\id MRK \h Markus \toc1 Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Markus \toc2 Markus \toc3 Mrk \mt2 Tuhan Yesus pung Carita Bae \mt2 iko \mt1 Markus \c 1 \p \v 1 Ini carita bae. Ini, Tuhan Allah pung Ana\f + \fr 1:1 \ft Kata ‘Tuhan Allah pung Ana’ sonde ada dalam tulisan asli saparu.\f* pung carita. Dia pung nama Yesus Kristus, yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Dia pung carita mulai bagini: \s1 Yohanis Tukang Sarani buka jalan kasi sang Tuhan Yesus \r (Mateos 3:1-12; Lukas 3:1-18; Yohanis 1:19-28) \p \v 2 Yesus balóm mulai Dia pung karjá, te Tuhan Allah su utus satu orang, nama Yohanis. Yohanis musti pi sadia jalan kasi Yesus pung datang. Te dolu-dolu, Tuhan Allah su pake Dia pung jubir satu, nama baꞌi Yesaya. Dia su tulis memang bilang: \q1 “Dengar, ó! Beta suru Beta pung orang satu, ko pi buka jalan kasi sang Lu.\x + \xo 1:2 \xt Maleaki 3:1\x* \q1 \v 3 Itu orang nanti pi tampa sunyi, ko batarea bilang: \q2 ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, ko tarima Tuhan pung datang! \q2 Bekin lurus jalan ko sambut sang Dia.’ ”\x + \xo 1:3 \xt Yesaya 40:3\x* \p \v 4-6 Orang biasa pange sang Yohanis, Tukang Sarani. Dia tenga di tampa sunyi. Dia pung pakean bekin dari onta pung bulu. Dia pung ika pinggang bekin dari binatang pung kulit. Dia pung makanan, kalamak deng madu utan. [Yohanis pung cara idop ni, sama ke baꞌi Elia dolu-dolu.]\x + \xo 1:4-6 \xt 2 Raja-raja dong 1:8\x* \p Itu waktu, banya orang dari kota Yerusalem, deng propinsi Yudea pung isi samua, datang katumu deng Yohanis di dia pung tampa. Dong datang ko mau lia sang Yohanis deng mau dengar dia pung ajaran. Yohanis kasi tau sang dong bilang, “Bosong musti mangaku deng kasi tenga bosong pung sala samua, ko biar Tuhan Allah hapus buang itu sala dong. Ais bosong musti sarani dolo, ko jadi tanda bilang, bosong su babae deng Tuhan.” \p Dengar abis bagitu, ju dong mangaku sala, ais dia sarani sang dong di kali Yarden. \p \v 7 Dia kasi tau bilang, “Nanti ada satu Orang yang lebe hebat dari beta mau datang. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.\f + \fr 1:7 \ft Tulisan bahasa Yunani asli tulis bilang, “tondo ko buka dia pung tali sapatu sa ju beta sonde pantas.” Dia pung arti bilang, Yohanis cuma orang kici sa, biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru sa ju, dia sonde pantas.\f* \v 8 Beta cuma bisa sarani sang bosong pake aer sa, ma nanti Dia bekin lebe dari beta, te Dia bekin ponu bosong pung hati deng Tuhan pung Roh yang Barisi.” \s1 Yohanis sarani sang Tuhan Yesus \r (Mateos 3:13-17; Lukas 3:21-22) \p \v 9 Itu waktu, Yesus datang dari kampong Nasaret di propinsi Galilea ko katumu sang Yohanis. Ju Yohanis sarani sang Dia di kali Yarden. \v 10 Waktu Yesus kaluar dari aer, takuju ju, dapa lia langit tabuka. Ais ju Tuhan pung Roh turun pi Dia, sama ke burung pompa. \v 11 Ju dapa dengar Tuhan Allah pung suara dari langit bilang, \q1 “Lu ni, Beta pung Ana sayang. \q2 Lu salalu bekin sanáng sang Beta.”\x + \xo 1:11 \xt Carita Mula-mula 22:2; Lagu Puji dong 2:7; Yesaya 42:1; Mateos 3:17, 12:18; Markus 9:7; Lukas 3:22\x* \s1 Setan dong pung bos goda Tuhan Yesus di tampa sunyi \r (Mateos 4:1-11; Lukas 4:1-13) \p \v 12 Ais itu, Tuhan pung Roh hela bawa sang Yesus pi tampa kosong yang sunyi. \v 13 Di situ ju ada binatang utan dong. Yesus tenga di itu tampa ampa pulu hari. Di situ, setan dong pung bos datang goda sang Yesus ko iko sang dia, ma tar ontong. Ais itu ju, Tuhan Allah pung ana bua dari sorga datang urus sang Dia. \s1 Tuhan Yesus pi Galilea ko kasi tunju Tuhan Allah pung jalan \r (Mateos 4:12-22; Lukas 4:14-15, 5:1-11) \p \v 14 Tempo hari, dong kasi maso sang Yohanis Tukang Sarani pi dalam bui abis, ju Yesus pi propinsi Galilea, ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae di sana. \v 15 Dia omong bilang, \q1 “Dengar, ó! Sakarang Tuhan pung waktu su sampe! \q2 Sakarang samua orang dapa tau bilang, Tuhan Allah ada pegang parenta. \q2 Andia ko bosong musti barenti suda deng bosong pung putar-balek, \q3 ko bale iko sang Tuhan. \q3 Ais ju parcaya sang Dia pung Kabar Bae ni, suda.”\x + \xo 1:15 \xt Mateos 3:2\x* \s1 Tuhan Yesus pange nalayan ko iko sang Dia \p \v 16 Satu hari, Yesus jalan iko dano Galilea pung pinggir. Dia dapa lia satu orang, nama Simon, deng dia pung adi, nama Anderias. Dong dua ada jala ikan. Itu dong pung karjá hari-hari. \v 17 Yesus pange sang dong bilang, “We! Mari ko iko sang Beta suda! Bosong biasa cari ikan, ma sakarang Beta mau bekin sang bosong jadi tukang cari jiwa.” \v 18 Dengar abis bagitu ju, dong dua kasi tenga itu jala, ko pi iko memang sang Dia. \p \v 19 Ais itu, Yesus jalan tarús sadiki lai, ju Dia dapa lia Sabadeus pung ana-ana dong. Yang kaka pung nama Yakobis, deng dia pung adi, nama Yohanis. Dong dua ada ator bekin bae pukat dalam parahu. \v 20 Yesus pange sang dong dua bilang, “We! Mari ko iko sang Beta.” Jadi dong dua jalan kasi tenga dong pung papa deng dong pung orang karjá dong di atas parahu. Ju dong pi iko sang Dia. \s1 Tuhan Yesus usir kasi kaluar setan dari satu orang di kota Kapernaum \r (Lukas 4:31-37) \p \v 21 Ais Yesus deng itu ampa orang yang iko sang Dia, sampe di kota Kapernaum. Waktu orang Yahudi dong pung hari sambayang,\f + \fr 1:21 \ft Orang Yahudi pung hari sambayang, hari istirahat, ko, hari barenti karjá, dong bilang ‘Hari Sabat’.\f* ju Yesus maso pi dalam ruma sambayang ko mangajar di situ. \v 22 Dengar Dia pung omong, samua orang dong taheran-heran, te Dia tau batúl itu ajaran pung isi. Itu beda deng orang Yahudi pung guru agama dong.\x + \xo 1:22 \xt Mateos 7:28-29\x* \p \v 23 Itu waktu, ada satu orang yang takaná setan. Dia ju iko maso dalam ruma sambayang, ais itu setan di dalam itu orang batarea bilang, \v 24 “Woi! Yesus, orang Nasaret! Lu ada pung urusan apa deng botong! Lu datang ko mau bekin ancor sang botong, ko? Botong kanál sang Lu. Lu ni, Orang yang dolu Tuhan Allah janji ko mau kirim datang. Lu ni, Tuhan pung Orang Barisi yang sonde ada pung sala.” \p \v 25 Ma Yesus masparak sang dia bilang, “Tutu lu pung mulu! Kaluar dari itu orang!” \p \v 26 Ju itu setan bekin ame itu orang pung badan batahela karás-karás. Ju dia kaluar dari itu orang deng batarea kuat-kuat. \v 27 Ais ju samua orang dalam itu ruma sambayang tanganga. Ju dong samua baꞌomong bilang, “We! Ini apa ni? Dia parenta setan dong ko kaluar, ju dong iko Dia pung mau. Ini ajaran baru, ko? Bapatua pung omong, hebat, ó!” \p \v 28 Ju orang dong mulai bacarita kuliling dari mulu pi mulu, tasiar sampe di samua kampong di propinsi Galilea. \s1 Tuhan Yesus bekin bae Petrus pung mama mantu, deng banya orang dong \r (Mateos 8:14-17; Lukas 4:38-41) \p \v 29 Waktu dong kaluar dari itu ruma sambayang ju, Yesus pi di Simon deng Anderias pung ruma. Yakobis deng Yohanis pi sama-sama deng dong. \v 30 Simon pung mama mantu ada saki damám, ko ada tidor di koi. Jadi waktu Yesus deng Dia pung ana bua dong maso di itu ruma, ju orang datang kasi tau bilang, “Mamatua ada saki damám.” \p \v 31 Ais itu, Yesus pi lia mamatua, ju pegang dia pung tangan, ko tolong kasi bangun sang dia. Ju dia pung damám ilang memang. Ais ju mamatua kaluar pi urus sang dong. \p \v 32 Waktu matahari mulai tanggalám, orang dong datang bawa dong pung orang saki, deng dong pung orang yang takaná setan dong. Dong bawa pi Yesus ko minta tolong. \v 33 Sampe manusia satu kota pung isi datang makarubu di muka itu ruma. \v 34 Itu orang dong pung panyaki macam-macam, ma Yesus bekin bae samua. Deng Dia usir kasi kaluar setan jahat pung banya lai. Ma Dia sonde kasi loos itu setan dong baꞌomong, te dong ju ada kanál sang Dia na. \s1 Tuhan Yesus kuliling di kampong laen dong, ko kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae \r (Lukas 4:42-44) \p \v 35 Dia pung beso amper siang, masi galáp buta, Yesus su bangun ko jalan kaluar dari itu ruma. Dia pi satu tampa sunyi ko sambayang, baꞌomong deng Tuhan Allah. \v 36 Waktu Simon dong bangun, sonde dapa lia sang Yesus, ju dong pi cari sang Dia. \v 37 Waktu dong dapa katumu sang Dia, ju dong bilang, “Papa, banya orang ada cari sang Papa.” \p \v 38 Ma Dia manyao bilang, “Itu ju bae. Ma lebe bae kotong pi kampong-kampong laen dolo, yang deka-deka di sini. Te Beta mau kasi tau Kabar Bae sang dong ju. Ko itu Beta pung tugas na.” \p \v 39 Ais ju Dia jalan kuliling itu propinsi Galilea, ko kasi tau Kabar Bae dari Allah di dong pung ruma-ruma sambayang. Deng Dia ju usir kasi kaluar setan dari orang dong.\x + \xo 1:39 \xt Mateos 4:23, 9:35\x* \s1 Tuhan Yesus bekin bae satu orang panyaki kusta \r (Mateos 8:1-4; Lukas 5:12-16) \p \v 40 Itu waktu, ada satu orang panyaki kusta datang sang Yesus. Ju dia tikam lutut ko minta tolong sang Yesus bilang, “Papa, é! Tolong beta dolo! Te beta tau, Papa bisa kasi ilang beta pung panyaki ni, ko biar orang jang noju lai sang beta. Asal Papa mau.” \p \v 41 Ais ju Yesus jato kasian itu orang, ju Dia sorong tangan ko raba sang dia bilang, “Memang, Beta mau! Naa, lu bae suda!” \v 42 Takuju sa, itu orang pung panyaki ilang. Ais ju dia bae memang. \v 43 Ju Yesus suru itu orang ko pulang, deng kasi inga sang dia \v 44 bilang, “Inga bae-bae! Lu su bae, ma sonde bole kasi tau sapa-sapa, é! Lu musti iko baꞌi Musa pung parenta dolu. Jadi pi di kapala agama dolo, ko dia pareksa sang lu pung badan, ko lia lu pung panyaki ilang batúl, ko sonde. Ais itu, lu musti kasi persembahan tanda tarima kasi, ko orang samua tau bilang, lu su bae batúl.”\x + \xo 1:44 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 14:1-32\x* \p \v 45 Ma itu orang kaluar abis ju, dia pi bacarita kuliling di mana-mana. Ais ju orang banya cari ko katumu sang Yesus, sampe-sampe Dia sonde bisa tunju muka di kota. Jadi Dia tenga di tampa-tampa sunyi di luar kota sa. Ma dari mana-mana, orang maen malele datang tarús, ko mau katumu sang Dia. \c 2 \s1 Tuhan Yesus bekin bae orang lumpu \r (Mateos 9:1-8; Lukas 5:17-26) \p \v 1 Lewat barapa hari ju, Yesus pi ulang lai di Kapernaum. Ju orang kasi tau di mana-mana bilang, Dia su ada di ruma. \v 2 Ais orang dong datang dari mana-mana, ju dong makarubu sampe basesak dalam ruma. Di muka pintu ju, basesak. Ais itu, Yesus kasi tau sang dong Tuhan Allah pung mau. \p \v 3 Yesus masi baꞌomong, ju ada ampa orang dorok bawa satu orang lumpu ko pi Dia. \v 4 Ma tagal su talalu banya orang, andia ko dong sonde bisa bawa itu orang sampe di Yesus pung muka. Ju dong nae pi atas ruma, ko bongkar atap pas di atas Yesus pung kapala. Waktu atap tabuka, ju dong kasi turun sang itu orang lumpu deng dia pung tikar.\f + \fr 2:4 \ft Dong pung tikar, dong bekin dari bahan yang kuat.\f* \v 5 Waktu Yesus lia sang dong, Dia tau dong parcaya batúl-batúl sang Dia. Ju Dia kasi tau sang itu orang lumpu bilang, “Ana, é! Beta su kasi ampon lu pung sala dong!” \p \v 6 Ma di situ ada dudu barapa orang guru agama Yahudi. Waktu dong dengar Yesus pung omong tu, dong rasa tar enak dalam hati. \v 7 Ais dong baꞌomong bilang, “Ko ini orang pung barani omong bagitu lai! Cuma Tuhan Allah sa, yang bisa kasi ampon orang dong pung sala. Ma ini orang pung omong tu, bekin diri sama ke dia Tuhan Allah sa. Dia su hojat tu!” \p \v 8 Ma Yesus su tau memang dong pung hati. Ais Dia omong bilang, “Bosong jang pikir bagitu! \v 9-10 Mana lebe gampang? Kalo Beta kasi tau sang ini orang lumpu bilang, ‘Lu pung sala su dapa ampon,’ bosong sonde tau kalo jadi bagitu, ko sonde. Ma kalo Beta bilang, ‘Bangun suda! Angka lu pung tikar ko pulang.’ Kalo dia bangun memang, bosong baru dapa lia bukti bilang, Beta ni, Manusia Tulen. Deng Beta ada pung kuasa deng hak ko kasi ampon orang pung sala.” \p Ais itu ju, Yesus kasi tau sang itu orang lumpu bilang, \v 11 “Lu dengar, é! Sakarang lu su bae! Jadi bangun, angka tikar ko pulang su, é.” \p \v 12 Dengar bagitu, ju itu orang bangun memang. Ais dia angka dia pung tikar, ju jalan kaluar. Samua orang di situ lia deng dong pung mata biji. Ju dong samua tanganga, ko bilang, “Awii! Botong baru parná lia yang bagini, ó! Tuhan Allah memang pung hebat lai!” \s1 Tuhan Yesus pange sang Lewi ko iko sang Dia \r (Mateos 9:9-13; Lukas 5:27-32) \p \v 13 Ais itu ju, Yesus pi ulang lai di dano Galilea pung pinggir. Banya orang datang katumu sang Dia, ju Dia kasi tau sang dong Tuhan Allah pung mau. \p \v 14 Di situ, ada satu orang, nama Lewi, Alpius pung ana. Dia karjá di tampa bayar bea kasi sang pamarenta Roma. Pas Yesus jalan lewat di situ, Dia dapa lia sang Lewi. Ju Dia bilang, “We! Mari ko iko sang Beta!” \p Dengar Yesus bilang bagitu ju, Lewi bangun ko iko memang sang Dia. \p \v 15 Ais itu ju, Yesus dong ada dudu makan di Lewi pung ruma, sama-sama deng Lewi pung tamán tukang tagi bea dong. Ada orang laen ju, yang orang Yahudi anggap orang tar bae dong, iko makan deng dong. Dari itu orang yang dudu makan dong, ada banya yang suka dengar sang Yesus. \p \v 16 Itu waktu, ada guru agama dari partei Farisi barapa orang, dapa lia Yesus dudu makan deng tukang tagi bea, deng itu orang sonde bae dong. Ju dong tanya sang Dia pung ana bua dong bilang, “Akurang ko bosong pung Guru dudu makan deng itu orang tukang tagi bea, deng itu orang tar bae dong?” \p \v 17 Ma Yesus dapa dengar dong batanya bagitu, ju Dia manyao bilang, “Orang saki memang parlú dokter, ma orang su bae sonde parlú. Beta datang ko urus orang yang tar bae dong. Ma sonde datang ko urus orang yang su rasa diri batúl dong.” \s1 Tuhan Yesus pung ajaran baru, laen dari orang Farisi dong pung ajaran \r (Mateos 9:14-17; Lukas 5:33-39) \p \v 18 Satu kali, orang dari partei agama Farisi dong ada puasa. Dong lia Yohanis Tukang Sarani pung ana bua dong ju ada puasa. Ma dong sonde lia Yesus pung ana bua dong puasa sama ke dong. Ais dong pung orang datang katumu deng Yesus ko batanya bilang, “Papa. Botong ada puasa. Yohanis pung orang dong ju puasa. Ma, akurang ko Papa pung ana bua dong sonde puasa?” \p \v 19 Ju Yesus manyao bilang, “Memang bosong su tau, kalo ada pesta kawin, tamu dong sonde puasa, ma dong makan sampe kinyang. Kalo baroit laki-laki masi ada di situ, tantu dong samua makan rame-rame. \v 20 Ma nanti satu kali, kalo orang laen tangkap bawa itu baroit laki-laki dolo, dia pung tamán dong rasa susa, baru dong puasa.” \p \v 21 Ais ju Yesus tamba satu umpama bilang, “Orang sonde tempel ko jaet kaen baru di baju lama. Te nanti kalo cuci, itu kaen baru takundur, ko bekin tamba tarobe lai itu baju lama. \v 22 Sama ju, ke orang sonde isi tuak baru pi dalam haik yang su lapuk. Te nanti itu haik pica, ju itu tuak malele buang. Jadi tuak baru musti poꞌa pi dalam haik yang baru.”\f + \fr 2:22 \ft Alkitab bahasa Yunani tulis bilang, “jang isi aer anggor yang baru pi dalam tas kulit yang lama, ko jang sampe dia pica ko tarobe.”\f* [Deng bagitu, Yesus ajar sang dong bilang, Dia pung ajaran baru, jang kasi campor deng orang Farisi dong pung ajaran lama.] \s1 Tuhan Yesus pung ana bua dong ketu ame padi-gandum pas deng hari barenti karjá \r (Mateos 12:1-8; Lukas 6:1-5) \p \v 23 Satu kali, pas deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus ada jalan lewat iko kabón. Ju Dia pung ana bua dong ketu ame padi-gandum ko makan.\x + \xo 2:23 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 23:25\x* \v 24 Ma orang Farisi dong dapa lia, ais ju dong kasi tau sang Yesus bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong langgar kotong pung atoran agama? Dong ada ketu padi-gandum pas deng hari barenti karjá! Bosong sonde bole bekin bagitu!” \p \v 25-26 Dia manyao bilang, “Karmana, ó? Bosong sonde inga baꞌi Daud pung carita tu. Itu waktu, bapatua Abiatar jadi kapala agama Yahudi dong pung bos bésar. Baꞌi Daud deng dia pung ana bua dong pung parú su karoncong sampe lapar mau mati. Ju dong maso pi dalam Tuhan Allah pung Tenda Sambayang, ko ame itu roti yang kapala agama dong su kasi sang Tuhan, ko dong makan. Padahal cuma kapala agama dong sa yang bole makan, ma orang laen sonde bole. Ais baꞌi Daud dong makan, ma sonde ada orang kasi sala sang dong.”\x + \xo 2:25-26 \xt 1 Samuel 21:1-6; Kapala Agama dong pung Atoran 24:9\x* \p \v 27 Ju Yesus kasi tau tamba bilang, “Bosong jang lupa bilang, Tuhan Allah bekin hari barenti karjá ko jadi berkat, ko tolong kotong manusia. Ma Dia sonde bekin kotong manusia ko cuma iko hari barenti karjá pung atoran sa. \v 28 Jadi Beta ni, Manusia Tulen. Beta yang ada pung hak ko bilang manusia bole, ko, sonde bole bekin apa-apa pas deng hari barenti karjá.” \c 3 \s1 Tuhan Yesus bekin bae orang, pas deng hari barenti karjá \r (Mateos 12:9-14; Lukas 6:6-11) \p \v 1 Ais itu ju, Yesus kambali lai pi ruma sambayang. Di situ Dia lia ada satu orang yang dia pung tangan mati sablá. \v 2 Di situ ju, ada barapa orang yang cari-cari jalan ko mau kasi sala sang Yesus. Jadi dong tarús lur-lur sang Dia, ko mau tau Dia mau bekin bae itu orang, pas deng hari barenti karjá, ko sonde. \p \v 3 Ju Yesus pange sang itu orang yang tangan mati sablá bilang, “Mari ko lu badiri di muka sini.” \p \v 4 Ju Dia tanya sang itu orang dong samua bilang, “Kalo iko kotong pung atoran agama, kotong bole bekin apa, pas deng hari barenti karjá? Kotong bekin bae, ko sonde? Kotong bekin bae orang, ko, bunu bekin mati?” Ma dong samua diam sa. \p \v 5 Tarús ju Yesus pung hati talalu susa, tagal dong lebe pusing dong pung atoran, ma sonde toe deng itu orang yang tangan mati sablá. Ju Dia mara ko peꞌe mata lia kuliling sang dong. Ais ju Dia kasi tau itu orang bilang, “Sorong lu pung tangan suda!” Itu orang sorong dia pung tangan, ju takuju sa, dia pung tangan bae memang. \p \v 6 Ais ju itu orang Farisi dong kaluar kasi tenga itu ruma sambayang. Ju dong pi basakongkol deng orang dari partei politik Herodes, ko cari jalan mau bunu mati sang Yesus. \s1 Tuhan Yesus bekin bae banya orang di dano pung pinggir \p \v 7-8 Satu kali, Yesus deng Dia pung ana bua dong ondor pi dano Galilea pung pinggir. Ma tagal orang banya su dengar apa yang Dia su bekin, andia ko dong samua datang dari kampong-kampong ko iko sang Dia. Dong datang dari propinsi Galilea, propinsi Yudea, deng propinsi Idumea. Ada orang laen ju datang dari kota Yerusalem, kota Sidon, deng kota Tirus. Deng ada yang laen ju datang dari kali Yarden pung sablá matahari nae. Dong samua cari ko bakatumu deng Dia. \v 9 Tagal orang dong bagitu banya, sampe Yesus suru Dia pung ana bua dong ko sadia kasi sang Dia satu parahu. Dia mau baꞌomong di atas parahu, ko dong samua dapa dengar, deng Dia sonde tapele. \p \v 10 Dolu Dia parná bekin bae banya orang saki. Andia ko sakarang samua orang saki dong datang baseti ko mau raba sang Dia.\x + \xo 3:10 \xt Markus 4:1; Lukas 5:1-3\x* \v 11 Waktu orang yang setan su maso dong dapa lia sang Dia, tarús dong jato sampe muka kaná tana di Yesus pung muka. Ais ju dong batarea bilang, “Lu ni, memang Tuhan Allah pung Ana!” \p \v 12 Ma Dia larang karás sang dong bilang, “Bosong jang kasi tau orang bilang, Beta ni sapa!” \s1 Tuhan Yesus pili ame dua blas orang jadi Dia pung ana bua \r (Mateos 10:1-4; Lukas 6:12-16) \p \v 13 Ais ju Yesus nae pi atas satu gunung. Dia pange ame barapa orang yang kaná deng Dia pung hati. Ju dong datang sang Dia. \v 14 Tarús Dia tunju ame dua blas orang. Dia bilang sang dong, “Beta pili sang bosong ko iko tarús sang Beta, ko jadi Beta pung utusan. Beta ju mau suru sang bosong ko pi kasi tau Tuhan Allah pung pasán di samua orang. \v 15 Deng Beta mau kasi kuasa sang bosong, ko bosong bisa usir setan dari orang dong.” \p \v 16-19 Itu dua blas orang dong pung nama, andia: \q2 Simon (yang Yesus ju kasi nama, Petrus), \q2 Yakobis, \q2 Yohanis, (Yakobis deng dia pung adi Yohanis ni, dong dua, Sabadeus pung ana. Yesus kasi nama sang dong dua ‘Boanerges’, dia pung arti ‘sama ke guntur’.)\f + \fr 3:16-19 \ft a: Tulisan bahasa Yunani ada tulis bilang, ‘guntur pung ana’, deng dia pung arti ‘sifat sama ke guntur’. Barapa orang yang pintar dong basangka bilang, ini Yakobis deng Yohanis dong pung suara karás sama ke guntur, ko, dong suka masparak sama ke guntur na.\f* \q2 Anderias, \q2 Filipus, \q2 Bartolomeos, \q2 Mateos, \q2 Tomas, \q2 Yakobis (Alpius pung ana), \q2 Tadius, \q2 Simon (yang iko partei politik Selot),\f + \fr 3:16-19 \ft b: Partei Selot ni cari jalan ko dong mardeka dari Roma pung pamarenta. Dong ju kasi nama ini partei bilang, ‘Patriot’.\f* \q2 deng Yudas Iskariot (dia ni yang nanti jual buang sang Yesus). \s1 Guru agama dong kasi sala sang Tuhan Yesus bilang, itu setan dong pung bos yang kasi kuasa sang Dia \r (Mateos 12:22-32; Lukas 11:14-23, 12:10) \p \v 20 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong turun kambali dari itu gunung. Ju dong maso pi dalam ruma. Ma orang banya datang makarubu lai sang Yesus, sampe dong su sonde sampat makan lai. \v 21 Lia bagitu ju, orang bilang, “Coba lia sang Yesus dolo. Dia su lupa urus diri.” Tagal Dia pung kelu dong su dengar orang baꞌomong bagitu, andia ko dong datang mau ame bawa sang Dia. \p \v 22 Itu waktu, guru agama dong dari Yerusalem datang ko kasi tau orang di situ bilang, “Weh! Bosong jang iko-iko sang itu Yesus. Te Dia bisa usir setan bagitu, tagal Dia dapa kuasa dari setan dong pung bos, yang orang biasa pange Balsebul.”\x + \xo 3:22 \xt Mateos 9:34, 10:25\x* \p \v 23 Yesus dengar bagitu, ju Dia pange ame sang dong samua, ko bilang, “Sonde maso akal! Karmana ko setan dong pung bos bisa usir dia pung diri sandiri? Sonde bisa! \v 24 Kalo dalam satu karajaꞌan, dia pung rakyat dong baku hantam, karmana ko itu karajaꞌan masi bisa batahan? Sonde bisa! \v 25 Deng kalo isi ruma dong satu baraꞌu deng satu, karmana ko dong masi bisa batahan? Sonde bisa! \v 26 Bagitu ju kalo setan dong satu bamusu deng satu, pasti dong tapica-pica. Kalo bagitu, na, dong ancor-ancor! \p \v 27 Kalo orang mau datang rampok barang di satu orang kuat pung ruma, dia musti ika mati itu tuan ruma dolo. Abis, baru dia bisa rampok itu orang pung barang.\f + \fr 3:27 \ft Deng bagitu, Yesus kasi tau bilang, Dia lebe kuat dari setan dong pung bos, yang dong biasa pange deng nama ‘Balsebul’.\f* \p \v 28 Jadi Beta kasi tau memang sang bosong: Tuhan Allah su sadia hapus buang orang dong pung sala. Deng kalo orang omong tar bae-bae soꞌal orang laen, Tuhan Allah masi sadia kasi ampon sang dia. \v 29 Ma kalo ada orang yang barani omong tar bae-bae kasi Tuhan Allah pung Roh yang Barisi, Tuhan Allah sonde kasi ampon lai dia pung sala tu, sampe kiamat ju!”\x + \xo 3:29 \xt Lukas 12:10\x* \p \v 30 Yesus bilang bagitu, tagal dong su cap ame sang Dia bilang, “Itu Orang su kaná setan!” \s1 Orang yang iko Tuhan Allah pung mau, dong tu, batúl-batúl Tuhan Yesus pung kelu \r (Mateos 12:46-50; Lukas 8:19-21) \p \v 31 Ais ju Yesus pung mama deng Dia pung adi dong datang pi itu ruma, ko mau katumu deng Dia. Di sana dong badiri sa di luar ruma ko suru orang pange sang Dia. \v 32 Itu waktu, Yesus ada dudu baꞌomong deng banya orang. Ju orang datang kasi tau bilang, “Papa, ó! Papa pung mama deng adi-adi dong ada di luar. Dong mau katumu deng Papa.” \p \v 33 Ma Yesus manyao bilang, “Beta pung mama deng Beta pung sodara yang batúl tu, sapa?” \p \v 34 Ais Dia lia pi itu orang yang dudu kuliling sang Dia. Ju Dia omong bilang, “Bosong samua ni, Beta pung mama deng Beta pung sodara yang batúl. \v 35 Te sapa yang bekin iko Tuhan Allah pung mau, na, dong tu, batúl-batúl Beta pung kelu.” \c 4 \s1 Tuhan Yesus kasi umpama soꞌal bibit di macam-macam tana \r (Mateos 13:1-9; Lukas 8:4-8) \p \v 1 Satu kali, Yesus pi lai di dano Galilea. Ju orang banya sakali datang makarubu sang Dia. Ais Dia nae pi dudu di atas satu parahu yang ada balabu di situ, ko mangajar. Itu orang di darat dong samua dengar sang Dia.\x + \xo 4:1 \xt Lukas 5:1-3\x* \v 2 Ju Dia ajar bam-banya sang dong pake umpama bilang, \p \v 3 “Bosong dengar bae-bae, ó! Ada satu orang pi siram bibit di dia pung kabón. \v 4 Waktu dia siram itu bibit dong, ada yang jato di jalan. Ju burung-burung dong datang ko toto bekin abis itu bibit. \v 5 Ma ada bibit saparu jato kaná di tana babatu. Itu bibit banupuk capát. Ma tagal itu tana tipis, \v 6 waktu matahari nae, ju itu nupuk dong mamalek ko mati karíng. Te dong pung akar sonde maso sampe dalam na. \p \v 7 Ada bibit saparu lai jato di tenga rumput baduri. Ju itu rumput baduri dong gepe bekin mati itu nupuk, sampe sonde bisa babua. \v 8 Ma ada bibit saparu lai jato kaná di tana isi. Itu bibit dong banupuk, abis ju dong jadi bésar sampe babua. Ada yang kasi bale hasil tiga pulu kali, ada yang anam pulu kali, deng ada yang sampe saratus kali. \p \v 9 Jadi bosong sapa yang ada talinga na, dengar babae, ó!” \s1 Akurang ko Tuhan Yesus baꞌomong pake umpama \r (Mateos 13:10-17; Lukas 8:9-10) \p \v 10 Ais ju waktu Yesus su sandiri, Dia pung ana bua dua blas orang, deng barapa orang laen yang su dengar Dia pung ajaran tu, dong datang katumu sang Dia. Dong minta Dia kasi tau itu umpama pung arti. \v 11 Ju Yesus manyao bilang, “Tagal bosong mau tau batúl-batúl Tuhan Allah pung parenta, andia ko Beta kasi tau memang itu umpama pung arti. Ma kalo orang laen, na, Beta ajar deng umpama sa. \v 12 Itu orang laen dong sama ke yang Tuhan Allah pung jubir su tulis memang bilang, \q1 ‘Dong su lia, ma sonde mau mangarti. \q2 Dong su dengar, ma sonde mau tau. \q1 Biar ko dong sonde usa parcaya sang Tuhan, \q2 ko Tuhan sonde parlú kasi ampon sang dong lai.’ ”\x + \xo 4:12 \xt Yesaya 6:9-10\x* \s1 Tuhan Yesus kasi tau itu umpama bibit pung arti \r (Mateos 13:18-23; Lukas 8:11-15) \p \v 13 Ais ju Yesus kasi tau sang dong itu umpama pung arti bilang, “Kalo bosong balóm tangkap ame ini umpama pung arti na, karmana ko bosong bisa tangkap umpama yang laen dong pung arti? \v 14 Jadi dia pung arti, bagini: itu orang yang siram bibit tu, andia sama ke orang yang baꞌomong Tuhan Allah pung Kata-kata. \v 15 Deng itu bibit yang jato di jalan sampe burung makan abis, sama ke orang yang dengar Tuhan Allah pung Kata-kata. Ma sonde lama ju, setan dong pung bos datang ko angka bawa itu Kata-kata dari itu orang pung hati. \v 16 Bibit yang jato kaná di tana babatu tu, sama ke orang yang su dengar deng tarima itu Kata-kata deng sanáng hati. \v 17 Ma itu Kata-kata sonde baꞌakar. Andia ko dia sonde tasimpan lama di itu orang pung hati. Waktu orang laen bekin susa tagal dia tarima itu Kata-kata, dia langsung lapás buang itu Kata-kata. \v 18 Deng bibit yang jato di tenga rumput baduri tu, sama ke orang yang su dengar itu Kata-kata. \v 19 Ma dia talalu barepot deng macam-macam urusan ko bisa idop ena-ena sa. Ju itu urusan dong samua, seti buang itu Kata-kata dari dia pung hati, sampe sonde ada hasil apa-apa lai. \v 20 Ma bibit yang jato kaná di tana isi, sama ke orang yang pasang talinga ko tarima itu Kata-kata, deng iko Tuhan pung mau. Ais dia bekin hal-hal yang bae sa, sama ke bibit yang babua tu. Ada yang babua tiga pulu kali lipat, ada yang anam pulu, deng ada yang sampe saratus kali.” \s1 Jang tutu lampu teꞌoek deng bakul \r (Lukas 8:16-18) \p \v 21 Yesus omong tarús dari atas itu parahu. Dia kasi tamba lai satu umpama bilang, “Karmana! Bosong parná ko sonde, lia orang pake lampu teꞌoek, ais tutu sang dia dalam bakul! Ko, taro sang dia di kolong tampa tidor! Sonde, to? Kalo taro bagitu, na, dia sonde taráng lai. Orang musti taro itu lampu di tampa yang tinggi ko taráng.\x + \xo 4:21 \xt Mateos 5:15; Lukas 11:33\x* \v 22 Jadi barang yang tasambunyi sakarang, nanti dapa lia. Apa yang orang sonde tau sakarang, nanti dapa tau.\x + \xo 4:22 \xt Mateos 10:26; Lukas 12:2\x* \v 23 Jadi sapa yang ada pung talinga, na, dengar bae-bae. \p \v 24 Naa, pikir bae-bae! Kalo bosong ukur orang laen pung bekin, orang ju ukur bosong bagitu. Tuhan Allah ju ukur bale sang bosong bagitu. Ma Dia pung ukuran lebe barát lai.\x + \xo 4:24 \xt Mateos 7:2; Lukas 6:38\x* \p \v 25 Naa, kalo orang mau cari tau batúl-batúl Tuhan pung mau, dia tamba pintar. Ma kalo orang sonde pusing deng Tuhan pung mau, dia tamba bodo.”\x + \xo 4:25 \xt Mateos 13:12, 25:29; Lukas 19:26\x* \s1 Tuhan Yesus kasi umpama soꞌal bibit yang idop sandiri \p \v 26 Ais ju Yesus omong tamba bilang, “Tuhan Allah pung karajaꞌan tamba bésar sama ke bibit yang orang siram di dia pung kabón. \v 27 Biar itu orang pulang, tidor-bangun, sonde inga itu bibit lai, ma itu bibit banupuk deng tamba bésar tarús. \v 28 Te itu bibit idop sandiri di tana, mulai batangke, babunga, sampe baꞌisi. \v 29 Kalo padi su kuning, na, tuan kabón tau datang ko koru sa. Tuhan Allah pung karajaꞌan ju bagitu. Samua tu, Tuhan yang karjá.”\x + \xo 4:29 \xt Yoel 3:13\x* \s1 Tuhan Yesus kasi umpama soꞌal biji yang paling kici \r (Mateos 13:31-32, 34; Lukas 13:18-19) \p \v 30 Ais itu, Yesus omong sambung lai bilang, “Beta tamba satu umpama lai, bagini: bosong bisa banding Tuhan Allah pung orang dong. Dong mulai deng sadiki sa, ma tamba lama, dong tamba banya. \v 31 Itu tingka ke biji yang paling kici ana. \v 32 Ma kalo kotong su tanam itu biji, dia idop jadi pohon yang paling bésar. Ju burung-burung datang cari sombar ko basarang di situ.” \p \v 33 Yesus pung cara ajar sang dong iko dong pung mangarti. \v 34 Dia biasa pake umpama kalo ajar sang orang dong. Ma kalo deng Dia pung ana bua dong, Dia kasi tau itu umpama pung arti samua. \s1 Tuhan Yesus bekin tadó angin ribut \r (Mateos 8:23-27; Lukas 8:22-25) \p \v 35 Dia pung sore, Yesus masi di atas parahu. Ju Dia suru Dia pung ana bua dong bilang, “Mari kotong balayar pi sablá.” \p \v 36 Ais dong nae parahu sama-sama deng Yesus. Ju dong balayar kasi tenga itu orang banya dong di situ. Ma ada yang iko nae parahu laen. \v 37-38 Itu waktu, Yesus alas Dia pung kapala di bantal ko tidor sonu di balakang. Sonde lama ju angin ribut datang. Galombang puku kasi maso aer di Yesus dong pung parahu, sampe amper ponu. Jadi ana bua dong taku mau mati. Ju dong datang kasi bangun sang Dia bilang, “Papa! Bangun dolo! Kotong su mau calaka ni! Ma Papa sonde toe sang botong!” \p \v 39 Dengar bagitu, ju Yesus bangun ko togor itu angin bilang, “Diam!” Ais Dia parenta itu dano bilang, “Tadó suda!” Itu angin langsung barenti, deng dano ju tadó memang. \v 40 Ais Yesus togor Dia pung ana bua dong bilang, “Akurang ko bosong samua taku bagitu? Bosong sonde parcaya sang Beta, ko?” \p \v 41 Dong samua taku deng heran, ju dong baꞌomong bilang, “Dia ni sapa, é? Sampe angin deng galombang ju dengar sang Dia, ó!” \c 5 \s1 Tuhan Yesus bekin bae orang yang takaná banya setan \r (Mateos 8:28-34; Lukas 8:26-39) \p \v 1 Ais ju Yesus deng Dia pung ana bua dong sampe di dano Galilea pung sablá, di satu tampa nama Gerasa. \v 2-6 Di situ ada satu orang laki-laki yang takaná setan sampe gila. Dia tenga di kuburan. Siang-malam dia tapaleuk kuliling bukit-bukit di situ deng talanjang bulat ko batarea tarús-tarús. Dia puku bekin luka dia pung badan deng batu. Ma dia kuat mati pung. Sonde ada orang yang bisa ika sang dia, biar deng rante besi ju. Orang dong su ulang kali ika dia pung kaki-tangan deng rante besi, ma dia bekin putus itu rante deng kasi pata buang besi dari dia pung kaki. Dia talalu kuat sampe sonde ada satu orang ju yang bisa tahan sang dia. \p Waktu Yesus dong turun dari parahu ko inja kaki di darat, ju itu orang gila dapa lia sang dong dari jao. Ais dia kaluar dari itu kuburan, ju dia lari pi ko tikam lutut di Yesus pung muka. \v 7-8 Lia itu orang pung muka bagitu, ju Yesus omong bilang, “Hoi! Setan jahat! Lu kaluar dari ini orang su!” \p Ais, itu orang batarea karás-karás bilang, “Heh! Lu mau bekin apa sang beta! Beta tau Lu ni, memang Yesus, Tuhan Allah yang paling kuasa pung Ana. Beta minta ko Lu jang siksa sang beta!” \p \v 9 Ju Yesus tanya sang dia bilang, “Lu pung nama sapa?” \p Itu orang manyao bilang, “Beta pung nama \it Legion\it*, te botong ni, banya sakali, tingka ke banya batalyon!” \p \v 10 Ais setan dong pake itu orang ko minta Yesus jang suru sang dong kaluar dari itu daꞌera. \p \v 11 Sonde jao dari situ ada barapa orang yang jaga babi satu kandang. Itu babi dong samua kira-kira ada dua ribu ekor. Dong ada cari-cari makan di pinggir gunung. \v 12 Ais ju itu setan dong minta sang Yesus bilang, “Suru sang botong ko pi maso di itu babi dong.” \p \v 13 Dengar bagitu, ju Yesus satuju. Ju itu setan dong lari kaluar dari itu orang ko maso pi dalam itu babi dong. Ju babi yang dua ribu ekor tu, dong balari harba-biruk turun iko gunung pung pinggir pi dalam dano, ju dong samua mati tanggalám di situ. \p \v 14 Dapa lia bagitu, ju orang yang jaga itu babi dong samua jadi taku mau mati. Ais dong lari pi bakastau orang kuliling kampong-kampong di situ. Ju banya orang kaluar datang ko mau pi lia apa yang su jadi. \v 15 Dong datang katumu sang Yesus, ju dong dapa lia itu orang yang takaná setan ada dudu di situ. Dia pung pikiran su jadi bae, deng dia su pake pakean. Lia bagitu ju, itu orang dong samua taku, tagal dong tau, sapa yang bisa usir kasi kaluar banya setan dari itu orang, na, dia memang batúl-batúl orang hebat. \v 16 Ais dong samua bakastau kuliling bilang, dong su lia deng mata biji sandiri itu orang gila su bae, deng itu babi dong yang su mati tanggalám. \v 17 Ju itu orang kampong di situ dong datang minta ko Yesus kasi tenga dong pung tampa. \p \v 18 Waktu Yesus mau nae pi dalam parahu, ju itu orang yang tadi takaná setan datang minta sang Dia ko dia ju mau iko. \p \v 19 Ma Yesus sonde mau. Dia omong bilang, “Lebe bae lu pulang ko kasi tau lu pung kelu samua, apa yang Tuhan Allah su bekin kasi sang lu. Deng bilang Tuhan Allah talalu sayang sang lu.” \p \v 20 Ais ju itu orang pulang ko pi kuliling satu daꞌera deng sapulu kota yang dong biasa subu bilang, ‘Dekapolis’. Dia bacarita apa yang Yesus su bekin kasi sang dia. Samua orang yang dengar dia pung carita tu, dong heran mau mati bilang, “Memang batúl, ó!” \s1 Tuhan Yesus kasi idop kambali Yairus pung ana. Deng parampuan saki dara loos yang sonto Tuhan Yesus pung baju \r (Mateos 9:18-26; Lukas 8:40-56) \p \v 21 Ais ju Yesus dong balayar pulang pi dano pung sablá. Waktu dong turun dari parahu, orang banya sakali datang makarubu sang Dia. \v 22 Di situ ju ada satu orang nama Yairus. Dia tu, kapala ruma sambayang di itu kota. Waktu dia lia sang Yesus, ju dia tikam lutut di Dia pung muka \v 23 ko kokoe bilang, “Papa, é! Beta pung ana nona baru umur dua blas taon, ada saki amper mati. Papa tolong datang ko bekin bae sang dia dolo.”\f + \fr 5:23 \ft Alkitab bahasa Yunani tulis bilang, “Papa tolong datang ko taro tangan sang dia, ko biar dia bae kambali, ju idop.” Di sana, “minta taro tangan” pung arti “tolong bekin bae”. Itu nona pung umur tu, bahasa Yunani tulis di ayat 42.\f* \p \v 24 Ju Yesus iko sang Yairus ko pi dia pung ruma. \p Ma waktu dong mulai jalan, banya orang iko sang Dia sampe dong seti-seti sang Dia dari kiri-kanan. \p \v 25 Di itu orang banya dong pung teng-tenga, ada satu parampuan yang dia pung datang bulan sonde barenti batúl su dua blas taon. \v 26 Dia su kasi abis dia pung doi deng harta dong ko pake bayar dokter dong. Sonde ada yang bisa bekin bae sang dia. Ma dia pung panyaki tu, foe tarús. \v 27-29 Itu parampuan su dengar banya, soꞌal Yesus. Jadi dia baseti di tenga orang banya tu, ko mau datang deka-deka sang Yesus dari Dia pung balakang. Dia ada pikir di dia pung hati bilang, “Asal beta bisa raba Yesus pung baju sa, pasti beta bae!” \p Waktu dia sonto Yesus pung baju ju, takuju sa, dia pung dara loos tu, barenti memang. Dia rasa dia su bae batúl. \p \v 30 Pas itu waktu ju, Yesus rasa ada tanaga yang kaluar dari Dia pung badan. Ju Dia bale balakang ko lia itu orang banya dong. Ais Dia tanya bilang, “Bosong sapa yang ada sonto Beta pung baju, é?” \p \v 31 Dia pung ana bua dong manyao bilang, “Papa lia sandiri sa. Ko orang bagini banya dong baseti satu deng yang laen na. Ais Papa tanya bilang, ‘Sapa yang sonto Beta pung baju?’ ” \p \v 32 Ma Yesus maen lia kuliling, ko mau cari tau sapa yang tadi ada sonto sang Dia. \v 33 Dengar Yesus tanya bagitu, ju itu parampuan su taku mau mati. Ais dia tikam lutut di Yesus pung muka ko mangaku samua bilang, “Papa! Beta yang sonto Papa pung baju.” \p \v 34 Ju Yesus manyao sang dia bilang, “Tagal mama parcaya batúl-batúl sang Beta, andia ko mama su bae. Sakarang mama pulang ruma deng hati tanáng suda, te mama pung susa su abis.” \p \v 35 Yesus masi baꞌomong bagitu, ju ada satu orang datang dari Yairus pung ruma, ko kasi tau bilang, “Kasian é, ana nona su mati. Jadi jang bekin cape sang Bapa Guru lai. Dia sonde usa pi lai.” \p \v 36 Ma Yesus sonde ame pusing itu orang pung omong. Jadi Dia bilang sang Yairus, “Lu sonde usa taku, é! Parcaya sang Tuhan sa.” \v 37 Ju Yesus jalan kasi tenga dia pung ana bua laen dong. Ma Dia bawa sang Petrus, Yakobis deng dia pung adi Yohanis, ko dong jalan tarús. \v 38 Waktu dong sampe di Yairus pung ruma, dong lia orang banya dong batasibu, deng dengar dong ada manangis makarereu. \v 39 Yesus maso pi dalam, ais Dia tanya sang dong bilang, “Akurang ko bosong tasibu deng manangis makarereu bagini? Ini ana sonde mati. Dia cuma tidor sa.” \p \v 40 Dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju dong samua katawa olok-olok sang Dia. \p Ais Dia suru sang dong samua kaluar. Ju Dia pange ame itu ana pung papa deng mama, deng Dia pung ana bua tiga orang, ko dong samua maso pi dalam itu ana pung kamar. \v 41 Ju Yesus pegang itu ana pung tangan, ais Dia pake dong pung bahasa Aram ko omong sang itu ana bilang, \it “Talita kum!”\it* (Dia pung arti bilang, “Nona! Bangun suda!”) \p \v 42-43 Takuju sa, itu nona bangun ko mulai bajalan. Ais Yesus suru dia pung mama bilang, “Kasi ini ana makan suda!” \p Samua orang yang lia apa yang su jadi tu, dong taheran-heran. Ma Yesus larang karás sang dong bilang, “Bosong jang kasi tau sapa-sapa bilang, Beta su kasi idop kambali sang dia!” \c 6 \s1 Orang Nasaret dong tola sang Tuhan Yesus \r (Mateos 13:53-58; Lukas 4:16-30) \p \v 1 Ais ju Yesus deng Dia pung ana bua dong samua pulang pi Dia pung kampong Nasaret. \v 2 Pas kaná deng orang Yahudi pung hari sambayang, Yesus maso pi ruma sambayang ko mangajar. Itu hari, ada banya orang yang pi sambayang. Waktu dong dengar Dia pung ajaran, dong taheran-heran, ko bilang, “Ini orang pung pintar lai! Dia ju ada pung kuasa na! Karmana ko Dia bisa bagitu? \v 3 Padahal Dia cuma tukang kayu sa. Kotong kanál Dia pung mama Maria; deng Dia pung adi-adi dong, andia Yakobis, Yoses, Yudas deng Simon. Dia ju ada pung adi parampuan barapa orang. Kotong samua tenga satu kampong na!” Andia ko dong camburu sampe dong su sonde mau dengar sang Dia lai. \p \v 4 Ju Yesus kasi tau bilang, “Memang batúl! Orang lebe suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir dari tampa laen. Ma di dia pung kampong sandiri, orang sonde kasi hormat sang dia.”\x + \xo 6:4 \xt Yohanis 4:44\x* \p \v 5-6a Ma itu orang dong pung hati karás mau mati, sampe dong sonde mau parcaya sang Yesus. Andia ko Dia heran, ais Dia sonde pake Dia pung kuasa lai di situ. Dia cuma bekin bae satu-dua orang saki sa. \s1 Tuhan Yesus utus Dia pung ana bua dua blas orang \r (Mateos 10:5-15; Lukas 9:1-6) \p \v 6b Ais ju Yesus pi kuliling di kampong-kampong yang badeka, ko ajar orang dong Tuhan Allah pung mau. \v 7 Dia pange ame Dia pung ana bua dua blas orang ko suru dong jalan dua-dua orang pi kasi tau Tuhan Allah pung Kabar Bae. Dia ju kasi kuasa sang dong ko usir setan. \v 8-9 Dia parenta sang dong bilang, “Bosong sonde usa bawa bam-banya di jalan, te nanti Tuhan yang ator. Sonde usa bawa bakál, doi, deng tas. Ma bawa tongkat deng sandal di kaki, deng baju satu potong sa. \v 10 Kalo ada orang tarima sang bosong di dong pung ruma, na, bosong musti tenga di situ sampe bosong barangkat lai. \v 11 Ma kalo sampe di satu tampa, abis orang di situ dong sonde mau tarima, deng sonde mau dengar sang bosong, na, angka kaki dari situ. Ais kasi tau sang dong bilang, ‘Bosong sonde mau dengar na. Jadi biar bosong pikol tanggong-jawab sandiri!’ ”\f + \fr 6:11 \ft Dalam Alkitab bahasa Yunani ada tulis bilang, “kabás buang abu dari dong pung kaki”. Di sana waktu itu, orang biasa kabás buang abu dari dong pung kaki ko jadi tanda bilang, orang yang sonde mau dengar, na, pikol tanggong-jawab sandiri. Lia ju \ft \+it Lukas\+it* 10:4-11; \+it Utusan dong pung Carita\+it* 13:51.\f* \p \v 12 Ais ju dong pi ko kasi tau itu Kabar Bae. Dong bilang samua orang musti barenti suda dari dong pung sala-sala, ais bale ko idop iko Tuhan pung mau-mau. \v 13 Dong ju usir kasi kaluar setan dong. Ais itu, dong taro minya di orang saki dong pung kapala, ko sambayang bekin bae sang dong. Ju dong bae memang.\x + \xo 6:13 \xt Yakobis 5:14\x* \s1 Dong potong bekin mati sang Yohanis Tukang Sarani \r (Mateos 14:1-12; Lukas 9:7-9) \p \v 14 Itu waktu, orang di mana-mana su kanál sang Yesus. Carita soꞌal Dia pung kuasa tu, ju su sampe di raja Herodes pung talinga. Ada orang bilang, “Yohanis Tukang Sarani tu, su idop kambali di Yesus pung diri! Andia ko Dia bisa bekin itu tanda heran dong samua.” \p \v 15 Ma ada orang laen yang bilang, “Sonde! Ini Elia yang su idop ulang di Dia pung diri.” Ada laen lai yang bilang, “Dia tu, Tuhan Allah pung jubir yang laen dari dolu dong.”\x + \xo 6:15 \xt Mateos 16:14; Markus 8:28; Lukas 9:19\x* \p \v 16 Ma waktu raja Herodes dengar dong omong ame Yesus bagitu ju, dia manyao bilang, “Ini tantu Yohanis Tukang Sarani yang tempo hari beta suru potong ame dia pung kapala. Sakarang dia su idop kambali lai, ó!” \p \v 17-18 Raja Herodes suru bagitu, tagal dia ada parkara bésar deng Yohanis. Dia pung carita bagini: raja Herodes su kawin ame sang dia pung adi Filipus pung maitua, nama Herodias. Padahal Filipus deng Herodias balóm bacere. Andia ko Yohanis togor ulang-ulang bilang, “Papa raja sonde bole baꞌame deng papa pung adi pung bini. Te itu su langgar kotong pung adat Yahudi na!” Biar bagitu, ma Herodes kawin deng itu parampuan ju. Ais ju dia suru orang dong pi tangkap ame sang Yohanis ko kasi maso pi bui.\x + \xo 6:17-18 \xt Lukas 3:19-20\x* \p \v 19 Tagal Yohanis su togor ulang-ulang bagitu, andia ko itu parampuan simpan hati ko mau bunu bekin mati sang dia sa. Ma balóm sampat, te Herodes su tahan ame sang dia di bui. \v 20 Ju dia suru tantara dong ko jaga bae-bae sang Yohanis. \p Memang Herodes eleng sang Yohanis. Dia tau bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah yang kirim sang dia. Deng dia tu, orang bae. Herodes memang suka dengar Yohanis pung omong. Ma satu-satu kali, dia pung hati tar enak dengar Yohanis pung omong. \p \v 21 Ais itu, ju satu hari, mama Herodias dapa sampat ko balas dia pung saki hati. Itu hari, dong ada bekin raja Herodes pung hari jadi. Dong undang orang-orang bésar ko dong datang makan hari jadi. Yang datang tu, orang pamarenta, tantara pung kapala dong, deng tua-tua adat Galilea dong. \v 22 Di teng-tenga pesta, ju mama Herodias pung ana nona maso pi baronggeng. Dia pung ronggeng talalu bagus, sampe bekin sanáng Herodes deng dia pung tamu dong. Ju Herodes pange sang dia ko tanya, “Lu mau minta apa sang beta, na, kasi tau sa! Nanti beta kasi. \v 23 Biar lu minta bagi dua beta pung karajaꞌan ju, beta kasi. Beta sumpa deng Tuhan Allah pung nama!” \p \v 24 Ju itu nona pi ko tanya dia pung mama bilang, “Mama! Mama kira beta minta apa yang paling bae sang papa?” \p Ju dia pung mama manyao bilang, “Naaa! Pi ko minta ame itu Yohanis pung kapala.” \p \v 25 Ais, itu nona datang sang Herodes capát-capát, ko pasán bilang, “Papa! Beta minta ko bawa kasi sang beta Yohanis pung kapala taro dalam dulang. Sakarang ju!” \p \v 26 Herodes dengar ame bagitu, ju dia pung hati ilang memang. Ma dia su sonde bisa hela kambali dia pung sumpa, te samua orang su dengar na. \v 27 Ais ju dia parenta satu komandán ko pi potong ame sang Yohanis pung kapala dari dalam bui. \v 28 Ju dong potong ame Yohanis pung kapala, ais taro dalam dulang, ko pi kasi sang itu nona. Dia tarima ame itu dulang, ju dia koko bawa pi kasi sang dia pung mama. \v 29 Waktu Yohanis pung ana bua dong dengar bilang, dong su angka bawa Yohanis pung kapala, ju dong datang ame dia pung mayat, ko pi kubur sang dia. \p Bagitu sa, carita Yohanis pung mati. \s1 Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe \r (Mateos 14:13-21; Lukas 9:10-17; Yohanis 6:1-14) \p \v 30 Satu waktu, ana bua yang Yesus su utus tu, dong pulang samua ko bakumpul ulang lai deng Dia. Dong kasi tau samua yang dong su bekin, deng apa yang dong su ajar sang orang dong. \v 31 Ma itu waktu, talalu banya orang bajalan pi-datang ko cari sang Yesus. Sampe-sampe Dia deng Dia pung ana bua dong sonde bisa makan lai. Ju Yesus kasi tau Dia pung ana bua dong bilang, “Mari ko kotong pi cari tampa sunyi, ko kotong bisa barenti cape ame sadiki doo.” \p \v 32 Jadi dong samua nae pi dalam parahu ko pi cari tampa sunyi yang jao dari kampong. \p \v 33 Ma itu orang banya dong dapa lia Yesus dong pung parahu pi iko-iko dano pung pinggir. Ais dong kaluar kampong iko jalan darat, ju dong sampe lebe dolo dari Yesus dong. \v 34 Waktu Yesus turun dari parahu, ju Dia dapa lia orang banya su tunggu sang Dia. Ais ju Dia jato kasian sang dong, tagal dong samua sonde tau mau bekin apa, sama ke domba yang sonde ada pung gambala. Ais Dia ajar sang dong Tuhan Allah pung mau\x + \xo 6:34 \xt Daftar Sensus 27:17; 1 Raja-raja dong 22:17; 2 Sajara Israꞌel deng Yahuda 18:16; Yeskial 34:5; Sakaria 10:2; Mateos 9:36\x* \v 35-36 dari siang sampe sore. Ju Dia pung ana bua dong kasi tau sang Dia bilang, “Papa! Lebe bae Papa suru ini orang dong samua ko dong pi béli makan di kampong-kampong badeka di sini. Te ini su sore ni, deng sonde ada makanan di sini.” \p \v 37 Ma Yesus manyao bilang, “Sonde usa! Bosong sa yang kasi makan sang dong.” \p Ma dong bale tanya bilang, “Aweꞌ! Kalo botong kasi makan orang bagini banya, na, botong musti kasi kaluar doi banya mau mati! Sama ke satu tukang pung gaji satu taon!\f + \fr 6:37 \ft Alkitab bahasa Yunani asli tulis bilang, “dua ratus \ft \+it denari\+it* uang perak”. Satu \+it denari\+it* uang perak jaman dolu, sama ke tukang pung gaji karjá satu hari.\f* Mana bisa botong dapa doi banya bagitu!” \p \v 38 Ju Yesus manyao bilang, “Bosong pi cari tau dolo, sapa yang ada bawa bakál.” \p Ais ju dong pi cari tau, ju dong kambali kasi tau bilang, “Ada roti lima bua, deng ikan dua ekor sa.” \p \v 39 Ais Yesus suru itu orang samua ko dudu bakumpul di atas rumput. \v 40 Ju dong pi dudu bakumpul. Ada yang bakumpul saratus-saratus orang, deng ada yang lima-lima pulu orang. \p \v 41 Ais ju Yesus ame itu roti lima bua, deng itu ikan dua ekor. Ju Dia mangada pi langit ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais itu, Dia kasi pica-pica itu roti, ju sorong kasi pi Dia pung ana bua, ko dong pi bagi-bagi kasi sang itu orang dong samua. Itu ikan dua ekor ju Dia bagi-bagi kasi. \v 42 Ais ju dong samua makan sampe kinyang. \v 43 Makan abis ju, itu ana bua dong pi kumpul ame itu makanan yang lebe dong, ponu dua blas bakul. \p \v 44 Itu orang dong kira-kira ada lima ribu orang. Itu baru itong laki-laki yang makan sa. Balóm reken tamba parampuan deng ana-ana. \s1 Tuhan Yesus jalan di atas aer \r (Mateos 14:22-33; Yohanis 6:16-21) \p \v 45 Ais itu, Yesus suru Dia pung ana bua dong pi nae parahu ko pi lebe dolo di kampong Betsaida di dano pung sablá. Ma Dia masi tenga di situ, ko suru itu orang banya dong pulang. \v 46 Waktu dong samua pulang, ju Dia nae pi gunung satu ko sambayang. \p \v 47-50 Waktu su malam ju, Yesus turun kambali. Dia su dapa lia ana bua dong pung parahu su sampe di teng-tenga dano. Ma dong ada badayong satenga mati, tagal parahu balayar lawan angin muka na. Waktu amper siang ju, Yesus pi iko sang dong. Ma Dia jalan sa di atas aer. Waktu Dia su mau lewat itu parahu, ju dong dapa lia sang Dia. Dong takuju mau mati. Tarús dong batanya bilang, “Hee! Apa ni? Setan, ko apa?” \p Ma Yesus langsung omong bilang, “Woe! Bosong jang taku, ó! Ini Beta ni.” \p \v 51 Waktu Yesus nae pi dalam parahu, ju itu angin tadó memang. Dia pung ana bua dong samua heran tar abis-abis. \v 52 Dong baru lia Yesus pake Dia pung kuasa ko kasi makan lima ribu orang lebe. Ma dong balóm mangarti batúl Dia pung kuasa, tagal dong pung hati karás. \s1 Orang saki di Genesaret dong rame-rame pi di Tuhan Yesus \r (Mateos 14:34-36) \p \v 53 Waktu dong sampe di dano pung sablá, ju dong balabu di kota Genesaret pung pante. \v 54 Waktu dong turun dari parahu, orang banya su dapa lia sang dong. Ju dong batarea bilang, “We! Yesus su datang ni!” \v 55-56 Dong samua lari pi bakastau kuliling, ju orang dong pikol bawa datang orang-orang saki dong. \p Pokonya, asal dong dengar bilang, Yesus ada di satu tampa, dong rame-rame pikol bawa orang saki, ko kasi tidor sang dong di tana lapang. Dong pikir kata, “Asal itu orang saki dong sonto ame Yesus pung ujung baju sa, tantu dong bae.” Sonto bagitu, ju dong bae memang. \c 7 \s1 Manusia pung atoran jang ganti buang Tuhan Allah pung parenta \r (Mateos 15:1-9) \p \v 1 Ada satu rombongan orang Farisi deng barapa guru agama datang dari Yerusalem ko katumu sang Yesus. \v 2-5 Itu orang Farisi dong pegang karás dong pung adat Yahudi. Umpama, kalo orang mau makan, musti cuci tangan iko adat pung mau. Bagitu ju, kalo pulang pasar, dong musti mandi dolo. Sampe-sampe dong pung barang dapur sandiri, sama ke pareu, piring, galás, cerek, samua musti cuci iko adat pung mau, baru bole pake makan. \p Kalo ada orang Yahudi laen yang sonde iko itu adat, orang Farisi dong mara. \p Andia ko, dong mara waktu dong dapa lia Yesus pung ana bua dong makan sonde cuci tangan iko adat pung mau. Ais dong datang ko kasi sala sang Yesus bilang, “Akurang ko lu pung ana bua dong makan, ma sonde cuci tangan dolo? Itu, dong su malawan kotong pung adat dari nene-moyang!” \p \v 6-7 Ma Yesus manyao bilang, “Bosong ni, memang orang yang omong laen bekin laen! Dari dolu baꞌi Yesaya su tulis Tuhan Allah pung pasán bilang, \q1 ‘Ini orang dong puji sang Beta, \q2 cuma deng mulu sa, ma sonde deng hati. \q1 Dong bekin bagitu, ju parcuma sa. \q2 Dong sonde pusing Beta pung mau, \q3 ma dong cuma iko manusia pung mau sa.’\x + \xo 7:6-7 \xt Yesaya 29:13\x* \p Bosong ju sama deng itu. \v 8-9 Bosong su kasi tenga Tuhan Allah pung parenta, ko mau iko manusia pung adat sa. Bosong memang pintar sakali bekin bagitu! \p \v 10 Dolu-dolu baꞌi Musa su kasi tau Tuhan Allah pung parenta bilang, ‘Kasi hormat sang bosong pung mama deng papa.’ Deng tamba lai bilang, ‘Kalo satu orang maki dia pung mama ko papa, musti hukum kasi mati sang dia.’\x + \xo 7:10 \xt Kaluar dari Masir 20:12, 21:17; Kapala Agama dong pung Atoran 20:9; Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 5:16\x* \v 11-12 Tuhan Allah ajar bagitu, ma bosong ajar laen lai. Bosong bilang, ‘Kalo orang janji mau kasi satu barang sang Tuhan Allah, biar dia pung mama deng papa sangsara mau mati, ma itu barang sonde bole pake ko bantu dong, te su janji nanti mau kasi sang Tuhan Allah na.’ \v 13 Andia ko Beta su bilang tadi, bosong su buang Tuhan Allah pung mau, ko bosong ganti deng atoran baru. Ada banya atoran yang bosong su ganti bagitu.” \s1 Parkara jahat yang kaluar dari orang pung hati \r (Mateos 15:10-20) \p \v 14 Ais ju Yesus pange orang laen dong di situ, ko bilang, “Pasang talinga dolo, ko bosong mangarti. \v 15 Apa yang maso pi dalam parú, itu sonde bekin kamomos orang. Ma apa yang kaluar, itu yang bekin kamomos. \v 16 [Naa, sapa yang ada talinga, dengar bae-bae, ó!]”\f + \fr 7:16 \ft Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 16.\f* \p \v 17 Ais Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan kasi tenga itu orang dong, ko maso pi dalam satu ruma. Ju Dia pung ana bua tanya itu umpama pung arti. \v 18-19 Yesus manyao bilang, “Bosong ju sonde mangarti, ko? Dia pung maksud bagini: apa yang orang makan, itu bae. Ma yang kaluar tu, tar bae. Apa yang kotong makan, maso di parú, abis kaluar ulang lai. (Tuhan Yesus pung maksud bilang, orang bole makan apa sa. Sonde larang.) \p \v 20 Ma apa yang kaluar dari orang pung hati, itu yang bekin kamomos sampe Tuhan Allah noju sang dia, deng sonde mau bagabung deng dia. \v 21 Te banya parkara jahat kaluar dari orang pung hati! Sama ke: pikir jahat, maen serong deng orang yang bukan dia pung laki ko dia pung bini, mancuri, bunu orang, \v 22 balalas, barsina, jahat, putar-balek, iko nafsu, iri hati, omong kasi jato orang, sombong, kurang ajar, deng kapala batu. \p \v 23 Naa, samua yang jahat bagitu tu, kaluar dari orang pung hati. Itu yang bekin rusak sang dia. Tuhan Allah ju noju sang dia.” \s1 Tuhan Yesus bantu satu mama yang bukan orang Yahudi \r (Mateos 15:21-28) \p \v 24 Ais ju Yesus dong kasi tenga itu tampa, ko pi satu kota nama Tirus. Sampe di situ, tarús dong maso pi dalam satu ruma, tagal Yesus sonde mau ada orang tau Dia ada di situ. Ma Dia sonde bisa sambunyi. \p \v 25-26 Di situ ada satu mama yang bukan orang Yahudi. Dia lahir di daꞌera Fenisia di propinsi Siria sana. Waktu dia dengar Yesus datang, dia pi minta Yesus ko usir kasi kaluar setan dari dia pung ana parampuan. \p \v 27 Ma Yesus buang bahasa bilang, “Ana-ana dong musti makan lebe dolo, baru buang dia pung sisa kasi anjing.” [Deng maksud tasambunyi, Yesus musti bantu Dia pung orang Yahudi dolu, baru bisa bantu orang laen.] \p \v 28 Ma itu mama balas bilang, “Batúl, Papa! Ma itu anjing ada di kolong meja. Dia ju makan yang jato dari itu ana pung piring.” [Deng maksud bilang, waktu ana-ana makan, anjing ju dapa makan. Biar Yesus bantu Dia pung orang, ma Dia musti lia orang laen ju.] \p \v 29 Dengar bagitu, Yesus kasi tau bilang, “Awii! Mama su omong batúl! Jadi mama pulang suda, te itu setan su kaluar dari mama pung ana.” \p \v 30 Ais, itu mama pulang. Sampe di ruma, dia pung ana ada tidor sonu. Itu setan memang su kaluar. \s1 Tuhan Yesus bekin bae satu orang bisu deng tuli \p \v 31 Ais itu, ju Yesus dong kasi tenga itu kota Tirus, iko jalan pante lewat kota Sidon. Dari situ, dong jalan tarús sampe di dano Galilea. Ais dong jalan pi satu daꞌera deng sapulu kota yang dong biasa subu bilang, ‘Dekapolis’. \v 32 Di situ ada satu orang yang bisu deng tuli. Dia pung kawan dong bawa sang dia pi Yesus. Dong minta ko Yesus taro tangan di itu orang, ko bekin bae sang dia. \v 33 Ju Yesus kasi tenga itu orang banya ko pi sandiri deng itu orang. Yesus kasi maso jari pi dalam itu orang pung talinga dua-dua. Ais ju Dia taro luda di jari, ju raba itu orang pung lida. \v 34 Yesus mangada pi langit, hela napas panjang, ais parenta pake dong pung bahasa bilang, \it “Efata!”\it* (Dia pung arti bilang, “Tabuka suda!”) \p \v 35 Dia bilang bagitu sa, ju itu orang pung talinga dapa dengar memang. Itu orang pung lida yang kaku tu, noe memang, sampe dia mulai baꞌomong ena-ena. \p \v 36 Ais ju dong dua kambali pi orang banya. Yesus larang sang dong bilang, “Dengar, ó! Bosong jang kasi tau orang bilang, Beta su bekin bae ini orang.” Biar Yesus larang karás, ma dong bacarita rame di mana-mana. \v 37 Orang yang dengar itu carita, dong heran mau mati. Ju dong baꞌomong bilang, “Talalu hebat! Ini Orang bekin samua jadi bae. Orang tuli dapa dengar. Orang bisu bisa baꞌomong.” \c 8 \s1 Tuhan Yesus kasi makan ampa ribu orang \r (Mateos 15:32-39) \p \v 1-3 Satu kali, ju ada orang banya datang bakumpul ko dengar sang Yesus. Dong su iko sang Dia sampe tiga hari, andia ko dong su sonde ada makanan lai. Ju Yesus pange ame Dia pung ana bua dong, ko bilang, “Beta su rasa kasian sang ini orang banya dong. Ada yang su datang dari jao, baru dong bakumpul su tiga hari, sampe su sonde ada makanan lai ni. Lebe bae dong jang pulang deng parú kosong dolo. Jang sampe dong samaput di tenga jalan.” \p \v 4 Yesus pung ana bua dong manyao bilang, “Papa. Ini tampa su jao dari kampong. Jadi sonde mungkin kotong bisa kasi makan orang bagini banya!” \p \v 5 Ma Yesus tanya sang dong bilang, “Bosong pung roti, ada barapa banya?” \p Dong manyao bilang, “Papa. Botong ada simpan roti cuma tuju bua sa.” \p \v 6 Ais Yesus suru itu orang dong samua ko dudu di tana. Ju Dia ame itu roti tuju bua, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica itu roti deng Dia pung tangan ko kasi pi Dia pung ana bua dong. Ju dong pi babagi kasi itu orang dong samua. \v 7 Dong ju dapa ikan barapa ekor. Ais Yesus minta tarima kasi lai sang Tuhan Allah buat itu ikan dong. Tarús Dia suru Dia pung ana bua dong ko pi babagi ame kasi itu orang dong lai. \v 8-9 Dong samua kira-kira ada ampa ribu orang. Dong makan sampe kinyang. Makan abis, ju ana bua dong pi kumpul makanan yang tasisa dong, ponu tuju bakul. Ais itu, Yesus suru dong samua pulang. \v 10 Waktu dong pulang, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong nae pi dalam parahu, ko pi satu tampa, nama Dalmanuta. \s1 Orang Farisi mau kasi jato Tuhan Yesus \r (Mateos 16:1-4) \p \v 11 Waktu Yesus dong sampe di Dalmanuta, ju ada barapa orang dari partei agama Farisi datang katumu sang Dia. Dong basoꞌal-jawab deng Dia ko mau hiki sang Dia. Dong minta sang Dia bilang, “Bapa! Kasi tunju tanda heran ko jadi bukti bilang, Bapa memang dapa kuasa dari Tuhan Allah.”\x + \xo 8:11 \xt Mateos 12:38; Lukas 11:16\x* \p \v 12 Yesus hela napas panjang bilang, “Kalo Beta dengar bosong omong bagitu, Beta manyasal! Akurang ko bosong minta tanda heran? Jang bagitu! Tanda heran memang ada, ma Beta sonde bekin kasi bosong.”\x + \xo 8:12 \xt Mateos 12:39; Lukas 11:29\x* \p \v 13 Ais ju Yesus jalan kasi tenga sang dong ko pi nae kambali dalam parahu deng Dia pung ana bua dong. Ju dong barangkat pi dano pung sablá. \s1 Tuhan Yesus ajar bilang, ati-ati deng orang Farisi dong pung pangaru \r (Mateos 16:5-12) \p \v 14 Waktu Yesus dong sampe di tenga dano, baru ana bua dong inga yang dong lupa bawa bakál. Dong cuma bawa roti satu bua sa. \v 15 Dengar dong omong roti, Yesus bilang, “Bosong musti ati-ati! Jang bosong takaná raja Herodes deng orang Farisi dong pung pangaru jahat. Dong pung pangaru sama ke bibit roti yang orang campor ko bekin reis roti.”\x + \xo 8:15 \xt Lukas 12:1\x* \p \v 16 Dengar Dia omong bagitu, ju Dia pung ana bua dong bingung. Ju dong baꞌomong bilang, “Bapatua omong apa tu? Mangkali Dia omong bagitu, tagal botong sonde bawa roti, ko?” \p \v 17 Ma Yesus tau dong pung pikiran. Jadi Dia omong bilang, “Akurang ko bosong cuma omong roti sa! Bosong sonde tangkap Beta pung maksud, ko? Bosong pung otak memang tumpul talalu! \v 18 Bosong su lia deng bosong pung mata biji sandiri, ma sonde tau dia pung arti! Sama ke sonde lia sa! Bosong dengar deng talinga sandiri, ma sonde mangarti apa-apa. Sama ke bosong sonde bisa dengar! Bosong su lupa\x + \xo 8:18 \xt Yeremia 5:21; Yeskial 12:2; Markus 4:12\x* \v 19 itu roti lima bua yang Beta bekin pica-pica ko kasi makan itu lima ribu orang dong, ko? Tempo hari bosong kumpul ame itu roti pung sisa barapa bakul?” \p Dong manyao bilang, “Dua blas bakul, Papa.” \p \v 20 Yesus tanya lai bilang, “Bosong masi inga tempo hari Beta bekin pica-pica itu roti tuju bua ko kasi makan itu ampa ribu orang, ko? Bosong kumpul ame sisa dong barapa bakul?” \p Dong manyao bilang, “Tuju, Papa!” \p \v 21 Ju Yesus bilang, “Memang batúl! Bosong su lia deng mata kapala sandiri, ma akurang ko bosong masi balóm mangarti Beta pung kuasa datang dari mana?” \s1 Tuhan Yesus bekin bae orang buta di Betsaida \p \v 22 Ais itu, Yesus dong sampe di kampong Betsaida. Di situ orang dong antar bawa satu orang buta pi sang Dia. Dong minta Yesus sonto bekin bae itu orang buta. \v 23 Ais Yesus pegang ame itu orang pung tangan ko bawa sang dia pi luar kampong. Ju Dia sumbur luda pi itu orang pung mata, ais Dia raba itu mata. Dia tanya bilang, “Karmana? Lu su bisa dapa lia, ko?” \p \v 24 Itu orang angka muka ko lia kiri-kanan, ais dia manyao bilang, “Hoo! Beta lia orang bajalan. Ma tingka ke lia pohon yang bajalan!” \p \v 25 Ais Yesus taro lai Dia pung tangan pi itu orang pung mata. Ju itu orang coba lia ulang, tau-tau te dia pung mata su bae batúl. Sakarang dia su dapa lia deng taráng. \v 26 Ju Yesus suru itu orang pulang, ais kasi inga sang dia bilang, “Lu pulang suda, ma iko jalan laen! Jang bale lai pi Betsaida.” \s1 Petrus kasi tau bilang, Yesus tu, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu \r (Mateos 16:13-20; Lukas 9:18-21) \p \v 27 Ais itu ju, Yesus dong jalan kuliling kampong-kampong di Kaisarea Filipi. Di tenga jalan Yesus tanya sang Dia pung ana bua dong bilang, “Kalo iko orang dong pung carita, dong bilang Beta ni, sapa?” \p \v 28 Dong manyao bilang, “Ada yang bilang ‘Yohanis Tukang Sarani’. Ada yang bilang ‘baꞌi Elia’, Tuhan pung jubir dolu tu. Ada laen bilang Papa ni, satu dari Tuhan Allah pung jubir dolu-dolu yang laen dong.”\x + \xo 8:28 \xt Markus 6:14-15; Lukas 9:7-8\x* \p \v 29 Ju Yesus tanya lai bilang, “Ma, bosong sandiri bilang Beta ni, sapa?” \p Petrus manyao bilang, “Papa ni, Kristus! Yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu.”\x + \xo 8:29 \xt Yohanis 6:68-69\x* \p \v 30 Ma Yesus larang sang dong bilang, “Bosong jang kasi tau sapa-sapa, é!” \s1 Tuhan Yesus kasi tau memang Dia pung sangsara deng Dia pung mati \r (Mateos 16:21-28; Lukas 9:22-27) \p \v 31 Ais itu, Yesus mulai kasi tau Dia pung ana bua dong bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Nanti Beta dapa sangsara bam-banya, tagal tua-tua adat, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng guru agama dong samua tola buang sang Beta. Nanti dong bunu bekin mati sang Beta, ma pas deng dia pung lusa,\f + \fr 8:31 \ft Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari: ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi dalam bahasa Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας \ft \+it (meta treis hēmeras)\+it* “di hari yang katiga” pung maksud dalam bahasa Kupang, andia “dia pung lusa”. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jumꞌat (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu (itong dua), Tuhan Yesus ada dalam kubur. Dia pung lusa, andia hari minggu (itong tiga), Tuhan Yesus idop kambali. Jadi iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali.\f* Beta idop kambali.” \p \v 32 Yesus kasi tau tarús taráng bagitu, ju Petrus hela ame sang Dia pi pinggir ko togor bilang, “Papa jang omong bagitu! Beta sonde kasi tenga dong nae tangan sang Papa.” \p \v 33 Ma Petrus omong bagitu, bukan iko Tuhan pung mau. Ju Yesus bale ko lia Dia pung ana bua laen dong. Ais Dia togor sang Petrus deng karás bilang, “Heh! Itu setan dong pung bos pung omong! Iskarobis dari sini! Lu cuma pikir manusia pung mau sa, bukan Tuhan pung mau!” \p \v 34 Ais ju Yesus pange orang laen dong ko datang bakumpul deng Dia pung ana bua dong. Ais Dia ajar sang dong bilang, “Sapa yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús tiap hari! Dia musti lupa buang dia pung mau-mau sandiri, ko iko Tuhan pung mau sa. Biar orang mau bunu sang dia, dia musti iko tarús sa, sama ke orang pikol dia pung kayu palang ko pi mati.\x + \xo 8:34 \xt Mateos 10:38; Lukas 9:23, 14:27\x* \v 35 Te orang yang cuma mau idop buat dia pung diri sandiri sa, nanti dia pung idop tu, ilang bagitu sa! Ma orang yang sadia mati tagal dia iko sang Beta deng kasi tau Tuhan pung jalan idop, nanti dia dapa idop tarús deng Tuhan.\x + \xo 8:35 \xt Mateos 10:39; Lukas 17:33; Yohanis 12:25\x* \v 36 Dengar, é! Kalo lu dapa dunya pung isi samua, ma Tuhan Allah tola buang sang lu, lu ontong apa? \v 37 Biar lu pikol bawa dunya pung isi samua ju, lu sonde bisa tukar deng lu pung jiwa! \p \v 38 Inga, é! Orang di ini dunya sakarang pung jahat macam-macam. Dong sonde toe iko sang Tuhan. Jadi sapa yang malu iko sang Beta, ko malu pegang Beta pung ajaran, Beta ju nanti malu mangaku sang dia di Tuhan Allah pung muka. Te Beta, Manusia Tulen ni, nanti Beta datang kambali dari sorga. Deng Tuhan pung ana bua dari sorga dong, iko sama-sama deng Beta ju. Botong turun dari sorga deng Bapa pung kuasa yang hebat, baru orang tau Beta ni, sapa. \c 9 \p \v 1 Bosong jang lupa Beta pung omong ni. Ada yang dari bosong samua ni, yang balóm mati, ma nanti dapa lia Tuhan Allah ada pegang parenta deng kuasa bésar.” \s1 Tuhan Yesus jadi laen, deng Dia pung pakean mangkilat di atas gunung \r (Mateos 17:1-13; Lukas 9:28-36) \p \v 2 Abis anam hari ju, Yesus minta sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko dong sama-sama pi nae di atas satu gunung tinggi yang sonde ada orang. Waktu dong sampe di atas, dong lia Yesus su jadi laen. \v 3 Deng Dia pung pakean su jadi puti mangkilat. Di ini dunya sonde ada barang yang lebe puti dari Dia pung pakean tu. \v 4 Takuju sa, ju dong dapa lia Yesus ada baꞌomong deng baꞌi Elia deng baꞌi Musa. \p \v 5-6 Petrus dong taku mau mati. Ju Petrus su bingung sa, sampe dia omong sambarang. Ais dia kasi tau sang Yesus bilang, “Papa! Botong enak di sini, é! Jadi lebe bae botong bekin tiga lopo. Satu kasi sang Papa, satu kasi baꞌi Musa, deng satu lai kasi baꞌi Elia.” \p \v 7 Ais itu, ju awan turun datang ko tutu ame sang dong. Ju dong dengar suara kaluar dari itu awan bilang, “Dengar, ó! Yesus ni, Beta pung Ana sayang. Bosong dengar bae-bae sang Dia sa!”\x + \xo 9:7 \xt 2 Petrus 1:17-18; Mateos 3:17; Markus 1:11; Lukas 3:22\x* \p \v 8 Waktu Petrus dong dengar itu suara, dong lia kuliling, ma takuju dong sonde dapa lia orang laen lai. Cuma Yesus sandiri sa. \p \v 9 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong jalan turun dari itu gunung. Ju Yesus pasán sang dong bilang, “Apa yang bosong baru lia tadi tu, bosong jang kasi tau sapa-sapa. Beta ni, Manusia Tulen. Beta musti mati dolo. Ais nanti kalo Beta su idop kambali, baru bosong bole kasi tau orang.” \p \v 10 Dong pegang bae-bae Yesus pung pasán tu, ju dong sonde kasi tau orang. Ma dong tiga mulai batanya sandiri bilang, “Dia pung maksud apa bilang, Dia mau ‘idop kambali dari Dia pung mati’ tu? Karmana, é?” \p \v 11 Ju dong tanya sang Dia bilang, “Guru agama dong bilang, ‘Baꞌi Elia musti datang dolo, baru Kristus datang.’ Ma iko Papa, karmana?”\x + \xo 9:11 \xt Maleaki 4:5; Mateos 11:14\x* \p \v 12 Yesus manyao bilang, “Memang batúl. Baꞌi Elia musti datang dolo ko buka jalan kasi Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su tunju dari dolu. Ma karmana? Bosong balóm mangarti apa yang dong su tulis di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi soꞌal itu Manusia Tulen, ko? Te dong su tulis memang bilang, nanti kalo Dia su datang, na, orang bekin susa sampe dong mau bunu mati sang Dia. \v 13 Ma bosong musti pasang talinga bae-bae, ó! Itu baꞌi Elia memang su datang. Ma orang bekin susa sang dia iko dong pung mau. Itu ju pas deng apa yang baꞌi-baꞌi dong su tulis memang dari dolu.” \s1 Tuhan Yesus bekin bae ana yang takaná setan \r (Mateos 17:14-21; Lukas 9:37-43a) \p \v 14 Waktu Yesus deng Dia pung ana bua tiga orang tu, bakatumu kambali deng ana bua laen, dong dapa lia orang banya ada bakumpul. Itu orang banya dong ada datang ko lia Yesus pung ana bua laen bakanjar deng guru agama dong. \v 15 Waktu orang banya dong dapa lia sang Yesus, dong takuju, te dong kira Dia masi ada di atas gunung. Ais dong lari pi katumu deng Dia. \p \v 16 Ju Yesus tanya sang dong bilang, “Bosong ada bakanjar apa di sini?” \p \v 17 Ada satu orang datang bilang, “Papa, dengar dolo! Beta ada bawa beta pung ana laki-laki, ko Papa bekin bae sang dia. Dia bisu, sonde bisa baꞌomong, te dia takaná setan. \v 18 Kalo itu setan su maso, na, dia banting-banting ini ana pung badan di tana. Ais, itu ana pung mulu babusa, deng dia makan gigi. Ais dia pung badan bakaku sama ke kayu. Beta su minta Papa pung ana bua dong, ko tolong usir itu setan. Ma dong sonde bisa apa-apa.” \p \v 19 Dengar bagitu, ju Yesus masparak sang dong bilang, “Heh! Bosong ni, su talalu! Beta su ajar ulang-ulang sang bosong, ma bosong sonde mangarti bae-bae. Deng bosong sonde parcaya batúl-batúl sang Beta! Beta musti sabar sang bosong sampe kapan? Mari bawa itu ana datang di sini!” \v 20 Ais dong koko bawa itu ana datang sang Yesus. Ma waktu itu setan dapa lia sang Yesus, ju dia banting itu ana sampe jato taguling-guling di tana, deng dia pung mulu babusa. \p \v 21 Ais ju Yesus tanya itu ana pung papa bilang, “Lu pung ana jadi bagini ni, su dari kapan tempo?” \p Dia pung papa manyao bilang, “Su dari kici. \v 22 Itu setan su lama mau kasi mati sang ini ana. Dia kasi jato beta pung ana ulang-ulang pi dalam api, deng kasi tanggalám pi dalam aer. Jadi Papa tolong dolo! Kalo bisa, Papa kasian sang botong ko bekin bae ini ana dolo.” \p \v 23 Yesus manyao bilang, “Akurang ko lu bilang ‘kalo bisa’? Beta memang bisa bekin samua, asal orang parcaya dolo!” \p \v 24 Ais itu, bapatua manyao deng mau manangis sa bilang, “Papa! Memang beta su parcaya. Ma tolong ko beta pung parcaya jadi lebe kuat lai!” \p \v 25 Itu waktu, Yesus lia banya orang su mulai datang makarubu di situ. Ais dia parenta itu setan bilang, “Heh, setan jahat! Lu kaluar suda dari ini ana, ko dia dapa dengar, deng dia dapa baꞌomong. Lu jang maso ulang lai sang dia!” \p \v 26 Dengar Yesus omong bagitu ju, itu setan batarea karás-karás. Dia bekin itu ana jato tahela-hela, baru kaluar kasi tenga sang dia. Ju itu ana faraku sama ke su mati sa. Sampe orang dong di situ baꞌomong bilang, “Naa! Dia su mati!” \p \v 27 Ma Yesus pegang ame itu ana pung tangan ko tarek kasi bangun sang dia. Ju dia bangun memang. \p \v 28 Ais Yesus deng Dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ko maso pi dalam satu ruma. Di situ dong sandiri tanya sang Yesus bilang, “Papa! Akurang ko tadi botong sonde bisa usir itu setan?” \p \v 29 Ais Yesus kasi tau bilang, “Dengar bae-bae! Setan dong memang jahat. Jadi kalo bosong sonde sambayang minta tolong sang Tuhan, na, bosong sonde ontong usir setan macam bagitu dong.” \s1 Tuhan Yesus kasi tau ulang lai Dia pung mati \r (Mateos 17:22-23; Lukas 9:43b-45) \p \v 30 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kasi tenga itu tampa, ko maso pi propinsi Galilea. Itu waktu, Yesus sonde mau ada orang yang tau Dia ada di situ, \v 31 te Dia cuma mau ajar sang Dia pung ana bua sa. Dia kasi tau sang dong bilang, “Sonde lama lai, te dong mau jual sang Beta pi orang laen. Ais dong bunu bekin mati sang Beta, Manusia Tulen ni. Memang Beta mati, ma nanti dia pung lusa, Beta idop kambali.”\f + \fr 9:31 \ft Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari: ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi dalam bahasa Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας\ft \+it (meta treis hēmeras)\+it* ‘di hari yang katiga’ pung maksud dalam bahasa Kupang, andia ‘dia pung lusa’. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jumꞌat (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu, Tuhan Yesus ada dalam kubur (itong dua). Dia pung lusa, andia hari minggu, Tuhan Yesus idop kambali (itong tiga). Jadi iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali.\f* \p \v 32 Yesus kasi tau bagitu, ma Dia pung ana bua dong babingung. Dong sonde barani tanya lai Yesus pung maksud tu, apa. \s1 Tuhan Yesus pung ana bua dong bakanjar bilang, sapa yang paling bésar \r (Mateos 18:1-5; Lukas 9:46-48) \p \v 33 Ais itu, ju Yesus dong jalan sampe di Kapernaum. Waktu dong maso pi dalam ruma, ju Yesus tanya sang Dia pung ana bua dong bilang, “Tadi bosong bakanjar apa di jalan tu?” \p \v 34 Ma sonde ada yang barani manyao, te tadi di tenga jalan dong ada basambung mulu bilang, sapa yang paling bésar dari dong samua.\x + \xo 9:34 \xt Lukas 22:24\x* \p \v 35 Ais Yesus dudu ko ajar sang dong bilang, “Sapa yang mau jadi orang bésar, dia pung idop musti batúl-batúl jadi sama ke orang kici ko layani samua orang.”\x + \xo 9:35 \xt Mateos 20:26-27, 23:11; Markus 10:43-44; Lukas 22:26\x* \p \v 36 Ais Yesus koko ame satu ana kici di situ, ko Dia kambali pi dong pung teng-tenga. Ju Dia omong bilang, \v 37 “Sapa yang iko Beta ko layani orang kici sama ke ini ana, dia pung arti, itu orang ju ada layani sang Beta. Deng dia ju ada layani sang Beta pung Papa yang utus sang Beta datang di ini dunya.”\x + \xo 9:37 \xt Mateos 10:40; Lukas 10:16; Yohanis 13:20\x* \s1 Sapa yang jadi kotong pung orang? \r (Lukas 9:49-50) \p \v 38 Ais itu, Yesus pung ana bua Yohanis kalák bilang, “Papa! Satu kali botong lia ada satu orang pake Papa pung nama ko usir setan. Ma botong larang sang dia, te dia bukan kotong pung orang na.” \p \v 39 Ma Yesus manyao bilang, “Heh! Bosong jang larang sang dia. Te sapa yang pake Beta pung nama ko bekin tanda heran, dia sonde akan omong bekin busuk Beta pung nama. \v 40 Kalo dia sonde malawan sang kotong, artinya dia ju kotong pung orang.\x + \xo 9:40 \xt Mateos 12:30; Lukas 11:23\x* \v 41 Naa, inga bae-bae, ó! Kalo ada orang yang tau bilang, bosong iko sang Kristus, ais dia tolong sang bosong, tantu Tuhan Allah sonde lupa itu orang pung cape. Biar dia cuma kasi minum aer puti satu galás sa, ju Tuhan Allah sonde lupa sang dia.”\x + \xo 9:41 \xt Mateos 10:42\x* \s1 Jang maen-maen deng dosa! \r (Mateos 18:6-9; Lukas 17:1-2) \p \v 42 Ais Yesus kasi tau lai sang dong bilang, “Kalo ada orang yang bekin satu ana kici iko jalan idop yang sala, sampe itu ana sonde parcaya lai sang Beta, awas, ó! Lebe bae kasi itu orang, kalo ame batu bésar satu,\f + \fr 9:42 \ft Alkitab bahasa Yunani tulis bilang, ‘batu giling’ yang dong pake ko mol padi-gandum.\f* ika di dia pung batang leher, ko kasi tanggalám di tenga laut. \p \v 43 Kalo lu bekin sala pake lu pung tangan, potong buang itu tangan sa! Te lebe bae lu maso sorga biar bawa tangan sablá sa, ko biar dong jang buang sang lu pi api naraka deng lu pung tangan dua-dua.\x + \xo 9:43 \xt Mateos 5:30\x* \v 44 [Naraka tu, memang tampa sangsara. Dia pung api sonde tau mati-mati. Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.]\f + \fr 9:44 \ft Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 44.\f* \v 45 Kalo lu bekin sala pake lu pung kaki, potong buang itu kaki sa. Te lebe bae lu maso sorga bawa lu pung kaki sablá sa, ko biar dong jang buang sang lu pi api naraka deng lu pung kaki dua-dua. \v 46 [Naraka tu, memang tampa sangsara. Dia pung api sonde tau mati-mati. Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.]\f + \fr 9:46 \ft Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua, sonde tulis ini ayat 46.\f* \v 47 Kalo lu bekin sala pake lu pung mata, doꞌi buang lu pung mata sa! Te lebe bae lu maso pi sorga deng mata sablá sa, ko biar dong jang buang sang lu pi api naraka deng lu pung mata dua-dua.\x + \xo 9:47 \xt Mateos 5:29\x* \q1 \v 48 ‘Naraka tu, memang tampa sangsara. \q2 Dia pung api sonde tau mati-mati. \q2 Deng ulat-ulat di situ dong ju sonde barenti bekin busuk.’\x + \xo 9:48 \xt Yesaya 66:24\x* \p \v 49 Beta pung ajaran ni, memang barát. Jadi sapa yang mau iko sang Beta, dia musti batahan iko tarús, sama ke daging yang orang taro garam ko seꞌi, ko biar itu daging batahan lama. \p \v 50 Garam tu, bae. Kotong pake ko bekin enak makanan. Ma kalo itu garam sonde asin lai, dia pung guna apa? Kotong buang sa. Bosong ju musti jadi sama ke garam, ko idop basayang deng samua orang.\x + \xo 9:50 \xt Mateos 5:13; Lukas 14:34-35\x* \p Naa! Bosong barenti bakanjar bilang, sapa bésar, sapa kici!” \c 10 \s1 Orang Farisi cari jalan ko hiki sang Tuhan Yesus deng soꞌal kawin-cere \r (Mateos 19:1-12; Lukas 16:18) \p \v 1 Ais ju Yesus dong pi propinsi Yudea deng tampa-tampa laen di kali Yarden pung sablá matahari nae. Di mana-mana orang banya datang makarubu sang Dia. Ais Yesus ajar sang dong sama ke biasa. \p \v 2 Ada barapa orang Farisi yang datang ko mau hiki kasi jato sang Dia. Dong tanya bilang, “Iko kotong pung atoran agama, kalo laki-laki su kawin, dia bole bacere, ko sonde?” \p \v 3 Yesus manyao bilang, “Inga dolo! Atoran laki-bini yang baꞌi Musa kasi sang kotong bilang, karmana?” \p \v 4 Dong manyao bilang, “Baꞌi Musa pung atoran bilang, orang bole bacere, asal kasi surat cere sang dia pung bini dolo.”\x + \xo 10:4 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 24:1-4; Mateos 5:31\x* \p \v 5 Yesus balas bilang, “Heh! Dengar, é! Tagal bosong pung kapala batu, andia ko baꞌi Musa tulis bagitu! \v 6 Jang bosong lupa itu carita mula-mula waktu Tuhan bekin langit deng bumi! Ada tatulis bilang, \q1 ‘Tuhan Allah bekin manusia, laki-laki deng parampuan.\x + \xo 10:6 \xt Carita Mula-mula 1:27, 5:2\x* \q2 \v 7 Andia ko laki-laki kasi tenga dia pung mama deng papa, \q3 pi idop satu hati deng dia pung bini, \q3 \v 8 te dong dua su jadi satu.’\x + \xo 10:8 \xt Carita Mula-mula 2:24\x* \p \v 9 Kalo Tuhan Allah sandiri su bekin dong dua jadi satu, manusia jang kasi cere lai!” \p \v 10 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong sandiri maso pi dalam satu ruma. Di situ dong tanya Yesus pung ajaran tadi. \p \v 11 Yesus manyao bilang, “Sapa yang cere buang dia pung bini, ais kawin lai, itu su barsina! \v 12 Parampuan ju bagitu! Kalo dia su cere buang dia pung laki, ais kawin lai, itu ju barsina!”\x + \xo 10:12 \xt Mateos 5:32; 1 Korintus 7:10-11\x* \s1 Tuhan Yesus omong kasi berkat sang ana-ana \r (Mateos 19:13-15; Lukas 18:15-17) \p \v 13 Satu waktu, ada orang bawa dong pung ana-ana pi sang Yesus, ko minta Dia taro tangan kasi berkat sang dong. Ma Yesus pung ana bua togor itu orang dong. \p \v 14 Yesus dapa lia bagitu, ju Dia mara Dia pung ana bua dong bilang, “Kasi tenga itu ana dong datang di Beta! Sonde usa larang! Te orang yang sama ke dong ni, yang Tuhan Allah pung orang. \v 15 Bosong inga bae-bae! Sapa yang mau datang mangada sang Tuhan Allah, dong musti rindu sang Dia, sama ke ana-ana rindu dong pung mama deng papa. Kalo sonde bagitu, dong sonde pantas jadi Tuhan Allah pung orang.”\x + \xo 10:15 \xt Mateos 18:3\x* \v 16 Ais itu, Yesus paló ame itu ana dong, deng taro tangan di dong satu-satu, ko kasi berkat. \s1 Orang kaya cari jalan ko idop tarús deng Tuhan Allah \r (Mateos 19:16-30; Lukas 18:18-30) \p \v 17 Waktu Yesus dong mau barangkat, ju ada satu orang kaya lari-lari datang ko mau katumu sang Dia. Dia tondo di Yesus pung muka, ais dia tanya bilang, “Bapa Guru yang terhormat! Beta mau tanya sadiki. Bagini, Bapa. Beta musti bekin karmana, ko biar beta tau parsís beta bisa maso sorga ko idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah?” \p \v 18 Yesus manyao bilang, “Akurang ko lu bilang sang Beta, ‘terhormat’? Sonde ada satu orang yang terhormat, kecuali Tuhan Allah sa. \v 19 Lu su tau Tuhan Allah pung parenta dari dolu dong bilang, \q2 ‘Jang bunu orang; \q2 Jang barsina; \q2 Jang mancuri; \q2 Jang jadi saksi putar-balek; \q2 Jang tipu orang ko ame dong pung barang; \q2 Deng kasi hormat sang lu pung mama deng papa.’ ”\x + \xo 10:19 \xt Kaluar dari Masir 20:12-16; Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 5:16-20\x* \p \v 20 Itu orang manyao bilang, “Batúl, Bapa Guru! Mulai dari muda, beta su iko itu parenta samua.” \p \v 21 Yesus kasian itu orang. Ju Dia bilang, “Batúl! Ma masi ada lai satu hal. Sakarang lu pulang ko jual bekin abis lu pung harta dong samua. Dia pung doi, lu pi bagi-bagi kasi orang susa dong. Ais itu, lu datang ko iko sang Beta suda. Nanti Tuhan Allah balas kasi sang lu deng harta laen di sorga.” \p \v 22 Itu orang dengar ame Yesus pung omong bagitu, ju dia pung hati ancor. Ais dia pulang deng hati susa mau mati, tagal dia talalu kaya na. \p \v 23 Ju Yesus lia pi-datang, deng omong sang Dia pung ana bua dong bilang, “Dengar, é! Orang kaya memang paling susa maso sorga!” \p \v 24 Dengar Dia omong bagitu, ju ana bua dong bingung. Ma Yesus tamba lai bilang, “Dengar bae-bae! Mau jadi Tuhan Allah pung orang tu, talalu susa! Jang pikir itu gampang sa. \v 25 Ko orang kaya maso sorga jadi Tuhan Allah pung orang, itu sama susa ke binatang onta bésar satu, maso pi dia pung kandang lewat jarom pung lobang.” \p \v 26 Yesus pung omong tu, bekin dong samua tamba bingung lai. Ju dong batanya bilang, “Kalo memang batúl bagitu, sapa yang bisa dapa salamat, é?” \p \v 27 Yesus lia sang dong satu-satu, ju Dia bilang, “Buat manusia, memang sonde mungkin. Ma jang lupa: buat Tuhan Allah, samua bisa jadi!” \p \v 28 Ais ju Petrus angka omong bilang, “Papa. Botong su kasi tenga botong pung samua-samua, ko iko sang Papa. Ma botong dapa apa?” \p \v 29-30 Yesus bilang, “Beta mau kasi tau sang bosong bagini: orang yang iko sang Beta, deng jalan kasi tenga dia pung mama-papa, dia pung adi-kaka, dia pung ana-ana dong, dia pung kabón, dia pung karjá, deng dia pung isi ruma samua, ko pi kasi tau orang di mana-mana Tuhan Allah pung Kabar Bae, nanti dia tarima bale sampe saratus kali lipat. Samua hal yang dia su kasi tenga tu, nanti dia tarima kambali balipa-ganda. Deng dia ju nanti kaná siksa tagal dia iko sang Beta. Ma nanti kalo ini dunya kiamat, dia akan idop tarús sama-sama deng Tuhan Allah. Itu dia pung balasan! \v 31 Inga, é! Orang yang bekin-bekin diri bésar, iko Tuhan Allah pung pikir, nanti dia jadi orang yang paling kici. Ma orang yang anggap diri kici, iko Tuhan Allah pung pikir, dia yang nanti jadi orang bésar.”\x + \xo 10:31 \xt Mateos 20:16; Lukas 13:30\x* \s1 Ini su tiga kali Tuhan Yesus kasi tau Dia pung mati \r (Mateos 20:17-19; Lukas 18:31-34) \p \v 32 Itu waktu, Yesus dong jalan pi Yerusalem. Yesus jalan paling muka. Dia pung ana bua dua blas orang deng orang laen dong iko sang Dia. Dong ada inga apa yang Dia omong dolu bilang, orang mau bunu sang Dia di Yerusalem. Tagal itu, ju dong jadi bingung, deng taku. Dengar bagitu, ais Yesus pange ame Dia pung ana bua sandiri, ko kasi tau lai apa yang orang mau bekin sang Dia di Yerusalem. \v 33 Dia omong bilang, “Bosong dengar, é! Kotong sakarang mau pi Yerusalem. Beta ni, Manusia Tulen. Ma di sana dong jual sang Beta, kasi pi di kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng guru agama dong. Ais dong kasi hukum mati sang Beta. Ju dong lapás buang sang Beta pi orang laen yang sonde kanál sang Tuhan Allah. \v 34 Ais dong omong bekin malu sang Beta. Dong buang luda sang Beta. Dong firuk kasi ancor-ancor Beta pung badan. Ais baru dong bunu bekin mati sang Beta. Memang Beta mati batúl. Ma dia pung lusa, Beta idop kambali.”\f + \fr 10:34 \ft Dalam bahasa Yunani, dong mulai itong dari: ini hari (= 1), beso (= 2), lusa (= 3), tula (= 4). Jadi dalam bahasa Yunani, μετὰ τρεῖς ἡμέρας \ft \+it (meta treis hēmeras)\+it* “di hari yang katiga” pung maksud dalam bahasa Kupang, andia “dia pung lusa”. Inga te, Tuhan Yesus mati hari jumꞌat (itong satu). Dia pung beso, andia hari sabtu (itong dua), Tuhan Yesus ada dalam kubur. Dia pung lusa, andia hari minggu (itong tiga), Tuhan Yesus idop kambali. Jadi iko kotong pung cara itong hari, na, Dia mati dua malam, ais Dia idop kambali.\f* \s1 Yakobis deng Yohanis minta jadi orang bésar \r (Mateos 20:20-28) \p \v 35 Ais ju Yakobis deng Yohanis, andia Sabadeus pung ana dong, datang sang Yesus. Dong minta sang Dia bilang, “Papa Guru! Botong ada parlú.” \p \v 36 Yesus tanya sang dong bilang, “Bosong parlú apa?” \p \v 37 Dong manyao bilang, “Bagini, Papa! Nanti kalo Papa su dudu pegang parenta deng hebat, na, botong minta ko Papa kasi dudu sang botong, satu di Papa pung sablá kanan, satu di sablá kiri, ko botong ju pegang parenta.” \p \v 38 Yesus manyao bilang, “Bosong dua ni sonde mangarti apa yang bosong minta. Beta ni, nanti dapa sangsara banya. Jadi karmana? Bosong kira bosong ju mampu pikol itu sangsara sama-sama deng Beta sampe mati, ko?”\x + \xo 10:38 \xt Lukas 12:50\x* \p \v 39 Dong manyao bilang, “Botong bisa, Papa!” \p Yesus balas lai sang dong bilang, “Memang, bosong ju nanti pikol itu sangsara sama ke Beta. \v 40 Ma sapa yang nanti dudu di Beta pung kanan deng kiri, itu bukan Beta yang putus. Itu Tuhan Allah pung hak putus. Dia su putus memang, sapa-sapa yang dudu di itu tampa.” \p \v 41 Waktu ana bua yang laen dong dengar Yakobis deng Yohanis pung minta bagitu, ju dong mara. \v 42 Ais Yesus pange ame sang dong samua, ju Dia bilang, “Bagini! Bosong su tau, to? Orang bésar yang pegang parenta biasa tendes dong pung rakyat, sampe dong sonde bisa bagarák. Deng kapala-kapala dari bangsa yang sonde kanál sang Tuhan Allah, dong kasi parenta lebe-lebe, sampe dong pung rakyat sonde bisa angka kapala. \v 43 Ma bosong sonde bole bekin bagitu! Naa, sapa dari bosong yang mau jadi orang bésar, dia musti jadi sama ke tukang suru-suru ko layani orang laen.\x + \xo 10:43 \xt Lukas 22:25-26\x* \v 44 Deng orang yang mau jadi kapala, dia musti bekin diri sama ke jongos.\x + \xo 10:44 \xt Mateos 23:11; Markus 9:35; Lukas 22:26\x* \v 45 Te Beta, Manusia Tulen ni, bukan datang ko orang layani sang Beta. Ma Beta datang ko layani banya orang. Beta datang kasi Beta pung idop anteru-anteru ko tabús ame banya orang dari dong pung sala-sala.” \s1 Tuhan Yesus bekin bae orang buta \r (Mateos 20:29-34; Lukas 18:35-43) \p \v 46 Yesus deng Dia pung ana bua, deng orang bam-banya sampe di kota Yeriko. Waktu dong mau jalan tarús, te ada satu orang buta yang dudu minta-minta di pinggir jalan. Dia pung nama Bartimeos, papa Timeos pung ana. \v 47 Waktu dia dengar bilang, yang lewat tu, Yesus dari Nasaret, ju dia batarea karás-karás bilang, “Yesus! Daud pung turunan, é! Botong su tunggu-tunggu lama sang Papa! Kasian sang beta dolo!” \p \v 48 Dengar dia batarea bagitu, ju orang dong togor sang dia bilang, “Heh! Diam!” \p Ma dia batarea lebe karás lai bilang, “Yesus! Daud pung turunan, é! Kasian sang beta doo!” \p \v 49 Ais Yesus barenti. Ju Dia bilang, “Bosong bawa sang dia datang di sini!” \p Ju dong pi sang dia bilang, “Lu diam suda! Papa Guru ada pange sang lu. Mari suda!” \p \v 50 Dengar bagitu, Bartimeos lempar buang dia pung salimut, ju dia badiri capát-capát ko pi katumu sang Yesus. \p \v 51 Yesus tanya sang dia bilang, “Lu mau apa?” \p Itu orang buta manyao bilang, “Papa, é! Beta minta ko beta bisa dapa lia.” \p \v 52 Yesus bilang lai sang dia, “Tagal lu parcaya bilang, Beta bisa bekin bae sang lu, sakarang ju lu su bae! Pi suda!” \p Ju Bartimeos pung mata langsung bae memang. Ais itu, dia pi iko antar sang Yesus. \c 11 \s1 Tuhan Yesus dong maso pi Yerusalem, deng banya orang puji-puji sang Dia, sama ke orang bésar \r (Mateos 21:1-11; Lukas 19:28-40; Yohanis 12:12-19) \p \v 1 Waktu dong su deka deng kota Yerusalem, dong sampe di dua kampong, Betfage deng Betania, di gunung Saitun pung pinggir.\f + \fr 11:1 \ft Dong kasi nama ‘Saitun’ di itu gunung, tagal di sana ada banya kabón pohon saitun, ko dong parés ame dia pung minya dari itu pohon pung bua. Itu gunung Saitun kira-kira satu kilo dari kota Yerusalem.\f* Dari situ Yesus dong barenti tahan. Ais Dia kirim Dia pung ana bua dua orang ko pi lebe dolo. \v 2 Dia pasán bilang, “Bosong dua pi lebe dolo di itu kampong sana. Kalo bosong maso, nanti bosong dapa lia binatang keledai pung ana satu, ada taꞌika di situ. Orang balóm parná nae coba sang dia. Bosong pi buka dia pung tali ko hela bawa sang dia datang sini. \v 3 Ma kalo ada orang tanya sang bosong bilang, ‘Akurang ko bosong lapás bawa itu keledai?’ Naa, bosong manyao bilang, ‘Botong pung Bos mau pake sang dia. Kalo su pake abis, nanti Dia kirim pulang memang.’ ” \p \v 4 Ais, itu dua orang dong pi, ju dong dapa lia itu keledai pung ana ada taꞌika di muka satu ruma di pinggir jalan. Ju dong lapás ko bawa sang dia. \v 5 Ma orang yang ada badiri di situ dong tanya bilang, “Hoi! Akurang ko bosong lapás ame orang pung keledai?” \p \v 6 Ais dong manyao bilang, “Botong pung Bos mau pake sang dia. Kalo su pake abis, nanti botong bawa pulang memang.” Ju itu orang dong kasi tenga sang dong ko hela bawa itu keledai. \v 7 Dong hela bawa pi Yesus. Ais dong taro dong pung salimut di atas itu keledai, ju Yesus nae. \p \v 8 Waktu dong mau maso pi dalam kota, ju ada banya orang yang ame dong pung salimut, deng dong pung salendang, ko taro di jalan. Ada ju yang pi potong ame daon-daon palam\f + \fr 11:8 \ft Markus pung tulisan asli tulis bilang, ‘cabang dong’. Ma kotong su tau dari Yohanis 12:13 bilang, dong tu, daon-daon palam.\f* di pinggir jalan ko dong buka-buka di tenga jalan. Deng bagitu, dong bekin tanda bilang, dong sambut sang Tuhan Yesus deng hormat. Sama ke dong biasa tarima orang-orang bésar. \v 9 Ju ada orang saparu pi bajalan lebe dolo di muka Yesus, deng ada yang iko dari balakang. Dong mulai baꞌeki bilang, \q1 “\it Hosana!\it* Kotong puji-puji sang Tuhan Allah!\f + \fr 11:9 \ft Dong pung bahasa Aram bilang, \ft \+it ‘Hosana’\+it*. Dia pung arti dolu-dolu bilang, ‘dia kasi salamat’. Ma di Tuhan Yesus pung jaman, dong biasa pake itu kata ko puji sang Tuhan Allah sa.\f* \q2 Tuhan kasi berkat sang orang yang datang pake Tuhan pung nama, \q3 tagal Tuhan su utus sang Dia!\x + \xo 11:9 \xt Lagu Puji dong 118:26\x* \q1 \v 10 \it Hosana!\it* Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! \q2 Tagal Tuhan mau kasi bangun kambali raja Daud pung parenta! \q1 \it Hosana!\it* Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! \q2 Tagal Tuhan su dudu parenta di langit yang paling tinggi!” \p \v 11 Sampe dalam kota, ais Yesus dong pi maso di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Ju Yesus lia bae-bae kuliling itu kompleks. Ma tagal su sonde ada waktu lai, ju dong pulang kambali pi kampong Betania. \s1 Tuhan Yesus parenta satu pohon ko dia sonde bisa babua lai \r (Mateos 21:18-19) \p \v 12 Dia pung beso papagi, dong jalan kaluar dari Betania ko maso kambali di kota Yerusalem. Ma di tenga jalan, Yesus su rasa lapar. \v 13 Dia dapa lia satu pohon di pinggir jalan. Orang biasa makan dia pung bua.\f + \fr 11:13 \ft Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila bahasa Yunani \ft \+it sukē\+it*. Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa tanam, deng makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde tanam deng sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi ‘pohon ara’ di Alkitab sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini.\f* Jadi Yesus pi deka-deka itu pohon ko mau lia coba ada bua, ko sonde. Ma waktu Dia sampe di itu pohon, Dia sonde dapa lia apa-apa. Ko memang bukan dia pung musim babua na. Dia baru mulai badaon sa. \v 14 Ju Yesus omong kasi itu pohon bilang, “Tagal lu sonde kasi lu pung bua sang Beta, jadi mulai dari sakarang, lu sonde bisa kasi lu pung bua sang orang laen lai!” \p Dia pung ana bua dong dengar Dia pung omong karás bagitu. \s1 Tuhan Yesus maso pi Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia bongkar buang pasar di situ \r (Mateos 21:12-17; Lukas 19:45-48; Yohanis 2:13-22) \p \v 15 Ais dong jalan tarús, sampe di Yerusalem, ju Yesus pi maso lai di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Di itu Ruma Sambayang pung kintal, orang su bekin jadi pasar ko dong bajual burung pompa yang orang pake buat korban sambayang. Lia bagitu, ju Yesus pi usir kasi kaluar sang dong. Dia banting kasi talempar meja-meja yang dong pake tukar doi, deng banting kasi tabale bangku-bangku yang dong pake bajual itu burung dong. \v 16 Dia ju larang samua orang ko sonde bole bawa ame dong pung barang ko jalan potong lewat itu kintal lai. \v 17 Ju Dia ajar sang dong bilang, “Bosong su tau memang apa yang Tuhan pung jubir su tulis bilang, ‘Beta kasi bangun Beta pung Ruma ni, ko orang dari samua suku-bangsa datang sambayang di sini.’ Ma bosong su bekin ini Ruma jadi parampok dong pung tampa bakumpul!”\x + \xo 11:17 \xt Yesaya 56:7; Yeremia 7:11\x* \p \v 18 Waktu kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong dengar Yesus su bekin bagitu, ju dong jengkel sang Dia. Ais dong mulai cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Dia. Ma dong ju eleng, tagal banya orang talalu suka Dia pung ajaran. \p \v 19 Waktu matahari su mulai tanggalám, ju Yesus dong kaluar dari kota Yerusalem, ko dong kambali pi tidor di kampong Betania. \s1 Kalo kotong parcaya batúl-batúl sang Tuhan, nanti Dia kasi apa yang kotong minta \r (Mateos 21:20-22) \p \v 20-21 Dia pung beso papagi, dong kambali lai pi Yerusalem. Di tenga jalan, dong lewat itu pohon yang kamaren Yesus omong kasi dia. Dia pung ana bua dong taheran-heran, tagal itu pohon su mati karíng sampe dia pung akar-akar. Ju Petrus inga Yesus pung omong yang kamaren tu. Ais dia kasi tau bilang, “Papa! Lia coba! Itu pohon yang kamaren Papa kasi kutuk tu, su mati!” \p \v 22 Ju Yesus manyao bilang, “Memang batúl! Asal bosong ju parcaya sang Tuhan Allah bagitu. \v 23 Kalo bosong parcaya batúl-batúl, bosong bisa suru gunung satu ko taꞌangka pi laut. Ju Tuhan Allah kasi pinda itu gunung, asal bosong jang parcaya satenga-satenga! Bosong musti parcaya batúl-batúl sang Tuhan Allah.\x + \xo 11:23 \xt Mateos 17:20; 1 Korintus 13:2\x* \v 24 Naa! Jang lupa, ó! Asal bosong parcaya batúl-batúl bilang, Tuhan Allah mampu kasi apa yang bosong minta, pasti Dia bekin kasi bosong! \v 25 Ma kalo ada yang sambayang, padahal dia pung hati ada batar-enak deng orang laen, dia musti babae deng itu orang dolo. Bagitu, baru bosong pung Papa di sorga mau hapus buang bosong pung sala-sala. \v 26 [Kalo ada dari bosong yang simpan hati, deng sonde mau kasi ampon orang, tantu bosong pung Papa di sorga ju sonde mau lupa bosong pung sala-sala dong.”]\f + \fr 11:26 \ft Tulisan bahasa Yunani asli yang lebe tua sonde tulis ini ayat 26.\f* \x + \xo 11:26 \xt Mateos 6:14-15\x* \s1 Dong basoꞌal Tuhan Yesus pung hak \r (Mateos 21:23-27; Lukas 20:1-8) \p \v 27 Ais ju dong jalan tarús. Sampe di Yerusalem, dong maso kambali lai pi Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong maso di kintal, kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat Yahudi datang, \v 28 ko basoꞌal deng Yesus bilang, “Sapa suru lu datang bekin kaco di sini kamaren? Sapa yang kasi lu hak!” \p \v 29 Ma Yesus tau dong ada cari jalan ko mau kasi jato sang Dia. Ais Dia balas bilang, “Beta ju mau tanya sang bosong. Bosong manyao sang Beta dolo, baru Beta manyao sang bosong. \v 30 Beta mau tanya bagini: bosong samua kanál sang Yohanis, Tukang Sarani tu, to? Naa, sapa yang suru sang dia ko pi sarani orang? Tuhan Allah ko, manusia?” \p \v 31 Ais dong bapikir pi-datang, deng barunding bilang, “Aweꞌ! Botong su kaná! Kalo botong manyao bilang, ‘Tuhan Allah yang suru’, nanti dia balas bilang, ‘Kalo bagitu, akurang ko bosong sonde parcaya sang Yohanis!’ \v 32 Ma botong ju sonde bisa bilang, ‘Manusia yang suru.’ Te nanti orang dong samua mangamok. Tagal dong parcaya bilang, Yohanis tu, Tuhan Allah pung jubir.” \p \v 33 Ais dong manyao sa bilang, “Botong sonde tau!” \p Ju Yesus bale manyao bilang, “Naa! Kalo bagitu, Beta ju sonde mau kasi tau bilang, sapa yang suru sang Beta.” \c 12 \s1 Tuhan Yesus carita umpama soꞌal orang karjá kabón anggor \r (Mateos 21:33-46; Lukas 20:9-19) \p \v 1 Ais itu, Yesus omong lai deng itu kapala agama Yahudi pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat Yahudi dong. Dia pake umpama bilang, “Ada satu orang pi buka kabón ko mau tanam pohon anggor di dia pung tana sapoꞌong. Ais dia bekin pagar kuliling. Deng dia bekin bak ko mau tada bua anggor pung aer. Ju dia kasi badiri satu tampa jaga yang tinggi. Ais dia kasi sewa itu kabón pi orang laen, ko dong karjá bagi hasil deng dia. Tarús dia barangkat pi luar negrí.\x + \xo 12:1 \xt Yesaya 5:1-2\x* \p \v 2 Sampe musim ketu bua anggor, ju itu tuan tana suru dia pung orang karjá satu pi di itu tukang garap dong, ko minta dia pung bagian. \v 3 Ma waktu dia pung sampe, itu tukang garap dong tangkap ame sang dia, ju dong papoko sang dia. Ais dong suru sang dia ko pulang deng tangan kosong. \p \v 4 Ais, itu tuan tana kirim dia pung orang karjá satu lai. Ma itu tukang garap dong papoko sang dia pung kapala sampe luka-luka. Ais dong bekin malu, deng dong iskarobis sang dia. \v 5 Ais, itu tuan tana kirim ulang dia pung orang karjá laen lai. Ma dong bunu sang dia. Biar dong bekin karmana ju, ma itu tuan tana maen kirim tarús dia pung orang karjá. Ma itu tukang garap dong papoko saparu, deng bunu saparu. \v 6 Sakarang cuma tenga lai satu orang sa. Andia tuan tana pung ana laki-laki satu biji yang dia paling sayang. Tagal sonde ada jalan laen lai, jadi dia kirim itu ana sa. Dia pikir bilang, ‘Kalo beta kirim beta pung ana sandiri, pasti dong tarima bae-bae, deng dong dengar sang dia.’ \p \v 7 Jadi dia kirim dia pung ana pi sana. Ma waktu tukang garap dong dapa lia itu ana datang, ju dong baꞌomong bilang, ‘We! Bosong lia dolo! Bapatua su kirim datang dia pung ana sandiri! Kalo bapatua mati, dia ni yang nanti tarima itu pusaka samua. Mari kotong bunu itu ana, ko biar kotong yang soa dia pung pusaka ni!’ \v 8 Ais dong rame-rame tangkap, ju dong bunu sang dia. Tarús dong lempar buang dia pung mayat pi balakang kabón. Itu umpama sampe di situ sa.” \p \v 9 Ais ju Yesus tanya sang orang bésar dong bilang, “Iko bosong pung pikiran, kira-kira itu tuan tana mau bekin karmana sang itu tukang garap dong? Iko Beta, su tantu dia datang ko bunu bekin abis itu tukang garap dong samua. Ais itu, dia kasi sewa itu kabón anggor pi orang laen. \p \v 10 Kotong samua su dapa baca dari Tuhan Allah pung Tulisan Barisi bilang, \q1 ‘Ada satu batu yang tukang dong su angka buang. \q2 Ma sakarang itu batu su jadi batu alas. \q1 \v 11 Tuhan Allah sandiri yang pili ame, ju kasi dudu itu batu. \q2 Andia ko kotong lia dia pung bagus lai!’ ”\x + \xo 12:11 \xt Lagu Puji dong 118:22-23\x* \p \v 12 Itu orang bésar dong langsung mangarti bilang, Yesus ada ser sang dong pake itu umpama. Dong parsís ke tukang garap kabón anggor tadi tu. Ais ju dong mulai ator siasat ko mau tangkap sang Dia. Ma dong ada eleng sang orang banya yang suka Yesus pung ajaran. Jadi dong pi jalan kasi tenga sang Dia sa. \s1 Orang mau hiki sang Tuhan Yesus deng pake soꞌal bayar bea \r (Mateos 22:15-22; Lukas 20:20-26) \p \v 13 Ais itu, orang Yahudi pung orang bésar dong suru barapa orang Farisi, deng orang dari Herodes pung partei pi basoꞌal deng Yesus, ko mau hiki sang Dia. \v 14 Ais dong datang, ju basoꞌal deng Dia bilang, “Bapa Guru! Botong samua tau kalo Bapa pung hati lurus, deng sonde tau putar-balek. Bapa lia orang pung hati sa. Bapa ju kasi tau Tuhan Allah pung mau deng tarús-taráng, tagal Bapa sonde pandang muka. Naa! Sakarang botong mau tanya satu hal. Iko kotong pung atoran agama Yahudi, kira-kira kotong ni musti bayar bea kasi sang pamarenta Roma pung raja bésar,\f + \fr 12:14 \ft Orang Roma pung raja bésar, dong pange ‘keser’.\f* ko sonde?” \p \v 15 Ma Yesus su tau dong mau pancing sang Dia, ko Dia omong malawan pamarenta Roma. Ju Yesus manyao deng karás bilang, “Akurang ko bosong mau hiki sang Beta deng itu soꞌal! Coba kasi lia sang Beta doi perak satu dolo!” \p \v 16 Ais dong sorong kasi sang Dia doi perak satu. Ju Yesus ame ko pareksa itu doi. Ais Dia tanya sang dong bilang, “Ini gambar ni, sapa pung muka? Deng ini sapa pung nama?” \p Ais dong manyao bilang, “Itu pamarenta Roma pung raja bésar!” \p \v 17 Ais Yesus bilang, “Naa! Kalo bagitu, bosong pi kasi sang pamarenta apa yang pamarenta pung hak. Deng kasi sang Tuhan Allah apa yang Tuhan Allah pung hak.” \p Dengar Dia manyao bagitu, ju dong samua taheran-heran, ko Dia bilang batúl na. Andia ko dong sonde bisa hiki ame sang Dia. \s1 Soꞌal orang mati idop kambali, deng orang bakawin di sorga, ko sonde? \r (Mateos 22:23-33; Lukas 20:27-40) \p \v 18 Ada satu partei agama laen, yang orang subu bilang, partei Saduki. Dong ajar bilang, orang mati sonde bisa idop kambali. Satu kali, ada barapa orang Saduki ju datang mau hiki sang Yesus.\x + \xo 12:18 \xt Utusan dong pung Carita 23:8\x* \v 19 Dong omong deng Yesus bilang, “Bapa Guru! Baꞌi Musa ada tulis kasi sang kotong, ini adat bilang: kalo ada satu laki-laki mati kasi tenga dia pung bini, ma sonde ada ana, na, itu laki-laki pung adi musti kawin ame itu janda, ko biar kasi turunan sang dia pung kaka yang su mati tu.\x + \xo 12:19 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 25:5\x* \v 20 Memang Musa ajar bagitu. Ma botong ada mau tanya bagini: ada tuju laki-laki basodara. Yang partama kawin lebe dolo. Ais dia mati, deng sonde ada ana. \v 21 Ju dia pung adi yang iko sang dia, kawin bale itu janda. Sonde lama dia ju mati, deng sonde ada ana. Bagitu ju deng adi yang nomer tiga. Dia kawin deng itu janda, ma dia mati, ju sonde ada ana. \v 22 Bagitu tarús-tarús sampe adi bungsu ju mati. Ais ju itu janda mati. \p \v 23 Naa! Sakarang botong mau tanya bagini: itu parampuan su parná kawin deng tuju laki-laki! Ma kalo dunya kiamat ko Tuhan kasi idop kambali orang mati dong, nanti itu parampuan jadi sapa pung bini dari itu tuju orang?” \p \v 24 Ais Yesus manyao bilang, “Kalo bosong batanya bagitu, dia pung arti, bosong sonde mangarti batúl Tuhan Allah pung Tulisan Barisi pung isi. Deng bosong ju sonde mangarti Tuhan Allah pung kuasa. Jadi bosong ni su sala batúl! \p \v 25 Dengar, é! Bagini: di sorga, sonde ada yang kawin. Samua orang mati yang Tuhan kasi idop kambali, sonde ada yang kawin lai. Bagitu ju Tuhan Allah pung ana bua di sorga sonde kawin. \v 26 Ais, Beta ju kasi tau soꞌal orang mati dong idop kambali, ko sonde. Baꞌi Musa tulis soꞌal pohon kici yang tabakar ma sonde angus tu. Bosong inga itu carita, ko sonde? Waktu api manyala di itu pohon, Tuhan Allah kasi tau sang Musa bilang, ‘Beta ni, lu pung baꞌi-baꞌi dong pung Tuhan Allah. Andia baꞌi Abraham, baꞌi Isak, deng baꞌi Yakob. Dong samua sémba tarús sang Beta sampe sakarang.’\x + \xo 12:26 \xt Kaluar dari Masir 3:6\x* \v 27 Naa! Kotong tau bilang, itu baꞌi-baꞌi dong su lama mati. Ma tagal Tuhan Allah su bilang Dia masi jadi dong pung Tuhan, andia ko kotong tau bilang, dong su idop kambali. Jadi biar orang su mati, ju dong idop kambali. Memang orang idop yang sémba sang Tuhan Allah, bukan orang mati, to? Jadi kalo bosong pegang tarús itu ajaran bilang, orang mati sonde idop kambali, bosong memang su talalu sala tu!” \s1 Sayang sang Tuhan deng sayang sang orang \r (Mateos 22:34-40; Lukas 10:25-28) \p \v 28 Itu waktu, ada satu guru agama yang iko dengar Yesus dudu baꞌomong deng orang dari partei Saduki dong. Itu guru agama pikir bilang, Yesus su manyao dong pung soꞌal tu deng bae. Ais dia tanya sang Yesus bilang, “Papa! Beta mau tanya bagini: kotong pung adat pung atoran, deng agama pung parenta dong, talalu banya. Dari samua parenta yang datang dari baꞌi Musa, yang mana yang paling pantíng?” \p \v 29 Yesus manyao bilang, “Parenta yang paling pantíng dalam Tuhan pung Tulisan Barisi tu, bilang bagini: \q1 ‘Samua orang di Israꞌel! Bosong dengar bae-bae! \q1 Tuhan Allah tu, memang kotong pung Tuhan, \q2 deng yang hak parenta sang kotong! \q3 Sonde ada yang laen lai, cuma Dia sandiri sa! \q1 \v 30 Jadi bosong musti sayang sang Dia \it lebe\it* dari samua. \q2 Tagal itu, bosong musti salalu rindu sang Dia, \q2 mangarti sang Dia, \q2 deng karjá karás ko iko Dia pung mau.’\x + \xo 12:30 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 6:4-5\x* \p \v 31 Deng parenta yang kadua bilang bagini: \q1 ‘Lu musti sayang orang laen dong, sama ke lu sayang lu pung diri sandiri.’ \p Ini dua parenta yang paling pantíng. Sonde ada parenta laen lai yang lebe pantíng dari ini dua parenta.”\x + \xo 12:31 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 19:18\x* \p \v 32 Ais, itu guru agama omong lai sang Yesus bilang, “Memang! Yang Papa bilang tu, batúl. Tuhan Allah yang hak parenta sang kotong, deng sonde ada Tuhan laen lai.\x + \xo 12:32 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 4:35\x* \v 33 Kotong musti sayang sang Dia lebe dari samua, sampe kotong salalu rindu sang Dia, mangarti sang Dia, deng karjá karás ko iko Dia pung mau. Deng kotong ju musti sayang orang laen, sama ke kotong sayang kotong pung diri badan. Itu, Tuhan lebe sanáng, daripada kotong cuma iko atoran agama sa. Itu lebe bae daripada kalo kotong cuma bakar binatang korban, ko, kasi barang laen sang Dia.”\x + \xo 12:33 \xt Hosea 6:6\x* \p \v 34 Dengar dia manyao bagitu, ju Yesus pikir bilang, itu guru agama su mangarti deng bae. Ais Yesus bilang, “Lu su amper jadi Tuhan Allah pung orang.” \p Ais itu, sonde ada orang laen lai yang barani basoꞌal deng Yesus, ko sonde ada orang yang ontong sang Dia na.\x + \xo 12:34 \xt Lukas 10:25-28\x* \s1 Kristus itu, memang raja Daud pung turunan, ma Dia ju jadi raja Daud pung Bos \r (Mateos 22:41-46; Lukas 20:41-44) \p \v 35 Ais itu, Yesus masi ajar orang di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Ju Dia soꞌal sang dong bilang, “Iko bosong pung pikiran, karmana? Guru agama dong ajar soꞌal Kristus tu, yang Tuhan Allah su tunju dari dolu-kala. Iko dong, Dia cuma jadi raja Daud pung turunan sa. Ma itu sonde batúl. \v 36 Tagal dolu Tuhan Allah pung Roh yang Barisi su pake Daud ko tulis bilang, \q1 ‘Tuhan Allah su kasi tau sang beta pung bos bilang, \q2 “Mari ko dudu di ini tampa terhormat di Beta pung sablá kanan. \q3 Nanti Beta bekin sang lu pung musu dong, sampe dong taꞌalok sang lu.’ ”\x + \xo 12:36 \xt Lagu Puji dong 110:1\x* \p \v 37a Dari itu kotong dapa tau bilang, raja Daud sandiri pange sang Kristus tu bilang, ‘Bos’. Dia pung arti, kalo orang bilang Kristus tu, cuma raja Daud pung turunan sa, itu balóm cukup! Tagal Dia ju jadi raja Daud pung Bos yang hak parenta sang dia na!” \s1 Tuhan Yesus bilang ati-ati deng guru agama dong pung putar-balek \r (Mateos 23:1-36; Lukas 20:45-47) \p \v 37b Waktu Yesus omong bagitu tadi, ju orang banya dong talalu suka dengar sang Dia. \v 38 Ais Dia kasi tau lai sang dong bilang, “Bosong musti ati-ati deng guru agama dong. Dong suka pasiar pake dong pung baju panjang raroso pi katumu banya orang, ko biar orang lia sang dong bilang, ‘We! Dong tu, orang bésar, ó!’ \v 39 Kalo dong maso pi ruma sambayang, ko, dong iko pesta, dong salalu cari tampa dudu yang paling bagus, ko biar banya orang lia sang dong. \v 40 Ma ati-ati, ó! Te dong ju maen putar-balek sang janda dong, ko rampas ame dong pung ruma samua. Ma di muka banya orang, dong tutu dong pung jahat tu, deng badiri sambayang lama-lama. Dong mau ko orang bilang dong pung hati barisi. Ma nanti Tuhan Allah kasi hukum paling barát sang dong.” \s1 Janda kasian kasi maso doi kolekte yang paling bésar \r (Lukas 21:1-4) \p \v 41 Ais itu, Yesus pi dudu bamangada deng peti derma di Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat. Dia lia orang dong datang kasi maso dong pung doi kolekte pi dalam itu peti. Dia lia orang kaya dong ju datang kasi maso dong pung doi bam-banya di situ. \v 42 Ais ada satu janda kasian ju datang iko sambayang. Dia kasi maso doi dua sen di itu peti. Itu doi pung harga paling kici. \p \v 43 Ais Yesus gape Dia pung ana bua dong bilang, “Bosong lia bae-bae sang itu janda kasian tu. Dia kasi maso doi dua sen sa, ma dia su kasi lebe dari samua orang. \v 44 Itu orang laen dong samua kasi maso kolekte dari dong pung doi sisa. Ma ini janda ni, dia su kasi abis dia pung doi samua sang Tuhan Allah.” \c 13 \s1 Tuhan Yesus kasi tau memang, Ruma Sambayang Pusat pung rubu \r (Mateos 24:1-2; Lukas 21:5-6) \p \v 1 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong mau pi kasi tenga Ruma Sambayang Pusat. Waktu dong kaluar, Dia pung ana bua satu kasi tunju itu Ruma Sambayang, ju bilang, “Papa, é! Coba Papa lia ini dolo! Ini Ruma pung bagus lai! Dong susun dia pung batu bésar dong talalu bagus, é!” \p \v 2 Ma Yesus manyao bilang, “Ini Ruma memang bagus! Ma sonde lama lai, te dong kasi rubu abis ini batu-batu samua.” \s1 Hari kiamat pung tanda-tanda \r (Mateos 24:3-14; Lukas 21:7-19) \p \v 3 Ais ju Yesus dong pi gunung Saitun, ko dudu di tampa yang bamangada deng Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia pung ana bua ampa orang datang ko dong baꞌomong sandiri deng Dia. Andia Petrus, Yakobis, Yohanis, deng Anderias. \v 4 Dong tanya bilang, “Papa! Coba kasi tau ulang Papa pung omong tadi tu. Kapan tempo datang dia pung waktu tu? Deng dia pung tanda-tanda tu, karmana?” \p \v 5 Ais Yesus manyao bilang, “Asal bosong jaga bae-bae, ó! Ko bosong jang kaná tipu. \v 6 Te nanti ada macam-macam orang yang datang puku dada bilang, ‘Beta ni, Kristus, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu’. Ais dong ju tipu banya orang. \v 7 Kalo bosong lia orang baparáng, ko, bosong dengar isu bilang, ada paráng di mana-mana, na, bosong sonde usa taku. Te macam bagitu tu musti jadi dolo, ma hari kiamat balóm sampe. \v 8 Nanti satu suku baparáng lawan laen suku. Satu negara baparáng lawan laen negara. Ada tana goyang di mana-mana. Musim lapar dong ju hebat mati pung! Ini samua jadi tanda-tanda, sama ke parampuan yang baru mulai saki mau barana. \p \v 9 Jadi bosong musti jaga bae-bae, é! Te nanti dong datang tangkap sang bosong ko hela bawa pi pangadilan agama. Deng dong papoko sang bosong dalam ruma sambayang dong. Dong ika bawa sang bosong pi orang yang pegang kuasa, tagal bosong iko sang Beta. Ma itu ju jadi salák ko bosong kasi tau sang dong soꞌal Beta. \v 10 Te Tuhan pung orang musti pi kasi tau lebe dolo Beta pung Carita Bae sang samua suku di ini dunya, baru hari kiamat sampe. \v 11 Inga, ó! Kalo dong ika bawa sang bosong pi pangadilan, bosong sonde usa taku bilang, ‘Nanti beta mau baꞌomong bilang apa? Ko, beta manyao bilang apa?’ Kalo dia pung waktu su sampe bagitu, bosong omong iko sa, apa yang Tuhan Allah pung Roh yang Barisi kasi tau sang bosong.\x + \xo 13:11 \xt Mateos 10:17-20; Lukas 12:11-12\x* \p \v 12 Dalam satu ruma, kalo ada orang yang parcaya sang Beta, nanti dia pung sodara sandiri cari jalan ko bunu sang dia. Ais kalo ana yang parcaya, nanti dia pung papa sandiri bunu sang dia. Ju kalo ada mama deng papa yang parcaya sang Beta, nanti dong pung ana sandiri yang bunu sang dong. \v 13 Jadi nanti orang dong binci mati sang bosong, tagal bosong parcaya sang Beta. Ma sapa yang batahan sampe abis, pasti Tuhan Allah kasi salamat sang dia.”\x + \xo 13:13 \xt Mateos 10:22\x* \s2 Bajaga bae-bae, te hari kiamat su mau deka! \r (Mateos 24:15-28; Lukas 21:20-24) \p \v 14 Yesus omong tarús bilang, “Satu orang yang jahat mati pung nanti datang. Dia maso pi badiri di tampa pamali di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat yang sonde pantas buat dia, sampe dia bekin noju itu tampa. Andia ko Tuhan Allah bale balakang kasi tenga itu tampa. Kalo bosong su lia bagitu, ati-ati, ó! (Sapa yang baca ni, ju musti ati-ati!) Itu jadi tanda bilang, hari-hari susa su sampe di muka pintu. Kalo su lia bagitu, orang di propinsi Yudea bangun lari pi gunung suda.\x + \xo 13:14 \xt Daniel 9:27, 11:31, 12:11\x* \v 15 Deng musti lari capát-capát, ko biar jang calaka. Kalo ada yang su kaluar dari ruma, jang pulang pi ame barang lai. \v 16 Ju orang yang ada di kabón, jang kambali ko ame kaen panas lai. Ma lari tarús sa!\x + \xo 13:16 \xt Lukas 17:31\x* \v 17 Yang paling kasian, parampuan yang ada dudu parú, deng mama-mama yang ada kasi susu ana mera. Ko dong sonde bisa lari capát na. \v 18 Jadi lebe bae bosong sambayang ko minta hal jahat tu jang jato pas deng musim ujan. \v 19 Te itu hari talalu susa mau mati! Mulai dari Tuhan Allah bekin ini dunya sampe sakarang, orang balóm parná lia susa bésar macam ke bagitu. Deng nanti orang ju sonde lia ulang susa macam bagitu lai.\x + \xo 13:19 \xt Daniel 12:1; Dunya Model Baru 7:14\x* \v 20 Kalo Tuhan sonde kasi pende itu hari, nanti sonde ada satu orang ju yang bisa batahan idop. Ma tagal Tuhan Allah sayang Dia pung orang yang Dia su pili dong, andia ko Dia kasi pende itu hari-hari susa dong. \p \v 21 Nanti kalo itu hari su sampe, bosong dengar orang dong bilang, ‘Lia dolo! Kristus ada di sini!’ Ma orang laen bilang, ‘Kristus ada di sana!’ Ma bosong jang dengar, é! \v 22 Te nanti ada orang kaluar ko puku dada bilang, ‘Beta ni, Kristus!’ Yang laen lai bilang, ‘Beta ni, Tuhan Allah pung jubir.’ Nanti dong bekin tanda heran macam-macam pake setan pung kuasa ko putar-balek orang. Dong coba-coba ko Tuhan Allah pung orang dong ju kaná tipu! \v 23 Ma bosong musti jaga bae-bae, é! Itu hari-hari susa dong balóm sampe, ma Beta su kasi inga memang sang bosong, ó!” \s2 Manusia Tulen pung datang \r (Mateos 24:29-31; Lukas 21:25-28) \p \v 24 Ais Yesus sambung lai ko kasi tau Dia pung ana bua dong bilang, “Kalo itu hari-hari susa dong su abis, \q1 ‘Nanti matahari jadi galáp, \q2 bulan ju su sonde taráng lai.\x + \xo 13:24 \xt Yesaya 13:10; Yeskial 32:7; Yoel 2:10, 31, 3:15; Dunya Model Baru 6:12\x* \q1 \v 25 Bintang-bintang bajato dari langit, \q2 deng kuasa di langit dong jadi harba-biruk.’\x + \xo 13:25 \xt Yesaya 34:4; Yoel 2:10; Dunya Model Baru 6:13\x* \p \v 26 Ais itu, baru samua orang dapa lia sang Beta, Manusia Tulen ni. Nanti Beta datang di awan dari langit. Deng samua orang dapa lia Beta pung kuasa, deng Beta pung hebat samua!\x + \xo 13:26 \xt Daniel 7:13; Dunya Model Baru 1:7\x* \v 27 Ais Beta parenta Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ko pi kumpul samua orang yang Beta su pili dari dunya pung ujung-ujung, dari matahari nae sampe matahari turun; dari utara sampe salatan.” \s2 Hari-hari susa jadi tanda Tuhan Yesus pung datang \r (Mateos 24:32-35; Lukas 21:29-33) \p \v 28 Yesus sambung Dia pung omong bilang, “Beta ame umpama dari pohon. Kalo dia pung daon mulai kuning, itu tanda bilang, musim panas su deka-deka datang. \v 29 Bagitu ju, kalo bosong su lia hari-hari susa datang, sama ke yang Beta su kasi tau tadi tu, itu tanda bilang, Beta su deka-deka datang. \v 30 Sakarang dengar bae-bae! Dari samua orang yang idop sakarang ni, nanti ada yang balóm mati, te itu hari-hari susa dong su datang. \v 31 Biar langit deng bumi su ilang, ma Beta pung omong ni batahan sonde abis-abis.” \s2 Tuhan Yesus pung waktu datang tu, rahasia \r (Mateos 24:36-44) \p \v 32 Yesus omong tamba bilang, “Sonde ada satu orang yang tau kapan Beta pung hari deng jam datang kambali. Tuhan Allah pung ana bua di sorga, ju sonde tau. Beta sandiri, ju sonde tau. Cuma Beta pung Papa sa yang tau.\x + \xo 13:32 \xt Mateos 24:36\x* \v 33 Tagal itu, bosong musti bajaga bae-bae, tagal bosong sonde tau kapan dia pung waktu. \p \v 34 Sonde lama lai Beta su pi kasi tenga sang bosong, ma nanti Beta datang kambali. Sama ke tuan ruma yang jalan kasi tenga dia pung ruma ko pi tampa jao. Dia suru dia pung ana bua dong ko urus bae-bae itu ruma. Deng dia bagi kasi dong satu-satu deng dia pung karjá. Dia parenta tukang jaga pintu ko bajaga bae-bae, sampe dia pulang.\x + \xo 13:34 \xt Lukas 12:36-38\x* \v 35 Bosong ju musti bajaga siang-malam, tagal bosong sonde tau kapan tuan ruma pulang. Pulang sore ko, tenga malam ko, siang ko, waktu matahari nae ko. Bosong sonde tau kapan. \v 36 Jang sampe dia datang takuju, te dapa bosong ada tidor masanggorok. \p \v 37 Jadi apa yang Beta kasi tau sang bosong ni, Beta ju kasi tau samua orang laen bilang, ‘Bosong musti bajaga bae-bae ko sambut Beta pung datang.’ ” \p [Sampe di situ, Tuhan Yesus barenti baꞌomong deng Dia pung ana bua dong di gunung Saitun.] \c 14 \s1 Orang bésar dong cari akal ko mau tangkap sang Tuhan Yesus deng diam-diam \r (Mateos 26:1-5; Lukas 22:1-2; Yohanis 11:45-53) \p \v 1-2 Ais itu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong masi bacari akal ko mau tangkap sang Yesus deng diam-diam. Ko dong mau bunu sang Dia na. Ma dong ator siasat bilang, “Tahan dolo! Kotong jang tangkap sang Dia capát-capát, tagal hari-hari bae su deka. Jang sampe orang banya dong nanti mangamok.” \p Dong baꞌomong bagitu, tagal masi dua hari lai, orang Yahudi dong pung hari-hari bae, yang dong kasi nama ‘Hari Paska’ deng ‘Pesta Roti Sonde Pake Ragi’. Deng itu hari-hari bae, dong inga tempo dolu, waktu dong pung nene-moyang kaluar dari negrí Masir.\x + \xo 14:1-2 \xt Kaluar dari Masir 12:1-27\x* \s1 Parampuan poꞌa minya wangi yang mahal kasi sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:6-13; Yohanis 12:1-8) \p \v 3 Di kampong Betania, ada satu orang nama Simon. Dolu orang noju sang dia, tagal dia kaná panyaki kusta. Ma sakarang dia su bae. \p Ais itu ju, waktu itu hari-hari bae balóm datang, Yesus dong ada pi makan di Simon pung ruma. Waktu dong makan, ada satu parampuan datang katumu sang Yesus. Dia ada pegang satu botol yang dong bekin dari batu. Dia pung isi, minya wangi asli yang mahal mati pung.\f + \fr 14:3 \ft Itu minya wangi pung harga, sama ke satu tukang pung gaji satu taon. Alkitab Bahasa Yunani tulis bilang, itu minya pung harga 300 \ft \+it ‘denari’\+it*, deng minya pung nama \+it ‘nardos’\+it*, yang dolu orang bekin dari akar wangi. Alkitab Bahasa Indonesia bilang ‘narwastu’. Deng itu botol, dong bekin dari batu yang orang bisa pahat. Itu botol pung harga ju mahal. Alkitab bahasa Yunani tulis bilang, itu botol dong bekin dari batu yang dia pung nama \+it ‘alabastros’\+it*. Alkitab Bahasa Indonesia bilang itu batu pung nama ‘batu pualam’. Lia ju di Lukas 7:37-38.\f* Ais, itu parampuan puku bekin pata itu botol pung tutu. Ju dia poꞌa kasi malele palán-palán itu minya di Yesus pung kapala, ko jadi tanda dia kasi hormat sang Yesus. \p \v 4 Ma ada barapa orang laen yang iko makan di situ ju. Waktu dong lia itu parampuan bekin bagitu, ju dong mara, ko dong baꞌomong sombong bilang, “Hmm! Parampuan apa ni, ko dia pi buang parcuma itu minya wangi yang mahal mati pung! \v 5 Lebe bae dia jual itu minya sa! Ko pi bagi dia pung doi yang banya, kasi sang orang malarat dong! Te itu minya wangi pung harga, sama ke satu orang pung gaji satu taon.” Ju dong togor karás sang dia. \p \v 6 Ma Yesus balas bilang, “Bosong sonde usa bekin susa ini parampuan! Kasi tenga pi sang dia sa! Beta sanáng, tagal dia su poꞌa ini minya wangi di Beta pung badan. \v 7 Orang kasian dong salalu ada deng bosong. Jadi bosong bisa tolong sang dong kapan sa. Ma kalo Beta, sonde lama lai, te Beta su sonde ada sama-sama deng bosong.\x + \xo 14:7 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 15:11\x* \v 8 Beta pung idop su sonde lama lai. Deng ini parampuan poꞌa ini minya tadi, dia su sadia Beta pung badan lebe dolo, sama ke dia kasi rampe memang Beta pung mayat. \v 9 Inga bae-bae, ó! Di mana sa Tuhan Allah pung Carita Bae tasiar kuliling ini dunya, dong ju pasti carita ini parampuan pung bae! Ko biar samua orang inga sang dia.” \s1 Yudas basakongkol ko mau jual Tuhan Yesus \r (Mateos 26:14-16; Lukas 22:3-6) \p \v 10 Ais ju ada satu dari Yesus pung ana bua dua blas orang tu, nama Yudas Iskariot. Dia kaluar pi cari kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, ko mau jual buang sang Yesus kasi dong. Sampe di dong, ju dia kasi tau dia pung maksud. \v 11 Waktu bos-bos dong dengar Yudas pung omong bagitu, ju dong sanáng mau mati. Ju dong janji bilang, “Kalo lu mau jual Yesus kasi sang botong, pasti botong bayar.” Ais Yudas kaluar, ju dia mulai cari akal ko mau kasi Yesus pi sang dong. \s1 Tuhan Yesus makan pesta Paska deng Dia pung ana bua dong \r (Mateos 26:17-25; Lukas 22:7-14, 21-23; Yohanis 13:21-30) \p \v 12 Itu hari jato di hari partama dari orang Yahudi pung hari-hari bae. Jadi di itu hari, dong biasa bakar roti yang sonde pake bibit roti, deng dong ju horo domba. Ais ju Yesus pung ana bua dong datang tanya sang Dia bilang, “Papa! Ini hari ni, kotong pung hari bae Paska. Jadi Papa mau botong pi sadia tampa pesta Paska di mana?” \p \v 13 Ais Yesus suru Dia pung ana bua dua orang bilang, “Bosong pi lebe dolo di kota. Di sana, nanti bosong katumu deng satu laki-laki yang ada masaꞌa aer di satu kumbang kici. Bosong pi iko sang dia sa. \v 14 Nanti kalo dia maso pi ruma mana, na, bosong pi iko sang dia di situ. Ais bosong kasi tau sang itu tuan ruma bilang, ‘Bapa! Botong pung Bapa Guru ada minta satu tampa, ko Dia mau pake bekin pesta Paska deng Dia pung ana bua dong.’ \v 15 Ais nanti itu orang kasi tunju satu kamar luas di lante atas. Dia su sadia langkáp itu kamar. Cuma tenga bosong dua pi ko sadia makan di situ sa.” \p \v 16 Ais dong dua jalan pi kota. Di sana dong dapa katumu deng samua yang Yesus su kasi tau memang sang dong. Ju dong sadia samua, ko Yesus dong makan pesta Paska di situ. Ais dong dua pi pange sang Yesus dong. \p \v 17 Waktu matahari su mulai tanggalám, ju Yesus deng Dia pung ana bua dua blas orang dong pi di situ. \v 18 Ais dong dudu ko makan sama-sama. Waktu dong ada makan, Yesus baꞌomong bilang, “Bosong dengar, é! Ada satu orang dari bosong yang nanti jual Beta kasi pi orang laen dong.”\x + \xo 14:18 \xt Lagu Puji dong 41:10\x* \p \v 19 Dengar bagitu, ju dong pung hati rasa tar enak. Tarús dong satu-satu tanya sang Yesus bilang, “Itu orang yang Papa omong tu, bukan beta, to?” \p \v 20 Yesus manyao bilang, “Orang yang colo dia pung roti pi dalam ini mangko sama-sama deng Beta, dia tu yang nanti jual buang sang Beta. \v 21 Inga, é! Beta, Manusia Tulen ni, musti mati sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi. Ma awas! Itu orang yang mau jual Beta tu, nanti dia pikol dia pung calaka! Ada lebe bae kalo dia pung mama sonde barana ame sang dia!” \s2 Tuhan Yesus kasi tau bilang, itu roti deng aer anggor jadi tanda ko kotong inga sang Dia \r (Mateos 26:26-30; Lukas 22:14-20; 1 Korintus 11:23-25) \p \v 22 Waktu dong masi makan, ju Yesus angka ame roti satu balok, ko minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia bekin pica-pica itu roti, ju sorong kasi sang Dia pung ana bua dong. Ju Dia bilang, “Ini roti, Beta pung badan. Ame ko makan suda.” \p \v 23 Ais itu, Dia angka ame galás yang ada isi bua anggor pung aer. Dia ju minta tarima kasi sang Tuhan Allah. Ais Dia sorong kasi itu galás pi Dia pung ana bua ko dong samua minum. \v 24 Ju Dia bilang, “Ini anggor, Beta pung dara. Dia nanti tatumpa ko kasi salamat banya orang. Ini dara jadi bukti ko kasi inga bilang, apa yang Tuhan Allah su janji, memang sakarang ni su jadi. Naa, ame ko minum suda.\x + \xo 14:24 \xt Kaluar dari Masir 24:8; Yeremia 31:31-34\x* \p \v 25 Dengar bae-bae dolo! Mulai dari ini malam, Beta su sonde minum bua anggor pung aer lai. Sampe Beta dudu parenta sama-sama deng Beta pung Bapa di sorga, baru Beta minum lai.” \p \v 26 Ais ju dong manyanyi satu lagu ko puji sang Tuhan Allah. Tarús dong kaluar malam ko pi gunung Saitun. \s1 Tuhan Yesus kasi tau lebe dolo bilang, Petrus nanti manyangkal sang Dia \r (Mateos 26:31-35; Lukas 22:31-34; Yohanis 13:36-38) \p \v 27 Waktu dong bajalan tu, Yesus kasi tau memang bilang, “Nanti sabantar malam ni, bosong samua lari kasi tenga sang Beta. Itu sama ke dong su tulis memang dalam Tuhan Allah pung Tulisan Barisi bilang, \q1 ‘Nanti Tuhan Allah bekin mati gambala, \q2 ais dia pung domba dong lari batasiram.’\x + \xo 14:27 \xt Sakaria 13:7\x* \p \v 28 Beta memang mati. Ma nanti kalo Beta su idop kambali, Beta pi lebe dolo dari bosong di propinsi Galilea.”\x + \xo 14:28 \xt Mateos 28:16\x* \p \v 29 Ais ju Petrus protes bilang, “Papa! Biar orang laen dong samua lari kasi tenga sang Papa, ma beta sonde akan!” \p \v 30 Yesus manyao bilang, “Peꞌu! Inga, é! Ini malam, ayam balóm kokoreꞌo dua kali, ma lu su omong tiga kali bilang, lu sonde kanál sang Beta!” \p \v 31 Ma Petrus manyao karás bilang, “Sonde, Papa! Kalo Papa mati, beta ju iko mati sama-sama. Ma beta sonde akan lari kasi tenga sang Papa, deng sonde manyangkal sang Papa!” \p Petrus pung tamán laen dong ju satu-satu bilang bagitu. \s1 Tuhan Yesus sambayang di kabón Getsemani \r (Mateos 26:36-46; Lukas 22:39-46) \p \v 32 Ais itu, Yesus dong jalan tarús sampe di satu kabón di gunung Saitun, nama ‘Getsemani’. Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Bosong dudu tunggu di sini, é. Beta mau pi sambayang di sana.” \p \v 33 Ju Yesus pange bawa sang Petrus, Yakobis, deng Yohanis, ko pi sama-sama deng Dia. Mulai dari itu waktu, ju Dia pung hati rasa susa deng sonde tanáng. \v 34 Dia kasi tau sang dong bilang, “Beta pung hati susa mau mati! Beta rasa tingka ke Beta su mau mati sa. Bosong dudu bajaga di sini dolo.” \p \v 35-36 Ais Dia maju lebe jao sadiki, ju Dia tikam lutut di tana ko sambayang bilang, “Papa manis! Kalo Papa satuju, na, Beta sonde usa tanggong itu sangsara sampe mati macam bagini. Beta su tau memang bilang, sonde ada yang Papa sonde bisa bekin. Jadi kalo bole, na, Papa angka buang jao-jao ini sangsara dari Beta. Ma jang iko Beta pung mau; biar iko Papa pung mau sa.” \p \v 37 Ais ju Dia kambali pi Dia pung ana bua tiga orang tu, ma dong ada tidor sonu. Ais Dia kasi bangun sang dong, ju Dia omong sang Petrus bilang, “He, Peꞌu!\f + \fr 14:37 \ft Alkitab bahasa Yunani tulis bilang, ‘Simon’ di sini. Simon tu, Petrus pung nama laen.\f* Lu tidor, ko? Beta di situ cuma sabantar sa, ma bosong sonde bisa bajaga sadiki ju! \v 38 Goso bekin taráng lu pung mata dolo. Ais bangun ko bajaga deng Beta! Bosong pung hati memang mau bekin yang bae, cuma bosong pung badan sonde kuat. Jadi lebe bae bosong sambayang, ko kalo kaná cobaꞌan, bosong sonde kala.”\x + \xo 14:38 \xt 1 Korintus 10:13\x* \p \v 39 Ais Yesus pi sambayang satu kali lai. Dia minta ulang sang Tuhan, ko jang kasi tenga Dia pikol itu sangsara. \v 40 Ais Dia datang kambali di Dia pung ana bua tiga orang tu. Ma dong su tidor ulang lai, te dong pung mata barát mau mati. Ais Dia kasi bangun ulang sang dong, ma dong sonde tau mau manyao bilang apa sang Dia. \p \v 41 Ais itu, Yesus kasi tenga sang dong ko pi sambayang yang katiga kali. Ais ju Dia kambali ko kasi bangun sang dong. Dia bilang, “Bosong masi tidor lai, ko? Cukup suda! Bangun! Te orang yang mau jual sang Beta, Manusia Tulen ni, su deka. Sakarang dong su mau tangkap sang Beta, ko kasi pi orang jahat dong pung tangan. \v 42 Bangun su! Buka bosong pung mata ko lia coba pi sana dolo! Orang yang mau jual buang sang Beta tu, su datang. Mari ko kotong pi katumu sang dong!” \s1 Tuhan Yesus kaná tangkap \r (Mateos 26:47-56; Lukas 22:47-53; Yohanis 18:3-12) \p \v 43 Waktu Yesus masi baꞌomong bagitu, ju takuju sa, Yudas su datang deng orang bam-banya. Dong datang deng bawa kalewang kudung deng kayu kudung, ko mau tangkap sang Yesus. Dong bekin bagitu, iko parenta dari bos-bos Yahudi dong. Dong tu, andia kapala agama dong pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. \v 44 Yudas su kasi sein memang sang dong bilang, “Bosong lia bae-bae! Beta ciom sang sapa, na, bosong tangkap ame sang Dia suda! Andia Dia tu, orang yang bosong cari!” \p \v 45 Jadi waktu Yudas dong sampe di situ, ju dia langsung mangada sang Yesus. Ais dia togor bilang, “Bapa Guru!” Ju Yudas paló-ciom ame sang Dia. \v 46 Tarús orang banya dong maju datang, ko tangkap sang Yesus. \p \v 47 Ma Yesus pung orang satu cabu ame dia pung parang kudung ko seruk bekin putus satu orang pung daon talinga. Itu orang yang luka tu, kapala agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru. \v 48 Ais Yesus omong deng itu orang dong yang datang tangkap sang Dia bilang, “Karmana? Bosong kira Beta ni orang jahat, ko? Jadi bosong datang tangkap sang Beta deng bawa kalewang deng kayu kudung? \v 49 Tiap hari Beta ajar sang bosong di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ma sonde ada satu orang yang datang tangkap sang Beta. Mari tangkap sang Beta suda! Te ini su tulis memang dari dolu di Tuhan Allah pung Tulisan Barisi.”\x + \xo 14:49 \xt Lukas 19:47, 21:37\x* \p \v 50 Yesus pung ana bua dong taku mau mati. Ju dong bangun lari kasi tenga sang Dia sandiri sa. \p \v 51 Di situ ju, ada satu orang muda yang iko-iko Yesus pung balakang. Dia ada bungkus badan deng kaen sapotong. Itu orang dong ju mau tangkap sang dia. \v 52 Ma dong dapa pegang dia pung kaen sa. Ais dia lari pulang deng talanjang sa, ko dia su taku mau mati na. \s1 Dong bawa sang Tuhan Yesus pi pangadilan agama \r (Mateos 26:57-68; Lukas 22:54-55, 63-71; Yohanis 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Ais itu, dong pegang bawa sang Yesus pi kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Di situ, orang bésar dong su bakumpul. Andia, kapala agama dong pung bos-bos, guru agama dong, deng tua-tua adat. \p \v 54 Waktu dong pegang bawa sang Yesus tu, Petrus ju ada iko sambunyi-sambunyi dari balakang, sampe di kapala agama Yahudi pung bos bésar pung ruma. Dia ju maso di kintal, ko iko dudu panggang api sama-sama deng orang jaga yang ada di situ. \p \v 55 Di dalam itu ruma, kapala agama dong pung bos-bos ada baꞌomong deng orang-orang yang dudu di pangadilan agama. Dong samua cari bukti ko mau kasi sala sang Yesus, tagal dong mau hukum mati sang Dia. Ma dong sonde dapa bukti apa-apa. \v 56 Ju dong pange ame banya saksi ko mau kasi jato sang Yesus. Ma dong pung omong tu, sonde bacocok satu deng satu. \p \v 57 Ais ada barapa saksi lai yang bangun badiri ko omong putar-balek bilang, \v 58 “Botong ada dengar ini orang omong bilang, ‘Nanti Beta kasi rubu Ruma Sambayang Pusat yang manusia kasi bangun deng tangan. Ais tiga hari lai, nanti Beta kasi bangun ulang itu Ruma, ma sonde pake manusia pung tangan.’ ”\x + \xo 14:58 \xt Yohanis 2:19\x* \v 59 Ma dong pung omong tu, sonde bacocok satu deng satu. \p \v 60 Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar tu, bangun badiri di muka samua orang yang dudu di itu pangadilan. Ju dia tanya sang Yesus bilang, “Banya orang su kalák sang Lu. Ma akurang ko Lu diam sa?” \p \v 61 Yesus sonde omong sadiki ju. Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar tanya ulang sang Dia bilang, “Coba Lu kasi tau dolo! Apa memang Lu ni, batúl-batúl Kristus, Tuhan Allah pung Ana yang Dia su janji dari dolu tu?” \p \v 62 Yesus manyao bilang, “Memang batúl. Dia tu, andia Beta ni. Nanti bosong samua dapa lia Beta, Manusia Tulen ni, dudu di sorga di Tuhan Allah pung sablá kanan. Dia yang pung kuasa paling hebat! Nanti Beta deng Dia sama-sama pegang parenta! Ais itu, nanti Beta turun datang dari sorga deng awan.”\x + \xo 14:62 \xt Daniel 7:13\x* \p \v 63 Dengar Yesus omong bagitu, ju kapala agama Yahudi pung bos bésar mara mau mati, sampe dia ruꞌi bekin tarobe dia pung baju panjang. Ais dia batarea kasi tau samua orang yang dudu di pangadilan tu bilang, “Kotong sonde parlú saksi lai! \v 64 Bosong su dengar deng bosong pung talinga sandiri, Dia sandiri yang omong bagitu, to? Dia su angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana. Ini hojat barát! Iko atoran agama, kalo ada orang bekin diri sama deng Tuhan Allah, itu orang musti mati! Jadi sakarang, bosong mau putus bilang apa?” \p Ju dong samua putus bilang, “Ini orang memang batúl sala! Jadi dia musti kaná hukum mati!”\x + \xo 14:64 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 24:16\x* \p \v 65 Ais barapa orang maju ko sumbur luda sang Yesus. Dong tutu ame Dia pung mata, ju dong papoko sang Dia. Ais dong suru bilang, “Kalo Lu jadi Tuhan pung jubir, na, coba Lu rai. Sapa yang falungku sang Lu?” Ais dong parenta orang yang jaga Ruma Sambayang Pusat, ko dong datang bawa sang Yesus. Dong bawa sang Dia pi, ju dong tampeleng barmaen sang Dia. \s1 Petrus omong tiga kali bilang, dia sonde kanál sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:69-75; Lukas 22:56-62; Yohanis 18:15-18, 25-27) \p \v 66-67 Itu waktu, Petrus masi iko dudu di kintal. Ais kapala agama Yahudi pung bos bésar pung hamba parampuan satu datang lia sang dia ada panggang api. Dia lia bae-bae Petrus pung muka, ais dia omong bilang, “Tadi lu ju ada iko sama-sama deng Yesus, itu orang Nasaret, to? Batúl, to?” \p \v 68 Ma Petrus manyao bilang, “Sonde! Akurang ko lu tanya bagitu! Beta sonde kanál sang Dia.” Ais Petrus kaluar ko pi badiri di muka pintu maso. [Pas itu waktu ju, ayam kokoreꞌo.]\f + \fr 14:68 \ft Tulisan bahasa Yunani saparo sonde tulis kalimat dalam kurung ni.\f* \p \v 69 Ais, itu hamba dapa lia ulang sang Petrus. Ju dia kasi tau orang-orang yang ada di situ bilang, “Dia ni, satu dari itu orang dong!” \p \v 70 Ju Petrus protes bilang, “Lu gila mangkali! Beta sonde kanál itu Orang, ma!” \p Sonde lama lai, satu orang laen yang ada di situ omong lai sang Petrus bilang, “Heh! Lu masi mau putar-balek lai bilang, lu sonde sama-sama deng itu orang dong! Weh! Bosong samua, orang Galilea, to?” \p \v 71 Ma Petrus malawan lai bilang, “Weh! Beta sumpa! Beta sonde kanál itu Orang!” \p \v 72 Pas dia omong bagitu, ju ayam kokoreꞌo dua kali. Ju Petrus inga ame Yesus pung bahasa tadi bilang, “Ayam balóm kokoreꞌo dua kali, ma lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” \p Inga ame bagitu, ju Petrus manangis makarereu. \c 15 \s1 Dong ame bawa sang Tuhan Yesus pi mangada sang gubernor Pilatus \r (Mateos 27:1-2, 11-14; Lukas 23:1-5; Yohanis 18:28-38) \p \v 1 Papagi sakali, samua orang di pangadilan tu, basakongkol ko mau bekin mati sang Yesus. Ais dong ika bawa sang Dia pi mangada sang gubernor Pilatus. \v 2 Waktu dong sampe di gubernor, dia soꞌal sang Yesus bilang, “Karmana? Batúl Lu ni, orang Yahudi pung Raja, ko?” \p Yesus manyao bilang, “Batúl. Pak gub su omong batúl tu.” \p \v 3 Ais kapala agama Yahudi dong pung bos-bos baꞌomong deng gubernor bilang, “Ini orang su bekin sala sonde sadiki!” Ju dong kasi tau Dia pung sala-sala dong, satu-satu. \p \v 4 Ais gubernor tanya ulang sang Yesus bilang, “Lu sonde dengar dong pung omong tu? Dong su kasi sala bam-banya sang Lu. Coba Lu balas dolo!” \p \v 5 Ma Yesus sonde manyao apa-apa, sampe itu gubernor taheran-heran. \s2 Gubernor Pilatus putus hukuman mati sang Tuhan Yesus \r (Mateos 27:15-26; Lukas 23:13-25; Yohanis 18:39—19:16) \p \v 6 Tiap taon, kalo orang Yahudi dong bekin pesta Paska, orang banya dong biasa pili satu orang bui, ko gubernor kasi lapás sang dia. \v 7 Itu waktu, ada satu orang bui, nama Barabas. Dolu dong tangkap sang dia deng dia pung tamán dong, tagal dia malawan pamarenta Roma, deng dia ju bunu orang. \v 8 Tagal itu pesta Paska su deka-deka, andia ko banya orang pi gubernor Pilatus ko batarea bilang, “Pak gubernor! Hari Paska su datang! Kalo bisa, na, pak gub tolong kasi lapás satu orang bui sama ke biasa!” \p \v 9 Ais gubernor manyao bilang, “Naa! Beta mau kasi lapás sang sapa? Karmana kalo beta lapás bosong orang Yahudi pung Raja ni? Bosong satuju, ko?” \v 10 Gubernor omong bagitu, padahal dia su tau kapala agama Yahudi dong pung bos-bos ada bawa sang Yesus kasi dia, tagal dong ada binci talalu sang Yesus. \p \v 11 Ma itu bos-bos agama tusu-tusu itu orang banya dong, ko dong samua minta sang gubernor bilang, “Botong sonde mau sang Dia! Kasi lapás sang Barabas sa!” \p \v 12 Ais gubernor tanya ulang bilang, “Kalo bagitu, beta musti bekin apa sang Yesus, yang dong pange sang Dia, ‘Raja orang Yahudi’ ni?” \p \v 13 Ju dong samua batarea rame-rame bilang, “Bekin mati sang Dia sa! Paku Dia di kayu palang!” \p \v 14 Ais gubernor tanya bilang, “Ko Dia pung sala apa? Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa!” \p Ma dong samua batarea lebe karás lai bilang, “Bekin mati sang Dia! Paku Dia di kayu palang suda!” \p \v 15 Tagal gubernor mau bekin sanáng orang banya dong pung hati, andia ko dia lapás sang Barabas, iko dong pung mau. Ais dia parenta orang jaga dong, ko pi firuk sang Yesus pake cambuk.\f + \fr 15:15 \ft Tantara Roma dong pake cambuk yang bekin dari tali kulit binatang barapa urat. Ais dong ika tulang tajam, ko, tima tajam di tali pung ujung-ujung. Kalo firuk ulang-ulang pake itu cambuk, kulit dong takupas buang.\f* Firuk abis, ju tantara dong ame bawa sang Yesus, ko mau pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang. \s1 Tantara dong hantam barmaen sang Tuhan Yesus \r (Mateos 27:27-31; Yohanis 19:2-3) \p \v 16 Ais itu, tantara dong hela bawa sang Yesus di dong pung kintal bésar.\f + \fr 15:16 \ft Tantara dong pung tampa tu, dong pange dalam bahasa Latin bilang, \ft \+it praetorium\+it*. Itu tantara dong pung tampa sandiri di kompleks ruma jabatan.\f* Di situ dong pange ame dong pung tamán satu batalyon. \v 17 Ju dong kasi pake sang Yesus satu baju panjang warna ungu sama ke raja dong biasa pake. Ais dong ame pohon baduri pung takis ko malaꞌe bekin topi. Ju dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko maen-maen bekin sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. \p \v 18 Ju dong samua kasi hormat maen-maen sang Dia, deng bilang, “Tabe raja orang Yahudi!” \v 19 Ju dong sangaja tondo kasi hormat di Yesus pung muka. Ais dong sumbur luda ulang-ulang di Dia pung muka. Ais dong kadeluk ulang-ulang sang Dia deng kayu. \v 20 Dong barmaen abis sang Dia, ju dong buka buang itu baju panjang. Ju dong kasi pake ulang Dia pung pakean. Ais ju dong bawa sang Dia pi kaluar kota Yerusalem, ko pi paku tagantong sang Dia di kayu palang sampe mati. \s1 Dong paku sang Tuhan Yesus di kayu palang \r (Mateos 27:32-44; Lukas 23:26-43; Yohanis 19:17-27) \p \v 21 Waktu dong jalan kaluar dari Yerusalem, di tenga jalan dong katumu satu orang dari kota Kirene. Dia pung nama Simon. Dia tu, Aleksander deng Rufus pung bapa. Dia baru mau maso pi Yerusalem, ma tantara dong pegang ame sang dia, ko paksa pikol Yesus pung kayu palang.\x + \xo 15:21 \xt Roma 16:13\x* \v 22 Dong hela bawa sang Yesus sampe di satu tampa, nama Golgota. (Dia pung arti bilang, ‘tampa tulang kapala’.) \v 23 Di situ, dong mau kasi minum sang Yesus anggor asam yang su campor deng obat, ko biar Dia bisa tahan saki. Ma Yesus sonde mau minum. \v 24-25 Ais dong paku malenggang sang Yesus di kayu palang. Ju dong kasi badiri itu kayu palang, kira-kira jam sambilan pagi. Ju tantara dong hela lot ko mau tau sapa yang dapa Yesus pung pakean.\x + \xo 15:24-25 \xt Lagu Puji dong 22:19\x* \v 26 Ais dong tulis di satu papan, ko paku di Yesus pung atas kapala bilang, \qc \it “Ini, orang Yahudi pung Raja”\it* \p Dong pake itu alasan ko hukum sang Yesus. \v 27 Di situ, dong ju paku kasi mati dua orang parampok. Satu di Yesus pung sablá kanan; satu di Dia pung sablá kiri. \v 28 [Deng bagitu dong iko apa yang su tulis memang di Tuhan Allah pung Tulisan bilang, “Dong bekin sang Dia sama ke orang jahat.”]\f + \fr 15:28 \ft Tulisan bahasa Yunani yang paling tua dong, sonde tulis ini ayat 28.\f* \x + \xo 15:28 \xt Yesaya 53:12\x* \p \v 29 Samua orang yang jalan lewat di situ lia Yesus tagantong di itu kayu palang. Ju dong goyang-goyang kapala ko olok bekin malu Yesus bilang, “Hoi! Lu bilang Lu bisa kasi rubu Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat, ais kasi bangun ulang dalam tempo tiga hari, to?\x + \xo 15:29 \xt Lagu Puji dong 22:8, 109:25; Markus 14:58; Yohanis 2:19\x* \v 30 Coba Lu turun dari itu kayu palang, ko kasi lapás Lu pung diri suda! Kalo bagitu, baru botong parcaya memang Lu ni, Tuhan Allah pung Ana.” \p \v 31 Kapala agama Yahudi dong pung bos-bos deng guru agama dong ju olok sang Yesus, deng baꞌomong bilang, “Dia su kasi salamat orang laen, ma sonde bisa kasi salamat Dia pung diri sandiri! \v 32 Dia bilang Dia pung diri, ‘Kristus’, andia Orang yang Tuhan Allah su janji memang dari dolu. Orang laen bilang, Dia ni orang Israꞌel pung Raja. Kalo batúl bagitu, na, biar Dia turun dari kayu palang ko kotong lia dolo. Bagitu, baru kotong bisa parcaya sang Dia.” \p Itu dua orang yang tagantong sama-sama deng Yesus di kayu palang, ju iko olok sang Dia. \s1 Tuhan Yesus mati \r (Mateos 27:45-56; Lukas 23:44-49; Yohanis 19:28-30) \p \v 33 Ais itu, galáp gulita tutu ame itu tampa dari tenga hari sampe jam tiga sore. \v 34 Pas jam tiga sore ju, Yesus batarea pake bahasa Aram bilang, \it “Eloi! Eloi! Lema sabaktani?”\it* (Dia pung arti bilang, “Beta pung Tuhan! Beta pung Allah, é! Akurang ko Papa bale balakang kasi tenga sang Beta bagini?”)\x + \xo 15:34 \xt Lagu Puji dong 22:2\x* \p \v 35 Ada barapa orang deka-deka di situ dengar Yesus pung suara tu. Ju dong bilang, “Hoi! Bosong dengar dolo. Dia ada pange sang Elia, Tuhan pung jubir dolu tu!” \v 36 Ais satu orang lari-lari pi ame lumut ko calóp maso pi dalam anggor asam. Ju dia tusu itu lumut deng ujung tongkat, ju sorong pi Yesus pung bibir ko Dia isap. Ais, itu orang omong bilang, “Tunggu ko kotong lia coba! Sapa tau nanti Elia datang ko kasi turun sang Dia dari itu kayu palang.”\x + \xo 15:36 \xt Lagu Puji dong 69:22\x* \p \v 37 Ais Yesus batarea ulang lai, ju Dia mati. \p \v 38 Di Ruma Sambayang Pusat, ada satu gorden bésar tagantong ko pele Tuhan Allah pung Kamar Paling Barisi. Parsís Yesus pung putus napas, ju itu gorden tarabe putus bagi dua, dari atas sampe bawa.\x + \xo 15:38 \xt Kaluar dari Masir 26:31-33\x* \p \v 39 Di Golgota, ada satu komandán jaga yang badiri deka Yesus pung kayu palang. Waktu dia lia Yesus pung mati, dia takuju. Ais dia bilang, “Awii! Ini Orang ni, memang batúl-batúl Tuhan Allah pung Ana, ó!” \p \v 40-41 Deng ada parampuan barapa orang yang iko lia Yesus pung mati dari jao. Dong tu, yang dolu layani sang Yesus dong di Galilea. Andia, Salome, Maria dari negrí Magdala, deng Maria yang satu lai (andia Yakobis muda deng Yoses\f + \fr 15:40-41 \ft Ada tulisan bahasa Yunani saparu bilang ‘Yoses pung mama’, yang laen bilang ‘Yosef pung mama’.\f* pung mama), deng banya parampuan laen dong yang iko datang di Yerusalem sama-sama deng Yesus.\x + \xo 15:40-41 \xt Lukas 8:2-3\x* \s1 Dong kubur sang Tuhan Yesus \r (Mateos 27:57-61; Lukas 23:50-56; Yohanis 19:38-42) \p \v 42-43 Ais itu, ada satu orang cari jalan ko mau kasi turun Yesus pung mayat dari itu kayu palang. Itu orang pung nama Yusuf. Dia dari kota Arimatea. Deng dia ju anggota majelis di pangadilan agama Yahudi. Dia pung hati bae. Deng dia ada tunggu-tunggu Tuhan Allah pung parenta datang. \p Yesus pung mati tu, pas deng hari Jumat. Dia pung beso kaná deng orang Yahudi dong pung hari sambayang. Andia ko itu hari Jumat tu, Yusuf mau kasi turun lebe dolo Yesus pung mayat. Ais dia bekin barani dia pung hati, ko pi minta Yesus pung mayat di gubernor Pilatus. \v 44 Waktu gubernor dengar Yusuf minta bagitu, ju dia heran. Ais dia bilang, “Awii! Ko itu orang su mati bagitu capát! Beta kira sonde mungkin bagitu, ó!” \p Ju dia suru orang ko pi pange itu komandán, ko dia tanya bilang, “Karmana, é? Yesus tu, su mati, ko balóm?” \p \v 45 Itu komandán manyao bilang, “Dia memang su mati dari tadi, bapa.” Gubernor dengar bagitu, ju dia kasi isin sang Yusuf ko pi ame bawa Yesus pung mayat. \p \v 46 Ais Yusuf pi béli kaen panjang yang mahal. Tarús dia pi di Golgota. Ju dia kasi turun Yesus pung mayat dari kayu palang. Dia ju bungkus bae-bae itu mayat deng itu kaen baru. Itu waktu, dong baru abis pahat ame satu kubur di gunung batu. Ju dong koko kasi maso Yesus pung mayat pi dalam itu lobang kubur. Tarús dong guling ame satu batu plat yang bésar, ko dong tutu bae-bae di itu kubur pung pintu. Ju Yusuf dong pulang. \p \v 47 Itu waktu, Maria dari Magdala deng Maria yang laen (andia Yoses pung mama), ju ada iko sampe di situ. Dong dua lia ko inga bae-bae itu tampa yang dong su taro Yesus pung mayat tu. \c 16 \s1 Tuhan Yesus idop kambali! \r (Mateos 28:1-8; Lukas 24:1-12; Yohanis 20:1-10) \p \v 1 Dia pung beso, hari Sabtu, andia orang Yahudi dong pung hari sambayang. Waktu matahari su tanggalám, Maria dari negrí Magdala, Maria yang laen tu (andia Yakobis pung mama), deng Salome, pi béli minya wangi, ko beso dong mau pi siram di Yesus pung mayat, iko orang Yahudi dong pung adat. \v 2 Ais hari Minggu papagi sakali, ju dong tiga pi di itu kubur. \v 3-4 Di tenga jalan dong baꞌomong bilang, “We! Nanti sapa yang bisa tolong kasi ondor itu batu bésar dari kubur pung pintu tu? Kotong tiga sa pasti sonde kuat, ko itu batu bésar mau mati na!” \p Ma sampe deng sampe di situ ju, dong dapa lia itu batu su taguling. \v 5 Ais dong maso pi dalam itu kubur. Ma dong takuju mau mati, tagal dong dapa lia satu orang muda ada dudu di dong pung sablá kanan, pake pakean puti mangkilat. \v 6 Ju itu orang muda kasi tau sang dong bilang, “Bosong sonde usa taku! Beta tau bosong datang ko mau cari Yesus dari Nasaret, yang dong su kasi mati di kayu palang tu. Dia su sonde ada di sini lai, ko Dia su idop kambali na! Mari ko bosong lia sandiri itu tampa yang dong taro Dia pung mayat tu, su kosong. \v 7 Naa, bosong pulang capát-capát suda! Pi kasi tau sang Petrus dong bilang, Yesus su idop kambali. Dia su jalan lebe dolo pi Galilea. Nanti dong katumu deng Yesus di sana, sama ke yang dolu Dia su kasi tau memang sang dong. Naa, bosong pulang suda!”\x + \xo 16:7 \xt Mateos 26:32; Markus 14:28\x* \p \v 8 Waktu itu parampuan dong lia itu tampa kosong, dong takuju. Tarús dong lari kaluar. Ais dong pulang capát-capát. Dong sonde kasi tau sapa-sapa di jalan, tagal dong taku mau mati. \s1 Tuhan Yesus katumu deng Maria dari Magdala \r (Mateos 28:9-10; Yohanis 20:11-18) \p \v 9 Hari Minggu papagi tu, Yesus pi kasi tunju muka lebe dolo sang Maria dari Magdala, yang dolu Yesus parná usir tuju setan dari dia pung diri. \v 10 Dia lia abis sang Yesus, tarús dia pulang ko pi kasi tau samua orang yang dolu iko sang Yesus. Dong masi bakumpul deng hati susa, deng dong pung aer mata jato inga Yesus pung mati tu. \v 11 Ais Maria kasi tau sang dong bilang, “Akurang ko bosong masi susa? Sonde usa susa lai, te Yesus su idop kambali! Tadi ni, beta baru sa katumu sang Dia na!” \p Ma dong samua manyao bilang, “Weh! Lu omong kosong!” \s1 Tuhan Yesus kasi tunju muka sang dua orang lai \r (Lukas 24:13-35) \p \v 12 Ais itu, Yesus pung ana bua dua orang jalan pi satu kampong. Di tenga jalan ju, Yesus pi kasi tunju muka sang dong, ma Dia su jadi laen. Ma sonde lama, te dong ju kanál sang Dia. \v 13 Ais dong dua pulang pi kasi tau dong pung tamán bilang, “We! Bosong dengar dolo! Tadi ni, botong baru katumu deng Yesus di jalan!” \p Ma dong pung tamán dong samua manyao bilang, “Weh! Bosong jang omong kosong bagitu!” \s1 Tuhan Yesus kasi tunju muka sang ana bua dong samua \r (Mateos 28:16-20; Lukas 24:36-49; Yohanis 20:19-23; Utusan dong pung Carita 1:6-8) \p \v 14 Ais ju Yesus katumu deng Dia pung ana bua sablás orang, waktu dong ada dudu makan. Dia togor sang dong bilang, “Weh! Bosong pung kapala batu lai! Orang su kasi tau sang bosong bilang, dong su lia sang Beta deng dong pung mata biji sandiri, ma bosong sonde mau parcaya! Bosong bilang, dong samua omong kosong! Naa! Sakarang ni, Beta sandiri su datang. Beta memang su mati, ma sakarang ni, Beta su idop kambali! Naa, bosong lia sandiri sa. \p \v 15 Jadi sakarang bosong musti pi kuliling di ini dunya, ko pi kasi tau samua orang Beta pung Carita Bae ni.\x + \xo 16:15 \xt Utusan dong pung Carita 1:8\x* \v 16 Orang yang parcaya sang Beta, deng dapa sarani, nanti Tuhan Allah kasi salamat sang dia, ko dia dapa tenga tarús deng Tuhan Allah di sorga. Ma orang yang sonde parcaya, nanti dia kaná hukum, deng Tuhan tola buang sang dia ko tenga tarús di luar. \v 17 Deng orang yang parcaya sang Beta, nanti dong bekin tanda heran macam-macam, ko samua orang tau bilang, dong pung kuasa tu, memang datang dari Tuhan. Umpama, nanti dong bisa usir setan-setan pake Beta pung nama. Nanti Tuhan Allah bekin dong bisa baꞌomong pake bahasa laen yang dong sonde tau. \v 18 Ais kalo dong pegang ular baracon, ko, dong minum kaná racon, dong sonde kaná calaka. Ju kalo dong taro tangan ko sambayang sang orang saki, nanti itu orang jadi bae.” \s1 Tuhan Yesus taꞌangka nae pi sorga \r (Lukas 24:50-53; Utusan dong pung Carita 1:9-11) \p \v 19 Ais baꞌomong deng Dia pung ana bua dong, ju Tuhan Allah angka kasi nae sang Yesus pi sorga. Di situ Dia jadi Tuhan Allah pung tangan kanan, ko Dong dua dudu parenta sama-sama.\x + \xo 16:19 \xt Utusan dong pung Carita 1:9-11\x* \p \v 20 Ais ju Dia pung ana bua dong iko Dia pung parenta. Dong pi mana-mana ko kasi tau samua orang Yesus pung Carita Bae. Ju Tuhan Allah kasi kuasa sang dong, ko dong bekin samua tanda heran yang Yesus su kasi tau tu. Ais banya orang parcaya sang Yesus, te dong su tau bilang, Carita Bae tu, memang batúl.