\id REV \h El Apocalipsis \toc1 Tsa Janaha̱ Ra Jesucristo Tsi Ra Juan \toc2 El Apocalipsis \toc3 Ap. \mt1 Tsa Janaha̱ Ra Jesucristo Tsi Ra Juan \c 1 \s1 Tsa nyehe̱ ra Juan \p \v 1 Nyoo tava̱ tyiñu ra tsi ra Jesucristo tyin cuhva cuenda ra tsi ra jahá tyiñu tyiñu ra tyin tsa cuyatyin cuii javaha ra tsa cua javaha ra. Tan jaquitsi̱ ra Jesucristo iin ángel ra tan tsaha̱ cuenda ra tandɨhɨ tsa cua cuvi tsi yuhu, ra Juan, ra cuví musu ra. \v 2 Tan caahán yu tandɨhɨ tsa nyehe̱ yu. Tan cuví yu tsandaa tsa cuenda tuhun Nyoo tsa jacoto̱ ra Jesucristo tsi yu. \p \v 3 Sɨɨ xaan cuví tsi nyɨvɨ tsa cua cahvi tuhun Nyoo tsa nyaá nu tutu ihya tan cuñí ñi tuhun caahán tsi tan tyaa yahvi ñi itsi, tyin tandɨhɨ tuhun tsa nyaá nuu tutu ihya, tsa yatyin cuii cundaa tsi. \s1 Nu jacuhu̱n ra Juan tutu tsi nyɨvɨ tsa utsa taahan vehe ñuhu \p \v 4 Yuhu ra Juan jaquitsí yu tutu ihya tsi nyooho, nyɨvɨ tsicá tsa utsa vehe ñuhu tsa cayucú ityi Asia. Na nasoco Nyoo tsi ndo. Tan tacan tucu tsa utsa tatyi ii tsa iyó nu ndacá ñaha ra. Tan na coo tsa taxin añima ndo jahá ra. Nyoo tacan ñi iyó maa ra, juvin ra cuví Nyoo nda tsanaha, tan vityin, tan juvin ra cua quitsi. \v 5 Tan na̱quihin tucu ndo tsa vaha jahá ra Jesucristo. Tyin ra ican cuví ra tsandaa tan tsa nditsa. Juvin ra cuví ra tsa nandoto̱ tsa jihna ñi. Tan ndacá ñaha ra tsi ra cuví rey tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya naha ra. Tan cuñí xaan ra tsi yo, tan nacatya̱ ra tsi yo tsihin nɨñɨ ra. \v 6 Tan tsaha̱ ra tsa cuví yo rey tan cuví yo jutu tyin jahá tyiñu yo tyiñu Nyoo Jutu ra. ¡Na jacahnu yo tsi ra tan na ña cundɨhɨ maa tsa ndacá ñaha ra! Tan nacuvi tsi tacan. \p \v 7 ¡Nye̱he jihna ndo! ¡Tsa vatsí ra Cristo nu vico andɨvɨ! Tandɨhɨ nyɨvɨ cua nyehe ñi tsi ra nda cuanda nyɨvɨ tsa jañicueehe̱ tsi ra tan cua nyehe ñi tsi ra. Tan tandɨhɨ ñi cua vacu xaan ñi tyin cua nayuhvi ñi nyehe ñi tsi ra inga tsaha tyin juvin ñi maa ra cuví. Nditsa, tacan cua cuvi, tan na cuvi tsi tacan ñi. \p \v 8 Catyí Jutu Mañi yo: \p ―Yuhu cuví ra jihna ñi, tan yuhu cuví ra cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ, tumaa letra A tan Z ―catyí Jutu Mañi yo, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi. Tacan ñi iyó maa ra: Juvin ra cuví Nyoo nda tsanaha, tan vityin, tan juvin ra cua quitsi. \s1 Nu nyehe̱ ra Juan tsa iyo caá ra Cristo \p \v 9 Yuhu ra Juan cuví yu yañi ndo. Tan iin caa ñi nyehé yu tundoho tsihin ndo, tan ndacá ñaha Nyoo tsi yo, tan iin caa ñi cunyee xaan iñi yo náa cuví tsi yo tyin jatyinyeé ra Jesucristo tsi yo. Nyií yu vehe caa ñuhu Patmos tsa canyií mahñu ndutya ñuhu. Nyií yu vehe caa tsa cuenda tsa caahán yu tuhun Nyoo tsa jacuaha̱ ra Jesucristo. \v 10 Tan iin tumingu quɨvɨ jacahnú yo tsi Jutu Mañí yo, tuvi̱ iñi yu tsa nyaá Tatyi Ii Nyoo tsihin yu. Tan tsiñi̱ yu iin ndusu ñihi xaan ityi tsata yu, tumaa ndusu trompeta. \v 11 Tan catyí tsi tsihin yu tyehen: \p ―Yooho, Juan. Yuhu cuví ra jihna ñi, tan yuhu cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ. Tya̱a nu iin tutu tandɨhɨ tsa cua nyehe un. Tan ja̱cuhun itsi vehe ñuhu tsa utsa ñuu tsa cayucú ityi Asia: vehe ñuhu ñuu Éfeso, vehe ñuhu ñuu Esmirna, vehe ñuhu ñuu Pérgamo, vehe ñuhu ñuu Tiatira, vehe ñuhu ñuu Sardis, vehe ñuhu ñuu Filadelfia, tan vehe ñuhu ñuu Laodicea ―catyí ndusu can tsihin yu. \p \v 12 Tacan tan nyico̱ coo yu tyin cuñí yu nyehe yu yóo caahán tsihin yu. Tan nyehe̱ yu utsa taahan candileru xuhun cuaan. \v 13 Tan mahñu tsa utsa taahan candileru can, nyehe̱ yu nyaá iin ra tsa caá tumaa caá rayɨɨ ñuhu ñayɨvɨ ihya. Nditsí ra jahma cañi nda nu tsaha ra. Tan yɨhɨ́ iin cinturón xuhun cuaan yɨquɨ nyica ra. \v 14 Tan ixi jiñi ra cuitsin tsi, tumaa cuitsin ixi mbee, tan tumaa cuitsin catyi. Tan tinuu ra caá tsi tumaa caá nu cayú ñuhu̱. \v 15 Tan xiñú xaan tsaha ra tumaa xiñú iin caa tsa nañí bronce tsa tuhvá yo nacuhvá tsa yaha quita can tsitsi ono nu cayú ñuhu̱. Tan ñihi xaan ndusu ra tumaa ndusu ndutya cuaha. \v 16 Tan ndaha cuaha ra nyecú utsa taahan tiñuu andɨvɨ. Tan tuhun quitá yuhu ra caá tsi tumaa caá mityi tsa xaan nduvi tsiyo yuhu. Tan nuu ra caá tsi tumaa caá tun ñihi xaan nyehé ñicanyii. \p \v 17 Cuhva tsa nyehe̱ yu tsi ra, nduva̱ yu tsaha ra tumaa tsa tsihi̱ yu. Maa tyin tyiso̱ ra ndaha cuaha ra sɨquɨ yu, tan catyí ra tsihin yu: \p ―Ña na̱yuhvi un. Yuhu cuví ra jihna ñi, tan yuhu cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ. \v 18 Yuhu nyito yu vasu tsihi̱ yu, maa tyin vityin ña cua cundɨhɨ maa tsa iyó yu. Tan iyó ndatu tsi yu tsa catyi yu ama taahán tsi cúu nyɨvɨ, tan tatun cuhun ñi anyaya o ña cuhun ñi. \v 19 Tya̱a nu libru tandɨhɨ tsa nyehe̱ un, tan tsa iyó vityin, tan tsa cua coo nu cuahán ca tsi. \v 20 Tuhun ihya cuví tuhun xeehe cuenda tsa utsa tiñuu tsa nyecú ndaha cuaha yu, tan tsa cuenda tsa utsa candileru xuhun cuaan can: Tsa utsa tiñuu can caahán tsi cuenda tsa utsa ra caahán tuhun yu tsa utsa vehe ñuhu. Tan tsa utsa candileru can cuñí tsi catyi tsa utsa vehe ñuhu. \c 2 \s1 Nu quitsaha̱ tsahá cuenda ra Cristo tsi nyɨvɨ tsicá tsa utsa vehe ñuhu: Tsa tsaha̱ cuenda ra tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Éfeso \p \v 1 ’Ja̱cuhun tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Éfeso. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra tsa nyecú utsa tiñuu ndaha cuaha, tan tsicá nuu ra mahñu tsa utsa candileru xuhun cuaan: \v 2 Yuhu tsitó yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan nyehé yu tyin ñihi xaan jahá tyiñu ndo tan cunyeé xaan iñi ndo. Tan tsitó yu tyin ña cuñí ndo nyehé ndo tsi nyɨvɨ caquiñi. Tan tsitó yu tyin tuhvá ndo nducu cuhva tsi ra tsa catyí tyin ra tsicá tyiñu Nyoo cuví ra naha, tan tsito̱ ndo tyin ña nditsa ra naha. \v 3 Cunyeé xaan iñi ndo. Tan nyehé xaan ndo tundoho tan jahá tyiñu xaan ndo tsa cuenda yu tsihin tsa ña ndu uvi iñi ndo. \v 4 Maa tyin iyó iin tsa ña vaha javahá ndo, tyin ña cuñí ca ndo tsi yu vityin tumaa tsa cuñí ndo tsi yu quɨvɨ jihna ñi. \v 5 Yacan cuenda ndu̱cuhun iñi ndo numaa nda nduva̱ ndo. Tan na̱sama ndo cuhva iyó ndo, tan ja̱vaha nyico ndo tumaa javaha̱ ndo quɨvɨ naquihi̱n cuenda ndo tsi Nyoo. Tatun ña nasama ndo cuhva iyó ndo, tsa nyaá tsa cua quitsi yu nu yucú ndo, tan quinyaa yu candileru ndo nu nyaá tsi. Maa tyin tatun ndu uvi iñi ndo cuatyi ndo, ña cua quitsi yu quinyaa yu itsi. \v 6 Cuaha tsa ña vaha javahá ndo, maa tyin iyó tucu tsa vaha javahá ndo, tyin ña cuñí ndo nyehe ndo tsa caquiñi tsa javahá nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Nicolás. Tacan tucu yuhu ña taahán iñi yu nyehé yu yacan. \v 7 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu. Catyí ra tyehen: Tatun cuvi jaha canaa ndo tsi nu ña vaha, cuhva yu tsa catsi ndo tsɨtɨ yutun tsa tsahá tsa coo nyito añima ndo. Tan yutun can nyaá tun nda nu iyó Nyoo nda gloria, tyin ndacan, maa ñi maa tsa vaha iyó.” \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Esmirna \p \v 8 ’Ja̱cuhun ndɨhɨ tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Esmirna, tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra cuví tsa jihna ñi, ra cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ, ra tsa tsihi̱ tan nandoto̱: \v 9 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan tsitó yu tyin nyehé xaan ndo tundoho. Tan tsitó yu tsa ndaahvi ndo, maa tyin tsihin tuhun Nyoo cuca ndo. Tan tsitó yu tsa caahán nyɨvɨ Israel ndavaha ñi sɨquɨ ndo. Tan ndi ñavin ñi Israel cuví ñi tsitsi añima ñi tyin cuenda nu ña vaha, nu nañí Satanás, cuví ñi. \v 10 Maa tyin ña na̱yuhvi ndo tsa nyehé ndo tundoho. Tyin nu ña vaha cua tyihi nu tsi juhva ndo vehe caa, tyin cua nducu cuhva nu tsi ndo tatun cua jaña ndo tsi Nyoo. Tan utsi quɨvɨ cua nyehe ndo tundoho. Maa tyin cu̱anyicun vaha ndo tsi Nyoo nda cuanda cúu ndo. Tan yuhu cua cuhva yu ñayɨvɨ coo ndo tsihin Nyoo. \v 11 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu. Catyí ra tyehen: Tatun cuvi jaha canaa ndo tsi nu ña vaha, ña cua cuhun ndo anyaya, quɨvɨ cúu nyɨvɨ tsa tsinu uvi tsaha.” \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Pérgamo \p \v 12 ’Ja̱cuhun tucu tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Pérgamo. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra tsa ndahá mityi tsa xaan nduvi tsiyo yuhu: \v 13 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan tsitó yu tyin vaha javahá ndo tyin ña jandɨhɨ́ ndo tsa tsinú iñi ndo tsi yu. Tan tacan ñi tsinú maa iñi ndo tsi yu vasu ndi maa iyó ndo nu iyó nu Satanás, nu ndacá ñaha nu, nu tsahñi̱ nyɨvɨ tsi ra Antipas, ra tsa cuvi̱ tsandaa cuenda yu. \v 14 Maa tyin quituví juhva tsa javahá ndo nuu yu: Tyin ñuu Pérgamo nu yucú ndo ihya, yɨhɨ́ ra tsa ña cuñí jandɨhɨ́ cuhva tsa javaha̱ ra Balaam, ra tsicoo̱ tsanaha. Tyin ra Balaam natyuhu̱ ra tsi ra Balac, na jacatsi ra cuñu quɨtɨ tsa jamañi̱ nyɨvɨ nu tsitoho tsi nyɨvɨ Israel. Tan natyuhu̱ ra tsi ra na catyi ra tsihin ñi tyin ñavin cuatyi cuví tun iin ñaha tan iyó ña tsihin iin rayɨɨ vasu ña tindaha̱ ñi, tan tacan tucu ñi rayɨɨ. \v 15 Tan juvin ñi iyó tucu juhva nyɨvɨ tsa ña cuñí nacoo tsa jacuahá ra yɨhɨ́ cuenda ra Nicolás. Tan yuhu ndasɨ cuñí yu nyehe yu tsa jacuahá ra can naha ra. \v 16 Yacan cuenda ja̱numi ndo na̱sama ndo cuhva iyó ndo. Tyin tatun ña nasama ndo cuhva iyó ndo, cua quitsi yu nu yucú ndo tsa numi ñi tan cua cañi tahan yu tsihin nyɨvɨ tsa javahá tacan tsihin mityi [tsa cuví tuhun] quitá yuhu yu. \v 17 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu: Tatun cuvi jaha canaa ndo tsi nu ña vaha, cua cuhva yu tsa catsi ndo paan tsa cuví maná tsa nyií xeehe. Tan cua cuhva yu iin yuu cuitsin tsi ndo. Tan nu yuu can nyaá iin sɨvɨ tsaa tsa yoñi tsitó; intuhun ñi nyɨvɨ tsa cua naquihin yuu can cua coto sɨvɨ can.” \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Tiatira \p \v 18 ’Ja̱cuhun tucu tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Tiatira. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí Sehe Nyoo, ra tsa caá tinuu tumaa caá nu cayú ñuhu̱. Tan tsaha ra caá tumaa caá caa bronce tsa xiñu xaan. \v 19 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan tsitó yu tsa cuñí xaan ndo tsi nyɨvɨ. Tan tsitó yu tyin tsinú xaan iñi ndo tsi yu, tan jatyinyeé ndo tsi nyɨvɨ, tan cunyeé xaan iñi ndo. Tan tsitó yu tyin cuaha ca tsa vaha javahá ndo vityin tan ñavin ca nu quitsi̱ tsi. \v 20 Maa tyin iyó juhva tsa cuñí yu cahan yu tsihin ndo: Nyehé yu tyin tsahá ndo ndatu tsi [ñaha tsa javahá tumaa javaha̱] ña Jezabel [tsa tsicoo̱ taha̱n tsanaha]. Ña ican jacuaha tsi ndo, catyí ña tyin Nyoo tsahá tuhun caahán ña, maa tyin jandaví ñaha ña tsi nyɨvɨ tsa jahá tyiñu tyiñu yu tsihin tuhun jacuahá ña. Tyin catyí ña tyin ñavin cuatyi cuví tsa coo iin rayɨɨ tsihin ñaha o iin ñaha tsihin rayɨɨ tun ña tindaha̱ ñi. Tan jacuahá ña tyin cuví catsi ñi nyayu tsa jamañi̱ nyɨvɨ tsi tsitoho. \v 21 Yuhu tsa ndatu̱ xaan yu tsa nasama ña cuhva iyó ña, maa tyin ña cuñí ña javaha ña can. Ña cuñí ña jandɨhɨ ña tsa tsicá nuu ña tsihin rayɨɨ. \v 22 Tan vityin cua quihin cuehe tsi ña tan ña cua cuvi nduvita ña. Tan nyɨvɨ javahá tsa caquiñi tsihin ña, cua cuhva yu tundoho nyehe ñi tatun ña ndu uvi iñi ñi tsa javahá ñi. \v 23 Tan cua cahñi yu sehe ña. Tacan tan cua coto tandɨhɨ nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu, tyin yuhu tsitó yu tandɨhɨ tsa tsicá iñi ñi, tan tandɨhɨ tsa iyó añima ñi. Tan tsa intuhun intuhun nyooho cua cuhva yu tsa taahán tsi tsi ndo tsa cuenda tsa javaha̱ ndo. \v 24 Maa tyin tandɨhɨ ca nyooho tsa iyó ñuu Tiatira, nyooho tsa ña naquihi̱n cuenda cuhva jacuahá ña, ndi ña javahá ndo tsa catyí nyɨvɨ tyin cuví tuhun xeehe cuenda nu ña vaha, ña tyaá yu inga tsa yɨɨ sɨquɨ ndo. \v 25 Maa tyin ja̱ñihi ndo javaha ndo tsa vaha nda cuanda quitsi nyico yu. \v 26 Tan nyooho tsa jaha canaa tsi nu ña vaha, tan javahá ndo cuhva cuñí yu nda cuanda nu ndɨhɨ tuhun, cua cuhva yu ndatu tsi ndo tsa cundaca ñaha ndo tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \v 27 Tumaa tsaha̱ Jutu yu ndatu tsi yu tsa cundaca ñaha yu, tacan cua cundaca ñaha ndo. Tan tsihin iin tatun tsa cuví caa cua tatsi tuñi ndo tsi nyɨvɨ. Tan cua tahvi cuatyi ndo tsi ñi tumaa tsa tahví cuatyi yo quɨsɨ. \v 28 Tan cua cuhva yu tiñuu cahnu tsa caná tsa naa ca coo tsihin ndo. \v 29 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu.” \c 3 \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Sardis \p \v 1 ’Ja̱cuhun tucu tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Sardis. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra tsa iyó tsa utsa tatyi ii Nyoo tan tsa utsa tiñuu: Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan vasu catyí nyɨvɨ tyin nyito ndo, maa tyin tsa cuenda yuhu, tsa tsihi̱ ndo. \v 2 Ja̱ha cuenda vaha ndo tsa vaha tsa iyó luxu ca tsi ndo. Tyin coto ndɨhɨ ndɨhɨ tuhun yu nu yucú ndo. Nyehé yu tyin nuu Nyoo ña vaha maa tsa javahá ndo. \v 3 Ndu̱cuhun iñi ndo tsa vaha tsa cutuhva̱ ndo. Cu̱anyicun ndo can, tan na̱sama ndo cuhva iyó ndo. Tyin tun ña naquihin vaha ndo tsa vaha, sana iñi ndo tan cua quitsi yu nu yucú ndo, tumaa iin ñasuhu. \v 4 Maa tyin iyó juhva nyooho, nyɨvɨ Sardis, tsa ña janyahyu̱ jahma; ña javahá ndo tsa caquiñi cuví can. Tan juvin nyooho cua cunditsi jahma cuitsin tsihin yu, tan cua caca ndo tsihin yu, tyin tacan taahán tsi tsi ndo. \v 5 Tan nyooho tsa cua cuvi jaha canaa tsi nu ña vaha, cua cunditsi ndo jahma cuitsin tsihin yu. Tan ña cua janaa yu sɨvɨ ndo nu libru nu nyecú sɨvɨ tandɨhɨ nyɨvɨ cua coo nyito tsihin Nyoo. Tan cua catyi yu tsihin Jutu yu, tan ángel ra tyin nacotó yu tsi ndo. \v 6 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu.” \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Filadelfia \p \v 7 ’Ja̱cuhun tucu tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Filadelfia. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra ii, ra nditsa, ra yɨhɨ́ ndaha ndaha tucu ra rey David, ra tsa nuñá yuvehe tan ndi intuhun nyɨvɨ tan ña cuvi nacasɨ. Tan tatun nacasɨ ra, ndi intuhun ñi tan ña cuvi nuña ñi. Tyehen catyí ra: \v 8 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan nuña̱ yu iin yuvehe tsa cuenda ndo tan yoñi cuví nacasɨ itsi, [tyin tsaha̱ yu tsa cahan ndo tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ, tan yoñi cuví casɨ tsi ndo]. Tan iyó luxu tunyee iñi tsi ndo, tan tyaá yahvi ndo tsa caahán yu, tan ña catyí ndo tyin ña nacotó ndo tsi yu. \v 9 Tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda nu ña vaha, ñi vatya, ñi catyí tyin nyɨvɨ Israel cuví ñi, maa tyin ñavin nyɨvɨ Israel cuví ñi tsitsi añima ñi; cua jacuɨñɨ tsɨtɨ yu tsi ñi nuu ndo, tyin tacan tan coto ñi tyin yuhu cuñí yu tsi ndo. \v 10 Tyin cunyeé xaan iñi ndo tumaa catyi̱ yu tsihin ndo tyin cunyee iñi ndo. Tan yacan cuenda cua jaha cuenda yu tsi ndo tan nduve náa cua tahan ndo quɨvɨ cua jaquitsi yu tundoho cahnu sɨquɨ tandɨhɨ nyɨvɨ, tyin cua nducu cuhva yu tsi tandɨhɨ ñi iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 11 Yatyi cua quitsi yu nu yucú ndo. Ja̱ha cuenda vaha ndo cuhva iyó ndo, tyin coto quinyaa nyɨvɨ tsa vaha tsa cua ñihi ndo. \v 12 Nyooho tsa cua cuvi jaha canaa tsi nu ña vaha, cahnu tyiñu Nyoo cua jaha tyiñu ndo. Cua cuhva yu tsa cuví ndo tumaa ticoo tsa nyisó vehe ñuhu Nyoo yu. Tan ña cua quita maa ndo nu nyaá Nyoo. Tan cua tyaa yu sɨvɨ Nyoo yu tsi ndo, tan sɨvɨ ñuu Nyoo yu, ñuu Jerusalén tsaa tsa cua quee nda andɨvɨ, tan juvin ñi cua tyaa tucu yu sɨvɨ tsaa yu tsi ndo. \v 13 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu.” \s1 Tsa tsaha̱ cuenda ra Jesucristo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Laodicea \p \v 14 ’Ja̱cuhun tucu tutu tsi ra caahán tuhun yu tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu Laodicea. Tan ca̱tyi tsihin ra tyehen: “Tyehen catyí ra tsa nditsa, ra jandaá tsa caahán ra tyin javaha ra, tan tsihin ra javaha̱ Nyoo tandɨhɨ maa tsa iyó: \v 15 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tsa javahá ndo. Tan cuví ndo tumaa ndutya tsa ña vitsin tan ndi ña ihñi, tyin ndi ña tsinú vaha iñi ndo tsi yu, tan ndi ña jandɨhɨ́ tucu ndo tsa tsinú iñi ndo tsi yu. Vaha ca tsa tsinu vaha iñi ndo tuhun caahán yu, o jandɨhɨ cuii ndo tsa tsinú iñi ndo tsi yu. \v 16 Maa tyin tsa cuenda tsa cuví ndo tumaa ndutya vixin ñi ndi ña vitsin tan ndi ña ihñi ndo, cua ndutsan yu tsi ndo. \v 17 Tyin nyooho catyí ndo tyehen: ‘Yuhu cuca xaan yu, vaha xaan iyó yu. Nduve náa cumañi tsi yu,’ catyí ndo. ¿A ña jahá ndo cuenda tyin cuiihya cuñí ndo nyehé ndo tundoho tsitsi añima ndo, ndaahvi ndo, cuaa ndo, tan tandɨɨ ndo tsitsi añima ndo? \v 18 Yacan cuenda tsahá cuenda yu tsi ndo tyin tsi maa yu ja̱ta ndo xuhun cuaan tsa cayu̱ tan naa̱ tsa nyahyu tsi, tyin tacan tan nducuca ndo. Tan ja̱ta ndo jahma cuitsin nu nyaá yu tyin cunditsi ndo, tyin tacan tan ña cua nducahan ca nuu ndo tsa tandɨɨ ndo. Tan ja̱ta ndo numeri quɨhvɨ́ tinuu ndo tyin tacan tan cuví nyehe ndo. \v 19 Yuhu tsahá cuenda yu tan tatsí tuñi yu tsi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cuñí xaan yu. Yacan cuenda catyí yu tsihin ndo: Ja̱ndu iin ndo iñi ndo tsihin tsa nɨɨ iñi añima ndo tan ja̱vaha ndo tsa vaha. \v 20 ¡Nye̱he jihna! Yuhu nyaá yu yuvehe tan cañí ndaha yu. Nyɨvɨ tsa cua cuñi ndusu yu, tan nuña ñi yuvehe, cua quɨhvɨ yu tan cuxiñi yu tsihin ñi. Tan maa ñi cuxiñi ñi tsihin yu. \v 21 Cua cuhva yu tsa cunyecu ndo tsihin yu nu ndacá ñaha yu tatun cuví jaha canaa ndo tsi nu ña vaha. Tumaa tsa jaha̱ canaa yu tsi nu, tan vityin nyaá yu tsihin Jutu yu nu ndacá ñaha ra. \v 22 Nyooho tsa iyó soho, tya̱a soho ndo tsa caahán Tatyi Ii Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu” ―catyí ra Jesucristo. \c 4 \s1 Tsa cuví nda gloria \p \v 1 Tsa yaha̱ can, tan nyehe̱ yu ticoho iin yuvehe nda andɨvɨ. Tan tsiñi̱ yu ndusu tsa caahán jihna tsihin yu, ndusu tumaa ndusu trompeta, tan catyí tsi tsihin yu: \p ―Nda̱a nyehe tan janaha yu tsi un tsa cua cuvi nu cuahán ca tsi ―catyí ndusu can tsihin yu. \p \v 2 Tan juvin ñi cuhva can tan tuvi̱ iñi yu tsa nyaá Tatyi Ii Nyoo tsihin yu. Tan nyehe̱ yu nyaá iin tyayu nda gloria. Tan nu tyayu can nyaá iin ra nyaá. \v 3 Tan nuu ra tsa nyaá nu tyayu can, xiñu tsi tumaa xiñu yuu vaha tsa nañí jaspe tan tumaa xiñu yuu cornalina. Tan tanɨɨ cahnu yuhu tyayu can tsinú nduvi coo cuiya, tan xiñu tɨ tumaa xiñu yuu vaha tsa nañí esmeralda. \v 4 Tan nyehe̱ yu nyecú oco cumi ca tyayu nu nyecú oco cumi ra tsahnu naha ra, tsinu̱ nduvi tyayu can nu nyaá tyayu tsa nyaá mahñu can. Nditsi ra naha jahma cuitsin. Tan yɨhɨ́ corona xuhun cuaan jiñi intuhun intuhun ra naha. \v 5 Tan nu nyaá tyayu tsa nyaá mahñu can, quitá tatsa tan ñihi cuvaa tan ñihi caahán savi. Tan cayú utsa ñuhu̱ ityi nuu tyayu can, tan tsa utsa ñuhu̱ can cuví tsa utsa tatyi ii Nyoo. \v 6 Tan ityi nuu tyayu can iyó tucu iin tsa caá tumaa caá ndutya ñuhu, tan xiñu xaan can tumaa xiñu yutyi. \p Nɨɨ canduvi yuhu tyayu can tan mahñu tyayu can, nyecú cumi tsa nyito. Tan cuaha xaan tinuu tsa nyito can iyó, ityi nuu can tan ityi tsata can. \v 7 Iin tsa nyito can caá can tumaa caá ndicaha. Tan tsa tsinu uvi tumaa caá indɨquɨ lee. Tan tsa tsinu uñi, tumaa caá nuu rayɨɨ caá nuu can. Tan tsa tsinu cumi tumaa caá tasu tsa cuahán ndavá. \v 8 Tan iyó iñu nditsin tsa intuhun intuhun tsa nyito can. Tan tanɨɨ cahnu tsi nyecú tinuu tsi, tahan ñi ityi tsata tan ityi tsitsi tsi. Tan ña jandɨhɨ́ tsi tsa caahán tsi tyehen nduvi tan ñiñu: \q1 Ra ii cuví un; ra ii cuví un; ra ii cuví un. \q1 Jutu Mañi yu, Nyoo, iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi un. \q1 Tacan ñi iyó maa un, juvin un cuví Nyoo nda tsanaha tan vityin, tan juvin un cua quitsi. \p \v 9 Tan jacahnú tsa cumi tsa nyito can tsi Nyoo, tan nacuhvá tsi naha tsi tyahvi nyoo tsi ra nyaá nu tyayu can, ra tsa iyó tandɨhɨ tyembu. Tan tahan ñi tsaha tsa javahá tsi naha tsi tacan, \v 10 tsa oco cumi ra tsahnu can naha ra tsicuɨñɨ́ tsɨtɨ ra naha tan jacahnú ra naha tsi ra iyó tandɨhɨ tyembu. Tan tsaquín ra naha corona ra naha nu nyaá tyayu can. Tan catyí ra naha: \p \v 11 Jutu Mañi ndi, Nyoo ndi cuví un. \q1 Yooho taahán tsi jacahnú ndi. \q1 Tan taahán tsi tsi un tsa cundaca ñaha un. \q1 Tyin maa un javaha̱ tandɨhɨ tsa iyó. \q1 Tan tsa cuenda tsa iyó iñi maa un, tan tsicoo̱ tandɨhɨ tsa iyó, catyí ra naha. \c 5 \s1 Nu nyehe̱ ra Juan iin tutu tan Mbee Ticatyi Luhlu tsa cuví ra Jesucristo \p \v 1 Tacan tan nyehe̱ yu tyin ra tsa nyaá nu tyayu can ndahá ra iin tutu tsihin ndaha cuaha ra. Tan yɨhɨ́ tuvi tutu can tan nyaá letra ityi nuu tan ityi tsata can. Ndasɨ́ tsi tsihin utsa sellu. \v 2 Tan nyehe̱ yu iin ángel tsa nyee xaan. Tan caná tsaa ra tan catyí ra: \p ―¿Yóo taahán tsi nacanɨ tutu ihya tan jocon sellu ihya? ―catyí ra. \p \v 3 Maa tyin ndi intuhun tsa iyó andɨvɨ tan nu ñuhu ñayɨvɨ, tan tsitsi ñuhu, tan cuví nacanɨ tutu can. Nduve maa náa cuví nyehe nuu tsi. \v 4 Tan tsacú xaan yu, tsa tsito̱ yu tyin yoñi maa cuví nacanɨ tutu can tan cuví cahvi, tan cuví nyehe nuu tsi. \v 5 Tacan tan catyí iin ra tsahnu tsa nyaá can tsihin yu: \p ―Ña va̱cu ca un. Tyin ra cuví Ndicaha [o cuñí tsi catyi, ra ndacá ñaha], ra cuví tata ra Judá, tan tata ra rey David, ra ican jaha̱ canaa tan juvin ra cua nacanɨ tutu can tan jocon tsa utsa sellu tsa ndasɨ́ tutu can ―catyí ra. \p \v 6 Tacan tan mahñu tyayu can tan mahñu tsa cumi tsa nyito can, tan mahñu ra tsahnu can naha ra, nyehe̱ yu nyaá nyityi iin Mbee Ticatyi Luhlu. Tan caá tɨ tumaa caá iin mbee tsa tsahñi̱ nyɨvɨ tan jamañi̱ ñi. Tacan caá tɨ. Tan iyó utsa ndɨquɨ tɨ tan nyecú utsa tinuu tɨ. Tan tinuu can cuví tsa utsa tatyi ii tsa jacuhu̱n Nyoo tanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 7 Tan ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsaha̱n ra nu nyaá ra nyaá nu tyayu can tan quihi̱n ra tutu tsa ndahá ra can nu ndaha cuaha ra. \v 8 Cuhva tsa quihi̱n ra tutu can, tandɨhɨ tsa cumi tsa nyito can tan tandɨhɨ tsa oco cumi ra tsahnu can tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha nuu ra. Tan tsa intuhun intuhun ra tsahnu can naha ra ndahá ra naha arpa tsa iyó cuerda tumaa iyó cuerda nuu guitarra. Tan tsitu̱ cutu tsitsi copa xuhun cuaan ndahá ra naha. Tan cutu can cuví tandɨhɨ tsa tsicán tahvi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 9 Tan tsitá ra naha iin yaa tsaa, tan catyí ra naha: \q1 Yooho cuví ra taahán tsi quihin tutu ihya tan jocon un tsa utsa sellu tsa ndasɨ́ itsi. \q1 Tyin tsahñi̱ nyɨvɨ tsi un. Tan tsihin nɨñɨ un jata̱ un tsi ndi tyin coo vaha ndi tsihin Nyoo. \q1 Tan cuví ndi nyɨvɨ ñuu nyihi tan ñuu nahnu tsa iyó tanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ, nyɨvɨ caahán sɨɨn sɨɨn yuhu, tan nyɨvɨ sɨɨn sɨɨn tata. \q1 \v 10 Tsaha̱ un tsa cuví ndi rey tan jutu tsa cuenda Nyoo Jutu yo. \q1 Tan cua cundaca ñaha ndi tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, catyí ra naha, tsitá ra naha. \p \v 11 Yaha̱ can tan tsiñi̱ yu ndusu tan nyehe̱ yu nyecú cuenda millón ángel tanɨɨ canduvi nu nyecú ra tsahnu can naha ra, nu nyecú tsa cumi tsa nyito, tan xiin tyayu can. \v 12 Tan ñihi caahán ángel can naha ra, tan catyí ra naha: \q1 Ra Mbee Ticatyi Luhlu tsa tsahñi̱ nyɨvɨ, \q1 juvin ra taahán tsi cundaca ñaha, tan naquihin cuenda tsa cuca. \q1 Tan juvin ñi ra taahán tsi naquihin cuenda tsa tsiñi tuñi tan tandɨhɨ tunyee iñi. \q1 Na jacahnu yo tsi ra tan na jacahnu tandɨhɨ nyɨvɨ tan tandɨhɨ tsa iyó tsi ra, tyin cahnu xaan cuví ra, catyí ángel can naha ra. \p \v 13 Tan tsiñi̱ tucu yu tsa caahán tandɨhɨ tsa javaha̱ Nyoo; tandɨhɨ tsa iyó andɨvɨ, tan nu ñuhu ñayɨvɨ, tan tsitsi ñuhu, tan tsitsi ndutya ñuhu; tan catyí tsi naha tsi: \q1 Cahnu xaan cuví ra tsa nyaá nu tyayu. \q1 Cahnu xaan cuví ra Mbee Ticatyi Luhlu. \q1 Tan tunyee iñi tsa iyó tsi ra naha ña cua cundɨhɨ maa tsa iyó tsi. \q1 Tan taahán tsi tsa jacahnu yo tan tyaa yahvi yo tsi ra naha tacan ñi maa ―catyí tandɨhɨ tsa javaha̱ Nyoo. \p \v 14 Tan catyí tsa cumi tsa nyito can: \p ―¡Na cuvi tsi tacan! ―catyí tsi naha tsi. \p Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ tsa oco cumi ra tsahnu can naha ra tan jacahnú ra naha tsi ra tsa ña cua cundɨhɨ maa. \c 6 \s1 Nu joco̱n ra Jesucristo tsa utsa sellu tsa ndasɨ́ tutu can \p \v 1 Tacan tan nyehe̱ yu nu joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can sellu tsa jihna ñi tsitsi tsa utsa sellu can. Tan tsiñi̱ yu ndusu iin tsa nyito can tan ndusu tsi cuví tumaa nu caahán savi, tan catyí tsi: \p ―¡Na̱ha, tan nyehe un! ―catyí tsi tsihin yu. \p \v 2 Tacan tan nanyehe̱ yu tan nyehe̱ yu iin cuayu cuitsin, tan ra yosó tsi tɨ ndahá ra iin nduva. Tan ñihi̱ ra iin corona yɨhɨ́ jiñi ra, yacan jaha̱ canaa ra, tan ndi nyaá ca cua jaha canaa ca ra. \p \v 3 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsa tsinu uvi sellu can, tsiñi̱ yu tsa caahán inga tsa nyito can tan catyí tsi: \p ―¡Na̱ha, tan nyehe un! ―catyí tsi tsihin yu. \p \v 4 Tan quita̱ iin cuayu cuaaha. Tan ra tsa yosó tsi tɨ ñihi̱ ra ndatu tsa quinyaa ra tsa taxin iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, tyin tacan tan cahñi tahan nyɨvɨ tsi ñi. Tan ñihi̱ ndɨhɨ ra iin mityi cahnu cundahá ra. \p \v 5 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsa tsinu uñi sellu can, tsiñi̱ yu tsa caahán inga tsa nyito can tan catyí tsi: \p ―¡Na̱ha, tan nyehe un! ―catyí tsi tsihin yu. \p Tan nanyehe̱ yu, tan nyehe̱ yu iin cuayu tuun. Tan ra yosó tsi tɨ, ndahá ra iin ticatya. \v 6 Tan tsiñi̱ yu caahán iin ndusu mahñu tsa cumi tsa nyito can, tan catyí tsi: \p ―Tumaa tyahví nyɨvɨ tsi iin musu tsa iin quɨvɨ, tacan yahvi tsa intuhun ñi kilu nuñi. Tacan tucu ñi tsa uñi kilu cebada. Tan ña ja̱tɨvɨ ndo acetye tan vinu ―catyí ndusu can. \p \v 7 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsa tsinu cumi sellu can, tsiñi̱ yu tsa caahán intuhun ca tsa nyito can, tan catyí tsi: \p ―¡Na̱ha, tan nyehe un! ―catyí tsi tsihin yu. \p \v 8 Tan nanyehe̱ yu, tan nyehe̱ yu iin cuayu cuaan. Tan ra yosó tsi tɨ nañí ra Tuhun Tsiihí. Tan tsata ra can vatsí inga ra tsa nañí Nu Yucú Añima Ndɨyɨ. Tan ñihi̱ ra naha tunyee iñi tsa cahñi ra naha tsa cuaha nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Tyin tsitsi tsa sava nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, cua cahñi ra naha sava ñi. Tan cua cahñi ra naha tsi ñi tsihin tsa jacoo ra naha cuatyi, tan tsihin tama, tan tsihin cuehe, tan tsihin quɨtɨ xaan iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \p \v 9 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsa tsinu uhun sellu can, nyehe̱ yu xuu altar. Tan ican yucú añima nyɨvɨ tsa tsihi̱ tsa cuenda tsa jacoto̱ ñi tuhun Nyoo. \v 10 Tan caná tsaa ñi tan catyí ñi tyehen: \p ―Jutu Mañi ndi, ra ii cuví un, tan jandaá un tandɨhɨ tsa caahán un tyin javaha un. ¿Ama cua tatsi tuñi un tsi nyɨvɨ tsa tsahñi̱ tsi ndi tsa cuenda un? ―catyí ñi. \p \v 11 Tacan tan ñihi̱ intuhun intuhun ñi jahma cuitsin tsa cunditsi ñi. Tan catyí ra tsihin ñi na quitatu ñi tan cuatu ñi juhva ca quɨvɨ, nda cuanda cahñi nyɨvɨ tsi tandɨhɨ ca ñi tsa jahá tyiñu tyiñu ra Cristo, ñi tsa taahán tsi cúu tumaa tsihi̱ tucu maa ñi. \p \v 12 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsa tsinu iñu sellu can, nyehe̱ yu tyin ñihi xaan taán. Tan ndutuu̱n ñicanyii tumaa tuun jahma nyɨvɨ iyó tucuiihya iñi. Tan yoo nducuaaha tsi tumaa cuaaha nɨñɨ. \v 13 Tan tiñuu cucoyo̱ tsi nu ñuhu ñayɨvɨ tumaa cucoyó tsɨtɨ yutya yutun tatun ñihi yahá tatyi. \v 14 Tan andɨvɨ tsiquɨhɨ̱ tuvi tsi tumaa tyihí tuví yo iin ndaha tutu. Tan tandɨhɨ yucu tan ñuhu nyihi tsa cayucú mahñu ndutya ñuhu nasama̱ nu cayucú tsi. \v 15 Tan tandɨhɨ rey tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin ra nahnu naha ra, tan ra cuca naha ra, tan ra cuví ityi nuu tsihin andaru naha ra, tan ra iyó xaan tunyee iñi tsi naha ra, tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cuví musu, tan ñi tsa ñavin musu cuví, quɨhvɨ̱ xeehe ñi tsitsi yavi yuu tan tyañu cava tsa iyó yucu nahnu. \v 16 Tan catyí ñi tsihin yucu can tan tsihin yuu can: \p ―Cu̱coyo ndo tsata ndi, na ña nyehe ra nyaá nu tyayu can tsi ndi tan coto tatsi tuñi ra Mbee Ticatyi Luhlu can tsi ndi. \p \v 17 ’Tyin tsa tsaa̱ quɨvɨ cahnu tsa cua tatsi tuñi ra tsi ndi, tan yoñi cunyee iñi can ―catyí ñi. \c 7 \s1 Nu ñihi̱ nyɨvɨ Israel tuñi cunyaa̱ nutyaan ñi \p \v 1 Tsa yaha̱ can tan nyehe̱ yu nyecú cumi ángel tsa ndɨhɨ tsa cumi tutun ñuhu ñayɨvɨ ityi nu tuhvá tatyi queé tyin tacan tan ña yaha tatyi nu ñuhu ñayɨvɨ tan nu ndutya ñuhu tan nu yutun. \v 2 Tan nyehe̱ tucu yu quee̱ inga ángel, ityi nu caná ñicanyii, tan ndahá ra tuñi Nyoo nyito. Tan cana̱ tsaa ra tsi tsa cumi ángel tsa ñihi̱ ndatu tsa jatɨvɨ nu ñuhu ñayɨvɨ tan nu ndutya ñuhu. Tan catyí ra tsihin ra naha: \p \v 3 ―Ña ja̱tɨvɨ naha ndo nu ñuhu ñayɨvɨ, ndi nu ndutya ñuhu, tan ndi nu yutun tsa ndi cumañi ca janaha ndi yóo nyɨvɨ cuví musu Nyoo, tyin cua tyaa ndi tuñi nutyaan intuhun intuhun ñi ―catyí ángel can. \p \v 4 Tan catyí ra tsiñi̱ yu tyin cientu uvi xico cumi mil cuví nyɨvɨ Israel tsa tsinyaa̱ tuñi can. \v 5 Utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Judá tsinyaa̱ tuñi, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Rubén, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Gad, \v 6 tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Aser, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Neftalí, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Manasés, \v 7 tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Simeón, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Leví, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Isacar, \v 8 tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Zabulón, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra José, tan utsi uvi mil nyɨvɨ tata ra Benjamín. Tandɨhɨ ñi can tan tsinyaa̱ tuñi Nyoo tsi ñi. \s1 Nu nyehe̱ ra Juan tsi nyɨvɨ nditsí jahma cuitsin \p \v 9 Tsa yaha̱ can tan nyehe̱ yu yucú cuaha nyɨvɨ. Tan yoñi maa cuví nacahvi tsi ñi, tyin cuaha xaan ñi. Yucú nyɨvɨ quee̱ tandɨhɨ ñuu nyihi tan ñuu nahnu tsa iyó tanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan yucú nyɨvɨ caahán sɨɨn sɨɨn yuhu. Tan yucú nyɨvɨ sɨɨn sɨɨn tata. Tan nyecú ñi nuu ra nyaá nu tyayu, tan nuu ra Mbee Ticatyi Luhlu. Nditsí ñi jahma cuitsin. Tan ndahá ñi ndaha ndicaha. \v 10 Tan tandɨhɨ ñi caná tsaa ñi tan catyí ñi: \q1 Nyoo Jutu yo, ra nyaá nu tyayu, tan ra Mbee Ticatyi Luhlu, \q1 juvin ra naha jacacu̱ tsi yo ―catyí ñi caná tsaa ñi. \p \v 11 Tan tandɨhɨ ángel naha ra nyecú ra naha tanɨɨ canduvi nu nyaá tyayu, nu nyecú ra tsahnu naha ra, nu nyecú tsa cumi tsa nyito. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha tan tsaqui̱n ra naha nuu ra naha nda nu ñuhu ityi nuu ra nyaá nu tyayu can. Tan jacahnú ra naha tsi ra tyin juvin ra cuví Nyoo. \v 12 Tan catyí ra naha: \q1 Tyehen taahán tsi jacahnu ndi tsi un, Jutu Mañi ndi tyin iyó xaan tsa tsiñí tuñi tsi un: \q1 Nacuhvá xaan ndi tyahvi nyoo tsi un. \q1 Tan jacahnú ndi tsi un tyin iyó xaan tunyee iñi tsi un, Nyoo Jutu ndi. \q1 Tan na cuvi tsi tacan tandɨhɨ tyembu, catyí ra naha. \p \v 13 Tacan tan tsica̱ tuhun iin ra tsahnu can tsi yu tan catyí ra: \p ―¿Yóo nyɨvɨ cuví ñi nditsí jahma cuitsin ihya? ¿Tan ndáa ityi quee̱ ñi? ―catyí ra. \p \v 14 Tan catyí yu tsihin ra: \p ―Maa un tsitó, tata. \p Tan catyí ra tsihin yu: \p ―Nyɨvɨ ihya cuví ñi nyehe̱ tundoho cahnu. Maa tyin nacatya̱ ñi jahma ñi tsihin nɨñɨ ra Mbee Ticatyi Luhlu tan nducuitsi̱n tsi. \v 15 Yacan cuenda nyecú ñi ityi nuu tyayu nu nyaá Nyoo. Tan jahá tyiñu ñi tyiñu ra nduvi tan ñiñu tsitsi vehe ñuhu ra. Tan ra tsa nyaá nu tyayu can jahá cuenda ra tsi ñi tsihin tsa nyaá ra tsihin ñi. \v 16 Tan ña cua cusoco ca ñi, ndi ña cua na ityi ca iñi ñi. Ña cua cahmi ca ñicanyii tsi ñi. Tan ndi ña tuñu ca cuñí ñi tsihin tsa ihñi. \v 17 Tyin ra Mbee Ticatyi Luhlu tsa nyaá mahñu tyayu can cua jaha cuenda ra tsi ñi, tumaa jahá cuenda yo mbee. Tan cua cundaca ra tsi ñi nu coho ñi ndutya tsa tsahá tsa coo cuii ñi. Tan Nyoo cua nacuhva ra tandɨhɨ ndutya nuu ñi ―catyí ra tsihin yu. \c 8 \s1 Nu joco̱n ra Jesucristo tsa tsinu utsa sellu tan nu quita̱ iin ángel tsihin iin cuu xuhun cuaan \p \v 1 Tan tsa joco̱n ra Mbee Ticatyi Luhlu tsa tsinu utsa sellu tsa ndasɨ́ tutu can, ndutaxi̱n nda andɨvɨ tumaa sava hora. \p \v 2 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu nyecú utsa ángel ityi nuu Nyoo. Tan intuhun intuhun ra naha quihi̱n cuenda ra naha iin trompeta. \v 3 Yaha̱ can tan tsaa̱ inga ángel tsa ndahá iin cuu xuhun cuaan. Tan tsinyaa̱ nyityi ra ityi nuu altar can. Tan quihi̱n cuenda ra cuaha xaan cutu, tyin cuhva cuenda ra itsi iin caa ñi tsihin tsa tsicán tahvi nyɨvɨ tsi Nyoo nuu altar xuhun cuaan tsa nyaá ityi nuu tyayu Nyoo. \v 4 Tan quitá yuhma cutu tan yuhma tsa tsicán tahvi nyɨvɨ tsi Nyoo ndaha ra, tan cuahán yuhma can nu nyaá Nyoo. \v 5 Tacan tan ángel can quihi̱n ra cuu can tan jacutu̱ ra can tsihin tuun ñuhu̱ tsa quita̱ nu altar can. Tan tyoso̱ ra can nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan quitsaha̱ caahán savi, tan iyo cuví. Tan ñihi tatsa, tan quitsaha̱ taán. \s1 Nu tɨvɨ́ ángel naha ra trompeta \p \v 6 Tacan tan tsa utsa ángel tsa ndahá trompeta can, ndatú ra naha tsa tɨvɨ ra naha can. \p \v 7 Tsa tɨvɨ̱ iin ángel can trompeta tsa ndahá ra, quitsaha̱ cuún savi tan cucoyó yuu savi, ñihi cayú ñuhu̱ tan sacá nuu nɨñɨ tsihin can. Tan tsa yatyin cayu̱ sava ñuhu ñayɨvɨ, tan tsa yatyin tucu sava cuhva nyaá cuhu tsitsa tan tandɨhɨ cuhva nyaá cuhu cuii. \p \v 8 Tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu uvi ángel can trompeta tsa ndahá ra, nyehe̱ yu cayú tumaa iin yucu cahnu. Tan nacava̱ can mahñu ndutya ñuhu. Tan tsa yatyin sava ndutya ñuhu can nanduvi̱ tsi nɨñɨ. \v 9 Tan tsa tandɨhɨ quɨtɨ iyó tsitsi ndutya ñuhu can tsihi̱ tsa yatyin sava tɨ naha tɨ. Tan tahvi̱ cuatyi tucu tsa yatyin sava yutun ndoo cuaha tsa iyó tsitsi ndutya ñuhu can. \p \v 10 Tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu uñi ángel can trompeta tsa ndahá ra, nacava̱ iin tiñuu cahnu. Cayú tsi tumaa cayú yɨtɨ. Tan nacava̱ tsi sɨquɨ tsa yatyin ña sava yutya nahnu tan tsa yatyin ña sava nu ndohyo. \v 11 Tan sɨvɨ tiñuu cahnu can cuví Ajenjo. Tan tsa yatyin ña sava ndutya tsa iyó, ndu uva̱ tsi tumaa tsa uva xaan ajenjo can. Tan cuaha xaan nyɨvɨ tsihi̱ tyin tsihi̱ ñi ndutya tsa ndu uva̱ can. \p \v 12 Tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu cumi ángel can trompeta tsa ndahá ra, ndu naa̱ tsa yatyin ña sava ñicanyii, tan tsa yatyin ña sava yoo, tan tsa yatyin ña sava tiñuu ndunaa̱ tsi naha tsi. Tan tsa cuenda tsa ndunaa̱ juhva ñicanyii, ndunaa̱ nu ñuhu ñayɨvɨ cumi hora tsa iin iin nduvi. Tan tsa cuenda tsa tɨvɨ̱ juhva yoo tan tiñuu, ña ndunditsi̱n maa nu ñuhu ñayɨvɨ cumi hora tsa iin iin tsacuaa. \p \v 13 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu iin ángel ndavá ra mahñu andɨvɨ tan tsiñi̱ yu tsa caahán ra. Tsihin tsa ñihi ndusu ra catyí ra: \p ―¡Ndahvi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsa cua tɨvɨ tsa uñi ca ra ángel naha ra trompeta tsa ndaha ra naha! ―catyí ángel can. \c 9 \p \v 1 Tacan tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu uhun ángel can trompeta tsa ndahá ra, nyehe̱ yu quee̱ iin tiñuu ityi andɨvɨ. Tan nacava̱ can nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan quihi̱n cuenda can ndaha tucu tsa cuenda yavi cunu tsa nduve maa nuu tsindɨhɨ. \v 2 Tacan tan nuña̱ can yuhu yavi can. Tan quita̱ cuaha yuhma tumaa quitá yuhma tsitsi iin ono cahnu. Tan tyasɨ̱ yuhma can nuu ñicanyii tan nasaca̱ nuu can tsihin tatyi. Tan ndunaa̱ nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 3 Tan tsitsi yuhma can quita̱ tica xama. Tan ndava̱ tɨ naha tɨ nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan ñihi̱ tɨ naha tɨ ndatu tsa tyaa tɨ naha tɨ tsi nyɨvɨ tumaa tyaá tujuhma tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 4 Quihi̱n tɨ naha tɨ tuhun tyin na ña jatɨvɨ tɨ naha tɨ cuhu tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, ndi cuhu cuii, tan ndi yutun. Maa tyin na tyaa tɨ naha tɨ tsi nyɨvɨ tsa nduve tuñi Nyoo nyaá nutyaan. \v 5 Ña ñihi̱ ndatu tɨ naha tɨ tsa cahñi tɨ naha tɨ tsi nyɨvɨ, tyin tyaa ñi maa tɨ naha tɨ tsi ñi. Tan quɨhɨ xico tɨ tsi ñi uhun yoo. Tan xico uhvi can uhvi tsi tumaa uhví nyɨvɨ tsa tyaá tujuhma. \v 6 Quɨvɨ can nyɨvɨ cua nanducu ñi tuhun tsiihí. Maa tyin ña cua nañihi ñi can. Tan vasu ndi maa cuñí ñi cúu ñi, tuhun tsiihí cua cunu tsi nuu ñi tyin ña cua cúu ñi. \p \v 7 Tica xama can caá tɨ tumaa caá cuayu tsa tsicá cuatyi. Tan jiñi tɨ naha tɨ yɨhɨ́ tsa caá tumaa caá corona xuhun cuaan. Tan nuu tɨ naha tɨ caá tumaa caá nuu nyɨvɨ. \v 8 Tan ixi jiñi tɨ naha tɨ caá tumaa caá ixi jiñi ñaha. Tan nuhu tɨ naha tɨ caá can tumaa caá nuhu ndicaha. \v 9 Tan soo tɨ naha tɨ caá tumaa caá caa. Tan ñihi xaan cundatsán nditsin tɨ naha tɨ, tumaa cundatsán carreta cuayu cuaha tsa tsinú nu iyó cuatyi. \v 10 Tan juhma tɨ naha tɨ caá tumaa caá juhma tujuhma, tyin yɨhɨ́ iñu can. Tan tsihin can cua tyaa tɨ naha tɨ tsi nyɨvɨ tsitsi tsa uhun yoo. \v 11 Tan iyó iin nu cuví ityi nuu tsihin tica xama can naha tɨ. Tan nu ican cuví tatyi tsa ndacá ñaha yavi cahnu tan cunu tsa nduve maa nu tsindɨhɨ. Tan tsa tsihin yuhu hebreo nañí nu Abadón. Tan tsihin yuhu griego nañí nu Apolión, tan cuñí tsi catyi: Nu Janaá. \p \v 12 Tsa yaha̱ iin tundoho, tan cumañi uvi taahan ca. \p \v 13 Tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu iñu ángel can trompeta tsa ndahá ra, tsiñi̱ yu iin ndusu tsa quita̱ tsitsi tsa cumi ndɨquɨ tsa nyecú tutun altar xuhun cuaan tsa nyaá ityi nuu Nyoo. \v 14 Tan ndusu can caahán tsi tsihin tsa tsinu iñu ángel tsa ndahá trompeta can, tan catyí tsi: \p ―Nda̱tsi tsi tsa cumi ángel tsa nuuhñí yatyin yuhu yutya cahnu Eufrates ―catyí ndusu can. \p \v 15 Tacan tan ndatsi̱ ra tsi tsa cumi ángel can, tyin tsa ndatu̱ xaan ra naha ora can, quɨvɨ can, yoo can, cuiya can, tyin cahñi ra naha tsi tsa yatyin sava nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 16 Tan tsiñi̱ yu tyin uvi cientu millón andaru tsa yosó cuayu. \p \v 17 Tacan nyehe̱ yu cuayu jaha̱ Nyoo. Tan ra yosó cuayu can naha ra nyaá caa cuaaha, azu tan cuaan yɨquɨ nyica ra naha. Tan jiñi cuayu ra naha caá tumaa caá jiñi ndicaha. Tan tsitsi yuhu tɨ naha tɨ quitá ñuhu̱ tan yuhma tan azufre. \v 18 Tan tsa yatyin sava nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihi̱ tsihin tsa uñi tsa quitá yuhu cuayu can naha tɨ: ñuhu̱ tan yuhma tan azufre. \v 19 Tyin iyó tunyee iñi tsi tɨ naha tɨ tsitsi yuhu tɨ naha tɨ tan nu juhma tɨ naha tɨ. Tyin juhma tɨ naha tɨ caá tumaa caá coo tan nuu juhma tɨ naha tɨ caá tumaa caá jiñi coo. Tan tsihin yacan jañicueehé tɨ naha tɨ tsi nyɨvɨ. \p \v 20 Maa tyin tandɨhɨ ca nyɨvɨ tsa ndoo̱, ñi tsa ña tsihi̱ tsihin tundoho can, ña jandɨhɨ̱ ñi tsa javahá ñi tsa ña vaha. Ndi tsa jacahnú ñi tatyi ña vaha tan ndi tsi tsitoho tsa tsinu̱ tsihin xuhun cuaan, xuhun cuitsin, bronce, yuu, tan yutun: tsitoho tsa ña cuví nyehe, ndi ña tsiñí, ndi ña cuví caca. \v 21 Ndi ña jandɨhɨ̱ ñi tsa tsahñí ñi nyɨvɨ, tan javahá ñi tsa tasɨ. Tan ñiñaha ña jandɨhɨ̱ ñi tsa tsicá nuu ñi tsihin rayɨɨ, tan rayɨɨ ña jandɨhɨ̱ ra naha tsa tsicá nuu ra naha tsihin ñaha vasu ndi maa ña tindaha̱ ñi. Tan ña jandɨhɨ̱ ñi tsa suhú ñi. \c 10 \s1 Ángel tsa ndahá libru luhlu \p \v 1 Tacan tan nyehe̱ yu inga ángel tsa iyó xaan tunyee iñi. Quee̱ ra ityi andɨvɨ tan vatsí nuú ra tsitsi vico. Tan nyaá coo cuiya jiñi ra. Tan nuu ra xiñu xaan can tumaa xiñu ñicanyii. Tan tsaha ra caá tumaa nyaá nyityi ñuhu̱ tsa cayú. \v 2 Tan ndahá ra iin libru luhlu nuñá nuu tsi. Tan tsañí tsaha cuaha ra nu ndutya ñuhu tan tsaha satyin ra nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 3 Tacan tan cana̱ tsaa ra, tumaa taná ndicaha tsa cuxaán tɨ. Tan cuhva tsa cana̱ tsaa ra, tsiñi̱ yu utsa ndusu tumaa cuví nu caahán savi, tan intuhun intuhun tsi caahán tsihin ndusu maa tsi. \v 4 Tsa yaha̱ tsa tsiñi̱ yu tsa utsa ndusu can, tan cua tyaa yu can nu tutu. Maa tyin tsiñi̱ yu caahán iin ndusu nda andɨvɨ, tan catyí tsi tsihin yu: \p ―Na̱quihin xeehe tuhun tsa caha̱n tsa utsa ndusu can. Tan ña tyaa un can nu tutu ―catyí ndusu can. \p \v 5 Tacan tan ángel tsa nyehe̱ yu tsa tsañí nu ndutya ñuhu tan nu ñuhu ñayɨvɨ, jandaa̱ ra ndaha cuaha ra ityi andɨvɨ. \v 6 Tan ángel can catyí ra: \p ―Na nyehe maa Nyoo ra ña cua cundɨhɨ maa, ra tsa javaha̱ andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ tan ndutya ñuhu tan tandɨhɨ tsa iyó nuu tsi tyin nduve ca tsa cucuee. \v 7 Tyin cuhva tsa cua quitsaha tɨvɨ tsa tsinu utsa ángel can trompeta tsa ndahá ra, cuhva can cua cundaa tuhun xeehe tsa catyi̱ Nyoo tyin javaha ra, tumaa caha̱n ra tsihin ra jaha̱ tyiñu tyiñu ra, ra cuvi̱ ndusu yuhu ra ―catyí ángel can. \p \v 8 Tan ndusu tsa quita̱ andɨvɨ, tsa caha̱n jihna tsihin yu, juvin tsi caahán tsihin yu tyehen: \p ―Cu̱aahan cu̱aquihin libru luhlu tsa nandica̱ tsa ndahá ra ángel tsa tsañí nu ndutya ñuhu tan nu ñuhu ñayɨvɨ ―catyí tsi. \p \v 9 Tacan tan tsaha̱n yu nu nyaá ángel can tan tsica̱n yu libru luhlu can tsi ra, tan catyí ra tsihin yu: \p ―Ju̱hun, ca̱tsi itsi. Vixi xaan tsi cua cuvi tsitsi yuhu un, tumaa vixi ndutya ñuñu. Maa tyin cua ndu uva tsi tsitsi un ―catyí ra tsihin yu. \p \v 10 Tacan tan quihi̱n yu libru luhlu tsa ndahá ra, tsatsi̱ yu. Tsa ndi nyií tsi tsitsi yuhu yu, vixi xaan tsi tumaa vixi ndutya ñuñu. Maa tyin tsa coco̱ yu itsi, ndu uva̱ tsi tsitsi yu. \v 11 Tacan tan catyí ra naha tsihin yu: \p ―Cuñí tsi tsa cahan nyico un inga tsaha tuhun tsa caahán Nyoo sɨquɨ nyɨvɨ tsa iyó ñuu nyihi tan ñuu nahnu, tan nyɨvɨ caahán sɨɨn sɨɨn yuhu, tan sɨquɨ ra cuví rey naha ra ―catyí ra tsihin yu. \c 11 \s1 Nduvi ra tsa cuví tsandaa naha ra \p \v 1 Tacan tan tsaha̱ ra naha iin ndoo tsi yu. Caá tsi tumaa caá yutun tsa tuhvá yo tyihí cuhva tsihin. Tan catyí ra naha tsihin yu: \p ―Ndu̱vita tan tyi̱hi cuhva un vehe ñuhu Nyoo tan altar ra, tan ca̱hvi najava taahan nyɨvɨ jacahnú tsi ra tsitsi vehe can. \v 2 Maa tyin ña tyihi cuhva un nuquehe vehe ñuhu can, tyin tsa cuenda nyɨvɨ inga ñuu cuví can. Cua vaca tsaha ñi nu ñuu ii tsitsi tsa uñi cuiya sasava. \v 3 Tan yuhu cua jacuhun yu uvi ra tsa cua cuvi tsandaa tan cahan tuhun yu tsitsi tsa mil uvi cientu uñi xico quɨvɨ. Tan cunditsi ra naha jahma tucuiihya iñi. \p \v 4 Tan tsa nduvi tsandaa can cuví uvi yutun olivo tan uvi candileru tsa nyecú nu Jutu Mañi yo, ra ndacá ñaha nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 5 Tan nyɨvɨ tsa cua cuñi jañicueehe tsi ra cuví tsandaa can naha ra, cua naa cuii nuu ñi. Tyin cua quita ñuhu̱ yuhu ra naha, tan tsihin can cua cahmi ra naha tsi tandɨhɨ nyɨvɨ xaan iñi tsi ra naha. \v 6 Tan iyó ndatu tsi ra naha tsa casɨ ra naha nu cuun savi tandɨhɨ quɨvɨ tsa cua cuhva cuenda ra naha tuhun caahán Nyoo tsihin ra naha tsi nyɨvɨ. Tan iyó tucu ndatu tsi ra naha tsa jananduvi ra naha nɨñɨ ndutya. Tan iyó tucu ndatu tsi ra naha tsa janyehe ra naha tundoho tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin tandɨhɨ nuu cuehe. Tan cuví javaha ra naha yacan najava tsaha cuñi maa ra naha. \v 7 Maa tyin tsa cua ndɨhɨ cuhva cuenda ra naha tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ, cua quita quɨtɨ xaan yavi cunu can, tan cua cañi tahan tɨ tsihin tsa nduvi taahan ra cuvi tsandaa can. Tan cua jaha canaa tɨ tsi ra naha. Tan cua cahñi tɨ tsi ra naha. \v 8 Tan cua cava cuñu ñuhu ra naha tsitsi calle ñuu nu tsahñi̱ nyɨvɨ tsi Jutu Mañi yo tan tyaa̱ ñi tsi ra nuu cruu. Tan cua cuvi ñuu can tumaa ñuu Sodoma tan ñuhu Egipto, [tsa cuenda tsa ña vaha tsa cua javaha nyɨvɨ ñuu can]. \v 9 Tan tsitsi tsa uñi quɨvɨ sasava, cua nyehe tandɨhɨ nyɨvɨ cuñu ñuhu ra naha; nyɨvɨ iyó tandɨhɨ ñuu nyihi, nyɨvɨ tandɨhɨ ñi tata, tan ñi caahán sɨɨn sɨɨn yuhu, tan ñi iyó ñuu nahnu, cua nyehe ñi cuñu ñuhu ra naha. Tan ña cua cuhva ñi tsa quɨhɨ xeehe cuñu ñuhu ra naha tsitsi ñuhu. \v 10 Tan sɨɨ xaan cua cuñí ñi tsa cuenda tsa cua cúu ra can naha ra. Tan nda cuanda cua jacuhun ñi regalo tsi tahan ñi tsa cuenda tsa sɨɨ cuñi ñi tsa cua cúu nduvi taahan rayɨɨ tsa cahan tuhun Nyoo tsihin ñi. Tyin cuñi maa ñi tyin tsaha̱ xaan ra naha tundoho tsi ñi. \v 11 Maa tyin tsa cua yaha tsa uñi quɨvɨ sasava, Nyoo cua janandoto ra tsi ra naha, tan nduvita nyico ra naha inga tsaha. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cua nyehe tyin cua nandoto ra naha, cua nayuhvi xaan ñi. \v 12 Tan tsa yaha̱ tsa tsihi̱ ra naha tan nyehe̱ yu nandoto̱ ra naha, tan catyí iin ndusu ityi andɨvɨ tsihin ra naha: \p ―Na̱ha ndo nyehe \p Tacan tan nandaa̱ ra naha ityi andɨvɨ tsitsi vico. Tan nyehe̱ nyɨvɨ xaan iñi tsi ra naha nu nandaa̱ ra naha. \v 13 Tan ñihi xaan taa̱n cuhva can. Tan tsitsi ñuu can tanɨ̱ cuaha xaan vehe. Tsitsi tsa utsi utsi vehe, tanɨ̱ intuhun intuhun tsi. Tan tsihi̱ utsa mil nyɨvɨ jaha̱ tsa taa̱n can. Tan nyɨvɨ tsa ña tsihi̱, jacahnu̱ ñi tsi Nyoo, ra nyaá andɨvɨ, tsa cuenda tsa yuuhví ñi. \p \v 14 Yacan cuví tundoho tsa tsinu uvi tsa nyehe̱ nyɨvɨ, maa tyin tsa vatsí tsa tsinu uñi. \s1 Nu tɨvɨ́ tsa tsinu utsa ángel trompeta tsa ndahá ra \p \v 15 Tan tsa tɨvɨ̱ tsa tsinu utsa ángel can trompeta tsa ndahá ra, tsiñi̱ yu ndusu ñihi xaan ityi andɨvɨ, tan catyí tsi: \q1 Tandɨhɨ nu ndacá ñaha rey nu ñuhu ñayɨvɨ, tsa yaha̱ nanduvi̱ tsi tsa tsii Nyoo Jutu yo tan ra Cristo. \q1 Tan ña cua ndɨhɨ maa tsa ndacá ñaha ra naha, catyí ndusu can. \p \v 16 Tacan tan tsa oco cumi ra tsahnu tsa nyecú nu nyaá Nyoo, tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha tan tsaqui̱n ra naha nuu ra naha nda nu ñuhu. Tan jacahnú ra naha tsi Nyoo. \v 17 Tan catyí ra naha: \q1 Jutu Mañi ndi Nyoo ndi. Ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi. \q1 Tacan ñi iyó maa un. Juvin un cuví Nyoo nda tsanaha tan vityin, tan juvin un cua quitsi. \q1 Tsahá xaan ndi tyahvi nyoo tsi un, \q1 Tyin tsa naquihi̱n cuenda un tunyee iñi un. \q1 Tan tsa quitsaha̱ ndacá ñaha un. \q1 \v 18 Tan vasu ndi maa cuxaán nyɨvɨ iyó tandɨhɨ ñuu nahnu. \q1 Maa tyin tsa tsaa̱ quɨvɨ tatsi tuñi un tsi ñi. \q1 Tan tsa tsaa̱ quɨvɨ tsa jacutuñi un tsi ndɨyɨ. \q1 Tan cuhva un tsa vaha tsa taahán tsi tsi nyɨvɨ jaha̱ tyiñu tyiñu un, ñi tsaha̱ cuenda tuhun caahán un, \q1 ñi tsa nacuhva̱ cuenda añima ñi tsi un, tan jacahnú ñi sɨvɨ un. \q1 Vasu ndi maa cahnu cuví ñi o ndaahvi ñi. \q1 Tan tsa tsaa̱ cuhva tsa janaa un tsi nyɨvɨ jatɨvɨ́ tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, catyí ra naha. \p \v 19 Tacan tan nuña̱ yuvehe ñuhu Nyoo tsa iyó gloria, tan tsitsi vehe ñuhu can quituvi̱ tsatun cuenda tsa ndoo̱ ra tyiñu tsihin yo. Tan quɨhvɨ̱ tatsa. Tan ñihí cuvaá tan caahán savi. Tan taa̱n. Tan ñihi xaan cucoyo̱ yuu savi. \c 12 \s1 Nu nducú coo xaan tsa iyó ndaha tsi ñaha \p \v 1 Tacan tan quituvi̱ tsa iyo cahnu ityi andɨvɨ. Quita̱ iin ñaha tan nditsí ña ñicanyii tumaa nditsí yo jahma. Tan tsañí ña nu yoo. Tan yɨhɨ́ iin corona tsa utsi uvi tiñuu jiñi ña. \v 2 Tan ñaha ihya ñuhú sehe ña. Tan tsacú xaan ña tsihin tsa cuuhví tsitsi ña, tyin nyehé xaan ña tundoho. \v 3 Tacan tan quita̱ inga tsa iyo ityi andɨvɨ. Tan nyehe̱ yu iin coo xaan tsa iyó ndaha. Cuaaha tɨ tan cahnu tɨ. Tan iyó utsa jiñi tɨ, tan utsi ndɨquɨ tɨ. Tan yɨhɨ́ corona intuhun intuhun jiñi tɨ. \v 4 Tan tsihin juhma tɨ jacoyo̱ tɨ tsa yatyin sava tiñuu tsa iyó andɨvɨ nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan coo can tsicuɨñɨ̱ tɨ nuu ñaha tsa cua cacu sehe, tyin cuñí tɨ catsi tɨ sehe ña náa cuhva cacu ñi maa tsi. \v 5 Tan ñaha can jacacu̱ ña iin rayɨɨ. Tan juvin ra cua cundaca ñaha tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Ñihi xaan cua cundaca ñaha ra tumaa tsa tsihin iin tatun tsa cuví caa. Tan tsa yaha̱ cacu̱ ra, naquihi̱n Nyoo tsi ra cuahán ra nu nyaá ra nu tyayu ra. \v 6 Tan cuahán ñaha can tsinú xeehe ña ñuhu ityi, nu janduvaha̱ Nyoo coo ña, tyin ican cua cuhva ra tsa catsi ña tsitsi tsa mil uvi cientu uñi xico quɨvɨ. \p \v 7 Yaha̱ can tan tsicoo̱ cuatyi nda andɨvɨ, cañi̱ tahan ángel Miguel tan tandɨhɨ ángel tsa cutahán tsihin ra tsihin coo xaan can. Tan coo can tsihin tandɨhɨ tatyi ña vaha tsa cutahán tsihin tɨ, cañi tahan tɨ tsihin ángel Miguel. \v 8 Maa tyin ña cuvi̱ jaha̱ canaa tɨ tsa cañi̱ tahan tɨ. Tan ña ñihi̱ ca tɨ nu ndoo tɨ nda andɨvɨ tsihin tatyi ña vaha tsa cutahán tsihin tɨ. \v 9 Tacan tan tava̱ Nyoo tsi nu coo xaan can, nu Coo Tsaahnu, tan juvin ñi nu cuví nu ña vaha tan Satanás, juvin nu jandaví ñaha tsi tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Maa nu tan tatyi ña vaha tsa cutahán tsihin nu cucoyo̱ nahnu nda nu ñuhu ñayɨvɨ. \p \v 10 Tacan tan tsiñi̱ yu iin ndusu ñihi xaan ityi andɨvɨ, tan catyí tsi: \p ―Vityin tsa tsaa̱ quɨvɨ tsa jacacú Nyoo tsi nyɨvɨ. Tsa jaha̱ canaa tunyee iñi Nyoo. Maa ra tan ra Cristo, Sehe ra, ndacá ñaha ra naha tyin tsa tava̱ ra naha tsi nu tsa tyaa̱ xaan cuatyi sɨquɨ ñi nuu ra naha nduvi tan ñiñu. \v 11 Tan jaha canaa̱ ñi tsi nu tsihin nɨñɨ ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu, tan tsihin tuhun Nyoo tsa caha̱n ñi tsihin nyɨvɨ. Ña nayuhvi̱ ñi cúu ñi tan tsaha̱ cuenda ñi ñayɨvɨ ñi. \v 12 Yacan cuenda cu̱sɨɨ iñi nyooho tsa iyó andɨvɨ. Maa tyin ¡ndahvi nyɨvɨ tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tan nu ndutya ñuhu! Tyin nu ña vaha nacava̱ nu nu ñuhu ñayɨvɨ nu yucú ñi. Tan xaan xaan cuñí nu tyin tsitó nu tyin ña cuaha ca quɨvɨ tan cundɨhɨ tsa jandaví ñaha nu tsi ñi. \p \v 13 Tan tsa nyehe̱ nu coo xaan tsa iyó ndaha can tyin nacava̱ nu nu ñuhu ñayɨvɨ, quitsaha̱ nyaá ndaha nu tsi ñaha tsa tsicoo̱ sehe yɨɨ can. \v 14 Maa tyin tsicoo̱ uvi nditsin nahnu ñaha can tan caá can tumaa caá nditsin tasu. Tsicoo̱ can tyin tacan tan cuví ndava ña tan cuhun ña cunu xeehe ña nu tsɨquɨ nu ña cuví ñihi coo can tsi ña. Ican cuví nu cua ñihi ña tsa catsi ña tsitsi tsa uñi cuiya sasava. \v 15 Tan nu coo can tava̱ nu ndutya tsihin yuhu nu, tyin coo yutya cahnu, tan tañi ñaha can tsitsi yutya can. \v 16 Maa tyin ñuhu ñayɨvɨ jatyinyee̱ tsi tsi ña, tyin ndata̱ tsi tan nanyee̱ yutya tsa javaha̱ nu coo tsihin ndutya tsa quita̱ yuhu nu. \v 17 Tan tsa ña cuvi̱ jaha canaa nu tsi ña, quitsaha̱ cañí tahan nu tsihin nyɨvɨ cuví tata ña, ñi tsa tyaá yahvi tuhun caahán Nyoo, tan nyicún ñi tsihin tsa nɨɨ iñi añima ñi tsa nditsa tsa caahán ra Jesucristo. \c 13 \s1 Nu nyehé ra Juan uvi quɨtɨ caquiñi \p \v 1 Tan tsinyaa̱ nyityi yu nu nyɨtɨ yuhu ndutya ñuhu, nyehe̱ yu quita̱ iin quɨtɨ caquiñi nu ndutya ñuhu can. Tan iyó utsa jiñi tɨ, tan utsi ndɨquɨ tɨ. Tan iin tan iin ndɨquɨ tɨ yɨhɨ́ iin corona. Tan intuhun intuhun jiñi tɨ nyaá iin sɨvɨ tsa caahán ndavaha ñi tsi Nyoo. \v 2 Quɨtɨ caquiñi can caá tɨ tumaa caá cuɨñɨ. Tsaha tɨ caá tumaa caá tsaha oso. Tan yuhu tɨ caá tumaa caá yuhu ndicaha. Tan nu coo xaan tsa iyó ndaha can tsaha̱ nu ndatu tsi quɨtɨ caquiñi can tsa cunyaa tɨ nu tyayu nu. Tan tsaha̱ nu ndatu tsi tɨ tsa cundaca ñaha tɨ. \v 3 Tan nyaá iin nu caahvi̱ tsa cua cahñi tsi tɨ jiñi tɨ, maa tyin ndaha̱ nu caahvi̱ can. Tan tsa nyehe̱ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya can, iyo xaan cuñi̱ ñi. Tan quitsaha̱ nyicún ñi tsi tɨ. \v 4 Tan jacahnú ñi tsi nu coo xaan can, tyin tsaha̱ nu ndatu tsi quɨtɨ can. Tan jacahnú tucu ñi tsi quɨtɨ can, tan catyí ñi: \p ―¿Yoñi maa cuví tumaa cuví quɨtɨ ihya? ¿Tan yoñi cuví cañi tahan tsihin tɨ? ―catyí ñi. \p \v 5 Tan ñihi̱ tucu quɨtɨ can ndatu tsa cahan ndasɨ tɨ tan cahan tɨ ndavaha ñi sɨquɨ Nyoo. Tan cua cundaca ñaha tɨ uvi xico uvi yoo. \v 6 Tacan javaha̱ tɨ: Caha̱n tɨ tsi Nyoo. Caha̱n tɨ ndavaha ñi nu iyó ra, tan sɨvɨ ra, tan tsa iyó andɨvɨ. \v 7 Tan tsicoo̱ tucu ndatu tsi tɨ tsa cañi tahan tɨ tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo nda cuanda cuvi jaha canaa tɨ tsi ñi. Tan ñihi̱ ndatu tucu tɨ tsa quɨhɨ ndaha tɨ tsi nyɨvɨ ndɨhɨ ñi tata, nyɨvɨ caahán sɨɨn sɨɨn yuhu, nyɨvɨ iyó tandɨhɨ ñi ñuu nyihi, tan ñuu nahnu. \v 8 Tan nyɨvɨ tsa ña cua coo ñayɨvɨ tsaa tsihin ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu, ra tsa tsihi̱, ña cua coo ñi ñayɨvɨ tsaa can tsa cuenda tyin ña tsinyaa̱ sɨvɨ ñi nu libru ra tsa ndi cumañi ca tsinu̱ ñuhu ñayɨvɨ. Tandɨhɨ maa ñi can cua jacahnu ñi tsi quɨtɨ caquiñi can. \p \v 9 Tatun yɨhɨ ndo iyó soho ndo, tya̱a soho ndo tuhun ihya: \v 10 Nyɨvɨ tyihí tsi inga nyɨvɨ vehe caa, cua cuhun tucu maa ñi vehe caa. Tan nyɨvɨ tsa tsahñí tsihin tsa xaan, juvin ñi maa tsihin can cua cúu ñi. Yacan cuenda nyooho tsa yɨhɨ́ cuenda Nyoo cuñí tsi cunyee iñi ndo tan tsi̱nu iñi ndo tsi ra. \p \v 11 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu quita̱ inga quɨtɨ caquiñi tsitsi ñuhu. Tan iyó uvi ndɨquɨ tɨ, caá can tumaa caá ndɨquɨ mbee ticatyi luhlu. Maa tyin caahán tɨ tumaa caahán coo xaan tsa iyó ndaha can. \v 12 Tan ndacá ñaha tɨ tumaa ndacá ñaha inga quɨtɨ caquiñi can. Tan nyehé inga quɨtɨ can tsa ndacá ñaha tɨ. Tan natyuhú tɨ tsi ñuhu ñayɨvɨ tan nyɨvɨ iyó nu tsi na jacahnu ñi tsi inga quɨtɨ caquiñi tsa cuñi̱ cúu jaha̱ tsa caahvi tsa tsinyaa̱ tsi tɨ. \v 13 Tan cuaha xaan tsa iyo javaha̱ tɨ nda cuanda quita̱ ñuhu̱ andɨvɨ tan janacava̱ tɨ can nu ñuhu ñayɨvɨ tyin nyehe nyɨvɨ. \v 14 Tan jandavi̱ ñaha tɨ tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin tsa iyo tsa cuví javaha tɨ nuu quɨtɨ caquiñi tsa jihna ñi. Tava̱ tyiñu tɨ na javaha ñi iin tsitoho quɨtɨ caquiñi tsa tyahnya̱ caahvi tsihin mityi, tan ña tsihi̱ tɨ. \v 15 Tan quɨtɨ caquiñi tsa tsinu uvi can tsicoo̱ ndatu tsi tɨ tsa cuhva tɨ tsa coo nyito tsitoho quɨtɨ caquiñi tsa jihna can tyin tacan tan cuvi cahan tsi tan cahñi tsi tsi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa ña cua jacahnú itsi. \v 16 Tan sɨɨn tyin catyí tsi tyin cunyaa tuñi tsi tandɨhɨ nyɨvɨ; nyɨvɨ nyihi, nyɨvɨ tsahnu, nyɨvɨ cuca, nyɨvɨ ndaahvi, nyɨvɨ iyó nuña, tan nyɨvɨ iyó tsitoho. Tan cua cunyaa tuñi can ndaha cuaha ñi a nutyaan ñi. \v 17 Tan yoñi maa cuví jata tan xico tatun nduve tuñi can nyaá tsi ñi, o tatun nduve sɨvɨ tɨ, o número sɨvɨ tɨ nyaá tsi ñi. \v 18 Tuhun ihya cuñí xaan tsi tsa tsiñi tuñi. Nyɨvɨ cutuñi iñi, na jaha cuenda ñi número quɨtɨ caquiñi can. Tyin número rayɨɨ cuví can. Tan número can cuví iñu cientu uñi xico iñu. \c 14 \s1 Nu tsitá cientu uvi xico cumi mil nyɨvɨ iin yaa tan jacahnú ñi tsi Nyoo \p \v 1 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu tsi ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu, nyaá nyityi ra jiñi yucu Sión. Tan yucú cientu uvi xico cumi mil rayɨɨ tsihin ra. Ra ihya naha ra cuví ra tsa nyaá sɨvɨ ra tan sɨvɨ Jutu ra nutyaan. \v 2 Tacan tan tsiñi̱ yu cucayú ityi andɨvɨ, tumaa cucayú yutya nahnu, tan tumaa caahán savi tsa ñihi xaan, o tumaa cuví nu javacú ra naha guitarra cuaha. \v 3 Tan tsitá ra naha iin yaa tsaa nu nyaá Nyoo nu tyayu ra, tan nu nyecú tsa cumi tsa nyito, tan nu nyecú tandɨhɨ ra tsahnu naha ra. Tan yoñi maa cuví cutuhva yaa can, maa ñi maa tsa cientu uvi xico cumi mil rayɨɨ tsa cacu̱ nu ñuhu ñayɨvɨ cuví tsitá can. \v 4 Ra ihya naha ra cuví ra tsa ña tsica̱ nuu tsihin ñaha, tyin ii ra naha. Tan nyicún ra naha tsi ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu tandɨhɨ ñi ityi cuahán ra. Cacu̱ ra naha tan juvin ra naha jamañí tsi ra naha nuu Nyoo tan nuu ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu tsa jihna ñi. \v 5 Yoñi cuví catyi tyin vatya ra naha, tyin tsa cuenda Nyoo nduve ca cuatyi ra naha iyó tan yucú ra naha nu nyaá ra nu tyayu ra. \s1 Tuhun tsa jacoto̱ uñi ángel \p \v 6 Tacan tan nyehe̱ yu ndavá inga ángel ityi andɨvɨ. Tan nyisó ra tuhun Nyoo tsa ña cua cundɨhɨ maa, tan tuhun can cuví tsa jacacú ra Cristo tsi yo. Tyin jacoto ra tuhun can tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ; nyɨvɨ iyó tandɨhɨ ñi ñuu nahnu, tan ñuu nyihi, nyɨvɨ tandɨhɨ ñi tata, tan nyɨvɨ caahán sɨɨn sɨɨn yuhu. \v 7 Tan ñihi xaan caha̱n ra tan catyí ra: \p ―Na̱yuhvi ndo tsi Nyoo, tan ja̱cahnu ndo tsi ra. Tyin tsa taha̱n tsi cuhva tsa cua cutuñi nyɨvɨ. Ja̱cahnu ndo tsi ra javaha̱ andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ, tan ndutya ñuhu tan ndohyo ―catyí ángel can. \p \v 8 Tan catyí inga ángel tsa vatsí nyicún tsi ra: \p ―Tsa nduva̱ ñuu Babilonia tsa cuví ñuu cahnu, tsa tanɨ̱ tsi. Tyin nyɨvɨ iyó ñuu can jacuaha̱ ñi tsa caquiñi tsa javahá ñi tsi inga nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Tumaa tsa tsiñi̱ ñi tsihin vinu ña vaha, jaha̱ ñi Babilonia cuví can ―catyí ángel can. \p \v 9 Tacan tan vatsí tsa tsinu uñi ángel, tan ñihi caha̱n ra tan catyí ra: \p ―Tatun ndáa nyɨvɨ jacahnu tsi quɨtɨ caquiñi can tan tsitoho tɨ, o cuhva ñi tsa cunyaa tuñi tɨ nutyaan ñi o ndaha ñi, \v 10 cua nyehe xaan ñi tundoho tyin cua tyihi Nyoo tsi ñi nu ñuhu̱, tan nu azufre. Tumaa tsa cua jacoho ra vinu xaan tsi ñi nuu ángel tan nuu ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu cuvi can. \v 11 Tan ña cua cundɨhɨ maa tsa quita yuhma nu nyehé ñi tundoho, tan ña cua quitatu maa ñi nduvi tan ñiñu. Ñi ihya cuví ñi tsa jacahnú tsi quɨtɨ caquiñi can tan tsi tsitoho tɨ, tan tsaha̱ ñi tsi ñi cunyaa tuñi sɨvɨ tɨ. \v 12 Yacan cuenda nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo, tan tyaá yahvi ñi tuhun caahán ra, tan tsinú iñi ñi tsi ra Jesús, cuñí tsi tsa cunyee iñi ñi ―catyí ángel tsa tsinu uñi can. \p \v 13 Tacan tan tsiñi̱ yu iin ndusu tsa quee̱ nda andɨvɨ, tan catyí tsi tsihin yu: \p ―Tya̱a tuhun ihya: “Vityin tan ityi nuu, sɨɨ xaan cua cuvi tsi nyɨvɨ cua cúu tun tsinú iñi ñi tsi Jutu Mañi yo.” \p Tan catyí Tatyi Ii Nyoo: \p Nditsa, sɨɨ xaan cua cuvi tsi ñi tyin cua quitatu ñi tan ña cua jaha tyiñu ca ñi. Tan cua coo tsa vaha tsa javahá ñi tsihin ñi. \s1 Nu cua tatsi tuñi Nyoo tsi nyɨvɨ \p \v 14 Tacan tan nyehe̱ yu iin vico cuitsin. Tan nu vico can nyaá iin ra caá tumaa caá ra ñuu ñayɨvɨ. Yɨhɨ́ corona xuhun cuaan jiñi ra. Tan ndahá ra iin mityi yacua tan xaan. \v 15 Tan quita̱ inga ángel tsitsi vehe ñuhu tan ñihi xaan cana̱ tsaa ra tsi ra nyaá nu vico can. Tan catyí ra: \p ―Vityin ja̱ha tyiñu tsihin mityi un, ja̱taca cosecha un tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Tyin tsa tsaa̱ cuhva, tan tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsa tsityí tsi ―catyi ra. \p \v 16 Tacan tan ra tsa nyaá nu vico can jayaha̱ ra mityi ra nu ñuhu ñayɨvɨ, tan naquihi̱n ra tsa iyó nuu tsi. \p \v 17 Tacan tan quita̱ inga ángel tsitsi vehe ñuhu tsa iyó andɨvɨ. Tan juvin ñi ndahá tucu ra iin mityi yacua tsa xaan. \v 18 Tan quita̱ inga ángel nu nyaá altar, tan ra ihya iyó ndatu tsi ra tsa cundaca ñaha ra ñuhu̱ tsa cayú. Tan cana̱ tsaa ra tsi ra tsa ndahá mityi yacua tsa xaan can. Tan catyí ra tsihin ra: \p ―Ja̱ha tyiñu tsihin mityi xaan tsa ndahá un juvin, tan ca̱hnya cuenda ndoco yucu vixi tsa nañí uvas tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, tyin tsa tsityí tsi ―catyí ra. \p \v 19 Tan jayaha̱ ángel can mityi ra nu ñuhu ñayɨvɨ tan tsahnya̱ ra uvas can. Tan tyihi̱ ra itsi iin nu tyihi̱ ra tyin cua cuhñi ra itsi tan quita ndutya tsi. Tan yacan cuñí tsi catyi tsa cua tatsi tuñi Nyoo tsi nyɨvɨ. \v 20 Tan nacuhñi̱ ra uvas can ityi tsata ñuu, tan cuñí tsi catyi tyin cuaha xaan nyɨvɨ tsihi̱, tan nu cuvi̱ can, cuaha xaan cuaha xaan nɨñɨ ñi tsatɨ̱. Tan tsaa̱ tsi nda nu sucun nu yɨhɨ́ frenu yuhu cuayu, tan tsinú tsi tumaa uñi cientu kilómetro. \c 15 \s1 Nu quitá ndɨhɨ utsa taahan ña tundoho tsa cua nyehe nyɨvɨ \p \v 1 Nyehe̱ yu inga tsa iyo cahnu andɨvɨ tan nayuhvi̱ xaan yu, nyehe̱ yu utsa ángel tsa vatsí ndacá utsa taahan ña tundoho. Tsihin tundoho ihya cua cundɨhɨ tsa xaan cuñí Nyoo nyehé ra tsi nyɨvɨ tsa ña tyaá yahvi tuhun caahán ra. \p \v 2 Tan nyehe̱ tucu yu iin tsa caá tumaa caá ndutya ñuhu tsa tsinú tsihin yutyi. Tan tumaa tsa nasaca̱ ñuhu̱ tsihin tsi. Tan nyɨvɨ tsa cunyee̱ jaha̱ canaa tsi quɨtɨ caquiñi can tan tsi tsitoho tɨ, tan ña tsinyaa̱ número sɨvɨ tɨ tsi ñi, tandɨhɨ ñi tan yucú ñi yuhu tsa nyehe̱ yu can. Tan ndahá ñi tsa caá tumaa guitarra tsa tsaha̱ Nyoo tsi ñi. \v 3 Tan tsitá ñi yaa ra Moisés, ra jaha̱ tyiñu tyiñu Nyoo, tan yaa ra cuví Mbee Ticatyi Luhlu. Tan catyí yaa can tyehen: \q1 Cahnu tan iyo xaan caá tandɨhɨ maa tsa javaha̱ un, \q1 Nyoo, Jutu ndi, iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi un. \q1 Ndoo xaan tan nditsa xaan ityi un, \q1 Yooho Rey cuenda tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \q1 \v 4 ¿Yóo ña cua nayuhvi tsi un, yooho Jutu Mañi ndi? \q1 ¿Yóo ña cua jacahnu tsi un? \q1 Tan intuhun ñi maa un cuví ra ii. \q1 Tan cua quitsi nyɨvɨ quee tandɨhɨ maa ñuu, tan cua jacahnu ñi tsi un, \q1 tyin nyehe̱ ñi tsa vaha tsa javaha̱ un, catyí yaa tsitá ñi. \p \v 5 Tacan tan nyehe̱ yu nuña̱ yuvehe ñuhu tsa nyaá nda andɨvɨ nu yucú vaha nduvi tabla tsa nyaá ley Nyoo nuu. \v 6 Tan quita̱ utsa ángel tsa vatsí ndacá tsa utsa tundoho can tsitsi vehe ñuhu can. Nditsí ra naha jahma vaha, cuitsin tan xiñu. Tan yɨhɨ́ cinturón xuhun cuaan yɨquɨ nyica tsa intuhun intuhun ra naha. \v 7 Tacan tan iin tsa nyito can, tsaha̱ can intuhun intuhun coho xuhun cuaan tsi tsa intuhun intuhun tsa utsa ángel can. Tan tsitu̱ maa can tsihin tsa xaan Nyoo tsa cua tatsi tuñi ra tsi nyɨvɨ. Ra ican ña cua cundɨhɨ maa tsa iyó ra. \v 8 Tan tsitu̱ maa tsitsi vehe ñuhu can tsihin yuhma tsa cuenda tsa cahnu xaan cuví Nyoo tan tsa cuenda tunyee iñi tsa iyó tsi ra. Tan yoñi maa cuví quɨhvɨ tsitsi vehe ñuhu can tsitsi tsa ndi cumañi ndɨhɨ tsa utsa tundoho tsa vatsí ndacá tsa utsa ángel can. \c 16 \s1 Coho tsa yɨhɨ́ tundoho tsa cua jaquitsi tsa utsa ángel \p \v 1 Tacan tan tsiñi̱ yu iin ndusu ñihi xaan tsa quita̱ tsitsi vehe ñuhu nu nyaá Nyoo. Tan catyí tsi tyehen tsihin tsa utsa ángel can: \p ―Cu̱acoyo ndo tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ndahá ndo juvin sɨquɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, tyin Nyoo cua tatsi tuñi ra tsi ñi ―catyí ndusu can. \p \v 2 Tacan tan tsaha̱n iin ángel can tsicoyo̱ ra tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra sɨquɨ nyɨvɨ tsa nyaá tuñi quɨtɨ caquiñi can tan jacahnú ñi tsitoho tɨ. Tan quita̱ nu caahvi xaan tan uhvi xaan tsi ñi. \p \v 3 Tacan tan coyo̱ tsa tsinu uvi ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra nu ndutya ñuhu. Tan ndutya ñuhu can nanduvi̱ tsi nɨñɨ tumaa nɨñɨ ndɨyɨ, tan tandɨhɨ tsa nyito tsa iyó tsitsi ndutya ñuhu can tsihi̱ tsi. \p \v 4 Tacan tan coyo̱ tsa tsinu uñi ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra nu yutya nahnu tan nu ndohyo tan nanduvi̱ tsi nɨñɨ. \v 5 Tacan tan tsiñi̱ yu tsa caahán ángel cuenda ndutya tan catyí ra: \p ―Jutu Mañi yu, yooho vaha xaan un tyin tatsí tuñi un tsi nyɨvɨ tyehen. Jutu Mañi yu, Nyoo ii cuví un tyin nda nu quitsaha̱ tandɨhɨ tan nda cuenda vityin tacan ñi iyó maa un. \v 6 Tatsí tuñi un tsi ñi tyin maa ñi tsatɨ̱ ñi nɨñɨ nyɨvɨ yɨhɨ̱ cuenda un tan nɨñɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu un. Tan vityin yooho tumaa tsa jacohó un nɨñɨ tsi ñi tyin tacan taahán maa tsi tsi ñi ―catyí ángel can. \p \v 7 Tan tsiñi̱ tucu yu nacaha̱n inga ndusu ityi nu nyaá altar Nyoo tan catyí tsi tyehen: \p ―Nditsa, Nyoo, Jutu Mañi yu, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi, vityin tsa tatsí tuñi un tsi nyɨvɨ tsihin tsa nditsa tan tsihin tsandaa ―catyí ndusu can. \p \v 8 Tan coyo̱ tsa tsinu cumi ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra nu ñicanyii. Tacan tan tsicoo̱ ndatu tsi ñicanyii can tsa cahmi tsi tsi nyɨvɨ tsihin ñuhu̱ tsi. \v 9 Tan tandɨhɨ nyɨvɨ ndasɨ xaan cayu̱ ñi jaha̱ ñicanyii can. Maa tyin vasu ndi maa tacan taha̱n ñi, ña nasama̱ ñi cuhva tsicoo̱ ñi, tan ndi ña jacahnu̱ ñi tsi Nyoo. Tan caha̱n ñi ndavaha ñi sɨquɨ Nyoo, ra tsa jaquitsi̱ tundoho can sɨquɨ ñi. \p \v 10 Tan coyo̱ tsa tsinu uhun ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra sɨquɨ tyayu quɨtɨ caquiñi can. Tan ndunaa̱ nu ndacá ñaha tɨ. Tan nyɨvɨ cuenda tɨ, nda cuanda tsatsi̱ yɨhɨ ñi yaa ñi tsa cuenda tsa nyehé xaan ñi tsa uhvi. \v 11 Maa tyin vasu ndi maa tacan cuvi̱, ña jandɨhɨ̱ ñi tsa javahá ñi tsa ña vaha. Tan caha̱n ñi ndavaha ñi sɨquɨ Nyoo, ra nyaá andɨvɨ, tsa cuenda tsa uhvi nu caahvi ñi. \p \v 12 Tan coyo̱ tsa tsinu iñu ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra nu yutya Eufrates cahnu. Tan ndoco̱ ndutya can tyin tacan tan nuña ityi nu cua yaha ra rey tsa quee ityi nu caná ñicanyii naha ra. \v 13 Tacan tan nyehe̱ yu quita̱ tatyi ña vaha tsa caá tumaa caá sahva yuhu tsa intuhun intuhun quɨtɨ. Iin can quita̱ yuhu quɨtɨ caquiñi, inga can quita̱ yuhu coo xaan tsa iyó ndaha inga can quita̱ yuhu tsa cuví ndusu yuhu vatya. \v 14 Tatyi ña vaha can cuví tatyi nu ña vaha, tan nahnu tsa nyityi javahá nahnu. Quitá nahnu, jandu iín nahnu tandɨhɨ rey tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, tyin cañi tahan ra naha quɨvɨ tsaa quɨvɨ janaha Nyoo tyin iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi ra. \v 15 Tan catyí ra Cristo: \p ―Nye̱he ndo tyin tsa vatsí yu tumaa vatsí iin ñasuhu tyin iin ñasuhu sana iñi ndo tan quɨhvɨ́ ra tsitsi vehe ndo tacan yuhu. Sɨɨ xaan cua cuvi tsi nyɨvɨ ndatú quɨvɨ quitsi yu tan tsa iyó vaha jahma ñi tyin quɨvɨ cua tsaa yu ña cua nducahan nuu ñi tyin ña tandɨɨ ñi ―catyí ra Cristo. \p \v 16 Tan cua ndu iin ra cuví rey naha ra nu nañí Armagedón tsihin yuhu hebreo. \p \v 17 Tan coyo̱ tsa tsinu utsa ángel can tsa yɨhɨ́ tsitsi coho ra nu tatyi, tacan tan quita̱ iin ndusu nu nyaá tyayu Nyoo tsitsi vehe ñuhu tsa nyaá nda andɨvɨ. Cana̱ tsaa tsi tan catyí tsi: \p ―Tsa iyó vaha vityin. \p \v 18 Tacan tan vaa ña maa cuví tan caahán savi tan cañí tatsa. Tan ñihi xaan taa̱n nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan ña tuhvá maa taán tacan tsa ndi quitsaha̱ iyó nyɨvɨ nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 19 Tan uñi nu ndata̱ ñuu cahnu Babilonia can, jaha̱ tsa taa̱n. Tan tandɨhɨ ca ñuu tsa cayucu̱ nu ñuhu ñayɨvɨ tanɨ̱ tsi. Nyoo ña naa̱ maa iñi ra tsa javaha̱ nyɨvɨ Babilonia. Yacan cuenda janyehe̱ xaan ra tundoho tsi ñi. \v 20 Tandɨhɨ maa ñuhu tsa iyó tsitsi ndutya ñuhu tan tandɨhɨ yucu, tandɨhɨ maa tsi tsinaa̱. \v 21 Tan cucoyo̱ cuaha yuu savi nahnu xaan tsa quee̱ andɨvɨ sɨquɨ nyɨvɨ. Vee xaan tsi. Tumaa vee uvi xico kilu, tacan vee tsa intuhun intuhun yuu savi can. Tan nyɨvɨ caha̱n ñi ndavaha ñi sɨquɨ Nyoo tsa cuenda tundoho yuu savi can, tyin cuví tsi iin tundoho cahnu xaan tsa cuenda ñi. \c 17 \s1 Nu cua tatsi tuñi Nyoo tsi ñuu ña vaha \p \v 1 Tacan tan quita̱ iin ángel tsitsi tsa utsa ra tsa ndahá coho can naha ra, natuhva̱ ra nu nyaá yu, tan catyí ra tsihin yu: \p ―Na̱ha tyin janaha yu tsi un nácaa cua cutuñi ñaha ña vaha tsa tsicá nuu tsihin rayɨɨ, ña tsa nyaá nu ndutya cuaha. \v 2 Tyin ra cuví rey nu ñuhu ñayɨvɨ tsicoo̱ ra naha tsihin ña, tan tsa cuenda ña tɨvɨ̱ tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ―catyí ra tsihin yu. \p \v 3 Tacan tan nyehe̱ yu iin tsa janaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsi yu, tan tsindaca̱ ángel can tsi yu nu tsɨquɨ nu nduve maa nyɨvɨ iyó, tan juvin ñi ican nyehe̱ yu iin ñaha yosó iin quɨtɨ cuaaha caquiñi. Nyecú sɨvɨ tsa caahán ndavaha ñi tsi Nyoo tsi tɨ. Iyó utsa jiñi tɨ tan utsi ndɨquɨ tɨ. \v 4 Tan ñaha can nditsí ña jahma tijinda tan cuaaha. Tan cuaha xaan xuhun cuaan iñi tsi ña, tan yuu vaha, tan perla. Tan ndahá ña iin taza xuhun cuaan tsitú tsihin tsa ña vaha tan tsa caquiñi tsa javahá ña. \v 5 Tan nyaá iin sɨvɨ tsa cuví iin tuhun xeehe tsa ña cutuñí iñi nyɨvɨ nutyaan ña. Tan catyí can tyehen: “Ñaha ihya cuví ñuu Babilonia cahnu, sɨhɨ tandɨhɨ ñiñaha tsa tsicá nuu tsihin rayɨɨ tan sɨhɨ tandɨhɨ tsa ña vaha tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ.” \v 6 Tacan tan nyehe̱ yu tyin tsiñí ñaha can jaha̱ tsa tsihi̱ ña nɨñɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo, ñi tsa tsihi̱ tsa cuenda tsa caha̱n ñi tuhun ra Jesús. Tsa nyehe̱ yu tsi ña, iyo xaan cuñi̱ yu. \v 7 Tacan tan catyí ángel can tsihin yu: \p ―¿Nacuenda iyo xaan cuñí un? Cua jacoto yu tsi un náa cuñí tsi catyí tuhun xeehe ñaha ihya tan quɨtɨ caquiñi tsa yosó ña, quɨtɨ tsa iyó utsa jiñi tan utsi ndɨquɨ. \v 8 Quɨtɨ caquiñi tsa nyehe̱ un can, juvin tɨ cuví quɨtɨ tsa tsicoo̱ tan vityin nduve ca tɨ iyó. Maa tyin cua quita tɨ tsitsi yavi cunu tsa nduve nu tsindɨhɨ. Ican nyií tɨ tsa ndi cumañi ca cuhun tɨ nu cua cundɨhɨ cuii tɨ. Nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, ñi tsa nduve sɨvɨ nyaá nu libru Nyoo nda quɨvɨ tsinu̱ ñuhu ñayɨvɨ, iyo xaan cua cuñi ñi nyehe ñi tsi quɨtɨ can. Libru can catyí yóo nyɨvɨ cua coo cuii. \p \v 9 ’Tuhun ihya cuñí tsi tsa cutuñi iñi yo itsi: Tsa utsa jiñi quɨtɨ can cuñí tsi catyi tsa utsa yucu tsa nyaá ñaha can nuu. \v 10 Tan juvin ñi cuñí tucu tsi catyi can utsa rey. Uhun ra naha tsa yaha̱ tsindaca̱ ñaha ra naha. Tan tsa tsinu iñu rey ndacá ñaha ra vityin. Tan ra tsa tsinu utsa ndi cumañi cundaca ñaha ra. Quɨvɨ quitsi ra, ña naha cua cundaca ñaha ra. \v 11 Tan quɨtɨ caquiñi tsa tsicoo̱ tan vityin nduve ca tɨ iyó, juvin tɨ cuvi̱ iin rey tsitsi tsa utsa taahan rey can, tan cua cuvi tucu tɨ rey tsa tsinu una. Tsa yaha cundaca ñaha nyico tɨ, tacan tan cua cuhun tɨ nu cua cundɨhɨ cuii tɨ. \p \v 12 ’Tan tsa utsi ndɨquɨ tsa nyehe̱ un can, cuñí tsi catyi utsi rey tsa ndi cumañi cundaca ñaha. Cua coo ndatu tsi ra naha tsa cundaca ñaha ra naha iin ora, iin caa ñi tsihin quɨtɨ caquiñi can. \v 13 Tsa utsi rey can inducu ñi cua caca iñi ra naha. Tan cua nacuhva ra naha tunyee iñi tsa iyó tsi ra naha tsi quɨtɨ caquiñi can. Tan tandɨhɨ ndatu tsa iyó tsi ra naha cua nacuhva ra naha tsi tɨ. \v 14 Tan cua cañi tahan ra naha tsihin ra Mbee Ticatyi Luhlu. Maa tyin ra Mbee can, cua jaha canaa ra tsi ra naha. Tyin juvin ra yɨhɨ́ ndaha tsi tandɨhɨ ra ndacá ñaha. Tan yɨhɨ́ ndaha tucu ra tsi tandɨhɨ ra cuví rey naha ra. Tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra, maa Nyoo cana̱ tsi ñi tan nacatsi̱ ra tsi ñi. Tan nɨɨ xaan cuñí ñi nyicún ñi tsi ra. \p \v 15 Tan catyí tucu ángel can tsihin yu: \p ―Ndutya cuaha tsa nyehe̱ un can, nu nyaá ñaha tsicá nuu can, yacan cuví nyɨvɨ iyó tandɨhɨ ñuu nyihi tan ñuu nahnu, ñi caahán sɨɨn sɨɨn yuhu. \v 16 Rey tsa cuví tsa utsi ndɨquɨ quɨtɨ caquiñi tsa nyehe̱ un can, ndasɨ cua cuñi ra naha nyehe ra naha tsi ñaha tsicá nuu can. Cua nacoo ihñi ra naha tsi ña. Tan cua jatandɨɨ ra naha tsi ña; tan cua catsi ra naha cuñu ñuhu ña. Tan cua cahmi ra naha tsi ña. \v 17 Tyin Nyoo tsaha̱ ra tsa caca iñi rey can naha ra tyin javaha ra naha cuhva cuñí maa Nyoo. Tyin iin ñi cuhva cua caca iñi ra naha, tan cua cuhva ra naha ndatu tsi quɨtɨ caquiñi can tsa cundaca ñaha tɨ tumaa rey nda cuanda cundaa tuhun caahán maa Nyoo. \v 18 Ñaha tsa nyehe̱ un can, juvin ña cuví ñuu cahnu tsa ndacá ñaha tsi tandɨhɨ ra cuví rey nu ñuhu ñayɨvɨ. \c 18 \s1 Nu naá ñuu Babilonia \p \v 1 Tsa yaha̱ yacan tan nyehe̱ yu quee̱ inga ángel ityi andɨvɨ tan iyó xaan tunyee iñi tsi ra. Tan ndunditsi̱n ñuhu ñayɨvɨ jaha̱ tsa nditsin ra. \v 2 Tan cana̱ tsaa ra tsihin tsa ñihi ndusu ra, tan catyí ra: \p ―Tsa tsindɨhɨ̱ nuu ñuu Babilonia cahnu. Nanduvi̱ tsi nu iyó tatyi ña vaha, vehe tandɨhɨ nuu tatyi ña vaha, tan taca saa ña vaha tsa ña taahán iñi nyɨvɨ. \v 3 Tyin tandɨhɨ nyɨvɨ tɨvɨ̱ ñi tsa cuenda cuatyi javahá ñuu Babilonia can. Ra cuví rey nu ñuhu ñayɨvɨ naha ra tumaa tsa tsicoo̱ ra naha tsihin ñaha tsa cuví ñuu Babilonia can. Javaha̱ ra naha cuatyi tsihin ña. Tan nyɨvɨ ñuhu ñayɨvɨ nducuca̱ ñi tsihin tsa cuaha xaan tsa yahvi tsa jata̱ nyɨvɨ ñuu can. \p \v 4 Tacan tan tsiñi̱ yu ndusu Nyoo ityi andɨvɨ, tan catyí tsi: \p ―Qui̱ta ndo ñuu ihya, nyooho tsa cuví nyɨvɨ yu, ña cutahan ndo tsihin nyɨvɨ ihya tan ña javaha ndo cuatyi tumaa javahá ñi cuatyi, tyin tacan tan ña nyehe ndo tundoho tumaa nyehé maa ñi. \v 5 Tyin tsa canyií tucuɨtɨ cuatyi nyɨvɨ iyó ñuu can, nda cuanda tsaa̱ can nu nyaá yu. Tan ñuhú iñi yu tsa ña vaha javahá ñi. \v 6 Cu̱hva ndo juvin ñi maa tsa tsaha̱ ñi tsi inga nyɨvɨ tsi ñi; cu̱hva ndo uvi ca tsaha sɨquɨ tsa javaha̱ ñi. Tacan janyehe ndo tundoho tsi ñi. Cu̱hva ndo tundoho nyehe ñi tsa ñihi uvi ca tsaha tan ñavin ca tsa tsaha̱ maa ñi tsi inga nyɨvɨ. \v 7 Yacan cuenda cu̱hva ndo tsa iyo xaan tahan ñi tsihin tundoho nyehe ñi jaha ndo. Tahan ñi cuhva tsa jacahnu̱ xaan ñi tsi ñi tan cusɨɨ̱ xaan iñi ñi juvin cuhva can janyehe ndo tundoho tsi ñi. Tyin tsicá iñi tsitsi añima ñi: “Ihya nyecú yo tumaa iin reina. Ñavin ñaha ndaahvi cuví yo, tan ndi ña cua nyehe yo tundoho”, cuñí ñi, tsicá iñi ñi. \v 8 Yacan cuenda iin quɨvɨ ñi cua quitsi tundoho sɨquɨ ñuu can, cua quitsi tuhun tsiihí, tucuiihya iñi, tama, tan cua cayu tsi tsihin ñuhu̱. Tyin yuhu iyó xaan tunyee iñi tsi yu tsa cuví yu Nyoo, Jutu ndo tan maa yu cua tatsi tuñi tsi nyɨvɨ ñuu can ―catyí Nyoo. \p \v 9 Ra cuví rey nu ñuhu ñayɨvɨ ihya tumaa tsa tsicoo̱ ra naha tsihin ñaha tsa cuví ñuu can, cua vacu xaan ra naha, tan cuiihya cua cuñi ra naha na nyehe ra naha yuhma tsa cayu ñuu can. \v 10 Tan tsa cuenda tsa yuuhví ra naha tundoho can, nda sava ñi cua cunyecu ra naha. Tan cua catyi ra naha: \p ―¡Ndahvi yooho, ñuu cahnu Babilonia, ñuu tsa tsicoo̱ cuaha tunyee iñi tsi! Tyin iin yaha ñi tsaa̱ tundoho nyehé un ―cua catyi ra naha. \p \v 11 Tan ra tsa xicó ndaha tyiñu naha ra, juvin ñi cua vacu xaan ra naha tan cuiihya cua cuñi ra naha tsa cuenda ñuu can. Tyin yoñi ca cua jata tsa xico ra naha. \v 12 Tyin xicó ra naha xuhun cuaan, xuhun cuitsin, yuu sɨɨ caá, perla, jahma linu, jahma seda, tan jahma tijinda cuaaha. Tan xicó tucu ra naha tandɨhɨ nuu vitu tami tan náa ndɨhɨ tsa tsinu̱ tsihin yɨquɨ nuu landa, tan vitu sɨɨ caá, tan caa tsa cuví bronce, tan caa tsa cuví hierro, tan yuu tsa cuví mármol. \v 13 Tan xicó tucu ra naha canela, náa ndɨhɨ ca yucu tsa quɨhvɨ́ tsihin tsa tsatsí yo, tan tsa tami tumaa cutu, tumaa mirra, tan tumaa ndutya tami. Tan xicó tucu ra naha vinu, acetye, yutyi paan vaha, tan trigu. Tan juvin ñi xicó tucu ra naha quɨtɨ cuenda carga, tan mbee, cuayu, carreta, tan nda cuanda nyɨvɨ tsa cuví musu tan xicó ra naha. \v 14 Tan catyi ra naha tsihin nyɨvɨ ñuu can tyehen: \p ―Nduve ca tsa sɨɨ caá tsa tsicoo̱ tsi un, tsa taahán xaan iñi un. Tan tsa tsindɨhɨ̱ tandɨhɨ tsa cuca un. Tan ña cua ñihi ca maa un tandɨhɨ yacan ―catyí ra naha. \p \v 15 Ra tsa xicó tandɨhɨ can, nducuca̱ ra naha tsa cuenda tsa jata̱ nyɨvɨ ñuu Babilonia can tsa xicó ra naha. Nda sava cua cunyecu ra naha tsa cuenda tsa yuuhví ra naha tsa cua nyehe nyɨvɨ can tundoho. Tan cua vacu xaan ra naha tan cuiihya cua cuñi ra naha. \v 16 Tan cua catyi ra naha: \p ―¡Ndahvi ñuu cahnu can! Cuvi̱ tsi tumaa iin ñaha tsa nditsí jahma linu, jahma tijinda cuaaha. Tan cucutú ña tsihin xuhun cuaan, tan yuu sɨɨ caá tan perla. \v 17 ¡Tan iin yaha ñi ndɨhɨ̱ tsa cuca xaan can! ―cua catyi ra xicó can naha ra. \p Tan tandɨhɨ ra cuví capitán tsa jacacá yutun ndoo nu ndutya, tsihin nyɨvɨ yucú tsitsi can tan tandɨhɨ ra jahá tyiñu nu ndutya ñuhu naha ra, nda sava cua ndoo ñi. \v 18 Tan tsa cua nyehe ñi yuhma tsa cayú ñuu can, cua cana tsaa ñi, tan cua catyi ñi: \p ―¿Náa inga ñuu tsicoo̱ tumaa ñuu cahnu ihya? Nduve ―cua catyi ñi. \p \v 19 Tan cua coso ñi nyaca jiñi ñi, tan cua vacu xaan ñi. Tan cuiihya cua cuñi ñi, cua cana tsaa ñi, tan cua catyi ñi: \p ―¡Ndahvi ñuu cahnu can! Tyin tsihin tsa cuca tsi tan nducuca̱ tandɨhɨ yoo tsa tsicá nuu nu ndutya ñuhu tsihin yutun ndoo. ¡Tan vityin iin yaha ñi naa̱ tsi! ―cua catyi ñi. \p \v 20 Maa tyin nyooho cu̱sɨɨ iñi ndo nyehe ndo tsa taahán ñuu can, nyooho tsa iyó andɨvɨ, tan nyooho ra tsicá tyiñu ra Cristo tan nyooho ra cuví ndusu yuhu Nyoo, tan tandɨhɨ ca nyooho tsa yɨhɨ́ cuenda Nyoo. Cu̱sɨɨ iñi ndo tyin tsa cuenda tsa javaha̱ ñi tsa ña vaha tsihin ndo tan tatsí tuñi Nyoo tsi ñi. \p \v 21 Tacan tan iin ángel tsa iyó xaan tunyee iñi tsi, cañihi̱ ra iin yuu tsa caá tumaa caá iin yoso cahnu xaan, tan jacuhu̱n ra can tsitsi ndutya ñuhu, tan catyí ra: \p ―Tyehen cua cundɨhɨ nuu ñuu Babilonia cahnu. Tan ndi iin tsaha ca tan ña cua nyehe ca ndo itsi. \v 22 Yoñi ca cua cata yaa tsitsi ñuu can, tan yoñi ca cua javacu arpa, tan yoñi ca cua tɨvɨ tiyoo, tan ndi caa. Tan ndi ña cua coo ca ra jahá tyiñu náa ndɨhɨ ca tyiñu. Tan ndi ña cua cucayu ca molino. \v 23 Tan ndi ñuhu̱ tyuma, tan ña cua cayu ca tsitsi ñuu can. Ndi ña cua cuñi ca yo ndusu nyɨvɨ nu iyó vico tindaha. Tacan cua cuvi vasu ndi maa ra xico̱ tsa tsicoo̱ ñuu can naha ra, cahnu xaan tunyee iñi tsicoo̱ tsi ra naha, tan jandavi̱ ñaha xaan nyɨvɨ iyó ñuu can tsi tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin tuhun tasɨ. \p \v 24 Tyin cuaha xaan nɨñɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo canyií tsitsi ñuu can tyin tsahñi̱ ñi tsi ra naha. Tan canyií tucu nɨñɨ inga ca nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo, tan nɨñɨ tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsahñi̱ nyɨvɨ nanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. \c 19 \p \v 1 Tsa yaha̱ yacan, tan tsiñi̱ yu ndusu nyɨvɨ cuaha ityi andɨvɨ. Tan catyí ñi: \q1 ¡Cahnu xaan cuví Nyoo! Jutu Mañi yo, Nyoo cuví ra ra jacacú tsi yo. Tan tsi maa ra taahán tsi jacahnu yo, tyin iyó xaan tunyee iñi tsi ra. \q1 \v 2 Tyin tsihin tsa vaha tan tsandaa tan tsa nditsa jacutuñí ra. \q1 Tatsi̱ tuñi ra tsi ñaha tsicá nuu tsa cuví ñuu Babilonia \q1 tsa jatɨvɨ̱ xaan tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin tsa caquiñi tsa javaha̱ ña tsihin ñi. \q1 Tan tatsi̱ tuñi ra tsi ña tsa cuenda tsa tsahñi̱ ña tsi nyɨvɨ jahá tyiñu tyiñu ra. \p \v 3 Tan catyí ñi inga tsaha: \p ―¡Cahnu xaan cuví Nyoo! Yuhma tsa cayú ña, ña cua cundɨhɨ maa tsa ndaa tsi ityi sɨquɨ ―catyí ñi. \p \v 4 Tan tsa oco cumi ra tsahnu tan tsa cumi tsa nyito tsa nyecú nu nyaá tyayu Nyoo, tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra naha nda nu ñuhu. Tan jacahnu̱ ra naha tsi Nyoo nu nyaá ra nu tyayu ra. Tan catyí ra naha: \p ―¡Cahnu xaan cuví Nyoo! ¡Na cuvi tsi tacan! ―catyí ra naha. \p \v 5 Tan nu nyaá tyayu Nyoo, nacaha̱n iin ndusu, tan catyí tsi: \q1 Ja̱cahnu ndo tsi Nyoo Jutu yo \q1 tandɨhɨ nyooho tsa jahá tyiñu tyiñu ra, \q1 tan tyaá yahvi ndo tsi ra, nyooho nyɨvɨ nyihi tan nyɨvɨ tsahnu. \s1 Nu iyó vico tindaha ra Mbee Ticatyi Luhlu tan nyɨvɨ tsinú iñi tsi ra \p \v 6 Tan tsiñi̱ tucu yu ndusu tumaa cuví nu cuaha xaan nyɨvɨ yucú, o tumaa ndusu nu cuaha xaan yutya o tsa ñihi xaan caahán savi. Tan catyí tsi: \q1 ¡Cahnu xaan cuví Nyoo Jutu yo, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi! Tyin tsa quitsaha̱ ndacá ñaha ra. \q1 \v 7 Na cusɨɨ iñi yo tan na cutu yo tsihin tsa sɨɨ. Na jacahnu yo tsi ra, \q1 Tyin tsa tsaa̱ cuhva tsa coo yo vico tindaha ra Mbee Ticatyi Luhlu. \q1 Tan yoo cua cuvi yo tumaa ñasɨɨhɨ ra, tan ndatú yo quɨvɨ tindaha yo tsihin ra. \q1 \v 8 Tyin tsa ñihi̱ ndatu yo tsa cunditsi yo jahma cuitsin tsa ña nyahyu ca tsa cuví jahma linu. \m Tyin jahma linu can cuñí tsi catyi tsa vaha tsa javahá nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. \p \v 9 Tacan tan quitsaha̱ catyí ángel can tsihin yu: \p ―Tya̱a tyehen nu tutu: “¡Sɨɨ xaan cuvi tsi nyɨvɨ tsa cua cuhun nu tindaha ra Mbee Ticatyi Luhlu!” \p Tan catyí tucu ra tyehen: \p ―Tuhun ihya cuví tuhun nditsa Nyoo ―catyí ra tsihin yu. \p \v 10 Tacan tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ yu nuu ángel Nyoo can tsa cua jacahnu yu tsi ra. Maa tyin catyí ra tsihin yu: \p ―Ña ja̱cahnu un tsi yuhu, tyin yuhu musu Nyoo ñi cuví tucu yu tumaa yooho, tan tumaa tandɨhɨ ra yañi un tsa tsinú iñi tuhun nditsa tsa caha̱n ra Jesucristo. Tsi Nyoo taahán tsi jacahnu yo ―catyí ra tsihin yu. \p Tyin tsa caha̱n ra Jesús, yacan cuví tsa jandu iín iñi tsi ra cuví ndusu yuhu ra, ra tsahá cuenda tuhun caahán Nyoo tsihin yo. \s1 Nu nyehe̱ ra Juan tsi ra tsa yosó cuayu cuitsin \p \v 11 Tacan tan nyehe̱ yu ticohó andɨvɨ. Tacan tan quituvi̱ iin cuayu cuitsin. Tan ra yosó tsi tɨ nañí ra Ra Nditsa Tsa Nɨɨ Iñi Jahá Tyiñu Tyiñu Nyoo. Tyin tsihin tsa ndaa jacutuñí ra tsi nyɨvɨ, tan ndaa javahá ra tsa cañí tahan ra. \v 12 Tan tumaa caá nu cayú ñuhu̱, tacan caá tinuu ra. Tan cuaha xaan corona yɨhɨ́ jiñi ra. Tan intuhun ñi maa ra tsitó iin sɨvɨ tsa nyaá tsi ra. \v 13 Tan nditsí ra jahma cahyɨ̱ tsihin nɨñɨ. Tan nañí ra Tuhun Nyoo. \v 14 Tan nyicún andaru andɨvɨ tsi ra, nditsí ra naha jahma vaha tsa cuví linu, cuitsin tsi tan ña nyahyu tsi. Tan yosó ra naha cuayu cuitsin. \v 15 Tan quitá iin mityi xaan yuhu ra, yacan cuví Tuhun Nyoo; tsihin yacan cua jañicueehe ra tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan ñihi cua cundaca ñaha ra tsi ñi tsihin tatun tsa cuví caa. Cua tatsi tuñi ra tsi ñi tumaa javahá ra tavá ndutya yucu vixi tsa cuví uva tsihin tsaha ra. Tan cua jacoho ra vinu tsa tsinú tsihin uva tsi ñi, tsehe cuñí tsi catyi tyin cuxaán Nyoo tsihin ñi tan cua tatsi tuñi ra tsi ñi tyin tsahá xaan ñi tɨsɨhɨ tsi Nyoo, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi. \v 16 Nu jahma ra tan nu sɨhɨn ra can nyaá letra tsa catyí tyehen: “Ra ihya cuví ityi nuu tsihin tandɨhɨ rey. Tan juvin ñi ra cuví ityi nuu tsihin tandɨhɨ ra ndacá ñaha naha ra.” \p \v 17 Tacan tan nyehe̱ yu nyaá nyityi inga ángel nu ñicanyii. Tan ñihi xaan cana̱ tsaa ra tsi tandɨhɨ saa tsa ndavá ityi andɨvɨ, tan catyí ra tsihin tɨ naha tɨ: \p ―Nu̱u ndo tan ndu̱ iin ndo tan cuxiñi ndo tsa tsaha̱ Nyoo catsi ndo. \v 18 Cua catsi ndo cuñu ra cuví rey naha ra tan ra cuví ityi nuu tsihin andaru naha ra tsihin tucu ra xaan naha ra. Tan catsi ndo cuñu cuayu tan cuñu ra tsicoso̱ tsi tɨ naha ra. Catsi ndo cuñu tandɨhɨ ra naha, ra iyó tsitoho tan ra nduve tsitoho, tahan ñi nyɨvɨ nyihi tan nyɨvɨ tsahnu ―catyí ra tsihin saa can naha tɨ. \p \v 19 Tacan tan nyehe̱ yu quɨtɨ caquiñi can tsihin ra cuví rey tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ tsihin andaru cuenda ra naha. Ndu ii̱n ra naha tsa cua cañi tahan ra naha tsihin ra yosó cuayu cuitsin can tan andaru cuenda ra. \v 20 Tɨɨ̱n ra yosó cuayu cuitsin can tsi quɨtɨ caquiñi can iin caa ñi tsihin ra cuví ndusu yuhu vatya can, tyin nuu quɨtɨ caquiñi can javaha̱ ra vatya can tsa nyityi, tan tsihin yacan jandavi̱ ñaha ra tsi nyɨvɨ tsa tsaha̱ cunyaa tuñi quɨtɨ caquiñi can, tan tsi ñi jacahnú tsitoho tɨ. Tan jacuhu̱n nyito ra tsi nduvi taahan ra naha nu ñuhu̱ tsa cayú tsihin azufre. \v 21 Tan tandɨhɨ ca ñi tsihi̱ ñi tsihin mityi xaan tsa quitá yuhu ra yosó cuayu cuitsin can. Tan tandɨhɨ maa saa, tsatsi̱ xaan tɨ naha tɨ cuñu ñi. \c 20 \s1 Nu nyehe̱ ra Juan tsa cuenda tsa mil cuiya \p \v 1 Tsa yaha̱ can tan nyehe̱ yu quee̱ iin ángel ityi andɨvɨ, ndahá ra ndaha tucu yuvehe yavi cunu tsa nduve maa nu tsindɨhɨ. Tan ndahá tucu ra iin cadena cahnu. \v 2 Tɨɨ̱n ángel can tsi nu coo xaan tsa iyó ndaha, tsa cuví Coo Tsaahnu can, tan cuví tucu nu ña vaha, tan nañí nu Satanás. Tsahñi̱ ra tsi nu tsihin cadena iin mil cuiya. \v 3 Tan jacuhu̱n ra tsi nu tsitsi yavi cunu xaan can. Nacasɨ̱ ra yuhu yavi can, tan tyaa̱ ra iin sellu yuhu can tyin tacan tan ña jandavi ñaha ca nu tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ, nda yaha mil cuiya. Tsa yaha mil cuiya can, cua ndatsi nyico nu juhva ca quɨvɨ. \p \v 4 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu nyecú cuaha tyayu. Tan nuu can nyecú nyɨvɨ tsa ñihi̱ ndatu tyin tatsi tuñi ñi tsi nyɨvɨ. Tan nyehe̱ tucu yu añima nyɨvɨ tsahnya̱ nyɨvɨ jiñi tsa cuenda tsa caha̱n ñi tuhun Nyoo tsa tsaha̱ cuenda ra Jesús tsi ñi. Nyɨvɨ ihya ña jacahnu̱ ñi tsi quɨtɨ caquiñi can, ndi tsi tsitoho tɨ, tan ndi ña tsaha̱ ñi cunyaa tuñi tɨ nutyaan ñi, tan ndaha ñi. Nyehe̱ yu nandoto̱ ñi can tan tsindaca̱ ñaha ñi tsihin ra Cristo tsitsi tsa mil cuiya can. \v 5 Ñi ihya cuví ñi tsa nandoto̱ tsa jihna ñi. Maa tyin inga ndɨyɨ ña nandoto̱ ñi tyin cua nandoto ñi nda yaha mil cuiya can. \v 6 ¡Sɨɨ xaan cuví tsi ñi tsa nandoto jihna tyin nacatsi̱ Nyoo tsi ñi! Tan ña cua cuhun ñi anyaya nu tatsi tuñi Nyoo añima ña vaha tsa cua cúu nyɨvɨ tsinu uvi tsaha. Tyin cua jaha tyiñu ñi cuenda Nyoo tan cuenda ra Cristo. Cua cuvi ñi tumaa jutu tan cua cundaca ñaha ñi tsihin ra Cristo mil cuiya. \p \v 7 Tsa yaha mil cuiya can, cua ndatsi Satanás nu nyií nu nuuhñí nu. \v 8 Cua quita nu, jandavi ñaha nu tsi nyɨvɨ Gog tan Magog, ñi xaan iñi tsi Nyoo tsa iyó nanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. Cua jandu iin nu tsi andaru ñi can tyin cuhun ra naha cuatyi. Cuaha xaan ra naha, tumaa cuaha nyɨtɨ yuhu ndutya ñuhu. \v 9 Tacan tan nyehe̱ yu quee̱ ra naha nanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan tyasɨ̱ nduvi ra naha nu iyó nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu Jerusalén tsa cuñí xaan Nyoo. Maa tyin Nyoo januu̱ ra ñuhu̱ tsa quee̱ andɨvɨ tan tsahmi̱ tsi tsi tandɨhɨ ra naha. \v 10 Tan nu ña vaha tsa jandavi̱ ñaha tsi ñi, jacuhu̱n Nyoo tsi nu anyaya nu cayú ñuhu̱ tsihin azufre, nu jacuhu̱n ra tsi quɨtɨ caquiñi can tan ndusu yuhu vatya can. Ican cua nyehe nahnu tundoho tacan ñi maa, nduvi tan ñiñu. \s1 Nu cutuñí nyɨvɨ ityi nu nyaá tyayu cuitsin nu nyaá Nyoo \p \v 11 Tacan tan nyehe̱ yu iin tyayu cuitsin cahnu. Tan nyehe̱ yu tsi ra nyaá nuu can. Tan nyehé ra nu naa̱ ñuhu ñayɨvɨ tan andɨvɨ. Tan ña ñihi̱ tsi numaa cava tsi. \v 12 Tan nyehe̱ yu tandɨhɨ añima nyɨvɨ tsihi̱, tahan ñi nyɨvɨ tsahnu tan nyɨvɨ nyihi, nyecú nyityi ñi ityi nuu Nyoo. Tacan tan nuña̱ libru tsa nyaá tandɨhɨ tsa javaha̱ ñi quɨvɨ tsicoo̱ ñi. Tan nuña tucu inga libru nu nyecú sɨvɨ nyɨvɨ tsa cua coo nyito tsihin Nyoo. Ndɨyɨ can cua cutuñi ñi tsa cuenda náa ndɨhɨ ca tsa javaha̱ ñi tsa nyaá nu libru can. \v 13 Tan ndutya ñuhu nacuhva̱ cuenda tsi añima nyɨvɨ tsa tsihi̱ tsa cumí tsi. Tan nu yucú añima nyɨvɨ tsihi̱ tan Tuhun Tsiihí, nacuhva̱ cuenda nahnu añima nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ ndaha nahnu. Tan tandɨhɨ ñi cua tahan ñi nácaa javaha̱ maa ñi. \v 14 Tacan tan Tuhun Tsiihí can tan nu yucú añima nyɨvɨ tsihi̱ can cua jacuhun ndɨhɨ Nyoo nduvi taahan can anyaya cahnu nu cayú ñuhu̱. Tan tsehe cuví tuhun tsiihí tsa tsinu uvi. \v 15 Juvin ñi ican jacuhu̱n ra tsi nyɨvɨ tsa nduve sɨvɨ nyaá nu libru nu nyecú sɨvɨ nyɨvɨ cua coo nyito tsihin Nyoo tacan ñi maa. \c 21 \s1 Nu nyehé ra Juan andɨvɨ tsaa tan ñuhu ñayɨvɨ tsaa \p \v 1 Yaha̱ can tan nyehe̱ yu iin andɨvɨ tsaa tan iin ñuhu ñayɨvɨ tsaa, tyin andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ tsa tsicoo̱ jihna naa̱ tsi. Tan tacan tucu ndutya ñuhu naa̱ tsi. \v 2 Yuhu ra Juan nyehe̱ yu ñuu ii tsa cuví Jerusalén tsaa tsa quee̱ nda nu nyaá Nyoo andɨvɨ, nyehe̱ yu nuu̱ tsi. Tan sɨɨ xaan caá cucutu̱ tsi tumaa cucutú iin ñaha cua tindaha. \v 3 Tan tsiñi̱ yu iin ndusu ñihi tsa quita̱ nda andɨvɨ, tan catyí tsi: \p ―¡Nye̱he jihna! Iyó Nyoo mahñu nyɨvɨ. Cua coo ra tsihin ñi. Maa ñi cua cuvi ñi nyɨvɨ ra. Tan cua cunyaa ra tsihin ñi, tan cua cuvi ra Nyoo cuenda ñi. \v 4 Juvin ñi maa ra cua nacuhva ndutya nuu ñi. Ña cua coo ca tuhun tsiihí tan ndi tucuiihya iñi. Ña cua vacu ca nyɨvɨ tyin ña cua nyehe ca ñi tundoho. Tan ña cua nyehe ca ñi tsa uhvi. Tyin tandɨhɨ tsa tsicoo̱, tsa tsindɨhɨ̱ tsi ―catyí ndusu can. \p \v 5 Tacan tan ra nyaá nu tyayu cahnu can, catyí ra: \p ―Nye̱he jihna. Jandutsaa̱ yu tandɨhɨ maa tsa tsicoo̱. \p Tan catyí tucu ra: \p ―Tya̱a tuhun caahán yu ihya, tyin tuhun nditsa cuví tsi. Cu̱ita iñi tuhun ihya tyin cua cundaa tsi ―catyí ra tsihin yu. \p \v 6 Tsa yaha̱ caha̱n ra yacan tan catyí tucu ra: \p ―Tsa iyó vaha tandɨhɨ vityin. Yuhu cuví ra jihna ñi, tan yuhu cuví ra cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ: tumaa letra A cuví tsi letra jihna ñi tan tumaa letra Z cuví tsi letra nu ndɨhɨ ña. Nyɨvɨ tsa na ityi iñi cua cuhva yu ndutya coho ñi; tuhun ihya cuñí tsi catyi: Ñi cuñí tyaa soho tuhun yu, cua cuhva yu ñayɨvɨ tsa ña cua naa maa coo ñi, tan nduve yahvi tsi cua coo. \v 7 Nyɨvɨ jahá canaa tsi nu ña vaha, cua ñihi ñi tandɨhɨ tsa caahán yu tuhun ihya, tan cua ndoo ñi tsihin can. Tan yuhu cua cuvi yu Nyoo ñi tan maa ñi cua cuvi ñi sehe yu. \v 8 Maa tyin nyɨvɨ yuuhví xaan, ñi ña tsinú iñi, ñi quiñi iyó, ñi tsahñí, ñiñaha tsicá nuu tsihin rayɨɨ, tan rayɨɨ tsicá nuu tsihin ñaha, ñi tasɨ, ñi jacahnú tsitoho, ñi vatya; tandɨhɨ maa nyɨvɨ ihya taahán tsi cuhun ñi anyaya cahnu nu cayú ñuhu̱ tsihin azufre, nu cuví tsa tsinu uvi tuhun tsiihí, nu tatsí tuñi Nyoo añima ña vaha. \s1 Nu nyehé ra Juan nácaa cua cuvi ñuu Jerusalén tsaa \p \v 9 Tacan tan tsitsi tsa utsa ángel tsa ndahá coho tsitú tsihin tundoho, quita̱ iin ra tan natuhva̱ ra nu nyaá yu tan catyí ra: \p ―Co̱hon tsihin yu tan janaha yu nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsi un, ñi tsa cuví tumaa ñasɨɨhɨ ra Mbee Ticatyi Luhlu ―catyí ra tsihin yu. \p \v 10 Tan janaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsi yu tyin tsindaca̱ ángel can tsi yu iin yucu sucun tan cahnu. Tan janaha̱ ra ñuu ii, ñuu Jerusalén cahnu can tsi yu. Juvin ñi cuhva tsa vatsí nuu tsi tsa quee̱ tsi andɨvɨ nu nyaá Nyoo. \v 11 Xiñu xaan ñuu can tsihin tsa sɨɨ caá Nyoo. Xiñu xaan tumaa iin yuu vaha tan sɨɨ caá, tumaa yuu jaspe, tumaa nyehé yo tsa nyaá inga tsiyo tsihin yutyi, tacan caá tsi. \v 12 Nɨɨ canduvi ñuu can nyaá iin cora sucun xaan. Tan iyó utsi uvi yuhu tsi. Tan nyaá nyityi iin ángel tsa intuhun intuhun yuhu can. Tan yuhu can nyecú sɨvɨ tsa utsi uvi sehe ra Israel ra cuví tsii tsaahnu yo naha ra. \v 13 Uñi yuhu cora can nyecú ityi nu caná ñicanyii. Tan uñi tsi nyecú ityi norte. Tan uñi tsi nyecú ityi sur. Tan uñi tsi nyecú ityi nu tyisó ñicanyii. \v 14 Utsi uvi yuu yɨhɨ́ nu cacu̱ tsaha tsi. Tan nuu yuu can nyecú sɨvɨ tsa utsi uvi ra tsa tava̱ tyiñu ra Mbee Ticatyi Luhlu. \p \v 15 Tan ángel tsa caha̱n tsihin yu, ndahá ra iin metru tsa tsinu̱ tsihin xuhun cuaan, tsihin yacan tyihí cuhva ra ñuu can, tan yuhu cora can tan nanɨɨ canduvi cora ñuu can. \v 16 Iyó cumi taahan tutun ñuu can. Tan inducu ñi tsa quiihin tan tsa cañi tsi. Tan tyihi̱ cuhva ángel can ñuu can tsihin metru xuhun cuaan can. Tan quita̱ uvi mil uvi cientu kilómetro. Iin ñi cuhva tsa cañi tan tsa sucun tan tsa quiihin. \v 17 Tacan tan tyihi̱ cuhva ra cora ñuu can. Tan quita̱ uñi xico cumi metru tsa quiihin, tyihi̱ cuhva ra tumaa tyihí cuhva nyɨvɨ. \p \v 18 Tsihin yuu jaspe sama̱ cora ñuu can. Tan maa ñi maa xuhun cuaan cuví ñuu can. Tan caá tsi tumaa caá yutyi tun ndoó vaha tsi. \v 19 Tan tsaha cora can sama̱ tsi tsihin tandɨhɨ ñi nuu yuu sɨɨ caá: yuu tsa jihna ñi cuví jaspe; tsa tsinu uvi cuví zafiro; tsa tsinu uñi cuví ágata; tsa tsinu cumi cuví esmeralda; \v 20 tan tsa tsinu uhun cuví ónice; tsa tsinu iñu cuví cornalina; tsa tsinu utsa cuví crisólito; tsa tsinu una cuví berilo; tsa tsinu ɨɨn cuví topacio; tsa tsinu utsi cuví crisoprasa; tsa tsinu utsi iin cuví jacinto; tan yuu nu ndɨhɨ ña cuví amatista. \v 21 Tsa utsi uvi yuhu cora can tsinú tsi tsihin utsi uvi perla. Intuhun ñi perla cuví tsa intuhun intuhun tsi. Tan nu cuví ityi cahnu ñuu can, maa ñi maa xuhun cuaan cuví tsi, tumaa iin yutyi. Tyin iin yutyi cuví nyehe yo tsa nyaá inga tsiyo tsi tsihin tsi, tacan caá tsi. \p \v 22 Ña nyehé maa yu ndi intuhun vehe ñuhu tsitsi ñuu can, tyin maa Nyoo Jutu yo, ra iyó tandɨhɨ tunyee iñi tsi, tan ra Mbee Ticatyi Luhlu cuví vehe ñuhu ñuu can. \v 23 Ña tsiñí ñuhu tsa jandunditsín ñicanyii ñuu can tan ndi tsa jandunditsín yoo. Tyin juvin ñi maa tsa nditsin Nyoo tan tsa nditsin ra Mbee Ticatyi Luhlu jandunditsín tsitsi ñuu can. \v 24 Tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cacu̱ añima, cua caca nuu ñi nu nditsin can. Tan ra cuví rey nu ñuhu ñayɨvɨ naha ra cua cundaca ra naha tsa cuca ra naha tan tandɨhɨ tsa cahnu cuví ra naha ñuu can. \v 25 Ña cua cundasɨ yuhu cora tsa tsinu cahñi, tan ña cua coo tsacuaa ñuu can. \v 26 Tan tandɨhɨ tsa cuca, tan tsa cahnu, tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ cua tsaa tsi ñuu can. \v 27 Maa tyin ña cua cuvi quɨhvɨ tsa caquiñi, ndi intuhun nyɨvɨ javahá tsa caquiñi, tan ndi ñi vatya. Intuhun ñi maa nyɨvɨ iyó sɨvɨ nu libru ra Mbee Ticatyi Luhlu cua cuvi quɨhvɨ, tan cua coo nyito tsihin ra tacan ñi maa. \c 22 \p \v 1 Tacan tan janaha̱ ángel can iin yutya cuii xaan tsi yu. Ndutya tsa tsahá tsa coo nyito yo cuví. Cuii xaan tsi tumaa cuii iin yutyi vaha. Tan quitá ndutya can nuu nyaá tyayu Nyoo tan nu nyaá ra Mbee Ticatyi Luhlu. \v 2 Mahñu tsitsi ityi cahnu ñuu can tan nduvi tsiyo xiin yutya can, nyecú yutun tsa tsahá tsa coo nyito yo. Tsahá tun naha tun tsɨtɨ tan iin tan iin yoo. Tan tsa iin cuiya tsahá tun naha tun tsɨtɨ utsi uvi tsaha. Tan ndaha numa tun vaha tsi cuví tsi numeri tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. \v 3 Nduve maa tsa ña vaha cua coo ñuu can tyin ican nyaá tyayu Nyoo nu nyaá ra tan cua cundaca ñaha ra tsihin ra Mbee Ticatyi Luhlu. Tan cua jacahnu nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra tsi ra. \v 4 Tan cua nyehe tsihin nuu ñi tsi ra. Tan cua cunyaa sɨvɨ ra nutyaan ñi. \v 5 Ña cua coo ca tsacuaa ican. Tan nyɨvɨ tsa cua coo ican ña tsiñi ñuhu ñuhu̱ candili tsi ñi, ndi ñuhu̱ ñicanyii, tyin Nyoo Jutu yo cua jandunditsin nu cua coo ñi. Tan maa ñi cua cundaca ñaha ñi tsihin ra tacan ñi maa. \s1 Nu janahá tsi tyin tsa cuyatyin quitsi ra Cristo \p \v 6 Tacan tan catyí ángel can tsihin yu: \p ―Tuhun ihya cuví tuhun nditsa, tan cuví cuita iñi un itsi tyin cua cundaa tsi. Maa Nyoo Jutu yo ra caha̱n tsihin ra cuvi̱ ndusu yuhu ra taha̱n tsanaha, juvin ra jacuhu̱n ángel ra, tyin janaha ra tsi nyɨvɨ jahá tyiñu tyiñu ra náa cua cuvi tsa numi ñi ―catyí ra. \p Tan catyí Jutu Mañi yo: \p \v 7 ―¡Tsa cuyatyin quitsi yu! ―catyí ra. \p ¡Sɨɨ xaan cuví tsi nyɨvɨ tsa javahá cuhva caahán tuhun Nyoo tsa nyaá nu libru ihya! \p \v 8 Yuhu ra Juan, tsiñi̱ yu tan nyehe̱ yu tandɨhɨ tuhun ihya. Tsa yaha̱ nyehe̱ yu tan tsiñi̱ yu itsi, tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ yu tsaha ángel tsa janaha̱ itsi tsi yu, tyin jacahnu yu tsi ra. \v 9 Maa tyin catyí ra tsihin yu: \p ―Ña ja̱cahnu un tsi yuhu, tyin yuhu, musu Nyoo ñi cuví yu, tumaa yooho tan tandɨhɨ ca ra yañi un tsa cuví ndusu yuhu Nyoo, tan tumaa tandɨhɨ ca nyɨvɨ tyaá yahvi tuhun nyaá nu libru ihya. Intuhun ñi Nyoo taahán tsi jacahnu yo ―catyí ra tsihin yu. \p \v 10 Tan catyí tucu ra tsihin yu: \p ―Ña tyi̱hi xeehe un tuhun Nyoo tsa nyaá nu libru ihya, tyin tsa yatyin cuii cundaa tsi. \v 11 Maa tyin ja̱ña ndaha tsi nyɨvɨ caquiñi, na javaha maa ñi cuhva cuñí maa ñi. Tan nyɨvɨ iyó cuatyi, na coo ca cuatyi ñi. Maa tyin nyɨvɨ javahá tsa vaha, na jañihi ca ñi javaha ñi tsa vaha. Tan nyɨvɨ tsa jandu ií Nyoo, na cunyicun vaha ca ñi tsi ra ―catyí ra tsihin yu. \p \v 12 Tan Jutu Mañi yo catyí ra: \p ―Nye̱he ndo. Tsa cuyatyin quitsi yu. Tan tyahvi yu tsi intuhun intuhun nyɨvɨ tsa cuenda tsa javahá ñi, a javahá ñi tsa vaha o tsa ña vaha. \v 13 Yuhu cuví ra jihna ñi, tan yuhu cuví ra cua coo nu cua ndɨhɨ quɨvɨ, tsa iyó maa yu nda nu quitsaha̱ tandɨhɨ tan tacan ñi maa cua coo yu nu cua ndɨhɨ tumaa letra A cuví tsi letra jihna ñi tan letra Z cuví tsi letra nu ndɨhɨ ña ―catyí Jutu Mañi yo. \p \v 14 Sɨɨ xaan cuvi tsi nyɨvɨ tsa nacatyá jahma, [ñi janduvahá añima], tyin cua ñihi ñi ndatu catsi ñi tsɨtɨ yutun tsa tsahá tsa coo nyito añima yo. Tan cuví quɨhvɨ ñi yuhu cora ñuu can. \v 15 Maa tyin nyɨvɨ javahá tsa caquiñi, tumaa ñi tasɨ, rayɨɨ tsa tsicá nuu tsihin ñaha tan ñiñaha tsa tsicá nuu tsihin rayɨɨ, tan ñi tsahñí, tan ñi jacahnú tsitoho, tan tandɨhɨ ñi vatya, tan ñi jandaví ñaha; tandɨhɨ maa ñi can, ña cua quɨhvɨ ñi tsitsi ñuu can. \p \v 16 Tan catyí tucu Jutu Mañi yo: \p ―Yuhu ra Jesús, jacuhun yu ángel yu tyin jacoto ra tandɨhɨ tuhun ihya tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu. Yuhu cuví nyɨvɨ tsahnu ra rey David. Tan cuví tucu yu tata ra. Tan cuví tucu yu tiñuu cahnu tsa xiñu xaan, tsa caná tsa naa ca ―catyí ra. \p \v 17 Tatyi Ii Nyoo tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra, ñi tsa cuví tumaa ñasɨɨhɨ ra Mbee Ticatyi Luhlu, catyí ñi tyehen: \p ―Na̱ha ñi, Jutu Mañi yu ―catyí ñi. \p Tan nyɨvɨ tsa tsiñí tuhun ihya, na catyi ndɨhɨ ñi: \p ―Na̱ha. \p Tan nyɨvɨ na ityi iñi tan tandɨhɨ nyɨvɨ cuñí quitsi, na quitsi ñi tan coho ñi ndutya tsa tsahá tsa coo nyito añima yo, tan nduve náa cua tyahvi ñi. \p \v 18 Tan tandɨhɨ nyooho tsa tsiñí tuhun Nyoo tsa nyaá nu libru ihya, cuñí yu catyi yu tsehe tsihin ndo: Nyɨvɨ tsa cua janducuaha ca tuhun ihya, Nyoo cua janducuaha ca ra tundoho tsa nyaá nu libru ihya sɨquɨ ñi. \v 19 Tan nyɨvɨ tsa cua quinyaa juhva tuhun Nyoo tsa nyaá nu libru ihya, Nyoo cua quinyaa ra tsa taahán tsi tsi ñi tsa nyaá nu libru tsa caahán yóo nyɨvɨ cua coo nyito, tan ña cua cuhva ca ra coo ñi ñuu ii. Tan ña cua ñihi ñi tsa vaha tsa caahán libru ihya tuhun. \v 20 Tan Jutu Mañi yo, ra tsa tsahá cuenda tuhun ihya catyí ra tyehen: \p ―Tsa nditsa tyin tsa cuyatyin quitsi yu ―catyí ra. \p Tan yuhu catyí yu: \p ―Na cuvi tsi tacan. Na̱ha ñi, Jutu Mañi yu, Jesús ―catyí yu. \p \v 21 Na naquihin tandɨhɨ ndo tsa vaha tsa tsahá Jutu Mañi yo Jesucristo tsi yo. \p Tan na cuvi tsi tacan ñi.