\id MRK \h Mark \toc3 Mark \toc1 Rongmwehu ma ne Insingdi jang Mark \toc2 Mark \mt2 Rongmwehu ma insingdi jang ipen \mt1 Mark \imt1 Oarlap \ip Rongmwehu in Mark, ioar “Rongmwehu doahr Jesus Christ ma Nihn Koahs.” Puk oauwe kajalehioang kisai doahr Jesus, armaj men ma kin mwoakmwoakidki sihkei apel manman. Ah manman dehde mwehu jang in Ah padahk, jang in Ah manman pohn ngen jaussok, apel jang in Ah manmanin lapwadda dipen armaj kan. Jesus pel sikoa doahr pein Ih Nihn‑Armaj ma indoahng sohnmeseikihla Ah mour pwa en kajaldekihla armaj jang nehn diparai kan. \ip Mark kin sikoa doahr en Jesus sikesik apel padahk kan, a ih kin sikoa koalik doahr Ah wihwia kan in sikesik sihkei apel dehde. Mark sapda insingehdi sikesik mwosmwos doahr John jounpoapdaij apel doahr en Jesus poapdaijla apel oaloa jongjong pehn Jehsen; a mwerin, ih sikoahda doahr en Jesus doadoahk in kemwehuwihla johmwehu kan apel padpadahk. Nehn nihn Jesus sohnpadahkkok ahr kin rongrongrong apel kapkapang Ih, irai ken koalikla ahr woahwoahki apel dehdehki; Ah imwinsihsi kan kin koalikla arai lioassoang Ih. Iroa koalik kan ma kaimwjekla puk oauwe, ioar sikesikin wihwia kan ma pwoaida nehn kaimwjeklahn wihk ma Jesus mour pohn jampah, a mehlel a mehdi pohn lohpwuhwo apel iejda. \ip Insingin imwin Rongmwehu oauwe joaloangdi nehn insing dehnnok. Dapwa pwili sapin joaloangla. Insingin mwuhrrok ioar kisai kapang imwla riau ma mine nehn kilel doahre […]. Mine kadehde ma pwa imwin roairoai ioar uhdahn wa, a kisai johpwa uhdahn kamehlele unjek. \iot Audoapoa in Oarlap \io1 1. Sapin Rongmwehu \ior 1.1-13\ior* \io1 2. En Jesus doadoahk nehn Galilee \ior 1.14—9.50\ior* \io1 3. Jesus injang Galilee inla Jerusalem \ior 10.1-52\ior* \io1 4. Kaimwjeklahn wihk nehn Jerusalem apel ipoa \ior 11.1—15.47\ior* \io1 5. Iejdahn Jesus \ior 16.1-8\ior* \io1 6. Koaun Jesus ma iejda pel pwokkoang nah sohnpadahkkok apel indahla nehnloannge \ior 16.9-20\ior* \c 1 \s1 En John Jounpoapdaij Kapahrak \p \v 1 Me ioar sapin Rongmwehu doahr Jesus Christ, Nihn Koahs, \v 2 doahr lallo ma ne insingdi ipen joukohp Isaiah: \q1 “Koahs pwa, ‘Ngoahi pirin kadarwe Noai jounpakairro mwohn Koawoa, \q2 ma pirin koaunopda Oamw allo.’ \q1 \v 3 Mine ngilloau ma kin poangpoangpoang nehn japwsoahn: \q2 ‘Kamwai koaunopda al kan ohroj oang Koaunno, \q2 kamwai kainenehla Ah al kan ma Ih pirin alu loaloa!’” \p \v 4 John ken pwokda nehn japwsoahn, poapdaiji armaj kan, padahkki oang irai, “Kamwai koaluhla, wiliakapwla apel poapdaijla, Koahs pirin mahkoahng kamwai dipamwai kan.” \v 5 Armaj dir jang koujapw ohroj nehn wein Judea apel jang Jerusalem inla pwa en rong en John ah kapahrak. Irai kin woahkda diparai kan, a ih poapdaijihla irai nehn Pillap Jordan. \p \v 6 John kin kol likkoau oau ma wiawihda jang in winen kamel, apel kin piroahki lopkoa kangir kilin kahu; a da ih kin kangkangkang: padda apel jukehn loanglap in nehn woallo. \v 7 Doar me ioar Ah padahk: “Mine woal men ma pirin indoa mwerin ngoahi, ma laplapjang ngoahi dauluhl; ma ngoahi johpwa warroang rukdi mwohn Ih pwa ngoahi en lapwadda joalin Ah juhwo. \v 8 Ngoahi kin poapdaijihki kamwai pil, Ih pirin poapdaijihki kamwai Ngen Joarwi.” \s1 Jesus Poapdaijla apel Oaloa Jongjong pehn Jehsen \p \v 9 Mwerin en Jesus indoa jang Nazareth, kahnihmw siksik oau nehn wein Galilee, poapdaijla ipen John nehn Pillap Jordan. \v 10 Nehn anjoauwo ma Jesus doauda jang nehn pillo, Ih kapang nehnloannge rispijoang a Ngen Joarwi indihdo doahr dinin mwurei men mine pohn Ih. \v 11 Ih pel rongda ngilloau indihdo jang nehnloannge pwa, “Koawoa ioar Noai jermwein kahpwil wa, ma Ngoahi kin malauki.” \p \v 12 Doari, nehn anjoauwohr Ngen Joarwi ken kahlwahlahng Jesus nehn japwsoahn. \v 13 Jesus ken mine wijahu rehn pahijek, Jehsen ken kajongjongi Ih. Mahn ingkel kan kin pel pwili Jesus wijahu; a sohnloang kan pel kin indoa pel jeuweje. \s1 Jesus Pangin Sohnloakjid Pahmen \p \v 14 Mwerin John peidekkoang nehn kalpwuhj, Jesus inla Galilee lohkihjili Rongmwehu jang ipen Koahs, pwa, \v 15 \wj “Ne lel anjoauwo, Wein Koahs ne koaroando! Kamwai koaluhla apel wiliakapwla apel kamehlelehla Rongmwehu!” \wj* \p \v 16 Rehn oau Jesus allaluhla pohn poahrinjedin Lehn Galilee; Ih kapangda sohnloakjid roahmen, Simon apel riah Andrew, loakjidki nihra ukko nehn lehu. \v 17 Jesus pwehng ara, \wj “Kamwa indoa pwilihla Ngoahi; a Ngoahi pirin wiahkihla kamwa sohnloakjidi armaj.” \wj* \v 18 Anjoauwohr, ara kihdi nihra ukko pwilihla Ih. \p \v 19 Ih injang wijahu, pel kapangda riarihoau, James apel John, nihn Zebedee. Ara minmine pohn pohs pas winwina nihra ukkok. \v 20 Nehn en Jesus kapangda ara, Ih pangin ara. Ara ken kihdi jamarahu ma pwili mine pohn pohs pas ipen sohndoadoahk pwi, ara ken pwilihla Jesus. \fig |src="gt00043.jpg" size="col" loc="aw" ref="1.19" \fig* \s1 Woalmen ma Ngen Jaus Dilingla \p \v 21 Irai inla Capernaum; nehn rehn in Sabbath Jesus dilda nehn jinakokehu sapda Ah padahk. \v 22 Armaj ohroj ma pwili rong ken pwuriamweikihla doahr Ah kin kihwe Ah padahk; pwa manman in Ah padahk johpwa doahroar en jounpadahk in Kojonneddok arai padahk. \p \v 23 Woal men ma ngen jaus dilingla inla nehn jinakokehu rahrahuki pwa, \v 24 “Jesus mihn Nazareth, da Koawoa nimen wiahng kamai? Koawoa indoahng koauwehla kamai! Ngoahi kidal inje Koawoa, Koawoa ma Nihn Koahs jounpakair joarwihwa!” \p \v 25 Jesus pwehng ngen jausso, \wj “Nennenla, koawoa diljang nehn armaj menen!” \wj* \p \v 26 Ngen jausso ken isikda woallo oaroh ken roarda, rahrahu diljang ih. \v 27 Armaj ohroj pwuriamweikihla, peipeidekpene nehn pwungarai pwahpwahpwa, “Dahkij me? Joangoan padahk kapw dahioau me? Woalmene inenin manman. Ih pwen lalloar, pel ngen jaus kan pel peikkoang!” \p \v 28 Rongin Jesus ken pispis lohkjili wija ohroj nehn wein Galilee. \s1 Jesus Kemwehuwihla Armaj Dir \p \v 29 Doari, Jesus apel Nah sohnpadahkkok, pwilihki James apel John injang nehn jinakokehu inla umwen Simon apel Andrew. \v 30 Inen pahien Simon‑o onohn nehn ummwo johmwehu karkar, nehn en Jesus lel wijahu arai pwehng Ih doahr iren liho. \v 31 Ih ken inla kolda poahn liho jeuwejehda pwa en uhda. Nehn anjoauwohr, karkarro injang ipen liho; ih ken sapda apwali irai. \p \v 32 Injoausikdi, nehn en joauwo pirin ken duhla, armaj kan wahpenehng Jesus min johmwehu apel min ngen jaus kan dilingla irai. \v 33 Sohn kahnihmmwo ohroj pwili pokonpene mijen ummwo \v 34 Jesus kemwehuwihla armaj dir ma anki joangoan johmwehu dir apel kaujjang ngen jaus dir ipen armaj kan. Ih ken kauhdi ngen jaussok arai en joah lallal, pwa irai kidal Ih. \s1 Jesus Lohkihjili Rongmwehu nehn Galilee \p \v 35 Pwohrdahng rehnno, injohrehn, Jesus pwohrda inlahjang in ummwo, inla likin kahnihmmwo wijahkij pwa en kalahpwukla kapkap. \v 36 Simon apel pwilihoahk rapahkihla Ih; \v 37 nehn irai kapangda, irai pwehng, “Maing, armaj ohroj raprapahki koawoa.” \p \v 38 A Ih japoang irai, \wj “Kisai dauluhlwehng nehn koaujoan koaroan kan, pwa Ngoahi en pel lohkihjili Rongmwehu wijahk, pwa ioar Ngoahi indoahki.” \wj* \p \v 39 Ih ken allaluhjili nehn Galilee pwon, kapkapahrakjili nehn jinakoke kan apel kahkaujjang ngen jaus ipen armaj kan. \s1 Jesus Kemwehuwihla Woal Lepahmen \p \v 40 Woal lepahmen pel indoa ipen Jesus, poadpwomwla mwohn Ih, jarda pwehng en jeuweje, pwehng Ih, “Maing, ma koawoa nimen, koawoa kak kamwkelehda\f + \fr 1:40 \fq kamwkelehda: \ft Johmwehu oauwe kin kajaminihla armaj oang kaudek. \f* ngoahi.” \p \v 41 Doari Jesus ipwilkihda, kailla poah pukkoang woallo, Ih pwa, \wj “Ngoahi nimen. Ken mwakelkelda!” \wj* \v 42 Anjoauwohr lepahu ken jarjang ipen woallo; doari ih ken mwakelkella. \v 43-44 Jesus kainoapwihdi, pwehng Ih, \wj “Rong, pwa koawoa en johpwa pwehng emen. Inla kajalehioang jamwrou a koawoa wia oamw meiroang joanngo ma Moses koajoanehdi, en wia oamw mihn kadehde oang irai.” \wj* Doari Ih ken kadarla woallo. \p \v 45 Woallo inlahr lohkihjili wija ohroj ah ne mwakelkelda; ma kahrehda Jesus johla kak aluhjili nehn pokon janjal nehn kahnihmmwok, Ih kin kalkalahpwukjili likin kahnihmmwo. A joah, pwa armaj dir kin pokondo Ipoa jang wija ohroj. \c 2 \s1 Jesus Kemwehuwihla Woal Mwoasor Men \p \v 1 Mwerin rehnpwi, Jesus pel pwuroahng inla Capernaum. Rongin Ah minmine in umwahu lohkjili; \v 2 ma kahrehda armaj dir pokondo in ummwo apel koaisla loaloa pel in wanihmmwo. Ih ken padahkki oang irai Mahjanno. \v 3 Nehn Ah padpadahk, woal mwoasor men ne wijwijik allaluhdohng Ipoa; ih mine nehn mihn wijik oau, wijik in pahmen. \v 4 Doari, nehn ahr johkak kadilihda apel sohlahng ipen Jesus ki koais in pokonno, irai pwukulda pohn ummwo kainenehdi wijahu ma Jesus mine, kadilihdihoang nehn ummwo ipen Jesus mihn wijikko ma mwoasorro mine puwoa. \v 5 Nehn en Jesus kapang arai pwojon, Ih pwehng woal mwoasorro, \wj “Noai jeri! Dipoamw kan ne lapwda.” \wj* \p \v 6 Jounpadahk in Kojonneddohpwi pwili mwindi nehn ummwo, irai lemlemehng pein arai, \v 7 “Imdoahr woalmene Ah kak wia joangoan sikesik oauwe? Pwa Ih lahlahwe Koahs. Inje ma kak lapwadda dihp kan, jaudi Koahs kalahpwuk?” \p \v 8 Anjoauwohr Jesus kidalda ahr lamlam; Ih pwehng irai, \wj “Da kamwai wiahki joangoan lamlam pwiai nehn mohngiongimwai kan? \wj* \v 9 \wj Dahioau moangoai en pwehng woal mwoasor mene, ‘Dipoamw kan ne lapwda,’ ke, ‘Uhda, oaloa kioammwen, alu’? \wj* \v 10 \wj A Ngoahi en kamehlele oang kamwai en kidal pwa Nihn‑Armaj\wj* \f + \fr 2:10 \fq Nihn‑Armaj \ft Daidel oau oang Jounkoamoaur (Daniel 7)\f*\wj anki manmanin mahkoahng dip pohn jampah.” \wj* Ih ken pwehng woal mwoasorro, \v 11 \wj “Uhda, oaloa kioammwen, alwe in umwoammwo!” \wj*\fig |src="gt00044.jpg" size="col" loc="aw" ref="2.11" \fig* \p \v 12 Woal mwoasorro uhda mwohn mijarai, pwoakda kiahu, anjoauwohr ken inla. Irai ohroj pwuriamweikihla mehlel apel kapkapingahki Koahs, pwa, “Kamai kahjikkoar kapang mehkij ma doahroar me.” \s1 Jesus Pangin Levi \p \v 13 Jesus pel pwuroahng pwurlahng in oaroahr in Lehn Galilee. Armaj dir pel pokonpene Ipoa, Ih ken pel sapda padahk oang irai. \v 14 Nehn Ah allaluhla wija, Ih kapangda jounrik daksis men, oadoa Levi nihn Alphaeus, ma onnonohn nehn ah oahpisso. Jesus pwehng, \wj “Indoa pwilihla Ngoahi.” \wj* Levi ken uhdahr pwilihla Jesus. \p \v 15 Doari Jesus ken mwindihoang mwinge in umwen Levi‑o. A jounrik daksis pwi apel armaj dipan dir pwili Jesus apel Nah sohnpadahkkok mwindihoang in sehpillo, pwa irai dir kin pwilpwili kahkahkauj Jesus. \v 16 Epwi jounpadahk in Kojonneddo, ma kijehn Pharisee‑ok, nehn irai kapangda Jesus Ah pwili mwinge ipen joangoan armaj dipan pwiai apel ipen jounrik daksis pwiai, irai idoakkoang Nah sohnpadahkkok pwa, “Da Ih kin pwilihki mwinge ipen joangoan armaj pwiai?” \p \v 17 A nehn en Jesus rongda me, Ih pwehng irai, \wj “Jaudi armaj sihkei ioar anahne jounwini, a armaj johmwehu. Ngoahi joah indoahng pangin armaj pwung, a armaj dipan kan.” \wj* \s1 Peidek Doahroar Kaijihjol \p \v 18 Pehn oau nihn John jounpoapdaij sohnpadahkkok apel Pharisee‑ok kaijihjol. A armaj pwi indoa ipen Jesus idoak Ipoa, pwa, “Amwda nihn John jounpoapdaijjok apel nihn Pharisee‑ok kin kaijihjol, a nihmw kan johkin pwili?” \p \v 19 Jesus ken japoang irai, \wj “Pwa da? Kamwai lemleme ma sohnkapar in kamdipw in koapwoapwoaud oau pirin kaijihjol nehn en woal kamwohddo minmine iparai? Irai johkak. \wj* \v 20 \wj A oau anjoau ma pirin indoa ma woal kamwohddo pirin wijik jang irai; doari, ioar anjoauwo irai pirin kaijihjol. \wj* \p \v 21 \wj “Joh armaj kin deipinihoang dipwin likkoau kapw pohn likkoau in joakid mering, pwa dapwa likkoau kappwo pirin nurpene, soahrjang ekij likkoau merinngo doari soahroakko pirin koalikla. \wj* \v 22 \wj Pel joh armaj kin widekihoang wain kapw nehn pehk in kilin mahn mering, pwa wain kappwo nen koauwehla pehk merinngo; ohroj ara, wainno apel pehkko, nen ohla mwahl. Ioar ma wain kapw pwen mwehuwoanngoar pehk kapw.” \wj* \s1 Peidek Doahr Sabbath \p \v 23 Sabbath oau Jesus wudla nehn mwoaswel in wihd oau. Nah sohnpadahkkok pwili Ih; irai ken dolihdi wehn wihd pwi. \v 24 Pharisee‑ok ken pwehng Jesus, “Kapang! Nihmw sohnpadahkkok wia me ma uhwoang kojonned in Sabbath.” \p \v 25 Jesus japoang irai, \wj “Kamwai johkin wadek da David wiahdahu anjoauwo ma ih apel pwilihoahk mwakohkohla? \wj* \v 26 \wj Ih dilda nehn Umwen Koahs, kangla pilahwa joarwihok, nehn mwein Jamwrou Laplap Abiathar. Doahr kojonneddo, jamwrouwok oar ioar mweimweioang kang pilahwa pwiai. A David kangla apel kioang pwilihoahk irai en pwili kang.” \wj* \p \v 27 Jesus pel pwa, \wj “Sabbath wiawihdahng mihn kemwehupen armaj, a jaudi armaj oang mihn kemwehupen Sabbath. \wj* \v 28 \wj Ioar mehwa Nihn‑Armaj ioar Koaun apel Koaun in Sabbath.” \wj* \c 3 \s1 Woal Poah Mwoasor men \p \v 1 Jesus pwuroahng dilda nehn jinakokehu, wijahu ma woal mwoasor poah men pwili minmine. \v 2 Armaj pwi ma pwili mine wijahu nimen kadpoahki Jesus mehkij japwung, irai kin mwajmwajahnnoar Jesus ma Ih pirin kemwehuwihla min mwoasor poahu rehnin Sabbath. \v 3 Jesus ken pwehng woal mwoasor poahu. \wj “Sohdahdo uhda mijen pokonne.” \wj* \v 4 Ih ken idoak iparai pwa, \wj “Da kojonneddo mweidoahng kisai en wia Sabbath? Kisai en wia mehkij ma mwehu ke nauna? Kisai en jeuweje mourin armaj ke koauwehla?” \wj*\fig |src="cn01695.jpg" size="col" loc="aw" ref="3.4" \fig* \p Irai nennenla johpwa wia mehkij. \v 5 Jesus ken lioasla kapkapang irai, ih ken injinjuwedkihla irai koapsakai apel lamlam japwung. Ih ken lallahng woal mwoasor poahu, \wj “Kailwe poahmmwen.” \wj* Min mwoasorro kaillahr poahu, poahu ken mwehula dauluhl. \v 6 Pharisee‑ok ken diljang nehn jinakokehu pokonpene ipen epwi ma kin nihn Herod pwihnno; irai ken pilahnehda pwa irai en kojukdi Jesus. \s1 Pokon Laplap oau in Poahrinjed in Lehu \p \v 7 Jesus apel Nah sohnpadahkkok inla in poahrinjed in Lehn Galilee, a pokon laplap oau kaujla Ih. Armajjok indoa jang Galilee, jang Judea, \v 8 jang Jerusalem, jang Idumea, jang oaloap Jordan, apel jang kahnihmw in Tyre apel Sidon. Armaj pwiai pokonpene ipen Jesus pwa ihr rongda joang kapwuriamwei kan ma Ih kin wihwia. \v 9 Ih pwehng Nah sohnpadahkkok irai en koaunopda oau pohs siksikko, ma Ih en doauda puwoa, pwa pokonno en joah jakahpajihla Ih. \v 10 Pwa Ih kin kemwehuwihla armaj johmwehu dir, ioar mehwa irai kin jakahpajihla Ih nehn irai kin nimen pukkoang Ih. \v 11 Pel armaj ma ngen jaus dilingla irai, nehn irai kin kapangda Ih irai kin kipdi mwohn Ih, rahrahu, pwahpwahpwa, “Koawoa ioar Nihn Koahs wa!” \p \v 12 A Jesus ken iroahdi ngen jaussok en johpwa pwa inje Ih. \s1 Jesus Pilda Woaroak Eijek Roahmen \p \v 13 Jesus indahla pohn dol oau; Ih ken pangin araihok ma Ih kin ipwilki en indoa Ipoa. \v 14 Ih ken pilda min eijek roahmen ma Ih panginki wahnpoaroan, Ih pwa, “Ngoahi pilda kamwai pwa kamwai en kin pwilpwili Ngoahi. Ngoahi pirin pel kadarwe kamwai pwa kamwai en lohkihjili Rongmwehu; \v 15 kamwai pirin pel anki manman in kaujjang ngen jaus kan ipen armaj.” \p \v 16 Doari, ioar oadoan min eijek roahmennok ma pilpilda: Simon (Jesus kioang oadoa Peter); \v 17 James apel John, nihn Zebedee (Jesus kioang oadoara, Boanerges\f + \fr 3:17 \fq Boanerges \ft Loapin lalin Aramaic kije uhdahn woahwoahki “nihn palar” a mourin woahwoahn addoauwe in loapin lal in Mwoakilloa: “mwosmwos jongpoa.” Jesus kioang addoauwe nihn Zebedee kan pwa ara kin lamlam karwaro ke nehn kapehd karwaro (pel soahk Luk 9. 54-55). \f*, woahwoahn mour in addoauwe nihn palar ke mwosmwos jongpoa); \v 18 Andrew, Philip, Bartholomew, Matthew, Thomas, James nihn Alphaeus, Thaddaeus, apel Simon sohn pwihnin Zealot, \f + \fr 3:18 \fq Zealot \ft Soahk Mat. 10.4.\f* \v 19 apel Judas Iscariot, woallo ma pangla Jesus. \s1 Jesus apel Beelzebul \p \v 20 Jesus injang wijahu inlahng in umwahu. A pokon laplap oau pel pokonpene wijahu, ma kahrehda Ih apel Nah sohnpadahkkok johla kak mwinge ki johla anjoau. \v 21 Nehn epwi Ah peneineihok rongda me, irai inla ipoa pwa irai en oaloa apwali Ih; pwa armaj kan pwahpwahpwa, “Ih ne japwungla nehn moange.” \p \v 22 Epwi jounpadahk in Kojonneddok ma indihdo jang Jerusalem siksikoa pwa, “Beelzebul ne dilingla Ih.” Epwi pwa, “Koaun in ngen jaus kan ma kioang Jesus manman in kajroahjang ngen jaus.” \p \v 23 Ih panginpene armajjok pwehng irai karajraj pwi: \wj “Imdoahr Jehsen ah kak kajroahla Jehsen? \wj* \v 24 \wj Ma wei oau pirin pwalpijoang wiahda pwihn pwi ma pirin uhpene nehn pwungarai, weiho johkak pwoaida, pwa ih pirin mwoarpijoang. \wj* \v 25 \wj Ma peneinei oau pirin pwalpijoang wiahda pwihn pwi ma pirin uhpene nehn pwungarai, peneineiho johkak pwoaida pwa ih pirin mwoarpijoang. \wj* \v 26 \wj Doari ma wein Jehsen pirin pwalpijoang wiahda pwihn pwi ma pirin uhpene nehn pwungarai, ih johkak woaroai, pwa ih pirin mwoarpijoang apel johla. \wj* \p \v 27 \wj “Joh emen kak koauwehla umwen woal sihkei men pwa en pirapoa ah koapwoa kan ma ih johpwa koldi piroahpene woal sihkeiho. Ioar wioapoawahr doari ih kak pirapoa ah koapwoa kan. \wj* \p \v 28 \wj “Ngoahi pwehng kamwai in mehlel pwa armaj kan kak oaloa mahkpen diparai kan ohroj, pel dipen lahlahwe. \wj* \v 29 \wj A emen ma pirin lahlahwe Ngen Joarwi, johpwa kak oaloa mahk in dihp oauwe, pwa ih ne wiahda dihp oau ma johpwa kak lapwda.” \wj* \p \v 30 (Jesus pwa me pwa epwi ihr pwahpwahpwa pwa, “Ngen jaus ne dilingla Ih.”) \s1 Inen Jesus apel Riah kan \p \v 31 Inen Jesus apel riahk leldo. Irai mine likin ummwo nimen lalloang Ih. \v 32 Pokonno ma mwindi pidekihpene Ih pwehng, “Koawoa kidal pwa inoammwo apel rioammwok minmine likinno, irai nimen suhwoang Koawoa.” \p \v 33 A Jesus japoang irai, \wj “Inje inoai, apel inje rioai kan?” \wj* \v 34 Ih pel kapkapangjili pohn irai ma minmine ipoa, doar Ih ken pwa, \wj “Ioar inoai apel rioaikoa me. \wj* \v 35 \wj Emen ma kin kapwaihahda kupwuren Koahs, ioar arai rioai apel inoai.” \wj* \c 4 \s1 Karajraj in Jounkamwoaroa \p \v 1 Jesus pel sapda padahkjili in poahrinjed in Lehn Galilee. Pokon laplap oau pokonpene Ipoa kahrehda Ih ken doauda mwindi pohn pohs pas. Pohsso peipeipei nehn jeddo, a pokonno mine in poahrinjeddo. \v 2 Ih ken padahkihoang irai joang dihrdir in karajraj, doahroar Ah kin kalap wia nehn Ah padahk. Ih pwehng irai: \p \v 3 \wj “Kamwai rong. Armaj men mine ma inlahng kamwroa ah liporrohk. \wj* \v 4 \wj Doari, nehn ah kamwkamwroa ah liporrohk, epwi mwoardi oang nehn alin nehn mwoaswello, mahnsang pwi sangdo kangjang. \wj* \v 5 \wj Epwi liporro kipdi nehn wija sakaikai ma pwirejjo poadpoad. Liporrohk pispisin koapda pwa pwirejjo poadpoad. \wj* \v 6 \wj A anjoauwo ma joauwo dakda, suhkoahk pispisinnoar mengla pwa koalohraiok johpwa lel nehn wija loal. \wj* \v 7 \wj Epwi liporrohk kipdi nehn pwungen suhkoa soaksoak. A suhkoa soaksoakkok koapda kajasihkeihla irai; ioar irai ken johpwa uhwahki. \wj* \v 8 \wj A epwi liporrohk nehn pwirej mwehu; irai koapda, koalikla, uhwa mwehu; epwi uhwa min jilihjek, a epwi weneijek, a epwi epwiki.” \wj* \p \v 9 Jesus pel pwa, \wj “Doari, Armaj men ma mine sioa mihn rongrong, a ih en rong.” \wj*\fig |src="co01502.jpg" size="col" loc="aw" ref="4.9" \fig* \s1 Kahrpoan Karajraj kan \p \v 10 Doari, nehn en Jesus kalahpwukla, arai eijek roahmenno apel epwi ma pwili rong indoa ipoa pwa irai en poaki en kawoahwoahng irai karajraj kan. \v 11 Ih ken japoang irai, \wj “Oang kamwai mweimweioang en kidal manman rir kan doahr wein Koahs. A oang irai kan ma minmine likin, irai pirin kidal joang ohroj jang in karajraj. \wj* \v 12 \wj Pwa, \wj* \q1 \wj ‘Irai en kapkapang, \wj* \q2 \wj a pwen johpwa kapang, \wj* \q1 \wj Irai en rongrongrong, \wj* \q2 \wj a pwen johpwa woahwoahki, \wj* \q1 \wj pwa ma arai kapang, rong, oh woahwoahki, Irai nen okdeklahng Koahs \wj* \q2 \wj apel oaloa lapwdahn diparai kan.’” \wj* \s1 Jesus Kawoahwoahda Karajraj in Jounkamwoaroawo \p \v 13 Jesus idoak iparai, pwa, \wj “Kamwai johpwa woahwoahki karajraj pase? A imdoahr amwai kak woahwoahki karajraj pwiok? Doari, ioar doahr me: \wj* \v 14 \wj Jounkamwoaroa, ioar ma kin kamwoar mahjan in Koahs. \wj* \v 15 \wj Epwi armaj doahr Liporrohk ma mwoardi oang nehn al kan. Nehn ahr kin rong mahjanno, Jehsen kin indoa koawehjang irai. \wj* \v 16 \wj Liporro ma kin mwoardi oang nehn wija sakai woahwoahki irai kan ma kin rong oaloahda apel perenkihda. \wj* \v 17 \wj A johkin soangdi iparai, ma apwal oau ke kojkoj kin lel irai pwa padahkko, a irai kin pispis in lohdi. \wj* \v 18 \wj Epwi armaj kin doahroar Liporro siksikkok ma mwoardi oang nehn pwungen suhkoa soaksoak. Ioar irai ma kin rong Mahjanno, \wj* \v 19 \wj a ki pwunod in mourin jampah kan, noaroak in koapwoa kan, apel joangoan inoang sohrohr kan kin pwokda jakahpajihla mahjanno, kahrehda ken johpwa uhwahda. \wj* \v 20 \wj Epwi doahroar liporro siksikoa ma mwoardi oang nehn pwirej mwehu. Irai kin rong mahjanno, oaloa, ken uhwa: epwi uhwa min jilihjek, epwi weneijek, a epwi uhwahda min epwiki.” \wj* \s1 Lahm pehn Jepjep \p \v 21 Jesus pel uhjehla Ah sikesik oang irai, \wj “Mine ipamwai ma kin okojda nah lahm kihdi pehn jepjep ke pehn pehd? Ih joah nen kihdahng nehn uhdahn dohiah? \wj* \v 22 \wj Johpwa me joaloang kij mine, ma johpwa pirin kajanjalda; pel johpwa me oakkoak kij mine, ma johpwa pirin kalohkjili. \wj* \v 23 \wj Doari armaj men ma mine sioa mihn rongrong, a ih en rong!” \wj* \p \v 24 Ih pel pwehng irai, \wj “Kamwai soahk mwehu mehkije ma kamwai pirin rong! Mihn jonngohr ma kamwai pirin jongki epwi, ioar Koahs pirin jongki kamwai — apel koalikjang mehlel. \wj* \v 25 \wj Pwa armaj ma anki mehkij, ekij pirin pel aluhwoang; a ma joh ah mehkij, pirin pel kihekjang mehu ma mine ipoa.” \wj* \s1 Karajraj en Koakoairdahn Liporro siksik \p \v 26 Ih pel pwehng irai, \wj “Wein Koahs doahroar armaj men ma kamwoar liporro siksikpwi nehn japwahu. \wj* \v 27 \wj Nehn ah moair inpwong apel poahd in rehn, liporrohk kin koap apel koalkoalikla, a ih johpwa woahwoahki doahr mehpwiai kin wihwiawi. \wj* \v 28 \wj Pwa pwirejjo ma kin kakoapihda liporrohu, kakoalikihla, apel kioang wah: sapdahu dipwdipw siksik kij, mwerin, ih kin wiahla suhkoa siksik, apel mwerin, uhwahda; a nehn wahu dirin liporro siksik. \wj* \v 29 \wj Nehn en wah kan kin mah, armaj kin poaloahdi, kihpene, pwa anjoauwo ioar anjoau in doddol.” \wj* \s1 Karajraj in Liporrohn Mustard \p \v 30 Ih pel pwa, \wj “Da kisai pirin karjahng wein Koahs? Ke karajraj da kisai pirin doadoahkki pwa kisai en kawoahwoahda? \wj* \v 31 \wj Ih doahroar liporrohn Mustard, ma keiou siksik nehn pwungen liporrohn suhkoa kan. \wj* \v 32 \wj A nehn a kamwoarmwoardi oang nehn pwirej, ih kin koapda apel koalikla wiahla suhkoa koalik pas, koalikjang suhkoahn nehn mwoaswel kan ohroj. Ih kajangpijoang, a mahnsang in pehnloannge kan kin jokdo wiahda irai paj pehn ririn rah kan.” \wj* \p \v 33 Jesus kawoahwoahng armaj kan en Koahs mahjan in joangoan karajraj pwiai doahroar irai en kin kak woahwoahki. \v 34 Joh kapahrak oau Ih kin wiahng armaj kan ma Ih johkin doadoahkki karajraj; a nehn Ah kin kalahpwukla ipen Nah sohnpadahkkok, Ih kin kawoahwoahng irai karajraj ohroj. \s1 Jesus Kamoahjihdi Melmel oau nehn Jeddo \p \v 35 Injoausikin rehnnohr Jesus pwehng Nah sohnpadahkkok, \wj “Kisai dauluhlla oaloap pille.” \wj* \v 36 Nehn irai koamwurla pokonno, sohnpadahkkok kerda pohn pohsso ma Jesus mine puwoa pwili jeila; epwi pohs pel pwili irai kijkijoula loappoauwo. \v 37 Doahr ken eng koalikda, no koalik jaudahdo pohn pohsso, enkennoar kamweihdi. \v 38 Jesus mine mwerin pohsso, moair a moange mine pohn Ah pilahu. Sohnpadahkkok panginda Ih, pwehng Ih, “Maing Jounpadahk, koawoa johpwa kaspoahki kisai ne pirin ken mehdi?” \p \v 39 Jesus pwohrdahr, ruwojehda melmello, pwa, \wj “Uhdi!” \wj*Ih pel pwehng nohk, \wj “Kamwai moaloailoaidi!” \wj* Anjoauwohr melmello uhdi, ken molundi dauluhl. \v 40 Ih ken pwehng irai, \wj “Da kamwai majpwehk ki? Da, kamwai kahjikkoar pwojonla?” \wj* \p \v 41 Irai majpwehkda koalik, pwahpene nehn pwungarai, “Inje min mine, ma eng apel no kin peikkoang?” \c 5 \s1 Jesus Kemwehuwihla woal men ma Ngen Jausso Dilingla ih \p \v 1 Jesus apel Nah sohnpadahkkok kijoula oaloap Lehn Galilee apel dauluhllahng oaloap pillo, nehn japwen mihn Gerasa. \v 2 Jesus kerdihjang pohn pohsso, a woalmen ma ngen jaus dilingla ken aluhdo ipoa; ih indoa jang nehn joaujoau pwi, wija ih kin minmine. \v 3 Joh armaj men kakkoang woallo, pel joal pahrang kan johkak joalihdi; \v 4 pwa pehn dir ih kin joalkihdi joal pahranngok in poah apel in ehn, a ih kin kamweidpijoang joal pahranngok; johpwa emen kak koldi pwa ih sihkei. \v 5 In rehn inpwong, ih kin allaluhjili nehn joaujoau kan, apel nehnwoallo in pohn dol kan, rahrahu koauwehla palwoaroa ki sakai ingkoang kan. \p \v 6 Doari, ih kapangdahr Jesus jang wija doh, ih kijoula, kipdi mwohn Ih, \v 7 rahrahu, pwahpwahpwa, “Maing Jesus, Nihn Koahs Laplap! Dahioau Koawoa nimen wiahng ngoahi? In oadoan Koahs, ngoahi poaki Koawoa, joah koalkoa ngoahi!” \v 8 (Ih pwahki me pwa Jesus pwa, \wj “Koawoa ngen jaus, injang ipen armaj menen!”\wj*) \p \v 9 Jesus idoak ipoa, \wj “Ia oadoammwen?” \wj* \p A woallo japoang Ih, “Oadoaioa ioar ‘Karej’ pwa kamai min dir!” \v 10 Ih ken engdehnki Jesus en joah kaujjang ngen jaussok nehn japwahu. \p \v 11 A ipen wijahu, pwihnin pij oau minmineo, mwingmwinge in imwin dol oau. \v 12 Ngen jaussok ken poakihda ipen Jesus en kadarla irai apel mweidoahng irai en inla dilloang nehn pijjok. \v 13 Doari Jesus ken mweidoahng. Ngen jaussok ken injang ipen woallo, wud inla dilloang nehn pijjok. Dapwa pij riekid, kijoudihla duhla nehn lehu. \p \v 14 Sohn apwali pijjok kaula nehn kahnihmmwo, nehn koaujoankan likin kahnihmmwo, pwehng armaj kan da wiawi. Doahr ihr ken inla kapang dahkij ma wiawi. \v 15 Nehn ahr lel wijahu ma Jesus mine, irai kapangda woalwa ma kin dirin ngen jaus mwowoa, ne mwindi wijahu moaloailoaidi, mine nehn likkoau mwehu, mwomwen armaj mwehmwehu men. Irai ken mijikda. \v 16 A iraihok ma kapang da ma wiawi, pwehng ihr da ma wiawihoang woallo ma dirin ngen jaus apel mwomwen pijjok. \v 17 Irai ken poakihda Jesus en injang nehn japwaraiho. \p \v 18 Nehn en Jesus doaudahng pohn pohsso, woallo ma ngen jaus dilingla poaki ih pwehng Jesus, “Mweidoahng ngoahi pwa ngoahi en pwilihwe Koawoa!” \p \v 19 A Jesus johpwa mweidoahng, pwehng ih, \wj “Inla in umwoammwo, ipen oamw peneineihok, pwehng irai doahr manman koalik ma Koaunno wiahng koawoa, apel doahr Ah kalahngan oang koawoa.” \wj* \p \v 20 Woallo ken inlahr pwahjili nehn wein Decapolis\f + \fr 5:20 \fq Decapolis \ft Loapin lal in Greek ma woahwoahki “kahnihmw eijek.”\f* manman koalikko ma Jesus wiahng ih; irai ken inenin pwuriamweikihla. \s1 Jesus Kasihkeida nihn Jairus Jerpein \p \v 21 Jesus pwuroahng pwurla oaloap lehu. Pokon koalik oau aluhpene pidekihpene Ih in poahrinjeddo. \v 22 A koaun in jinakoke men, oadoa Jairus, rukdihoang in pwoalkoa, \v 23 engdehnla nehn ah poakpoak, pwa “Maing, noai jerpein siksik kij nimwennoar mehdi. Menlau inla kihdahng poahmmwen pohn ih pwa en sihkeida apel kak mour.” \p \v 24 Jesus uhda pwilihla koaunno. A pokon koalikko pel kaujla. Wija ohroj nehn allo ken koaisla. \p \v 25 Lihmen pel pwili mine wijahu, ma anki johmwehu in insa pwilpwil johnpar eijek riau. \v 26 Ih ken roaproapoan mour ipen jounwini dir, doadoahkkihla nah mwani kan ohroj. Apwen johpwa kaspoa, pwa pwen naunaunahlahr. \v 27 Nehn en liho rongda doahr Jesus jang ipen armaj kan, ih ken sohlahng likinjarkin, pukkoangdi Ah likkoauwo, \v 28 pwehng pein ih, “Ma pwen Ah likkoauohr ngoahi pukkoang, ngoahi nen sihkeida.” \p \v 29 Doari, ih ken pukkoang en Jesus likkoauwo, a nehn anjoauwohr koarkoarin insahu enngengla; liho ken poahmda jang nehn palwoaroa pwa ih ne mwehudahjang ah johmwehuwo. \v 30 Nehn anjoauwohr Jesus poahmda sihkei kij injang ipoa, Ih ken jipwjipwoaljili nehn pokonno, pwehng ihr \wj “Inje ma pukkoang Oai likkoauwe?” \wj* \p \v 31 Nah sohnpadahkkok pwehng Ih, “Koawoa kapang pwa pokonne koaisihla Koawoa; a Koawoa ken pwa \wj ‘Inje pukkoang Ngoahi?’” \wj* \p \v 32 Jesus ken jipwjipwoaljili pohn pokonno pwa en kapangda inje ma wia mehu. \v 33 A liho, nehn ah kidalda dahkij wiawihoang, ih ken majpwehkda roarroarroar, sohdo ipoa, rukdi in pwoalkoa, pwehng Jesus me ohroj. \v 34 Jesus ken pwehng liho, \wj “Noai jerpein, oamw pwojon ioar kasihkeida koawoa. Doari, alwe in peren pwa koawoa ne pisjang oamw johmwehu en.” \wj* \p \v 35 A nehn en Jesus sikesik, woal pwi leldo jang umwen Jairus‑o, ma pwa, “Nihmw jerpeinno ne mehdi; joah kadroapwoahki Jounpadahkken en indoa.” \p \v 36 Jesus johpwa soahk; Ih pwehng Jairus, \wj “Koawoa en joah mijik, a koawoa pwojonnoar.” \wj* \v 37 Ih ken johpwa mweidoahng emen en pwilihla Ih, ioarroar Peter, James apel riahu John. \v 38 Nehn ahr lel umwen koaunno Ih kapang doahr ahr loakloakoa apel joangjoangjoang \v 39 Ih ken dilda pwehng irai, \wj “Da kamwai loakloakloakoahki apel joangjoangjoangki? Jerihn johpwa mehdi, ih moahmoahmoair.” \wj* \p \v 40 Irai uruhrki apel kapiski Ih. Doari, ih ken kadilihjang arai ohroj nehn ummwo, a mwerin, Ih ukda jemen jeriho apel inah apel Nah sohnpadahk jilmenno, Ih ken dilda nehn wijahu ma jeriho okdekda. \v 41 Ih ken kolda poahn jeriho pwehng, \wj \+tl “Talitha koum,” \+tl* \wj* ma woahwoahki, \wj “Jerpein pwohrda!” \wj*\fig |src="cn01713.jpg" size="col" loc="aw" ref="5.41" \fig* \p \v 42 Doari, nehn anjoauwohr jerpeinno ken pwohrda sapda allaluhjili. (Ih johnpar eijek riau) Arai ken inenin pwuriamweikihla mehkije. \v 43 Jesus ken inoapwihdi arai en johpwa pwahpwahpwahjili mehkije; Ih ken pwehng irai en kamwinge jerpeinno. \c 6 \s1 Mihn Nazareth Kajohwe Jesus \p \v 1 Jesus injang wijahu, inlahng nehn uhdahn Ah kahnihmmwo, a Nah sohnpadahk kan pel pwilihla. \v 2 Nehn Ah lel Sabbath, Ih ken sapda padahk nehn jinakokehu. Mine min dir mine wijahu pwuriamweikihla nehn ahr rong Ah padahk. Arai ken pwahpene nehn pwungarai, “Woalmene oaloahjang ia joangpwiai? Joangoan loalkoang dahioau mine Ipoa? Imdoahr Ih kak wia joangoan manman pwiai? \v 3 Jaudi kahpinsoa wa me, nihn Mary, rien James, Joses,\f + \fr 6:3 \fq Joses \ft ma pel adanki \fq Joseph \f* Judas apel Simon? Jaudi riah lihkoa ma kin minmine ipasai?” Arai ken kajohwe Ih. \p \v 4 A Jesus pwehng irai, \wj “Wija ohroj joukohp kin woaun, ioarroar wija ma joh wahu in ih, ioar nehn ah wijahu, ipen ah peneinei.” \wj* \p \v 5 Ioar Ih johpwa wiahda manman oau nehn Ah wijahu, a min johmwehu pwi ma Ih kihda poah puwoa, kemwehuwihla. \v 6 Ih ken pwuriamweikihla ahr joah pwojon. \s1 Jesus kadarpijoang min Eijek roahmennok \p Jesus aluhjili nehn koujapw kan, padpadahk oang armaj kan. \v 7 Mwerin, Ih panginpene eijek roahmenno, kadarpijoang wad roahmen. Ih kioang irai manman in kajroahjang ngen jaus kan. \v 8 Ih pwehng irai en johpwa wa mehkij nehn arai jeiloak oauwe, ioarroar jokonpas; arai en johpwa wijik mwinge ke pehk in jeiloak, ke mwani nehn ahr pwoaloj kan. \v 9 Irai kak sandel, a irai en joah wahda joakid riau mihn ngalngal. \v 10 Ih pel pwehng irai \wj “Nehn amwai pirin lel ekij wija, kamwai minminehr ipen irai ma kajamwo kamwai nehn umwaraihok, oaroh kamwai injang wijahu. \wj* \v 11 \wj A wijahkij ma irai johpwa nimen kajamwo kamwai ke nimen rong kamwai, kamwai diljang wijahu jiped jang pwirejpar in pwoalkoamwai mihn kapoahm oau me oang irai.” \wj* \p \v 12 Min eijek roahmenno ken aluhpijoang kapahrak oang armaj ohroj irai en koaluhla apel wiliakapwla. \v 13 Irai kauj jang ngen jaus dir ipen armaj kan apel salipki le min johmwehu dir kemwehuwihla irai. \s1 Kojkojdihn John jounpoapdaij \p \v 14 Nahmwarki Herod rongda mehpwiai ohroj, pwa Jesus wadwadla wija ohroj. Epwi pwahpwahpwa pwa, “John jounpoapdaij ioar ne pwuroahng mourda, ioar kahrehda Ih kak wia joangoan manman pwiai.” \p \v 15 Epwi pwa, “Ih Elijah.” \p Epwi pwahpwahpwa pwa, “Joukohp men Ih, doahroar epwi joukohp in mehjjok.” \p \v 16 Nehn en Herod rongda me, ih pwa, “Ioar John jounpoapdaij me, ma ngoahi poaloahjang moange, ih ne pwuroahng mourda.” \v 17 Pwa ih kadarla John en joaldi, ih pwa en peidek oang nehn kalpwuhj pwa Herodias, pahien riahu Philip ioar Herod wud painkihla. \v 18 John jounpoapdaij johkin uhdihjang koapwung oang Herod ah japwunngo, ih pwa, “Johpwa pwung koawoa painkihla pahien rioammwo.” \p \v 19 Ioar kahrehda Herodias lioassoangkihda John, nimen kojukdi; a johkak; \v 20 pwa Herod kin mijik John, pwa ih kidal pwa John woal pwung apel joarwi men. Ioar mehwa ih ken kin jiloahjang me nauna apel kin perenki rong ah sikesik kan, mihndahr ma nehn kapehdin kin soausoaula anjoau ohroj nehn ah kin rong. \p \v 21 Doari Herodias kidalda anjoau mwehu rehnin en Herod noaisikdiho. Pwa rehnno Herod wiahda kamdipw oau oang nah koaun in armaj kan, oang koaun in jounpeihok, apel oang armaj laplapin wein Galilee. \v 22 Doari nihn Herodias jerpeinno pwokdo kahkahlek in kamdippwo; Herod apel sohn kamdippwo inenin perenkihda. Ioar Herod pwehngkihoang jerpeinno, “Mine mehkij koawoa anahne? Poaki ipoai, pwa ngoahi pirin kioang koawoa.” \v 23 Ih ken kahula apel inoaukihdi pwa, “Ngoahi pirin kihwe mehkij joah lipilpil, mihnda ma pel oaloap in oai wei.” \p \v 24 Jerpeinno dilla idoak ipen ah nohnohu, pwa, “Nohno, da ngoahi en poaki?” \p A ah nohnohu japoang, “Moangoan John jounpoapdaij.” \p \v 25 Jerpeinno pwurlahng ipen nahmwarkiho, pwehng ih, “Noah nimen koawoa en kihdoahng ngoahi apkas moangoan John jounpoapdaij nehn oau pileis en!” \p \v 26 Me ken kainjinjuwedihla nehn kapehdin nahmwarkiho; ih ken johpwa nimen kainjinjuwedihla jerpeinno pwa ih inoau mwohn sohn kamdippwo ohroj. \v 27 Doahr ih ken pispis kadarla nah jounpei, pwehng pwa moangoan John jounpoapdaij en wijikdo. Jounpeiho inlahr nehn kalpwuhjjo, poaloa jang moangoan John. \v 28 Ih pwurdo wa moangehu nehn pileis oau, ih ken kioang jerpeinno; jerpeinno ken wud kioang ah nohnohu. \v 29 Nehn nihn John sohnpadahkkok rongda me, arai pwurla oaloa palwoaroa wahla jaripdi nehn joaujoau oau. \s1 Jesus Kamwinge Woal Limekid \p \v 30 Mwerin wahnpoaroannok ahr pwurpene, irai pokonpene ipen Jesus pwa arai en kajalehioang me ohroj ma irai ne wiahda apel padahk ohroj ma irai kawoahwoahda. \v 31 Armaj dir kin pwurpwuroa Jesus apel Nah sohnpadahkkok kahrehda johla anjoau in arai mwinge. Ioar Jesus pwehngkihoang sohnpadahkkok, \wj “Kisai inla kalahpwukla mijkoalkoal nehn japwsoahnno, wijahu ma kamwai kak koammoal.” \wj* \v 32 Arai ken doauda pohn pohs pas pwa irai en inlahng kalahpwukla wija kij. \p \v 33 A armaj dir kapang arai mwoakid doahr ken kidal da. Irai ken kijoulahng wijahu jang nehn kahnihmmwok, irai lello mwohrai. \v 34 Nehn en Jesus doaudihjang pohn pohsso, Ih kapangda pokon koalik oau, Ih ken ipwilkihda irai. Pwa irai doahroar jihpw ma ne joh jiloapoarai. Doari, Ih ken sapda kawoahwoahng irai joang dir. \v 35 Injoausik pene, Nah sohnpadahkkok indoa Ipoa, pwehng Ih, “Maing, ne pwong a japwsoahn oau me. \v 36 Ken kadarpijoang pokon oauwe, pwa irai en alwe nehn kahnihmw siksik kan apel koujapw koaroan kan pwa irai en pein dupukda kanrai mwinge.” \p \v 37 A Jesus japoang irai, \wj “Kamwai kapwa kamwinge irai.” \wj* \p A irai pwehng Ih, “Doari, koawoa mwehuki kamai en inla dupukda mwinge woahroar mwani silper 200 (riepwiki)\f + \fr 6:37 \ft MWANI SILPER: mwani silper oau ioar dupkoan sohn doadoahk men rehn oau nehn anjoauwo (soahk MAT 20.2)\f* kamwingehki irai?” \p \v 38 Jesus idoak, \wj “Lopwonin pilahwa doapoa mine ipamwai? Kamwai kapang apel wadek.” \wj* \p Nehn ahr ne wadekda irai pwehng Ih, “Lopwonin pilahwa limoau apel mwumw roahmen.” \p \v 39 Jesus pwehng irai en pwihndi irai mwindi pohn rehu. \v 40 Irai ken mwindi in pwihnpwi, epwi wad epwiki a epwi wad limeijek. \v 41 Doahr Jesus ken oaloa lopwonin pilahwa limoauwo apel mwumw roahmenno, jardahla nehnloannge kapingkalahngan oang Koahs. Ih ken sipwangpijoang pilahwahk kioang Nah sohnpadahkkok pwa irai en nehk oang armajjok. Ih pel nehk oang irai ohroj mwumw roahmenno. \v 42 Armaj ohroj mwinge oaroh moadla, \v 43 Sohnpadahkkok dowihda luhwen pilahwahk apel mwummwok wiahda kiam eijek riau. \v 44 Woal ma pwili kang pilahwahk, irai min 5000 (limekid). \s1 Jesus Alu Pohn Jeddo \p \v 45 Mwerin me Jesus pispis pwehng Nah sohnpadahkkok, irai en doauda pohn pohs oau jeila Bethsaida mwohn Ih, oaloap jeddo, nehn Ah pirin kadarpijoang pokonno. \v 46 Nehn Ah kadarpijoang irai, Ih doaudahla pohn dol oau pwa en kapkap. \p \v 47 Injoausikdi, pohsso ne mine oh nehn pwungen lehu, a Jesus kalkalahpwuk in poahrinjeddo. \v 48 Ih kapang doahr en sohnpadahk kan engdehn jeijeijei nehn lehu pwa irai jei pallan enngo. Doari inlahng injohrehn, nehn pwungen kiloak jiluh apel wonou, Ih inla iparai alu pohn lehu, \v 49 a irai kapang Ah allalu pohn lehu, irai pwa eni men, \v 50 ioar irai rahukihda majpwehkda nehn irai kapangda Jesus. Ih ken pispisinnoar lallahng irai, pwa, \wj “Kamwai sihkei! Ngoahi me, kamwai joah majpwehk.” \wj*\fig |src="cn01720.jpg" size="col" loc="aw" ref="6.50" \fig* \p \v 51 Ih ken doauda pohn pohsso pwilihda irai; anjoauwohr enngo uhdi. Sohnpadahkkok pwuriamweikihla \v 52 Pwa irai johpwa woahwoahki manmanno ma Jesus kamwingehki armaj limekiddo, pwa nehn kapehdirai pe ros oar. \s1 Jesus Kemwehuwihla Armaj Johmwehu kan nehn Gennesaret \p \v 53 Irai jeila oaloap lehu, lellahng Gennesaret peidi ipen jappwo, piroahdi pohsso. \v 54 Nehn irai doaudi jang pohn pohsso, armaj kan pispisinnoar kidalda Jesus. \v 55 Irai kijoupijoang wija ohroj sapda wahdohng ipen Jesus johmwehuwok pohn mihn wijik kan wija kan ma irai rong pwa Ih mine. \v 56 Apel wija ohroj ma Ih kin inla, nehn kahnihmw siksik kan, ke nehn kahnihmw koalik kan, ke nehn likin kahnihmw kan, armaj kan kin kihdi nihrai johmwehu kan wijahn noasnoas kan, poaki Ih en mweidoahng irai en pukkoang ikin Ah likkoauwo. Doari, irai ohroj ma kin pukkoang Ah likkoauwo kin sihkeida jang arai johmwehu kan. \c 7 \s1 Doahr Padahk in mihn Mehjjok \p \v 1 Pharisee pwi apel jounpadahk in Kojonnedpwi indoa jang Jerusalem pokonpene ipen Jesus. \v 2 Irai soahkda doahr epwi Nah sohnpadahkkok kin mwingehki poa jamin — nehn ahr johkin amwumw doahr siahkko ma Pharisee‑ok pwehng armaj ohroj en wia. \p \v 3 (Pwa Pharisee‑ok apel mihn Jew ohroj, kin japjang siahkkok ma irai oaloa jang ipen mihn Jew in mehjjok: ioar ma irai johkin mwingehki ma arai johpwa amwumwla; \v 4 apel irai johkin kang mehkij ma wijikdo jang wijahn noasnoas kan, ma irai johpwa amwunla.\f + \fr 7:4 \fq ma irai johpwa amwunla. \ft Ke: ma irai johpwa amwumwla\f* Irai kin pel wia siahk dir ma irai oaloahjang mihn mehj kan: doahroar amwumw mwoak, amwumw pileis, amwumw pwohl kapa, apel pehd kan.) \p \v 5 Pharisee‑ok apel jounpadahk in Kojonneddok idoak ipen Jesus, pwehng Ih, “Maing, amwda nihmw sohnpadahk kan johkin pwilihki kapwaihahda siahk koadoaudoaudo en jamasai mihn mehjjok, nehn irai kin pwili mwinge a johkin amwumwla.” \p \v 6 A Jesus japoang irai, \wj “Mehlel oar pwa uhdahn pwung en Isaiah kohpda doahr amwai mwalaun en, doahr ma ne insingdi. \wj* \q1 \wj ‘Koahs pwa, armaj pwiai kin woaunki Ngoahi jang in arai lal \wj* \q2 \wj a mohngiongirai inenin dohjang Ngoahi. \wj* \q1 \v 7 \wj Johpwa kaspoan ahr kin joarwihoang Ngoahi, \wj* \q2 \wj pwa irai kin padahkki kojonned in armaj, a irai karaunki pwa en Koahs Kojonned.’” \wj* \p \v 8 Ih pel pwa, \wj “Kamwai kin kerpwihla kojonned in Koahs, a kin injinohkihoar kapwaihahda siahk kadoaudoau in armaj kan.” \wj* \p \v 9 Ih pel doaudoaula pwa, \wj “Kamwai inenin loalkoangin joah oaloahda kojonned in Koahs, pwa kamwai en kauj pein amwai padahk kan. \wj* \v 10 \wj Pwa Moses koajoanehdi pwa, ‘Koawoa woaunki joamoamw apel inoamw,’ apel ‘Ma emen ma pirin lahlahwe jamah ke inah, ih pirin kojkojdi.’ \wj* \v 11 \wj A kamwai wud kin padahkihwe, ‘Ma armaj men anki ekij ma ih kak jeuwejehki jamah apel inah, a kin pwa, “Corban me” \wj* (woahwoahki “oang Koahs”), \v 12 \wj ih pwa ih ne johla anki pwukoahn jeuweje jamah apel inah.’ \wj* \v 13 \wj Doari, ioar doahr amwai kin koauwehla mahjan in Koahs nehn amwai kin pein padahkihoang armaj kan siahk kan ma kamwai kin pein wiahda. Apel mine siahk dir ma doahroar me ma kamwai kin wihwia.” \wj* \s1 Dahioau kin Kajaminihla Armaj \p \v 14 Jesus pel pangindo pokonno Ipoa, pwehng irai, \wj “Kamwai rong apel woahwoahki mwehu me: \wj* \v 15 \wj Johpwa mehkij ma kin aluhwoang nehn koawoa jang likin kak kajaminihla koawoa, pwa mehkan ma kin injang loaloa, ioar ma kin kajaminihla koawoa. \wj* \v 16 \wj [Kamwai rong ma mine siamwai mihn rong wija.]” \wj* \p \v 17 Nehn Ah injang ipen armajjok dilda nehn ummwo, Nah sohnpadahkkok idoak Ipoa woahwoahn karajraj oauwe. \v 18 Ih ken pwehng irai, \wj “Da, kamwai johpwa loalkoang jang armaj pwian? Kamwai jehjoa pwa joh mehkij mihn likin armaj kin dilda loaloa kajaminihla, \wj* \v 19 \wj pwa ih johkin inla nehn mohngiong, pwa nehn ah pehk in mwingehu, wijahu a ih kin injang loaloa inla likin palwarro.” \wj* (Nehn Ah pwa me, Jesus kadehdehda pwa joangoan mwinge ohroj mwehu oang armaj.) \p \v 20 Doahr Ih ken pwa, \wj “Me kin indahjang nehn armaj, ioar ma kin kajaminihla armaj \wj* \v 21 \wj pwa jang loaloan armaj, jang nehn ah mohngiong, ma lamlam nauna kan kin indahjang, ma kin kahrehioang nehn dipen siahk nauna, nenek, pirap, kojarmaj,\wj* \v 22 \wj kamwahl, noaroak apel wia joangoan siahk nauna kan ohroj; kapweipwei armaj, nauna joaroa, pihrin, lahlahwe, aklaplap apel joah injino — \wj* \v 23 \wj joang nauna pwiai ohroj kin sapjang loaloan armaj, ioar kin kajaminihla armaj.” \wj* \s1 En Lihmen Pwojon \p \v 24 Jesus ken inlahjang wijahu, inlahng nehn wein Tyre. Ih dilda nehn ummwo a Ih johpwa nimen armaj kan en kidal pwa Ih mine wijahu; a Ih johkak joaloangla. \v 25 Pwa lihmen ma ngen jaus dilingla nah jerpeinno, liho kidalda pwa Jesus mine wijahu, ih ken dildahr Ipoa nehn ummwo dairukdihoang in pwoalkoa. \v 26 Lihn likin men ih, ih noaisikdi Phoenicia nehn wein Syria. Ih ken poaki ipen Jesus en kaujjang ngen jausso ipen nah jerpeinno. \v 27 Doari Jesus ken japoang, pwehng ih, \wj “Kisai kamwinge jerihkan mijoa, johpwa pwung en kihjang kenen jerihkan mwinge peidlahng doahk kan.” \wj* \p \v 28 Liho japoang pwehng Ih, \wj “Mehlel Maing, a doahk kan kin pel pwili kang in kenen jerihkan pehn sehpil kan!” \wj* \p \v 29 Jesus ken japoang, \wj “Pwa doahroar oamw pajpoang en, alwe in umwoammwo; pwa ngen jausso ne injang ipen nihmw jerpeinno.” \wj*\fig |src="gt00053.jpg" size="col" loc="aw" ref="7.29" \fig* \p \v 30 Liho ken pwurla in umwahu kidalda pwa nah jerpeinno onohn nehn dohiahu; a ngen jausso ne injang ipoa. \s1 Jesus Kemwehuwihla Woal Pongpong apel Jehjoa Lallal men \p \v 31 Jesus inlahjang Tyre, Ih wud ipen Sidon, inlahng Lehn Galilee, kosehla wein Decapolis. \v 32 Armaj pwi ken ukdohng Ih woal pongpong apel jehjoa lallal men, poaki en kihdahng poah pohn ih. \v 33 Jesus ken ukjang woallo nehn pokonno, Ih ken dilimmoang jandin poah nehn pwokin sioa, kioang pilen oawoa in jandin poah, jairki loawoan woallo. \v 34 Jesus ken jardahla nehnloannge, pwahla, \wj “Ephphatha,” \wj* ma woahwoahki, \wj “woahjekpijoang!” \wj* \p \v 35 Anjoauwohr pwokin sien woallo woahjekpijoang apel joalin loawoa lapwadekla; ih ken sapda lallal. \v 36 Jesus ken pwehng ihr ohroj en johpwa pwehng emen mehkije. A doahr uhwen lal sihkei ma Ih wiahng arai, ioar doahr sihkei in ahr lohkihjili manman oauwe. \v 37 Irai ohroj ma pwili rong wioapoan manman oauwe, irai ken pwuriamweikihla pwahpwahpwa, “Me ohroj Ih kin wiahda inenin mwehu! Pwa Jesus kin nimen armaj pongpong kan en rongda wija apel kalallalihda armaj loahsoang kan!” \c 8 \s1 Jesus Kamwinge Armaj Pahkid \p \v 1 Pokon koalik oau pel pwuroahng wiawi ipen Jesus rehnnok, a joh me irai en kang. Ih ken panginpene Nah sohnpadahkkok pwehng irai, \v 2 \wj “Ngoahi ipwilkihda armaj pwiai pwa irai minminehki Ipoai rehn jiluh, doahr ne pel rojla kanrai mwinge. \wj* \v 3 \wj Ma Ngoahi kadarla irai in umwaraihok joah kang mehkij, irai kak oar mwehlehlla nehn al kan, pwa epwi irai indoahjang wija doh.” \wj* \p \v 4 Nah sohnpadahkkok idoak, “Armaj pirin kihjang ia nehn japwsoahn oauwe mwinge ma pirin isar oang kamwingehla joangoan koalik in pokon oauwe?” \p \v 5 Jesus idoak oang irai, \wj “Lopwon in pilahwa doapoa mine ipamwai?” \wj*\fig |src="gt00054.jpg" size="col" loc="aw" ref="8.5" \fig* \p A irai japoang, “Lopwon ijuh.” \p \v 6 Jesus ken pwehng pokonno en mwindi pohn mohk. Ih ken pwoakda lopwon in pilahwa ijuhwo, kapingkalahnganki oang Koahs, sipwangpijoang, kioang Nah sohnpadahkkok pwa irai en nehk oang pokonno. Irai ken nehkpijoang. \v 7 Mwumw pwi pel mine iparai; Jesus pel kapkapki, pwehng sohnpadahkkok irai en pel nehk oang pokonno. \v 8-9 Pokonno ken mwinge oaroh moad — ihr ohroj dapwa armaj 4000 (pahkid). Sohnpadahkkok audohda kiam ijuh oaroh dir, luhwen mwingehk. Jesus ken kadarpijoang pokonno, \v 10 Ih ken doauda pohn pohs pas pwili Nah sohnpadahkkok dauluhllahng nehn wein Dalmanutha. \s1 Pharisee‑ok Poaki Manman oau jang ipen Jesus \p \v 11 Pharisee‑ok indoa sapda idoak oang Jesus. En kajongjong Ih, irai poaki Ih en kajalehda oau kilel jang nehnloannge. \v 12 Jesus pwuriamweikihla pwa, \wj “Da armaj in anjoau kije poakihki manman oau? Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, johpwa manman pirin aluhwoang di oauwe.” \wj* \p \v 13 Ih ken injang irai pwuroahng doauda pohn pohsso japahllahng oaloap jeddo. \s1 Ihs in Pharisee‑ok apel Ihs in Herod \p \v 14 Sohnpadahkkok moalkoahla wahda kanrai pilahwa; ioarroar pilahwa pas mine iparai pohn pohsso. \v 15 Jesus koahkoahlik oang irai pwa, \wj “Kamwai kalke kamwai jang ihs in Pharisee kan apel ihs in Herod.” \wj* \p \v 16 Irai sapda siksikoahpene nehn pwungarai, pwa, “Pwa joh pilahwa ipasai ioar Ih pwahki me.” \p \v 17 Jesus kidal pwa da irai pwahpwahpwa, Ih idoak iparai, \wj “Dahkij kamwai siksikoa pwa joh pilahwa ipamwai? Kamwai kahjikkoar marainkihla joang kan? Kamwai inenin nehn kapehd rosros! \wj* \v 18 \wj Mine pwoaroan mijamwaikan — a da kamwai joah kapangki wija? Mine siamwaikan — a da kamwai joah rongki wija? \wj* \v 19 \wj Kamwai moalkoahla lopwon in pilahwa limoauwo ma Ngoahi kamwingehkihla armaj limekiddo? Kiam doapoa kamwai audohda jang luhwen mwingehk?” \wj* \p Irai pwehng Ih, “Min eijek riau.” \p \v 20 \wj “A lopwon in pilahwa ijuhwo ma Ngoahi kamwingehkihla armaj pahkiddo? Kiam doapoa kamwai audohda jang luhwen mwingehk?” \wj* \p Irai pwehng Ih, “Min ijuh.” \p \v 21 A Ih idoak iparai, \wj “A kamwai kahjikkoar woahwoahkihla?” \wj* \s1 Jesus Kemwehuwihla Woal in Bethsaida Majkun men \p \v 22 Irai lel Bethsaida; wijahu armaj pwi ukdohng Jesus woal majkun men poaki en pukkoang. \v 23 Jesus oaloa poahn min majkunno uklahng likin koaujoan. Mwerin Ah andipoahdi pohn pwoaroan mijoahk, kihdahng poah pohn woallo, Jesus idoak ma ih ne kapang wija ke joah. \p \v 24 Woal majkunno poahdpijoang pwehng Jesus, “Maing, ngoahi kak kapang armaj kan, a doahrma ma pwen suhkoahpwi allaluhjili.” \p \v 25 Jesus pel pwuroahng kihda poahk pohn pwoaroan mijen woallo, woallo pwuroahng poahdpijoang; a me ne mwehula, ih ne kak kapang me ohroj mwehu. \v 26 Jesus ken kadarla ih in umwahu, pwehng, \wj “Alwe in umwoammwo, koawoa johpwa pwurla nehn koaujoanno.” \wj* \s1 En Peter ah Kajalehda doahroar Jesus \p \v 27 Jesus apel Nah sohnpadahkkok inlahng nehn koujapw pwi ipen Caesarea Philippi. Ih idoak iparai nehn allo, pwa, \wj “Inje ma armaj kan kin pwahki Ngoahi?” \wj* \p \v 28 A irai japoang, “Epwi kin pwa koawoa John jounpoapdaij, epwi pwa koawoa Elijah, a epwi pwa koawoa emen joukohp in mehjjok.” \p \v 29 A Ih idoak iparai, \wj “A kamwai, inje kamwai pwahki Ngoahi?” \wj* \p Peter japoang, “Koawoa ioar Messiah.” \p \v 30 Jesus kainoapwihdi irai en johpwa pwehng emen. \s1 Jesus pwa doahroar Ah pel Loklok apel Mehdi \p \v 31 Jesus sapda kawoahwoahng Nah sohnpadahkkok doahr Nihn‑Armaj uhdahn pirin loklok koalik, jekenkenla pehn koaunnok, jamwrou laplappok apel jounpadahk in Kojonneddok. Ih pirin kojkojdi, a mwerin rehn jiluh Ih pirin iejda. \v 32 Ih pwehng irai mehpwiai in janjal. Peter kalahpwukihla Ih, sapda woarwoari Ih. \v 33 A Jesus pwurla kapang Nah sohnpadahkkok, Ih weringda Peter, \wj “Alwe jang Ngoahi Jehsen, pwa oamw lamlam en jaudi jang ipen Koahs, a jang ipen armaj.” \wj* \p \v 34 Jesus ken kapokonpene armaj dir apel Nah sohnpadahkkok, pwehng irai, \wj “Ma emen in kamwai nimen indoa pwili Ngoahi, en uhdahn moalkoahla pein ih, wahda ah lohpwu, pwilihla Ngoahi. \wj* \v 35 \wj Pwa emen ma nimen doaroahla ah mour ih pirin luhj jang; a emen ma mihndahkihla ah mour ki Ngoahi, apel Rongmwehuwo, ih pirin mourla. \wj* \v 36 \wj Pirin mine kaspoan oamw en ankihla jampah pwon, a luhj jang oamw mour? \wj* \v 37 \wj Joh douluhl, joh mehkij koawoa kak kihda pwa en japahl oang oamw mour. \wj* \v 38 \wj Ma emen pirin mehkki Ngoahi apel Oai padahk ipen armaj in di nauna apel dipan oauwe, ioar Nihn‑Armaj pirin pel mehkki ih nehn Ah pirin indoahki lingin Jamahu pwilihki Nah sohnloang joarwi kan.” \wj* \c 9 \p \v 1 Ih pel pwehng irai, \wj “Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa epwi kamwai ma mine me, jehpirin mehdi, oaroh irai kapang wein Koahs ah pirin indoa in manman koalik.” \wj* \s1 Jesus Lingla \p \v 2 Mwerin rehn wonou Jesus ukda Peter, James apel John, ukdahla irai pohn dol illoahioau, pwa irai en kalahpwukla. Ih ken wikla mwohrai \v 3 Ah likkoauwok lingla pel korohrohla. Joh armaj men nehn jampah kak kakorohroihla likkoau doahroar me. \v 4 Sohnpadahk jilmenno kapangda Elijah apel Moses ara siksikesik oang Jesus. \v 5 Peter pwehng Jesus, “Jounpadahk, inenin mwehu asai minmine wijahkije. Kamai en kouda umpwal jiluh wijahkije, oau umwoamw, oau umwen Moses, a oau umwen Elijah.” \v 6 Irai majpwehkda, doahr ih ken jehjoahla pwa da ih en pwa. \p \v 7 Koasoau oau pwaindi irai; a ngilloau indihdo jang nehn koasoauwo, pwa, “Ioar Noai jermwein kajampwalwa me, kamwai rong Ih!” \v 8 Irai jipwoaljili ne johla armaj irai kapang pwen Jesus kalahpwuk. \fig |src="gt00032.jpg" size="col" loc="aw" ref="9.8" \fig* \p \v 9 Nehn irai indihdohjang pohn dollo, Jesus inoapwihdi irai en, \wj “Johpwa pwehng emen da kamwai kapang, oaroh Nihn‑Armaj iejda jang mehdi.” \wj* \p \v 10 Irai ken kapwaihahda da Ih pwa; irai ken sapda peipeidekpene nehn pwungarai ia woahwoahn lal kije, “Iejda jang ipen armaj mehdi kan.” \v 11 Irai idoak oang Jesus, “Amwda jounpadahk in Kojonneddok pwa Elijah uhdahn pirin sapin indoa?” \p \v 12 A Ih japoang irai, \wj “Mehlel, Elijah uhdahn pirin sapin indoa pwa en koaunopda me ohroj. A amwda Puk Joarwi pwahki pwa Nihn‑Armaj pirin oaloa loklok koalik apel wia mwahlla? \wj* \v 13 \wj A Ngoahi pwehng kamwai, Elijah ne indoa a armaj kan wiahng me ohroj ma irai mwehuki, doahroar ma ne insingdi nehn Puk Joarwi.” \wj* \s1 Jesus Kemwehuwihla Jermwein men ma Ngen Nauna Dilingla \p \v 14 Anjoauwo irai lellahng ipen epwi Nah sohnpadahkkok, irai kapangda pokon koalik oau ma pidekihpene irai. A jounpadahk in Kojonneddo pwi akkakmaihoang sohnpadahkkok. \v 15 Nehn armajjok ahr kapangda Jesus, irai inenin pwuriamweikihla irai kijoupene rahnmwahuwi. \v 16 Jesus idoak ipen sohnpadahkkok, \wj “Da kamwai akkakmaikihoang irai?” \wj* \p \v 17 Emen sohn pokonno japoang, “Maing, ngoahi wahdohng koawoa noai jermweinne ma ngen jaus dilingla ken jehjoahla lallal. \v 18 Anjoau ohroj ma ngenno kin dilingla ih, ih kin kipdihoang nehn pwirej, nehn oawoa kin pwuroarda, keikeikeisakai, a palwoaroa kin dengla. Ngoahi pwehng nihmw sohnpadahk kai irai en kauj jang ngen jausso, a irai johkak.” \p \v 19 Jesus japoang irai, \wj “Kamwai inenin joah pwojon! Ia woaroai in Oai pirin minmine ipamwai? Ia woaroai in Oai pirin kanangmahioang kamwai? Kamwai wahdohng Ngoahi jermweinnen!” \wj* \v 20 \wj Irai ken wahdohng jermweinno ipoa. \wj* \p Ngen jausso kapanngoar Jesus, a ih sihda pohn jermweinno, karoarroarihda, kapkihdihoang nehn pwirejjo, kasahpwroahjili oaroh pwuroarda nehn oawoa. \p \v 21 Jesus idoak ipen jamahu, \wj “Ia woaroai in ah wihwia joanngoauwe?” \wj* A jamahu pwehng Jesus, “Jang oh in ah siksik, Maing. \v 22 A pehn dir ngen jausso kin nimen kojukdi ih nehn ah kin peiddoang ih nehn oai apel nehn pil. Mahkoahng kama, jeuwejehda kama, ma koawoa kak.” \p \v 23 Jesus ken pwehng ih, \wj “‘Ma koawoa kak?’ Me ohroj kak pwoaida ipen inje ma pwojon.” \wj* \p \v 24 Nehn anjoauwohr jemen jermweinno pwehng Jesus, “Maing, ngoahi pwojon. A johpwa isar. Koawoa en jeuweje kakoalikihla oai pwojon.” \p \v 25 Nehn en Jesus kapangda doahr pokonno ne diddiddirla Ih ken weringda ngen jausso, \wj “Koawoa, ngen pongpong apel jehjoa lallal, injang ipen jermweinnen. Johpwa pwuroahng dilloang nehn ih.” \wj* \p \v 26 Ngen jausso rahula, peiddi jermweinno nehn pwirej, diljang nehn ih. Jermweinno doahrla armaj mehdi men, epwi ken pwahpwahpwa pwa, “Ih ne mehdi.” \v 27 Jesus ken koldi poah jeuweje kauhda jermweinno. \p \v 28 Jesus dilda nehn ummwo kalahpwukla. Nah sohnpadahkkok idoak Ipoa, “Amwda kamai ke johkak kaujjang ngen jausso ipen jermweinno?” \p \v 29 A Ih japoang irai, \wj “Joangoan ngen jaus oauwe johkak kajroahkjang, a ioarroar kapkap.” \wj* \s1 Jesus pel Pwuroahng Kohpda doahr Ah pirin Mehdi \p \v 30 Jesus apel Nah sohnpadahkkok injang wijahu, kosehla wein Galilee. Jesus johpwa nimen armaj kan en kidal doahr Ah mwoakid kan. \v 31 Pwa Ih kin kawoahwoa oang Nah sohnpadahkkok: \wj “Nihn‑Armaj pirin ken likliklahng ipen armaj kan, ma pirin kojukdi Ih. A mwerin rehn jiluh Ih pirin iejda.” \wj* \p \v 32 A irai johpwa woahwoahki da Ih pwehng irai, a irai pel mijik in idoak ipoa. \s1 Inje ma Keiou Laplap \p \v 33 Irai lel Capernaum nehn irai mwindi nehn ummwo Jesus kalelpoak iparai pwa, \wj “Da kamwai akkakmaiki allaluhdo nehn allo?” \wj* \p \v 34 A irai johpwa japoang; pwa nehn allo irai akmaipene nehn pwungarai, ki inje ma keiou laplap. \v 35 Jesus ken mwindi pangindo sohnpadahk eijek roahmenno ipoa pwehng irai, \wj “Ma emen in kamwai nimen koaunda a en minehla mwerin, en wiahla en ohroj papah.” \wj* \p \v 36 Ih ken oaloa jeri men kihdi nehn pwung irai; jupwurpene jeriho, Ih pwehng irai, \v 37 \wj “Ma emen ma kin kajamwo emen jeri siksik pwiai in oadoaioa, Ngoahi ioar ma ih kin kajamwo; A ma emen ma kin kajamwo Ngoahi, jaudi Ngoahi oar doari ih kin kajamwo, apel Ih ma kadardo Ngoahi.” \wj* \s1 Armajjok ma Johkin Uhwoang Kisai kin Uhpali Kisai \p \v 38 John pwehng Jesus, “Maing Jounpadahk, kamai kapang emen ma pwili kaujjang ngen jaus kan in oadoammwen, kamai ken inoapwihdi pwa jaudi kijehmai ih.” \p \v 39 A Jesus japoang, \wj “Kamwai joah kainoapwihdi, pwa joh armaj ma kin wia manman in oadoaioa kak lahlahwe Ngoahi \wj* \v 40 \wj Pwa emen ma johkin uhwoang kisai kin uhpali kisai. \wj* \v 41 \wj Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, ma emen mihndahkihla mwoakin pil oau oang emen in oadoaioa, ih nen uhdahn oaloa dupkoa.” \wj* \s1 Doahroar Kahrehioang Emen nehn Dihp \p \v 42 \wj “Ma emen ma kahrehioang jeri siksik pwiai ma kin pwojon Ngoahi en wiahda dihp, mwehuwoang oau sakai koalikko en pirapirroang in sipinwoaroa, kapwuhrihekla nehn madauwo. \wj* \v 43 \wj Ma oaloap poahmmwen kahrehioang koawoa nehn dihp, poaloahjang; pwa mwehu oang koawoa loapinpoa dilda nehn mour joahsuk jang poa riau peidek oang nehn ehl, nehn oai johkin kunlahu. \wj* \v 44 \wj [Wijahu arai mwajjok johkin mehdi, a oaiho johkin kunla.] \wj* \v 45 \wj A ma oaloap pwoalkoamwen kahrehioang koawoa nehn dihp, poaloahjang; pwa mwehu oang koawoa en loapin e dilda nehn mour joahsuk jang e rahpas peidek oang nehn ehl. \wj* \v 46 \wj [Wijahu arai mwajjok johkin mehdi, a oaiho johkin kunla.] \wj* \v 47 \wj A ma oaloap pwoaroan mijoammwen kin kahrehioang koawoa nehn dihp, roahkjang! Mwehu ma koawoa loapin pwoaroan maj dilda nehn wein Koahs jang pwoaroan maj riau a peidek oang nehn ehl. \wj* \v 48 \wj Wijahu irai mwajjok johkin mehdi a oaiho johkin kunla. \wj* \p \v 49 \wj “Armaj ohroj pirin mwakelkelkihla oai, doahroar meiroang kan kin mwakelkelkihla jed.\wj* \v 50 \wj Jed mehkij ma mwehu; a ma nimen jeddo johla, da kamwai kak wiahng pwa nimen jeddo en pwuroahng minehda? Amwai mour en mwehu anjoau ohroj doahroar jed, a kamwai nen injenmwahupene nehn pwungamwai kan.” \wj* \c 10 \s1 En Jesus Padahk doahr Mweipijoang in Pwoapwoaud \p \v 1 Jesus injang wijahu, inlahng wein Judea, inla oaloap Pillap Jordan. Armaj dir pel pwuroahng pokondohng ipoa, Ih padahk oang ihr doahr Ih kin kalap wia. \p \v 2 Pharisee pwi indoa ipoa pwa irai en jong lidipihdi Ih. Irai idoak, “Padahkihoang kamai ma asai Kojonneddo mweidoahng woal men en mweijang pahioa?” \p \v 3 A Ih japoang, wud pwehng irai, \wj “Dahkij Moses koajoanehdi oang kamwai?” \wj* \p \v 4 A irai pajpoangwa pwa, “Moses koajoanehdi kijilikoau in kamweid en wiawi, a woal men kak mweijang pahioahu.” \p \v 5 Jesus pwehng irai, \wj “Moses insingehdi kojonned oauwe oang kamwai, pwa jang in amwai nohn koapsakai. \wj* \v 6 \wj Puk Joarwi pwa, jang in sapin kawa, ‘Koahs wiahda armaj woal apel li.’ \wj* \v 7 \wj ‘Jang in kahrpoahioauwe woal men pirin mweijang jamah apel inah ih pasoahng pahioahu, ara roahmenne paspene wiahla oau.’ \wj* \v 8 \wj Ara ne johla wia roahmen a emennoar. \wj* \v 9 \wj Doari, joh armaj men en kamweidpijoang da ma Koahs ne kapsahpene.” \wj* \p \v 10 Nehn ahr dilda nehn ummwo, Nah sohnpadahkkok idoak ipoa irair oauwe. \v 11 Ih pwehng irai, \wj “Ma woalmen pirin mweijang pahioa, painkihla emen li sohrohr, ih wiahda dipen kamwahl. \wj* \v 12 \wj Pel doahroar ma lihmen pirin mweijang pahioa apel painkihla emen woal sohrohr, ih pel kamwahl.” \wj* \s1 Jesus Kapaiahda Jeri siksik pwi \p \v 13 Armaj pwi wahdohng Jesus jeri pwi pwa en kihdahng poah pohrai; sohnpadahkkok ken lipwoarehda armajjok. \v 14 Nehn en Jesus kidal da me, Ih lioas pwehnglahng sohnpadahkkok, \wj “Mweidoahng jerihkan en indoa ipoai. Kamwai joah iroahdi irai; pwa wein Koahs ioar wein joangoan armaj pwiai. \wj* \v 15 \wj Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa emen ma jehpirin oaloa Wein Koahs doahroar jeri siksik men, ih johkak dilda loaloa.” \wj* \v 16 Ih ken oaloa jerihok, kihda poahk pohn emenemen Ih kapwaihahda irai. \s1 Mwahnkapw Koapwoahpwoa men \p \v 17 Jesus onnonop pwa en wia jeiloak oau, a mwahnkapw men kijoudo ipoa, poadpwomwla mwohn Ih pwehng Ih, “Jounpadahk Mwehu, da ngoahi en wia pwa ngoahi en kak oaloa mour joahsuk?” \p \v 18 Jesus pwehng ih, \wj “Amwda koawoa ke panginki Ngoahi jounpadahk mwehu? Joh emen ma mwehu, Koahs oar doari. \wj* \v 19 \wj Koawoa ne kidal kojonned kan: ‘Joah kojukdi armaj; joah kamwahl; joah pirap; joah likamw; joah kapweipwei armaj; woaunki joamoamw apel inoamw.’” \wj* \p \v 20 Mwahnkappwo japoang Ih, “Maing oai jounpadahk, jang oh in oai siksik ngoahi ne kapwaihahda mehpwiai ohroj.” \p \v 21 Jesus ipwilkihda ih, pwehng ih, \wj “Mehkij oar luhwoa, alwe noaskihla meohroj ma koawoa anki, kioang dupkoa kan armaj joamwoahmwoa kan, oamw pai nehnloannge nen koalikla; indoa pwilihla Ngoahi.” \wj* \v 22 Nehn en mwahnkappwo rong lal pwiai, ih injinjuwedla, ken allaluhla. Pwa woal koapwoahpwoa men ih. \p \v 23 Jesus jipwoalwehng Nah sohnpadahkkok pwehng irai, \wj “Ia apwal in armaj koapwoahpwoa en dilda nehn Wein Koahs!” \wj* \p \v 24 Sohnpadahkkok pwuriamweikihla sikesik pwiai. A Jesus uhjehlahr pel pwa, \wj “Noai jeri, kamwai en kidal doahr apwal in dilda nehn Wein Koahs. \wj* \v 25 \wj Apwal oang armaj koapwoahpwoa men en dilda nehn wein Koahs jang kamel men en dilda nehn pwokin si pas.” \wj* \p \v 26 Sohnpadahkkok pel pwuriamweila dauluhl ki me, irai pwahpene nehn pwungarai, “Doari, a inje kak mourla?” \p \v 27 Jesus jipwoallahng irai, ih pwa, \wj “Me johkak ipen armaj, a ipen Koahs ih kak; pwa ipen Koahs meohroj kak pwoaida.” \wj* \p \v 28 Peter pwehnglahng Jesus, “Maing, kamai ne kihdi joang ohroj pwa kamai en pwilihla koawoa.” \p \v 29 Jesus pwehng irai, \wj “Eh! Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa ma emen ma injang umwah, riah, inah, jamah, nah jeri, japwah kan, ki Ngoahi apel Rongmwehuwo, \wj* \v 30 \wj pirin oaloa koalik jang nehn mour in di oauwe. Ih pirin oaloa pak epwiki in umwah, in riah, in inah, in nah, in japwah kan — apel in loklok kan. A nehn mour ma pirin indoa, ih pirin oaloa mour joahsuk. \wj* \v 31 \wj Armaj dir anjoau oauwe kin mine mijoa, irai pirin mwerinla, a armaj dir ma kin mine mwerin, irai pirin mijoahla.” \wj* \s1 Kajiluh in en Jesus Kohpda doahr Ah pirin Loklok apel Mehdi \p \v 32 Jesus apel Nah sohnpadahkkok allaluhla nehn allo indahlahng Jerusalem, Ih aluhla mijen Nah sohnpadahkkok; a irai ma kauj ih allalu dirkihla majpwehk. Ih pel pwuroahng kalahpwukla ipen irai eijek roahmenno pwehng irai da ma pirin wiawihoang Ih, \v 33 \wj “Kamwai kidal pwa kisai allaluhdahlahng Jerusalem, wijahwa ma Nihn‑Armaj pirin likliklahng ipen jamwrou laplap apel jounpadahk in Kojonned kan. Irai pirin kadeikda Ih pwa Ih en kojkojdi. Irai pirin pangla Ih ipen mihn likin kan. \wj* \v 34 \wj Ih pirin wiahla mihn kapis iparai; irai pirin andipoa, poki, apel kojukdi Ih. A in rehn kajiluh Ih pirin iejda.” \wj* \s1 En James apel John Poakpoak \p \v 35 Nihn Zebedee jermwein roahmen, James apel John, ara indoa ipen Jesus pwehng, “Maing Jounpadahk, mine mehkij kama nimen koawoa en wiahng kama.” \p \v 36 Jesus idoak ipara, \wj “A dahkij, kamwa nimen Ngoahi en wiahng kamwa?” \wj* \p \v 37 Ara pwehng Ih, “Kama nimen koawoa en kihdoahng kama lingin oamw wei nehn anjoauwo ma koawoa pirin Nahmwarkihla, apel mweidoahng pwa kama en kak mwindi ipoamw, emen loap moaun in koawoa, a emen loap meing.” \p \v 38 Jesus pwehng ara, \wj “Kamwa jehjoa pwa dahkij kamwa poakpoakihen. Kamwa kak nim mwoakin loklokko ma Ngoahi pirin nim? Kamwa kak poapdaijkihla poapdaijjo ma Ngoahi pirin poapdaijki?” \wj* \p \v 39 Ara pwehng Ih, “Eh kama kak.” \p Jesus pwehng ara, \wj “Doari, ne mwehu; Kamwa pirin nim mwoakko ma Ngoahi pirin nim apel poapdaijki poapdaijjo ma Ngoahi pirin poapdaijki. \wj* \v 40 \wj A mwindi loap moaunin apel loap meingin, joah mweimwei oang Ngoahi en pilda; pwa Koahs ma pirin kioang irai kan ma Ih koaunopdahng.” \wj* \p \v 41 Nehn en sohnpadahk eijekko ahr rongda poakpoak oauwe, irai lioassoangkihda James apel John. \v 42 Jesus ken panginpene irai pwehng, \wj “Kamwai kidal doahroar armaj laplap in nehn rosros kan, doahroar ahr kin kolkol sihkei manman in koaunda armaj rosros kan, apel koaun kan kin anki manman ohroj. \wj* \v 43 \wj A ih jehpirin doahr me ipamwai. Inje ma nimen laplap ioar ih pirin papah ohroj; \wj* \v 44 \wj A inje ma nimen keiou ioar ih pirin wiahla nihn ohroj lidu. \wj* \v 45 \wj Pwa pel Nihn‑Armaj indihdo, jaudi pwa armaj en papah, a Ih en papah armaj ohroj apel mihndahkihla Ah mour pwa en koamoaurla armaj dihrdir.” \wj* \s1 Jesus Kemwehuwihla Woal Majkun men \p \v 46 Irai lel Jericho; a nehn en Jesus apel Nah sohnpadahkkok apel pokon koalik oau diljang nehn kahnihmmwo, woal majkun joamwoahmwoa men, oadoa Bartimaeus, nihn Timaeus, mwindi imwin allo mehlahn poakpoak. \v 47 Nehn ah rongda pwa Jesus mihn Nazareth ioar allaluhla, ih sapda rahrahu pwa, “Maing Jesus, nihn David, jeuweje ngoahi!” \p \v 48 Dirin ihr lipwoarehda pwa en nennenla. Ih kapwa kakoalikihla ah rahrahu, pwahpwahpwa, “Koawoa ma nihn David, jeuweje ngoahi.” \p \v 49 Jesus uhdi pwa, \wj “Kamwai ukdohng Ngoahi.” \wj* \p Irai pwehng woallo, “Koawoa, injenmwahula! Uhda! Ih pangpangin koawoa.” \p \v 50 Ih pispisinnoar kejpwihdi ah joakiddo, uhda inla ipen Jesus. \fig |src="gt00055.jpg" size="col" loc="aw" ref="10.50" \fig* \p \v 51 Jesus idoak oang ih, \wj “Da koawoa mwehuki Ngoahi en wiahng koawoa?” \wj* \p A woal majkunno japoang, “Maing, ngoahi nimen pwuroahng kapang wija.” \p \v 52 Jesus pwehng ih, \wj “Alwe; oamw pwojonnen ne kemwehuwihla koawoa.” \wj* Nehn anjoauwohr ih kapangda wija; ih ken pwilihla Jesus nehn allo. \c 11 \s1 Dilda Jerusalem ki Rojon in Kalwehdi \p \v 1 \fig |src="gt00099.jpg" size="col" ref="11.1" \fig*Nehn arai koaroanlahng Jerusalem in kahnihmw en Bethphage apel Bethany, irai lel Dolin Olip. Jesus kadarla Nah sohnpadahk roahmen, \v 2 pwehng ara, \wj “Kamwa alwe nehn koujapw oauwen mijen kamwa. Nehn amwa pirin dilda wijahu, kamwa pirin pispis kapangda ejel pwulopwul men ma pirpirapir ma kahjikkoar armaj men dakoa. Kamwa lapwadda ukdo me. \wj* \v 3 \wj A ma emen idoak ipamwa, da kamwa wihwiahng mahnnen a kamwa japoang, ‘Koaunno ioar anahne,’ a Ih pirin pispisin kajpahlihdo.” \wj* \p \v 4 Ara ken inla kapangda ejel pwulopwul men a pirapir in wanihmw in umw oau nehn allo. Nehn ara lapwadda, \v 5 armaj pwi mine wijahu idoak ipara, “Da kamwa wihwia? Mihnda kamwa lapwadda ejel siksik menen?” \p \v 6 Ara japoang irai doahr ma Jesus pwehng ara. Armajjok ken mweidoahng ara. \v 7 Ara wahdohng ejel siksikko ipen Jesus. Arai piroakihdihoang likkoau puwoa, Jesus ken doauda pohn ejello. \v 8 Pokonno piroakihdi ahr likkoauwok nehn allo. A epwi poaloahdi rahn suhkoa pwi pel inapoahkihda nehn allo. \v 9 Irai ohroj ma alu mijoa apel iraihok ma alu mwerin rahrahuki: “Kapnga Koahs!\f + \fr 11:9 \fq Kapnga Koahs! \ft pel \fq Hosanna\ft ma woahwoahki \fq Doaroahla kamai!\f* Koahs en kapaiahda Ih ma indoa in oadoan Koaunno. \v 10 Koahs en kapaiahda wein jamasai David ma pirin indoa. Kaping oang Koahs.” \p \v 11 Jesus dilda nehn Jerusalem, inlahng nehn Umw Joarwiho, kapkapangjili meohroj loaloa. A pwa ne joausikpene, Ih ken inlahng Bethany pwilihki sohnpadahk eijek roahmenno. \s1 Jesus Kariahla Suhkoa Fig Pas \p \v 12 Rehnwa mwerin, nehn arai allaluhla jang Bethany, Jesus ken mwakohkohda. \v 13 Ih kapangda suhkoa fig pas jang wija doh ma dir soah; Ih inla pwa en kapang ma joh wah Ih nen kapangda. Nehn Ah lel wijahu Ih johpwa kapangda wah, pwa soahr doari; pwa jaudi anjoau in roak. \v 14 Ih ken pwehng suhkoahu, \wj “Joh armaj men pirin pwuroahng kang wehn fig jang ipoamw.” \wj* \p Nah sohnpadahkkok rong sikesik oauwe. \s1 Jesus Dilda nehn Umw Joarwiho \p \v 15 Nehn irai lel Jerusalem, Jesus inla nehn Umw Joarwiho, sapda kajroahjang loaloa irai ohroj ma noaski apel dupdupuk koapwoa wijahu. Ih ukuddi en sohnkawiliali mwanihok ahr sehpillok apel en jounnoaski mwureiok ahr mihn mwindi kan. \v 16 Ih pel johla mweidoahng armaj en wahjili mehkij nehn Umw Joarwiho. \v 17 Ih ken pwehng armajjok, \wj “Ne insingdi nehn Puk Joarwi, Koahs pwa, ‘Umwoaie pirin adanki umwen kapkap oang sohn wei ohroj.’ A kamwai wiahkihla dohn jounpirap kan.” \wj* \p \v 18 Jamwrou laplappok apel jounpadahk in Kojonneddok rongda me; irai sapda lemleme doahr ahr pirin kojukdi Jesus; pwa irai perki koalik, pwa armaj ohroj kajampwalki dauluhl Ah padahk. \p \v 19 Injoausik in rehnno, Jesus apel Nah sohnpadahkkok diljang nehn kahnihmmwo. \s1 Padahk jang Suhkoa Fig \p \v 20 Pwohrdahng injohrehnin rehnno, nehn irai allaluhla nehn allo, irai kapangda suhkoa fig‑o ne mengla jang in sapin lel in koadkoa. \v 21 Peter samanda da me ne wiawihlahu, ih ken pwehng Jesus, “Maing, kanah kapang suhkoa fig‑e ma koawoa kariahla, ne mengla.” \p \v 22 Jesus japoang irai, \wj “Kamwai pwojon Koahs! \wj* \v 23 \wj Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, ma emen ma pirin pwehng dol oauwe, ‘Sohjang me kasoahdihla pein koawoa nehn jeddo,’ a johpwa peikajal kij mine nehn kapehdin, a pwojon da ih pwa, doari, dahioau ih pwahla pirin pwoaida. \wj* \v 24 \wj Ioar me Ngoahi nimen kamwai en kidal pwa me ohroj ma kamwai pirin poaki nehn amwai kapkap kan, kamwai pwojon pwa kamwai nen oaloa, ih ken pwoaida oang kamwai. \wj* \v 25 \wj Doari, nehn amwai pirin uhda kapkap, kamwai mahkoahng japwung ohroj ma armaj men wiahng kamwai pwa Jamamwaiho nehnloannge en pel mahkoahng kamwai dipamwaihok. \wj* \v 26 \wj [Pwa ma kamwai johpwa mahkoahng emen, Jamamwaiho ma mine nehnloannge johpwa pirin mahkoahng kamwai dipamwaihok.]” \wj* \s1 Peidek doahr Manmanin Jesus \p \v 27 Irai pwurlahng Jerusalem. Nehn en Jesus allaluhjili nehn Umw Joarwiho, jamwrou laplap apel jounpadahk in Kojonneddo pwi apel koaun pwi indoa, \v 28 pwehng Ih, “Manmanin inje Koawoa wihwiahki joang pwiai? Inje kioang Koawoa manman oauwe?” \p \v 29 Jesus japoang irai, \wj “Ngoahi pirin wiahng kamwai peidek oau. Doari, ma kamwai japoang Ngoahi, Ngoahi pirin wud pwehng kamwai manman en inje ma Ngoahi wihwiahki mehpwiai. \wj* \v 30 \wj Kamwai pwehng Ngoahi, en John poapdaijjo sapjang ia? Jang Nehnloannge ke jang ipen armaj?” \wj* \p \v 31 Irai sapda akmaipene nehn pwungarai, pwahpwahpwa, “Ma kisai pwa, ‘sapjang Nehnloannge,’ Ih nen pwa, ‘A da kamwai joah kamehlelehki John?’ \v 32 A ma kisai pwa sapjang armaj…” (Irai mijik armaj kan, pwa ohroj kin wiahki John joukohp mehlel men.) \v 33 Irai ken japoang Jesus, pwehng, “Kamai jehjoa.” \p Jesus ken pwehng irai, \wj “Doari, Ngoahi pel jehpirin pwehng kamwai manmanin inje ma Ngoahi wihwiahki mehpwiai.” \wj* \c 12 \s1 Karajraj in Sohn Mwoaswelin Wainno \p \v 1 Jesus padahk oang irai in karajraj, \wj “Mine woal men ma poadokdi mwoaswelin wain oau; ih ken kelihpene apel weirda dohn ungudek wain oau, apel kouda wijahn iroir oau. Ih ken kioang sohn mwoaswel pwi pwa irai en kouwahki. Ih ken jeiloakla nehn wai. \wj* \v 2 \wj Oaroh, anjoau in roak ih kadarla lidu men ipen sohn mwoaswellok pwa en oaloahjang irai ah pwaij jang nehn mwoaswello. \wj* \v 3 \wj Sohn mwoaswellok koldi liduhwo, poki oaroh kadarla kaip. \wj* \v 4 \wj Koaun in mwoaswello pel kadarlahng sohn mwoaswellok emen lidu. Irai pel pokihjili apel koauwehla moange kajarohdi ih. \wj* \v 5 \wj Ih pel kadarla emen, irai oaloahr kojukdi. Armaj dir pel koadoaddoarla mwerin, irai pel diar joangoan apwallohr: epwi pwen pokpokkoar, a epwi kojkojdi. \wj* \v 6 \wj Doari, woal emen oar luhwoa ih kak kadarla, ioar nah jermwein iehrojjo ma ih inenin kajampwalki. Ih ken kadarla keiou mwuhr, ih pwa, ‘Ngoahi uhdahn koapwoarpwoarki pwa irai pirin woaunki noai jermweinno.’ \wj* \v 7 \wj Sohn mwoaswellok ken pwahpene nehn pwungarai, ‘Ioar jerihn johjo wa me. Kamwai indoa, kisai kojukdi, pwa kisai en ankihla mwoaswelle.’ \wj* \v 8 \wj Irai koldihoar jermweinno, kojukdi, kejpwihjang nehn mwoaswelin wainno.” \wj* \p \v 9 Jesus ken idoak, \wj “Doari, da koaun in mwoaswelin wainno pirin wia? Ih pirin inla kojukdi sohn mwoaswellok apel kioang epwi sohn woaswel sohrohr mwoaswello pwa irai en koadoahkoa apel kohwahki oang ih. \wj* \v 10 \wj Kamwai johkin wadek lal oauwe nehn Puk Joarwi? \wj* \q1 \wj ‘Sakaiho ma jounkou umw kan ne kerpwihla, \wj* \q2 \wj wud wiahla sakain pwukoakoaimw \wj* \q1 \v 11 \wj Koaunno ma wiahda me; \wj* \q2 \wj mehkij ma kapwuriamwei mehlel oang kisai.’” \wj* \p \v 12 Koaun in mihn Jew‑ok ken jong en joalihdi Jesus; pwa irai kidal pwa Ih kin pwahpwahpwahki irai karajraj pase. A pwa irai mijik pokon in armajjok, irai ken okdekla inlahjang. \s1 Peidek doahr Daksis \p \v 13 Pharisee pwi apel sohn nihn Herod pwihnno kadarekdohng ipen Jesus pwa irai en lidipihki joangoan peidek pwi. \v 14 Doari, nehn ahr leldo, irai pwehng Ih, “Maing Jounpadahk, kamai kidal pwa woal poadidi men koawoa, ma johkin kasohrohri joangjoangoan armaj; pwa koawoa kin padahkihoang armaj doahroar en Koahs koajoandi in mehlel. Doari, da oamw lamlam oang irair oauwe: pwung oang asai kojonned kan, kisai en dupuk mwani oang Caesar, ke joah? Da kisai pirin wia? Kisain kihda daksis, ke joah?” \p \v 15 Doari, nehn Ah kidal uhwen ahr mwalaun, Jesus pwehng irai, \wj “Da kamwai indoahng lidipihki Ngoahi? Kajalehdohng Ngoahi mwani silper en, pwa Ngoahi en kapang.” \wj* \p \v 16 Irai ken kajalehioang mwani silper oau; Ih ken idoak oang irai, \wj “Kilelin inje apel oadoan inje me?” \wj*\fig |src="gt00059.jpg" size="col" loc="aw" ref="12.16" \fig* \p Irai pwehng Ih, “Nahmwarki Caesar.” \p \v 17 Doari Jesus ken pwa, \wj “Doari, mwehu; kamwai kioang Caesar mehkan ma uhdahn en Caesar, a oang Koahs mehkan ma uhdahn en Koahs.” \wj* \p Irai ken pwuriamweikihla pajpoang oauwe. \s1 Peidek doahroar Iejda jang Mehdi \p \v 18 Sadducee pwi pwokdohng ipen Jesus. (Ioar irai ma kin pwa armaj jehpirin iejda mwerin mehdi.) \v 19 Irai idoak ipen Jesus pwa, “Maing Jounpadahk, Moses koajoanehdi oang kisai nehn Pukin Kojonned kan pwa ma woal men pirin mehdi jang pahioa a joh nihra, a rien woallo en wud painkihla liohdiho pwa en wiahda kadaudokin riahu ma mehdi. \v 20 Doari pwihnin riari oau mine, irai woal ijimen. Woal koalikko iparai painkihla lihmen oaroh mehdihjang joh nihra jeri. \v 21 Karoahmenno pel painkihla liho oaroh pel mehdi jang joh nihra jeri. Pel doahrwahr wiawihoang kajilmenno. \v 22 Doari, riari ijimenno ohroj painkihda liho, ohroj mehdi joh nihrai jeri. Inlahroh liho pel mehdi. \v 23 Doari nehn anjoauwo ma armaj mehdi kan ohroj pirin mourda, nehn rehn in iejda, inje in irai ijimenno ma liho pirin painki?” \p \v 24 Jesus japoang irai, \wj “Kamwai inenin japwung! Kamwai kidal pwada? Pwa kamwai johpwa woahwoahki Puk Joarwi ke manman in Koahs. \wj* \v 25 \wj Pwa nehn armaj mehdi kan ahr pirin iejda, irai pirin doahroar sohnloang in nehnloannge kan, woal apel li johla pirin pwoapwoaud. \wj* \v 26 \wj Doari, doahroar iejdahn min mehdi kan, kamwai johpwa wadek nehn Pukin Moses doahroar sikesikin Koahs Ah pwokkoang jang nehn suhkoa siksikko ma umpwumpwul? Nehn iroahu Koahs pwehng Moses, ‘Ngoahi ma Koahs in Abraham, Koahs in Isaac, apel Koahs in Jacob.’ \wj* \v 27 \wj Doari, me woahwoahki ma Ih Koahs in armaj mour kan, a jaudi Koahs in armaj mehdi kan. Ioar ma kamwai inenin japwungki koalik.” \wj* \s1 Kojonned Koalik \p \v 28 Jounpadahk in Kojonneddo men pwili mine wijahu, rongrongrong lal pwiai. Ih ken pwuriamweikihla mehlel pwungin en Jesus japoangekkok. Ioar ih ken sohlahng ipen Jesus ki peidek oau, “Maing, kojonned dahioau ma keiou kajampwal nehn kojonned ohroj?” \p \v 29 Jesus japoang ih, \wj “Ioar kojonned wa ma keiou kajampwal nehn kojonned kan ioar: ‘Rong, koawoa Israel! Koaunno, asai Koahs, ioar Ih ma Koaun wahr doari. \wj* \v 30 \wj Doari, koawoa uhdahn pirin ipwilki Koaunno, oamw Koahs, nehn kapehdimwen unjek, ngenimwen unjek, oamw lamlam unjek, apel oamw sihkei unjek.’ \wj* \v 31 \wj A kariau, doahr me: ‘Ipwilki mihn ipoamw doahroar oamw ipwilki pein koawoa.’ Joh oau kojonned mine ma kajampwal jang mehpwiai.” \wj* \p \v 32 Jounpadahk in Kojonneddo pwehng Jesus, “Mehlel ipoamw, Jounpadahk! Pwung da koawoa pwa: pwa Koaunnohr ma Koahs, joh pel emen. \v 33 Armaj uhdahn pirin ipwilki Koahs nehn kapehdin unjek, ah lamlam ohroj unjek, apel ah sihkei unjek; apel ipwilki mihn ipoa doahr ah kin ipwilki pein ih. Kapwaihahda kojonned riau pwiai mwehujang dauluhl asai pirin meiroangkihoang Koahs mahn pohn pei joarwi kan apel wia joangoan meiroang sohrohr kan.” \p \v 34 Nehn en Jesus kapang doahr pwungin pajpoang oauwe, Ih ken pwehng woallo, \wj “Koawoa johpwa dohjang Wein Koahs.” \wj* \p Mwerin me johla armaj idoak mehkij. \s1 Peidek doahroar Messiah \p \v 35 Nehn en Jesus padpadahk nehn Umw Joarwiho, Ih pwa, \wj “Da jounpadahk in Kojonneddo kan kin pwehngkihoang kamwai pwa Messiah pirin kijehn kadaudok en David? \wj* \v 36 \wj Pwa Ngen Joarwi ne audohkihda David pwa en pwahda lal oauwe: \wj* \q1 \wj ‘Koaunno pwehng oai koaun: \wj* \q2 \wj Koawoa en mwindi oang in loap moaun in Ngoahi, \wj* \q2 \wj Oaroh Ngoahi kihdihoang oamw imwinsihsi kan pehn pwoalkoamwen kan.’ \wj* \p \v 37 \wj “Doari, ma pein David kahdanki Ih ‘oai Koaun,’ a imdoahr Messiah en kak wia kijehn kadaudokin?” \wj* \s1 Jesus Kaperki Pokonno Jounpadahk in Kojonned kan \p Pokon koalik oau kin rongrongrong en Jesus padahk kan in peren. \v 38 Nehn Ah pel padahk oang irai, Ih pwa, \wj “Kamwai kalkehjang kamwai jounpadahk in Kojonned kan ma kin mwehuki allaluhjili nehn likkoau roairoai apel kin mwehuki armaj en rahnmwahuwi irai nehn pokon kan. \wj* \v 39 \wj Irai kin pilda mwindi nehn jeia ma keiou kajampwal nehn jinakoke kan, apel kin mwehuki mwindi oh in mijen sehpil kan nehn kamdipw kan. \wj* \v 40 \wj Ioar joangoan armaj pwiai ma kin doapwoahjang koanngoan umwen liohdi kan, apel kin lioajoahjki kapkap roairoai. Arai koaloklok uhdahn pirin koalik.” \wj* \s1 En Liohdi men ah Meiroang \p \v 41 Jesus mwindihoang wijahkij nehn Umw Joarwiho koaroannoang dohien meiroanngo. Ih ken kin kapkapangjili doahroar armajjok ahr kin peiddihoang nihrai mwanihok nehn dohien meiroanngo. Dirin armaj koapwoahpwoa pwili peiddi mwani koalik nehn irai en kin meiroang. \v 42 A liohdi joamwoahmwoa men pwili leldo pel peiddi send wahssa riau. \v 43 Jesus panginpene Nah sohnpadahkkok pwehng irai, \wj “Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa en liohdi mene ah meiroang inenin koalik jang araihok ohroj. \wj* \v 44 \wj Pwa armaj pwiok peiddi oang nihrai mwani nehn dohien meiroang jang nehn ahr pai; a liohdi mene jang nehn ah paijuwed, ih kihdi me ohroj ma ih anki apel kin mourki.” \wj* \c 13 \s1 Jesus Siksikoa doahr Imwlahn Umw Joarwiho \p \v 1 Nehn en Jesus injang nehn Umw Joarwiho, emen Nah sohnpadahkkok pwehng Ih, “Maing, kapang koalik in sakai pwiai apel wioapoan ummwoauwe!” \p \v 2 A Jesus japoang, \wj “Kapang koalik in umw pwiai? Johpwa oau sakai pirin minminehr nehn dohiahu; pwa ohroj pirin mwoardi.” \wj* \s1 Apwal kan apel Koaloklok kan \p \v 3 Jesus mine pohn Dolin Olip, jipwoallahng Umw Joarwiho, a Peter, James, John apel Andrew sohla ipoa pwehng Ih, \v 4 “Maing, pwehng kamai ngehd mehpwiai pirin wiawi, apel kilel da ma pirin kajalehda ma mehpwiai en ken pwoaida.” \p \v 5 Jesus pwehng irai, \wj “Kamwai mwajahn pwa armaj en joah kapweipweidi kamwai. \wj* \v 6 \wj Pwa armaj dir pirin indoa pwahpwahpwa oadoaioa, ‘Ioar Ngoahi Messiahu!’ Irai ken pirin kapweipweidi armaj dir. \wj* \v 7 \wj Kamwai johpwa jalohda, ma kamwai rong ngilen mahwin koaroan apel sikesik in mahwin jang wija doh kan. Joang pwiai uhdahn pirin wiawi, a johpwa woahwoahki pwa imwin jampah ne leldo. \wj* \v 8 \wj Oau japw pirin mahwin oang oau japw; oau wei pirin mahwin oang oau wei. Wija ohroj roar in japw pirin wiawi apel lehk koalik pirin mine. Ioar joang pwiai ma pirin indoa, doahroar sapin moadoak in noaisik. \wj* \p \v 9 \wj “Kamwai mwajahn apel kalke pein kamwa! Pwa armaj kan pirin joalihdi kamwai apel kihla kamwai nehn mwoalen koapwung kan. Kamwai pirin woswos nehn jinakoke kan; kamwai pirin wijikdohng mwohn koaun kan apel nahmwarki kan ki Ngoahi, pwa kamwai en kadehde oang irai doahroar Rongmwehu. \wj* \v 10 \wj Pwa mwohn rehnno pirin indoa, Rongmwehuwo uhdahn pirin lohkjili nehn wei ohroj. \wj* \v 11 \wj Doari, nehn amwai pirin joaldi apel wijikdohng nehn mwoalen koapwung kan, kamwai johpwa pwunodki mwohn anjoauwo da kamwai en sikoa mwohrai; pwa da kamwai pirin audohkihda anjoauwo, ioar mehwa kamwai pirin pwehng irai. Pwa jaudi kamwai ma pirin lallal nehn anjoauwo, a Ngen Joarwi. \wj* \v 12 \wj Woal kan pirin kihla riarai kan pwa irai en kojkojdi, jahm kan pirin pel wiahng joanngohr ipen nihrai jerihkan; Jerihkan pirin uhwoang arai nohno apel pahpa kan, apel kihlahng irai pwa irai en kojkojdi. \wj* \v 13 \wj Armaj ohroj pirin lioassoang kamwai ki Ngoahi. A emen ma kolkol oaroh lel imwin pirin mourla. \wj* \s1 Janjal Kamajpwehk Naunahu \p \v 14 \wj “Kamwai pirin kapang ‘Janjal Kamajpwehk Naunahu’ ih uhda nehn wija ma johpwa koanoahng en uhda.” \wj* (Emen ma wadwadek en woahwoahki ia woahwoa!) \wj “Doari, irai kan ma mine Judea irai pirin kijou oang pohn dol kan. \wj* \v 15 \wj Armaj emen ma mine pohn umwahu, en joah koauwehla anjoau doaudi oaloa mehkij loaloa. \wj* \v 16 \wj Armajjo ma nehn japw jehpirin pwurdohng oaloa ah likkoau. \wj* \v 17 \wj Inenin kainjinjuwed oang li lijaian apel li kan ma kadihdi in rehnnok ma pirin leldo! \wj* \v 18 \wj Kamwai kapkap pwa joang pwiai en joah wiawihoang kamwai anjoau in kopou!” \wj* \v 19 \wj Pwa apwal in rehnnok pirin koalikjang apwal ohroj jang oh in sapin kawa indoa lel apkas, apel joh apwal pirin doahroar jang apkas pel allaluhla. \wj* \v 20 \wj A Koaunno ne kajipidihla rehnnok; pwa ma Ih johpwa wia, a joh armaj pirin pisla. A pwa Nah armaj pilpil kan, ioar Ih kajipidihla ki rehnnok. \wj* \p \v 21 \wj “Doari, ma emen pirin pwehng kamwai, ‘Messiah wa me!’ Ke ‘Ih men!’ — kamwai johpwa kamehlele. \wj* \v 22 \wj Pwa Messiah likamw apel joukohp likamw pwi pirin pwarda. Irai pirin wiahda kilel kapwuriamwei pwi apel manman pwi pwa irai en kapweipweidi nihn Koahs armaj pilpil kan ma irai kak. \wj* \v 23 \wj Doari, kalke kamwai. Ngoahi padahkihoang kamwai mehpwiai ohroj mwohn anjoauwo pirin leldo. \wj* \s1 Indoahn Nihn‑Armaj \p \v 24 \wj “Doari, nehn rehnnok mwerin apwal koalikko, joauwo pirin rosla, johnpwonngo pirin johla maramin, \wj* \v 25 \wj ujuhn pehnloannge kan pirin kipdi apel koajoandihn nehn woahwoa kan pirin johla mine nehn dohiarai. \wj* \v 26 \wj Ioar anjoau wa ma Nihn‑Armaj pirin pwokda, indoa pohn koasoau kan in sihkei apel ling koalik. \wj* \v 27 \wj Ih pirin kadarpijoang Nah sohnloang kan oang in koaimw pahu in jampah pwa irai en kapokonpene nihn Koahs armaj pilpilda kan jang in imwin jampah ohroj. \wj* \s1 Padahk jang Suhkoa Fig \p \v 28 \wj “Kamwai padahki me jang in suhkoa fig; rahn joangoan suhkoa pase kin mwoahroan soahn suhkoa apel mwis, a nehn ah kin wiliali soah, kamwai kidal pwa roak ne koaroan. \wj* \v 29 \wj Pel doahroar kamwai, nehn amwai pirin kapang mehpwiai pirin wiawi, kamwai pirin kidalki pwa anjoauwo ne koaroando. \wj* \v 30 \wj Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa mehpwiai ohroj pirin pwoaida mwohn armaj ohroj in dioauwe ahr pirin mehdi. \wj* \v 31 \wj Nehnloannge apel jampah pirin johla, a Oai Mahjan kan johpwa pirin johla.” \wj*\fig |src="lb00380.jpg" size="col" loc="aw" ref="13.31" \fig* \s1 Johpwa Emen ma kidal Rehnno ke Awahu \p \v 32 \wj “A doahroar rehnno ke awahu, johpwa emen kidal ngehd pirin leldo. Pel sohnloang in nehnloannge kan jehjoa, Nahu pel johpwa kidal; Jamahuoar doari ma kidal. \wj* \v 33 \wj Kamwai mwajmwajahn apel poahd, pwa kamwai jehjoa anjoau. \wj* \v 34 \wj Ih pirin doahroar armaj men ma kin wia jeiloak roairoai oau ma kioang nah liduhwok in umwahu pwa irai en apwali apel kioang irai ohroj doadoahk; ih ken pwehng sohn jiloa wanihmmwo en jiloa mwehu apel mwajmwajahn. \wj* \v 35 \wj Doari, kamwai mwajahn pwa kamwai jehjoa ngehd koaun in ummwo pirin pwurdo — ma injoausik, ke in lopkoan pwong, ke injohrehn, ke inminjoang. \wj* \v 36 \wj Ma ih pispissoar pwurdo, ih jehpirin kapangda amwai moair. \wj* \v 37 \wj Doari, da Ngoahi pwehng kamwai, Ngoahi pel pwehng armaj ohroj: kamwai poahpoahpoahd apel mwajmwajahn!” \wj* \c 14 \s1 Koajoanpen Kojkojdihn Jesus \p \v 1 Rehn riauwoar luhwoa mwohn Joarwihn Passover apel Pilahwa Joah Doal Ihs. Jamwrou laplap apel jounpadahk in Kojonneddok raprapahki doahr irai en widingehdi apel joalihdi Jesus pwa irai en kojukdi. \v 2 Irai ken pwahpene nehn pwungarai, “Kisai joah wia anjoau in kamdipw oauwe, pwadoar armaj kan loakloakoahkihda.” \s1 Jesus Salipekla nehn Bethany \p \v 3 Jesus minmine nehn Bethany nehn umwen Simon, woal lepahu. Nehn irai mwingmwinge, lihmen dilda ipoa, wa rume siksik oau ma dirin le ma inenin karahdin apel koalik dupkoa, ma wiawi jang in pwilin suhkoa ma adanki nard. Liho ken koauwehla rume siksikko widekihdihoang pohn moangoan Jesus. \v 4 Epwi ma pwili mine wijahu ken lioasla pwahpene nehn pwungarai, “Amwda le karahdin oauwe ken ohla mwahl? \v 5 Nehn ah kakkoar noasla in mwani silper jilipwiki mihn jeuweje irai ma paijuwed.” Irai ken liplipahnedi liho. \p \v 6 Jesus pwa, \wj “Kamwai pijekjang! Kamwai joah diroapwki lihe! Siahk mwehu, oau me ih wiahng Ngoahi. \wj* \v 7 \wj Irai ma paijuwed kan kin minminehr ipamwai rehn ohroj; doari anjoau ohroj ma kamwai mwehuki, kamwai kak jeuweje irai; a Ngoahi, Ngoahi jehpirin pwilpwili kamwai anjoau ohroj. \wj* \v 8 \wj Ih ne wiahda uhwen ma ih kak: Ih wiahda soal oauwe oang palwoaroaioa pwa en koaunopda dahkij ma pirin wiawihoang Ngoahi mwohn oai pirin joajjoardi. \wj* \v 9 \wj Doari, kamwai en kidal pwa wija ohroj nehn jampah ma Rongmwehu pirin lel dahkij ma ih ne wiahda pirin pel pwili lohkjili pwa en kin wia mihn kasman Ngoahi.” \wj* \s1 Judas Pwungkihla en Pangla Jesus \p \v 10 Judas Iscariot, emen irai eijek roahmenno, ken inla ipen jamwrou laplappok pwa en panngoang irai Jesus. \v 11 Irai ken perenkihda dahkij Judas pwehng irai. Irai ken inoaukihoang ih pwa irai pirin dupukki mwani. Doari, jang nehn anjoauwo johpwa me Judas nimen wia, ioarroar en kidalda anjoau mwehu ih en kak pangla Jesus. \s1 Jesus apel Nah Sohnpadahkkok Mwingehpene nehn Kamdipw in Passover \p \v 12 Nehn keiouin rehnin Joarwihn Pilahwa Joah Doal Ihs, rehnno ma irai kin kalap kojukdi jihpw pwulopwul in Passover, nihn Jesus sohnpadahkkok ken pwehng, “Ia wija koawoa nimen kamai en koaunopda oamw kamdipw in Passover‑o?” \p \v 13 Jesus ken kadarla ara roahmen, pwehng, \wj “Kamwa alwe nehn kahnihmmwen; kamwa pirin suhwoang woal men ma wahwahwa dohn pil oau. Kamwa ken kaujwe. \wj* \v 14 \wj Wija ma ih pirin dilda, kamwa pel dilda kamwa pwehng koaun in ummwo pwa Jounpadahkko iloakihdo pwa kama en idoak ipoamw, ‘Ia pere ma Ngoahi apel Noai sohnpadahkkok pirin wia amai kamdipw in Passover?’ \wj* \v 15 \wj A ih pirin kajalehioang kamwa pere koalik oau puwoa, ma ne koajoanjoandi apel koaunopda. Doari, kamwa koaunopda joang ohroj wijahu.” \wj* \p \v 16 Sohnpadahkkok lella nehn kahnihmmwo; ira kidalda me ohroj doahr ma Ih pwehng ira. Ara ken koaunopda me ohroj. \p \v 17 Injoausikpene, Jesus apel Nah sohnpadahk eijek roahmenno inla Jerusalem. \v 18 Nehn irai mwingmwinge in sehpillo, Jesus pwehng irai, \wj “Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa emen kamwai pirin pangla Ngoahi emen ma pwili Ngoahi mwingmwinge me.” \wj* \p \v 19 Sohnpadahkkok ken pwunodkihda lalloauwe, irai ken sapda wademen idoak ipoa, “Maing, ngoahi ma koawoa pwahki lalloauwe?” \p \v 20 Jesus japoang, \wj “Eh, emen jang kamwai eijek roahmen pwiai, emen ma pwili kadkadu kanah pilahwahu nehn Oai mwoakke. \wj* \v 21 \wj Mehlel pwa Nihn‑Armaj uhdahn pirin mehdi doahroar Puk Joarwi ne pwa, nen naunahng armajjo ma pirin pangla Nihn‑Armaj! Mwehuwoanngoar armaj mene en johpwa noaisikdi!” \wj* \s1 En Koaunno Kamdipw Joarwi \p \v 22 Nehn anjoauwo ma irai mwingmwinge Jesus kihda pilahwahioau kapingkalahnganki oang Koahs, sipwangpijoang kioang Nah sohnpadahkkok, pwehng, \wj “Kamwai oaloa, pwa ioar palwoaroaioahwa me.” \wj* \p \v 23 Ih pel oaloa mwoak oau kapingkalahngankihoang Koahs, kioang irai. Irai ohroj ken pwili nimjang. \v 24 Ih pel pwa, \wj “Ioar insahihoawa me ma pirin widekdihoang armaj ohroj, insahihoa ma pirin kadehde en Koahs inoau kapw. \wj* \v 25 \wj Ngoahi pwehng kamwai in mehlel, pwa jang mwerin rehnnoauwe, Ngoahi johla pirin pwuroahng nim wain oaroh lel rehnno ma Ngoahi pirin pwuroahng nim wain kapw nehn wein Koahs.” \wj*\fig |src="lb00320.jpg" size="col" loc="wa" ref="14.25" \fig* \p \v 26 Mwerin irai koaulki koaul pas, irai ken allaluhlahng in Dolin Olip. \s1 Jesus Kohpda en Peter ah pirin kahmahmkihla Ih \p \v 27 Jesus ken pwehng irai, \wj “Kamwai ohroj pirin kaupijoang apel kerpwihla Ngoahi, pwa Puk Joarwi ne pwa, ‘Koahs pirin kojukdi jiloapoahu, a jihpw kan pirin kaupijoang.’ \wj* \v 28 \wj A mwerin Oai pirin iejda, Ngoahi pirin inla mwohmwai Galilee.” \wj* \p \v 29 Peter japoang Jesus, “Maing, mihnda ma ohroj pirin kerpwihla koawoa, a ngoahioahr joah!” \p \v 30 Jesus pwehng Peter, \wj “Ngoahi pwehng koawoa in mehlel, pwa pwongoauwe, mwohn joang jummwa kariau, koawoa pirin kahmahmkihla Ngoahi pehn jiluh, pwa koawoa jehjoa Ngoahi.” \wj* \p \v 31 A Peter japoang Jesus, in ngil sihkei, “Ngoahi johpwa pirin kahmahmki pwa ngoahi jehjoa koawoa, Maing, mihnda ma ngoahi pel pwili koawoa mehdi.” \p Doari, sohnpadahkkok ohroj pel pwili wia joangoan sikesikkoauwe. \s1 Jesus Kapkap nehn Mwoaswel Gethsemane \p \v 32 Irai lel nehn mwoaswel ma adanki Gethsemane. Jesus ken pwehng Nah sohnpadahkkok, \wj “Kamwai mwindi, pwa Ngoahi pirin kapkap.” \wj* \p \v 33 Ih ken ukda Peter, James apel John. Ih injinjuwedla apel pahsoaula, \v 34 Ih ken pwehng irai, \wj “Nehn kapehdihoa inenin pwunodda doahrma Ngoahi pirin mehdi. Kamwai jowi Ngoahi me johpwa moairla.” \wj* \p \v 35 Ih ken inla ekij dohlahjang irai, poadpwomwla pohn pwirej kapkapki ma awahn loklokko johkak dauluhl jang Ih. \v 36 Ih ken pwa, \wj “Pahpa, Pahpa, me ohroj kak ipoamw. Koawoa kihwehjang Ngoahi dal oauwe. A joah, jaudi injenoai en pwoaida, pwa dahkij Koawoa kupwurki ioar en pwoaida.” \wj* \p \v 37 Ih ken japahldo ipen irai jilmenno kidalda pwa irai moair. Ih ken pwehng Peter, \wj “Simon, koawoa moair? Koawoa joh kak pwili poahpoahpoahdki awa oauwoar?” \wj* \v 38 Ih ken pwehng irai, \wj “Kamwai pwili poahd apel kapkap pwa doar kamwai lohdihoang nehn jongjong. Pwa ngen ma peik a palwar ma jasihkei.” \wj* \p \v 39 Ih pel japahlla kapkap, in joangoan mwommwohr. \v 40 Ih ken pel japahldohng ipen Nah sohnpadahkkok kidalda pwa irai moahmoahmoair, pwa mijaraihok inenin soausoaukihla arai nimen moair. Irai ken jehjoahla pwa da irai en pwehng Jesus. \p \v 41 Mwerin, kajiluh in a pwurla iparai, Ih pwehng irai, \wj “Kamwai ken moair koamkoammoal? Ne isar! Awahu ne leldo, ma ioar Nihn‑Armaj pirin pangpangla ipen irai dipan kan. \wj* \v 42 \wj Kamwai pwohrda! Kisai! Kapang, ioar armaj wa ma pirin pangla Ngoahi ne leldo.” \wj* \s1 Jesus ne Joaldi \p \v 43 Jesus kahjik kadoarihla Ah sikesik, a Judas, emen arai eijek roahmenno, lel Ipoa. Pokon koalikkoau ma pwili; irai wijik kodlaij apel koapwoahn pei, indoahjang ipen jamwrou laplappok, jounpadahk in kojonneddok apel koaunnok. \v 44 Judas kioang pokonno kilel oau, pwa, “Armajjo ma Ngoahi pirin misik, ioar Ih, kamwai joalihdi. Kamwai ukwe jiloa Ih.” \p \v 45 Nehn en Judas lel wijahu, ih ken inlahng ipen Jesus, pwehng, “Jounpadahk!” ih ken misik Jesus. \v 46 Pokonno ken koldi Jesus joalihdi Ih soang. \v 47 A emen iraihok ma mine wijahu, wijda nah kodlaijjo ngap pijoang poaloahjang sien nihn emen Jamwrou Laplappo lidu. \v 48 Jesus ken pwehng irai, \wj “Imdoahr, kamwai indoahng koldi Ngoahi wijik jahr apel koapwoahn pei, doahr ma Ngoahi pwen lollap nauna men? \wj* \v 49 \wj Rehn ohroj Ngoahi kin minminehr ipamwai, padpadahk nehn Umw Joarwiho, kamwai johpwa joalihdi Ngoahi. Doari, me pirin wiawi pwa lalin Puk Joarwi en pwoaida.” \wj* \p \v 50 Nah sohnpadahkkok ohroj ken kerpwihla Ih kaula. \p \v 51 Mwahnkapw men pwili kauj Jesus; pidkihpene palwoaroa upuhp oau. Irai jong in koldi ih. \v 52 Ih kaula kiljoau, kaujang ah likkoauwo. \s1 Jesus Uhda Mwohn Mwoalen Koapwunngo \p \v 53 Irai ken uklahng Jesus in umwen Jamwrou Laplappo, wija ma ohroj jamwrou laplappok, koaunnok apel jounpadahk in Kojonneddok pokonpene. \v 54 Peter pwen kahkahkaujjoar Jesus a ekij dohlahjang, oaroh lel nehn kelin umwen Jamwrou Laplappo. Ih ken mwindihoang wija ipen jounpei pwi pwa ih en pwili irai koaroangroang ipen oaiho. \v 55 Jamwrou laplappok apel Sohn Mwoalen Koapwung ohroj ken engdehnkihla rapahkihda kadehdehpwi ma pirin kahrehioang Jesus en kojkojdi, irai ken johpwa diar. \v 56 Dirin jounkadehde pwi kinehioang Jesus likamw pwi, a arai kadehde kan johpwa pwungpene. \p \v 57 Armaj pwi uhda ken kinehioang Jesus likamw oauwe, \v 58 “Kamai pein rongjang woalmene, pwa, Ngoahi pirin koauwehla Umw Joarwihe, ma armaj kouda, a mwerin rehn jiluh Ngoahi pirin kouda oau ma johpwa wiawihkihda poahn armaj.” \v 59 A pel arai sikesik kan johpwa pwungpene. \p \v 60 Jamwrou Laplappo ken uhda jang nehn dohiahu mwohrai ohroj, ih ken idoak ipen Jesus, “Johpwa mehkij koawoa pirin japoangki kadip pwiai ma wiawihoang koawoa?” \p \v 61 Jesus nennenla, johpwa japoang, Jamwrou Laplappo ken pel pwuroahng idoak ipoa, “Koawoa ma Messiah, Nihn Koahs Kapaiho?” \p \v 62 Jesus ken japoang, \wj “Ioar Ngoahi ma Ih; kamwai ohroj pirin kapang Nihn‑Armaj Ah pirin mine in loap moaunin Wija Laplap apel ma allaluhdo pohn koasoau kan in pehnloannge.” \wj* \p \v 63 Jamwrou Laplappo ken uhdahr soahrpijoang ah likkoauwo, ken pwahla, “Kisai johpwa anahne pel epwi jounkadehde! \v 64 Kamwai ne pein rong Ah lahlahwe. Dahkij kamwai lemleme?” \p Irai ohroj ken pwa Ih ne dipda doari Ih koanoahng kojkojdi. \p \v 65 Epwi irai ken sapda andipoa, poaroahla mijoa, poki, apel idoak, “Kohpda pwa inje ma poki koawoa?” Jounpeihok ukla Ih poki. \s1 En Peter Kahmahmki Jesus \p \v 66 Nehn en Peter minmine ijoan nehn kelin umwen Jamwrou Laplappo, lidu in Jamwrou Laplap men lel wijahu. \v 67 Nehn ah kapangda Peter pwili koaroangroang wijahu, ih ken kapkapang Peter, pwehnglahng, “Koawoa pel emen ioangoan Jesus mihn Nazareth.” \p \v 68 Peter ken kahmahmkihla, pwa, “Ngoahi jehjoa… Ngoahi jehjoa dahkij koawoa pwahpwahpwa.” Ih ken dilla nehn palanngo; nehn anjoauwohr joang jummwa keiou wiawi. \p \v 69 Liduhwo pel pwuroahng kapangda ih wijahu pwehnglahng araihok ma minmine wijahu, “Uhdahn emen irai me.” \v 70 Peter pel pwuroahng kahmahmkihla. \p Mwerin anjoaukij, irai ma minmine wijahk pel pwehng, “Koawoa johkak kahmahmki pwa koawoa emen kijehrai, pwa koawoa mihn Galilee.” \p \v 71 Peter ken pwahla, “Ngoahi kahukihla pwa ngoahi lallal mehlel! Koahs en koalkoa ngoahi ma ngoahi likamw. Ngoahi jehjoa armaj menen ma kamwai pwahpwahpwa.” \p \v 72 Nehn anjoauwohr joang jummwa kariau wiawi. Peter ken samanda en Jesus pwehng ih, \wj “Mwohn joang jummwa kariau pirin wiawi, koawoa pirin kahmahmki Ngoahi pehn jiluh pwa koawoa jehjoa Ngoahi.” \wj* Ih ken sapda joang. \c 15 \s1 Jesus Mwohn Pilate \p \v 1 Oh inminjoang jamwrou laplappok pwilihki koaunnok apel jounpadahk in Kojonneddok, pel Sohn Mwoalen Koapwung ohroj, wiahda arai koajoandi. Irai joalihkihdi Jesus jihn, irai ukla Ih ipen Pilate. \v 2 Pilate ken idoakkoang Jesus, “Koawoa ioar nahmwarkihn mihn Jew?” \p Jesus japoang, \wj “Koawoa ma pwa.” \wj* \p \v 3 Nehn en jamwrou laplappok irai karkaraunki Jesus joang dirpwi, \v 4 Pilate pel pwuroahng idoak Ipoa, “Koawoa jehpirin japoang? Rong meohroj irai kadkadipoahki koawoa?” \p \v 5 Jesus johpwa nimen pwahla lal oau a ioar Pilate pwunodkihda dauluhl. \s1 Jesus Kadeikda Pwa En Kojkojdi \p \v 6 Nehn anjoau in joarwihn Passover ohroj Pilate kin oapwoahnki kajaldekihla emen sohn kalpwuhjjok ma armajjok poaki. \v 7 A doari anjoauwo mine woal men, adanki Barabbas, ma pwili lollap naunahpwi joaldi nehn kalpwuhj pwa ih kojukdi armaj men nehn pingping in armaj pwi. \v 8 Doari, anjoauwo ma pokonno dirla ihr sapda poaki ipen Pilate en wiahng irai joangoan kalahnganno ma ih kin wiahng irai mijkoalkoalwa. \v 9 Ih idoak iparai, “Kamwai nimen ngoahi en lapwaddahng kamwai nahmwarkihn mihn Jew‑ok?” \v 10 Pwa ih inenin kidal pwa jamwrou laplappok pangdohng ih Jesus pwa irai pihrinoang. \p \v 11 Jamwrou laplappok kangoangehki pokonno pwa irai en poaki Pilate en lapwaddohng irai Barabbas. \v 12 Pilate pel pwuroahng idoakkoang pokonno, “A da kamwai mwehuki ngoahi en wiahng woalmene ma kamwai kin panginki nahmwarkihn mihn Jew‑kan?” \p \v 13 Irai rahukihlahng, “Kalohpwuhla Ih!” \p \v 14 A Pilate idoakkoang irai, “Pwa dihp dahioau Ih wiahda?” \p Irai kapwa kakoalikihla ngilarai rahuki, “Kalohpwuhla Ih!” \p \v 15 Pilate nimen kainjenmwahuwi pokonno, ioar ih jaladoang irai Barabbas; a mwerinno ih mweidoahng Jesus en pokpok, apel kioang irai en kalohpwuhla. \fig |src="cn01822.jpg" size="col" loc="wa" ref="15.15" \fig* \s1 Jounpei pwi Kapiski Jesus \p \v 16 Jounpei pwi ukla Jesus nehn kelin umwen koapinahu, irai panginpene ohroj jounpeihok ma wia kijehn arai pwihnno. \v 17 Irai ken kalikkoauwihkihda Jesus robe pwijehnmwoal oau, pel pahda rahn suhkoa soaksoak pwi in mwomwen mwarmwar irai kihdahng pohn moange. \v 18 Mwerinno, irai kin dairukdi mwohn Ih, pwahpwahpwa, “Nahmwarkihn mihn Jew‑kan en mour woaroai!” \v 19 Irai kin pokihki moangehu pehri pas apel andipoa mijoa apel poadpwomwla mijen Ih dairukdihoang mwohn Ih. \v 20 Mwerin irai kapwroa Jesus, irai kihjang Ah robe pwijehnmwoallo, kajpahlihoang Ah likkoauwok. Irai ken ukla Ih pwa en kalohpwuhla. \s1 Jesus Kalohpwuhla \p \v 21 Nehn irai allaluhla irai suhwoang woal men nehn allo, adanki Simon, mihn Cyrene, jemen Alexander apel Rufus. Ih allaluhdohng nehn kahnihmmwo jang nehn a weiho, a jounpeihok iponngoang en wahda en Jesus lohpwuhwo. \v 22 Irai ken uklahng Jesus wijahu ma adanki Golgotha, ma woahwoahki, “Wijahn Sihn Moang.” \v 23 Irai jongin kioang Ih wain doalki joangoan wini oau ma adanki myrrh, a Jesus johpwa nim. \v 24 Doari, irai ken kalohpwuhla, apel nehkpijoang Ah likkoauwok nehn pwungarai, wijwijki dama emenemen pirin anki. \v 25 Kiloak duwoau inminjoang anjoauwo irai kalohpwuhla Jesus. \v 26 Insing oau mine pohn lohpwuhwo ma kawoahwoahda kahrpoan Ah lohpwuhla, ma pwa, \pc “Nahmwarkihn mihn Jew.” \p \v 27 Irai pel kalohpwuhla lollap nauna roahmen pwilihki Jesus, emen mine in Ah loap moaun a emen loap meing. \v 28 [Ioar pirin doahr pwoaidahn lalin Puk Joarwi, ma pwa, “Ih ken pwili wadwaddoang armaj dipannok.”] \p \v 29 Armaj ohroj ma kin alu wijahu kin isik moangoarai apel lahlahwe Jesus, “Aha! Ioar Koawoa ma kak koauwehla Umw Joarwiho, apel pwuroahng kouda nehn rehn jiluh! \v 30 Apkas kerdihjang in lohpwuhwen apel doaroahla pein Koawoa.” \p \v 31 Jamwrou laplap apel jounpadahk in Kojonneddo pwili kapwroa Jesus pwahpwahpwahpene, “Ih kapisla epwi, a johkak kapisla pein Ih! \v 32 Kisai kapang Messiah, nahmwarkihn Israel, kerdihdohjang in lohpwuhwen apkas, kamai kapwa kamehlele Ih!” \p Lollap roahmenno ma pwili lohpwuhlahu, ara pel lahlahwe Ih. \s1 Mehdihn Jesus \p \v 33 Injauwajjo ros oau indihoang pohn jappwo pwon oaroain awa jiluh. \v 34 A kiloak jiluh Jesus kakoalikihla ngiloa, Ih pwa, \wj “Eloi, Eloi, lema sabachthani?” ma woahwoahki, “Oai Koahs, Oai Koahs, amwda Koawoa ke moalkoahla Ngoahi?” \wj* \p \v 35 Epwi armajjok ma pwili mine wijahu, nehn irai rong Ih, irai pwa, “Rong, Ih pangpangin Elijah.” \v 36 Emen irai ken kijoukihla limw oau kaduhdi nehn wain siksik dupkoa oau, kioang in imwin suhkoa pas, ih koudalahng in oawoan Jesus a ih pwa, “Jowi, kisai kapang ma Elijah pirin indihdo kihdihjang Ih in lohpwuhwen!” \p \v 37 Jesus rahrahula, Ih kadarla ngenin. \p \v 38 Kahdenngo ma poaroa mwoal joarwiho nehn Umw Joarwiho soahroakpijoang nehn pwunge jang puwoa lel pah. \v 39 Laplap in jounpei men, ma uhda oh in mwohn lohpwuhwo kapang mwomwen en Jesus mehdi. Ih pwa “Mehlel pwa woal mene uhdahn nihn Koahs!” \p \v 40 Lihpwi pel pwili mine wijahu, kapkapang, a irai ekij dohjang. Irai ioar: Mary mihn Magdala, Salome, apel Mary inen James siksikko apel Joses. \v 41 Ioar irai pwiai ma kin pwilpwilihjili Jesus pwa irai en kin papah Ih anjoauwo Ih mine Galilee pel li dir pwili mine wijahu, ma pwili Jesus indoahjang Jerusalem. \s1 Joajjoardihn Jesus \p \v 42-43 Allaluhlahng injoausik ioar anjoauwa Joseph mihn Arimathea leldo. Ih kijehn Sohn Mwoalen Koapwunngo ma armajjok kin woaunki; ih kin pel pwili joujowihdo Wein Koahs. Doari, rehnno, pwa ih wia rehnin koaunopda (rehnwa mwohn Sabbath). Joseph inla ipen Pilate, johpwa perki mehkij, pwa ih en poaki palwoaroan Jesus. \v 44 Pilate pwuriamweikihla ah rongda pwa Jesus ne mehdi; ih ken pangindo laplap in pwihnin jounpei men pwa ih en kadehde ipoa ma mehlel pwa Jesus ne mehdi. \v 45 A mwerin ah oaloa kadehde jang laplappo, ih kapwa mweidoahng Joseph en oaloa palwoaroan Jesus. \v 46 Joseph dupukda likkoau linen oau, ih lapwaddi palwarro jang in lohpwuhwo, kidimkihpene likkoauwo, apel nekiddi nehn joaujoau ma wiawihda nehn sakai oau. Ih ken kasahpwroahng sakai koalik oau poaroahkihla wijahn dildahn joaujoauwo. \v 47 Nehn anjoauwo ma mehpwiai wihwiawi, Mary mihn Magdala apel Mary inen Joses, ira widwidahli apel kadehde mwehu wijahu palwoaroan Jesus liklikdi. \c 16 \s1 Jesus Iejda \p \v 1 Mwerin Sabbath‑o, Mary mihn Magdala, Salome, apel Mary inen James, irai dupukda le karahdin pwi irai en inla salipki palwoaroan Jesus. \v 2 Oh inminjoang in rehnin Joarwi anjoauwo ma joauwo dakda, irai inla in joaujoauwo. \v 3-4 Nehn irai allaluhlahng in joaujoauwo irai pwahpene nehn pwungarai, “Inje pirin jeuweje kisai kasahpwroahjang sakaiho in oawoan joaujoauwo.” (Pwa ausoapoan sakaihoau.) Nehn irai lel wijahu irai kapangda pwa sakaiho ne kasahpwroahkjang. \v 5 Irai ken dilda nehn joaujoauwo kapangda mwahnkapw men, ma mwindi loap moaunin joaujoauwo robe korohrohioau ma — kanuhla irai. \p \v 6 Mwahnkappwo pwehng irai, “Kamwai joah majpwehk, ngoahi kidal pwa kamwai raprapahki Jesus mihn Nazareth ma ne kalohpwuhla. Joh Ih me — Ih ne iejda! Kamwai kadehde, me ioar wijahwa Ih liklikdi. \v 7 Kamwai alwe padahkihoang Nah sohnpadahkkok, a mehlel Peter. ‘Ih pirin inla Galilee mwohn kamwai; ioar wijahwa kamwai pirin kapang Ih, doahr Ah ne inoaukihoang kamwai.’” \fig |src="cn01850.jpg" size="col" loc="aw" ref="16.7" \fig* \p \v 8 Lihok diljang nehn joaujoauwo, irai ken kau pwa irai inenin majpwehkda apel jalohda. Irai pel johpwa pwehng armaj men mehkij, pwa irai majpwehkda. \s1 Jesus pwokkoang Mary mihn Magdala \p [ \v 9 Mwerin Jesus iejda oh inminjoang in rehnin Joarwi, keiou, Ih pwokkoang Mary mihn Magdala, liho ma Ih kajroahjang ipoa ngen jaus ijimen. \v 10 Mary ken inla padahkihoang iraihok ma kin pwilpwilihjili Jesus ma injinjuwed apel joangjoangjoang. \v 11 Anjoauwo irai rong Mary pwa Jesus mour a ih pel kapang Jesus, irai johpwa kamehlele ih. \s1 Jesus Pwokkoang Sohnpadahk Roahmen \p \v 12 Mwerin me Jesus pel pwokkoang Nah sohnpadahk roahmen in oaujoangoan mwomw anjoauwo ira allaluhlahng in umwara likin kahnihmmwo. \v 13 Ira japahldo pel padahkihoang epwi irai, a irai ma rong johpwa kamehlele. \s1 Jesus pwokkoang Sohnpadahk Eijek Emenno \p \v 14 In koarjoahklahu Jesus pwokkoang Nah sohnpadahk eijek emenno anjoauwo ma irai mwingmwinge. Jesus koapwung oang irai doahr arai joah pwojon apel koapsakai in kamehlele iraihok ma ne kapang Ih mwerin Ah iejda. \v 15 Ih pwehng irai, \wj “Kamwai alwe wija ohroj nehn jampah padahkihoang armaj ohroj Rongmwehuwo. \wj* \v 16 \wj Inje ma pwojon apel poapdaijla, pirin mourla; a inje ma joah pwojon, pirin kerpwihekla. \wj* \v 17 \wj Manman pwiai pirin aluhwoang iraihok ma kin pwojonla; irai en kin kajroahjang ngen jaus kan ipen armaj in oadoaioa; irai pirin lalki lalin japwen likin kan; \wj* \v 18 \wj ma irai pwoakda sinek kan, ke pel nimla mehkij ma pwoaisin, irai jehpirin moadoakla; irai pirin kihdahng poahraiok pohn armaj johmwehuwok a ihr pirin mwehula.” \wj* \s1 Jesus Pwoakpwoakdahla Nehnloannge \p \v 19 Mwerin en Koaun Jesus sikesikkoang irai, Ih pwoakpwoakdahla nehnloannge Ih mwindi loap moaunin Koahs. \v 20 Sohnpadahkkok ken japahlla padpadahkjili wija ohroj; Koaunno kin pel pwilpwili irai nehn arai doadoahkkok pwa en kadehdehda pwa arai padahkkok mehlel jang in manmannok ma irai wiahda.] \f + \fr 16:20 \ft Epwi iren puk joarwi mehj pwi ma kawoahwoahda iroa siksik 18-20, epwi mwerin iroa siksik 20: \ft \+it Lihok ken kijoula ipen Peter apel pwilihoahk pel padahkihoang me ohroj ma irai ne rong. Mwerin me, Jesus doadoahkki nah sohnpadahkkok pwa irai en kalohkihpijoang ah kaweidin koamoaur joh imwinno jang palimese lel palikapi in jampah.\+it* \f*