui̱vi̱ —na̱cachi na. \p \v 4 Ta na̱xini i̱ i̱vi̱ yitó olivo xi̱hín i̱vi̱ nu̱ sándójó íti̱, dó cúú yuhú nu̱u̱ testigo ndíta nu̱ Ndióxi̱, mé a̱ sáhndá chuun nu̱ú ñuyíví. \v 5 Ta ni in na a̱ cu̱ú caja ni in ña̱ha xi̱hi̱n ndíví testigo Ndióxi̱ yóho jáchi̱ cuu caja na ña̱ ná cana ñúhu̱ i̱ta̱ ini yúhu̱ ná ta cuu chica̱a̱n ñúhu̱ na̱ já ná jándihi na sa̱há na̱ i̱hvi̱ na̱. Ta quia̱hva já quivi ndá na̱ ná nducú caja xíxi xi̱hi̱n ná. \v 6 Ndíví mé testigo Ndióxi̱ yóho íin ndée̱ ná chicaji na indiví já ná a̱ cúun ja̱vi̱ nani cáha̱n na̱ cuéntá Ndióxi̱ nu̱ú ña̱yivi. Ta íin ndée̱ ná ndaja na ticui̱í ña̱ ná nduu dó ni̱i̱. Ta íin ndée̱ ná chica̱a̱n na̱ ndá cue̱he̱ cúni̱ mé ná chica̱a̱n na̱ ja̱tá ñuyíví yóho. Ta núná nu̱ ná caja na ña̱ ndaja tañu cúni̱ mé ná. \v 7 Joo tá sa̱ na̱ndihi na̱ca̱ha̱n ndíví testigo yóho xi̱hín ña̱yivi ja̱nda̱ jáví quixi in quití quini, rí queta tañu yávi̱, ña̱ co̱ xínu̱ nu̱ ndíhi nu̱u̱ cán. Ta já cani táhan rí xi̱hi̱n ndíví na̱ cán ta quee va̱ha rí xi̱hi̱n ná ta cahní rí na̱. \v 8 Ta já canduu yiquí cu̱ñu ndíví na̱ cán ma̱hñú java nda̱a̱ cáyé ñuu Jerusalén nu̱ú na̱sahní na̱ Jesucristo, mé á cúú xitoho í. Ta mé ñuu Jerusalén yóho cúú á yuhú nu̱u̱ ñuu Sodoma xi̱hín nación Egipto sa̱há cua̱chi cua̱há cája ña̱yivi ndúu cán. \v 9 Ta ña̱yivi ndúu ndijáá ñuu xi̱hi̱n ndijáá nación xi̱hi̱n na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun xi̱hín na̱ na̱quixi ndijáá chi̱chi cuni na yiquí cu̱ñu mé testigo Ndióxi̱ yóho ti̱xi u̱ni̱ qui̱ví java. Ta a̱ quiáhva toho na ña̱ma̱ni̱ jándu̱xu̱ na̱ ndíví testigo Ndióxi̱ yóho. \v 10 Ta ña̱yivi ndúu ñuyíví caji̱i̱ ndiva̱ha ini na sa̱há ña̱ na̱xi̱hi̱ ndíví testigo Ndióxi̱ yóho. Ta cávatá na̱ ja̱nda̱ quia̱hva jasá ña̱ha nu̱ táhan joho na sa̱há ña̱ na̱xi̱hi̱ ndíví testigo Ndióxi̱, na̱ na̱jándoho ndiva̱ha ini ña̱yivi ñuyíví xi̱hín ña̱ na̱ca̱ha̱n na̱. \v 11 Joo tá sa̱ na̱ya̱ha u̱ni̱ qui̱ví java chí jánditacu Ndióxi̱ ndíví testigo cán já ná ndaco̱o tucu na. Ta tá ná cuni ña̱yivi ña̱ yóho casáhá qui̱ji ni̱nu na xi̱hín ña̱ yíhví na̱. \v 12 A̱nda̱ já cuni jo̱ho ndíví testigo cán in a cáha̱n cóhó indiví. Ta já cachi a já xi̱hi̱n ná: \p —Cuándaa ndó chóho —cachi a já xi̱hi̱n ná. \p Já ndaa na indiví tañu in vi̱co̱ nu̱ú ndihi na̱ i̱hvi̱ na̱. \v 13 Ta mé hora já ta̱an ndeé ndiva̱ha. Ta jándihi a in táhndá nu̱ú u̱xu̱ táhndá mé ñuu cáhnu cán ta já quivi u̱sa̱ mil ña̱yivi. Ta na̱ co̱ó na̱xi̱hi̱ cán chutú nda̱a̱ na̱ xi̱hín ña̱ yíhví na̱ ta já casáhá na̱ caja cáhnu na Ndióxi̱, mé a̱ íin indiví. \p \v 14 Sa̱ na̱ya̱ha va tondóhó cáhi̱vi̱. Joo sa̱ cátivi tondóhó cáhu̱ni̱ va̱xi a. \s1 Tá na̱tiví táto̱ Ndióxi̱ trompeta cáhu̱sa̱ \p \v 15 Ta táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱sa̱ cán na̱tiví a̱ inga trompeta. Ta tá na̱tiví a̱ do̱ já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cóhó cua̱ha̱ ná indiví. Já cáchí na̱ já: \q1 Ta viti na̱ndindaa hora sáhndá Ndióxi̱, xitoho í xi̱hi̱n Jesucristo chuun. \q1 Ta mé á quéa̱ na̱chindahá Ndióxi̱ cacomí a̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi. \q1 Ta íin ndée̱ a̱ cahnda chuun nu̱ú ñuyíví yóho a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱, na̱cachi cua̱ha̱ ná mé indiví. \m \v 16 Ta ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱, na̱ na̱ca̱va̱ ti̱yi̱vi̱ na̱sa̱nduu coo nu̱ táyi̱ va̱ha yati nu̱ íin coo Ndióxi̱ cán, na̱caxítí na̱ ja̱nda̱ quia̱hva na̱cani ndaa taan na nu̱ ñúhu̱ ta na̱caja cáhnu na Ndióxi̱. \v 17 Já na̱cachi na já xi̱hi̱n á: \q1 Ndíquia̱hva nde̱ ndixa̱hvi nu̱ ndóhó, Ndióxi̱, xitoho nde̱, mé a̱ íin ndée̱ caja tócó ndihi ña̱ha. \q1 Ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ ñuyíví na̱sahi̱in va mé ndó. \q1 Ta sa̱ já íin ndó viti ta quixi tucu ndó. \q1 Ndáha̱ mé ndó íin ndihi ndée̱ viti sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱casáhá ndo̱ sáhndá ndo̱ chuun nu̱ú ña̱yivi. \q1 \v 18 Ta ña̱yivi ndúu níí cúú ñuyíví na̱casáhá na̱ xójo̱ ndiva̱ha ini na. \q1 Joo viti na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱vi̱ caja xíxi ndó xi̱hín na̱ cán. \q1 Ta viti na̱xi̱nu̱ co̱o hora caja vií ndó sa̱há na̱ sa̱ na̱xi̱hi̱. \q1 Ta sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o hora cha̱hvi ndó nu̱ú na̱ profeta, na̱ cáha̱n cuéntá mé ndó. \q1 Já na̱xi̱nu̱ co̱o hora cha̱hvi ndó nu̱ú na̱ cúú cuéntá mé ndó, na̱ cája cáhnu mé ndó, \q1 ta co̱ó caja toho a á cúú ná na̱ náhnu á cúú ná na̱ válí. \q1 Ta na̱xi̱nu̱ co̱o hora jándihi ndó sa̱há ña̱yivi quini, na̱ cája ña̱ núu xi̱hín ñuyíví yóho, cáchí na̱ cán cája cáhnu na Ndióxi̱. \p \v 19 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱nu̱na̱ yéhé veñu̱hu Ndióxi̱, ña̱ íin indiví. Ta cán tívi ndáca̱a̱n sa̱to̱ arca ña̱ha Ndióxi̱. Ta já na̱casáhá cána tasa. Ta na̱xini jo̱ho i̱ ja̱ndá joho va̱a cúu tácu̱ cáha̱n na̱. Ta na̱casáhá cána ja̱vi̱ ta táan ndeé ndiva̱ha ta cúun ndiva̱ha ñíí. \c 12 \s1 Na̱xini Juan ña̱ ndúcú in co̱o quini caja xíxi rí xi̱hín in ñáñáha̱ \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱ya̱ha in ña̱ xitúhún ndiva̱ha indiví. Na̱queta in ñáñáha̱, ñá cátíví jáhma̱ ña̱ cúú ca̱ndii. Ta cándichi ñá ja̱tá yo̱o̱. Ta cánúu in ti̱yi̱vi̱ ji̱ni̱ ñá, ña̱ na̱cacutú xi̱hín u̱xu̱ i̱vi̱ qui̱mi. \v 2 Ta sa̱ víxi̱ ñá cacu ja̱hyi ñá. Ta ndáhví ndáhyi̱ ñá jáchi̱ ndóho ndiva̱ha ini ñá ja̱nda̱ quia̱hva ná cacu ja̱hyi ñá. \v 3 Tá na̱ndihi já na̱ya̱ha inga ña̱ha cáhnu indiví. Na̱xini i̱ in co̱o quini, rí cuáhá. Ta íin u̱sa̱ ji̱ni̱ ri̱ xi̱hi̱n u̱xu̱ ndíqui̱ ri̱. Ta cánúu in ti̱yi̱vi̱ ja̱tá in in yiquí jíní ri̱ cán. \v 4 Ta mé co̱o quini cán na̱ñuhu rí in táhndá nu̱ú u̱ni̱ táhndá qui̱mi ndúu indiví xi̱hi̱n ndóho̱ ri̱. Ta já na̱janí ri̱ mé qui̱mi cán ja̱tá ñuyíví. Ta mé co̱o quini cán na̱nda̱ca̱ ndichi rí yati nu̱ íin ñáñáha̱ cácu ja̱hyi cán jáchi̱ cúni̱ rí caxí rí ja̱hyi ñá tá ná cacu a. \v 5 Tá na̱ndihi já na̱cacu in ta̱a ja̱hyi ñá, da̱ cahnda ndeé chuun sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱yivi ñuyíví. Joo na̱sañehe Ndióxi̱ a̱ ni̱nu nu̱ íin coo mé á. \v 6 Ta na̱xi̱nu̱ ñáñáha̱ cán cua̱ha̱n ñá chí xoo yucú íchí jáchi̱ mé cán sa̱ na̱sacu tia̱hva Ndióxi̱ nu̱ú cuu coo ñá coto ñahá ti̱xi in mil i̱vi̱ ciento u̱ni̱ jico qui̱vi̱. \p \v 7 Tá na̱ndihi já na̱casáhá cúu tondóhó indiví. Ta na̱xini i̱ Miguel xi̱hín táto̱ Ndióxi̱ na̱cani táhan na xi̱hín co̱o quini cán ta xi̱hi̱n táto̱ mé rí. \v 8 Joo co̱ó na̱cuu quee va̱ha co̱o quini cán xi̱hi̱n táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cán quéa̱ co̱ó na̱cuu canduu chága̱ rí cán indiví. \v 9 Ña̱ cán quéa̱ na̱jácana Ndióxi̱ mé rí cán ja̱nda̱ ñuyíví yóho. Mé rí na̱sahi̱in rí ja̱nda̱ sa̱nahá ndiva̱ha. Ta naní rí Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱, rí jándahvi tócó ndihi ña̱yivi ndúu ñuyíví. Mé rí xi̱hi̱n tócó ndihi táto̱ rí ndíco̱ ja̱ta̱ ri̱ na̱jácana Ndióxi̱ ri̱ ja̱nda̱ ñuyíví yóho. \p \v 10 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cóhó in a indiví já cáchí a̱ já: \p —Sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱ví ca̱cu ndaa ínima̱ ña̱yivi jáchi̱ cómí Ndióxi̱ cuéntá sa̱ha̱ ná xi̱hi̱n ndée̱ mé á. Ta sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱ví cahnda Jesucristo chuun, mé a̱ na̱chindahá Ndióxi̱ cacomí cuéntá sa̱há ña̱yivi. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ sa̱ na̱taxí Ndióxi̱ tiñáhá sa̱cua̱ha̱ nu̱ íin mé á jáchi̱ ñuú ta ndiví na̱sahi̱in rí nu̱ mé á chica̱a̱n rí cua̱chi ja̱tá na̱ cúú cuéntá Jesús. \v 11 Mé na̱ cúú cuéntá Jesús na̱quee va̱ha na xi̱hi̱n ri̱ sa̱há ña̱ na̱caja Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho tá na̱xi̱ta̱ ni̱i̱ á ndi̱ca crúxu̱ sa̱ha̱ ná. Ta na̱quee va̱ha na xi̱hi̱n ri̱ jáchi̱ co̱ó na̱jándacoo na cáha̱n na̱ ña̱ nda̱a̱ sa̱há Jesús. Ta co̱ yíhví toho na quivi na sa̱ha̱ mé á. \v 12 Tócó ndihi ndó, na̱ ndúu indiví xíní ñúhú caji̱i̱ ini ndó. Joo ndáhví na̱há na̱cuu na̱ ndúu ñuyíví xi̱hín na̱ ndúu ini tañu̱hú. Jáchi̱ xójo̱ ndiva̱ha ini tiñáhá sa̱cua̱ha̱ ta na̱nuu rí caja xíxi rí xi̱hi̱n ndó jáchi̱ cánda̱a̱ va̱ha ini rí ña̱ sa̱ ja̱ chá cuití cúni̱ ndihi sa̱ha̱ ri̱ —na̱cachi a indiví. \p \v 13 Tá na̱canda̱a̱ ini mé co̱o quini cán ña̱ na̱jácana Ndióxi̱ rí ñuyíví já na̱casáhá ri̱ ndicui̱ta ñee rí ñáñáha̱, ñá na̱cacu ja̱hyi cán. \v 14 Joo na̱ñe̱he̱ ñá i̱vi̱ ndi̱xi̱ náhnu ndiva̱ha, ña̱ cúú tátu̱hun ndi̱xi̱ tíya̱ha̱. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱ndachí xícá ña̱ nu̱ mé co̱o quini cán cua̱ha̱n ñá yucú íchí nu̱ú na̱sahi̱in ñá. Ta cán coto na ña̱ ti̱xi u̱ni̱ cui̱a̱ java. \v 15 Tá na̱ndihi já na̱caja mé co̱o quini cán ña̱ ná queta cua̱há ndiva̱ha ticui̱í yúhu̱ ri̱. Ta já na̱cava̱ha rí in yu̱ta jáchi̱ cúni̱ rí játañu rí mé ñáñáha̱ cán. \v 16 Joo na̱chindeé ñundáhyi̱ ñáñáha̱ cán jáchi̱ na̱nda̱ta̱ ta na̱xihi ndihi a ticui̱í na̱cana yúhu̱ mé rí cán. \v 17 Ta xi̱hín ña̱ yóho ví ga̱ ví na̱xo̱jo̱ ini co̱o quini cán xi̱hi̱n ñáñáha̱. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱quee rí cua̱ha̱n rí cani táhan rí xi̱hín java ga̱ táhan na̱ na̱quixi chi̱chi mé ñá. Mé na̱ yóho cúú ná na̱ cája ña̱ sáhndá tu̱hun Ndióxi̱ ta co̱ jándacoo na cája na ña̱ nda̱a̱ ña̱ na̱jána̱ha̱ Jesucristo nu̱ ná. \c 13 \s1 Tá na̱xini Juan i̱vi̱ quití quini \p \v 1 Tá cándichi i̱ nu̱ú ñu̱tí yuhú tañu̱hú já na̱xini i̱ na̱queta in quití quini tañu tañu̱hú cán. Ta na̱sahi̱in u̱sa̱ yiquí jíní ri̱ xi̱hín u̱xu̱ ndíqui̱ ri̱. Ta cánúu in ti̱yi̱vi̱ ja̱tá in in ndíqui̱ ri̱. Ta ndáa̱ tu̱hun ña̱ cána̱há xi̱hi̱n Ndióxi̱ nu̱ú in in yiquí jíní ri̱. \v 2 Mé quití quini na̱xini i̱ yóho, cáa rí tá quia̱hva cáa ndicaha. Ta sa̱ha̱ rí ndáa ña̱ tá quia̱hva ndáa sa̱ha̱ oso. Ta yúhu̱ ri̱ cúú á tátu̱hun yúhu̱ león. Ta mé co̱o quini cán na̱sa̱ha̱n rí ndée̱ rí nu̱ mé quití quini, rí na̱queta ini tañu̱hú yóho ña̱ ná cuu cacomí ri̱ cuéntá sa̱há ña̱ cómí mé co̱o quini cán cuéntá sa̱ha̱. Ta cúú cája rí ña̱ cúú cája mé co̱o quini. \v 3 Ta in táhan ndíhu̱sa̱ yiquí jíní mé quití quini cán na̱ndicue̱he̱ cáhví ña̱. Joo tá na̱ndihi já na̱ndiva̱ha ña̱. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ ndaja táhan ña̱yivi ndúu ñuyíví na̱catóntó ndiva̱ha na. Ta já na̱casáhá na̱ ndíco̱ na̱ ja̱ta̱ mé quití quini cán. \v 4 Ta na̱caja cáhnu ña̱yivi co̱o quini cán jáchi̱ na̱sa̱ha̱n rí ndée̱ rí nu̱ú quití quini cán. Ta quia̱hva já na̱caja cáhnu na mé quití quini cán já cáchí na̱ já: \p —Co̱ó ga̱ inga rí cáhnu chága̱ nu̱ quití quini yóho. Ta ni in rí a̱ cúu qui̱hvi cani táhan xi̱hi̱n ri̱ —cáchí na̱ cája cáhnu na mé quití quini cán. \p \v 5 Ta mé quití quini cán na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ ña̱ ná ca̱ha̱n rí tu̱hun quini ndiva̱ha, ña̱ jándihi̱hvi̱ rí Ndióxi̱. Ta na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ cahnda rí chuun ti̱xi i̱vi̱ jico i̱vi̱ yo̱o̱. \v 6 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱casáhá cáha̱n quini rí sa̱ha̱ Ndióxi̱ ta jándihi̱hvi̱ rí mé á xi̱hín ña̱ núu cáha̱n ri̱. Ta cáha̱n núu rí sa̱ha̱ mé nu̱ íin Ndióxi̱ cán xi̱hín sa̱ha̱ tócó ndihi na̱ ndúu indiví. \v 7 Ta na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ cani táhan rí xi̱hín na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱ ja̱nda̱ quia̱hva quee va̱ha rí xi̱hi̱n ná. Ta na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ cahnda rí chuun sa̱há ndaja táhan ña̱yivi na̱quixi ndijáá chi̱chi xi̱hín na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun xi̱hín na̱ ndúu ndijáá ñuu xi̱hín ndijáá nación. \v 8 Tócó ndihi ña̱yivi ñuyíví caja cáhnu na quití quini cán jáchi̱ ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ ñuyíví co̱ó na̱ca̱hyi̱ toho qui̱vi̱ ná nu̱ libro nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi na catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Mé libro yóho íin a nu̱ Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho, rí na̱xi̱hi̱ ndi̱ca crúxu̱. \p \v 9 Cuni jo̱ho va̱ha ndó, na̱ va̱ha jo̱ho. \v 10 Ndá na̱ ná chica̱a̱n in na veca̱a, cu̱hu̱n ri mé va na veca̱a. Ta ndá na̱ ná cahní inga na xi̱hi̱n yuchú cáni̱, xi̱hi̱n yuchú cáni̱ quivi ri mé va na. Sa̱há ña̱ cán quéa̱ xíní ñúhú quia̱hva ndeé ini na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱ ta xíní ñúhú candeé cáhnu ini na mé á. \p \v 11 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga tucu quití quini, rí na̱queta nu̱ú ñundáhyi̱. Ta na̱sahi̱in i̱vi̱ ndíqui̱ ri̱ ta ndáa ña̱ tá quia̱hva ndáa ndiquí ndicachi. Joo cáha̱n rí tátu̱hun cáha̱n in co̱o quini. \v 12 Ta na̱caja chúun rí tócó ndihi ndée̱ mé quití quini nu̱ cuítí cán nu̱ íin mé rí. Na̱caja rí ña̱ ná caja cáhnu tócó ndihi ña̱yivi ndúu ñuyíví mé rí na̱queta nu̱ cuítí cán. Jáchi̱ na̱ndicue̱he̱ cáhví ji̱ni̱ rí nu̱ cuítí cán joo na̱ndiva̱ha rí. \v 13 Mé inga quití quini cáhi̱vi̱ cán na̱caja cua̱há ndiva̱ha rí ña̱ha xitúhún. Na̱caja rí ña̱ ná quixi ñúhu̱ cáyi̱ chí indiví ta na̱xi̱nu̱ a̱ na̱cu̱yu a ñuyíví nu̱ tócó ndihi ña̱yivi. \v 14 Ta na̱jándahvi rí ña̱yivi ndúu ñuyíví xi̱hi̱n tócó ndihi ña̱ xitúhún, ña̱ na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ caja rí yóho nu̱ mé rí nu̱ cuítí cán. Ta na̱sahnda mé inga rí cán chuun nu̱ú ña̱yivi ñuyíví ña̱ ná cava̱ha na in tini̱ñu yúú quití quini nu̱ cuítí cán. Mé rí na̱ndicue̱he̱ quini ndiva̱ha ri̱ xi̱hín yuchú cáni̱ joo na̱ndiva̱ha rí. \v 15 Ta mé rí cáhi̱vi̱ cán na̱ñe̱he̱ rí ña̱ma̱ni̱ ña̱ jánditacu rí tini̱ñu yúú mé rí nu̱ cuítí cán já ná cuu ca̱ha̱n ri̱. Ta já ná cuu cahnda rí chuun ña̱ ná cahní rí ña̱yivi, na̱ co̱ cúni̱ caja cáhnu mé rí quini cán. \v 16 Ta mé rí cáhi̱vi̱ cán na̱caja rí ña̱ ná qui̱hvi marca ndahá cuáha ña̱yivi á taan na. Ta co̱ó caja toho a á cúú ná na̱ va̱lí á na̱ náhnu, á cúú ná na̱ cui̱cá á na̱ nda̱hví. Ta ni co̱ó caja toho a á cúú ná na̱ xíca núná, á cúú ná na̱ cómí xitoho cuéntá sa̱ha̱. Nu̱ tócó ndihi ña̱yivi na̱qui̱hvi marca na̱caja mé rí cán. \v 17 Ta ni in ña̱yivi a̱ cu̱ú cueen na ña̱ha ta ni a̱ cu̱ú ji̱có na̱ ña̱ha tá co̱ó na̱na̱ni mé marca cán na̱. Ta tá co̱ cándaa qui̱vi̱ mé quití quini, rí nu̱ cuítí cán taan na á tá co̱ó numero mé rí cándaa taan na já quéa̱ a̱ cu̱ú cueen na ña̱ha jáchi̱ numero yóho náha̱ ndaja naní mé rí nu̱ cuítí cán. \v 18 Xi̱hín ña̱ yóho cuu canda̱a̱ ini ndó ndá na̱ cúú na̱ ndíchí ji̱ni̱. Ndá ndó, na̱ cánda̱a̱ ini xíní ñúhú ji̱tá ndo̱ cuéntá xi̱hi̱n numero ña̱ cúú qui̱vi̱ mé rí nu̱ cuítí cán jáchi̱ cúú á tátu̱hun qui̱ví ña̱yivi. Ta numero yóho cúú á i̱ñu̱ ciento u̱ni̱ jico i̱ñu̱. \c 14 \s1 Tá xíta in ciento i̱vi̱ jico co̱mi̱ mil ña̱yivi cája cáhnu na Ndióxi̱ \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho cándichi a ja̱ta̱ yúcu̱ naní Sión. Ta xi̱hi̱n mé á ndíta in ciento i̱vi̱ jico co̱mi̱ mil ña̱yivi, na̱ ndáa̱ qui̱vi̱ Jesús taan, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. Ta quia̱hva já ndáa̱ qui̱vi̱ Ndióxi̱, tátá a̱ taan na. \v 2 Ta na̱xini jo̱ho i̱ in a cáha̱n chí indiví. Ta tá cáha̱n mé a̱ cán cúú á tátu̱hun tá níhi cúyu ticui̱í tañu tóto̱. Ta níhi a tátu̱hun tasa tá cána. Ta tácu̱ a̱ tá quia̱hva tácu̱ nu̱ jácaha cua̱há ndiva̱ha na arpa. \v 3 Ta na̱xini jo̱ho i̱ ña̱ sa̱á xíta mé in ciento i̱vi̱ jico co̱mi̱ mil ña̱yivi nu̱ íin coo Ndióxi̱ cán xi̱hín nu̱ú co̱mi̱ mé ña̱ tácú cán xi̱hín nu̱ú na̱ sa̱cua̱ha̱ cán. Mé na̱ xíta cán cuití va cúú na̱ cuu catia̱hva cata na ña̱ jáchi̱ cúú ná na̱ na̱ca̱xi Ndióxi̱ jáca̱cu a tañu ña̱yivi ndúu ñuyíví. \v 4 Ta na̱ yóho cúú ná na̱ vií, na̱ co̱ó na̱caja quini mé jáchi̱ co̱ó na̱sa̱nduu na xi̱hín na̱ji̱hí. Cúú ná na̱ na̱sandi̱co̱ níí tiempo ja̱ta̱ Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho. Cúú ná na̱ na̱ca̱xi Ndióxi̱ jáca̱cu a nu̱ cuítí ña̱ ná jo̱co̱ a̱ na̱ nu̱ mé á xi̱hín nu̱ Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho. \v 5 Ta ni in tála̱á ña̱ tu̱hún co̱ó na̱ca̱ha̱n na̱. Ta ni in na co̱ó na̱cuu ñe̱he̱ íní chíca̱a̱n cua̱chi ja̱ta̱ ná. \s1 Tá cáha̱n u̱ni̱ táto̱ Ndióxi̱ tu̱hun va̱ha sa̱ha̱ Jesucristo nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví \p \v 6 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱ ndáchí a̱ ma̱hñú nda̱a̱ indiví. Ta ñéhe a tu̱hun va̱ha sa̱há Jesucristo ña̱ íin a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ ca̱xi tu̱hun a ña̱ nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví, mé na̱ na̱quixi ndijáá chi̱chi xi̱hín na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun xi̱hín na̱ ndúu ndijáá ñuu xi̱hín ndijáá nación. \v 7 Ta já cáyuhú mé táto̱ Ndióxi̱ cán já cáchí a̱ já: \p —Xíní ñúhú cayi̱hví ndó Ndióxi̱ ta xíní ñúhú caja cáhnu ndó mé á jáchi̱ sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱vi̱ caja vií mé á sa̱há ña̱yivi. Xíní ñúhú caja cáhnu ndó mé á jáchi̱ mé á quéa̱ na̱cava̱ha indiví xi̱hín ñuyíví ta mé á quéa̱ na̱cava̱ha tañu̱hú xi̱hín ndijáá nu̱ cána ticui̱í —cáchí táto̱ Ndióxi̱ cán. \p \v 8 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱ ta já na̱cachi a já: \p —Ay, ay, sa̱ na̱ndihi va sa̱há ñuu cáhnu naní Babilonia xi̱hín sa̱há ña̱yivi na̱sa̱nduu ja̱n. Ta na̱ ja̱n na̱sa̱cuu na na̱ na̱jána̱ha̱ ichí quini nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví já ná caja na tá nu̱ú ña̱ núu. Joo viti sa̱ na̱ndicava va mé Babilonia —cáchí táto̱ Ndióxi̱, ña̱ cáhi̱vi̱ cán. \p \v 9 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱queta inga táto̱ Ndióxi̱, ña̱ cáhu̱ni̱. Ta na̱casáhá cáyuhú cóhó a̱ já cáchí a̱ já: \p —Ndá na̱ ná caja cáhnu quití quini xi̱hín ti̱ni̱ñu yúú ri̱ ta sáhan na ña̱ma̱ni̱ ña̱ ná na̱ni marca mé rí cán taan na á ndáha̱ na̱ \v 10 já quéa̱ ndoho ndiva̱ha ini na caja Ndióxi̱ jáchi̱ xójo̱ ndiva̱ha ini mé á xi̱hín ña̱yivi quini. Jácana Ndióxi̱ na̱ nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hín azufre ta cande̱hé tócó ndihi táto̱ Ndióxi̱ ta cande̱hé Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán ña̱ ndóho na. \v 11 Ta cána ñi̱hma̱ ini nu̱ ñúhu mé na̱ ndóho ini cán a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta ni ñuú ni ndiví co̱ ndíquehe ndée̱ ná nu̱ ndóho ini na jáchi̱ na̱caja cáhnu na quití quini cán xi̱hín ti̱ni̱ñu yúú ri̱ ta na̱sa̱ha̱n na̱ ña̱ma̱ni̱ ña̱ na̱na̱ni marca qui̱vi̱ rí cán yiquí cu̱ñu na. \v 12 Xíní ñúhú quia̱hva ndeé ini na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱, mé na̱ cája tócó ndihi ña̱ sáhndá Ndióxi̱ ta co̱ jándacoo na ña̱ cája cáhnu na Jesús —cáchí táto̱ Ndióxi̱ cáhu̱ni̱. \p \v 13 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ na̱quixi in a cáha̱n chí indiví já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Ca̱hyún ña̱ ná ca̱ha̱n i̱ xu̱hu̱n yóho: “Viti ta chí nu̱u̱ caji̱i̱ ini na̱ na̱xi̱hi̱, na̱ cándeé ini Jesús, xitoho na” —cáchí a̱. \p Ta já cáchí ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ já: \p —Mé a̱ nda̱a̱ caji̱i̱ ini na̱ cán jáchi̱ ndiquehe ndée̱ ná sa̱há ña̱ na̱caja chúun va̱ha na cuéntá mí i̱. Ta ña̱ va̱ha na̱caja na cán coo a níí tiempo xi̱hi̱n ná —cáchí ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱. \s1 Tá jándoho Ndióxi̱ ini ña̱yivi \p \v 14 Tá na̱ndihi já na̱sande̱hé e̱ ta já na̱xini i̱ in vi̱co̱ yaa. Ta cánúu in da̱ cáa tá quia̱hva cáa in ña̱yivi ja̱tá mé vi̱co̱. Ta cánúu in ti̱yi̱vi̱ jiu̱hu̱n cuáán yiquí jíní da̱ ta cáñee in machiti to̱jo je̱e̱n ndáha̱ dá. \v 15 Tá na̱ndihi já na̱queta inga táto̱ Ndióxi̱ ini veñu̱hu Ndióxi̱ cán ta já cáyuhú cóhó a̱ já cáchí a̱ já xi̱hi̱n mé da̱ íin coo ja̱tá vi̱co̱ cán: \p —Xíní ñúhú casáhún jáqueún ña̱ íin ñuyíví xi̱hín machiti to̱jo ñéhún ja̱n jáchi̱ sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o va hora jáqueún ña̱ íin ja̱tá ñuyíví jáchi̱ sa̱ na̱chi̱chi va viti —na̱cachi a. \p \v 16 A̱nda̱ já na̱xini i̱ na̱casáhá mé da̱ na̱sanúu ja̱tá vi̱co̱ cán jáqui̱hvi da machiti to̱jo da ja̱tá ñuyíví ta já na̱jáquee da ña̱ha ja̱tá ñundáhyi̱. \p \v 17 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱queta inga tucu táto̱ Ndióxi̱ ini veñu̱hu íin indiví cán ta quia̱hva já cáñee inga machiti to̱jo je̱e̱n ndahá a̱. \v 18 Ta nu̱ íin nu̱ náa̱ mé veñu̱hu cán na̱queta inga táto̱ Ndióxi̱, mé a̱ cómí cuéntá sa̱ha̱ ñúhu̱ i̱ta̱ ña̱ cáyi̱. Ta já na̱ca̱ha̱n cóhó a̱ xi̱hi̱n mé táto̱ Ndióxi̱ nu̱ cuítí cán, ña̱ cáñee machiti to̱jo je̱e̱n ndáha̱ cán já na̱cachi a já: \p —Xíní ñúhú jáqui̱hvún machiti to̱jo je̱e̱n cáñee ndáhu̱n ja̱n ta casáhá cahndún uva cúun nu̱ dó uva ndúu ñuyíví jáchi̱ sa̱ na̱chi̱chi uva nu̱ do̱ —na̱cachi a. \p \v 19 A̱nda̱ já jáya̱ha táto̱ Ndióxi̱ cán machiti to̱jo nu̱ú ñundáhyi̱ ta já na̱sahnda ndihi a uva nu̱ tó uva cán ta na̱taán a̱ uva cán ini in pila cáhnu ña̱ ná cu̱hni̱ ri̱. Ta ña̱ yóho náha̱ ndá quia̱hva quini ndoho ini ña̱yivi caja Ndióxi̱ jáchi̱ xójo̱ ndiva̱ha ini a xi̱hi̱n ná sa̱há cua̱chi cája na. \v 20 Ta tá na̱su̱hni̱ uva cán ini mé pila cáhnu yuhú ñuu cán já na̱cana ni̱i̱, dó cúú tátu̱hun yu̱ta cúná ja̱nda̱ quia̱hva cani ndaa dó yati yuhú in cuáyi̱. Ta tá quia̱hva cáni xíca dó cua̱ha̱n do̱ cúú á tátu̱hun u̱ni̱ ciento kilómetro. \c 15 \s1 Tá xínu̱ co̱o táto̱ Ndióxi̱ xi̱hín u̱sa̱ chága̱ tondóhó quixi ja̱tá ñuyíví \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga tucu ña̱ cáhnu chí indiví ta chí na̱catóntó i̱. Ta ña̱ na̱xini i̱ cúú u̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ ta in in ña̱ yóho ñéhe a chága̱ tondóhó quixi ja̱tá ñuyíví ña̱ ná jándihi a ña̱ xójo̱ ini Ndióxi̱. \p \v 2 Ta na̱xini i̱ in ña̱ha ta náha̱ tátu̱hun in tañu̱hú ta tá quia̱hva íin nu̱ú yu̱tátá quia̱hva já íin nu̱u̱ do̱ joo cúú dó dó cáva̱ táhan xi̱hín ñúhu̱ cáyi̱. Ta yati jíi̱n mé tañu̱hú náha̱ tátu̱hun yu̱tátá cán ndíta ña̱yivi, na̱ na̱candeé na̱sa̱hnu̱ nu̱ tócó ndihi ña̱ núu sa̱há ña̱ co̱ó na̱caja cáhnu na quití quini xi̱hín ti̱ni̱ñu yúú ri̱. Ta ni co̱ó na̱quehe na túni̱ ña̱ cúú numero mé rí quini cán. Ta mé na̱ ndíta cán cáñee arpa ndáha̱ na̱, dó na̱sa̱ha̱n Ndióxi̱ nu̱ ná. \v 3 Ta xíta na ña̱ na̱xita Moisés, mé da̱ na̱caja chúun cuéntá Ndióxi̱. Ta xíta na ña̱ na̱xita Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán ta já cáchí na̱ já: \q1 Cátóntó nde̱ tá xíní nde̱ tócó ndihi ña̱ na̱cava̱ha mé ndó, Ndióxi̱, xitoho nde̱, \q1 jáchi̱ íin ndée̱ ndó caja ndó tócó ndihi ña̱ha. \q1 Íchi̱ cuéntá mé ndó cúú á íchi̱ nda̱cú ta cúú á íchi̱ cuéntá ña̱ nda̱a̱. \q1 Ta mé ndó cúú ndó ña̱ cómí cuéntá sa̱há ndaja táhan nación ndúu ñuyíví yóho. \q1 \v 4 Tócó ndihi ña̱yivi yíhví na̱ ndo̱hó, mé a̱ cúú xitoho nde̱ ta cáha̱n na̱ ndaja cáhnu cúú mé ndó. \q1 Jáchi̱ in túhún mé ndó cúú ndó Ndióxi̱ yi̱i̱. \q1 Ta tócó ndihi ña̱yivi ndúu ndijáá nación xi̱nu̱ na̱ caja cáhnu na mé ndó, \q1 jáchi̱ náha̱ ndá quia̱hva cája ndó ña̱ nda̱a̱, cáchí na̱ xíta na. \p \v 5 Ta tá sa̱ na̱ya̱ha ña̱ yóho já na̱sande̱hé ta na̱xini i̱ na̱nu̱na̱ veñu̱hu indiví, ña̱ na̱cava̱ha na xi̱hi̱n ñíi̱ quíti̱. Ta na̱sa̱ñuhu ley Moisés cán. \v 6 Ta ini mé veñu̱hu indiví na̱queta ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱, mé a̱ ñéhe u̱sa̱ nu̱ú tondóhó quixi ja̱tá ñuyíví. Ta ndíxi táto̱ Ndióxi̱ cán jahmá vií, ña̱ lino, ña̱ ndató ndiva̱ha yéhe̱. Ta ndáca̱a̱n in cinturón ña̱ jiu̱hu̱n cuáán tóco̱ á ta cáni a ja̱nda̱ yati yicá ndícá a̱. \v 7 Ta in táhan ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán na̱sa̱ha̱n in in cóhó, ña̱ jiu̱hu̱n cuáán nu̱ú in in táhan ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ cán. Ta ini in in cóhó cán ñúhu ndaja táhan tondóhó ña̱ va̱xi ja̱tá ña̱yivi ndúu ñuyíví caja Ndióxi̱, mé a̱ tácú a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \v 8 Ta na̱chutú nda̱a̱ veñu̱hu cán xi̱hín ñi̱hma̱, ña̱ náha̱ ndá quia̱hva cáhnu cúú Ndióxi̱ xi̱hi̱n ndá quia̱hva cáhnu cúú ndée̱ mé á. Ta ni in na co̱ó na̱ñe̱hé ña̱ma̱ni̱ qui̱hvi ini veñu̱hu cán ja̱nda̱ quia̱hva na̱xi̱nu̱ ndíhu̱sa̱ tondóhó, ña̱ ñéhe ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ cán. \c 16 \s1 U̱sa̱ co̱ho̱ ña̱ ñúhu u̱sa̱ tondóhó \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ na̱ca̱ha̱n cóhó in a tañu veñu̱hu indiví cán. Ta já cáchí a̱ xi̱hi̱n ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ cán já: \p —Cuáhán ndó cu̱yu ndó ndíhu̱sa̱ co̱ho̱ ja̱n ja̱ta̱ ñuyíví. In in a cán cúú á in tondóhó chindahá Ndióxi̱ ja̱ta̱ ñuyíví ta ndoho ndiva̱ha ini ña̱yivi xi̱hi̱n á —cáchí a̱. \p \v 2 A̱nda̱ já in táto̱ Ndióxi̱, mé a̱ nu̱ cuítí na̱sa̱ha̱n na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a cán ja̱ta̱ ñuyíví. Ta já na̱xi̱nu̱ cue̱he̱ táhyi̱, ña̱ i̱hvi̱ ndiva̱ha yiquí cu̱ñu ña̱yivi, na̱ na̱quehe marca quití quini cán, mé na̱ na̱caja cáhnu ti̱ni̱ñu yúú ri̱. \p \v 3 Tá na̱ndihi já inga táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhi̱vi̱ cán na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a ja̱tá tañu̱hú. Ta tócó ndihi dó na̱nduu dó ni̱i̱ tátu̱hun ni̱í ndi̱i. Ta tócó ndihi ña̱ tácú ini tañu̱hú cán na̱xi̱hi̱ ndihi a. \p \v 4 Ta tá na̱ndihi já na̱cu̱yu táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱ni̱ cán ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a ja̱ta̱ ndijáá yu̱ta xi̱hín ndijáá nu̱ cána ticui̱í ta na̱nduu dó ni̱i̱. \v 5 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in táto̱ Ndióxi̱, mé a̱ cómí cuéntá sa̱há ticui̱í cán já cáchí a̱ já: \p —Tátá Ndióxi̱, mé ndó cája ndó ña̱ nda̱a̱ jáchi̱ na̱caja vií ndó sa̱há ña̱yivi ja̱n. Yi̱i̱ ndiva̱ha cúú ndó ta íin ndó viti ta ja̱nda̱ sa̱ha̱ na̱sahi̱in ndó. \v 6 Na̱jándoho ndó ini ña̱yivi ja̱n jáchi̱ na̱sata na ni̱í na̱ cúú cuéntá mé ndó xi̱hín ni̱í na̱ profeta tá na̱sahní ñahá na̱. Joo viti na̱caja ndó xi̱hi̱n ná ña̱ ná coho na ni̱i̱ já ná ndoho ini na. Ta quia̱hva já cáni a coo a —na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán. \p \v 7 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ in a cáha̱n nu̱ náa̱ Ndióxi̱ cán já cáchí a̱ já: \p —Tátá Ndióxi̱, mé ndó cúú ndó xitoho nde̱ ta íin ndée̱ ndó caja ndó tócó ndihi ña̱ha. Ta na̱caja ndó ña̱ nda̱a̱ tá na̱caja vií ndó sa̱há ña̱yivi —cáchí a̱. \p \v 8 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáco̱mi̱ cán ta na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a ja̱tá ca̱ndii. Ta xi̱hín ña̱ yóho na̱ñe̱hé ca̱ndii cán ndée̱ á chica̱a̱n ñúhu̱ a̱ ña̱yivi xi̱hi̱n ñúhu̱ cáyi̱. \v 9 Ta já na̱ca̱yi̱ quini ndiva̱ha tócó ndihi ña̱yivi. Joo co̱ó na̱xeen na ndicó co̱o ini na ta ni co̱ó na̱caja cáhnu na Ndióxi̱. Ña̱ na̱caja na quéa̱ na̱casáhá na̱ cánahá ndiva̱ha na xi̱hi̱n Ndióxi̱, mé a̱ íin ndée̱ nu̱ tócó ndihi tondóhó quíxi ja̱ta̱ ñuyíví yóho. \p \v 10 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱, ña̱ cáhu̱hu̱n cán ta na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a ja̱tá táyi̱ nu̱ íin coo quití quini cán. Ta já na̱xini i̱ na̱canaá yávi̱ mé nu̱ ndúu na sáhndá ri̱ chuun nu̱ cán. Ta já na̱casáhá mé na̱ cán sáxí yi̱hí na̱ yáa̱ ná jáchi̱ na̱casáhá ndóho ndiva̱ha ini na. \v 11 Joo co̱ó na̱jándacoo na ña̱ núu cája na. Ta sa̱há ña̱ na̱cahi̱hvi̱ ndiva̱ha yiquí cu̱ñu na̱ cán xi̱hín cue̱he̱ ndóho na já na̱canahá ndiva̱ha na xi̱hi̱n Ndióxi̱, mé a̱ íin indiví. \p \v 12 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱, ña̱ cáhi̱ñu̱ cán ta na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a ja̱tá in yu̱ta cáhnu naní Eufrates. Ta já na̱hi̱chi̱ ndihi ticui̱í na̱sa̱ñuhu ini yu̱ta cáhnu cán ta já na̱nu̱ná nu̱ú ya̱ha na̱ cúú rey, na̱ na̱quixi chí xoo nu̱ cána ca̱ndii. \p \v 13 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱queta u̱ni̱ ínima̱ quini. In rí na̱queta yúhu̱ co̱o quini ta inga rí na̱queta yúhu̱ quití quini ta inga rí na̱queta yúhu̱ da̱ cúú profeta túhún cán. Ta mé ínima̱ quini cán ndáa tá quia̱hva ndáa láhva̱ cúhndó. \v 14 Ta rí cán cúú ínima̱ rí quini, rí na̱caja ña̱ xitúhún nu̱ú ña̱yivi. Ta cúú rí rí quéta cua̱ha̱n játaca ndaja táhan rey sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví já ná cani táhan na xi̱hi̱n Ndióxi̱. Jáchi̱ sa̱ na̱cayati qui̱ví na̱ha̱ ndá quia̱hva cáhnu cúú Ndióxi̱ jáchi̱ mé á quéa̱ íin ndée̱ cája tócó ndihi ña̱ha. \v 15 A̱nda̱ já na̱cachi Ndióxi̱ já: “Cuéntá coo ndó jáchi̱ tá quia̱hva jonáá xínu̱ da̱ cui̱hná quia̱hva já jonáá xi̱nu̱ i̱ nu̱ ndo̱. Íin sa̱ha̱ cáji̱i̱ ini ndá na̱ sa̱ ndáti tia̱hva sa̱a̱ i̱ jáchi̱ cúú ná tátu̱hun na̱ na̱sandíxi tia̱hva jáhma̱. Já quéa̱ ná a̱ cácahan nu̱u̱ ná tá ndáa lahla na nu̱ú ña̱yivi”, cáchí a̱. \v 16 Ta rí quini cán na̱játaca rí tócó ndihi rey sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi in nu̱ú naní Armagedón tu̱hun hebreo. \p \v 17 Tá na̱ndihi já inga táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáhu̱sa̱ cán na̱cu̱yu a ña̱ ñúhu ini co̱ho̱ ñéhe a nu̱ táchi̱. Ta já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a ini veñu̱hu indiví nu̱ íin coo Ndióxi̱ nu̱ sáco̱o rey cán. Ta cáha̱n cóhó á já cáchí a̱ já: \p —Sa̱ na̱ya̱ha tócó ndihi ña̱ ndítahan coo —na̱cachi a. \p \v 18 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱casáhá cána tasa. Ta na̱xini jo̱ho i̱ ja̱ndá va̱a̱ joho cúu tácu̱ cáha̱n na̱. Ta na̱xini jo̱ho i̱ ja̱ndá joho cána ja̱vi̱. Ta na̱casáhá quíji ni̱nu ñundáhyi̱ jáchi̱ na̱casáhá táan ndeé ndiva̱ha. Ta mé nditáan yóho na̱sa̱cuu a ña̱ ndeé chága̱ nu̱ tócó ndihi ña̱ táan jáchi̱ ja̱nda̱ qui̱ví na̱sacu Ndióxi̱ ña̱yivi ñuyíví co̱ó na̱quixi inga nditáan ndeé tátu̱hun ña̱ yóho. \v 19 Ta mé ñuu cáhnu ndiva̱ha cán na̱nda̱ta̱ u̱ni̱ ña̱. Ta ndijáá ga̱ ñuu náhnu ndúu ñuyíví na̱cu̱yu ndihi a. Ta na̱ndicu̱hu̱n ini Ndióxi̱ sa̱há ñuu cáhnu naní Babilonia cán ta na̱jándoho mé á ini na̱ ndúu cán jáchi̱ xójo̱ ndiva̱ha ini a xi̱hi̱n ná. Ta ña̱ ndóho na cúú á tátu̱hun xíhi na vino cuéntá tondóhó. \v 20 Ta tócó ndihi isla ñúhu ini tañu̱hú xi̱hín ndijáá java ga̱ yúcu̱ ndúu ja̱ta̱ ñundáhyi̱ na̱ndihi sa̱há. \v 21 Ta na̱xini i̱ na̱cuun ñíí náhnu ña̱ ve̱e ndiva̱ha tátu̱hun i̱vi̱ jico kilo in in a. Ta ja̱nda̱ indiví na̱quee a na̱cu̱yu a ja̱tá ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta na̱casáhá na̱ cána̱há na̱ xi̱hi̱n Ndióxi̱ sa̱há ña̱ na̱jácu̱yu a ñíí yóho ja̱ta̱ ná. Jáchi̱ mé a̱ nda̱a̱ ña̱ yóho na̱sa̱cuu a in tondóhó cáhnu ndiva̱ha na̱quixi nu̱ ná na̱caja Ndióxi̱. \c 17 \s1 Tá jándihi Ndióxi̱ sa̱ha̱ ñá xíca ji̱i̱ \p \v 1 In táhan ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáñee in táhan u̱sa̱ co̱ho̱ ndáha̱ cán na̱xi̱nu̱ a̱ nu̱ú i̱ já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Naha quíi̱ yóho jáchi̱ cúni̱ jána̱ha̱ i̱ nu̱u̱n ndá quia̱hva ndoho ini ñá xíca ji̱i̱, ñá cáhnu, ñá íin coo nu̱ú cua̱há ticui̱í. \v 2 Tócó ndihi na̱ cúú rey ndúu ñuyíví yóho na̱qui̱ji̱ na̱ xi̱hi̱n ñá cán. Na̱jáxi̱ni ñá tócó ndihi ña̱yivi ñuyíví xi̱hín ña̱ núu na̱caja ñá tá na̱qui̱ji̱ ñá xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ ña̱ —na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán xi̱hín i̱. \p \v 3 A̱nda̱ já na̱caja ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín i̱ ña̱ ndáca táto̱ Ndióxi̱ ye̱he̱ na̱sa̱ha̱n i̱ yucú íchí xi̱hi̱n á. Ta cán na̱xini i̱ in ñáñáha̱ cánúu ja̱tá in quití quini, rí cuáhá. Ta níí cúú rí na̱cacutú xi̱hín tu̱hun quini ña̱ cána̱há xi̱hi̱n Ndióxi̱. Ta na̱xini i̱ íin u̱sa̱ yiquí jíní ri̱ xi̱hín u̱xu̱ ndíqui̱ ri̱. \v 4 Ta mé ñá cánúu ja̱ta̱ rí cán ndíxi ñá jáhma̱ ndíhí tica̱yí, ña̱ na̱cava táhan xi̱hín ña̱ cuáhá. Ta na̱cacutú ña̱ xi̱hín jiu̱hu̱n cuáán xi̱hín yu̱u̱ yáhví ndiva̱ha xi̱hi̱n perla. Ta na̱xini i̱ cáñee in co̱ho̱ jiu̱hu̱n cuáán ndáha̱ ña̱. Ta na̱chutú nda̱a̱ co̱ho̱ cán xi̱hín ña̱ núu ta xi̱hín ña̱ tiquíni̱ na̱caja ñá xi̱hín da̱ta̱a. \v 5 Ta ndáa̱ in tu̱hun taan ñá, ña̱ co̱ cánda̱a̱ ini ña̱yivi. Ta já cúni̱ cachi mé tu̱hun cán: “Ñuu Babilonia cúú ñuu cáhnu ta cúú á tátu̱hun náná tócó ndihi na̱ji̱hí xíca ji̱i̱. Ta cúú á tátu̱hun náná ndaja táhan ga̱ ña̱ núu ndúu ñuyíví yóho.” \v 6 Tá na̱ndihi já náha̱ ña̱ na̱xi̱ni ndiva̱ha mé ñáñáha̱ jáchi̱ na̱xihi ñá ni̱í na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱, na̱ na̱xi̱hi̱ sa̱há ña̱ co̱ó na̱jándacoo na cáha̱n na̱ sa̱ha̱ Jesús. Ta tá na̱xini i̱ ña̱ yóho já na̱catóntó ndiva̱ha i̱. \v 7 Ta já na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán já xi̱hín i̱: \p —Ndá cuéntá quéa̱ cátóntó na̱hún. Xíní ñúhú cuni jo̱ho va̱hún ña̱ ca̱ha̱n i̱ xu̱hu̱n jáchi̱ ndicani i̱ nu̱u̱n ndía̱ cúni̱ cachi ña̱ íin je̱hé sa̱ha̱ ñáñáha̱ yóho. Ta jári ndicani i̱ nu̱u̱n ndía̱ cúni̱ cachi quití quini, mé rí cánúu ñá, rí íin u̱sa̱ yiquí jíní xi̱hín u̱xu̱ ndíqui̱ cán. \v 8 Mé quití quini na̱xinún yóho na̱sa̱tacu rí sa̱nahá joo viti co̱ tácú ga̱ ri̱. Joo va̱xi qui̱vi̱ ndindita rí ta queta rí tañu yávi̱, ña̱ co̱ xínu̱ nu̱ ndíhi nu̱u̱ cán. Ta tá na̱ndihi já cu̱hu̱n rí ndihi sa̱ha̱ ri̱ chí uun. Ta cátóntó ndiva̱ha tócó ndihi ña̱yivi ndúu ñuyíví, na̱ co̱ó na̱ca̱hyi̱ qui̱vi̱ ja̱nda̱ tá cáma̱ní cava sáhá sa̱ha̱ ñuyíví nu̱ libro nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi na catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Cátóntó ndiva̱ha na tá ná cuni na mé quití quini yóho, rí na̱sahi̱in sa̱nahá ta co̱ tácú ga̱ rí viti joo nditacu tucu rí nu̱ ná. \p \v 9 ʼTa ndá ndó, na̱ ndíchí ji̱ni̱, cuu canda̱a̱ ini ndó ña̱ yóho: Ndíhu̱sa̱ yiquí jíní quití quini cán cúú á yuhú nu̱ú u̱sa̱ yúcu̱ nu̱ íin coo mé ñáñáha̱ xíca ji̱i̱ cán. \v 10 Ta jári cúú á yuhú nu̱ú u̱sa̱ rey. Ta u̱hu̱n táhan rey yóho sa̱ na̱ndihi va sa̱ha̱. Ta inga táhan rey yóho sáhndá da̱ chuun nu̱ú ña̱yivi viti ñúhú. Ta inga ga̱ rey ña̱ cáhu̱sa̱ cán cáma̱ní xi̱nu̱ co̱o. Joo tá ná xi̱nu̱ co̱o da yóho já a̱ cóo na̱há toho da cahnda da chuun nu̱ú ña̱yivi. \v 11 Ta quití quini, rí na̱sa̱tacu sa̱nahá ta viti sa̱ co̱ó ga̱ ri̱, rí cán cúú rí yuhú nu̱u̱ rey, da̱ cáhu̱na̱ cán. Va̱tí cúú dá táhan java ndíhu̱sa̱ rey cán joo tá na̱ndihi cahnda da chuun cu̱hu̱n da̱ ndihi sa̱ha̱ dá chí uun. \p \v 12 ʼTa ndíhu̱xu̱ ndíqui̱ na̱xinún yóho cúú á yuhú nu̱ú u̱xu̱ rey, mé na̱ cáma̱ní casáhá cahnda chuun nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví. Joo in tála̱á hora ñe̱he̱ táhvi̱ na̱ cahnda na chuun xi̱hi̱n mé quití quini cán nu̱ú ña̱yivi tátu̱hun rey. \v 13 Ta ndíhu̱xu̱ rey yóho jándique táhan na tu̱hun na ña̱ ná quia̱hva na ndée̱ ná nu̱ mé quití quini já ná cahnda rí chuun. \v 14 Ta cani táhan ndíhu̱sa̱ na̱ cán xi̱hi̱n Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. Joo quee va̱ha Jesús xi̱hi̱n ná jáchi̱ cúú á xitoho na̱ náhnu ndúu ñuyíví yóho ta cúú á rey nu̱ú ndaja táhan rey. Ta xoo Jesús cán canduu na̱ na̱cana Ndióxi̱, mé na̱ na̱ca̱xi a cacomí a̱ cuéntá sa̱ha̱. Cúú ná na̱ co̱ó na̱jándacoo ña̱ cándeé ini na mé á —na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ xi̱hín i̱. \p \v 15 Tá na̱ndihi já na̱cachi tucu táto̱ Ndióxi̱ cán já xi̱hín i̱: \p —Ticui̱í, dó na̱xinún nu̱ íin coo ñá xíca ji̱i̱ ja̱n cúú dó yuhú nu̱u̱ ndijáá ñuu xi̱hín ndijáá nación xi̱hín ndijáá ña̱yivi, na̱ cáha̱n tá nu̱ú tu̱hun. \v 16 Ta ndíhu̱xu̱ ndíqui̱ na̱xinún nu̱ú quití quini ja̱n cúú á yuhú nu̱u̱ mé u̱xu̱ rey, na̱ candají ñá xíca ji̱i̱ ja̱n. Ta jándacoo na ña̱ ta já caca lahla ñá. Ta caxí ndáá na̱ yiquí cu̱ñu ñá. Ta chica̱a̱n ñúhu̱ ná ña̱ xi̱hi̱n ñúhu̱ cáyi̱. \v 17 Jáchi̱ jáxi̱nu̱ Ndióxi̱ ini na̱ cán ña̱ ná caja na ña̱ cúni̱ mé á. Ta jándique táhan na̱ cán tu̱hun na ña̱ ná ndiquia̱hva na chuun ndójo na nu̱ mé quití quini cán ña̱ ná cacuu rí tátu̱hun rey ja̱nda̱ quia̱hva ná xi̱nu̱ co̱o nu̱ú ña̱ na̱cachi Ndióxi̱ coo. \v 18 Ta ñáñáha̱ na̱xinún cán cúú ñá yuhú nu̱u̱ ñuu cáhnu cán ña̱ sáhndá chuun nu̱ú ndaja táhan na̱ cúú rey —cáchí táto̱ Ndióxi̱ cán. \c 18 \s1 Tá jándihi Ndióxi̱ sa̱há ñuu Babilonia \p \v 1 Tá sa̱ na̱ya̱ha tócó ndihi ña̱ yóho já na̱xini i̱ inga táto̱ Ndióxi̱, ña̱ ndójo chuun cáhnu ta na̱nuu a chí indiví. Ta chí na̱ndiyi̱hvi̱ ndaa ja̱tá ñuyíví xi̱hín quia̱hva yéhe̱ mé táto̱ Ndióxi̱ cán. \v 2 Ta já na̱casáhá cáyuhú cóhó a̱ já cáchí a̱ já: \p —Ay, ay, sa̱ na̱ndihi va sa̱há ñuu cáhnu Babilonia cán ta na̱nduu a tátu̱hun cavá tiñáhá. Cúú á tátu̱hun nu̱ú na̱ndicutú nda̱a̱ ínima̱ quini ñúhu rí. Ta na̱nduu a tátu̱hun in cho̱ho̱ nu̱ ñúhu tá nu̱ú laa quini, rí cándají ña̱yivi. \v 3 Na̱ndihi sa̱há ñuu Babilonia yóho, mé a̱ cúú tátu̱hun in ñáñáha̱ xíca ji̱i̱. Jáchi̱ na̱jáxi̱ni ñá ndaja táhan ña̱yivi ndúu ñuyíví ta na̱jáca̱ha̱n ñá na̱ ña̱ ná caja na tá nu̱ú ña̱ núu ña̱ xíca̱ ini na caja na. Ta mé na̱ ñuu Babilonia ja̱n na̱sa̱ha̱n na̱ ña̱ma̱ni̱ ña̱ ná xi̱nu̱ co̱o ndaja táhan da̱ náhnu sáhndá chuun nu̱ú nación ña̱ ná xi̱nu̱ da̱ ñuu Babilonia ja̱n cu̱ju̱ da̱ xi̱hi̱n ñá xíca ji̱i̱ ja̱n. Ta na̱ cája nda̱hvi̱ ndicuícá na̱ xi̱hi̱n tá nu̱ú ña̱ núu caja ñá jáchi̱ sátá joho ñá ña̱ cuícá ña̱ —cáchí táto̱ Ndióxi̱ cán. \p \v 4 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ inga cáha̱n chí indiví ta já cáchí a̱ já: \p —Ndóhó, na̱ cúú cuéntá mí i̱, cuáqueta ndó ja̱tá ñuu ja̱n já ná a̱ cája ndó cua̱chi cája na̱ ñuu ja̱n. Ta já ná a̱ xínu̱ co̱o tondóhó va̱xi nu̱ú na̱ ñuu ja̱n ja̱ta̱ ndo̱. \v 5 Jáchi̱ sa̱ na̱cacua̱há ndiva̱ha cua̱chi na ta ja̱nda̱ indiví xínu̱ co̱o cua̱chi na. Ta co̱ ndíndójó Ndióxi̱ sa̱há cua̱chi cája na. \v 6 Ta tá quia̱hva na̱caja na̱ ja̱n xi̱hín inga ña̱yivi quia̱hva já ndítahan caja ndó xi̱hi̱n ná viti. Ta ja̱nda̱ i̱vi̱ táhndá chága̱ ví ndicó co̱o ndó caja ndó xi̱hi̱n ná. Ta tá quia̱hva na̱jácoho na̱ ja̱n inga ña̱yivi quia̱hva já i̱vi̱ táhndá chága̱ ví ndítahan quia̱hva ndó nu̱ ná coho na. \v 7 Na̱ndiñehe jícó ndiva̱ha na mé ná sa̱há ña̱ cán quéa̱ ndítahan jándoho ndiva̱ha ndó ini na viti. A̱ ju̱ú quia̱hva na̱nduu cuícá na̱ sa̱há ña̱ cán quéa̱ ndítahan caja xíxi ndó xi̱hi̱n ná viti. Cáhán na̱ ña̱ cahnda na chuun nu̱ú in nación. Ta cáhán na̱ ña̱ a̱ ndóho toho ini na. Ta cáhán na̱ ña̱ co̱ cúú ná tátu̱hun in ñá cuáa̱n. \v 8 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ ti̱xi in tála̱á qui̱vi̱ quixi tá nu̱ú ña̱ núu nu̱ ná. Já casáhá quivi na ta cacuéha̱ ndiva̱ha ini na ta xi̱nu̱ jo̱co nu̱ ná. Ta já chica̱a̱n Ndióxi̱ na̱ nu̱ ñúhu̱ cáyi̱ jáchi̱ jándihi Ndióxi̱, xitoho í sa̱ha̱ ná, mé a̱ íin ndée̱ cája tócó ndihi ña̱ha —cáchí a̱. \p \v 9 Ta já casáhá cuacu ndijáá rey, na̱ sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta ta̱hnda̱ ini na tá ná cuni na ñi̱hma̱ cána ñuu Babilonia cán. Jáchi̱ mé na̱ náhnu yóho na̱qui̱hvi nuu na xi̱hi̱n ñá xíca ji̱i̱ cán ta na̱játiví na̱ jiu̱hún na̱ xi̱hi̱n ña̱. \v 10 Ta xícá xícá na̱sa̱candichi na jáchi̱ yíhví na̱ sa̱há ndá quia̱hva quini ndóho ini ñá cúú yuhú nuu ñuu Babilonia cán. Ta já casáhá cáchí mé rey cán já: \p —Ay, ay, ndáhví na̱há na̱cuu ndó, ñuu Babilonia jáchi̱ va̱tí cúú ndó ñuu cáhnu ndiva̱ha joo in too joho na̱xi̱nu̱ hora ndóho ini ndó —cáchí na̱ cán. \p \v 11 Ta ndijáá na̱ cája nda̱hvi̱ ndúu ñuyíví cuacu ri na̱ cán va ta ta̱hnda̱ ndiva̱ha ini na sa̱há ñuu Babilonia ja̱n jáchi̱ a̱ cóo ga̱ na̱ cueen ña̱ha ndójo na xínu̱ co̱o na. \v 12 Ta ña̱ sándojo na̱ cán quixi na ji̱có na̱ cúú jiu̱hu̱n cuáán xi̱hín jiu̱hu̱n cúxú xi̱hín yu̱u̱ yahvi ndiva̱ha xi̱hi̱n perla va̱ha xi̱hi̱n jahmá va̱ha ndiva̱ha ña̱ cáva̱ha xi̱hín ya̱hva̱ naní lino xi̱hi̱n jahmá seda xi̱hi̱n jáhma̱ ndíhí tica̱yí xi̱hi̱n jáhma̱ cuáhá ni̱i̱ xi̱hín ndijáá nu̱ú yíto̱ támi sáha̱n xi̱hi̱n ña̱ha cáva̱ha xi̱hi̱n nu̱hu yócó elefante xi̱hi̱n ndijáá yitó yahvi ndiva̱ha xi̱hín ndijáá ña̱ha cáva̱ha xi̱hín ca̱a cuáán xi̱hín ña̱ cáva̱ha xi̱hín ca̱a uun ta jári ña̱ha cáva̱ha xi̱hín yu̱u̱ naní mármol. \v 13 Ta quia̱hva já sáñehe na canela xínu̱ co̱o na xi̱hín ndijáá ña̱ha támi sáha̱n. Ta ñéhe na ju̱sa xi̱hi̱n mirra xi̱hín perfume viti. Ta quia̱hva já ñéhe ri na vino xi̱hín aceite xi̱hín harina va̱ha xi̱hi̱n trigo. Ta quia̱hva já sáñehe ri na quití xójo xi̱hín ndicachi xi̱hi̱n cuáyi̱ xi̱hín carreta. Ta ja̱nda̱ ña̱yivi xéen na caja chúun nu̱ ná sáñehe na. Ña̱ yóho sándojo na quíxi na joo ni in na a̱ cuéen ga̱ ña̱ha na. \v 14 Ndijáá na̱ cája nda̱hvi̱ cán ca̱ha̱n na̱ xi̱hi̱n ñuu Babilonia cán já cachi na já: \p —Co̱ó ga̱ cui̱hi va̱ha, rí cátóó na̱há ndó caxí ndó. Ta viti sa̱ na̱ndihi sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ lánda̱ xi̱hín ña̱ cui̱cá na̱sa̱nduu nu̱ ndó ja̱n —cáchí na̱. \p \v 15 Ta na̱ na̱caja nda̱hvi̱ xi̱hi̱n tócó ndihi ña̱ha yóho na̱ndicuícá ndiva̱ha na xi̱hín nda̱hvi̱ na̱caja na xi̱hín na̱ ñuu Babilonia cán. Ta xícá xícá candita na cande̱hé na̱ ñuu Babilonia cán jáchi̱ yíhví na̱ ndoho na tá quia̱hva ndóho ini na̱ cán. Ta cuacu ndiva̱ha na ta ta̱hnda̱ ndiva̱ha ini na. \v 16 Ta já cáchí na̱ já: \p —Ay, ay, ndáhví na̱há na̱cuu ñuu cáhnu Babilonia ja̱n. Ndató ndiva̱ha na̱sana̱ha̱ ñuu yóho tátu̱hun in ñáñáha̱ ndíxi jahmá lino va̱ha ndiva̱ha xi̱hín jahmá ndíhí tica̱yí xi̱hi̱n jahmá cuáhá ni̱i̱. Ta na̱cacutú ñá xi̱hín jiu̱hu̱n cuáán ta xi̱hi̱n yu̱ú yahvi ndiva̱ha ta xi̱hi̱n perla. \v 17 Joo in too joho na̱ndihi sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ cuícá na̱sacomí mé ñuu Babilonia ja̱n —na̱cachi na. \p Ta ndijáá na̱ sáhndá chuun nu̱ú na̱ ñéhe barco, xi̱hín ndijáá na̱ cándójó xíca xi̱hín ndijáá na̱ cája chúun ini mé barco cán xi̱hín ndaja táhan na cája nda̱hvi̱ xi̱hín ña̱ quixi chí tañu̱hú cán na̱sandita xícá na̱ sánde̱hé na̱. \v 18 Ta tá na̱xini na ndíndita ñi̱hma̱ ña̱ cáyi̱ ñuu cán já na̱cayuhú na̱ já na̱cachi na já: \p —Ni in túhún toho inga ga̱ ñuu co̱ quée táhan xi̱hín ñuu Babilonia ña̱ cáhnu yóho —na̱cachi na. \p \v 19 Ta xi̱hín ña̱ táhnda̱ ini na na̱chojó na̱ ña̱ yácá ji̱ni̱ ná. Ta na̱casáhá sácu ndiva̱ha na já cáyuhú na̱ já cáchí na̱ já: \p —Ay, ay, ndáhví na̱há na̱cuu ña̱yivi na̱sanduu ñuu cáhnu ja̱n jáchi̱ xi̱hín ña̱ cuícá na̱sacomí na̱ na̱jácacuícá na̱ ndijáá da̱ xíca nu̱ú tañu̱hú xi̱hi̱n barco. Joo in too joho na̱ndihi sa̱há ña̱ ja̱n —cáchí na̱ cán sácu na. \p \v 20 Ta ndítahan caji̱i̱ ini na̱ ndúu indiví sa̱há ña̱ na̱ndoho ñuu cáhnu yóho. Ta quia̱hva já ndítahan caji̱i̱ ri ini ndijáá na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú apóstol xi̱hín na̱ cúú profeta. Jáchi̱ xi̱hín ña̱ na̱caja Ndióxi̱ xi̱hín ñuu Babilonia yóho na̱ndiquehe a cuéntá sa̱há ña̱ núu na̱caja mé na̱ cán xi̱hi̱n ndó, na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱. \p \v 21 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ in táto̱ Ndióxi̱, ña̱ íin cua̱ha̱ ndée̱. Ndíñehe a in yu̱u̱ cáhnu ña̱ cúú á tátu̱hun in yu̱ú yo̱jó. Ta na̱jácana a ña̱ ini tañu̱hú ta já na̱cachi a já: \p —Tá quia̱hva na̱jácana i̱ yu̱ú yo̱jó yóho ini tañu̱hú ta na̱saco̱o a ca̱há tañu̱hú cua̱ha̱n quia̱hva já ya̱ha ri xi̱hín ñuu Babilonia. Va̱tí cúú a in ñuu cáhnu ndiva̱ha joo a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ a̱ ndícó co̱o ga̱ ña̱yivi cuni na ña̱. \v 22 Ta ni música a̱ tácu̱ ga̱ mé ñuu ja̱n ta ni a̱ cáha ga̱ arpa ni tóyo̱ó ni trompeta. Ta ni in ga̱ ña̱yivi a̱ cája chúun ga̱ ñuu ja̱n jáchi̱ ni in túhún toho nda̱hvi̱ a̱ cája na. Ta ni a̱ tácu̱ ga̱ yu̱ú yo̱jó ña̱ ndíco na̱ji̱hí. \v 23 Ta ja̱nda̱ ni in íti̱ loho a̱ túu̱n ga̱ ñuu ja̱n. Ta ni a̱ cáha̱n ga̱ ña̱yivi vicó tánda̱ha̱ jáchi̱ co̱ó ga̱ ña̱ ja̱n coo. Jáchi̱ na̱ na̱ji̱có ña̱ha cán na̱sa̱cuu na na̱ náhnu ndúu ñuyíví ta na̱jándahvi na ndaja táhan ña̱yivi ndúu ñuyíví xi̱hín ña̱ ta̱jí na̱caja na —cáchí táto̱ Ndióxi̱. \p \v 24 Ta ndoho ini na jáchi̱ mé ña̱yivi ñuu Babilonia ja̱n na̱sahní na̱ na̱ profeta xi̱hín na̱ cúú cuéntá Jesús ta a̱nda̱ cua̱há ña̱yivi ndijáá ñuu ñuyíví na̱sahní ñahá na̱. \c 19 \p \v 1 Tá sa̱ na̱ya̱ha tócó ndihi ña̱ yóho já na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n cóhó cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi indiví ta já cáchí na̱ já: \q1 Cáhnu cúú Ndióxi̱ jáchi̱ in túhún mé á quéa̱ jáca̱cu mí. \q1 Ta íin ndée̱ mé á caja tócó ndihi ña̱ha ta cáni nu̱ yó caja cáhnu ndiva̱ha í mé á. \q1 \v 2 Jáchi̱ nda̱a̱ cája ndihi mé á ña̱ha tá cája vií a̱ sa̱há ña̱yivi. \q1 Ta nda̱a̱ na̱caja mé á tá na̱sacu ini a jándihi a sa̱há ñuu Babilonia ja̱n jáchi̱ na̱sa̱cuu a tátu̱hun ñá xíca ji̱i̱. \q1 Jáchi̱ xi̱hi̱n tócó ndihi ña̱ núu na̱sa̱caja ñá ña̱ quíji̱ ñá xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ ña̱ na̱játiví ndihi ñá ña̱yivi ndúu ñuyíví. \q1 Sa̱há ña̱ cán quéa̱ na̱jándihi Ndióxi̱ sa̱ha̱ ña̱ ta já na̱ta̱hnda̱ cuéntá sa̱há ña̱ na̱caja ñá tá na̱sahní ñá na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱, cáchí na̱ cáha̱n indiví cán. \p \v 3 Tá na̱ndihi já na̱casáhá tucu na̱ cán cáha̱n na̱ já cáchí na̱ já: \p —Cáhnu cúú Ndióxi̱ jáchi̱ na̱caja mé á ña̱ cáyi̱ ñuu cán ta a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱ ndíndita ñi̱hma̱ ña̱ —já cáchí na̱ indiví cán. \p \v 4 Ta ndího̱co̱ co̱mí na̱ sa̱cua̱ha̱ ndúu cán xi̱hín ndíco̱mi̱ mé ña̱ tácú cán na̱caxítí na̱ ja̱nda̱ quia̱hva na̱cani ndaa taan na nu̱ ñúhu̱ ta já na̱caja cáhnu na Ndióxi̱, mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey cán. Ta tá cája cáhnu na Ndióxi̱ já cáchí na̱ já: \p —Já ná coo. Cáhnu cúú Ndióxi̱ —cáchí na̱. \p \v 5 Ta ja̱nda̱ nu̱ íin coo Ndióxi̱ cán na̱xini jo̱ho i̱ cáha̱n in a ta já na̱cachi a já: \p —Tócó ndihi ndó, na̱ cája chúun cuéntá mé á xíní ñúhú caja cáhnu ndó Ndióxi̱, mé a̱ cája cáhnu í. Co̱ó caja toho a á cúú ndó na̱ náhnu á na̱ va̱lí jáchi̱ cája ndó ña̱ sáhndá mé á —cáchí a̱. \s1 Tá coo víco̱ indiví sa̱há ña̱ ndiquehe Jesucristo na̱ cúú cuéntá mé á \p \v 6 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho tucu u̱ ña̱ tácu̱ tátu̱hun tá cáha̱n cua̱há ndiva̱ha ña̱yivi. Ta tácu̱ ña̱ tátu̱hun tá cáha cúyu ticui̱í tañu cáva̱ ta tácu̱ ña̱ tátu̱hun tá cána tasa. Ta já cáchí na̱ já: \q1 Cáhnu cúú Ndióxi̱, xitoho í, mé á cája cáhnu í jáchi̱ sa̱ na̱casáhá mé á cómí a̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi viti. \q1 Ta íin ndée̱ mé á caja tócó ndihi ña̱ha. \q1 \v 7 Xíní ñúhú cavatá yo̱ ta xíní ñúhú caji̱i̱ ndiva̱ha iní caja cáhnu ndiva̱ha í mé á. \q1 Jáchi̱ sa̱ na̱xi̱nu̱ co̱o qui̱vi̱ ndiquehe Jesucristo, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho, na̱ cúú cuéntá mé á. \q1 Cacuu a tátu̱hun tánda̱ha̱ Jesucristo xi̱hín na̱ cúú cuéntá mé á, na̱ sa̱ ndúu tia̱hva na tanda̱ha̱ na̱ xi̱hi̱n mé á. \q1 \v 8 Ta ñe̱he̱ táhvi̱ ná candixi na jahmá va̱ha ndiva̱ha, ña̱ naní lino ta cúú á ña̱ vií ndiva̱ha ta ndató ndíyi̱hvi̱ a̱, cáchí na̱. \m Jáchi̱ mé jahmá vií ña̱ naní lino cán náha̱ ña̱ na̱xi̱ca va̱ha na̱ cán íchi̱ cuéntá Ndióxi̱. \p \v 9 Tá na̱ndihi já na̱cachi mé táto̱ Ndióxi̱ já xi̱hín i̱: \p —Ca̱hyún ña̱ yóho. Caji̱i̱ ini ña̱yivi, na̱ na̱cana Ndióxi̱ cu̱hu̱n indiví tá ná xi̱nu̱ co̱o qui̱ví ndiquehe Jesucristo, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán, na̱ cúú cuéntá mé á —na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán xi̱hín i̱. \p Ta na̱cachi tucu a já: \p —Mé a̱ nda̱a̱ ndinuhu tu̱hun Ndióxi̱ cúú ña̱ yóho —na̱cachi a xi̱hín i̱. \p \v 10 A̱nda̱ já na̱caxítí i̱ nu̱ táto̱ Ndióxi̱ cán ña̱ ná caja cáhnu i̱ ña̱. Joo já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —A̱ cáxítí tohún nu̱ú ye̱he̱ jáchi̱ ndítahan caja cáhnún Ndióxi̱. Jáchi̱ ye̱he̱ cúú u̱ da̱ cája chúun nu̱ Ndióxi̱ tá quia̱hva cája chúun yóhó xi̱hín java ga̱ na̱ cúú cuéntá Jesús, na̱ cúú ñanún, na̱ co̱ jándacoo cáha̱n ña̱ nda̱a̱, ña̱ na̱jána̱ha̱ Jesús nu̱ú ña̱yivi. Caja cáhnún Ndióxi̱ —cáchí a̱. \p Jáchi̱ na̱ cúú profeta cándeé ini na ña̱ jána̱ha̱ Jesús ña̱ nda̱a̱ sa̱há ña̱ cán quéa̱ cáha̱n na̱ ña̱ nu̱ú ña̱yivi. \s1 Tá na̱xini Juan in a̱ cánúu cuáyi̱ yaa \p \v 11 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱nu̱na̱ indiví ta na̱queta in cuáyi̱ yaa. Ta mé a̱ cánúu rí cán naní a̱: mé a̱ co̱ cáva̱ i̱vi̱ joho ini. Ta naní tucu a: ña̱ nda̱a̱. Jáchi̱ nda̱a̱ cája vií a̱ sa̱há ña̱yivi ta nda̱a̱ cája mé á tá quíhvi táhan cáni táhan xi̱hi̱n ná. \v 12 Ta tá quia̱hva yéhe̱ nu̱ cándaa ñúhu̱ cáyi̱ quia̱hva já yéhe̱ nduchú núú a̱. Ta cándojó cua̱há ndiva̱ha ti̱yi̱vi̱ ji̱ni̱ á. Ta ndáa̱ in qui̱vi̱ taan mé á joo in túhún mé á xíni̱ ndá qui̱vi̱ quéa̱ ndáa̱ taan. \v 13 Ta na̱ndaxi jáhma̱ mé á xi̱hín ni̱i̱. Ta naní a̱: tu̱hun Ndióxi̱. \v 14 Ta na̱xini i̱ ndíco̱ in táhndá cáhnu soldado cuéntá indiví ja̱tá cua̱ha̱n na̱ xi̱hi̱n á. Ta ndíxi na jahmá va̱ha ña̱ naní lino. Ta cúú á jahmá yaa ca̱chi̱, ña̱ ndató vií ña̱. Ta in in na̱ cán cánúu cuáyi̱ yaa cása̱ha̱n na̱ xi̱hi̱n á. \v 15 Ta yúhu̱ mé á ña̱ cúú tu̱hun Ndióxi̱ cán quéta in yúchu̱ cáni̱ ña̱ je̱e̱n ndiva̱ha. Ta xi̱hi̱n mé yúchu̱ je̱e̱n cán jándicue̱he̱ quini ndiva̱ha mé á ndijáá ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta cahnda ndeé mé á chuun sa̱ha̱ ná. Ta cája vií a̱ sa̱ha̱ ná tá quia̱hva cája da̱ sáni̱ nihni ja̱ta̱ uva ini pila ña̱ ná cu̱hni̱ ri̱. Ta mé Ndióxi̱ cúú á jándoho ndiva̱ha ini ña̱yivi jáchi̱ xójo̱ ndiva̱ha ini mé á xi̱hi̱n ná ta mé á cúú á Ndióxi̱ ña̱ íin ndée̱ caja tócó ndihi ña̱ha. \v 16 Ta ja̱ta̱ jáhma̱ ndíxi mé a̱ cán xi̱hín nu̱ jíhin a ndáa̱ java tu̱hun já cáchí ña̱ já: “Ye̱he̱ cúú rey nu̱ú ndaja táhan rey ta cúú u̱ xitoho nu̱ú na̱ náhnu ndúu ñuyíví”, cáchí a̱. \p \v 17 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ in táto̱ Ndióxi̱ cándichi a ja̱tá ca̱ndii. Ta já na̱cayuhú cóhó a̱ nu̱ú ndijáá laa, rí ndáchí nu̱ táchi̱. Ta já na̱cachi a já xi̱hi̱n ri̱: \p —Naha ndihi ndó taca ndó cajíni ndó ña̱ quia̱hva Ndióxi̱ nu̱ ndo̱. \v 18 Ta ña̱ caxí ndo̱ cacuu a yiquí cu̱ñu na̱ náhnu, na̱ sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi. Ta caxí ndo̱ yiquí cu̱ñu na̱ cúú sa̱cua̱ha̱ nu̱ soldado xi̱hín yiquí cu̱ñu na̱ ndacú. Ta caxí ndó yiquí cu̱ñu cuáyi̱ xi̱hín yiquí cu̱ñu da̱ cándójó ja̱ta̱ ri̱. Ta caxí ndó yiquí cu̱ñu na̱ xíca núná mé xi̱hín na̱ cómí xitoho cuéntá sa̱ha̱. Ta quia̱hva já caxí ndó yiquí cu̱ñu na̱ va̱lí xi̱hín na̱ náhnu viti —cáchí a̱. \p \v 19 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ rí cúú quití quini cán na̱taca rí xi̱hín na̱ náhnu, na̱ sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi ndúu ñuyíví ta xi̱hín soldado na̱. Na̱taca na cani táhan na xi̱hi̱n mé a̱ cánúu ja̱ta̱ cuáyi̱ yaa cán xi̱hi̱n soldado mé á. \v 20 Ta na̱tiin mé á quití quini cán xi̱hín da̱ cúú profeta túhún, mé da̱ na̱caja ña̱ xitúhún nu̱ mé rí cúú quití quini cán. Jáchi̱ xi̱hín ña̱ xitúhún na̱sa̱caja mé profeta túhún cán na̱jándahvi da ña̱yivi ta na̱jáca̱ha̱n da̱ na̱ ña̱ ná na̱ni marca mé rí quini cán yiquí cu̱ñu na. Ta já na̱caja cáhnu na tini̱ñu yúú ri̱. Ta na̱xini i̱ na̱jácana tácú Ndióxi̱ mé quití quini cán xi̱hín profeta túhún cán ini indayá, ña̱ cúú tátu̱hun in mi̱ni nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hín azufre. \v 21 Ta na̱ java ga̱ cán na̱xi̱hi̱ na̱ xi̱hín yúchu̱ cáni̱ ña̱ na̱queta yúhu̱ mé a̱ cánúu ja̱ta̱ cuáyi̱ yaa cán. Ta ndijáá laa na̱taca ndihi rí caxí rí yiquí cu̱ñu na ja̱nda̱ quia̱hva na̱ndiva̱ha ini rí. \c 20 \s1 Cáha̱n Juan sa̱há in mil cui̱a̱ tá ná candi̱co̱ ndaa tiñáhá sa̱cua̱ha̱ \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱nuu in táto̱ Ndióxi̱ chí indiví ta ñéhe a yáví ña̱ súná yuhú yávi̱ cúná, ña̱ co̱ xínu̱ nu̱ ndíhi nu̱u̱ cán. Ta cáñee in cadena ndeé ndáha̱ á. \v 2 Ta na̱tiin mé á co̱o quini, rí cúú tiñáhá sa̱cua̱ha̱ naní Satanás, rí na̱sahi̱in ja̱nda̱ sa̱ha̱. Ta na̱cató a̱ ri̱ xi̱hi̱n cadena cán ti̱xi in mil cui̱a̱. \v 3 Ta na̱jácana a ri̱ ini yávi̱ cúná nu̱ú na̱chicaji a ri̱. Ta na̱sacu a in sello yuhú yéhé nu̱ ndáca̱a̱n ri̱ já ná a̱ quéta rí jándahvi rí ña̱yivi ñuyíví ja̱nda̱ quia̱hva ná ya̱ha mé in mil cui̱a̱. Ta tá sa̱ na̱ya̱ha in mil cui̱a̱ já ja̱ni̱ tucu rí caca nuu rí ti̱xi chá tiempo cuití va. \p \v 4 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ ndíta cua̱ha̱ táyi̱ va̱ha nu̱ ndúu coo na̱ candojo chuun ña̱ caja vií na̱ sa̱há ña̱yivi. Ta quia̱hva já na̱xini ri̱ cán ndúu ínima̱ na̱ na̱chitúhu̱n na̱ yiquí jíní na̱ jáchi̱ na̱ca̱ha̱n na̱ tu̱hun Ndióxi̱, ña̱ nda̱a̱ na̱jána̱ha̱ Jesús nu̱ú ña̱yivi. Ta cúú ná na̱ co̱ó na̱caja cáhnu quití quini cán xi̱hín tini̱ñu yúú ri̱. Ta ni co̱ó na̱sa̱ha̱n na̱ ña̱ma̱ní na̱ni marca ri̱ taan na ni ndáha̱ ná. Ta na̱xini i̱ na̱nditacu tucu mé na̱ cán ta a̱nda̱ jáví mé ná xi̱hi̱n Jesús na̱sa̱comí na̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi ti̱xi in mil cui̱a̱. \v 5 Ta na̱ yóho cacuu na nu̱ cuítí nditacu tucu. Joo java ga̱ na̱ na̱xi̱hi̱ cán cama̱ní nditacu na jáchi̱ ndítahan nu̱ ná candati na ja̱nda̱ quia̱hva ná ya̱ha in mil cui̱a̱. \v 6 Caji̱i̱ ini ña̱yivi, na̱ nditacu tañu na̱ jánditacu Ndióxi̱ nu̱ cuítí cán jáchi̱ cúú ná na̱ na̱ndica̱xi mé á. Jáchi̱ a̱ cúhu̱n toho na indayá nu̱ ndoho ini ña̱yivi quini. Ña̱ cán cacuu a tátu̱hun quivi na chí i̱vi̱. Ña̱ ya̱ha xi̱hi̱n ná quéa̱ nduu na ju̱tu̱ caja ndíví na̱ nu̱ Ndióxi̱ xi̱hín nu̱ú Jesucristo. Ta xi̱hín mé á cacomí na̱ cuéntá sa̱há ña̱yivi ti̱xi in mil cui̱a̱. \p \v 7 Ta tá sa̱ ná ya̱ha in mil cui̱a̱ cán já ja̱ni̱ Satanás, mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱ nu̱ ndáca̱a̱n rí ndájí ri̱ cán. \v 8 Ta já queta rí jándahvi rí ndijáá ña̱yivi ndúu ñuyíví. Ta jándahvi rí ña̱yivi ndúu ñuu naní Gog xi̱hín ñuu naní Magog ña̱ ná taca na cani táhan na. Ta na̱ soldado taca cán cacuu na tátu̱hun ñu̱tí ndúu yuhú tañu̱hú xi̱hín ña̱ cua̱ha̱ cúú ná. \v 9 Ta ndicui̱ta nuu ña̱yivi ndijáá ñuu ñuyíví ta ca̱va̱ yi̱vi̱ na̱ ja̱tá tócó ndihi na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱. Ta quia̱hva já ca̱va̱ yi̱vi̱ na̱ ja̱tá ñuu Jerusalén, mé ñuu ña̱ quíhvi̱ ini Ndióxi̱. Joo jácu̱yu Ndióxi̱ ñúhu̱ cáyi̱ indiví ta jándihi a sa̱ha̱ ná. \v 10 Ta mé tiñáhá sa̱cua̱ha̱, mé rí na̱jándahvi ñahá cán jácana Ndióxi̱ ri̱ ini in mi̱ni nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hi̱n azufre. Ta sa̱ mé cán cúú nu̱ jácana mé á quití quini xi̱hín da̱ cúú profeta túhún. Ta cán cañuhu na ndoho ini na ñuú ta ndiví a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \s1 Tá cája vií Ndióxi̱ sa̱há ña̱yivi \p \v 11 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ in táyi̱ cáhnu, dó yaa ca̱chi̱ nu̱ sáco̱o Ndióxi̱. Ta nu̱u̱ mé á na̱ndiñúhú tócó ndihi ñuyíví xi̱hín indiví ta chí a̱ vája ga̱ cuu cuní ña̱. \v 12 Ta na̱xini i̱ ndijáá na̱ sa̱ na̱xi̱hi̱, na̱ válí xi̱hín na̱ náhnu ndíta na nu̱ íin coo Ndióxi̱. Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ na̱nu̱na̱ nu̱ú java libro. Ta na̱nu̱na̱ inga libro nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi na̱ catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta já na̱cavií sa̱há ña̱ na̱caja in in na̱ sa̱ na̱xi̱hi̱ cán jáchi̱ ini mé libro cán ndáa̱ tócó ndihi ña̱ na̱caja in in ña̱yivi. \v 13 Ta na̱ndindita tócó ndihi na̱ na̱xi̱hi̱ ini tañu̱hú xi̱hín na̱ na̱ndu̱xu̱ já ná caja vií Ndióxi̱ sa̱há ndihi na tá quia̱hva cáa na̱caja in in na̱ cán. \v 14 Ja̱nda̱ jáví a̱ quíví ga̱ ña̱yivi ta a̱ cúhu̱n ga̱ ínima̱ na̱ nu̱ú na̱taca ínima̱ na̱ na̱xi̱hi̱. Joo na̱jácana Ndióxi̱ ña̱yivi quini ini mé mi̱ni nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱. Mé mi̱ni cán cúú á indayá nu̱ú ndoho ini ña̱yivi ta cúú á tátu̱hun quivi na chí i̱vi̱. \v 15 Ta mé cán cúú nu̱ú na̱jácana Ndióxi̱ tócó ndihi na̱ co̱ ndáa̱ qui̱vi̱ nu̱ mé libro nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ ña̱yivi catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \c 21 \s1 Tá na̱xini Juan indiví sa̱á xi̱hín ñuyíví sa̱á \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱xini i̱ indiví sa̱á xi̱hín ñuyíví sa̱á. Jáchi̱ sa̱ na̱ndihi va sa̱há indiví xi̱hín ñuyíví ña̱ nu̱ cuítí cán. Ta jári tañu̱hú sa̱ co̱ó ga̱ dó ñúhu viti. \v 2 Ta ye̱he̱, da̱ cúú Juan na̱xini i̱ na̱nuu ñuu Jerusalén sa̱á, ña̱ yi̱i̱ ta na̱quixi a chí indiví nu̱ íin Ndióxi̱. Ta tá quia̱hva ndató cácutú in ñáñáha̱ tánda̱ha̱ ndiquehe ñá yíi̱ ña̱ quia̱hva já ndató na̱cacutú ñuu Jerusalén cán. \v 3 Tá na̱ndihi já na̱xini jo̱ho i̱ na̱cayuhú cóhó a̱ chí indiví ta já cáchí a̱ já: \p —Ndióxi̱ íin a tañu ña̱yivi viti jáchi̱ cúú ná cuéntá mé á. Ta coo a xi̱hi̱n ná jáchi̱ cúú á Ndióxi̱, mé á cája cáhnu na. \v 4 Ta mé á ya̱có ndihi a ticui̱í nu̱u̱ ná ña̱ na̱sacu na. Ta a̱ quíví ga̱ na̱. Ta ni a̱ cuácu ga̱ na̱. Ta ni a̱ táhnda̱ ga̱ ini na. Ta ni a̱ ndíhi̱hvi̱ ga̱ na̱. Jáchi̱ sa̱ na̱jándihi Ndióxi̱ sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ cán, ña̱ na̱sahi̱in jihna —cáchí a̱. \p \v 5 Ta mé a̱ íin coo nu̱ sáco̱o rey na̱ca̱ha̱n ta já na̱cachi a já: \p —Cande̱hé. Ye̱he̱ ndája sa̱á i̱ tócó ndihi ña̱ha. \p Ta já na̱cachi tucu a já: \p —Ca̱hyún tócó ndihi ña̱ cáha̱n i̱ xu̱hu̱n yóho jáchi̱ cúú á ña̱ nda̱a̱ ta cuu candeé ini ndó ña̱ —cáchí a̱. \p \v 6 Tá na̱ndihi já na̱cachi tucu a já xi̱hín i̱: \p —Sa̱ na̱jáxi̱nu̱ co̱o i̱ tócó ndihi ña̱ha. Ye̱he̱ cúú u̱ nu̱ cuítí ta ye̱he̱ cúú u̱ nu̱ ndíhí jáchi̱ ja̱nda̱ tá cáma̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ha sa̱ íin va ye̱he̱ ta coo tá coo i̱ va̱tí ná ndihi sa̱há. Ta ndá na̱ cúni̱ canda̱a̱ chága̱ ini sa̱há ye̱he̱ já caja i̱ ña̱ ná cuu canda̱a̱ ini na sa̱há i̱. Ta cúú á tátu̱hun íchi̱ ini na ticui̱í, dó cája ña̱ ná catacu na a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta co̱ó toho ya̱hvi quehe e̱ nu̱ ná sa̱ha̱ do̱. \v 7 Ta ndá na̱ ná cana va̱ha nu̱ tócó ndihi ña̱ núu ñe̱he̱ táhvi̱ na̱ ndiquehe na tócó ndihi ña̱ yóho nu̱ú i̱. Ta ye̱he̱ cacuu u̱ Ndióxi̱, mé á caja cáhnu na ta mé ná cacuu na ja̱hyi i̱. \v 8 Joo na̱ láhá xi̱hi̱n na̱ co̱ cúni̱ candúsa tu̱hun Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cándají na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱, mé ná cán cu̱hu̱n na̱ indayá nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hín azufre. Ta cán cu̱hu̱n ri na̱ sáhní ndi̱i xi̱hín ndijáá na̱ ndúu xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ á ñájíhí na̱. Ta cán cu̱hu̱n ndijáá na̱ cája tá nu̱ú ña̱ ta̱jí xi̱hín na̱ cája cáhnu yo̱co̱ xi̱hín na̱ cáha̱n ña̱ tu̱hún. Ña̱ yóho cacuu a tátu̱hun quivi na chí i̱vi̱ jáchi̱ ndoho ndiva̱ha ini na ini indayá nu̱ cándaha ñúhu̱ cáyi̱ xi̱hín azufre —cáchí a̱. \s1 Cáha̱n Juan sa̱há ñuu Jerusalén sa̱á \p \v 9 Ta ndaja coo in táhan ndíhu̱sa̱ táto̱ Ndióxi̱ ña̱ ñéhe u̱sa̱ co̱ho̱ nu̱ ñúhu u̱sa̱ ña̱ núu quixi ja̱tá ñuyíví na̱xi̱nu̱ a̱ nu̱ú i̱ ta já na̱cachi a já xi̱hín i̱: \p —Naha quíi̱ yóho cande̱hún. Jáchi̱ jána̱ha̱ i̱ nu̱u̱n na̱ cúú cuéntá mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho. Na̱ yóho cúú ná tátu̱hun in ñá tánda̱ha̱ ta Jesucristo cúú á tátu̱hun yíi̱ ña̱ —cáchí a̱. \p \v 10 A̱nda̱ já na̱caja ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín i̱ ña̱ ndáca táto̱ Ndióxi̱ ye̱he̱ já na̱sa̱ha̱n i̱ in yúcu̱ jícó ña̱ cáhnu. Ta cán na̱xini i̱ ñuu Jerusalén ña̱ yi̱i̱, ña̱ na̱nuu chí indiví nu̱ íin Ndióxi̱ cán. \v 11 Ta mé ñuu cán ndató ndiva̱ha yéhe̱ ña̱ jáchi̱ cája mé á ña̱ ná ndiye̱he̱ ña̱. Ta jíñu̱ ña̱ tá quia̱hva jíñu̱ yu̱u̱ yahvi ndiva̱ha tátu̱hun yu̱u̱ jaspe. Ta cúú á tátu̱hun yu̱tátá jáchi̱ cuu cande̱hé yó chíhini a ja̱nda̱ inga xoo a. \v 12 Ta ja̱ta̱ mé ñuu cán na̱ca̱va̱ nuu in náma̱ yu̱u̱ cáhnu ta jícó ndiva̱ha. Ta na̱sahi̱in u̱xu̱ i̱vi̱ yéhé a̱ nu̱ ndíta in in táto̱ Ndióxi̱ in in yéhé a̱. Ta ndi̱ca yéhé cán ndáa̱ qui̱ví ndíhu̱xu̱ i̱vi̱ táhndá na̱ na̱quixi chi̱chi Israel. \v 13 Ta u̱ni̱ yéhé sánde̱hé nu̱ xoo cána ca̱ndii. Ta u̱ni̱ yéhé sánde̱hé nu̱ xoo chí norte. Ta u̱ni̱ yéhé sánde̱hé nu̱ chí sur. Ta u̱ni̱ yéhé sánde̱hé nu̱ xoo quéta nuu ca̱ndii. \v 14 Náma̱ yu̱u̱ ñuu Jerusalén cán na̱sahi̱in u̱xu̱ i̱vi̱ yu̱u̱ ndúhu̱ sa̱ha̱. Ta ja̱tá yu̱u̱ cán ndáa̱ qui̱ví ndíhu̱xu̱ i̱vi̱ na̱ apóstol, na̱ na̱xi̱ca tuun xi̱hi̱n Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. \p \v 15 Mé táto̱ Ndióxi̱ ña̱ cáha̱n xi̱hín i̱ cán cáñee in tóyo̱ó jiu̱hu̱n cuáán ndáha̱ ña̱ ná chiquia̱hvá mé á ñuu cáhnu xi̱hi̱n yéhé a̱ xi̱hi̱n náma̱ yu̱u̱ ña̱ ndájí ja̱tá. \v 16 Ta na̱chiquia̱hvá a̱ ña̱ xi̱hi̱n tóyo̱ó cán ta in quia̱hva ndáa ndíco̱mí xoo mé ñuu cán ta chí in quia̱hva cáni̱ a̱ ta in quia̱hva ndíca̱ ña̱. Ta quia̱hva ñéhe a cúú á i̱vi̱ mil i̱vi̱ ciento kilómetro. Quia̱hva já cáni̱ ña̱ ta quia̱hva já jícó ña̱ ta quia̱hva já ndíca̱ ña̱. \v 17 Tá na̱ndihi já na̱chiquia̱hvá táto̱ Ndióxi̱ cán náma̱ yu̱u̱ ndájí ja̱tá ñuu cáhnu cán. Ta quia̱hva ñéhe a cúú u̱ni̱ jico co̱mi̱ metro. Ta metro cája chúun táto̱ Ndióxi̱ cán cúú dó tátu̱hun dó chíquia̱hvá ña̱yivi ndúu ñuyíví ña̱ha. \p \v 18 Ta mé náma̱ yu̱u̱ ndájí ja̱tá ñuu cáhnu cán na̱cava̱ha ña̱ xi̱hín yu̱u̱ jaspe. Ta mé ñuu cáhnu cán na̱cava̱ha ña̱ xi̱hín jiu̱hu̱n cuáán, ña̱ cúú tátu̱hun yu̱tátá ña̱ vií ndiva̱ha nu̱u̱. \v 19 Ta mé yu̱u̱ ndúhu̱ ña̱ na̱cana sa̱ha̱ mé náma̱ yu̱u̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hi̱n tá nu̱ú yu̱ú yahvi ndiva̱ha. Yu̱u̱ ndúhu̱ nu̱ cuítí cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní jaspe. Ta ña̱ cáhi̱vi̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní zafiro. Ta ña̱ cáhu̱ni̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní ágata. Ta ña̱ cáco̱mi̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní esmeralda. \v 20 Ta ña̱ cáhu̱hu̱n cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní ónice. Ta ña̱ cáhi̱ñu̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní cornalina. Ta ña̱ cáhu̱sa̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní crisólito. Ta ña̱ cáhu̱na̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní berilo. Ta ña̱ cáhi̱i̱n cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní topacio. Ta ña̱ cáhu̱xu̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní crisoprasa. Ta ña̱ cáhu̱xu̱ in cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní jacinto. Ta ña̱ cáhu̱xu̱ i̱vi̱ cán na̱cacutú a̱ xi̱hín yu̱u̱ naní amatista. \v 21 Ta ndíhu̱xu̱ i̱vi̱ yéhé ini ñuu cáhnu cán cúú á u̱xu̱ i̱vi̱ perla. Ta tá in tá in yéhé cán na̱cava̱ha xi̱hín in tála̱á perla níí. Ta mé cáyé cáhnu ñuu cán cúú á ña̱ na̱cava̱ha xi̱hín ndinuhu jiu̱hu̱n cuáán, ña̱ cúú tátu̱hun yu̱tátá jáchi̱ ja̱nda̱ inga xoo a tívi. \p \v 22 Ta ni in túhún veñu̱hu co̱ó na̱xini i̱ ini mé ñuu cáhnu cán. Jáchi̱ mé Ndióxi̱, xitoho í, mé a̱ íin ndée̱ cája tócó ndihi ña̱ha cúú á tátu̱hun veñu̱hu na. Ta jári Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho cán cúú á tátu̱hun veñu̱hu na. \v 23 Ta mé ñuu cáhnu cán co̱ xíní ñúhú toho a ca̱ndii ni yo̱o̱ ña̱ ná jándiye̱he̱ ñahá jáchi̱ xi̱hín quia̱hva yéhe̱ Ndióxi̱ cán jándiye̱he̱ a̱ mé ñuu cán. Ta Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán cúú á tátu̱hun lámpara jándiye̱he̱ a̱ ñuu cán. \v 24 Ndijáá ña̱yivi, na̱ na̱quixi ndijáá nación ñuyíví caca nuu na ini ñuu cáhnu cán xi̱hín quia̱hva yéhe̱ a̱. Ta ndijáá na̱ sáhndá chuun nu̱ú ña̱yivi ñuyíví xi̱nu̱ na̱ ñuu cán ta ndiquia̱hva na tócó ndihi ña̱ cuícá cómí na̱ nu̱ mé ñuu cán. \v 25 Ta a̱ cándaji toho yéhé a̱ tá ndiví ta co̱ó toho ña̱ ñuú coo cán. \v 26 Ndijáá ña̱ cui̱cá xi̱hín ña̱ náhnu cuéntá ña̱yivi ñuyíví yóho cañehe na ña̱ nu̱ mé ñuu cán. \v 27 Joo ni in túhún ña̱ quini a̱ quíhvi toho ini ñuu cán. Ta ni in na̱ cája ña̱ha cándají Ndióxi̱ a̱ quíhvi cán. Ta ni na̱ cátóó jándahvi ña̱yivi a̱ quíhvi cán. Na̱ ndi̱hvi cán cuití va cúú ná na̱ ndáa̱ qui̱vi̱ nu̱ libro nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi na catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Mé libro yóho íin a nu̱ú Jesús, mé á cúú tátu̱hun ndicachi loho. \c 22 \p \v 1 Tá na̱ndihi já na̱jána̱ha̱ táto̱ Ndióxi̱ cán in yu̱ta vií nu̱ú i̱ nu̱ ñúhu ticui̱í, dó cája ña̱ ná catacu ña̱yivi a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta tá quia̱hva yéhe̱ yu̱tátá quia̱hva já yéhe̱ nu̱u̱ do̱. Ta cána dó chí xoo nu̱ íin coo Ndióxi̱ xi̱hín Jesús, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán. \v 2 Ta yáha dó mé ma̱hñú nda̱a̱ íchi̱ cáhnu mé ñuu cán. Ta in in xoo yu̱ta cán sáhnu yíto̱, dó cája ña̱ ná catacu ña̱yivi a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta tá yo̱o̱ tá yo̱o̱ cúun cui̱hi nu̱ dó cán. Ta u̱xu̱ i̱vi̱ tañu cúun cui̱hi nu̱ do̱ nu̱ cuía̱. Ta ndáha̱ do̱ cája ña̱ ná ndiva̱ha ña̱yivi ñuyíví. \v 3 Ta cán ni in ga̱ ña̱ha a̱ cúhu̱n chahan ja̱ta̱. Ta Ndióxi̱ xi̱hín Jesucristo, mé a̱ cúú tátu̱hun ndicachi loho cán coo a nu̱ sáco̱o rey mé ñuu cáhnu cán. Ta na̱ cúú cuéntá Ndióxi̱ caja cáhnu na mé a̱ cán. \v 4 Ta cuni táhyí na̱ nu̱u̱ mé á ta candaa qui̱vi̱ mé á taan na. \v 5 Ta cán co̱ó toho ñuú coo. Ña̱ cán quéa̱ na̱ canduu cán a̱ cúní ñúhú ga̱ na̱ ñúhu̱ lámpara ta ni a̱ cúní ñúhú ga̱ na̱ ña̱ ná ye̱he̱ ca̱ndii jáchi̱ mé Ndióxi̱, xitoho na jándiye̱he̱ a̱ nu̱ ná. Ta cahnda na chuun tátu̱hun rey a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. \s1 Sa̱ cáyati qui̱ví quixi Jesucristo \p \v 6 Tá na̱ndihi já na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán já xi̱hín i̱: \p —Tu̱hun yóho cúú á ña̱ nda̱a̱ ta cuu candeé inún ña̱. Jáchi̱ mé Ndióxi̱, xitoho í, mé a̱ cája ña̱ ná ca̱ha̱n profeta, mé a̱ cán quéa̱ na̱chindahá a̱ táto̱ mé á já ná ca̱xi tu̱hun a nu̱ú na̱ cúú cuéntá mé á ña̱ ya̱chi̱ quixi tócó ndihi ña̱ yóho —na̱cachi a. \p \v 7 Ta já cáchí Jesús já: \p —Sa̱ sa̱a̱ ya̱chi̱ va ye̱he̱. Caji̱i̱ ini na̱ cándúsa tu̱hun cáha̱n sa̱há ña̱ ya̱ha chí nu̱u̱, ña̱ ndáa̱ nu̱ libro yóho —cáchí a̱. \p \v 8 Ye̱he̱, da̱ cúú Juan na̱xini jo̱ho i̱ ta na̱xini ndihi i̱ ña̱ yóho. Ta tá na̱ndihi na̱xini jo̱ho i̱ ña̱ ta tá na̱ndihi na̱xini i̱ ña̱ já na̱caxítí i̱ nu̱ táto̱ Ndióxi̱ ña̱ caja cáhnu i̱ ña̱ jáchi̱ mé a̱ na̱jána̱ha̱ ña̱ yóho nu̱ú i̱. \v 9 Joo na̱ca̱ha̱n táto̱ Ndióxi̱ cán xi̱hín i̱ já na̱cachi a já: \p —A̱ cáxítí tohún nu̱ú ye̱he̱ jáchi̱ ndítahan caja cáhnún Ndióxi̱. Jáchi̱ ye̱he̱ cúú u̱ da̱ cája chúun nu̱ Ndióxi̱ tá quia̱hva cája chúun mún xi̱hín ñanún, na̱ cúú profeta cuéntá Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cándúsa ña̱ cáha̱n libro Ndióxi̱ yóho —na̱cachi táto̱ Ndióxi̱ cán xi̱hín i̱. \p \v 10 Tá na̱ndihi já na̱cachi tucu a já xi̱hín i̱: \p —A̱ chíje̱hé tu̱hún sa̱há tu̱hun Ndióxi̱, ña̱ ndáa̱ nu̱ libro yóho jáchi̱ sa̱ na̱cayati tiempo xi̱nu̱ nu̱u̱ á coo a. \v 11 Joo ndá da̱ cája quini ná caja quini chága̱ da̱ tá cúni̱ da̱. Ta ndá da̱ co̱ó vií ná caca tiquíni̱ mé dá tá cúni̱ da̱. Joo ndá da̱ va̱ha ná ndi̱hi ini da caja da ña̱ va̱ha. Ta ndá da̱ na̱ndiquia̱hva va̱ha mé ndáha̱ Ndióxi̱ ná ndi̱hi ini da caca nda̱cú da̱ íchi̱ cuéntá mé á —cáchí táto̱ Ndióxi̱ xi̱hín i̱. \p \v 12 Ta já na̱cachi Jesús já xi̱hín i̱: \p —Cande̱hé. Sa̱ sa̱a̱ ya̱chi̱ vi̱. Ta va̱xi i̱ ñéhe e̱ ya̱hvi quehe in in ña̱yivi. Ta ndiquia̱hva i̱ nu̱ú in in na ña̱ ndítahan quehe na sa̱há ña̱ na̱caja na. \v 13 Ye̱he̱ cúú u̱ nu̱ cuítí ta ye̱he̱ cúú u̱ nu̱ ndíhi jáchi̱ ja̱ndá tá cama̱ní ca̱va̱ sáhá sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ha sa̱ íin va ye̱he̱ ta coo tá coo i̱ va̱tí ná ndihi sa̱há —cáchí a̱. \p \v 14 Caji̱i̱ ini ña̱yivi, na̱ na̱ndaja vií ínima̱ jáchi̱ cúú á tátu̱hun ndícata na jáhma̱ ná já ná cuu ñe̱he̱ táhvi̱ na̱ caxí na̱ cui̱hi nu̱ú yitó cui̱hi, dó cája ña̱ ná catacu ña̱yivi a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Jáchi̱ xi̱hín ña̱ yóho cuu qui̱hvi na chí yéhé ñuu cáhnu cán. \v 15 Joo chí ja̱ta̱ mé ñuu cán cando̱o tócó ndihi na̱ na̱ca̱an cája ña̱ núu xi̱hi̱n tócó ndihi na̱ cája ña̱ ta̱jí xi̱hín ndijáá na̱ ndúu xi̱hín na̱ co̱ cúú yíi̱ ná á ñájíhí na̱. Ta ja̱ta̱ ñuu cán cando̱o ri na̱ sáhní ndi̱i xi̱hín na̱ cája cáhnu yo̱co̱ xi̱hín na̱ cáha̱n ña̱ tu̱hún xi̱hín na̱ jándahvi ñani táhan. \p \v 16 —Ye̱he̱ cúú Jesús ta na̱chindahá i̱ táto̱ mí i̱ já ná ca̱xi tu̱hun a ña̱ yóho xi̱hín ndijáá na̱ cúú cuéntá mí i̱, na̱ ndítaca ndijáá veñu̱hu. Ye̱he̱ na̱caja i̱ ña̱ na̱cacu rey David ta na̱quixi i̱ chi̱chi mé David. Cúú u̱ tátu̱hun qui̱mi cáhnu, rí quéta tá na̱ti̱vi —cáchí Jesús. \p \v 17 Mé ínima̱ yi̱i̱ Ndióxi̱ xi̱hín na̱ cúú cuéntá Jesús cana na Jesús ña̱ ná quixi a ta já cachi na já: \p —Naha quíi̱ ndo̱. \p Ta ndá na̱ xíni̱ jo̱ho ña̱ yóho xíní ñúhú cachi ri na̱ cán va: \p —Naha quíi̱ ndo̱. \p Ta ndá na̱ íchi̱ ini ticui̱í, na̱ cúni̱ coho dó ná quixi na nu̱ mé á já quia̱hva ticui̱í nu̱ ná, dó caja ña̱ ná catacu na a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta co̱ó toho ya̱hvi quehe mé á nu̱ ná sa̱ha̱ do̱. \p \v 18 Ta ña̱ yóho quéa̱ cúni̱ cachi i̱ xi̱hi̱n tócó ndihi ndó, na̱ xíni̱ jo̱ho ña̱ ndáa̱ nu̱ libro yóho: Ta ndá na̱ ná chinúu chága̱ tu̱hun ja̱tá ña̱ sa̱ cáha̱n libro yóho já quéa̱ chinúu ri Ndióxi̱ tondóhó, ña̱ ndáa̱ nu̱ libro yóho ja̱ta̱ ná. \v 19 Ta ndá na̱ ná tavá tu̱hun cáha̱n Ndióxi̱, ña̱ ndáa̱ nu̱ libro yóho já quéa̱ tavá Ndióxi̱ qui̱vi̱ ná ña̱ ndáa̱ nu̱ libro mé nu̱ ndáa̱ qui̱vi̱ tócó ndihi ña̱yivi catacu a̱nda̱ ama cáa qui̱vi̱. Ta mé na̱ cán a̱ cu̱ú qui̱hvi na ñuu yi̱i̱ ndiva̱ha cán ta ni a̱ quiáhva Ndióxi̱ nu̱ ná ña̱ha cáha̱n mé libro yóho sa̱ha̱. \p \v 20 Ta sáhan Jesús tu̱hun sa̱ha̱ tócó ndihi ña̱ yóho já cáchí a̱ já: \p —Mé a̱ nda̱a̱ sa̱ sa̱a̱ ya̱chi̱ vi̱ —cáchí a̱. \p Já ná coo. Naha quíi̱ ndó Jesús, xitoho nde̱. \p \v 21 Ña̱ cúni̱ quéa̱ ná caja cua̱há Jesucristo, xitoho í ña̱ma̱ni̱ xi̱hín ndihi ndó. Já ná coo.