\id 1CO \h I Corintios \toc1 Carta Tsa Jihna Ñi Jacuhu̱n Ra Pablo Tsi Nyɨvɨ Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo Ñuu Corinto \toc2 I Corintios \toc3 1 Co. \mt1 Carta Tsa Jihna Ñi Jacuhu̱n Ra Pablo Tsi Nyɨvɨ Yɨhɨ́ Cuenda Nyoo Ñuu Corinto \c 1 \s1 Nu tyaá ra Pablo iin carta tsa cuenda nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu Corinto \p \v 1 Yuhu ra Pablo, cana̱ Nyoo tsi yu tyin caca yu tyiñu ra Jesucristo. Yuhu tsihin ra Sóstenes, ra yañi yo, \v 2 jaquitsí ndi carta ihya tsi ndo tsa yucú ndo vehe ñuhu cuenda Nyoo ñuu Corinto. Nyɨvɨ Nyoo cuví ndo vityin, tyin tsa ndu ii̱n ndo tsihin ra Cristo Jesús. Nyoo cana̱ ra tsi ndo tyin nanduvi ndo nyɨvɨ vaha cuenda ra, tsihin tandɨhɨ nyɨvɨ tsa jacahnú tsi Jutu Mañi yo Jesucristo tandɨhɨ ñi ityi. Tyin cuví ra Nyoo cuenda ñi tan cuenda tucu maa yo. \v 3 Na̱quihin ndo tsa vaha tan tsa taxin tsahá Nyoo Jutu yo tan Jutu Mañi yo Jesucristo coo añima ndo. \s1 Nacaa nasocó Nyoo tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra \p \v 4 Tandɨhɨ ñi quɨvɨ tsahá yu tyahvi nyoo tsi Nyoo tsa cuenda ndo, tyin ñihí ndo tsa vaha Nyoo tsa cuenda tsa ndu ii̱n ndo tsihin ra Cristo Jesús. \v 5 Tan tsa iin ñi cuví ndo tsihin ra Cristo, Nyoo tsahá ra tunyee iñi tsi ndo tsa cahan ndo tuhun ra. Tan tsahá ndɨhɨ tucu ra tsa coto xaan ndo. \v 6 Tan tandɨhɨ tuhun ra Cristo tsa caha̱n ndi tsihin ndo tsa ndunditsi̱n tsi tyin tsa nasama̱ ndo cuhva iyó ndo. \v 7 Tan yacan cuenda nduve tsa cumañí tsi ndo tyin iyó tandɨhɨ tsa vaha Nyoo tsi ndo jahá ra tsitsi tsa ndatú ndo quɨvɨ quitsi Jutu Mañi yo Jesucristo. \v 8 Nyoo cua jaha cuenda ra tsi ndo nda cuanda naa ñuhu ñayɨvɨ tyin tacan tan yoñi cuví tyaa cuatyi tsi ndo quɨvɨ cua quitsi Jutu Mañi yo Jesucristo. \v 9 Nyoo tacan ñi maa javahá ra cuhva catyí ra. Tan maa ra cuví ra cana̱ tsi ndo tyin ndu iin ndo tsihin Sehe ra, ra Jesucristo, Jutu Mañi yo. \s1 Nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Jutu Mañi yo, ña vaha quita sɨɨn ñi \p \v 10 Yañi, tsicán yu tsi ndo tsihin sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesucristo, na iin ñi cuvi ndo tan ña cusɨɨn ndo. Tan iin ñi cuhva ca̱ca iñi ndo, tan iin ñi tuhun quɨ̱hɨ iñi ndo. \v 11 Caahán yu tacan tsihin ndo, yañi, tyin catyí nyɨvɨ ra Cloé tsihin yu tyin iyó tɨsɨhɨ nu yucú ndo. \v 12 Tyin nyooho sɨɨn sɨɨn cuhva caahán ndo. Yɨhɨ́ ndo catyí ndo: “Cuenda ra Pablo yɨhɨ́ yu”; inga ndo: “Cuenda ra Apolos”; inga tucu ndo: “Cuenda ra Pedro”; tan inga tucu ndo catyí ndo: “Cuenda ra Cristo yɨhɨ́ yu.” \v 13 ¿A cuñí ra Cristo tsa quita sɨɨn yo? ¿A maa yu tsihi̱ nu cruu tsa cuenda ndo? ¿A tsicoondutya̱ ndo tsihin sɨvɨ yu? Ñavin. \v 14 Tyahví nyoo tsi Nyoo tyin ra Crispo tan ra Gayo ñi jacoondutya̱ yu tan ña jacoondutya̱ yu tsi ndi intuhun ca nyooho, \v 15 yacan ña cuvi cahan ndo tyin tsicoondutya̱ ndo tsihin sɨvɨ yu. \v 16 Aan, jacoondutya̱ tucu yu tsi nyɨvɨ ra Estéfanas, maa tyin ña nducuhún iñi yu tun jacoondutya̱ yu tsi inga ndo. \v 17 Tyin ra Cristo ña tava̱ tyiñu ra tsi yu tsa jacoondutya yu. Tava̱ tyiñu ra tsi yu tsa cahan yu nácaa jacacú ra tsi yo. Tan ñavin tsihin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya caahán yu, tyin coto catyi nyɨvɨ tyin nduve yahvi nyaá tsa tsihi̱ ra Cristo cuenda cuatyi yo. \s1 Vaha ca tsa tsiñi tuñi Nyoo tan ñavin ca tsa tsiñi tuñi nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ \p \v 18 Nyɨvɨ tsa cua cuhun anyaya tsiñí ñi tuhun tsa tsihi̱ ra Cristo nu cruu, tan ña tsinú iñi ñi tsi ra, yacan cuenda cuñí maa ñi tyin nduve yahvi nyaá tsa tsihi̱ ra. Tan tsa cuenda yoo tsa cua cacu, tunyee iñi Nyoo cuví tsa tsihi̱ ra. \v 19 Tyin tacan catyí maa tuhun Nyoo: \q1 Cua janaa yu tsa nyityi jiñi ra tsitó xaan. \q1 Tan ña cua cahan yu tsa caahán ra, catyí Nyoo. \p \v 20 Nduve yahvi nyaá ra tsa tsitó xaan, tan ra maestro, tan ra caahán náa ndɨhɨ tuhun tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tyin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, tuhun nduve yahvi nyaá nanduvi̱ can jaha̱ Nyoo. \v 21 Nyoo tsihin tsa tsiñi tuñi tsa iyó tsi ra tyaa̱ ra cuhva tyin ña cuvi nacoto nyɨvɨ tsi ra tsihin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Maa tyin tyaa̱ tucu ra cuhva tsa jacacu ra tsi nyɨvɨ tsa tsinú iñi tuhun ra vasu ndi maa inga ca nyɨvɨ cuñí ñi tyin nduve yahvi nyaá tsi. \p \v 22 Nyɨvɨ Israel cuñí ñi nyehe ñi tsa iyo. Tan nyɨvɨ Grecia maa ñi maa tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya nanducú ñi. \v 23 Maa tyin nyuhu jacotó ndi tuhun ra Cristo, ra tsa tsihi̱ nu cruu. Tan tsa tsiñí nyɨvɨ Israel tuhun ra ndasɨ xaan cuñí ñi. Tan ñi tsa ñavin ñi Israel cuví, cuñí ñi tyin nduve yahvi nyaá tsi. \v 24 Maa tyin tsa cuenda nyɨvɨ tsa nacatsi̱ Nyoo, cuví ñi nyɨvɨ Israel, a nyɨvɨ Grecia, ñi ican cutuñí iñi tyin ra Cristo iyó tandɨhɨ tunyee iñi Nyoo tsi ra, tan tsahá ra tsa cutuñí iñi ñi tsa tsiñi tuñi Nyoo. \v 25 Vasu ndi maa inga nyɨvɨ cuñí tyin nduve yahvi nyaá tsa tsiñi tuñi Nyoo, maa tyin nyaá yahvi ca tsi tan ñavin ca tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tan cuñí tucu ñi tyin ña ñihi tunyee iñi Nyoo. Maa tyin ñihi ca tsi tan ñavin ca tunyee iñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \v 26 Yañi, cuñí tsi tsa cutuñi iñi ndo tyin Nyoo nacatsi̱ ra tsi ndo vasu ndi maa ña cuaha ndo cuví nyɨvɨ tsitó, tan nyɨvɨ cahnu cuví o nyɨvɨ ndacá ñaha nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \v 27 Nacatsí ra tsi nyɨvɨ tsa catyí nyɨvɨ tyin soho xaan ñi, tyin cuhva ra ticanuu tsi nyɨvɨ tsitó xaan. Tan nacatsí ra tsi nyɨvɨ nduve tunyee iñi iyó tsi tyin cuhva ra ticanuu tsi nyɨvɨ cuñí tyin iyó xaan tunyee iñi tsi ñi. \v 28 Tan nacatsí ra tsi nyɨvɨ ndaahvi tsa cuñí nyɨvɨ tyin ña tsiñí ñuhu ñi, tan nyɨvɨ tsa ña cuñí nyɨvɨ nyehe ñi, tan janduluhlú ra tsi nyɨvɨ jahá tyin cahnu cuví ñi. \v 29 Javahá ra tacan tyin tacan tan yoñi cuvi nduyaa nuu ra. \v 30 Tan juvin ñi maa ra jandu ii̱n tsi yo tsihin ra Cristo Jesús. Tan tsahá ra Cristo tsa tsiñi tuñi tsi yo, tan tsa cuenda tsa jata̱ ra tsi yo tsihin nɨñɨ ra, quihi̱n nyaa ra tsi yo ndaha nu ña vaha tan cacu̱ yo tan nduvaha̱ yo jahá ra tan jacu ií ra tsi yo. \v 31 Yacan cuenda na javaha yo cuhva catyí tuhun Nyoo nu catyí tsi tyehen: “Ña cuví nduyaa yo tsihin tsa javahá maa yo, maa tyin tatun cua nduyaa yo, na nduyaa yo tsihin tsa javahá Nyoo tsihin yo.” \c 2 \s1 Tuhun ra Cristo, ra tsihi̱ nu cruu \p \v 1 Maa tyin yañi, quɨvɨ tsa quitsi̱ yu caha̱n yu tuhun Nyoo tsihin ndo, ña caha̱n yu tuhun tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya tumaa caahán ra tsitó xaan naha ra. \v 2 Tyin maa ñi maa tuhun ra Jesucristo, nácaa tsihi̱ ra nu cruu tsa cuenda cuatyi yo tyaa̱ iñi yu tan caha̱n yu tsihin ndo. \v 3 Tan tsa tsaa̱ yu nu yucú ndo ñihi nɨhɨ́ yu jahá tsa yuuhví yu. \v 4 Tan tsa caha̱n yu tsihin ndo, ña caha̱n yu tsihin tuhun sɨɨ caa tumaa caahán ra tsitó xaan naha ra. Maa tyin tsihin tunyee iñi Tatyi Ii Nyoo caha̱n yu tsihin ndo. \v 5 Tyin tacan tan tsinu iñi ndo tsi Nyoo tsa cuenda tunyee iñi maa ra, tan ñavin tsa cuenda tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \s1 Juvin ñi maa Tatyi Ii Nyoo tsahá tsa nacoto yo tsi Nyoo \p \v 6 Maa tyin nditsa caahán ndi tuhun tsa tsiñi tuñi tsihin nyɨvɨ tsa ñihi nyaá tsihin tuhun Nyoo. Maa tyin ñavin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, tan ndi ñavin tsa tsiñi tuñi ra ndacá ñaha naha ra tsa cua cundɨhɨ ñi maa, tyin caahán ndi tsa tsiñi tuñi Nyoo \v 7 tsa tsicumi̱ xeehe ra tsa ndi cumañi ca javaha ra ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tyaa̱ ra cuhva tsa jacacu ra tsi yo tan cunyecu cuii yo tsihin ra nda gloria. \v 8 Tan ndi intuhun ra ndacá ñaha nu ñuhu ñayɨvɨ ihya tan ña cutuñi̱ iñi ra naha can. Tun tsatyin cutuñi̱ iñi ra naha can, ña cua tyaa ra naha tsi Jutu Mañi yo, ra ndacá ñaha gloria, nu cruu. \v 9 Maa tyin cuvi̱ tsi tumaa catyí maa tuhun Nyoo: \q1 Yoñi nyehe̱ tan yoñi tsiñi̱ tan tsica̱ iñi tuhun vaha \q1 tsa javaha̱ Nyoo tsa cuenda nyɨvɨ cuñí tsi ra, catyí tsi. \m \v 10 Maa tyin Nyoo tsahá ra Tatyi Ii ra tsi yo tan jacotó Tatyi Ii ra tuhun ihya tsi yo, tan juvin ra jacotó tandɨhɨ ca tuhun xeehe tsa tsicá iñi Nyoo tsi yo. \p \v 11 Intuhun intuhun yo tsitó yo nácaa tsicá iñi yo, maa tyin inga nyɨvɨ ña tsitó ñi tsa tsicá iñi yo. Tan tacan tucu intuhun ñi Tatyi Ii Nyoo tsitó ra tsa tsicá iñi maa Nyoo. \v 12 Yoo ñavin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ naquihi̱n yo, tyin naquihi̱n yo Tatyi Ii Nyoo, tan juvin ra jacotó tandɨhɨ tsa ñihí yo jahá Nyoo. \v 13 Tan tsa caahán ndi tsihin ndo ihya, tuhun tsa jacuahá maa Tatyi Ii Nyoo tsi ndi cuví. Ñavin tsa cutuhva̱ maa ndi tsihin tsa tsiñi tuñi jiñi ndi. Nacatyí tuhun ndi tsa jacuahá Tatyi Ii Nyoo tsi ndi tsi nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ Tatyi Ii Nyoo. \p \v 14 Maa tyin nyɨvɨ tsa nduve Tatyi Ii Nyoo iyó tsihin, ña naquihin vaha ñi tan ndi ña cutuñí iñi ñi tsa jacuahá Tatyi Ii Nyoo tsi ñi. Tan cuñí maa ñi tyin nduve yahvi nyaá tsi, tyin nduve Tatyi Ii Nyoo iyó tsihin ñi. \v 15 Maa tyin nyɨvɨ yɨhɨ́ Tatyi Ii Nyoo cuví cutuñi iñi ñi. Tan tsitó ñi tatun vaha a ña vaha náa iin tuhun. Maa tyin ña cuvi catyi inga nyɨvɨ tatun vaha a ña vaha tsa iyó añima ñi. \v 16 Tyin tuhun Nyoo catyí tsi: “Yoñi tsitó tsa tsicá iñi Jutu Mañi yo Nyoo. Yoñi cuví jacuahá tsi ra”, catyí tuhun Nyoo. Maa tyin yoó tsitó yo tsa tsicá iñi ra tyin iyó tsa tsiñi tuñi ra Cristo tsi yo. \c 3 \s1 Ña taahán tsi cunyicun yo tsi iin ra yɨhɨ́ tuhun Nyoo tsihin yo, na cunyicun yo tsi Nyoo \p \v 1 Yañi, quɨvɨ tsa quitsi̱ yu nu yucú ndo ña cuvi̱ caha̱n yu tsihin ndo tumaa caahán yu tsihin nyɨvɨ jaquihín ityi Tatyi Ii Nyoo. Caha̱n yu tsihin ndo tumaa caahán yu tsihin nyɨvɨ ña tsitó tsi Nyoo, tyin ndi lee xaan ndo tsihin ra Cristo. \v 2 Caha̱n yu tsihin ndo tsihin tuhun tsa ña yɨɨ ñi cutuñi iñi ndo. Tumaa tsahá yo letsi coho lee tsa ñaha ca cuvi catsi nyayu, tacan javaha̱ yu tsihin ndo, tyin nyooho ñaha ca cuvi cutuñi vaha iñi ndo. ¡Tan ndi vityin tan ña cutuñí iñi ndo! \v 3 Tyin ndi tsicá ca iñi ndo tsa cuñí cuñu ñuhu ndo. Nyiyó iñi ndo, tan iyó tɨsɨhɨ nu yucú ndo, tan ndusɨɨ́n ndo. Ndi tsicá iñi ndo tuhun tsicá iñi nyɨvɨ cuenda nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, tan javahá ndo tumaa cuñí cuñu ñuhu ndo. \v 4 Tyin yɨhɨ́ ndo catyí ndo: “Cuenda ra Pablo yɨhɨ́ yu.” Tan inga ndo catyí ndo: “Cuenda ra Apolos yɨhɨ́ yu.” Yacan cuñí tsi catyí tyin javahá ndo tumaa javahá nyɨvɨ iyó ityi tsata. \p \v 5 Tyin ¿yóo ra cuví yuhu, ra Pablo? Tan ¿yóo ra cuví ra Apolos? tyin cañí tahan ndo tsaha ndi. ¿A ñavin musu Nyoo ñi cuví ndi? Juvin. Tan caha̱n ndi tuhun Nyoo tsihin ndo tan natsinu̱ iñi ndo tsi Jutu Mañi yo. Tyin tan iin tan iin ndi javahá ndi tyiñu tsa catyi̱ maa Nyoo tyin javaha ndi. \v 6 Yuhu tatsi̱ tuhun Nyoo añima ndo, tan ra Apolos tyosó. Maa tyin Nyoo jacuahnu̱ ra tuhun ra añima ndo. \v 7 Tan yacan cuenda ndi ra tsa tatsí tan ndi ra tsa tyosó, nduve ra cuví ra. Maa tyin Nyoo cuví ra tandɨhɨ tyin maa ra jacuahnú tuhun ra añima yo. \v 8 Ra tsa tatsí tan ra tsa tyosó, iin ñi ra cuví ra naha. Tan Nyoo cua tyahvi tsi intuhun intuhun ra naha cuhva tyiñu jahá ra naha. \v 9 Tan nyuhu, cuví ndi musu tan jahá tyiñu ndi tyiñu Nyoo. Tan nyooho cuví ndo tumaa ñuhu nu jahá tyiñu Nyoo. \p Cuví tucu ndo tumaa iin vehe tsa javahá Nyoo. \v 10 Tsaha̱ Nyoo tsa vaha tsi yu tyin yuhu cuví yu tumaa iin ra cuví ityi nuu tsa samá vehe. Tyin tsaqui̱n yu cuhva vehe can tan tyihi̱ yu tsaha tsi tsitsi ñuhu. Tan inga ra tsa cua sama ityi sɨquɨ cuví ra jacuahá, tan cuñí tsi jahá ra cuenda nácaa jacuahá ra tuhun Nyoo. \v 11 Tan yoñi cuví caquin inga cuhva tyin tsa canyií cuhva can. Tan yacan cuví ra Jesucristo. \v 12 Tan sɨquɨ cuhva can cuví sama ra jacuahá tsihin xuhun cuaan, tsihin xuhun cuitsin, tsihin yuu vaha. Tan cuví tucu javaha ra vehe tsihin yutun, tsihin vitsin, a tsihin tiyama. \v 13 Maa tyin quɨvɨ nacuhva cuenda ra jacuahá tsa cuví tumaa ra samá can tyiñu can tsi ra Cristo, cua yaha tyiñu can nu ñuhu̱. Tan ñuhu̱ can cua nducu cuhva tsi tyiñu javaha̱ ra naha. \v 14 Tan vehe tsa ña cua cayu, cua ndoo tsi. Tan ra tsa javaha̱ vehe can cua naquihin ra yahvi tsa taahán tsi tsi ra. \v 15 Maa tyin tun ndɨhɨ tyiñu javaha̱ ra naha cayu, nduve náa cua ñihi ra naha. Vasu cua cacu maa ra naha tumaa cacu̱ iin ra tsa cuñi̱ cayu tan tsinu̱ ra nu cayú ñuhu̱. \p \v 16 ¿A ña tsitó ndo tyin vehe ñuhu Nyoo cuví ndo, tan iyó Tatyi Ii Nyoo tsitsi añima ndo? \v 17 Tatun iin nyɨvɨ jatɨvɨ vehe ñuhu ra, cua janaa ra tsi ñi, tyin vehe ñuhu ra, ii tsi. Tan vehe ñuhu can, cuví maa yo. \p \v 18 Ndi intuhun ndo tan ña jandavi ñaha ndo tsi ndo. Tyin tatun cuñí ndo tyin tsitó xaan ndo tsihin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, cuñi tsi tsa jandusoho ndo tsi ndo tumaa ra tsa ña tsitó maa. Tacan tan Nyoo cua cuhva ca ra tsa tsiñi tuñi vaha tsi ndo. \v 19 Tyin tsa tsiñi tuñi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya nduve yahvi nyaá can nu Nyoo. Tyin catyí tuhun Nyoo: “Janacavá ra tsi ra tsitó, juvin ñi maa nu tsa nyityi javaha̱ ra.” \v 20 Tan catyí tucu tsi: “Jutu Mañi yo tsitó ra tyin tsa tsicá iñi ra tsitó, nduve yahvi nyaá can.” \v 21 Yacan cuenda ndi intuhun ndo tan ña taahán tsi cu iyo iñi ndo nyehe ndo tsi iin ra jacuahá tsi ndo tyin maa Nyoo tsaha̱ tsi ra naha tsa jacuahá ra naha tuhun vaha tsi ndo tan tsaha̱ ndɨhɨ ra tandɨhɨ tsa iyó tsi ndo. \v 22 Yuhu ra Pablo, ra Apolos, ra Pedro, maa Nyoo tsaha̱ tsi ndi tsa cahan ndi tuhun ra tsihin ndo. Tan ñuhu ñayɨvɨ ihya, tan ñayɨvɨ iyó yo, tan tuhun tsiihí, tan tsa cuví vityin, tan tsa cua cuvi nu cuahán ca tsi, tandɨhɨ maa tuhun ihya tsaha̱ Nyoo tsi ndo. \v 23 Tan inga tucu tuhun tyin cuví ndo tsa tsii ra Cristo, tan ra Cristo, tsii Nyoo cuví ra. \c 4 \s1 Ña jacahnu yo tsi yo tan ndi tsi yañi yo \p \v 1 Yacan cuenda ña taahán tsi nyehe ndo tsi ndi tumaa nyehé ndo tsi ra Cristo, tyin musu ñi ra cuví ndi. Tyin tava̱ tyiñu Nyoo tsi ndi tsa jacuaha ndi tuhun xeehe ra. \v 2 Tan ra tsa tava̱ tyiñu Nyoo cuñí tsi tsa tyaá yahvi ra tandɨhɨ tsa caahán ra tsihin ra. \v 3 Yacan ña ndɨhɨ́ iñi yu tsa caahán ndo tsi yu, o tatun cutuñi yu nuu ra cumí tyiñu. Tyin ndi maa yu tan ña caná iñi yu cahan yu tun vaha yu o ña vaha yu. \v 4 Vasu ndi maa tuví iñi yu tyin nduve cuatyi yu, maa tyin ña cuñí tsi catyi tyin nduve cuatyi yu nuu Nyoo. Tyin maa Jutu Mañi yo cua catyi tun iyó cuatyi yu o nduve. \v 5 Yacan cuenda, ña ca̱han ndo tsi yu. Cu̱atu ndo nda tahan maa tsi quitsi ra Cristo, tyin maa ra cua tava tsa yɨhɨ́ xeehe nu naa nu nditsin, tan cua jaquituvi ra tsa iyó añima intuhun intuhun yo. Tacan tan cua jacahnu Nyoo tsi intuhun intuhun yo cuhva tsa taahán tsi. \p \v 6 Yañi, caahán yu tuhun ihya tsihin ndo tsa cuenda tsa vaha tsi maa ndo. Nye̱he ndo cuhva iyó yu, tan cuhva iyó ra Apolos tyin ña cahnu jahá ndi tsi ndi. Tan tacan tucu maa ndo, ndu̱cu ndo cuhva javaha ndo tumaa catyí tuhun Nyoo, tan ña cuñi ndo tsi intuhun ñi nyɨvɨ. Inducu ñi cu̱ñi ndo tsi tandɨhɨ nyɨvɨ. \v 7 Ndi intuhun ndo tan ña cahnu ca ra cuví ndo tan ñavin ca inga ndo, tyin tsa iyó tsi ndo maa ñi maa tsa tsahá Nyoo cuví. Yacan cuenda ña taahán tsi tsa jacahnú ndo tsi ndo, tyin maa Nyoo tsaha̱ can tsi ndo. \p \v 8 Tan cuñí ndo tyin tsa tsitó maa ndo tandɨhɨ tuhun Nyoo, yacan nduve ca tsa cumañí tsi ndo. Tan cuñí tucu ndo tyin cuví ndo rey, tan ña tsiñí ñuhu ca nyuhu tsi ndo. Vaha xaan tun tsatyin nditsa tsa cuví ndo rey, tyin tacan tan rey cuví tucu nyuhu. \v 9 Nyuhu tsa cuví ndi ra tsicá tyiñu ra Cristo, tumaa tsa nacoo̱ Nyoo tsi ndi nda tsata ca, tan cuví ndi tumaa nyɨvɨ tsa taahán tsi cúu. Tan cuaha xaan nyɨvɨ tan ángel nyehé tsa taahán ndi. \v 10 Nyɨvɨ tsicá iñi maa ñi tyin tsa cuenda ra Cristo tan ndusoho̱ ndi. Tan nyooho iyo xaan cuñí ndo tsa caahán ñi tyin tsitó xaan ndo tuhun ra Cristo. Nyuhu nduve maa tunyee iñi iyó tsi ndi tan nyooho iyo xaan cuñí ndo tyin iyó tunyee iñi tsi ndo. Tun ndasɨ cuñí nyɨvɨ nyehé ñi tsi nyuhu, jaha xaan ca ñi tsa ñayɨvɨ tsi nyooho. \v 11 Nda cuanda vityin nyehé ndi tundoho; tsisocó ndi, tan na ityi iñi ndi, cumañí jahma ndi, nduve vehe ndi iyó, tan nyɨvɨ jacuu ñi tsa uhvi tsi ndi. \v 12 Tan tsitatú ndi tsa jahá tyiñu ndi tsihin ndaha ndi. Caahán nyɨvɨ tsi ndi, maa tyin nacahán ndi tsihin tsa vaha nu caahán ñi tsi ndi. Nyaá ndaha ñi tsi ndi, maa tyin cunyeé iñi ndi. \v 13 Caahán ñi ndavaha ñi tsi ndi, maa tyin ña nduxaan ndi, tan vii vii ñi tsahá cuenda ndi tsi ñi. Cuví ndi tsahan tsa ña tsiñí ñuhu ca jahá ñi nda cuanda vityin ihya. \p \v 14 Tyaá yu tuhun ihya tsa cuenda ndo, maa tyin ñavin tsa cuñí yu cuhva yu ticanuu tsi ndo. Tyin tsahá cuenda vaha yu tsi ndo tsa cuenda tsa cuñí yu tsi ndo tyin cuví ndo tumaa sehe yu. \v 15 Vasu ndi maa utsi mil ra jacuahá tuhun ra Cristo tsi ndo, maa tyin intuhun ñi jutu ndo iyó. Tan yuhu cuví jutu ndo tyin juvin yu caha̱n tuhun ra Cristo Jesús tsihin ndo nda jihna ñi tan natsinu̱ iñi ndo tsi ra. \v 16 Tan tsa cuenda tsehe tsicán yu tsi ndo tsa ja̱vaha ndo tumaa javahá maa yu. \p \v 17 Yacan cuenda jaquitsí yu tsi ra Timoteo, sehe yu cuenda Jutu Mañi yo, nu yucú ndo. Nɨɨ xaan iñi ra nyicún ra tsi Nyoo, tan cuñí xaan yu tsi ra. Maa ra cua janducuhun iñi tsi ndo cuhva iyó yu tsihin ra Cristo tan cuhva jacuahá yu tandɨhɨ ñi vehe ñuhu nu cuahán yu. \v 18 Yɨhɨ́ ndo cahnu jahá ndo tsi ndo tyin cuñí maa ndo tyin ña cua quitsi ca yu nu yucú ndo. \v 19 Maa tyin tun Jutu Mañi yo tan cuñí ra, yatyi cua quitsi nyehe yu nu yucú ndo. Tacan tan cua nyehe yu tatun nditsa tsa iyó tunyee iñi Nyoo tsi ra tsa cahnu xaan jahá tsi naha ra, o tatun caahán ñi maa ra naha. \v 20 Tyin tun nditsa tsa tsahá ra naha tsa cundaca ñaha Nyoo tsi ra naha, ña cua cahan ñi ra naha. Maa tyin cua tuvi iñi yo tyin nditsa iyó tunyee iñi Nyoo tsi ra naha. \v 21 ¿Náa cuñí ndo javaha yu tsa quitsi yu? ¿A cuñí ndo tsa cuxaan yu tsi ndo, o cuñí ndo tsa cahan vii yu tsihin ndo? \c 5 \s1 Nu tava̱ tyiñu ra Pablo tyin cutuñi iin ra tsicoo̱ tsihin sɨhɨ quiin \p \v 1 Ñihi̱ tuhun yu tyin iin ra nyií tsihin ndo iyó ra tsihin sɨhɨ quiin ra. Tan yacan cuví cuatyi cahnu xaan, tyin ndi nyɨvɨ iyó ityi tsata tan ña javahá ñi tacan tyin tsitó ñi tyin ña vaha. \v 2 Taahán tsi cuiihyá cuñí ndo tsa cuenda cuatyi can tan ña nduyaa ndo. Ta̱va ndo tsi ra tsa javahá tacan nu yucú ndo. Tan ña cutahan ca ra tsihin ndo. \v 3-4 Vasu nduve yu nyií tsihin ndo, maa tyin tumaa tsa nyií ñi yu tsihin ndo tyin ñuhú iñi yu tsi ndo, tan tsihin sɨvɨ Jutu Mañi yo Jesucristo jandaa̱ yu tyiñu ra tsa javaha̱ cuatyi can. Yacan cuñí tsi tsa ndu iin ndo. Tan ja̱ha ndo tuhun tyin nyií yu tsihin ndo. Tan cunyaa tunyee iñi Jutu Mañi yo Jesús tsihin ndo. \v 5 Tacan tan cuhva ndo tsa javaha nu ña vaha tsa cuñi maa nu tsihin cuñu ñuhu ra tsa javahá tsa caquiñi ihya, tyin vasɨquɨ tacan tan cua jandɨhɨ ra tsa javahá ra can. Tacan tan quɨvɨ quitsi Jutu Mañi yo Jesucristo cacu añima ra. \p \v 6 Ña vaha tsa jacahnu xaan ndo tsi ndo tyin ña jahá ndo cuenda tsa javahá ra yucú vehe ñuhu ndo. ¿A ña tsitó ndo tyin vasu luxu ñi yutsan iya, jandaá tsi tandɨhɨ yutsan paan? Tan tacan ñi cuñí yo cuví tucu yacan. \v 7 Ta̱va ndo yutsan iya tsahnu tsa jatɨvɨ́ tsi ndo. Tacan tan cuvi ndo tumaa paan tsa tuhvá nyɨvɨ javahá vico pascua, tyin paan can nduve yutsan iya yɨhɨ́ tsihin tsi. Tsa nditsa tyin tacan taahán tsi cuvi tucu nyooho tyin maa ra Cristo cuví mbee ticatyi luhlu tsa tsihi̱ tsa cuenda cuatyi yo. \v 8 Yacan cuenda taahán tsi catsi coo yo tyin tsihi̱ ra Cristo tsa cuenda yo. Tan jandoó yo tsa caquiñi tsa javaha̱ yo ityi tsata tsa cuví tumaa yutsan iya tsahnu. Tan cahan yo maa ñi maa tsa nditsa tsihin tsa nɨɨ iñi yo tyin cuví tsi tumaa paan tsa nduve yutsan iya yɨhɨ́. \p \v 9 Nu inga carta tsa jaquitsi̱ yu tsi ndo, catyi̱ yu tyin ña taahán tsi cunyanaa ndo tsi ra tsicá nuu tsihin ñaha. \v 10 Tan tsa caahán yu tyehen tsihin ndo, ñavin tsa cunu ndo nu nyɨvɨ tsa iyó ityi tsata, ñi tsa iyó tsihin rayɨɨ a ñaha, ñi tsa nyiyó iñi, ñi suhú, tan ñi jacahnú tsitoho, tyin tun cunu ndo nu iyó ñi ihya, cuñí tsi tsa quita ndɨhɨ ndo nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \v 11 Maa tyin tsa cuñí yu catyí yu tsihin ndo ña cu̱nyaa naa ndo tsi nyɨvɨ tsa catyí: “Hermano cuví yu”, tan tsicá nuu ra tsihin ñaha, o ñaha tsicá nuu ña tsihin rayɨɨ, o nyiyó iñi ñi, o jacahnú ñi tsitoho, o caahán ñi cuendu, o tsihí ñi nyixi, o suhú ñi. Ñi tsa javahá iin tsa ña vaha ihya, ndi ña cu̱nyecu ndo catsi ndo tsihin ñi. \v 12-13 Tyin yoo ña taahán tsi tatsi tuñi yo tsi nyɨvɨ ña tsitó tsi Nyoo. Nyoo cuví ra cua tatsi tuñi tsi ñi can. Maa tyin nyooho cuñí tsi tatsi tuñi ndo tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo. Yacan cuenda tavá ndo tsi ra iyó cuatyi nu yucú ndo. \c 6 \s1 Ña cua ndacan yo cuatyi tsaha iin yañi yo cuenda Nyoo nuu ra cumí tyiñu \p \v 1 ¿Nacuenda tyin tsicán ndo cuatyi tsaha yañi ndo nuu ra cumí tyiñu tsa ña yɨhɨ́ cuenda Nyoo tsihin ndo, tan ña jacoto ndo tsi ra yɨhɨ́ cuenda Nyoo, tan nyehe maa ra naha ndáa ra iyó cuatyi? \v 2 ¿A ña tsitó ndo tyin juvin ñi maa yo cua jandaa cuatyi tandɨhɨ nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya nu cuahán ca tsi? Tan tatun maa yo cua jandaa cuatyi can, ¿nacuvi tyin ña cuví jandaa ndo cuatyi nyihi ihya? \v 3 ¿A ña tsitó ndo tyin cua jandaa yo cuatyi nda cuanda ángel? Tun tacan, ¿a yɨɨ jandaa yo cuatyi nyihi tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ? ¡Ña yɨɨ jandaa yo can! \v 4 Yacan cuenda tatun iyó tɨsɨhɨ nu yucú ndo, ¿nacuenda tyin cuahán ndo nuu ra cumí tyiñu tsa ña yɨhɨ́ tuhun Nyoo? \v 5 Caahán yu tyehen tsihin ndo na nducahan nuu ndo. ¿A nduve cuii vasu intuhun ra jandaa cuatyi yañi ndo nu yucú ndo? \v 6 Tyin cuahán ndo cua ndacan ndo cuatyi tsaha yañi ndo cuenda Nyoo nuu iin ra cumí tyiñu tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo. \p \v 7 Ña vaha tsa iyó tɨsɨhɨ nu yucú ndo. Vaha taxin ca cu̱nyee iñi ndo tatun javaha nyɨvɨ tsa ña vaha tsi ndo. Tan ja̱ña ndo na suhu maa ñi tsa tsii ndo. \v 8 ¡Maa tyin nyooho javahá ndo tsa ña vaha tan suhú ndo nda cuanda tsa tsii yañi ndo! \p \v 9-10 ¿A ña tsitó ndo tyin nyɨvɨ quiñi iyó ña cua quɨhvɨ ñi nu ndacá ñaha Nyoo? Ña ja̱ndavi ñaha ndo tsi ndo. Ña cua quɨhvɨ ra tsa tsicá nuu tsihin ñaha o ñaha tsa tsicá nuu tsihin rayɨɨ, ndi ñi jacahnú tsitoho, ndi ra iyó ñasɨɨhɨ tan iyó inga ñaha tsi ra, tacan tucu ñiñaha tsa iyó yɨɨ tan iyó inga rayɨɨ tsi ñi, ndi ra ndusɨɨhɨ́, ndi ñi nduyɨɨ́, ndi ñi suhú, ndi ñi nyiyó iñi, ndi ñi caahán cuendu, ndi ñi tuhva tsihí nyixi, tan ndi ñi tsit; o jandaví ñaha. Tandɨhɨ maa nyɨvɨ ihya ña cua ñihi ñi nu ndacá ñaha Nyoo cuhun ñi. \v 11 Tyin tacan javaha̱ juhva nyooho. Maa tyin tsa ndatsi̱ cuatyi ndo tan ndu ii̱ ndo tan nduvaha̱ ndo nuu Nyoo jaha̱ Jutu Mañi yo Jesucristo tan Tatyi Ii Nyoo. \s1 Cuñu ñuhu yo cuví vehe ñuhu Nyoo \p \v 12 Catyí tsi tyin nuña maa javaha yo tandɨhɨ náa cuñí maa yo. Tan nditsa tucu maa, maa tyin ña tandɨhɨ tan vaha. Cuví javaha yo náa cuñí maa yo, maa tyin cuñí tsi jaha yo cuenda tun vaha a ña vaha, tan ña cuhva yo tsa cundaca ñaha can tsi yo. \v 13 Catyí nyɨvɨ tyin Nyoo javahá ra tsa tsatsí yo tsa cuenda tsitsi yo. Tan javaha̱ ra tsitsi yo tsa cuenda tsa tsatsí yo. Tan nditsa. Maa tyin Nyoo cua janaa ra nduvi tsehe quɨvɨ cua naa ñayɨvɨ. Tan tsa cuenda cuñu ñuhu yo ña nditsa tsa javaha̱ ra itsi tyin coo yo tsihin ñaha a tsihin rayɨɨ, tyin cuenda Jutu Mañi yo cuví cuñu ñuhu yo. Tan maa Jutu Mañi yo cuví ra cuenda cuñu ñuhu yo. \v 14 Tan Nyoo cua janandoto ra tsi yo tsihin tunyee iñi ra tumaa tsa janandoto̱ ra tsi ra Cristo Jesús. \p \v 15 ¿A ña tsitó ndo tyin tandɨhɨ yoo tsa yɨhɨ́ cuenda ra Cristo cuví yo intuhun ña cuñu ñuhu tsihin ra tan luxu luxu cuñu ñuhu ra cuví tsa intuhun intuhun yo? ¿A cuvi quihin yu luxu cuñu ñuhu ra Cristo tan jatɨvɨ yu tsihin iin ñaha tsicá nuu? Ña taahán tsi javaha yu tacan. \v 16 ¿A ña tsitó ndo tyin tun iin rayɨɨ tan iyó ra tsihin iin ñaha tsicá nuu intuhun ña cuñu ñuhu nanduvi̱ ra tsihin ña? Tyin nu tutu Nyoo catyí tsi tyehen: “Tsa nduvi ñi, iin ña nyɨvɨ cuví ñi.” \v 17 Maa tyin tatun iin nyɨvɨ tan nacuhva ñi añima ñi tsi Jutu Mañi yo, iin ñi cuvi ñi tsihin ra tyin quɨhvɨ Tatyi Ii ra añima ñi. \p \v 18 Ja̱ndɨhɨ ndo tsa iyó ndo tsihin ñaha a tsihin rayɨɨ tun ñavin ñasɨɨhɨ ndo a ñavin yɨɨ ndo cuví. Tyin tandɨhɨ inga nu cuatyi tsa javahá nyɨvɨ ña jatɨvɨ́ can cuñu ñuhu ñi. Maa tyin tsa tsicá nuu ñi tsihin ñaha a tsihin rayɨɨ, jatɨvɨ́ can cuñu ñuhu ñi. \v 19 ¿A ña tsitó ndo tyin cuñu ñuhu yo cuví vehe ñuhu Tatyi Ii tsa tsaha̱ Nyoo, tyin coo tsihin yo? Ñavin maa yo ndacá ñaha tsi yo; Nyoo cuví ra ndacá ñaha tsi yo. \v 20 Tyin Nyoo yahvi xaan jata̱ ra tsi yo. Yacan cuenda taahán tsi jacahnú yo tsi ra tsihin cuñu ñuhu yo, tan tacan tucu ñi tsihin tsa tsiñi tuñi iñi yo tyin nduvi taahan tuhun ihya tsii maa Nyoo cuví. \c 7 \s1 Nu tsahá cuenda ra Pablo nácaa taahán tsi coo nyɨvɨ tindahá \p \v 1 Tan vityin cua cahan yu tsa tsica̱ tuhun ndo tsi yu nu carta tsa jaquitsi̱ ndo tsi yu. Nditsa tyin vaha tsa ña tindaha yo. \v 2 Maa tyin cuaha xaan ra naha tsicá nuu ra naha tsihin ñaha, o ñiñaha tsicá nuu ñi tsihin rayɨɨ. Yacan cuenda cuñí tsi tsa coo ñasɨɨhɨ tsa intuhun intuhun ra naha, tacan tucu ñiñaha taahán tsi coo yɨɨ tsa intuhun intuhun ñi. \v 3 Na javaha rayɨɨ cuhva taahán tsi tsihin ñasɨɨhɨ ra. Tan tacan tucu maa ñaha, na javaha ña cuhva taahán tsi tsihin yɨɨ ña. \v 4 Ñiñaha ña cuvi cundaca ñaha ñi maa ña cuñu ñuhu ña, tyin tsii yɨɨ ña cuví cuñu ñuhu ña. Tacan tucu maa yɨɨ ña, ña cuvi cundaca ñaha ñi maa ra cuñu ñuhu ra tyin tsii ñasɨɨhɨ ra cuví cuñu ñuhu ra. \v 5 Ña vaha tun ña cuhva iin ndo tsi ndo tsi inga ndo. Tatun cuñí ndo coo ndo oración, vaha ca natuhun tahan jihna ndo tyin ña cua coo tsihin tahan ndo quɨvɨ tsa cua nanducu ndo tsi Nyoo. Yaha can tan coo tsihin tahan nyico ndo tyin coto nducu rayɨɨ inga ñaha o ñaha nducu ña inga rayɨɨ tan javaha ndo tsa ña vaha jaha nu ña vaha. \p \v 6 Tsa caahán yu tyehen tsihin ndo ñavin tsa caahán yu tyin tindaha ndo. Ña jañiñí yu tsi ndo tsa tindaha ndo. Maa tyin cuví tindaha ndo tatun cuñí ndo. \v 7 Tsa cuenda yuhu, vaha ca coo ndo tumaa iyó maa yu. Maa tyin sɨɨn sɨɨn tunyee iñi tsahá Nyoo tsi tsa intuhun intuhun yo. Yɨhɨ́ yo tsahá ra tunyee iñi tsa ña coo ñasɨɨhɨ yo. Tan yɨhɨ́ yo tsahá ra tunyee iñi tsa coo ñasɨɨhɨ yo. \p \v 8 Tsahá cuenda yu tuhun ihya tsi tandɨhɨ nyooho tsa ñaha ca tindaha tan nyooho ñi tsihi̱ yɨɨ tyin vaha ca cuvi tsi ndo tun ña tindaha ndo tumaa maa yu. \v 9 Maa tyin tatun ña cunyee iñi ndo coo tacan ñi ndo, vaha ca tsa tindaha ndo tan ñavin ca tsa ndoo ndo tsihin tsa cuñi ndo tindaha ndo. \p \v 10 Maa tyin caahán yu tsehe tsihin nyooho ñiñaha tsa tsa tindaha̱: ña na̱coo ndo yɨɨ ndo tyin tuhun caahán yu ihya, ñavin tsa cuñí maa yu cuví, tyin maa Jutu Mañi yo tsaha̱ itsi tyin cuhva cuenda yu tsi ndo. \v 11 Maa tyin tatun iin ñaha tan nacoo̱ ña yɨɨ ña, cuñí tsi tsa ndoo ña cunyaa ña tsa ña cua tindaha ca ña, o cunuhu nyico ña tsihin yɨɨ ña. Tan tacan tucu rayɨɨ, ña taahán tsi nacoo ra ñasɨɨhɨ ra. \p \v 12 Tan cuñí yu cahan yu inga tuhun ihya tsihin inga ndo, maa tyin ñavin Nyoo tsaha̱ itsi. Tatun iin ra hermano tan ña tsinú iñi ñasɨɨhɨ ra tsi Nyoo, maa tyin ndoó ña vaha tsa cunyaa ña tsihin ra, nduve ndatu tsa nacoo ra tsi ña. \v 13 Tan tatun iin ña hermana, tan ña tsinú iñi yɨɨ ña tsi Nyoo, ndoó ra vaha tsa cunyaa ra tsihin ña, nduve ndatu tsa nacoo ña tsi ra. \v 14 Tyin tsa yaha̱ nasoco̱ Nyoo tsi rayɨɨ tsa ña tsinú iñi can tsa cuenda tsa iin ñi cuví ra tsihin ñaha tsa tsinú iñi. Tan tsa yaha̱ nasoco̱ tucu Nyoo tsi ñaha tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo tsa cuenda tsa iin ñi cuví ña tsihin ra tsinú iñi. Yacan cuenda sehe ñi ña cuvi tsi naha tsi tumaa cuví sehe nyɨvɨ tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo, tyin tsa nasoco̱ ndɨhɨ Nyoo itsi naha tsi. \v 15 Maa tyin tatun rayɨɨ an ñaha tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo, tan cuñí ñi nacoo ñi tsi tahan ñi tsa tsinú iñi tsi Nyoo, na nacoo maa ñi. Tacan tan ra hermano a ña hermana ndoo nuña ñi. Tyin maa Nyoo cuñí tsa coo vaha yo tsihin tsa nduve tɨsɨhɨ. \v 16 Tyin ña tsitó iin ñaha tatun cacu yɨɨ ña. Tan ndi rayɨɨ ña tsitó ra tatun cacu ñasɨɨhɨ ra. \p \v 17 Tan catyí yu tsihin ndo co̱o ndo tsihin ndatu tsa tsaha̱ Jutu Mañi yo tsi ndo tan cuhva iyó ndo quɨvɨ cana̱ ra tsi ndo. Tan tsehe cuví tsa jacuahá yu tandɨhɨ vehe ñuhu tan iin tan iin ñuu. \v 18 Tatun tsa yaha tsinyaa tuñi Nyoo cuñu ñuhu ndo tan cana̱ Nyoo tsi ndo ña ca̱ca iñi ndo tsa cuenda yacan. Maa tyin tun ña tyaa̱ ñi tuñi can tsi ndo, tan cana̱ Nyoo tsi ndo, nduve cuenda; ña javaha ca ndo can. \v 19 Ña ñiñi xaan tsa coo tuñi can tsi yo, o tsa ña coo tsi. Tyin tsa ñiñi ca, cuví tsa tyaá yahvi yo tuhun caahán Nyoo. \v 20 Tan intuhun intuhun ndo taahán tsi jahá tyiñu ndo juvin ñi tyiñu tsa tuhvá ndo javahá quɨvɨ tsa cana̱ Nyoo tsi ndo. \v 21 Tyin tatun musu cuví ndo quɨvɨ tsa cana̱ Nyoo tsi ndo, ña ca̱ca iñi ndo. Maa tyin tatun tsahá tsi cuhva tsa ndoó nuña ndo, ndu̱cu ndo cuhva. \v 22 Iin ra tsa cuví musu tan quɨhvɨ̱ ra cuenda Jutu Mañi yo iyó nuña ra nuu ra vityin. Tan iin ra tsa iyó nuña tan quɨhvɨ̱ ra cuenda Jutu Mañi yo, vityin cuví ra musu tsa cuenda ra. \v 23 Nyoo yahvi xaan jata̱ ra tsi yo, yacan cuenda ña taahán tsi cuhva yo tsa cundaca ñaha ra ñuu ñayɨvɨ naha ra tsi yo. \v 24 Tan catyí yu tsihin ndo, yañi, ja̱ha tyiñu ndo tyiñu tsa tuhvá ndo javahá quɨvɨ cana̱ Nyoo tsi ndo. \p \v 25 Tan tsa cuenda nyɨvɨ tsa ñaha ca tindaha, nduve tuhun tsaha̱ Jutu Mañi yo tsi yu tsa cuenda ñi. Maa tyin cua cahan yu cuhva tsa tsicá iñi maa yu tsihin ñi. Tan cuví cuita iñi ñi tuhun caahán yu tyin Nyoo tsaha̱ ra tucahnu iñi tsi yu tan maa ra yɨhɨ́ ndaha tsi yu. \v 26 Tsa cuenda yuhu, vaha ca ña tindaha ñi can, tyin vityin cuaha xaan tundoho ñayɨvɨ iyó. \v 27 Maa tyin tatun tsa iyó ñasɨɨhɨ ndo, ña nducu ndo cuhva tsa nacoo ndo tsi ñi. O tatun nduve ñasɨɨhɨ ndo iyó, vaha ca ña tindaha ndo. \v 28 Maa tyin tatun tindaha ndo, ñavin cuatyi cuví. Tan tacan tucu tun tindaha iin ñaha yoco juvin ñi ñavin cuatyi cuví. Maa tyin nyɨvɨ tsa tindaha cuaha xaan tundoho cua nyehe ñi ñayɨvɨ ihya. Tan yacan cuenda catyí yu tsihin ndo tyin vaha ca tsa ña tindaha ndo. Tyin ña cuñí yu tsa nyehé ndo tundoho. \p \v 29 Yañi, cuñí yu cahan yu tuhun ihya tsihin ndo: Juhva cuii ña quɨvɨ iyó yo. Yacan vityin tan ityi nuu tandɨhɨ ra tsa iyó ñasɨɨhɨ cuñí tsi tsa jaha tyiñu ra naha tyiñu Nyoo tumaa tsa nduve ñi ñasɨɨhɨ ra naha iyó. \v 30 Tan nyooho tsa iyó tucuiihya iñi, ña tya̱a yahvi ndo tucuiihya iñi can. Tan nyooho tsa sɨɨ cuñi, ña tya̱a yahvi ndo tusɨɨ iñi can. Tan nyooho tsa jata̱ ndaha tyiñu taahán tsi coo ndo tumaa tsa nduve ndaha tyiñu ndo. \v 31 Tan nyooho tsa iyó vaha nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, co̱o ndo tumaa tsa nduve ñi tsa iyó tsi ndo, tyin tsa cua ndɨhɨ ñuhu ñayɨvɨ ihya. \p \v 32 Cuñí yu tyin nyooho ña caca xaan iñi ndo tuhun tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya; iin ñi maa tuhun Nyoo caca iñi ndo. Iin ra yoco tsa ñaha ca tindaha tsicá iñi ra nácaa javaha ra cuhva cuñí maa Jutu Mañi yo. \v 33 Maa tyin tatun tsa tindaha̱ ra, tsicá iñi ra nácaa coo vaha ra nu ñuhu ñayɨvɨ ihya cuhva taahán iñi ñasɨɨhɨ ra. \v 34 Tan tacan tucu ñiñaha, sɨɨn sɨɨn cuhva iyó ñi, tyin ñaha tsa ñaha ca tindaha, maa ñi tuhun Jutu Mañi yo tsicá iñi ña. Tan nducú ña cuhva jacahnu ña tsi Nyoo tsihin cuñu ñuhu ña, tan tsihin tsa nɨɨ iñi añima ña. Maa tyin ñaha tsa iyó yɨɨ, maa ñi cuhva coo vaha ña tsihin yɨɨ ña nducú ña. \p \v 35 Caahán yu tuhun ihya tsihin ndo tsa cuenda tsa vaha tsi maa ndo, ñavin tsa jañiñí yu tsi ndo. Maa tyin coo ndo iin ñayɨvɨ cuɨtɨ tsihin tsa nduve tsa jatyañú tsi ndo. Tan ja̱vaha ndo iin ñi tyiñu Nyoo. \p \v 36 Maa tyin ndáa nyooho tsicá iñi tyin vaha tsa tindaha sehe ndo tyin tsa cua yaha cuiya tsi; vaha maa, na tindaha maa tsi tun cuñí tsi; ñavin cuatyi cuví can. \v 37 Maa tyin ndáa nyooho tsicá iñi tyin ña cua tindaha sehe ndo, tan tacan tucu tsicá iñi maa tsi, vaha maa. \v 38 Ñi tsa cuñí tindaha sehe ñi, vaha javahá ñi. Tan ñi tsa ña cuñí tindaha sehe ñi, vaha ca javahá ñi. \p \v 39 Maa tyin ley Nyoo catyí tsi na cundacá ñaha rayɨɨ tsi ñasɨɨhɨ ra tsitsi tsa ndi iyó ra. Tatun tsa tsihi̱ ra, tacan tan cuví ndoo nuña ña tan tindaha ña yóo tsihin cuñí maa ña. Maa tyin tun cua tindaha ña, na tindaha ña tsihin ra yɨhɨ́ tuhun Nyoo. \v 40 Maa tyin sɨɨ xaan ca cua cuvi tsi ña tun ña tindaha ña inga tsaha. Tsehe cuví tsa tsicá iñi maa yu. Tan cuñí yu tyin maa Tatyi Ii Nyoo, tsaha̱ tuhun ihya tsi yu, tan tsahá cuenda yu tsi ndo. \c 8 \s1 Nu jacuahá ra Pablo tyin ña vaha janacava yo tsi nyɨvɨ nu cuatyi \p \v 1 Tan vityin cua cahan yu tsihin ndo cuenda nyayu tsa jamañí nyɨvɨ nu tsitoho. Tandɨhɨ yo tan cuñí yo tyin tsitó yo tun vaha o ña vaha catsi yo nyayu can. Tan tsa cuenda tsa tsitó xaan yo, iyo xaan cuñí yo tan nduyaá yo tsihin can. Tan ndi nduve nu jatyinyee can tsi yo. Maa tyin tsa cuñí tahan yo tsi yo jacuahnú tsi tsi yo tsihin Nyoo. \v 2 Ra tsa cuñí tyin tsitó xaan ra, nduve náa tsitó ra. \v 3 Maa tyin Nyoo tsitó ra ndáa nyɨvɨ cuñí tsi ra tsihin tsa nɨɨ iñi añima ñi. \p \v 4 Tan vityin tsa cuenda tsa catsi yo nyayu tsa iyó vico tsitoho: tsa tsitó vaha yo tyin tsitoho nduve maa yahvi nyaá can, tyin intuhun ñi maa Nyoo iyó. \v 5 Vasu ndi maa juhva nyɨvɨ catyí ñi tyin iyó cuaha nyoo tsa ndacá ñaha nu ñuhu ñayɨvɨ ihya tan andɨvɨ, \v 6 maa tyin tsa cuenda yoo, intuhun ñi Nyoo Jutu yo iyó. Tan juvin ra javaha̱ tandɨhɨ cuii maa tsa iyó. Tan yoo iyó yo tsa cuenda ra. Tan iyó tucu intuhun ñi Jutu Mañi yo Jesucristo. Tan maa ra javaha̱ tandɨhɨ maa tsa iyó, nda cuanda tsi maa yo. \p \v 7 Maa tyin yɨhɨ́ juhva ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo ña tsitó ñi tyin intuhun ñi Nyoo iyó. Tyin ndi tsicá iñi ñi tyin nyito tsitoho can. Tan cuñí ñi tyin nyayu, tsa jamañi̱ nyɨvɨ tsi tsitoho can, ica tsi. Tan cuñí ñi tyin tun catsi ñi nyayu can cua coo cuatyi ñi nu Nyoo. \v 8 Maa tyin Nyoo nduve cuenda ra tatun catsi yo, a ña catsi yo. Ñavin tsa tsatsí yo can tan ña vaha ca yo nuu ra, tan ñavin tsa cuenda tsa ña tsatsí yo tan vaha ca yo. \v 9 Maa tyin nyooho tsa tsitó tyin nduve cuatyi tsa catsi yo nyayu tsa jamañi̱ nyɨvɨ nuu tsitoho, ja̱ha ndo cuenda coto janacava ndo tsi ñi tsa ndi quɨhvɨ̱ tuhun Nyoo nu cuatyi, tyin ñi ican tsicá iñi ñi tyin tun catsi ñi tsa jamañi̱ nyɨvɨ nu tsitoho, cua coo cuatyi ñi nuu Nyoo. \v 10 Tyin tatun yooho tsa tsitó un tuhun ihya, tan cunyaa un catsi un tsa iyó vehe tsitoho, tan iin ra yañi yo tsa ndi quɨhvɨ̱ cuenda Nyoo tan nyehe ra tyin tsatsí un tsa jamañi̱ nyɨvɨ nu tsitoho, cua cuñí ndɨhɨ ra catsi ra. \v 11 Tan cua tɨvɨ añima ra tyin cuñí maa ra tyin tsicoo̱ cuatyi ra. Tan ra ican tsihi̱ ra Cristo tsa cuenda ra. Tan yooho tsa tsitó un, sɨquɨ un cua cuhun cuatyi can. \v 12 Tyin tun janacava̱ yo tsi yañi yo tsa ndi quɨhvɨ̱ cuenda Nyoo, tsicoo̱ cuatyi yo nuu ra Cristo. \v 13 Yacan cuenda tatun janacava yu tsi iin yañi yo nuu cuatyi tsihin tsa tsatsí yu nyayu, vaha ca tsa ña cua catsi ca yu nyayu ndi sava ca quɨvɨ, tyin ña cuñí yu tsa janacava yu tsi yañi yo nuu cuatyi. \c 9 \s1 Tsa taahán tsi javahá iin ra tava̱ tyiñu ra Jesucristo \p \v 1 Nditsa tsa cuví yu iin ra tava̱ tyiñu ra Jesucristo. Tan yoñi nyɨvɨ ndacá ñaha tsi yu tyin nyehe̱ yu tsi ra Jesús Jutu Mañi yo. Tan juvin ñi maa ndo cuví tsandaa tsa cuenda tyiñu javahá yu, tyin tsinú iñi ndo tuhun ra tsa jacoto̱ yu tsi ndo. \v 2 Vasu yɨhɨ́ nyɨvɨ ña tsinú iñi ñi tyin ra Jesucristo tava̱ tyiñu tsi yu, maa tyin nyooho taahán tsi tsinu iñi ndo, tyin juvin yu caha̱n tuhun ra tsihin ndo tan natsinu̱ iñi ndo tsi ra. Yacan cuenda juvin ndo cuví tsandaa. \p \v 3 Tyehen cuví tsa cua cahan yu tsihin nyɨvɨ tsa caahán nyaa tsi yu. \v 4 Iyó ndatu tsa quihín yu tandɨhɨ tsa tsahá ñi catsi yu tan tsa tsahá ñi coho yu. \v 5 Tan iyó tucu ndatu tsa tindaha yu tsihin iin ñaha yɨhɨ́ cuenda ra Cristo tumaa javaha̱ yañi ra Jesús, tan ra Pedro, tan tandɨhɨ ca ra tava̱ tyiñu ra Jesucristo. \v 6 ¿O tsicá iñi ndo tyin yuhu ñi tan ra Bernabé ñi taahán tsi jaha tyiñu ndi tsihin ndaha ndi tan jata ndi tsa tsiñí ñuhu tsi ndi? ¿A ña taahán tsi nacoo ndi tyiñu can tan cahan ndi maa ñi tuhun Nyoo? \v 7 Ra tsa cuví andaru iyó yahví ra naha. Tan ra tsa tatsí yava nducuaa tsatsí ra tucuaa tsa queé nu nducuaa ra. Tan ra tsa jahá cuenda indɨquɨ tsihí ra letsi tɨ. \v 8 Tan ña cu̱ñi ndo tyin tuhun ihya tsa tsiñi tuñi jiñi maa yu cuví, tyin nu ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés catyí tsi tyehen: \v 9 “Ra tsa tatsí trigu ña taahán tsi tyihi ra yoho yuhu indɨquɨ tsa janduvahá trigu can, tyin taahán maa tsi catsi tɨ juhva trigu nu jahá tyiñu tɨ.” Nditsa tyin Nyoo ña caha̱n ra tyehen tsa cuenda indɨquɨ ñi. \v 10 Maa tyin na cutuñi iñi yo tyin tumaa ra tahví ñuhu tan ra tatsí, nyita iñi ra naha tyin cua naquihin ra naha tsa cua quee nuu tsa tatsi̱ ra naha. \v 11 Tan tacan cuví tucu nyuhu, quitsi̱ cahan ndi tuhun Nyoo tsihin ndo, tumaa tsa quitsi̱ tatsi̱ ndi tsɨtɨ tsitsi añima ndo cuvi can. Tan taahán tsi tsa jatyinyeé ndo tsi ndi tsa cuenda tsa jacotó ndi tuhun Nyoo tsi ndo. \v 12 Tatun jatyinyeé ndo tsi inga ra tsa ña quitsi̱ tyihi tuhun Nyoo nu yucú ndo, taahán tsi tsa cuaha ca jatyinyee ndo tsi nyuhu, tyin nyuhu tyihi̱ tuhun Nyoo nu yucú ndo. \p Maa tyin ña caahán ndi, tan cunyeé iñi ndi tandɨhɨ. Ña tsicán ndi tsa tsiñí ñuhu tsi ndi tsi ndo tyin coto jandɨhɨ ndo tsa tyaa yahvi ndo tuhun ra Cristo tsa jacuahá ndi. \v 13 Tsitó ndo tyin ra jahá tyiñu vehe ñuhu nyɨvɨ Israel, iyó ra naha tsihin tsa iyó vehe ñuhu can. Tyin taahán tsi tavá sɨɨn ra naha juhva cuñu quɨtɨ tyin catsi ra naha. Tan tandɨhɨ ca cuñu can cua cahmi ra naha tumaa catyi̱ maa Nyoo tsihin ra naha. \v 14 Tan juvin ñi tacan caahán Jutu Mañi yo, tyin taahán tsi jatyinyee ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo tsi ra caahán tuhun Nyoo tsihin ñi. \v 15 Maa tyin yuhu, ndi iin tsaha tan ñaha ca ndacan yu tsa taahán tsi tsi yu. Tan ndi ña tyaá yu tuhun ihya tyin cuñí yu tsa cuhva ndo tsa cuhva ndo tsi yu. Vaha taxin ca nacúu maa yu jaha soco tan ñavin ca tsa ndɨhɨ tsa sɨɨ cuñí yu caahán yu tuhun ra Cristo tsihin ndo vasu ndi maa nduve náa jatyinyeé ndo tsi yu. \p \v 16 Ña cuví nduyaa yu tsihin tsa caahán yu tuhun Nyoo tyin maa ra Cristo tava̱ tyiñu tsi yu tsa cahan yu tuhun ra. Maa tyin ndahvi yu tun ña cahan yu tuhun Nyoo ihya. \v 17 Yacan cuenda tatun cahan yu tsihin tsa nɨɨ iñi yu, cua ñihi yu yahvi yu. Vasu ña cuñí yu cahan yu, tsa ñiñi cuñí tsi cahan yu, tyin tyiñu tsaha̱ maa Nyoo tsi yu cuví tsi. \v 18 Tan tsa sɨɨ cuñí yu caahán yu tuhun ra Cristo yacan cuví yahvi yu. Tan ña tsicán yu tsa taahán tsi tsi yu tsa cuenda tsa caahán yu tuhun ra. \p \v 19 Vasu ñavin musu cuví yu, maa tyin nanduvi̱ yu musu tandɨhɨ nyɨvɨ tyin tacan tan cuví jaha canaa yu cuaha ca nyɨvɨ cuenda ra Cristo. \v 20 Tatun nyií yu nu yucú ra Israel naha ra, nanduví yu tumaa maa ra naha tyin ra can naha ra iyó ra naha cuhva catyí ley Nyoo tsa tyaa̱ ra Moisés. Tan tsa cuñí yu jaha canaa yu tsi ra naha cuenda ra Cristo, javahá yu tsa catyí ley vasu ndi maa ña ñiñi tsa javaha yu tan cacu yu. \v 21 Maa tyin tatun cuñí yu jaha canaa yu tsi nyɨvɨ tsa ña nyitá iñi ley ra Moisés, javahá yu tumaa javahá ñi, tyin tacan tan cuví jaha canaa yu tsi ñi. Tan tsa javahá yu cuhva javahá ñi, ña cuñí tsi catyí tyin ña tyaá yahvi yu ley Nyoo tyin tyaá yahvi yu ley ra Cristo. \v 22 Tatun nyií yu tsihin ra tsa ñaha ca coo vaha tunyee iñi Nyoo tsihin, nanduví yu tumaa maa ra naha, tyin tacan tan cuví cahan yu tuhun Nyoo tsihin ra naha, tan ndunyee ca iñi ra naha tsihin tunyee iñi Nyoo. Nanduví yu tumaa iyó intuhun intuhun nyɨvɨ, tyin tacan tan tyaa soho ñi tuhun Nyoo tsa caahán yu tsihin ñi tan cacu ñi. \v 23 Javahá yu tacan tyin tacan tan cacu nyɨvɨ tan nasoco ndɨhɨ tucu maa Nyoo tsi yu. \p \v 24 Tsitó ndo tyin tatun cua cunu suuhva nyɨvɨ, tandɨhɨ ñi tsinú, maa tyin intuhun ñi ñi jaha canaa. Tacan tucu maa yo, cuñí tsi tsa ñihi cunyicun yo tsi Nyoo tyin tacan tan cuví jaha canaa yo tsa vaha ca tsa tsahá ra tsi yo. \v 25 Tandɨhɨ nyɨvɨ tsa tsinú suuhva, nacoó ñi tandɨhɨ tsa jatyañú tsi ñi tyin cuñí ñi jahá canaa ñi. Tan nyɨvɨ can cua jaha canaa ñi intuhun corona ndaha yutun tsa iin yaha ñi na ityí. Maa tyin yoo nducú yo cuhva jaha canaa yo tsa ña cua tɨvɨ maa. \v 26 Tsa cuenda yuhu ña tsinú soho ñi yu, tan ndi ña cañí tahan soho ñi yu. \v 27 Maa tyin ñihi ndacá ñaha yu tsi cuñu ñuhu yu. Tan jañiñí yu tyaá yahvi yu tsi Nyoo, coto juvin ñi maa yu tsa yaha jacuaha̱ yu tsi inga nyɨvɨ, tan ndoo yu. \c 10 \s1 Nu jacuahá ra Pablo tyin ña vaha jacahnú yo tsitoho \p \v 1-2 Yañi, ña cuñí yu tsa naa iñi ndo tsa cuvi̱ tsi tsii tsaahnu yo taha̱n tsanaha. Nyoo jacuhu̱n ra iin vico ityi nuu ñi. Tan yaha̱ sava ñi nu ndutya ñuhu iin caa ñi tsihin ra Moisés, ra cuvi̱ ityi nuu tsihin ñi. Tan tsa tacan, tumaa tsa tsicoondutya̱ ñi tsihin vico tan tsihin ndutya ñuhu tan ndu iin ñi tsihin ra Moisés. \v 3 Tan Nyoo tsaha̱ ra iin ñi tsa tsatsi̱ tandɨhɨ ñi. \v 4 Tan tsihi̱ ñi ndutya tsa quita̱ tsata cava tsa cuahán tsihin ñi tan cava can cuví ra Cristo, tan tandɨhɨ ñi iin ñi ndutya can tsihi̱ ñi. \v 5 Maa tyin vasu cuaha tsa iyo javaha̱ Nyoo nyehe̱ ñi, cuaha ñi ña tyaa̱ yahvi ñi tuhun caha̱n ra tsihin ñi. Tan tsihi̱ ñi nu tsɨquɨ can. \p \v 6 Tandɨhɨ tuhun ihya tsahá tsi iin cuhva tsi yo tyin tacan tan ña cuñi yo javaha yo tsa caquiñi tumaa tsa javaha̱ ñi can. \v 7 Yacan cuenda ña ja̱cahnu ndo tsitoho, tumaa javaha̱ juhva ñi can, tyin catyí nu tutu Nyoo tyehen: “Tsinyecu̱ ñi, tsatsi̱ ñi, tan tsihi̱ ñi. Yaha̱ can tan nduvita̱ ñi, tsahan quitsaha̱ tsañí ñi [jacahnú ñi indɨquɨ xuhun cuaan tsa javaha̱ ñi].” \v 8 Ña co̱o ndo tsihin iin ñaha tun ñavin ñasɨɨhɨ ndo cuví. Tacan tucu ñiñaha ña taahán tsi coo ñi tsihin rayɨɨ tumaa javaha̱ nyɨvɨ can. Tan tsihi̱ oco uñi mil ñi tsa iin quɨvɨ. \v 9 Jutu Mañi yo vita xaan iñi ra, maa tyin ña taahán tsi nducú cuhva yo tsi ra tumaa javaha̱ juhva ñi can. Tan tsihi̱ ñi tsa caa̱n coo tsi ñi. \v 10 Tan ña ca̱han ndo ndavaha ñi sɨquɨ Nyoo, tumaa tsa caha̱n juhva ñi can. Tan jaquitsi̱ ra ángel ra tsahñi̱ tsi ñi. \p \v 11 Tandɨhɨ yacan taha̱n tsii tsaahnu yo tsa tsicoo̱ taha̱n tsanaha. Tan tsinyaa̱ tsi nu libru Nyoo tyin tacan tan yoo tsa iyó yo nu cua ndɨhɨ ñuu ñayɨvɨ ihya vityin coto yo tyin ña taahán tsi javaha yo tandɨhɨ tsa javaha̱ ñi can. \v 12 Tan nyooho tsa cuñí tyin vaha cuahán ndo tsihin Nyoo, ja̱ha ndo cuenda coto nduva ndo [jaha nu ña vaha]. \v 13 Tundoho tsa nyehé ndo, cuñí maa ndo tyin intuhun ñi maa ndo nyehé can. Maa tyin inducu ñi nyehé tandɨhɨ ca nyɨvɨ. Cu̱ita iñi ndo tsi Nyoo, tyin ña tuhvá ra cuhva tsa nyehé ndo tundoho tsa ña cuví cunyee iñi ndo. Tyin tun nyehé ndo tundoho, nducú ra cuhva tsa quita ndo tsitsi tundoho can tan cunyee iñi ndo. \p \v 14 Yacan cuenda yañi, ña ja̱cahnu ndo tsitoho. \v 15 Caahán yu tsihin ndo tumaa caahán yu tsihin ra tsa cutuñí iñi. Yacan cuenda ja̱ha ndo cuenda tsa caahán yu tsihin ndo tan nye̱he ndo tun nditsa a ña nditsa tsa caahán yu. \v 16 Quɨvɨ tsa nducuhún iñi yo tyin tsihi̱ ra Cristo nu cruu, tsihí yo vinu tan tsatsí yo paan. Tan vinu can cuñí tsi catyi tyin iin ñi cuví yo tsihin ra Cristo tsa cuenda nɨñɨ ra. Tan paan can cuñí tsi catyi tyin iin ñi cuví yo tsihin ra tsa cuenda cuñu ñuhu ra. \v 17 Tyin vasu cuaha yo, maa tyin tandɨhɨ yo tan tsatsí yo intuhun ñi paan. Tan yacan cuenda cuví yo intuhun ñi cuñu ñuhu tsa cuenda ra. \p \v 18 Tyi̱hi tuñi iñi ndo cuhva iyó nyɨvɨ Israel. Tsatsí ñi quɨtɨ tsa jamañí ñi nuu Nyoo, tan tsihin yacan janahá ñi tyin iin ñi cuví ñi tsihin ra. \v 19 Ñavin caahán yu tyin iyó yahvi nyaá tsitoho tsa jacahnú nyɨvɨ tsa ña tsitó tsi Nyoo. Nduve yahvi nyaá yacan, tan ndi cuñu tsa jamañí ñi nuu can. \v 20 Tsa caahán yu cuví: Tun jamañi nyɨvɨ tsa ña tsitó tsi Nyoo tsa jamañí ñi, nuu tatyi ña vaha jamañi ñi can tan ñavin nuu Nyoo. Tan ña taahán tsi tsa iin ñi cuví ndo tsihin tatyi ña vaha. \v 21 Tyin ña cuvi coho yo copa Nyoo tan juvin ñi cuhva can tan coho tucu yo copa nu ña vaha. Tan ña cuvi catsi yo nu mesa Nyoo tan juvin ñi cuhva can catsi yo nu mesa nu ña vaha. \v 22 Ña cuhva yo tɨsɨhɨ tsi Jutu Mañi yo tyin maa ra iyó ca tunyee iñi tsi ra tan ñavin ca maa yo. \s1 Tun cua javaha yo náa javaha yo, na javaha yo tsa cuenda tsa vaha tsi inga ca nyɨvɨ \p \v 23 Nditsa tsa caahán nyɨvɨ: “Cuví javaha yo náa cuñí maa yo.” maa tyin ña tandɨhɨ can tan jacuahnú can tsi yo tsihin Nyoo tan ndi ña cuví can tsa vaha tsi yo. \v 24 Ña cuví caca iñi yo tsa cuenda maa ñi maa yo, tyin cuñí tucu tsi tsa caca iñi yo tsa cuenda inga ca nyɨvɨ tan nducu yo tsa vaha tsi ñi. \p \v 25 Ca̱tsi nyooho tandɨhɨ cuñu tsa cuyahví nu nuyahvi. Tan ña ndu̱cu tuhun ndo náa cuñu cuví can tyin tacan tan ña cua jatyañu tsa tsicá iñi ndo tsi ndo. \v 26 Tyin ñuhu ñayɨvɨ tan tandɨhɨ tsa iyó nuu tsi, tsii maa Nyoo cuví. \p \v 27 Tan tatun iin nyɨvɨ tsa ña tsinú iñi tsi Nyoo, tan cana ñi tsi ndo tsa cucatsi ndo yuvehe ñi, tun cuñí ndo cuhun ndo, vaha maa cuhun ndo, ca̱tsi nyooho tandɨhɨ tsa cua cuhva ñi catsi ndo. Tan ña ndu̱cu tuhun ndo tun jamañi̱ ñi cuñu can nuu tsitoho. \v 28-29 Maa tyin tatun ndáa nyɨvɨ caahán tyehen tsihin ndo: “Nyayu ihya, nyayu tsa jamañi̱ nyɨvɨ nuu tsitoho cuví tsi”; ña ca̱tsi ndo tyin coto nduva ñi tsa caahán tacan tsihin ndo tan ndoo tsa tuñu cuñi ñi jaha can. \p Maa tyin yɨhɨ́ ndo cua catyi ndo: “¿Nacuenda cuñí tsi tsa jahá yu cuenda tsi yu tsa catyi tsa tsicá iñi inga ca nyɨvɨ? \v 30 ¿Tan nacuenda ña cuví catsi yu can?, tan maa ñi tsahá yu tyahvi nyoo tsi Nyoo tan tsatsí yu”, catyí ndo. \v 31 Vaha maa, tun tsatsí ndo, tan tsihí ndo, o javahá ndo inga ca tsa javahá ndo; ja̱vaha nyooho maa tyin cuhva taahán iñi Nyoo. \v 32 Tan ña ja̱vaha ndo tsa cuví janduva tsi inga ca nyɨvɨ, ndi ñi Israel, tan ndi ñi tsa ñavin ñi Israel cuví, tan ndi ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo. \v 33 Tumaa yuhu, ña nducú yu tsa vaha tsi maa yu. Maa tyin nducú yu tsa vaha tsi inga nyɨvɨ tan nácaa cuví cacu añima ñi. \c 11 \p \v 1 Nye̱he ndo tumaa javahá yu cuhva javahá ra Cristo, tacan taahán tucu tsi javaha nyooho cuhva javahá yuhu. \s1 Nacaa taahán tsi javaha ñiñaha nu iyó culto \p \v 2 Yañi, sɨɨ xaan cuñí yu tyin tacan ñi nducuhún iñi ndo tsi yu. Tan tyaá yahvi ndo tsa jacuahá yu tsi ndo. \v 3 Maa tyin cuñí yu tsa coto ndo tyin ra Cristo cuví jiñi tsihin intuhun intuhun rayɨɨ tyin juvin ra cuví ityi nuu tsihin ra, tan rayɨɨ cuví jiñi tsihin ñasɨɨhɨ ra, tumaa cuví Nyoo jiñi tsihin ra Cristo. \v 4 Tatun iin rayɨɨ tyasɨ́ ra jiñi ra tan tsicán tahvi ra o tsahá cuenda ra tuhun tsa tsahá Nyoo tsi ra, tsahá ra ticanuu tsi ra Cristo tyin juvin ra cuví jiñi tsihin ra. \v 5 Maa tyin tun iin ñaha tan ña tyasɨ́ ña jiñi ña tsa tsicán tahvi ña, o tsa tsahá cuenda ña tuhun tsa tsahá Nyoo tsi ña, tumaa tsa xatya̱ ndɨɨ jiñi ña cuví can. Tan tsahá ña ticanuu tsi yɨɨ ña tyin juvin ra cuví jiñi tsihin ña. \v 6 Tatun iin ñaha tan ña tyasɨ́ ña jiñi ña, vaha taxin ca xatya ña tandɨhɨ ixi jiñi ña. Maa tyin tun cahán nuu ña tsa xatya jiñi ña, nacasɨ ña jiñi ña. \v 7 Ña taahán tsi tsa casɨ rayɨɨ jiñi ra. Tyin cuhva caá Nyoo caá ra, tyin ndacá ñaha ra tsi ñasɨɨhɨ ra, tumaa tsa ndacá ñaha maa Nyoo tsi ra. Maa tyin iin ñaha jacahnu ña tsi yɨɨ ña tsihin tsa tsahá ña tsa cundaca ñaha ra tsi ña. \v 8 Tyin quɨvɨ javaha̱ Nyoo tsi rayɨɨ, ña javaha̱ ra tsi ra tsihin yɨquɨ naha ñaha. Tyin tsihin yɨquɨ naha rayɨɨ javaha̱ ra tsi ña. \v 9 Tan tsacatyi rayɨɨ, tan tsinu̱ ñaha, tan ñavin tsacatyi ñaha tan tsinu̱ rayɨɨ. \v 10 Yacan cuenda ñiñaha cuñí tsi tsa cundasɨ jiñi ñi. Tyin cuñi tsi catyi tyin ndacá ñaha yɨɨ ñi tsi ñi. Tan cuví tsi tsa vaha tsi ra ángel naha ra. \v 11 Maa tyin tyaa̱ Nyoo cuhva tyin tsiñí ñuhu rayɨɨ tsi ñaha. Tan tsiñí ñuhu ñaha tsi rayɨɨ. \v 12 Nditsa tyin ñaha tsinu̱ ña tsihin yɨquɨ naha rayɨɨ jaha̱ Nyoo. Maa tyin nda cuanda quɨvɨ can tan quitsaha̱ tsahá Nyoo tsa coo sehe yɨɨ ña. Tan nda cuanda vityin juvin ñi maa Nyoo tsahá tsa coo nduvi taahan ñi, rayɨɨ tan ñaha. \p \v 13 Tyi̱hi tuñi jihna iñi ndo tsa cuenda tuhun ihya. ¿A vaha tsa ña ndasɨ jiñi ñaha tan tsicán tahvi ña tsi Nyoo tsitsi vehe ñuhu? \v 14 Tsitó yo tyin ticanuu cuví tsi tsa cuenda rayɨɨ tatun nañí jiñi ra. \v 15 Maa tyin ñiñaha, vaha tsa nañí jiñi ñi tyin Nyoo tsahá ra tsa ndunañí tsi tan casɨ tsi jiñi ñi. \v 16 Maa tyin tatun yóo cuñí cañi tahan tsa catyi tuhun ihya, cuñí tsi coto ndo tyin ndi nyuhu tan ndi vehe ñuhu Nyoo, nduve inga ca tuhun iyó. \s1 Nu caahán ra Pablo tsihin nyɨvɨ Corinto tyin ña vaha cuhva tsatsí ñi Santa Cena \p \v 17 Yañi, inga tuhun cua cahan yu tsihin ndo tyin ña sɨɨ cuñí yu tsihin ndo; tyin tsa javahá ndo nu ndu iín ndo, ña tsahá tsi tsa vaha tsi ndo, tan jatɨvɨ́ tsi tsi ndo. \v 18 Tyin catyí nyɨvɨ tsihin yu tyin cuhva tsa ndu iín ndo tsa cua coo ndo culto, tan natahví sava ndo. Tan tsicá tucu iñi yu tyin vasɨquɨ nditsa tsa caahán ñi. \v 19 ¡Vasɨquɨ cuñí maa ndo tyin tsihin tsa natahví sava ndo tan quituvi ndáa nyooho tsinú vaha iñi tsi Nyoo! \v 20 Maa tyin tatun tacan ñi iyó tɨsɨhɨ nu yucú ndo, ñavin Santa Cena cuví can. \v 21 Tyin cuhva tsa cua catsi ndo, tsatsí ñi ndo tsa ndahá ndo. Tan ña ndatú ndo nda cuanda ndu iín tandɨhɨ nyɨvɨ. Tan yɨhɨ́ ndo cuaha tsatsí ndo, tan nda cuanda tsiñí ndo tsihin vinu. Tan yɨhɨ́ nyɨvɨ ña ñihí ñi tsa catsi ñi jahá ndo. \v 22 ¿A nduve yuvehe ndo catsi ndo tan coho ndo? Tyin tsa javahá ndo tacan, ndasɨ cuñí ndo nyehé ndo vehe ñuhu Nyoo cuví can. Tan tsahá ndo ticanuu tsi nyɨvɨ nduve tsa iyó tsi. ¿A taahán tsi catyi yu tsihin ndo tyin vaha cuhva javahá ndo, cuñi maa ndo? Ña taahán tsi, tyin ña vaha tsa javahá ndo. \s1 Ra Pablo tsahá cuenda ra tsi ñi, nácaa taahán tsi coo ñi Santa Cena \r (Mt. 26.26-29; Mr. 14.22-25; Lc. 22.14-20) \p \v 23 Tyin Jutu Mañi yo jacuaha̱ tuhun ihya tsi yu. Tan juvin yacan tsa yaha̱ jacuaha̱ yu tsi ndo. Tyin tsacuaa tsa ndi cumañi ca nacuhva cuenda ra Judas tsi Jutu Mañi yo tsi nu xaan iñi tsi ra, quihi̱n ra iin paan. \v 24 Tan tsa yaha̱ nacuhva̱ ra tyahvi nyoo tsi Nyoo tan tsahnu̱ ra paan can. Tan catyí ra: “Ca̱tsi ndo paan ihya tyin cuví tsi tumaa cuñu ñuhu yu tyin tsa cuenda ndo tan cua cúu yu. Ja̱vaha ndo tyehen tan nducuhun iñi ndo tsi yu”, catyí ra Jesús. \v 25 Tan tsa yaha̱ tsa cuxiñi ra naha tan quihi̱n ra Jesús vasu vinu tan catyi̱ ra: “Tsihin vinu ihya ndoó Nyoo tyiñu tsihin ndo vityin, tyin vinu tsa yɨhɨ́ tsitsi vasu ihya, nɨñɨ yu cuví. Tahan ñi tsaha tsa cua coho ndo, co̱ho ndo tsa cuenda tsa nducuhun iñi ndo tsi yu”, catyi̱ ra Jesús tsacuaa can. \v 26 Tan tahan ñi tsa ndu iín yo tan tsatsí yo paan tan tsihí yo vinu jacotó yo tsi nyɨvɨ tyin tsacatyi cuatyi yo tsihi̱ Jutu Mañi yo. Tan tacan jacotó yo tsi nyɨvɨ nda cuanda quɨvɨ quitsi nyico ra. \s1 Ra Pablo tsahá cuenda ra tsi yo nácaa taahán tsi coo yo Santa Cena \p \v 27 Tatun tsatsí yo paan tan tsihí yo vinu cuhva tsa ña taahán iñi Nyoo, tsicoó cuatyi yo. Tyin ña tyaá yahvi yo tsa tsihi̱ ra Cristo nu cruu tan tsa tsatɨ̱ nɨñɨ ra. \v 28 Yacan cuenda cuñí tsi jaha yo cuenda tatun vaha cuahán yo tsihin Nyoo tsa ndi cumañi ca catsi yo paan tan coho yo vinu. \v 29 Tyin Nyoo tatsí tuñi ra tsi yo tun tsatsí yo tan tsihí yo tan ña tsicá iñi yo tsa cuenda tsa tsihi̱ ra Cristo. \v 30 Tan tsa cuenda yacan cuaha xaan ndo cuuhví ndo tan nduve tunyee iñi iyó tsi ndo, tan juhva nyɨvɨ tahan ndo tsa yaha̱ tsihi̱ ñi. \v 31 Maa tyin tatun jaha vaha ndo cuenda tsi ndo, Jutu Mañi yo ña cua tatsi tuñi ra tsi ndo. \v 32 Maa tyin tatun tatsí tuñi Jutu Mañi yo tsi yo tacan, javahá ra tacan tyin tacan tan ña cunaa yo tsihin nyɨvɨ iyó cuenda nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \p \v 33 Tan tacan nyooho yañi, tatun cua ndu iin ndo tsa cua catsi ndo Santa Cena, cu̱atu tahan ndo tsi ndo tan ca̱tsi ndo tan co̱ho ndo iin caa ñi. \v 34 Maa tyin tatun ndáa nyooho tsisocó ndo, ca̱tsi jihna ndo nda yuvehe ndo tyin tacan tan ña cua tatsi tuñi Nyoo tsi ndo. \p Nda quɨvɨ tsa quitsi nyehe yu nu yucú ndo tan jandaa yu inga ca tuhun. \c 12 \s1 Ndatu tsa tsahá Tatyi Ii Nyoo tsi yo \p \v 1 Yañi, cuñí yu tsa coto ndo náa ndɨhɨ ndatu tsahá Tatyi Ii Nyoo tsi tsa intuhun intuhun yo. \p \v 2 Tsitó ndo tyin quɨvɨ tsa ñaha ca nacoto ndo tsi Nyoo, tsaha̱ ndo tsa cundaca ñaha tsitoho tsa ña cuví cahan tsi ndo. \v 3 Yacan cuenda cuñí yu tsa coto ndo tyin ra tsa caahán tyin ña vaha ra Jesús, ñavin Tatyi Ii Nyoo jacahán tsi ra. Maa tyin ra tsa jacahán Tatyi Ii Nyoo catyí ra tyin ra Cristo cuví Jutu Mañi yo. \p \v 4 Sɨɨn sɨɨn ndatu naquihín intuhun intuhun yo, maa tyin iin ñi Tatyi Ii Nyoo tsahá itsi yo. \v 5 Sɨɨn sɨɨn cuhva jahá tyiñu yo maa tyin tyiñu intuhun ñi maa Jutu Mañi yo javahá yo. \v 6 Sɨɨn sɨɨn tyiñu javahá tsa intuhun intuhun yo. Maa tyin intuhun ñi maa Nyoo cuví ra jatyinyeé tsi tandɨhɨ yo tan javahá yo can. \v 7 Tan tsahá ra tunyee iñi Tatyi Ii ra tsi intuhun intuhun yo tyin tacan tan jatyinyee yo tsi tandɨhɨ ca nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. \v 8 Tsi juhva yo tsahá Tatyi Ii Nyoo tsa cahan yo tsihin tsa tsiñi tuñi tsa iyó tsi ra. Tan tsi inga yo tsahá ra tsa nacoto yo tsa ña tsitó yo. \v 9 Tan tsi inga yo tsahá ra tsa tsinú xaan iñi yo tsi ra. Tan juvin ñi maa Tatyi Ii ra tsahá tunyee iñi tsi inga yo tsa janduvaha yo tsi nyɨvɨ cuuhví. \v 10 Tan tsi inga yo tsahá ra tunyee iñi tsa cuví javaha yo tsa iyo. Tan inga yo tsahá ra tsa cahan yo tuhun tsa tsaha̱ ra tsi yo tyin jacoto yo tsi inga ca nyɨvɨ. Tan tsi inga yo tsahá ra tsa cuví nacoto yo tun Tatyi Ii Nyoo a tatyi ña vaha caahán. Tan tsi inga yo tsahá ra tunyee iñi tsa cuví cahan yo inga yuhu tsa ña tsitó yo. Tan tsi inga yo tsahá ra tunyee iñi tsa cuví nacoto yo tan nacatyí tuhun yo náa caahán tsa caahán inga nyɨvɨ. \v 11 Tan tandɨhɨ yacan tsahá intuhun ñi maa Tatyi Ii Nyoo. Maa tyin sɨɨn sɨɨn tsa tsahá ra tsi tsa intuhun intuhun yo, nácaa cuñí maa ra. \s1 Tandɨhɨ yo tan cuví yo intuhun ñi cuñu ñuhu tsihin ra Cristo \p \v 12 Tumaa cuñu ñuhu yo iyó jiñi tsi, iyó ndaha tsi, iyó tsaha tsi, maa tyin tandɨhɨ tsi tan cuví tsi intuhun ñi cuñu ñuhu. Tan tacan cuví tucu maa yo tsihin ra Jesucristo; vasu cuaha xaan yo, maa tyin intuhun ña cuñu ñuhu ra cuví yo. \v 13 Tan tacan tucu tandɨhɨ yo, a cuví yo nyɨvɨ Israel, a ñi Grecia, a ñi iyó tsitoho, a ñi nduve tsitoho, maa tyin tsa tsicoondutya̱ yo tan nanduvi̱ yo intuhun ña cuñu ñuhu ra Cristo tyin tsaha̱ ra intuhun ñi maa Tatyi Ii ra coo tsihin tandɨhɨ yo. \p \v 14 Tyin cuñu ñuhu yo ña cuvi cuvi tsi intuhun ñi maa tinuu tyin cuñí tsi tsa cunyecu tandɨhɨ ca tsa cutahan tsihin tsi tan cuvi tsi cuñu ñuhu nɨɨ. \v 15 Tun tsatyin cuví cahan tsaha yo tan catyí tsi: “Yuhu nduve yahvi nyaá yu tyin ñavin ndaha cuví yu.” Ñavin tsa cua cahan tsi tacan tan ña cua cutahan ca tsi tsihin cuñu ñuhu can. \v 16 O tun tsatyin cuví cahan soho yo tan catyí tsi: “Yuhu nduve yahvi nyaá yu tyin ñavin tinuu cuví yu.” Ñavin tsa cua cahan tsi tacan tan ña cutahan ca tsi tsihin cuñu ñuhu can. \v 17 Tun tsatyin nanɨɨ cuñu ñuhu yo cuví tsi tinuu tan nduve soho yo, ¿nácaa cua cuñi yo? O tun tsatyin nanɨɨ cuñu ñuhu yo cuví tsi soho, ¿nácaa cua tahñi yo? \v 18 Maa tyin Nyoo tyaa̱ ra tan iin tan iin can nu cuñí maa ra. \v 19 Tatun nduve tsa intuhun intuhun tsa cutahán tsihin cuñu ñuhu can, ñavin cuñu ñuhu cuví can. \v 20 Maa tyin tsa ndu iín soho, tinuu, jiñi, ndaha, tan tandɨhɨ ca maa, tacan tan cuví tsi intuhun cuñu ñuhu. \p \v 21 Tinuu yo ña cuví catyi tsi tsihin ndaha yo: “Ña tsiñí ñuhu yooho tsi yu.” Tan ndi jiñi yo tan ña cuví catyi tsi tsihin tsaha yo: “Ña tsiñí ñuhu yooho tsi yu.” \v 22 Ña vaha tsa cahan tsi tacan tyin vasu iin tsa lihli tsa cuñí maa yo tyin ña tsiñí ñuhu tsi yo, yacan cuví tsa tsiñí ñuhu ca. \v 23 Tan nu cuñí yo tyin ña sɨɨ caá, tyasɨ́ yo. Tan nu ña taahán tsi nyehé nyɨvɨ, yacan tyasɨ́ vaha ca yo. \v 24 Tan nu sɨɨ caá, ña tyasɨ́ yo. Tacan javaha̱ Nyoo cuñu ñuhu yo, tyin tacan tan jacahnú ca yo nu cuñí maa yo tyin ña sɨɨ caa. \v 25 Tan tsa intuhun intuhun tsa iyó cuñu ñuhu yo, jahá cuenda tahan maa tsi itsi, yacan cuenda ña cuví cusɨɨn tsi. \v 26 Tatun luxu cuñu ñuhu yo nyehé tundoho, nyehé ndɨhɨ tanɨɨ ca cuñu ñuhu yo tundoho. Tan tatun sɨɨ cuñí luxu tsi, sɨɨ cuñí tanɨɨ tsi. \p \v 27 Tan maa yo cuví yo cuñu ñuhu ra Cristo. Tan luxu luxu cuñu ñuhu ra cuví tsa intuhun intuhun yo. \v 28 Tan Nyoo natyisó ra tsi intuhun intuhun yo vehe ñuhu tyin tacan tan jatyinyee tahan yo tsi yo. Tsa jihna ñi natyisó ra tsi ra caca tyiñu ra. Tsa tsinu uvi, natyisó ra tsi ra cuví ndusu yuhu ra. Tan tsa tsinu uñi, natyisó ra tsi ra jacuaha. Yaha̱ can, tan natyisó ra tsi ra tsa javaha tsa iyo, tan natyisó tucu ra tsi ra tsa janduvaha nyɨvɨ cuuhví, tan ra tsa jatyinyee tsi nyɨvɨ, tan ra jaha cuenda vehe ñuhu, tan ra caahán inga yuhu tsa ña tsitó ra. \v 29 Ña tandɨhɨ yo tan tsicá yo tyiñu ra Cristo. Ña tandɨhɨ yo tan cuví yo ndusu yuhu ra. Ña tandɨhɨ yo tan cuví yo ra jacuahá. Ña tandɨhɨ yo tan javahá yo tsa iyo. \v 30 Ña tandɨhɨ yo tan tsahá Nyoo tunyee iñi tsa janduvahá yo tsi nyɨvɨ cuuhví. Ña tandɨhɨ yo tan caahán yo inga yuhu tsa ña tsitó yo. Ña tandɨhɨ yo tan cuví nacotó yo tan nacatyí tuhun yo náa cuñí tsi catyí tsa caahán inga nyɨvɨ. \v 31 Ndu̱cu ndo cuhva naquihin ndo tsa vaha ca tsa tsahá Nyoo. Maa tyin cua janaha yu iin cuhva vaha ca tsi ndo. \c 13 \s1 Nu janahá ra Pablo nácaa taahán tsi cuñi yo tsi nyɨvɨ \p \v 1 Tatun yuhu tan cuvi cahan yu cuaha ñi yuhu tsa caahán nyɨvɨ iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya, tan cuví cahan tucu yu yuhu tsa caahán ángel, maa tyin tatun ña cuñí yu tsi Nyoo tan ndi tsi nyɨvɨ, cuví yu tumaa tyombo tsa nañí ñi maa o iin caa tsa tsacú ndaxin ñi maa. \v 2 Tatun cuví cuhva cuenda yu tuhun caahán Nyoo, tan cuví coto yu tandɨhɨ tuhun xeehe, tan tsitó yu tandɨhɨ tuhun, maa tyin tatun ña cuñí tucu yu tsi Nyoo tan ndi tsi nyɨvɨ, nduve náa catyí javaha yu tandɨhɨ yacan. Tatun tsinú xaan iñi yu tsi Nyoo nda cuanda cuví cahan yu tsihin yucu na cuhun tsi inga ityi, tan cua cuhun tsi, maa tyin tatun ña cuñi yu tsi Nyoo tan ndi tsi nyɨvɨ, nduve náa ra cuví yu. \v 3 O tatun cuhva yu tandɨhɨ tsa iyó tsi yu tsi nyɨvɨ ndaahvi, tan cuhva yu nda cuanda ñayɨvɨ yu tyin cucayu cuñu ñuhu yu, maa tyin tatun ña cuñi yu tsi Nyoo tan ndi tsi nyɨvɨ, nduve náa cua jatyinyee can tsi yu. \p \v 4 Tatun nditsa tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ, ña tyixin yo, vaha iñi yo; ña nyiyó iñi yo tsa tsahá ra tsi inga ñi, ña cahnu jahá yo tsi yo, tan ña yaa yo. \v 5 Tatun nditsa tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ, ña sɨquɨ iñi yo, tan ña nducú yo maa ñi tsa vaha tsi maa yo, ña cuxaán yo, tan ña ndoó tɨsɨhɨ tsitsi añima yo. \v 6 Tatun nditsa tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ, ña sɨɨ cuñí yo náa ndɨhɨ tsa ña vaha javahá ñi, maa tyin cusɨɨ iñi yo tsihin tsa vaha tan tsa nditsa. \v 7 Tatun nditsa tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ, cunyeé iñi yo nyehe yo tundoho jahá ñi, tan tsinú iñi yo tyin cua javaha ñi tsa vaha tan ndatú yo tsa nasama ñi cuhva iyó ñi, tan ña cundɨhɨ́ iñi yo. \p \v 8 Tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ ña cua cundɨhɨ maa tsi, maa tyin coo quɨvɨ tsa ña cua cuhva cuenda ca yo tsa caahán Nyoo, tan ña cua cahan ca yo inga yuhu, tan tsa tsitó yo vityin ña tsiñi ñuhu ca can tsi yo. \v 9 Nyoo tsahá ra tsa coto yo luxu ñi vityin tan tsahá tucu ra luxu ñi tsa cuhva cuenda yo tsi nyɨvɨ, \v 10 maa tyin quɨvɨ quitsi nyico ra Cristo, cua cundɨhɨ tsa tsitó yo luxu ñi tyin cua coto yo tandɨhɨ maa. \p \v 11 Quɨvɨ tsa luhlu yu caahán yu tumaa caahán ra nyihi tan tsicá iñi yu tumaa tsicá iñi ra nyihi, maa tyin quɨvɨ tsahnu̱ yu nacoo̱ yu tsa yu cuhva javahá ra nyihi. \v 12 Tan tacan tucu vityin tsitó yo tuhun Nyoo tumaa tsa nyehé yo nu inu tun tsa ndɨhɨ̱ tsi yaa. Maa tyin quɨvɨ cua quitsi ra Cristo, cua coto yo tandɨhɨ maa. Luxu ñi tsitó yu vityin, maa tyin quɨvɨ quitsi nyico ra, tandɨhɨ cuii maa tan cua coto yu, tumaa nacotó maa ra tsi yu vityin. \v 13 Iyó uñi taahan tsa ña cua ndɨhɨ maa: tsa tsinú iñi yo tsi Nyoo, tsa tsitó yo tyin nditsa tsa cua ñihi yo tandɨhɨ tsa caha̱n Nyoo tyin cuhva ra tsi yo, tan tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ. Tan tsitsi tsa nduñi taahan tsehe, tsa tsiñí ñuhu ca cuví tsa cuñí yo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ. \c 14 \s1 Nu jacuahá ra Pablo nácaa cahan yo inga yuhu tsa ña tsitó yo \p \v 1 Ja̱ñihi ca ndo cuñí ndo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ. Tan ndu̱cu ndo cuhva naquihin ndo ndatu tsa tsahá Tatyi Ii Nyoo tsi yo. Ndu̱cu jihna ndo tsa cuhva cuenda ndo tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ. \v 2 Tyin tun caahán yo inga yuhu tsa ña tsitó yo, tsihin Nyoo caahán yo, tan ñavin tsihin nyɨvɨ. Tyin ndi intuhun ñi tan ña cutuñí iñi ñi, tyin tuhun xeehe caahán yo jahá Tatyi Ii Nyoo. \v 3 Maa tyin tun tsahá cuenda yo tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ, cutuñí iñi ñi tan ñihi ca tsahnú ñi tsihin tuhun Nyoo. Tan ndu iín ca iñi ñi jahá yo tan ndunyeé ca iñi ñi. \v 4 Tatun caahán yo inga yuhu tsa ña tsitó yo, maa ñi maa yo tsahnú tsihin can. Maa tyin tun tsahá cuenda yo tuhun caahán Nyoo tsihin yo tsihin nyɨvɨ, tandɨhɨ ñi tsahnú. \p \v 5 Yuhu cuñí yu tsa cahan tandɨhɨ ndo inga yuhu tsa ña tsitó ndo. Maa tyin vaha xaan ca tun cuvi cuhva cuenda ndo tsa caahán Nyoo, tyin jatyinyeé ca yacan tsi ñi yucú vehe ñuhu tan ñavin ca tsa cahan yo inga yuhu. Maa tyin tatun iin ndo cuví nacoto ndo nácaa caahán inga ndo tsihin inga yuhu, na̱catyi tuhun ndo tsihin ñi. Tacan tan cuví jatyinyee tsi tsi tandɨhɨ ñi. \v 6 Yacan cuenda yañi, tatun yuhu tan tsaa yu nu yucú ndo, tan cahan yu inga yuhu, ña cua jatyinyee tsi tsi ndo. Maa tyin tun cahan yu tsa janaha̱ Nyoo tsi yu, o tsa jacoto̱ ra tsi yu, o tsa tsaha̱ ra tyin cuhva cuenda yu tsi ndo, o tsa jacuaha yu tsi ndo, cua jatyinyee tsi tsi tandɨhɨ ndo. \p \v 7 Tatun tɨvɨ́ yo cutu, o javacú yo guitarra, tan ña quitá vaha ndusu can jahá yo, ña cua coto yo náa yaa javacú yo. \v 8 Tan tatun nu iyó cuatyi tan ña vaha tɨvɨ ra cutu, yoñi cua coto náa cuhva cua cañi tahan ra naha. \v 9 Tan tacan tucu yoo, tatun caahán yo inga yuhu tsa ña cutuñí iñi nyɨvɨ, ña cua coto ñi náa caahán yo. Tan cua catyi ñi tyin jiñi yo ña vaha cuñí, yacan caahán maa yo. \v 10 Cuaha xaan yuhu caahán nyɨvɨ nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Tan intuhun intuhun nuu yuhu tan iyó iyó ñi tsa cuñí tsi catyí. \v 11 Maa tyin tun ña cutuñí iñi yu yuhu tsa caahán inga nyɨvɨ tsihin yu, ña cuvi natuhun yu tsihin ñi. Tan ndi maa ñi ña cuvi natuhun ñi tsihin yu. Cuví ñi tumaa nyɨvɨ inga ñuu tsa cuenda yu. \v 12 Yacan cuenda nyooho tsa cuñí xaan naquihin ndatu tsa tsahá Tatyi Ii Nyoo, ndu̱cu ndo cuhva naquihin ndo tunyee iñi tsa cuvi jatyinyee vaha ca tsi nyɨvɨ yucú vehe ñuhu. \p \v 13 Tacan tucu nyooho tsa caahán inga yuhu, nda̱can ndo tsi Nyoo na cuhva ra ndatu tsa nacatyi tuhun ndo tsihin nyɨvɨ náa cuñí tsi catyi. \v 14 Tyin tatun tsicán tahvi yu tsi Nyoo tsihin iin yuhu tsa ña cutuñi iñi yu, añima yu tsicán tahvi tsi Nyoo, maa tyin tsa tsiñi tuñi jiñi yu ña cutuñí iñi tsi. \v 15 Yacan cuenda cuñí tsi tsa ndacan tahvi yu tsi Nyoo tsihin inga yuhu. Tan ndacan tahvi tucu yu tsi ra tsihin yuhu tsa cutuñí iñi yu. Tan cuñí tsi tsa cata yu yaa tsihin yuhu tsa ña cutuñí iñi yu. Tan cata ndɨhɨ tucu yu yaa tsihin yuhu tsa cutuñí iñi yu. \v 16 Tyin tatun jacahnú un tsi Nyoo tsihin maa ñi maa yuhu tsa tsahá Tatyi Ii Nyoo tsi un, ña cua cutuñi iñi nyɨvɨ tsa ña tsitó náa cuví yacan. Tan ña cua cuvi jacahnu ñi tsi Nyoo tsihin un. \v 17 Vasu ndi maa vaha tsa caahán un, cuhva tsa nacuhvá un tyahvi nyoo tsi Nyoo, maa tyin ña jatyinyeé tsi tsi inga nyɨvɨ tyin ña cutuñí iñi ñi tsa caahán un. \v 18 Tan yuhu nacuhvá yu tyahvi nyoo tsi Nyoo tyin cuaha ca tsaha caahán yu inga yuhu tan ñavin ca tandɨhɨ nyooho. \v 19 Maa tyin vaha ca cuñi yu cahan yu vasu uhun taahan ñi tuhun tsitsi vehe ñuhu tan ñavin ca tsa cahan yu utsi mil tuhun tsihin inga yuhu, tyin vasu cuaha tuhun cua cahan yu tsihin ndo ña cua jatyinyee can tsi ndo tyin ña cutuñi iñi ndo. \p \v 20 Tsahnu ca̱ca iñi ndo, yañi. Tan ña lee xaan ca̱ca iñi ndo. Maa tyin tatun javaha ndo náa javaha ndo, ja̱vaha ndo tumaa javahá lee tyin lee ña javahá tsi tsa caquiñi. \v 21 Catyí Nyoo nu libru ley ra tyehen: “Cua cahan yu tsihin nyɨvɨ ihya tsihin yuhu nyɨvɨ inga ñuu tan tsihin inga yuhu tsa ña tsitó ñi. Maa tyin vasu ndi maa tsa cua javaha yu tacan, ña cua tyaa yahvi maa ñi tsi yu”, catyí Jutu Mañi yo. \v 22 Yacan cuenda tsa caahán yo inga yuhu cuví tsi tumaa iin seña tsa cuenda nyɨvɨ tsa ña tsinú iñi tsi ra Cristo. Maa tyin tsa tsahá cuenda yo tsa caahán Nyoo, cuví tsi cuenda nyɨvɨ tsa tsinú iñi tsi ra. \v 23 Tyin tatun tandɨhɨ ndo caahán ndo inga yuhu nu ndu iin ndo, tan quɨhvɨ iin nyɨvɨ tsa ña yɨhɨ́ cuenda Nyoo, o ñi tsa ña cutuñí iñi tuhun Nyoo, cua catyi ñi tyin jiñi ndo ña vaha cuñí. \v 24 Maa tyin tatun tandɨhɨ ndo tsahá cuenda ndo tsa caahán Nyoo tan quɨhvɨ́ iin nyɨvɨ tsa ña yɨhɨ́ cuenda Nyoo, a ñi tsa ña cutuñí iñi tuhun Nyoo, cua coto ñi tyin iyó cuatyi ñi tsa cuenda tsa cutuñí iñi ñi tsa caahán ndo. \v 25 Tan tandɨhɨ tsa iyó tsitsi añima ñi cua nacoto ñi, tan cua cuɨñɨ tsɨtɨ ñi jacahnu ñi tsi Nyoo. Tan cua catyi ñi tyin nditsa nditsa cuii tsa nyaá Nyoo tsihin ndo. \s1 Nacaa javahá yo culto iin cuhva vaha \p \v 26 Yacan cuenda yañi, tatun cua ndu iin ndo, tan tsaha̱ Nyoo tsa tsaha̱ ra tsi tsa intuhun intuhun ndo, cu̱hva cuenda ndo itsi; a tsaha̱ ra tsa cata ndo yaa, o tsa jacuaha ndo, o náa tsa janaha̱ ra tsi ndo, o jacoto ra tsi ndo, o cua cahan ndo inga yuhu, o nacatyi tuhun ndo naa cuñí tsi catyí inga yuhu can. Maa tyin tandɨhɨ yacan taahán tsi cuvi tsi iin tsa tsahá tunyee iñi maa Nyoo tsi tandɨhɨ ndo tsa yɨhɨ́ ndo cuenda ra. \v 27 Tatun cua cahan ndo inga yuhu nu ndu iín ndo, cuñí tsi tsa cahan uvi ndo a uñi ñi ndo, maa tyin intuhun intuhun ñi ndo ca̱han; ña ca̱han tandɨhɨ ndo juvin ñi cuhva tsa caahán inga ndo. Tan inga tucu tuhun cuñí tsi tsa nacatyí tuhun inga ndo tsa caahán ndo. \v 28 Maa tyin tun yoñi cuví nacatyi tuhun tsa caahán ndo, vaha taxin ca, ña ca̱han ndo tsihin inga yuhu nu ndu iín ndo. Ca̱han ndo tsihin Nyoo tsihin inga yuhu tun cuñí ndo, maa tyin ndɨhɨ cuhva tsiñi ñi maa ndo. \v 29 Tacan tucu tatun tsahá cuenda yo tsa caahán Nyoo. Ca̱han uvi ndo, a uñi ñi ndo. Tan tandɨhɨ ca ndo ja̱ha ndo cuenda tun vaha tsa caahán yañi ndo. \v 30 Maa tyin tatun jacoto Nyoo náa inga ca tuhun tsi inga nyɨvɨ tsa yucú tsiñi tuhun caahán ndo, tacan tan ra tsa nyaá caahán can, cuñí tsi jandɨhɨ ra tsa caahán ra tan cahan inga ñi. \v 31 Tan tacan tandɨhɨ nyooho tsa naquihín tuhun tsa tsahá Nyoo cuví nacatyi tuhun intuhun intuhun ndo, tyin tacan tan cutuhva tandɨhɨ nyooho tsa ndu iín vehe ñuhu tan ndu iin ca iñi ndo. \v 32 Nyooho tsa tsahá cuenda tsa caahán Nyoo, cuví cuatu nuu ndo nda cuanda ndɨhɨ cahan inga nyɨvɨ, \v 33 tyin Nyoo ña cuñí ra tsa tavi tahan ña cahan ndo, tyin maa ra catsi iyó ra. \p Qui̱hin ndo cuhva iyó inga ca vehe ñuhu nu ndu iín nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra Cristo, \v 34 tyin ñiñaha taxin ñi nyecú ñi tsitsi vehe ñuhu tyin tyaá yahvi ñi tsi yɨɨ ñi tumaa catyí ley Nyoo. Tan tacan taahán tucu tsi javaha nyooho. \v 35 Tatun náa cuñí ñi coto ñi, na ndaca tuhun ñi tsi yɨɨ ñi nda yuvehe ñi, tyin ña vaha tsa cahan ñiñaha nu ndu iín ndo. \p \v 36 Tatun sɨɨn cuhva tsicá iñi ndo, cuñí tsi nducuhún iñi ndo tyin ñavin nu yucú ndo quitsaha̱ tuhun Nyoo. Tan ñavin nyooho ñi naquihín tuhun Nyoo. \v 37 Tatun ndáa nyooho cuñí tyin ndusu yuhu Nyoo cuví ndo, o cuñí ndo tyin Tatyi Ii Nyoo jaquihín ityi tsi ndo, tun nditsa tsa cuví ndo yacan, cua nacoto ndo tyin tsa caahán yu tsihin ndo ihya, tsa tsaha̱ maa Jutu Mañi yo tyin cuhva cuenda yu tsi ndo cuví. \v 38 Maa tyin tatun ña cuñí ndo naquihín ndo tuhun ihya, ndi nyuhu tan ña cua naquihin ndi tuhun caahán nyooho. \p \v 39 Tan tacan, yañi, ndu̱cu ndo cuhva cuhva cuenda ndo tuhun Nyoo tsi nyɨvɨ. Tan ña ca̱sɨ ndo nu cahan nyɨvɨ inga yuhu. \v 40 Maa tyin ja̱vaha ndo tandɨhɨ tsihin tsa vii tan tsa catsi. \c 15 \s1 Nacaa nandoto̱ ra Cristo \p \v 1 Vityin yañi, cuñí yu tsa ndu̱cuhun iñi ndo tuhun ra Cristo, tsa jacacú tsi yo, tsa caha̱n yu tsihin ndo quɨvɨ can. Tan naquihi̱n ndo itsi tan nɨɨ iñi añima ndo tsinú iñi ndo. \v 2 Tan juvin tsa cuenda tuhun ra Cristo cacú añima ndo tun ndi tsinú iñi ndo cuhva jacuaha̱ yu tsi ndo. Maa tyin tun ña tsinú ca iñi ndo cuhva jacuahá yu tsi ndo, nduve yahvi nyaá tsa natsinu̱ iñi ndo tsi ra Cristo. \p \v 3 Tsa jihna ñi jacoto̱ yu tuhun tsa jacuaha̱ ra Cristo tsi yu tsi ndo. Tan catyi̱ yu tyin tsihi̱ ra tsacatyi cuatyi yo, tumaa catyí nu libru Nyoo tyin cua cuvi. \v 4 Tan quɨhvɨ̱ cuñu ñuhu ra tsitsi ñuhu. Maa tyin tsinu uñi quɨvɨ nandoto̱ ra tumaa catyí nu libru Nyoo. \v 5 Tan tsa yaha̱ tan quituvi̱ ra nuu ra Pedro tan quituvi̱ ndɨhɨ ra nuu tandɨhɨ ra tsicá tyiñu ra. \v 6 Yaha̱ can tan quituvi̱ ra nuu yaha ca uhun cientu nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. Tan juhva ñi can tsa tsihi̱ ñi, maa tyin ndi iyó cuaha ca ñi nda cuanda vityin. \v 7 Yaha̱ can tan quituvi̱ ra nuu ra Jacobo. Tacan tan quituvi̱ ndɨhɨ ra nuu tandɨhɨ ra tsicá tyiñu ra. \p \v 8 Tan nu ndɨhɨ ña quituvi̱ ndɨhɨ ra nuu yuhu, tsa cuví yu tumaa iin lee tsa cacu̱ yutya. \v 9 Tyin tsa nuu tandɨhɨ ca ra tsicá tyiñu ra Cristo nduve yahvi nyaá yuhu. Tan ndi ña taahán tsi tsa cuví yu ra tsicá tyiñu ra tyin tsinyaa̱ ndaha xaan yu tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. \v 10 Maa tyin Nyoo vaha iñi ra tsihin yu. Yacan cuenda tsaha̱ ra ndatu tsa cuvi yu ra tsicá tyiñu ra tan ña cuatu tsaha̱ ra tyiñu tsi yu, tyin cuaha ca tyiñu javahá yu tsihin tsi tan ñavin ca tandɨhɨ ra naha. Maa tyin ñavin tsihin tunyee iñi maa yu javahá yu can tyin maa tunyee iñi Nyoo tsa iyó tsihin yu javahá can. \v 11 Maa tyin nduve cuenda tun yuhu, a inga ra caahán tsihin ndo, tyin tuhun caahán ndi tsihin ndo, yacan cuví tuhun tsa tsinú iñi ndo. \s1 Nu jacuahá ra Pablo tyin nditsa tsa cua nandoto ndɨyɨ \p \v 12 Tsa caahán ndi tsihin ndo yacan cuví tsa nandoto̱ ra Cristo tsa yaha̱ tsihi̱ ra tan ¿Nacuenda yɨhɨ́ ndo catyí ndo tyin ña nandoto ndɨyɨ? \v 13 Tyin tatun ña cua nandoto ndɨyɨ, ndi ra Cristo tan ña nandoto̱ ra quɨvɨ can. \v 14 Tun tsatyin ña nandoto̱ ra Cristo, nduve yahvi nyaá tsa caahán ndi tsihin ndo. Tan ndi nduve yahvi nyaá tsa tsinú iñi ndo tsi ra. \v 15 Tan tun tsatyin ña nditsa tsa janandoto̱ Nyoo tsi ra Cristo, cuví ndi iin ra vatya tyin catyí ndi tyin janandoto̱ Nyoo tsi ra. Tan tatun ña nditsa tsa nandoto ndɨyɨ, ña nditsa tsa janandoto̱ Nyoo tsi ra Cristo. \v 16 Tyin tun ña cua nandoto ndɨyɨ, ndi ra Cristo tan ña nandoto̱ ra. \v 17 Tan tatun ña nandoto̱ ra Cristo, ndi iyó cuatyi ndo, tan nduve yahvi nyaá tsinú iñi ndo tsa jaha̱ ra tucahnu iñi cuatyi ndo. \v 18 Tan ndi nyɨvɨ tsa tsihi̱ tsa yɨhɨ̱ cuenda ra ña cacu̱ ñi tun ña nditsa tsa nandoto̱ ra. \v 19 O tun nu ñuhu ñayɨvɨ ihya ñi jatyinyeé ra tsi yo, tan ña cua quitsi ra inga tsaha, nduve yahvi nyaá tsinú iñi yo tan cuví yo nyɨvɨ soho ca tsa nuu tandɨhɨ ca nyɨvɨ. \p \v 20 Maa tyin tsitó vaha yo tyin nditsa tsa nandoto̱ ra Cristo. Tan juvin ra cuví ra tsa nandoto̱ jihna ca tsitsi tsa tandɨhɨ ca ndɨyɨ tsa cua nandoto. \v 21 Tyin tsacatyi cuatyi ra Adán tan tsicoo̱ tuhun tsiihí. Tan yacan tsiihí nyɨvɨ nda cuenda vityin. Maa tyin tsa cuenda tsa nandoto̱ ra Cristo cua nandoto tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. \v 22 Tyin tumaa tsa tandɨhɨ yo tsiihí tyin cuví yo tata ra Adán, tacan tucu cua nandoto tandɨhɨ yo tan coo yo ñayɨvɨ nyito tyin cuví yo nyɨvɨ ra Cristo. \v 23 Maa tyin cua nandoto yo quɨvɨ taahán tsi tsi yo. Jihna ca ra Cristo nandoto̱. Tan quɨvɨ quitsi ra inga tsaha cua nandoto ñi yɨhɨ́ cuenda ra. \v 24 Yaha can tan cua naa ñuhu ñayɨvɨ ihya tan ña cua cundaca ñaha ca ra cumí tyiñu naha ra, tan ndi nu tatyi ña vaha nahnu ña cua cundaca ñaha ca nahnu. Tyin ra Cristo cua quihin nyaa ra tunyee iñi tsa iyó tsi tandɨhɨ nahnu, tan cua nacuhva cuenda ra can tsi Nyoo Jutu ra. \v 25 Tyin ra Cristo cua cundaca ñaha ra nda cuanda quɨvɨ cuhva Nyoo tsa cuvi jaha canaa ra tsi tandɨhɨ nu xaan iñi tsi ra nahnu. \v 26 Tan nu tsa cua janaa ra nu ndɨhɨ ña, nu ican cuví tuhun tsiihí. \v 27 Tyin tsa tsaha̱ Nyoo tsa quɨhɨ ndaha ra tandɨhɨ maa tsa iyó. Maa tyin nu catyí tyin tandɨhɨ nacuhva̱ cuenda Nyoo tsi ra Cristo, ña cuñí tsi catyi tyin quɨhɨ ndaha ndɨhɨ ra tsi maa Nyoo tyin maa Nyoo cuví ra tsaha̱ tsa quɨhɨ ndaha ra tandɨhɨ maa tsa iyó. \v 28 Maa tyin quɨvɨ jaha canaa ra Cristo tandɨhɨ can, tacan tan maa ra, tsa cuví ra Sehe Nyoo, cua nacuhva cuenda nyico ra tandɨhɨ tsa tsaha̱ Nyoo tsi ra. Tyin tacan tan cundaca ñaha Nyoo tandɨhɨ maa tsa iyó. \p \v 29 Tun tsatyin ña nandoto ndɨyɨ, ¿nacuenda tyin juhva nyɨvɨ tsicoondutyá ñi tsa cuenda ndɨyɨ? ¿Tan nacuenda javahá ñi tyehen tun ña tsinú iñi ñi tyin coo quɨvɨ cua nandoto ndɨyɨ? \p \v 30 Tan tacan tucu maa ndi, tun ña cua nandoto ndi, ¿nacuenda tyin ndoó ndi vaha tsa nyehé ndi tundoho ndɨhɨ quɨvɨ ñi? \v 31 Tandɨhɨ ñi quɨvɨ nducú nyɨvɨ tsi yu cahñi ñi, tan tsa nditsa cuví tsi, yañi, tumaa tsa nditsa tsa sɨɨ cuñí yu tsihin ndo, tsa cuenda tsa tsinú iñi ndo tsi Jutu Mañi yo Jesucristo. \v 32 Nduve náa catyí tsa nyehe̱ yu tundoho tsa cuñi̱ cahñi nyɨvɨ tsi yu ñuu Éfeso tun ña cua nandoto yo. Tatun tacan, nditsa maa tsa caahán nyɨvɨ: “Ca̱tsi yo, co̱ho yo tyin tyaan isa cua cúu yo”, catyí ñi tsa ña tsitó. \p \v 33 Tan catyí tucu ñi tyin: “Tun cutahán yo tsihin nyɨvɨ caquiñi jatɨvɨ́ ñi cuhva vaha iyó yo.” Tan tsehe cuví tsa nditsa. Yacan ja̱ha ndo cuenda tsi ndo tan ña cuhva ndo tsa jandavi ñaha nyɨvɨ tsi ndo. \v 34 Ja̱ha ndo cuenda cuhva iyó ndo, tan ña ja̱vaha ca ndo tsa caquiñi. Tyin tsihin tsa javahá ndo tan nacotó yu tyin ña tsitó ndo tsi Nyoo. Caahán yu tyehen tsihin ndo na nducahan nuu ndo. \s1 Nu jacuahá ra Pablo nácaa cua janandoto Nyoo tsi yo quɨvɨ quitsi nyico ra Cristo \p \v 35 Maa tyin yɨhɨ́ ndo cua ndaca tuhun ndo: “¿Nacaa cua nandoto ndɨyɨ? ¿Nacaa cuñu ñuhu ñi cua cuvi?” \v 36 ¿Nacaa tsa soho xaan ndo? ¿A ña tsitó ndo tyin tatun tatsi yo iin tsɨtɨ, cuñí tsi tsa tyahyu jihna tsi? Tacan tan cana nuu tsi. \v 37 Tyin tsa tatsí yo nuñi, ñavin tsa cuví maa tsi itu tan tatsí yo. Tyin nuñi cuví tsi tatsí yo tan tacan ñi cuñí tucu yo tsihin náa inga ca tsɨtɨ. \v 38 Nyoo javahá ra nácaa cuñí maa ra tsihin tsa intuhun intuhun tsɨtɨ can, yacan cuenda tsa cana tsi cuví tsi tsa taahán maa tsi cuvi tsi. Tan ña cuvi nanduvi tsi inga ca tsɨtɨ. \v 39 Tan tacan tandɨhɨ cuñu ñuhu, ña inducu caá tsi, tyin cuñu ñuhu nyɨvɨ, sɨɨn caá tsi, tan cuñu ñuhu quɨtɨ nahnu, sɨɨn caá tucu can, tan cuñu ñuhu saa, sɨɨn caá tucu yacan, tan tyaca sɨɨn caá tucu can. \v 40 Tan tacan tucu tsa iyó andɨvɨ, sɨɨn caá tsi. Tan sɨɨn caá tucu tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Sɨɨ xaan caá tsa iyó nda andɨvɨ, tan sɨɨn tyaquɨ tucu tsa iyó nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. \v 41 Tsa nditsin ñicanyii, tan tsa nditsin yoo ña inducu tsi. Tan ña inducu tsi tsihin tsa nditsin tiñuu. Tan tsa nditsin tiñuu ña inducu tsi tsihin inga nyico tiñuu. \v 42 Tan tacan tucu tuhun tsa cua nandoto ndɨyɨ. Tuhvá yo tsicutsí cuñu ñuhu tan tyaahyú tsi. Maa tyin tsa cua nandoto yo ña cua cúu ca yo. \v 43 Cuñu ñuhu tsa iyó tsi yo vityin nduve tunyee iñi iyó tsi can, nacuhví can, tan tsiihí can. Maa tyin cua nandoto iin tsa sɨɨ caá tan iyó ca tunyee iñi tan ña cua cúu ca can. \v 44 Tsa tsiihí yo tsicutsí yo cuñu ñuhu tsa naquihi̱n yo nu ñuhu ñayɨvɨ ihya. Maa tyin tsa cua nandoto yo cua cuhva Nyoo inga cuñu ñuhu tsi yo. Iyó cuñu ñuhu cuenda nu ñuhu ñayɨvɨ. Tan iyó tucu cuñu ñuhu cuenda gloria. \p \v 45 Catyí tutu Nyoo tyin ra Adán ra tsa tsicoo̱ tsa jihna ñi, tsaha̱ Nyoo ñayɨvɨ coo ra. Tan ra Cristo cuví ra tumaa ra Adán maa tyin ñavin cuñu ñuhu tsahá ra tsi yo tyin tsahá ra ñayɨvɨ nyito coo yo, tyin juvin ra cuví Tatyi Ii. \v 46 Tsa jihna ñi taahán tsi coo yo tsihin cuñu ñuhu cuatyi yo, yaha can tan coo yo cuenda Tatyi Ii Nyoo. \v 47 Rayɨɨ tsa tsinu̱ tsa jihna ñi, tsihin nyaca ñuhu tsinu̱ ra. Tan cuví ra cuenda ñuhu ñayɨvɨ. Maa tyin ra Cristo cuví ra tumaa rayɨɨ tsa tsinu uvi tan cuví ra cuenda gloria. \v 48 Tandɨhɨ yo iyó cuñu ñuhu yo tumaa tsicoo̱ cuñu ñuhu ra Adán tsa tsinu̱ tsihin nyaca ñuhu. Maa tyin tsa cua nandoto yo cuñu ñuhu yo cua nanduvi tsi tumaa cuñu ñuhu ra Cristo ra iyó nda andɨvɨ. \v 49 Tumaa ndacu̱ yo tsi rayɨɨ, ra tsa tsinu̱ tsihin nyaca ñuhu, tacan tucu cua ndacu yo tsi ra Cristo ra iyó nda gloria. \p \v 50 Tan cuñí yu cahan yu tsihin ndo, yañi, tyin cuñu ñuhu yo ña cuví quɨhvɨ tsi nu ndacá ñaha Nyoo, tyin iin tsa yatyi tɨvɨ́ ña cuví quɨhvɨ can nu yɨhɨ́ tsa ña tuhvá tɨvɨ́. \v 51 Tan cuñí tucu yu tsa coto ndo iin tsa xeehe tsa yoñi maa tsitó. Ña tandɨhɨ yo cua cúu, maa tyin tandɨhɨ yo tan cua nasama cuhva caá yo. \v 52 Tan nu cua ndɨhɨ tɨvɨ ángel trompeta, cua nandoto ndɨyɨ iin yaha cuii ñi tumaa tsa ndaahvá tinuu yo. Tyin cua tɨvɨ ra trompeta tan cua nandoto nyɨvɨ tsihi̱ tsa ña cua cúu ca maa. Tan Nyoo cua nasama ra cuhva caá yo tun ndi iyó ca yo. \v 53 Tyin cuñí tsi tsa nasama Nyoo cuñu ñuhu yo tsihin iin tsa ña cua naa maa. \v 54 Tan quɨvɨ cua nasama cuñu ñuhu yo tan cua ñihi yo iin tsa ña cua tɨvɨ maa, cua cundaa tsa caahán tuhun Nyoo nu catyí tsi tyehen: \q1 “Nyoo jaha̱ canaa ra tsi tuhun tsiihí.” \q1 \v 55 Yooho, Tuhun Tsiihí, ¿náa tunyee iñi tsa tsicoo̱ tsi un tyin cahñi un tsi ndi? \q1 ¿Náa jaha̱ canaa un, yooho Tuhun Tsiihí? \m \v 56 Tyin cuatyi yo tsahá can tsa cahñi tuhun tsiihí tsi yo, tyin ley tsahnu tsahá tunyee iñi tsi can. \v 57 Maa tyin tyahví nyoo tsi Nyoo, yañi, tyin jaquitsi̱ ra tsi Jutu Mañi yo Jesucristo tan tsahá ra tunyee iñi tsi yo tsa jaha canaa yo tsi nu tuhun tsiihí can. \p \v 58 Yacan cuenda yañi, cu̱nyaa naa vaha ndo tsi Nyoo tsihin tsa nɨɨ iñi añima ndo. Tan ja̱ñihi ca ndo jaha tyiñu ndo tyiñu Jutu Mañi yo. Tyin tun jahá tyiñu yo tyiñu Jutu Mañi yo, ña jahá tyiñu cuatu yo. \c 16 \s1 Nu tsahá cuenda ra Pablo tsi nyɨvɨ nácaa taahán tsi jatyinyee ñi tsi inga ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo \p \v 1 Tan tuhun tsa jatyinyeé ndo xuhun tsi nyɨvɨ ndaahvi, ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo, ja̱vaha ndo tumaa tsaha̱ cuenda yu tsi nyɨvɨ tsicá vehe ñuhu ñuu tsa cayucú Galacia. \v 2 Ja̱ndu iin ndo xuhun tsa taahán tsi cuhva ndo tsi ñi tahan tahan una quɨvɨ nácaa tsahá maa Nyoo tsi ndo. Tan ña cuatu ndo nda tsaa yu. \v 3 Tan nacatsi ndo ndáa ra cuñí maa ndo tyin cundaca xuhun can. Tan tsa tsaa yu, cua javaha yu iin carta tyin cundaha ndɨhɨ ra naha tan jacuhun yu tsi ra naha tyin cundaca ra naha can tsi ñi tsicá vehe ñuhu Jerusalén. \v 4 Tan tatun tahan tucu tsi tsa cuhun yu, cuhun ra naha tsihin yu. \s1 Nu caahán ra Pablo ndáa ndɨhɨ nu cua cahan ra tuhun ra Cristo \p \v 5 Tsa cua quitsi yu nu yucú ndo ñuu Corinto, cua yaha yu ityi Macedonia. \v 6 Tatun cuhva tsi cuhva cua ndoo yu tsihin ndo nda cuanda yaha yoo vitsin, tacan tan cuví jatyinyeé ndo luxu tsi yu tan cuhun yu inga ñuu. \v 7 Ña iin yaha ñi cua yaha yu nu yucú ndo tyin cuñí yu ndoo yu juhva quɨvɨ tsihin ndo tatun Jutu Mañi yo tan cuñí ra. \v 8 Maa tyin cua cunyii yu ñuu Éfeso ihya nda cuanda yaha quɨvɨ vico Pentecostés tsa jacahnú nyɨvɨ Israel. Tacan tan cua quitsi yu nu yucú ndo. \v 9 Cua ndoo yu juhva quɨvɨ ihya tyin tsahá xaan tsi cuhva caahán yu tuhun Nyoo tsihin nyɨvɨ vasu ndi maa cuaha ñi ña taahán iñi ñi tuhun ra. \p \v 10 Tatun tsaa ra Timoteo nu yucú ndo, na cunyii ra tsihin ndo. Tan vaha tya̱nuu ndo tsi ra tyin juvin ñi tyiñu Jutu Mañi yo jahá tyiñu ra tumaa maa yu. \v 11 Tan vaha cu̱ñi ndo nyehé ndo tsi ra. Tan ja̱tyinyee ndo tsi ra na quitsi ra nu nyií yu tyin ndatú yu tsi ra tsihin inga ca ra yañi yo naha ra. \p \v 12 Tan ra Apolos yañi yo, caha̱n ndaahvi xaan yu tsihin ra na quitsi ra nu yucú ndo tsihin inga ca ra yañi yo naha ra. Maa tyin ña cuñi̱ ra quitsi ra. Catyí ra tyin quitsi maa ra nda cuhva tsi cuhva tsi ra. \s1 Nu tsahá ra Pablo nacumi tsi tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu Corinto \p \v 13 Ja̱ñihi ca ndo tsinú iñi ndo tsi Nyoo. Tan ja̱ndu iin ca ndo iñi ndo, tan na coo ca tunyee iñi Nyoo tsi ndo. \v 14 Tandɨhɨ tsa javahá ndo, ja̱vaha ndo tsa cuenda tsa cuñí ndo tsi Nyoo tan tsi nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda ra. \p \v 15 Yañi, tsitó ndo tyin jihna ca nyɨvɨ ra Estéfanas natsinu̱ iñi tsi ra Cristo ityi Acaya nu yucú ndo. Tan vityin javahá ñi tyiñu nuu ra hermano. \v 16 Tan cuñí yu tsa jaha ndo tsa ñayɨvɨ tsi nyɨvɨ tsa iyó tumaa iyó nyɨvɨ ra Estéfanas, tan tsi tandɨhɨ ca ñi tsa jatyinyeé tan jahá tyiñu cuenda Nyoo. \v 17 Tan sɨɨ xaan cuñí yu tyin quitsi̱ ra Estéfanas, ra Fortunato, tan ra Acaico. Tan jatyinyeé ra naha tsi yu tyin nyooho ña cuví quitsi ndo tyin cañi xaan ñuu ndo. \v 18 Maa tyin maa ra naha quitsi̱ ra naha. Tan jandunyee̱ ca ra naha iñi yu tsihin tuhun Nyoo, tumaa tsa jandunyeé tucu ra naha iñi nyooho. Tan vaha cu̱ñi ndo nyehé ndo tyiñu jahá ra naha tyin iin ñi tsi maa Nyoo nyicún ra naha. \p \v 19 Tan vatsí nacumi tsi ndo jahá tandɨhɨ nyɨvɨ yɨhɨ́ cuenda Nyoo ñuu tsa cayucú Asia ihya. Tan vatsí tucu nacumi tsi ndo jahá ra Aquila tan ña Priscila, tan ñi yɨhɨ́ cuenda Nyoo tsa ndu iín yuvehe ñi. \v 20 Vatsí nacumi tsi ndo jahá tandɨhɨ ra yañi yo, tan cu̱hva ndo nacumi tsi tsa intuhun intuhun ndo nu yucú ndo juvin. \p \v 21 Tan yuhu ra Pablo tsahá yu nacumi tsi ndo tan tyaa̱ yu itsi tsihin ndaha yu. \p \v 22 Tatun ndáa nyɨvɨ ña cuñí tsi Jutu Mañi yo Jesucristo, na cuhun ñi anyaya. Maa tyin yuhu catyí yu: ¡Jutu Mañi yu, na̱ha! \p \v 23 Tan na nasoco Jutu Mañi yo Jesucristo tsi tandɨhɨ ndo. \v 24 Tan catyí yu tsihin ndo tyin yuhu cuñí yu tsi tandɨhɨ ndo tsa cuenda ra Cristo Jesús. \p Tan na cuví tsi tacan ñi.