\id ACT  
\h Los Hechos 
\toc1 Tyiñu Tsa Javaha̱ Ra Apóstol: Ra Tsa Tava̱ Tyiñu Ra Jesucristo 
\toc2 Los Hechos 
\toc3 Hch. 
\mt1 Tyiñu Tsa Javaha̱ Ra Apóstol: Ra Tsa Tava̱ Tyiñu Ra Jesucristo 
\c 1  
\s1 Nu catyí ra Jesús tyin cua quitsi Tatyi Ii Nyoo 
\p  
\v 1 Yooho Teófilo, quɨvɨ tsa jacuhu̱n yu tutu tsa jihna ñi can tsi un, tyaa̱ yu tandɨhɨ tsa quitsaha̱ javahá ra Jesús tan tandɨhɨ tsa jacuaha̱ ra nda quɨvɨ jihna ñi,  
\v 2 tan nda quɨvɨ nandaa̱ ra andɨvɨ. Tan tsa ndi cumañi ca nandaa ra andɨvɨ, nacatsi̱ ra tsi ra apóstol cuenda ra. Tan tsihin tunyee iñi Tatyi Ii Nyoo tava̱ tyiñu ra tsi ra naha tyin caca ra naha tyiñu ra.  
\v 3 Tan cuaha xaan tundoho nyehe̱ ra Jesús tan tsihi̱ ra. Tan tsa yaha̱ tsa tsihi̱ ra, nandoto̱ ra tan quituvi̱ ra nu yucú ra tsa tava̱ tyiñu ra. Tan tsitsi tsa uvi xico quɨvɨ, cuaha xaan tsaha quituvi̱ ra nu yucú ra naha, tyin na coto ra naha tyin nditsa tsa nyito ra. Tan caha̱n ra Jesús tsihin ra naha nácaa ndacá ñaha Nyoo tsi yo. 
\p  
\v 4 Tsa ndi nyií ra Jesús tsihin ra naha, tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Ña cua quita ndo Jerusalén ihya, nda cuanda naquihin ndo tsa catyi̱ Jutu yu tyin cuhva ra tsi ndo, tumaa tsa caha̱n yu tsihin ndo quɨvɨ can.  
\v 5 Nditsa tyin tsihin ndutya jacoondutya̱ ra Juan tsi nyɨvɨ. Maa tyin nyooho ña cuaha ca quɨvɨ tan coondutya ndo tsihin Tatyi Ii Nyoo ―catyí ra Jesús tsihin ra naha. 
\s1 Nu nandaa̱ ra Jesús andɨvɨ 
\p  
\v 6 Tsa ndu ii̱n ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tan tsica̱ tuhun ra naha tsi ra tan catyí ra naha: 
\p ―Jutu Mañi yu, ¿a vityin ñi cua jacacu un tsi ñuu Israel ihya tsa ña cua cundaca ñaha ca ra ñuu Roma tsi yo? ―catyí ra naha. 
\p  
\v 7 Tan nacaha̱n ra Jesús tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Ña taahán tsi coto nyooho ndáa quɨvɨ cua cuvi tsa cua javaha Nyoo Jutu yo. Intuhun ñi maa ra cua cahan ama cua cuvi tsi.  
\v 8 Tyin quɨvɨ tsa cua quitsi Tatyi Ii Nyoo sɨquɨ ndo cua naquihin ndo tunyee iñi ra, tan cua quita ndo tan cua cahan ndo tuhun yu ñuu Jerusalén ihya tan tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Judea tan Samaria, tan nda cuanda nanɨɨ cahnu ñuhu ñayɨvɨ ―catyí ra Jesús tsihin ra naha. 
\p  
\v 9 Tan tsa yaha̱ tsa caha̱n ra Jesús tuhun ihya, tan tsitsi tsa nyehé ra naha tsi ra, nandaa̱ ra andɨvɨ, tan quɨhvɨ̱ ra tsitsi vico. Tacan tan ña nyehe̱ ca ra naha tsi ra.  
\v 10 Tan cuhva tsa nyehé ndaá ra naha andɨvɨ, quituvi̱ uvi taahan ángel Nyoo tsa nditsí jahma cuitsin yatyin ñi nu nyecú ra naha.  
\v 11 Tan catyí ángel can naha ra tsihin ra tava̱ tyiñu ra Jesús: 
\p ―Nyooho ra Galilea, ¿nacuenda nyehé ndaa xaan ndo andɨvɨ? Ra Jesús tsa nyehe̱ ndo nandaa̱ ihya, juvin ra cua quitsi inga tsaha, tan tyehen cua nyehe nyico ndo tsi ra ―catyí ángel tsihin ra naha. 
\s1 Nu nacatsi̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús tsi ra Matías tyin jaha tyiñu ra tyiñu tsa javaha̱ ra Judas 
\p  
\v 12 Tacan tan quita̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús nu tsiyucu̱ ra naha yucu nu iyó yutun olivo. Tan cuanuhu̱ ra naha ñuu Jerusalén. Tan yatyin ñi canyií ñuu can, tumaa sava hora ñi tan tsaa yo. Tyin sava hora ñi cuví caca nyɨvɨ quɨvɨ quitatú ñi, tyin tacan catyí maa ley tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 13 Tsa tsaa̱ ra naha ñuu Jerusalén can, ndaa̱ ra naha nu tsinu uvi pisu vehe nu iyó ra naha. Tan ra tsa yucú can, cuví ra ihya naha ra: ra Pedro, ra Jacobo, ra Juan, ra Andrés, ra Felipe, ra Tomás, ra Bartolomé, ra Mateo, ra Jacobo sehe ra Alfeo, tan ra Simón ra tsa cuñí tsa nasama ra ndacá ñaha, tan tsihin ra Judas yañi ra Jacobo.  
\v 14 Tan tandɨhɨ ra ican naha ra ndu iín ra naha tandɨhɨ quɨvɨ tan tsicán tahvi ra naha tsi Nyoo. Tan yucú ndɨhɨ tucu yañi ra Jesús tsihin ra naha, tan tsihin ña María sɨhɨ ra, tan cuaha ca maa ñiñaha. 
\p  
\v 15 Tan tsa tandɨhɨ nyɨvɨ tsa ndu iín quɨvɨ can quitá maa cientu oco ñi. Tacan tan nduvita̱ ra Pedro. Tan catyí ra tsihin ñi: 
\p  
\v 16 ―Nyooho yañi, tsa nyaá tucu maa tsa taha̱n ra Jesús cuhva ihya tan vityin tsa cundaa̱ tsa caha̱n ra David jaha̱ Tatyi Ii Nyoo nu catyi̱ ra tyin ra Judas cua cuhva cuenda ra tsi ra Jesús tsi ra xaan iñi tsi ra.  
\v 17 Tan ra Judas cuví ra iin ra tsa tsinyii̱ tsihin yo. Tan iin caa ñi jaha̱ tyiñu ra tsihin yo.  
\v 18 Maa tyin tsaha̱n ra, tan jata̱ ra ñuhu tsihin xuhun tsa ñihi̱ ra tsa xico̱ ra tsi ra Jesús. Yaha̱ can tan canacava̱ ra tsihin jiñi ra, tan ndata̱ tsitsi ra tan quita̱ tandɨhɨ tsɨtɨ ra.  
\v 19 Tan quɨvɨ tsa tsito̱ nyɨvɨ iyó Jerusalén ihya tsa tsihi̱ ra, jacunañi̱ ñi ñuhu can Acéldama. Tan tsa tsihin yuhu maa ñi cuñí tsi catyí Ñuhu cuenda tsa Tsatɨ̱ Nɨñɨ Nyɨvɨ.  
\v 20 Tyin nu libru Salmo catyí tsi cuenda ra Judas tyehen: 
\q1 Na ndoo maa vehe ra. 
\q1 Tan ña coo nyɨvɨ tsitsi vehe can. 
\m Tan catyí tucu tsi: 
\q1 Inga ra cua jaha tyiñu tyiñu tsa javaha̱ ra. 
\p  
\v 21-22 ’Tan vityin yucú ra tsa cutaha̱n tsihin yo quɨvɨ tsinyii̱ Jutu Mañi yo Jesucristo tsihin yo; nda quɨvɨ jacoondutya̱ ra Juan tsi ra, tan nda quɨvɨ nandaa̱ ra cuahán ra andɨvɨ. Tan vityin ñiñi cuñí tsi tsi inga ra cuvi tsandaa tsihin yo tsa cuenda tsa nandoto̱ ra Cristo ―catyí ra Pedro. 
\p  
\v 23 Tacan tan cana̱ ra naha tsi uvi taahan ra naha. Cana̱ ra naha tsi ra José tsa nañí Barsabás, tan juvin ñi nañí tucu ra Justo; tan cana̱ tucu ra naha tsi ra Matías.  
\v 24 Tan tsica̱n tahvi ra naha tsi Nyoo tan catyí ra naha tyehen: 
\p ―Jutu Mañi yu, yooho tsitó un tsa tsicá iñi ndi tsihin añima ndi. Ja̱naha tsi ndi tsitsi tsa uvi taahan ra ihya naha ra, ndáa ra tsa nacatsi̱ maa un,  
\v 25 tyin cuiso ra tyiñu tsa jacunaa̱ ra Judas tsa cuenda cuatyi ra, tan cuahán ra nu taahán maa tsi cuhun ra ―catyí ra naha, tsica̱n tahvi ra naha tsi Nyoo. 
\p  
\v 26 Tacan tan tava̱ cuenda ra naha ndáa ra cua tahan tsi cuiso tyiñu can. Tan taha̱n tsi tsi ra Matías. Ra ican cuví ra taha̱n tsi cutahan tsihin tsa utsi iin ra tsa tava̱ tyiñu ra Jesús. 
\c 2  
\s1 Nu nuu̱ Tatyi Ii Nyoo 
\p  
\v 1 Tsaa̱ quɨvɨ vico Pentecostés, tan ndu ii̱n tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra Jesús.  
\v 2 Tan sana iñi ñi tan tsiñi̱ ñi cucayu ityi andɨvɨ. Tumaa cucayu tsa vatsí tatyi xaan. Tan iyo xaan cuví tsitsi vehe nu yucú ñi.  
\v 3 Tacan tan quituvi̱ tumaa iin ñuhu̱ tan tsaa̱ tsi sɨquɨ intuhun intuhun ñi.  
\v 4 Tan tandɨhɨ ñi tsitu̱ ñi tsihin Tatyi Ii Nyoo. Tan quitsaha̱ caahán ñi inga yuhu cuhva tsa jacaha̱n maa Tatyi Ii Nyoo tsi ñi. 
\p  
\v 5 Tan quɨvɨ can cuaha xaan ra ñuu Israel tsaa̱ ra naha ñuu Jersualén. Ra vaha tsicá tsihin Nyoo cuví ra naha. Quee̱ ra naha tandɨhɨ ñuu tsa cayucú nu ñuhu ñayɨvɨ.  
\v 6 Tan tsa tsiñi̱ ra can naha ra tsa iyo xaan cuví nu yucú nyɨvɨ cuenda ra Cristo, tan cuahán ra naha tan ndu ii̱n ra naha tsihin ñi. Tan ña tsitó ra naha náa tsa caca iñi ra naha, tyin intuhun intuhun ra naha tsiñí ra yuhu ra naha tsa caahán ñi jahá Tatyi Ii Nyoo.  
\v 7 Iyo xaan cuñí ra naha tan quitsaha̱ natuhún tahan ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―¿A ñavin nyɨvɨ ñuhu Galilea cuví tandɨhɨ ñi tsa caahán ihya?  
\v 8 ¿Nacuenda tyin tsiñí yo caahán ñi cuhva caahán intuhun intuhun yo?  
\v 9 Ihya yucú yo tsa cuví yo nyɨvɨ quee̱ Partia, Media, Elam, Mesopotamia, Judea, Capadocia, Ponto, Asia,  
\v 10 Frigia, Panfilia, Egipto, tan nyɨvɨ quee̱ ityi nuu ca Cirene ityi Africa. Tan yucú tucu yo tsa cuví yo nyɨvɨ ñuu Roma tan iyó yo ñuu ihya. Tan juhva yo cuví yo nyɨvɨ Israel nda quɨvɨ cacu̱ yo. Tan inga yo cuví yo nyɨvɨ nanduvi̱ cuenda nyɨvɨ Israel tan nyicún yo ley tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 11 Iyó tucu yo tsa cuví yo nyɨvɨ quee̱ Creta tan Arabia. Maa tyin tandɨhɨ yo tan tsiñí yo tyin tsihin yuhu tsa caahán maa yo caahán ñi. Tan nacatyí tuhun ñi tsa cahnu tsa javahá Nyoo ―catyí ra naha. 
\p  
\v 12 Tandɨhɨ ra naha, iyo xaan cuñí ra naha, tan tsicá tuhun tahan ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―¿Náa cuñí tsi catyi tandɨhɨ tsa cuví ihya? ―catyí ra naha. 
\p  
\v 13 Maa tyin inga ra jacuñí nyaa ra naha tsi ñi, tan catyí ra naha tyin tsiñí ñi. 
\s1 Nu caahán ra Pedro tsihin nyɨvɨ 
\p  
\v 14 Tacan tan nduvita̱ ra Pedro tsihin tsa utsi iin ca ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan ñihi caha̱n ra tan catyí ra: 
\p ―Nyooho yañi, tsa cuví ndo ra ñuu Israel, tan tandɨhɨ nyooho tsa iyó ñuu Jerusalén ihya. Cuñí tsi tsa coto ndo tuhun ihya. Tan tya̱a soho vaha ndo tsa cua cahan yu tsihin ndo.  
\v 15 Tyin cuñí maa ndo tyin tsiñí ndi. Maa tyin ñavin nyixi tsihi̱ ndi, tyin ña tuhvá nyɨvɨ coho nyixi hora ihya, tyin ndi jatyaan.  
\v 16 Maa tyin tsa cuví ihya cuví tsa caha̱n ra Joel, ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Tyin catyi̱ ra: 
\q1  
\v 17 Nu cua ndɨhɨ quɨvɨ, catyí Nyoo, 
\q1 cua jaquitsi yu Tatyi Ii yu sɨquɨ tandɨhɨ nyɨvɨ. 
\q1 Tan cua cahan sehe ndo tsa cuenda yu. 
\q1 Tan ra cuatyi tan ñi cuatyi cua janaha yu tsa iyo tsi ñi. 
\q1 Tan nyɨvɨ tsahnu cua nyehe ñi ñumaahna jaha yu. 
\q1  
\v 18 Cua jacuhun yu Tatyi Ii yu sɨquɨ ñi tsa jaha tyiñu tsa cuenda yu. 
\q1 Tan cua cahan ñi tsa cuenda yu, catyí Nyoo. 
\q1  
\v 19 Tan catyi̱ ra tyin cua janaha ra tsa iyo cua nyehe nyɨvɨ ityi andɨvɨ. 
\q1 Tan ityi nu ñuhu ñayɨvɨ cua javaha ra tsa iyo, seña nɨñɨ, seña ñuhu̱, tan vico yuhma. 
\q1  
\v 20 Tan ñicanyii cua ndunaa tsi. 
\q1 Tan yoo cua nducuaaha tsi tumaa cuaaha nɨñɨ. 
\q1 Tandɨhɨ tuhun caahán ra ihya cua cuvi tsi tsa ndi cumañi ca tahan tsi quɨvɨ quitsi Jutu Mañi yo. 
\q1 Tan quɨvɨ cua quitsi ra, iyo xaan cua cuvi. 
\q1  
\v 21 Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsicán tahvi tsi ra cua cacu ñi, catyi̱ ra Joel jaha̱ Nyoo. 
\p  
\v 22 Tsa yaha nacatyi̱ tuhun ra Pedro yacan, tacan tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Nyooho ra Israel, tya̱a soho ndo tsa cua cahan yu ihya. Ra Jesús, ra ñuu Nazaret, maa Nyoo nacatsi̱ tsi ra, tan tsa janaha̱ Nyoo tsi yo tyin nditsa tsa nacatsi̱ ra tsi ra, tsaha̱ ra tunyee iñi tsi ra tan cuaha xaan tsa iyo tan tsa nyityi tan seña javaha̱ ra. Tan tsa tsitó maa ndo tandɨhɨ tsa caahán yu ihya.  
\v 23 Maa tyin quɨvɨ nacuhva̱ cuenda ndo tsi ra, javaha̱ ndo tumaa cuhva tyaa̱ maa Nyoo cuhva nda quɨvɨ jihna ñi. Tyin tsaha̱ cuenda ndo tsi ra tsi ra caquiñi. Tan ticaa̱ ra naha tsi ra nu cruu. Tsahñi̱ ra naha tsi ra jaha̱ ndo.  
\v 24 Maa tyin Nyoo janandoto̱ ra tsi ra. Jacacu̱ ra tsi ra tyin ña cuvi cundaca ñaha tuhun tsiihi tsi ra.  
\v 25 Tyin ra David caha̱n ra tuhun cahan ra Cristo taha̱n tsanaha, tan catyí ra: 
\q1 Tacan ñi nyehé yu tsi Nyoo Jutu yu ityi nuu yu. 
\q1 Maa ra nyaá ra ityi xiin cuaha yu tan nduve náa cuví jayuhvi tsi yu. 
\q1  
\v 26 Yacan cuenda sɨɨ xaan cuñí yu. Tan jacahnú yu tsi Nyoo tsihin tsa sɨɨ cuñí yu. 
\q1 Tan cuñu ñuhu yu cua quitatu tsi tyin tsitó yu tyin cua nandoto yu inga tsaha. 
\q1  
\v 27 Tyin yooho, Nyoo Jutu yu, ña cua nacoo ihñi un añima yu nu yucú añima nyɨvɨ tsa tsihi̱, 
\q1 tan ndi ña cua cuhva un tsa tyahyu cuñu ñuhu yu. 
\q1 Tyin sehe ii maa un cuví tsi yu. 
\q1  
\v 28 Tan janaha̱ un tsi yu ityi nu coo yu ñayɨvɨ ña cua naa maa. 
\q1 Tan cua jacutu un tsi yu tsihin tusɨɨ iñi tyin maa un nyaá tsihin yu, catyí ra David caha̱n ra tsa caha̱n ra Cristo taha̱n tsanaha. 
\p  
\v 29 ’Nyooho yañi, tsitó vaha yo tyin ra David tsii tsaahnu yo tsihi̱ ra tan quɨhvɨ̱ ra tsitsi ñuhu. Tan ñaña ra ndi nyaá tsi ihya vityin.  
\v 30 Maa tyin ra David cuvi̱ ra iin ndusu yuhu Nyoo. Tan tsitó ra tyin Nyoo catyi̱ ra tyin juvin ñi tata maa ra cua cuvi ra Cristo. Tan ra Cristo, cuví ra cua cundaca ñaha tumaa tsa tsindaca̱ ñaha ra David.  
\v 31 Tan ra David tumaa tsa tyin nyehe̱ ra tsa cua cuvi nu cuahán ca tsi ityi nuu. Tan caha̱n ra tuhun tsa caha̱n ra Cristo. Tan catyi̱ ra tyin ña cua ndoo añima ra nu yucú añima nyɨvɨ tsa tsihi̱. Tan ndi ña cua tyahyu cuñu ñuhu ra, catyi̱ ra.  
\v 32 Tan ra Jesús can janandoto̱ Nyoo tsi ra. Tan tandɨhɨ maa ndi cuví ndi tsandaa tsa cuenda tsa nandoto̱ ra.  
\v 33 Jutu Nyoo jacahnu̱ ra tsi ra Jesús, tan tsihin ndaha cuaha ra cañihi̱ ra tsi ra nda gloria. Tan ra Jesús naquihi̱n cuenda ra Tatyi Ii tsa catyi̱ Jutu yo Nyoo taha̱n tsanaha tyin cuhva ra tsi yo. Tan yacan cuví tsa tsaha̱ ra tsi ndi vityin. Juvin tsi cuví tsa nyehé ndo tan tsiñí ndo.  
\v 34 Tyin ñavin ra David nandaa̱ ityi andɨvɨ. Maa tyin maa ra David caha̱n ra tuhun ra Jesús, tan catyí ra: 
\q1 Jutu Mañi yo Nyoo catyí ra tsihin Jutu Mañi yu ra Cristo: “Cu̱nyaa xiin cuaha yu 
\q1  
\v 35 tsitsi tsa cua caquin yu tsi ra xaan iñi tsi un tsaha un”, catyi̱ ra David jaha̱ Nyoo. 
\p  
\v 36 Tacan caha̱n ra Pedro tsihin ra naha, tan catyí tucu ra: 
\p ―Nyooho tan tandɨhɨ ca nyɨvɨ Israel, co̱to vaha ndo tyin tuhun ra Jesús, yacan cuví tsa caahán yu tsihin ndo ihya. Ticaa̱ ndo tsi ra nu cruu. Maa tyin cuví ra Jutu Mañi yo, tan cuví tucu ra Cristo ra ndacá ñaha tsi yo jaha̱ Nyoo ―catyí ra Pedro. 
\p  
\v 37 Cuhva tsa tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra Pedro tuhun ihya, cuiihya xaan cuñí ra naha cuvi̱. Tan tsica̱ tuhun ra naha tsi ra Pedro tan tsi tandɨhɨ ca ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tan catyí ra naha: 
\p ―Yañi, ¿nácaa javaha ndi vityin? ―catyí ra naha tsihin ra tava̱ tyiñu ra Jesús. 
\p  
\v 38 Tacan tan catyí ra Pedro tsihin ra naha: 
\p ―Intuhun intuhun ndo ndu̱ uvi iñi ndo cuatyi ndo tan na̱sama ndo cuhva iyó ndo. Tan co̱ondutya ndo tsihin sɨvɨ ra Jesucristo. Tan cua jaha ra tucahnu iñi cuatyi ndo. Tacan tan cua cuhva Nyoo Tatyi Ii ra tsi ndo.  
\v 39 Tyin taha̱n tsanaha catyi̱ Nyoo tyin cuhva ra Tatyi Ii ra tsi yo, tan tsi sehe yo, tan tsi nyɨvɨ tsa cañi iyó. Tyin tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cua nacana Jutu Nyoo cua cuhva ra Tatyi Ii ra tsi ñi ―catyí ra Pedro. 
\p  
\v 40 Tsihin tuhun ihya tan tsihin inga ca tuhun, ra Pedro tsaha̱ cuenda ra tsi ra naha tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Ndu̱cu ndo cuhva na jacacu Nyoo tsi ndo, coto cunaa ndo tsihin nyɨvɨ caquiñi iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 41 Tacan tan tandɨhɨ ra tsa tyaa̱ yahvi tuhun caha̱n ra Pedro tsicoondutya̱ ra naha. Tan quitá tumaa uñi mil nyɨvɨ tsa tandɨhɨ ñi, tan ndu ii̱n ñi tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Jesucristo.  
\v 42 Tan tandɨhɨ quɨvɨ ndu iín tandɨhɨ ñi, tan nɨɨ iñi ñi tyaá soho ñi tsa jacuahá tandɨhɨ ra tava̱ tyiñu ra Jesucristo tsi ñi. Tan iin ñi cuví ñi tsihin tahan ñi, tan tsicán tahvi ñi tan tsatsí ñi paan tan tsihí ñi vinu tyin tacan tan ña cua naa iñi ñi tyin tsihi̱ ra Cristo tsa cuenda cuatyi ñi. 
\s1 Cuhva iyó nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo Jesucristo quɨvɨ can 
\p  
\v 43 Tan cuaha tsa iyo javaha̱ tandɨhɨ ra tsa tava̱ tyiñu ra Jesucristo jaha̱ Nyoo. Tan tandɨhɨ ñi iyo cuñí ñi.  
\v 44 Tandɨhɨ ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo iin caa ñi iyó ñi tsihin tsa iyó tsi ñi.  
\v 45 Xicó ñi tsa iyó tsi ñi. Tan tsatsá ñi xuhun ñi tsi nyɨvɨ tahan ñi cuhva tsa tsiñí ñuhu tsi intuhun intuhun ñi.  
\v 46 Tandɨhɨ quɨvɨ tan ndu iín ñi nda vehe ñuhu cahnu. Tan nda yuvehe ñi iin caa ñi tsatsí ñi paan tan tsihí ñi vinu. Tan sɨɨ cuñí ñi tsatsí ñi tyin iin ñi cuví ñi.  
\v 47 Tan jacahnú ñi tsi Nyoo. Tan vaha caahán tandɨhɨ nyɨvɨ tuhun ñi. Tan iin tan iin quɨvɨ tan nducuahá ca nyɨvɨ quɨhvɨ́ cuenda Jutu Mañi yo Jesús tyin jacacú ra tsi ñi. 
\c 3  
\s1 Nu nduvaha̱ iin ra coxo 
\p  
\v 1 Iin quɨvɨ cuahán ra Pedro tsihin ra Juan vehe ñuhu cahnu. Cuví tsi cuhva caa uñi tsa tseñi, cuhva tsa tuhvá nyɨvɨ Israel cuahán cuandacán tahvi tsi Nyoo.  
\v 2 Tan iin ra ndaahvi, coxo ra nda quɨvɨ cacu̱ ra, nyaá ra yuhu cora vehe ñuhu cahnu can tandɨhɨ maa quɨvɨ. Tyin tsindacá ñi tsi ra na ndacan ra xuhun tsi nyɨvɨ quɨhvɨ́ yuhu cora can, tan nañí tsi Yuhu Cora Sɨɨ Caá.  
\v 3 Tacan tan nyehe̱ ra coxo can tsi ra Pedro tsihin ra Juan tsa cua quɨhvɨ ra naha yuhu cora can. Tan tsica̱n ra xuhun tsi ra naha.  
\v 4 Tan nyehe̱ ra Pedro tan ra Juan tsi ra. Tan ra Pedro catyí ra tsihin ra: 
\p ―Nye̱he tsi ndi ―catyí ra. 
\p  
\v 5 Tacan tan quitsaha̱ nyehé ra coxo can tsi ra naha. Cuñí maa ra tyin iyó tsa cua cuhva ra naha tsi ra.  
\v 6 Maa tyin ra Pedro catyí ra tsihin ra: 
\p ―Nduve xuhun cuitsin tan xuhun cuaan iyó tsi yu, tan cuhva yu tsi un. Maa tyin tsa iyó tsi yu cua cuhva yu tsi un. Tsihin sɨvɨ ra Jesucristo ra ñuu Nazaret, ndu̱vita tan ca̱ca ―catyí ra Pedro tsihin ra. 
\p  
\v 7 Tacan tan tɨɨ̱n ra Pedro ndaha cuaha ra tan cañihi̱ ra tsi ra. Tan juvin ñi cuhva can nacoo̱ tunyee iñi nduvi taahan tsaha ra tan jucun tsaha ra.  
\v 8 Tacan tan ra coxo can ndava̱ ra, tan nduvita̱ ra tsinyaa̱ nyityi ra. Tan quitsaha̱ tsicá ra. Tan quɨhvɨ̱ ra tsihin ra naha tsitsi cora vehe ñuhu can, tsicá ra, tan ndavá ra, jacahnú ra tsi Nyoo.  
\v 9 Tandɨhɨ nyɨvɨ nyehe̱ ñi tsi ra tyin tsicá ra tan jacahnú ra tsi Nyoo.  
\v 10 Tan iyo xaan cuñí ñi tan yuuhví ñi tsa cuenda tsa nduvaha̱ ra can. Tyin nacotó ñi tsi ra. Tyin juvin ra cuví ra tsa tuhvá tsinyaá Yuhu Cora Sɨɨ Caá can tsicán ra xuhun tsi nyɨvɨ. 
\s1 Nu caahán ra Pedro tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ nu cuví corredor cuenda ra Salomón 
\p  
\v 11 Ra coxo tsa nduvaha̱ can, ña jañá maa ra tsi ra Pedro tan ra Juan. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ iyo cuñí ñi, tan tsinú xaan ñi tsaa̱ ñi nu cuví corredor cuenda ra Salomón tyin cua nyehe ñi tsi ra coxo can tyin tsa nduvaha̱ ra.  
\v 12 Tsa nyehe̱ ra Pedro yacan, tan catyí ra tsihin nyɨvɨ can: 
\p ―Nyooho ra Israel, ¿nacuenda iyo xaan cuñí ndo? Tan ¿nacuenda nyehé xaan ndo tsi nyuhu? ¿A cuñí maa ndo tyin tsihin tunyee iñi maa ndi, a tsa cuenda tsa catsi iyó ndi nuu Nyoo, tan cuvi̱ janduvaha̱ ndi tsi ra coxo ihya?  
\v 13 Ñavin maa nyuhu janduvaha̱ tsi ra. Nyoo ra cuví Nyoo tsii tsaahnu yo, ra Abraham, ra Isaac tan ra Jacob, ra ican jacahnu̱ tsi Sehe ra tan tsaha̱ ra tunyee iñi tsi ra, ra tsa tsaha̱ cuenda ndo tsi ra Pilato, ra cumí tyiñu. Tan ra Pilato cuñi̱ ra jaña ra tsi ra. Maa tyin nyooho ña tsaha̱ ndo.  
\v 14 Taha̱n tsi tsa ndacan ndo tsa jaña ra tsi ra vaha, tan ra ii can, maa tyin nyooho tsica̱n ndo tsa jaña ra tsi iin ra tsahñí ndɨyɨ.  
\v 15 Tan nyooho tsahñi̱ ndo tsi ra tsa tsahá ñayɨvɨ nyito coo yo tsihin Nyoo. Maa tyin Nyoo Jutu yo janandoto̱ ra tsi ra. Tan ña ndoo̱ ra nu yucú añima nyɨvɨ tsa tsihi̱. Tan nyuhu cuví ndi tsandaa tsa cuenda tsa nandoto̱ ra.  
\v 16 Tan juvin ra Jesús cuví ra tsa tsaha̱ tunyee iñi tsi ra coxo ihya tan nduvaha̱ tsaha ra, tyin tsinú iñi ndi tyin iyó tunyee iñi tsi ra Jesús. Yacan cuenda nduvaha̱ tsaha ra ihya, tan nacotó vaha ndo tsi ra. Tan tandɨhɨ nyooho nyehe̱ ndo tyin nduvaha̱ ra tsa cuenda tsa tsinú iñi ndi. 
\p  
\v 17 ’Tsitó yu, ―catyí ra Pedro― tyin quɨvɨ tsa tsahñi̱ ndo tsi ra Jesús, ña tsitó ndo tyin ña vaha tsa javahá ndo. Tan tacan tucu ra cuví ityi nuu tsihin ndo, ña tsitó ra naha.  
\v 18 Maa tyin tacan jacuvi̱ ndo tan cundaa̱ tsa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha, tyin catyí ra naha tyin ra Cristo cua nyehe ra tundoho.  
\v 19 Yacan cuenda ndu̱ uvi iñi ndo cuatyi ndo, tan na̱cuhva cuenda ndo añima ndo tsi Nyoo, na ndatsi cuatyi ndo. Tacan tan sɨɨ xaan cua cuñi añima ndo jaha tunyee iñi Jutu Mañi yo.  
\v 20 Tacan tan cua jaquitsi ra tsi ra Jesús ra cuví Cristo, na quitsi ra inga tsaha. Tyin nda quɨvɨ jihna ñi tyaa̱ Nyoo cuhva tyin quitsi ra tsa cuenda yo.  
\v 21 Taahán tsi tsa ndoó ra Jesucristo gloria tsa vityin nda cuanda quɨvɨ cua jandutsaa Nyoo tandɨhɨ maa tsa iyó. Tumaa cuhva catyi̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha.  
\v 22 Tyin tacan catyi̱ ra Moisés tsihin tsii tsaahnu yo: “Cua jaquitsi Jutu yo Nyoo tsi ra tsa cua cahan tuhun ra. Tan juvin ñi nyɨvɨ yo cua cuvi ra. Tan cua cahan ra tuhun Nyoo tsihin ndo tumaa caahán yuhu. Tya̱a yahvi ndo tandɨhɨ tsa cua cahan ra tsihin ndo.  
\v 23 Tyin tandɨhɨ nyɨvɨ tsa ña cua tyaa soho tsa cua cahan ra, cua cunaa ñi, tyin ña cua cutahan ñi tsihin nyɨvɨ tsa nacatsi Nyoo”, catyi̱ ra Moisés. 
\p  
\v 24 ’Tan tacan tucu tandɨhɨ ra cuví ndusu yuhu Nyoo nda quɨvɨ tsicoo̱ ra Samuel tan nda cuanda vityin, jacoto̱ ra naha tsa cuví vityin.  
\v 25 Tandɨhɨ tsa catyí Nyoo tyin cuhva ra tsi yo, caha̱n ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Tandɨhɨ can tsii maa ndo cuví can. Tan tyiñu tsa ndoo̱ Nyoo tsihin ra Abraham tsii tsaahnu yo, juvin ñi tsa cuenda maa ndo cuví yacan. Tyin catyi̱ Nyoo tsihin ra Abraham: “Tandɨhɨ nyɨvɨ tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ cua nasoco yu tsi ñi tsa cuenda nyɨvɨ tata un.”  
\v 26 Tan yacan cuenda quɨvɨ janandoto̱ Nyoo tsi Sehe ra, jihna ca nu yucú ndo jacuhu̱n ra tsi ra, tyin nasoco ra tsi ndo, tan intuhun intuhun ndo nacoo ndo tsa caquiñi iyó ndo ―catyí ra Pedro tsihin ñi. 
\c 4  
\s1 Nu tɨɨ̱n ra cuví ityi nuu vehe ñuhu cahnu naha ra tsi ra Pedro tan ra Juan 
\p  
\v 1 Ndi caahán ca ra Pedro tan ra Juan tsihin nyɨvɨ, tan tsaa̱ ra cuví jutu naha ra tsihin ra cuví ityi nuu tsihin ra jahá cuenda vehe ñuhu, tan tsihin ra cuví saduceo naha ra.  
\v 2 Nduxaa̱n xaan ra naha tyin ra Pedro tan ra Juan jacuahá ra naha tsi nyɨvɨ tan catyí ra naha tyin nditsa tsa cua nandoto nyɨvɨ tsa tsa tsihi̱, tyin ra Jesús nandoto̱ ra.  
\v 3 Tacan tan tɨɨ̱n ra naha tsi nduvi taahan ra tava̱ tyiñu ra Jesús can naha ra. Tan tyihi̱ ra naha tsi ra naha vehe caa. Tan ndoo̱ ra naha nda cuanda inga quɨvɨ tyin tsa cueñi cuví cuhva can.  
\v 4 Maa tyin cuaha ñi tsa tsiñi̱ tuhun caahán ra Pedro quitsaha̱ tsinú iñi ñi. Tan ndu ii̱n ñi tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Jesús. Tan tsa tandɨhɨ ñi quitá maa uhun mil cuví tsa maa ñi maa rayɨɨ naha ra. 
\p  
\v 5 Tsa tuvi inga quɨvɨ, nda ñuu Jerusalén ndu iin tandɨhɨ ra cumí tyiñu cuenda nyɨvɨ Israel, tan tsihin ra tsahnu, tan tsihin ra cuví maestro cuenda ley tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 6 Tan nyií tucu ra Anás ra jutu tsaahnu cuví ityi nuu. Tan nyií tucu ra Caifás, tan ra Juan, tan ra Alejandro. Tan yucú ndɨhɨ tucu tandɨhɨ rayɨɨ tsa cuví nyɨvɨ ra jutu tsaahnu cuví ityi nuu.  
\v 7 Tacan tan tava̱ tyiñu ra naha na cuquihin ra naha tsi ra Pedro tan ra Juan. Tan tsindaca̱ ra naha tsi ra naha nda mahñu nu yucú ra naha. Tan tsica̱ tuhun ra naha tsi ra naha, tan catyí ra naha: 
\p ―¿Yóo tsaha̱ ndatu tsi ndo tsa janduvaha ndo tsi ra can? ¿Yóo tsaha̱ tunyee iñi tsi ndo tsa javaha ndo tyehen? ―catyí ra naha tsihin ra Pedro tan ra Juan. 
\p  
\v 8 Tan ra Pedro tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo. Tan nacaha̱n ra tsihin ra naha: 
\p ―Nyooho ra ndacá ñaha Israel ñuu yo ihya, tan nyooho ra tsahnu.  
\v 9 Vityin tsicá tuhun ndo tsi ndi tsa cuenda tsa vaha tsa cuvi̱ tsi ra coxo ihya, tyin cuñí ndo coto ndo nácaa nduvaha̱ ra.  
\v 10 Yacan cuenda cua catyi tuhun ndi tsihin ndo na coto tandɨhɨ nyɨvɨ Israel. Tyin ra ihya nyaá ra nuu tandɨhɨ ndo, tyin nduvaha̱ ra tsihin tunyee iñi tsi ra Jesucristo, ra ñuu Nazaret, ra tsa tsaha̱ cuenda ndo na cúu ra nu cruu. Maa tyin Nyoo janandoto̱ ra tsi ra.  
\v 11 Tan juvin ra Jesús cuví yuu tsa tsiñí ñuhu ca tsa ña cuñí ra javahá vehe cuatyiñu ra, tumaa cuhva catyí nuu tutu Nyoo. Tan nyooho cuví ra javahá vehe tan ña cuñí ndo yuu tsa tsiñí ñuhu ca can.  
\v 12 Yoñi inga ra cuví jacacú tsi yo. Tyin intuhun ñi maa ra tsaha̱ Nyoo tyin jacacu ra tsi yo ―catyí ra Pedro tsihin ra can naha ra. 
\p  
\v 13 Tan ra cumí tyiñu can naha ra iyo xaan cuñí ra naha tsiñí ra naha tsa caahán ra Pedro tan ra Juan tyin nɨɨ xaan iñi ra naha caahán ra naha, tan ñavin ra cahvi̱ scuela cuví ra naha. Tacan tan nacoto̱ ra naha tsi ra naha tyin ra ican naha ra cuví ra tsa tsica̱ tsihin ra Jesús quɨvɨ can.  
\v 14 Tan ra tsa nduvaha̱ can, nyaá nyityi ra tsihin ra naha. Yacan cuenda ña cuví cahan ra cumi tyiñu can naha ra tsa ndavaha ñi sɨquɨ ra Pedro tan ra Juan.  
\v 15 Tacan tan catyi̱ ra cumi tyiñu naha ra tsihin ra naha: 
\p ―Qu̱ita nduñi taahan nyooho tsata vehe. 
\p Tan quita̱ ra naha. Tan ndoo̱ ra cumi tyiñu can naha ra natuhún tahan ra naha.  
\v 16 Tan catyí ra naha: 
\p ―¿Náa javaha yo tsihin ra ihya naha ra? Tyin tandɨhɨ maa nyɨvɨ Jerusalén tsitó ñi tsa iyo tsa javaha̱ ra naha. Tan ña cua cuvi catyi yo tyin ña nditsa.  
\v 17 Maa tyin ña cuñí yo tsa cuaha ca nyɨvɨ coto tuhun ihya, yacan cuenda vaha ca tsa casɨ yo tsi ra naha, tan cahan yo tsihin ra naha na ña cahan ca ra naha tuhun ra Jesús tsihin nyɨvɨ ―catyí ra cumi tyiñu naha ra. 
\p  
\v 18 Tacan tan cana̱ ra cumí tyiñu tsi ra Pedro tan ra Juan. Tan catyi̱ ra naha tsihin ra naha tyin ndi luxu ca maa tan ña cahan ca ra naha tuhun ra Jesús. Tan na ña jacuaha ca ra naha tsi nyɨvɨ.  
\v 19 Maa tyin ra Pedro tan ra Juan nacaha̱n ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Tyi̱hi tuñi ndo iñi ndo tan nye̱he ndo tatun vaha ca tsa tyaa yahvi ndi tsi maa ndo o vaha ca tsa tyaa yahvi ndi tsi Nyoo.  
\v 20 Tyin nyuhu ña cuví tsa jandɨhɨ́ ndi tsa nacatyí tuhun ndi tsa nyehe̱ ndi tan tsa tsiñi̱ ndi ―catyí ra naha. 
\p  
\v 21 Tacan tan tyasɨ̱ nyico ra cumi tyiñu naha ra tsi ra Pedro tan ra Juan. Tan jaña̱ ra naha tsi ra naha tyin ña ñihi̱ ra naha nácaa tatsi tuñi ra naha tsi ra naha. Tyin tandɨhɨ nyɨvɨ tan jacahnú ñi tsi Nyoo tsa cuenda tsa cuvi̱ can.  
\v 22 Tyin rayɨɨ tsa nduvaha̱ can, tsa yaha̱ uvi xico cuiya ra, tan tacan cuiya taha̱n ra tundoho tan nduvaha̱ ra jaha̱ Nyoo. 
\s1 Nu tsica̱n nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tunyee iñi Nyoo 
\p  
\v 23 Tan tsa quita̱ ra Pedro tan ra Juan, cuahán ra naha nu yucú nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Jesús. Tan nacatyí tuhun ra naha tandɨhɨ tsa caha̱n ra tsahnu naha ra tan ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra tsihin ra naha.  
\v 24 Cuhva tsa tsiñi̱ tandɨhɨ ñi, tan iin caa ñi quitsaha̱ tsicán tahvi ñi tsi Nyoo. Tan catyí ñi: 
\p ―Jutu Mañi yu, yooho javaha̱ un andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ. Javaha̱ un ndutya ñuhu. Tan tandɨhɨ ca tsa iyó, maa un javaha̱.  
\v 25 Tan yooho tsihin Tatyi Ii un jacaha̱n un tsi ra David taha̱n tsanaha. Tan catyí ra: 
\q1 ¿Nacuenda tsa nduxaán nyɨvɨ ña tsitó tsi Nyoo? 
\q1 ¿Nacuenda tsicá iñi ñi tuhun tsa nduve yahvi nyaá? 
\q1  
\v 26 Rey naha ra tan tsihin ra tsa ndacá ñaha nu ñuhu ñayɨvɨ ihya nduvita̱ ra naha 
\q1 sɨquɨ un, Jutu Mañi yu, tan sɨquɨ ra Cristo, ra nyisó tyiñu maa un, catyi̱ ra David. 
\p  
\v 27 ’Jutu Mañi yu, nditsa tyin ra Herodes, tan ra Poncio Pilato ndu ii̱n ra naha ñuu Jerusalén ihya tsihin ra ñuu Roma naha ra tan tsihin ra ñuu Israel naha ra tyin cahñi ra naha tsi ra Jesús Sehe ii un, tsa nacatsi̱ vaha maa un.  
\v 28 Tan tacan javaha̱ ra naha, tumaa cuhva tsa catyi̱ maa un taha̱n tsanaha tyin cua cuvi.  
\v 29 Tan vityin, Jutu Mañi yu, nye̱he tyin cuñí ra naha casɨ ra naha tsi ndi. Tan cu̱hva tsa nɨɨ coo iñi ndi tyin tyiñu maa un javahá ndi, Jutu Mañi yu. Tan na ña nayuhvi̱ ndi cahan ndi tuhun maa un.  
\v 30 Tan tsihin tunyee iñi maa un tan cua nduvaha nyɨvɨ cuuhví, tan cua nyehe ndi seña tan tsa iyo tsa cuenda tunyee iñi ra Jesús Sehe ii un ―catyí ñi, tsicán tahvi ñi tsi Nyoo. 
\p  
\v 31 Tan cuhva tsa ndɨhɨ̱ tsica̱n tahvi ñi tsi Nyoo tan taa̱n nu yucú ñi. Tan tandɨhɨ ñi tsitu̱ ñi tsihin Tatyi Ii Nyoo tan caha̱n ñi tuhun Nyoo tsihin tsa ña yuuhví ñi. 
\s1 Nduve tsa cumañi tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo 
\p  
\v 32 Tandɨhɨ ñi tsa tsinú iñi, iin ñi cuví ñi, tan iin ñi cuhva tsicá iñi ñi. Ndi intuhun ñi tan ña catyí ñi tyin tsa tsii maa ñi cuví tsa iyó tsi ñi, tyin tsii tandɨhɨ ñi cuví can.  
\v 33 Tan tsihin tunyee iñi cahnu, caahán ra tava̱ tyiñu ra Jesús tuhun tsa nandoto̱ Jutu Mañi yo Jesús. Tan Nyoo nasocó xaan ra tsi tandɨhɨ ra naha.  
\v 34 Tan ndi intuhun ñi tan nduve tsa cumañí tsi ñi tyin tandɨhɨ ñi tsa iyó vehe o ñuhu ñi, xicó ñi can. Tan cua ndaca ñi xuhun can  
\v 35 tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan maa ra naha natsatsá xuhun can tsi intuhun intuhun nyɨvɨ cuhva tsa tsiñí ñuhu tsi ñi.  
\v 36 Tacan javaha̱ iin ra tsa nañi José. Ra ican cuví ra tata ra Leví. Tan cacu̱ ra ñuhu Chipre tsa canyií mahñu ndutya ñuhu. Tan ra tava̱ tyiñu ra Jesús jacunañi̱ ra naha tsi ra Bernabé. Tan sɨvɨ can cuñí tsi catyí: ra jandu iín iñi nyɨvɨ.  
\v 37 Tan ra Bernabé can xico̱ ra ñuhu ra. Tan tsaha̱ ra xuhun can tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús. 
\c 5  
\s1 Cuatyi ra Ananías tsihin ña Safira 
\p  
\v 1 Maa tyin iin ra tsa nañí Ananías tsihin ña Safira, ñasɨɨhɨ ra, xico̱ ñi iin ñuhu.  
\v 2 Tan tyihi̱ xeehe ñi juhva xuhun. Tacan tan ra Ananías tsindaca̱ ra xuhun tsa ndoo̱ ña tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan catyí ra tyin tandɨhɨ xuhun tsa cuyahvi̱ ñuhu cuví can.  
\v 3 Tacan tan catyí ra Pedro tsihin ra: 
\p ―Yooho Ananías, ¿nacuenda tsa tsaha̱ un tsa quɨhvɨ̱ nu ña vaha añima un? Tyin cuñí un jandavi ñaha un tsi Tatyi Ii Nyoo, tan catyí un tyin tandɨhɨ xuhun tsa cuyahvi̱ ñuhu can cuví tsehe, tan ña nditsa un tyin ndoo̱ juhva xuhun can tsi un.  
\v 4 Tsii un cuvi̱ ñuhu can, tan tsii un cuví xuhun tsa ñihi̱ un cuenda ñuhu can. ¿Nacuenda tsa cuñí un jandavi ñaha un tsi Nyoo tan catyí un tyin tandɨhɨ xuhun can tsaha̱ un? Maa tyin ñavin tsi nyuhu jandaví ñaha un, tyin tsi maa Nyoo jandaví ñaha un ―catyí ra Pedro tsihin ra Ananías. 
\p  
\v 5 Tsa tsiñi̱ ra Ananías tuhun tsa caha̱n ra Pedro, nduva̱ ra tan tsihi̱ ra. Tan tsa tsito̱ nyɨvɨ tuhun ihya tan nayuhvi̱ xaan ñi.  
\v 6 Tacan tan tsaa̱ ra cuatyi naha ra tan cava̱ nuu ra naha jahma cuñu ñuhu ra Ananías. Tan tsaha̱n ra naha tsindaca̱ ra naha tsi ra nu ndaa cumi santu.  
\v 7 Yaha̱ uñi hora tan tsaa̱ ñasɨɨhɨ ra Ananías tan quɨhvɨ̱ ña nu yucú ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tyin ña tsitó ña tsa cuvi̱.  
\v 8 Tan quitsaha̱ tsicá tuhun ra Pedro tsi ña tan catyí ra tsihin ña: 
\p ―¿A tyehen ñi cuví xuhun tsa cuyahvi̱ ñuhu ndo? ―catyí ra Pedro tsihin ña. 
\p Tacan tan nacaha̱n ña tan catyí ña tsihin ra: 
\p ―Tacan ñi cuví xuhun tsa cuyahvi̱ tsi ―catyí ña tsihin ra. 
\p  
\v 9 Tacan tan catyí ra Pedro tsihin ña: 
\p ―¿Nacuenda tsa natuhu̱n tahan ndo tan cuñí ndo jandavi ñaha ndo tsi Tatyi Ii Jutu Mañi yo Nyoo? Ican vatsí ra tsa tsaha̱n tsindaca̱ tsi yɨɨ un nu ndaa cumi santu. Tan vityin cua cundaca ndɨhɨ ra naha tsi un ―catyí ra Pedro tsihin ña Safira. 
\p  
\v 10 Tan juvin ñi cuhva can tan nduva̱ ña tsaha ra Pedro, tan cueta tsihi̱ ña. Tan quɨhvɨ̱ ra cuatyi can naha ra, tan nyehe̱ ra naha tyin canyií ña tsihi̱ ña. Tan cañihi̱ ra naha tsi ña, tan tsindaca̱ ra naha tsi ña nu ndaa cumi sandu. Tan tinyii̱ ra naha tsi ña xiin yɨɨ ña.  
\v 11 Tan tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsito̱ tuhun can, nayuhvi̱ xaan ñi. 
\s1 Cuaha xaan tsa iyo tan seña javaha̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús 
\p  
\v 12 Cuaha seña tan tsa iyo javaha̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús nu yucú nyɨvɨ. Tan tandɨhɨ ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ndu iín ñi nu cuví corredor cuenda ra Salomón.  
\v 13 Tan nyɨvɨ tsa inga cuenda ña caná iñi ñi cutahan ñi tsihin ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Maa tyin nyɨvɨ can vaha caahán ñi sɨquɨ ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo.  
\v 14 Tan cuaha xaan nyɨvɨ quitsaha̱ tsinú iñi tsi Jutu Mañi yo Jesús, tahan ñi rayɨɨ tan ñaha.  
\v 15 Tan nda cuanda tavá ñi tsi nyɨvɨ cuuhví ityi cahnu, tsaquín ñi tsi ñi nu tsito. Tyin tatun cua yaha ra Pedro tan yaha tixahñu ra sɨquɨ ñi cua nduvaha ñi.  
\v 16 Tacan tucu nyɨvɨ iyó yatyin ñi ñuu Jerusalén can, cuandacá ñi tsi nyɨvɨ cuuhví tan nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ tatyi ña vaha. Tan nduvaha̱ tandɨhɨ ñi. 
\s1 Nu nyehé ra Pedro tan ra Juan tundoho 
\p  
\v 17 Tacan tan ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu, tan ra yɨhɨ́ cuenda ra cuví saduceo naha ra, ndasɨ cuñí ra naha nyehé ra naha tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús tsa cuenda tsa vaha tsa javahá ra naha tsihin tunyee iñi tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra naha.  
\v 18 Tacan tan tɨɨ̱n ra naha tsi ra naha. Tan tyihi̱ ra naha tsi ra naha vehe caa.  
\v 19 Maa tyin tsa cuaa can quitsi̱ iin ángel tsa jaquitsi̱ Jutu Mañi yo, tan nuña̱ ra yuvehe caa can. Tan tava̱ ra tsi ra naha. Tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p  
\v 20 ―Cu̱aahan ndo tan cu̱nyacu nyityi ndo vehe ñuhu cahnu. Tan na̱catyi tuhun ndo tsihin nyɨvɨ nácaa coo ñi ñayɨvɨ nyito tsa iyó ndo ―catyí ángel can tsihin ra naha. 
\p  
\v 21 Tsa tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra ángel can, tan cuahán ra naha. Tan tsa tuvi inga quɨvɨ can nañihi̱ nyɨvɨ tsi ra naha vehe ñuhu cahnu. Tan quitsaha̱ jacuahá ra naha tsi ñi. 
\p Tan tsitsi tsa jacuahá ra naha tsi ñi, tan ndu ii̱n ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu tan ra tsa yucú tsihin ra. Tan cana̱ ra naha tsi ra cumi tyiñu cuenda nyɨvɨ Israel tyin coo ra naha junta. Tacan tan tava̱ tyiñu ra naha na cuquihin ra naha tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús nu yucú ra naha vehe caa can.  
\v 22 Maa tyin cuhva tsa tsaa̱ ra vitya naha ra tsitsi vehe caa can, ña nañihi̱ ra naha tsi ra naha. Tan cuanuhu̱ ra naha cua nacatyi tuhun ra naha tsihin ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu.  
\v 23 Tan catyí ra naha tsihin ra: 
\p ―Ndasɨ́ yuvehe caa can tan tsaa̱ ndi. Tan andaru, yucú ra naha yuvehe jahá cuenda ra naha. Maa tyin cuhva tsa nuña̱ ndi yuvehe can, yoñi maa nañihi̱ ndi ―catyí ra naha tsihin ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu. 
\p  
\v 24 Tacan tan ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu can tsihin ra yɨhɨ́ ndaha tsi tandɨhɨ ra tsa jahá cuenda vehe ñuhu can tan tsihin ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra, tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra vitya naha ra tsihin ra naha tan iyo xaan cuñí ra naha. Tan natuhu̱n tahan ra naha nácaa javaha ra naha tan cundɨhɨ tuhun can.  
\v 25 Tacan tan tsaa̱ iin ra tan catyí ra: 
\p ―Ra tsa tyihi̱ ndo vehe caa can naha ra, yucú ra naha vehe ñuhu jacuahá ra naha tsi nyɨvɨ ―catyí ra. 
\p  
\v 26 Tacan tan ra yɨhɨ́ ndaha tsi ra jahá cuenda vehe ñuhu can, tsaha̱n ra tsihin ra vitya naha ra, tan tsiquihi̱n ra naha tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús tsihin tsa vii ñi tan ña cañi̱ ra naha tsi ra naha, tyin yuuhví ra naha tsi nyɨvɨ coto cañi ñi yuu tsi ra naha.  
\v 27 Tsindaca̱ ra naha tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús nuu ra cumi tyiñu vehe ñuhu cahnu. Tan ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu catyí ra tsihin ra tava̱ tyiñu ra Jesús: 
\p  
\v 28 ―Nyuhu tsa caha̱n vaha xaan ndi tsihin ndo tyin ña cahan ca ndo tuhun ra Jesús. Maa tyin nyooho ña tyaa̱ soho ndo tsa caha̱n ndi. Tan tsa ndɨhɨ maa tsitsi ñuu Jerusalén jacotó ndo tuhun ra. Tan cuñí ndo tyaa ndo cuatyi can sɨquɨ ndi tyin tsihi̱ ra ―catyí ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu tsihin ra naha. 
\p  
\v 29 Tacan tan nacaha̱n ra Pedro tan inga ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tan catyí ra naha: 
\p ―Taahán tsi tyaa yahvi jihna ndi tsi Nyoo tan ñavin ca tsi nyooho.  
\v 30 Nyoo cuenda tsii tsaahnu yo juvin ra janandoto̱ tsi ra Jesús, ra tsa ticaa̱ ndo nu cruu tan tsahñi̱ ndo.  
\v 31 Tan ra Jesús cuví ra tsa jacahnu̱ xaan Nyoo, tan tyaa̱ ra tsi ra xiin cuaha ra, tyin cua cundaca ñaha ra tandɨhɨ maa. Tan intuhun ñi maa ra cuví ra jacacú tsi yo. Tyin tacan tsahá ra cuhva tsi yo tsa cuví yo nyɨvɨ Israel na ndu uvi iñi yo cuatyi yo tan jaha ra tucahnu iñi cuatyi yo.  
\v 32 Tan nyuhu cuví ndi tsandaa tsa cuenda tandɨhɨ yacan. Tan tacan cuví tucu Tatyi Ii Nyoo tsa tsaha̱ Nyoo cunyaa añima nyɨvɨ tyaá yahvi tsi ra ―catyí ra Pedro tsihin ra naha. 
\p  
\v 33 Tan tsa tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra Pedro, nduxaa̱n xaan ra naha. Tan cuñi̱ ra naha cahñi ra naha tsi ra naha.  
\v 34 Maa tyin tsihin ra cumi tyiñu can naha ra nyií iin ra cuví fariseo tsa nañí Gamaliel. Tan cuví ra maestro cuenda ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Tan nyɨvɨ tyaá yahvi xaan ñi tsi ra. Tan ra Gamaliel can, nduvita̱ nyityi ra. Tan caahán ra na quita ra tava̱ tyiñu ra Jesús tañi ñi. Tacan tan quita̱ ra naha.  
\v 35 Tan quitsaha̱ caahán ra Gamaliel can tsihin tandɨhɨ ca ra cumí tyiñu naha ra, tan catyí ra: 
\p ―Yoo, ra tsa ndacá ñaha tsi nyɨvɨ Israel, ja̱ha yo cuenda tsi yo tsihin tsa cua javaha yo tsi ra ican naha ra.  
\v 36 Ndu̱cuhun iñi ndo tyin tsa iyó juhva quɨvɨ nduvita̱ iin ra tsa tsinañi̱ Teudas. Tan catyi̱ ra tyin cuví ra iin ra vaha. Tan quita̱ maa tumaa cumi cientu rayɨɨ tsinyicu̱n tsi ra. Maa tyin yaha̱ can tsahñi̱ nyɨvɨ tsi ra. Tan tandɨhɨ ra tsa tsinyicu̱n tsi ra cuanuhu̱ ra naha ñuu ra naha. Tan tsindɨhɨ̱ tuhun can.  
\v 37 Yaha̱ can tan nu cuahán ca tsi ityi nuu, quɨvɨ nacahvi̱ ra gobiernu tsi nyɨvɨ, tan nduvita̱ ra Judas ra ityi Galilea. Tan cuaha xaan nyɨvɨ tsinyicu̱n tucu tsi ra can. Maa tyin juvin ñi tsahñi̱ nyɨvɨ tsi ra. Tan tandɨhɨ ñi tsa tsinyicu̱n tsi ra cuanuhu̱ ñi ñuu ñi.  
\v 38 Yacan cuenda ja̱ña yo tsi ra ihya naha ra. Tan ña cua tyihi yo tsi yo tsihin ra naha tyin tatun tuhun iin rayɨɨ ñi cuví tsa jacuahá ra naha, cua cundɨhɨ tuhun can.  
\v 39 Maa tyin tatun nditsa tyin tuhun Nyoo cuví tsa jacuahá ra naha, ña cua cuvi casɨ yo. Ja̱ha yo cuenda tsi yo tyin ña vaha cañí tahan yo tsihin Nyoo ―catyí ra Gamaliel tsihin ra naha. 
\p  
\v 40 Tandɨhɨ ra naha ndoo̱ ra naha vaha tsa ña cua cahñi ra naha tsi ra naha. Tacan tan cana̱ ra naha tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan catyí ra cumí tyiñu naha ra tsihin ra vitya naha ra na cañi ra naha tsi ra naha. Tan tyasɨ̱ ra naha nu cahan ra naha tuhun ra Jesús. Tacan tan jaña̱ ra naha tsi ra naha.  
\v 41 Tan quita̱ ra naha nuu ra cumí tyiñu. Tan sɨɨ xaan cuñí ra naha tyin tsaha̱ Nyoo ndatu tyin nyehé ra naha tundoho tsa cuenda ra Jesús.  
\v 42 Tan ña jandɨhɨ̱ ra naha tsa caahán ra naha. Tan tandɨhɨ quɨvɨ jacuahá ra naha tuhun ra Jesucristo vehe ñuhu tan vehe nyɨvɨ. 
\c 6  
\s1 Nu nacatsí nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Jesús utsa taahan ra naha tyin jaha cuenda ra naha náa tsa tsiñi ñuhu tsi ñi 
\p  
\v 1 Tan nu cuahán ca tsi quɨvɨ cuaha xaan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo cuvi̱. Tacan tan nyɨvɨ tsa caahán yuhu griego quitsaha̱ caahán ñi sɨquɨ nyɨvɨ tsa caahán yuhu hebreo tan catyí ñi tyin cuhva tsa tsatsá ra naha tsa catsi ñi tandɨhɨ quɨvɨ ña jahá vaha ra naha cuenda tsi ñi ndaahvi grecia tsa tsihi̱ yɨɨ.  
\v 2 Tacan tan tandɨhɨ tsa utsi uvi taahan ra tava̱ tyiñu ra Jesús jandu ii̱n ra naha tsi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan catyí ra naha tsihin nyɨvɨ can: 
\p ―Ña vaha tsa jandɨhɨ ndi tsa caahán ndi tuhun Nyoo tan tsa tsatsá ndi tsa catsi ndo.  
\v 3 Yacan cuenda, nyooho yañi, na̱nducu ndo utsa taahan ra nu yucú yo ihya, ra vaha iyó tsihin Nyoo, ra tsa iyó tsa tsiñituñi iñi, ra tsitú tsihin Tatyi Ii Nyoo. Tan cuhva yo tyiñu ihya tsi ra naha.  
\v 4 Tan nyuhu cua jañihi ndi ndacan tahvi ndi tsi Nyoo, tan cua jacuaha ca ndi tuhun Nyoo ―catyí ra naha. 
\p  
\v 5 Tandɨhɨ ñi tan ndoo̱ ñi vaha. Tan nacatsi̱ ñi tsi ra Esteban. Tyin tsinú xaan iñi ra tsi Nyoo. Tan tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo. Tan nacatsi̱ tucu ñi tsi ra Felipe, tan ra Prócoro, tan ra Nicanor, tan ra Timón, tan ra Parmenas, tan ra Nicolás tsa cuví ra iin ra ñuu Antioquía, tan nanduvi̱ ra iin ra Israel.  
\v 6 Tacan tan tsindaca̱ ñi tsi ra naha nu nyecú ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan tyiso̱ ndaha ra naha jiñi intuhun intuhun ra naha tan tsica̱n tahvi ra naha tsi Nyoo tsa cuenda ra can naha ra. 
\p  
\v 7 Tan tsityá ca tuhun Nyoo. Tan nducuaha̱ ca ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Jerusalén. Tan cuaha xaan ra cuví jutu cuenda nyɨvɨ Israel natsinu̱ ndɨhɨ iñi ra naha tuhun ra Cristo. 
\s1 Nu tyihi̱ ra naha tsi ra Esteban vehe caa 
\p  
\v 8 Ra Esteban cuví ra iin ra tsa tsitú tsihin tunyee iñi Nyoo. Tan vaha xaan nyɨvɨ cuví ra tyin tsitú añima ra tsihin tsa vaha tsi Nyoo. Tan cuaha xaan tsa iyo tan seña javahá ra nu yucú nyɨvɨ.  
\v 9 Tacan tan juhva ra tsa tsicá vehe ñuhu ñuu Israel tsa nañí Vehe Ñuhu Cuenda Nyɨvɨ Ndoó Nuña cutaha̱n ra naha tsihin juhva ra ñuu Cirene naha ra, tan cutaha̱n ndɨhɨ juhva ra ñuu Alejandría naha ra, tan ra ityi Cilicia naha ra, tan ra ityi Asia naha ra. Tan quitsaha̱ caahán yuhu tahan ra naha tsihin ra Esteban.  
\v 10 Maa tyin ña cuvi̱ jaha̱ canaa ra naha tsi ra, tyin ra Esteban caahán ra tsihin tsa tsiñituñi jiñi ra tsa tsaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsi ra.  
\v 11 Tacan tan tyahvi̱ ra can naha ra tsi juhva ra na cahan ra naha cuendu sɨquɨ ra Esteban tan catyi ra naha tyin ra Esteban caahán ra ndavaha ñi sɨquɨ ra Moisés, tan sɨquɨ Nyoo.  
\v 12 Yacan cuenda tandɨhɨ nyɨvɨ can quitsaha̱ cuvaá ñi tan tsihin ra tsahnu naha ra tan ra cuví maestro cuenda ley Nyoo. Tacan tan tɨɨ̱n ra naha tsi ra Esteban. Tan tsaha̱n ra naha tsindaca̱ ra naha tsi ra nu ndu iín ra cumí tyiñu cuenda vehe ñuhu nyɨvɨ Israel.  
\v 13 Tan nducu̱ ra naha tsi ra cahan cuendu sɨquɨ ra Esteban. Tan maa ra naha catyí ra naha tyehen: 
\p ―Ra Esteban ihya, ña jandɨhɨ́ ra tsa caahán ra ndavaha ñi sɨquɨ vehe ñuhu yo tan sɨquɨ ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 14 Tan tsiñi̱ ndi tsa caahán ra tyin ra Jesús, ra Nazaret can, cua canɨ ra vehe ñuhu cahnu ihya. Tan cua nasama ra cuhva iyó yo tsa jacuaha̱ ra Moisés tsi yo ―catyí ra tsa caahán cuendu sɨquɨ ra Esteban. 
\p  
\v 15 Tacan tan ra cumí tyiñu naha ra tan ra nyecú ican nyehe̱ ra naha tsi ra Esteban tyin tumaa caá nuu iin ángel, tacan caá nuu ra. 
\c 7  
\s1 Nu caahán ra Esteban tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ nducú cahñi tsi ra 
\p  
\v 1 Tacan tan ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu tsica̱ tuhun ra tsi ra Esteban, tan catyí ra: 
\p ―¿A nditsa tsa caahán ra ihya naha ra sɨquɨ un? 
\p  
\v 2 Tacan tan nacaha̱n ra Esteban tan catyí ra: 
\p ―Nyooho yañi, tan nyooho ra tsahnu, tya̱a soho ndo tuhun tsa cua cahan yu. Jutu yo Nyoo, ra cahnu ca, quituvi̱ ra nuu tsii tsaahnu yo, ra Abraham, quɨvɨ nyií ra ityi Mesopotamia tsa ndi cumañi ca cuhun ra coo ra nda ñuu Harán.  
\v 3 Tan catyi̱ ra tsihin ra: “Na̱coo ñuu un, tan tsi tandɨhɨ nyɨvɨ un. Tan cu̱hun cun inga ñuu tsa cua janaha yu tsi un” catyi̱ Nyoo tsihin ra Abraham.  
\v 4 Tacan tan ra Abraham quita̱ ra nu iyó nyɨvɨ Caldea ityi Mesopotamia, tan cuahán ra nda ñuu Harán. Tan ndacan cuví nu tsihi̱ jutu ra. Yaha can jaquitsi̱ Nyoo tsi ra ñuhu nu iyó yo ihya vityin.  
\v 5 Maa tyin nduve ñuhu tsaha̱ Nyoo tsi ra quɨvɨ can. Ndi luxu maa nu cuañi ra tan ña tsaha̱ Nyoo. Maa tyin catyi̱ ra tsihin ra Abraham tyin cua cuhva ra. Tan tsa cua cúu ra tan Nyoo cua cuhva ra ñuhu tsi sehe ra. Tacan caha̱n Nyoo tsihin ra Abraham, vasu tsa ñaha ca coo sehe ra quɨvɨ can.  
\v 6 Tan inga tucu tuhun caha̱n Nyoo tsihin ra tyin nyɨvɨ tata ra cua coo ñi inga ñuu. Tan cua cuvi ñi musu nyɨvɨ ñuu can. Tan maa nyɨvɨ ñuu can cua quɨhɨ ndaha ñi tsi ñi. Tan cua nyehe ñi tundoho cumi cientu cuiya.  
\v 7 Maa tyin caha̱n tucu Nyoo tsihin ra tyehen: “Nyɨvɨ tata un cua nyehe ñi tundoho jaha nyɨvɨ ñuu can. Yacan cuenda yuhu cua tatsi tuñi yu tsi nyɨvɨ ñuu can. Tan tsa cua yaha yacan tan cua quita nyɨvɨ cuvi tata un ñuu can tan cua quitsi ñi ihya. Tan cua jacahnu ñi tsi yu” catyi̱ Nyoo tsihin ra Abraham. 
\p  
\v 8 ’Tacan natuhu̱n Nyoo tsihin ra. Tan ndoo̱ ra tuhun tsihin ra. Tan Nyoo tsaha̱ ra iin cuhva tsa cua javaha ñi coto naa iñi ñi tsa caha̱n ra. Tsaha̱ cuenda ra tyin tandɨhɨ ñi sehe yɨɨ ñi tsa cua coo tan cuñí tsi cunyaa tuñi ra itsi naha tsi. Tan tsa yaha̱ una quɨvɨ tsa cacu̱ ra Isaac, sehe ra Abraham, tacan javaha̱ ra tsi ra. Tan juvin ñi tacan javaha̱ ndɨhɨ tucu ra Isaac tsi ra Jacob, sehe ra. Tan ra Jacob tucu tsihin utsi uvi taahan sehe ra, tyaa̱ ra tuñi can tsi intuhun intuhun sehe yɨɨ ra. Tan ra ican naha ra cuví tsii tsaahnu yo. 
\p  
\v 9 ’Tan tsa utsi iin taahan ca sehe ra Jacob ndasɨ cuñi̱ ra naha nyehe̱ ra naha tsi ra José yañi ra naha, tsa cuenda tyin cuñi̱ ca jutu ra naha tsi ra can. Yacan cuenda xico̱ ra naha tsi ra José na cuvi ra iin musu nda Egipto. Maa tyin ra José, ña nacoo̱ Nyoo tsi ra.  
\v 10 Tan jacacu̱ ra tsi ra nu nyehé ra tundoho. Tan tsaha̱ ra tsa nyityi jiñi ra tsi ra José. Tan tsaha̱ ra tsa vaha coo ra nuu ra Faraón, ra cuvi̱ rey Egipto. Tan rey can tsaha̱ ra tsa cuví ra José ra cumí tyiñu ñuu tsa cayucú Egipto can. Tan tsindaca̱ ñaha ndɨhɨ tucu ra vehe maa rey. 
\p  
\v 11 ’Tacan tan tsicoo̱ tama nanɨɨ cahnu ityi Egipto tan ityi Canaán. Tan nyehe̱ xaan nyɨvɨ tundoho. Tan tandɨhɨ tsii tsaahnu yo ña ñihi̱ ra naha tsa catsi ra naha.  
\v 12 Maa tyin quɨvɨ tsito̱ ra Jacob tyin iyó tsa catsi ra naha nda Egipto, tan jacuhu̱n ra tsi sehe ra na cunducu ra naha tsa catsi ra naha. Tan tsaha̱n ra naha iin tsaha.  
\v 13 Tan tsa tsinu uvi tsaha tsa tsaha̱n ra naha, ra José jacoto̱ ra tsi ra naha tyin yañi ra naha cuví tsi ra. Tacan tan tsito̱ ra Faraón yóo tata cuví ra José.  
\v 14 Tacan tan tava̱ tyiñu ra José na quitsi ra Jacob jutu ra, tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra. Tan cuvi̱ ñi uñi xico tsahun taahan nyɨvɨ.  
\v 15 Tan tacan cuvi̱ tsa cuahán ra Jacob cua coo ra ñuhu Egipto can. Yaha̱ can tan tsihi̱ ra ndacan. Tan tsihi̱ ndɨhɨ tucu tandɨhɨ sehe ra, ra cuví tsii tsaahnu yo naha ra.  
\v 16 Tacan tan tsaa̱ quɨvɨ tsa tsindaca̱ ñi yɨquɨ ra Jacob tan yɨquɨ sehe ra nda Siquem. Tan ican quɨhvɨ̱ yɨquɨ tandɨhɨ ra naha tsitsi ñuhu nu jata̱ ra Abraham iin ñaña tsi sehe ra Hamor taha̱n tsanaha. 
\p  
\v 17 ’Maa tyin tsa ndi cumañi ca quita nyɨvɨ Egipto, nyɨvɨ ra Abraham tsa iyó Egipto can cuaha xaan ñi cuvi̱. Tan tsa nyanaa yatyin quɨvɨ tsa cua cuhva Nyoo ñuhu tsi ñi tumaa tsa caha̱n catsi ra tsihin ra Abraham.  
\v 18 Tacan tan quitsaha̱ ndacá ñaha iin rey tsa ña nacoto̱ tsi ra José.  
\v 19 Rey can jandavi̱ ñaha ra nyɨvɨ yo. Tan janyehe̱ xaan ra tundoho tsi ñi, tan jañiñi̱ ra tsi ñi na nacoo ñi tsi sehe ñi tsa ndi cacú tyin na cúu tsi.  
\v 20 Tan juvin ñi quɨvɨ can cacu̱ ra Moisés. Tan taha̱n xaan iñi Nyoo tsi ra. Tan uñi yoo jacuahnu̱ sɨhɨ ra tsi ra nda yuvehe ña.  
\v 21 Yaha can ña cuví ca tyihi xeehe sɨhɨ ra tsi ra. Tan nacoo̱ ña tsi ra tsitsi iin tyica yuhu yutya. Tacan tan sehe sɨɨhɨ ra rey Egipto can nañihi̱ ña tsi ra. Tan naquihi̱n ña tsi ra. Tan jacuahnu̱ ña tsi ra, tumaa tsa sehe maa ña cuvi̱ tsi ra.  
\v 22 Yacan cutuhva̱ ra Moisés tandɨhɨ tsa tsitó ñi Egipto. Tan vaha xaan caha̱n ra tan vaha javaha̱ ra jaha̱ tunyee iñi tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra. 
\p  
\v 23 ’Tan tsa quita̱ uvi xico cuiya ra Moisés cuñi̱ ra cuhun ra cunyehe ra nu iyó nyɨvɨ Israel, nyɨvɨ ra.  
\v 24 Tacan tan iin quɨvɨ nyehe̱ ra nu cañí iin ra Egipto can tsi iin ra Israel. Tacan tan tsahñi̱ ra Moisés tsi ra Egipto can tyin cañí xaan ra tsi ra Israel, ra ñuu ra.  
\v 25 Cuñí maa ra Moisés can tyin nyɨvɨ Israel can cutuñí iñi ñi tyin Nyoo jaquitsi̱ tsi ra tyin jacacu ra tsi ñi. Maa tyin ña tuvi̱ iñi ñi tsa tacan cua cuvi.  
\v 26 Tacan tan tsa inga quɨvɨ can nyehe̱ ra Moisés tsi uvi taahan ra Israel, cañí tahan ra naha. Tan ra Moisés, cuñí ra tsa ña cañi tahan ca ra naha, tan quitsaha̱ catyí ra: “Ña vaha tsa cañí un tsi ra yañi un” catyí ra tsihin ra naha.  
\v 27 Tacan tan ra tsa cañí tsi inga ra can tindahñi̱ ra tsi ra Moisés, tan catyí ra tsihin ra: “¿Yóo tava̱ tyiñu tsi un tyin cundaca ñaha un tan cuvi un juez tsa cuenda ndi?  
\v 28 ¿A cuñí un cahñi un tsi yu tumaa tsa tsahñi̱ un tsi ra Egipto icu?” catyí ra tsihin ra Moisés.  
\v 29 Cuhva tsa tsiñi̱ ra Moisés tsa caha̱n ra can, tsinu̱ ra. Tan cuahán ra nda ñuu Madián. Ndacan ñihi̱ ra ñasɨɨhɨ ra. Tan ndacan tsicoo̱ uvi taahan sehe ra. 
\p  
\v 30 ’Yaha̱ uvi xico cuiya. Tacan tan iin quɨvɨ tsicá nuu ra Moisés nu tsɨquɨ yatyin yucu tsa nañí Sinaí. Tan nyehe̱ ra cayú iin yutun iñu. Tacan tan quituvi̱ iin ángel tsitsi ñuhu̱ tsa cayú can.  
\v 31 Iyo xaan cuñi̱ ra Moisés tsa nyehé ra yacan. Tan natuhva̱ ra nu cayú iñu can tyin nyehe vaha ra, tan tsiñi̱ ra ndusu Jutu Mañi yo. Tan catyí ndusu can tyehen:  
\v 32 “Yuhu cuví Nyoo cuenda tsii tsaahnu un, Nyoo cuenda ra Abraham, tan ra Isaac, tan ra Jacob” catyi̱ ndusu can tsihin ra. Tacan tan ra Moisés quitsaha̱ nɨhɨ́ ra tsihin tsa yuuhví ra. Tan ña cana̱ iñi ra nanyehe ra.  
\v 33 Tan quitsaha̱ catyí tucu Jutu Mañi yo tsihin ra: “Ta̱va nditsan tsaha un tyin ñuhu nu tsañí un, ñuhu ii cuví tsi.  
\v 34 Yuhu nyehé yu tandɨhɨ tundoho tsa nyehé nyɨvɨ cuenda yu ñuhu Egipto can. Tan tsiñí yu ndusu ñi tsa tsacú tsaa ñi. Yacan vatsí nuú yu tyin jacacu yu tsi ñi. Na̱ha, tyin jacuhun yu tsi un nda Egipto” catyi̱ Nyoo tsihin ra Moisés. 
\p  
\v 35 ’Quɨvɨ can ña cuñi̱ nyɨvɨ Israel tsi ra Moisés tsa cundaca ñaha ra tsi ñi, tan catyi̱ ñi tsihin ra: “¿Yóo tava̱ tyiñu tsi un tyin cundaca ñaha un tan cuvi un juez tsa cuenda ndi?”, catyi̱ ñi tsihin ra. Vasu ña cuñi̱ ñi tsa cundaca ñaha ra tsi ñi, maa tyin Nyoo tava̱ tyiñu ra tsi ra tyin cuvi ra nuu tsihin ñi, tan jacacu ra tsi ñi. Tyin tacan catyi̱ ángel tsa quituvi̱ nuu ra nu iñu tsa cayú can.  
\v 36 Tan ra Moisés can tava̱ tsi nyɨvɨ Israel ñuhu Egipto can tsihin tsa javaha̱ ra tsa iyo tan seña ñuu can, tan nu yaha̱ ñi nda nu Ndutya Ñuhu Cuaaha, tan nu tsica̱ nuu ñi nu tsɨquɨ tsitsi tsa uvi xico cuiya. 
\p  
\v 37 ’Tan juvin ñi maa ra Moisés can cuví ra tsa caha̱n tsihin nyɨvɨ Israel tan catyi̱ ra tyehen: “Nyoo cua jaquitsi ra tsi iin ra cuví ndusu yuhu ra tumaa jaquitsi̱ ra tsi maa yu. Tan cua cuvi ra iin ra Israel tumaa maa yo. Tan taahán tsi tyaa yahvi yo tsi ra” catyi̱ ra Moisés.  
\v 38 Tan maa ra Moisés can cuahán ra tsihin nyɨvɨ tsii tsaahnu yo nu tsica̱ nuu ñi nu tsɨquɨ can. Tan ra ican cuví ra tsa caha̱n ángel tsihin nda yucu Sinaí. Tan ra ican naquihi̱n cuenda ra tuhun Nyoo nácaa coo nyɨvɨ, tan tyaa̱ ra tuhun can nu tutu tyin tacan tan coto yo. 
\p  
\v 39 ’Maa tyin nyɨvɨ tsii tsaahnu yo ña tyaa̱ yahvi ñi tsi ra. Tava̱ tsiyo ñi tsi ra. Tan cuñi̱ ñi cunuhu ñi nda Egipto.  
\v 40 Yacan cuenda cuhva tsa nyií ra Moisés yucu Sinaí, tan caha̱n nyɨvɨ tsihin ra Aarón tan catyi̱ ñi: “Ja̱vaha taahan nyoo cuhun ityi nuu ndi. Tyin ña tsitó yo náa taha̱n ra Moisés, ra tsa tava̱ tsi yo Egipto” catyi̱ ñi.  
\v 41 Tacan tan javaha̱ ñi iin indɨquɨ xuhun cuaan. Tan tsahñi̱ ñi quɨtɨ tyin cuhva cuenda ñi tsi tsitoho can. Tan sɨɨ xaan cuñi̱ ñi tsicoo̱ ñi vico cuenda tsitoho tsa javaha̱ ñi tsihin ndaha ñi.  
\v 42 Tacan tan Nyoo jatsiyo̱ ra tsi ñi. Tan jaña̱ ndaha ra tsi ñi tyin cua jacahnu ñi ñicanyii, tan yoo, tan tandɨhɨ tiñuu tsa iyó ityi andɨvɨ. Tyin tyehen tyaa̱ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo nu libru taha̱n tsanaha: 
\q1 Nyooho nyɨvɨ Israel, ¿A tsahñi̱ ndo quɨtɨ tyin cuhva cuenda ndo tsi maa yu tsitsi tsa uvi xico cuiya tsa tsica̱ nuu ndo nu tsɨquɨ? Ñavin. 
\q1  
\v 43 Tyin jacahnu̱ ndo tsi nyoo tsa nañí Moloc, 
\q1 tan jacahnu̱ ndɨhɨ tucu ndo tsi nyoo tsa nañí Renfán tsa caá tumaa caá iin tiñuu tsa iyó andɨvɨ. 
\q1 Juvin ñi maa ndo javaha̱ tsitoho can, tan jacahnú tucu ndo. 
\q1 Yacan cuenda yuhu cua tava yu tsi ndo ñuu ndo, tan cua jacuhun yu tsi ndo iin nu cañi ca ityi nuu ñuu Babilonia, catyi̱ Nyoo tsihin ñi. 
\p  
\v 44 ’Nu tsica̱ nuu tsii tsaahnu yo nu tsɨquɨ can, tsicumi̱ ra naha iin vehe ñuhu tsa tsinu̱ tsihin ñɨɨ quɨtɨ. Tan tsitsi vehe can tsicumi̱ ra naha tabla yuu tsa nyaá ley Nyoo nuu. Tan ra Moisés tava̱ tyiñu ra na javaha ñi vehe ñuhu can ityi tsata, tumaa cuhva janaha̱ maa Nyoo tsi ra.  
\v 45 Yaha can tan ra Josué cuvi̱ ra ityi nuu tsihin ñi. Tacan tan quihi̱n ñi vehe ñuhu can tan vatsí ñi tsihin tsi nu iyó yo ihya vityin. Tyin Nyoo tava̱ ra tsi nyɨvɨ tsicoo̱ ñuhu ihya tan nacuhva̱ cuenda ra ñuhu ihya tsi ñi Israel, nyɨvɨ yo. Tan tsatyiñu̱ ñi vehe ñuhu can nda cuanda quɨvɨ tsicoo̱ ra rey David.  
\v 46 Tan ra rey David ñihi̱ ra tumañi iñi nuu Nyoo. Tan cuñi̱ ra javaha ra iin vehe vaha nu coo Nyoo. Juvin ñi Nyoo jacahnu̱ ra Jacob taha̱n tsanaha.  
\v 47 Maa tyin ra Salomón javaha̱ ra vehe Nyoo.  
\v 48 Vasu ña iyó Nyoo tsitsi vehe ñuhu tsa javahá nyɨvɨ. Tumaa caha̱n ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha tyehen: 
\q1  
\v 49 Andɨvɨ cuví tyayu nu nyaá yu ndacá ñaha yu. 
\q1 Tan ñuhu ñayɨvɨ, yacan cuví nu tsañí tsaha yu. 
\q1 Tatun javaha nyooho iin vehe ¿a cuñí maa ndo tyin coo yu tsitsi can? 
\q1 ¿Tan maa nda cua na ica vaha ndo tyin quitatu yu, cuñí maa ndo? 
\q1  
\v 50 ¿A ña tsitó ndo tyin maa yu javaha̱ andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ? catyi̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo jaha̱ Nyoo. 
\p  
\v 51 ’Maa tyin nyooho ―catyí ra Esteban― tacan ñi tuhvá maa ndo jandavá ndo iñi ndo. Tan ña cuñí ndo naquihin ndo tuhun caahán Nyoo. Tacan ñi ña tyaá yahvi ndo tsi Tatyi Ii Nyoo. Inducu ñi caá ndo tsihin tsii tsaahnu yo.  
\v 52 Tsii tsaahnu yo cuxaa̱n ra naha tan tsahñi̱ ra naha tsi tandɨhɨ ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Tan ra ican naha ra catyi̱ tyin cua quitsi iin ra vaha. Tan tsa quitsi̱ ra vityin, nyooho xico̱ ñaha ndo tsi ra tsi ra xaan iñi tsi ra, tan tsahñi̱ ndo tsi ra.  
\v 53 Nyooho naquihi̱n cuenda ndo ley Nyoo tsa tsaha̱ ángel tsi ndo, maa tyin ña cuñí ndo tyaa yahvi ndo tsa caahán ley can ―catyí ra Esteban. 
\s1 Nu tsihi̱ ra Esteban 
\p  
\v 54 Tsa tsiñi̱ ra cumí tyiñu vehe ñuhu cahnu naha ra tuhun ihya, xaan xaan cuñi̱ ra naha, ndacua jacahyu̱ nuhu ra naha nyehé ra naha tsi ra Esteban.  
\v 55 Maa tyin ra Esteban tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo tan nanyehe̱ ra ityi andɨvɨ. Tan nyehe̱ ra tsa cahnu cuví Nyoo. Tan nyehe̱ tucu ra tsi ra Jesús nyaá nyityi ra xiin cuaha Nyoo.  
\v 56 Tacan tan catyí ra Esteban: 
\p ―¡Ji̱hna ndo! Nyehé yu andɨvɨ tan ticohó tsi. Tan nyehé yu tsi ra Jesús, Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria, nyaá nyityi ra xiin cuaha Nyoo ―catyí ra Esteban. 
\p  
\v 57 Maa tyin ra can naha ra tyasɨ̱ ra naha soho ra naha, tsa ña cua tyaa soho ra naha tsa caahán ra Esteban. Tacan tan iin vaa ñi cana̱ tsaa ra naha. Tan tandɨhɨ ra naha cuahán ra naha sɨquɨ ra Esteban.  
\v 58 Tacan tan tava̱ ra naha tsi ra yuhu ñuu. Tan tsahñi̱ ra naha tsi ra tsihin yuu. Tan ra tsa javahá tsa ña vaha can naha ra, nacoo̱ ra naha jahma tsa nyaá tsata ra naha tyin jaha cuenda iin ra tyuvaa tsa nañí Saulo.  
\v 59 Tan tsitsi tsa cañí ra naha yuu tsi ra Esteban, quitsaha̱ tsicán tahvi ra Esteban tsi Nyoo, tyin tuví iñi ra tyin tsa cua cúu ra. Tan catyí ra tyehen: 
\p ―Jutu Mañi yu Jesús, na̱quihin añima yu ―catyí ra. 
\p  
\v 60 Yaha̱ can, tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra, tan tsaa cana̱ tsaa ra tan catyí ra: 
\p ―Jutu Mañi yu, ña tɨ̱ɨn cuenda un cuatyi tsa javahá ra naha ―catyí ra. 
\p Tsa yaha̱ caha̱n ra tacan, tan tsihi̱ ra. 
\c 8  
\s1 Nu tsinyaa̱ ndaha ra Saulo tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo 
\p  
\v 1 Tan ra Saulo ña tsinú iñi ra tsi ra Jesús, tan ndoo̱ ra vaha tsa tsahñi̱ ra naha tsi ra Esteban. 
\p Tan juvin ñi quɨvɨ can quitsaha̱ nducú xaan nyɨvɨ tsi ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Jerusalén tyin cahñi ñi tsi ñi. Tan tandɨhɨ ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsinu̱ ñi, cuahán ñi cua coo ñi tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Samaria, tan tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Judea. Maa tyin ra tava̱ tyiñu ra Jesús ña quita̱ ra naha. Ndoo̱ ra naha Jerusalén.  
\v 2 Tan juhva ra tsa nyicún vaha tsi Nyoo ñuu Jerusalén can, tsaha̱n ra naha tsicutsi̱ ra naha cuñu ñuhu ra Esteban nda nu ndaa cumi santu. Tan tsacu̱ xaan ra naha tsa cuenda tsa tsihi̱ ra.  
\v 3 Tan ra Saulo can quitsaha̱ nyaá ndaha ra tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan tsaha̱n ra tan iin tan iin vehe ñi. Tan ixta̱ caa ra tsi ñi, tan tsaha̱ cuenda ra tsi ñi tyin cuhun ñi vehe caa, tahan ñi rayɨɨ tan ñaha. 
\s1 Nu caahán ra Felipe tuhun ra Cristo nu cuví Samaria 
\p  
\v 4 Tan tandɨhɨ ñi tsa quita̱ ñuu Jerusalén can, caahán ñi tuhun Nyoo nácaa jacacú ra Cristo tsi yo, tandɨhɨ ñi ityi nu cuahán ñi.  
\v 5 Iin ra tsa nañí Felipe tsaa̱ ra iin ñuu canyií Samaria. Tan quitsaha̱ caahán ra tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ iyó ican.  
\v 6 Tan tandɨhɨ ñi nɨɨ cuñí ñi tan tyaá soho ñi tsa caahán ra. Tyin nyehé ñi tsa iyo tsa javahá ra.  
\v 7 Tyin cuaha xaan nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ tatyi ña vaha tan nduvahá ñi; tatyi ña vaha tsa yɨhɨ́ tsi ñi, quita̱ nahnu tan cana̱ tsaa nahnu cuahán nahnu. Tan cuaha xaan nyɨvɨ coxo tan nyɨvɨ tsa ña cuví canda tan ña cuví caca, nduvahá ñi.  
\v 8 Yacan cuenda nyɨvɨ ñuu can, sɨɨ xaan cuñí ñi. 
\p  
\v 9 Tan Samaria can iyó iin ra tasɨ nañí Simón. Tuhvá ra jandaví ñaha tsi nyɨvɨ. Catyí ra tyin cahnu xaan cuví ra.  
\v 10 Tandɨhɨ maa nyɨvɨ, ñi cuca tan ñi ndaahvi, tyaá soho ñi tsa caahán ra. Tan catyí ñi: 
\p ―Nditsa nditsa, tyin tunyee iñi Nyoo iyó tsihin ra ihya ―catyí ñi. 
\p  
\v 11 Tyaá yahvi xaan ñi tsa caahán ra tyin tsa naha xaan jandaví ñaha ra tsi ñi tsihin tsa tasɨ.  
\v 12 Tacan tan quitsi̱ ra Felipe. Tan jacoto̱ ra tsi ñi nácaa ndacá ñaha Nyoo, tan nácaa cuhva tsa cahnu cuví ra Jesucristo. Tacan tan quitsaha̱ tsinú iñi ñi tsi ra Cristo, rayɨɨ tan ñaha. Tan tsicoondutya̱ ñi.  
\v 13 Nda cuanda ra Simón can, tan natsinu̱ iñi ra tsi ra Cristo, tan tsicoondutya̱ ra. Tan quitsaha̱ tsicá nuu ra tsihin ra Felipe. Tan iyo xaan cuñí ra nyehé ra tsa iyo tan seña tsa javahá ra Felipe. 
\p  
\v 14 Tacan tan ra tava̱ tyiñu ra Jesús tsa iyó ñuu Jerusalén can ñihi̱ tuhun ra naha tyin tsinú iñi nyɨvɨ Samaria tuhun Nyoo. Tacan tan jacuhu̱n ra naha tsi ra Pedro tan ra Juan nda Samaria.  
\v 15 Tan tsa tsaa̱ ra naha, quitsaha̱ tsicán tahvi ra naha tsi Nyoo tsa cuenda nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo nda Samaria can tyin na naquihin ñi Tatyi Ii Nyoo.  
\v 16 Tyin ñi can, ñaha ca nuu Tatyi Ii Nyoo sɨquɨ ñi. Maa tsa tsicoondutya̱ ñi ñi tsihin sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesús.  
\v 17 Tacan tan ra Pedro tan ra Juan tyiso̱ ndaha ra naha jiñi ñi, tan naquihi̱n ñi Tatyi Ii Nyoo.  
\v 18 Tan ra Simón can nyehé ra nu tyisó ndaha ra tava̱ tyiñu ra Jesús jiñi ñi, tan naquihín ñi Tatyi Ii Nyoo.  
\v 19 Tan quitsaha̱ caahán ra Simón tan catyí ra: 
\p ―¿Najava xuhun cuñí ndo tan cuhva ndo tunyee iñi tsi yu, cuvi tyiso ndaha yu jiñi nyɨvɨ, tan naquihin ñi Tatyi Ii Nyoo? ―catyí ra Simón tsihin ra naha. 
\p  
\v 20 Tacan tan nacaha̱n ra Pedro tan catyí ra: 
\p ―Ja̱ha cuenda coto cunaa un tsihin xuhun cun. ¿Nacuenda tsicá iñi un tyin cuví jata yo ndatu tsa tsahá Nyoo tsi yo? Ña cuví.  
\v 21 Yooho, ña taahán tsi tyihi un tsi un tsihin tyiñu ihya. Tyin añima un ña vaha nuu Nyoo.  
\v 22 Ndu̱ uvi iñi cuhva tsicá iñi un, tyin cahnu xaan tsa caquiñi tsicá iñi un. Tan nda̱can tahvi tsi Nyoo na jaha ra tucahnu iñi tsi un tsa cuenda tsa tsicá iñi un tsitsi añima un.  
\v 23 Tyin nyehé yu tyin tsitsi añima un iyó cuaha tsa caquiñi tan nyiyo iñi un. Tan tsa caquiñi can ña tsahá coto un tsa vaha ―catyí ra Pedro tsihin ra Simón. 
\p  
\v 24 Tacan tan nacaha̱n ra Simón tan catyí ra: 
\p ―Nda̱can tahvi maa ndo tsi Jutu Mañi yo tsa cuenda yu, na ña quitsi tandɨhɨ tsa caahán un tsihin yu sɨquɨ yu ―catyí ra Simón tsihin ra Pedro. 
\p  
\v 25 Tsa yaha̱ can tan ra tava̱ tyiñu ra Jesús tsaha̱ cuenda ra naha tandɨhɨ tsa nyehe̱ ra naha tsa javaha̱ ra Cristo nu tsica̱ ra nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan caha̱n ra naha tuhun Nyoo. Tacan tan cuanuhu̱ ra naha nda ñuu Jerusalén. Tan tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Samaria nu yaha̱ ra naha jacoto̱ ra naha nácaa javahá yo tan cacu yo. 
\s1 Nu caahán ra Felipe tuhun Nyoo tsihin iin ra ñuu Etiopía 
\p  
\v 26 Tsa yaha̱ yacan tan caha̱n iin ángel Nyoo tsihin ra Felipe, tan catyí ra: 
\p ―Ndu̱vita tan cu̱hun cun ityi sur, ityi queé nda Jerusalén tan cuahán nda Gaza ―catyí ángel can tsihin ra. 
\p Yacan cuví ityi tsa yahá nu tsɨquɨ.  
\v 27 Tacan tan ra Felipe nduvita̱ ra tan cuahán ra. Tan ityi cuahán ra ñihi̱ tahan ra tsihin iin ra ñuu Etiopía. Tan cuví ra can eunuco [tyin ña cuví coo ñasɨɨhɨ ra]. Tan cuví ra iin ra cumí tyiñu cahnu ñuu Etiopía, tyin yɨhɨ́ ndaha ra xuhun ña Candace, ñaha tsa cuví reina ñuu Etiopía can. Tan tsaha̱n ra Etiopía can tsijacahnu̱ ra tsi Nyoo nda ñuu Jerusalén.  
\v 28 Tan ityi cuanuhú ra nda ñuu ra nyaá ra sɨquɨ carreta ra. Tan cahví ra nu libru tsa tyaa̱ ra Isaías, ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha.  
\v 29 Tacan tan Tatyi Ii Nyoo caha̱n tsihin ra Felipe: 
\p ―Na̱tuhva nu carreta can. 
\p  
\v 30 Tan cuhva tsa natuhva̱ ra Felipe nu carreta can, tsiñi̱ ra tyin cahví ra Etiopía can nu libru tsa tyaa̱ ra Isaías. Tan tsica̱ tuhun ra Felipe tsi ra tan catyí ra: 
\p ―¿A cutuñí iñi un tsa caahán tsi? ―catyí ra. 
\p  
\v 31 Tacan tan nacaha̱n ra Etiopía can tan catyí ra: 
\p ―¿Nacaa cutuñi iñi yu tan yoñi jacuahá tsi yu? ―catyí ra tsihin ra Felipe. 
\p Tan tsica̱n ra tsi ra Felipe na ndaa ra tan cunyaa ra tsihin ra. 
\p  
\v 32 Tan nu cuahán cahví ra, catyí tsi tyehen: 
\q1 Tsahñi̱ ra naha tsi ra tumaa tuhvá ra naha tsahñí mbee ticatyi. 
\q1 Tyin tumaa ña tsacú mbee tatun cua xatya ra naha ixi tɨ, tan tumaa tsa ña tsacú tɨ tun cua cahñi ra naha tsi tɨ, 
\q1 tacan cuví ra can tyin nyehe̱ ra tundoho tan nduve náa caha̱n ra. 
\q1  
\v 33 Janduluhlu̱ ra tsi ra nuu ra naha tan yoñi cuñí javaha iin tsa vaha tsihin ra. 
\q1 Tan tsa cuenda nyɨvɨ cuví tata ra, yoñi caahán tsa cuenda ñi. 
\q1 Tyin ña tsicoo̱ sehe ra tan tsihi̱ ra. 
\m Tacan catyí tsi nu tutu tsa cahví ra can. 
\p  
\v 34 Tacan tan ra Etiopía quitsaha̱ tsicá tuhun ra tsi ra Felipe, tan catyí ra: 
\p ―Ja̱ha tumañi iñi tsi yu, tan ca̱tyi tuhun un luxu tsihin yu, ¿yóo tuhun caahán ra ndusu yuhu Nyoo ihya? ¿A tuhun maa ra, o yóo tuhun caahán ra? ―catyí ra tsihin ra Felipe. 
\p  
\v 35 Tacan tan ra Felipe quitsaha̱ caahán ra sɨquɨ tuhun tsa tsa yaha̱ cahvi̱ ra can, tan tsaha̱ cuenda ra tsi ra tyin tuhun ra Jesús caahán ra ndusu yuhu Nyoo can. Tan tsaha̱ cuenda ra tyin ra Jesús cuví ra jacacú tsi yo.  
\v 36 Tacan tan tsa cua yaha ra naha nu yɨhɨ́ ndutya. Tan ra Etiopía can quitsaha̱ caahán ra tsihin ra Felipe tan catyí ra: 
\p ―Ihya yɨhɨ́ ndutya. ¿A ña cuvi coondutya yu ihya? ―catyí ra. 
\p  
\v 37 Tacan tan nacaha̱n ra Felipe tsihin ra Etiopía, tan catyí ra: 
\p ―Tatun tsinú iñi un tsihin tsa nɨɨ añima un, cuví coondutya un ―catyí ra tsihin ra. 
\p Tacan tan nacaha̱n ra can, tan catyí ra: 
\p ―Tsinú iñi yu tyin Sehe Nyoo cuví tsi ra Jesucristo ―catyí ra. 
\p  
\v 38 Tacan tan ra can caahán ra tsihin musu ra na jacuɨñɨ ra carreta can. Tan nduvi taahan ra naha nuu̱ ra naha. Tan quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi ndutya. Tacan tan jacoondutya̱ ra Felipe tsi ra Etiopía.  
\v 39 Tan cuhva tsa quita̱ ra naha tsitsi ndutya can, tan Tatyi Ii Jutu Mañi yo naquihi̱n ra tsi ra Felipe. Tan ra Etiopía can ña nyehe̱ ra numaa ityi cuahán ra Felipe. Maa tyin sɨɨ xaan cuñí ra, cuanuhú ra.  
\v 40 Tan ra Felipe tsaa̱ ra ñuu Azoto. Tan cuahán ra tan iin tan iin ñuu, tan caahán ra tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ nda cuanda tsa tsaa̱ ra ñuu Cesarea. 
\c 9  
\s1 Nu natsinu̱ iñi ra Saulo tsi ra Cristo 
\r (Hechos 22.6-16; 26.12-18) 
\p  
\v 1 Tan tsicá ra Felipe caahán ra tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ, tan ra Saulo ña jandɨhɨ́ maa ra tsa nducú cahñi ra tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo. Tan tsaha̱n ra nu nyaá ra jutu tsaahnu cuví ityi nuu,  
\v 2 tsindaca̱n ra iin tutu tsi ra jutu, tyin nacuhva ra ndatu tsa cuhun ra vehe ñuhu ñuu Damasco, tan tɨɨn ra tsi ñi nyicún tsi ra Cristo, tan quitsi ndaca ra tsi ñi vehe caa ñuu Jerusalén, tahan ñi rayɨɨ tan ñaha. Ñihi̱ ra Saulo tutu can tan cuahán ra.  
\v 3 Tan tsa cua tsaa ra ñuu Damasco, sana iñi ra, tan quitsi̱ ñuhu̱ ityi andɨvɨ, jandunditsi̱n tsi tanɨɨ cahnu maa nu cuahán ra.  
\v 4 Tacan tan ra Saulo nduva̱ ra nu ñuhu. Tan tsiñi̱ ra iin ndusu tsa catyí tyehen: 
\p ―Saulo, Saulo, ¿nacuvi tyin nyaá ndaha un tsi yu? ―catyí ndusu can tsihin ra. 
\p  
\v 5 Tacan tan nacaha̱n ra Saulo: 
\p ―¿Yóo cuví yooho, taa? ―catyí ra, tsicá tuhun ra. 
\p Tacan tan nacaha̱n ndusu can tsihin ra, tan catyí tsi: 
\p ―Yuhu cuví ra Jesús, ra tsa nyaá ndaha un. Juvin ñi tsi maa un jañicueehé un, tumaa jañicueehé indɨquɨ tsi tɨ tsa tsañí ihñi tɨ nu tsa tutsi ra naha tsi tɨ ―catyí ra Jesús tsihin ra. 
\p  
\v 6 Tacan tan quitsaha̱ nɨhɨ́ ra Saulo tsihin tsa yuuhví ra. Tan catyí ra: 
\p ―Jutu Mañi yu, ¿náa cuñí un tyin javaha yu? ―catyí ra. 
\p Tacan tan Jutu Mañi yo nacaha̱n ra tsihin ra tan catyí ra: 
\p ―Ndu̱vita tan cuhun un tsitsi ñuu Damasco. Tan ican cua cahan iin ra tsa cua cahan tsihin un náa taahán tsi javaha un ―catyí ra Jesús tsihin ra Saulo. 
\p  
\v 7 Tan ra tsa cuahán tsihin ra Saulo, nayuhvi̱ xaan ra naha. Tan ña ñihi̱ ra naha náa tuhun cahan ra naha tyin tsiñi̱ ra naha ndusu can maa tyin yoñi nyehe̱ ra naha.  
\v 8 Tacan tan ra Saulo nduvita̱ ra. Tan tsa nuña̱ ra tinuu ra, ña cuvi̱ maa nanyehé ra tyin cuaa̱ ra jaha̱ Nyoo. Yacan cuenda, ra tsa cuahán tsihin ra tɨɨ̱n ra naha ndaha ra tan tsindaca̱ ra naha tsi ra ñuu Damasco.  
\v 9 Ican tsinyii̱ ra uñi quɨvɨ. Tan ña cuví maa nanyehé ra. Tan ña tsatsi̱ ra, tan nduve maa náa tsihi̱ ra. 
\p  
\v 10 Ñuu Damasco can iyó iin ra tsinú iñi tsi Nyoo, nañí ra Ananías. Tan nyehe̱ ra iin tsa nyehe̱ ra nu caha̱n Jutu Mañi yo tsihin ra tan catyí ra: 
\p ―¡Ananías! ―catyí Jutu Mañi yo tsihin ra. 
\p Tacan tan nacaha̱n ra Ananías, tan catyí ra: 
\p ―Ihya nyaá yu, Jutu Mañi yu ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 11 Tacan tan Jutu Mañi yo catyí ra: 
\p ―Ndu̱vita, tan cu̱hun cun ityi cahnu tsa nañí Ndoo ñi. Tan na̱nducu un vehe ra tsa nañí Judas. Tan nda̱ca tuhun un nu maa tahan iyó ra tsa nañí Saulo, ra ñuu Tarso. Tyin tsicán tahvi ra tsi yu.  
\v 12 Tan nyehe̱ ra iin tsa nyehe̱ ra, tan nyehe̱ ra tsi yooho, Ananías, tyin tsaa̱ un nu nyaá ra, tan tyiso̱ ndaha un jiñi ra tyin tacan tan nanyehe ra inga tsaha ―catyí Jutu Mañi yo tsihin ra Ananías. 
\p  
\v 13 Tacan tan nacaha̱n ra Ananías tan catyí ra: 
\p ―Jutu Mañi yu, cuaha xaan nyɨvɨ caahán ñi tsihin yu tyin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda un ñuu Jerusalén cuaha xaan tsa ña vaha javaha̱ ra Saulo can tsihin ñi.  
\v 14 Tan vityin vatsí ra ihya tyin tsaha̱ ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu ndatu tsi ra tsa tyihi ra tsi nyɨvɨ tsicán tahvi tsi un vehe caa ―catyí ra Ananías tsihin Jutu Mañi yo. 
\p  
\v 15 Maa tyin Jutu Mañi yo catyí ra tsihin ra Ananías: 
\p ―Cu̱aahan tyin yuhu tsa nacatsi̱ vaha yu tsi ra Saulo can, tyin cua cahan ra tuhun yu tsihin nyɨvɨ inga ñuu, tan tsihin rey nyɨvɨ can, tan juvin ñi cahan ndɨhɨ ra tuhun yu tsihin nyɨvɨ Israel.  
\v 16 Yuhu cua jacuaha yu tsi ra nácaa tsa cuaha tundoho cua nyehe ra tsa cuenda yu ―catyí Jutu Mañi yo tsihin ra Ananías. 
\p  
\v 17 Tacan tan cuahán ra Ananías vehe nu nyií ra Saulo. Tsaa̱ ra yuvehe can tan quɨhvɨ̱ ra tsitsi vehe. Tan tyiso̱ ndaha ra jiñi ra Saulo, tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Yañi Saulo, Jutu Mañi yo ra Jesús, ra tsa quituvi̱ nuu un ityi vatsí un, ra ican jaquitsi̱ tsi yu tyin nanyehe un inga tsaha. Tan cua jacutu ra tsi un tsihin Tatyi Ii ra ―catyí ra Ananías tsihin ra Saulo. 
\p  
\v 18 Tan juvin ñi cuhva can tan coyo̱ tsa caá tumaa caa yaa tyaca tsa tyasɨ̱ tinuu ra Saulo. Tacan tan cuvi̱ nanyehe̱ ra. Yaha̱ can tan tsicoondutya̱ ra.  
\v 19 Yaha̱ can tan nacatsi̱ ra, tan ndunyee̱ cuñu ñuhu ra inga tsaha. Tan ndoo̱ ra juhva quɨvɨ tsihin nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Damasco. 
\s1 Nu quitsaha̱ caahán ra Saulo tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ ñuu Damasco 
\p  
\v 20 Tacan tan numi ñi quitsaha̱ caahán ra Saulo tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ tandɨhɨ vehe ñuhu nyɨvɨ Israel ñuu Damasco. Tan catyí ra tyin ra Jesús, Sehe Nyoo cuví tsi ra.  
\v 21 Tandɨhɨ maa nyɨvɨ tsa tsiñí tsa caahán ra, iyo xaan cuñí ñi. Tan natuhún tahan ñi tan catyí ñi: 
\p ―¿A ñavin ra ihya cuví ra tsa tsinyaa̱ ndaha tsi nyɨvɨ tsicán tahvi sɨvɨ ra Jesús ityi ñuu Jerusalén? ¿A ñavin juvin ra cuví ra tsa vatsí tɨɨn tsi nyɨvɨ iyó ihya tyin cuhva cuenda ra tsi ñi tsi ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra? ―catyí ñi. 
\p  
\v 22 Maa tyin ra Saulo ñihi ca caahán ra tuhun ra Cristo tsihin tsa nɨɨ iñi ra. Tan janahá ra tsi nyɨvɨ Israel tsa iyó ñuu Damasco tyin ra Jesús cuví ra Cristo, tan Sehe Nyoo cuví tsi ra. Tan ñi Israel ña ñihi̱ ñi nácaa nacahan ñi tsihin ra. 
\s1 Nu tsinu̱ xeehe ra Saulo nuu ra Israel naha ra 
\p  
\v 23 Tsa yaha̱ juhva quɨvɨ, tan ra Israel tsa ña tsinú iñi tsi ra Cristo natuhu̱n tahan ra naha tyin cua cahñi ra naha tsi ra Saulo.  
\v 24 Ñiñu tan nduvi ndatú ra naha tsi ra yuvehe cahnu ñuu can. Maa tyin ra Saulo tsito̱ ra tuhun can.  
\v 25 Tacan tan nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra Cristo ñuu can tyihi̱ ñi tsi ra tsitsi iin tyica cahnu. Tan tsacuaa januu̱ ñi tsi ra ityi ventana iin vehe tsa nyaá yuhu cora ñuu can. Tacan tan tsinu̱ ra cuahán ra. 
\s1 Nu nyií ra Saulo ñuu Jerusalén 
\p  
\v 26 Quɨvɨ tsa tsaa̱ ra Saulo ñuu Jerusalén, cuñí ra ndu iin ra tsihin nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Maa tyin tandɨhɨ maa ñi tan yuuhví ñi nyehé ñi tsi ra. Tyin ña tsinú iñi ñi tsa yɨhɨ́ ra cuenda ra Jesús.  
\v 27 Maa tyin iin ra tsa nañí Bernabé, quihi̱n ra tsi ra. Tan tsaha̱ cuenda ra tsi ra tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús. Tan nacatyi̱ tuhun ra tsihin ra naha nácaa nyehe̱ ra Saulo tsi Jutu Mañi yo ra Cristo ityi ñuu Damasco; tan nacatyi̱ tuhun ra nácaa caha̱n Jutu Mañi yo tsihin ra. Tan nácaa caha̱n ra tuhun ra Cristo tsihin tsa ña yuuhví ra nda ñuu Damasco.  
\v 28 Tacan tan ndoo̱ ra Saulo ñuu Jerusalén tsihin nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo.  
\v 29 Tan caahán ra tuhun Jutu Mañi yo tsihin tsa ña yuuhví ra. Tan natuhún xaan ra tuhun ra Cristo tsihin ra Israel tsa caahán yuhu griego. Maa tyin ra can naha ra nducú cahñi ra naha tsi ra.  
\v 30 Maa tyin tsito̱ ra hermano can naha ra tyin tacan tsicá iñi ra can naha ra. Yacan cuenda tsindaca̱ ra hermano naha ra tsi ra Saulo nda ñuu Cesarea. Tacan tan jacuhu̱n ra naha tsi ra nda Tarso, ñuu ra. 
\p  
\v 31 Tacan tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsa iyó tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Judea, tan Galilea, tan Samaria, sɨɨ xaan cuñí ñi tyin ña cuxaán ca nyɨvɨ tsi ñi. Tan ndunyee̱ ca iñi ñi tsihin tunyee iñi tsi Nyoo tyin tyaá yahvi vaha ñi cuhva caha̱n ra, tyin yuuhví ñi coto ña cua javaha ñi cuhva cuñí ra. Iyó ñi tsihin tsa jatyinyeé Tatyi Ii Nyoo tsi ñi. Tan nducuahá ca ñi tan iin tan iin quɨvɨ. 
\s1 Nu nduvaha̱ ra Eneas 
\p  
\v 32 Tacan cuvi̱ tan ra Pedro tuhvá ra cuahán cua nyehe nácaa yucú ra hermano naha ra tan iin tan iin ñuu. Tan tsaha̱n tucu ra tsinyehe̱ ra nu iyó nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Jesucristo ñuu Lida.  
\v 33 Ican nañihi̱ ra tsi iin ra cuuhví, nañi ra Eneas. Tan tsa una cuiya canyií ra tan ña cuvi maa nacandá ra tyin naxii̱ cuñu ñuhu ra.  
\v 34 Tan ra Pedro catyí ra tsihin ra: 
\p ―Yooho Eneas, ra Jesucristo janduvaha̱ ra tsi un. Ndu̱vita tan na̱tuvi yuvi un ―catyí ra tsihin ra. 
\p Tan juvin ñi cuhva can tan nduvita̱ ra Eneas.  
\v 35 Tan nyehe̱ tandɨhɨ nyɨvɨ ñuu Lida can tyin tsa nduvaha̱ ra. Tan nyehe̱ tucu nyɨvɨ ñuu Sarón. Tacan tan ñi can, natsinu̱ iñi ñi tsi Jutu Mañi yo. Tan nacoo̱ ñi tuhun tsahnu tsa tsinu̱ iñi ñi nda ndi cumañi ca coto ñi tuhun ra Cristo. 
\s1 Nu nandoto̱ ña Dorcas 
\p  
\v 36 Quɨvɨ can tsicoo̱ iin ñaha tsinú iñi tsi ra Cristo ñuu Jope. Tan nañí ña Tabita, tan tsihin yuhu griego, nañí ña Dorcas. Tan tuhvá ña javahá tsa vaha tsihin nyɨvɨ, jatyinyeé ña tsi nyɨvɨ ndaahvi.  
\v 37 Tan quɨvɨ can ña Dorcas quihi̱n cuehe tsi ña tan tsihi̱ ña. Tan tsa yaha̱ jacutyi̱ ñi tsi ña, tsicaqui̱n ñi tsi ña tsitsi cuartu nu tsinu uvi pisu.  
\v 38 Yatyin ñi canyií ñuu Jope tsihin ñuu Lida, nu nyií ra Pedro. Tan nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Jope can tsito̱ ñi tyin nyií ra Pedro ñuu Lida. Tacan tan jacuhu̱n ñi tsi uvi taahan ra na cucana ra naha tsi ra Pedro tyin na cuhun ra ñuu Jope tsa numi ñi. Tan tsaa̱ ra naha nu nyií ra tan catyí ra naha tsihin ra: 
\p ―Ja̱numi ñi tan cu̱hun un tsihin ndi nda ñuu Jope ―catyí ra naha tsihin ra. 
\p  
\v 39 Tacan tan ra Pedro nduvita̱ ra tan cuahán ra tsihin ra naha. Tan cuhva tsa tsaa̱ ra naha, tsindaca̱ ra naha tsi ra nda cuartu nu canyií ndɨyɨ can. Tan tandɨhɨ maa ñiñaha tsa tsihi̱ yɨɨ natuhva̱ ñi tsata ra, tan tsacú tsaa ñi. Tan janahá ñi jahma tsa quicu̱ ña Dorcas tsa tsicoo̱ ña.  
\v 40 Tacan tan ra Pedro tava̱ ra tsi tandɨhɨ nyɨvɨ cuartu can. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra tan quitsaha̱ tsicán tahvi ra tsi Nyoo. Tacan tan nanyehe̱ ra tsi ñaha tsa tsihi̱ can canyií ña. Tan quitsaha̱ catyí ra tsihin ña: 
\p ―Hermana Tabita, ndu̱vita ―catyí ra tsihin ña. 
\p Tacan tan nanyehe̱ ña. Tan tsa nyehe̱ ña tsi ra Pedro, tsinyaa̱ ña.  
\v 41 Tacan tan ra Pedro tɨɨ̱n ra ndaha ña tan janduvita̱ ra tsi ña. Tacan tan cana̱ ra tsi ra hermano naha ra, tan tsihin ñiñaha tsa tsihi̱ yɨɨ. Tan nacuhva̱ cuenda ra tsi ña tsi ñi tyin tsa nandoto̱ ña.  
\v 42 Yaha̱ can tan tandɨhɨ maa nyɨvɨ ñuu Jope tsito̱ ñi tyin nandoto̱ ña can. Tan cuaha xaan ñi natsinu̱ iñi tsi Jutu Mañi yo.  
\v 43 Tan ra Pedro ndoo̱ ra juhva quɨvɨ ñuu can, nyií ra yuvehe iin ra tsa janduvitá ñɨɨ quɨtɨ, nañí ra Simón. 
\c 10  
\s1 Ra Pedro tsihin ra Cornelio 
\p  
\v 1 Ñuu Cesarea iyó iin ra tsa nañí Cornelio. Tan cuví ra ra yɨhɨ́ ndaha iin cientu andaru. Tan tsa tandɨhɨ andaru tsa yɨhɨ́ ndaha ra can nañí tsi Italiano.  
\v 2 Tan ra Cornelio can yuuhví ra tsi Nyoo. Maa ra tan tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra vaha xaan jacahnú ñi tsi Nyoo. Tan inga tucu tuhun, cuaha xaan xuhun tsahá ra tsi nyɨvɨ ndaahvi ñuu Israel, tan tandɨhɨ quɨvɨ tsicán tahvi ra tsi Nyoo.  
\v 3 Tan iin quɨvɨ cuhva caa uñi tsa tseñi, nyehe̱ ra iin tsa nyehe̱ ra. Tan ican cuví nu catsi xaan nyehe̱ ra iin ángel tsa jacuhu̱n Nyoo nu nyií ra, tan catyí tsi tsihin ra: 
\p ―¡Yooho Cornelio! ―catyí ángel can tsihin ra. 
\p  
\v 4 Tacan tan nanyehe̱ ra Cornelio tsi ángel can. Tan nayuhvi̱ xaan ra. Tan quitsaha̱ tsicá tuhun ra tan catyí ra: 
\p ―¿Náa tsa cuví ihya, taa? ―catyí ra tsihin ángel can. 
\p Tacan tan ángel can quitsaha̱ caahán ra tsihin ra: 
\p ―Nyoo tsiñi̱ ra tsa caahán un tan tsa tsicán un tsi ra. Tan taahán iñi ra tyin jatyinyeé xaan un tsi nyɨvɨ ndaahvi.  
\v 5 Tan vityin cuñí tsi tsa tava tyiñu un na cuquihin tyiñu tsi iin ra tsa nañí Simón Pedro nda ñuu Jope.  
\v 6 Ra ican cua cahan tsihin un náa taahán tsi javaha un. Iyó ra vehe ra tsa nañí tucu Simón, cuví ra ra janduvitá ñɨɨ quɨtɨ. Tan iyó vehe ra yuhu ndutya ñuhu ―catyí ángel can tsihin ra Cornelio, tan cuahán ángel can. 
\p  
\v 7 Tsa yaha̱ cuahán ángel can, ra Cornelio cana̱ ra tsi uvi taahan musu ra, tan tsihin iin andaru tsa jahá cuenda tsi ra. Tan yɨhɨ́ andaru can cuenda Nyoo.  
\v 8 Tandɨhɨ maa tsa caha̱n ángel can tsihin ra Cornelio tan nacatyi̱ tuhun ra tsihin nduñi taahan ra can naha ra. Tan jacuhu̱n ra tsi ra naha ñuu Jope. 
\p  
\v 9 Tuvi̱ inga quɨvɨ tan cuahán ra can naha ra. Tan tsa ndi cumañi ca tsaa ra naha ñuu Jope, tan ra Pedro ndaa̱ ra jiñi vehe tyin cua ndacan tahvi ra tsi Nyoo, tan tsa cua tahan hora cuví cuhva can.  
\v 10 Tan tsaa̱ soco tsi ra tan tsisocó xaan ra. Maa tyin tsitsi tsa tsinú tsa catsi ra, quitsaha̱ nyehé ra iin tsa janahá Nyoo tsi ra.  
\v 11 Tan nyehe̱ ra tyin ticohó andɨvɨ. Tan nyehe̱ ra andɨvɨ tyin vatsí nuú iin jahma cahnu xaan ityi nu ñuhu. Tan tandɨhɨ tsa cumí tutun tsi nuuhñi nuuhñi ñi.  
\v 12 Tan tsitsi jahma can yɨhɨ́ tandɨhɨ maa nuu quɨtɨ tsa cumi taahan tsaha, tan tandɨhɨ nuu coo, tan saa.  
\v 13 Tacan tan tsiñi̱ ra iin ndusu tsa caahán tsihin ra: 
\p ―Pedro, ndu̱vita tan ca̱hñi quɨtɨ ihya, tan ca̱tsi un ―catyí ndusu can tsihin ra. 
\p  
\v 14 Maa tyin ra Pedro nacaha̱n ra tan catyí ra: 
\p ―Ña cua catsi yu, Jutu Mañi yu. Yuhu ña tuhvá yu catsi quɨtɨ tsa catyí ley tyin ña vaha catsi ndi ―catyí ra Pedro. 
\p  
\v 15 Tacan tan quitsaha̱ caahán nyico ndusu can tsihin ra inga tsaha: 
\p ―Ña catyi un tyin ña catsi un tsa tsa janduvaha̱ yu ―catyí ndusu can tsihin ra. 
\p  
\v 16 Uñi taahan tsaha nyehe̱ ra yacan jaha̱ Nyoo. Tacan tan jahma cahnu can nandaa̱ nyico can ityi andɨvɨ.  
\v 17 Tan tsitsi tsa tsicá iñi ra Pedro náa cuñí tsi catyi tsa nyehe̱ ra can, tsaa̱ musu tsa jacuhu̱n ra Cornelio naha ra. Tan tsica̱ tuhun ra naha numaa tahan iyó vehe ra nañí Simón.  
\v 18 Tan tsa tsaa̱ ra naha ityi yuvehe tsica̱ tuhun ra naha tatun ican iyó iin ra tsa nañí Simón Pedro.  
\v 19 Tan ra Pedro tsicá xaan iñi ra náa cuñí tsi catyi tsa nyehe̱ ra. Tacan tan Tatyi Ii Nyoo quitsaha̱ caahán tsihin ra, tan catyí tsi: 
\p ―Nye̱he Pedro, uñi taahan ra vatsí nanducú tsi un.  
\v 20 Ndu̱vita tan cu̱hun cun tsihin ra naha, tan ña ca̱ca iñi un tyin maa yu jaquitsi̱ tsi ra ihya naha ra ―catyí Tatyi Ii Nyoo tsihin ra Pedro. 
\p  
\v 21 Tacan tan ra Pedro nuu̱ ra nu yucú ra tsa jacuhu̱n ra Cornelio, tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Yuhu cuví ra tsa nanducú ndo. ¿Náa tyiñu vatsí ndo? 
\p  
\v 22 Tacan tan nacaha̱n musu ra Cornelio tan catyí ra naha: 
\p ―Ra Cornelio, ra yɨhɨ́ ndaha tsi ndi, ra ican jaquitsi̱ tsi ndi. Vaha xaan nyɨvɨ cuví ra. Tan tyaá yahvi xaan ra tsi Nyoo. Tan tandɨhɨ maa ra ñuu Israel tsa iyó ityi Judea ihya cuñí ra naha tsi ra tsa cuenda tsa vaha nyɨvɨ cuví ra. Tan iin ángel Nyoo caha̱n tsihin ra tyin na cana ra tsi un, tyin cuhun un yuvehe ra tyin tacan tan tyaa soho ra tuhun tsa cua cahan un tsihin ra ―catyí musu ra Cornelio tsihin ra Pedro. 
\p  
\v 23 Tacan tan tsaha̱ ra Pedro quɨhvɨ ra naha tsitsi vehe. Tan ndoo̱ ra naha tsihin ra tsacuaa can. Tan tsa tuvi inga quɨvɨ tan cuahán ra tsihin ra naha. Tan cuahán juhva ra hermano tsa iyó ñuu Jope can tsihin ra naha. 
\p  
\v 24 Tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ra naha nda ñuu Cesarea nu ndatú ra Cornelio tsi ra naha tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra, tan tsihin tandɨhɨ ra vaha iñi tsi ra.  
\v 25 Cuhva tsa tsaa̱ ra Pedro yuvehe ra Cornelio, quita̱ ra Cornelio tan caahán ra tsihin ra. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra nuu ra Pedro tan quitsaha̱ jacahnú ra tsi ra.  
\v 26 Maa tyin ra Pedro cañihi̱ ra tsi ra, tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ndu̱vita tyin tahan ñi cuví yooho cuví tucu yuhu; ñavin Nyoo cuví yu ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 27 Tan tsitsi tsa caahán ra Pedro tsihin ra, tan quɨhvɨ̱ ra tsitsi vehe tan nanyehe̱ ra tyin cuaha xaan nyɨvɨ ndu iín tsitsi vehe can.  
\v 28 Tacan tan catyí ra Pedro tsihin ñi: 
\p ―Nyooho tsitó ndo tyin ley nyuhu tsa cuví ndi nyɨvɨ Israel, catyí tsi tyin ña taahán tsi tsa ndu iin ndi tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Tan ndi tsitsi vehe ñi ña cuví quɨhvɨ ndi. Maa tyin Nyoo janaha̱ ra tsi yu, tan catyi̱ ra: “Yooho, ña ca̱tyi un tsihin nyɨvɨ tyin ndi intuhun ñi tan ña vaha ñi” catyí Nyoo tsihin yu.  
\v 29 Yacan cuenda quɨvɨ tsa cana̱ ndo tsi yu, numi ñi vatsí yu. Tan vityin cuñí yu coto yu nacuenda cana̱ ndo tsi yu ―catyí ra Pedro. 
\p  
\v 30 Tacan tan nacaha̱n ra Cornelio, tan catyí ra: 
\p ―Tsa iyó cumi quɨvɨ vityin, tumaa cuhva ihya tsa nyaá yu yuvehe tan ña tsatsi̱ yu tan tsicán tahvi yu tsi Nyoo tsa tseñi. Tan quituvi̱ iin rayɨɨ nuu yu. Nditsí ra jahma xiñu.  
\v 31 Tan catyí ra tsihin yu: “Yooho Cornelio, Nyoo tsiñí ra tsa tsicán tahvi un tsi ra. Tan nducuhu̱n iñi ra tsa javahá un tyin jatyinyeé xaan un tsi nyɨvɨ ndaahvi.  
\v 32 Ta̱va tyiñu tsi musu un na cuhun ra naha nda ñuu Jope cuquihin ra naha tsi ra Simón Pedro na quitsi ra ihya. Nyií ra yuvehe ra tsa nañí Simón, iin ra tsa janduvitá ñɨɨ quɨtɨ. Tan vehe ra can nyaá tsi yatyin ñi yuhu ndutya ñuhu. Tan na quitsi ra Simón Pedro tan cahan ra tsihin un” catyi̱ ángel can tsihin yu.  
\v 33 Tacan tan numi ñi tava̱ tyiñu yu tyin na cuquihin tyiñu tsi un. Tan vaha tyin vatsí un. Tan vityin tandɨhɨ yo ndu iín yo nuu Nyoo. Tan cuñí ndi tyaa soho ndi tandɨhɨ tsa catyi̱ Jutu Mañi yo tsihin un tyin cuhva cuenda un tsi ndi ―catyí ra Cornelio tsihin ra Pedro. 
\s1 Nu caahán ra Pedro tuhun ra Cristo yuvehe ra Cornelio 
\p  
\v 34 Tacan tan quitsaha̱ caahán ra Pedro tan catyí ra: 
\p ―Vityin cutuñí iñi yu tyin Nyoo cuñí ra tsi tandɨhɨ nyɨvɨ, taha̱n ñi nyɨvɨ Israel, tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Ña tavá tsiyo ra tsi ndi intuhun maa yo.  
\v 35 Tyin naquihín ra tsi yo tatun tyaá yahvi yo tsi ra, tan javahá yo tsa vaha.  
\v 36 Nyoo caha̱n ra tsihin nyuhu tsa cuví ndi tata ra Israel, tan jacoto̱ ra tyin cuví coo vaha yo tsihin ra tsa cuenda ra Jesucristo. Tan maa ra ndacá ñaha tsi tandɨhɨ maa yo.  
\v 37 Nyooho tsitó vaha ndo tandɨhɨ tsa cuvi̱ ñuu nyɨvɨ Israel ñuu yu, nácaa quitsaha̱ tsi nu cuví Galilea tsa yaha̱ tsa caha̱n ra Juan tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ, tan jacoondutya̱ ra tsi ñi.  
\v 38 Tsitó ndo nácaa tsaha̱ Nyoo tunyee iñi Tatyi Ii ra tsi ra Jesús, ra ñuu Nazaret. Tan tsica̱ ra javaha̱ ra tsa vaha, janduvaha̱ ra tsi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa nyehé tundoho jahá nu ña vaha. Tyehen javaha̱ ra Jesús tyin Nyoo nyaá ra tsihin ra.  
\v 39 Nyuhu cuví ndi tsandaa tsa cuenda tandɨhɨ tsa javaha̱ ra Jesús ñuu Jerusalén tsihin tandɨhɨ ca ñuu tsa cayucú Judea. Yaha̱ can tan ticaa̱ ra naha tsi ra nu cruu tan tsahñi̱ ra naha tsi ra.  
\v 40 Maa tyin tsa tsinu uñi quɨvɨ janandoto̱ Nyoo tsi ra. Tan quituvi̱ ra nuu ndi.  
\v 41 Ña quituvi̱ ra nuu tandɨhɨ nyɨvɨ. Maa tyin quituvi̱ ra nuu nyuhu tyin nacatsi̱ ra tsi ndi nda tsanaha tyin cuvi ndi tsandaa cuenda ra. Nyuhu tsatsi̱ ndi tan tsihi̱ ndi tsihin ra tsa yaha̱ tsa nandoto̱ ra.  
\v 42 Tan tava̱ tyiñu ra tsi ndi tyin cahan ndi tuhun ra tsihin nyɨvɨ. Tan cuví ndi tsandaa tyin Nyoo tava̱ tyiñu ra tsi ra Jesús tyin cuvi ra juez tsi nyɨvɨ tsa nyito tan nyɨvɨ tsa tsihi̱.  
\v 43 Tan tacan tucu nda tsanaha, caha̱n tandɨhɨ ra cuví ndusu yuhu Nyoo tuhun ra Jesús. Tan catyí ra naha tyin tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra Jesús, cua jaha Nyoo tucahnu iñi cuatyi ñi tsa cuenda maa ra. 
\s1 Nu naquihín nyɨvɨ Tatyi Ii Nyoo tan ñavin nyɨvɨ Israel cuví ñi 
\p  
\v 44 Ndi caahán ca ra Pedro tan nuu̱ Tatyi Ii Nyoo sɨquɨ tandɨhɨ ñi tsa tyaá soho tsa caahán ra.  
\v 45 Tan ra Israel tsa yɨhɨ́ cuenda ra Jesús tsa tsaa̱ tsihin ra Pedro iyo xaan cuñí ra naha tyin tsaha̱ ndɨhɨ tucu Nyoo Tatyi Ii ra tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 46 Tyin tsiñí ra naha caahán ñi inga yuhu tan jacahnú ñi tsi Nyoo.  
\v 47 Tacan tan quitsaha̱ caahán ra Pedro tsihin ra tsa tsaa̱ tsihin ra: 
\p ―Ña cuvi casɨ yo nu coondutya nyɨvɨ ihya. Tyin tsa naquihi̱n ñi Tatyi Ii Nyoo tumaa tsa naquihi̱n tucu maa yo ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 48 Tacan tan tava̱ tyiñu ra Pedro tsi ñi tsa ndi ñihí Tatyi Ii Nyoo na coondutya ñi tsihin sɨvɨ ra Jesucristo. Tacan tan caahán ndaahvi ñi tsihin ra Pedro na ndoo ra taahan quɨvɨ tsihin ñi. 
\c 11  
\s1 Nu nacatyí tuhun ra Pedro tsihin ra yɨhɨ́ ndaha vehe ñuhu ñuu Jerusalén nácaa nducuahá tuhun ra Jesucristo inga ñuu 
\p  
\v 1 Ra tava̱ tyiñu ra Jesús tan inga ra yɨhɨ́ cuenda ra Jesús tsa iyó Judea, ñihi̱ tuhun ra naha tyin nda cuanda nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tan naquihín ñi tuhun Nyoo.  
\v 2 Tacan tan tsaa̱ nyico ra Pedro ñuu Jerusalén. Tan ra tsa catyí tyin tsiñí ñuhu tsa cunyaa tuñi Nyoo tsi tandɨhɨ rayɨɨ, xaan xaan cuñí ra naha nyehé ra naha tsi ra Pedro.  
\v 3 Tan catyí ra naha tsihin ra: 
\p ―¿Nacuenda tsaha̱n un yuvehe nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tan tsatsi̱ un tsihin ñi? ―catyí ra naha. 
\p  
\v 4 Tacan tan ra Pedro nacatyí tuhun ra nda nu quitsaha̱ tandɨhɨ tsa cuvi̱ tsi ra, tan catyí ra: 
\p  
\v 5 ―Yuhu nyií yu ñuu Jope. Tan tsa tsicán tahvi yu tsi Nyoo tan nyehe̱ yu iin tsa janaha̱ Nyoo tsi yu tyin iin jahma cahnu quee̱ ityi andɨvɨ. Tan tandɨhɨ tsa cumi tutun tsi nuuhñi nuuhñi ñi tan vatsí nuú tsi ityi nu ñuhu nu nyií yu.  
\v 6 Tan nyehe̱ vaha yu tsa yɨhɨ́ tsitsi jahma can. Tan nyehe̱ yu quɨtɨ tsa cumi tsaha, quɨtɨ cuuhu, coo, tan saa.  
\v 7 Tan tsiñi̱ yu iin ndusu tsa caahán tsihin yu: “Ndu̱vita Pedro. Ca̱hñi quɨtɨ ihya tan ca̱tsi un” catyi̱ ndusu can tsihin yu.  
\v 8 Tan nacaha̱n yu tan catyi̱ yu tyehen: “Jutu Mañi yu, ña catsi yu, tyin ña tuhvá yu catsi quɨtɨ tsa catyí ley tyin ña vaha catsi ndi.”  
\v 9 Tacan tan ndusu can nacaha̱n tsi tsihin yu inga tsaha, tan catyí tsi: “Ña vaha tsa cahan un tyin ña catsi un tsa tsa yaha̱ janduvaha̱ yu” catyi̱ ndusu can tsihin yu.  
\v 10 Uñi tsaha cuvi̱ yacan. Yaha̱ can tan nandaa̱ nyico tandɨhɨ quɨtɨ can tsihin jahma can ityi andɨvɨ.  
\v 11 Tan juvin ñi cuhva can tsaa̱ uñi taahan ra naha yuvehe nu nyií yu, quee̱ ra naha ñuu Cesarea tan nanducú ra naha tsi yu.  
\v 12 Tan Tatyi Ii Nyoo caha̱n tsihin yu na cuhun yu tsihin ra naha. Tan catyi̱ ra tsihin yu tyin ña caca iñi yu tsa ñavin ra ñuu Israel cuví ra naha. Yacan cuahán yu. Tan cuahán ndɨhɨ iñu taahan ra yañi yo ihya naha ra tsihin yu. Tan tsa tsaa̱ ndi nda ñuu Cesarea, quɨhvɨ̱ ndi tsitsi vehe iin ra tsa nañí Cornelio.  
\v 13 Tan nacatyi̱ tuhun ra can tsihin ndi nácaa nyehe̱ ra tsi iin ángel tsitsi vehe ra. Nyaá nyityi ángel can tan catyi̱ ra tsihin ra tyin na jacuhun ra musu ra ñuu Jope na cucana ra naha tsi yu.  
\v 14 Tyin yuhu cua cuhva cuenda yu tsi ra nácaa cuvi cacu ra tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra, catyí ángel can tsihin ra, catyí ra tsihin ndi.  
\v 15 Tan javaha̱ ra can tumaa cuhva catyi̱ ángel can tsihin ra. Tan tsa tsaa̱ yu yuvehe ra quitsaha̱ caahán yu tsihin nyɨvɨ tsa ndu ii̱n yuvehe ra. Tan quitsi̱ Tatyi Ii Nyoo sɨquɨ ñi tumaa tsa nuu̱ tsi sɨquɨ yo tsa jihna ñi.  
\v 16 Tacan tan nducuhu̱n iñi yu tsa catyi̱ Jutu Mañi yo quɨvɨ can. Tan catyí ra tyehen: “Nditsa tyin ra Juan jacoondutya̱ ra tsi nyɨvɨ tsihin ndutya. Maa tyin nyooho cua coondutya ndo tsihin Tatyi Ii Nyoo”, catyi̱ ra.  
\v 17 Nyoo tsaha̱ ndɨhɨ tucu ra Tatyi Ii ra tsi ñi can tumaa tsa tsaha̱ ra Tatyi Ii ra tsi yo quɨvɨ tsa natsinu̱ iñi yo tsi Jutu Mañi yo Jesucristo. Tan tsa tacan ¿yóo ra cuví yuhu tan casɨ yu tsa javahá Nyoo? ―catyí ra Pedro tsihin ra hermano can naha ra. 
\p  
\v 18 Tacan tan tsa tsiñi̱ ra ñuu Jerusalén tuhun can, ña caha̱n ca ra naha. Tan jacahnú ra naha tsi Nyoo, tan catyí ra naha: 
\p ―Tun tacan cuvi̱, cuñí tsi catyi tyin Nyoo tsahá ndɨhɨ tucu ra ndatu tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tyin na ndu uvi iñi ñi cuatyi ñi, tan coo ñi ñayɨvɨ nyito tsa ña cua naa maa ―catyí ra naha. 
\s1 Nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Antioquía 
\p  
\v 19 Quɨvɨ tsa tsahñi̱ ra naha tsi ra Esteban, quitsaha̱ nyaá ndaha ra naha tsi inga ca nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan yɨhɨ́ ñi tsinu̱ ñi tan cuahán ñi ityi Fenicia. Tan yɨhɨ́ ñi cuahán ñi iin ñuhu tsa nañí Chipre tsa canyií mahñu ndutya ñuhu. Tan yɨhɨ́ ñi tsaa̱ ñi ñuu Antioquía. Tan tandɨhɨ ñi caahán ñi tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ, maa tyin iin ñi maa tsihin nyɨvɨ Israel.  
\v 20 Tan tsihin ñi tsa cuahán can, yɨhɨ́ nyɨvɨ ñuhu Chipre, tan yɨhɨ́ tucu juhva nyɨvɨ ñuu Cirene. Tan tsa tsaa̱ ñi ñuu Antioquía, tan quitsaha̱ caahán ñi can tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Tan jacoto̱ ñi tuhun vaha Jutu Mañi yo ra Jesús.  
\v 21 Tan tunyee iñi Jutu Mañi yo iyó tsihin ñi. Tan yacan cuenda cuaha nyɨvɨ nacoo̱ ñi tuhun tsahnu. Tan quitsaha̱ tsinú iñi ñi tsi Jutu Mañi yo.  
\v 22 Tacan tan tsaa̱ tuhun can nda ñuu Jerusalén. Tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo jacuhu̱n ñi tsi ra Bernabé na cuhun ra nda ñuu Antioquía.  
\v 23 Tan tsa tsaa̱ ra Bernabé Antioquía can, nyehe̱ ra nácaa nasocó Nyoo tsi ñi. Tan sɨɨ xaan cuñí ra. Tan catyí ra tsihin ñi na cunyicun ñi tsi Jutu Mañi yo tsihin tsa nɨɨ iñi ñi.  
\v 24 Tacan javaha̱ ra Bernabé tyin cuví ra iin ra vaha. Tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo, tan tsinú xaan iñi ra tsi Nyoo. Yacan cuenda cuaha xaan nyɨvɨ quɨhvɨ̱ cuenda Jutu Mañi yo.  
\v 25 Tsa yaha̱ can tan cuahán ra Bernabé cua nanducu ra tsi ra Saulo nda ñuu Tarso. Tan tsa nañihi̱ ra tsi ra, tsindaca̱ ra tsi ra nda ñuu Antioquía.  
\v 26 Tan tsiyucu̱ ra naha tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu can iin cuiya tan cuaha xaan nyɨvɨ jacuaha̱ ra naha tuhun Nyoo. Tan juvin ñi ñuu Antioquía can cuví nu quitsaha̱ catyí nyɨvɨ tyin nyɨvɨ Cristiano cuví ñi, o ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. 
\p  
\v 27 Tan quɨvɨ can tsaa̱ taahan ra cuví ndusu yuhu Nyoo. Quee̱ ra naha ñuu Jerusalén tan tsaa̱ ra naha ñuu Antioquía.  
\v 28 Tan iin ra can nañí ra Agabo tsicunyaa̱ nyityi ra tyañu nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan caha̱n ra tsa tsaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsi ra. Tan catyí ra tyin cua quitsi iin tama nɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan tacan cuvi̱ quɨvɨ tsa cuvi̱ ra Claudio rey cahnu.  
\v 29 Tacan tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo nda ñuu Antioquía natuhu̱n tahan ñi tyin cua cuhva ñi nácaa iyó iñi intuhun intuhun ñi, tyin cua jatyinyee ñi tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsa iyó ñuu tsa cayucú Judea.  
\v 30 Tacan javaha̱ ñi tan jacuhu̱n ñi juhva xuhun tsi ra tsa cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo nda ñuu Jerusalén. Tan ra Bernabé tsihin ra Saulo tsindaca̱ ra naha xuhun can. 
\c 12  
\s1 Nu tsihi̱ ra Jacobo tan nu quɨhvɨ̱ ra Pedro vehe caa 
\p  
\v 1 Tan quɨvɨ can quitsaha̱ nyaá ndaha ra cuví rey Herodes tsi juhva nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo.  
\v 2 Tan tava̱ tyiñu ra tyin na cahñi ra naha tsi ra Jacobo, yañi ra Juan, tsihin mityi.  
\v 3 Tan nyehe̱ ra Herodes tyin taha̱n xaan iñi nyɨvɨ Israel tsa javaha̱ ra tacan, tan tava̱ tyiñu ra tyin tɨɨn ndɨhɨ ra naha tsi ra Pedro. Tan cuví tsi quɨvɨ vico pascua nu tuhvá nyɨvɨ tsatsí paan tsa nduve yutsan iya yɨhɨ́.  
\v 4 Tsa yaha̱ tsa tɨɨ̱n ra naha tsi ra Pedro, tyihi̱ ra naha tsi ra vehe caa. Tan cumi taahan andaru jahá cuenda tsi ra tsa iin cuhva. Tan tahan iñu hora tan nasamá ra naha, quɨhvɨ́ tucu inga cumi taahan andaru. Tan tyaa̱ ra Herodes cuhva tyin cua cuhva cuenda ra tsi ra Pedro tsi nyɨvɨ tsa yaha vico Pascua.  
\v 5 Tan tacan nyií ra Pedro vehe caa. Tan andaru can jahá cuenda vaha xaan ra naha tsi ra. Maa tyin tsitsi tsa nyií ra ican, nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo iyó nyitya ñi tan tsicán tahvi xaan ñi tsi Nyoo tsa cuenda ra tsihin tsa nɨɨ iñi ñi. 
\s1 Nu jacacu̱ Nyoo tsi ra Pedro vehe caa 
\p  
\v 6 Tan tyaa̱ ra Herodes cuhva tyin inga quɨvɨ can cua tava ra tsi ra Pedro nuu nyɨvɨ. Tan juvin ñi tsacuaa can, tan ra Pedro quixí xaan ra tyañu uvi andaru can. Nuuhñi ra tsihin uvi cadena. Tan yucú uvi taahan ca andaru jahá cuenda nda yuvehe.  
\v 7 Tan sana iñi ra tan quituvi̱ iin ángel tsa jacuhu̱n Jutu Mañi yo. Tan ndunditsi̱n tsitsi vehe caa can. Tan ángel can tɨɨ̱n ra xiin ra Pedro, jandoto̱ ra tsi ra. Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ja̱numi. Ndu̱vita ―catyi ángel can tsihin ra. 
\p Tacan tan ndatsi̱ cadena tsa nuuhñi ndaha ra.  
\v 8 Tan ángel can catyí ra tsihin ra: 
\p ―Na̱cuhñi vaha tsitsi un tan tyi̱hi nditsan un tsaha un ―catyí ángel can tsihin ra. 
\p Tacan javaha̱ ra Pedro. Tan catyí ángel tsihin ra: 
\p ―Qu̱ihin jahma un cunditsi un tan qu̱itsi nyi̱cun un tsi yu ―catyí ángel can tsihin ra. 
\p  
\v 9 Tan ra Pedro cuahán ra cuanyicún ra tsi ángel can. Maa tyin ña tsitó ra tatun tsa nditsa o tsa ña nditsa cuví can, tan cuñí maa ra tyin iyó iin tsa janaha̱ Nyoo tsi ra.  
\v 10 Maa tyin cuahán ra tsata ángel can tan yaha̱ ra naha iin nu jahá cuenda ra andaru. Tacan tan yaha̱ tucu ra naha inga nu jahá cuenda ra naha. Yaha̱ can tacan tan tsaa̱ ra naha yuvehe caa cahnu nu quitá nyɨvɨ. Tan yuvehe can nuña̱ maa tsi. Tan quita̱ ra naha. Tan tsa yaha̱ yaha̱ ra naha iin ityi, tan nacoo̱ ángel can tsi ra.  
\v 11 Tacan tan nacoto̱ ra Pedro tyin nditsa, tan quitsaha̱ tsicá iñi ra: 
\p ―Vityin tsitó yu tyin tsa nditsa cuví tsi. Maa Jutu Mañi yu jaquitsi̱ iin ángel tyin jacacu̱ ra tsi yu ndaha ra Herodes tan ndaha ra ñuu Israel naha ra ―cuñí ra Pedro. 
\p  
\v 12 Tsicá iñi ra yacan ityi cuahán ra, tan tsaa̱ ra yuvehe ña María sɨhɨ ra Juan Marcos. Tan cuaha xaan nyɨvɨ yucú ican tsicán tahvi ñi tsi Nyoo.  
\v 13 Tan tsa cañi̱ ndaha ra Pedro yuvehe nuquehe, tan quita̱ iin ñaha tyuvaa tsa nañí Rode, tsinyehe̱ ña yóo cañí ndaha yuvehe can.  
\v 14 Maa tyin cuhva tsa tsiñi̱ ña ndusu ra Pedro, sɨɨ xaan cuñí ña, tan naa̱ iñi ña nuña ña yuvehe can, tyin tsinú ña cuahán ña cua cahan ña tsihin nyɨvɨ tsa yucú tsitsi vehe can. Tan catyí ña tyin ra Pedro nyaá ra yuvehe.  
\v 15 Tacan tan quitsaha̱ catyí ñi tsihin ña: 
\p ―Iñi yooho ña vaha cuñí ―catyí ñi tsihin ña. 
\p Tan catyí ña tyin nditsa tsa caahán ña. Maa tyin ñi can catyí ñi tyin ñavin ra Pedro cuví ra, iin ángel cuenda ra cuví, catyí ñi tsihin ña. 
\p  
\v 16 Tan ra Pedro jañihí ca ra cañí ndaha ra yuvehe. Tan cuhva tsa nuña̱ ñi yuvehe tan nyehe̱ ñi tsi ra, iyo xaan cuñi̱ ñi tan nayuhvi̱ ñi.  
\v 17 Maa tyin javaha̱ ra seña tsihin ndaha ra na cutaxin ñi. Tan nacatyi̱ tuhun ra tsihin ñi nácaa tava̱ Jutu Mañi yo tsi ra vehe caa. Tan catyí ra tsihin ñi: 
\p ―Ca̱han ndo tuhun ihya tsihin ra Jacobo tan tsihin inga ra yañi yo naha ra ―catyí ra Pedro. 
\p Tan quita̱ ra tan cuahán ra. 
\p  
\v 18 Cuhva tsa cunditsi̱n, iyo xaan cuñí ra andaru tsa jahá cuenda tsitsi vehe caa can naha ra, tyin ña tsitó ra naha nácaa quita̱ ra Pedro.  
\v 19 Tacan tan tava̱ tyiñu ra Herodes na cunanducu ra naha tsi ra, tan ña nañihi̱ ra naha tsi ra. Tacan tan tava̱ tyiñu ra tsi ra naha na cahñi ra naha tsi ra jahá cuenda vehe caa can naha ra. Yaha̱ can tan quita̱ ra Herodes Judea can tan cuahán ra cua coo ra ñuu Cesarea. 
\s1 Nu tsihi̱ ra Herodes 
\p  
\v 20 Tan ra Herodes cuxaán xaan ra tsihin nyɨvɨ ñuu Tiro tan nyɨvɨ ñuu Sidón. Maa tyin cuñí ñi tsa coo vaha ñi tsihin ra tyin ñuu tsa ndacá ñaha ra, ican queé tsa tsatsí ñi. Tacan tan ndu ii̱n ñi tan cuahán ñi cua cutahan ñi tsihin iin ra tsa nañí Blasto. Ra ican cahnu tyiñu jahá ra, tyin jahá cuenda ra tsi ra Herodes. Tan tsicán ñi tsa na coo vaha ñi tsihin ra Herodes.  
\v 21 Tacan tan catyí ra Herodes tyin cuhun ñi nu nyaá ra iin quɨvɨ. Tan tsaa̱ quɨvɨ can tan tsicunditsi̱ ra jahma sɨɨ caá ra tsa jahá tyiñu ra. Tan tsicunyaa̱ ra nu tyayu ra. Tan caha̱n ra tsihin ñi.  
\v 22 Tacan tan quitsaha̱ caná tsaa ñi, tan catyí ñi: 
\p ―Ra tsa caahán ihya ñavin rayɨɨ cuví ra, tyin Nyoo cuví ra ―catyí ñi. 
\p  
\v 23 Tan juvin ñi cuhva can tan tɨɨ̱n cuehe tsi ra Herodes jaha̱ ángel Jutu Mañi yo tyin tsaha̱ ra tsa catyi̱ nyɨvɨ tyin Nyoo cuví ra. Tan quɨhvɨ̱ tindacu tsi ra, tan tsihi̱ ra. 
\p  
\v 24 Maa tyin tuhun Nyoo nducuaha̱ ca tsi. Tan jañihi̱ ca nyɨvɨ caahán ñi tuhun Nyoo tandɨhɨ ñi ityi.  
\v 25 Quɨvɨ tsa ndɨhɨ̱ tyiñu jahá ra Bernabé tsihin ra Saulo nda ñuu Jerusalén, cuanuhu̱ ra naha ñuu Antioquía. Tan cuahán ndɨhɨ tucu ra Juan Marcos tsihin ra naha. 
\c 13  
\s1 Nu quitsaha̱ tsicá ra Saulo tan ra Bernabé tyiñu Nyoo 
\p  
\v 1 Tsihin nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Antioquía yɨhɨ́ ra tsa cuví ndusu yuhu Nyoo. Tan yucú tucu ra tsa jacuahá tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ. Tan ra ican naha ra cuví ra ihya naha ra: Ra Bernabé, ra Simón Tuun, ra Lucio ra ñuu Cirene, ra Manaén tsa tsahnu̱ iin nducu ñi tsihin ra Herodes tsa cuví rey ityi Galilea, tan ra Saulo.  
\v 2 Tan iin quɨvɨ yucú tandɨhɨ ra naha tan jacahnú ra naha tsi Jutu Mañi yo. Tan iyó nyitya ra naha. Tacan tan caha̱n Tatyi Ii Nyoo tsihin ra naha: 
\p ―Ta̱va sɨɨn ndo tsi ra Bernabé tsihin ra Saulo tsa cuenda tyiñu tsa caná yu tsi ra naha ―catyí Tatyi Ii Nyoo can tsihin ra naha. 
\p  
\v 3 Tacan tan tsa ndɨhɨ̱ tsicoo̱ nyitya ra naha, tan tyiso̱ ndaha ra naha jiñi ra Bernabé tsihin ra Saulo, tan tsica̱n tahvi ra naha tsi Nyoo tsa cuenda ra naha. Tan caha̱n tsihin tahan ra naha, tsahan cuahán ra naha. 
\s1 Nu caahán ra tava̱ tyiñu ra Jesús tuhun Nyoo ñuhu Chipre 
\p  
\v 4 Yaha̱ can tan jacuhu̱n Tatyi Ii Nyoo tsi ra Bernabé tan tsihin ra Saulo ñuu Seleucia. Tacan tan cuahán ra naha. Tan ican quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi iin yutun ndoo tan cuahán ra naha nda ñuhu Chipre tsa canyií mahñu ndutya ñuhu.  
\v 5 Tacan tan tsaa̱ ra naha ñuu Salamina tsa canyií yuhu ndutya ñuhu. Tan quitsaha̱ caahán ra naha tuhun Nyoo vehe ñuhu ra Israel. Cuahán tucu ra Juan tsihin ra naha tyin cua jatyinyee ra tsi ra naha.  
\v 6 Tacan tan cuahán ra naha caahán ra naha tuhun Nyoo tan iin tan iin ñuu tsa cayucú Chipre can nda cuanda tsa tsaa̱ ra naha ñuu tsa nañí Pafos. Tan ican nañihi̱ ra naha tsi iin ra ñuu Israel tsa nañí Barjesús. Tan tsitó ra tuhun tasɨ. Cuví ra iin ra jandaví ñaha tyin catyí ra tyin cuenda Nyoo caahán ra.  
\v 7 Tan ra tasɨ can nyaá ra tsihin ra cumí tyiñu Sergio Paulo. Tan ra Sergio cuví ra iin ra catsi iñi. Tan cana̱ ra tsi ra Bernabé tsihin ra Saulo, tyin cuñí ra tyaa soho ra tuhun Nyoo tsa caahán ra can naha ra.  
\v 8 Tan ra tasɨ can nañí tucu ra Elimas, tan tyasɨ́ xaan ra nu tsinu iñi ra cumí tyiñu can tsi ra Cristo.  
\v 9 Tacan tan ra Saulo tsa nañí tucu Pablo, tsitú ra tsihin Tatyi Ii Nyoo. Tan ñihi xaan nanyehe̱ ra tsi ra Elimas can.  
\v 10 Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Yooho ra jandaví ñaha, ra vatya. Sehe cuihna cuví tsi un. Tan cuñí un jatɨvɨ un tandɨhɨ tsa vaha. Tan tacan ñi tyasɨ́ un ityi vaha Jutu Mañi yo.  
\v 11 Tan vityin Jutu Mañi yo cua tatsi tuñi ra tsi un, tyin cua cuaa un. Tan ña cua cuvi nyehe un ñuhu̱ ñicanyii juhva quɨvɨ ―catyí ra Pablo tsihin ra Elimas. 
\p Tacan tan juvin ñi cuhva can cuaa̱ ra. Tan ndoo̱ ra nu naa. Tan nducu̱ ra iin ra tɨɨn ndaha ra tyin ña nditsin nyehé ra.  
\v 12 Tsa nyehe̱ ra cumí tyiñu can tsa cuvi̱ tsi ra Elimas, tan natsinu̱ iñi ra tsi ra Jesucristo. Tyin iyo cuñí ra nyehé ra tsa javahá Jutu Mañi yo. 
\s1 Nu cuahán ra Pablo tan ra Bernabé nda ñuu Antioquía tsa canyií Pisidia 
\p  
\v 13 Ra Pablo tan ra vaha iñi tsi ra quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi iin yutun ndoo ñuu Pafos. Tan cuahán ra naha nda ñuu Perge tsa canyií Panfilia. Maa tyin ra Juan Marcos nacoo̱ ihñi ra tsi ra naha tan cuanuhu̱ ra nda ñuu Jerusalén.  
\v 14 Yaha̱ can tan quee̱ ra naha Perge can, tan cuahán ra naha ñuu Antioquía tsa canyií Pisidia. Ican quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi vehe ñuhu nyɨvɨ Israel tan cuví tsi iin quɨvɨ quitatú ñi. Tan tsinyecu̱ ra naha.  
\v 15 Tacan tan quitsaha̱ cahví nyɨvɨ nu libru ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Tan cahví tucu ñi libru tsa tyaa̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha. Yaha̱ can tan ra cuví ityi nu vehe ñuhu naha ra catyí ra naha tsihin ra hermano tsa nyecú ican, tyin tatun cuñí ra naha cahan ra naha tsihin nyɨvɨ, cuví cahan ra naha.  
\v 16 Tacan tan nduvita̱ ra Pablo tan javaha̱ ra iin seña tsihin ndaha ra tyin na cutaxin ñi. Tan catyí ra: 
\p ―Tya̱a soho nyooho, ra ñuu Israel, tan nyooho nyɨvɨ tsa tyaá yahvi tsi Nyoo.  
\v 17 Nyoo cuenda yo, tsa cuví yo nyɨvɨ Israel, nacatsi̱ vaha ra tsi tsii tsaahnu yo. Tan quɨvɨ tsa iyó ca ra naha Egipto, javaha̱ ra iin ñuu cahnu tsi ra naha. Vasu ñavin nyɨvɨ ñuu can cuví ra naha, maa tyin janducuaha̱ ra tsi ra naha. Yaha̱ can tan tava̱ ra tsi ra naha ityi can tsihin tunyee iñi tsa iyó tsi ra.  
\v 18 Tan cunyee̱ iñi Nyoo tandɨhɨ cuhva tsicoo̱ ra naha nu tsica̱ nuu ra naha nu tsɨquɨ tsitsi tsa uvi xico cuiya.  
\v 19 Tan janaa̱ ra utsa taahan ñuu nahnu tsa cayucú nɨɨ cahnu Canaán, tyin tsaha̱ ra ñuhu can tsi tsii tsaahnu yo.  
\v 20 Yaha̱ can tan quitsaha̱ ndacá ñaha juez tsi nyɨvɨ can jaha̱ Nyoo. Tumaa cumi cientu sasava cuiya tsindaca̱ ñaha juez tsi ñi, nda cuanda quɨvɨ tsindaca̱ ñaha ra Samuel ra cuví ndusu yuhu Nyoo tsi ñi.  
\v 21 Tacan tan maa ñi tsica̱n ñi iin rey tsa cundaca ñaha tsi ñi. Tan Nyoo tsaha̱ ra tsi ra Saúl, sehe ra Cis tsi ñi, tyin cundaca ñaha ra tsi ñi. Tan ra Saúl cuví ra tata ra Benjamín. Tan uvi xico cuiya tsindaca̱ ñaha ra tsi ñi.  
\v 22 Yaha̱ can tan Nyoo tava̱ ra tsi ra Saúl tsa cuví ra rey. Tan tsaha̱ ra tyiñu can tsi ra David. Tan catyí ra: “Nyehé yu tyin ra David, sehe ra Isaí, cuví ra iin rayɨɨ tsa taahán iñi yu cuhva iyó. Tan cua javaha ra tandɨhɨ tsa cuñí yu” catyi̱ Nyoo tuhun ra David.  
\v 23 Tan iin ra tsa cuví tata ra David can, juvin ra cuví ra Jesús. Tan maa Nyoo jaquitsi̱ tsi ra tyin jacacu ra tsi yo tsa cuví yo nyɨvɨ Israel, tumaa catyi̱ ra tsihin tsii tsaahnu yo taha̱n tsanaha.  
\v 24 Tan ndi cumañi ca quitsi ra Jesús, ra Juan, ra jacoondutya̱ tsi nyɨvɨ, caha̱n ra tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ Israel. Tan catyí ra tsihin ñi tyin cuñí tsi tsa ndu uvi iñi ñi cuatyi ñi, tan coondutya ñi.  
\v 25 Tan tsa cua ndɨhɨ tyiñu jahá ra Juan tan catyí ra: “¿A cuñí maa ndo tyin yuhu cuví ra cahnu xaan tsa ndatú ndo? Ñavin yuhu cuví ra cahnu can. Tyin tsata tsa yaha yuhu tan vatsí inga ra. Tan ndi nditsan tsa nyaá tsaha ra, nduve yahvi nyaá yu tan tava yu itsi. Tyin cahnu xaan ra cuví ra”, catyi̱ ra Juan. 
\p  
\v 26 Tan caahán ca ra Pablo tan catyí ra: 
\p ―Yañi, nyooho nyɨvɨ tata ra Abraham tan tandɨhɨ inga ndo tsa tyaá yahvi tsi Nyoo. Tsa cuenda nyooho cuví tuhun ihya tyin jacuahá Nyoo tsi yo nácaa cacu yo.  
\v 27 Nyɨvɨ ñuu Jerusalén tan ra cuví ityi nuu tsihin ñi ña tsitó ñi tyin ra Jesús jacacú ra tsi yo. Tan ndi ña cutuñí iñi ñi tuhun tsa tyaa̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha, vasu jacuahá xaan ñi tuhun can tandɨhɨ quɨvɨ tsa quitatu ñi, maa tyin ña cutuñí iñi ñi. Tan quɨvɨ tsahñi̱ ñi tsi ra Jesús cuvi̱ tsi tumaa cuhva catyi̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo.  
\v 28 Tyin vasu nduve cuatyi ra Jesús nañihi̱ ñi, maa tyin tsica̱n ñi tsi ra Pilato na tyihi ra tyiñu tyin cahñi ra naha tsi ra Jesús.  
\v 29 Tan tsa yaha̱ janyehe̱ ñi tundoho tsi ra tumaa catyí maa tuhun ra nu libru, tan tsihi̱ ra. Tacan tan januu̱ ñi tsi ra nu cruu. Tan tsicutsi̱ ñi tsi ra.  
\v 30 Maa tyin Nyoo janandoto̱ ra tsi ra inga tsaha.  
\v 31 Tan tsitsi tsa cuaha quɨvɨ tan quituvi̱ ra nuu ra tsa cuahán tsihin ra quɨvɨ quita̱ ra ityi Galilea, tan tsaa̱ ra Jerusalén. Tan ra ican naha ra cuví ra tsa caahán tuhun ra tsihin nyɨvɨ vityin.  
\v 32 Tan yacan cuenda nyuhu caahán ndi tuhun vaha tsa catyi̱ Nyoo tsihin tsii tsaahnu yo tyin cuhva ra tsi yo.  
\v 33 Tyin tsa cuenda tsa vaha tsi maa yo tsa cuví yo nyɨvɨ tata ñi, javaha̱ maa Nyoo tsa catyi̱ ra. Tyin janandoto̱ ra tsi ra Jesús tumaa cuhva nyaá nu tsinu uvi salmo nu catyi̱ ra tyehen: “Sehe yu cuví tsi un, tan yuhu tsahá yu ñayɨvɨ coo un vityin” catyi̱ Nyoo tsihin ra.  
\v 34 Nyoo tyaa̱ ra cuhva tyin janandoto ra tsi ra, tyin tacan tan ña cua tyahyu cuñu ñuhu ra. Tyin catyí nu tutu Nyoo: “Tsi nyooho cua cuhva yu tsa vaha tsa caha̱n yu tsihin ra David tyin cua cuhva yu tsi ndo.”  
\v 35 Yacan cuenda catyí tucu nu inga salmo tyehen. “Ña cua cuhva un tsa tyahyu cuñu ñuhu Sehe ii un” catyí tsi.  
\v 36 Ra David jaha̱ tyiñu ra tsa cuenda nyɨvɨ tsa tsicoo̱ quɨvɨ tsicoo̱ ra, tandɨhɨ tsa catyi̱ Nyoo tsihin ra tyin javaha ra, javaha̱ ra. Yaha̱ can tan tsihi̱ ra tan tsicutsi̱ ñi tsi ra tumaa tsicutsi̱ ñi tsi jutu ra. Tan tyahyu̱ cuñu ñuhu ra.  
\v 37 Maa tyin ra tsa janandoto̱ Nyoo, ña tyahyu̱ cuñu ñuhu ra.  
\v 38 Yañi, cuñí tsi tsa coto ndo tyin tsa cuenda cuatyi yo tan quitsi̱ ra Jesús tan tsihi̱ ra tyin jahá ra tucahnu iñi cuatyi yo.  
\v 39 Tan tsa cuenda ra Jesús jahá Nyoo tucahnu iñi tsi tandɨhɨ ñi tsa tsinú iñi tsi ra, tyin ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés ña cuví janduvaha tsi tsi yo nuu Nyoo.  
\v 40 Ja̱ha ndo cuenda coto ndoo tsa tyaa̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo sɨquɨ ndo. Tyin catyí ra naha tyehen: 
\q1  
\v 41 Nye̱he nyooho, ra tsa tsacú nducu, taahán tsi tsa nayuhvi ndo tan taahán tsi cunaa ndo. 
\q1 Tyin yuhu cuví Nyoo, tan javahá yu iin tsa cahnu quɨvɨ tsa iyó ndo vityin. 
\q1 Maa tyin ña cua tsinu iñi ndo tandɨhɨ tsa javahá yuhu vasu nacatyi tuhun nyɨvɨ tsihin ndo, catyí Nyoo. 
\p  
\v 42 Ndɨhɨ̱ caha̱n ra Pablo tan quita̱ ra tsata vehe ñuhu can tsihin ra vaha iñi tsi ra. Tacan tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví quitsaha̱ catyí ñi tsihin ra, tyin na cahan nyico ra tuhun can tsihin ñi inga vitya quɨvɨ tsa quitatú ñi.  
\v 43 Cuhva tsa ndɨhɨ̱ ndu ii̱n ñi, cuaha xaan nyɨvɨ Israel tan nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ñi Israel, tsinyicu̱n ñi tsi ra Pablo tan tsi ra Bernabé. Tan catyí ra naha tsihin ñi tyin na cuhun ca ñi ityi nuu tsihin Nyoo. Tan na naquihin vaha ñi tumañi iñi tsa tsahá Nyoo tsi ñi. 
\p  
\v 44 Tsa inga vitya quɨvɨ quitatú ñi, ndu ii̱n nyico ñi. Tan tsa yatyin tandɨhɨ ña maa nyɨvɨ ñuu can ndu ii̱n tsihin ñi tan tyaá soho ñi tuhun Nyoo.  
\v 45 Maa tyin cuhva tsa nyehe̱ ra Israel naha ra, cuxaán ra naha tyin nyehé ra naha tyin cuaha nyɨvɨ nyicún tsi ra hermano can naha ra. Tan quitsaha̱ caahán ra naha tsi ra Pablo, tan caha̱n ra naha ndavaha ñi sɨquɨ ra.  
\v 46 Maa tyin ra Pablo tan tsihin ra Bernabé ña yuuhví maa ra naha tan quitsaha̱ caahán ñihi ra naha tsihin ra Israel can naha ra. Tan catyí ra naha: 
\p ―Cuñí tsi tsa cahan jihna ndi tuhun Nyoo tsihin nyooho tsa cuví ndo nyɨvɨ Israel. Maa tyin ña cuñí ndo naquihin ndo tsa caahán ndi. Tan nyooho ña cuñí ndo tsa coo ñayɨvɨ nyito tsa ña cua naa maa tsi ndo. Yacan cuenda cua cuhun ndi cucahan ndi tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 47 Tyin tacan catyi̱ Jutu Mañi yo tsihin ndi tan catyí ra tyehen: 
\q1 Tyaa̱ yu tsi un tumaa iin ñuhu̱ tsa jandunditsín nu iyó nyɨvɨ nanɨɨ cahnu nu ñuhu ñayɨvɨ. 
\q1 Tyin tacan tan cua jacuaha un tsi ñi nácaa jacacu yu tsi ñi, catyí Nyoo. 
\p  
\v 48 Tsa tsiñi̱ ra tsa ñavin ra Israel cuví naha ra, sɨɨ xaan cuñí ra naha. Tan quitsaha̱ catyí ra naha tyin tuhun Nyoo vaha xaan tsi. Tan natsinu̱ iñi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa nacatsi̱ maa Nyoo, tyin coo ñi ñayɨvɨ nyito tsa ña cua naa maa.  
\v 49 Tacan tan nducuaha̱ ca tuhun Nyoo tandɨhɨ ityi ñuu can.  
\v 50 Maa tyin ra Israel caha̱n ra naha tsihin juhva ñaha cuca tsa nyicún ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Catyí ra naha tsihin ñi tyin ña vaha tuhun caahán ra Pablo. Tan caahán tucu ra naha tsihin ra cumí tyiñu ñuu can. Tan ican cuví nu quitsaha̱ nyaá ndaha nyɨvɨ tsi ra Pablo tan ra Bernabé, nda cuanda tsa tava̱ ñi tsi ra naha ñuu can.  
\v 51 Tacan tan naquɨsɨ̱ ra naha nyaca tsaha ra naha tumaa iin seña tyin ndoo̱ cuatyi nyɨvɨ can sɨquɨ maa ñi. Tan cuahán ra naha ñuu Iconio.  
\v 52 Maa tyin ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Antioquía can sɨɨ xaan cuñí ñi. Tan tsitú ñi tsihin Tatyi Ii Nyoo. 
\c 14  
\s1 Nu nyií ra Pablo tan ra Bernabé ñuu Iconio 
\p  
\v 1 Ra Pablo tan ra Bernabé yucú ra naha ñuu Iconio. Tan quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi vehe ñuhu nyɨvɨ Israel. Tan vaha xaan caha̱n ra naha tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ can. Tan cuaha xaan ñi natsinu̱ iñi ñi tsi ra Cristo, nyɨvɨ Israel tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 2 Maa tyin ra Israel tsa ña tsinú iñi tsi ra Cristo natyuhu̱ ra naha tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tyin na caca ña vaha iñi ñi nyehe ñi tsi ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo.  
\v 3 Yacan cuenda ra Pablo tan ra Bernabé ndoo̱ ra naha ican cuaha quɨvɨ. Tan tsihin tsa nɨɨ iñi ra naha caahán ra naha tuhun ra Cristo, tyin tsinú xaan iñi ra naha tsi Jutu Mañi yo. Tan Jutu Mañi yo jatyinyee̱ ra tsi ra naha tsa caahán ra naha tuhun ra, nácaa tsa cuñí ra tsi yo. Tan tsaha̱ Jutu Mañi yo tunyee iñi tsi ra naha tyin javaha ra naha seña tan tsa iyo na coto nyɨvɨ tyin nditsa tsa caahán ra naha.  
\v 4 Maa tyin nyɨvɨ ñuu ña iin tsicá iñi ñi, tyin juhva ñi yɨhɨ́ cuenda ra Israel naha ra, tan juhva ñi nyicún tsi ra tava̱ tyiñu ra Jesús.  
\v 5 Tacan tan ra Israel tan ra tsa ñavin ra Israel cuví, natuhu̱n tahan ra naha tsihin ra cumí tyiñu, tyin cua cahan ra naha ndavaha ñi sɨquɨ ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tan cua cañi ra naha yuu tsi ra naha.  
\v 6 Maa tyin ra Pablo tan ra Bernabé ñihi̱ tuhun ra naha tyin tacan cua javaha ra can naha ra tsi ra naha, tan cuahán ra naha nda ñuu Listra, tan nda ñuu Derbe ityi Licaonia. Tan tsica̱ nuu ra naha ityi ñuu can.  
\v 7 Tan caha̱n nyico tucu ra naha tuhun Nyoo nácaa jacacú ra tsi yo. 
\s1 Nu cañi̱ nyɨvɨ yuu tsi ra Pablo nda ñuu Listra 
\p  
\v 8 Nda Listra iyó iin rayɨɨ tsa coxo tyin nda quɨvɨ cacu̱ ra tan ña cuví caca ra, tyin pehe nduvi taahan tsaha ra.  
\v 9 Tan ra pehe tsaha can tyaá soho ra tsa caahán ra Pablo. Tan ra Pablo, tuvi̱ iñi ra tyin tsinú iñi ra can tyin cuví nduvaha ra.  
\v 10 Tacan tan ra Pablo caahán ra tsihin tsa ñihi ndusu ra, tan catyí ra: 
\p ―Ndu̱vita tan cu̱nyaa nyityi un ―catyí ra Pablo tsihin ra. 
\p Tan ra ican, intuhun ñi ndava̱ ra, tan tsinyaa̱ nyityi ra. Tan quitsaha̱ tsicá ra.  
\v 11 Tsa nyehé nyɨvɨ tyin javaha̱ ra Pablo tacan, quitsaha̱ caná tsaa ñi tsihin yuhu Licaonia, tan catyí ñi: 
\p ―Ra tsa tsaa̱ nu yucú yo ihya, nyoo cuví ra naha, maa tyin tumaa caá rayɨɨ, caá ra naha ―catyí ñi. 
\p  
\v 12 Tan catyí ñi tyin ra Bernabé cuví ra nyoo tsa nañí Júpiter, tan ra Pablo cuví nyoo tsa nañí Mercurio, tyin ra ican cuví ra tsa caahán.  
\v 13 Tan iyó iin ra cuví jutu tsa jahá cuenda vehe ñuhu tsa nyaá yuhu ñuu ñi can nu jacahnú nyɨvɨ tsitoho Júpiter. Tan quitsi̱ ndaca ra indɨquɨ tan ita tyin maa ra tan nyɨvɨ cuñí ñi jacahnu ñi tsi ra Pablo tsihin ra Bernabé. Tan cua cahñi ñi indɨquɨ can tyin cua cuhva cuenda ñi tsi ra naha, tyin cuñí ñi tyin nyoo cuví ra naha.  
\v 14 Maa tyin cuhva tsa tuvi̱ iñi ra naha tsa tsicá iñi ñi, quitsaha̱ tsaahnyá ra naha jahma ra naha. Tan javaha̱ ra naha tacan tumaa iin seña tyin ña ndoó ra naha vaha. Tan quɨhvɨ̱ ra naha tyañu nu tuvi nyɨvɨ, tan cana̱ tsaa ra naha,  
\v 15 Tan catyí ra naha: 
\p ―Nyooho tata, ¿nácaa tsa javahá ndo tyehen? Nyuhu juvin ñi rayɨɨ ñuu ñayɨvɨ ihya cuví ndi. Tumaa cuví nyooho cuví tucu nyuhu. Tan vatsí cahan ndi tsihin ndo tyin na jaña ndo tsa javahá ndo tyehen tyin ña tsiñí ñuhu yacan tsi ndo, tan na cunyicun ndo tsi Nyoo nyito. Juvin ra tsa javaha̱ andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ. Tan javaha̱ ra ndutya ñuhu tan tandɨhɨ maa tsa iyó tsitsi ndutya ñuhu can.  
\v 16 Tan taha̱n tsanaha nda cuanda vityin, Nyoo jaña̱ ndaha ra tsi nyɨvɨ na javaha maa ñi cuhva cuñí ñi,  
\v 17 vasu tandɨhɨ quɨvɨ jacuahá ra tsi ñi tyin ra vaha cuví ra tan javahá ra tsa vaha. Maa ra jacuún ra savi nu yucú yo. Tsahá ra tsa coo vaha tsa tatsí yo quɨvɨ taahán tsi. Tan tsahá ra tsa catsi yo. Tan tsahá ra tsa cusɨɨ cuñí yo ―catyí ra naha tsihin nyɨvɨ can. 
\p  
\v 18 Maa tyin vasu catyí ra naha tacan, yɨɨ xaan tan tyasɨ̱ ra naha tsa cahñi ñi indɨquɨ can, tyin cuñí ñi jacahnu ñi tsi ra naha tsihin can. 
\p  
\v 19 Tacan tan tsaa̱ juhva ra Israel, ra tsa ña tsinú iñi tsi ra Cristo, ra ñuu Antioquía, tan ra ñuu Iconio. Tan natyuhu̱ ra naha tsi nyɨvɨ, na cañi ñi yuu tsi ra Pablo. Tan tacan javaha̱ ñi, tan cuñí maa ñi tyin tsa tsihi̱ ra. Tacan tan ixta̱ caa ñi tsi ra tan tsindaca̱ ñi tsi ra nda yuhu ñuu.  
\v 20 Maa tyin ndu ii̱n ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo nu canyií ra Pablo. Tan nduvita̱ nyico ra. Tan quɨhvɨ̱ nyico ra inga tsaha tsitsi ñuu can. Tan tsa inga quɨvɨ can cuahán ra ñuu tsa nañí Derbe tan cuahán ra Bernabé tsihin ra. 
\p  
\v 21 Tan caha̱n tucu ra naha tuhun Nyoo nda ñuu Derbe nácaa jacacú Nyoo tsi yo. Tan cuaha nyɨvɨ nacuhva̱ ñi tsi ñi tsi Nyoo. Yaha̱ can tan cuanuhu̱ ra naha ityi quitsi̱ ra naha. Tan yaha̱ nyico ra naha ñuu Listra tan ñuu Iconio inga tsaha, tan tsaa̱ nyico ra naha nda ñuu Antioquía.  
\v 22 Tan tandɨhɨ ñuu can jandu ii̱n ra naha iñi nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan catyí ra naha tsihin ñi na cuhun ñi ityi nuu ca tsihin tsa tsinú iñi ñi tsi Nyoo. Tan catyí tucu ra naha tsihin ñi tyin tatun cuñí yo tsa cundaca ñaha Nyoo tsi yo, cuñí tsi tsa nyehe yo tundoho.  
\v 23 Tan natyiso̱ ra naha tsi ra cua cuvi ityi nuu tsihin nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan iin tan iin vehe ñuhu. Tan tsicoo̱ nyitya ra naha tan tsica̱n tahvi ra naha tsi Nyoo tsa cuenda ra tsa cua cuvi ityi nuu tsihin nyɨvɨ vehe ñuhu can naha ra. Yaha̱ can tan catyí ra Pablo naha ra tsihin ra cuví ityi nuu vehe ñuhu can naha ra: 
\p ―Tsi̱nu iñi ndo tsi Jutu Mañi yo. Tyin maa ra cua jaha cuenda tsi ndo ―catyí ra Pablo naha ra tsihin ra naha. 
\s1 Nu cuanuhu̱ nyico ra Pablo tan ra Bernabé ñuu Antioquía ityi Siria 
\p  
\v 24 Yaha̱ can tan yaha̱ ra Pablo tsihin ra Bernabé ñuu tsa cayucú Pisidia, tan tsaa̱ ra naha nda cuanda Panfilia.  
\v 25 Caha̱n ra naha tuhun Nyoo ñuu Perge. Yaha̱ can tan tsaha̱n ra naha ñuu Atalia.  
\v 26 Ican quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi iin yutun ndoo tan cuanuhu̱ ra naha nda ñuu Antioquía. Ican cuví ñuu nu natyiso̱ ñi tsi ra naha tyin cua javaha ra naha tyiñu Nyoo, tan vityin tsa tsaa̱ nuhu ra naha.  
\v 27 Tsa tsaa̱ nyico ra naha ñuu Antioquía jandu ii̱n ra naha tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan nacatyi̱ tuhun ra naha tsihin ñi tandɨhɨ tsa javaha̱ Nyoo tsihin ra naha, tan nácaa nuña̱ Jutu Mañi yo ityi tyin tsinú tucu iñi ñi tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 28 Tan naha xaan ndoo̱ ra Pablo tan ra Bernabé tsihin ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu can. 
\c 15  
\s1 Nu jandaa̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús tyiñu nda ñuu Jerusalén 
\p  
\v 1 Ndi nyií ca ra Pablo tan ra Bernabé ñuu Antioquía, tan tsaa̱ taahan ra naha quee̱ ra naha nda Judea. Tan quitsaha̱ jacuahá ra naha tsi ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan catyí ra naha tyin cuñí tsi tsa cunyaa tuñi Nyoo tsi ra naha, tumaa cuhva catyi̱ ra Moisés, tyin tacan tan cua cacu ra naha.  
\v 2-3 Tan ñihi xaan caha̱n yuhu tahan ra Pablo tan ra Bernabé tsihin ra can naha ra tsa cuenda yacan. Tacan tan natyiso̱ ra hermano Antioquía can naha ra tsi ra Pablo tan ra Bernabé tsihin taahan ca ra naha tyin cuhun ra naha ñuu Jerusalén, cujandaa ra tyiñu can tsihin ra tava̱ tyiñu ra Jesús tan tsihin ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ vehe ñuhu ñuu Jerusalén can naha ra. Tacan tan cuahán ra naha. Tan ityi cuahán ra naha, yaha̱ ra naha ityi Fenicia tan Samaria. Tan nacatyí tuhun ra naha tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo nácaa jañá nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tuhun tsahnu tsa tsinu̱ iñi ñi, tyin nacuhvá cuenda ñi tsi ñi tsi Nyoo. Tan tandɨhɨ ra hermano sɨɨ xaan cuñí ra naha tsa tsito̱ ra naha yacan. 
\p  
\v 4 Quɨvɨ tsaa̱ ra Pablo tan ra Bernabé ñuu Jerusalén, cuahán ra naha nu ndu iín nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan tandɨhɨ ñi tan ra cuví ityi nuu tsihin ñi, tan tsihin ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tsaha̱ ñi yaha ra naha tyin nacatyi tuhun ra naha tsa javaha̱ Nyoo tsihin ra naha.  
\v 5 Maa tyin juhva ra fariseo tsa tsinú iñi tsi ra Cristo, nduvita̱ ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Tandɨhɨ ra tsa ñavin ra Israel cuví tan tsinú iñi ra naha tsi ra Jesús, cuñí tsi tsa cunyaa tuñi Nyoo tsi ra naha. Tan cuñí tucu tsi tsa javaha ra naha cuhva catyí ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés ―catyí ra naha. 
\p  
\v 6 Tacan tan ndu ii̱n ra cuví ityi nuu tsihin ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan ra tava̱ tyiñu ra Jesús tyin natuhun tahan ra naha tuhun can.  
\v 7 Tsa yaha̱ tsa caha̱n yuhu xaan ra naha, tan nduvita̱ ra Pedro, tan catyí ra: 
\p ―Yañi, tsitó ndo tyin tsitsi tsa tandɨhɨ yo, nacatsi̱ Nyoo tsi yuhu ra ndaahvi quɨvɨ can, tyin cahan yu tuhun ra tsa jacacú tsi yo tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví, tan na tsinu iñi ñi tsi Jutu Mañi yo.  
\v 8 Tan Nyoo, ra tsitó añima tandɨhɨ nyɨvɨ, janaha̱ ra tsi yo tyin cuñí ra tsi ñi ican. Yacan cuenda tsaha̱ ra Tatyi Ii ra tsi ñi, tumaa tsa naquihi̱n tucu maa yo Tatyi Ii ra taha̱n tsanaha.  
\v 9 Nyoo inducu ñi cuñí ra tsi nyɨvɨ. Yacan cuenda ña tyaá tsiyo ra tsi ñi ican tan ndi tsi yoo. Janduvahá ra tsi ñi tsa cuenda tsa tsinú iñi ñi tsi ra tumaa maa yo.  
\v 10 Vityin ¿nacuenda ña tsinú iñi ndo tsa javaha̱ Nyoo tsihin ñi can? Tyin ña vaha tsa tyisó yo ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés sɨquɨ ñi. Tyin ndi maa tsii tsaahnu yo tan ndi maa yo tan ña cuvi̱ naquihin vaha yo ley can.  
\v 11 Ñavin tacan cacú yo. Yoo tsitó yo tyin cacú yo tsihin tumañi iñi tsa javahá Jutu Mañi yo ra Jesús tsihin yo. Tan tacan tucu ñi can ―catyí ra Pedro tsihin tandɨhɨ ra can naha ra. 
\p  
\v 12 Tacan tan taxin ñi cuvi̱ tandɨhɨ ra naha. Tan tyaa̱ soho ra naha tsa caahán ra Bernabé tan ra Pablo. Tyin nacatyi̱ tuhun ra naha seña tan tsa iyo tsa javaha̱ Nyoo nu caha̱n ra naha tuhun ra nu yucú nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 13 Tsa ndɨhɨ̱ caha̱n ra naha, quitsaha̱ caahán ra Jacobo, tan catyí ra: 
\p ―Nyooho yañi, tya̱a soho ndo tsa cua cahan yu tsihin ndo.  
\v 14 Tsa catyi̱ tuhun ra Simón Pedro tsihin yo nácaa quitsaha̱ tsahá Nyoo tumañi iñi tsi ñi tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Tyin nacatsi̱ tucu ra tsi juhva ñi tyin cuví ñi nyɨvɨ cuenda ra.  
\v 15 Tan ndu ii̱n tuhun ihya tsihin tuhun tsa caha̱n ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha, tumaa cuhva nyaá maa nu tutu Nyoo nu catyí ra: 
\q1  
\v 16 Yaha̱ tandɨhɨ tuhun ihya tan cua quitsi nyico yu nu yucú ndo. 
\q1 Quɨvɨ tsa tsicoo̱ ra David, vaha xaan jacahnu̱ nyɨvɨ tsi yu. 
\q1 Maa tyin yaha̱ can jandɨhɨ̱ nyɨvɨ tsa jacahnú ñi tsi yu. 
\q1 Maa tyin cua quitsi nyico yu inga tsaha tan cua cañihi yu vehe ñuhu ra David. 
\q1 Tyin cua jacahnu nyico nyɨvɨ tsi yu. 
\q1  
\v 17 Tyin tacan tan cuví nanducu tandɨhɨ inga ca nyɨvɨ tsi yu, 
\q1 tandɨhɨ ñi tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tan tsinú iñi tsi yu. 
\q1  
\v 18 Tacan catyi̱ Jutu Mañi yo, tan jacuaha̱ ra tuhun ihya tsi nyɨvɨ tsicoo̱ taha̱n tsanaha tan tsihin nyɨvɨ tsa iyó vityin. 
\p  
\v 19 ’Yacan cuenda catyí yu tyin ña vaha tsa jatyañu yo tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví, ñi tsa nacoo̱ tuhun tsahnu ñi tan quɨhvɨ̱ ñi cuenda ra Cristo. Ña vaha catyi yo tyin cuñí tsi tsa tyaa yahvi ñi ley tsahnu yo.  
\v 20 Vaha ñi maa tsihin tsa jacuhun yo carta tsi ñi. Tan catyi yo tsihin ñi tyin ña cua catsi ñi cuñu tsa tsaha̱ cuenda nyɨvɨ tsi tsitoho. Tan ña cuvi coo rayɨɨ tsihin ñaha tun ña tindaha ra. Tan ndi ñiñaha ña cuví coo ñi tsihin rayɨɨ tun ña tindaha ñi. Rayɨɨ tsa iyó ñasɨɨhɨ ña cuví coo ra tsihin inga ñaha, tacan tucu ñiñaha tsa iyó yɨɨ, ña cuví coo ñi tsihin inga rayɨɨ. Tan catyi tucu yo tsihin ñi quɨhvɨ̱ cuenda ra Cristo tan ñavin nyɨvɨ Israel cuví ñi tyin ña cua catsi ñi cuñu quɨtɨ tsa tsihi̱ tsa cava̱ ñi jucun tatun ña tsatɨ̱ nɨñɨ tɨ. Tan ña cua catsi ñi nɨñɨ quɨtɨ.  
\v 21 Tyin nda tyembu tsahnu tan nda cuanda vityin iyó maa ra jacuahá ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés vehe ñuhu nyɨvɨ Israel. Tan jacuahá ra naha tuhun can tan iin tan iin ñuu, tan tahan tahan una quɨvɨ, quɨvɨ tsa quitatú ñi ―catyí ra Jacobo tsihin ra naha. 
\p  
\v 22 Tacan tan ra tava̱ tyiñu ra Jesús tan ra cuví ityi nuu tsihin ñi vehe ñuhu tsihin tandɨhɨ ñi yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, nacatsi̱ ñi tsi taahan ra naha. Tan yaha̱ can tan jacuhu̱n ñi tsi ra naha tyin cuhun ra naha ñuu Antioquía tsihin ra Pablo tan ra Bernabé. Tan ra tsa natyiso̱ ñi cuví ra: Judas tsa nañí Barsabás, tan ra Silas. Ra ican cuví iin ra tsa nyisó tyiñu vehe ñuhu nda ñuu Jerusalén.  
\v 23 Tan tsihin ra naha jacuhu̱n ñi iin carta. Tan catyí carta can tyehen: 
\p “Nyuhu ra tava̱ tyiñu ra Jesús, tan tsihin ra cuví ityi nuu tsihin ñi vehe ñuhu tan tsihin ra yañi ndo cuenda ra Cristo, tandɨhɨ ndi tsahá ndi nacumi tsi nyooho tsa ñavin ra Israel cuví ndo. Tyin yañi ndi cuví tsi ndo vasu ñavin nyɨvɨ Israel cuví ndo. Tandɨhɨ nyooho tsa iyó ndo ñuu Antioquía, tan nyooho nyɨvɨ Siria, tan tsihin nyooho nyɨvɨ Cilicia, jaquitsí ndi carta ihya tsi tandɨhɨ ñi ndo.  
\v 24 Tsitó ndi tyin quita̱ taahan ra ityi nu yucú ndi ihya. Tan vatsí ra naha nu yucú ndo. Maa tyin ña catyi̱ nyuhu tyin quitsi ra naha jatyañu ra naha tsi ndo. Tan nasamá ra naha cuhva tsicá iñi ndo tyin catyí ra naha tyin cuñí tsi tsa cunyaa tuñi Nyoo tsi ndo, tan naquihin vaha ndo ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Maa tyin ñavin nyuhu caha̱n tsihin ra naha tyin quitsi cahan ra naha yacan tsihin ndo.  
\v 25 Yacan cuenda ndu ii̱n ndi tan ndoo̱ ndi tuhun cuenda tyiñu can tan tsicá iñi ndi tyin vaha tsa jaquitsi ndi tsi ra hermano ihya naha ra tsihin ra Pablo tan ra Bernabé nu yucú ndo.  
\v 26 Nduvi taahan ra ihya nyehé xaan ra naha tundoho tsa cuenda Jutu Mañi yo. Tan vasu cuñí nyɨvɨ cahñi ñi tsi ra naha, maa tyin ña jandɨhɨ́ ra naha tsa jacotó ra naha tuhun Jutu Mañi yo ra Jesucristo.  
\v 27 Yacan cuenda jaquitsí ndi tsi ra Judas tan ra Silas. Tan maa ra naha cua cahan ra naha tsihin yuhu ra naha tsihin ndo, tyin cua cuhva cuenda ra naha tandɨhɨ tsa tyaa̱ ndi nu tutu ihya.  
\v 28 Tyin ndi Tatyi Ii Nyoo tan ndi nyuhu ña cuñí ndi tyiso ndi tundoho sɨquɨ ndo. Maa tyin ñiñi ca cuñí tsi tsa naquihin vaha ndo tuhun ihya:  
\v 29 Ña cua catsi ndo cuñu tsa tsaha̱ cuenda nyɨvɨ tsi tsitoho. Tan ña cua catsi ndo nɨñɨ quɨtɨ, ndi cuñu quɨtɨ tsa tsihi̱ tsa cava̱ ñi jucun tan ña tsatɨ̱ nɨñɨ tɨ. Ña caca nuu ndo tsihin ñaha. Tan nyooho ñiñaha ña caca nuu ndo tsihin rayɨɨ. Tatun na quihin vaha ndo tuhun ihya, vaha xaan cua coo ndo. Tan Nyoo na ndoo ra tsihin ndo” catyí ra naha nu carta can. 
\p  
\v 30 Tan cuahán ra tsa jacuhu̱n ra naha, tan tsaa̱ ra naha ñuu Antioquía. Tan jandu ii̱n ra naha tsi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan nacuhva̱ cuenda ra naha carta can.  
\v 31 Tsa cahvi̱ ñi carta can, sɨɨ xaan cuñí ñi tyin vaha xaan caahán tsi.  
\v 32 Tan ra Judas tsihin ra Silas cuví tucu ra naha ndusu yuhu Nyoo. Tan jandu ii̱n ra naha iñi nyɨvɨ can tsihin tsa caha̱n ra naha.  
\v 33 Tan tsa yaha̱ tsiyucu̱ ra naha juhva quɨvɨ tan cuanuhu̱ nyico ra naha nda nu yucú nyɨvɨ tsa jacuhu̱n tsi ra naha. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Antioquía can catyí ñi tyin na cuhun vaha ra naha.  
\v 34 Maa tyin ra Silas catyi̱ ra tyin cua ndoo ra.  
\v 35 Tan ra Pablo tsihin ra Bernabé ndoo̱ tucu ra naha ñuu Antioquía can. Tan maa ra naha tsihin inga ca ra jañihi̱ ca ra naha caha̱n ra naha tuhun Jutu Mañi yo tsihin nyɨvɨ can tan jacuahá ra naha tsi ñi. 
\s1 Nu tsinu uvi tsaha cuahán ra Pablo tuhun Nyoo, tan nu quita̱ tsiyo ra nuu ra Bernabé 
\p  
\v 36 Tan tsa yaha̱ juhva quɨvɨ, tan caha̱n ra Pablo tsihin ra Bernabé: 
\p ―Co̱hon inga tsaha cunyehe yo nu yucú nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo ra Cristo tandɨhɨ ñuu nu caha̱n yo tuhun ra, tyin nyehe yo nácaa yucú ñi ―catyí ra Pablo tsihin ra. 
\p  
\v 37 Tan ra Bernabé cuñí ra tsa cuhun nyico ra Juan Marcos tsihin ra naha.  
\v 38 Maa tyin ra Pablo ña taahán iñi ra tsa cuhun ra Juan tsihin ra naha, tyin nacoo̱ ihñi ra tsi ra naha nda Panfilia quɨvɨ tsa tsaha̱n ra tsihin ra naha. Tan ña tsaha̱n ca ra tsijaha̱ tyiñu ra tsihin ra naha.  
\v 39 Tan caha̱n yuhu tahan ra naha, tan ndusɨɨ̱n ra naha. Ra Bernabé cuahán ra tsihin ra Juan Marcos. Tan quɨhvɨ̱ ra naha tsitsi iin yutun ndoo tan cuahán ra naha ñuhu Chipre.  
\v 40 Tan ra Pablo nacatsi̱ ra tsi ra Silas. Tan tsa yaha̱ tsica̱n tahvi ra hermano naha ra tsi Nyoo tsa cuenda ra naha tyin na jatyinyee Nyoo tsi ra naha, tacan tan cuahán ra naha.  
\v 41 Tan yaha̱ ra naha ñuu tsa cayucú Siria tan Cilicia, tan jandu iín ra naha iñi nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan iin tan iin ñuu. 
\c 16  
\s1 Nu cuahán ra Timoteo tsihin ra Pablo tan ra Silas 
\p  
\v 1 Ra Pablo tsihin ra Silas tsaa̱ ra naha ñuu Derbe, tan ñuu Listra. Tan ican nañihi̱ ra naha tsi iin ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Nañí ra Timoteo. Tan sɨhɨ ra cuví ña iin ñaha Israel. Tan yɨhɨ́ ndɨhɨ ña cuenda ra Cristo. Maa tyin jutu ra, ra Grecia cuví ra.  
\v 2 Tan ra Timoteo vaha xaan tsicá ra tuhun Nyoo, catyí nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Listra tan ñuu Iconio.  
\v 3 Tan ra Pablo cuñí ra tsa cuhun ra Timoteo tsihin ra. Tan tyaa̱ ra naha tuñi Nyoo tsi ra Timoteo jaha̱ ra Pablo. Tyin coto ndasɨ cuñi nyɨvɨ Israel nyehe ñi tsi ra. Tyin tandɨhɨ ñi tsitó ñi tyin jutu ra cuví ra ra Grecia.  
\v 4 Tacan tan cuahán ra naha tan iin tan iin ñuu. Tan caahán ra naha tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsahá cuenda ra naha tuhun tsa tsaha̱ ra tava̱ tyiñu ra Jesús tan tsihin ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ vehe ñuhu Jerusalén tsi ra naha.  
\v 5 Tacan tan ndu ii̱n iñi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tan ñihi ca tsinú iñi ñi tsi ra Cristo. Tan iin tan iin quɨvɨ tan cuahán nducuahá ca ñi. 
\s1 Nu janaha̱ Nyoo iin tsa janaha̱ ra tsi ra Pablo cuenda iin ra Macedonia 
\p  
\v 6 Ña tsaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsa cahan ra naha tuhun Nyoo ñuu tsa cayucú Asia. Yacan cuenda yaha̱ sava ra naha ñuhu cuenda Frigia tan Galacia.  
\v 7 Tan tsaa̱ ra naha Misia. Tan cuñí ra naha cuhun ra naha Bitinia, maa tyin Tatyi Ii ra Jesucristo ña tsaha̱ cuhun ra naha.  
\v 8 Tacan tan nda sava ñi yaha̱ ra naha ñuu tsa cayucú Misia tan cuahán ra naha ñuu Troas tsa canyií yuhu ndutya ñuhu.  
\v 9 Tan yucú ra naha ñuu Troas can, tan iin tsacuaa nyehe̱ ra Pablo iin tsa nyehe̱ ra. Nyehe̱ ra tsi iin rayɨɨ tsa iyó iin ñuu tsa canyií Macedonia. Nyaá nyityi ra nuu ra tan caahán ndaahvi ra tsihin ra, tan catyí ra: “Na̱ha ihya, tyin ja̱tyinyee un tsi ndi” catyí ra.  
\v 10 Tan tsa nyehe̱ ra Pablo can, yuhu ra Lucas tsihin ra Pablo tan inga ra janduvaha̱ ndi tsi ndi tan cuahán ndi nda Macedonia can. Tyin tsitó vaha ndi tyin Nyoo cana̱ ra tsi ndi, tyin cahan ndi tuhun ra nácaa jacacú ra tsi yo tsihin nyɨvɨ ityi can. 
\s1 Nu nyií ra Pablo tsihin ra Silas ñuu Filipos 
\p  
\v 11 Quɨhvɨ̱ ndi iin yutun ndoo ñuu Troas. Tan cuahán ndoo ityi ñi ndi nda Samotracia, iin ñuhu luhlu tsa canyií mahñu ndutya ñuhu. Tan tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ndi ñuu Neápolis.  
\v 12 Tan ican quee̱ ndi tan cuahán ndi ñuu Filipos tsa cuví iin ñuu cuenda nyɨvɨ Roma. Tan cuví tsi iin ñuu cahnu ca tsa nuu tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Macedonia. Tan ican tsiyucu̱ ndi taahan quɨvɨ.  
\v 13 Iin quɨvɨ tsa quitatú nyɨvɨ, tan quita̱ ndi ityi tsata ñuu, yatyin iin yutya nu tuhvá nyɨvɨ tsicán tahvi tsi Nyoo. Tsinyecu̱ ndi, tacan tan caha̱n ndi tuhun Nyoo tsihin ñiñaha tsa ndu ii̱n ican.  
\v 14 Iin ñaha nañí ña Lidia. Tan ñuu ña cuví Tiatira. Tan tuhvá ña xicó jahma vaha, tsa tunduuhva. Yacan cuví tyiñu jahá ña. Tan jacahnú ña tsi Nyoo tumaa jacahnú nyɨvɨ Israel. Tan tsiñí ña tsa caahán ra Pablo. Tan Nyoo nuña̱ ra añima ña na tyaa yahvi ña tsa caahán ra.  
\v 15 Tan tsicoondutya̱ ña tsihin nyɨvɨ ña. Tan yaha̱ can tan caha̱n ndaahvi ña tsihin ndi, tan catyí ña: 
\p ―Tatun nyehé ndo tyin nditsa tsa tsinú iñi yu tsi Jutu Mañi yo, co̱hon ndo, ndo̱o ndo yuvehe yu ―catyí ña tsihin ndi. 
\p Tan jañiñi̱ xaan ña tsi ndi na ndoo ndi yuvehe ña. 
\p  
\v 16 Tan cuvi̱ iin tsaha tsa cuahán ndi nu tsicán tahvi ndi. Tan tsitsi tsa cuahán ndi, taha̱n ndi tsi iin ñaha tyuvaa tsa yɨhɨ́ tatyi ña vaha tsi. Yacan cuenda cuví nacoto ña náa ndɨhɨ tsa cua cuvi ityi nuu. Tan iyó ra cuví tsitoho ña. Tan cuaha xaan xuhun jahá canaa ña tsa cuenda ra naha, tyin cuví nacotó ña.  
\v 17 Tan ñaha tyuvaa can quitsaha̱ nyicún ña tsi ndi, nyuhu tsihin ra Pablo. Tan cana̱ tsaa ña tan catyí ña: 
\p ―Rayɨɨ ihya ra jahá tyiñu tyiñu Nyoo cahnu, cuví ra naha. Tan caahán ra naha tuhun nácaa cuví cacu yo ―catyí ña. 
\p  
\v 18 Cuaha quɨvɨ javaha̱ ñaha tyuvaa can tacan. Tacan tan ra Pablo ña cunyee̱ ca iñi ra, tan nanyico̱ coo ra tan catyí ra tsihin tatyi ña vaha tsa yɨhɨ́ tsi ña: 
\p ―Tsihin sɨvɨ ra Jesucristo, catyí yu tsihin un tyin qu̱ita un tsi ñaha tyuvaa ihya ―catyí ra. 
\p Tan nu tatyi ña vaha can quita̱ nu tsi ña juvin ñi cuhva can. 
\p  
\v 19 Maa tyin tsa nyehe̱ ra cuví tsitoho ña tyin ña cua cuvi ca jaha canaa ra naha xuhun tsihin ña, tɨɨ̱n ra naha tsi ra Pablo tsihin ra Silas tan tsindaca̱ ra naha tsi ra naha nda vehe tyiñu.  
\v 20 Tan tsica̱n ra naha cuatyi tsaha ra naha nuu ra cumí tyiñu naha ra. Tan catyí ra naha: 
\p ―Ra Israel ihya cuaha xaan tsa caahán ra naha tsihin nyɨvɨ ñuu yo tan jatɨvɨ́ ra naha ñuu yo.  
\v 21 Tyin jacuahá ra naha iin cuhva tsa ña cuví coo yo, ndi ña cuví javahá yo tyin nyɨvɨ cuenda ñuu Roma cuví yo ―catyí ra naha. 
\p  
\v 22 Tacan tan nduxaa̱n nyɨvɨ tsi ra Pablo tan ra Silas. Tan ra cumí tyiñu can tsahnya̱ ra naha jahma ra Pablo naha ra tan tava̱ tyiñu ra cumí tyiñu na cañi ra vitya tsi ra Pablo naha ra tsihin yutun.  
\v 23 Tsa yaha̱ tsa cañi̱ xaan ra naha tsi ra Pablo tan ra Silas, tan tsindaca̱ ra vitya can tsi ra naha vehe caa. Tan tava̱ tyiñu ra vitya tsi ra jaha cuenda tsi ra naha na jaha vaha ra cuenda tsi ra naha.  
\v 24 Quihi̱n ra cua jaha cuenda can tyiñu tan tyihi̱ ra tsi ra naha nda tsitsi cuii vehe caa. Tan tyihi̱ vaha ra tsaha ra naha tyañu vitu.  
\v 25 Yaha̱ can tan maa ñuu ra Pablo tan ra Silas quitsaha̱ tsicán tahvi ra naha tsi Nyoo. Tan quitsaha̱ tsitá xaan ra naha cantu Nyoo. Tan ra yucú vehe caa can naha ra tyaá soho ra naha.  
\v 26 Tan saná iñi ra naha tan quitsi̱ tsa taán ñihi xaan. Tan naquɨsɨ̱ tsi tsaha vehe caa can, tan juvin ñi cuhva can tan nuña̱ tandɨhɨ yuvehe, tan ndatsi̱ cadena tsa yɨhɨ́ tsi tandɨhɨ ra tsa yucú vehe caa can naha ra.  
\v 27 Tan tsa ndoto̱ ra tsa jahá cuenda vehe caa can, nyehe̱ ra tyin ticohó tandɨhɨ maa yuvehe can. Tacan tan tava̱ ra mityi ra tyin cua cahñi ra tsi ra. Tyin tsica̱ iñi maa ra tyin tandɨhɨ ra tsa yucú vehe caa can quita̱.  
\v 28 Maa tyin ra Pablo cana̱ tsaa ra tsi ra, tan catyí ra: 
\p ―Ña ca̱hñi un tsi un, tyin tandɨhɨ ndi tan yucú ndi ihya ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 29 Tacan tan ra jahá cuenda vehe caa can tsica̱n ra ñuhu̱. Tan tsinu̱ ra quɨhvɨ̱ ra nu yucú ra naha. Tan nɨhɨ́ ra tsihin tsa yuuhví ra. Tan tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra nuu ra Pablo tan ra Silas.  
\v 30 Numi xaan tava̱ ra tsi ra naha nu yucú ra naha ican. Tan tsicá tuhun ra tsi ra naha tan catyí ra: 
\p ―Nyooho tata, ¿nácaa javaha yu tan cacu yu? ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 31 Tan ra Pablo tsihin ra Silas nacaha̱n ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Tsi̱nu iñi tsi Jutu Mañi yo ra Jesucristo tan cacu un, maa un tan tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ un ―catyí ra naha tsihin ra jahá cuenda vehe caa can. 
\p  
\v 32 Tan caha̱n ra naha tuhun Jutu Mañi yo tsihin ra tan tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ tsa yucú yuvehe ra.  
\v 33 Tan juvin ñi maa tsacuaa can ra jahá cuenda vehe caa can nacatya̱ ra nu uhvi nu cañi̱ ra vitya tsi ra naha. Yaha̱ can tan juvin ñi tsacuaa can tsicoondutya̱ ra tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ ra.  
\v 34 Tacan tan tsindaca̱ ra tsi ra naha nda vehe ra. Tan tsaha̱ ra tsa catsi ra naha. Tan maa ra tsihin nyɨvɨ ra sɨɨ xaan cuñí ñi tyin tsinú iñi ñi tsi Nyoo. Tacan tan cuanuhu̱ ra Pablo tsihin ra Silas nda vehe caa can coto cuxaan ra cumí tyiñu tsi ra jahá cuenda vehe caa can. 
\p  
\v 35 Tsa tuvi̱ inga quɨvɨ tan tava̱ tyiñu ra cumí tyiñu tsi ra vitya na cunyehe ra naha nu nyií ra jahá cuenda vehe caa can, tan catyí ra naha tyin na jaña ra tsi ra Pablo tsihin ra Silas.  
\v 36 Tacan tan ra jahá cuenda vehe caa can catyí ra tsihin ra Pablo: 
\p ―Tsaa̱ tyiñu tsi yu jaha̱ ra cumí tyiñu, tsa jaña yu tsi ndo. Yacan cuenda vityin tsa cuví quita ndo ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 37 Maa tyin ra Pablo catyí ra: 
\p ―Nyuhu tsa cuví ndi ra cuenda ñuu Roma cañi̱ ra naha tsi ndi nu tuvi nyɨvɨ. Tan ndi ña tatsi̱ tuñi ra naha tsi ndi tumaa cuhva taahán tsi. Tan tyihi̱ ra naha tsi ndi vehe caa. Tan vityin cuñí ra naha tava xeehe ra naha tsi ndi. Maa tyin ña cuñí ndi. Na quitsi ta̱va maa ra naha tsi ndi ―catyí ra Pablo tsihin ra jahá cuenda vehe caa can. 
\p  
\v 38 Tan ra vitya nacatyi̱ tuhun ra tsihin ra cumí tyiñu naha ra. Tan ra ican naha ra nayuhvi̱ xaan ra naha tsa tsito̱ ra naha tyin ra cuenda ñuu Roma cuví ra Pablo.  
\v 39 Tan tsaha̱n ra cumí tyiñu naha ra tsindaca̱n ra naha tucahnu iñi nuu ra Pablo tan ra Silas. Tacan tan ra cumí tyiñu tava̱ ra naha tsi ra Pablo naha ra tan caahán ndaahvi ra naha tsihin ra Pablo naha ra na quita ra naha ñuu can.  
\v 40 Tan tsa quita̱ ra naha vehe caa can, tsaha̱n ra naha vehe ña Lidia. Tan yaha̱ can tan tsinyehe̱ ra naha tsi ra hermano naha ra tan jandu ii̱n ra naha iñi ra naha tan cuahán ra naha. 
\c 17  
\s1 Nu quitsaha̱ caahán yuhu tahan nyɨvɨ ñuu Tesalónica 
\p  
\v 1 Nu cuahán ra Pablo tsihin ra Silas, yaha̱ ra naha ñuu Anfípolis, tan ñuu Apolonia. Yaha̱ can tan tsaa̱ ra naha ñuu Tesalónica nu nyaá iin vehe ñuhu nyɨvɨ Israel.  
\v 2 Tan tsaha̱n ra Pablo vehe ñuhu can, tumaa cuhva tuhvá maa ra tsaahán tan iin tan iin ñuu. Tan caha̱n ra tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu can uñi taahan quɨvɨ quitatú ñi.  
\v 3 Tan cahvi̱ ra nu libru Nyoo tan tsaha̱ cuenda ra tuhun ra Cristo tsi ñi nu catyí tsi tyin cua nyehe ra tundoho tan cua cúu ra. Yaha̱ can tan cua nandoto ra. Tan catyí ra tsihin ñi: 
\p ―Ra Jesús tsa caahán yu tuhun tsihin ndo juvin ra cuví ra Cristo. 
\p  
\v 4 Tan juhva nyɨvɨ Israel can tsinu̱ iñi ñi tsa caahán ra. Tan ndu ii̱n ñi tsihin ra naha. Tan cuaha xaan nyɨvɨ Grecia tsa tuhvá jacahnú tsi Nyoo tan natsinu̱ ndɨhɨ iñi ñi. Tan cuaha ñiñaha cuca tsa iyó ñuu can natsinu̱ ndɨhɨ iñi ñi tsa caahán ra tuhun ra Cristo.  
\v 5 Maa tyin ra ñuu Israel tsa ña tsinú iñi, ndasɨ cuñí ra naha nyehé ra naha tyin cuaha xaan nyɨvɨ nyicún tsi ra Pablo. Tan jandu ii̱n ra naha tsi taahan ra caquiñi tsa tsicá nuu jutsan ñi maa. Tan quitsaha̱ caahán yuhu tahan nyɨvɨ ñuu can jaha̱ ra naha. Tan quɨhvɨ̱ ra caquiñi can vehe ra Jasón, tyin nanducú ra naha tsi ra Pablo tan ra Silas, tyin cuñí ra naha tsa quita ra Pablo naha ra. Tyin ra caquiñi can cuñí ra naha nacuhva cuenda ra naha tsi ra Pablo naha ra tsi nyɨvɨ.  
\v 6 Maa tyin tsa ña nañihi̱ ra naha tsi ra Pablo tan ra Silas ican, quihi̱n ra naha tsi ra Jasón. Tan ixta̱ caa ra naha tsi ra. Tan quihi̱n ndɨhɨ ra naha tsi taahan ca ra hermano tan cuahán ra naha nuu ra cumí tyiñu ñuu can. Tan cana̱ tsaa ra caquiñi can naha ra tan catyí ra naha: 
\p ―Ra ihya naha ra cuví ra tsicá nuu jasaná iñi tandɨhɨ nyɨvɨ nanɨɨ cahnu ñuhu ñayɨvɨ. Tan vityin tsaa̱ ndɨhɨ tucu ra naha ihya.  
\v 7 Tan ra Jasón can tsaha̱ ra yuvehe ra na cuyucu ra naha. Tan tandɨhɨ maa ra naha tan ña tyaá yahvi ra naha tsi ra cuví rey cahnu nda ñuu Roma. Tyin catyí ra naha tyin iyó inga rey tsa nañí Jesús ―catyí ra naha. 
\p  
\v 8 Tsa tsiñi̱ nyɨvɨ tan ra cumí tyiñu tsa caahán ra caquiñi can naha ra quitsaha̱ caahán yuhu tahan ñi.  
\v 9 Maa tyin ra Jasón tan inga ra naha tsaha̱ ra naha xuhun tan jaña̱ ra cumí tyiñu tsi ra naha. 
\s1 Nu cuahán ra Pablo tsihin ra Silas ñuu Berea 
\p  
\v 10 Tan juvin ñi tsacuaa can jacuhu̱n ra hermano naha ra tsi ra Pablo tsihin ra Silas ñuu Berea. Tan tsa tsaa̱ ra naha, tsaha̱n ra naha vehe ñuhu nyɨvɨ Israel.  
\v 11 Tan nyɨvɨ Israel tsa iyó ñuu Berea can vaha ca nyɨvɨ cuví ñi tan ñavin ca nyɨvɨ ñuu Tesalónica tyin tsihin tsa nɨɨ iñi ñi tan naquihi̱n ñi tuhun Nyoo. Tan tandɨhɨ quɨvɨ nanducú ñi nuu tutu Nyoo, nyehé ñi tatun nditsa tsa caahán ra Pablo.  
\v 12 Yacan cuenda cuaha xaan ñi natsinu̱ iñi ñi tsi ra Cristo tsihin tucu nyɨvɨ Grecia tahan ñi ñiñaha cuca tan rayɨɨ naha ra.  
\v 13 Maa tyin tsa tsito̱ ra Israel tsa iyó ñuu Tesalónica tyin ra Pablo nyií ra Berea caahán ra tuhun Nyoo, tan cuahán ra naha tan natyuhu̱ ra naha tsi nyɨvɨ Berea can.  
\v 14 Maa tyin ra hermano numi ñi jacuhu̱n ra naha tsi ra Pablo nda ityi yuhu ndutya ñuhu. Maa tyin ra Silas tsihin ra Timoteo ndoo̱ ra naha ñuu Berea.  
\v 15 Tan ra tsa cuahán tsihin ra Pablo tsindaca̱ ra naha tsi ra nda ñuu Atenas. Tacan tan cuanuhu̱ ra naha nda Berea cua nacatyi tuhun ra naha tsihin ra Silas tan ra Timoteo tyiñu tsa caha̱n ra Pablo tsihin ra naha, tyin na janumi ra naha tan cuhun ra naha nu nyií ra. 
\s1 Nu nyií ra Pablo ñuu Atenas 
\p  
\v 16 Tsitsi tsa ndatú ra Pablo tsi ra Silas tan ra Timoteo ñuu Atenas can, ndasɨ cuñí añima ra tsa nyehé ra tyin cuaha xaan tsitoho iyó ñuu can.  
\v 17 Yacan cuenda caha̱n ra tsihin ra Israel naha ra, tan tsihin inga ra tsa tuhvá jacahnú tsi Nyoo tsitsi vehe ñuhu can. Tan tandɨhɨ quɨvɨ caahán ra tsihin nyɨvɨ tsa cuahán nuyahvi.  
\v 18 Tan ñihi̱ tahan ra tsihin nyɨvɨ tsa cahví tuhun tsa jacuahá nyɨvɨ tsa nañí epicúreo. Tan ñihi̱ tahan tucu ra tsihin nyɨvɨ tsa cahví tuhun tsa jacuahá nyɨvɨ tsa nañí estoico. Tan caha̱n ñi tsihin ra. Tan yɨhɨ́ ra catyí ra naha: 
\p ―Ra tsa caahán xaan ihya, ¿náa cua cahan ra tsihin yo? ―catyí ra naha. 
\p Tan inga ra naha catyí ra naha: 
\p ―Inga nyoo caahán ra ihya tuhun ―catyí ra naha. 
\p Tacan caha̱n ra naha tyin ra Pablo caahán ra tuhun ra Jesús, tan caahán tucu ra tuhun tsa cua nandoto nyɨvɨ tatun cua cúu ñi.  
\v 19 Tacan tan tsindaca̱ ra naha tsi ra Pablo iin nu nañí Areópago, nu tuhvá ra cumí tyiñu naha ra ndu iín. Tan catyí ra naha tsihin ra: 
\p ―Cuñí ndi coto ndi tuhun tsaa tsa jacuahá un.  
\v 20 Tyin jacotó un tuhun tsa ña tsitó ndi. Tan cuñí tucu ndi coto ndi náa cuñí tsi catyí tandɨhɨ tuhun ihya ―catyí ra naha tsihin ra. 
\p  
\v 21 Tyin tandɨhɨ nyɨvɨ Atenas tan nyɨvɨ inga ñuu tsa iyó ican taahán xaan iñi ñi tyaa soho ñi tan nacatyi tuhun ñi náa ndɨhɨ tuhun tsaa. 
\p  
\v 22 Tacan tan ra Pablo nduvita̱ nyityi ra tyañu nu yucú ra naha nu cuví Areópago, tan catyí ra: 
\p ―Nyooho ra ñuu Atenas, yuhu nyehé yu tyin cuaha xaan nyoo jacahnú ndo.  
\v 23 Tyin tsaha̱n yu tsinyehe̱ yu nu tuhvá ndo ndu iín. Tan nyehe̱ yu iin altar nu nyaá letra tsa catyí tyehen: “Tsehe cuví cuenda Nyoo tsa ña nacotó yo” catyí letra can. Nyooho jacahnú ndo tsi Nyoo tsa ña nacotó ndo. Juvin Nyoo can cuví tsa caahán yu tuhun tsihin ndo.  
\v 24 Nyoo tsa javaha̱ ñuhu ñayɨvɨ tan tandɨhɨ tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, tsii maa ra cuví andɨvɨ tan ñuhu ñayɨvɨ. Tan ña iyó ra tsitsi vehe ñuhu tsa javahá nyɨvɨ.  
\v 25 Tan ña nyitá iñi ra tsa jatyinyeé nyɨvɨ tsi ra. Tyin maa ra tsaha̱ ñayɨvɨ coo tandɨhɨ yo. Tan tsahá ra tatyi tsa ixtá tatyi yo. Tan maa ra tsahá tandɨhɨ tsa tsiñí ñuhu tsi yo.  
\v 26 Javaha̱ Nyoo tsi intuhun rayɨɨ. Tan tsa yaha̱ can tsicoo̱ cuaha nyɨvɨ tata ra. Tan maa ra naha cuví tsii tsaahnu tandɨhɨ yo. Yacan cuenda intuhun ñi nɨñɨ nyisó tandɨhɨ yo. Tan tsaha̱ Nyoo tsa coo yo nanɨɨ cahnu ñuhu ñayɨvɨ. Tsa ndi cumañi ca coo yo tan catyí ra náa cuiya coo intuhun intuhun yo nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tan catyí tucu ra maa nda cua coo intuhun intuhun yo.  
\v 27 Tacan javaha̱ ra tyin na quitsaha nanducu yo tsi ra. Tumaa iin ra cuaa nanducú tsihin ndaha ra tsa nanducú ra, tacan cua nanducu yo tsi ra tan cua nañihi yo tsi ra tyaa̱ ra cuhva. Vasu ndi maa ña cañi nyaá ra tsihin intuhun intuhun yo.  
\v 28 Tyin iyó yo tan candá yo jahá maa ra. Tumaa catyí tucu iin ra ñuu ndo, tyin catyí ra: “Tata Nyoo cuví tsi yo” catyí ra.  
\v 29 Tatun tata Nyoo cuví tsi yo, ña taahán tsi caca iñi yo tyin Nyoo cuví ra iin tsitoho tsa tsinu̱ tsihin xuhun cuaan, a xuhun cuitsin, a tsihin yuu vaha. Tan ndi ñavin Nyoo tsa tsinu̱ tsihin tsa tsiñituñi iñi nyɨvɨ cuví ra.  
\v 30 Taha̱n tsanaha Nyoo ña cuxaa̱n ra tsi nyɨvɨ tsa tsicá iñi tacan tyin ña tsitó ñi náa tsa javahá ñi. Maa tyin vityin catyí ra tsihin nyɨvɨ tandɨhɨ ñi ityi tyin na ndu uvi iñi ñi cuatyi ñi tan na nasama ñi cuhva iyó ñi.  
\v 31 Tyin tsa tyaa̱ ra cuhva tyin cua coo iin quɨvɨ tsa cua tatsi tuñi ra tsi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan tsa cua tsaa quɨvɨ can, ra tsa nacatsi̱ vaha maa ra cua tatsi tuñi tsi ñi jaha ra. Tan tsa janaha̱ ra tsi yo tyin nditsa tsa ra ihya cua tatsi tuñi tsi nyɨvɨ, tyin janandoto̱ ra tsi ra can nu tsihi̱ ra ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 32 Tsa tsiñi̱ nyɨvɨ tuhun tsa nandotó nyɨvɨ tsa tsihi̱, yɨhɨ́ ñi tsacú nducu ñi, tan yɨhɨ́ tucu nyɨvɨ catyí ñi: 
\p ―Qu̱itsi un inga tsaha tan ca̱han un tuhun ihya tsihin ndi ―catyí ñi. 
\p  
\v 33 Tacan tan cuahán ra Pablo.  
\v 34 Maa tyin yɨhɨ́ ñi ndu ii̱n ñi tsihin ra, tan natsinu̱ iñi ñi tsi ra Cristo. Tan iin ra tsa natsinu̱ iñi, nañí ra Dionisio, tan cuví ra iin ra cumí tyiñu tsa tuhvá ndu iín nda Areópago can. Tan iin ñaha tsa nañí Dámaris natsinu̱ ndɨhɨ tucu iñi ña, tan tsihin inga ca ñi. 
\c 18  
\s1 Nu nyií ra Pablo ñuu Corinto 
\p  
\v 1 Yaha̱ can tan quita̱ ra Pablo ñuu Atenas tan cuahán ra ñuu Corinto.  
\v 2 Tan ican nañihi̱ ra tsi iin ra Israel tsa nañí Aquila. Tan ñuu Ponto cacu̱ ra. Tan maa ra tsihin ñasɨɨhɨ ra, ña Priscila, quita̱ ñi Italia nu tsicoo̱ ñi, tyin ra Claudio, ra cuví rey cahnu ñuhu can, tava̱ ra tsi tandɨhɨ nyɨvɨ Israel. Catyí ra tyin na quita ñi ñuu Roma can. Tan ra Pablo cuahán ra nu iyó ñi ñuu Corinto.  
\v 3 Tan iin ñi tyiñu javahá ra tsihin ñi. Javahá ñi vehe jahma. Tan ndoo̱ ra tsihin ñi tyin jahá tyiñu ra iin caa ñi tsihin ñi.  
\v 4 Tan quɨvɨ quitatú nyɨvɨ Israel tahan iin vitya, ra Pablo cuahán ra vehe ñuhu ñi. Tan natuhún tahan ra tsihin nyɨvɨ Israel tan tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Tyin nducú ra cuhva tsa tsinu iñi ñi tsi ra Jesucristo. 
\p  
\v 5 Tan quɨvɨ tsaa̱ ra Silas tan ra Timoteo tsa quee̱ ra naha Macedonia, ra Pablo nacoo̱ ra tyiñu jahá ra tan intuhun ña tyiñu tsa caahán ra tuhun Nyoo jahá ra. Tan caahán catsi ra tsihin nyɨvɨ Israel tyin ra Cristo, tsa ndatú xaan ñi, juvin ra cuví ra Jesús.  
\v 6 Maa tyin ñi ican xaan cuñi̱ ñi. Tan quitsaha̱ caahán ñi ndavaha ñi sɨquɨ Jutu Mañi yo. Tacan tan ra Pablo naquɨsɨ̱ ra jahma ra tumaa iin seña tyin cua ndoo cuatyi ñi sɨquɨ ñi. Tan catyí ra tsihin ñi: 
\p ―Cuatyi maa ndo cuví tatun cuhun ndo anyaya. Ñavin ca cuatyi yuhu tyin tsa caha̱n yu tsihin ndo tan maa ndo ña tsiñu̱ iñi. Vityin tan ityi nuu ca cua cuhun yu cahan yu tuhun ihya tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví ―catyí ra tsihin ñi. 
\p  
\v 7 Tan quita̱ ra vehe ñuhu can. Tan cuahán ra vehe ra tsa nañí Justo, iin ra tsa jacahnú tsi Nyoo. Tan yatyin ñi vehe ñuhu can nyaá vehe ra.  
\v 8 Tan iin ra tsa nañí Crispo, ra cuví ityi nu vehe ñuhu can, natsinu̱ iñi ra tsi Jutu Mañi yo tan tacan tucu tandɨhɨ nyɨvɨ ra. Tan cuaha ca nyɨvɨ iyó ñuu Corinto can, tsa yaha̱ tsa tsiñi̱ ñi tsa caahán ra Pablo, natsinu̱ iñi ñi tsi ra Jesús, tan tsicoondutya̱ ñi.  
\v 9 Tacan tan iin tsacuaa nyehe̱ ra Pablo iin tsa janaha̱ Nyoo tsi ra. Tan caha̱n Jutu Mañi yo tsihin ra, tan catyí ra: 
\p ―Ña na̱yuhvi un. Ja̱ñihi ca ca̱han un tuhun yu tan ña ja̱ndɨhɨ un tsa cahan un.  
\v 10 Tyin yuhu nyaá yu tsihin un, tan yoñi cuví javahá tsa caquiñi tsi un. Tyin cuaha xaan nyɨvɨ yu iyó ñuu ihya tan nyaá cua jacacu yu tsi ñi ―catyí Jutu Mañi yo tsihin ra Pablo. 
\p  
\v 11 Yacan cuenda ra Pablo ndoo̱ ra iin cuiya sasava ñuu Corinto can, jacuahá ra tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ. 
\p  
\v 12 Maa tyin quɨvɨ tsa ndacá ñaha ra Galión tsi nyɨvɨ ñuu tsa cayucú Acaya, ndu ii̱n ra Israel naha ra sɨquɨ ra Pablo. Tan tsica̱n ra naha cuatyi tsaha ra nuu ra Galión.  
\v 13 Tan catyí ra naha tsihin ra Galión can: 
\p ―Ra ihya natyuhú ra tsi nyɨvɨ na jacahnu ñi tsi Nyoo iin cuhva tsa ñavin cuhva catyí ley ―catyí ra naha. 
\p  
\v 14 Tacan tan cuhva tsa cua nacahan ra Pablo, tan nacaha̱n ñi ra Galión, tan catyí ra tsihin ra Israel can naha ra: 
\p ―Nyooho ra Israel, cuví jandaa yu cuatyi ra tatun cuatyi cahnu o cuatyi ndɨyɨ cuví.  
\v 15 Maa tyin maa ñi maa tuhun caahán cuví tuhun ihya. Tan yuhu ña cuñí yu jandaa yu tyiñu ihya, tan inga tucu tuhun tyin cuenda ley maa ndo cuví. Nye̱he maa ndo. Ja̱ndaa maa ndo tyiñu tyin yuhu ña cuñí yu cuvi yu juez tsa cuenda tuhun ihya ―catyí ra Galión can tsihin ra naha. 
\p  
\v 16 Tan tava̱ ra tsi ra Israel naha ra nu cuví vehe tyiñu ra.  
\v 17 Tacan tan tandɨhɨ ra Grecia tɨɨ̱n ra naha tsi ra Sóstenes, ra cuví ityi nu vehe ñuhu nyɨvɨ Israel. Tan cañi̱ ra naha tsi ra juvin ñi maa nuu ra Galión, ra yɨhɨ́ ndaha tsi nyɨvɨ Acaya. Tan ra Galión can ña caha̱n maa ra. 
\s1 Nu cuanuhú ra Pablo ñuu Antioquía tan cuahán ra tsa tsinu uñi tsaha cua cahan ra tuhun Nyoo 
\p  
\v 18 Tan ra Pablo ndoo̱ ra ñuu Corinto can cuaha quɨvɨ. Yaha̱ can tan catyi̱ ra tsihin ra hermano naha ra tyin tsa cua cuhun ra. Tan cuahán ra Aquila tan ña Priscila tsihin ra. Tacan tan tsaa̱ ñi ñuu Cencrea. Tan ra Pablo xatya̱ ndɨɨ ra jiñi ra tumaa iin seña tyin tsa yaha̱ javaha̱ ra tsa catyi̱ ra tyin cua javaha ra nuu Nyoo. Tacan tan quɨhvɨ̱ ñi tsitsi iin yutun ndoo tsa cuahán nda Siria.  
\v 19 Tan tsa tsaa̱ yutun ndoo can nda ñuu Éfeso, quita̱ ñi. Tan ra Aquila tsihin ña Priscila ndoo̱ ñi ican. Tan ra Pablo cuahán ra vehe ñuhu nyɨvɨ Israel, tan caha̱n ra tsihin nyɨvɨ tsa ndu iín ican.  
\v 20 Tan caha̱n ndaahvi ñi tsihin ra tyin na ndoo̱ ra taahan ca quɨvɨ tsihin ñi. Maa tyin ña cuñí ra.  
\v 21 Tan catyí ra tsihin ñi tyin tsa cuahán ra, tan catyí tucu ra tyehen: 
\p ―Cuñí tsi tsa cuhun yu ñuu Jerusalén tyin jacahnu yu vico tsa vatsí tahan. Maa tyin tatun Nyoo cuñí, cua quitsi yu inga tsaha nu yucú ndo ―catyí ra tsihin ñi. 
\p Tacan tan cuahán ra, quɨhvɨ̱ ra tsitsi iin yutun ndoo tsa cuahán nda Siria.  
\v 22 Quɨvɨ tsa tsaa̱ nyico ra ñuu Cesarea cuenda Siria, tsaha̱n ra ñuu Jerusalén tsicuhva̱ ra nacumi tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsa iyó ican. Yaha̱ can tan cuahán nyico ra ñuu Antioquía.  
\v 23 Tan tsa yaha̱ tsinyii̱ ra juhva quɨvɨ ican, quee̱ ra tan cuahán nyico ra tan iin tan iin ñuu tsa cayucú Galacia tan Frigia. Tan jandu ii̱n ra iñi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. 
\s1 Nu caahán ra Apolos tuhun Nyoo ñuu Éfeso 
\p  
\v 24 Quɨvɨ can tsaa̱ iin ra Israel ñuu Éfeso. Nañí ra Apolos, tan ñuu ra cuví Alejandría. Tan vaha xaan caahán ra tuhun Nyoo. Tan tsitó xaan ra tuhun Nyoo tuhun tsahnu tsa nyaá nu libru.  
\v 25 Tan vaha xaan cutuhva̱ ra tuhun Jutu Mañi yo. Tan caahán ra tsihin tsa nɨɨ iñi ra. Tan catsi xaan jacuahá ra tuhun ra Jesús. Vasu cuhva tsa jacoondutya̱ ra Juan ñi tsitó ra.  
\v 26 Tan quitsaha̱ caahán ra tsitsi vehe ñuhu tsihin tsa nɨɨ iñi ra. Tan cuhva tsa tsiñi̱ ra Aquila tan ña Priscila, tava̱ sɨɨn ñi tsi ra tan tsaha̱ cuenda vaha ca ñi tuhun Nyoo tsi ra.  
\v 27 Tacan tan quitsaha̱ cuñí ra Apolos cuhun ra ityi Acaya. Tan ra hermano jatyinyee̱ ra naha tsi ra. Tan jacuhu̱n ra naha iin carta tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ityi can, tan catyí ra naha tsihin ñi tyin na vaha cahan ñi tsihin ra Apolos nu cua tsaa ra. Tacan tan cuahán ra. Tan cuhva tsa tsaa̱ ra Acaya can, jatyinyee̱ xaan ra tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, ñi tsa natsinu̱ iñi tsa cuenda tumañi iñi tsa javaha̱ Nyoo tsi ñi.  
\v 28 Tyin nu tuvi nyɨvɨ ñihi xaan caha̱n yuhu ra Apolos tsihin ra Israel naha ra tyin cuhva tsinú iñi nyɨvɨ Israel, ña nditsa. Tan jacuaha̱ ra tsa catyí nu tutu Nyoo tyin ra Cristo, ra tsa ndatú xaan ñi, juvin ra cuví ra Jesús. 
\c 19  
\s1 Nu cuahán nyico ra Pablo ñuu Éfeso 
\p  
\v 1 Tsitsi tsa nyií ra Apolos ñuu Corinto, ra Pablo yaha̱ ra ityi yucu tan tsaa̱ ra nda ñuu Éfeso. Tan ican nañihi̱ ra tsi taahan ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo.  
\v 2 Tan tsica̱ tuhun ra tsi ra naha: 
\p ―¿A naquihi̱n ndo Tatyi Ii Nyoo quɨvɨ tsa natsinu̱ iñi ndo? ―catyí ra Pablo tsihin ra naha. 
\p Tan nacaha̱n ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Ndi luxu ña tsitó ndi tsa iyó Tatyi Ii Nyoo. 
\p  
\v 3 Tacan tan ra Pablo tsica̱ tuhun ra tsi ra naha: 
\p ―¿Nacaa tsicoondutya̱ ndo? ―catyí ra. 
\p Tan nacaha̱n ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Cuhva tsa jacoondutya̱ ra Juan, tacan tsicoondutya̱ ndi ―catyí ra naha. 
\p  
\v 4 Tacan tan catyí ra Pablo tsihin ra naha: 
\p ―Ra Juan jacoondutya̱ ra tsi nyɨvɨ tsa ndu uvi̱ iñi cuatyi. Maa tyin catyí tucu ra tsihin ñi tyin cuñí tsi tsa tsinu iñi ñi tsi ra tsa cua quitsi. Tan ra ican cuví ra Cristo Jesús ―catyí ra Pablo tsihin ra naha. 
\p  
\v 5 Tsa tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra Pablo tuhun ihya, tacan tan tsicoondutya̱ ra naha inga tsaha tsihin sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesús.  
\v 6 Tan tsa tyiso̱ ndaha ra Pablo jiñi ra naha, tacan tan naquihi̱n ra naha Tatyi Ii Nyoo. Tan quitsaha̱ caahán ra naha inga yuhu. Tan tsahá cuenda ra naha tuhun tsa tsaha̱ Tatyi Ii Nyoo tsi ra naha tsi nyɨvɨ.  
\v 7 Tan tsa tandɨhɨ ra naha quita̱ maa utsi uvi taahan ra naha. 
\p  
\v 8 Tan tsitsi tsa uñi yoo tsicá ra Pablo vehe ñuhu nyɨvɨ Israel ñuu Éfeso, tan caahán ra tuhun ra Cristo tsihin tsa nɨɨ iñi ra. Tan jacuaha ra tsi ñi na nacuhva ñi tsi ñi tsi Nyoo na cundaca ñaha ra tsi ñi.  
\v 9 Maa tyin yɨhɨ́ ñi jandava̱ ñi añima ñi, tan ña cuñí ñi tsinu iñi ñi. Tan caahán ñi ndavaha ñi sɨquɨ tuhun ra Cristo nuu nyɨvɨ, tan catyí ñi tyin ña vaha ityi ra Jesús. Tacan tan ra Pablo catsiyo̱ nyaha ra nu yucú ñi. Tan tsindaca̱ ra tsi ñi tsinú iñi tsi ra Cristo nda iin escuela ra tsa nañí Tiranno. Tan ican caahán ra tuhun ra Cristo tsihin nyɨvɨ tandɨhɨ quɨvɨ.  
\v 10 Tan tacan ñi tsicá ra tsitsi tsa uvi cuiya. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa iyó ñuu tsa cayucú Asia, tsiñi̱ ñi tuhun Jutu Mañi yo ra Jesús, tahan ñi nyɨvɨ Israel tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 11 Tan nahnu tsa iyo javaha̱ ra Pablo jaha̱ Nyoo.  
\v 12 Tyin nda cuanda jahma tsa tɨɨ́n ra Pablo tan tsindacá ñi tsi nyɨvɨ tan quitá cuehe tsi ñi, tan quitá ndɨhɨ tucu tatyi ña vaha tsi ñi. 
\p  
\v 13 Tan iyó juhva ra Israel tsa tsicá nuu tan iin tan iin ñuu tavá ra naha tatyi ña vaha tsi nyɨvɨ. Tan cuñí ra naha cuatyiñu ra naha sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesús, tyin cua tava ra naha tsi nu tatyi ña vaha. Tan catyí ra naha tsihin nu tatyi ña vaha can nahnu: 
\p ―Tsihin sɨvɨ ra Jesús tsa caahán ra Pablo tuhun, catyí ndi tsihin ndo tyin qu̱ita ndo ―catyí ra naha. 
\p  
\v 14 Tacan javaha̱ tsa utsa taahan sehe iin ra Israel tsa nañí Esceva. Tan ra Esceva can cuví ra iin ra cuví ityi nuu tsihin ra jutu.  
\v 15 Tan tsa caha̱n ra can naha ra tsihin nu tatyi ña vaha, nacaha̱n nu tsihin ra naha tan catyí nu: 
\p ―Tsitó yu tsi ra Jesús. Tan tsitó yu yóo ra cuví ra Pablo. Tan ¿yóo ra cuví tucu nyooho? ―catyí nu tatyi ña vaha can tsihin sehe ra Esceva naha ra. 
\p  
\v 16 Tacan tan ra tsa yɨhɨ́ tatyi ña vaha can ndava̱ ra sɨquɨ ra can naha ra. Tan tsihin tsa cuaha tunyee iñi nu tatyi ña vaha can tan cuvi̱ cunyee̱ ra tɨɨ̱n tahan ra tsihin tandɨhɨ ra can naha ra. Tan tsahnya̱ cuatyi ra jahma ra naha. Tan jañicueehe̱ ra tsi ra naha. Tan jacuhu̱n tandɨɨ ra tsi ra naha jaha̱ nu tatyi can.  
\v 17 Tacan tan tandɨhɨ nyɨvɨ Éfeso, tahan ñi nyɨvɨ Israel, tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví, tsito̱ ñi tuhun can. Tan yuuhví xaan ñi cuví. Tan jacahnú ñi sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesús. 
\p  
\v 18 Tan cuaha xaan nyɨvɨ tsa natsinu̱ iñi tsi ra Jesús cuahán ñi cuanahmá ñi cuatyi ñi nuu ra tan nuu nyɨvɨ, tandɨhɨ maa tsa ña vaha tsa ica̱ ñi taha̱n tsanaha.  
\v 19 Tan cuaha ñi tsa cahvi̱ tuhun tasɨ, tsindaca̱ ñi libru ñi. Tan tsahmi̱ ñi libru can nuu tandɨhɨ nyɨvɨ. Tan tava̱ cuenda ñi nácaa yahvi libru can. Tan yahvi tsa tandɨhɨ libru can quita̱ tsi uvi xico utsi mil xuhun cuitsin.  
\v 20 Tan tacan ñi tan cuahán nducuahá ca nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo. Tan tacan nyehé nyɨvɨ tyin cahnu xaan tunyee iñi iyó tsi ra. 
\p  
\v 21 Tan tsa yaha̱ tuhun ihya, ra Pablo tyaa̱ ra cuhva tsa cuhun ra ñuu tsa cayucú Macedonia tan Acaya. Yaha̱ can tan cua cunuhu ra nda ñuu Jerusalén, tyaá ra cuhva. Tan catyí ra tyin yaha̱ can tan cuñi tsi tsa cuhun ra nda ñuu Roma.  
\v 22 Tacan tan jacuhu̱n ra tsi uvi taahan ra jatyinyeé tsi ra nda Macedonia, ra Timoteo tan ra Erasto. Maa tyin tsitsi tsa cuahán ra can naha ra, ndoo̱ maa ra Pablo juhva ca quɨvɨ Asia can. 
\s1 Nu quitsaha̱ cuvaá nyɨvɨ Éfeso 
\p  
\v 23 Tan juvin ñi quɨvɨ can quitsaha̱ cuvaá nyɨvɨ ñuu Éfeso tsa cuenda tuhun Nyoo,  
\v 24 tyin iin ra tsa nañí Demetrio natyuhu̱ ra tsi ñi. Tyin maa ra tuhvá ra jahá tyiñu tsihin xuhun cuitsin. Javahá ra tsa cuví vehe ñuhu nyihi tsitoho Diana tsihin xuhun cuitsin can. Tan cuaha xuhun jahá canaa ra tan tsihin ra jatyinyeé tsi ra.  
\v 25 Tan cana̱ ra Demetrio can tsi ra tsa jahá tyiñu tsihin ra. Tan cana̱ tucu ra tsi ra tsa jahá tyiñu iin ñi tyiñu can naha ra. Tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Nyooho tata, tsitó ndo tyin tsihin tyiñu ihya tan iyó vaha xaan yo.  
\v 26 Maa tyin nyooho nyehé ndo tan tsiñí ndo nácaa javahá nu Pablo can ñuu yo ihya, tan tandɨhɨ ñuu tsa cayucú Asia ihya. Tyin catyí nu tyin tsitoho tsa javahá yo tan tsa javahá inga ca nyɨvɨ ñavin Nyoo cuví can. Tan cuaha xaan nyɨvɨ tsinú iñi tsa caahán nu.  
\v 27 Tan ña vaha tsa javahá nu tyin ña cua cuyahvi ca tsitoho tsa javahá yo. Tan inga tucu tuhun, ña cua jacahnu ca nyɨvɨ tsi nyoo Diana tan ña cua jacahnu ñi vehe ñuhu ña, tan ña vaha tacan, tyin ñaha can cahnu xaan cuví ña. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ nɨɨ cahnu Asia tsihin nyɨvɨ nanɨɨ cahnu ñuhu ñayɨvɨ jacahnú ñi tsi ña. Tan nu cuahán ca tsi quɨvɨ ña cua jacahnu ca ñi tsi ña tatun tsinú iñi ñi tsa caahán nu Pablo ―catyí ra Demetrio. 
\p  
\v 28 Tan cuhva tsa tsiñi̱ ra naha tsa caha̱n ra, xaan xaan cuñí ra naha. Tan quitsaha̱ caná tsaa ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Cahnu xaan cuví ña Diana tsa cuví ña nyoo cuenda yo tsa cuví yo nyɨvɨ Éfeso ihya ―catyí ra naha. 
\p  
\v 29 Tan cuvaa̱ tandɨhɨ nyɨvɨ ñuu can. Tan tɨɨ̱n ñi tsi ra Gayo, tan tsihin ra Aristarco, uvi taahan ra tsa quee̱ Macedonia tan tsicá ra naha tsihin ra Pablo. Tan tandɨhɨ ñi can ixta̱ caa ñi tsi ra naha nda cuanda nu tuhvá ñi ndu iín.  
\v 30 Tan ra Pablo cuñí ra quɨhvɨ ra nu yucú ñi tyin cahan ra tsihin ñi. Maa tyin ra hermano ña tsaha̱ ra naha tsa cuhun ra.  
\v 31 Tan tacan tucu taahan ra cumí tyiñu cuenda Asia. Ra vaha iñi tsi ra Pablo cuví ra naha, tan tava̱ tyiñu ra naha tsi ra tyin ña taahán tsi tyihi ra tsi ra ican.  
\v 32 Tan nu ndu ii̱n nyɨvɨ ican, juhva ñi caná tsaa iin tuhun, tan inga ñi caná tsaa inga tuhun, tyin cuvaá ñi. Tan cuaha xaan ñi ndi ña tsitó ñi nacuenda yucú ñi ican.  
\v 33 Tacan tan nyɨvɨ Israel tava̱ tyiñu ñi tsi iin ra tsa nañí Alejandro na yaha ra ityi nuu. Tan juhva ñi tsa yucú ican, tsaha̱ cuenda ñi tsi ra nácaa cua cahan ra. Tacan tan javaha̱ ra seña tsihin ndaha ra tyin na cutaxin ñi tyin cuñí ra cahan ra tyin nduve cuatyi nyɨvɨ Israel.  
\v 34 Maa tyin cuhva tsa tsito̱ nyɨvɨ tyin ra Israel cuví ra, tandɨhɨ maa ñi cana̱ tsaa ñi. Tan tsitsi tsa uvi hora caná tsaa ñi, tan catyí ñi: 
\p ―Cahnu xaan cuví ña Diana, tsa cuví ña nyoo cuenda yo tsa cuví yo nyɨvɨ Éfeso ―catyí ñi, caná tsaa ñi. 
\p  
\v 35 Tacan tan ra secretario ñuu can cuví jacutaxin ra nyɨvɨ, tan caahán ra tsihin ñi, tan catyí ra: 
\p ―Nyooho nyɨvɨ ñuu Éfeso ihya, tandɨhɨ nyɨvɨ tsitó ñi tyin nyaá tsi sɨquɨ yo tsa jahá cuenda yo vehe ñuhu ña Diana, tyin cahnu xaan cuví ña. Tan jahá cuenda yo tsitoho ña tsa quee̱ andɨvɨ tan nacava̱ nu ñuhu ihya.  
\v 36 Tan yoñi cuví catyí tyin ña nditsa. Ta̱xin ñi ndo, tan ña ica ndo tatun ña tsitó ndo náa tsa cua javaha ndo.  
\v 37 Tyin ra tsa tsindaca̱ ndo ihya nduve náa tsa suhu̱ ra naha vehe ñuhu yo. Tan ndi ña caahán ra naha ndavaha ñi sɨquɨ nyoo yo.  
\v 38 Tatun ra Demetrio tan ra tsa jahá tyiñu tsihin ra, tsicán ra naha cuatyi tsaha iin ra, na cuhun ra naha nu nyaá ra juez. Cuví ndacan ra naha cuatyi nuu ra can, tan maa ra cuví jandaa ra cuatyi can.  
\v 39 Tan tatun inga tuhun tsicán ndo, cuñí tsi tsa ndaca ndo can tsi ra cumí tyiñu, tumaa cuhva catyí ley.  
\v 40 Tyin tatun coto ra ndacá ñaha tan cana ra tsi yo tsa cuenda tsa cuvi̱ ihya, tan ña cua ñihi yo tuhun cahan yo tatun ndaca tuhun ra tsi yo nacuenda cuvaá yo ―catyí ra cuví secretario can. 
\p  
\v 41 Tan tsa yaha̱ caha̱n ra, tacan tan catyí ra tyin na cunuhu ñi nda yuvehe ñi. 
\c 20  
\s1 Nu yahá ra Pablo Macedonia tan cuahán nyico ra nda Grecia 
\p  
\v 1 Tsa yaha̱ tsa cuvaa̱ nyɨvɨ ñuu Éfeso can, cana̱ ra Pablo tsi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, tyin cahan ra juhva tsihin ñi tan cuhva ra tunyee iñi tsi ñi, tyin tsa tsaa̱ quɨvɨ tsa cua cuhun ra inga ñuu. Tan caha̱n ra tsihin ñi. Tacan tan cuahán ra Macedonia.  
\v 2 Tan tsaha̱n ra tandɨhɨ ityi can tan tsihin tuhun caahán ra jandu iín ra iñi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tsa iyó ityi can. Tacan tan tsaa̱ ra ityi Grecia.  
\v 3 Tan ican ndoo̱ ra uñi yoo. Tan tsa nyaá tsa cua quihin ra yutun ndoo tan cuhun ra Siria, tan tsito̱ ra tyin nducú nyɨvɨ Israel tsi ra tyin cua cahñi ñi tsi ra. Yacan cuenda tyaa̱ iñi ra tsa cua cuhun ra tsihin tsaha ra ityi nu ñuhu, tan cua yaha nyico ra inga tsaha ityi Macedonia.  
\v 4 Tan cuahán ra Sópater, ra ñuu Berea tsihin ra. Tan cuahán ndɨhɨ ra Aristarco tan ra Segundo. Tan uvi taahan ra ihya, Tesalónica cuví ñuu ra. Tan cuahán ndɨhɨ ra Gayo, ra ñuu Derbe, tan ra Timoteo, tan uvi taahan ra quee̱ Asia, ra Tíquico tan ra Trófimo.  
\v 5 Ra hermano ihya yaha̱ ra naha ityi nuu tan ndatú ra naha tsi ndi nda ñuu Troas.  
\v 6 Tan nyuhu ndatu̱ ndi nda tsa yaha̱ vico pascua nu tuhvá nyɨvɨ Israel tsatsí paan tsa nduve yutsan iya yɨhɨ́. Tacan tan quee̱ ndi ñuu Filipos tsihin yutun ndoo. Tan nu tsinu uhun quɨvɨ tan titaha̱n ndi tsihin ra tsa cuahán ityi nuu nda ñuu Troas naha ra. Tan ican ndoo̱ ndi utsa quɨvɨ. 
\s1 Nu caahán ra Pablo tuhun Nyoo ñuu Troas 
\p  
\v 7 Tan tsa cuví tumingu can ndu ii̱n ndi tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Troas can. Tan quɨvɨ can cua catsi ndi paan tan coho ndi vinu tyin nducuhu̱n iñi ndi tyin tsihi̱ ra Cristo tsa cuenda cuatyi yo. Tan ra Pablo caahán ra tsihin ñi, tan taha̱n ñuu, tyin tsa nyaá tsa cuhun ndi inga quɨvɨ can.  
\v 8 Yucú ndi iin cuartu nu tsinu uñi pisu. Tan nditsin xaan nu yucú ndi tsitsi vehe can tyin cuaha xaan ñuhu̱ candili cayú.  
\v 9 Tan iin ra tyuvaa tsa nañí Eutico nyaá ra ventana tyaá soho ra, maa tyin ña cunyee̱ iñi ra ñumaahna, tyin ra Pablo, naha xaan caahán ra. Quixí ra Eutico, tan ña tsito̱ ra canacava̱ ra. Quee̱ ra nda nu tsinu uñi pisu tan canacava̱ ra nda nu ñuhu. Tan cañihi̱ ra hermano naha ra tsi ra, maa tyin tsa tsihi̱ ra.  
\v 10 Tacan tan ra Pablo nuu̱ ra tan tsaa̱ ra nu canyií ra tyuvaa can. Tan tyihi̱ jucun ndaha ra tsi ra tyuvaa can, tan catyí ra tsihin tandɨhɨ ra hermano naha ra: 
\p ―Ña na̱yuhvi ndo, tyin ra ihya nyito ra ―catyí ra. 
\p  
\v 11 Tacan tan ndaa̱ nyico ra Pablo tan tsatsi̱ ndi paan tan tsihi̱ ndi vinu. Tan ra Pablo caahán ca maa ra tuhun Nyoo nda cuanda cunditsin. Tsahan cuahán ra.  
\v 12 Tan ra tyuvaa can nandoto̱ ra tan cuanuhu̱ ra nda yuvehe ra. Tan sɨɨ xaan cuñí ñi cuvi̱. 
\s1 Nu quita̱ ra Pablo ñuu Troas tan cuahán ra nda ñuu Mileto 
\p  
\v 13 Nyuhu yaha̱ ndi ityi nuu tan cuahán ndi tsihin yutun ndoo nda ñuu Asón. Tyin ican cua ñihi tahan ndi tsihin ra Pablo, tyin tacan jandaa̱ maa ndi tyiñu tsihin ra, tyin maa ra cuñí ra cuhun ra ityi nu ñuhu tsihin tsaha ra.  
\v 14 Tan tsa ñihi̱ tahan nyico ndi tsihin ra nda ñuu Asón, quɨhvɨ̱ ra tsitsi yutun ndoo tsihin ndi tan cuahán ndi nda ñuu Mitilene.  
\v 15 Tsa quita̱ ndi ñuu can tacan tan yaha̱ ndi ityi nuu iin ñuhu luhlu tsa nañí Quío, canyií tsi mahñu ndutya ñuhu. Tan tsa inga quɨvɨ can tsaa̱ ndi inga ñuhu luhlu tsa nañí Samos. Yaha̱ ndi ican tan tsaa̱ ndi ñuu Trogilio nu quitatu̱ ndi. Tan tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ndi nda ñuu Mileto.  
\v 16 Tacan cuvi̱ tyin ra Pablo ña cuñi̱ ra tsa cunyii naha ra ityi Asia. Tan ña cuñí ra cuhun ra ñuu Éfeso tyin numi ñi cuñí ra tsaa ra ñuu Jerusalén, tyin tatun cuhva tsi cuhva, ican nyii ra tan cua coo vico Pentecostés. 
\s1 Nu caahán ra Pablo tsihin ra ñuu Éfeso naha ra tyin cua cuhun ra tan ña cua quitsi ca ra 
\p  
\v 17 Tan tsa yucú ndi ñuu Mileto, cana̱ ra Pablo tsi ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu Éfeso.  
\v 18 Tan tsa tsaa̱ ra naha, tan caahán ra Pablo tsihin ra naha tan catyí ra: 
\p ―Maa ndo tsitó ndo nácaa cuhva tsicá yu nda quɨvɨ jihna ñi tsa tsaa̱ nuu yu Asia ihya.  
\v 19 Tandɨhɨ quɨvɨ tsa tsinyii̱ yu tsihin ndo tan tyiñu Jutu Mañi yo jahá yu tsihin tsa nducú yu cuhva tsa ña cahnu xaan ñi cuví yu, vasu cuaha tundoho tan tucuiihya iñi nyehe̱ yu. Tan cuaha tundoho quitsi̱ sɨquɨ yu jaha̱ nyɨvɨ Israel.  
\v 20 Maa tyin ña jandɨhɨ̱ yu tsa caahán yu tuhun Nyoo tsihin ndo. Tyin yacan cuví tandɨhɨ tsa tsiñí ñuhu tsi ndo tan coo vaha ndo tsihin Nyoo. Tan jacuahá yu tuhun Nyoo tsi ndo nu ndu iín ndo tan nda yuvehe ndo.  
\v 21 Tan jacuahá yu tuhun ihya tsi nyɨvɨ Israel tan tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví, na nasama ñi cuhva iyó ñi nuu Nyoo tan na tsinu iñi ñi tsi Jutu Mañi yo, ra Jesucristo.  
\v 22 Tan vityin cua cuhun yu nda ñuu Jerusalén tyin maa Tatyi Ii Nyoo catyí. Tan ña tsitó yu náa cua cuvi tsi yu ndacan.  
\v 23 Maa tyin intuhun ñi tsa tsitó yu tyin tandɨhɨ ñi nu cuahán yu, Tatyi Ii Nyoo caahán tsihin yu tyin ndatú vehe caa tsi yu, tan cuaha tundoho cua nyehe yu.  
\v 24 Maa tyin ndi intuhun yacan tan ña tsicá iñi yu. Tan ndi ñayɨvɨ yu nduve yahvi nyaá can tsa cuenda yu, tyin tacan tan tsihin tsa sɨɨ cuñí yu tan cuví jañihi ca yu jaha tyiñu yu tsa cuenda Jutu Mañi yo Jesús, tumaa tava̱ tyiñu ra tsi yu. Tan jañihi ca yu jacuaha yu tuhun vaha nácaa cuñí maa Nyoo tsi yo. 
\p  
\v 25 ’Tan vityin tsitó vaha yu tyin tandɨhɨ nyooho tsa caha̱n yu tuhun Nyoo tsihin ndo, ña cua nyehe ca ndo tsi yu.  
\v 26 Yacan cuenda cuñí yu cahan yu tsihin ndo vityin tyin nduve ca cuatyi yuhu tsa cuenda ndi intuhun ndo.  
\v 27 Tyin ñiñi cuñí yu tan caha̱n yu tandɨhɨ tuhun Nyoo tsihin ndo tan nduve náa tsa tyihi̱ xeehe yu.  
\v 28 Yacan cuenda ja̱ha cuenda ndo tsi ndo. Tan ja̱ha cuenda ndɨhɨ ndo tsi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo. Tyin maa Tatyi Ii Nyoo tava̱ tyiñu tsi ndo na jaha cuenda ndo tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu Jutu Mañi yo. Maa ra jata̱ ra tsi ñi tsihin nɨñɨ ra.  
\v 29 Tan tsitó yu tyin quɨvɨ cuhun yu, cua quitsi inga ra naha. Tan cua cuñi ra naha jatɨvɨ ra naha tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo. Tumaa lobo xaan tsa tsahñí tsi mbee, tacan cua quitsi ra can naha ra.  
\v 30 Tan juvin ñi nu yucú ndo, cua nduvita taahan ra. Tan cua jacuaha ra naha tsi ndo tuhun tsa ña nditsa tyin cunyicun ndo tsi ra naha.  
\v 31 Yacan cuenda ja̱ha vaha ndo cuenda. Ndu̱cuhun iñi ndo tyin tsitsi tsa uñi cuiya ña jandɨhɨ̱ yu tsa caahán yu tuhun Nyoo tsihin ndo. Tyin ñiñu tan nduvi caahán yu tsihin intuhun intuhun ndo, tan tsihin tsa cuiihya cuñí yu, coto nacoo ihñi ndo tuhun Nyoo. 
\p  
\v 32 ’Tan vityin nyooho yañi, tyaá yu tsi ndo ndaha Nyoo. Na̱quihin vaha ndo tandɨhɨ tuhun caahán ra tsihin yo. Tyin jacotó ra tsi yo tyin cuñí xaan ra tsi yo. Tan tuhun ra jandunyeé xaan tsi iñi yo tan tsahá tsi tsa cuví yo nyɨvɨ vaha tsihin tandɨhɨ inga nyɨvɨ tsa nacuhva cuenda tsi ñi tsi ra.  
\v 33 Yuhu ña nyiyó iñi yu tsa iyó tsi ndi intuhun ndo. Ndi xuhun ndo, ndi jahma ndo.  
\v 34 Nyooho tsitó vaha ndo tyin jaha̱ tyiñu xaan yu tsihin ndaha yu tan ñihi̱ yu tsa tsiñí ñuhu tsi yu tsihin ra tsicá tsihin yu naha ra.  
\v 35 Tacan ñi janahá yu tsi ndo tyin cuñí tsi tsa jaha tyiñu ndo tan jatyinyee ndo tsi nyɨvɨ iyó náa tsa tsiñí ñuhu tsi ñi. Tan ndu̱cuhun iñi ndo tsa caahán Jutu Mañi yo Jesús, nu catyi̱ ra tyehen: “Sɨɨ ca cuñí nyɨvɨ tsa tsahá, tan ñavin ca nyɨvɨ tsa ñihí ndaahvi” catyi̱ Jutu Mañi yo. 
\p  
\v 36 Tsa yaha̱ tsa caha̱n ra Pablo tuhun ihya, tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ra. Tan tsica̱n tahvi ra tsihin tandɨhɨ ra naha.  
\v 37 Tan tandɨhɨ ra naha nducuiihya̱ xaan iñi ra naha tan tsacu̱ xaan ra naha. Tan tsinumi̱ nyaa ra naha tsi ra.  
\v 38 Tyin ra Pablo catyi̱ ra tyin cua cuhun ra inga ñuu tan ña cua cuhun ca ra nu yucú ra naha. Tacan tan tsindaca̱ ra naha tsi ra nda nu quɨhvɨ̱ ra tsitsi yutun ndoo. 
\c 21  
\s1 Nu cuahán ra Pablo ñuu Jerusalén 
\p  
\v 1 Tacan tan nacoo̱ ndi tsi ra hermano naha ra tan quɨhvɨ̱ ndi tsitsi yutun ndoo. Tan cuahán ndi ndoo ityi ñi nda Cos, iin ñuhu luhlu tsa canyií mahñu ndutya ñuhu. Tan tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ndi nda Rodas tsa cuví inga ñuhu luhlu ñi. Tacan tan cuahán ndi nda ñuu Pátara.  
\v 2 Tan ñuu Pátara, nyehe̱ ndi inga yutun ndoo tsa cuahán nda Fenicia. Tan quɨhvɨ̱ ndi tsitsi can, tacan tan cuahán ndi.  
\v 3 Tan ityi nu cuahán ndi, nyehe̱ ndi nu canyií ñuhu Chipre ityi ndaha satyin yo. Tan yaha̱ ñi ndi cuahán ndi ityi nuu ca, nda ityi Siria. Tan tsaa̱ ndi nda ñuu Tiro tyin ican cua tava ra naha ndaha tyiñu tsa yɨhɨ́ tsitsi yutun ndoo can.  
\v 4 Tan tsa nañihi̱ ndi tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu can, ndoo̱ ndi tsihin ñi utsa quɨvɨ. Tan catyí ñi tsihin ra Pablo tyin ña taahán tsi tsa cuhun ra ñuu Jerusalén tyin tacan caha̱n Tatyi Ii Nyoo tsihin ñi.  
\v 5 Maa tyin tsa quita̱ utsa quɨvɨ can, quita̱ ndi ñuu can. Tan nu cua quita ndi tandɨhɨ ra hermano naha ra tsihin ñasɨɨhɨ ra naha tan tsihin sehe ra naha tsindaca̱ ñi tsi ndi nda cuenda yuhu ñuu. Tan nu nyɨtɨ yuhu ndutya ñuhu can tsicuɨñɨ̱ tsɨtɨ ndi, tan tsica̱n tahvi ndi tsi Nyoo.  
\v 6 Tacan tan tsinumi̱ nyaa tahan ndi tsi ndi. Tsahan quɨhvɨ̱ ndi tsitsi yutun ndoo. Tan ra hermano can naha ra cuanuhu̱ ra naha yuvehe ra naha. 
\p  
\v 7 Tan tsa quee̱ ndi ñuu Tiro, cuahán ndi nda ñuu Tolemaida. Tan ican tsaha̱ ndi nacumi tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan ndoo̱ ndi tsihin ñi iin quɨvɨ.  
\v 8 Tan tsa inga quɨvɨ quita̱ ndi cuahán ndi nda ñuu Cesarea. Tan ican tsaha̱n ndi vehe ra Felipe, ra tsa jacotó xaan tsi nyɨvɨ nácaa jacacú Nyoo tsi yo. Cuví ra iin ra nyisó tyiñu vehe ñuhu tsitsi tsa utsa taahan ra naha. Tan ndoo̱ ndi yuvehe ra.  
\v 9 Ra Felipe, iyó cumi taahan ñi cuatyi sehe ra tsa ñaha ca tandaha. Tan ndusu yuhu Nyoo cuví ñi.  
\v 10 Tan tsa cuaha ñi quɨvɨ tsa yucú ndi ican, tan tsaa̱ iin ndusu yuhu nyoo tsa quee̱ nda Judea. Nañí ra Agabo.  
\v 11 Quitsi̱ nyehe̱ ra nu yucú ndi. Tan quihi̱n ra cinturón ra Pablo, tsáhñi̱ ra tsaha ra tan ndaha ra, tan catyí ra: 
\p ―Tatyi Ii Nyoo catyi̱ tsihin yu tyin tyehen cua cunuhñi tsitoho cinturón ihya nda ñuu Jerusalén. Tan cua cuhva cuenda nyɨvɨ Israel tsi ra tsi ra inga ñuu naha ra ―catyí ra Agabo. 
\p  
\v 12 Tsa tsiñi̱ ndi tsa caahán ra, nyuhu tan ra ñuu Cesarea naha ra caahán ndaahvi ndi tsihin ra Pablo na ña cuhun ra ñuu Jerusalén.  
\v 13 Maa tyin ra Pablo catyí ra: 
\p ―¿Nacuenda tsacú ndo tan janducuiihyá ndo iñi yu? Yuhu nduve cuenda yu. Ndi maa tsa cua cunuhñi yu, ndi maa cahñi ra naha tsi yu, maa tyin cuhun yu tyiñu tsa cuenda Jutu Mañi yo Jesús ―catyí ra tsihin ndi. 
\p  
\v 14 Tan tsa nyehe̱ ndi tyin ña cuvi̱ tsa jaha̱ ndi tsi ra, jaña̱ ndi. Tan catyí ndi: 
\p ―Na cuvi maa cuhva cuñí Jutu Mañi yo. 
\p  
\v 15 Tsa yaha̱ yacan na ica vaha̱ ndi tsi ndi tan cuahán ndi nda ñuu Jerusalén.  
\v 16 Tan cuahán taahan ra ñuu Cesarea ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, tsihin ndi. Tan cuahán tucu iin ra ñuhu Chipre. Nañí ra Mnasón. Cuaha xaan cuiya tsinú iñi ra tsi ra Cristo. Tan tsindaca̱ ra tsi ndi yuvehe ra tsa iyó ñuu Jerusalén tyin cuyucu ndi. 
\s1 Nu cua nyehe ra Pablo nu nyií ra Jacobo 
\p  
\v 17 Tsa tsaa̱ ndi ñuu Jerusalén, nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo sɨɨ xaan cuñí ñi caahán ñi tsihin ndi.  
\v 18 Tan inga quɨvɨ can cuahán ndi tsihin ra Pablo cua nyehe ndi nu nyií ra Jacobo. Tan ican yucú tucu tandɨhɨ ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ vehe ñuhu.  
\v 19 Tsaha̱ ra Pablo nacumi tsi ra naha. Yaha̱ can tan nacatyi̱ tuhun ra tandɨhɨ nácaa tsatyiñu̱ Nyoo tsi ra nu caha̱n ra tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 20 Tsa tsiñi̱ ra naha tuhun ihya, jacahnu̱ ra naha tsi Nyoo, tan catyí ra naha tsihin ra Pablo: 
\p ―Vaha yañi, nyehé un tyin cuaha xaan nyɨvɨ Israel tsinú iñi tsi ra Cristo. Tan tandɨhɨ ñi catyí ñi tyin taahán tsi tsa javaha yo cuhva catyí ley tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 21 Tan ñihi̱ tuhun ñi tyin yooho jacuahá un tsi tandɨhɨ nyɨvɨ Israel tsa iyó inga ñuu tyin na ña cuita ca iñi ñi ley tsa jacuaha̱ ra Moisés, tan catyí tucu un tsihin ñi tyin ña cuñí ca tsi tsa cunyaa tuñi Nyoo tsi sehe yɨɨ ñi, tan ndi ña cua javaha ca ñi tuhun tsahnu cuhva tsa iyó maa yo taha̱n tsanaha.  
\v 22 ¿Nacaa javaha yo vityin? Tyin nyɨvɨ cua ñihi tuhun ñi tyin tsaa̱ un ihya.  
\v 23 Vaha taxin ca tsa javaha un tsa cua cahan ndi tsihin un. Ihya iyó cumi taahan rayɨɨ tsa nyaá javaha tsa catyi̱ ra tsihin Nyoo tyin cua javaha ra naha.  
\v 24 Cu̱aahan tsihin ra naha na nduvaha un nuu Nyoo tsihin ra naha. Tan tya̱hvi un tsa taahán tsi tyahvi ra naha. Tacan tan maa ra naha cua xatya ndɨɨ ra naha jiñi ra naha cuhva catyí ley. Tan tsa javaha un tacan, tan coto tandɨhɨ nyɨvɨ tyin ña nditsa tsa caahán ñi sɨquɨ un, tyin cua nyehe ñi tyin ña nacoo̱ un ley tsa tyaa̱ ra Moisés.  
\v 25 Tan tsa cuenda nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví, tan tsinu̱ iñi ñi tsi ra Cristo, tsa jacuhu̱n ndi tutu tsi ñi, tan catyi̱ ndi tsihin ñi tyin ña taahán tsi caca xaan iñi ñi tsa cuenda ley can. Catyí ndi tyin ña cua catsi ñi cuñu tsa jamañi̱ nyɨvɨ tsi tsitoho. Ndi ña cua catsi ñi nɨñɨ quɨtɨ, tan ndi cuñu quɨtɨ tsa cava̱ ñi jucun tan ña tsatɨ̱ nɨñɨ tɨ. Tan ndi intuhun ra naha tan ña caca nuu ra naha tsihin ñaha tan ndi ñiñaha tan ña caca nuu ñi tsihin rayɨɨ ―catyí ra tsahnu vehe ñuhu can naha ra tsihin ra Pablo. 
\s1 Nu quitsaha̱ caahán yuhu tahan nyɨvɨ Israel sɨquɨ ra Pablo 
\p  
\v 26 Tacan tan tsa tuvi̱ inga quɨvɨ tan cuahán ra Pablo tsihin tandɨhɨ tsa cumi taahan ra can naha ra. Tan janduvaha̱ ra tsi ra nuu Nyoo iin caa ñi tsihin ra can naha ra. Tacan tan quɨhvɨ̱ ra tsitsi vehe ñuhu cahnu tyin jacoto ra cuví jutu ama cundɨhɨ tsa utsa quɨvɨ tsa nduvaha tsa cumi taahan ra can naha ra, tan cua jamañi ra tsa jamañi ra nuu Nyoo.  
\v 27 Tacan tan tsa cuñí ndɨhɨ tsa utsa quɨvɨ can, tan taahan ra Israel tsa quee̱ nda Asia nyehe̱ ra naha tsi ra Pablo tsitsi vehe ñuhu. Tan cuvaa̱ xaan tandɨhɨ nyɨvɨ jaha̱ ra naha, tan tɨɨ̱n ra naha tsi ra Pablo.  
\v 28 Tan caná tsaa ra naha tan catyí ra naha: 
\p ―Nyooho nyɨvɨ Israel, ja̱tyinyee ndo tsi ndi. Juvin ra ihya cuví ra tsa tsicá nuu tandɨhɨ ñi ityi. Tan jacuahá ra tsi tandɨhɨ nyɨvɨ. Catyí ra tyin ña vaha cuhva iyó yo. Tan catyí ra tyin ña vaha ley tsa tyaa̱ ra Moisés, tan ña vaha vehe ñuhu ihya. Tan inga tucu tuhun tyin tyihi̱ ra tsi juhva ra Grecia naha ra tsitsi vehe ñuhu yo tan ihya nu ii cuví tsi tan vatsí jatɨvɨ́ ra naha ―catyí ra naha caná tsaa ra naha. 
\p  
\v 29 Tacan catyi̱ ra naha tyin nda nu quitsi̱ tsi nyehe̱ ra naha tsi ra Pablo tsitsi ñuu, tsicá nuu ra tsihin iin ra ñuu Éfeso tsa nañí Trófimo. Tan cuñí maa ra naha tyin ra Pablo tsindaca̱ tsi ra tsitsi vehe ñuhu.  
\v 30 Tan tandɨhɨ nyɨvɨ ñuu quitsaha̱ cuvaá ñi. Tan tsinú xaan ñi tsaa̱ ñi. Tacan tan tɨɨ̱n ñi tsi ra Pablo. Tan ixta̱ caa ñi tsi ra cua ndaca ñi ityi tsata vehe ñuhu, tan numi ñi nacasɨ̱ ñi yuvehe ñuhu can.  
\v 31 Tsa cuñí cahñi ñi tsi ra, tan ñihi̱ tuhun ra comandante cuenda andaru tyin tandɨhɨ nyɨvɨ ñuu Jerusalén iyo xaan caahán yuhu tahan ñi.  
\v 32 Tacan tan ra comandante can jandu ii̱n ra tsi ra capitán naha ra tan tsihin andaru naha ra. Tan tsinú ra naha cuahán ra naha nu yucú nyɨvɨ. Cuhva tsa nyehe̱ ñi tsi ra comandante can tsihin andaru can naha ra, jaña̱ ñi tsa cañí ñi tsi ra Pablo.  
\v 33 Tacan tan natuhva̱ ra comandante can nu nyií ra Pablo. Tan tava̱ tyiñu ra tsi andaru naha ra tyin na tɨɨn ra naha tsi ra, tan na cuhñi ra naha tsi ra tsihin uvi taahan cadena. Yaha̱ can tan tsica̱ tuhun ra comandante can tsi ra yóo ra cuví ra, tan náa javaha̱ ra.  
\v 34 Maa tyin nyɨvɨ sɨɨn sɨɨn tuhun caná tsaa ñi. Tan ra comandante can ña cutuñí maa iñi ra tsa cuenda tsatyin ñihi xaan cuvaá jahá ñi. Tan tava̱ tyiñu ra tsi andaru tyin cundaca ra naha tsi ra Pablo nda vehe nu yucú andaru.  
\v 35 Cuhva tsa tsaa̱ ra naha nu cuayɨ vehe can, tan quitsaha̱ nducañá nyɨvɨ tan ña cuví ca caca ra Pablo jahá ñi. Yacan cuenda tyiso̱ soco andaru can naha ra tsi ra.  
\v 36 Tyin tandɨhɨ ñi nyicún ñi tsi ra naha, tan caná tsaa ñi tan catyí ñi: 
\p ―¡Na cúu ra! ―catyí ñi. 
\s1 Nu juvin ñi maa ra Pablo jacacú tsi ra nuu nyɨvɨ 
\p  
\v 37 Cuhva tsa cua tyihi ra naha tsi ra Pablo tsitsi vehe can, tan quitsaha̱ caahán ra tsihin ra comandante: 
\p ―¿A cuhva un tsa cahan yu tsihin un? ―catyí ra tsihin ra. 
\p Tan ra comandante can catyí ra tsihin ra: 
\p ―¿A cuví caahán un yuhu griego?  
\v 38 Tun tacan caa, ñavin yooho cuví ra ñuu Egipto tsa quitsi̱ quɨvɨ can tan jacañi̱ tahan ra tsi nyɨvɨ sɨquɨ ra ndacá ñaha tan tava̱ ra cumi mil ra tsahñí ndɨyɨ tsindaca̱ ra tsi ra naha ityi ñuhu ityi ―catyí ra comandante can tsihin ra Pablo. 
\p  
\v 39 Tacan tan ra Pablo catyí ra tsihin ra: 
\p ―Yuhu ra Israel cuví yu tan cacu̱ yu ñuu Tarso tsa cuví iin ñuu cahnu ityi Cilicia. Maa tyin ja̱ha tumañi iñi cu̱hva un ndatu cahan yu luxu tsihin nyɨvɨ ―catyí ra Pablo tsihin ra comandante. 
\p  
\v 40 Tacan tan tsa tsaha̱ ra comandante can ndatu tsi ra, nduvita̱ nyityi ra nu cuayɨ can tan javaha̱ ra iin seña tyin na cutaxin ñi. Tan tsa cutaxi̱n nyɨvɨ quitsaha̱ caahán ra tsihin yuhu hebreo, tan catyí ra: 
\c 22  
\p  
\v 1 ―Nyooho tata, tan nyooho yañi, tya̱a soho ndo tsa cua cahan yu tsihin ndo tyin cuñí yu tsa coto ndo tyin yuhu nduve cuatyi yu iyó ―catyí ra Pablo tsihin nyɨvɨ can. 
\p  
\v 2 Tsa tsiñi̱ ñi tsa caahán ra tsihin ñi tsihin yuhu hebreo, taxin cuii ña tsinyacu̱ ñi. Tan ra Pablo catyí ra: 
\p  
\v 3 ―Yuhu ra Israel cuví yu tumaa maa ndo. Tan cacu̱ yu ñuu Tarso tsa canyií Cilicia. Maa tyin Jerusalén ihya tsahnu̱ yu. Tan ra Gamaliel jacuaha̱ ra tsi yu nácaa tyaa yahvi yu ley tsii tsaahnu yo. Tan tacan ñi nducú yu cuhva javahá yu tyiñu nuu Nyoo tsihin tsa nɨɨ iñi yu, tumaa tsa javahá ndo vityin ihya.  
\v 4 Yuhu, nu quitsi̱ tsi tsinyaa̱ ndaha yu tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo. Tan tsindaca̱ yu tsi ñi tsa cúu ñi. Tan cuaha ñi rayɨɨ tan ñaha tɨɨ̱n yu tsa cuhun ñi tsitsi vehe caa.  
\v 5 Ra jutu tsaahnu tsa cuví ityi nuu tsihin ra cuví mandoñi naha ra, cuví ra naha tsandaa tyin ra ican naha ra tsaha̱ tutu tsi yu tyin cuví tɨɨn yu tsi ra yañi yo, ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Damasco. Tsaha̱n yu ican tsinanducu̱ yu tsi nyɨvɨ tsinú iñi tsi ra Cristo, tyin cua cunuhñi ñi tsihin cadena, tan cua quitsi ndaca yu tsi ñi nda ñuu Jerusalén ihya tyin tatsi tuñi ra tsahnu naha ra tsi ñi. 
\s1 Nu nacatyí tuhun ra Pablo nácaa natsinu̱ iñi ra tsi ra Cristo 
\r (Hechos 9.1-19; 26.12-18) 
\p  
\v 6 ’Maa tyin cuhva tsa cuahán yu ityi tsa cua tsaa yu ñuu Damasco, maa ora cuví tsi. Tan sana iñi yu tan ndunditsi̱n tanɨɨ cahnu nu cuahán yu jaha̱ iin ñuhu̱ tsa quitsi̱ ityi andɨvɨ.  
\v 7 Tacan tan nduva̱ yu nu ñuhu. Yaha̱ can tan tsiñi̱ yu iin ndusu tsa caahán tsihin yu tan catyí tsi: “Saulo, Saulo, ¿nacuenda nyaá ndaha un tsi yu?” catyi̱ ndusu can tsihin yu.  
\v 8 Tacan tan tsica̱ tuhun yu tsi ra tan catyí yu: “¿Yóo yooho cuví un, taa?” Tan catyí ra tsihin yu: “Yuhu cuví ra Jesús, ra ñuu Nazaret, ra tsa nyaá ndaha un” catyí ra.  
\v 9 Tandɨhɨ ra tsa cuahán tsihin yu nyehe̱ ra naha ñuhu̱ can, tan nayuhvi̱ xaan ra naha. Maa tyin ña tsiñi̱ ra naha ndusu tsa caha̱n tsihin yu.  
\v 10 Tacan tan quitsaha̱ caahán yu tsihin ra tan catyí yu: “Jutu Mañi yu, ¿náa taahán tsi javaha yu?” Tan catyí ra tsihin yu: “Ndu̱vita tan cu̱hun un nda ñuu Damasco. Tan ican cua cahan iin ra tsihin un tandɨhɨ tsa taahán tsi javaha un” catyí Jutu Mañi yo tsihin yu.  
\v 11 Tan cuaa̱ yu jaha̱ ñuhu̱ can, yacan cuenda ra tsa cuahán tsihin yu tɨɨ́n ra naha ndaha yu tan cuahán ndi nda ñuu Damasco. 
\p  
\v 12 ’Tan ican iyó iin ra tsa nañí Ananías. Tan jacahnú xaan ra tsi Nyoo cuhva catyí ley tsa tyaa̱ ra Moisés. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ Israel tsa iyó ñuu Damasco catyí ñi tyin vaha xaan iñi ra.  
\v 13 Tsaha̱n ra can tsinyehe̱ ra tsi yu. Tan cuhva tsa tsaa̱ ra, catyí ra tsihin yu: “Yañi Saulo, na̱nyehe inga tsaha” catyí ra tsihin yu. Tan juvin ñi cuhva can tan nanyehe̱ yu. Tan cuvi̱ nyehe̱ yu tsi ra.  
\v 14 Tan catyí ra tsihin yu: “Nyoo cuenda jutu yo nacatsi̱ ra tsi un nda tsanaha, tyin coto un cuhva cuñí ra, tan nyehe un tsi ra Jesucristo tyin ra vaha cuví ra, tan cuñi un ndusu ra.  
\v 15 Tyin yooho cua cahan un tuhun ra nuu tandɨhɨ nyɨvɨ. Cua nacatyi tuhun un tsa nyehe̱ un tan tsa tsiñi̱ un.  
\v 16 Tan vityin, ña cuatu ca un. Ndu̱vita tan co̱ondutya un. Tan nda̱can tahvi un tsi Jutu Mañi yo tyin na jaha ra tucahnu iñi cuatyi un” catyi̱ ra Ananías tsihin yu ―catyí ra Pablo tsihin ñi. 
\s1 Nu nacatyí tuhun ra Pablo nácaa tsaha̱ Nyoo tyiñu tsi ra tyin cuhun ra inga ñuu cucahan ra tuhun ra Cristo 
\p  
\v 17 ’Yaha̱ can tan vatsí nuhu yu ñuu Jerusalén ihya tan cuhva tsa tsaa̱ yu, tsaha̱n yu vehe ñuhu cahnu tsindaca̱n tahvi yu tsi Jutu Mañi yo. Tan janaha̱ ra iin tsa nyehe̱ yu.  
\v 18 Nyehe̱ yu tsi ra. Tan catyí ra tsihin yu: “Ja̱numi. Qu̱ita ñi ñuu Jerusalén ihya tyin ña cua tsinu iñi nyɨvɨ tuhun yu tsa cahan un” catyí ra tsihin yu.  
\v 19 Tacan tan quitsaha̱ caahán yu tsihin ra tan catyí yu: “Jutu Mañi yu, maa ñi tsitó ñi tyin yuhu tsaha̱n yu tandɨhɨ vehe ñuhu. Tan tɨɨ̱n yu tsi ñi tsa tsinú iñi tsi un, tan tyihi̱ yu tsi ñi vehe caa tan cañi̱ yu tsi ñi.  
\v 20 Tan quɨvɨ tsa tsihi̱ ra Esteban ra tsa caha̱n cuenda un, yuhu nyií ndɨhɨ yu ican. Tan ndoo̱ yu vaha tsa tsahñi̱ ra naha tsi ra. Tan jaha̱ cuenda yu jahma ra can naha ra” catyi̱ yu tsihin Jutu Mañi yo.  
\v 21 Tacan tan catyí ra tsihin yu: “Cu̱aahan, tyin maa yu jacuhún tsi un. Cañi xaan cua cuhun un tyin cua cuhun un nda nu iyó nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví” catyi̱ Jutu Mañi yo tsihin yu. 
\s1 Nu nyaá ra Pablo ndaha ra comandante cuenda ñuu Roma 
\p  
\v 22 Tyaa̱ soho ñi yacan ña tan quitsaha̱ caná tsaa ñi tan catyí ñi: 
\p ―¡Ca̱hñi ndo tsi ra! Tyin ña taahán ca tsi tsa coo ra ñayɨvɨ ―catyí ñi. 
\p  
\v 23 Tan caná tsaa ca ñi. Tan javicó ñi jahma ñi. Tan javitá ñi nyahyu nu tatyi tsa cuenda tsa xaan xaan cuñí ñi.  
\v 24 Yacan cuenda ra comandante can catyí ra tsihin ra andaru can naha ra tyin na cundaca ra naha tsi ra Pablo tsitsi vehe can. Tan catyí ra tyin na cañi ra naha tsi ra, tyin tacan tan cua cahan ra tsa nditsa nacuenda tsa caná tsaa nyɨvɨ tsata ra.  
\v 25 Maa tyin tsa yaha̱ tsahñi̱ ra naha tsi ra tan cua cañi ra naha tsi ra, tacan tan ra Pablo caha̱n ra tsihin ra capitán tsa nyaá nyityi ican tan catyí ra: 
\p ―¿A iyó ndatu tsi nyooho tsa cañi ndo tsi yu? Tan yuhu ra cuenda ñuu Roma cuví yu tan inga tucu tuhun, ñaha ca jaquee̱ yuhu ra juez tsi yu, tan cuñí ndo cañi ndo tsi yu ―catyí ra Pablo tsihin ra. 
\p  
\v 26 Tsa tsiñi̱ ra capitán tsa caahán ra Pablo, tsaha̱n ra tsijacoto̱ ra tsi ra cuví comandante. Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ja̱ha cuenda tsi un tsihin tsa javahá un. Tyin ra can, ra ñuu Roma cuví ra ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 27 Tacan tan ra comandante can cuahán ra nu nyií ra Pablo. Tan tsicá tuhun ra tsi ra tatun nditsa tyin ra ñuu Roma cuví ra. Tan ra Pablo catyí ra: 
\p ―Juvin. 
\p  
\v 28 Tacan tan catyí ra comandante can tsihin ra: 
\p ―Yuhu cuaha xaan xuhun tyahvi̱ yu tan cuvi̱ cuu̱ yu iin ra ñuu Roma. 
\p Tan ra Pablo catyí ra: 
\p ―Tan yuhu ra ñuu Roma cuví yu tsa cuenda jutu yu ―catyí ra. 
\p  
\v 29 Tacan tan andaru tsa cua cañi tsi ra jatsiyo̱ nyaha ra naha tsi ra naha nu nyií ra Pablo. Tan nda cuanda ra comandante tan nayuhvi̱ ra tsa cuenda tsa tsahñi̱ ra tsi ra tsihin cadena. Tyin tsa javahá ra tsa tacan tsihin iin ra ñuu Roma cuatyi cuví can. 
\s1 Nu tsaha̱n ra Pablo nu ndu iín ra ñuu Israel naha ra 
\p  
\v 30 Tan tsa tuvi̱ inga quɨvɨ can tan ra comandante can cuñí ra coto ra náa cuatyi tyaá nyɨvɨ Israel tsi ra Pablo. Tan jaña̱ ra tsi ra Pablo. Tan tava̱ tyiñu ra na ndu iin tandɨhɨ ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra, tan tsihin tandɨhɨ ra cumí tyiñu cuenda nyɨvɨ Israel. Tacan tan tava̱ tyiñu ra na quita ra Pablo vehe caa tan cuhun ra nu iyó junta can. 
\c 23  
\p  
\v 1 Tan ra Pablo nyehe̱ ra tsi tandɨhɨ ra tsa ndu ii̱n can naha ra, tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Nyooho yañi, tandɨhɨ quɨvɨ nda cuanda vityin nducú yu cuhva javaha yu cuhva cuñí Nyoo. Yacan cuenda vaha cuñí yu ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 2 Tacan tan ra Ananías, ra jutu tsaahnu tsa yɨhɨ́ ndaha tsi inga ca ra naha, tava̱ tyiñu ra tsi ra nyecú yatyin ñi nu nyaá ra Pablo, na cañi ndaha ra naha yuhu ra.  
\v 3 Tan ra Pablo nacaha̱n ra tan catyí ra: 
\p ―¡Jihna ca tsi maa un cua cañi Nyoo, tyin jahá xaan un tyin ra vaha cuví un nyaá un juvin! ¿A cutuñí yu nuu un tumaa cuhva catyí ley? ¿Nacuenda tsa tava̱ tyiñu un na cañi ra naha tsi yu? Tan ñavin tacan catyí ley ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 4 Tacan tan ra nyecú ican catyí ra naha tsihin ra: 
\p ―Ña vaha tsa caahán un tacan tsihin ra jutu tsaahnu tyin cahnu cuví ra nuu Nyoo ―catyí ra naha tsihin ra Pablo. 
\p  
\v 5 Tacan tan ra Pablo catyí ra: 
\p ―Yañi, ña tsitó yu tatun ra ihya cuví ra jutu tsaahnu. Tyin catyí tuhun Nyoo tyin ña cahan nyaa yo tsi ra yɨhɨ́ ndaha ñuu yo ―catyí ra. 
\p  
\v 6 Tacan tan tuvi̱ iñi ra Pablo tyin juhva ra cuenda junta can naha ra, yɨhɨ́ ra cuenda ityi ra cuví saduceo naha ra. Tan juhva ra naha yɨhɨ́ cuenda ra cuví fariseo naha ra. Tacan tan caha̱n ra tsihin tsa ñihi ndusu ra tan catyí ra: 
\p ―Nyooho yañi, yuhu ra fariseo cuví yu tumaa jutu yu. Tan tatsí tuñí ndo tsi yu tsatyin tsinú iñi yu tyin nyɨvɨ tsa tsihi̱ nandoto ñi ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 7 Cuhva tsa caha̱n ra tuhun ihya, ra tsa cuví fariseo naha ra tan ra saduceo naha ra, quitsaha̱ caahán yuhu tahan ra naha tan natahvi̱ sava ra naha.  
\v 8 Tyin ra saduceo catyí ra naha tyin ña cua nandoto nyɨvɨ tsa tsihi̱. Tan catyí ra naha tyin nduve ángel tan ndi nduve tatyi ña vaha iyó. Maa tyin ra fariseo naha ra tsinú iñi ra naha tandɨhɨ tuhun ihya.  
\v 9 Tandɨhɨ ra naha quitsaha̱ caná tsaa ra naha. Tan nduvita̱ juhva ra cuví maestro cuenda ley tsa tyaa̱ ra Moisés tsa cutahán tsihin ra fariseo naha ra, tan catyí ra naha: 
\p ―Nye̱he ndo, nduve tsa ña vaha javahá ra ihya, tyin tatun ángel caha̱n tsihin ra, ja̱ha yo cuenda tyin ña vaha cahan yo sɨquɨ Nyoo ―catyí ra naha. 
\p  
\v 10 Tsa tsiñi̱ tandɨhɨ ra naha yacan, quitsaha̱ nduvaá nyico ra naha. Nda cua nayuhvi̱ ra comandante can coto cahnya cuatyi ra naha tsi ra Pablo. Yacan cuenda tava̱ tyiñu ra na tava andaru tsi ra Pablo nu yucú ra naha, tan cundaca nyico ra naha tsi ra nda tsitsi vehe andaru.  
\v 11 Tan tsacuaa can quituvi̱ Jutu Mañi yo nuu ra Pablo tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ja̱ndu iin iñi un, Pablo. Tyin tumaa caahán un tuhun yu ñuu Jerusalén ihya, tacan cua cahan tucu un nda ñuu Roma ―catyí Jutu Mañi yo tsihin ra Pablo. 
\s1 Nu ndoo̱ ra Israel naha ra tyiñu tyin cua cahñi ra naha tsi ra Pablo 
\p  
\v 12 Tsa inga quɨvɨ, juhva ra Israel natuhu̱n tahan ra naha tan ndoo̱ ra naha tyiñu. Tan catyí ra naha tyin ña cua catsi ra naha, tan ndi ña cua coho ra naha nda cuanda cahñi ra naha tsi ra Pablo. Tan ndáa ra tsa ña cua javaha tacan, na janaa Nyoo tsi ra naha, catyí ra naha.  
\v 13 Yaha uvi xico ra naha ndoo̱ ra naha tyiñu ihya.  
\v 14 Tsaha̱n ra naha nu yucú ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra tan tsihin ra cuví mandoñi cuenda nyɨvɨ Israel naha ra. Tan catyí ra naha tsihin ra naha: 
\p ―Nyuhu natuhu̱n tahan ndi tan caha̱n ndi tsihin Nyoo tyin ña cua catsi ndi tan ndi ña cua coho ndi tsitsi tsa ña cua cahñi ndi tsi ra Pablo. Tan na janaa Nyoo tsi ndi tatun ña cua javaha ndi tumaa cuhva catyi̱ ndi.  
\v 15 Tan vityin nyooho ja̱coto ndo tsi ra comandante. Ca̱tyi ndo tsihin ra na quitsi ndaca ra tsi ra Pablo nuu ndo ityaan. Ca̱tyi ndo tyin cua jandaa vaha ndo tyiñu, tan nyuhu cua cuatu xeehe ndi tsi ra tan tsa cua yaha ra, tsitsi tsa ndi cumañi ca tsaa ra ihya, cua cahñi ndi tsi ra ―catyí ra naha tsihin ra jutu naha ra. 
\p  
\v 16 Maa tyin sehe cuhva ra Pablo tsiñi̱ ra tsa natuhún tahan ra naha. Tan tsaha̱n ra vehe andaru nu nyií ra Pablo tsicatyi̱ tuhun ra tsihin ra.  
\v 17 Tacan tan ra Pablo cana̱ ra tsi iin ra capitán. Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Cu̱andaca tsi ra luhlu ihya nuu ra comandante tyin iyó tsa cuñí ra cahan ra tsihin ra ―catyí ra Pablo tsihin ra capitán. 
\p  
\v 18 Tacan tan tsindaca̱ ra capitán can tsi ra luhlu can nuu ra comandante. Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ra Pablo tsa nyií vehe caa cana̱ ra tsi yu tan catyí ra tsihin yu tyin quitsi ndaca yu tsi ra luhlu ihya tyin cuñí ra cahan ra tsihin un. 
\p  
\v 19 Tacan tan ra comandante tɨɨ̱n ra ndaha ra luhlu can tan tava̱ sɨɨn ra tsi ra tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―¿Náa cuñí un cahan un tsihin yu? 
\p  
\v 20 Tan ra luhlu can catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ra Israel ndoo̱ ra naha tyiñu tyin cua cahan ra naha tsihin un na cundaca un tsi ra Pablo nu ndu iin ra naha ityaan, tan cuñi maa un tyin cua jandaa ra naha tyiñu tsa cuenda ra Pablo.  
\v 21 Maa tyin ña cua tsinu iñi un tsa cahan ra naha tyin yaha uvi xico ra naha cua cuatu xeehe tsi ra nu cua yaha ra. Tan caha̱n ra naha tsihin Nyoo tyin tsitsi tsa ña cua cahñi ra naha tsi ra Pablo, ña cua catsi ra naha tan ña cua coho ra naha. Tan tatun ña cuvi cahñi ra naha tsi ra, vaha taxín ca na cúu tandɨhɨ maa ra naha, catyí ra naha. Tan vityin ndatú ra naha nácaa cua cahan un ―catyí ra luhlu can. 
\p  
\v 22 Tacan tan catyí ra comandante tsihin ra luhlu can tyin na ña cahan ra tuhun tsa natuhu̱n ra tsihin ra tsihin nyɨvɨ. Yaha can tan jacunuhu̱ ra tsi ra luhlu can. 
\s1 Nu cacu̱ ra Pablo ndaha ra Israel naha ra tan cuahán ra nuu ra ndacá ñaha tsa nañí Félix 
\p  
\v 23 Tacan tan ra comandante cana̱ ra tsi uvi taahán capitán, tan catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Ja̱nduvaha ndo tsi ndo tyin cuhun ndo ñuu Cesarea cuhva caa ɨɨn tsa tsacuaa. Cua cuhun uvi cientu andaru tsihin tsaha ra naha, tan uñi xico utsi ra naha tsihin cuayu, tan uvi cientu ra naha cua cuiso lanza.  
\v 24 Ja̱nduvaha ndo cuayu coso ra Pablo. Tan ja̱ha cuenda vaha ndo tsi ra ityi cuhun ndo na tsaa vaha ra nu nyaá ra Félix, ra ndacá ñaha ―catyí ra comandante tsihin ra capitán can naha ra. 
\p  
\v 25-26 Tacan tan javaha̱ ra iin carta cundaha ra naha nacuhva ra naha tsi ra Félix. Tan tuhun tsa tyaa̱ ra nu carta, cuví tuhun ihya: 
\p “Yuhu ra Claudio Lisias jaquitsí yu carta ihya tsi un, tyin vaha xaan nyɨvɨ cuví un. Ihya vatsí nacumi tsi un. 
\p  
\v 27 ’Ra Pablo ihya, tɨɨ̱n ra Israel naha ra tsi ra. Tan cuñí ra naha cahñi ra naha tsi ra. Maa tyin cuhva tsa tsito̱ yu tyin ra ñuu Roma cuví ra, tsaha̱n yu tsihin andaru tan jacacu̱ yu tsi ra.  
\v 28 Tan cuñí yu coto yu náa cuatyi tyaá nyɨvɨ tsi ra, tsindaca̱ yu tsi ra nu iyó junta tandɨhɨ ra cuví mandoñi nyɨvɨ Israel.  
\v 29 Tan nyehe̱ yu tyin xaan xaan cuñí nyɨvɨ Israel nyehé ñi tsi ra tyin ña tyaá yahvi ra ley tsa iyó ñi. Maa tyin tsa cuenda ley yoo, nduve cuatyi ra tan cahñi yo tsi ra. Tan ndi ña taahán tsi tsa tyihi yo tsi ra vehe caa.  
\v 30 Maa tyin ñihi̱ tuhun yu tyin ra Israel nducú cahñi ra naha tsi ra, yacan cuenda jaquitsí yu tsi ra nuu yooho. Tan catyí tucu yu tsihin ra tsa xicó ñaha tsi ra, na quitsi ndɨhɨ ra naha nu nyaá un na cahan ra naha cuatyi ra nuu maa un”, catyí ra Claudio tsihin ra Félix nu carta tsa javaha̱ ra. 
\p  
\v 31 Tacan tan quihi̱n ra naha tsi ra Pablo tumaa cuhva catyí ra Claudio tsihin ra naha, tan juvin ñi tsacuaa can tsindaca̱ ra naha tsi ra nda ñuu Antípatris.  
\v 32-33 Tsa inga quɨvɨ, ra tsa cuahán tsihin tsaha, sava ityi ñi tsaha̱n ra naha, tan tsaa̱ nuhu ra nda vehe nu yucú ra naha. Tan ra tsa yosó cuayu can naha ra cuahán ra can naha ra tsihin ra Pablo nda ñuu Cesarea. Tan cuhva tsa tsaa̱ ra naha, nacuhva̱ ra naha carta can tsi ra Félix, tan tsaha̱ cuenda ndɨhɨ ra naha tsi ra Pablo tsi ra.  
\v 34 Tsa yaha̱ tsa cahvi̱ ra Félix carta can, quitsaha̱ tsicá tuhun ra tsi ra Pablo nu maa cuví ñuu ra. Tan tsa tsito̱ ra tyin ra Cilicia cuví ra.  
\v 35 Tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Na quitsi jihna ra tsa xicó ñaha tsi un. Tacan tan cua jandaa yu cuatyi un ―catyí ra tsihin ra. 
\p Tacan tan tava̱ tyiñu ra na jaha cuenda andaru naha ra tsi ra nda vehe tyiñu tsa javaha̱ ra Herodes taha̱n tsanaha. 
\c 24  
\s1 Nu cutuñí ra Pablo nuu ra Félix 
\p  
\v 1 Yaha̱ uhun quɨvɨ tan ra Ananías, ra jutu tsaahnu tsa yɨhɨ́ ndaha inga ca ra jutu, tsaa̱ ra ñuu Cesarea can tsihin taahan ra cuví mandoñi naha ra, tan tsihin iin ra tsa nañí Tértulo. Ra tsa caahán ndaahvi tsaha nyɨvɨ cuví ra. Tsaa̱ ra can naha ra nuu ra Félix tyin cua ndacan ra naha cuatyi tsaha ra Pablo.  
\v 2 Tacan tan tava̱ tyiñu ra Félix na quitsi ndaca andaru tsi ra Pablo. Tacan tan quitsaha̱ tsicán ra Tértulo cuatyi tsaha ra. Tan catyí ra tsihin ra Félix: 
\p ―Tyahvi nyoo tsi un, tata. Tyin taxin ñi iyó ñuu ndi, tan vaha iyó ndi tyin yɨhɨ́ ndaha vaha un nyɨvɨ ñuu ndi.  
\v 3 Nacuhvá xaan ndi tyahvi nyoo tsi yooho tata Félix, tyin vaha xaan iñi un.  
\v 4 Tan ña cuñí yu jatyañu yu tsi un tsihin tsa cuaha tuhun cua cahan yu, yacan cuenda tsicán yu tumañi iñi tsi un na cuhva un ndatu cahan ndi luxu.  
\v 5 Tyin tsitó ndi tyin rayɨɨ ihya ñavin ra vaha cuví ra. Tandɨhɨ ñi ityi jacuvaá ra tsi nyɨvɨ Israel. Tan juvin ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ tsa nyicún tsi ra Jesús ra ñuu Nazaret.  
\v 6 Tan cuñí ra javaha ra tsa ndavaha ñi tsitsi vehe ñuhu cahnu. Tan yacan cuenda tɨɨ̱n ndi tsi ra, tyin tatsi tuñi ndi tsi ra tumaa cuhva catyi ley maa ndi.  
\v 7 Maa tyin ra Licias, ra cuví comandante ñihi xaan tyasɨ̱ ra tan quihi̱n nyaa ra tsi ra tsi ndi.  
\v 8 Tan catyí ra tyin tun cuñí ndi ndacan ndi cuatyi tsaha ra, cuñí tsi tsa cahan jihna ndi tsihin un. Yacan nye̱he maa un vityin. Ja̱nahma un tsi ra tan coto un tyin nditsa tsa caahán ndi ―catyí ra Tértulo. 
\p  
\v 9 Tacan tan ra Israel tsa yucú ican, catyí ra naha tyin tandɨhɨ maa tsa caahán ra Tértulo tan nditsa.  
\v 10 Tacan tan ra Félix janaha̱ ndaha ra nu nyaá ra Pablo tyin nacahan ra. Tan ra Pablo quitsaha̱ caahán ra tan catyí ra: 
\p ―Sɨɨ xaan cuñí yu tyin nuu maa un cua cutuñi yu vityin tyin tsitó yu tyin tsa cuaha xaan cuiya ndacá ñaha un tsi nyɨvɨ iyó ñuu ihya.  
\v 11 Tatun cua nducu tuhun un, cua coto un tyin tsa iyó ñi utsi uvi quɨvɨ tsa tsaha̱n yu ñuu Jerusalén tsijacahnu̱ yu tsi Nyoo.  
\v 12 Tan ña caha̱n yuhu tahan yu tsihin ndi intuhun nyɨvɨ. Tan ndi ña jacuvaa̱ yu tsi ñi tsitsi vehe ñuhu cahnu. Nduve maa náa javaha̱ yu tandɨhɨ ca vehe ñuhu, tan ndi inga ca ityi tsitsi ñuu.  
\v 13 Tan cuatyi tsa tyaá ra ihya naha ra sɨquɨ yu, ña nditsa. Tyin tandɨhɨ maa tsa caahán ra tan ñavin tsa nditsa cuví tsi.  
\v 14 Maa tyin tsa cua catyi yu tsihin un cuví tsehe: tyin yuhu jacahnú yu tsi Nyoo. Juvin ra tsa jacahnu̱ tsii tsaahnu yu. Tan jacahnú yu tsi ra tumaa cuhva jacuahá ra Jesucristo. Tan ra ihya naha ra catyí ra naha tyin ña nditsa. Maa tyin yuhu tsitó yu tyin tsa nditsa cuví tsi. Tyin tandɨhɨ tsa nyaá nu libru ley tsa tyaa̱ ra Moisés, tan tsinú iñi yu. Tan tandɨhɨ tsa tyaa̱ ra cuvi ndusu yuhu Nyoo tan tsinú iñi yu.  
\v 15 Tan tsinú iñi yu tumaa tsa tsinú iñi ra ihya naha ra tyin nyɨvɨ tsa tsihi̱ cua nandoto ñi inga tsaha, tahan ñi nyɨvɨ vaha tan nyɨvɨ caquiñi.  
\v 16 Tan yacan tacan ñi nducú yu cuhva tsa javaha yu tsa vaha nuu Nyoo, tan nuu nyɨvɨ. 
\p  
\v 17 ’Tan tsa yaha̱ juhva cuiya tsa tsica̱ yu tandɨhɨ ñi ityi, tsahan tsaa̱ nuhu yu nda Israel ñuu yu tyin nacuhva cuenda yu xuhun tsa tsaha̱ nyɨvɨ tsi yu tsi nyɨvɨ ndaahvi tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Jerusalén. Tan iyó tucu tsa cua jamañi yu tsi Nyoo.  
\v 18 Yacan javahá yu tsitsi vehe ñuhu cahnu. Tan tsa yaha̱ tsa janduvaha̱ yu tsi yu tumaa catyí ley ndi, tan juhva ra Israel ra tsa quee̱ ityi Asia, nyehe̱ ra naha tsi yu ndacan. Maa tyin nduve nyɨvɨ cuaha yucú, tan nduve náa javaha̱ ñi.  
\v 19 Tan ra tsa nyehe̱ tsi yu ndacan naha ra, taahán tsi tsa quitsi maa ra naha cahan ra naha náa cuví tsa javaha̱ yu o náa cuatyi tyaá ra naha sɨquɨ yu.  
\v 20 Tatun ña tacan, na catyi tuhun ra tsa nyecú ihya naha ra tatun náa iin cuatyi yu nañihi̱ ra naha quɨvɨ janahma̱ ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ Israel naha ra tsi yu.  
\v 21 ¿A ñavin cuenda tsatyin caha̱n yu iin tuhun tsihin ra tsa yucú junta can? Tan catyí yu: “¿A tatsí tuñi ndo tsi yu tsa cuenda tyin tsinú iñi yu tsa nandoto nyɨvɨ tsa tsihi̱?” ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 22 Tan tsa tsiñi̱ ra Félix tsa caha̱n ra tacan, tan catyí ra tsihin ra tsa nyecú can: 
\p ―Ña cua jandaa naha yu tyiñu ndo vityin. Ndaha ñi nda quitsi ra comandante Lisias tan cua jandaa yu tuhun ihya ―catyí ra. 
\p Caha̱n ra tacan tyin tsitó ra nácaa cuahán tuhun nyɨvɨ nyicún tsi ra Cristo. 
\p  
\v 23 Tacan tan tava̱ tyiñu ra Félix tsi ra capitán na tinyii nyico ra tsi ra Pablo vehe caa. Maa tyin ña ñihi xaan cua jaha cuenda ra tsi ra. Tan na cuhva ra ndatu na cuhun ra vaha iñi tsi ra nu nyií ra, tan cahan ra naha tsihin ra. 
\p  
\v 24 Tsa yaha̱ juhva quɨvɨ tan tsaa̱ nyico ra Félix inga tsaha tsihin ña Drusila ñasɨɨhɨ ra. Tan ñaha Israel cuví ña. Tan tava̱ tyiñu ra na quitsi ra Pablo tyin cuñí ñi tyaa soho ñi nácaa tuhun tsa tsinú iñi ra tsi ra Jesucristo.  
\v 25 Tan ra Pablo quitsaha̱ caahán ra tuhun nácaa taahán tsi javaha yo tsa vaha cuhva cuñí Nyoo, tan ña cuví javaha yo tsa ña vaha tsa cuñí cuñu ñuhu yo. Tan coo quɨvɨ cua tatsi tuñi Nyoo tsi tandɨhɨ nyɨvɨ. Tan ra Félix nayuhvi̱ xaan ra, tan catyí ra tsihin ra: 
\p ―Cu̱aahan vityin. Tan na nuña jihna yu, tan cana maa yu tsi un inga tsaha ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 26 Tan ra Félix cuñí maa ra tyin ra Pablo cua cuhva ra xuhun tsi ra, tyin tacan tan tava ra tsi ra vehe caa. Yacan cuenda cuaha tsaha caná ra tsi ra, tyin natuhun ra tsihin ra.  
\v 27 Tan tsa yaha̱ uvi cuiya, tacan tan nacoso̱ tyiñu tsi ra Porcio Festo tyin cundaca ñaha ra. Tyin tsa quita̱ ra Félix. Tan ra Félix ña cuñí ra tsa cahan nyɨvɨ Israel tsi ra, yacan cuenda nacoo̱ ra tsi ra Pablo vehe caa. 
\c 25  
\s1 Nu jandaá ra Festo cuatyi ra Pablo 
\p  
\v 1 Tan tsa quɨhvɨ̱ ra Festo tsa cua jaha tyiñu ra, tacan tan tsa tsinu uñi quɨvɨ quita̱ ra ñuu Cesarea can tan cuahán ra nda ñuu Jerusalén.  
\v 2 Tan tsa tsaa̱ ra ñuu Jerusalén, tacan tan tsaa̱ ra jutu tsa cuví ityi nuu, tan ra cumí tyiñu tsa yɨhɨ́ ndaha tsi nyɨvɨ Israel. Tan tsica̱n ra naha cuatyi tsaha ra Pablo.  
\v 3 Tan tsica̱n ra naha tumañi iñi cahnu tsi ra Festo. Tan catyí ra naha tyin na tava tyiñu ra Festo na quitsi nyico ra Pablo nda ñuu Jerusalén. Tyin ra ican naha ra cua tava tyiñu ra naha na cucahñi ra naha tsi ra Pablo ityi cua quitsi ra.  
\v 4 Maa tyin ra Festo nacaha̱n ra, tan catyí ra: 
\p ―Ra Pablo nyií ra vehe caa nda ñuu Cesarea. Tan yuhu tyaá yu cuhva tsa yatyi ñi cua cunuhu nyico yu.  
\v 5 Yacan cuenda, nyooho tsa cuví ndo ra cumí tyiñu ñuu ihya, cuví cuhun ndo tsihin yu, tan ndacan ndo cuatyi tsaha ra tatun iyó tsa ña vaha javaha̱ ra ―catyí ra Festo tsihin ra naha. 
\p  
\v 6 Tacan tan ra Festo ndoo̱ ra ñuu Jerusalén una quɨvɨ o utsi quɨvɨ ñi tan cuanuhu̱ nyico ra nda ñuu Cesarea. Tan tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ra tsitsi vehe tyiñu ra tan tsinyaa̱ ra tsa cua tatsi tuñi ra tsi ra iyó cuatyi naha ra. Tacan tan tava̱ tyiñu ra na quitsi ra Pablo.  
\v 7 Cuhva tsa quɨhvɨ̱ ra Pablo, nu yucú ra naha natuhva̱ ra Israel tsa quee̱ nda ñuu Jerusalén, tan quitsaha̱ tyaá ra naha cuatyi cahnu sɨquɨ ra. Maa tyin nduve tsandaa tava̱ ra naha.  
\v 8 Tacan tan caha̱n ra Pablo tan catyí ra: 
\p ―Yuhu ndi intuhun cuatyi ñaha ca javaha yu, ndi sɨquɨ ley nyɨvɨ Israel, ndi sɨquɨ vehe ñuhu cahnu ñuu Jerusalén, ndi sɨquɨ ra cuví rey cahnu tsa nyaá ñuu Roma ―catyí ra. 
\p  
\v 9 Maa tyin ra Festo cuñí ra coo vaha ra tsihin ra Israel naha ra, yacan cuenda tsica̱ tuhun ra tsi ra Pablo: 
\p ―¿A cuñí un cuhun un ñuu Jerusalén tyin jandaa yu tyiñu un ndacan? ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 10 Tan ra Pablo nacaha̱n ra tan catyí ra: 
\p ―Tsa nyaá yu nu maa un. Tan maa un cuví ra cumí tyiñu cuenda rey cahnu tsa nyaá ñuu Roma. Ihya cuví nu taahán tsi tsa cutuñi yu tyin ra ñuu Roma cuví yu. Tan tsitó vaha un tyin nduve náa javaha̱ yu tsi nyɨvɨ Israel.  
\v 11 Tun tsatyin javaha̱ yu iin cuatyi cahnu tsa taahán tsi cúu yu, ña cua nducu yu cuhva cacu yu. Maa tyin ña nditsa maa tuhun tsa caahán ra ihya naha ra. Ndi nyooho tan ndi intuhun nyɨvɨ nduve ndatu tsi ndo tsa nacuhva cuenda ndo tsi yu tsi ra ihya naha ra. Tan yacan tsicán yu tsi un tyin na tatsi tuñi ra cuví rey cahnu tsi yu ―catyí ra Pablo tsihin ra Festo. 
\p  
\v 12 Tacan tan ra Festo, tsa yaha̱ tsa natuhu̱n tahan ra tsihin ra jatyinyeé tsi ra tsihin tyiñu, tan catyí ra tsihin ra Pablo: 
\p ―Tsicán un tsa cutuñi un nuu rey cahnu. Vaha. Cua cuhun un nuu maa ra ―catyí ra tsihin ra. 
\s1 Nu nacatyí tuhun ra Festo tuhun ra Pablo tsihin ra Agripa 
\p  
\v 13 Tsa yaha̱ juhva quɨvɨ, tan cuahán ra Agripa, ra cuví rey cuenda nyɨvɨ Israel nda ñuu Cesarea. Cuahán ra tsihin ña Berenice nu nyií ra Festo tyin cua cuhva ñi nacumi tsi ra.  
\v 14 Tan ndoo̱ ñi ican juhva quɨvɨ, tan ra Festo catyí tuhun ra tsihin ra cuví rey can tuhun ra Pablo. Tan catyí ra: 
\p ―Ra Félix nacoo̱ ra tsi iin ra vehe caa ihya.  
\v 15 Tan tsa tsaha̱n yu ñuu Jerusalén, ra jutu tsa cuví ityi nuu, tan ra cuví mandoñi nyɨvɨ Israel, tsica̱n ra naha cuatyi tsaha ra can nuu yu tyin na cuhva yu ndatu tsa cúu ra.  
\v 16 Tan yuhu catyi̱ yu tsihin tandɨhɨ ra naha tyin ña tuhvá ra cumí tyiñu cuenda ñuu Roma cahñi tsi ndi intuhun nyɨvɨ tatun ñaha ca natuhun tahan ñi tsihin ra tsa tsicán cuatyi tsaha ñi, tan nducu ñi cuhva jacacu ñi tsi ñi.  
\v 17 Yacan cuenda, tsa quitsi̱ ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ Israel can naha ra ihya, ña ndatu̱ yu. Tan juvin ñi inga quɨvɨ can tan tsaha̱n yu vehe tyiñu. Tan tsa yaha̱ tsicunyaa̱ yu tan cana̱ yu tsi ra can.  
\v 18 Maa tyin ra tyaá cuatyi sɨquɨ ra, nduve náa tuhun ñiñi caha̱n ra naha. Tsa cuñí maa yu tyin cahnu cuatyi cua tyaa ra naha sɨquɨ ra.  
\v 19 Maa tyin tuhun tsa caha̱n ra naha cuví tsa cuenda cuhva iyó maa ra naha cuhva tsinú iñi ra naha. Tan caha̱n ra naha tuhun ra tsa nañí Jesús. Tan catyí ra naha tyin tsa tsihi̱ ra. Maa tyin ra Pablo catyí ra tyin nyito ra.  
\v 20 Tan tsa ña ñihi̱ yu nácaa tatsi tuñi yu tsi ra tsa cuenda tuhun can, tsica̱ tuhun yu tsi ra tan catyí yu tsihin ra tatun cuñí ra cuhun ra cutuñi ra nda ñuu Jerusalén.  
\v 21 Maa tyin catyi̱ ra tyin vaha ca tatun cutuñi ra nuu ra Augusto nda ñuu Roma. Yacan cuenda tava̱ tyiñu yu na cunyii ra juhva ca quɨvɨ tsitsi vehe caa, nda cuanda cuvi jacuhun yu tsi ra nuu ra Augusto ―catyí ra Festo tsihin ra Agripa. 
\p  
\v 22 Tacan tan ra Agripa catyí ra tsihin ra Festo: 
\p ―Cuñí tucu yuhu tyaa soho yu tsa caahán ra can ―catyí ra. 
\p Tan ra Festo catyí ra tsihin ra: 
\p ―Tyaan cua tyaa soho un tsa caahán ra ―catyí ra tsihin ra. 
\p  
\v 23 Tsa inga quɨvɨ can tan tsaa̱ ra Agripa tsihin ña Berenice. Iyo xaan caá ñi quɨhvɨ̱ ñi tsitsi vehe, tyin rey cuví ñi. Tan quɨhvɨ̱ ndɨhɨ tucu ra comandante tan ra cumí tyiñu ñuu can naha ra. Tacan tan ra Festo tava̱ tyiñu ra na cuquihin ra naha tsi ra Pablo.  
\v 24 Tacan tan quitsaha̱ catyí ra Festo: 
\p ―Yooho Rey Agripa, tan nyooho tata, tsa yucú ndo ihya. Nye̱he ndo tsi ra ihya. Tandɨhɨ ra Israel ñuu Jerusalén tan ñuu Cesarea caahán ra naha tyin iyó cuatyi ra. Tan ña jandɨhɨ́ ra naha tsa catyí ra naha tsihin yu tyin taahán tsi cúu ra.  
\v 25 Maa tyin tsa cuenda yuhu, nduve cuatyi ra tsa taahán tsi cúu ra. Tan juvin ñi maa ra tsicán tsa cutuñi ra nuu ra Augusto. Yacan cuenda cua jacuhun yu tsi ra ndacan.  
\v 26 Maa tyin nduve náa cuatyi ra nañihi̱ yu, yacan cuenda ña ñihi̱ yu tuhun tyaa yu nu carta tsa cua jacuhun yu tsi ra ndacá ñaha tsi yo. Yacan cuenda tava̱ yu tsi ra nuu ndo, tan nuu yooho Rey Agripa, tyin tacan tan ndaca tuhun un tsi ra tan coto yu náa taahán tsi jacoto yu tsi ra rey cahnu.  
\v 27 Tyin ña vaha tsa jacuhún yu tsi ra tatun nduve náa tuhun caahán yu náa cuatyi javaha̱ ra. 
\c 26  
\s1 Nu quitsaha̱ caahán ra Pablo nuu ra rey Agripa 
\p  
\v 1 Tacan tan ra Agripa catyí ra tsihin ra Pablo: 
\p ―Cuví cahan un vityin ―catyí ra tsihin ra. 
\p Tan ra Pablo jandaa̱ ra ndaha ra tan catyí ra tyehen: 
\p  
\v 2 ―Sɨɨ xaan cuñí yu tyin cuví cahan yu nuu yooho, rey Agripa, tan cuví catyi yu tsihin un nácaa tandɨhɨ cuatyi tsa tyaá ra Israel naha ra sɨquɨ yu.  
\v 3 Tyin yooho tsitó un tandɨhɨ tuhun tsa iyó yo tsa cuví yo nyɨvɨ Israel. Tan tsitó un tuhun tuhvá yo caahán yuhu tahan. Yacan cuenda tsicán yu tsi un tyin tyaa soho vaha un tsa cua cahan yu. 
\s1 Nu catyí tuhun ra Pablo tsihin ra Agripa nácaa ñayɨvɨ tsicoo̱ ra tsa ndi cumañi ca quɨhvɨ ra cuenda ra Cristo 
\p  
\v 4 ’Tandɨhɨ nyɨvɨ Israel tsitó ñi nácaa tsicoo̱ yu nda ñuu yu quɨvɨ tsa ndi luhlu yu. Tan tsitó tucu ñi nácaa tsicoo̱ yu nda ñuu Jerusalén.  
\v 5 Cuaha xaan cuiya nacotó ñi tsi yu. Tatun cua cuhva cuenda ñi cua catyi ñi tyin fariseo cuví yu nda ndi luhlu yu. Tan ra fariseo cuví ra tsa vaha xaan tyaá yahvi ley tsahnu yo tan ñavin ca tandɨhɨ nyɨvɨ.  
\v 6 Tan vityin cuñí nyɨvɨ Israel tatsi tuñi ñi tsi yu tsa cuenda tyin tsinú iñi yu tsa cua janandoto Nyoo tsi nyɨvɨ tsa tsihi̱, tumaa catyi̱ ra tsihin tsii tsaahnu yo naha ra taha̱n tsanaha.  
\v 7 Tandɨhɨ nyɨvɨ tsa cuví tata tsa utsi uvi taahan sehe ra Israel ndatú tucu ñi nyehe ñi nu cua janandoto Nyoo tsi nyɨvɨ tsa tsihi̱. Tan yacan cuenda ña jandɨhɨ́ ñi tsa javahá ñi tyiñu nuu Nyoo. Nduvi tan ñiñu jacahnú ñi tsi ra. Tan tsa cuenda tuhun ihya, tyaá ra Israel naha ra cuatyi sɨquɨ yu vityin, yooho rey Agripa.  
\v 8 ¿A ña tsinú iñi nyooho tyin Nyoo cua janandoto ra tsi nyɨvɨ tsa tsa tsihi̱? 
\s1 Nu tsaha̱ cuenda ra Pablo tsi ra Agripa cuhva tsinyaa̱ ndaha ra tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo 
\p  
\v 9 ’Taha̱n tsanaha juvin ñi maa yu tsica̱ iñi yu tyin vaha tsa tatsi tuñi yu tsi nyɨvɨ tsinú iñi tsi ra Jesús, ra ñuu Nazaret.  
\v 10 Tan tacan javaha̱ yu nda ñuu Jerusalén tsihin ndatu tsa tsaha̱ ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra. Tan cuaha nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra Cristo tyihi̱ yu vehe caa. Tan tatun tsahñí ra naha tsi ñi, vaha xaan cuñí yu.  
\v 11 Tan cuaha xaan tundoho nyehe̱ ñi jaha̱ yu. Tan nducu̱ yu cuhva jañiñi yu tsi ñi na jaña ñi tuhun tsa tsinú iñi ñi tsi ra Jesús. Tacan javaha̱ yu tandɨhɨ maa vehe ñuhu nyɨvɨ Israel. Javaha̱ yu tacan tsa cuenda tsa xaan cuñí yu nyehé yu tsi ñi. Tan tandɨhɨ inga ñuu tsaha̱n yu tsinyaa̱ ndaha yu tsi ñi. 
\s1 Nu nacatyí tuhun nyico ra Pablo nácaa nanduvi̱ ra, ra yɨhɨ́ cuenda ra Cristo 
\r (Hechos 9.1-19; 22.6-16) 
\p  
\v 12 ’Tan tsa cuenda yacan cuahán yu nda ñuu Damasco quɨvɨ can tyin tsaha̱ ra jutu tsa cuví ityi nuu naha ra ndatu tsi yu.  
\v 13 Maa tyin ityi cuahán yu cuhva ora cuví tsi, yooho Rey. Tan quitsi̱ ñuhu̱ ityi sɨquɨ. Tan jandunditsi̱n tsi nu cuahán yu tsihin tandɨhɨ ra tsa cuahán tsihin yu. Maa tyin yaha ca nditsin tsi tan ñavin ca ñuhu̱ ñicanyii.  
\v 14 Tacan tan tandɨhɨ ndi nduva̱ ndi nu ñuhu. Tan tsiñi̱ yu iin ndusu tsa caahán tsihin yu, tsihin yuhu yo, tan catyí tsi tsihin yu: “Saulo, Saulo, ¿nacuenda nyaá ndaha un tsi yu? Tumaa iin quɨtɨ tsañí nyaa tɨ tsata tsa xaan tsa jaquihín ityi ra tsi tɨ, tacan javahá un tyin juvin ñi tsi maa un jañicueehé un”, catyí ndusu can tsihin yu.  
\v 15 Tacan tan catyí yu: “¿Yóo yooho cuví un taa?” Tan Jutu Mañi yo catyí ra tsihin yu: “Yuhu cuví ra Jesús, juvin ra tsa nyaá ndaha un.  
\v 16 Ndu̱vita nyityi. Tyin quituvi̱ yu nuu un ihya tyin tacan tan cua jaha tyiñu un nuu yu, tan cua cuvi un tsandaa tsa cuenda tsa nyehé un ihya tan tsa cuenda tsa cua nyehe un ityi nuu ca.  
\v 17 Yacan cuenda vityin jacuhún yu tsi un nu iyó nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tan juvin ñi maa yu cua jacacu yu tsi un ndaha ra Israel naha ra, tan ndaha nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví.  
\v 18 Tan yacan jacuhún yu tsi un tyin nuña un nuu ñi, tan ña caca ca ñi nu naa, tyin cua caca ñi nu nditsin. Tan cua quita ñi ndaha nu ña vaha. Tyin cua tsinu iñi ñi tsi yu tan yuhu cua jaha yu tucahnu iñi cuatyi ñi. Tan cua naquihin ndɨhɨ tucu ñi tsa vaha tsa tsahá Nyoo tsi nyɨvɨ tsa nacuhvá cuenda tsi ñi tsi yu”, catyí Jutu Mañi yo tsihin yu. 
\p  
\v 19 ’Yacan cuenda yooho rey Agripa, javahá yu tsa catyi̱ Jutu Mañi yo ra Jesucristo tsihin yu nu janaha̱ ra tsi ra tsi yu.  
\v 20 Tacan tan tsa jihna ñi quitsaha̱ caahán yu tuhun ra nda ñuu Damasco. Yaha̱ can tan caha̱n yu tsihin nyɨvɨ ñuu Jerusalén tan tandɨhɨ ca ñuu tsa cayucú Judea. Tan caahán ndɨhɨ yu tsihin nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví. Tan catyí yu tsihin ñi tyin na ndu uvi iñi ñi cuatyi ñi, tan na tyaa yahvi ñi tsi Nyoo na javaha ñi tsa vaha tumaa javahá nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra Cristo.  
\v 21 Tan tsa cuenda tuhun ihya tɨɨ̱n ra Israel naha ra tsi yu tsitsi vehe ñuhu cahnu. Tan cuñi̱ ra naha cahñi ra naha tsi yu.  
\v 22 Maa tyin maa Nyoo jatyinyeé xaan ra tsi yu. Tan iyó ca yu nda vityin. Tan caahán yu tuhun Nyoo tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ, ñi ndaahvi tan ñi cuca. Tan ña caahán yu inga tuhun, tyin tsa catyi̱ ra Moisés tan ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo tyin cua cuvi nu cuahán ca tsi, yacan caahán yu.  
\v 23 Tyin catyi̱ ra naha tyin taahán tsi tsa cua nyehe ra Cristo tundoho. Tan tsa yaha̱ tsa cúu ra, cua nandoto ra. Tan jihna ca ra can cua nandoto. Tan cua jandunditsin ra añima nyɨvɨ tyin cua jacoto ra nácaa cua cacu ñi, tahan ñi nyɨvɨ Israel tan nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví ―catyí ra Pablo. 
\s1 Nu nducú ra Pablo cuhva tsa tsinu iñi ra rey Agripa tsi ra Cristo 
\p  
\v 24 Cuhva tsa catyi̱ ra Pablo tuhun ihya, ra Festo cana̱ tsaa ra, tan catyí ra: 
\p ―¡Jiñi yooho ña vaha cuñí, Pablo!, tsa cuenda tsa cuaha xaan cahví un tan ndusaná iñi un ―catyí ra Festo tsihin ra. 
\p  
\v 25 Maa tyin ra Pablo catyí ra tsihin ra: 
\p ―Ñavin iñi yu ña vaha cuñí, yooho tata Festo. Tyin tsa caahán yu, maa ñi tsa nditsa tan tsa vaha cuví tsi.  
\v 26 Ihya nyaá ra rey Agripa. Tan tsitó vaha ra tuhun ihya. Yacan cuenda ña yɨɨ caahán yu tuhun yu tsihin ndo. Tyin tsitó yu tyin tsitó tucu maa ra tuhun ihya, tyin ñavin tuhun xeehe cuví tsi.  
\v 27 Yooho rey Agripa, ¿a tsinú iñi un tuhun tsa tyaa̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha? Yuhu tsitó yu tyin tsinú iñi un ―catyí ra Pablo tsihin ra Agripa. 
\p  
\v 28 Tacan tan ra Agripa catyí ra tsihin ra: 
\p ―¿A cuñí yooho tsa natsinu iñi yu tsa caahán un tan quɨhvɨ yu cuenda ra Jesús? ―catyí ra rey Agripa tsihin ra Pablo. 
\p  
\v 29 Tacan tan ra Pablo catyí ra: 
\p ―Na cuhva Nyoo tsa tsinu iñi un, a vityin a ndi cucuee ca. Maa tyin ñavin yooho ñi, tyin na tsinu ndɨhɨ tucu iñi tandɨhɨ nyɨvɨ tsa yucú tyaá soho tsa caahán yu ihya. Intuhun ñi tsa ña cuñí yu, tsa quɨhɨ cadena ndaha ndo tumaa maa yu vityin ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 30 Tsa yaha̱ tsa caha̱n ra Pablo tuhun ihya, nduvita̱ rey tan ra ndacá ñaha tan ña Berenice, tan tandɨhɨ ra yucú ican naha ra.  
\v 31 Tan tsa yaha̱ quita̱ ñi, tan quitsaha̱ natuhún tahan ñi: 
\p ―Nduve cuatyi ra ihya tsa ñihi xaan. Ña taahán tsi cúu ra. Tan ndi ña taahán tsi cunyií ca ra vehe caa ―catyí ñi. 
\p  
\v 32 Tan ra Agripa catyí ra tsihin ra Festo: 
\p ―Cuví jaña yo tsi ra, tun tsatyin ña tsica̱n ra tsa cutuñi ra nuu ra cuví rey cahnu ―catyí ra. 
\c 27  
\s1 Nu jacuhu̱n ra Festo tsi ra Pablo nda ñuu Roma 
\p  
\v 1 Quɨvɨ tsa tyaa̱ ra Festo tan ra Agripa cuhva tyin jacuhu̱n ra naha tsi ndi nda ñuu Roma tsa canyií Italia, nacuhva̱ cuenda ra naha tsi ra Pablo tan tsi juhva ra tsa iyó cuatyi naha ra tsi iin ra capitán tsa nañí Julio. Yɨhɨ́ ra batallón andaru, tsa nañí Cuenda Ra Augusto.  
\v 2 Tan cuahán ndɨhɨ tucu ra Aristarco tsihin ndi. Ra tsa quee̱ ñuu Tesalónica tsa canyií ityi Macedonia cuví ra. Tacan tan quɨhvɨ̱ ndi tsitsi iin yutun ndoo tsa quee̱ ñuu Adramitio tyin tsa yatyin cuii cuhun nyico tsi ñuu tsa cayucú Asia yatyin ñi yuhu ndutya ñuhu.  
\v 3 Tsa inga quɨvɨ tsaa̱ ndi puerto Sidón. Tan ra Julio vaha nyɨvɨ cuví ra tsihin ra Pablo. Tan tsaha̱ ra tsa cuhun ra Pablo nu iyó ra vaha iñi tsi ra ñuu can tan jatyinyee ra naha tsi ra.  
\v 4 Yaha̱ can tan quita̱ ndi ñuu Sidón tan jandaa̱ ra naha jahma tsa nyisó yutun ndoo can tan tsihin tsa tandahñi tatyi jahma can tan cuahán ndi. Tan ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi ityi nu cuahán ndi. Yacan cuenda yaha̱ tsiyo ndi ityi xiin cuaha ñuhu Chipre, tyin ña ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi ityi can.  
\v 5 Tacan tan yaha̱ sava ndi nu ndutya ñuhu ityi nuu Cilicia tan Panfilia, tan tsaa̱ ndi iin ñuu tsa nañí Mira tsa canyií Licia. Tan quita̱ ndi tsitsi yutun ndoo can. 
\p  
\v 6 Tan ican nañihi̱ ra capitán cuenda andaru inga yutun ndoo tsa quee̱ nda ñuu Alejandría tan cua cuhun tsi nda Italia. Tan catyí ra capitán can na quɨhvɨ ndi tsitsi yutun ndoo can tyin tsa cua cuhun ndi nda nu cuahán ndi.  
\v 7 Cuaha quɨvɨ tsica̱ ndi tyin cuee ñi cuahán ndi. Tsihin tundoho tan tsaa̱ ndi yatyin ñi ñuu Gnido. Tan tsa cuenda tsa ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi tsa vatsí ityi tyisó ñicanyii, ña tsaha̱ tsi tsa cuhun ca ndi ityi nuu, tan yaha̱ ndi yatyin ñi ñuu Salmón tsa canyií ñuhu Creta. Tan navico̱ ndi ityi yuhu ñuhu Creta.  
\v 8 Nducu̱ ndi cuhva tsa cuhun ndi yuhu ndutya ñuhu, maa tyin tsihin tundoho tan tsaa̱ ndi nu nañí Buenos Puertos yatyin ñi ñuu Lasea. 
\p  
\v 9 Tsa cuaha xaan quɨvɨ yaha̱ tyin cuee xaan tsicá ndi tsa cuenda tatyi tan ica xaan nanduvi̱ tsa yaha ndi nu ndutya ñuhu. Tyin tsa yaha̱ quɨvɨ vico nu iyó nyitya nyɨvɨ Israel. Tan tsa cua cuyatyin yoo vitsin. Yacan cuenda ra Pablo tsaha̱ cuenda ra tsi ra jacacá yutun ndoo can naha ra,  
\v 10 tan catyí ra: 
\p ―Tandɨhɨ nyooho ra yucú ihya, tya̱a soho ndo tuhun tsa cua cahan yu. Nyehé yu tyin ica xaan cuhva cuahán yo. Tan tuví iñi yu tyin cua cunaa yutun ndoo tsihin tandɨhɨ tsa nyisó tsi, tan nda cuanda maa yo cuví cunaa yo. Vaha ca tatun ndoo yo ihya ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 11 Maa tyin ra capitán cuenda andaru can tyaa̱ yahvi ca ra tsi ra jacacá yutun ndoo tan ra cuví tsitoho yutun ndoo tan ñavin ca tsi ra Pablo.  
\v 12 Ña cuví yaha ndi yoo vitsin ican tyin ñihi xaan tuhvá tatyi yɨhɨ́, tan ica xaan cuenda yutun ndoo. Yacan cuenda catyí tandɨhɨ ra naha: 
\p ―Vaha ca tsa quita yo ihya tan nducu yo cuhva cuhun yo nda ñuu Fenice tsa canyií juvin ñi ñuhu Creta ihya. Yacan cuví iin nu vaha cunyaa yutun ndoo tyin ña ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi tyin ñuu can canyií tsi tsiyo cana ñicanyii ―catyí ra naha. 
\s1 Nu ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi nu ndutya ñuhu 
\p  
\v 13 Tacan tan quitsaha̱ yɨhɨ́ luxu tatyi tsa quitsi̱ ityi sur. Tan cuñí maa ra naha tyin vaha xaan tyin ñavin tatyi ñihi cuví tsi. Tyin tacan tan cuví cuhun ndi tsihin yutun ndoo yatyin ñi yuhu ñuhu Creta can.  
\v 14 Ña cuaha ñi tsica̱ ndi tan quitsaha̱ yɨhɨ́ tatyi xaan tsa quitsi̱ ityi norte. Tan tandahá tsi yutun ndoo inga ityi.  
\v 15 Tan ña cuví ca cuhun ndi ityi nuu ca tsa cuenda tatyi can. Tan jaña̱ ndaha ndi na cuhun maa yutun ndoo tsihin tatyi ndáa ityi cuñí maa tsi.  
\v 16 Tan yaha̱ ndi ityi tsata iin ñuhu luhlu tsa nañí Clauda tyin ña ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi ityi can. Tan tsihin tundoho naquihi̱n ndi yutun ndoo luhlu tsa ixtá caa yutun ndoo, tan natyihi̱ ndi tsa luhlu can ityi tsitsi yutun ndoo cahnu coto nyee tsi tsitsi ndutya.  
\v 17 Tan tsa yaha̱ natyihi̱ ra naha yutun ndoo luhlu can, tacan tan sutya̱ ra naha xuu yutun ndoo cahnu tan tsahñi̱ ra naha yutun ndoo can tsihin taahan yoho tyin coo tunyee iñi itsi. Tan yuuhví ra naha coto tahan ra naha nu yaxin ndutya tan vicun yutun ndoo can tsitsi nyɨtɨ vita iyó yuhu ndutya ñuhu nu nañí tsi Sirte. Yacan cuenda januu̱ ra naha jahma yutun ndoo can tan tsaha̱ ra naha tsa cuhun tsi cuhva tandahá tatyi.  
\v 18 Tan tsa inga quɨvɨ juvin ñi ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi. Yacan cuenda quitsaha̱ tyihí ra naha carga tsa yɨhɨ́ tsitsi yutun ndoo can nuu ndutya ñuhu.  
\v 19 Tan tsa tsinu uñi quɨvɨ quihi̱n ndi ndaha tyiñu yutun ndoo can tan tyihi̱ ndi nu ndutya ñuhu.  
\v 20 Tan cuaha quɨvɨ ña nyehe̱ ndi ñicanyii tan ndi tiñuu. Tan ñihi xaan tandahá tatyi tsi ndi. Yacan cuenda ña tyaa̱ ca ndi cuhva tsa cua cacu ndi. 
\p  
\v 21 Cuaha quɨvɨ yaha̱ tan ña tsatsí ndi. Tacan tan catyí ra Pablo tsihin tandɨhɨ ra naha: 
\p ―Nye̱he ndo, vaha ca tun tsatyin tyaa̱ yahvi ndo tuhun tsa caha̱n yu quɨvɨ can, tan ndoo̱ yo ñuhu Creta. Tan vityin cuaha xaan tundoho nyehé yo tan cuaha xaan ndaha tyiñu jacunaá yo.  
\v 22 Tan cua cunaa ndɨhɨ yutun ndoo ihya, maa tyin ña caca iñi ndo tyin ndi intuhun yo tan ña cua cúu yo.  
\v 23 Tyin Nyoo cuví ra yɨhɨ́ ndaha tsi yu, tan jahatyiñú yu tyiñu ra, juvin ra janaha̱ ra iin tsa janaha̱ tsi yu cuñi. Tan quituvi̱ iin ángel nuu yu.  
\v 24 Tan catyí ángel can tsihin yu: “Ña na̱yuhvi un, Pablo. Tyin cuñí tsi tsa cahan un tuhun Nyoo nuu ra rey cahnu Augusto nda ñuu Roma. Tan tsa cuenda un cua jacacu Nyoo tandɨhɨ ra yucú tsihin un tsitsi yutun ndoo”, catyí ángel can tsihin yu.  
\v 25 Yacan cuenda nyooho tsa yucú tsitsi yutun ndoo ihya ja̱ndu iin ndo iñi ndo. Tyin yuhu tsinú iñi yu tsi Nyoo. Tan tsitó vaha yu tyin cua cuvi tumaa cuhva catyi̱ ángel can tsihin yu.  
\v 26 Vasu cua nyee yutun ndoo ihya, maa tyin cua tsaa yo iin ñuhu luhlu ―catyí ra Pablo tsihin tandɨhɨ ndi. 
\p  
\v 27 Tan tsa ndɨhɨ tsahun quɨvɨ tsa tsica̱ ityi ndi. Iin tsacuaa yucú ndi nu ndutya ñuhu Adria. Tan tsata can tsata ihya tandahá tatyi yutun ndoo ndi nu ndutya ñuhu. Tan maa ñuu cuví cuhva can tan tuvi̱ iñi ra jacacá yutun ndoo can naha ra tyin cua tsaa ndi iin ñuhu.  
\v 28 Tacan tan tyihi̱ cuhva ra naha cuhva cunu yɨhɨ́ ndutya. Tan nyehe̱ ra naha tyin oco tsahun iin taahan metru iyó. Cuahán ndi luxu ca ityi nuu ca. Tan tyihi̱ cuhva ra naha inga tsaha. Tan iyó oco utsa metru.  
\v 29 Tan yuuhví ra naha coto nañi yutun ndoo can tsata yuu. Yacan cuenda januu̱ ra naha cumi taahan caa vee tsa iyó cantsu nuu ityi tsata yutun ndoo tyin na ña cuhun ca tsi ityi nuu. Tan tsa cuñí ra naha tsa cunditsin.  
\v 30 Tan ra jacacá yutun ndoo can naha ra tyaa̱ ra naha cuhva cunu xeehe ra naha. Tan yacan cuenda quitsaha̱ januú ra naha yutun ndoo luhlu can nu ndutya ityi nuu yutun ndoo can. Tan jahá ñi maa ra naha tyin inga caa cua januu ra naha.  
\v 31 Maa tyin ra Pablo jacoto̱ ra tsi ra capitán tan tsi andaru tan catyí ra: 
\p ―Tatun ña cua ndoo ra can naha ra tsitsi yutun ndoo, nyooho ña cua cuvi cacu ndo ―catyí ra tsihin ra naha. 
\p  
\v 32 Tacan tan andaru tsahnya̱ ra naha yoho yutun ndoo luhlu can. Tan jacanacava̱ ra naha can nu ndutya.  
\v 33 Tan tsa naa ca ra Pablo catyí ra tsihin tandɨhɨ ra naha: 
\p ―Tsa iyó utsi cumi quɨvɨ tsa ña tsatsí ndo tan ña quixí ndo.  
\v 34 Catyí yu tsihin ndo, ca̱tsi ndo vityin. Ñiñi xaan cuñí tsi tsa catsi yo tyin tacan tan ndunyee cuñu ñuhu yo. Tyin cua cacu yo tan ndi intuhun ixi jiñi yo tan ña cua cunaa. 
\p  
\v 35 Tan tsa catyi̱ ra Pablo tuhun ihya, quihi̱n ra iin paan tan nacuhva̱ ra tyahvi nyoo tsi Nyoo nuu tandɨhɨ ra naha. Tacan tan tahvi̱ ra tan quitsaha̱ tsatsí ra.  
\v 36 Tacan tan tandɨhɨ ra naha ndu ii̱n ca iñi ra naha tan tsatsi̱ ndɨhɨ ra naha.  
\v 37 Tan tsa tandɨhɨ ndi tsa yucú ndi tsitsi yutun ndoo can, quita̱ uvi cientu uñi xico tsahun iin ndi.  
\v 38 Cuhva tsa ndɨhɨ tsatsi̱ ra naha cuhva cuñí ra naha tan jacuhu̱n ra naha yɨtɨn tsa yɨhɨ́ trigu nu ndutya ñuhu na nduyama ca yutun ndoo tyin tacan tan cua nandaa tsi nu ndutya tan cua tsaa tsi yatyin ñi yuhu ndutya. 
\s1 Nu nyee̱ yutun ndoo 
\p  
\v 39 Yaha̱ can tan cunditsi̱n. Tan nyehe̱ ra tsa jacacá yutun ndoo iin ñuhu, maa tyin ña nacotó ra naha nu maa cuví can. Nyehe̱ ra naha iin nu iyó nyɨtɨ. Tan tyaa̱ ra naha cuhva nyehe ra naha tatun cuví jacuhun ra naha yutun ndoo ican.  
\v 40 Tsahnya̱ ra naha yoho tsa nuuhñí caa vee can. Tan nacoo̱ ra naha can tsitsi ndutya ñuhu. Tan jandutaya̱ ra naha vitu tsa janavicó yutun ndoo. Tacan tan jandaa̱ ra naha jahma tsa tuhvá ticaá ityi nuu tsi. Tan quitsaha̱ quihín tatyi jahma can, tan jacuhún tsi yutun ndoo nda nu iyó nyɨtɨ can.  
\v 41 Tan tsaa̱ tsi nu tatahán ndutya. Tan nyee̱ jiñi tsi tsitsi nyɨtɨ. Tan ña cuví ca tava ra naha itsi. Tan ityi xuu tsi quitsaha̱ tahví cuatyi can tsa cuenda tsa ñihi xaan cañí ndutya ñuhu can.  
\v 42 Tacan tan andaru cuñí ra naha cahñi ra naha tsi ra cuahán cua cutuñi naha ra tyin coto cunu ra naha.  
\v 43 Maa tyin capitán andaru cuñí ra jacacu ra tsi ra Pablo. Yacan cuenda ña tsaha̱ ra tsa cahñi ra naha tsi ra can naha ra. Tan catyi̱ ra tyin ndáa ra tsitó sutya, na cuhun cuee ñi ra naha nu ndutya tan quita ra naha nda ñuhu ityi.  
\v 44 Tan tandɨhɨ ca ra tsa ña cuví sutya, na cuhun ra naha nu vitu tsa nyisó yutun ndoo, tan juhva ra naha na cuhun ra naha tsihin vitu tsa tahvi̱ cuatyi jaha̱ ndutya ñuhu. Tan tacan cacu̱ tandɨhɨ ndi tan quita̱ ndi ñuhu ityi. 
\c 28  
\s1 Nu nyií ra Pablo ñuhu Malta 
\p  
\v 1 Cuhva tsa tsa yaha̱ cacu̱ ndi tan catyí nyɨvɨ iyó ñuhu can tyin nu yucú ndi can nañí tsi Malta, o Melita.  
\v 2 Tan vaha xaan natuhún ñi tsihin ndi. Tan jataha̱n ñi ñuhu̱ tyin cuún savi tan vitsin xaan. Tan catyí ñi tsihin tandɨhɨ ndi, na natuhva ndi yuhu ñuhu̱ can tyin quita tsa vitsin tsi ndi.  
\v 3 Tacan tan ra Pablo naquihi̱n ra juhva nducu ityi. Tan tsitsi tsa tyihí ra can nu ñuhu̱, quita̱ iin coo tsitsi nducu can, tsa cuenda tsa ihñi. Tan tsatsi̱ yɨhɨ tɨ ndaha ra, tan ticaá tsico tɨ ndaha ra.  
\v 4 Cuhva tsa nyehe̱ nyɨvɨ ñuhu can tyin ticaá coo can ndaha ra, quitsaha̱ natuhún tahan ñi tan catyí ñi: 
\p ―Ra ihya nyɨvɨ tsahñi̱ ra, tun cuvi, tyin vasu cacu̱ ra nu ndutya ñuhu, maa tyin Nyoo ña tsahá ca ra tsa coo ra tsa cuenda cuatyi ra ―catyí ñi. 
\p  
\v 5 Maa tyin ra Pablo naquɨsɨ̱ ra tsi coo can, tan canacava̱ tɨ nu ñuhu̱, tan nduve náa taha̱n ra.  
\v 6 Tandɨhɨ ñi ndatú ñi náa cuhva ndaa nu tyaa̱ tɨ, a náa cuhva cua cúu ra. Maa tyin tsa yaha̱ ndatu̱ xaan ñi, tan nyehe̱ ñi tyin nduve maa náa taha̱n ra. Tacan tan nasama̱ ñi cuhva tsicá iñi ñi, tan quitsaha̱ catyí ñi: 
\p ―Ra ihya cuví iin nyoo ―catyí ñi. 
\p  
\v 7 Yatyin ñi can canyií ñuhu ra yɨhɨ́ ndaha ñuhu can. Tan nañí ra Publio. Tan vaha xaan caahán ra tsihin ndi. Tan vaha xaan tyanuú ra tsi ndi, tsa uñi quɨvɨ tsa yucú ndi vehe ra.  
\v 8 Tan jutu ra ñihi xaan cuuhví ra tsihin cahñi tan tsa tsiyó ra. Tan tsaha̱n ra Pablo tsinyehe̱ ra nu canyií ra. Tan tsica̱n tahvi ra tsa cuenda ra, tan tyiso̱ ndaha ra jiñi ra. Tacan tan nduvaha̱ ra.  
\v 9 Yaha̱ can tan quitsaha̱ tsaá cuaha nyɨvɨ cuuhví tsa iyó ñuu can. Tan nduvaha̱ ndɨhɨ ñi.  
\v 10 Tan tandɨhɨ ñi vaha xaan tyanuu̱ ñi tsi ndi. Tan quɨvɨ quɨhvɨ̱ ndi tsitsi iin yutun ndoo tsa cua cuhun ndi, tsaha̱ ñi tandɨhɨ tsa cua cutyiñu ndi ityi cuhun ndi. 
\s1 Nu tsaa̱ ra Pablo ñuu Roma 
\p  
\v 11 Uñi yoo tsiyucú ndi ñuhu Malta can. Tacan tan quɨhvɨ̱ ndi tsitsi iin yutun ndoo tsa quee̱ nda ñuu Alejandría tsa canyií nu cuví Egipto. Tan ndoo̱ tsi Malta nda yaha̱ yoo vitsin. Tan jiñi yutun ndoo can nyecú tsa caá tumaa caá nyoo Cástor tan nyoo Pólux.  
\v 12 Tan tsaa̱ ndi ñuu Siracusa. Tan ican ndoo̱ ndi uñi quɨvɨ.  
\v 13 Tacan tan quita̱ ndi tan cuahán ndi ityi yuhu ndutya ñuhu nda cuanda tsaa̱ ndi ñuu Regio. Tan tsa inga quɨvɨ can ñihi xaan yɨhɨ́ tatyi tsa quitsi̱ ityi sur tan tsica̱ ndi uvi quɨvɨ tan tsaa̱ ndi ñuu Puteoli.  
\v 14 Ican ñihi̱ tahan ndi tsihin juhva ra hermano naha ra. Tan catyí ra naha tsihin ndi tyin ndoo ndi iin vitya tsihin ra naha. Yaha̱ can tan cuahán ndi nda ñuu Roma.  
\v 15 Tan nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo ñuu Roma can ñihi̱ tuhun ñi tyin cua tsaa ndi. Tan tsaha̱n ñi tsijataha̱n ñi tsi ndi ityi. Juhva ñi ndatu̱ tsi ndi Nuyahví Apio. Tan inga ñi ñihi̱ tahan ñi tsihin ndi nda nu nañí Tres Tabernas. Tan tsa nyehe̱ ra Pablo tsi ñi, nacuhva̱ ra tyahvi nyoo tsi Nyoo. Tan ndu ii̱n ca iñi ra.  
\v 16 Cuhva tsa tsaa̱ ndi ñuu Roma can, ra capitán can nacuhva̱ cuenda ra tsi ra iyó cuatyi can naha ra tsi ra yɨhɨ́ ndaha vehe caa. Tan tsaha̱ ra can tsa coo sɨɨn ra Pablo. Tan jahá cuenda intuhun ñi andaru tsi ra. 
\s1 Nu caahán ra Pablo tuhun Nyoo ñuu Roma 
\p  
\v 17 Tsa yaha̱ uñi quɨvɨ tsa tsaa̱ ndi ican, tacan tan tava̱ ra Pablo tyiñu na quitsi ra cuví ityi nuu tsihin nyɨvɨ Israel tsa iyó ñuu Roma can naha ra. Tan cuhva tsa ndu ii̱n ra naha, quitsaha̱ catyí ra tsihin ra naha: 
\p ―Nyooho yañi, vasu nduve náa javaha̱ yu tsi nyɨvɨ Israel tahan yo, tan ndi nduve náa javaha̱ yu sɨquɨ tuhun tsahnu cuhva iyó yo, maa tyin tsaha̱ cuenda ra Israel naha ra tsi yu tsi ra ñuu Roma naha ra. Tan tsinyii̱ yu vehe caa ñuu Jerusalén ndaha ra ñuu Roma naha ra.  
\v 18 Tan tsa jaquee̱ yuhu ra naha tsi yu, cuñi̱ ra naha jaña ra naha tsi yu. Tyin ña taahán tsi cúu yu tyin nduve cuatyi javaha̱ yu.  
\v 19 Maa tyin ra Israel tsa iyó nda ñuu Jerusalén naha ra nduxaa̱n xaan ra naha tan yacan cuenda tsica̱n yu tsa cutuñi yu nuu ra cuví rey cahnu. Vasu nduve cuatyi cua tyaa maa yu sɨquɨ ra naha.  
\v 20 Yacan cuenda caná yu tsi nyooho tyin nacoto yu tsi ndo, tan catyi tuhun yu tsihin ndo tyin nuuhñí yu tsihin cadena vityin tsa cuenda tsa tsinú iñi yu tsi ra tsa ndatú xaan yo tsa cuví yo nyɨvɨ Israel ―catyí ra Pablo. 
\p  
\v 21 Tacan tan catyí ra Israel naha ra tsihin ra Pablo: 
\p ―Ña tsitó ndi tuhun yooho. Tan yoñi jacoto̱ tsi ndi, ndi tsihin carta, tan ndi ra ñuu yo tsa quee̱ nda Judea ña caha̱n ra naha tuhun yooho, tan nduve náa caha̱n ra naha sɨquɨ un.  
\v 22 Maa tyin cuñí ndi tyaa soho ndi tuhun tsicá iñi un. Tyin tsitó ndi tyin tandɨhɨ ñi ityi tan caahán nyɨvɨ sɨquɨ tuhun tsaa ihya ―catyí ra Israel naha ra tsihin ra Pablo. 
\p  
\v 23 Tacan tan natuhu̱n tahan ra naha ndaa quɨvɨ cua cuhun ra naha inga tsaha. Tsa tsaa̱ quɨvɨ can, tsaa̱ cuaha nyɨvɨ nu iyó ra Pablo. Tan quitsaha̱ caahán ra nda tsa tuvi tan nda cuanda tsacuaa nácaa ndacá ñaha Nyoo. Tan tsihin ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés tan tuhun tsa tyaa̱ ra cuví ndusu yuhu Nyoo taha̱n tsanaha, jacuahá ra tsi ñi tyin ra Jesús cuví ra tsa jacacú tsi yo. Tan tacan javaha̱ ra Pablo tyin cuñí ra tsa tsinu iñi ñi tsi ra Jesús.  
\v 24 Yɨhɨ́ ñi tsinú iñi ñi tsa caahán ra. Tan inga ñi ña tsinú iñi ñi.  
\v 25 Tan ña iin tsicá iñi ñi, sɨɨn sɨɨn tuhun caahán ñi. Tan quitsaha̱ tsinuhú ñi. Tan ra Pablo catyí ra tsihin ñi: 
\p ―Nditsa tsa caha̱n Tatyi Ii Nyoo tsihin ra Isaías ra cuvi̱ ndusu yuhu ra taha̱n tsanaha, tyin na cahan ra tsihin tsii tsaahnu yo. Tan catyí ra: 
\p  
\v 26 Cu̱aahan tan ca̱han un tyehen tsihin nyɨvɨ ihya: 
\q1 Nyooho cua cuñi ndo tuhun Nyoo, maa tyin ña cua cutuñi iñi ndo. 
\q1 Cua nyehe ndo tsihin tinuu ndo tsa cua javaha Nyoo, maa tyin ña cua nacoto ndo tsa nyehe ndo. 
\q1  
\v 27 Tyin añima ñi tsa ndundava̱ xaan tsi. 
\q1 Tsiñí ñi, maa tyin ña tyaá yahvi ñi. 
\q1 Tan ndasɨ́ tinuu ñi, tyin tacan tan ña cua cuvi nyehe ñi. 
\q1 Tan ña cua cuñi ñi tsihin soho ñi. 
\q1 Tan ña cua cutuñi iñi ñi tsihin añima ñi. 
\q1 Yacan cuenda ña cuñí ñi quɨhvɨ ñi tsitsi ndaha yu na janduvaha yu tsi ñi. 
\q1 Tacan catyi̱ ra Isaías jaha̱ Tatyi Ii Nyoo taha̱n tsanaha. 
\p  
\v 28 ’Co̱to vaha nyooho tyin vityin tan ityi nuu ca cuhun yu cua jacoto yu tsi nyɨvɨ tsa ñavin nyɨvɨ Israel cuví tyin jacacú Nyoo tsi ñi. Tan maa ñi cua tyaa soho ñi ―catyí ra Pablo tsihin ñi. 
\p  
\v 29 Cuhva tsa catyi̱ ra Pablo tyehen, ra Israel cuahán ra naha juvin ñi caahán yuhu tahan ra naha tsa cuenda tuhun tsa caha̱n ra Pablo tsihin ra naha. 
\p  
\v 30 Uvi cuiya ndoo̱ ra Pablo vehe nu nyií ra cuenda yoo ñuu Roma can. Tan vaha caahán ra tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ cuahán vehe ra.  
\v 31 Tan tsihin tsa nɨɨ iñi ra tan caahán ra tuhun nácaa ndacá ñaha Nyoo tsi yo. Tan jacuahá ra tuhun Jutu Mañi yo ra Jesucristo. Tan yoñi tyasɨ́ nu caahán ra.