\id JHN \h Yohanis \toc1 Tuhan Yesus pung Carita Bae iko Yohanis \toc2 Yohanis \toc3 Yoh \mt2 Tuhan Yesus pung Carita Bae \mt2 iko \mt1 Yohanis \c 1 \s1 Yesus tu, sapa? \p \v 1 Mula-mula, Tuhan Allah pung Kata-kata su ada. \q1 Tuhan pung Kata-kata tu, sama deng satu Orang. \q1 Itu Orang ada sama-sama deng Tuhan Allah. \q1 Deng Dia ju, andia Tuhan Allah. \q1 \v 2 Waktu langit deng bumi balóm jadi, \q2 itu Orang su ada memang sama-sama deng Tuhan Allah. \q1 \v 3 Tuhan bekin jadi samua-samua, pake Dia pung Kata-kata tu. \q2 Sonde ada satu barang ju yang jadi, kalo itu Orang sonde bekin. \q1 \v 4 Dia tu, akar dari idop. \q1 Jadi orang yang dapa idop yang batúl, \q2 dong idop dari Dia. \q1 Dia ju sama ke Taráng yang bacaya, \q2 ko orang yang idop di itu Taráng, \q3 bisa lia deng mangarti. \q1 \v 5 Itu Taráng tu, basinar tambús maso di galáp; \q2 deng galáp sonde bisa tahan ame itu Taráng. \q3 Te itu Taráng bacaya tarús. \p \v 6 Naa, ada satu orang laen, nama Yohanis. Tuhan Allah ju utus sang dia,\x + \xo 1:6 \xt Mateos 3:1; Markus 1:4; Lukas 3:1-2\x* \v 7 ko jadi saksi yang kasi tau orang soꞌal itu Taráng. Ko biar samua orang bisa parcaya sang Tuhan, tagal Yohanis pung omong. \p \v 8 Yohanis ni, bukan itu Taráng. Ma Tuhan utus sang dia ko kasi tau orang soꞌal itu Taráng. \v 9 Te itu Orang yang jadi Taráng batúl, mau datang di ini dunya. Itu Taráng bekin kantara hal-hal yang batúl kasi samua orang. \p \v 10 Biar Dia su bekin jadi, samua yang ada di dunya, ma orang di ini dunya sonde kanál ame sang Dia waktu Dia datang tenga di sini. \v 11 Biar Dia datang tenga deng Dia pung orang sandiri dong, ma dong sonde mau tarima ame sang Dia. \v 12 Biar bagitu, ma samua orang yang tarima deng parcaya sang Dia, Dia kasi hak sang dong ko jadi Tuhan Allah pung ana-ana. \v 13 Itu sama ke dong su lahir kambali. Ma dong pung lahir baru tu, bukan sama ke orang barana ana. Deng bukan dari satu laki-laki yang kapingin dapa turunan. Te dong jadi Tuhan pung ana-ana, tagal Tuhan yang kasi dong, itu idop baru. \q1 \v 14 Ais \it ‘Tuhan pung Kata-kata’\it* tu, \q2 ju lahir jadi manusia. \q1 Dia idop di kotong pung teng-tenga. \q1 Kotong dapa lia Dia pung hebat. \q1 Dia hebat bagitu, tagal Dia tu, Tuhan Allah pung Ana satu biji. \q1 Dia suka kasi tunju Dia pung hati bae sang kotong, \q2 tagal Dia pung sifat memang bagitu. \q1 Deng samua yang Dia kasi tau soꞌal Tuhan Allah, memang batúl. \p \v 15 Naa, Yohanis tu, kasi tau soꞌal ini Orang. Dia batarea bilang, “Dengar, é! Dia ni, yang beta su carita bilang, ‘Nanti satu Orang mau datang. Dia tu, lebe hebat dari beta. Te beta balóm lahir, Dia su ada lebe dolo na!’ ” \p \v 16 Yohanis omong bagitu, tagal itu Orang talalu suka kasi tunju Dia pung hati bae. Deng Dia maen bekin ulang bagitu tarús kasi kotong samua. \v 17 Dolu-dolu, baꞌi Musa yang kasi turun Tuhan pung Atoran sang kotong pung nene-moyang. Ma sakarang itu Orang, andia Yesus Kristus, yang kasi tunju Tuhan pung hati bae sang kotong. Deng samua yang Dia kasi tau soꞌal Tuhan Allah, memang batúl. \v 18 Sonde parná ada satu orang ju yang lia batúl-batúl sang Tuhan Allah. Ma Dia pung Ana satu biji yang Dia sayang tu, yang su kasi tunju sang kotong Tuhan Allah pung hati. Itu Ana tu, ada di Dia pung Bapa pung sablá. Te Dia ju, andia Tuhan Allah. \s1 Yohanis Tukang Sarani kasi tunju sang Tuhan Yesus \r (Mateos 3:1-12; Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18) \p \v 19 Satu kali, orang Yahudi pung bos-bos di Yerusalem utus barapa kapala agama, deng barapa orang dari suku Lewi yang biasa layani di Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat. Dong pi di kali Yarden pung sablá\f + \fr 1:19 \ft Yohanis pung tampa sarani orang, ada ame dari ayat 28.\f* ko tanya sang Yohanis Tukang Sarani bilang, “Lu ni, Kristus yang Tuhan su janji mau kirim datang, ko?” \p Ais dia kasi tau sang dong bilang, dia tu, sapa. \v 20 Dia mangaku taráng-taráng bilang, “Sonde. Beta ni, bukan Kristus.” \p \v 21 Ju dong tanya lai bilang, “Kalo bagitu, lu ni, sapa? Baꞌi Elia, ko?” \p Dia manyao bilang, “Sonde ju.” \p Tarús dong tanya lai bilang, “Jang sampe lu ni, Tuhan pung jubir yang laen tu, ko?” \p Dia manyao bilang, “Sonde ju.”\x + \xo 1:21 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 18:15, 18; Maleaki 4:5\x* \p \v 22 Ais itu, ju dong tanya lai bilang, “Naa, kalo bagitu, lu ni, sapa? Kasi tau dolo! Te botong musti kambali pi lapor sang bos-bos yang utus sang botong. Tolong doo!” \p \v 23 Ju dia omong iko apa yang baꞌi Yesaya parná tulis bilang, \q1 “Beta ni, andia itu orang yang batarea di tampa sunyi bilang, \q2 ‘Samua orang siap-siap bekin bae jalan, \q3 ko tarima Tuhan pung datang! \q2 Bekin rata jalan ko sambut sang Dia.’ ”\x + \xo 1:23 \xt Yesaya 40:3\x* \p \v 24 Di teng-tenga itu orang yang datang dari Yerusalem dong, ada ju barapa orang dari partei agama Farisi. \v 25 Ais dong tanya sang Yohanis bilang, “Bagini. Kalo lu bukan Kristus, bukan baꞌi Elia, deng bukan itu Tuhan pung jubir tu, akurang ko lu ada sarani orang? Lu dapa hak dari mana?” \p \v 26 Ju Yohanis manyao bilang, “Beta ni, sarani orang cuma pake aer sa. Ma su ada satu Orang di bosong pung teng-tenga yang bosong sonde kanál. \v 27 Dia tu, lebe hebat dari beta, biar beta yang mulai ajar orang lebe dolo. Biar cuma jadi Dia pung tukang suru-suru sa ju, beta sonde pantas.”\f + \fr 1:27 \ft Tulisan bahasa Yunani asli bilang, “buka dia pung tali sapatu sa ju, beta sonde pantas.” Dia pung arti bilang, Yohanis cuma orang kici sa. Biar jadi Tuhan Yesus pung tukang suru-suru sa ju, dia sonde pantas.\f* \p \v 28 Ini hal dong samua jadi di Betania, di kali Yarden pung sablá. Yohanis deng dia pung ana bua dong ada sarani orang di situ.\f + \fr 1:28 \ft ‘Betania’ ni, laen dari kampong Betania yang deka-deka di kota Yerusalem. Ma dia pung lokasi sonde jalás. Orang yang pintar dong pikir bilang, mangkali ini sama ke daꞌera Basan, yang ada di dano Galilea pung sablá matahari nae, te Yosefus ju tulis itu tampa pung nama ‘Batanea’. Yosefus tu, satu orang Yahudi yang tulis Israꞌel pung sajara kasi pamarenta Roma.\f* \s1 Tuhan Yesus tu, sama ke Tuhan Allah pung Domba Ana \p \v 29 Dia pung beso, Yohanis lia Yesus ada jalan datang di dia. Ju dia omong bilang, “Lia itu Orang di sana doo! Dia tu, Tuhan Allah pung Domba Ana yang jadi korban ko hapus buang orang di ini dunya pung sala-sala dong. \v 30 Ini Orang ni, yang beta su kasi tau sang bosong kamaren bilang, ‘Nanti ada satu Orang yang muncul datang. Dia tu, lebe hebat dari beta, tagal Dia su ada lebe dolo dari beta.’ \v 31 Dolu beta sonde tau, kalo Dia tu, Kristus. Biar bagitu, ma beta su tau beta musti kasi kanál sang Dia di orang Israꞌel dong. Tagal itu, beta datang ko sarani orang pake aer. \p \v 32-33 Tuhan Allah utus sang beta ko sarani orang pake aer. Dia ju kasi tau sang beta bilang, ‘Nanti satu Orang mau datang di lu. Ais Beta pung Roh turun datang tenga di Dia. Itu Orang tu, yang nanti bawa Beta pung Roh Barisi, ko kasi kuasa sang Beta pung orang dong.’ Waktu itu Orang datang, beta sonde kanál langsung sang Dia. Ma waktu beta ada lia Tuhan pung Roh turun datang dari langit sama ke burung pompa, ko tenga di Dia, baru beta kanál sang Dia bilang, ‘Ini Dia, itu Orang tu!’ \v 34 Beta lia itu hal dong deng beta pung mata biji sandiri. Ais beta kasi tau sang bosong bilang, ‘Itu Orang yang ada datang tu, andia Tuhan Allah pung Ana!’ ” \s1 Tuhan Yesus pili Dia pung ana bua partama dong \p \v 35 Dia pung beso, Yohanis ada badiri deng dia pung ana bua, dua orang. \v 36 Waktu Yohanis lia Yesus ada jalan lewat di situ, dia kasi tau bilang, “Lia dolo! Te Dia tu, Tuhan Allah pung Domba Ana yang nanti jadi korban!” \p \v 37 Ais ju Yohanis pung ana bua dua orang yang dengar dia pung omong tu, kasi tenga sang dia, ko jalan iko sang Yesus. \v 38 Ju Yesus bale, ais lia dong ada iko sang Dia. Tarús Dia tanya sang dong bilang, “Karmana? Ada parlú, ko?” \p Dong tanya bale sang Dia bilang, “\it Rabi\it* tenga di mana?” (Di dong pung bahasa Aram, ‘\it Rabi\it*’ pung arti bilang, ‘Bapa Guru’.) \p \v 39 Ais Yesus manyao bilang, “Mari ko lia sandiri sa.” Ju dong iko deng Dia, ais lia Dia pung tampa tenga. Waktu dong sampe, su kira-kira jam ampa sore. Ais dong tenga deng Dia sampe matahari tanggalám. \p \v 40 Naa, dari itu dua orang yang dengar Yohanis pung omong, ais iko sang Yesus tu, ada satu nama Anderias. Dia tu, Simon Petrus pung adi. \v 41 Pulang deng pulang ju Anderias pi cari dia pung kaka Simon bilang, “We, bu! Botong su bakatumu deng \it Mesias\it*!” (Di dong pung bahasa, ‘\it Mesias\it*’ pung arti bilang, ‘Kristus, andia Orang yang Tuhan su janji memang dari dolu ko mau kirim datang.’) \v 42 Ais dia antar dia pung kaka pi Yesus. \p Ju Yesus lia sang Simon, ais Dia kasi tau bilang, “Lu ni, Simon. Lu pung bapa tu, Yohanis. Mulai sakarang orang pange sang lu, ‘\it Kefas\it*’ ” (Dia pung arti sama deng ‘Petrus’, andia ‘batu’.)\f + \fr 1:42 \ft Nama \ft \+it Kefas\+it* tu, dari bahasa Aram \+it kefa\+it*. Dia pung arti ‘batu’. Nama \+it Petrus\+it* tu, dari bahasa Yunani \+it petra\+it*. Dia pung arti ju ‘batu’.\f* \s1 Tuhan Yesus pange sang Filipus deng Natanel \p \v 43-44 Di situ ju ada satu orang laen, nama Filipus. Dia pung kampong asal, andia Betsaida. Petrus deng Anderias asal dari situ ju. \p Naa, dia pung beso, Yesus putus mau pi propinsi Galilea. Ju Dia pi katumu sang Filipus, ais Dia ajak bilang, “Mari iko sang Beta ko jadi Beta pung orang!” \p \v 45 Ais Filipus pi cari sang Natanel, ju kasi tau bilang, “Bu, é! Botong su katumu itu Orang yang baꞌi Musa su tulis dalam Tuhan pung Atoran. Tuhan pung jubir dolu-dolu dong ju tulis soꞌal ini Orang. Dia pung nama Yesus, dari kampong Nasaret. Dia pung bapa, nama Yusuf.” \p \v 46 Ma Natanel manyao bilang, “Orang Nasaret!? Aweꞌ! Sonde ada satu hal bae yang kaluar dari situ, ó!” \p Ju Filipus bilang, “Weh! Jang bagitu. Mari ko lia sandiri sa!” \p \v 47 Waktu Natanel ada jalan datang, Yesus su lia sang dia memang, ju bilang, “Dia ni, orang jujur! Te di dia pung hati, sonde ada putar-balek. Dia ni, orang Israꞌel tulen!”\f + \fr 1:47 \ft Yesus ada maen kata di sini. Te waktu Tuhan balóm kasi nama ‘Israꞌel’ sang baꞌi Yakob, nama Yakob pung arti ‘tukang tipu’. (Lia \ft \+it Carita Mula-mula\+it* 27:1-40, 32:22-32.) Yesus pung maksud sini bilang, Natanel ni, orang Israꞌel yang model laen dari baꞌi Yakob. Te Natanel ni, orang hati lurus.\f* \p \v 48 Natanel tanya bilang, “Karmana sampe Bos kanál sang beta?” \p Yesus manyao bilang, “Bagini. Beta su dapa lia sang lu waktu lu ada di bawa itu pohon.\f + \fr 1:48 \ft Bahasa Indonesia pake kata ‘pohon ara’ dari istila Yunani συκῆ \ft \+it (sukē)\+it*. Ma Alkitab kasi tunju satu pohon di sana yang orang biasa makan dia pung bua. Di Indonesia sablá timur, orang sonde makan ‘pohon ara’ pung bua. Jadi ‘pohon ara’ di Alkitab bahasa Indonesia, sonde sama ke kotong pung pohon ara di sini.\f* Itu waktu, Filipus balóm pi pange ame sang lu.” \p \v 49 Ais Natanel mangaku bilang, “Bapa Guru ni, pasti Tuhan Allah pung Ana! Deng Bapa ju, tantu kotong orang Israꞌel pung Raja!” \p \v 50 Yesus tanya sang dia bilang, “Kira-kira lu ni, parcaya sang Beta tagal tadi Beta bilang, ‘Beta su dapa lia sang lu waktu lu ada di bawa itu pohon,’ ko? Inga, te nanti lu bisa dapa lia hal-hal yang lebe hebat lai! \p \v 51 Batúl! Beta kasi tau memang. Nanti bosong lia langit tabuka. Ju Tuhan pung ana bua di sorga dong ada turun-nae di Beta pung sablá. Deng Beta ni, Manusia Tulen.”\f + \fr 1:51 \ft Di \ft \+it Carita Mula-mula\+it* 28:10-17, Yakob ada mimpi di Betel. Dalam dia pung mimpi, dia lia Tuhan pung ana bua dong turun-nae di satu tangga yang Yakob subu bilang, “pintu pi sorga”.\f* \c 2 \s1 Pesta kawin di kampong Kana \p \v 1 Dia pung lusa, ada pesta kawin di kampong Kana, di propinsi Galilea. Deng Yesus pung mama ada iko. \v 2 Yesus deng Dia pung ana bua dong ju dapa undang. Ais dong ju pi. \p \v 3 Ma lama-lama, te anggor di tampa pesta mulai abis. Ais Yesus pung mama kasi tau sang Dia bilang, “Tolong doo! Te dong pung anggor su abis ni.” \p \v 4 Ma Yesus manyao bilang, “Mama. Akurang ko mama mau Beta yang ator? Te Beta pung waktu balóm pas ni.” \p \v 5 Ma Dia pung mama kasi tau sang orang karjá di situ dong bilang, “Dengar, é! Dia suru bosong bekin apa, na, bekin iko sa.” \p \v 6 Di situ ada anam kumbang, yang orang bekin ame dari batu. Satu kumbang tu, tampung aer kira-kira 75-115 liter. Orang Yahudi biasa pake aer dari kumbang macam bagitu ko bekin barisi diri iko dong pung atoran agama. \v 7 Ais Yesus kasi tau sang itu orang karjá dong bilang, “Pi ame aer ko isi ini kumbang dong.” Ju dong isi sampe ponu rata. \v 8 Ais Dia kasi tau sang dong bilang, “Naa. Timba ame sadiki, ko bawa kasi sang tuan pesta.” Ju dong bekin iko. \v 9 Sampe di sana, itu tuan pesta rasa coba itu aer. Ma tau-tau itu aer su jadi anggor! Dia bingung, te dia sonde tau dong dapa itu anggor dari mana. (Ma itu orang karjá dong tau.) \p Ais dia pange ame sang baroit laki-laki. \v 10 Ju dia bilang, “Bagini. Kotong pung biasa, tuan ruma bagi kasi anggor yang paling bae lebe dolo. Kalo orang dong su minum banya, baru dia kasi kaluar anggor kalás dua. Ma lu bekin tabale. Lu kasi kaluar anggor kalás dua lebe dolo, ais baru anggor yang paling bae dari balakang!” \p \v 11 Itu hal jadi di kampong Kana, di propinsi Galilea. Itu partama kali Yesus bekin tanda heran yang orang dapa lia. Dia kasi tunju Dia pung hebat bagitu, ju Dia pung ana bua dong parcaya sang Dia. \p \v 12 Ais itu, ju Yesus, Dia pung mama, Dia pung adi dong, deng Dia pung ana bua dong turun pi kota Kapernaum. Ma dong cuma tenga di situ barapa hari sa.\x + \xo 2:12 \xt Mateos 4:13\x* \s1 Tuhan Yesus usir buang orang dari Tuhan Allah pung Ruma Sambayang Pusat \r (Mateos 21:12-13; Markus 11:15-17; Lukas 19:45-46) \p \v 13 Waktu orang Yahudi dong pung hari bae Paska su deka-deka datang, Yesus nae pi kota Yerusalem.\x + \xo 2:13 \xt Kaluar dari Masir 12:1-27\x* \v 14 Di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, Yesus lia orang dong ada bajual sapi, domba, deng burung pompa yang orang béli ko pake jadi korban. Di situ, ju ada orang yang dudu di meja ko tukar doi yang orang pake kasi sang Tuhan Allah di Ruma Sambayang Pusat tu. \v 15 Ju Dia ame tali barapa urat ko bekin jadi cambuk. Ais Dia usir kasi kaluar sang dong samua dari itu kintal. Dia ju foo buang itu sapi deng domba dong. Dia kasi tabanting itu meja dong, deng poꞌa kasi tasiram buang itu doi dong. \v 16 Ju Dia suru orang yang jual burung pompa dong bilang, “Bawa kaluar ini barang dari sini! Ini tampa ni, bukan pasar! Jang bekin Beta pung Bapa pung Ruma jadi tampa badagang!” \p \v 17 Ju Dia pung ana bua dong inga Tuhan pung Tulisan Barisi yang tulis bilang, \q1 “Beta sayang mati sang Tuhan pung Ruma. \q2 Andia ko beta pung hati samangat ko jaga dia pung nama bae.”\x + \xo 2:17 \xt Lagu Puji dong 69:9\x* \p \v 18 Ais orang Yahudi pung bos-bos suru sang Yesus bilang, “Kalo lu memang ada pung hak usir orang bagitu, na, kasi tunju satu tanda heran sang botong ko jadi bukti!” \p \v 19 Yesus manyao bilang, “Kalo bosong bekin ancor ini tampa barisi ni, nanti dia pung lusa, Beta kasi bangun kambali.”\x + \xo 2:19 \xt Mateos 26:61, 27:40; Markus 14:58, 15:29\x* \p \v 20 Ma dong protes bilang, “Dapa di mana? Te orang dong kasi bangun ini Ruma Sambayang Pusat sampe ampa pulu anam taon. Akurang ko Lu kira kata, Lu cuma parlú tiga hari sa ko kasi bangun kambali?!” \p \v 21 Ma dong sonde mangarti, kalo Yesus ada omong soꞌal Dia pung badan, yang sama ke satu tampa barisi. \v 22 Jadi di balakang hari, waktu Yesus su mati, ais idop kambali, Dia pung ana bua dong baru inga apa yang Dia su kasi tau memang sang dong. Ju dong parcaya apa yang Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis dari dolu-dolu, deng apa yang Yesus su kasi tau memang sang dong. \s1 Tuhan Yesus tau samua orang pung dalam hati \p \v 23 Yesus tenga tahan di kota Yerusalem ko iko hari bae Paska di situ. Ju banya orang dapa lia tanda-tanda heran yang Dia bekin, ais ju dong parcaya sang Dia. \v 24-25 Ma Yesus sonde parcaya deng dong, tagal Dia su tau samua orang pung dalam hati. Dia sonde parlú orang ko kasi tau sang Dia, tagal Dia sandiri su tau memang manusia pung dudu-badiri. \c 3 \s1 Tuhan Yesus baꞌomong deng Nikodemus \p \v 1 Ada satu orang dari partei agama Farisi, dia pung nama Nikodemus. Dia tu, orang Yahudi dong pung guru bésar satu. \v 2 Satu kali, dia datang malam-malam katumu sang Yesus. Ju dia bilang, “Bapa Guru! Botong tau bilang, Tuhan yang utus sang Bapa ko ajar sang botong. Te tanda-tanda heran yang Bapa bekin dong tu, kasi tunju bukti bilang, Tuhan yang kasi itu kuasa sang Bapa. Kalo sonde bagitu, na, pasti itu tanda heran sonde bisa jadi.” \p \v 3 Yesus manyao bilang, “Batúl! Deng Beta ju mau kasi tau bagini: kalo orang sonde lahir kambali, na, dia sonde bisa jadi Tuhan pung orang.” \p \v 4 Ais Nikodemus tanya bilang, “Ma karmana orang bisa lahir bagitu, kalo dia su bésar datang!? Dia sonde bisa maso kambali pi dalam dia pung mama pung tampa ana kali kadua, ais dia pung mama barana ulang sang dia. Sonde mungkin, to!?” \p \v 5 Yesus manyao bilang, “Batúl! Ma Beta kasi tau bagini: orang musti lahir deng aer ko jadi barisi, deng lahir deng roh ko jadi orang baru. Deng bagitu, baru dia bisa maso jadi Tuhan Allah pung orang. \v 6 Te manusia lahir dari manusia, ma orang pung roh lahir baru dari Tuhan pung Roh. \v 7 Jang heran kalo Beta kasi tau bilang, ‘Bosong musti lahir baru, ko dapa idop baru.’ \v 8 Kotong banding deng angin. Te angin fuu iko dia pung mau. Kotong bisa dengar dia pung bunyi, ma sonde tau dia datang dari mana, deng mau pi mana. Samua orang yang lahir baru dari Tuhan pung Roh ju bagitu. Te kotong bisa lia Tuhan pung Roh su bekin orang jadi baru, biar kotong sonde mangarti karmana itu hal bisa jadi.” \p \v 9 Ais Nikodemus tanya bilang, “Karmana ko bisa jadi bagitu?” \p \v 10 Yesus manyao bilang, “We, bu. Bu su jadi orang Israꞌel pung guru bésar. Akurang ko bu sonde mangarti ini hal dong? \v 11 Beta kasi tau yang batúl. Naa, botong, andia Beta deng Beta pung orang dong, mangarti ini hal dong. Te botong jadi saksi soꞌal hal-hal yang botong su lia sandiri. Ma bosong sonde tarima bae botong pung omong. \v 12 Bosong sonde mau parcaya waktu Beta kasi tau soꞌal hal-hal yang jadi di bumi. Apalai kalo Beta kasi tau soꞌal hal-hal yang jadi di langit. Pasti bosong lebe sonde parcaya lai! \v 13 Sonde ada satu orang ju yang nae pi mangada sang Tuhan di langit. Cuma Beta sa, andia Manusia Tulen ni, yang turun datang dari Dia. \p \v 14 Dolu-dolu di tampa sunyi, baꞌi Musa kasi tagantong satu ular tambaga di atas kayu, ko samua orang dapa lia sang dia, ais ju dong dapa salamat. Hal bagitu ju musti jadi kasi Beta, Manusia Tulen ni. Nanti dong mau kasi tagantong sang Beta di atas kayu,\x + \xo 3:14 \xt Daftar Sensus 21:4-9\x* \v 15 ko samua orang yang parcaya sang Beta dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. \p \v 16 Te Tuhan Allah talalu sayang sang samua orang di ini dunya. Andia ko Dia utus sang Beta, Dia pung Ana satu biji ni, ko biar samua orang yang parcaya sang Beta sonde tapisa buang dari Tuhan. Deng bagitu, dong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. \v 17 Naa! Tuhan sonde utus sang Beta, Dia pung Ana, datang di ini dunya ko putus orang pung hukuman. Ma Dia utus sang Beta ko kasi salamat sang orang dari dong pung sala-sala. \v 18 Tuhan Allah sonde hukum orang yang parcaya sang Beta. Ma Dia su putus memang hukuman kasi orang yang sonde parcaya sang Beta, \it tagal\it* itu orang sonde parcaya sang Beta, andia Tuhan Allah pung Ana satu biji ni. \p \v 19 Macam ke bagini: Tuhan su kirim datang taráng ko bacaya di ini dunya. Ma orang lebe suka idop di galáp. Dong sonde mau idop di taráng, tagal dong pung bekin, tar bae. Andia ko Tuhan mau hukum sang dong. \v 20 Te samua orang yang bekin tar bae dong, binci deng itu taráng. Dong sonde suka itu taráng bacaya di dong, ko biar itu taráng jang buka kasi talanjang dong pung jahat. \v 21 Ma orang yang bekin iko yang batúl, dong datang ko biar itu taráng bacaya di dong. Te itu taráng kasi tunju bilang, dong ada bekin iko Tuhan pung mau.” \s1 Tuhan Yesus deng Yohanis Tukang Sarani \p \v 22 Ais itu, Yesus deng Dia pung ana bua dong kaluar dari kota Yerusalem, ma dong tenga tahan di daꞌera Yudea. Di situ dong sarani orang. \v 23-24 Itu waktu, Herodes dong balóm lempar maso sang Yohanis Tukang Sarani pi dalam bui. Ais Yohanis ju ada sarani orang di kampong Ainon, deka di kampong Salim, tagal ada banya aer di situ. Ju orang maen datang di Yohanis ko dia sarani sang dong.\x + \xo 3:23-24 \xt Mateos 14:3; Markus 6:17; Lukas 3:19-20\x* \p \v 25 Naa, agama Yahudi ada satu adat ko bekin barisi diri, baru dong bole sambayang. Di situ ada satu orang Yahudi yang baparkara deng Yohanis pung ana bua dong soꞌal itu hal. \v 26 Ais dong datang di Yohanis ko kasi tau bilang, “Bapa Guru! Inga ko sonde, itu Orang yang cari bapa di kali Yarden pung sablá tu, yang bapa bilang, Dia tu, andia Kristus? Dia ju ada sarani orang! Sonde ada yang datang di botong lai! Te samua orang maen pi di Dia sa!” \p \v 27 Yohanis manyao bilang, “Bagini! Orang sonde bisa bekin apa-apa, kalo Tuhan Allah di sorga sonde buka jalan kasi sang dia. \v 28 Bosong sandiri su dengar beta kasi tau taráng-taráng bilang, ‘Beta ni, bukan itu Kristus yang kotong ada batunggu-tunggu. Ma Tuhan su utus sang beta lebe dolo, ko buka jalan kasi sang Kristus. Bagitu sa!’\x + \xo 3:28 \xt Yohanis 1:20\x* \p \v 29 Umpama, baroit laki-laki ada dia pung baroit parampuan. Ma dia pung saksi, yang badiri deng dia, pung hati sanáng kalo dengar baroit laki-laki baꞌomong. Yesus tu, sama ke satu baroit laki-laki. Deng beta ni, sama ke Dia pung saksi. Andia ko sakarang beta pung hati talalu sanáng. \v 30 Yang pantíng tu, Dia musti batamba tarús jadi orang bésar, ais biar ko beta bakurang tarús jadi orang kici.” \s1 Orang yang turun datang dari sorga \p \v 31 Yohanis omong sambung lai bilang, “Dia turun datang dari Tuhan Allah di langit, andia ko Dia lebe bésar dari samua. Ma beta cuma datang dari ini dunya, andia ko beta sama ke samua orang di ini dunya. Beta omong soꞌal hal yang jadi hari-hari di ini dunya. Ma yang turun datang dari Tuhan di langit tu, pasti Dia lebe hebat dari samua. \v 32 Dia kasi tau soꞌal apa yang Dia sandiri su lia deng su dengar. Ma orang sonde tarima bae apa yang Dia su kasi tau. \v 33 Kalo orang tarima apa yang itu Orang dari atas su kasi tau tu, itu ju kasi tunju bukti bilang, dia parcaya Tuhan pung omong tu, batúl. \v 34 Itu Orang yang Tuhan kirim datang tu, kasi tau Tuhan Allah pung pasán. Te Tuhan su kasi Dia pung Roh sang Dia deng sonde ada pung batas. \v 35 Te Bapa di sorga sayang mati sang Dia pung Ana. Deng Dia sarakan samua-samua di itu Ana pung tangan.\x + \xo 3:35 \xt Mateos 11:27; Lukas 10:22\x* \v 36 Ais orang yang parcaya sang itu Ana tu, dong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ma orang yang sonde parcaya sang Dia, deng sonde bekin iko Dia pung pasán, dong sonde dapa itu idop, te Tuhan Allah tatáp kasi tunju Dia pung mara ko hukum sang dong.” \c 4 \s1 Tuhan Yesus baꞌomong deng satu parampuan di Samaria \p \v 1-2 Kalo banding Yohanis deng Yesus, na, Yesus pung ana bua dong mulai sarani lebe banya orang yang iko sang Dia. Yesus sandiri sonde sarani orang, cuma Dia pung ana bua dong sa yang sarani orang. Ais waktu Yesus dapa tau bilang, orang dari partei agama Farisi su dengar dong ada sarani lebe banya orang, \v 3 ju Dia deng Dia pung ana bua dong jalan kasi tenga daꞌera Yudea, ko pulang kambali pi propinsi Galilea. \v 4 Ma dong musti jalan lewat propinsi Samaria ko tambús pi Galilea. \v 5 Dong jalan, ju dong sampe di satu kota di Samaria, nama Sikar, deka-deka di tana yang baꞌi Yakob kasi sang dia pung ana Yusuf.\x + \xo 4:5 \xt Carita Mula-mula 33:19; Yosua 24:32\x* \v 6-8 Di situ ada satu parigi, nama ‘parigi Yakob’. Tenga hari, ju Yesus dong sampe di situ. Dia rasa cape dari dong pung jalan, ais Dia dudu barenti cape di itu parigi. Ju Dia pung ana bua dong kasi tenga Dia sandiri di situ, ko dong maso pi béli makan di kota. \p Ais satu parampuan dari itu kota datang ko ame aer di itu parigi. Yesus minta sang dia bilang, “Susi. Beta bisa minta aer minum sadiki, ko?” \p \v 9 Ma itu parampuan takuju, tagal orang Yahudi biasa sonde mau bacampor deng orang Samaria. Ais dia tanya bale sang Yesus bilang, “Weh! Om orang Yahudi. Beta ni, orang Samaria. Sonde sala ni, ko? Om minta minum di beta?”\x + \xo 4:9 \xt Esra 4:1-5; Nehemia 4:1-2\x* \p \v 10 Yesus kasi tau bilang, “Bagini. Kalo susi tau apa yang Tuhan Allah mau kasi samua orang, deng tau Beta yang minta minum ni, Sapa, tantu susi minta bale aer dari Beta. Ais Beta kasi aer yang bawa idop.”\x + \xo 4:10 \xt Yeremia 2:13; Sakaria 14:8; Yeskial 47:9\x* \p \v 11 Itu parampuan bilang, “Om pung ember timba sonde ada. Deng ini parigi ni, ju dalam. Dari mana Om mau dapa itu aer yang bawa idop tu? Ko itu aer ada di mana lai? \v 12 Mana mungkin Om lebe hebat dari kotong pung baꞌi Yakob! Dia yang kasi tenga ini parigi sang botong. Deng dia sandiri ju minum dari ini parigi. Dia pung ana-ana, deng dia pung binatang dong ju bagitu.” \p \v 13 Yesus manyao bilang, “Inga, é! Orang yang biasa minum dari ini parigi ni, nanti aus ulang lai. \v 14 Ma orang yang minum itu aer yang Beta kasi, nanti sonde aus ulang lai. Te aer yang Beta kasi tu, sama ke satu mata aer yang maspurak kaluar. Itu aer tu, bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.” \p \v 15 Itu parampuan bilang, “Kalo bagitu, na, Om kasi beta itu aer su, ko biar beta sonde usa aus lai! Deng bagitu, beta sonde usa datang ulang-ulang ko timba aer di sini lai.” \p \v 16 Ais Yesus suru bilang, “Bagini. Susi pulang dolo. Pange susi pung laki, ais bale datang di sini.” \p \v 17-18 Dia manyao bilang, “Ma beta sonde ada laki.” \p Ju Yesus bilang, “Batúl. Lu omong jujur. Te lu parná ada lima laki. Deng yang ada sakarang ni, bukan lu pung laki.” \p \v 19 Ju itu parampuan bilang, “Awii! Sakarang beta su tau, Om ni, Tuhan pung jubir satu. \v 20 Naa, beta mau tanya. Botong orang Samaria pung nene-moyang dong sémba sang Tuhan Allah di ini gunung Gerisim.\f + \fr 4:20 \ft Gunung Gerisim tu, deka deng kampong Sikem di propinsi Samaria. Di tulisan bahasa Yunani, cuma tulis bilang, “di ini gunung”. Ma orang yang pintar dong samua bilang, itu gunung pung nama, andia “Gerisim”.\f* Ma bosong orang Yahudi bilang, kalo mau sémba sang Tuhan Allah, samua orang musti pi Yerusalem. Iko Om, yang batúl tu, karmana?” \p \v 21 Yesus manyao bilang, “Susi parcaya dolo deng Beta pung omong ni, te ini batúl. Mau sémba sang Tuhan di ini gunung ko, di Yerusalem ko, nanti dia pung waktu datang, dua-dua sonde ada pung guna lai. \v 22 Bosong orang Samaria sonde tau banya, soꞌal bosong sémba sang sapa. Ma botong orang Yahudi tau banya, soꞌal Tuhan Allah yang botong sémba. Te Dia mau pake botong ko buka jalan, ko biar orang bisa dapa salamat dari dong pung sala-sala. \v 23 Nanti dia pung waktu datang, andia su mulai sakarang ni, orang yang ada sémba batúl sang kotong pung Bapa di sorga, na, dong sémba sang Dia iko Dia pung Roh, deng iko apa yang batúl. Te Bapa di sorga suka deng orang macam bagitu yang sémba sang Dia. \v 24 Te Tuhan tu, roh. Ais orang yang sémba sang Dia musti sémba iko Dia pung Roh, deng iko apa yang batúl.” \p \v 25 Itu parampuan kasi tau bilang, “Beta su tau itu Mesias mau datang, andia yang orang subu bilang, ‘Kristus’, yang Tuhan Allah su janji memang mau kirim datang. Nanti kalo Dia su datang, na, pasti Dia kasi tau samua-samua sang kotong.” \p \v 26 Yesus manyao bilang, “Andia Beta su, yang ada baꞌomong sakarang ni.” \p \v 27 Pas itu waktu, Dia pung ana bua dong datang kambali dari kota. Dong heran, tagal dong lia Dia ada baꞌomong deng parampuan Samaria satu. Ma sonde ada yang tanya sang itu parampuan bilang, “Lu mau apa?” Deng sonde ada yang tanya sang Yesus bilang, “Akurang ko Bos baꞌomong deng ini parampuan?” \p \v 28 Ais, itu parampuan jalan kasi tenga dia pung kumbang di situ, ko pulang pi dalam kota. Ju dia carita kasi orang di situ dong bilang, \v 29 “Mari ko lia coba ini Orang dolo! Te Dia kasi tabuka abis samua-samua yang beta su parná bekin. Jang-jangan Dia ni, Kristus, yang Tuhan su janji mau kirim datang!” \v 30 Ais orang dong kaluar dari itu kota, ju pi lia sang Yesus. \p \v 31 Waktu itu parampuan baru pulang pi kota, Yesus pung ana bua dong buju-buju sang Dia bilang, “Bapa Guru! Mari makan doo!” \p \v 32 Ma Dia manyao bilang, “Beta su ada pung makanan yang bosong sonde tau.” \p \v 33 Dia pung ana bua dong batanya satu deng satu bilang, “Karmana ni? Sapa yang su datang ko kasi Dia makanan?” \p \v 34 Ma Yesus kasi tau bilang, “Bagini. Tuhan Allah utus sang Beta ko bekin iko Dia pung mau, deng kasi jalan Dia pung karjá sampe abis. Itu, sama ke makanan buat Beta. \v 35 Naa. Bosong biasa lia-lia di ladang, ais takser bilang, ‘Masi ampa bulan lai, baru bisa koru.’ Dengar, é! Beta kasi tau. Kalo bosong lia bae-bae, ladang dong sakarang su siap koru. Ladang dong, sama ke itu orang banya di sana yang ada datang di kotong. Te dong tu, su siap parcaya sang Beta. \v 36 Bukan cuma bagitu sa, te tukang koru dong yang ada kumpul dong pung hasil dalam gudang, su mulai tarima ame dong pung upa. Dong tu, sama ke orang yang kasi tunju jalan ko orang parcaya sang Tuhan Allah, ais dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Deng bagitu, orang yang tanam bibit, deng orang yang koru hasil dong, bisa sanáng sama-sama. \v 37 Orang bilang, ‘Satu orang tanam bibit; orang laen yang kumpul dia pung hasil.’ Itu batúl tu. \v 38 Beta su utus sang bosong ko pi kumpul hasil dari orang laen pung karjá. Memang bukan bosong yang karjá, ma bosong yang dapa ontong dari dong pung cape.” \p \v 39 Itu waktu, ada banya orang Samaria di itu kota yang parcaya sang Yesus, tagal itu parampuan pung omong bilang, “Dia kasi tabuka abis samua-samua yang beta su parná bekin.” \v 40 Ais waktu dong datang di Yesus, dong minta-minta sang Dia bilang, “Bapa tenga deng botong di sini sa!” Ju Dia tenga tahan dua hari di situ. \p \v 41 Deng banya orang laen ju parcaya sang Dia, tagal Dia pung omong. \v 42 Ju dong kasi tau sang itu parampuan bilang, “Kamaren tu, botong cuma dengar lu pung omong sa. Ma sakarang botong parcaya sang Dia, tagal botong dengar langsung dari Dia. Botong tau batúl bilang, ini Orang ni, yang bisa kasi salamat sang kotong samua di ini dunya dari kotong pung sala-sala dong.” \s1 Tuhan Yesus bekin bae satu pagawe pung ana \p \v 43 Yesus dong tenga dua hari di situ, ais ju dong jalan tarús pi propinsi Galilea. \v 44 (Satu kali Yesus parná omong bilang, “Orang sonde suka kasi hormat sang Tuhan Allah pung jubir di dia pung kampong sandiri.”)\x + \xo 4:44 \xt Mateos 13:57; Markus 6:4; Lukas 4:24\x* \v 45 Dolu waktu balóm pesta Paska, banya orang Galilea dong su pi kota Yerusalem ko bekin hari bae di sana. Ju dong sampat lia samua yang Yesus bekin di Yerusalem. Andia ko waktu Dia pulang pi Galilea, dong tarima bae sang Dia.\x + \xo 4:45 \xt Yohanis 2:23\x* \v 46 Ais Yesus dong jalan tarús pi ulang lai di kampong Kana di propinsi Galilea. Dia parná bekin aer jadi anggor di situ. \p Itu waktu tu, ada satu pagawe di kota Kapernaum. Dia pung ana laki-laki ada saki.\x + \xo 4:46 \xt Yohanis 2:1-11\x* \v 47 Waktu itu pagawe dapa dengar bilang, Yesus su pulang datang di Galilea dari propinsi Yudea, ju dia jalan nae pi Kana ko cari sang Yesus. Katumu, ju dia noki-noki ko Yesus turun datang bekin bae sang dia pung ana. Te itu ana su mau mati. \p \v 48 Yesus kasi tau sang itu pagawe bilang, “Kalo bosong sonde dapa lia Beta bekin tanda heran macam-macam, na, bosong sonde mau parcaya sang Beta!” \p \v 49 Itu pagawe manyao bilang, “Bos. Tolong datang doo. Te kalo sonde, na, beta pung ana su mati ni.” \p \v 50 Ais Yesus kasi tau sang dia bilang, “Pulang su. Te lu pung ana tu, idop.” \p Ju dia bale ko pulang memang, tagal dia parcaya deng Yesus pung omong tu. \v 51 Waktu dia pulang, dia pung orang karjá dong datang katumu sang dia di jalan bilang, “Bapa jang susa lai, te bapa pung ana ada idop.” \p \v 52 Ais dia tanya sang dong bilang, “Dia mulai bae dari jam barapa?” \p Dong manyao bilang, “Mulai tenga hari kamaren jam satu, dia pung panas turun memang.” \v 53 Ais, itu pagawe inga memang bilang, dia pung ana su jadi bae, mulai dari waktu Yesus kasi tau bilang, “Bapa pung ana tu, idop.” Ju dia, deng dia pung isi ruma samua parcaya sang Yesus. \p \v 54 Jadi ini ni, tanda heran nomer dua yang Yesus bekin waktu Dia kaluar dari Yudea, ko pi Galilea. \c 5 \s1 Tuhan Yesus bekin bae satu orang lumpu di kolam Batesda \p \v 1 Ais itu, ada satu hari bae agama Yahudi. Andia ko Yesus dong jalan pi kota Yerusalem. \v 2 Di situ, ada satu kolam yang ada pung lima teras deka-deka di satu pintu, yang dia pung nama, Pintu Domba. Dalam dong pung bahasa Aram, itu kolam pung nama \it ‘Batesda’\it*.\f + \fr 5:2 \ft Ada tulisan bahasa Yunani saparu tulis ‘Betesda’, saparu tulis ‘Betsata’, deng saparu lai tulis ‘Betsaida’. Pintu Domba ju ada di \ft \+it Nehemia\+it* 3:1,32; 12:39. Kota Yerusalem ada pung banya pintu maso pi kota. Pintu laen-laen ada pung fungsi laen-laen. Dolu-dolu, dong biasa pake ini Pintu Domba ni, ko domba dong maso lewat di situ.\f* \v 3 Ada banya orang saki yang biasa batunggu di itu teras dong. Conto ke: orang buta, orang lumpu, deng orang yang sonde bisa bagarák. [Dong ada tunggu-tunggu kapan itu aer mulai bagarák. \v 4 Te satu-satu kali, Tuhan pung ana bua dari sorga maso pi dalam itu aer, ko bekin aer bagarák. Ais itu, sapa yang maso lebe dolo pi dalam itu aer, na, dia yang jadi bae dari dia pung panyaki.]\f + \fr 5:4 \ft Kata-kata dalam kurung ni, sonde ada dalam tulisan bahasa Yunani yang paling bae deng yang paling tua dong.\f* \p \v 5 Naa, di situ ada satu orang yang su saki 38 taon. \v 6 Ju Yesus lia itu orang ada tidor di situ. Dia tau itu orang su saki dari lama, ais Dia tanya bilang, “Bu, é! Mau jadi bae, ko?” \p \v 7 Dia manyao bilang, “Mau sa, Bos. Ma dia pung masala, andia: kalo aer su mulai bagarák, sonde ada orang yang koko kasi maso beta dalam aer. Kalo beta coba sandiri, na, su ada orang laen yang maso lebe dolo dari beta.” \p \v 8 Ju Yesus suru sang dia bilang, “Badiri su! Gulung ame lu pung tikar, ko pulang su.” \v 9 Yesus omong abis bagitu, ju itu orang jadi bae memang. Ais dia bangun, angka dia pung tikar, ju mulai jalan pulang. \p Itu hal pas kaná deng orang Yahudi pung hari sambayang. \v 10 Ais orang Yahudi dong pung bos-bos kasi tau sang itu orang yang baru bae bilang, “Weh! Lu tau, ko sonde? Ini hari ni, hari barenti karjá. Iko kotong pung atoran agama, sonde bole ada orang angka bawa tikar, te itu dia pung nama, karjá!”\x + \xo 5:10 \xt Nehemia 13:19; Yeremia 17:21\x* \p \v 11 Dia manyao bilang, “Aduu, bapa dong, é! Bapa dong jang mara. Te Orang yang bekin bae sang beta tu, yang parenta sang beta bilang, ‘Guling lu pung tikar, ko pulang su.’ ” \p \v 12 Ais dong tanya sang dia bilang, “Heh! Yang suru lu angka tikar tu, sapa?” \p \v 13 Ma itu orang yang baru bae tu, sonde kanál Yesus tu, sapa. Te Yesus su kaluar diam-diam, tagal ada banya orang di situ. \p \v 14 Sonde lama, ju Yesus nae katumu itu orang di Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Ais Yesus kasi tau bilang, “Dengar, é! Sakarang lu su bae. Jang bekin sala lai, ko biar lu jang dapa kaná hal yang lebe tar bae.” \p \v 15 Ais, itu orang pi cari orang Yahudi dong pung bos-bos, ju kasi tau bilang, “Yang bekin bae sang beta tu, Dia pung nama, Yesus.” \v 16 Andia ko dong mulai bekin sangsara sang Yesus, tagal Dia bekin bae orang, pas kaná di hari sambayang. \p \v 17 Ma Yesus kasi tau sang dong bilang, “Bagini. Beta pung Bapa sonde tau barenti karjá. Jadi Beta ju karjá jalan tarús.” \s1 Tuhan Yesus mangaku diri bilang, Dia tu, Tuhan Allah pung Ana \p \v 18 Tagal orang Yahudi dong pung bos-bos su cap bilang, Yesus ada langgar dong pung atoran hari barenti karjá, andia ko dong cari jalan lebe karás ko mau bunu bekin mati sang Dia. Lebe-lebe lai, Dia ju bilang, Tuhan Allah tu, Dia pung Bapa. Deng omong bagitu, Dia angka Dia pung diri sama ke Tuhan. \p \v 19 Ais Yesus kasi tau sang dong bilang, “Batúl! Beta kasi tau memang bilang, Beta sonde bisa bekin apa-apa dari Beta pung diri sandiri. Te Beta ni, Tuhan Allah pung Ana. Andia ko Beta cuma bisa bekin iko apa yang Beta lia Bapa ada bekin. Beta lia Beta pung Bapa bekin apa, na, Beta ju bekin iko bagitu. \v 20 Beta pung Bapa di sorga sayang mati sang Beta, andia Dia pung Ana. Dia ju kasi tunju sang Beta samua-samua yang Dia ada bekin. Nanti Dia mau kasi tunju sang Beta hal-hal yang lebe hebat lai, ko biar bosong lia, ais taheran-heran! \v 21 Beta pung Bapa kasi idop kambali orang mati. Bagitu ju, nanti Beta kasi idop yang batúl sang sapa sa, iko Beta pung mau. \v 22 Yang batúl, bagini: Bapa sandiri sonde putus hukuman kasi sang orang. Ma Dia su sarakan samua kasi sang Beta, te Beta ni, Dia pung Ana. Ais Beta yang putus bilang, orang ada bekin yang batúl, ko sonde. \v 23 Beta pung Bapa suka ko samua orang taro hormat sang Beta, sama ke dong ju taro hormat sang Dia. Te orang yang sonde taro hormat sang Beta, andia Dia pung Ana ni, na, dia ju sonde taro hormat sang Bapa yang su utus sang Beta. \p \v 24 Batúl! Beta kasi tau memang. Orang yang dengar Beta pung omong, deng parcaya sang Tuhan Allah yang utus sang Beta, na, dia su dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Tuhan sonde hukum sang dia lai. Te itu orang sonde kaná hukuman mati lai, ma dia su maso jadi orang yang idop tarús deng Tuhan. \v 25 Batúl! Beta kasi tau memang. Dia pung waktu su deka-deka datang, andia su mulai sakarang ni, ko orang mati dengar suara dari Beta, andia Tuhan pung Ana. Te orang yang dengar deng tarima bae Beta pung omong, nanti dia dapa idop yang batúl. \v 26 Samua idop baꞌakar di Beta pung Bapa. Dia ju kasi sang Beta idop yang batúl. Te Beta ni, Dia pung Ana na. \v 27 Beta pung Bapa ju kasi hak deng kuasa sang Beta ko putus samua orang pung hukuman, tagal Beta ni, andia Manusia Tulen. \v 28 Bosong jang heran, te sadiki lai samua orang mati nanti dengar Beta pung suara. \v 29 Ais dong nanti idop kambali. Ju dong kaluar dari kuburan. Orang yang dolu bekin yang bae, dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ma orang yang dolu bekin yang jahat, kaná hukum tarús.”\x + \xo 5:29 \xt Daniel 12:2\x* \s1 Ada banya saksi yang kasi tau soꞌal Tuhan Yesus \p \v 30 Yesus omong tamba bilang, “Beta sonde bisa bekin apa-apa, kalo Beta balóm dengar dari Beta pung Bapa. Kalo Beta su dengar abis, baru Beta putus orang pung parkara. Tagal itu, apa yang Beta putus tu, batúl. Te Beta sonde coba iko Beta pung mau sandiri sa, ma iko Beta pung Bapa pung mau. Ko Dia yang utus sang Beta na! \p \v 31 Kalo cuma Beta sandiri yang kasi tau soꞌal Beta pung diri sa, na, Beta pung omong tu, sonde sah. \v 32 Ma ada orang laen yang jadi saksi soꞌal Beta. Deng Beta tau dong omong yang batúl soꞌal Beta. \v 33 Bosong parná utus orang ko pi tanya sang Yohanis Tukang Sarani. Ju dia omong yang batúl soꞌal Beta.\x + \xo 5:33 \xt Yohanis 1:19-27, 3:27-30\x* \v 34 Padahal Beta sonde parlú manusia pung rekomendasi. Ma Beta kasi inga ini hal dong, ko bosong bisa dapa salamat dari bosong pung sala-sala. \v 35 Yohanis pung omong tu, sama ke satu lampu yang manyala taráng. Waktu dia pung taráng masi manyala, bosong pung hati sanáng. \p \v 36 Padahal ada Orang yang lebe hebat dari Yohanis yang omong yang batúl soꞌal Beta. Andia Beta pung Bapa di sorga yang su sarakan banya tugas sang Beta, ko Beta kasi jalan sampe abis. Ini tugas dong ni yang kasi tunju bukti bilang, Bapa yang ada utus sang Beta. \v 37 Deng Dia yang utus sang Beta, omong yang batúl soꞌal Beta ju. Naa, bosong sandiri balóm parná dengar langsung Dia pung suara, ko, lia langsung Dia pung rupa.\x + \xo 5:37 \xt Mateos 3:17; Markus 1:11; Lukas 3:22\x* \v 38 Tuhan pung Kata-kata sonde idop di bosong pung hati, tagal bosong sonde parcaya sang Beta, yang Dia utus. \v 39 Bosong suka pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan Barisi, tagal bosong pikir di situ nanti bosong katumu jalan ko dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Padahal itu Tulisan dong tu, ada kasi tau soꞌal Beta. \v 40 Ma bosong sonde mau datang di Beta, ais maso jadi Beta pung orang, ko biar bosong bisa dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. \p \v 41 Beta sonde parlú ko orang angka-angka sang Beta. \v 42 Ma Beta tau parsís bosong pung dalam hati. Andia ko Beta tau bilang, bosong sonde ada pung kasi-sayang sang Tuhan Allah. \v 43 Beta datang di ini dunya, tagal Beta pung Bapa yang pegang kuasa ada utus sang Beta datang. Ma bosong sonde tarima sang Beta. Padahal kalo ada orang laen yang datang pake dia pung kuasa sandiri, bosong tarima bae sang dia. \v 44 Bosong satu deng satu suka makan puji. Ma bosong sonde toe kalo Tuhan Allah ada puji sang bosong, ko sonde. Padahal Dia tu, Tuhan! Sonde ada yang laen lai. Jadi, kalo bosong sonde toe sang Dia, karmana ko bosong bisa parcaya sang Dia? \p \v 45 Jang pikir bilang, Beta yang lempar sala sang bosong di Beta pung Bapa pung muka. Sonde. Yang lempar sala sang bosong tu, andia baꞌi Musa. Padahal bosong ada baharap sang dia, tagal dia yang kasi bosong Tuhan pung Atoran. \v 46 Naa, kalo bosong parcaya batúl sang Musa, tantu bosong ju parcaya sang Beta. Te dia ada tulis soꞌal Beta. \v 47 Ma tagal bosong sonde parcaya batúl sang apa yang dia tulis, karmana ko bosong mau parcaya apa yang Beta omong? Sonde mungkin, to!” \c 6 \s1 Tuhan Yesus kasi makan lima ribu orang lebe \r (Mateos 14:13-21; Markus 6:30-44; Lukas 9:10-17) \p \v 1-4 Ais itu, orang Yahudi pung hari bae ‘Paska’ su deka-deka. Ju Yesus dong pi dano Galilea pung sablá. (Itu dano pung nama laen, andia, ‘dano Tiberias’.) Banya orang iko sang Dia pi sana, tagal dong lia tanda-tanda heran yang Dia su bekin waktu Dia bekin bae orang saki dong. Sampe di dano pung sablá, ju Yesus deng Dia pung ana bua dong nae pi satu gunung kici. Ais dong dudu di situ. \p \v 5 Waktu Yesus lia ada banya orang datang bakumpul, ju Dia tanya sang Dia pung ana bua satu, nama Filipus bilang, “Kotong bisa béli makan di mana, ko kasi makan ini orang dong?” \v 6 Memang Yesus su tau Dia mau bekin karmana. Ma Dia omong bagitu ko mau tes sang Filipus. \p \v 7 Ju Filipus manyao bilang, “Aweꞌ! Biar satu tukang ada karjá dua ratus hari ju, ma dia pung gaji masi sonde cukup ko béli roti kasi sang dong samua! Biar tiap orang dapa roti sadiki ana ju, itu sonde akan cukup!” \p \v 8 Ais Yesus pung ana bua satu lai, nama Anderias, andia Simon Petrus pung adi, kasi tau sang Yesus bilang, \v 9 “Bapa! Ada satu ana di sini yang bawa roti lima bua, deng ikan dua ekor. Ma sonde mungkin itu cukup ko kasi makan orang bagini banya!”\f + \fr 6:9 \ft Tulisan bahasa Yunani asli tulis bilang, dong bekin ini roti dari \ft \+it krithinos\+it*. Alkitab bahasa Indonesia tulis bilang, ‘jelai’. Dia pung biji amper sama deng jagong rote.\f* \p \v 10 Di situ ada banya rumput. Ais Yesus suru Dia pung ana bua dong bilang, “Ator ko dong samua dudu.” Ju dong dudu. Itu waktu, orang pung banya lai! Yang laki-laki sa, kira-kira ada lima ribu orang. \p \v 11 Ais Yesus ame itu roti dong, ju Dia minta tarima kasi sang Tuhan. Tarús Dia bagi kasi Dia pung ana bua dong. Ju dong pi babagi kasi itu orang banya. Dia bekin yang sama deng itu ikan ju. Samua makan sampe kinyang. \p \v 12 Waktu samua su makan sampe kinyang, ju Yesus suru Dia pung ana bua dong bilang, “Kumpul ame itu makanan sisa dong, ko jang ada yang tabuang parcuma.” \v 13 Ais dong kumpul ame itu makanan sisa dong dari itu roti lima bua, sampe isi ponu di 12 bakul. \p \v 14 Waktu orang banya dong su lia tanda heran yang Yesus bekin tu, dong bilang, “Awii! Dia ni, pasti itu Jubir yang Tuhan su janji mau kirim datang.” \v 15 Yesus tau bilang, itu orang banya dong mau paksa sang Dia ko jadi raja. Ais Dia bangun jalan, ju Dia nae lebe jao lai di satu gunung kici, ko biar Dia bisa sandiri di situ. \s1 Tuhan Yesus jalan di atas aer \r (Mateos 14:22-33; Markus 6:45-52) \p \v 16 Waktu matahari baru tanggalám, Yesus pung ana bua dong jalan turun pi dano. \v 17 Yesus balóm datang bagabung deng dong. Ju dong nae pi satu parahu, ais mulai badayong pi kota Kapernaum, di dano pung sablá. Waktu dong mulai badayong tu, hari su galáp. \v 18 Ju aer dano mulai bagalombang pi-datang, tagal angin ribut ada fuu barmaen. \v 19 Waktu Yesus pung ana bua dong su badayong kira-kira lima kilo, ju dong dapa lia Dia ada jalan di atas aer. Dia datang deka-deka di dong pung parahu, ju dong taku mau mati. \p \v 20 Ma Yesus kasi tau bilang, “We! Jang taku! Te ini Beta ni.” \v 21 Tagal itu, dong su sonde taku lai. Ju dong mau-mau ko Dia nae parahu sama-sama deng dong. Sonde sangka-sangka, te itu parahu su sampe di dong pung tujuan. \s1 Orang dong ada cari-cari sang Tuhan Yesus \p \v 22-24 Dia pung beso, itu orang banya dong masi ada di dano pung sablá. Dong ada deka-deka deng itu tampa yang Yesus minta tarima kasi sang Tuhan Allah, ais kasi makan sang dong. Ju dong dapa tau bilang, kamaren cuma ada satu parahu di situ sa. Ma Yesus pung ana bua dong su pake itu parahu ko jalan kasi tenga itu tampa. Deng Yesus sandiri sonde nae itu parahu ko pi sama-sama deng Dia pung ana bua dong. \p Ma ada barapa parahu laen dari kota Tiberias yang pi-datang di itu tampa. Ais waktu itu orang banya dapa tau bilang, Yesus deng Dia pung ana bua su sonde ada di situ lai, ju dong nae itu parahu laen dong, ko pi cari sang Yesus di Kapernaum, di itu dano pung sablá. \s1 Tuhan Yesus sama ke Roti yang bawa idop \p \v 25 Ais dong katumu sang Yesus di dano pung sablá. Ju dong tanya sang Dia bilang, “Bapa Guru! Bapa sampe di sini, dari kapan?” \p \v 26 Yesus manyao bilang, “Yang batúl, bagini: bosong sonde cari sang Beta tagal bosong su lia tanda-tanda heran. Ma bosong cari sang Beta, tagal Beta kasi makan sang bosong, sampe bosong kinyang. \v 27 Dengar bae-bae! Jang cuma karjá ko dapa makanan yang nanti jadi busuk buang. Ada lebe bae bosong karjá ko dapa makanan yang batahan tarús, yang bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Te Beta ni, andia Manusia Tulen. Beta yang bisa kasi itu idop sang bosong. Te Bapa di sorga su sarakan itu hak sang Beta na.” \p \v 28 Ju dong tanya bilang, “Kalo bagitu, na, botong musti bekin karmana, ko biar botong bisa kasi jalan Tuhan pung karjá?” \p \v 29 Yesus kasi tau bilang, “Tuhan pung karjá tu, bagini: bosong musti parcaya sang Beta. Te Tuhan Allah tu, yang utus sang Beta.” \p \v 30 Ais dong tanya lai bilang, “Bapa mau kasi tunju tanda heran karmana, ko botong bisa lia deng parcaya sang Bapa? Tarús Bapa mau bekin apa kasi botong lai? \v 31 Conto ke, kotong pung nene-moyang dong makan roti \it manna\it* di tampa sunyi. Itu jadi sama ke ada tatulis di Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, ‘Dia kasi sang dong roti yang turun dari langit, ko dong makan.’ ”\x + \xo 6:31 \xt Kaluar dari Masir 16:4, 15; Lagu Puji dong 78:24\x* \p \v 32 Yesus bilang, “Beta kasi tau yang batúl, bagini: dolu, bukan baꞌi Musa yang kasi turun itu roti dari langit sang bosong pung nene-moyang dong. Te yang kasi turun tu, Beta pung Bapa di sorga. Sakarang Dia ju ada sadia kasi sang bosong roti dari langit. Ma ini roti ni, Roti yang batúl yang batahan tarús. \v 33 Te ini Roti dari Tuhan ni, andia, Yang turun dari sorga deng bawa idop kasi orang di ini dunya.” \p \v 34 Ais dong minta bilang, “Bapa! Na, kasi itu roti tarús sang botong doo!” \p \v 35 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Beta ni, andia itu Roti. Te Beta yang bawa idop yang batúl. Jadi orang yang maso jadi Beta pung orang, sonde akan lapar lai! Deng orang yang parcaya sang Beta, sonde akan aus lai! \p \v 36 Ma Beta parná kasi tau sang bosong bilang, biar bosong su lia sang Beta, ma bosong masi sonde parcaya sang Beta ju. \v 37 Padahal samua orang yang Beta pung Bapa su pili ko jadi Beta pung orang dong, nanti dong datang di Beta. Deng kalo ada orang datang di Beta, sonde mungkin Beta mau usir buang sang dia! \v 38 Te Beta turun datang dari langit. Beta datang ko bekin iko Beta pung Bapa pung mau, te Dia yang utus sang Beta na. Beta sonde mau cuma bekin iko Beta pung mau sandiri sa. \v 39 Deng Dia pung mau, bagini: dari samua orang yang Dia su pili ko jadi Beta pung orang dong, Dia mau ko Beta kumpul ame sang dong samua. Beta sonde bole kasi biar satu ju yang ilang. Ma nanti di hari kiamat, Beta musti kasi dong idop kambali. \v 40 Sama ke Beta bilang tadi, Beta pung Bapa mau ko samua orang yang kanál deng parcaya sang Beta, andia Dia pung Ana ni, na, dong bisa dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ais nanti di hari kiamat, Beta kasi idop kambali sang dong.” \p \v 41 Naa, orang Yahudi pung bos-bos mulai mangomel sang Dia, tagal Dia bilang, “Itu Roti dari Tuhan tu, andia Beta, yang turun dari sorga.” \p \v 42 Dong baꞌomong bilang, “Su karmana ni? Ini Orang ni, andia Yesus, bapa Yusuf pung ana, to? Botong kanál Dia pung mama-bapa dong. Jadi karmana ko sakarang Dia bilang, ‘Beta turun datang dari sorga’? Dapa dari mana?” \p \v 43 Yesus suru sang dong bilang, “Weh! Barenti mangomel di situ, é! \v 44 Beta pung Bapa di sorga yang utus sang Beta datang di sini. Sonde ada orang yang bisa datang di Beta, kalo Beta pung Bapa sonde antar bawa sang dia. Ais nanti di hari kiamat, Beta kasi idop kambali sang dong. \v 45 Tuhan pung jubir dolu-dolu dong parná tulis bilang, ‘Tuhan Allah mau ajar sang samua orang.’ Naa, samua orang yang dengar sang Bapa di sorga, deng balajar dari Dia, dong datang di Beta ko jadi Beta pung orang.\x + \xo 6:45 \xt Yesaya 54:13\x* \v 46 Beta ni, yang turun datang dari Tuhan Allah. Jadi cuma Beta sa yang parná lia sang Dia. Sonde ada satu orang laen ju yang parná lia langsung sang Bapa di sorga. \p \v 47 Batúl! Beta ju kasi tau memang sang bosong! Orang yang parcaya sang Beta, nanti dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. \v 48 Te Beta ni, andia Roti yang bawa itu idop tu. \v 49 Dolu bosong pung nene-moyang dong makan roti \it manna\it* waktu bajalan kuliling di tampa sunyi. Biar dong makan itu roti, ma lama-lama dong mati ju. \v 50 Ma Roti yang turun dari sorga sakarang ni, laen. Te samua orang bole makan. Dia pung arti bilang, samua orang yang parcaya sang Beta tu, dong sonde tapisa buang dari Tuhan Allah lai. \v 51 Te Beta ni, andia Roti yang bawa idop, yang turun datang dari sorga. Ais nanti kalo Beta mati, Beta sarakan Beta pung badan ko samua orang di ini dunya bisa idop. Ju orang yang makan dari itu Roti, dong tu dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.” \p \v 52 Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos mulai bakanjar satu deng satu bilang, “Aweꞌ! Dia omong apa tu? Karmana ko ini Orang bisa kasi Dia pung badan ko kotong makan?” \p \v 53 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Beta omong yang batúl. Deng Beta kasi tau bagini: Beta ni, Manusia Tulen. Orang yang mau idop yang batúl, musti taꞌika deng Beta. Jadi, kalo bosong sonde makan Beta pung badan, deng sonde minum Beta pung dara, na, sonde ada idop yang batúl di bosong.\f + \fr 6:53 \ft Waktu Yesus omong soꞌal makan Dia pung badan, deng minum Dia pung dara, na, Dia pung maksud bilang, orang musti parcaya sang Dia, deng idop taꞌika deng Dia tarús. Banding deng \ft \+it Yohanis\+it* 6:40.\f* \v 54 Te orang yang makan Beta pung badan, deng minum Beta pung dara, su dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Ais nanti di hari kiamat, ju Beta kasi idop kambali sang dia. \v 55 Te makanan yang batúl, andia Beta pung badan. Deng minuman yang batúl, andia Beta pung dara. \v 56 Jadi orang yang makan Beta pung badan, deng minum Beta pung dara tu, ada idop taꞌika deng Beta. Deng Beta ju taꞌika deng dia. \v 57 Bapa di sorga yang utus sang Beta tu, Dia idop batúl-batúl. Deng Beta ju dapa idop yang batúl dari Dia. Andia ko orang yang makan Beta pung badan, dia ju nanti dapa idop yang batúl dari Beta. \v 58 Naa, dolu bosong pung nene-moyang makan itu roti \it manna\it* yang turun dari langit. Biar dong makan itu roti, ma lama-lama dong mati ju. Ma Roti yang turun dari sorga sakarang ni, laen. Te orang yang makan ini Roti ni, nanti dapa idop yang batúl.” \p \v 59 Yesus ajar ini hal dong dalam orang Yahudi pung ruma sambayang satu di kota Kapernaum. \s1 Banya orang ondor diri dari Tuhan Yesus \p \v 60 Naa, ada banya orang yang iko sang Yesus. Ma waktu dong dengar Dia ajar bagitu, ju ada yang omong bilang, “Dia pung ajaran tu, barát, é! Sapa yang bisa tarima itu ajaran?” \p \v 61 Ma Yesus dapa tau dong ada bamangomel bagitu, ju Dia tanya bilang, “Ini ajaran bekin bosong susa, ko? \v 62 Karmana lai kalo nanti bosong lia Beta, Manusia Tulen ni, nae kambali pi sana, di Beta pung tampa dolu? \p \v 63 Tuhan pung Roh yang bawa idop yang batúl. Bukan orang pung badan yang bisa bawa itu idop yang batúl. Ma Beta pung Kata-kata dong baꞌakar dari Tuhan pung Roh. Jadi itu Kata-kata ju ada bawa idop yang batúl kasi orang dong. \v 64 Ma ada bosong saparu yang sonde parcaya sang Beta.” \p Yesus omong bagitu, tagal Dia su tau dari mula-mula sapa yang sonde parcaya, deng sapa yang nanti jual buang sang Dia. \v 65 Ju Dia omong tamba bilang, “Andia ko Beta su kasi tau sang bosong bilang, Beta pung Bapa di sorga musti buka jalan kasi orang dolo, baru itu orang bisa maso jadi Beta pung orang.” \p \v 66 Mulai itu waktu, ju ada banya dari Dia pung ana bua dong ondor diri dari Dia, te dong sonde mau iko sang Dia lai. \v 67 Ais Yesus tanya sang Dia pung ana bua dua blas orang tu bilang, “Ais bosong karmana? Mau ondor diri dari Beta ju, ko?” \p \v 68 Ma Simon Petrus manyao bilang, “Bos! Botong mau pi di sapa lai? Sonde ada orang laen lai yang bisa kasi tau sang botong, karmana ko botong bisa dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Cuma Bos sandiri sa! \v 69 Deng botong parcaya sang Bos. Te botong su tau bilang, Bos ni, andia Tuhan Allah pung Orang Barisi tu.”\x + \xo 6:69 \xt Mateos 16:16; Markus 8:29; Lukas 9:20\x* \p \v 70 Yesus kasi tau sang dong bilang, “Beta su pili ame bosong dua blas orang. Ma inga, é! Ada satu dari bosong yang ke setan!” \v 71 Yang Dia maksud tu, Yudas, andia Simon Iskariot pung ana. Yudas tu, satu dari Dia pung ana bua dua blas orang. Dia tu, yang nanti jual buang sang Yesus. \c 7 \s1 Tuhan Yesus deng Dia pung adi-adi dong \p \v 1 Ais itu, ju Yesus dong jalan kuliling di propinsi Galilea. Dia sonde mau pi jalan kuliling di propinsi Yudea, tagal ada orang Yahudi pung bos-bos di sana yang mau bunu bekin mati sang Dia. \v 2 Itu waktu, orang Yahudi pung pesta panen yang dong subu bilang, “Pesta Teng”, su deka-deka.\f + \fr 7:2 \ft ‘Pesta Teng’ tu, jalan sampe 8 hari. Itu pesta paling rame. Waktu itu pesta panen masi jalan, orang Israꞌel tenga tahan di bawa teng yang dong bangun di dong pung ruma. Itu teng kasi inga sang dong bilang, dolu dong pung nene-moyang ju ada tenga di bawa teng, waktu dong ada jalan kuliling di tampa sunyi. Itu teng ju sama ke teng yang orang kasi badiri dalam kabón waktu musim panen. Baca di \ft \+it Kaluar dari Masir\+it* 23:16; \+it Kapala Agama dong pung Atoran\+it* 23:33-36, 39-43; \+it Carita Ulang soꞌal Jalan Idop\+it* 16:13-15; \+it Sakaria\+it* 14:16-19.\f* \v 3 Ais Yesus pung adi-adi suru sang Dia bilang, “Lebe bae, Bu angka kaki dari sini, ko jalan pi Yudea. Ko biar orang yang iko sang Bu di sana ju bisa dapa lia hal-hal yang Bu ada bekin. \v 4 Te kalo satu orang mau ko banya orang lia dia pung hebat, na, dia jang bekin deng sambunyi-sambunyi. Tagal Bu ada bekin tanda heran macam-macam, ada lebe bae lai, kalo samua orang bisa dapa lia apa yang Bu ada bekin!” \v 5 Dia pung adi-adi dong omong bagitu, tagal dong sandiri sonde talalu parcaya deng Dia. \p \v 6 Ju Yesus manyao bilang, “Bagini. Sakarang Beta pung waktu balóm sampe. Ma kalo bosong mau pi, na, kapan-kapan ju bisa. \v 7 Orang di ini dunya dong sonde binci sang bosong. Ma dong binci mati sang Beta, tagal Beta buka ko kasi tunju abis dong pung bekin-bekin tu. Te dong pung hati jahat. \v 8 Kotong pung hari bae agama tu, su deka-deka datang. Biar bosong sa yang nae pi Yerusalem dolo. Beta balóm mau pi, te dia pung waktu balóm pas.” \v 9 Dia omong abis bagitu, ju Dia tenga di propinsi Galilea sa. \s1 Tuhan Yesus iko hari bae agama Yahudi \p \v 10 Ma waktu Dia pung adi-adi dong su barangkat ko pi iko orang Yahudi pung hari bae di Yerusalem, Yesus ju iko pi. Ma Dia pi sambunyi-sambunyi, ko biar orang sonde tau. \v 11 Di Yerusalem, waktu hari bae, orang Yahudi pung bos-bos ada cari-cari sang Dia. Dong batanya bilang, “Itu Orang ada di mana, é?” \p \v 12 Banya orang ada bakusu-kusu soꞌal Dia. Saparu bilang, “Dia tu, orang bae.” \p Saparu lai bilang, “Sonde! Dia tu, tukang putar-balek yang suka tipu orang banya dong.” \v 13 Ma sonde ada yang barani omong taráng-taráng soꞌal Yesus, tagal dong taku deng itu bos-bos dong. \p \v 14 Pas di teng-tenga itu hari bae, ju Yesus maso pi dalam Ruma Sambayang Pusat. Ais Dia mulai mangajar di situ. \v 15 Ju orang Yahudi dong pung bos-bos heran bilang, “Ini Orang sonde parná balajar banya sama ke kotong. Ma akurang ko Dia tau banya hal bagini?” \p \v 16 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Dengar, é. Hal-hal yang Beta ajar dong, bukan dari Beta sandiri, ma dari Dia yang utus sang Beta. \v 17 Orang yang batúl-batúl mau bekin iko Tuhan Allah pung mau, dia nanti dapa tau, Beta pung ajaran dong tu, batúl-batúl datang dari Tuhan, ko, cuma datang dari Beta sandiri sa. \v 18 Te orang yang cuma omong pake dia pung kuasa sandiri, dia cuma mau cari nama sa. Ma orang yang mau angka nama bae dari orang yang utus sang dia tu, pasti omong jujur. Deng dia sonde ada pung putar-balek. \v 19 Baꞌi Musa su kasi Tuhan pung Atoran dong sang bosong. Ma bosong sonde bekin iko. Jadi akurang ko bosong ada cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta?” \p \v 20 Ais orang banya dong tanya bilang, “Lu omong apa, ni? Mangkali lu ada takaná setan, ko? Sapa yang ada cari jalan ko mau bunu sang lu?” \p \v 21 Ju Yesus manyao bilang, “Bagini. Beta baru bekin satu tanda heran di hari sambayang sa, ma bosong samua su kakodok. \v 22 Ma satu-satu kali, bosong ju karjá di hari sambayang, ke bagini: baꞌi Musa su kasi turun sunat pung atoran bilang, kalo orang barana ame ana laki-laki, na, dia pung dalapan hari, bosong musti sunat sang itu ana. Biar lai itu hari tu, pas kaná deng hari sambayang, bosong musti sunat sang dia. (Ma iko yang batúl, itu atoran lebe tua dari baꞌi Musa. Te Tuhan Allah su kasi itu atoran lebe dolo kasi sang baꞌi Abraham.)\x + \xo 7:22 \xt Carita Mula-mula 17:10; Kapala Agama dong pung Atoran 12:3\x* \v 23 Jadi, kalo sunat satu ana pas di hari sambayang sa sonde langgar Musa pung atoran, na, akurang ko bosong mara sang Beta tagal Beta bekin bae orang lumpu pas di hari sambayang? Sonde maso akal, to!?\x + \xo 7:23 \xt Yohanis 5:9\x* \v 24 Jang nilei orang gara-gara hal-hal yang bosong cuma bisa lia deng bosong pung mata sa. Pikir panjang ko timbang samua-samua deng bae-bae dolo, ais baru bosong putus yang batúl.” \s1 Tuhan Yesus tu, andia Kristus, ko? \p \v 25 Ais itu, ada barapa orang dari kota Yerusalem batanya bilang, “Ini Orang ni, yang dong ada cari-cari ko mau bunu, ko? \v 26 We, hebat, ó! Te Dia ada omong taráng-taráng di orang banya pung muka. Ma sonde ada yang suru ko Dia paróp Dia pung mulu. Iko bosong, karmana? Kira-kira yang pegang kuasa dong su tau, ko sonde, bilang, ini Orang ni, andia Kristus yang Tuhan su janji memang ko mau kirim datang, ko? \v 27 Ma dia pung masala, bagini: nanti, kalo Tuhan kirim datang sang Kristus, sonde ada orang yang tau Dia dari mana. Ma botong su tau ini Orang dari mana.” \p \v 28 Itu waktu, Yesus masi ajar orang di Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Waktu dengar itu orang dong omong bagitu, ju Dia tanya sang dong pake suara karás bilang, “Bosong pikir kata, bosong kanál sang Beta, deng tau parsís Beta datang dari mana, ko? Beta ni, sonde datang di sini iko Beta pung mau sandiri. Te yang utus sang Beta tu, batúl-batúl ada. Deng bosong sonde kanál sang Dia. \v 29 Ma Beta kanál sang Dia, te Beta datang dari Dia, deng Dia yang utus sang Beta.” \p \v 30 Ais ju dong coba tangkap sang Dia. Ma sonde ada yang bisa pegang ame sang Dia, te Dia pung waktu balóm pas. \v 31 Dari itu orang banya di situ dong, ada banya ju yang parcaya sang Dia. Dong baꞌomong bilang, “Ini Orang su bekin banya tanda heran. Ais nanti, kalo Kristus datang, sonde mungkin Dia bekin lebe dari ini Orang, to?” \s1 Dong suru orang pi tangkap sang Tuhan Yesus \p \v 32 Di itu orang banya pung teng-tenga, ada barapa orang dari partei agama Farisi ju. Dong dapa dengar orang banya ada bakusu-kusu itu hal dong soꞌal Yesus. Ais dong, deng kapala agama Yahudi pung bos-bos kirim Ruma Sambayang Pusat pung tukang jaga barapa orang, ko pi tangkap ame sang Yesus. \p \v 33 Ju Yesus kasi tau bilang, “Beta pung waktu ko ada sama-sama deng bosong, tenga sadiki sa. Te sonde lama lai, Beta pulang kambali pi Dia yang utus sang Beta. \v 34 Ais nanti bosong mau cari sang Beta, ma bosong sonde katumu. Te Beta mau pi satu tampa yang bosong sonde bisa iko.” \p \v 35 Ais ju orang Yahudi pung bos-bos dong batanya satu deng satu bilang, “Kira-kira ini Orang ada mau pi mana? Dia pi tampa mana, yang botong sonde bisa katumu sang Dia? Dia mau pi sambunyi di orang Yahudi yang idop tasiar di luar negrí, ko? Dia mau pi ajar orang yang pake bahasa Yunani di sana, ko? Ko, karmana? \v 36 Dia pung maksud apa, ko Dia omong bilang, ‘Bosong mau cari sang Beta, ma bosong sonde katumu.’ Deng, ‘Beta mau pi satu tampa yang bosong sonde bisa iko’?” \s1 Aer yang bawa idop \p \v 37 Pas di pesta pung hari tarahir, yang jadi hari paling bésar tu, ju Yesus badiri, ko batarea bilang, “Dengar, ó! Sapa yang aus, na, biar dia datang di Beta ko minum!\x + \xo 7:37 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 23:36\x* \v 38 Te kalo ada yang parcaya sang Beta, na, datang minum sa! Te Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis bilang, ‘Aer yang bawa idop nanti maspurak kaluar dari orang parcaya dong pung dalam hati.’ Ais dong dapa idop yang batúl. Deng bagitu, dong ju tolong orang laen ko dapa itu idop yang batúl.”\x + \xo 7:38 \xt Yeskial 47:1-12; Sakaria 14:8; Nehemia 9:15, 19-20\x* \p \v 39 Naa, Yesus ada omong soꞌal Tuhan pung Roh, tagal samua orang yang parcaya sang Yesus nanti tarima itu Roh. Ma waktu Yesus omong bagitu, dong balóm tarima itu Roh, tagal Tuhan balóm kasi. Tuhan memang balóm kasi, tagal Dia balóm angka nae tinggi-tinggi sang Yesus. \s1 Orang dong mulai tabagi-bagi tagal Tuhan Yesus \p \v 40 Banya orang di situ dengar Yesus omong bagitu. Ju ada yang baꞌomong bilang, “Pasti ini Orang ni, Tuhan Allah pung Jubir yang Dia su janji memang dari dolu!”\x + \xo 7:40 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 18:18-19\x* \p \v 41 Ada saparu lai, yang bilang, “Sonde! Dia ni, andia Kristus, yang Tuhan su tunju memang dari dolu!” \p Ma ada saparu lai, yang protes bilang, “Sonde bisa! Te Kristus tu, bukan orang Galilea. Batúl, to? \v 42 Te Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis bilang, Kristus tu, raja Daud pung turunan. Di tampa laen ju ada tatulis bilang, Dia tu, orang Betlehem, andia raja Daud pung kampong. Bagitu, to?”\x + \xo 7:42 \xt 2 Samuel 7:12; Mika 5:2\x* \v 43 Jadi orang dong mulai tabagi-bagi tagal Yesus. \v 44 Ada ju barapa orang yang mau tangkap ame sang Dia. Ma sonde ada yang pegang ame sang Dia. \s1 Orang Yahudi pung bos-bos sonde parcaya sang Tuhan Yesus \p \v 45 Ais itu, ju itu Ruma Sambayang Pusat pung tukang jaga dong yang datang ko mau tangkap sang Yesus, kambali datang di kapala agama Yahudi pung bos-bos deng orang Farisi dong. Ais, itu orang bésar dong tanya bilang, “Weh! Kanapa bosong sonde bawa datang sang Dia?” \p \v 46 Dong manyao bilang, “Awii! Sonde parná ada orang yang omong sama ke Dia!” \p \v 47 Itu orang Farisi dong tanya bilang, “Heh! Bosong ju su kaná tipu, ko? \v 48 Inga, é! Te sonde ada dari botong orang Farisi, ko, dari bos-bos yang parcaya sang Dia. Ia, to? Kalo itu orang bésar sonde parcaya, na, akurang ko bosong mau parcaya sang Dia? \v 49 Ma ini orang banya dong yang mau parcaya sang Dia, sonde tau Tuhan pung Atoran. Nanti Tuhan hukum barát sang dong!” \p \v 50 Ma di situ ju ada orang Farisi satu, nama Nikodemus. Dia tu, yang parná datang malam-malam ko baꞌomong deng Yesus. Ais dia tanya sang dong bilang,\x + \xo 7:50 \xt Yohanis 3:1-2\x* \v 51 “Karmana? Iko kotong pung atoran agama, kotong putus memang orang pung parkara dolo? Ko, kotong musti dengar sang dia dolo ko cari tau dia ada bekin apa, baru bisa putus dia pung parkara?” \p \v 52 Ju dong masparak sang dia bilang, “Weh! Lu ni, orang Galilea sama ke Dia, ko? Coba pareksa sampe alus-alus Tuhan pung Tulisan Barisi doo! Baca bae-bae ko lu tau bilang, sonde ada Tuhan pung jubir satu yang datang dari Galilea!” \s1 Satu parampuan yang maen serong \p \v 53 [Ju dong bubar, ko samua pulang.\f + \fr 7:53 \ft Alkitab bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae dong, sonde mua ini carita. Abad ka-10, baru ini carita mulai muncul di tulisan bahasa Yunani.\f* \c 8 \p \v 1 Ma Yesus pi gunung Saitun. \v 2 Dia pung beso papagi, ju Dia maso pi Ruma Sambayang Pusat pung kintal. Banya orang datang bakumpul di Dia. Ais Dia dudu ko mulai ajar sang dong. \p \v 3 Itu waktu, ada satu parampuan yang kaná tangkap basa waktu dia ada maen serong. Ju barapa guru agama deng barapa orang Farisi hela bawa sang dia pi sang Yesus. Ais dong paksa sang itu parampuan ko badiri di dong samua pung muka. \v 4 Ju dong kasi tau sang Yesus bilang, “Bapa Guru. Ini parampuan kaná tangkap basa waktu dia ada maen serong. \v 5 Naa, iko baꞌi Musa pung Atoran dong, ada parenta yang bilang, ‘Orang yang maen serong musti kaná hukum lempar sampe mati.’ Iko Bos, karmana?”\x + \xo 8:5 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 20:10; Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 22:22-24\x* \v 6 Dong mau coba hiki sang Dia, ko dong bisa lempar sala ko mau kasi jato sang Dia. \p Yesus sonde manyao langsung, ma Dia jongko ko tulis di tana, pake Dia pung ujung jari. \v 7 Dong tanya-tanya sang Dia tarús. Ais Dia badiri, ju kasi tau sang dong bilang, “Bagini. Kalo ada dari bosong yang sonde parná bekin sala, na, dia tu yang bisa lempar batu yang partama ko hukum sang ini parampuan.” \v 8 Ais Dia jongko ulang lai, ju tulis tamba di tana. \p \v 9 Waktu dong dengar Dia pung omong tu, dong jadi malu. Te dalam dong pung hati, dong tau bilang, dong ju ada parná bekin sala. Ais dong bubar satu-satu, mulai dari yang tua sampe yang muda. Lama-lama ju, tenga Yesus deng itu parampuan sandiri di situ. \v 10 Ais Yesus badiri lai, ju tanya bilang, “Hee? Ko dong ada di mana? Sonde ada orang laen di sini yang mau kasi sala ko hukum sang lu, ko?” \p \v 11 Ju dia manyao bilang, “Sonde ada, Bapa.” \p Ais Yesus kasi tau sang dia bilang, “Beta ju sonde mau hukum sang lu. Pulang su. Ma inga. Jang bekin sala lai!”]\f + \fr 8:11 \ft Alkitab bahasa Yunani yang paling tua deng yang paling bae dong, sonde mua ini carita. Abad ka-10, baru ini carita mulai muncul di tulisan bahasa Yunani.\f* \s1 Tuhan Yesus sama ke taráng kasi orang di ini dunya \p \v 12 Ais Yesus omong ulang lai deng orang banya dong bilang, “Beta ni, sama ke taráng kasi orang di ini dunya. Orang yang iko sang Beta sonde idop di galáp, ma dia tenga di taráng yang bawa idop yang batúl.”\x + \xo 8:12 \xt Mateos 5:14; Yohanis 9:5\x* \p \v 13 Ada barapa orang Farisi yang protes bilang, “Weh! Lu mau jadi saksi soꞌal Lu pung diri sandiri, ko? Sonde bisa! Te iko kotong pung atoran, musti orang laen yang jadi saksi kasi satu orang, bukan itu orang sandiri. Jadi botong sonde mau tarima, deng sonde mau parcaya.”\x + \xo 8:13 \xt Yohanis 5:31\x* \p \v 14 Yesus manyao bilang, “Bagini. Biar Beta jadi saksi kasi Beta pung diri sandiri, ma Beta pung omong tu, batúl. Te Beta sandiri yang tau parsís Beta asal dari mana, deng mau pi mana. Bosong sonde tau Beta dari mana, deng ju sonde tau Beta nanti mau pi mana. \v 15 Bosong nilei orang pake manusia pung ukuran. Ma Beta sonde pake manusia pung ukuran ko nilei satu orang ju. \v 16 Kalo Beta nilei orang, Beta pung ukuran tu, batúl. Te Beta sonde nilei sandiri, ma Beta bekin samua-samua sama-sama deng Beta pung Bapa yang utus sang Beta. \v 17 Jang lupa, te ada tatulis di bosong pung Atoran agama bilang, ‘Kalo ada dua orang saksi yang omong hal yang sama, na, itu sah.’ \v 18 Jadi bukan cuma Beta sandiri sa yang jadi saksi soꞌal Beta pung diri. Te Beta pung Bapa yang utus sang Beta ju ada jadi saksi yang omong soꞌal Beta.” \p \v 19 Dong tanya bilang, “Ko Lu pung Bapa tu, ada di mana?” \p Ju Yesus manyao bilang, “Bosong sonde kanál batúl sang Beta. Bosong ju sonde kanál sang Beta pung Bapa. Te kalo bosong kanál batúl sang Beta, tantu bosong kanál sang Dia ju.” \p \v 20 Ini samua ni, Yesus kasi tau waktu Dia mangajar di Ruma Sambayang Pusat, deka-deka di tampa yang dong pake ko kumpul doi kolekte. Sonde ada yang tangkap sang Dia, tagal dia pung waktu balóm pas. \s1 “Nanti Beta pi satu tampa yang bosong sonde bisa iko” \p \v 21 Yesus omong tamba sang dong bilang, “Nanti Beta kasi tenga sang bosong, ko pi tampa laen. Bosong nanti cari-cari sang Beta, ma sonde dapa, te bosong sonde ada pung hak pi itu tampa. Ais nanti kalo bosong mati, bosong masi pikol bosong pung sala.” \p \v 22 Ais orang Yahudi pung bos-bos batanya satu deng satu bilang, “Dia ada omong apa ni? Dia mau bunu diri, ko? Te Dia bilang, ‘Bosong sonde bisa pi itu tampa.’ ” \p \v 23 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Bosong dari bumi di bawa. Ma Beta dari langit di atas. Bosong orang dari ini dunya. Ma Beta bukan orang dari ini dunya. \v 24 Andia ko Beta kasi tau tadi bilang, nanti kalo bosong mati, bosong masi pikol bosong pung sala-sala dong. Te kalo bosong sonde parcaya bilang, Beta ni, andia Kristus, yang Tuhan su kirim datang, nanti kalo bosong mati, pasti bosong masi pikol bosong pung sala-sala dong.” \p \v 25 Ais dong tanya bilang, “Weh! Ko Lu ni, sapa?” \p Yesus manyao bilang, “Beta su kasi tau memang dari mula-mula.\f + \fr 8:25 \ft Bahasa Yunani di sini bisa ada dua arti. Yang satu, andia: ‘Beta su kasi tau memang dari mula-mula.’ Yang satu lai, andia: ‘Akurang ko Beta mau omong sang bosong?’\f* \v 26 Ada banya hal yang Beta bisa kasi tau soꞌal bosong. Bosong pung sala ju banya. Ma Beta sonde kasi tunju itu hal dong. Naa, Yang utus sang Beta datang di sini tu, kalo Dia omong, Dia cuma tau omong yang batúl sa. Deng Beta cuma kasi tau sang orang di ini dunya, hal-hal yang Beta su dengar dari Dia.” \v 27 (Dia pung maksud, Dia pung Bapa di sorga. Ma dong sonde tangkap ame Dia pung maksud.) \p \v 28 Ju Yesus omong tamba bilang, “Nanti kalo bosong su gantong sang Beta, Manusia Tulen ni, di atas kayu palang, baru bosong mangarti bilang, Beta ni, andia Kristus. Deng Beta sonde bekin apa-apa dari Beta sandiri, ma Beta cuma ajar hal-hal yang Bapa di sorga su ajar sang Beta. \v 29 Yang utus sang Beta ju ada sama-sama deng Beta tarús. Dia sonde parná kasi biar Beta sandiri, tagal Beta salalu bekin iko Dia pung mau.” \p \v 30 Waktu Yesus kasi tau ini hal dong, ju ada banya orang yang parcaya sang Dia. \s1 “Bosong ni, andia baꞌi Abraham pung turunan dong” \p \v 31 Ais ju Yesus kasi tau sang itu orang Yahudi dong yang parcaya sang Dia bilang, “Kalo bosong idop taꞌika deng Beta pung Kata-kata dong, deng bosong balajar tarús dari Beta, na, bosong jadi Beta pung ana bua yang batúl. \v 32 Ais bosong bisa dapa tau hal-hal yang batúl. Deng itu hal-hal yang batúl, yang kasi bebas sang bosong, ko bosong sonde usa jadi budak lai.” \p \v 33 Ais dong protes bilang, “Heh! Botong ni, bukan orang pung budak! Te botong ni, baꞌi Abraham pung turunan! Jadi akurang ko Lu omong bilang, nanti botong jadi bebas?”\x + \xo 8:33 \xt Mateos 3:9; Lukas 3:8\x* \p \v 34 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Yang Beta omong tu, batúl. Te samua orang yang idop bekin sala dong, su jadi sama ke satu budak yang cuma iko-iko sala pung mau sa. \v 35 Ma dia pung biasa, bagini: budak dong sonde biasa tenga tarús di satu ruma. Te cuma bos pung ana sa yang tenga tarús di situ. \v 36 Jadi, kalo Beta, andia Tuhan pung Ana, hapus buang bosong pung sala-sala dong, na, bosong su bebas, deng su sonde jadi sala pung budak lai. Deng bagitu, bosong bebas batúl, deng sonde usa iko sala pung mau lai! \p \v 37 Beta su tau bosong ni, andia baꞌi Abraham pung turunan. Biar bagitu, ma bosong maen cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta, tagal bosong sonde mau tarima Beta pung ajaran. Te di bosong pung hati, su sonde ada tampa lai ko simpan Beta pung Kata-kata. \v 38 Beta kasi tau hal-hal yang Beta su lia, yang Beta pung Bapa su kasi tunju sang Beta. Deng bosong bekin iko hal-hal yang bosong su dengar dari bosong pung bapa dong.” \s1 “Bosong pung bapa tu, andia setan pung bos” \p \v 39 Dong manyao bilang, “Botong ni, baꞌi Abraham pung turunan!” \p Yesus kasi tau bilang, “Kalo bosong jadi baꞌi Abraham pung turunan yang batúl, bosong musti conto ame sang dia. \v 40 Ma baꞌi Abraham sonde parná bekin jahat sama ke yang bosong bekin tu! Te bosong maen cari-cari jalan ko mau bunu bekin mati sang Beta. Padahal Beta ni, yang kasi tau sang bosong hal-hal yang batúl, yang Beta dengar dari Tuhan. \v 41 Bosong pung bekin, memang sonde lari jao dari bosong pung bapa.” \p Ma dong protes bilang, “Heh! Botong ni, ana sah! Jang bilang, botong ni, ana haram! Te botong pung Bapa, cuma satu sa, andia Tuhan Allah!” \p \v 42 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Ma kalo Tuhan Allah batúl-batúl jadi bosong pung Bapa, pasti bosong sayang sang Beta. Te Beta datang dari Dia, deng Beta ada di sini. Beta sonde datang iko Beta pung mau sandiri. Ma Beta datang, tagal Dia yang utus sang Beta. \v 43 Akurang ko bosong sonde mangarti Beta pung omong? Mangkali tagal bosong sonde mau dengar, na! \p \v 44 Bosong ni, satu model ke setan dong pung bos. Te bosong suka bekin iko dia pung mau! Dari mula-mula, dia tukang bunu orang. Dia lawan hal yang batúl, te dia su tola buang samua yang batúl. Kalo dia putar-balek, itu memang dia pung biasa. Te dia tu, tukang putar-balek, deng tukang omong kosong pung baꞌi! \v 45 Beta ni, yang kasi tau hal yang batúl. Ma bosong sonde parcaya sang Beta. \v 46 Coba! Sapa dari bosong yang bisa kasi tunju bukti bilang, Beta su bekin sala? Heran, é! Kalo Beta omong yang batúl, akurang ko bosong sonde mau parcaya sang Beta? \p \v 47 Naa, orang yang baꞌasal dari Tuhan Allah dengar sang Dia pung Kata-kata. Ma bosong ni, sonde baꞌasal dari Tuhan, andia ko bosong sonde suka dengar sang Beta.” \s1 “Baꞌi Abraham balóm ada, ma Beta su ada lebe dolo” \p \v 48 Orang Yahudi pung bos-bos manyao bilang, “Weh! Botong su omong batúl tu. Te botong su bilang, Lu ni, bukan orang Yahudi isi-isi, ma Lu orang Samaria. Lu ju su takaná setan!” \p \v 49 Ju Yesus manyao bilang, “Beta sonde takaná setan. Beta taro hormat sang Beta pung Bapa di sorga, ma bosong sonde taro hormat sang Beta. \v 50 Beta sonde angka-angka diri ko kasi tunju Beta pung hebat sandiri. Ma ada Satu yang mau kasi tunju Beta pung hebat. Biar Dia yang putus kalo Beta pung omong batúl, ko sonde. \p \v 51 Beta pung Kata-kata, memang batúl! Ais orang yang dengar deng bekin iko Beta pung Kata-kata dong, sonde akan mati.” \p \v 52 Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos kasi tau sang Dia bilang, “Sakarang botong su tau Lu omong gila, tagal Lu su takaná setan. Te baꞌi Abraham sandiri, mati. Tuhan pung jubir dolu-dolu dong, ju mati. Ma Lu bilang, ‘orang yang dengar deng bekin iko Beta pung Kata-kata dong, sonde akan mati.’ Memang Lu su gila! \v 53 Ko Lu pikir, Lu lebe hebat dari Abraham yang su mati? Ko, Lu lebe hebat dari Tuhan pung jubir yang su mati dong? Lu pikir, Lu ni, sapa?” \p \v 54 Ju Yesus manyao bilang, “Kalo Beta yang angka-angka diri, orang sonde mau tarima. Padahal bukan Beta yang angka-angka diri, ma Beta pung Bapa yang angka tinggi-tinggi sang Beta. Dia tu, yang bosong mangaku bilang, Dia jadi bosong pung Tuhan Allah. \v 55 Ma bosong sonde kanál sang Dia. Beta yang kanál bae. Kalo Beta bilang Beta sonde kanál sang Dia, Beta tukang omong kosong, sama ke bosong. Ma Beta kanál bae sang Dia, deng Beta ju bekin iko Dia pung Kata-kata. \v 56 Bosong pung baꞌi Abraham pung hati paling sanáng, waktu dia ada tunggu-tunggu mau lia Beta pung datang. Dia memang su dapa lia, ais dia puas.” \p \v 57 Orang Yahudi pung bos-bos kasi tau bilang, “Lu pung umur balóm sampe 50 taon ju! Ma Lu bilang Lu su dapa lia sang baꞌi Abraham. Batúl, ko?” \p \v 58 Ju Yesus manyao bilang, “Batúl! Te baꞌi Abraham balóm ada, ma Beta su ada lebe dolo.” \p \v 59 Ais, itu orang dong angka batu ko mau lempar sang Dia, tagal Dia angka diri sama ke Tuhan. Ma Dia jalan sambunyi-sambunyi ko kaluar dari Ruma Sambayang Pusat pung kintal.\x + \xo 8:59 \xt Yohanis 5:18\x* \c 9 \s1 Tuhan Yesus bekin bae satu orang buta \p \v 1 Ais itu, Yesus dong ada jalan. Ju Dia lia satu orang buta, yang su buta memang dari lahir. \v 2 Ais Yesus pung ana bua dong tanya bilang, “Bapa Guru! Sapa yang bekin sala, sampe ini orang jadi buta bagini? Gara-gara dia sandiri ko, tagal dia pung mama-bapa?” \p \v 3 Yesus manyao bilang, “Ini orang buta sonde bekin sala. Deng dia pung mama-bapa ju sonde bekin sala ko dia jadi buta. Dia lahir bagitu, ko biar samua orang bisa dapa lia Tuhan pung bekin bae di dia. \v 4 Tuhan Allah yang utus sang Beta. Jadi kotong musti usaha ko kasi jalan Dia pung karjá waktu taráng masi ada. Te nanti galáp su datang, orang sonde bisa karjá lai. \v 5 Waktu Beta masi ada di ini dunya, Beta sama ke taráng yang bacaya kasi samua orang.”\x + \xo 9:5 \xt Mateos 5:14; Yohanis 8:12\x* \p \v 6 Yesus omong abis bagitu, ju Dia sumbur luda di tana. Ais Dia jongko, ko edok bekin lompor. Ju dia samér itu lompor di itu orang buta pung mata. \v 7 Ais Dia pasán bilang, “Pi di kolam Siloam, ko cuci lu pung muka di situ.” (Dalam bahasa Ibrani, \it Siloam\it* pung arti bilang, ‘kirim datang’.) Ais, itu orang buta pi sana, ju dia cuci dia pung muka. Waktu dia bale datang, dia su bisa dapa lia!\x + \xo 9:7 \xt Carita Mula-mula 49:10; 2 Raja-raja dong 20:20; Yesaya 8:6\x* \p \v 8 Ais itu, ju itu orang pung tatangga dong, deng yang parná lia dia jadi tukang minta-minta, mulai batanya bilang, “We! Ini ni, orang buta yang dolu maen dudu minta-minta, to?” \p \v 9 Orang saparu bilang, “Hoo! Andia dia su!” \p Orang saparu laen bilang, “Sonde! Dia tu, cuma mirip-mirip ke itu satu sa!” \p Ma itu orang sandiri kasi tau sang dong bilang, “Sonde! Ini beta su! Yang dolu buta tu!” \p \v 10 Ais dong tanya sang dia bilang, “Karmana sampe lu su bisa dapa lia ni?” \p \v 11 Ju dia manyao bilang, “Bagini! Itu Orang yang nama Yesus tu, bekin lompor, ais Dia taro di beta pung mata. Ju Dia suru sang beta bilang, ‘Pi di kolam Siloam, ko cuci lu pung muka di situ.’ Ais beta bekin iko. Andia ko sakarang beta su bisa dapa lia!” \p \v 12 Ais dong tanya sang dia bilang, “Ko itu Orang ada di mana?” \p Dia manyao bilang, “Tau lai ni!” \s1 Orang Farisi dong pareksa orang yang parná buta tu \p \v 13-14 Naa, itu hari, waktu Yesus bekin lompor, ju bekin orang buta bisa dapa lia tu, jato kaná di orang Yahudi pung hari barenti karjá. Ju dong antar bawa itu orang yang parná buta tu, ko pi mangada di partei agama Farisi pung orang dong. \v 15 Ais, itu orang Farisi dong tanya sang dia bilang, “Coba lu kasi tau doo! Akurang ko lu sakarang su bisa dapa lia?” \p Dia manyao bilang, “Bagini. Itu Orang taro lompor di beta pung mata. Ais beta pi cuci beta pung muka. Sakarang beta su bisa dapa lia.” \p \v 16 Ada orang Farisi saparu bilang, “Itu Orang yang bekin bae sang lu tu, bukan dari Tuhan Allah. Botong tau, tagal Dia su langgar atoran soꞌal hari barenti karjá.” \p Ada saparu lai yang bilang, “Karmana sampe orang yang bekin sala bisa bekin tanda-tanda heran bagitu?” Ais dong deng dong bakanjar sampe tapica-pica. \p \v 17 Jadi dong tanya ulang sang itu orang yang dolu buta bilang, “Iko lu, itu Orang yang buka ame lu pung mata tu, orang model ke karmana?” \p Dia manyao bilang, “Iko beta, na, Dia tu, Tuhan pung jubir satu.” \p \v 18 Ma orang Yahudi pung bos-bos dong sonde parcaya bilang, itu orang tu, parná buta, ais sakarang su bisa dapa lia. Ju dong suru pi pange dia pung mama-bapa ko datang mangada. \v 19 Waktu dong su datang, itu bos-bos tanya bilang, “Ini satu ni, bosong pung ana, ko? Batúl, ko sonde, dia su buta memang dari lahir? Ais karmana ko sakarang dia su bisa dapa lia?” \p \v 20 Itu orang pung mama-bapa manyao bilang, “Dia ni, memang botong pung ana. Deng dia su buta memang dari lahir. \v 21 Ma botong sonde tau, dia pake apa ko sakarang su bisa dapa lia. Sapa yang buka dia pung mata, botong ju sonde tau. Dia tu, su bésar. Tanya langsung sa, te dia bisa carita sandiri!” \v 22 Dong omong bagitu, tagal dong taku sang orang Yahudi pung bos-bos dong. Tagal dong tau bilang, itu bos-bos su basakongkol bilang, “Kalo ada orang mangaku bilang, Yesus tu, andia Kristus, na, botong musti usir buang itu orang yang mangaku bagitu dari kotong orang Yahudi pung ruma sambayang.” \v 23 Andia ko itu orang pung mama-bapa manyao bilang, “Dia su bésar. Tanya langsung sang dia sa.” \p \v 24 Ais dong pange ulang sang itu orang yang dolu buta tu. Ju dong bilang, “Bagini! Lu musti omong jujur di Tuhan Allah pung muka ko jaga Dia pung nama bae. Te botong tau parsís, Yesus tu, orang jahat.” \p \v 25 Orang yang parná buta manyao bilang, “Bapa dong jang mara, é! Te beta sonde tau kalo Dia tu, orang jahat, ko sonde. Yang beta tau parsís, andia, dolu beta buta; ma sakarang beta su bisa dapa lia.” \p \v 26 Dong tanya sang dia bilang, “Ko Dia bekin apa sang lu? Dia buka lu pung mata karmana?” \p \v 27 Ju dia manyao bilang, “Hee! Ko tadi beta su carita, ma bosong sonde mau dengar. Akurang ko bosong mau beta carita ulang lai? Mangkali bapa dong ju mau jadi Dia pung ana bua, ko?” \p \v 28 Ais dong maki-maki sang dia, ju dong bilang, “Biar ko lu sa yang jadi Dia pung ana bua! Te botong ni, baꞌi Musa pung ana bua dong. \v 29 Botong tau Tuhan Allah baꞌomong deng Musa. Ma botong sonde tau itu Orang tu, datang dari lobang mana.” \p \v 30 Orang yang dolu buta manyao bilang, “Heran, é! Bosong sonde tau Dia datang dari mana. Padahal Dia yang buka beta pung mata ko sakarang beta su bisa dapa lia. \v 31 Kotong samua tau bilang, Tuhan Allah sonde dengar sang orang jahat, to? Ma Tuhan dengar sang orang hati lurus, yang idop bekin iko Dia pung mau.\x + \xo 9:31 \xt Lagu Puji dong 66:18, 19\x* \v 32 Mulai dari Tuhan Allah bekin langit deng bumi sampe sakarang ni, balóm parná ada satu carita ju, soꞌal orang yang bekin bae orang yang su buta dari lahir, ko dia bisa dapa lia. \v 33 Jadi, kalo Yesus bukan datang dari Tuhan Allah, pasti Dia sonde bisa bekin apa-apa, to?” \p \v 34 Ju dong manyao bilang, “Weh! Lu ni, orang jahat dari lu pung mama barana ame sang lu! Karmana sampe lu pikir lu bisa ajar bale sang botong?” Ais ju dong usir buang sang dia dari dong pung ruma sambayang. \s1 Orang yang hati buta \p \v 35 Waktu Yesus dapa dengar dong su usir buang itu orang yang parná buta dari ruma sambayang, ju Dia pi cari sang itu orang, sampe dapa. Ju Dia bilang, “Karmana! Lu parcaya sang Manusia Tulen, ko?” \p \v 36 Dia tanya bale bilang, “Ko Dia tu, sapa, Bos? Tolong kasi tau dolo, ko biar beta bisa parcaya sang Dia.” \p \v 37 Ju Yesus kasi tau bilang, “Lu su katumu sang Dia. Dia tu, andia Beta ni, yang sakarang ada baꞌomong deng lu.” \p \v 38 Ais, itu orang bilang, “Bos, beta parcaya!” Ju dia tikam lutut ko sémba sang Yesus. \p \v 39 Ais Yesus kasi tau sang dia bilang, “Beta datang di ini dunya ko kasi tunju orang pung sala-sala dong, ko biar orang buta bisa dapa lia, deng orang yang bisa lia jadi buta.” \p \v 40 Di situ ada barapa orang Farisi yang dengar Dia pung omong tu. Ju dong tanya bilang, “Karmana, ni? Su jalás-jalás, botong sonde buta, to?” \p \v 41 Yesus manyao bilang, “Bagini. Kalo bosong memang buta, na, sonde ada yang kasi sala sang bosong. Ma bosong bilang, bosong tu, orang yang bisa lia. Andia ko bosong masi pikol bosong pung sala.” \c 10 \s1 Umpama soꞌal gambala deng dia pung domba \p \v 1 Yesus omong pake satu umpama bilang, “Yang Beta kasi tau sang bosong ni, batúl. Domba ada pung kandang. Kalo ada orang yang sonde maso lewat pintu, ma nae ko maso lewat pagar, na, su jalás, dia tu, pancuri. \p \v 2 Ma yang maso iko pintu tu, andia domba pung gambala yang piara sang dong. \v 3 Tukang jaga pintu kanál itu gambala, ais buka pintu kasi sang dia. Domba dong ju kanál itu gambala pung suara. Ais, kalo dia pange dong pung nama satu-satu, dong iko sang dia pi luar. \v 4 Waktu dia antar sang dong kaluar, dia jalan di muka. Domba dong iko dari balakang, tagal dong kanál dia pung suara. \v 5 Kalo ada orang yang domba dong sonde kanál, na, dong sonde iko sang dia. Ma dong lari fuik, tagal dong sonde kanál orang asing pung suara.” \p \v 6 Biar Yesus carita itu umpama kasi sang dong, ma dong sonde mangarti Dia pung maksud ju. \s1 Tuhan Yesus sama ke gambala yang bae \p \v 7 Ais Yesus kasi tau tamba sang dong bilang, “Yang Beta kasi tau sang bosong ni, batúl. Beta sama ke pintu di domba pung kandang. \v 8 Samua orang yang datang lebe dolo dari Beta, dong sama ke pancuri. Biar dong pange-pange, ma domba dong sonde dengar sang dong. \v 9 Ais Beta sama ke itu pintu. Kalo ada yang mau maso lewat Beta, Tuhan Allah mau kasi salamat sang dia dari dia pung sala-sala dong. Itu sama ke dia maso pi Tuhan pung tampa, lewat Beta yang jadi dia pung pintu. Deng orang yang maso lewat Beta, dia jalan bebas pi mana sa, deng dapa makan-minum yang batúl.\x + \xo 10:9 \xt Lagu Puji dong 118:20\x* \v 10 Pancuri dong cuma bekin kaco sa, te dong datang ko curi, bunu bekin mati, deng kasi ancor buang orang pung idop. Ma Beta bawa idop yang paling bae, te Beta datang ko biar orang bisa idop tanáng, deng idop yang batúl. \p \v 11 Beta ju sama ke satu gambala yang bae. Te gambala yang bae su sadia sarakan dia pung diri sampe mati, ko biar dia pung domba dong bisa idop. \v 12 Ma orang karjá yang bukan itu domba dong pung tuan, kalo dia lia ada satu anjing utan datang, ju dia lari fuik, ko kasi tenga itu domba dong di situ. Ais, anjing utan tangkap ame sang domba, ju domba yang laen dong lari batasiram. \v 13 Itu orang karjá lari, tagal dia cuma karjá cari doi sa. Dia sonde toe ko mau jaga bae-bae sang itu domba dong. \p \v 14 Batúl! Beta sama ke gambala yang bae. Beta kanál deng Beta pung domba dong. Deng dong ju kanál sang Beta. \v 15 Itu sama ke Bapa di sorga kanál sang Beta, deng Beta ju kanál sang Dia. Beta ju su sadia sarakan Beta pung diri sampe mati, ko biar Beta pung domba bisa idop.\x + \xo 10:15 \xt Mateos 11:27; Lukas 10:22\x* \v 16 Ada Beta pung domba laen, yang balóm bagabung deng Beta pung domba di sini dong. Beta musti pi kumpul ame sang dong ju. Nanti kalo dong su dengar Beta pung suara, dong kanál memang. Ais ju dong datang bagabung ko jadi satu kumpul yang ada pung satu gambala. \p \v 17 Tagal itu, Beta pung Bapa di sorga sayang sang Beta. Te Beta su sadia sarakan Beta pung diri sampe mati, ko Beta bisa idop kambali. \v 18 Sonde ada orang yang paksa Beta ko mati, ma Beta sandiri yang sadia sarakan Beta pung diri sampe mati. Beta ada pung hak ko sarakan Beta pung diri. Beta ju ada pung hak ko ame kambali. Ini parenta ni, Beta su tarima dari Beta pung Bapa di sorga.” \p \v 19 Tagal dong dengar Yesus pung omong bagitu, ju orang Yahudi dong bakanjar ulang lai. \v 20 Ada banya dari dong yang bilang, “Weh! Ini orang ni, gila! Deng Dia ju takaná setan! Akurang ko bosong mau dengar ame sang Dia?” \p \v 21 Ma ada saparu lai yang bilang, “Ini bukan orang gila pung omong, to? Kata-kata bagitu tu, sonde parná kaluar dari setan pung mulu! Deng setan dong ju sonde bekin orang buta bisa dapa lia, to?” \s1 Orang Yahudi pung bos-bos sonde mau tarima sang Tuhan Yesus \p \v 22 Itu waktu, orang Yahudi ada mau bekin dong pung agama pung hari bae satu. Itu hari bae tu, jato kaná di musim dingin. Di itu pesta, orang Yahudi dong inga waktu orang laen su bekin kamomos sang Tuhan pung Ruma Sambayang Pusat di kota Yerusalem, ais dong bekin barisi ko tabis kambali.\f + \fr 10:22 \ft Sakarang ni, orang Yahudi dong subu itu hari bae bilang, \ft \+it Hanuka\+it*, yang jato deka-deka di hari Natal. Dia pung carita bagini: waktu taon 167 SM, ada satu jendral orang Siria, nama Antiokus Epifanes, yang bekin ancor kota Yerusalem. Dia ju bekin kamomos Ruma Sambayang Pusat, tagal dia bongkar buang meja korban di situ, ais dia kasi badiri dia pung barang songgo di situ. Tagal itu, orang Yahudi dong marontak. Ais tanggal 25, bulan \+it Kislef\+it*, taon 164 SM, dong bekin barisi kambali Ruma Sambayang Pusat, ju dong bekin satu acara ko tabis ulang.\f* \v 23 Yesus ada jalan kuliling dalam Ruma Sambayang Pusat pung kintal, di tampa yang dong subu bilang, ‘Ruma Loos Raja Soleman’. \v 24 Ju orang Yahudi pung bos-bos datang makarubu sang Dia bilang, “Weh! Botong musti tunggu tarús sampe kapan, baru botong bisa dapa tau? Kalo Bos ni, andia Kristus, na, tolong kasi tau taráng-taráng doo.” \p \v 25 Yesus manyao bilang, “Beta su kasi tau memang, ma bosong sonde mau parcaya. Padahal hal-hal yang Beta bekin, samua iko Beta pung Bapa pung parenta sa. Itu hal dong yang kasi tunju bilang, Beta ni, sapa. \v 26 Ma bosong sonde parcaya sang Beta, tagal bosong bukan Beta pung domba. \v 27 Te Beta pung domba yang batúl tu, kanál Beta pung suara. Dong ju iko sang Beta. Beta ju kanál sang dong. \v 28 Beta kasi sang dong idop yang batúl yang sonde tau putus-putus, deng dong ju sonde tapisa buang dari Tuhan. Sonde ada satu orang ju yang bisa rampas ame sang dong dari Beta. \v 29 Beta pung Bapa di sorga yang sarakan sang dong kasi Beta. Dia lebe hebat dari samua-samua. Andia ko sonde ada satu ju yang bisa rampas ame sang dong dari Dia pung tangan. \v 30 Te Beta pung Bapa deng Beta tu, satu.” \p \v 31 Dengar bagitu, ju orang Yahudi pung bos-bos angka batu satu kali lai, ko mau lempar bekin mati sang Yesus. \v 32 Ju Yesus kasi tau sang dong bilang, “Heh! Beta su kasi tunju banya hal yang bae dari Beta pung Bapa. Bosong ada pake hal bae yang mana, ko mau lempar bekin mati sang Beta?” \p \v 33 Dong manyao bilang, “Botong sonde lempar sang lu tagal lu bekin hal bae. Ma botong kasi hukum lempar sang lu tagal lu su hojat barát! Te lu cuma manusia, ma lu angka diri sama ke Tuhan Allah! Su talalu lai!”\x + \xo 10:33 \xt Kapala Agama dong pung Atoran 24:16\x* \p \v 34 Ju Yesus manyao bilang, “Karmana? Di itu Atoran Agama yang bosong pegang tu, ada tulis bilang, ‘Beta kasi tau memang bilang, bosong bos-bos ni, tuhan’.\x + \xo 10:34 \xt Lagu Puji dong 82:1, 2, 6\x* \v 35 Naa. Kotong su tau bilang, samua yang ada tatulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi tu, batúl, deng sonde bisa tahapus buang. Tuhan sandiri subu sang itu orang dong bilang, dong tu, ‘tuhan’. \v 36 Jadi karmana sampe bosong bisa bilang Beta ada hojat tagal Beta bilang Beta jadi Tuhan pung Ana? Sonde maso di akal! Te Bapa di sorga yang tunju ame sang Beta, deng Dia yang utus sang Beta datang di ini dunya. \v 37 Bagini. Kalo Beta sonde kasi jalan Beta pung Bapa pung karjá, na, bosong sonde usa parcaya sang Beta. \v 38 Ma Beta ada kasi jalan Dia pung karjá tarús. Jadi biar bosong sonde mau parcaya sang Beta, ma paling sadiki, bosong musti tarima tanda heran yang Beta bekin. Deng bagitu, bosong ju bisa mangarti bilang, Beta pung Bapa ada taꞌika deng Beta. Deng Beta ju ada taꞌika deng Dia.” \p \v 39 Ais dong coba ulang ko mau tangkap sang Dia, ma Dia lolos. \p \v 40 Ju Yesus pi ulang di kali Yarden pung sablá, di itu tampa partama yang dolu Yohanis sarani orang. Ais Dia tenga tahan di sana.\x + \xo 10:40 \xt Yohanis 1:28\x* \v 41 Banya orang datang cari sang Dia. Ju dong baꞌomong bilang, “Yohanis sonde bekin tanda heran apa-apa. Ma samua yang dia omong soꞌal ini Yesus ni, batúl, é!” \v 42 Ju banya orang parcaya sang Dia di sana. \c 11 \s1 Lasarus pung mati \p \v 1-2 Ada satu orang, nama Lasarus. Dia tenga di kampong Betania, sama-sama deng dia pung kaka parampuan dua, Maria deng Marta. (Naa, ini Maria ni, yang poꞌa minya wangi di Tuhan Yesus pung kaki, ais lap pake dia pung rambu sandiri.) Satu kali, Lasarus saki barát.\x + \xo 11:1-2 \xt Lukas 10:38-39; Yohanis 12:3\x* \v 3 Ju dia pung kaka parampuan dong kirim pasán sang Yesus bilang, “Bos pung tamán, andia Lasarus, ada saki barát.” \p \v 4 Waktu Yesus dengar itu pasán, ju Dia omong bilang, “Ini panyaki sonde bekin dia mati. Tuhan Allah ada mau pake ini hal ko kasi tunju Dia pung hebat. Ko biar nanti orang dong ju angka tinggi-tinggi sang Beta, andia Tuhan pung Ana.” \p \v 5 Naa, Yesus sayang sang Marta, Maria, deng dong dua pung adi Lasarus. \v 6 Waktu Dia dapa dengar bilang, Lasarus ada saki, Dia masi tenga dua hari lai di kali Yarden pung sablá. \v 7 Ais itu, Dia kasi tau sang Dia pung ana bua dong bilang, “Mari ko kotong pi ulang lai di Lasarus pung tampa di propinsi Yudea.” \p \v 8 Ma Dia pung ana bua dong protes bilang, “Bapa Guru. Baru-baru ni, orang Yahudi pung bos-bos mau lempar bekin mati sang Bapa di sana. Ma sakarang Bapa mau kambali pi sana lai, ko?” \p \v 9 Ju Yesus manyao bilang, “Jang taku, é! Tiap hari, matahari basinar dari pagi sampe sore. Itu ada 12 jam, to? Kalo jalan di taráng, orang sonde taꞌantok. Te taráng bacaya di ini dunya ko orang bisa lia. \v 10 Ma kalo orang jalan di galáp, dia taꞌantok ulang-ulang, te dia sonde ada pung taráng.”\f + \fr 11:10 \ft Yesus pung maksud bilang, “Beta ni, sama ke taráng. Jadi salama Beta masi ada sama-sama deng bosong, na, bosong aman sa.”\f* \p \v 11 Yesus omong abis bagitu, ju Dia kasi tau bilang, “Kotong pung tamán Lasarus su tidor. Ma nanti Beta kasi bangun sang dia.” \p \v 12 Ais Dia pung ana bua dong bilang, “Bapa. Kalo dia cuma tidor, dia pung arti, nanti dia jadi bae kambali, to?” \p \v 13 Dong omong bagitu, tagal dong pikir Yesus omong soꞌal tidor biasa. Padahal Dia ada omong soꞌal Lasarus pung mati. \v 14 Ais Yesus kasi tau taráng-taráng bilang, “Bagini. Lasarus su mati. \v 15 Beta sanáng Beta sonde ada di sana waktu dia balóm mati, ko biar bosong jang susa. Te apa yang mau jadi sakarang tu, bekin bosong bisa parcaya sang Beta. Mari ko kotong pi sana su!” \p \v 16 Ais ju Tomas, yang dong subu bilang, “ana bagambar”, kasi tau sang ana bua yang laen dong bilang, “Mari su! Lebe bae kotong samua iko pi, ko biar kotong mati sama-sama deng Dia.” \s2 Tuhan Yesus pi Betania, ais hibur sang Marta \p \v 17-19 Ais Yesus dong jalan pi kampong Betania. \p Naa, itu kampong pung jao cuma tiga kilo dari kota Yerusalem. Ju banya orang Yahudi datang dari sana ko mete deng hibur Marta deng Maria. \p Waktu Yesus dong sampe di sana, ju dong baru tau bilang, orang su kubur sang Lasarus ampa hari. \p \v 20 Ais waktu Marta dapa dengar bilang, Yesus su datang, ju dia kaluar ko pi katumu sang Yesus. Ma Maria tenga dalam ruma sa. \v 21 Ais Marta kasi tau sang Yesus bilang, “Aduu, Bos, é! Kalo Bos ada di sini, pasti beta pung adi sonde mati. \v 22 Ma beta ju yakin, Bos mau minta apa sang Tuhan Allah, na, Bos pasti dapa.” \p \v 23 Ju Yesus kasi tau sang dia bilang, “Maꞌa! Nanti lu pung adi idop kambali.” \p \v 24 Marta mangaku bilang, “Beta mangarti, nanti di hari kiamat, kalo Tuhan bekin samua orang mati jadi idop kambali, Dia ju kasi idop kambali sang beta pung adi.” \p \v 25 Ju Yesus kasi tau bilang, “Beta yang bekin orang mati jadi idop kambali. Beta ju yang kasi idop yang batúl. Jadi orang yang parcaya sang Beta nanti dapa itu idop, biar dia mati. \v 26 Ju orang yang dapa itu idop yang batúl, deng parcaya sang Beta, nanti idop tarús. Maꞌa parcaya Beta pung omong, ko?” \p \v 27 Dia manyao bilang, “Ia, Bos! Beta parcaya bilang, Bos ni, andia Kristus, itu Orang yang Tuhan Allah su tunju memang dari dolu. Deng Bos ni, Tuhan pung Ana, yang Dia su janji mau kirim datang di ini dunya.” \s2 Tuhan Yesus manangis \p \v 28 Marta omong abis bagitu, ju dia jalan pulang. Ais dia pange dia pung adi Maria, ko dong dua sandiri, ju kasi tau bilang, “Bapa Guru su datang. Dia ada mau katumu deng lu.” \v 29-31 Dengar bagitu, ju Maria bangun capát-capát ko pi cari sang Yesus. Orang Yahudi yang mete jaga deng Maria dalam ruma, ada lia dia bangun capát ko lari kaluar. Ais dong iko sang dia dari balakang. Te dong pikir bilang, dia mau pi manangis di kuburan. \p Naa, itu waktu, Yesus dong balóm maso dalam kampong. Dia masi ada di itu tampa yang Marta su katumu deng Dia. \v 32 Waktu Maria sampe di itu tampa, ju dia lia sang Yesus. Ais dia tikam lutut di Yesus pung kaki. Dia kasi tau bilang, “Aduu! Kalo Bos ada di sini, pasti beta pung adi sonde mati.” \p \v 33 Waktu Yesus lia dia ada manangis, deng itu orang Yahudi dong yang ada iko sang dia, ju ada makarereu, ais Dia mara dalam Dia pung hati deng rasa susa. \v 34 Dia tanya bilang, “Bosong kubur sang dia di mana?” \p Dong manyao bilang, “Mari, Bos! Datang ko lia sandiri sa.” \p \v 35 Ju Yesus manangis. \v 36 Ais, itu orang Yahudi dong baꞌomong bilang, “Lia sa. Dia sayang mati sang Lasarus!” \p \v 37 Ma ada saparu lai yang baꞌomong bilang, “Ini Orang ni, yang buka orang buta pung mata, ko dia bisa dapa lia. Akurang ko Dia sonde bisa tahan sang Lasarus ko dia jang mati?” \s1 Lasarus idop kambali \p \v 38 Ais Yesus rasa hati barát lai. Ju Dia pi deka-deka di goa yang dong pake ko kubur sang Lasarus. Dong su tutu ame itu goa pake satu batu bésar. \v 39 Ais Yesus suru orang di situ dong bilang, “Kasi ondor ini batu, ko buka ini pintu goa doo!” \p Ma Marta, andia orang mati pung kaka tu, protes bilang, “Aweꞌ, Bos! Dia mati su ampa hari, ma! Pasti su baboo.” \p \v 40 Ju Yesus kasi inga sang dia bilang, “Inga tadi, to? Beta su kasi tau memang bilang, kalo Maꞌa batúl-batúl parcaya sang Beta, nanti bisa lia Tuhan Allah pung hebat.” \p \v 41 Ais ju ada barapa orang yang buka ame itu batu dari goa. Ais Yesus mangada pi langit, ju Dia bilang, “Bapa! Beta minta tarima kasi, tagal Bapa dengar sang Beta. \v 42 Beta su tau dari dolu bilang, Bapa salalu dengar sang Beta. Ma Beta omong bagitu sakarang, ko biar orang dong yang badiri di sini bisa tau bilang, Bapa yang utus sang Beta.” \v 43 Waktu Dia omong abis bagitu, ju Dia batarea deng suara karás bilang, “Lasarus! Kaluar su!” \p \v 44 Ju itu orang mati kaluar dari goa. Ada kaen orang mati yang bungkus ame dia pung tangan deng kaki. Ada kaen yang tutu dia pung muka ju. Yesus suru sang orang di situ dong bilang, “Buka ame itu kaen dolo, ko biar dia jalan!” \s1 Dong ator siasat ko mau bunu sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:1-5; Markus 14:1-2; Lukas 22:1-2) \p \v 45 Waktu dong lia apa yang Yesus bekin tu, banya orang Yahudi yang datang mete deng Maria, parcaya sang Yesus. \v 46 Ma ada saparu lai pi katumu deng orang partei Farisi dong, ko kasi tau sang dong, Yesus pung bekin tu. \p \v 47 Ais itu, ju kapala agama pung bos-bos dong, deng orang Farisi bakumpul ko dong barunding. Dong batanya bilang, “Itu Orang tu, ada bekin tanda heran macam-macam! Jadi kotong musti bekin karmana lai? \v 48 Te kalo kotong kasi biar sang Dia, na, nanti samua orang baharap sang Dia sama ke Dia jadi dong pung raja. Deng bagitu, ju tantara pamarenta Roma nanti datang bekin ancor kotong pung Ruma Sambayang Pusat deng kotong pung bangsa.” \p \v 49 Itu taon, Kayafas yang jadi kapala agama dong pung bos bésar. Dia omong bilang, “Bodo, é! Bosong sonde tau apa-apa! \v 50 Te ada lebe bae kasi bosong, kalo cuma ada satu orang sa yang mati kasi sang samua orang. Te kalo sonde, nanti tantara Roma dong kasi ancor buang bangsa Yahudi anteru!” \v 51 Naa, Kayafas sonde omong iko dia pung mau sandiri sa. Te Tuhan ada pake dia pung mulu, tagal dia yang jadi kapala agama dong pung bos bésar itu taon. Andia ko Kayafas kasi tau memang bilang, nanti Yesus mati kasi sang samua orang Yahudi. \v 52 Padahal Dia bukan cuma mati kasi sang bangsa Yahudi sandiri sa, ma kasi sang Tuhan Allah pung ana samua yang ada tasiar di ini dunya. Dia nanti bekin sang dong samua jadi satu bangsa. \p \v 53 Tagal Kayafas pung omong tu, andia ko, mulai itu waktu, orang Yahudi pung bos-bos dong baꞌator siasat ko mau bunu bekin mati sang Yesus. \p \v 54 Jadi Yesus sonde jalan taráng-taráng lai di orang Yahudi pung bos-bos dong pung teng-tenga. Dia deng Dia pung ana bua dong ondor diri pi satu kota, nama Efraim, yang deka-deka di tampa kosong. Ju dong tenga tahan di situ.\x + \xo 11:54 \xt Daftar Sensus 9:10\x* \p \v 55 Itu waktu, agama Yahudi pung hari bae Paska su deka-deka. Dia pung biasa, banya orang dari luar datang bakumpul di kota Yerusalem ko iko pesta Paska di situ. Dong sampe lebe dolo, ko bekin barisi diri iko agama pung atoran. \v 56 Banya orang yang datang di Yerusalem ada cari-cari sang Yesus di situ. Waktu dong ada badiri di Ruma Sambayang Pusat pung kintal, dong batanya bilang, “Iko bosong, karmana? Bosong kira Yesus mau datang iko ini pesta agama, ko sonde?” \v 57 Ma kapala agama pung bos-bos, deng orang Farisi dong su parenta bilang, “Kalo ada orang yang tau Yesus ada di mana, na, kasi tau sang botong dolo!” Padahal dong ada maksud mau tangkap ame sang Dia. \c 12 \s1 Maria poꞌa minya wangi di Tuhan Yesus pung kaki \r (Mateos 26:6-13; Markus 14:3-9) \p \v 1 Ais waktu masi tenga anam hari baru hari Paska, Yesus dong datang di kampong Betania. Lasarus dong tenga di situ. Lasarus tu, andia orang mati yang Yesus su kasi idop kambali. \v 2 Ais dong masa ko Yesus makan malam deng dong. Marta yang layani meja. Lasarus ada dudu di meja sama-sama deng Yesus. \v 3 Ais Maria ame satu botol minya wangi asli yang mahal. Ju dia poꞌa ame di Yesus pung kaki. Ais dia pake dia pung rambu ko lap Yesus pung kaki. Ju itu ruma anteru jadi baboo wangi.\f + \fr 12:3 \ft Alkitab Bahasa Yunani bilang itu minya pung nama \ft \+it ‘nardos’\+it*, yang dolu orang bekin dari akar wangi. Alkitab Bahasa Indonesia bilang ‘narwastu’. Alkitab Bahasa Yunani ju bilang itu botol pung bésar tu, satu \+it ‘litra’\+it*, andia 325 gram, ko kira-kira satenga liter.\f* \x + \xo 12:3 \xt Lukas 7:37-38\x* \p \v 4 Ma Yesus pung ana bua satu, nama Yudas Iskariot, yang nanti jual buang sang Yesus, protes bilang, \v 5 “Weh! Akurang ko dia sonde jual ini minya wangi sa? Te dia pung harga sama ke satu orang pung gaji satu taon. Lebe bae jual sa, ko dia pung doi kasi sang orang malarat dong!”\f + \fr 12:5 \ft Alkitab Bahasa Yunani bilang itu minya pung harga 300 \ft \+it ‘denari’\+it*. Satu \+it denari\+it* tu, sama ke tukang pung gaji satu hari.\f* \v 6 Padahal Yudas omong bagitu bukan tagal dia sayang sang orang malarat dong. Ma tagal dia tu, pancuri. Dia jadi Yesus dong pung bendahara, ma dia maen seꞌok doi dari kas. \p \v 7 Ma Yesus manyao bilang, “Kasi biar sang ini parampuan sa. Te dia su simpan ini minya wangi ni, ko bekin siap Beta pung mayat ko dong kubur sang Beta. \v 8 Orang malarat salalu ada di bosong pung teng-tenga. Ma nanti Beta sonde ada sama-sama deng bosong tarús.”\x + \xo 12:8 \xt Carita Ulang soꞌal Jalan Idop 15:11\x* \s1 Kapala agama pung bos-bos cari jalan ko mau bunu sang Lasarus \p \v 9 Ais banya orang Yahudi dapa tau bilang, Yesus ada di kampong Betania. Dong datang ko mau lia sang Dia. Dong ju datang ko mau lia sang Lasarus. Te dong su dengar bilang, Yesus su kasi idop kambali sang Lasarus dari dia pung mati. \v 10 Ma kapala agama pung bos-bos dong barunding ko cari jalan mau bunu bekin mati sang Lasarus ju. \v 11 Te banya orang Yahudi su dengar soꞌal Lasarus pung carita, ais dong parcaya sang Yesus. Dong su sonde mau dengar sang orang Yahudi pung bos-bos lai. \s1 Tuhan Yesus maso pi kota Yerusalem sama ke orang bésar \r (Mateos 21:1-11; Markus 11:1-11; Lukas 19:28-40) \p \v 12 Dia pung beso, itu orang banya yang datang ko iko pesta Paska di kota Yerusalem tu, dapa dengar bilang, Yesus mau datang di situ ju. \v 13 Ais dong pi potong daon palam ko pake sambut sang Yesus pung datang, sama ke Dia tu, orang bésar. Ju dong batarea rame-rame bilang, \q1 “\it Hosana!\it* Kotong puji-puji sang Tuhan Allah! \q2 Te Tuhan kasi tunju Dia pung hati bae sang Israꞌel pung Raja, \q3 yang datang bawa Tuhan pung nama!”\x + \xo 12:13 \xt Lagu Puji dong 118:26\x* \p \v 14 Ais Yesus dapa satu binatang keledai ténak, ju Dia dudu di dia pung atas. Itu sama ke su tulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, \q1 \v 15 “Bosong orang kota Yerusalem, jang taku, ó! \q2 Bosong orang kota ‘Sion’ ni, lia pi sana doo!\f + \fr 12:15 \ft Kota Sion tu, andia kota Yerusalem pung nama laen.\f* \q1 Te bosong pung Raja ada datang! \q2 Dia datang di atas satu keledai ténak.”\x + \xo 12:15 \xt Sakaria 9:9\x* \p \v 16 Itu waktu, Yesus pung ana bua dong sonde mangarti ini hal dong pung arti. Ma nanti, waktu Dia su idop kambali dari Dia pung mati, deng Tuhan Allah angka tinggi-tinggi sang Dia, baru dong inga hal-hal yang Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis soꞌal Dia. Dong ju inga ini orang banya dong pung bekin kasi sang Dia. \p \v 17 Naa, waktu Yesus kasi idop kambali sang Lasarus dari dia pung mati, ais pange ame sang dia kaluar dari kuburan tu, ada banya orang sama-sama deng Yesus. Jadi sakarang, dong ada bacarita kiri-kanan soꞌal apa yang dolu dong su lia sandiri. \v 18 Andia ko banya orang datang sambut sang Yesus deka-deka deng Yerusalem, tagal dong su dengar bilang, Dia su bekin itu tanda heran. \v 19 Ais orang Farisi dong baꞌomong bilang, “Cue! Lia doo! Samua orang di ini dunya ada batasibu ko mau iko sang Dia! Nanti dia pung ujung-ujung, kotong yang susa! Kalo bagitu, na, kotong mau bekin karmana lai?” \s1 Ada barapa orang Yunani yang mau katumu deng Tuhan Yesus \p \v 20 Ada barapa orang Yunani yang datang di kota Yerusalem sama-sama deng orang laen dong, ko mau iko pesta Paska di situ. Dong ju mau sémba sang Tuhan Allah di situ. \v 21 Ju dong datang katumu deng Filipus, yang asal dari kampong Betsaida di propinsi Galilea. Dong minta bilang, “Bu! Botong ada mau katumu deng Yesus.” \p \v 22 Ais Filipus pi kasi tau sang Anderias. Ju dong dua pi omong deng Yesus. \v 23-24 Ais Yesus kasi tau sang dong bilang, “Beta pung waktu su datang. Jadi Beta musti mati dolo, baru Tuhan Allah mau angka tinggi-tinggi sang Beta. Batúl tu! Kotong banding deng satu bibit. Kalo kotong tanam satu bibit padi, na, dia musti ancor dalam tana dolo, baru dia idop, ko dia kasi kaluar hasil bam-banya. Te kalo sonde bagitu, dia masi tatáp padi satu biji sa. \v 25 Orang yang sonde toe sang Tuhan pung mau, tagal dia talalu sayang ame dia pung idop di ini dunya, nanti itu idop ancor buang. Ma orang yang sadia sarakan buang dia pung idop di ini dunya, nanti dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus.\x + \xo 12:25 \xt Mateos 10:39, 16:25; Markus 8:35; Lukas 9:24, 17:33\x* \v 26 Orang yang mau layani sang Beta, dia musti iko tarús sang Beta. Andia Beta ada di mana, na, Beta pung orang suru-suru ju ada di situ. Te kalo ada orang yang layani sang Beta, nanti Beta pung Bapa di sorga taro hormat sang dia.” \s1 Tuhan Yesus kasi tau memang soꞌal Dia pung mati \p \v 27 Yesus omong tamba bilang, “Beta pung hati rasa susa. Ma, ais Beta mau bilang karmana lai? Beta musti minta bilang, ‘Bapa! Kasi lapás sang Beta, ko biar Beta sonde usa mati sakarang,’ ko? Sonde! Beta sonde minta bagitu, tagal Dia utus sang Beta datang, ko Beta mati. \v 28 Jadi, yang Beta minta, bagini: ‘Bapa. Biar Beta iko Bapa pung mau sa, ko biar samua orang angka tinggi-tinggi Bapa pung nama.’ ” \p Ju ada satu suara dari langit bilang, “Beta su angka tinggi-tinggi Beta pung nama. Deng Beta ju mau angka tinggi-tinggi ulang lai.” \p \v 29 Ais, itu orang banya yang ada badiri di situ dong, dengar itu suara, ju bilang, “Heꞌela! Ada guntur!” \p Ada orang saparu lai yang omong bilang, “Sonde! Itu Tuhan pung ana bua dari sorga satu ada baꞌomong deng Dia.” \p \v 30 Ma Yesus kasi tau bilang, “Itu suara tadi tu, buat bosong, bukan buat Beta. \v 31 Sakarang orang di ini dunya musti mangada sang Tuhan Allah, ko Dia putus dong pung parkara. Dia ju mau usir buang sang itu Tukang Bekin Jahat yang pegang parenta di ini dunya. \v 32 Nanti kalo orang gantong sang Beta di atas kayu palang, Beta akan tarek samua orang ko dong parcaya sang Beta.” \v 33 (Dia omong bagitu, ko kasi tunju nanti Dia mati deng cara karmana.) \p \v 34 Ais orang di situ dong tanya bilang, “Botong parná dengar dari Tuhan pung Atoran bilang, nanti Kristus idop tarús. Naa, Kristus deng Manusia Tulen tu, sama, ko? Jadi akurang ko Bapa bilang, ‘Nanti dong mau gantong sang Manusia Tulen di atas kayu palang?’ Ko itu Manusia Tulen tu, sapa?”\x + \xo 12:34 \xt Lagu Puji dong 110:4; Yesaya 9:6; Yeskial 37:25; Daniel 7:14\x* \p \v 35 Ju Yesus manyao bilang, “Sonde lama lai, te Beta pung taráng su sonde bacaya di bosong lai. Jadi waktu Beta masi ada, bosong musti idop lurus, ko biar jahat jang tutu ame itu taráng yang ada di bosong pung hati. Te orang yang jalan di galáp, sonde tau dia mau pi mana. \v 36 Naa, waktu Beta pung taráng masi ada, bosong musti parcaya sang Beta, ko biar bosong jadi orang yang idop di taráng, ko tau bosong ada mau pi mana.” \p Yesus omong abis bagitu, ju Dia ondor diri dari itu orang banya dong, ko biar Dia bisa sandiri sa. \s1 Orang Yahudi dong sonde parcaya sang Tuhan Yesus \p \v 37 Biar Yesus su bekin banya tanda heran di orang banya dong pung muka, ma dong sonde mau parcaya sang Dia. \v 38 Itu sama ke Tuhan pung jubir, Yesaya, parná kasi tau memang bilang, \q1 “Bos, é! Sonde ada orang yang parcaya botong pung omong! \q1 Te biar Bos su kasi tunju Bos pung kuasa, \q2 ma orang dong sonde lia apa-apa, na!”\x + \xo 12:38 \xt Yesaya 53:1\x* \p \v 39 Andia ko itu orang Yahudi saparu sonde bisa parcaya sang Tuhan sakarang, sama ke Yesaya tulis di laen tampa bilang, \q1 \v 40 “Tuhan Allah su bekin dong pung hati buta, \q2 ko biar dong sonde bisa dapa lia lai. \q1 Dia kasi biar dong pung hati jadi karás, \q2 ko dong sonde usa mangarti batúl. \q1 Kasi biar dong bagitu, \q2 ko dong sonde usa bale cari sang Beta, \q2 deng Beta sonde usa bekin bae sang dong.”\x + \xo 12:40 \xt Yesaya 6:10\x* \p \v 41 Yesaya omong bagitu, tagal dia su lia ame Yesus pung hebat, ais dia carita memang soꞌal Yesus. \p \v 42 Biar bagitu, ma banya orang parcaya sang Yesus. Bukan cuma orang biasa sa, te ada orang Yahudi pung bos-bos saparu ju yang parcaya sang Dia. Ma dong sonde mangaku Yesus di orang banya pung muka, tagal dong taku, nanti orang Farisi dong mau usir buang sang dong kaluar dari ruma sambayang. \v 43 Itu bos-bos dong sonde toe kalo Tuhan mau puji sang dong, tagal dong lebe suka makan puji dari manusia. \s1 Tuhan Yesus pung Kata-kata kasi tunju orang pung asli \p \v 44 Ais Yesus omong deng suara karás bilang, “Orang yang parcaya sang Beta tu, dia sonde parcaya sang Beta sandiri sa, ma dia ju parcaya sang Orang yang utus sang Beta. \v 45 Te kalo orang ada lia sang Beta, na, dia ju lia sang Orang yang utus sang Beta. \v 46 Beta datang ko jadi sama ke taráng di ini dunya. Ko biar samua orang yang parcaya sang Beta sonde idop di galáp. \v 47 Kalo ada orang yang dengar Beta pung Kata-kata, ma sonde bekin iko, na, Beta sonde putus dia pung hukuman. Te Beta pung maksud datang di ini dunya, bukan mau putus orang dong pung hukuman, ma Beta mau kasi salamat sang orang dari dong pung sala-sala dong. \v 48 Ma samua orang yang tola buang sang Beta, deng sonde mau tarima Beta pung Kata-kata, dia pung hakim ada. Te kalo hari kiamat datang, Kata-kata yang Beta parná omong dong, yang nanti putus orang macam bagitu pung hukuman. \v 49 Tagal Beta sonde parná omong deng bawa Beta pung nama sandiri. Ma Beta ada omong deng bawa Beta pung Bapa di sorga pung nama. Te Dia tu, yang utus sang Beta. Deng Dia yang parenta sang Beta ko Beta musti omong apa. \v 50 Beta ju tau bilang, Dia pung parenta tu bawa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus. Andia ko Beta pung omong iko parsís deng apa yang Beta pung Bapa suru ko Beta omong.” \c 13 \s1 Tuhan Yesus cuci Dia pung ana bua dong pung kaki \p \v 1 Waktu hari bae Paska balóm mulai, Yesus su tau bilang, Dia pung waktu su sampe, ko Dia musti kaluar kasi tenga ini dunya, deng kambali pi Dia pung Bapa di sorga. Ma Dia sayang mati sang Dia pung orang yang ada di ini dunya, sampe Dia sarakan Dia pung idop anteru-anteru kasi sang dong. \p \v 2 Itu waktu, setan dong pung bos su tusu-tusu sang Yudas, andia Simon Iskariot pung ana, ko dia jual buang sang Yesus. Ais Yudas su putus ko mau bekin bagitu, waktu Yesus dong ada dudu makan pesta Paska. \p \v 3 Yesus su tau bilang, Tuhan Allah yang utus sang Dia datang di ini dunya, deng sadiki lai Dia musti pulang kambali pi Tuhan. Deng Dia ju tau bilang, Dia pung Bapa di sorga su sarakan samua-samua di Dia pung tangan. \v 4 Ais Yesus bangun dari meja, ju buka Dia pung baju luar. Tarús Dia ame satu handok, ko ika di Dia pung pinggang. \v 5 Ais Dia poꞌa aer pi dalam bokor kici satu. Ju Dia mulai cuci Dia pung ana bua dong pung kaki. Cuci abis satu, ju Dia lap kasi karíng pake itu handok yang Dia ada ika di Dia pung pinggang. \v 6 Dia cuci dong satu-satu pung kaki. Pas sampe di Simon Petrus, ju Petrus tanya bilang, “Bos ju mau cuci beta pung kaki, ko?” \p \v 7 Yesus manyao bilang, “Sakarang lu balóm tau soꞌal apa yang Beta ada bekin ni. Ma lama-lama baru lu mangarti.” \p \v 8 Ma Petrus protes bilang, “Jang bagitu, Bos! Beta sonde kasi biar ko Bos cuci beta pung kaki.” \p Ju Yesus manyao bilang, “Kalo Beta sonde cuci bekin barisi lu pung kaki, na, lu sonde taꞌika deng Beta.” \p \v 9 Ju Simon Petrus manyao lai bilang, “Kalo bagitu, Bos jang cuma cuci beta pung kaki sa. Ma cuci beta pung tangan deng kapala ju!” \p \v 10 Ais Yesus kasi tau sang dia bilang, “Orang yang su mandi abis, cuma parlú cuci dia pung kaki sa. Te dia pung badan su barisi. Memang bosong pung hati su barisi, ma sonde samua yang barisi.” \v 11 (Yesus omong bagitu, tagal Dia su tau sapa yang mau jual buang sang Dia. Andia ko Dia kasi tau bilang, “Sonde samua yang barisi.”) \p \v 12 Waktu Yesus su cuci abis dong pung kaki, ju Dia pake kambali Dia pung baju, ko Dia pi dudu kambali di meja. Ais Dia tanya sang dong bilang, “Karmana? Waktu Beta cuci bosong pung kaki, bosong mangarti apa yang Beta bekin, ko sonde? \v 13 Bosong suka subu sang Beta bilang, ‘Bapa Guru’ deng ‘Bos’ yang hak parenta sang bosong. Itu pantas, tagal Beta memang bagitu. \v 14 Ma kalo bosong pung Guru deng Bos ni, su cuci bosong pung kaki sama ke orang suru-suru satu, na, karmana deng bosong? Bosong ju musti layani satu deng satu; conto ke: bosong ju musti cuci satu deng satu pung kaki. \v 15 Te Beta su jadi conto kasi bosong. Beta bekin karmana, na, bosong ju musti bekin iko bagitu.\x + \xo 13:15 \xt Lukas 22:27\x* \v 16 Batúl! Beta kasi tau sang bosong. Satu orang suru-suru sonde lebe hebat dari dia pung tuan. Deng satu utusan sonde lebe hebat dari orang yang utus sang dia.\x + \xo 13:16 \xt Mateos 10:24; Lukas 6:40; Yohanis 15:20\x* \v 17 Tagal bosong su tau ini hal dong, bosong ontong kalo bosong bekin iko bagitu. \p \v 18 Beta sonde omong soꞌal bosong samua. Beta kanál batúl orang yang Beta su pili dong. Biar bagitu, ma itu musti jadi, sama ke apa yang su tatulis memang di Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, ‘Orang yang dudu makan sama-sama deng beta, su bale balakang ko jalan kasi tenga sang beta.’\x + \xo 13:18 \xt Lagu Puji dong 41:10\x* \v 19 Beta kasi tau memang sang bosong, ko kalo nanti orang su jalan kasi tenga sang Beta bagitu, na, bosong bisa parcaya bilang, Beta ni, andia Kristus. \v 20 Batúl! Beta ju kasi tau bilang, sapa yang buka hati ko tarima bae sang orang yang Beta utus, na, dia ju tarima sang Beta. Deng sapa yang tarima bae sang Beta, na, dia ju tarima sang Orang yang utus sang Beta.”\x + \xo 13:20 \xt Mateos 10:40; Markus 9:37; Lukas 9:48, 10:16\x* \s1 Tuhan Yesus kasi tau memang bilang, ada yang nanti jual buang sang Dia \r (Mateos 26:20-25; Markus 14:17-21; Lukas 22:21-23) \p \v 21 Yesus omong abis bagitu, ju Dia pung hati mulai rasa tar enak. Ais Dia kasi tau bilang, “Yang Beta omong ni, batúl. Satu dari bosong nanti jual buang sang Beta.” \p \v 22 Dengar bagitu, ju Dia pung ana bua dong balia satu deng satu, te dong bingung. Dong sonde tau sapa yang Dia maksud. \v 23 Di situ ju ada satu dari dong, yang Yesus sayang (andia beta, Yohanis, yang tulis ini buku).\f + \fr 13:23 \ft Iko tradisi gareja deng orang yang pintar dong, ‘ana bua yang Yesus sayang’ tu, andia Yohanis.\f* Beta ada dudu di Yesus pung sablá. \v 24 Ju Simon Petrus kasi sein deng dia pung kapala, ko beta coba cari tau Yesus pung maksud tu, sapa. \p \v 25 Ais beta sorong beta pung badan lebe deka deng Yesus, ko tanya bilang, “Orang yang Bapa maksud tu, sapa, é?” \p \v 26 Ju Yesus manyao bilang, “Bagini. Beta mau ame roti sapotong, ko calóp pi dalam mangko, ais Beta kasi pi orang yang Beta maksud.” Dia calóp abis itu roti, ju Dia kasi sang Yudas, andia Simon Iskariot pung ana. \v 27 Tarima deng tarima itu roti, ju setan dong pung bos maso pi dalam Yudas. Ais Yesus kasi tau sang dia bilang, “Capát su! Lu mau bekin apa, na, lu bekin su. Jang batunggu lai.” \v 28 Ma satu orang ju dari dong yang ada dudu di situ sonde mangarti kanapa Yesus omong bagitu. \v 29 Tagal Yudas jadi dong pung bendahara, ada yang pikir Yesus pung maksud tadi waktu Dia suru sang Yudas, “Pi béli apa yang kotong parlú ko makan pesta Paska.” Deng ada ju yang pikir Dia pung maksud, “Pi kasi doi sadiki sang orang malarat dong.” \p \v 30 Waktu Yudas tarima ame itu roti abis, ju dia jalan kaluar capát-capát. Waktu dia kaluar tu, hari su malam. \s1 Parenta yang baru \p \v 31 Waktu Yudas su kaluar, ju Yesus kasi tau bilang, “Beta ni, Manusia Tulen. Sakarang dia pung waktu su sampe ko Tuhan Allah angka tinggi-tinggi sang Beta. Deng itu ju nanti bekin orang lia Tuhan Allah pung hebat. \v 32 Tagal Beta taꞌika deng Tuhan, deng kasi tunju Dia pung hebat, andia ko Dia angka tinggi-tinggi sang Beta. Deng Dia sonde pake tunggu-tunggu lai. \p \v 33 Ana dong, é! Biar Beta sayang mati sang bosong, ma sadiki lai Beta su sonde ada sama-sama deng bosong lai. Bosong nanti cari sang Beta, ma sonde dapa. Beta kasi tau sang bosong ni, sama ke apa yang Beta su kasi tau sang orang Yahudi pung bos-bos dong bilang, ‘Beta pi satu tampa yang bosong sonde bisa iko.’\x + \xo 13:33 \xt Yohanis 7:34, 8:22-23\x* \v 34 Beta kasi sang bosong satu parenta baru, bagini: \it bosong musti basayang satu deng satu, sama ke Beta sayang sang bosong\it*. Jadi bosong ju musti basayang satu deng satu.\x + \xo 13:34 \xt Yohanis 15:12, 17; 1 Yohanis 3:23; 2 Yohanis 5\x* \v 35 Kalo bosong basayang bagitu, na, samua orang bisa tau bilang, bosong ni, Beta pung ana bua dong.” \s1 Tuhan Yesus kasi tau memang bilang, Petrus mau manyangkal sang Dia \r (Mateos 26:31-35; Markus 14:27-31; Lukas 22:31-34) \p \v 36 Ais Simon Petrus tanya sang Dia bilang, “Ko Bos nanti mau pi mana?” \p Ju Yesus kasi tau bilang, “Beta pi satu tampa yang lu balóm bisa iko pi sakarang. Ma tarahir lu pi situ ju.” \p \v 37 Petrus tanya bilang, “Bos, é! Akurang ko beta balóm bisa iko pi sakarang? Te beta su siap ko mati kasi sang Bos na!” \p \v 38 Yesus manyao bilang, “Batúl, ko? Lu mau sarakan lu pung idop ko mati kasi sang Beta? Yang batúl, bagini: ayam balóm kokoreꞌo, te lu su manyangkal sang Beta tiga kali.” \c 14 \s1 Sonde ada jalan laen lai ko babae deng Bapa; cuma lewat Yesus sandiri sa \p \v 1 Yesus omong tamba bilang, “Bosong jang pikiran. Parcaya sang Tuhan Allah. Deng parcaya sang Beta ju. \v 2 Di Beta pung Bapa pung tampa tenga, ada kamar bam-banya. Kalo tampa sonde cukup, na, tantu Beta su kasi tau memang sang bosong. Sakarang Beta mau pi siap tampa kasi bosong di sana. \v 3 Kalo Beta su pi, deng su siap abis bosong pung tampa tu, nanti Beta datang kambali ko bosong iko sama-sama deng Beta. Deng bagitu, Beta ada di mana, na, bosong ju ada di situ. \v 4 Te bosong su tau jalan yang pi itu tampa yang Beta mau pi tu.” \p \v 5 Ma Tomas tanya sang Dia bilang, “Bos, é! Botong sonde tau Bos mau pi mana. Jadi karmana ko botong bisa tau dia pung jalan pi sana?” \p \v 6 Ju Yesus kasi tau bilang, “Sonde ada jalan laen lai yang bawa orang pi di Bapa di sorga. Cuma lewat Beta sandiri sa. Te Beta ni, andia jalan pi Tuhan Allah. Beta ni, yang pegang apa yang batúl. Deng Beta ni, yang kasi orang idop yang batúl. Sonde ada jalan laen lai. \v 7 Andekata bosong kanál batúl sang Beta, na, bosong ju kanál sang Beta pung Bapa. Jadi mulai dari sakarang, bosong su kanál sang Dia, deng su lia sang Dia ju.” \p \v 8 Filipus minta bilang, “Bos, é! Tolong kasi tunju Bos pung Bapa sang botong doo! Te itu sa su cukup.” \p \v 9 Ju Yesus kasi tau sang dia bilang, “Ipu, é. Beta su sama-sama deng bosong bagini lama, ma bosong masi sonde kanál batúl sang Beta, ko? Te orang yang su lia sang Beta, itu sama ke dia ju su lia sang Beta pung Bapa. Ais, akurang ko tadi lu ada minta bilang, ‘Kasi tunju Bapa sang botong’ lai? \v 10 Karmana? Waktu Beta bilang Beta taꞌika deng Bapa, deng Bapa ju taꞌika deng Beta, na, lu parcaya sang Beta, ko sonde? Kata-kata yang Beta omong kasi bosong tu, sonde baꞌakar di Beta sandiri, ma dong baꞌakar di Beta pung Bapa. Deng Dia ada pake sang Beta ko bekin tarús Dia pung karjá. \v 11 Parcaya sang Beta waktu Beta bilang, Beta ada taꞌika bae-bae deng Beta pung Bapa, deng Dia ju taꞌika bae-bae deng Beta. Ma kalo bosong sonde bisa parcaya bagitu, na, parcaya sa sang Beta tagal bosong su lia itu hal yang Beta ada bekin dong. \v 12 Beta pung omong tu, batúl! Te orang yang parcaya sang Beta, nanti dia ju bekin hal sama ke yang Beta bekin. Ma tagal Beta pi di Beta pung Bapa, apa yang itu orang bekin dong, nanti lebe hebat dari yang Beta bekin. \v 13 Bosong yang taꞌika deng Beta, ada pung hak ko bawa Beta pung nama. Jadi, kalo bosong sambayang ko minta apa sa, bawa Beta pung nama,\f + \fr 14:13 \ft Sambayang “bawa Beta pung nama” ada pung arti bilang, kotong sambayang iko Yesus pung mau. Kotong ada pung hak ko “bawa Yesus pung nama” kalo kotong jadi Dia pung orang, kalo kotong idop taꞌika tarús deng Dia, kalo kotong dengar-dengar sang Dia, deng kalo kotong parcaya bilang, Dia mati ko hapus buang kotong pung sala-sala. Jadi “bawa Yesus pung nama” tu, sonde sama deng cuma “subu Yesus pung nama” sa.\f* nanti Beta bekin kasi bosong. Deng bagitu, Beta ada angka tinggi-tinggi Beta pung Bapa, ko biar samua orang tau. \v 14 Beta kasi tau ulang lai: bosong sambayang ko minta apa sa, bawa Beta pung nama, nanti Beta akan bekin kasi bosong.” \s1 Tuhan Yesus janji mau kirim datang Tuhan Allah pung Roh \p \v 15 Yesus omong tamba bilang, “Kalo bosong sayang sang Beta, na, bosong bekin iko Beta pung parenta dong. \v 16-17 Beta minta sang Beta pung Bapa, nanti, kalo Beta su sonde ada sama-sama deng bosong lai, na, Dia kasi sang bosong satu Pambina ko kasi tunju jalan sang bosong. Dia tu, Tuhan pung Roh, yang ajar sang bosong apa yang batúl. Orang saparu di ini dunya sonde mau tarima sang Dia, tagal dong sonde bisa lia sang Dia, deng sonde kanál sang Dia. Ma bosong kanál sang Dia tagal Dia taꞌika deng bosong. Dia nanti idop di bosong pung hati. Ais Dia ju nanti sama-sama deng bosong tarús. \p \v 18 Deng bagitu, Beta sonde kasi tenga sang bosong sandiri, sama ke ana yang sonde ada pung mama-bapa. Ma inga, te Beta nanti datang kambali pi sang bosong. \v 19 Sadiki lai, orang laen di ini dunya su sonde lia sang Beta lai. Ma bosong nanti lia sang Beta. Tagal Beta idop kambali, bosong ju dapa idop yang batúl. \v 20 Deng nanti, kalo Beta su idop kambali, bosong tau batúl bilang, Beta ada taꞌika deng Beta pung Bapa; bosong ada taꞌika deng Beta; ais Beta ada taꞌika deng bosong ju. \p \v 21 Orang yang tarima deng bekin iko Beta pung parenta dong, na, dia tu yang sayang sang Beta. Deng Beta pung Bapa ju sayang sang orang yang sayang sang Beta bagitu. Beta ju sayang sang dia, deng kasi tunju Beta pung diri sang dia.” \p \v 22 Di situ ada satu orang, nama Yudas. Dia tu, bukan Yudas Iskariot. Waktu dia dengar Yesus pung omong, ju dia tanya bilang, “Bos mau kasi tunju diri sang botong. Ma akurang ko Bos sonde mau kasi tunju diri sang orang laen di ini dunya dong?” \p \v 23 Yesus manyao bilang, “Bagini. Orang yang sayang sang Beta, dia nanti bekin iko Beta pung Kata-kata. Beta pung Bapa ju sayang sang dia. Ais Beta deng Beta pung Bapa idop satu hati deng dia. \v 24 Ma orang yang sonde sayang sang Beta, dia ju sonde bekin iko Beta pung Kata-kata. Naa, samua hal yang bosong dengar dari Beta ni, sonde baꞌakar di Beta, ma ada baꞌakar di Beta pung Bapa yang utus sang Beta. \p \v 25 Sakarang Beta masi sama-sama deng bosong. Andia ko Beta kasi tau memang ini hal dong. \v 26 Ma lama-lama, Beta pung Bapa mau kirim datang satu Pambina, andia Dia pung Roh Barisi. Itu Roh nanti ganti sang Beta di ini dunya. Dia pung tugas tu, andia: ajar samua hal sang bosong, deng kasi inga sang bosong samua hal yang Beta su parná kasi tau sang bosong. \p \v 27 Nanti, kalo Beta su pi, Beta bekin ko bosong bisa idop badame deng hati tanáng. Cuma Beta sa yang bisa kasi hati tanáng macam bagitu. Samua yang ada di ini dunya sonde bisa bekin bosong pung hati tanáng bagitu. Jadi jang kasi biar bosong bapikiran deng taku. \v 28 Bosong parná dengar Beta kasi tau sang bosong bilang, ‘Beta kasi tenga sang bosong, ais nanti datang kambali.’ Sonde usa hati susa. Te kalo bosong sayang sang Beta, na, bosong pung hati sanáng, tagal Beta pi Beta pung Bapa. Naa, Beta pung Bapa tu, lebe hebat dari Beta. \v 29 Inga, te Beta su kasi tau memang sang bosong. Deng bagitu, kalo ini hal dong nanti jadi, na, bosong bisa parcaya sang Beta. \v 30 Sadiki lai, Beta su sonde baꞌomong deng bosong lai. Te setan dong pung bos ada datang. Dia pegang parenta di ini dunya, ma dia pung kuasa sonde kaná di Beta. \v 31 Biar dia datang, ma Beta jalan tarús ko bekin iko Beta pung Bapa pung parenta. Itu kasi tunju sang orang di ini dunya bilang, Beta sayang mati sang Beta pung Bapa. \p Naa. Mari ko kotong pi su!” \c 15 \s1 Tuhan Yesus sama ke anggor pung pohon \p \v 1 Yesus omong bilang, “Dengar, é! Bosong taꞌika deng Beta. Beta sama ke anggor pung pohon satu. Ma Beta ni, pohon anggor yang batúl!\f + \fr 15:1 \ft Di Buku \ft \+it Janji Lama\+it*, orang yang tulis dong suka banding bangsa Israꞌel deng anggor pung pohon satu, ko, kabón anggor satu. (Lia \+it Lagu Puji dong\+it* 80:8-16; \+it Yesaya\+it* 5:1-7; \+it Yermia\+it* 2:21; \+it Yeskial\+it* 15:1-8, 19:10-14; \+it Hosea\+it* 10:1; deng tulisan laen lai ju.) Ma bangsa Israꞌel dong serong dari Tuhan pung jalan yang batúl. Andia ko di sini Yesus subu diri bilang, Dia tu, andia ‘pohon anggor yang batúl’, te Dia sonde serong dari Tuhan pung mau.\f* Deng Beta pung Bapa tu, sama ke tukang kabón. \v 2 Jadi orang yang cuma bilang dia taꞌika deng Beta, ma sonde bekin apa-apa, Beta pung Bapa buang sang dia, sama ke tukang kabón potong buang samua cabang yang sonde babua dong. Ma tiap orang yang taꞌika batúl deng Beta, Bapa kasi barisi kotoran dari dia pung hati, sama ke tukang kabón gunting kasi pende satu cabang ko dia pung bua batamba banya. \p \v 3 Beta pung Kata-kata tu, su bisa bekin barisi bosong pung hati, sama ke tukang kabón bekin barisi dia pung pohon pung cabang dong. \v 4 Bosong musti taꞌika tarús deng Beta, sama ke Beta taꞌika deng bosong. Te cabang yang talapás buang dari dia pung pohon sonde bisa babua apa-apa. Bagitu ju deng bosong. Bosong sonde bisa bekin apa-apa yang bae, kalo bosong sonde taꞌika tarús deng Beta. \p \v 5 Beta ni, sama ke satu pohon anggor. Bosong tu, sama ke dia pung cabang. Jadi orang yang taꞌika tarús deng Beta, deng Beta ju taꞌika deng dia, dia tu sama ke satu cabang yang kasi kaluar banya bua. Tagal, kalo bosong sonde taꞌika tarús deng Beta, bosong sonde bisa bekin apa-apa yang bae. \v 6 Orang yang sonde taꞌika tarús deng Beta, dia tu sama ke satu cabang yang sonde ada pung guna. Cabang macam ke bagitu tu, biasa orang potong buang, ko kasi tenga dia jadi karíng. Ju orang kumpul ame itu cabang dong, ais lempar pi di api, ko bakar buang sang dong. \v 7 Ma kalo bosong taꞌika tarús deng Beta, deng Beta pung Kata-kata ju tenga tarús dalam bosong pung hati, na, bosong bisa minta apa sa sang Tuhan Allah, ais nanti Dia bekin kasi bosong. \p \v 8 Kalo bosong bekin hal bae bam-banya, sama ke satu cabang kasi kaluar bua bam-banya, itu angka tinggi-tinggi sang Tuhan Allah. Deng bagitu, bosong ju ada kasi tunju bilang, bosong tu, Beta pung ana bua dong. \p \v 9 Sama ke Bapa ada sayang sang Beta, Beta ju ada sayang sang bosong bagitu. Bosong musti taꞌika tarús deng Beta, ko biar Beta bisa kasi tunju Beta pung sayang sang bosong. \v 10 Kalo bosong bekin iko Beta pung parenta dong, na, bosong taꞌika tarús deng Beta, ju Beta bisa kasi tunju Beta pung sayang sang bosong. Itu sama ke Beta bekin iko Beta pung Bapa pung parenta, ais Dia kasi tunju Dia pung sayang sang Beta tarús. \p \v 11 Beta kasi tau ini hal dong sang bosong dari dolu, ko biar bosong pung hati bisa babunga, sama ke Beta pung hati babunga. Te Beta pung mau ko bosong pung hati babunga bam-banya! \v 12 Beta pung parenta bagini: bosong musti basayang satu deng satu, sama ke Beta ju su sayang sang bosong.\x + \xo 15:12 \xt Yohanis 13:34, 15:17; 1 Yohanis 3:23; 2 Yohanis 5\x* \v 13 Kalo satu orang sadia mati ko biar dia pung tamán bisa idop, dia sayang batúl sang dia pung tamán. Sonde ada sayang yang lebe hebat dari itu. \v 14 Kalo bosong bekin iko Beta pung parenta tarús, bosong jadi Beta pung tamán dong. \v 15 Beta sonde mau subu bosong, Beta pung ‘orang suru-suru’ lai. Te satu orang suru-suru sonde mangarti batúl dia pung bos pung mau-mau. Ma Beta subu bosong, andia Beta pung ‘tamán’, tagal Beta su buka kasi taráng samua-samua yang Beta pung Bapa su kasi tau sang Beta. \v 16 Bosong sonde pili sang Beta. Ma Beta yang pili deng angka sang bosong ko kasi jalan ini tugas. Jadi bosong musti pi bekin banya hal yang bae yang batahan lama. Itu sama ke pohon anggor satu yang kasi kaluar bua yang bae tarús-tarús. Kalo bosong bekin bagitu, na, bosong bisa minta apa sa di Beta pung Bapa, ais Dia bekin kasi sang bosong. \v 17 Jadi, yang Beta parenta sang bosong ni, bagini: bosong musti basayang satu deng satu.” \s1 Orang di ini dunya binci sang Tuhan Yesus pung orang dong \p \v 18 Yesus omong tamba bilang, “Kalo orang di ini dunya binci sang bosong, na, inga te dong su binci sang Beta lebe dolo. \v 19 Kalo bosong ni, sama ke orang laen di ini dunya, pasti dong sayang sang bosong. Ma bosong sonde sama ke dong. Te Beta su pili ame sang bosong ko kasi pisa sang bosong dari dong. Andia ko dong binci sang bosong. \p \v 20 Jang lupa yang Beta su kasi tau sang bosong bilang, ‘Satu orang suru-suru sonde lebe hebat dari dia pung tuan.’ Jadi, kalo dong bekin sangsara sang Beta, pasti dong ju bekin sangsara sang bosong. Kalo dong dengar sang Beta pung Kata-kata, na, dong ju dengar sang bosong.\x + \xo 15:20 \xt Mateos 10:24; Lukas 6:40; Yohanis 13:16\x* \v 21 Nanti dong bekin sangsara sang bosong, tagal bosong taꞌika deng Beta. Te dong ju sonde kanál sang Dia yang utus sang Beta. \v 22 Kalo Beta sonde parná datang omong deng dong, ais kasi tunju jalan idop yang batúl sang dong, na, dong pikir tarús bilang, dong sonde ada pung sala apa-apa. Ma Beta su datang, deng su omong bagitu. Jadi sakarang, kalo dong ada bekin sala, na, dong su sonde ada pung alasan lai ko omong bilang, ‘We! Botong ni sonde tau yang botong bekin tu, sala.’ \p \v 23 Orang yang binci sang Beta, dia ju binci sang Beta pung Bapa. \v 24 Beta su bekin tanda heran macam-macam di dong pung muka, yang orang laen sonde parná bekin. Kalo Beta sonde bekin itu hal dong, dong ju sonde sala, kalo sonde mau tarima sang Beta. Padahal dong su lia ame itu tanda heran yang Beta su bekin dong. Biar bagitu, ma dong masi binci sang Beta deng Beta pung Bapa di sorga ju. \v 25 Ma ini hal dong samua su jadi, ko bekin iko apa yang su tatulis dalam Tuhan pung Atoran bilang, ‘Dong binci sang Beta. Padahal dong pung binci tu, sonde ada pung dasar apa-apa.’\x + \xo 15:25 \xt Lagu Puji dong 35:19, 69:5\x* \p \v 26 Ma nanti itu Pambina mau datang. Dia tu, Roh yang bekin bosong mangarti apa yang batúl. Dia datang dari Beta pung Bapa. Kalo Beta su pi Beta pung Bapa, nanti Beta kirim datang Dia pung Roh kasi sang bosong. Dia kasi tau sang bosong soꞌal Beta. \v 27 Bosong ju nanti kasi tau orang soꞌal Beta, tagal bosong su ada sama-sama deng Beta dari mula-mula. \c 16 \p \v 1 Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar bosong sonde ondor diri dari Beta. \v 2 Nanti orang Yahudi dong usir buang sang bosong dari dong pung ruma sambayang. Bukan cuma bagitu sa, te nanti ju ada jaman yang, kalo orang bunu bekin mati sang bosong, dong pikir dong ada bekin yang bae kasi sang Tuhan Allah. \v 3 Dong bekin bagitu kasi sang bosong, tagal dong sonde kanál batúl sang Beta. Dong ju sonde kanál sang Beta pung Bapa. \v 4 Ma Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar nanti, kalo ini hal dong su jadi, na, bosong bisa inga bilang, Beta su kasi tau memang sang bosong dari dolu. Tagal Beta masi ada sama-sama deng bosong, andia ko Beta sonde kasi tau lebe dolo.” \s1 Tuhan pung Roh pung karjá \p \v 5 Yesus ajar tamba bilang, “Sakarang Beta pulang pi Dia yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ma sonde ada dari bosong yang tanya Beta bilang, ‘Bos ada mau pi mana?’ \v 6 Tagal Beta su kasi tau ini hal sang bosong, andia ko bosong pung hati su jadi barát. \v 7 Ma apa yang Beta kasi tau sang bosong tu, batúl. Kalo Beta pi, na, itu lebe bae kasi bosong. Te kalo Beta sonde pi, itu Pambina sonde datang kasi tunju jalan sang bosong. Ma kalo Beta pi, na, Beta kirim datang sang Dia kasi sang bosong. \p \v 8 Nanti kalo Dia su datang, Dia kasi tunju sang orang di ini dunya bilang, dong pung hati deng dong pung bekin tu, sala. Dia buju sang dong ko iko jalan idop yang batúl. Deng Dia ju kasi inga sang dong bilang, nanti Tuhan mau putus dong pung parkara bilang, dong tu, batúl, ko sala. \v 9 Itu Pambina kasi tunju dong pung sala, tagal dong sonde parcaya sang Beta. \v 10 Dia ju kasi tunju jalan idop yang batúl. Tagal Beta kambali pi Beta pung Bapa, nanti bosong su sonde lia sang Beta lai. Andia ko itu Pambina datang ko ganti sang Beta. \v 11 Dia ju kasi tunju bilang, Tuhan mau putus orang pung parkara deng batúl, tagal Tuhan su putus parkara kasi setan dong pung bos, yang parenta di ini dunya. \p \v 12 Ada banya hal yang Beta masi mau kasi tau sang bosong, ma bosong balóm bisa mangarti sakarang. \v 13 Ma nanti kalo Roh yang kasi tunju hal-hal yang batúl su datang, na, Dia pimpin ko biar bosong bisa mangarti samua hal yang batúl. Dia sonde omong dari Dia pung diri sandiri sa, ma Dia kasi tau apa yang Dia dengar dari Beta pung Bapa. Dia ju mau kasi tau sang bosong, apa yang lama-lama nanti jadi. \v 14 Dia mau angka tinggi-tinggi sang Beta, tagal Dia mau buka samua hal yang batúl soꞌal Beta, deng kasi tunju sang bosong. \v 15 Samua yang jadi Beta pung Bapa pung milik, ju jadi Beta pung milik. Andia ko Beta omong tadi bilang, Tuhan pung Roh nanti mau buka samua hal yang batúl soꞌal Beta, deng kasi tunju sang bosong.” \s1 Bosong pung hati musti susa dolo, ais nanti baru kambali jadi sanáng \p \v 16 Yesus kasi tau tamba bilang, “Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.” \p \v 17 Ais itu, Dia pung ana bua saparu baꞌomong bilang, “Bos pung maksud apa, ko bilang, ‘Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.’ Deng, akurang ko Dia omong bilang, ‘Tagal Beta mau pi Beta pung Bapa’?” \v 18 Ju dong batanya bilang, “Dia pung maksud apa bilang, ‘Sonde lama lai’? Kotong sonde mangarti.” \p \v 19 Yesus su tau dong mau tanya sang Dia satu hal. Ju Dia omong bilang, “Tadi Beta omong bilang, ‘Sonde lama lai, bosong su sonde lia sang Beta. Ma sonde lama ju, bosong lia kambali sang Beta.’ Bosong ada batanya bagitu, to? \p \v 20 Bae ju, kalo bosong mau cari tau bagitu. Beta ju ada mau kasi tau sang bosong bagini: bosong nanti manangis deng hati susa, ma orang laen di ini dunya dong hati sanáng. Biar bosong hati susa bagitu, ma nanti bosong pung hati kambali jadi sanáng. \v 21 Itu sama ke satu parampuan yang rasa saki mau barana. Dia hati barát dolo, tagal dia pung susa su datang. Ma ais kalo dia su barana ame sang itu ana, dia pung susa ilang memang. Te dia pung hati jadi sanáng, tagal ada manusia baru yang su lahir di ini dunya. \v 22 Bagitu ju deng bosong. Sakarang bosong manangis deng hati susa. Ma lama-lama Beta datang lia kambali sang bosong, ais bosong pung hati kambali jadi sanáng. Deng kalo itu hal su jadi, na, sonde ada satu orang ju yang bisa tahan bosong pung rasa sanáng. \p \v 23 Deng kalo itu hal su jadi, na, bosong sonde batanya apa-apa sang Beta lai. Batúl! Beta kasi tau lai sang bosong bilang, kalo bosong minta apa sa dari Beta pung Bapa, bawa Beta pung nama, na, nanti Dia bekin bagitu kasi sang bosong.\f + \fr 16:23 \ft Sambayang “bawa Beta pung nama” ada pung arti bilang, kotong sambayang iko Yesus pung mau. Kotong ada pung hak ko “bawa Yesus pung nama” kalo kotong jadi Dia pung orang, kalo kotong idop taꞌika tarús deng Dia, kalo kotong dengar-dengar sang Dia, deng kalo kotong parcaya bilang, Dia mati ko hapus buang kotong pung sala-sala. Jadi “bawa Yesus pung nama” tu, sonde sama deng cuma “subu Yesus pung nama” sa.\f* \v 24 Sampe sakarang, bosong balóm minta apa-apa, bawa Beta pung nama. Jadi minta sa, ko bosong tarima. Deng bagitu, bosong pung hati bisa sanáng batúl.” \s1 Tuhan Yesus su kasi kala samua kuasa di ini dunya \p \v 25 Yesus omong tamba bilang, “Sampe sakarang ni, Beta biasa ajar sang bosong pake umpama dong. Ma nanti ada waktu ko Beta ajar deng sonde pake umpama lai. Te Beta mau omong taráng-taráng soꞌal Beta pung Bapa. \v 26 Kalo itu waktu su datang, na, bosong sandiri yang sambayang ko minta langsung sang Beta pung Bapa, bawa Beta pung nama. Sonde usa Beta lai yang sambayang kasi sang bosong. \v 27 Te Beta pung Bapa sayang sang bosong, tagal bosong ada sayang sang Beta. Deng bosong ju yakin bilang, Tuhan yang utus sang Beta. \v 28 Dolu Beta kasi tenga Beta pung Bapa, ko Beta tenga tahan di ini dunya. Ma sakarang Beta mau kasi tenga ini dunya, ko pi tenga kambali deng Dia.” \p \v 29 Dengar bagitu, ju Yesus pung ana bua dong kasi tau bilang, “Naaa! Sakarang Bos ada omong taráng-taráng, deng ajar sonde pake umpama dong lai! \v 30 Botong su yakin, Bos tau samua hal. Orang sonde parlú tanya apa-apa sang Bos lai, tagal Bos su tau lebe dolo apa yang dong mau tanya, deng dia pung jawab karmana. Itu kasi tunju sang botong bilang, Bos datang langsung dari Tuhan Allah.” \p \v 31 Ju Yesus tanya sang dong bilang, “Batúl, ko? Sakarang bosong parcaya sang Beta, ko? \v 32 Bagini. Sadiki lai, andia sabantar ni, bosong samua lari tasiram. Tiap orang lari kasi tenga Beta, ko pi sambunyi di dia pung tampa sandiri-sandiri. Biar bagitu, ma Beta sonde sandiri, tagal Beta pung Bapa ada sama-sama deng Beta. \v 33 Beta su kasi tau ini hal dong sang bosong, ko biar bosong pung hati bisa tanáng, tagal bosong taꞌika deng Beta. Te orang di ini dunya nanti bekin susa deng sangsara sang bosong. Ma kasi kuat bosong pung hati, te Beta su kasi kala samua kuasa di ini dunya!” \c 17 \s1 Tuhan Yesus sambayang kasi sang Dia pung diri \p \v 1-2 Yesus omong abis bagitu, ju Dia mangada pi langit, ais sambayang bilang: \p “Bapa Boꞌi. Beta pung waktu su sampe ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta. Beta ni, Bapa pung Ana. Bapa su kasi sang Beta hak ko ator samua orang di ini dunya. Bapa kasi itu hak, ko biar Beta kasi idop yang batúl yang sonde tau putus-putus sang samua orang yang Bapa su sarakan ko jadi Beta pung orang. Jadi sakarang, Beta minta ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta, ko biar Beta bisa kasi tunju Bapa pung hebat. \v 3 Dia pung cara ko dapa itu idop yang batúl yang sonde tau putus-putus tu, bagini: orang musti kanál sang Bapa, andia Tuhan Allah yang batúl. Sonde ada laen lai. Dong ju musti kanál sang Beta, andia Yesus Kristus, yang Bapa su utus ko datang di ini dunya. \v 4 Beta su kasi tunju Bapa pung hebat di ini dunya. Beta su bekin abis itu tugas yang Bapa su kasi sang Beta. \v 5 Dolu, waktu Kotong balóm bekin ini dunya, Beta ada sama-sama deng Bapa. Itu waktu, Beta pung hebat ju sama ke Bapa pung hebat. Naa, sakarang Beta mau kambali pi Bapa. Jadi Beta minta ko Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta, ko biar Beta hebat kambali sama ke dolu.” \s2 Tuhan Yesus sambayang kasi sang Dia pung ana bua dong \p \v 6 Yesus sambayang tamba bilang, “Bapa su kasi orang di ini dunya ko jadi Beta pung orang dong. Beta su ajar sang dong, ko dong kanál sang Bapa. Dong jadi Bapa pung milik, ais Bapa sarakan sang dong ko jadi Beta pung milik ju. Ais dong bekin iko Bapa pung Kata-kata. \v 7 Sakarang dong su mangarti bilang, samua hal yang Bapa su sarakan sang Beta tu, dia pung akar di Bapa. \v 8 Te Beta su ajar sang dong, samua Kata-kata yang Bapa parná kasi tau sang Beta. Dong ju tarima itu Kata-kata dong. Dong ju tau bilang, Beta datang dari Bapa. Ais dong parcaya bilang, Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. \p \v 9 Beta sambayang kasi sang dong. Beta sonde sambayang kasi sang samua orang yang ada di ini dunya. Ma Beta cuma sambayang kasi sang orang yang Bapa su sarakan sang Beta, te dong tu, Bapa pung milik. \v 10 Te samua yang jadi Beta pung milik, ju su jadi Bapa pung. Deng samua yang jadi Bapa pung milik, ju su jadi Beta pung. Ais Beta pung orang dong tu, yang angka tinggi-tinggi sang Beta. \v 11 Beta su sonde akan tenga tarús di ini dunya lai, tagal sonde lama lai Beta mau pulang kambali pi Beta pung Bapa. Ma ini orang dong musti tenga tarús di ini dunya. Naa, Bapa tu, barisi batúl. Jadi Beta minta ko Bapa jaga sang dong, pake Bapa pung kuasa yang Bapa su kasi sang Beta. Beta ju minta ko dong taꞌika jadi satu, sama ke Beta taꞌika jadi satu deng Bapa. \v 12 Salama Beta ada di ini dunya sama-sama deng dong, Beta piara sang dong tagal dong su jadi Bapa pung milik. Beta jaga bae-bae sang dong ko biar dong taꞌika tarús deng Bapa. Sonde ada yang ilang. Cuma Yudas sa yang tapisa buang, iko apa yang Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis memang dari dolu.\x + \xo 17:12 \xt Lagu Puji dong 41:9; Yohanis 13:18\x* \p \v 13 Sakarang Beta mau pulang kambali pi Bapa. Beta kasi tau ini hal dong waktu Beta masi ada di ini dunya. Deng bagitu, Beta pung orang dong pung hati bisa sanáng tarús, sama ke Beta pung hati ada sanáng. \v 14 Beta su kasi tau Bapa pung Kata-kata sang dong. Orang laen di ini dunya binci sang Beta pung orang, tagal Beta pung orang sonde idop sama ke dong. Beta ju bagitu, te Beta sonde sama ke orang laen di ini dunya. \v 15 Kalo Beta sambayang, Beta sonde minta ko Bapa cabu sang dong kaluar dari ini dunya. Sonde! Ma Beta minta ko Bapa jaga sang dong, ko dong jao dari yang jahat. \v 16 Dong sonde sama ke orang laen di ini dunya, sama ke Beta ju sonde sama ke orang laen di ini dunya. \p \v 17 Pake apa yang batúl ko bekin dong pung hati barisi. Te Bapa pung Kata-kata dong, batúl. \v 18 Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. Ais Beta ju utus sang dong bagitu, ko biar dong idop tasiar di orang dunya dong pung teng-tenga. \v 19 Beta jaga Beta pung diri ko barisi tarús kasi sang Bapa. Deng bagitu, Beta pung orang ju jaga dong pung diri ko barisi tarús kasi sang Bapa. Te Bapa pung Kata-kata yang batúl, yang bekin dong sarakan dong pung diri anteru-anteru sang Bapa.” \s2 Tuhan Yesus sambayang kasi sang samua orang parcaya \p \v 20 Yesus sambayang tamba bilang, “Beta sambayang bukan cuma kasi sang dong yang ada sakarang sa. Ma Beta ju sambayang kasi sang orang yang nanti parcaya sang Beta, tagal ini orang dong pung omong. \p \v 21 Bapa. Beta minta ko dong samua bisa taꞌika jadi satu, sama ke Kotong ju taꞌika jadi satu. Beta ju mau ko dong taꞌika jadi satu deng Kotong, ko biar orang laen di ini dunya bisa parcaya bilang, Bapa sandiri yang su utus sang Beta. \v 22 Bapa su kasi tunju Beta pung hebat sang orang dong. Ais Beta su angka tinggi-tinggi sang dong, sama ke Beta. Deng bagitu, dong taꞌika jadi satu, sama ke Kotong ju taꞌika jadi satu. \v 23 Beta taꞌika deng dong. Bapa ju taꞌika deng Beta. Dong musti taꞌika jadi satu bagitu, sampe dong idop satu hati deng batúl. Te kalo dong idop satu hati bagitu, orang laen di ini dunya nanti dapa tau bilang, Bapa yang sayang sang dong, sama ke Bapa sayang sang Beta. Deng bagitu dong ju tau bilang, Bapa yang utus sang Beta. \p \v 24 Bapa. Beta kapingin ko samua orang yang Bapa su sarakan sang Beta tu, ada sama-sama deng Beta. Te Beta mau ko dong bisa lia Bapa angka tinggi-tinggi sang Beta. Te Bapa su sayang memang sang Beta, waktu Kotong balóm bekin ini dunya. \p \v 25 Bapa Boꞌi pung hati lurus. Ma orang di ini dunya dong sonde kanál sang Bapa. Beta yang kanál sang Bapa. Deng Beta pung orang dong ju tau bilang, Bapa yang utus sang Beta datang di ini dunya. \v 26 Beta su kasi tau sang dong, Bapa tu, Sapa. Deng Beta nanti kasi tau tarús sang dong bagitu, tagal Beta mau ko dong bisa rasa batúl Bapa pung sayang. Te itu sayang yang dong rasa tu, sama ke Bapa pung sayang yang Bapa kasi sang Beta. Ko biar Beta taꞌika tarús deng dong.” \c 18 \s1 Dong tangkap ame sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:47-56; Markus 14:43-50; Lukas 22:47-53) \p \v 1 Waktu Yesus su sambayang abis bagitu, ju Dia kaluar sama-sama deng Dia pung ana bua dong. Dong pi satu kabón di kali Kidron pung sablá. Ju dong maso di situ. \p \v 2-3 Itu waktu, kapala agama Yahudi dong pung bos-bos, deng orang dari partei agama Farisi dong su sarakan tantara deng tukang jaga barapa orang kasi sang Yudas. Te dia mau jual buang sang Yesus. Naa, Yudas ju tau itu kabón, tagal Yesus su bakumpul banya kali di situ deng Dia pung ana bua dong. Ais Yudas dong pi itu kabón, bawa obor, lantera, deng sanjata tajam. \p \v 4 Padahal Yesus su tau samua yang nanti jadi kasi sang Dia. Ais Dia maju pi sang dong, ju tanya bilang, “Bosong ada cari sapa?” \p \v 5 Ju dong manyao bilang, “Botong ada cari satu orang, nama Yesus, dari kampong Nasaret.” \p Ais Yesus kasi tau bilang, “Andia Beta ni.” Naa, itu waktu, Yudas, ada badiri sama-sama deng dong. Dia ni, yang jual buang sang Yesus. \v 6 Waktu Yesus omong bilang, “Andia Beta,” ju itu orang dong ondor dari Dia, ais jato di tana. \p \v 7 Ju Yesus tanya ulang sang dong bilang, “Bosong ada cari sapa?” \p Ais dong manyao bilang, “Yesus, orang Nasaret.” \p \v 8 Ju Yesus omong bilang, “Beta su kasi tau tadi bilang, Dia tu, andia Beta. Jadi, kalo bosong ada cari sang Beta, na, jang tangkap yang laen. Kasi biar ko dong pi sa.” \v 9 (Dia omong bagitu ko bekin jadi apa yang Dia parná omong bilang, “Bapa. Samua orang yang Bapa su sarakan kasi sang Beta dong, sonde ada satu ju yang ilang.”) \p \v 10 Itu waktu, Simon Petrus ada bawa satu kalewang kudung. Ais dia cabu, ko mau potong orang. Tau-tau, te dia potong kasi putus satu orang pung talinga kanan. (Itu orang tu, nama Malkus. Dia tu, andia kapala agama Yahudi dong pung bos bésar pung orang suru-suru.) \v 11 Ju Yesus suru sang Petrus bilang, “Peꞌu! Kasi maso lu pung kalewang dalam dia pung sarong. Te Beta pung Bapa su bilang Beta musti dapa sangsara macam bagini. Jadi biar sa! Itu sama ke Dia su kasi Beta satu galás yang dia pung isi pait. Biar ko Beta minum samua.”\x + \xo 18:11 \xt Mateos 26:39; Markus 14:36; Lukas 22:42\x* \s1 Dong antar Tuhan Yesus ko pi mangada sang kapala agama dong pung bos bésar \p \v 12 Ais ju komandán, tantara dong, deng orang Yahudi dong pung tukang jaga dong, tangkap ame sang Yesus, ju ika sang Dia. \v 13 Tarús dong antar bawa sang Dia pi Anas dolo. Anas tu, andia Kayafas pung bapa mantu. Itu taon, Kayafas yang jadi kapala agama Yahudi dong pung bos bésar. \v 14 Kayafas ni, yang parná kasi nasiat sang orang Yahudi pung bos-bos bilang, “Ada lebe bae kasi bosong, kalo cuma ada satu orang yang mati kasi sang samua orang.”\x + \xo 18:14 \xt Yohanis 11:49-50\x* \s1 Petrus manyangkal bilang, dia sonde kanál sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:69-70; Markus 14:66-68; Lukas 22:55-57) \p \v 15 Simon Petrus ada iko sang Yesus dari balakang, sama-sama deng Yesus pung ana bua satu lai, andia beta, Yohanis. Naa, agama Yahudi pung bos bésar ada kanál sang beta. Andia ko beta bisa maso pi dalam dia pung kintal, sama-sama deng Yesus. \v 16 Ma Petrus badiri di luar, deka-deka deng pintu pagar. Ais beta kaluar, ju omong deng satu parampuan yang ada jaga di situ, ko biar beta bisa bawa sang Petrus maso pi dalam. \v 17 Ju itu parampuan tanya sang Petrus bilang, “Weh! Lu ni, itu Orang pung ana bua satu, ko?” \p Ma Petrus manyao bilang, “Sonde!” \p \v 18 Itu waktu, su dingin. Andia ko orang jaga deng orang suru-suru dong ada badiri panggang api. Ju Petrus pi, ko panggang api sama-sama deng dong. \s1 Kapala agama dong pung bos bésar pareksa sang Tuhan Yesus \r (Mateos 26:59-66; Markus 14:55-64; Lukas 22:66-71) \p \v 19 Itu waktu, ju agama Yahudi pung mantan bos bésar ada pareksa sang Yesus soꞌal Dia pung ajaran, deng soꞌal Dia pung ana bua dong. \p \v 20 Ju Yesus kasi tau bilang, “Beta omong taráng-taráng ko samua orang bisa dengar. Beta salalu ajar di tampa yang kotong pung orang Yahudi biasa bakumpul, andia di kotong pung ruma sambayang dong, deng dalam Ruma Sambayang Pusat. Beta sonde parná omong di balakang-balakang. \v 21 Akurang ko lu ada tanya sang Beta? Tanya sa sang orang yang dengar Beta pung omong dong. Te pasti dong tau apa yang Beta su omong.” \p \v 22 Waktu Yesus omong bagitu, satu orang jaga yang ada badiri di situ tampeleng sang Dia, ais omong bilang, “Lu jang omong bagitu deng bos bésar!” \p \v 23 Ju Yesus kasi tau sang dia bilang, “Kalo Beta su omong sala, na, kasi tunju itu sala yang mana. Ma kalo Beta omong yang batúl, na, akurang ko lu tampeleng sang Beta?” \p \v 24 Ais itu, ju Anas suru dong antar bawa sang Dia pi Kayafas, yang jadi agama Yahudi pung bos bésar. Waktu dong antar sang Dia tu, Dia masi taꞌika. \s1 Petrus manyangkal ulang sang Tuhan Yesus lai \r (Mateos 26:71-75; Markus 14:69-72; Lukas 22:58-62) \p \v 25 Itu waktu, Simon Petrus masi badiri ko panggang api. Ju orang laen yang ada di situ dong tanya sang dia bilang, “Lu ni, Dia pung ana bua satu, to?” \p Ma Petrus manyangkal bilang, “Sonde!” \p \v 26 Di situ ju ada agama Yahudi pung bos bésar pung orang suru-suru satu. Dia tu, ju kelu dari itu orang yang Petrus su potong putus dia pung talinga. Ais dia tanya bilang, “Weh! Tadi lu ada di itu kabón, to? Te beta ada lia sang lu di situ!” \p \v 27 Ma Petrus manyangkal ulang lai, ju ayam kokoreꞌo memang. \s1 Tuhan Yesus mangada sang gubernor Pilatus \r (Mateos 27:1-2, 11-14; Markus 15:1-5; Lukas 23:1-5) \p \v 28 Ais pagi-pagi, dong bawa ame sang Yesus dari Kayafas pi gubernor pung ruma jabatan di tantara Roma dong pung benteng.\f + \fr 18:28 \ft Tantara Roma dong pung tampa tu, dong pange dalam bahasa Latin bilang, \ft \+it praetorium\+it*.\f* Orang Yahudi dong sandiri sonde maso pi dalam orang Roma dong pung tampa, te itu bekin dong kamomos, ko dong sonde bisa makan pesta Paska. \v 29 Ais gubernor Pilatus pi kaluar ko katumu deng itu orang Yahudi dong. Ju dia tanya bilang, “Bosong lempar sala apa sang ini Orang ni?” \p \v 30 Ju dong manyao bilang, “Bagini, pak. Kalo Dia ni, bukan orang jahat, pasti botong sonde datang ganggu sang pak. Apalai sarakan sang Dia pi pak pung tangan.” \p \v 31 Ais gubernor kasi tau sang dong bilang, “Bagini. Biar bosong sa yang urus Dia pung parkara, iko bosong orang Yahudi pung atoran.” \p Ju orang Yahudi pung bos-bos dong kasi tau bilang, “Sonde bisa, pak. Botong orang Yahudi sonde ada pung hak lai ko putus hukuman mati. Itu cuma bosong pamarenta Roma sa yang ada pung hak bagitu.” \v 32 (Waktu dong omong bagitu, apa yang Yesus parná omong dolu su jadi. Te Dia su kasi tau Dia pung orang dong bilang, nanti Dia mati iko pamarenta Roma pung cara, andia dong paku sang Dia di kayu palang.)\x + \xo 18:32 \xt Yohanis 3:14, 12:32-33\x* \p \v 33 Ju gubernor maso kambali pi dalam tantara pung benteng. Ais dia pange ame sang Yesus, ju tanya bilang, “Karmana? Lu ni, orang Yahudi dong pung raja, ko?” \p \v 34 Yesus tanya bale sang dia bilang, “Pak sandiri yang tanya bagitu, ko, ada orang laen yang kasi tau sang pak soꞌal Beta?” \p \v 35 Ju gubernor manyao bilang, “Hee! Beta ni, bukan orang Yahudi, to? Lu pung bangsa sandiri tu, yang su sarakan ame sang lu. Apalai kapala agama dong pung bos-bos. Ko lu ni, ada bekin apa? Coba lu kasi tau dolo!” \p \v 36 Ju Yesus kasi tau bilang, “Beta bukan satu raja dari ini dunya. Te kalo Beta jadi raja macam bagitu, pasti Beta pung orang suru-suru dong marontak ko orang Yahudi sonde jadi tangkap ame sang Beta. Memang Beta jadi Raja. Ma sonde ada satu orang di ini dunya yang angka sang Beta bagitu.” \p \v 37 Ais gubernor tanya ulang bilang, “Jadi lu ni, Raja, ko?” \p Ju Yesus manyao bilang, “Pak sandiri yang bilang Beta jadi Raja. Yang batúl Beta lahir ko jadi Raja. Beta ju datang di ini dunya ko jadi Raja, ko biar Beta kasi tau soꞌal hal-hal yang batúl. Samua orang yang pegang kuat apa yang batúl, na, dong tu, dengar sang Beta.” \p \v 38a Ais gubernor tanya sang Dia bilang, “Yang batúl tu, apa?” \s1 Dong putus hukuman mati kasi sang Tuhan Yesus \r (Mateos 27:15-31; Markus 15:6-20; Lukas 23:13-25) \p \v 38b Waktu gubernor Pilatus omong abis bagitu, ju dia kaluar kambali pi orang Yahudi dong. Dia omong bilang, “Beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa. \p \v 39 Ma bosong pung biasa, tiap taon di pesta Paska, beta musti kasi lapás satu orang bui sang bosong. Jadi ini taon, bosong mau ko beta kasi lapás orang Yahudi pung raja, ko karmana?” \p \v 40 Dong samua batarea rame-rame bilang, “Jang kasi lapás ini Orang! Kasi lapás sang Barabas sa!” Padahal Barabas tu, satu orang yang jahat mati pung.\f + \fr 18:40 \ft “Orang yang jahat mati pung” dalam bahasa Yunani ada pung dua arti, andia: 1) parampok yang curi barang pake cara paksa, deng 2) orang yang pake sanjata ko mau usir buang sang pamarenta Roma. \ft \+it Lukas\+it* 23:19 bilang Barabas ni, parná bunu orang deng malawan pamarenta Roma ju.\f* \c 19 \p \v 1 Ais itu, ju gubernor Pilatus suru dia pung tantara ko pi firuk sang Yesus pake cambuk.\f + \fr 19:1 \ft Tantara Roma dong pake cambuk yang bekin dari tali kulit binatang barapa urat. Ais dong ika tulang tajam, ko tima tajam di tali pung ujung-ujung. Kalo firuk ulang-ulang pake itu cambuk, kulit dong takupas buang. Orang Yahudi pake batas firuk sampe 40 kali sa. Ma tantara Roma dong firuk deng sonde pake batas.\f* \v 2-3 Itu tantara dong ju ame pohon baduri pung takis ko malaꞌe bekin topi. Ais dong tendes itu topi baduri pi Yesus pung kapala, ko bekin maen-maen, sama ke dong mau angka raja baru pake topi jabatan. Ju dong kasi pake sang Yesus satu baju panjang warna ungu sama ke raja dong biasa pake. Tarús dong olok barmaen sang Dia bilang, “Idop orang Yahudi pung raja!” Dong ju tampeleng barmaen sang Dia. \p \v 4 Ais itu, ju gubernor kaluar satu kali lai, ko kasi tau sang orang banya dong bilang, “Bagini! Beta bawa kaluar sang Dia kasi bosong. Ma bosong musti mangarti, te beta su pareksa sang Dia, ma beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa.” \v 5 Waktu Yesus kaluar, Dia ada pake itu topi baduri, deng baju panjang warna ungu. Ais gubernor kasi tau sang itu orang banya bilang, “Lia doo! Ini Dia, itu Orang su.” \p \v 6 Waktu kapala agama dong pung bos-bos deng orang jaga dong lia sang Yesus, dong batarea rame-rame bilang, “Bunu bekin mati sang Dia sa! Paku Dia di kayu palang!” \p Ma gubernor kasi tau sang dong bilang, “Biar bosong sa yang bawa Dia ko kasi mati sang Dia di kayu palang. Te beta sonde dapa Dia pung sala apa-apa yang pantas ko kasi hukum mati sang Dia.” \p \v 7 Orang Yahudi dong manyao bilang, “Botong ada pung Atoran yang turun dari Tuhan. Iko itu Atoran, ini orang musti mati, tagal dia angka diri jadi Tuhan Allah pung Ana.” \p \v 8 Waktu gubernor dengar dong pung omong, ju dia tamba taku. \v 9 Ais dia maso kambali pi dalam tantara dong pung benteng, ju tanya sang Yesus bilang, “Lu ni, orang mana?” Ma Yesus sonde manyao sang dia. \p \v 10 Ju gubernor masparak sang Dia bilang, “Aiih? Akurang ko lu sonde baꞌomong deng beta? Lu pasti su tau, to? Beta ni, yang ada pung kuasa ko kasi mati sang lu, ko, kasi lapás sang lu.” \p \v 11 Ju Yesus manyao bilang, “Bagini, pak. Kalo pak ada pung kuasa bagitu, na, itu tagal pak dapa itu kuasa dari Tuhan Allah di sorga. Te cuma Dia sa yang kasi loos sang pak ko bekin apa sa kasi sang Beta. Ma orang yang sarakan sang Beta kasi pi sang pak, dong tu yang pikol sala lebe barát.” \p \v 12 Mulai dari dong omong bagitu, gubernor ada cari-cari jalan ko kasi lapás sang Yesus. Ma orang Yahudi dong batarea rame-rame bilang, “Kalo pak kasi lapás sang ini Orang ni, su jalás pak bukan raja bésar keser pung tamán. Te orang yang angka diri jadi raja ada malawan sang keser.” \p \v 13 Jadi waktu gubernor dengar dong pung omong bagitu, ju dia kasi kaluar sang Yesus. Ais dia dudu di hakim pung korsi, di satu tampa yang dong kasi nama bilang, “Tana Lapang dari Batu Plat”. (Dalam bahasa Aram dia pung nama bilang, \it Gabata\it*.) \p \v 14 Itu hari tu, Hari Sadia Pesta Paska. Kira-kira tenga hari, ju gubernor kasi tau sang orang Yahudi dong bilang, “Lia su! Dia ni, bosong pung raja!” \p \v 15 Ma dong batarea ukur kuat bilang, “Bawa Dia kaluar dari sini! Bekin mati sang Dia sa! Paku sang Dia di kayu palang!” \p Ju gubernor tusu-tusu sang dong bilang, “Jadi karmana? Bosong pung maksud, beta musti bunu bekin mati bosong pung raja ni, ko?” \p Ais kapala agama Yahudi dong pung bos-bos manyao bilang, “Botong pung raja cuma satu sa, andia keser! Sonde ada yang laen lai!” \v 16a Ais ju gubernor sarakan sang Yesus pi di tantara dong, ko dong pi paku bekin mati sang Dia di kayu palang. \s1 Dong paku tagantong Tuhan Yesus di kayu palang \r (Mateos 27:32-44; Markus 15:21-32; Lukas 23:26-43) \p \v 16b Ais, itu tantara dong tarima ame sang Yesus. \v 17 Ju Dia pikol ame Dia pung kayu palang kaluar dari kota. Dong pi satu tampa yang dong subu bilang, “Tampa Tulang Kapala”. (Dalam dong pung bahasa Aram, itu tampa pung nama, \it Golgota\it*.) \p \v 18 Sampe di situ, ju dong paku sang Yesus di satu kayu palang. Dong bekin bagitu kasi dua orang laen ju. Dong paku tagantong yang satu di Yesus pung sablá kanan, deng satu lai di Dia pung sablá kiri, deng Yesus di dong pung teng-tenga. \v 19 Ju gubernor suru dia pung tantara dong ko tulis satu papan, ais paku di Yesus pung atas kapala. Di itu papan dong tulis bilang, \qc \it “Ini ni, Yesus, orang Nasaret. Dia tu, orang Yahudi dong pung Raja”\it* \p \v 20 Dong tulis itu papan, pake tiga bahasa. Andia: bahasa Aram, bahasa Yunani, deng bahasa Latin. Banya orang Yahudi baca itu papan, tagal Yesus pung tampa mati tu, deka deng kota Yerusalem. \v 21 Ma kapala agama Yahudi dong pung bos-bos kabaratan. Ais dong pi kasi tau sang gubernor bilang, “Pak! Jang tulis ‘orang Yahudi dong pung Raja’! Ada lebe bae tulis bilang, ‘Ini orang bilang dia tu, orang Yahudi pung raja.’ ” \p \v 22 Ma gubernor manyao bilang, “Beta yang suru dong tulis bagitu. Jadi kasi tenga pi sa!” \p \v 23 Waktu tantara dong su paku tagantong sang Yesus di kayu palang, ju dong babagi Dia pung pakean ko taro di ampa tampa. Satu bagian kasi satu tantara. Ju dong ame Dia pung baju luar yang ada tanún anteru dari atas pi bawa, yang sonde pake jaitan. \v 24 Ais dong baꞌomong bilang, “We! Kotong jang robe buang Dia pung baju ni. Lebe bae, kotong hela lot sa, ko cari tau sapa yang dapa.” Itu bekin jadi, apa yang su tulis dalam Tuhan pung Tulisan Barisi bilang, \q1 “Dong babagi kasi beta pung pakean, \q2 ju dong hela lot ko dapa beta pung baju.” \p Ais, itu tantara dong bekin bagitu.\x + \xo 19:24 \xt Lagu Puji dong 22:19\x* \s1 Tuhan Yesus suru Yohanis ko jaga Dia pung mama \p \v 25 Di situ ju ada badiri parampuan barapa orang. Dong tu, andia: Yesus pung mama, Yesus pung tanta, Klopas pung bini Maria, deng Maria dari kampong Magdala. \v 26 Yesus lia Dia pung mama ada badiri di situ, sama-sama deng itu ana bua yang Dia sayang, andia beta, Yohanis. Ais Dia kasi tau sang Dia pung mama bilang, “Mama. Dia ni, mama pung ana.” \p \v 27 Ju Dia kasi tau sang beta bilang, “Bagini. Sakarang, anggap dia lu pung mama su!” Ais mulai dari itu waktu, Yesus pung mama ada tenga deng beta. \s1 Tuhan Yesus pung mati \r (Mateos 27:45-56; Markus 15:33-41; Lukas 23:44-49) \p \v 28 Ais itu, ju Yesus su tau bilang, Dia su bekin abis Dia pung tugas samua. Itu bekin jadi, samua yang Tuhan pung Tulisan Barisi su tulis memang dari dolu. Ju Dia bilang, “Beta su aus ni.”\x + \xo 19:28 \xt Lagu Puji dong 69:22, 22:16\x* \p \v 29 Naa, di situ ada anggor asam dalam satu kumbang kici. Ais tantara dong ame lumut ko calóp pi dalam itu anggor, ju taro di kayu sapotong\f + \fr 19:29 \ft Bahasa Yunani bilang dong natok itu lumut di kayu \ft \+it hussopos\+it* pung ujung. \+it Hussopos\+it* tu, satu kayu wangi yang orang Yahudi biasa pake dalam barapa acara adat. Dia pung panjang kira-kira 20-40cm. Baca soꞌal \+it hussopos\+it* di \+it Kaluar dari Masir\+it* 12:22; \+it Kapala Agama dong pung Atoran\+it* 14:4, 6, 49-52; \+it Daftar Sensus\+it* 19:2-6; (banding deng \+it Ibrani\+it* 9:19); \+it Lagu Puji dong\+it* 51:7.\f* pung ujung, ju sorong pi Dia pung bibir. \v 30 Waktu Yesus su isap itu anggor, ju Dia omong bilang, “Samua su abis.” Tarús Dia tondo Dia pung kapala, ju Dia putus napas memang. \s2 Tantara tusu ame sang Tuhan Yesus di kayu palang \p \v 31 Itu hari kaná deng hari Jumat. Iko atoran agama, orang Yahudi musti basiap di itu hari, ko dia pung beso sambut dong pung hari sambayang. Andia ko dong sonde mau orang pung mayat tagantong tarús di kayu palang pas di hari sambayang. Te itu hari sambayang tu, hari bae. Jadi orang Yahudi pung bos-bos minta gubernor ko dia suru orang puku bekin pata orang di kayu palang dong pung tulang kaki. Deng bagitu, dong bisa mati capát, ko biar orang bisa kasi turun dong pung mayat sedu-sedu. \v 32 Ais tantara dong pi sana, ju puku bekin pata satu orang pung tulang kaki. Ais itu, ju dong bekin pata orang yang satu lai pung kaki. Dong dua tu, andia, itu orang yang dong paku tagantong sama-sama deng Yesus. \v 33 Ma waktu dong sampe di Yesus, dong lia Dia su mati batúl. Andia ko dong sonde puku bekin pata Dia pung tulang kaki dong. \v 34 Ma tantara satu ame dia pung tombak, ju tusu maso di Yesus pung rebis. Tarús ada dara kaluar, deng ada aer ju kaluar. \p \v 35 (Naa, satu orang yang jadi saksi mata tu, andia beta. Beta ada lia samua, deng beta tulis yang batúl di sini. Te beta tau apa yang beta carita tu, batúl, ko biar bosong bisa parcaya sang beta pung omong.) \v 36 Ini hal dong samua jadi, tagal Tuhan pung Tulisan Barisi ada tulis bilang, “Dia pung tulang dong, sonde ada satu ju yang pata.”\x + \xo 19:36 \xt Kaluar dari Masir 12:46; Daftar Sensus 9:12; Lagu Puji dong 34:21\x* \v 37 Di itu Tulisan Barisi, ju ada tampa laen yang tulis bilang, “Nanti dong lia sang itu orang yang dong su tusu ame.”\x + \xo 19:37 \xt Sakaria 12:10; Dunya Model Baru 1:7\x* \s1 Dong kubur sang Tuhan Yesus \r (Mateos 27:57-61; Markus 15:42-47; Lukas 23:50-56) \p \v 38 Ada satu orang, nama Yusuf, dari kampong Arimatea. Dia ju jadi Yesus pung ana bua. Ma dia iko sang Yesus deng sambunyi-sambunyi, tagal dia taku sang orang Yahudi pung bos-bos. Dia pi gubernor Pilatus, ju minta ko gubernor kasi isin sang dia, ko bawa ame Yesus pung mayat. Gubernor tarima bae. Ais Yusuf pi kasi turun Yesus pung mayat, ju bawa pi. \v 39 Nikodemus ju pi sama-sama deng Yusuf. Dia tu, yang dolu ada pi katumu sang Yesus malam-malam. Dia béli rampe bam-banya, kira-kira 33 kilo, ko taro di Yesus pung mayat.\f + \fr 19:39 \ft Bahasa Yunani tulis bilang, \ft \+it ‘100 litras’\+it*, andia 32,7 kilo. Dong pung rampe tu, bahasa Yunani tulis bilang dong campor \+it smurna\+it* (andia gatá dari satu kayu wangi) deng \+it aloe\+it* (andia gatá dari satu pohon wangi yang mirip lida buaya). Baca soꞌal Nikodemus ni, di \+it Yohanis\+it* 3:1-21.\f* \v 40 Ju dong feo ame Yesus pung mayat pake kaen alus. Tiap kali dong feo, dong taro rampe dolo. Dong bekin bagitu, iko orang Yahudi pung adat kubur orang mati. \p \v 41 Naa, sonde jao dari itu tampa yang Yesus mati tu, ada satu táman. Di itu táman, orang baru pahat abis satu kuburan. Dong balóm parná kasi maso mayat di situ. \v 42 Itu waktu, orang Yahudi pung hari basiap ko sambut dong pung hari sambayang su mau amper abis. Andia ko dong simpan Yesus pung mayat dalam itu kuburan, te itu tampa tu, sonde jao. \c 20 \s1 Tuhan Yesus idop kambali! \r (Mateos 28:1-8; Markus 16:1-8; Lukas 24:1-12) \p \v 1 Hari Minggu, andia minggu baru pung hari partama, Maria dari kampong Magdala pi papagi buta di Yesus pung kuburan. Sampe di sana, dia lia batu bésar yang dong pake tutu itu kuburan tu, su taguling dari dia pung tampa. \v 2 Ju dia lari kambali pi Simon Petrus, deng beta, andia Yesus pung ana bua yang Dia sayang tu, tarús dia kasi tau bilang, “Dong su curi bawa kotong pung Bos dari Dia pung kuburan! Botong sonde tau dong ada taro sang Dia di mana!” \p \v 3 Ju beta deng Petrus lari pi itu kuburan. \v 4 Botong lari sama-sama, ma beta lebe capát. Ais beta sampe di itu kuburan lebe dolo. \v 5 Ma beta sonde maso pi dalam. Beta cuma maloi maso sa. Di situ, beta lia itu kaen alus yang dong pake ko feo ame di Yesus pung mayat. \p \v 6 Ma waktu Petrus sampe di sana, ju dia maso tarús sampe di dalam. Dia ju lia itu kaen alus yang ada di situ. \v 7 Dia ju lia lencu satu, yang dong pake ko tutu Yesus pung kapala. Ma itu lencu tu, ada talipa, deng tapisa dari itu kaen alus. \v 8 Ais beta, yang tadi sampe di kuburan lebe dolo, ju iko maso pi dalam. Waktu beta lia itu samua, ju beta parcaya sang Yesus pung omong dolu bilang, nanti Dia mau idop kambali dari Dia pung mati. \v 9 Te itu waktu, botong yang jadi Dia pung ana bua balóm mangarti Tuhan pung Tulisan Barisi yang su tulis memang bilang, Kristus musti idop kambali dari Dia pung mati. \v 10 Ais itu, ju botong dua pulang. \s2 Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Maria dari kampong Magdala \r (Mateos 28:9-10; Markus 16:9-11) \p \v 11 Ma Maria masi badiri di luar itu kuburan. Dia manangis tarús. Waktu dia masi manangis, ju dia maloi maso pi dalam itu kuburan. \v 12 Dia ada lia Tuhan pung ana bua dari sorga dua orang. Dong ada pake pakean puti. Dong dua ada dudu di tampa yang kamaren dolu orang simpan Yesus pung mayat. Satu ada dudu di kapala pung tampa. Yang satu lai ada dudu di kaki pung tampa. \v 13 Dong tanya sang dia bilang, “Akurang ko susi manangis?” \p Ju dia manyao bilang, “Beta manangis, tagal dong su angka bawa beta pung Bos pung mayat. Ma beta sonde tau dong ada taro sang Dia pi mana.” \v 14 Dia omong abis bagitu, ju dia bale ko lia pi luar. Dia lia ada satu orang badiri di situ, ma dia sonde tau itu Orang tu, andia Yesus. \p \v 15 Ju Yesus tanya sang dia bilang, “Akurang ko susi manangis? Te susi ada cari sang sapa?” \p Naa, Maria sangka itu orang tu, tukang kabón sa. Ju dia buju-buju bilang, “Bapa. Kalo bapa su angka bawa Dia pung mayat, na, kasi tau dolo bapa ada simpan di mana. Biar ko beta bawa sang Dia pi tampa laen ko kubur bae-bae. Tolong doo!” \p \v 16 Ais Yesus pange sang dia bilang, “Maria.” \p Ju dia bale mangada sang Yesus bilang, \it “Raboni!”\it* (Dalam bahasa Aram, dia pung arti bilang, “Beta pung Guru!”) \p \v 17 Yesus kasi tau sang dia bilang, “Jang sonto sang Beta dolo, te Beta balóm nae pi Beta pung Bapa di sorga. Ma susi pi dolo, ko kasi tau Beta pung sodara dong bilang, ‘Beta mau nae pi Beta pung Bapa. Dia ju, andia bosong pung Bapa. Dia tu, Beta pung Tuhan Allah. Jadi Dia tu, bosong pung Tuhan Allah ju.’ ” \p \v 18 Ais itu, ju Maria dari Magdala pi carita kasi Yesus pung ana bua dong bilang, “Beta su katumu deng kotong pung Bos, Yesus!” Ju dia kasi tau Yesus pung pasán sang dong. \s2 Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua dong \r (Mateos 28:16-20; Markus 16:14-18; Lukas 24:36-49) \p \v 19 Itu hari jato kaná di hari Minggu, andia minggu baru pung hari partama. Matahari baru tanggalám. Ju Yesus pung ana bua dong ada bakumpul. Dong konci mati pintu ruma dong, tagal dong taku sang orang Yahudi pung bos-bos. Takuju sa, Yesus datang badiri di dong pung teng-tenga bilang, “Saloom!” \v 20 Waktu Yesus togor sang dong bagitu, ju Dia kasi tunju itu luka dong yang ada di Dia pung tangan deng Dia pung rebis. Dia pung ana bua dong talalu sanáng waktu dong lia sang dong pung Bos. \v 21 Ais Yesus kasi tau sang dong bilang, “Biar ko bosong aman deng tanáng. Inga, Beta pung Bapa su utus sang Beta karmana, na, Beta ju utus sang bosong bagitu.” \v 22 Dia omong ais bagitu, tarús Dia deka-deka sang dong, ju fuu Dia pung napas pi di dong satu-satu. Ais Dia bilang, “Beta kasi Tuhan pung Roh yang Barisi sang bosong. Tarima ame sang Dia. \v 23 Jadi, kalo bosong lupa buang orang pung sala, na, itu sala su ilang buang, te Tuhan ju su hapus buang itu sala dong. Ma kalo bosong sonde mau lupa buang orang pung sala, na, Tuhan ju sonde hapus buang itu sala.”\x + \xo 20:23 \xt Mateos 16:19, 18:18\x* \s2 Tuhan Yesus deng Tomas \p \v 24 Ada satu dari Yesus pung ana bua dua blas orang. Dia pung nama, Tomas, yang dong ju subu bilang, ‘ana bagambar’. Waktu Yesus datang kasi tunju Dia pung diri sang dong, Tomas sonde ada sama-sama deng ana bua yang laen dong. \v 25 Andia ko waktu dia pung tamán dong bilang, “Botong su katumu sang kotong pung Bos,” ju dia manyao bilang, “Bagini. Beta musti lia dolo itu luka dari paku pung bakás di Dia pung tangan. Deng beta musti calóp beta pung jari maso di itu luka di Dia pung rebis. Te kalo beta balóm bekin bagitu, na, beta balóm mau parcaya bilang, Dia su idop kambali.” \p \v 26 Dia pung satu minggu lai, ju Yesus pung ana bua dong ada sama-sama deng Tomas dalam satu ruma. Biar pintu dong su takonci, ma Yesus maso badiri di dong pung teng-tenga. Dia togor sang dong bilang, “Saloom!” \v 27 Tarús Dia omong sang Tomas bilang, “Sorong lu pung jari di sini, ko pareksa Beta pung tangan dolo. Ais mari raba ini luka di Beta pung rebis. Naa, parcaya su, bilang Beta su idop kambali! Buang lu pung rasa sonde parcaya tu.” \p \v 28 Tomas manyao bilang, “Awii, Bapa, é! Sakarang beta parcaya batúl! Bapa ni, andia beta pung Bos yang hak parenta sang beta, deng beta pung Tuhan Allah ju!” \p \v 29 Ju Yesus kasi tau sang dia bilang, “Tomas! Lu parcaya Beta su idop kambali, tagal lu su lia sang Beta deng lu pung mata kapala sandiri. Ma yang lebe ontong lai, andia orang yang sonde lia sang Beta, ma dong parcaya.” \s1 Ini buku pung maksud \p \v 30 Yesus ju bekin banya tanda heran yang laen, yang beta sonde tulis dalam ini buku. Dia pung ana bua dong lia itu tanda heran dong deng mata kapala sandiri. \v 31 Ma hal yang beta su tulis dalam ini buku ni, beta tulis ko biar bosong parcaya bilang, \q1 Yesus tu, andia Kristus yang Tuhan Allah su janji memang ko mau kirim datang. \q1 Yesus ju, andia Tuhan Allah pung Ana. \q1 Deng waktu bosong parcaya sang Dia, bosong dapa idop yang batúl yang sonde tau putus-putus, tagal bosong jadi Dia pung orang dong. \c 21 \s1 Tuhan Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua tuju orang \p \v 1 Lewat barapa hari ju, Yesus kasi tunju Dia pung diri ulang lai di dano Tiberias pung pinggir. Dia pung carita bagini: \v 2 Itu waktu, Yesus pung ana bua tuju orang ada bakumpul. Dong tu, andia: \q2 Simon Petrus, \q2 Tomas, yang dong subu bilang, ‘ana bagambar’, \q2 Natanel, dari kampong Kana di propinsi Galilea, \q2 Sabadeus pung ana dua orang, \q2 deng Yesus pung ana bua laen dua orang. \p \v 3 Simon Petrus kasi tau dia pung tamán dong bilang, “Beta mau pi buang pukat.” \p Ju dong manyao bilang, “Hoo! Botong ju iko.” Ais dong pi dano pung pinggir. Tarús dong nae parahu ko pi cari ikan. Ma itu malam dong sonde dapa tangkap apa-apa.\x + \xo 21:3 \xt Lukas 5:5\x* \p \v 4 Dia pung beso pagi, ju Yesus ada badiri di dano pung pinggir. Ma Dia pung ana bua dong sonde tau Dia tu, Yesus. \v 5 Ju Dia eki ko tanya sang dong bilang, “Bu dong, é! Su dapa ikan, ko?” \p Dong manyao bilang, “Kosong, Bu! Botong sonde dapa sadiki ju.” \p \v 6 Ju Dia kasi tau sang dong bilang, “Coba buang itu pukat di parahu pung sablá. Nanti bosong dapa.” \p Tarús dong bekin iko. Ju dong dapa ikan. Ma itu ikan talalu banya, sampe dong sonde bisa hela itu pukat kambali pi dalam parahu.\x + \xo 21:6 \xt Lukas 5:6\x* \p \v 7 Naa, beta ju ada di situ. Beta ni, ana bua yang Yesus sayang. Ais beta kasi tau sang Petrus bilang, “Awii! Dia tu, kotong pung Bos!” \p Dengar beta pung omong, ju Simon Petrus pake kambali dia pung baju, ais buang diri pi dalam dano ko mau baranáng pi darat. \v 8 Te itu parahu kira-kira cuma 100 meter dari darat. Ais dia pung tamán dong dayong parahu kambali pi darat, deng ada hela bawa itu pukat yang ponu deng ikan dari parahu pung balakang. \p \v 9 Waktu dong sampe di darat, ju dong lia ada api bara yang manyala di situ. Di api pung atas, ada ikan. Deng ada roti ju. \v 10 Yesus kasi tau sang dong bilang, “Bawa datang ikan sadiki dari yang bosong baru tangkap ame tadi.” \p \v 11 Ais ju Simon Petrus nae kambali pi dalam parahu, ko dia hela itu pukat pi darat. Itu pukat ponu deng ikan bésar. Dia pung banya, 153 ekor. Biar ikan banya bagitu, ma itu pukat sonde tarobe. \p \v 12 Ais Yesus pange sang dong bilang, “Mari ko makan doo!” \p Dong su tau bilang, Dia tu, dong pung Bos. Andia ko dong sonde barani tanya bilang, “Bu ni, sapa?” \v 13 Tarús Yesus ame roti deng ikan, ju pi kasi sang dong. \p \v 14 Itu, andia, kali katiga Yesus kasi tunju Dia pung diri sang Dia pung ana bua dong, waktu Dia su idop kambali dari Dia pung mati. \s1 Tuhan Yesus baꞌomong deng Petrus \p \v 15 Waktu dong su makan abis, Yesus tanya sang Simon Petrus bilang, “We, Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu sayang sang Beta lebe dari ini tamán dong sayang sang Beta, ko?” \p Dia manyao bilang, “Batúl, Bos su tau beta sayang sang Bos.” \p Ju Yesus pasán sang dia bilang, “Kalo bagitu, na, foo bae-bae Beta pung domba ana ko dong dapa makan.” \p \v 16 Ju Yesus tanya ulang sang dia bilang, “Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu sayang sang Beta, ko?” \p Dia manyao bilang, “Batúl, Bos su tau beta sayang sang Bos.” \p Ju Yesus pasán sang dia bilang, “Kalo bagitu, piara bae-bae Beta pung domba dong.” \p \v 17 Ais ju Yesus tanya ulang lai sang dia bilang, “Simon, Yohanis pung ana. Karmana? Lu ni, Beta pung tamán, ko?” \p Ju Petrus hati susa memang, tagal Yesus su tanya tiga kali bilang, “Lu sayang sang Beta, ko?” Ais dia manyao bilang, “Bos yang tau samua hal. Jadi Bos su tau bilang, beta ni, Bos pung tamán.” \p Tarús Yesus pasán sang dia bilang, “Kalo bagitu, na, foo bae-bae Beta pung domba ko dong dapa makan. \v 18 Lu su tangkap Beta pung maksud, ko? Beta ju mau kasi tau bagini: dolu waktu lu masi muda, na, lu biasa pake baju, deng pake ika pinggang, ais lu jalan pi mana sa, iko lu pung suka. Ma nanti kalo lu su tua, lu sorong lu pung tangan ko orang laen ika sang itu tangan dong, pake lu pung ika pinggang sandiri. Ais ju dong hela bawa sang lu pi satu tampa yang lu sonde mau pi.” \v 19 (Yesus omong bagitu ko kasi tau sang Petrus soꞌal apa yang nanti jadi di dia pung diri. Te nanti Petrus pung mati tu, kasi tunju Tuhan Allah pung hebat.)\f + \fr 21:19 \ft Kira-kira taon 96M, ada satu pamimpin gareja, nama Klement dari kota Roma, yang tulis bilang, orang dong bunu bekin mati sang Petrus. Kira-kira taon 212M, ada satu pamimpin gareja laen, nama Tertulian, yang tulis bilang, dong paku tagantong sang Petrus di kayu palang. Deng ada ju satu tradisi laen dalam gareja yang bilang, waktu dong mau paku tagantong sang Petrus di kayu palang kira-kira taon 64-65M, Petrus minta ko dong gantong sang dia deng kapala di bawa. Itu tagal dia rasa dia sonde pantas mati deng dia pung kapala di atas, sama ke Yesus.\f* \p Ais itu, ju Yesus kasi tau sang Petrus bilang, “Mari ko jadi Beta pung orang su!” \s1 Ana bua yang Tuhan Yesus sayang \p \v 20 Itu waktu, Petrus bale ko lia pi balakang. Ju dia lia beta ada iko dari dong dua pung balakang. Beta ni, andia ana bua yang Yesus sayang. Beta ju yang dudu di Yesus pung sablá waktu botong dudu makan pesta Paska. Beta ni, yang tanya sang Dia bilang, “Bos, é! Sapa yang nanti jual buang sang Bos?”\x + \xo 21:20 \xt Yohanis 13:25\x* \v 21 Waktu Petrus dapa lia sang beta, ju dia tanya sang Yesus bilang, “Bos su omong soꞌal beta tadi. Ma karmana deng dia?” \p \v 22 Yesus kasi tau sang Petrus bilang, “Itu bukan lu pung urusan. Andekata Beta pung mau ko dia cuma tunggu di sini sampe Beta datang kambali, dia pung masala apa? Yang pantíng tu, lu musti inga apa yang Beta pasán sang lu tadi tu, andia: mari ko jadi Beta pung orang su.” \p \v 23 Tagal Yesus omong bagitu, Dia pung ana bua yang laen mulai baꞌomong bilang, “Yohanis tu, sonde akan mati.” Padahal Yesus sonde omong bagitu. Yang Dia bilang tu, andia: “Itu bukan lu pung urusan. Andekata Beta pung mau ko dia cuma tunggu di sini sampe Beta datang kambali, dia pung masala apa?” \s1 Yohanis tutu dia pung tulisan \p \v 24 Itu ana bua yang Yesus omong tu, andia beta, Yohanis. Beta yang carita ini hal dong samua kasi sang bosong. Beta yang lia deng beta pung mata kapala sandiri. Ais beta yang tulis samua. Ju kotong su tau bilang, apa yang beta kasi tau sang bosong tu, batúl. \p \v 25 Deng masi ada banya hal laen yang Yesus bekin. Kalo orang coba tulis ame samua-samua, mulai dari Yesus kasi jalan Dia pung karjá sampe abis, na, beta kira satu dunya anteru ju sonde bisa mua itu buku dong samua. \q2 Bagitu sa, \q2 Yohanis