\id REV \h APOCALIPSIS \toc1 Nuu i e xéꞌe Xuva kō é kūtuní San Juaan \toc2 APOCALIPSIS \toc3 Ap. \mt1 Nuu i e xéꞌe Xuva kō é kūtuní San Juaan \c 1 \s1 Nuu i e táꞌxi Jesucristu é kūtuni ko \p \v 1 Sáꞌā táꞌxi Jesucristu é kūtuni ko. É xēꞌé Xuva kō é kāꞌan ñá nī ña ntáde tsiñu iña ña nuu i e dokó sa xee ntuvi é kūntaa ntɨ́ꞌɨ é kākaꞌan ña. Taxnūu ña ánje ñā é kāꞌan ñá nī kó, xuꞌu é Juaán u, nuu i sáꞌa. \v 2 Kakaꞌán u ni nto da miī e tékú ko vatā ó kakaꞌan Xúva ko, vatā ó kakaꞌan Jesúcristú dɨ. Kakaꞌán u nuu i sáꞌa é īni mii u. \p \v 3 Nté kuān nte váꞌā o é da xōó ka ñaꞌa, ña kanakuāꞌa nté koo kuvi rkontuví, nī ña é kāteku i é kākaꞌan túꞌūn saꞌá ne, kade ntaa ña nee é kākaꞌan, tsí e xée etsin ntuvi é kūntaa ntɨ́ꞌɨ é ūve naꞌa kakáꞌan íꞌa. \s1 Édē váꞌa Juāan tutú iña é ūꞌxe úkūn san \p \v 4 Xuꞌu é Juaán u ne, kade váꞌa ú tutú sāꞌá iña é ūꞌxe úkūn san é ntoo ñuú Asia. É nīꞌi nto é vāꞌá iña Xuva ko. É nīꞌi nto é kuntōo váꞌa nto ntaꞌa Xuva kō, ña é tuví vevií ne, ña é kuan tsī ó tuví nte ntúvi diꞌna ne, ña é kuan koo kutūví ntii dañu ntūvi, dɨ́vi ña ni ūꞌxe espíritū, ña ntoo nú tēu ñá, \v 5 ni Jesūcristú dɨ, ña é da miī é kākaꞌan é nuu é ntaā i. Diꞌna ña ntóto ña é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña é xiꞌí san ne, kade kúꞌvē ña iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ rei, ña ntántoo ñuxiví a. Kuīnima ñá kō ne, nantíi ña kō dá ñuꞌu kutu o ni kuētsí kō, tsi étɨ ña nɨñɨ ñá e ntáꞌvi ña kuétsi kō. \v 6 É tāꞌxi Jesucristu é kadā kûꞌve o, é vīi o dútu iña Xuva ko, dɨvi Úva ñā. Ntadiáꞌvi ña, dɨvi ñā, tsi dóo ntii inī ñá ntii dañu ntūvi. Kuan koo na kōo. \p \v 7 Koto nto tsí Cristú ne, kiꞌxi ña méꞌñu vīkó san. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa sán kiní ña ña, un tsi nte ñáꞌa, ña é ntuku kuīꞌi ña. Dōó kueku un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo da míꞌī ká ñuxiví a, kuenta iña ña. Kuān koo kuvi ntiꞌxe. \p \v 8 “Dɨvī ú e diꞌna ú ne, dɨvī ú é ntiī ú ata i kán dɨ”, kaꞌan Xúva kō, ña é kadē kûꞌve é un ntɨꞌɨ̄, ña é tuví vevií, ña e dúkuān tuví nte díꞌna, ña é kutūví ntii dañu ntūvi. \s1 Dā íni Juaan e dóo kaꞌnu Cristu \p \v 9 Xuꞌu é Juaán u ne, taꞌan ko ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ o. Dadɨɨ tsi ntántoꞌo ko kuēnta iña Jesúcristu, tsí uun tsō nuu Xuva kó ne, dadɨɨ tsi kataꞌxi Jesucristu é na kāꞌnu tsi vii ó nima ko. Nuu kutū ú ñuú Patmu é tuvi méꞌñu ntute ñūꞌu san kuenta iña túꞌun Xuva kō, é kakaꞌán u xoo é Jesucristu. \v 10 Uun ntuvi dá iō dáꞌna é kunūu iní ko Xuva kō ne, ínūu Espíritu Xuva kō nimá ko. Tēkú ko é kākaꞌan úun tatsin atá ko. Un ntii tsi kākaꞌan, vátā ó kakuvi dá kaeku trunpetá san. \v 11 Kakaꞌan: \p —Xntēén naꞌan é un ntɨꞌɨ̄ é kaīnín ve. Kidáā ne, taxnuun tutú san iña é ūꞌxe úkūn é ntoo ñuú Asiá, ni ñūú Efesú, ni ñūú Smirná, ni ñūú Pregamú, ni ñūú Tiatirá, ni ñūú Sardí, ni ñūú Filadefiá, ni ñūú Ladicea —kaꞌan tátsín san. \p \v 12 Xkokōtó u atá ko vata koo é kīní u xoo é kākaꞌan í nī ko. Kidáā né, īní u uꞌxe tún tsumē é dɨ mii tsī kaá kuaan kúvi. \v 13 Méꞌñu tun tsumē é ūꞌxé san ne, ntitsí uun ñaꞌa, ña vata kaa ñatīí kaa ña, é nuu ña doo kani nte rkun xéꞌe ña xee. Katīnuu nté xkɨntika ña ñɨɨ īꞌxí ña e kúvi kaá kuaan. \v 14 Idi dɨkɨ ñá ne, kuīꞌxin kueꞌen vátā ó kuīꞌxín katsi, é vāta ito kaꞌxin é kuīꞌxin kueꞌen. Ntuxnúu ñā ne, kaxiꞌí nuu vatā ó kaiꞌxí ñuꞌu. \v 15 Dɨ̄ꞌɨ́n ña ne, kaxiꞌí nuu vatā ó kaxiꞌí nuu dá kaiꞌxi kaa dá kākuváꞌa ini urnu kan. Tátsin ñā né, vata kaa te ntūte kaꞌnu é kainu. \v 16 Níꞌi ntaꞌa ña ūꞌxé xntɨvi ntaꞌa kuaꞌa ña ne, xuꞌu ña kíi káa kāni e ntíko ntuvi núu í ne, kaiꞌxi kuéꞌen núu ña, vatā ó kaiꞌxi ngántii da dóo iꞌni. \p \v 17 Dā íni ú ña ne, uun xío vitá tsu nú dɨ̄ꞌɨ́n ña vata tē xiꞌí u. Kidáā ne, tɨɨn ntaꞌa ñā kó ntaꞌa kuaꞌa ña ne, kakaꞌan ñá nī ko: \p —Ñá ku ūꞌvi o. Xuꞌu é diꞌna ú ne, xuꞌu é ntiī ú ata i kán dɨ. \v 18 Xuꞌu é kāntíto u. Xuꞌu é xiꞌí u, ntá tsi vevií ne, kantíto ú ntii dañu ntūvi. Xuꞌu é kadē kûꞌvé u iña doxiꞌí san nī dôꞌvi kan. \v 19 Tsuven nāꞌán un ntɨꞌɨ nuū i é inin, é kākuvi vevií nī é kūví rkontuví dɨ. \v 20 Núu i sāꞌa é iō xuꞌu iña é ūꞌxe xntɨvi san é inin é niꞌi ntāꞌa ú ntaꞌa kuaꞌa kó san, ni ūꞌxe tún tsumē e kúvi kaá kuaan. Kɨ̄mi é ūꞌxé san ne, dɨvī ánje, ña ñuꞌu ntāꞌa i é ūꞌxe úkūn san. Tun tsumē é ūꞌxé san ne, náa ī é ūꞌxe úkūn san. \c 2 \s1 Túꞌun īña é ūꞌxe úkūn san, diꞌna iña úkun ñūú Efesu \p \v 1 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Efesú san ne, káꞌān tsí Xuꞌu é ntaꞌa kuāꞌa kó niꞌi ntāꞌa ú é ūꞌxé xntɨví san, Xuꞌu é kaika méꞌñū ú é ūꞌxe tún tsumē e kúvi kaá kuaán san ne, kakaꞌán u ni ñā: \v 2 Ini ntɨ́ꞌɨ ú nee é kāden. Iní u tsi dóo kaxión ntiīn é kāden tsiñun, tsi dóo kaꞌnu iní o. Iní u tsí ña kakutíin nima ó ni ñāꞌa, ña é kīni ntáa san, tsi íton nteén ña é kāꞌan ña é pustru ñá ne, kūtuni o tsi dóo vete ñā. \v 3 Iní u tsí kaꞌnu iní ntiꞌxe o, tsi dóo ntóꞌo o da dé tsiñun kuenta iñá ko; ñá ni kuduꞌxen ō. \v 4 Ntá tsi īó nuu i é kuētsí o: tsí ña kakuinimá ka o kó vata ō kuínima ó ko kídaā. \v 5 Nakáꞌan o vē míꞌī koꞌxón nteen ne, na nātɨvi iní o. Vīín xtukun vatā o dén kídaā. Tē ñaꞌá ne, da née inī tso xee u mí tuvín ne, nakiꞌi ú tun tsume ō mí ntitsi, tē ña nátɨvi iní o. \v 6 Ntá tsi īó nuu i é kāden é vāꞌá dɨ, vata kaa é ña ntío o nuu i e ntáde ñaꞌa, ña ntántīkɨn ñá nani Cūlaá san. Ña xkúntee iní ko dɨ é kuān o ntáde ña. \v 7 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū sán nī ña ntákuintiꞌxe i san! Xoo é kūvi vií i ne, taꞌxí u itsi é kāꞌxi ña kɨtɨ utun é nīꞌi ña ntuvi iña ña é ntītsí mēꞌñu mí e dóo vaꞌa mí tuví Xuva kō. Kuān koo kaꞌan. \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Smirna \p \v 8 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Smirná san. Káꞌān tsí Xuꞌu é dīꞌna ú nī e ntíi ú ata í dɨ, Xuꞌu é xiꞌí u ne da ntóto xtúku ú ne, kakaꞌán u ni ñā: \v 9 Iní u é un ntɨꞌɨ̄ é kāntóꞌo o. Iní u é kātaan núu o, ntá tsi kuikān nuu Xuva ko. Iní u tsí ntákaꞌan kíni ña Israeé san iña o. Ña sāꞌá ne, da ntákaꞌan ña é ña Israeé ña, ntá tsi ña te ña Israee ntíꞌxe ña, tsi ntáduku ntée ña tóꞌō e ña váꞌā san. \v 10 Ña ku úꞌvī o nté koo ntoꞌo o rkontuvi. Iō ntó ne, vii tóꞌō e ña váꞌā san é kuꞌun kutu ntō vata koo é kōto nteé ña nto tē nuu é ntaā i e ntákuintiꞌxe nto. Úꞌxi ntūvi é ntōꞌo nto. Ntá tsi ñá ku xtuvīn miin é kākuintiꞌxe o kó, kuān te kuvin, tsí taꞌxí u ntuvi iña o é kutūvín nī kó ntii dañu ntūvi. \v 11 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū sán nī ña ntákuintiꞌxe i san! Xoo é kūvi vií i ne, ña te kúvī ñá tē xiꞌi ña é kūvi uvi íto san. Kuān koo kaꞌan. \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Pregamu \p \v 12 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Pregamú dɨ ne, káꞌān tsí Xuꞌu é nīꞌi u káa kāni é ntiko ntūvi núu í ne, kakaꞌán u ni ñā: \v 13 Iní u tsí tuvin mí kadē kûꞌve tóꞌō e ña váꞌā san, ntá tsi kantīkɨn dúkuān ko. Ñá ni xtuvīn miin e kuíntiꞌxe o kó, kuān te dɨvi tsi ñuu mí tuví tóꞌō e ña váꞌā san éꞌní na ña é kākaꞌan é vāꞌá iñá ko, ñá nani Āntipá san. \v 14 Ntá tsi īó nuu i é kāden é ña xkúntee iní ko: tsí ñaꞌa o iō ñá, ña e ntántīkɨn dúkuān túꞌun vatā o nañéꞌe Bálaan, ña é xeꞌe ítsi rei Balaa é kāꞌan ñá nī ña Israeé san é viī ña é kīni kaa: é kāꞌxi ña é xeꞌé ñaꞌa san iña sántu ñá, nī é viī ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san dɨ. \v 15 Iō túku ñaꞌa o, ña e ntántīkɨn túꞌun vatā o nañéꞌe ña ntántīkɨn ñá nani Cūlaá dɨ. Ña xkúntee iní ko é kuān koo vií ña. \v 16 Dukuān ne, natɨvi iní o ve. Tē ñaꞌá ne, da née inī tsó xee u mí tuvín ne, náā ú ni ña ni tūꞌún ko e dóo ntiko é vāta kaa káa kāni é kākii xuꞌu ko. \v 17 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū sán nī ña ntákuintiꞌxe i san! Xoó ñaꞌa, ña é kūvi vií i ne, kuéꞌē u é kāꞌxi ñá tañuꞌu é vēꞌxí e dukún kān. Kuéꞌē ú ña uun xuu kuiꞌxin é nteé naꞌa uun dɨ̄ví xee e nté uun xoxo ña íni i nēe dɨ́vi, tsí da mii tsī ña é nīꞌi i xuú san é īni ña. Kuān koo kaꞌan. \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Tiatira \p \v 18 ʼKadan váꞌan tutú iña ña nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Tiatirá dɨ. Káꞌān tsí Xuꞌu é Iꞌxá Xuva kō kúvi u, Xuꞌu é kaiꞌxi ntúxnūú ko vatā ó kaxiꞌí nuu ntúve ñūꞌu, Xuꞌu é kaiꞌxi dɨ́ꞌɨ̄n kó vatā ó kaiꞌxi kaá kuaán ne, kakaꞌán u ni ñā: \v 19 Ini ntɨ́ꞌɨ ú nte o den. Iní u tsi dóo kakuinima ó, tsi dóo kakuintiꞌxe o kó dɨ, tsi dóo kade tsiñun dɨ́ ne, dōó kaꞌnu iní o dɨ. Iní u tsi dií ka váꞌā ó kaden vevii é vatā o dén kídaā. \v 20 Ntá tsi īó é ña xkúntee iní ko: tsí da váꞌa tso é kanañēꞌé ñadɨ̄ꞌɨ, ñá nani Jesēbeé san. Kakaꞌan ña é tūꞌún Xuva ko kākaꞌan ña, ntá tsi kade vete ñā. Kaeni ntaꞌví ña ñaꞌá ko, ña ntákuintiꞌxe i san, tsí kakaꞌan ñá ni ñā é viī ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san, nī é kaꞌxī ña é xeꞌé ñaꞌa san doméni iña sántu ña. \v 21 Xéꞌē ú ña ntuvi vata koo é na nātɨvi iní ña kuétsi ñā, ntá tsi ña ni ntío ña é xtuvī mii ña é viī ña é kīni kaa san. \v 22 Nakōꞌxó u ña nu itó ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña e ntákidi niꞌi ñá ne, kuéꞌē u é ntōꞌo ñá tē ña nátɨvi iní ña nuu i e ntáde ña. \v 23 Kaꞌní kueꞌén u iꞌxá ña. Kidáā ne, kutuni un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa úkun san tsí xuꞌú ne, ini ntɨ́ꞌɨ u e ntádē kuení nto, é un ntɨꞌɨ̄ é ntio nima ntó ne, ntánāá u ni nto kuēnta iña i é edé nto é un é un nto. \v 24 Ntá tsi ntoꞌo e ntántoo nto ñuú Tiatirá, ntōꞌo é ña te ntántīkɨn nto é kanañēꞌé ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, ntōꞌo é ña ni nakuaꞌa nto nuu i e dóo viꞌxín o iña é ña váꞌā san. Ñá kāꞌán ka ú ni ntō neé vií nto. \v 25 Da miī é ña ku xtūví mii nto nté un siin e ntákuintiꞌxe nto da nté nainú u. \v 26 Tē xoo é kūvi vií i, xoo é kūtií i é vīi é vāꞌa da nté nainú u ne, kuéꞌē u é kadā kúꞌvē ñá iña da míꞌī ká ñuú, \v 27 vatā o táꞌxi Uvā ko é kadā kûꞌvé u dɨ. Tátūn e kúvi káa kada kúꞌvē ñá ni ñā. Ntada utsi ña ñūú san vatā ó kakuvi kɨ́dɨ̄ nteꞌu dá kātaꞌvi. \v 28 Kuéꞌē ú ña kɨ́mī é vēꞌxi túvi sán dɨ. \v 29 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū sán nī ña ntákuintiꞌxe i san! Kuān koo kaꞌan. \c 3 \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Sardi \p \v 1 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Sardí ne, káꞌān tsí Xuꞌu é nuu ntaꞌa ú uꞌxe espíritu Xuva ko ni ūꞌxé xntɨví san ne, kakaꞌán u ni ō. Iní u nte xkóon dēn. Kantíton, kuiní ñaꞌa san, ntá tsi ñá te nuu é ntaā i, tsi é xiꞌin. \v 2 Ntoton ve. Koon ntiin nī é ntoo ká san diꞌna dá ntɨꞌɨ̄ kueꞌen. Váta kīní u nee é vāꞌa é kāden nuu Uvá ko. \v 3 Nakaꞌan o tūꞌun é īnín nī e téku o nte díꞌna. Nātɨvi iní o ne, kadan ntaan nēe é vāꞌa é īnin. Tsí tē ña kantíton ne, da née inī tsó xee ú vatā ó de ña duꞌu, é ntē ñá inin neé ura xee u mí tūvin. \v 4 Ntá tsi īó ka kudii ñaꞌa o, ña ntoo ñuú Sardi, ña é ña ni kudéntu dōo i. Dadɨɨ kaka ú ni ñā é ñuꞌu ña doo kuiꞌxin, tsi dóo vaꞌá ñaꞌa ña. \v 5 Tē xoó ñaꞌa, ña é kūvi vií i ne, níꞌi ñā doo kuiꞌxin é kūꞌun ña. Ñá nakāte ú dɨvī ñá iní tutu mí ūve naꞌa xoo é niꞌi ī ntuví vaꞌá iña í ne, kaꞌán u ni Uvā kó nī ánje ñā tsí ña sāꞌá ne, ntáduku ntée ña ko. \v 6 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū san ni ña ntákuintiꞌxe i san! Kuān koo kaꞌan. \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Filadefia \p \v 7 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Filadefiá ne, káꞌān tsí Xuꞌu e dóo vaꞌá u, Xuꞌu é kākaꞌán u é nuu é ntaā í, Xuꞌu é nīꞌi ntaꞌa ú ntakāá rei Davii. Te Xūꞌú nakaán u ne, nté uun xoxo kuvi nakadɨ i ne, te Xūꞌú nakādɨ ú ne, nté uun xoxo kuvi nakaán i. Xuꞌú ne, kakaꞌán u ni ō. \v 8 Iní u nte xkóon dēn. Koton, tsi é nakaán u xiꞌi mí kɨ̄ꞌɨ́n ne, ntē xoxo kuvi nakadɨ i. Tsí iní u tsí kuān té ña tuvi ntíi o ne, ēden ntaan é kākaꞌán u, ñá ni kāꞌan te ñá inín ko. \v 9 Koton, tsí īó ñaꞌa, ña ntántīkɨn tóꞌō e ña váꞌā sán ne, ntákaꞌan ñá tsi ña Israeé ña, ntá tsi ña ntáa, tsí vete ñā. Koton, tsí vií u é na kūnchɨ́tɨ ña nú dɨ̄ꞌɨn o vata koo é kūtuni ña tsi dóo kakuinimá ko o. \v 10 Tsí ña ni kudúꞌxen ō é kādan ntaan é kākaꞌán u ne, kūtií ntɨꞌɨ o. Dukuān ne, nadaꞌán u o tē xee ntúvi é ntōꞌo ña ntoo dá kanɨɨ ñūxiví san, dá kōto nteé u ña ntántoo nú nteꞌu san. \v 11 Ña náꞌā ka dá nainú u. Kuenta tsí viin é nīꞌi o vata koo é xoxo nakiꞌi núu i doméni é nīꞌi o. \v 12 Xoo é kūvi vií i ne, kuéꞌē u é kɨꞌɨ ntii ña viꞌi Uvā kó ntii dañu ntūvi. Nté uun ito ká ña ntii ña mí tuví ña. Xntēé u kúñu ña dɨ̄ví Uvā kó ni dɨ̄ví ñuú Uvā kó, dɨvi Jerusāleén xee é vēꞌxí nte e dukún kān. Xntee ú ña dɨ̄ví xeé ko dɨ. \v 13 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū san ni ña ntákuintiꞌxe i san! Kuān koo kaꞌan. \s1 Túꞌun īña úkun ñūú Ladicea \p \v 14 ʼKadan váꞌan tutú iña ñá nuu ntaꞌa i ūkún ñuú Ladiceá ne, káꞌān tsí Xuꞌu é kākaꞌán u é kuan koo na kōo. Ñá te kaēni ntaꞌví u, tsí da miī é nuu é ntaā i é kākaꞌán u. Ntaꞌa ko véꞌxi un ntɨꞌɨ̄ é ede kûꞌvé Xuva kō. \v 15 Xuꞌu kakaꞌán u ni ō tsí iní u nte xkóon dēn. Ntē ña te iꞌnín ne, ntē ña te víꞌxin. Dií ka váꞌā ó tē dɨ́ iꞌnīn né, o tē dɨ́ vīꞌxin. \v 16 Dukuān ne, da xé ña te iꞌnín, ntē ña te víꞌxin ne, kakunteꞌxé ko o ne, ncho nantuꞌxen ú o. \v 17 Kakaꞌan tsi dóo kuikān, e dóo iō íña o, tsí ña tuvi nee é kātaan nuú o. Ntá tsi ña kakutuni o te dóo ntaꞌvín den, tsí ña te neé nuu áꞌvi o, tsí kantiꞌu ntuxnúu o ne, kantɨɨ́n dɨ. \v 18 Dukuān ne, taꞌxi ú itsi nté koo viin: Kiꞌxin mí tuví u ne, kuiin kaá kuaan vaꞌa é ña te neé kadáka vata koo é kukuikan ntīꞌxen. Kuiin doo kuiꞌxin é kunūun vata koo é ña kukaꞌan nuu o é kāntɨɨn. Kuiin uꞌxen choꞌó dɨ é kūtsí nuu ntuxnúu o vata koo é na nāxiꞌí nuu o. \v 19 Xoó ñaꞌa, ña é kākuinimá ko ne, kantantaá u ña míꞌī é ña váꞌā ó kade ña ne, kaxeꞌé u é ntōꞌo ña. Kamán san koon ntiin ná nātɨvi iní o. \v 20 Koton tsi iꞌa ntitsí ntēé u xiꞌi o, kanakeꞌxēn u. Xoo é kainí i tatsín ko ne, te nākaán ña xiꞌi ñá ne, kuítā ntíꞌxin u má viꞌi ña kān ne, dá kāꞌxí dadɨɨ ú ni ñā. \v 21 Xoo é kūvi vií i ne, kuéꞌē u é kutūvi ñá diñɨ kó vatā o dé u da kuvi idé u ne, ítūví u diñɨ Uvā ko. \v 22 ¡Te īnin é kīnin ne, kinin é kākaꞌan Espíritū sán ni ña ntákuintiꞌxe i san! Kuān koo kaꞌan —kaꞌan tátsín san nī ko. \c 4 \s1 E ntánuu iní ña Xuva kō e dukún kān \p \v 1 Kidáa ne, īto ú ne, iní u é kāntií xiꞌi e dukún kān. Dɨvi tātsín e téku ko díꞌna é vata eku trūnpeta éku ne, kakaꞌan xtúku: \p —Kūxeen iꞌá ne, dá nañēꞌe ú o nté koo kuvi rkontuvi —kaꞌan. \p \v 2 Ura dúꞌva tsi i nakunúu u ntaꞌa Espíritu Xuva kō ne, náñēꞌe ñá ko uun teu kaꞌnu é tuví e dukún kan ne, ikān tuví uun ñaꞌa ñatīi, tíntiꞌi ña nú tēú san. \v 3 Ña tsīkán ne, vatā ó kaxiꞌí nuu xuu kuii é nanī jaspe kaxiꞌí nuu ña, ni xūu kueꞌe e dóo kaiꞌxí dɨ. Ntíkō diñɨ nú tēú san kaxiꞌí nuu rkuáꞌnti, vatā ó kaxiꞌí nuu xuu kuii é nani esmēralda. \v 4 Ntíkō diñɨ nú tēú san ntoo xtuku ká oko kɨmi téú san ne, oko kɨ́mi ñāta ntántoo ña dɨ. Kuiꞌxīn kueꞌen dóo é ñūꞌu ña ne, odo leꞌe e kúvi kaá kuaán dɨkɨ ña. \v 5 Nú tēu é uun sán ne, kakii é kāxiꞌí nuu ne, kakañuꞌu, kakatsín dɨ. Mí tūví teú san ne, kaiꞌxi úꞌxe ñúꞌū naa i é ūꞌxe espíritu Xuva kō. \v 6 Dɨvi tsī nú tēú san dɨ́ ne, nuu mínī é kāxiꞌí niꞌni vata kaa xuxu. \p Ntíkō diñɨ nú tēú san ni mēꞌñú i ne, ntâñɨ́ kɨmi kɨ́tɨ é ntantíto. Ñá te da dīi ntuxnúu tɨ uve ata tɨ́ ni nūu tɨ. \v 7 Kɨtɨ kuvi ūun sán ne, vata kaa ñaña kaa tɨ. Kɨtɨ kuvi ūví san ne, vata kaa duntɨkɨ kaa tɨ. Kɨtɨ kuvi ūní san ne, vata ito ñaꞌa ito tɨ̄. Kɨtɨ kuvi kɨ̄mí san ne, vata kaa tadun kɨ́tɨ kantava kaa tɨ. \v 8 Ngɨmi kɨ́tɨ sán ne, uve iñu ntiꞌxin tɨ é un é un tɨ. Un tsi kokó taꞌan ntuxnūú tɨ un tsi nte má ntiꞌxin tɨ. Ntē ntúvi ntē níñu e ntákaꞌan tɨ́ dɨ̄ví Xuva kō: \q1 ¡Dɨvi ntō é na kuiko ñuꞌū ntɨ́ nto, Xuvā ntɨ́. \q1 Dɨvi ntō é Xuva ntīꞌxe ntɨ́ nto, \q1 ña é kuvi vií da nēé ka nuu i, \q1 ña é tuvi kídaa, \q1 ña é tuví vevii, \q1 ña é dā ve véꞌxi!, \m kaꞌan tɨ. \p \v 9 Vāta da ntákaꞌan kɨ́tɨ ntantíto san e dóo vaꞌá Xuva kō, e dóo kaꞌnu ñaꞌa ña, dā ntaxéꞌe tɨ sintiáꞌvi ntaꞌa ña é tuví nú tēú san, ña é tuví ntii dañu ntūvi ne, \v 10 ñata, ñā é oko kɨmi ñáꞌa sán ne, ntánakunchɨ́tɨ ña nú dɨ̄ꞌɨ́n ña é tuví nú tēú san é ntánuu iní ña ña é kāntíto ntii dañu ntūvi. Tsoo ñá leꞌe e kúvi kaá kuaan é ñūꞌu dɨkɨ ña nú tēú san, ntákaꞌan ña: \q1 \v 11 Dōo vaꞌá nto, é nakuiko ñuꞌū ntɨ́ nto, \q1 Xuvā ntɨ, é kāꞌán ntɨ tsi dóo kaꞌnu nto, \q1 e dóo iō nto é viī ntó da nēé ka nuu i. \q1 Tsí ntoꞌo de kúꞌve ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto dá nēé ka é īo. \q1 Tsí da ntío nto é kūváꞌa ne, kūváꞌa ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ, \m kaꞌan ña. \c 5 \s1 Dā nakáa A Leꞌntú san tutu é kātinuu \p \v 1 Īní u tsí ña é tuví nú tēú san ne, ntaꞌa kuaꞌa ña niꞌi ntaꞌa ña ūun tutu é kātinuu. Tutú san ne, uve naꞌa ntuví o ata i. Úꞌxe sēu úve ata i. \v 2 Īní u uun ánjē, ña dóo ntii inī í san ne, dōó ntii kakaꞌan ña: \p —¿Xoó ntu é vāꞌá ntiꞌxe i é kuvi nakāa tutú san? ¿Xoó ntu é kuvi nakāa mí uve seú san? —kaꞌan ña. \v 3 Nté uun ñaꞌa, ña ntoo e dukún kān ne, nté uun ñaꞌa, ña ntoo ñuxiví a, nté ñaꞌa, ña ntoo doxiꞌí kān, ña ni kúvi nakāa ñá tutú san, ntē ña ni kuvi kiní ña é ūve naꞌa iní tutú san. \v 4 Xuꞌú ne, ēku ntíꞌxe u, tsí ña ni níꞌi xoo e váꞌa i é nakāa tutú san, ntē ña ni níꞌi xoo koto nteé i. \v 5 Kidáā né, uun ñaꞌa ñatā sán kakaꞌan ñá nī ko: \p —Ñá kū ékūn kan. ¡Un kaa Ñaña tatá Judaa, Iꞌxá ika rei Dāvií san! Dɨvi ñā e kúvi idé ña é kuvi nakaā ñá tutú san. Dɨvi ñā e kúvi nantīi ntée ña mí ūve uꞌxe séú san —kuan ō kaꞌan ñátā san ní ko. \p \v 6 Kidáā ne, iní u tsi íkan tsī ntitsi uun A Leꞌntu méꞌñū nú tēú san, ni ngɨ̄mi kɨtɨ ntantíto, ni ñatā san. Dîtó naꞌa i mí niꞌi kuiꞌi A Leꞌntú san da éꞌni ñaꞌa sán i. Úꞌxe ntɨ̄kɨ i uve. Úꞌxe ntūxnúu i dɨ. Ntúxnūú i sán ne, náa i é ūꞌxe espíritu Xuva kō e táxnūu ña é kɨ̄ꞌɨn dá kanɨɨ ñūxiví san. \v 7 Ne, kuéꞌēn A Leꞌntú san, kukiꞌi tutú san é niꞌi ntāꞌa ña tuví nú tēú san ntaꞌa kuaꞌa ña. \v 8 Dā kíꞌi tutú san ne, ngɨmi kɨtɨ ntantíto san ni ñatā, ña é oko kɨmi ñáꞌa sán ne, nākani ɨtɨ ña nuú A Leꞌntú san. É un é un ñatā sán ne, niꞌi ntaꞌa ña ūun kiñúꞌu ni ūun koꞌo kútū e kúvi kaá kuaan é ñūꞌu kútū e dóo váꞌa ñeꞌe úꞌme ī é kakene vatā ó ntákaꞌan ntâꞌví ña ntáduku ntée Xuva kō. \v 9 Ntaíta ña nchuꞌún xee é kākaꞌan: \q1 Ntōꞌó ne, dōo vaꞌá nto é kīꞌi nto tutú san, \q1 é nākaá nto mí ūve seú san. \q1 Tsi éꞌni ñaꞌa san ntó ne, \q1 ētɨ nto nɨñɨ nto é nakuíin nto ñaꞌa kuenta iña Xuva ko, \q1 ña véꞌxi da nēé ka tatá i, da nēé ka túꞌun ñā, da míꞌī ká ñuu véꞌxi ña, \q1 \v 10 vata koo é kūvi vií ña rei ni dutu íña Xuva ko, \q1 é kadā kúꞌvē ñá ñuxiví san, \m kaꞌan ña. \p \v 11 Kidáā né, īto ú ne, tēkú ko é ña te da díi ánjē ntaíta ña ntíkō diñɨ teú san ni kɨ̄tɨ ntantíto san, ni ñatā san. Ñá tē nté kaa nté kaa tɨtɨ́n ña. \v 12 Un ntii tsī kéne ña, ntákaꞌan ña: \q1 ¡E dóo vaꞌá A Leꞌntu é xiꞌí san é nīꞌi e dóo kuvi vií, \q1 nī e dóo kukuikā, e dóo kiꞌin inī í, e dóo ntii inī i, \q1 e dóo kuiko ñuꞌu o ī, e dóo kada kaꞌnu o ī, \q1 e dóo nakueꞌe o sintiáꞌvi ntaꞌa i!, \m kaꞌan ña. \p \v 13 Kídaā né, tēkú ko tsí un ntɨꞌɨ nuū i é ntantíto é ntoo e dukún kan, nī nú nteꞌú san, nī doxiꞌí kan, ni ntute ñuꞌu kān ne, ntákaꞌan é uun ata tsi tātsin i: \q1 ¡Na nākuéꞌe o sintiáꞌvi ntaꞌa ña tuví nú tēú san, nī A Leꞌntú san; \q1 na kuiko ñuꞌu o ñā; \q1 na kada kaꞌnu o ñā; \q1 na kōo ña é viī ñá ntii dañu ntūvi!, \m kaꞌan. \p \v 14 Ngɨmi kɨtɨ ntantíto sán ne, ntákaꞌan tɨ: \p —¡Kuan koo na kōo! —kaꞌan tɨ. \p Ñatā, ña é oko kɨmi ñáꞌa sán ne, nākani ɨtɨ ña un tsi nte ñúꞌu kān é nuu iní ña ña é kāntíto ntii dañu ntūvi. \c 6 \s1 É ūꞌxe séú san \p \v 1 Īní u dá nāntii nteé A Leꞌntú san seu é kui ūun é ūꞌxe séú san. Tēkú ko tsí kakaꞌan uun kɨtɨ kantíto sán ne, dîtó vata te kākatsin: \p —¡Kixkoton! —kaꞌan tɨ. \p \v 2 Ītó u ne, īní u uun idú kuīꞌxin. Ña ntekú tɨ ne, niꞌi ntaꞌa ña ntuvē. Xéꞌe ña ñā leꞌe é kuntēkú dɨkɨ ñá ne, dā kíi ña é viī ñá duꞌxēn né, kūvi idé ña ntíi ña nuu i kān. \p \v 3 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kui ūví san ne, tēkú ko é kākaꞌan kɨtɨ kantíto, kɨtɨ kuvi ūví san: \p —¡Kixkoton! —kaꞌan tɨ. \p \v 4 Kidáā né, kīi xtuku idú, kɨtɨ kuēꞌe kueꞌen. Ña ntekú tɨ ne, niꞌi ntaꞌa ñā káa kāni. Níꞌi ñā e kúvi vií ña é nākiꞌi ña é vāꞌá koo kuntōo ñaꞌa san ñuxiví san, vata koo é kāꞌní taꞌan ña, xe un xé un ña. \p \v 5 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kui ūní san ne, tēkú ko tsí kakaꞌan kɨ́tɨ kantíto, kɨtɨ kui ūní san: \p —¡Kixkoton! —kaꞌan tɨ. \p Ītó u ne, īní u kíi idú ntee. Ña ntekú tɨ ne, niꞌi ntaꞌa ña xkúꞌve. \v 6 Tēkú ko tatsin é vēꞌxi mí ntoo ngɨmi kɨtɨ ntantíto sán ne, kakaꞌan: \p —Uun xkúꞌvē kúdii nuní san niꞌi ña xāꞌví tsiñu ñā é uun ntūvi. Únī xkúꞌvē kúdii kɨtɨ sévada níꞌi ñā xáꞌvi tsiñu ñā é uun ntūvi dɨ, ntá tsi ña ku natɨ̄vín aseté ni ntūte vinú san —kaꞌan. \p \v 7 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kui kɨ̄mí san ne, tēkú ko tsí kakaꞌan kɨtɨ kantíto é kui kɨ̄mí san: \p —¡Kixkoton! —kaꞌan tɨ. \p \v 8 Ītó u ne, īní u kíi idú kuāan. Ña ntekú tɨ ne, Doxiꞌí nani ñā. Áta ña vēꞌxí uun ñaꞌa, ña é nanī Dôꞌvi. Nīꞌi ña é kūvi vií ña ni dāva ñaꞌa ñuxiví san é kuví ña méꞌñu duꞌxēn sán ne, ō kuví ña doko, ō kuví ña kuiꞌí san ne, o kuví ña é kɨtɨ diín san kaꞌní tɨ ña. \p \v 9 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kui ūꞌún san ne, īní u má nāa kan nima ñáꞌa, ña e éꞌni ñaꞌa san kuenta iña túꞌun Xuva kō, tsí ña ni uꞌví ña é kāꞌan ñá iña Xuva ko. \v 10 Nɨɨ̄ kueꞌén ini ña ntákaꞌan ña: \p —Xuvā ntɨ́, kaꞌnu kueꞌen nto. Ntōꞌo é sāntu ntíꞌxe nto. Ntōꞌó ne, un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan nto é nuu é ntaā i. ¿Nēe ntúvi ntu kada kúꞌvē nto iña ña ntántoo ñuxiví san é ntānáa nto ni ñāꞌa, ña éꞌní ntɨ? —kaꞌan ña. \p \v 11 Kidáā ne, dá un dá un ña niꞌi ña doo kuiꞌxin é kūꞌun ña. Kakaꞌan ñá ni ñā é diin diín tsi kuntōo ká ña, da nté xee táꞌan é kūví ntɨꞌɨ taꞌan ña é dadɨɨ ntáde tsiñu ña iña Xuva ko. \p \v 12 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kui īñú san ne, ītó u ne, kutūní ko é un vaꞌa váꞌa tsi taan ne, kuntee kuēꞌén ngantií san, é vata kaa doo ntee é xkūꞌún ñaꞌa dá ntoo ña dontɨ́ni. Xóō sán ne, kukuēꞌe kueꞌen váta ito nɨ̄ñɨ. \v 13 Xntɨvi é ūve e dukún kān ne, nakóꞌxo nté ñuxiví a, vatā ó kanakoꞌxo kɨtɨ tun igu uté san da dóo kainu tatsin kaꞌni. \v 14 Ntoko ñuꞌu miī e dukún kan, vatā ó kakuvi vikó san dá kāntava. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ xuku ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuꞌu é ntoo nú ntute ñuꞌu kān ne, nakuntoó xio. \v 15 Kidáā ne, nakuꞌun xūꞌu ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ rei, ñá ntoo ñuxiví a, nī ña naꞌnu ñaꞌa sán, nī tóꞌō sntadún san, nī ña kuiká san, nī ña e dóo ntii inī í, nī ña ntáde tsiñu, nī tóꞌo ñā ne, ñúꞌu xuꞌū ñá mâví ni nēꞌu xuu. \v 16 Káꞌan ña ni xūku sán ni xūú san: \p —¡Na tānɨ mí ñuꞌu ntɨ. Na tāví ntɨ vata koo é ña kiní ña tuví nú tēú san ntɨ, tsí un váꞌa tsi kakudiin A Leꞌntú san nī ntɨ! \v 17 Tsí e xee ntúvi kaꞌnu é tāꞌxi ña é ntōꞌo ko ne, ¿xoó ntu kutíi i? —kaꞌan ña. \c 7 \s1 Tatá ña Israee, ñá uve nāꞌa seu Xúva kō \p \v 1 Kidáā né, īní u kɨmi ánjē, ña ntâñɨ ngɨmí o diñɨ ñuxiví san. Ntaédɨ́ nuu ña mí kakiꞌxi ngɨmí tatsín san vata koo é ña kunú ka tatsín san ñuxiví a, nté nú ntute ñuꞌu kān, nté da míꞌī ka má utun. \v 2 Kidáā né, īní u tuku ánjē, ña véꞌxī nte mí kene ngántií san, niꞌi ntaꞌa ña sēu Xúva kō, ña é kāntíto ntiꞌxe. Un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ñá nī ngɨmi ánje, ña nguiī san, ña é xeꞌé Xuva ko ītsi é natɨvī ñá ñuxiví san ni ntute ñuꞌū san: \p \v 3 —¡Kuntētu ká nto! ¡Ñá kū dɨ́ natɨvī ntó ñuxiví san, nté ntute ñuꞌū san, nté utun san dá nte kuvi xntēé ntɨ seu Xúva kō xteén ñaꞌa, ña e ntáde tsiñu iña ña! —kaꞌan ña. \p \v 4 Tēkú ko nté kaa ñaꞌa uve naꞌa ña seú san, tsí uun sientu uvi díko kɨmi míil ñaꞌa tatá ña Israeé san. \v 5 Uxuvi míil ñaꞌa tatá Judaá san uve naꞌa ña seú san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Rubeén san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Gaá san, \v 6 uxuvi míil ñaꞌa tatá Aseé san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Neftalií san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Manaseé san, \v 7 uxuvi míil ñaꞌa tatá Simiuún san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Levií san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Isacaá san, \v 8 uxuvi míil ñaꞌa tatá Zabuluún san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Joseé san, uxuvi míil ñaꞌa tatá Benjamiín san. Kuan ō ñá uve naꞌa ña seú san. \s1 Ñá te da dīi ñaꞌa, ña ñuꞌu doo kuiꞌxin \p \v 9 Kidáā né, īto ú, īní u ña te da díi ñaꞌa, ña ntâñɨ nú tēú san ni nūu A Leꞌntú san. Ntē ña kuvi káꞌvi o ñā e dóo tɨtɨ́n ña, ña é vēꞌxí da míꞌī ká ñuu dá kanɨɨ ñūxivi. Ntáduku ntée ña da nēé ka tatá ña; da nēé ka túꞌūn ntákaꞌan ñá dɨ. Doo kuiꞌxín ñuꞌu ña ne; odo ntaꞌa ña ntāꞌa ñuu. \v 10 Un ntii tsi ntákaꞌan ña: \q1 Da mii tsi Xuva kō, ña tuví nú tēú san, \q1 nī A Leꞌntú san, ña é kuvi nakáku kō, \m kaꞌan ñáꞌa san. \v 11 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ánjē san ntáñɨ̄ ña ntíkō diñɨ nú tēú san, ni ñatā sán, nī ngɨmi kɨ́tɨ ntantíto san. Nákuntoo tɨxɨ ñā nú tēú san ne, nánūꞌu ñá iní ña Xuva kō, \v 12 ntákaꞌan ña: \q1 ¡Kuan koo na kōo! Na kada kaꞌnu o Xuva kō, \q1 tsi dóo kaxiꞌí nuu kaꞌnu ña, dōó kiꞌin inī ña. \q1 Na nākuéꞌe ō sintiáꞌvi ntaꞌa ña ne, \q1 na kuiko ñuꞌu o ñā dɨ, \q1 tsi dóo iō ña é viī ña; dōó ntii inī ña. \q1 Kuan koo na kāꞌan o íña Xuva ko ntii dañu ntúvi. \q1 Kuan koo na kōo, \m kaꞌan ánjē san. \p \v 13 Kidáā ne, kakaꞌan úun ñaꞌa ñatā san ní ko: \p —¿Nēe ñáꞌa ntu ña sāꞌá, ña ñuꞌu doo kuiꞌxín san? ¿Míꞌi ntu vēꞌxi ña? —kaꞌan ña. \p \v 14 Kidáā ne, kakaꞌán u ni ñā: \p —Ntōꞌo é īni nto —kaꞌán u. \p Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī kó: \p —Ña sāꞌá ne, dɨvi ñā é vēꞌxi ña mi dóo ntántoꞌo ñaꞌa. É ntukuiꞌxīn kueꞌen dóo ña, tsí nɨñɨ Á Leꞌntú san nákate ña. \v 15 Dukuān e ntáñɨ̄ ñá nú tēu Xúva kō, e ntáxntii ña ñā nte ntúvi ntē níñu ini ukún ña kān. Xuva kō, ña tuvi nú tēú san, kunuu méꞌñu kunuu dava ña ña. \v 16 Ña kákɨ̄n ká ña, ntē ñá ītsí ka ñá ntute. Ña kókō ká ña kaꞌni ngántií san, tsí kuntoo ña mi é vētɨ́ san ve. \v 17 Tsí A Leꞌntu é tuví nú tēu kán ne, kuenta vií ña vata kaa uun paxtu, é kɨ̄ꞌɨn níꞌi A Leꞌntú san ña mí kakii ntute kuīi é nīꞌi ñá ntuvi íña ñá ne, mii Xuva ko naītsi ñá un ntɨꞌɨ ntute nūú ña —kaꞌan ña. \c 8 \s1 Seu e kúvi ūꞌxe ni koꞌo kútū e kúvi kaá kuaan \p \v 1 Dā nantii nteé A Leꞌntú san seu é kuvi ūꞌxé san ne, xíō kadin kueꞌen tsi e dukún kan te dāva ura. \v 2 Kidáā ne, iní u uꞌxe ánjē ntáñɨ̄ ñá nuu Xuva ko. Odo ña kui kui uun ña trunpeta. \v 3 Kidáā ne, xéē ká uun ká xtuku ánjē, níꞌi ntaꞌa ñā koꞌo kútū e kúvi kaá kuaán san ne, kántītsí ña nú nāa kan. Dōo kueꞌe kútu niꞌi ña é nādaká taꞌan ña ni tūꞌun e ntákaꞌan ntâꞌví ñaꞌa, ña ntánuu iní i Xuva kō, é kuēꞌé ña nú nāa e kúvi kaá kuaan é tuví nú tēú san. \v 4 Kúxēe uꞌme kútū san é niꞌi ntāꞌa ánjē sán ne, xée mí tuví Xuva ko dadɨɨ ni tūꞌun e ntákaꞌan ntâꞌví ña e ntákaꞌan ni Xuva ko. \v 5 Kidáā né, kīꞌi ánjē san koꞌo kútū sán ne, dā tsúꞌun tsitu ña ngɨñūꞌu é kaiꞌxi nú nāá san ne, da nakuíta nuu ña ñuxiví a. Dōo dito káñuꞌú ne, xīꞌí nuu ne, táān dɨ. \s1 Trunpeta é ūꞌxé san \p \v 6 Kidáā ne, ánjē, ña é ūꞌxe ñáꞌa, ñá odo trūnpetá san ne, íō tuꞌvé ña é nakuēku ña. \p \v 7 Ánjē, ña é kuvi ūun sán ne, nakuéku ña trunpeta ña. Ura tsí i kɨ́ɨn davi xuú ni ñūꞌu é kādaka nɨ́ñɨ ñúxiví kān. Uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi ñúxiví san ne, íꞌxi ntɨ̄ꞌɨ. Uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi utún san ne, íꞌxī ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ un tsi nté kuꞌu xɨꞌɨ́ san. \p \v 8 Ánjē, ña é kuvi ūví san ne, nakuéku ña trūnpeta ñá dɨ. Kidáā ne, uun nuu i é vāta kaa xuku kaꞌnu é kaiꞌxi kaá ne, un ntii tsī koꞌxó nuu nú ntute ñuꞌu kān. Uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi ntute ñúꞌu sán ne, ntūvi nɨñɨ. \v 9 Uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi kɨtɨ ñúꞌu nú ntute ñuꞌu kān ne, xíꞌi ntɨ̄ꞌɨ tɨ ne, íꞌxi uun tāꞌvi i é kuvi ūni taꞌvi tún ntōó san dɨ. \p \v 10 Ánjē, ña é kuvi ūní san ne, nakuéku ña trūnpeta ña. Kidáā ne, uun xntɨví kaꞌnu sán ne, kóꞌxō é vēꞌxí nte e dukún kān. Kaiꞌxí vatā ó kaiꞌxi chúꞌún san. Kóꞌxō nuu uun taꞌvi i é kuvi ūni taꞌvi ntute káꞌnu sán nī mí kaeꞌnu ntute san. \v 11 Xntɨví san ne, Rkavé nanī. Uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi ntute sán ne, kúrkavē kueꞌen. Ñá te nté kaa ñaꞌa xiꞌi ña e xíꞌi ña ntute é kadāká rkavé san. \p \v 12 Ánjē, ña é kuvi kɨ̄mí san ne, nakuéku ña trūnpeta ñá ne, uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi ngántií san ni uun tāꞌvi i é kuvi ūni taꞌvi xoó san nī xntɨví san ne, niꞌi kuíꞌi. Uun taꞌvi ī kúnee é un é un nuu i ne, uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌvi ntuví san ne, ñá ni xīꞌí nuu ká ngántií san. Niñú san ne, kuan tsi ō kúvi: ñá ni xīꞌí nuu ká xoó san nī xntɨví san dɨ. \p \v 13 Kidáā né, da nɨɨ̄ kaito ú ne, tēkú ko kaiko uun tadun méꞌñū e dukún kān ne dá un ntii tsi kākaꞌan: \p —¡Ai! ¡Ña ntâꞌví ntu ñaꞌa, ña ntántoo ñuxiví san, te kuēku xtuku trunpeta íña é ūní ka ánje, ña nguiī san! —kaꞌan tɨ. \b \c 9 \p \v 1 Ánjē, ña é kuvi ūꞌún san ne, nakuéku ña trūnpeta ña. Kidáā né, īní u uun xntɨvi é kōꞌxó nte e dukún kān un tsi nte nú ñuꞌu kān. Xntɨví san ne, niꞌi ntakāá xiꞌi tótsín san. \v 2 Nākaán ña xiꞌi tótsín san ne, un váꞌa tsi kéne uꞌme xiꞌí san, vatā ó kakene uꞌme ini úrnu káꞌnu kueꞌen. Kūneé ngántií san ni kanɨɨ̄ e dukún kan ūꞌme tótsín san. \v 3 Méꞌñū uꞌmé san ne, véꞌxī skunti é kaka tɨ kanɨɨ ñūxiví a. Níꞌi tɨ̄ é kuēꞌé tɨ vatā ó de tduꞌme, kɨtɨ īó ñuꞌu a. \v 4 Káꞌan ña ni tɨ̄ é ña ku nantɨꞌɨ tɨ ite é kaeꞌnu ñuꞌu a, nté kūꞌu kuii, nté ūtun dɨ. Da mii tsi ñāꞌa san kuéꞌe tɨ ña, tē ña te uve náꞌa xteén ña seu Xúva kō. \v 5 Níꞌi tɨ̄ é nantoꞌo tɨ ña te ūꞌun xoo, ntá tsi ña kuvi kaꞌní kueꞌen tɨ́ ña. Mí kaxéꞌe tɨ ne, kaexnúu vatā ó kaexnúu da kaxéꞌe tduꞌmé san. \p \v 6 Ntuvi tsikán ne, un váꞌa tsi nantuku ñāꞌa san nté koo kuví ña, ntá tsi ña níꞌi ña nté koo. Kuān te un váꞌa tsi ntio ña é kuvī ñá ne, ñá nīꞌi ñá doxiꞌí san. \p \v 7 Skuntí san ne, vata ntáa idú kɨtɨ tuꞌvé i é kɨ̄ꞌɨn tɨ méꞌñu duꞌxēn ntáa tɨ. Dɨ́kɨ tɨ̄ ne, odo é vata ntáa leꞌe e kúvi kaá kuaan ntáa. Núu tɨ̄ ne, vata ito nuu ñaꞌa ito. \v 8 Idi tɨ ne, vatā ó nani idi ñadɨ̄ꞌɨ. Nūꞌú tɨ ne, vata ntáa nuꞌu ñaña ntáa. \v 9 Uve ata tɨ tdɨꞌxɨ e nté kaa te káa kúvi. Dā ntáva tɨ ne, kakañuꞌu vata te ntaíta ntiꞌxin ña te da díi kareta e ntáñuꞌu idú, kɨtɨ ntaínu méꞌñu duꞌxēn san. \v 10 Dúꞌme tɨ̄ ne, vata ntáa duꞌme tdúꞌme ntáa ne, ini xeꞌe tɨ́ dɨ. Dúꞌme tɨ̄ san ntée é ntuku kuiꞌī tɨ́ ñaꞌa san úꞌun xoo. \v 11 Tōꞌó tɨ ne, dɨvī ánjē, ña e ntée ntaꞌa i totsín san. Abaduun nani é tūꞌun hébreú ne, Apoliuun nani é tūꞌún griegú ne, kani túꞌun “é nantɨ̄ꞌɨ kueꞌen”. \p \v 12 É īta ntíꞌxin é kuvi ūun dóxō. Úvī ká kakunaá ve. \p \v 13 Kidáā ne, ánjē, ña é kuvi īñú san ne, nakuéku ña trūnpeta ña. Tēkú ko uun tatsin í e kíi méꞌñū ngɨmi ntɨ́kɨ san é ōdo nú nāa e kúvi kaá kuaan é ntitsí nuu Xuva ko. \v 14 Kídaā ne, kakaꞌan tátsín san nī ánjē, ña é kui īñu, ña é niꞌi ntaꞌa trunpeta: \p —Nantuten ngɨmi ánjē, ña é uve tɨ̄ɨn mí kainu ntute kaꞌnu é nani Eūfrate —kaꞌan. \p \v 15 Kidáā né, nāntuté ña ngɨmi ánjē san é kaꞌnī ñá uun taꞌvi i é kuvi ūni taꞌvi ñaꞌá san, tsi é ntoo túꞌvē ñá tē xee úra i, ni ntūví, ni xōó, ni kuīa. \v 16 Kūtuní ko nté kaa sntadun, ña ntántōdó idú ne, uvī sientu míñuu ña. \p \v 17 Xée nūú ko idú san nī ña ntántodō tɨ. Sntadún san ne, ntántiꞌu núu kúñu ñā káa é kaito kuēꞌé, nī é kuīí, nī é kuāán dɨ. Dɨ́kɨ idū ñá ne, vata ntáa dɨkɨ ñáña ntáa ne, kakii ñuꞌu xúꞌu tɨ. Úꞌme ni dūꞌxé ñuꞌu dɨ. \v 18 Xíꞌi uun tāꞌvi i é kuvi ūni taꞌvi ñaꞌá san ntuni núu tsi i: ñuꞌú san ni ūꞌmé san ni dūꞌxé ñuꞌú san e kíi xuꞌu tɨ. \v 19 Tsí idú san ne, īó ntii tɨ̄ é kuvi kaꞌní tɨ ñaꞌa é xūꞌu xtɨ́ ni dūꞌme tɨ. Tsí duꞌme tɨ́ ne, vata kaa dɨkɨ kóo ne, dɨvī é kantuku kuiꞌī tɨ́ ñaꞌa san. \p \v 20 Ntá tsi ña nguiī san, ña é ña ni duku ntée tsikán ne, ñá ni natɨ̄vi iní ña kuétsi ñā é ntē ña ni xtuví mii ñā é nuu iní ña é ña váꞌā san ni sántu ñā e kúvi kaá kuaán, nī káa kuīꞌxín, nī káa kuēꞌé, ni xūú, ni ūtun dɨ, é ntē ña kaíto, ntē ña katéku i, ntē ña kui kaká dɨ. \v 21 Ntē ña ni nátɨvi iní ña é kuān tsi o ntaéꞌní ña ñaꞌa, e ntáde ña dotatan, e ntáde ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ, e ntadúꞌu ña dɨ. \c 10 \s1 Ánje ni tūtu luꞌnti é kātinuú san \p \v 1 Kidáā ne, iní tuku ú uun ánjē, ña dóo ntii inī í ne, véꞌxi ñā e dukún kān. Nuu taꞌán ña viko; ntee rkuáꞌnti dɨkɨ̄ ña. Núu ñā ne, kaxiꞌí nuu vatā ó kaxiꞌí nuu ngántií san. Dɨ̄ꞌɨ́n ña ne, vata kaa ntuꞌu é kaiꞌxi kaa. \v 2 Niꞌi ntaꞌa ña ūun tutu luꞌnti é kaa ntāa. Dɨ̄ꞌɨ́n kuaꞌa ña xtúvi ña nú ntute ñuꞌu kān né, dɨ̄ꞌɨ́n datsin ña ne, ñuꞌu san xtúvi ña. \v 3 Un ntii tsi káchuꞌu ña, vatā ó de ñaña dá kanakɨtɨ tɨ̄. Dā kúvi kachuꞌu ñá ne, kātsín uꞌxé ito. \v 4 Dā kúvi katsin é uꞌxé ito sán ne, ncho xnteé naꞌa u é kākaꞌan, ntá tsi dá iō tuꞌvé u é kaꞌu ú ne, tēkú ko uun tatsin e dukún kān, kakaꞌan: \p —Xnuun xūꞌun e téku o e kátsin uꞌxé ito. ¡Ña kū dɨ́ xnteen naꞌan! —kaꞌan. \p \v 5 Kidáā ne, ánjē san, ña ntitsi nú ntute ñuꞌū sán ni ñūꞌu a dɨ́ ne, nátāꞌan ntée ña ntaꞌa kuāꞌa ña e dukún kān. \v 6 Natékū ñá Xuva kō, ña kantíto ntii dañu ntūvi, ña de váꞌa e dukún kan ni ñūxiví ni ntute ñuꞌu ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nee iñá katuví, kakaꞌan ña tsí ña kukuíi ka. \v 7 Kakaꞌan ña tsí ntuvi dá nakuēku ánjē, ña é kui ūꞌxé san, trunpeta ñá ne, kuntaa núu i é mii tsi Xuva ko īni ñá, vata ō kaꞌan ñá nī ña dé tsiñu iña ña, ña ntákaꞌan túꞌun ñā. \p \v 8 Kidáā ne, tátsīn e tékū ko díꞌna ne, kakaꞌan xtúku nī ko nte e dukún kān: \p —Kuēꞌén, kūkiꞌín tutu é niꞌi ntaꞌā ánjē sán, dɨvī é nakāa ñáꞌa, ña ntitsí nú ntute ñuꞌu kan ni ñūꞌu a —kaꞌan. \p \v 9 Dukuān ne, ñéꞌē u mí tuvi ánjē sán ne, íkān ú tutú san. Kakaꞌan ñá nī kó: \p —Kiꞌin ne, dá kāꞌxin. Tē éꞌxin ne, vídin vata ēꞌxí ntúdin kɨ̄tume, ntá tsi kuia nūu íꞌxi o kān —kaꞌan ña. \p \v 10 Kídaā né, kīꞌi ú tutú san é niꞌi ntaꞌā ánjē sán ne, ēꞌxí u. Kuan ēꞌxi ntíꞌxe vata ēꞌxi ntúdin, ntá tsi dā kúvi éꞌxi ú ne, kuia nūu íꞌxi ko. \v 11 Kakaꞌan ñá nī kó: \p —Da miī é kāꞌan ntódon kán ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo dā míꞌī ká ñuú, nī ña ntákaꞌan dá nēé ka túꞌun, ni rēi ñá dɨ —kaꞌan ña. \c 11 \s1 Ña é ūvi ñaꞌa, ña é kāꞌan ntódo túꞌun Xuva kō \p \v 1 Kidáā né, tāꞌxi ña kó uun ntoo kani, vata kaa utun é kīꞌi kúꞌve núu ō káa ne, kakaꞌan ñá nī ko: \p —Nākuntítsin, kīꞌin kúꞌven úkun Xuva ko nī nú nāa ñá ne, kaꞌvin nté kaa ñaꞌa ntánuu iní ña Xuva kō má ūkún san. \v 2 Ntá tsi ña kiꞌin kúꞌven kura ukún san, tsí xeꞌé ña sáꞌā é kūvi iña ñaꞌa, ña é ña íni xoo é Xuva kō ne, kaka nuu ña ñuú Xuva ko te ūvi díko uvi xoo. \v 3 Xuꞌú ne, taxnūu ú uvi ñaꞌa, ña é kāꞌan ntódo túꞌūn kó ne, kuꞌun ña duꞌnu kúxta úun míil uvi sientu uni díko ntūvi —kaꞌan ña. \p \v 4 Ña é uvi ñaꞌá san ne, vata ntáa uvi útun olívu ntáa ña. Vata ntáa tun tsumē é ūví san e ntâñɨ núu Toꞌo ñuxiví san ntáa ña. \v 5 Tē xoó ncho ntukū kuiꞌi í ña ne, kene ñuꞌu xuꞌu ña ne, koko kueꞌen. Kuān koo ntoꞌo ña ntaínchuꞌvi ña. \v 6 Ña uvi ñaꞌá san ne, īó ntii ñā é nakādɨ ñá e dukún kān vata koo é ña kɨɨn dávi da nɨɨ̄ ntákaꞌan ntódo ña túꞌun Xuva kō. Īó ntii ñā é kūvi vií ña é ntūvi nɨñɨ ntuté san ne, kuvi vií ña é nantōꞌo ña ñaꞌa, ña ntoo ñuxiví san, é tɨ̄ɨ́n ña da nēé ka kuiꞌi vata koo é ntio ña. \p \v 7 Ntá tsi dā ita ntíꞌxin kaꞌan ntɨ́ꞌɨ ña túꞌun Xuva kō né, kēne uun kɨtɨ xuꞌu totsín san é viī tɨ́ ni ña duꞌxēn. Kuvi vií tɨ kaꞌní tɨ ña. \v 8 Kidáā né, kuntōo méꞌñū kúñu ñā itsi méꞌñū ñuú kaꞌnu san mi náxnteē ñá Tóꞌo kō ntíkā krusí san. Ñuú sāꞌá ne, vata kaa ñuú Sodomá ni ñūú Egítō kaa. \v 9 Úni ntūvi nte dáva ne, koto ñaꞌa san kúñu ñā, ña véꞌxi da míꞌī ká ñuú, da nēé ka tatá ña, é da nēé ka túꞌūn ntákaꞌan ñá dɨ ne, ñá kuēꞌé ña itsi é kuntūꞌxi váꞌa ña. \v 10 Ña ntántoo ñuxiví san ne, ñá tē nté kaa diní ña tsí xiꞌí ña uvi ñaꞌá san. Vií ña viko ne, kuéꞌe ñā doméni táꞌan ña, tsí ña uvi ñaꞌa, ña é kaꞌan ntódo túꞌun Xuva kō né, dōó nantōꞌo ñá ña ntántoo ñuxiví sa. \p \v 11 Ntá tsi da kúvi uni ntúvi ntē dávā ne, nantóto xtuku Xuva ko ntuvi ñáꞌa san ne, nākuiñɨ ña. Un váꞌa tsi ûꞌví un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san dá ini ña ña. \v 12 Kidáā né, tēkú ña uvi ñaꞌá san e dóo ntii kakaꞌan tátsin é vēꞌxí e dukún kan ni ñā: \p —Kiꞌxi nto iꞌa —kaꞌan tátsín san. \p Dukuān ntaíni ña ntaínchuꞌvi ñá san ne, kúntāa ña e dukún kan mēꞌñú vikó san. \v 13 Ura í tsikán ne, un váꞌa tsi taan. Kóꞌxo uun taꞌvi ī é kuvi ūꞌxi táꞌvi ñuú san. Úꞌxē míil ñāꞌa xiꞌi ñá da ita ntíꞌxin kúvi taan. Ñaꞌa, ña ntántoo ká san ne, ñá te nté kaa uꞌví ña. Da kidáā nanuꞌu ñá iní ña e dóo kaꞌnu Xuva kō, ña tuví e dukún kān. \p \v 14 É īta ntíꞌxin é kuvi ūvi dóxō sán ne, e dóko sā xee é kuvi ūní san ve. \s1 Trunpeta é kuvi ūꞌxé san \p \v 15 Kidáā ne, ánjē, ña é kuvi ūꞌxé san ne, nakuēku ña trunpeta ña. Dîto tsí un ntii tsī ntákaꞌan tátsín e dukún kān: \q1 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú ñuxiví san ne, \q1 kaduku ntée Xuva kō é kadā kúꞌvē ña, \q1 ntuvi ñá Cristu, ña e táxnūu ña. \q1 Ntii dañu ntūvi é kadā kúꞌvē ña, \m kaꞌan. \v 16 Kidáā né, ñatā, ña é oko kɨmi ñáꞌa, ña ntántoo nú tēu núu Xuva kó san ne, un tsi nákunchɨtɨ ntaā ñá nuu Xuva ko é nuu iní ña ña, \v 17 ntákaꞌan ña: \q1 Nataꞌxi ntɨ́ sintiáꞌvi ntaꞌa nto, \q1 Xuvā ntɨ́, ña e dóo kaꞌnu. \q1 Dɨvi ntō é tuví nto vevií ne, \q1 dɨvi ntō kídaā dɨ́ ne, \q1 kuan tsi koo kutuvī ntó ntii dañu ntūvi. \q1 Nataꞌxi ntɨ́ sintiáꞌvi ntaꞌa nto, \q1 tsí e níꞌi nto e dóo iō nto é viī ntó ne, \q1 e éni ntuꞌu nto kadē kúꞌvē ntó ve. \q1 \v 18 É kūdiin ña ntántoo un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú san, \q1 ntá tsi é xee ntúvi é kuēꞌé nto ña é ntōꞌo ña ve. \q1 E xée ntūvi é kadā kúꞌvē nto iña ñá ntɨ̄xɨ́ san ne, \q1 kuéꞌe nto ñā é vāꞌá, ña dé tsiñu iña nto, \q1 ña é kaꞌan ntódo túꞌun nto, nī ña é kāꞌan náa nto. \q1 Kuéꞌe ntō é vāꞌá iña ñaꞌa, ña e ntaíko ñuꞌu nto, \q1 un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá, te kuetsi, te naꞌnu ña. \q1 E xée ntūvi é nantōꞌo nto ñaꞌa, ña ntánatɨ̄ví ñuxiví san, \m kaꞌan ña. \p \v 19 Kidáā né, nākaán xiꞌi úkun Xuva kō é tuví e dukún kān ne, iní i kān ne, dîtó tuví etun mí ñuꞌu váꞌa lei Xúva kō. Kidáā né, dōó kaxiꞌí nuu. Dōó kakatsín dɨ. Dōo dîtó tatsín san. Dōó katáan dɨ. Un váꞌa tsi kakɨɨn davi xuú dɨ. \c 12 \s1 Uun ñadɨ̄ꞌɨ́, ni kɨ̄tɨ ña váꞌa, kɨ̄tɨ uꞌxe dɨ́kɨ i \p \v 1 Kidáā né, kīi dîtó uun e dóo kaꞌnu e dukún kān. Ikān ntitsí uun ñadɨ̄ꞌɨ́, nuu táꞌan ña ngántií ne, xóō sán ne, ntekú ntiꞌi dɨ́ꞌɨn ñā ne, leꞌe é kuváꞌa é ūxuví xntɨvi ntekú dɨkɨ ña. \v 2 Ñuꞌu iꞌxá ña ne, kakachuꞌu ntáa ña é kaexnúu íꞌxi ña, tsi dokó sa káku iꞌxá ña. \v 3 Kidáā né, kīi ká xtuku uun nuu i e dukún kān. Īní u é ntītsí uun kɨtɨ ña váꞌā, teku kuéꞌe tɨ, é ūve uꞌxe dɨ́kɨ tɨ ni ūꞌxi ntɨ́kɨ tɨ. Kuān o ntántīdó leꞌe san xé un xé un dɨkɨ tɨ. \v 4 Dúꞌme xtɨ̄ dita núu tɨ uun taꞌvi ī é kuvi ūni taꞌví xntɨví san ne, nákōꞌxó nuu tɨ nte ñuxiví a. Kidáā ne, íntītsí kɨtɨ ña váꞌā san nuu ñadɨꞌɨ́, ña dokó sa káku iꞌxá i. Ntitsí nteē tɨ i é kāꞌxi tɨ́ i te káku. \v 5 Iꞌxa é nakāku ña ne, iꞌxa tii é kadā kûꞌvé un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu, é kuniꞌi ntaꞌa tātun i e kúvi káa. Ntá tsi Xuva kō ne, nakíꞌi ña iꞌxá san é kūtuví ni ñā nú tēu ña. \v 6 Ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, īnu ña, kueꞌen ñá ñuu itsi mí xtúvi tūꞌvé Xuva kō mí kutuvī ñá, mí kuēnta víi ña ña uun míil ūví sientu uni díko ntuvi. \p \v 7 Kidáā ne, kúvi duꞌxēn e dukún kān. Ánje ña odo nūu, ñá nani Mīgee, dɨ́vi ña ni un ntɨ̄ꞌɨ ánje ñā ne, náā ñá ni kɨtɨ ña váꞌā san. Kɨtɨ ña váꞌā sán ni un ntɨ̄ꞌɨ ánje tɨ̄ ne, un váꞌa tsi náa tɨ ni ñā, \v 8 ntá tsi ña ni kuvi vií tɨ. Ñá ni nīꞌi mí kuntōo ká tɨ nī ánje tɨ̄ e dukún kān. \v 9 Dukuān ne, nákōꞌxó ña kɨtɨ ña váꞌā san, kɨtɨ itúvi nte ntúvi díꞌna, kɨtɨ é nanī diablu, tóꞌō e ña váꞌā san. Dɨvi tɨ̄ é Satanaa náni tɨ dɨ, kɨtɨ kaeni ntaꞌví ñaꞌa dá kanɨɨ ñūxiví san. Nákōꞌxó ña tɨ ni un ntɨ̄ꞌɨ ánje tɨ ūun tsi nte ñúxiví a. \p \v 10 Tēkú ko tsí un ntii tsi kākaꞌan tátsín san nte e dukún kān: \q1 E xée ntūvi é nakākú Xuva ko ko vē. \q1 E xée ña e dóo ntii inī ña é kadā kúꞌvē ña. \q1 Cristu, ña táxnūu ña ne, kodo núu ña é un ntɨꞌɨ vē. \q1 Tsi é nakóꞌxo nteē ñá kɨtɨ katsiꞌi kuétsi taꞌan ko ntaꞌa Xuva ko ntē ntúvi ntē níñu. \q1 \v 11 Kūvi idé taꞌan ko sán nī e ña váꞌā san \q1 kuenta iña nɨ́ñɨ é etɨ́ A Leꞌntú san, \q1 ni kuēnta iña túꞌūn é nuu é ntaā i e ntákaꞌan ñá, \q1 tsi ña ni de víni ña ntuvi iña ña, \q1 kuān te na kuví ña. \q1 \v 12 Kuntōo díni ntó ve, e dukún kan, \q1 ni un ntɨꞌɨ̄ ña ntántoo ikān. \q1 Ntá tsi ñā ntu ntáꞌvi ide nto, \q1 ña ntántoo ñuxiví san nī nú ntute ñuꞌu kān, \q1 tsí e ntíi tóꞌō e ña váꞌā san mí ntoo nto ve. \q1 Un váꞌa tsi kakudiin, \q1 tsí ini tsí ña naꞌá ka kutuvi, \m kaꞌan tátsín san. \p \v 13 Dā íni kɨtɨ ña váꞌā san tsí nakóꞌxo ña tɨ ñuxiví a ne, íntīkɨn tɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ́, ña nakāku iꞌxa tií san. \v 14 Ntá tsi ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, niꞌi ña uvi ntiꞌxin tádun kaꞌnú san é ntāva ña, kɨꞌɨn ña ñuu itsí kān, mi dóo ikā mí tuví kɨtɨ ña váꞌā san. Ikān ne, níꞌi ñā é kāꞌxi ñá uni kuia nte dáva. \v 15 Kɨtɨ ña váꞌā sán ne, tāvá tɨ ntute xuꞌu tɨ é vata kaa ntute kaꞌnu kaa vata koo é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ntuté san ñadɨ̄ꞌɨ́ san. \v 16 Ntá tsi xntíi ñūꞌú san ñadɨ̄ꞌɨ́ san, e nántɨka ñúꞌu sán ne, ikan kūntíi ntute kaꞌnu san e táva kɨtɨ ña váꞌā san xuꞌu tɨ. \v 17 Dukuān né, kūdiin kuéꞌen kɨtɨ ña váꞌā sán ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san. Ntaka tɨ ikān ne, dá kuēꞌen tɨ é viī tɨ́ duꞌxen ni iꞌxā ñá, ña nguiī san, ña ntáde ntaa é kākaꞌan Xúva kō, ña ntántīkɨn Jésuu. \c 13 \s1 Úvi kɨ̄tɨ dóo donchuꞌvi ntáa \p \v 1 Ntītsí u nú ñutɨ diñɨ ntute ñúꞌu san, īní u kéne ntita úun kɨtɨ e dóo donchuꞌví kaa méꞌñu ntute ñuꞌu kān, kɨtɨ uve uꞌxe dɨ́kɨ í ni ūꞌxi ntɨ́kɨ i. Kántīdó leꞌe é un é un ntɨ́kɨ tɨ. Uve naꞌa dɨ́kɨ tɨ e dóo kinī ó kakaꞌan kuénta iña Xuva ko. \v 2 Kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa, kɨtɨ é īní u sán ne, vata kaa ñaña tekú kaa tɨ. Ntá tsi dɨ́ꞌɨn tɨ̄ ne, vata ntáa dɨꞌɨn oso ntáa ne, xuꞌu tɨ ne, vata kaa xuꞌu ñaña kaa. Kɨtɨ ña váꞌā sán ne, xéꞌe tɨ ntii tɨ̄ é ntēé kɨmi tɨ̄. Xéꞌe tɨ tēu tɨ mí tuví tɨ é viī tɨ́ tsiñu kaꞌnu. \v 3 Kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa sán ne, vata tē niꞌi kuíꞌi kueꞌen úun dɨkɨ tɨ, ntá tsi é ntuváꞌa. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntántoo ñuxiví san ne, ntántīkɨn ñá tɨ, tsí koo da kúduꞌva ña é ntuváꞌa dɨ́kɨ tɨ. \v 4 Ntánuu iní ñaꞌa san kɨtɨ ña váꞌā san, tsí xeꞌé tɨ ntii tɨ kɨ̄tɨ dóo donchuꞌví kaa san vata koo é kuvi kada kúꞌvē tɨ. Ntánuu iní ñaꞌa san kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san ne, ntákaꞌan ña: \p —¿Xoó ntu é vata kaa kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san? ¿Xoó ntu kuvi vií i é nāá ni tɨ̄? —kaꞌan ña. \p \v 5 Níꞌi tɨ ītsi e dóo kaꞌnu vií tɨ, e dóo kini koo kaꞌan tɨ́ iña Xuva ko. Níꞌi tɨ̄ é kadā kúꞌvē tɨ uvi díko uvi xoó ne, \v 6 kuan ō dé tɨ. Dōó kini kaꞌan tɨ́ iña Xuva ko ni e dukún kān mí tuví ña, nī ña ntántoo ni ña ikān. \v 7 Níꞌi tɨ̄ é viī tɨ́ duꞌxen nī ña ntántīkɨn Xúva kō né, kūvi idé tɨ ni ñā. Níꞌi tɨ̄ é kadā kúꞌvē tɨ iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ tātá ñaꞌa, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntákaꞌan dá nēé ka túꞌūn. \v 8 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntántoo ñuxiví san ne, ínūu iní ña kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san, ña é ña ni uvé naꞌa dɨ́vi i tutú A Leꞌntu é xiꞌí un tsi nte da iñɨ ntúꞌu ñuxiví san, tutú mí uve naꞌa xoo e níꞌi i ntuvi íña i ntii dañu ntúvi. \p \v 9 Te īnín é kīnin ne, kinin. \v 10 Tē xoó niꞌi i é kunuu kutū né, kunuu kutu ntīꞌxe. Tē xoó niꞌi i é kūví nuu káa ne, kāá kuví nuu ña. Dukuān né, xoꞌō e ntáduku ntée o Xuva kō ne, kaꞌnu viī ó nima kó ne, kunūu ini ko ñá dɨ. \p \v 11 Kidáā né, īní xtuku u úun kɨtɨ e dóo donchuꞌví kaa. Kɨtɨ sāꞌá ne, ñuꞌu san kakéne tɨ. Uve uvi ntɨ́kɨ tɨ é vata kaa a leꞌntú kaa tɨ, ntá tsi kakaꞌan tɨ́ vatā ó kakaꞌan kɨ́tɨ ña váꞌā san. \v 12 Níꞌi tɨ ītsi é kadā kúꞌvē tɨ́ naa i kɨtɨ kuvi ūun san dá ntoo dadɨɨ tɨ. Kade tɨ é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntántoo dá kanɨɨ ñūxiví san, kunuu inī ñá kɨtɨ kuvi ūun san. \v 13 Dōo ini tɨ nté koo vií tɨ é kōo dá ntákudūꞌva ñaꞌa san. Un tsi nte kúvi nakɨ̄ɨn tɨ ñuꞌu é kaīꞌxi nte e dukún kan nɨɨ dukuān ntaíto dîtó ñaꞌa san ñuxiví a. \v 14 Kuenta iña i sáꞌā é nīꞌi tɨ e kúvi idé tɨ dá kade tɨ tsiñu kɨtɨ kui ūun sán ne, kaeni ntaꞌví tɨ ñaꞌa, ña ntántoo ñuxiví sa. Kakaꞌan tɨ́ ni ñāꞌa san é na ntāváꞌa naa ñá santu kɨ́tɨ kuvi ūun, kɨtɨ idó nuu káa dɨ̄kɨ i, ntá tsi ntuváꞌa tɨ ne, kantíto dukuan tɨ̄. \v 15 Níꞌi tɨ̄ é kūvi kuéꞌe tɨ ntuvi iña santu e ntúváꞌa naa kɨtɨ kuvi ūun sán ne, īde tɨ é kūvi kaꞌan sántu sán dɨ. Kakaꞌan tɨ́ tsí da xōó ka ñaꞌa, ña é ña kanúu iní i santu, kɨ́tɨ kuvi ūun sán ne, na kuvī ña. \v 16 Taxnūu tɨ é na kūvé naꞌa seú san ntaꞌa kuaꞌa ña ne, ō xteén ña, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san, te kuetsi te naꞌnu ña, te kuika ñā, te ntaꞌvī ñá, te īó tóꞌo ña ne, ō iña mii ña ntáde tsiñu ña. \v 17 Nté uun xoxo kuvi díko i, ntē ña kuvi kuiin í, tē ña te ntée naꞌa seú san kúñu ī. Seú san ne, dɨ̄ví kɨtɨ é kuvi ūun sán, ō numéru dɨvī tɨ. \p \v 18 Sáꞌā ne, ntio é koto ntuu ō. Xoo é kiꞌin inī í ne, na nakaꞌvi ñā numéru kɨ́tɨ kuvi ūun san. Numéru sán ne, kaduku ntée uun dɨ̄ví ñaꞌa, ña ntoo ñuxiví sa. Te nakuaꞌa ō numéru dɨvī ñá ne, íñū sientu uni díko iñu. \c 14 \s1 Nchuꞌun e íta ñaꞌa, ña uun sientu uvi díko kɨmi míil ñaꞌa \p \v 1 Kidáā né, īní u ntitsi A Leꞌntú san tɨꞌɨ í xuku Siuún, ni ūun sientu uvi díko kɨmi míil ñaꞌa, ña é ntēé naꞌa xteen i dɨ̄ví A Leꞌntú san ni dɨ̄ví Uva ī. Dadɨɨ tsi ntâñɨ ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña. \v 2 Kidáā né, tēkú ko é vēꞌxí nte e dukún kan vatā ó kakañuꞌu ntúte kaꞌnu, vatā ó kuvi dá kakēꞌxén nuu da dóo ntii kakatsin, vatā ó kuvi da dóo tɨtɨ́n ñaꞌa ntánakueku ña kiñúꞌū. \v 3 Īta ña uun nchuꞌún xee nú tēu Xúva ko, nī ngɨmi kɨ́tɨ ntantíto sán ni ñatā sán dɨ. Nté uun ñaꞌa ña ni kuvi kutúꞌve ña nchuꞌún xeé san, tsí da mii tsi ñāꞌa, ña é uun sientu uvi díko kɨmi míil ñaꞌa, ña é nakáku, ña ñuꞌu taꞌan ñuxiví a, kuvi íta ña. \v 4 Ña sāꞌá ne, ña ni íde ña kuētsí ni ñadɨ̄ꞌɨ, tsi ntúntoo ña. Ntántīkɨn ñá A Leꞌntú san da míꞌī ka mí kɨ̄ꞌɨn ña. Nakáku ña méꞌñū ña ntoo ñuxiví sa é kuvi ūun nuu i doméni iña Xuva ko nī A Leꞌntú san. \v 5 Nté uun dovete ña ni káꞌan ña, é ntē ña tuvi kuétsi ña nūu Xuva ko. \s1 Ánjē, ña uni ñáꞌa, ña niꞌi túꞌūn \p \v 6 Kidáā né, īní xtuku ú uun ká ánjē, ña kaiko mēꞌñú e dukún kān ne, e níꞌi ñā túꞌūn e dóo vaꞌá ntii dañu ntūvi é kāꞌan ntodo ñá nī ña ntoo ñuxiví sa, ña dā míꞌī ká ñuu, é da nēé ka tuꞌún, da nēé ka tatá ña. \v 7 Un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ña: \p —Kuiko ñuꞌu nto Xuva kō ne, kada kaꞌnu nto ña. Tsí e xée ura i é kadā kúꞌvē ñá kuenta iña ñaꞌá san. Kunuu inī ntó ña dɨ, tsí dɨvi ñā de váꞌa ña e dukún kan ni ñūxiví sa, ni ntute ñuꞌu kān, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntute kuīi é kākene ñuꞌu sán dɨ —kaꞌan ña. \p \v 8 Kidáā ne, xéē ánjē, ña é kuvi ūví san, kakaꞌan ña: \p —¡E kóꞌxō nuu, e kóꞌxō nuu ñuú kaꞌnu Babilonia, é īde kɨꞌvi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú san ni vīnu i é kīni kaa! —kaꞌan ánjē san. \p \v 9 Kídaā ne, xée tūku ánjē, ña é kuvi ūní san ne, un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ña: \p —Tē xoó ñaꞌa kanuu iní ña kɨtɨ san ni sántu tɨ́ ne, kaxéꞌe ña xteén ña ō ntaꞌa ña é kuntēé naꞌa káa tɨ̄ ne, \v 10 kudiin kuéꞌen Xúva ko ni ñā. Ñá ntuntāꞌví ini ña ñā nté un síin. Kuéꞌe ña ñā é ntōꞌo ña é kōko ña ñuꞌu duꞌxe san nuu ánje ni nūú A Leꞌntú san. \v 11 Úꞌmē é kākene mi ntántoꞌo ña ne, kuan tsī koo kené ntii dañu ntūvi. Ñaꞌa, ña é kānuu iní i kɨtɨ san ni sántu tɨ́, ña é ntēe káa tɨ̄ xteen í ne, ñá nīꞌi ña é kūꞌun kadin ñá ntē ntúvi ntē níñu —kaꞌan ña. \p \v 12 Dukuān né, ñaꞌa, ña ntáduku ntée Xuva kō san, ña ntáde ntaa é kākaꞌan ña, ña ntákuintiꞌxe i Jesuu ne, kantio e dóo kaꞌxi vii ñá nima ña. \p \v 13 Kidáā né, tēkú ko é kākaꞌan tatsín san nī ko nte e dukún kān: \p —Xntēén naꞌan sáꞌā: “Nté kui váꞌa ñaꞌa, ña xiꞌi e kuíntiꞌxe ña Xuva kō.” Kuan koo xntēen —kaꞌan. \p —Váꞌā ó —kaꞌan Espíritū Sántū san—, tsí kuntoo daꞌna ña; ña káda tsīñu ká ña, tsí kɨꞌɨn níꞌi ña nuu i é vāꞌá ō dé ña ñuxiví a —kaꞌan ña. \s1 Ntuvi é nakuitā ñá ñaꞌa san ñuxiví san \p \v 14 Kidáā né, īní u uun viko kuiꞌxin. Nú vīkó san tíntiꞌi uun é vata kaa ñatīí kaa. Ntekú leꞌe e kúvi kaá kuaan dɨkɨ ñá ne, niꞌi ntaꞌa ña ūun káa dakua e dóo ntikō. \v 15 É tūku ánjē kíi ña ini ukún san ne, un ntii tsi kākaꞌan ñá nī ña tuví nú vīkó san: \p —¡Kadan tsiñun niꞌin káa dakuá o ve! tsí e xée ntūvi é nakuidon, tsi dóo itsi kɨtɨ kii ñuxiví san —kaꞌan ña. \p \v 16 Kidáā ne, ña é tuví nú vīkó san ne, nátāntée ña káa dakuá ña ne, eni ntuꞌu ñā nákuido ña kɨtɨ ītsí san. \p \v 17 Kidáā né, kīi tuku ánjē ini ukun é tuví e dukún kān, niꞌi ña káa dakua e dóo váꞌa ntikō. \v 18 Kīi xtuku ánjē nú nāá san. Ánje, ña sāꞌá ne, nteé ntaꞌa ña ñuꞌu. Un ntii tsi kākaꞌan ñá nī ánjē, ña é niꞌi káa dakua e dóo ntikō san: \p —¡Natāntéen káa dakuá o! Nakuidon xoꞌo tɨntiꞌō san, tsi dóo itsí tɨ —kaꞌan ña. \p \v 19 Ánjē sán ne, nátāntée ña káa dakuá ña ñuꞌu a ne, kātsin ña xoꞌo tɨntiꞌó san. Tsūꞌun ña tɨ iní tun ntōó Xuva kō é kādin ñá tɨ. Sáꞌa kāni túꞌun é nantoꞌo Xuva ko kō. \v 20 Kɨtɨ tɨntiꞌó san ne, īxkádin ña tɨ̄ nte díñɨ ñuú san ne, nté kaa te nɨñɨ dóo kíi tun ntōó san. Ēꞌnu un tsi da nté xēe nú xoꞌo xuꞌu idú san ne, vata kaa ntute kaꞌnu kaa e xee táꞌan nte uni sientu kilumétru é kāꞌnu. \c 15 \s1 Úꞌxē ánjē, ña é niꞌi uꞌxe núu i é ntōꞌo ñaꞌa \p \v 1 Īní u e dukún kān uun ká tuku nuu i e dóo kaꞌnu kueꞌén ne, un tsi kúduꞌva iní ko dá īní u. Īní u uꞌxe ánjē, ña é niꞌi uꞌxe núu i e dóo ntoꞌo ñaꞌa san. Ña kóō ká nuu i é ntoꞌo ñaꞌa san te īta ntíꞌxin nuu i sáꞌā, tsí ikān xee táꞌan mí ntɨ̄ꞌɨ é kūdiin Xúva kō. \p \v 2 Īní u uun ntute ñuꞌu é vata ito xūxu é kāxiꞌí niꞌni é kadāka ñúꞌu. Ntâñɨ́ ñaꞌa nú ntute san, ña e kúvi idé ni kɨ̄tɨ san ni sántu tɨ́, nī káa tɨ nī numéru dɨvī tɨ́ dɨ. Odo ñā kiñúꞌū é xeꞌé Xuva ko ñā. \v 3 Īta ña nchuꞌún vatā o íta Muisee, ña dé tsiñu iña Xuva kó ne, vatā ó nchuꞌún A Leꞌntú san dɨ. Sáꞌā ntaíta ña: \q1 Dōó kaꞌnu ne, dōo váꞌā ó un ntɨꞌɨ nuū i é kade nto. \q1 Da ntákuduꞌva ntɨ́ nuu i é kade nto, \q1 Xuvā ntɨ́, ña e dóo īó ntii ī é vīí da nēé ka. \q1 Itsi nto ne, itsi ntaa, itsi é nuu é ntaā i. \q1 Dɨvi ntō Rei da míꞌī ká ñuu. \q1 \v 4 ¿Vá iō ntú xoo é ña káūꞌví i nto, Xuvā ntɨ? \q1 ¿O iō ntú xoo é ña káꞌan i e dóo kaꞌnu nto? \q1 Tsí da mii xntō é vāꞌá ntiꞌxe nto. \q1 Xée ñāꞌa da míꞌī ká ñuu é kāda kaꞌnu ña nto. \q1 Tsi dîto e dóo váꞌā ó kade kúꞌvē nto, \m kuan ō íta ña. \p \v 5 Kidáā né, īní u é kāntii ini ukún Xuva kō e dukún kān mi dóo xii, mí ñūꞌu váꞌa lei ña. \v 6 Ntīi uꞌxe ánjē san má ūkún kān, ña niꞌi uꞌxe núu i é ntōꞌo ñaꞌa san. Ñuꞌu ña doo ntɨɨ e dóo vaꞌa, é un tsi kaiꞌxi kaíꞌxí sa. Katīnuu doo e kúvi kaá kuaan xkɨ́ntika ña. \v 7 Kidáā ne, uun kɨtɨ é kuvi kɨ̄mi kɨtɨ ntantíto sán ne, xéꞌe ña ūun eꞌxin e kúvi kaá kuaan dá un dá un ánjē, ña é ūꞌxé san. Ñuꞌu tsitu ēꞌxin san núu i é ntōꞌo ñaꞌa é vēꞌxí ntaꞌa Xuva kō, ña kantíto ntii dañu ntūvi. \v 8 Ñuꞌu tsitu ini ukún san uꞌme é vēꞌxí ntaꞌa Xuva kō, ña e dóo kaꞌnu, ña e dóo ntii inī i. Nté uun xoxo kuvi kɨ́ꞌvi i má ūkún kān da nté ntɨ̄ꞌɨ é ūꞌxe núu i e dóo ntoꞌo ñaꞌa san é niꞌi ánjē, ña é ūꞌxé san. \c 16 \s1 Eꞌxin é ñūꞌu é ntōꞌo ñaꞌa san ntaꞌa Xúva kō \p \v 1 Kidáā né, tēkú ko tsi dóo ntii kākaꞌan tátsín san nte ini ukún kān, kakaꞌan ni ánjē, ña uꞌxe ñáꞌa san: \p —Kueꞌēn ntó, kūkáte nto nuu i e dóo ntoꞌo ña ñuxiví san é ñuꞌu ūꞌxe éꞌxin san ñuxiví kān —kaꞌan tátsín san. \p \v 2 Kuéꞌēn ánjē, ña é kuvi ūun sán ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña ñuxiví kān. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é ntēé naꞌa káa kɨ̄tɨ san kúñu i nī ña ntánuu iní i santu tɨ́ ne, kēne tɨntuꞌxe e dóo kini ntáa kúñu ñā ne, un váꞌa váꞌa tsi exnúu. \p \v 3 Ánjē, ña é kui ūví san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña nú ntute ñuꞌu kān ne, ntute sán ne, ntūvi nɨñɨ váta ito nɨ̄ñɨ ñá xiꞌi itō. Xíꞌī ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ kɨtɨ ñuꞌu ntoꞌo iní ntute ñuꞌu kān. \p \v 4 Ánjē, ña é kui ūní san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña nú ntute kaꞌnu kan nī mí kaēꞌnu ntute sán ne, ntuvi nɨñɨ́ dɨ. \v 5 Kidáā né, tēkú ko tsi ánjē, ña nteé ntaꞌa i ntute sán ne, kakaꞌan ña: \q1 Dōo váꞌā ó kade kúꞌvē ntó, Xuvā ntɨ. \q1 Dōo vaꞌá kueꞌen nto, \q1 ntoꞌo é tuví nto vevií ne, \q1 tuví nto kídaā dɨ. \q1 \v 6 Tsí dɨvi ñā étɨ ña nɨñɨ ñaꞌa, \q1 ña ntáduku ntée nto, \q1 ni ñāꞌa, ña é kāꞌan ntódo túꞌun ntō. \q1 Vevií ne, nakōꞌo nto ña nɨñɨ, \q1 tsí mii ñā ntúku ñā é kuān koo vií nto ni ñā, \m kaꞌan ánjē san. \p \v 7 Tēkú xtuku kó uun tatsin é vēꞌxi nú nāa kan, é kākaꞌan: \p —Kuan koo, Xuvā ntɨ́, ña e dóo ntii inī i, tsi dóo váꞌā ó kadē kúꞌvē nto é nuu é ntaā i —kaꞌan. \p \v 8 Ánjē, ña é kui kɨ̄mí san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña nú ngántií san ne, níꞌi ītsi é kāꞌmi ntúve i ñaꞌa san. \v 9 Un váꞌa tsi íꞌxi ñáꞌa san é xeꞌé kaꞌni kuēꞌen ngántií san. Ntá tsi ñá ni nátɨvi iní ña, ntē ña ni káꞌan ña te dóo kaꞌnu Xuva kō. Káꞌan kīni ña iña Xuva ko, tsí dɨvi ñā e táxnūu ña é ntōꞌo ña. \p \v 10 Ánjē, ña é kui ūꞌún san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña nú tēú kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san ne, kūnee mí kadē kúꞌvē tɨ. Ñaꞌa sán ne, un tsi nákaꞌxí taꞌan ña núꞌu ñā e dóo ntántoꞌo ña. \v 11 Ntá tsi dā dií dií ka ntákaꞌan kíni ña iña Xuva ko, ña tuví e dukún kān, tsi dóo ntántoꞌo ña e ntáteꞌu ña tɨntuꞌxé san. Ntē ña ni natɨvi iní ña nuu ī e ntáde ña. \p \v 12 Ánjē, ña é kui īñú san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña nú ntute e dóo kaꞌnu san é nani Eūfraté ne, ítsi nūu ntute san vata koo é kūvi kuita ntíꞌxin rei, ña ntáde kûꞌve ñuu é ntoo mí kaínu ngántií san. \p \v 13 Kidáā né, īní u tsi kíi uni espíritū é kīni ntáa san xuꞌu kɨtɨ ña váꞌā sán ni xūꞌu kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san, ni xūꞌu ña kakaꞌan é tūꞌún Xuva ko kākaꞌan ña, ntá tsi ña ntáa. Vata ntáa tsáꞌvā ntáa espíritū é kīni ntáa e kíi xuꞌu ña. \v 14 Véꞌxi ntāꞌa tóꞌō e ña váꞌā sán ne, kade nuu i é kōo da ntákuduꞌva ñaꞌa san. Kɨ́ꞌɨ̄n mí ntoo un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ rei ñuxiví san vata koo é nakūvé taꞌan ña é viī ñá duꞌxen ni Xuva kō, ña é kuvi vii é un ntɨꞌɨ̄. Dōó kaꞌnu kuvi ntuvi tsikan. \p \v 15 “Koto nto tsí da née inī xntó kiꞌxi ú vata koo kiꞌxi uun ña duꞌu. Nté kui váꞌa ñaꞌa, ña é ña te ntákidi, ña é iō tuꞌvé doo i vata koo é ña kukáꞌan nuu ña é kīní ñaꞌa san é kuntɨɨ̄ ña”, kuan ō kaꞌan Xúva kō. \p \v 16 Ne, nātaká nuu reí san ñuu é nani Armagēduun é tūꞌun hébreu. \p \v 17 Ánjē, ña é kui ūꞌxé san ne, ēté ña é ñūꞌu eꞌxin ña méꞌñū tatsín san ne, nte nú tēu kaꞌnu é tuví ini ukun e dukún kān ne, un ntii tsi kākaꞌan úun tatsin é kākaꞌan: \p —¡É kūvi ve! —kaꞌan. \p \v 18 Kidáā ne, iñɨ ntúꞌū xiꞌí nuu ne, kātsín dɨ. Dōo káñuꞌú ne, un ntii tsī taán ñuxiví a. Nté uun ito vata táan vata ō kúvi sáꞌa nte ntúvi é ntoo ñaꞌa ñuxiví a. \v 19 Ñuú kaꞌnu sán ne, ntɨ́ka. Uni táꞌvī kúvi. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu dá kanɨɨ ñūxiví sa ne, nūu dɨ́ ne, nakaꞌan Xuva ko ñūu káꞌnu é nani Babīloniá ne, dií ka kueꞌe xeꞌé ña é ntōꞌo ña; un váꞌa tsi kúdiin ña ni ñūú tsikan. \v 20 Ntoko ñuꞌu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é ōdo ntita méꞌñu ntute ñuꞌu kān né, kūnaá un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ xuku. \v 21 Un tsi nte e dukún kan vēꞌxi kɨ́ɨn davi xuu é ña te da va ntáa, é vīí te ūvi díko kílū é un é un, é kōꞌxó ntōdó ata ñaꞌá san. Ne, dōó kaꞌan kíni ñaꞌa san iña Xuva ko kuenta iña dávi xuú san, tsi dóo donchuꞌví o kúvi e ntóꞌo ñaꞌa san. \c 17 \s1 É ntoꞌo ñadɨ̄ꞌí kini kaa \p \v 1 Kidáā ne, uun ánjē, ña é ūꞌxe ñaꞌa, ña níꞌi ūꞌxe éꞌxin sán ne, xée ñā mí tuví u ne, kakaꞌan ñá nī ko: \p —Niꞌín, nañēꞌe ú o nté koo ntoꞌo ñadɨ̄ꞌɨ́ kini kaa san, ña tuvi méꞌñu ntūte naꞌnu san. \v 2 Un ntɨꞌɨ̄ rei ñuxiví san idé ña ni ñā é kīni kaa. Ñá te nté kaa dé kɨꞌvi ña vīnu ña —kaꞌan ña. \p \v 3 Kidáā né, nuu taꞌán u xénī kó, kueꞌen niꞌi ñá ko ñuu itsí kān. Ikān né, īní u uun ñadɨ̄ꞌɨ, ña ntekú kɨtɨ kuēꞌe, kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa. Uve uꞌxe dɨ́kɨ tɨ. Úꞌxi ntɨ̄kɨ tɨ dɨ́ ne, kanɨɨ̄ kúñu tɨ ūve é kākaꞌan kíni iña Xuva ko. \v 4 Ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, nuu ña doo kuéꞌe teku nɨ́ñɨ, é kaito nteē dɨ. Nuu nenu ña xoꞌo kɨtɨ ni tsīntí ni dīꞌi e kúvi kaá kuaan, e kúvi xuu e dóo kaiꞌxi ni kɨtɨ kuīꞌxin e dóo nuu áꞌvi i sán dɨ. Niꞌi ntaꞌa ña eꞌxin e kúvi kaá kuaan é ñuꞌu tsitu nuū í e dóo kini ntáa é kade ña ni da nēé ka ñatīi, nuu i e dóo dentu. \v 5 Xteén ña ne, nteé naꞌa úun dɨ̄ví e dóo viꞌxín ō, é kāni túꞌun: “Babilonia káꞌnu, é dɨvi dɨꞌɨ ñadɨ̄ꞌɨ́ kini ntáa ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i é dentu é īó ñuxiví san”, nteé xteen ña. \v 6 Kidáā né, kūtuní ko tsí ñadɨ̄ꞌɨ tsikán ne, kɨ́ꞌvi ñā e xíꞌi ñā nɨñɨ ñáꞌa, ña kaꞌan ntódo túꞌun Xuva kō, ña é kāꞌan túꞌun Jēsuu. \p Kóo dā kúduꞌva ko dá īni ú ña. \v 7 Ntá tsi kakaꞌan ánjē san ní ko: \p —¿Nté kui koo da kákuduꞌva ntu o? Viꞌa ve ne, kaꞌán u ni ō nuu i e dóo viꞌxín ō iña ñádɨ̄ꞌɨ saꞌá ni kɨ̄tɨ ntekú ña san, kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa é uve uꞌxe dɨ́kɨ tɨ́ ni ūꞌxi ntɨ́kɨ tɨ. \v 8 Kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa, kɨtɨ ínin sán ne, ítūví tɨ kídaā, ntá tsi xoó ka tɨ́ vevii. Ntá tsi nene díto xtúku tɨ xuꞌu totsín san diꞌna dá kɨ̄ꞌɨn tɨ é nakūnaá kueꞌen tɨ kúñu tɨ ntii dañu ntūvi. Ña ntoo ñuxiví san, ña é ña túvi dɨ́vi ī nteé naꞌa iní tutu mí ūve naꞌa dɨví ñaꞌa, ña é niꞌi i ntuvi iña i un tsi nte dá de kûꞌvé Xuva ko ñūxiví san ne, kóo da kudūꞌva ña te íni ña kɨtɨ san, tsí itúvi tɨ kídaā ne, xoó ka tɨ́ vevii, ntá tsi ntii dítō xtúku tɨ. \p \v 9 ʼIꞌa é ntio é kiꞌin ini ō sáꞌa vē: É ūꞌxe dɨ́kɨ tɨ́ ne, kani túꞌun ūꞌxe xúku mí tuví ntiꞌi ñadɨ̄ꞌɨ́ san. \v 10 Kani túꞌūn é ūꞌxé reí dɨ. Rei, ña é ūꞌún san ne, é ngāva ña. Uun ña ne, vevií kadē kúꞌvē ña. Ña uun ká san ne, vata kíꞌxi ñā. Ntá tsi te vēꞌxí ña ne, ñá kukuīí ña kutuvi ña. \v 11 Kɨtɨ san, kɨtɨ itúvi kídaā ne, xoó ka tɨ́ vevií ne, dɨvi tɨ viī tɨ́ rei é kui ūná san ne, kaduku ntée tɨ é ūꞌxé reí san dɨ. Rkontûví ne, kɨ́ꞌɨn tɨ̄ é nākunaá kueꞌen tɨ kúñu tɨ ntii dañu ntūvi. \p \v 12 ʼNtɨkɨ é ūꞌxi é inin sán ne, dɨvī é kani túꞌun ūꞌxí rei, é vāta kuíñɨ ntuꞌu kada kúꞌvē ña. Vií dadɨɨ ña rei ni kɨtɨ́ san, ntá tsi uun daꞌna tsi. \v 13 Un tsi ntáda ña xuꞌu ña é kuēꞌé ña ntii ña ni tsīñu ña kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san é kadā kúꞌvē tɨ́ naa ña. \v 14 Vií ña duꞌxen ni Ā Leꞌntú san, ntá tsi ña kuvi vií ña ni ī, tsí dɨvī é kūvi vii. Tsí A Leꞌntú san ne, dɨvī e Tóꞌo ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ tóꞌo ñūxiví sa, dɨvī é Rei, ña é dií ka kaꞌnu é da nēé ka tuku rei. Ña ntántīkɨn i, ña é kana, ña é nakaxnúu ne, ñá natɨ̄vi iní ña é kuntīkɨn ñá A Leꞌntú san —kaꞌan ánjē san. \p \v 15 Kakaꞌan xtúku ánjē san ní ko: \p —Ntute kaꞌnu é inin, mí tuví ntiꞌi ñadɨ̄ꞌɨ́ kini kaa sán ne, dɨvī é kāni túꞌun e dóo tɨtɨ́n ñaꞌa, ña véꞌxi dā míꞌī ká ñuú é da nēé ka tuꞌun ntákaꞌan ña. \v 16 Ntɨkɨ é ūꞌxi é inin é ūve kɨtɨ sán ne, kinchuꞌvi ñádɨ̄ꞌɨ́ kini kaa san. Xtuvī mii ña é kōo da kantɨ́ɨ ña. Kaꞌxi kúñu ñā ne, kaꞌmi ña dɨ. \v 17 Tsí Xuva kō ne, xéꞌe ña ītsi reí san é viī ñá nēe é ntio ña. Xéꞌe ñā é un tsi ntáda ña xuꞌu ña é kuēꞌé ña é kadā kûꞌvé kɨtɨ san náa ñā da nté ku é kūntaa ntɨ́ꞌɨ é kākaꞌan Xúva kō. \v 18 Ñadɨ̄ꞌɨ́, ña é inin sán ne, dɨvi ñūú kaꞌnu é kadē kûꞌvé iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ rei ñuxiví san —kaꞌan ánjē san. \c 18 \s1 Dā koꞌxó nuu ñuú Babilonia \p \v 1 Dā ita ntíꞌxin kúvi sáꞌā né, īní u tuku ánjē, ña véꞌxi e dukún kān, ña e dóo ntii inī i. Xīꞌí nuu kanɨɨ ñūxiví san, tsi dóo kaiꞌxi ntúve ñā. \v 2 Un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ña: \p —¡E kóꞌxo ñūú Babilonia, ñuu e dóo kaꞌnu san! É kūvi viꞌi é ña váꞌa vē, mí ñuꞌu váꞌa un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ espíritū é kīni ntáa, ni tāka mí ñuꞌu váꞌa un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ láa kuꞌu, kɨtɨ dóo dentū. \v 3 Tsí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú san ne, de kɨꞌvi ña ni vīnu i é kaēni dɨkɨ́ ña da xōó ka ñatīi. Rei, ña e ntádē kûꞌvé ñuxiví san ne, ēni dɨkɨ́ ña ñadɨ̄ꞌɨ́ san dɨ, nī ña ntádiko nu âꞌví ñuxiví san ne, kukuika ñā, tsi dóo ñíi ña da nēé ka e ntío ña —kaꞌan ánjē san. \p \v 4 Kidáā né, tēkú xtuku kó uun tatsin é vēꞌxí e dukún kān, kakaꞌan: \p —Ntii nto ñuú saꞌá, ñaꞌa ko, vata koo é ña dúku ntée nto é viī nto é kīni kaa e ntáde ña, vata koo é ña níꞌi nto é ntoꞌo nto ni ñā dɨ. \v 5 Tsi kuétsi ñā ne, é kūxee kuitɨn un tsi nté e dukún kān. Tsí Xuva kō né, nakaꞌan ña nuū i é kīni kaa iña ña. \v 6 Nakuéꞌe nto un ntɨꞌɨ vata tsi ō táꞌxi ña nto. Ntáꞌvi nto ūvi íto vatā o dé ña ni ntō. Úvi īto nadaká nuu nto vata koo é na kuntii inī i é kōꞌo ña, vata ō nádaká ña e xíꞌi ñaꞌa san. \v 7 Kuéꞌe ntō é na ntōꞌo ña ve; na kūntaꞌxa iní ña vata tsī o dé kaꞌnu ña, vatā o itúvi ña nī dokuika íña ñá dɨ. Tsí kakaꞌan míi ña: “Xuꞌú ne, dōó kaꞌnu ñaꞌa u é reiná u. Ñá te ñadɨ̄ꞌɨ kií u; ñá te ñadɨ̄ꞌɨ ntâꞌví u; nté un síin ña te neé ntoꞌo ko”, kaꞌan ña. \v 8 Dukuān ne, uun ntúvi tsi xee ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ é ntōꞌo ña. Xéē doxiꞌí, nī dontɨ̂ní, dōkó dɨ, nī é koko ña méꞌñū ñuꞌú san dɨ. Tsi dóo kaꞌnu Xuva kō, ña kade kûꞌve —kaꞌan tátsín san. \p \v 9 Rei ñuxiví san, ña éni dɨkɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, ña é intóo dadɨɨ ni ña nī e dóo vaꞌá iña ñá ne, kueku nteé ña ña, tsi dóo uꞌvi kuvi ña ña te íni ña uꞌme é kākene mí kaiꞌxi ñádɨ̄ꞌɨ́ san. \v 10 Kuntāñɨ ika tsi ña, e ntaúꞌvī ña é ntōꞌo ña e dóo kantoꞌo ñadɨ̄ꞌɨ́ san. Káꞌan ñā: \p —¡Ña ntaꞌví idēn ntun, ñuú Babilonia, ñuu e dóo kaꞌnu kueꞌen! É uun daꞌna nchūvii dúꞌva tsi xee e dóo ntoꞌo o —kaꞌan ña. \p \v 11 Ña ntádiko nu âꞌví ñuxiví san ne, kueku nteé ña i. Kuntōo ntaꞌxa ña, tsí ña xoxó ka ñaꞌa, ña é kuīin iña ña ve. \v 12 E diko ñā né: kāá kuaan, kāá kuīꞌxín, ni xūu e dóo nuu áꞌvi i, ni kɨtɨ kuīꞌxín, ni dōo ntɨɨ́, ni dōo kaíto nteé, ni dōo séda, ni dōo kueꞌé teku nɨ́ñɨ, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu utun e dóo váꞌa ñeꞌe, vata kaa chetun, ni da nēé ka nuu i e kúvi núꞌu elēfanté, ni ūtun e dóo nuu áꞌvi i, nī kaá kuaan vitá, nī kaá nteé, ni nuū í e kúvi xuu kuiꞌxín, \v 13 ni kānelá, nī choꞌo e dóo váꞌa ñeꞌe, ni kūtú, ni ūꞌxén choꞌó, nī choꞌo vídin, ni vīnú, ni āseté, ni kɨ̄tɨ trigú ni ūtsi tɨ́, ni kɨ̄tɨ kaidó, ni lēꞌntú, ni īdú, ni kāreta é ntáñuꞌu tɨ, ni ñāꞌa, ña dóo ntáde tsiñu dɨ. Un tsi nte ntúvi iña ñaꞌá san díko ña. \v 14 Káꞌan ña ni ñūú Babiloniá san: \p —Ña túvī ká kɨtɨ vidin e dóo ntio nima ó ne, un ntɨꞌɨ̄ dokuika íña o ni un ntɨꞌɨ̄ e dóo vaꞌá, e dóo kaiꞌxi íña ó ne, é kūnaá kueꞌen ve. Ñá nanīꞌi kueꞌén ka ó ve —kaꞌan ña. \p \v 15 Ña ntadíko nuu i tsíkān, ña é nīꞌí dokuika kuénta iña í ne, kuntañɨ ika ña e dóo uꞌvī ña é kāntoꞌo ñuú Babiloniá san. Kuntōo ntaꞌxa ñá ne, kueku nteé ña ñuu é vata kaa ña dɨ̄ꞌɨ́ kaa, \v 16 káꞌan ñā: \p —¡Ña ntaꞌví ide ñuú e dóo kaꞌnu san! ¡Ña ntaꞌví ide ñadɨ̄ꞌɨ, ña inúu doo ntɨɨ́ ni dōo kaíto ntee, ni dōo kueꞌé teku nɨ́ñɨ, ni xōꞌo kɨtɨ e kúvi kaá kuaán, ni xūu e dóo nuu áꞌvi i, ni kɨtɨ kuīꞌxín dɨ! \v 17 ¡Uun daꞌna nchuviī tsí kúnaa un ntɨꞌɨ̄ e dóo nuu áꞌvi i san! —koo kaꞌan ña ntádiko san. \p Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ tóꞌo tun ntōó san nī ña ñuꞌu iní i kan, nī ña ntántīkɨn tóꞌo ī sán, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntáde tsiñu nú ntute ñuꞌu kān ne, kúntāñɨ ika ña. \v 18 Dā íni ña uꞌme é kaiꞌxi ñuú san ne, ntákaꞌan ña: \p —¿Va míꞌi ntū tuví ka xtuku ñuu é vata kaa sáꞌā e dóo kaꞌnu? —kaꞌan ña. \p \v 19 Dáꞌvi mii ña dɨ̄kɨ ñá xentēꞌu é ntoo ña dontɨ̂ní ne, ntaéku ña. Dōo uꞌvi kúvi ñá ne, un tsi ntákachuꞌu ntáa ña, ntákaꞌan ña: \p —¡Ña ntaꞌvín idēn, ñuú kaꞌnu! Dokuíka é īo iña ó ne, kukuika ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ñá īó tun ntōo i é kaika nú ntute ñuꞌu kān. Ntá tsi uun daꞌna nchuviī dúꞌva tsi nántatsin —kaꞌan ña. \p \v 20 Ntá tsi kuntōo dínī ntó, ña ntoo e dukún kān, ña ntáduku ntée Xuva ko, nī pustru ñá, nī ña ntákaꞌan ntódo túꞌun ñā, tsí dā xeꞌé Xuva kō e dóo ntoꞌo ñuú Babiloniá ne, é ntūnáa kuenta iña i vata o dé ña ni ntō. \p \v 21 Kidáā ne, uun ánjē, ña e dóo ntii inī í ne, kīꞌi ña uun xuu kaꞌnu, vata kaa xodo mólinu é kādin núu o ūtsi trigu káa ne, nakuītá nuu ña méꞌñu ntute ñuꞌu kān, kakaꞌan ña: \p —Kuan koo nakuītá nuu ú o, ñuú Babilonia e dóo kaꞌnun. Nté uun ito ká ña kiní ka ñaꞌa sán o. \v 22 Nté uun ito ña dîtó ka é kuēku kiñúꞌu san itsí o, nté choō, nté trunpetá ka. Ñá nīꞌí ka xoó kada tsiñu i da nēé ka nuu i é kāde ña. Ñā ditó kañuꞌú ka xodo mólinú san te tadin útsi trigú san. \v 23 Nté uun ito ká ña xíꞌi nuu ká ñuꞌú san nuu o. Ntē ña tekú ka o e dóo vañɨ ña ntátántaꞌa san. Ñaꞌa o, ña ntádiko nu âꞌví kān ne, kuān te dóo naꞌnu ñaꞌa ña dá kanɨɨ ñūxiví san kídaā né, dɨvīn ne, dé tatān da éni ntaꞌvín un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú san —kaꞌan ánjē san. \p \v 24 Dɨvi ñūú Babiloniá sa étɨ nɨñɨ ñaꞌa, ña kaꞌan ntódo túꞌun Xuva ko, nī ña ntáduku ntée Xuva ko, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é nakunáa ntuvi iña i ñúxiví a. \c 19 \p \v 1 Dā kúvi ita ntíꞌxin sáꞌā né, tēkú ko tatsin é ña te nté kaa ñaꞌa vañɨ ñā ntákaꞌan ñá e dukún kān: \q1 ¡Dōo vaꞌá Xuva kō! \q1 ¡Dōó kaꞌnu Xuva kō! \q1 Dɨvi ñā é nakáku ña kō. \q1 Dōo kaxiꞌí nuu kaꞌnu ña. \q1 Dɨvi ñā e dóo ntii inī ña. \q1 \v 2 Tsi dóo váꞌā ó kadē kúꞌvē ñá ne, \q1 dōo nuu é ntaā i é kākaꞌan ña. \q1 Tsí xntéku kuꞌvē ñá iña ñadɨ́ꞌɨ kini kaa sán ne, \q1 kakaꞌan ña tsí da miī é kāntio e dóo ntoꞌo ña, \q1 tsí nañéꞌe ña nuu i é kīni kaa dá kanɨɨ ñūxiví san, vata tsī o dé ña. \q1 Ntanáa Xuva ko ni ña vē, e éꞌní ña ñaꞌa, ña edé tsiñu iña Xuva ko, \m kaꞌan ñáꞌa san. \v 3 Kidáā ne, ntákaꞌan xtúku ña: \p —¡Dōo vaꞌá Xuva kō! ¡Dōó kaꞌnu Xuva kō! Úꞌmē é kaīꞌxi ñadɨ́ꞌɨ kini kaa sán ne, dá kaxee kaxee ntii dañu ntūvi —kaꞌan xtúku tatsín san. \p \v 4 Ñatā, ña é oko kɨmi ñáꞌá san nī ngɨmi kɨ́tɨ ntantíto sán ne, nákunchɨtɨ ntāa ña ñúꞌu kān, nanúꞌu ña iní ña Xuva kō, ña tuví nú tēu kaꞌnú san, ntákaꞌan ña: \p —¡Kuan koo na kōo! ¡Dōó kaꞌnu Xuva kō! —kaꞌan ña. \p \v 5 Kidáā né, tēkú ko uun tatsin é vēꞌxí nte nú tēu kaꞌnú san, é kākaꞌan: \q1 ¡Káꞌan ntō tsi dóo kaꞌnu Xuva kō, \q1 un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó, ña ntáde tsiñu iña ña, \q1 un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto e ntaíko ñuꞌu nto ña, \q1 kuān té naꞌnu ñáꞌa nto, ō ña naꞌnu ñáꞌa nto!, \m kaꞌan. \s1 Viko dá tantaꞌa A Leꞌntú san \p \v 6 Kidáā né, tēkú ko uun tatsin é vata tē ña te un síin ñaꞌa ntákaꞌan ña. Dîtó vatā ó kuvi dá kaeꞌnu ntute kaꞌnu, vatā ó kuvi dá un ntii tsi kākatsin, e ntákaꞌan ña: \q1 ¡Dōo vaꞌá Xuva kō! \q1 ¡Dōó kaꞌnu Xuva kō! \q1 E éni ntuꞌu Xuva ko, ña dóo ntii inī í, kade kúꞌvē ñá ve. \q1 \v 7 Nā dîní koo nakuntōo o. \q1 Na kada kaꞌnu o ñā, \q1 tsí e xée ura i é kōo viko e tántaꞌa A Leꞌntú san ne, \q1 é iō tuꞌvé ñadɨꞌɨ̄ ñá ve. \q1 \v 8 Níꞌi ñā é kunūu ña doo ntɨɨ e dóo vaꞌá, \q1 e dóo ntuntoo, e dóo kaiꞌxi. \q1 Tsí doo ntɨɨ́ san ne, vata kaa nuu i e dóo váꞌā ó de ñaꞌa, ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō, \m kaꞌan ña. \p \v 9 Kidáā ne, kakaꞌan ánjē sán nī ko: \p —Xntēén naꞌan sáꞌa: “Nté kui váꞌa ñaꞌa, ña e kána ña é kikáꞌxi ña víko e tántaꞌa A Leꞌntú san” —kaꞌan ña. \p Ne, kakaꞌan xtúku ña nī ko: \p —Sáꞌā é tūꞌun é nuu é ntaā i é kakaꞌan Xúva kō —kaꞌan ña. \p \v 10 Kidáā ne, nákunchɨtɨ ntāá u nú dɨ̄ꞌɨn ánjē sán vata koo é kāda kaꞌnu ú ña, ntá tsi kakaꞌan ñá nī ko: \p —¡Ñá ku kuān xkoón den! Mii tsi Xuva kō é kada kaꞌnu o ñā. Tsí xoꞌō né, dadɨɨ tsi ntáde tsiñu o īña Xuva kó, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan o, ña é nīꞌi túꞌun Jēsuu —kaꞌan ña. \p Tsi túꞌun Jēsuú ne, dɨvī é xeꞌé Xuva kō é kāꞌan ntódo ñaꞌa, ña ntákaꞌan náa ña. \s1 Ña nteku idú kuīꞌxin \p \v 11 Kidáā né, īní u e nákaan e dukún kān né, īní u uun idú kuīꞌxin. Ñaꞌa, ña ntekú tɨ ne, dúꞌva nani ñā: Ña Kade Ntaa, Ña Kakaꞌan é Nuu é Ntaā í nani ñā. Dá kadē kúꞌvē ñá ne, nuu é ntaā í kade ña; dá kade ña duꞌxēn dɨ. \v 12 Ntúxnūú ña ne, kaxiꞌí nuu vatā ó kaiꞌxi ñúꞌu. Dōó tɨtɨ́n leꞌe odo dɨ́kɨ ña. Nteé ña uun dɨ̄vi é ntē xoxo íni i neé dɨ̄vi, é mii tsi ña īni ña. \v 13 Nuu ña doo é kūkií ntoꞌo nɨñɨ. Dɨvī ñá ne, Tūꞌún Xuva ko nani ñā. \v 14 Áta ñā ntántīkɨ́n sntadun, ña véꞌxi e dukún kān. Ñuꞌu ña doo ntɨɨ e dóo vaꞌá, doo kuîꞌxín kueꞌén ne, ntántodō ñá idú kuīꞌxín dɨ. \v 15 Xuꞌu ña kíi káa é ntīko ntuví o nuu i, é ntūku kuiꞌi núu ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuú ñuxiví a. Kāa kúvi tatun é kadā kúꞌvē núu ña. Vatā ó kaedín nuu ña dɨ́ꞌɨn ña tɨ̄ntiꞌó san ne, kuān koo vií ña é nīꞌi ñaꞌa san e dóo ntoꞌo ña, e dóo kudíin Xuva kō, ña dóo ntii inī í san ni ñā. \v 16 Nteé dɨvī ñá ata dóo ña ni dāꞌntá ña, é kākaꞌan: “Rei, ñá odo nūú, nī Tóꞌo, ña odo nūu”, kaꞌan. \p \v 17 Kidáā né, īní u uun ánjē, ña ntitsí ntōdo ata ngántií san. Un ntii tsī kána ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ láa, kɨtɨ ntaíko e dukún kān, kakaꞌan ña: \p —Niꞌí nto, nataká nuu nto, tsí ña te un siin kúñu taꞌxi Xuva kō é kāꞌxi nto. \v 18 Kaꞌxí nto kúñū reí san nī tóꞌō sntadun ni ña dóo diin, nī kúñu īdú nī ña ntántodō tɨ. Kaꞌxí nto kúñu ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, kuān te ñá ntoo váꞌa, kuān te ñá ntáde tsiñu, te kuetsi te naꞌnu ña —kaꞌan ánjē san. \p \v 19 Kídaā né, īní u kɨtɨ e dóo donchuꞌví kaa san, nī rei iña ñá ntoo ñuxiví san, nī sntadun ña. Nātaká nuu ña é viī ñá duꞌxen nī ña nteku idú kuīꞌxín san, nī sntadun ña. \v 20 Ntá tsi tɨ́ɨn ña kɨtɨ sán nī ña kakaꞌan dóvete é kuenta iña Xuva ko kakáꞌan ña, ña idé nuu i e dóo naꞌnu kuenta iña kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san, é kūdii éni ntaꞌví ña ñaꞌa, ña é nteé naꞌa káa kɨtɨ san, nī ña ntánuu iní i santu tɨ. Ña tsīkán ni kɨ̄tɨ dóo donchuꞌví kaa sán ne, kantíto tsi ña, nakuíta nuu ña ña ni tɨ̄ méꞌñu ñūꞌu duꞌxé san é ña te kantáꞌva kueꞌen tsi. \v 21 Ña nguiī sán ne, xíꞌi nūu ña káa e kíi xuꞌu ña nteku idú san ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ láa san éꞌxi ntaꞌā tɨ kúñū ña xiꞌí san. \c 20 \s1 Uun míil kuīa \p \v 1 Kidáā né, īní u kíi uun ánjē e dukún kān, niꞌi ntaꞌa ña ntakāá xiꞌi tótsín san ni kādena káꞌnu. \v 2 Tɨ̄ɨn ña kɨtɨ ña váꞌā san, kɨtɨ ata san é diablu tɨ́ ni Satānaá ne, kīꞌní vaꞌā ñá tɨ kadená san, é uun míil kuīa kunuꞌní tɨ. \v 3 Nākuitá nuu ña tɨ ini totsín san ne, nakadɨ̄ ñá xuꞌu i. Dávī nuu ña xuꞌu totsín san vata koo é ña kani ntaꞌví ka tɨ́ ñaꞌa san ñuxiví san da nté ntɨ̄ꞌɨ é uun míil kuīá san. Te īta ntíꞌxin é uun míil kuīá san ne, nantuté ña tɨ uun daꞌna. \p \v 4 Kidáā né, īní u nú teu naꞌnu, mí ntoo ñaꞌa, ña é nīꞌi i é kadā kûꞌve. Īní u nima ñáꞌa dɨ́, ña e éꞌnte tuꞌun ñaꞌa san dɨ́kɨ i e ntántīkɨn ñá Jesuú ne, nī é ntákaꞌan ntódo ña túꞌun Xuva kō dɨ. Ña sāꞌá ne, ñá ni īnúu ini ña kɨtɨ san, nté santu tɨ; ntē ña ni xéꞌe ña é kuntēe káa tɨ̄ xteen ña, nté ntāꞌa ña. Īní u tsi ntóto ña ne, nāniꞌi xtúku ña ntuvi iña ñá ne, kada kúꞌvē ñá nī Cristu uun míil kuīa. \v 5 Ntá tsi ña nguiī sán, ña xiꞌí ne, ña ntóto ña dā nté kuīta ntíꞌxin é uun míil kuīa. Da sáꞌā é kuvi ūun ito ntoto ña. \v 6 ¡Nté kui váꞌa ñāꞌa, ña é ntáduku ntée i é ntōto é kuvi ūun ito doxiꞌí san, tsí ntáduku ntée ña Xuva kō! É kuvi ūví doxiꞌí san ne, ña kúvi vīí ka ni ñā, tsi víi ña dutu Xúva ko nī Cristu. Dadɨɨ tsi kadā kúꞌvē ñá ni ñā é uun míil kuīa. \s1 Dā koꞌxó ntēe tóꞌō e ña váꞌā san \p \v 7 Tē kúvi ita ntíꞌxin é uun míil kuīá san ne, nantūté Xuva kō tóꞌō e ña váꞌā san mí nuu kutū. \v 8 Tē ntíi ne, kani ntaꞌví ñaꞌa ngɨmí o diñɨ ñuxiví san, un tsi nté Goo ni Mágoo, ña ntaínchuꞌvi Xúva ko, kāna ña é natāká nuu ña é viī ñá duꞌxēn; ntē ña kui káꞌvi o ña é ña te da dii da díi ña, vata kaa kuvi tsókō. \p \v 9 Kuédadɨɨ tsi kūxée ña kanɨɨ ñūxiví san ne, ēdɨ́ nuu ña mi ntántoo ñaꞌa, ña ntáduku ntée Xuva ko, ni ñūú e dóo kakuinima Xúva kō. Ntá tsi kuíta nuu Xuva ko ñūꞌu é vēꞌxí nte e dukún kān ne, uun ito tsi íꞌxi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. \v 10 Tōꞌo é ña váꞌā san e éni ntaꞌví ñaꞌa sán ne, nákuītá nuu Xuva ko i mēꞌñú i mí kaiꞌxi ñúꞌu dūꞌxé san, mí tuví kɨtɨ dóo donchuꞌví kaa san ne, nī ña é kākaꞌan dóvete é iña Xuva ko kakáꞌan ña. Ikān né, dōó ntoꞌo ña, ntuni ñá, ntē ntúvi ntē níñu é ntii dañu ntūvi. \s1 Tē xntéku kūꞌvé Xuva kō nú tēu kuiꞌxín san \p \v 11 Kidáā né, īní u uun nú tēu kaꞌnu é kuīꞌxín, ni ūun ñaꞌa, ña tuví ntiꞌi ikān. Ñuxiví san nī e dukún kān né, ntoko ñuꞌu miī dá ini tuví ña. \v 12 Kidáā né, īní u un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña xiꞌí san, te kuetsi te naꞌnu ña, ntáñɨ̄ ñá nú tēú san. Ne, nākaán Xuva ko tūtú san ni tūku tutu mí ūve naꞌa dɨ́ví ñaꞌa, ña é nīꞌi i ntuvi íña i. Xntēkú kūꞌvé Xuva ko īña ña xiꞌí san vatā o dé ña, vatā ó uve naꞌa ini tutú san. \v 13 Ntute ñuꞌū sán ne, nakuéꞌe un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é teni iní i kān. Doxiꞌí san nī mí kadē kûꞌvé doxiꞌí san ne, nakuéꞌe ñaꞌa, ña ñuꞌu váꞌa íkān dɨ. Xntēkú kūꞌvé Xuva ko īña ña, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá, vata tsī o dé ña. \v 14 Kidáā né, nakuitā ñá doxiꞌí san, nī mi ntántoo ña xiꞌí san méꞌñu ī mí kaiꞌxi ñúꞌú san. Ñúꞌū sán ne, dɨvī é kāꞌan o é doxiꞌi é kuvi ūvi. \v 15 Ñaꞌa, ña é ña tuvi dɨ́vī í uve naꞌa ini tutu mí uve naꞌa xoo é nīꞌi i ntuví vaꞌá iña í ne, nakuītá nuu ña ī méꞌñū ñuꞌú san. \c 21 \s1 E dukún xēé ni ñūxiví xēe \p \v 1 Kidáā né, īní u uun e dukún xēé ni ūun ñuxiví xēe. Tsí e dukún kan ni ñūxiví sa é tuvi kídaā ne, ntoko ñuꞌu miī. Nté ntute ñuꞌū ña tuví ka. \v 2 Xuꞌu é Juaán u ne, īní u ñuu é kāduku ntée Xuva kō, é Jerusaleen Xeé nanī. Nte e dukún kan vēꞌxi, nte mí tuví Xuva kō. É iō tuꞌvé vata kaa uun ñadɨ̄ꞌɨ é tíntetu ña e tántaꞌa ña ni xɨ̄ɨ ña. \v 3 Tēkú ko uun tatsin é dukún kān e dóo ntii kākaꞌan: \p —Koto nto ve, tsí Xuva ko tūví ña ni ñāꞌa san ve. Kuntoo ña ni ñā ne, kuvi ña ña ñuú ña. Xuva kō né, mii ña kutuvī ñá ni ñā, é viī ñá Xuva ñā. \v 4 Xuva kō ne, nakuéꞌe ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntute nūú ñaꞌa sán ne, ña kóō ká doxiꞌi; ntē ña kuntaꞌxa iní ka ña; ntē ña kuekú ka ña; ntē ña kaxnúu ka ñā. Tsi é ita ntíꞌxin un ntɨꞌɨ̄ e kúvi diꞌna —kaꞌan tátsín san. \p \v 5 Kidáā ne, ña tuví nú tēu kaꞌnú san ne, kakaꞌan ña: \p —Koton, tsí kade váꞌa xeé u un ntɨꞌɨ nuū i —kaꞌan ña. \p Kakaꞌan xtúku ña: \p —Xntēén naꞌan sáꞌā, tsi túꞌūn é nuu é ntaā í é kākaꞌán u ni ō —kaꞌan ña. \p \v 6 Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī ko: \p —É kūvi ve. Xuꞌu é diꞌna ú ne, xuꞌu é nantɨ̄ꞌɨ ú dɨ. Vata kaa letra Á ni lētra Z kaa u. Te xōó kaitsi í ntute ne, kuéꞌē ú doméni é kōꞌo ña mí kākii ntute é tāꞌxi ntuvi iña ña. \v 7 Xoó ñaꞌa é kūvi vií ña ne, níꞌi ñā é un ntɨꞌɨ nuū i sáꞌa ntāꞌa kó ne, kuvi ú Xuva ñā né, dɨvi ñā ne, kuvi ña iꞌxá ko dɨ. \v 8 Ntá tsi ñaꞌa, ña e dóo ixó i, ña é ña ntákuintiꞌxe i, ña e dóo kini ntáa nima í, ña e ntaéni dɨkɨ́ taꞌan i, ña e ntáde tatān, ña ntánuu iní i santu, nī ña veté ne, kuan ō ña é nīꞌi ña é kōko ña mí kaiꞌxi ñúꞌu dūꞌxé san. Sáꞌā é kui ūví doxiꞌí ña —kaꞌan ña. \s1 Jerusaleen Xee \p \v 9 Kidáā ne, xée ūun ánjē, ña é ūꞌxe ñáꞌa san, ña é nīꞌi i é ūꞌxe éꞌxin é ñūꞌu uꞌxe nuu i é nantoꞌo Xuva kō ñaꞌa sán ne, kakaꞌan ñá nī ko: \p —Niꞌin, dá nanēꞌe ú o ña da vé tantaꞌa, ñadɨ̄ꞌɨ́ A Leꞌntú san —kaꞌan ña. \p \v 10 Espíritū Sántū sán ne, kueꞌen níꞌi ñā kó uun xuku kaꞌnu, xuku e dóo dūkun. Náñēꞌe ñá ko ñuu é kāduku ntée Xuva kō, ñuu é nani Jerusāleen Xeé, dɨvī é vēꞌxí nte e dukún kān, mí tuví Xuva kō. \v 11 Ñuú sāꞌá ne, kaxiꞌí nuu ni ntuve Xuva kō ne, ñúꞌu ī ne, kaiꞌxi vátā ó kaiꞌxi xuu é nanī jaspe e dóo nuu áꞌvi i, e dóo kaxiꞌí niꞌni e nté kaa te xūxu kúvi. \v 12 Kanɨɨ dīñɨ ñuú san ne, ntitsi ntóꞌo e dóo kaꞌnu, e dóo dukún ne, ñuꞌu uxuví xiꞌi i. É un é un xiꞌí san ne, ntáñɨ̄ ntee kui kui uun ánjē. É un é un xiꞌí san ne, uve dɨ̄vi é uxuvi tátá ña Israeé san. \v 13 Uni únī xiꞌí san ntántii é un é un ntíko diñɨ i. \v 14 Uxúvi xūu naꞌnu xɨꞌɨ ntíi etɨ́ ntoꞌó san ne, uve naꞌa é un é un xuú san uun dɨ̄ví pustru Á Leꞌntú san. \p \v 15 Ánjē, ña kakaꞌan ní ko ne, niꞌi ntaꞌa ña uun ntoo e kúvi kaá kuaan é kīꞌi kúꞌve núu ñá ñuú san ni xiꞌi i, ni ntoꞌō í dɨ. \v 16 Dadɨɨ tsi kúꞌve ntɨꞌɨ̄ ngɨmí o diñɨ i. Ánjē sán ne, kīꞌi kúꞌvē ñá ñuú san ni ntoꞌō í ne, uvi míil ūví sientu kilumétru. É kāni, e dukún, nī e niꞌí ne, dadɨɨ ntɨɨ́ ntɨɨ̄ tsi kúꞌvē i. \v 17 Kidáā né, kīꞌi kúꞌvē ña ntóꞌō sán dɨ ne, úni dīko kɨmi métru kíi. Kīꞌi kûꞌve ánjē san é vatā xkoó kiꞌi kûꞌvé ñaꞌa san. \p \v 18 Ntōꞌó i ne, xuu é nanī jaspe kúvi ne, ñuú san ne, da mii kuēꞌen tsi kaá kuaan kúvi da kanɨɨ̄, vata kaa xuxu e dóo kaxiꞌí niꞌni. \v 19 Xúū é xɨꞌɨ ntiī etɨ́ ntōꞌó san ne, ntukutu āta i un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ xuu e dóo vaꞌá, xuu e dóo nuu áꞌvi i. Ētɨ́ ntōꞌo é kuvi ūun sán ne, xuu é xɨ̄ꞌɨ kuii é nanī jaspe úve. É kuvi ūví san ne, xuu kuíi tēkú e dukún kān, é nani sāfiru, úve. É kuvi ūní san ne, xúu tēku xáā é xɨ̄ꞌɨ raxa, é nani āgata, úve. É kuvi kɨ̄mí san ne, xuu kuíi kuēꞌen é vata ito īte ítō, é nani esmēralda. \v 20 É kuvi ūꞌún san ne, xúu tēku xáa kuēꞌe é xɨ̄ꞌɨ raxa, é nani ōnice. É kuvi īñú san ne, xuu kuéꞌe é nani crunālina. É kuvi ūꞌxé san ne, xuú kuāan é nani crisōlito. É kuvi ūná san ne, xuu kuíi tēku ntute ñúꞌu san, é nani bērilu. É kuvi ɨ̄ɨ́n san ne, xuú kuāan e dóo kaiꞌxi é nani tōpaciu. É kuvi ūꞌxí san ne, xuu kuíi tēku másana kuii, é nani crisōprasa. É kuvi ūꞌxi ɨ́ɨn sán ne, xuu kuíī é nani jācintu. É kuvi ūxuví san ne, xuu ntéē é nani amātista. \v 21 Xíꞌī é ūxuví san ne, uxúvi kɨtɨ kuīꞌxin, kɨtɨ nani prela, kúvi. Uun tsi kɨtɨ kuváꞌa é un é un xiꞌí san. Itsi méꞌñū ñuú san ne, da mii kuēꞌen tsi kaá kuaan kúvi ne, kaxiꞌí niꞌni vatā ó kaxiꞌí niꞌni xuxu. \p \v 22 Nté uun xúkūn ña ni iní u ñuú san, tsí mii Xuva kō, ña e dóo kaꞌnu sán, nī A Leꞌntú san ne, dɨvi ñā kúvi ña xúkūn ñuú san. \v 23 Ñuú san ne, ñá kantīo i e xiꞌí nuu ngántií, ntē ña ntío i ntuve xōó dɨ, tsi míi tsi ntuve Xuva kō e xiꞌí nuu. A Leꞌntú san ne, dɨvi kūví ñuꞌu e xiꞌí nuu iña ñuú san. \v 24 Kaka ñaꞌa, ña da míꞌī ká ñuu, mí kaxiꞌí nuu san. Rei iña ñúxiví san ne, xée ña ñūú san, kunīꞌi ña e dóo vaꞌá iña ña. \v 25 Xíꞌi ñūú san ne, ñá kantādɨ́ ntuvi ā, tsí ikān ne, ñá kakuāá ka. \v 26 Ikān ne, nakuéꞌe ñaꞌa, ña da míꞌī ká ñuu, e dóo vaꞌá iña ñá, nuu i e dóo nakuiko ñuꞌu ñā. \v 27 Ntá tsi nté uun nuu i é kīni kaa ña kuvi kɨ́ꞌvi ñuú san. Nté uun ñaꞌa, ña é kāde é kīni kaa, nté uun ña vete ña kuvi kɨ́ꞌvi ña ñuú san. Da mii tsi ñāꞌa, ña é ūve naꞌa dɨ́vi ī iní tutú A Leꞌntú san, tutu mí ūve naꞌa xoo é nīꞌi i ntuví vaꞌá iña i ntii dañu ntúvi. \b \c 22 \p \v 1 Kidáā ne, náñēꞌe ánjē sán ko ntute é kainu é tāꞌxi ntuvi iña ko, ntute é kākii nú tēu kaꞌnu mí tuví Xuva ko ni Ā Leꞌntú san. Dōó kuīí ntute san. Kaxiꞌí niꞌni vatā o kaxiꞌí niꞌni xuxu. \v 2 Kainu ntute san méꞌñu ītsi kaꞌnu ñuú san. Ntuví o diñɨ i ntâñɨ útun e táꞌxi ntuvi iña ko. Uxuvi íto kakii kɨtɨ i é uun kuia. Taꞌán xoo taꞌán xoo kakíi kɨtɨ i. Xúku ī ne, kaidiáꞌvi é kūvi choꞌo é ntuváꞌa ñaꞌa, ña ntoo ñuxiví a. \v 3 Ña kóō ká da nēé ka nuu i é kāꞌan Xúva ko tē ña váꞌa. Kutūví nú tēu kaꞌnu Xúva ko ni Ā Leꞌntú san ñuú san ne, ña ntáde tsiñu iña ñá ne, kunuu ini ñá ña. \v 4 Kiní ña nuu Xuva kó ne, kuntēé dɨ̄ví Xuva kō xteén ña dɨ. \v 5 Ikān ne, ñá kuāá ka, ntē ña kantío ká ña ñuꞌu, nté ngántii, tsí mii Xuva ko naxīꞌí nuu ña ña. Kidáā né, kuntoo ña ni Xuva ko, kadā kúꞌvē ñá ntii dañu ntūvi. \s1 E kākuetsin ntuvi é nainu Jesúcristu \p \v 6 Kidáā ne, kakaꞌan xtúku ánjē san ní ko: \p —Kuvi kuintiꞌxe o túꞌūn saꞌá, tsi túꞌūn é nuu é ntaā i. Xuva kō, ña é kaxéꞌe túꞌūn é kāꞌan ña ntákaꞌan ntódo kuenta iña ñá ne, e táxnūu ña ánje ñā é nañēꞌe ñá ñaꞌa, ña ntáde tsiñu iña ñá, nēe é vēꞌxí kuvi —kaꞌan ánjē san. \p \v 7 Kidáā né, mii Jēsuu kakáꞌan ña: \p —¡Koto nto! ¡E dóko sā naínú u! ¡Nté kui váꞌa ñaꞌa, ña e ntáde kuenta é ūve naꞌa ini tutú sāꞌa! —kaꞌan Jésuu. \p \v 8 Xuꞌu é Juaán u ne, tēkú ko ne, iní u nuu mií ko un ntɨꞌɨ sāꞌa. Dā kúvī téku kó, nī dá iní u ne, nákunchɨtɨ ntāa ú nuu ña nañéꞌe kó nuu i sáꞌa, é kunūu iní ko ña. \v 9 Ntá tsi kakaꞌan ñá nī ko: \p —¡Ñá ku kuān xkóon dēn! Xuꞌú ne, kūdii kade tsiñu ú iña Xuva kó, vatā ó kade tsiñun dɨ, ni ēni ó, ña ntákaꞌan ntódo túꞌun Xuva ko, nī ña ntáde ntaa é ūve naꞌa tutú sāꞌa. Mii tsi Xuva kō é kunūu ini ko ña —kaꞌan ña. \p \v 10 Kakaꞌan xtúku ña nī ko: \p —Ñá ku xnuun xūꞌun túꞌūn é kuīta ntíꞌxin é ūve naꞌa tutú sāꞌa, tsí kakuetsin ntuvi é kūntaa. \v 11 Nɨɨ dukuān ne, ña é kāde nuu i é ña váꞌa ne, na vīi mii ña. Ña é kāde é kīni kaa né, na vīi mii ñá dɨ. Ntá tsi ñaꞌa, ña é kāde nuu i é vāꞌá ne, na vīí ka ña ne, ñaꞌa, ña é kāde é ntio Xuva ko ne, ñá ku xtuvī mii ña é kāde ña —kaꞌan ña. \p \v 12 Kakaꞌan Jésuu: \p —Koto nto, tsí ña náꞌā ka dá nainu xtúku u. Tē nainú u ne, kuéꞌē ú doméni un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa kuenta iña í vata tsī o dé ña. \v 13 Xuꞌu é dīꞌna ú ne, xuꞌu é ntii u átā í dɨ, vata kaa letra Á ni lētrá Z. Xuꞌu éni ntūꞌu ú ne, xuꞌú nantɨ̄ꞌɨ ú dɨ —kaꞌan ña. \p \v 14 Nté kui váꞌa ñaꞌa, ña é kānakate doo i, tsí duku ntée ña é tɨ̄ɨn ña kɨtɨ utun é tāꞌxi ntuvi iña ko, vata koo é kūvi kɨ́ꞌvi ña xiꞌi ñúú san. \v 15 Ntá tsi ña kini ntáa sán ne, kíꞌi kan kūꞌun ñá ne, kíꞌi kan kūꞌun ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá vata kaa ña tatán, nī ña kaeni dɨkɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ́, nī ña kaeꞌní ñaꞌa, nī ña kanuu iní i santú, ni ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña é ntio i doveté, nī ña kaeni ntaꞌví taꞌan i dɨ. \p \v 16 Kakaꞌan Jésuu: \p —Xuꞌu é Jesuú u ne, taxnūu u ánjē ko é kāꞌan ntódo ña nī é ūꞌxe xúkūn sán nuu i sáꞌa. Xuꞌú ne, tatá Davii véꞌxi ú ne, iꞌxá ika ñā kó dɨ. Xuꞌú ne, vata kaa kɨ́mi é kāxiꞌí nuu te vēꞌxi túvi kaa u —kaꞌan ña. \p \v 17 Espíritū Sántū sán ni ñadɨ̄ꞌɨ́ A Leꞌntú san ne, ntákaꞌan: \p —¡Niꞌí nto! —kaꞌan ña. \p Da xōó ka ñaꞌa, ña é kātekú i ne, na kāꞌan ñá dɨ: \p —¡Niꞌí nto! —koo kaꞌan ña. \p Da xōó ka xoo é kaitsi í ntute, ni da xōó ka xoo é ncho koꞌo i ne, na kīꞌxi, dá kōꞌo doméni ntute é tāꞌxi ntuvi iña ko ntii dañu ntúvi. \p \v 18 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña kateku i túꞌun nēe é vēꞌxí kuvi é ūve naꞌa ini tutú sāꞌá ne, ntē vevií tsi káꞌān ú ni ña nuū i sáꞌa: Tē xoó xntēkú ka i é ūve naꞌa íꞌa ne, xntēkú ka Xuva kō é ntoꞌo i vatā ó uve naꞌa ini tutú sāꞌa é ntōꞌo i. \v 19 Tē xoó nakiꞌi ká i túꞌūn é ūve naꞌa ini tutú sāꞌa nté koo kuvi ne, Xuva kō ne, nakiꞌi ña vata kaa é kāduku ntée ña kɨtɨ utun é tāꞌxi ntuvi iña kó ne, ñá kɨ̄ꞌví ña ñuú Xuva ko, vatā ó kakaꞌan ini tutú sāꞌa. \p \v 20 Ña kakaꞌan ntódo túꞌūn saꞌá ne, kakaꞌan ña: \p —Nuu é ntaā í, tsí ña naꞌá ka dá nainú u —kaꞌan ña. \p Kuan koo na kōo. ¡Kiꞌxi nto, Tóꞌo ko Jēsuu! \p \v 21 Na nāxnuu viko Tóꞌo ko Jesūcristu ntó, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto. Kuan tsi koo na kōo.