\id HEB \h HEBREOS \toc1 Tutú iña ña Hébreu \toc2 HEBREOS \toc3 He. \mt1 Tutú iña ña Hébreu \c 1 \s1 Kakaꞌan Xúva ko kuēnta iña Iꞌxá ña \p \v 1 Ntuvi tsikán ne, dōó kiꞌin ito kākaꞌan Xúva ko ni ñata kō. Dōó kiꞌin nuū í kakaꞌan ñá kuenta iña ñá kaꞌan náa ña. \v 2 Ntá tsi ntuvi sāꞌá ne, kakaꞌan ñá kuenta iña Iꞌxá ña. Tsí kuenta iña Iꞌxá ña de váꞌa ña ñuxiví san ne, xéꞌe ñā é kūvi é un ntɨꞌɨ īña Iꞌxá ña dɨ. \v 3 Kūtuni ko tsi dóo kaxiꞌí nuu kaꞌnu Xuva kō dá kīni o tsi dóo kaxiꞌí nuu kaꞌnu Iꞌxá ña, tsí dadɨɨ kueꞌen tsí ña ni Xuva kō. Kade kúꞌvē ña é un ntɨꞌɨ̄ é īó ni tūꞌún ña e dóo ntii īní i san. Dā kúvi nakate ña kuétsi kō ne, nákutuví ña diñɨ kuaꞌa Xuva kō, ña e dóo kaꞌnu san, e dukún kān. \s1 Xéꞌe Xuva kō é dií ka kaꞌnu Iꞌxá ña é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ánjē san \p \v 4 Iꞌxá Xuva kō ne, xéꞌe Xuva kō é dií ka kaꞌnu ña e ánjē sán ne, xéꞌe Xuva kō é dií ka kaꞌnu tsiñu vií ña é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ánjē san. \v 5 Tsi nté uun ánjē san ña ni káꞌān Xúva ko ni ñā: \q1 Dɨvīn ne, Iꞌxá ko; \q1 vevii xéꞌe u é kūtuni ñaꞌa tsí Iꞌxá ko o; \m ntē ña ní kaꞌan niꞌi ña nté uun ánjē san: \q1 Xuꞌu kúvi ú uva ō né, \q1 dɨvīn ne, iꞌxá ko kúvin. \m \v 6 Ntá tsi dá xee niꞌi ña Iꞌxá mii ña ñūxiví a ne, kakaꞌan ña: \q1 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ánjē kó ne, na kunuu inī ñá Ihxá ko, \m kaꞌan Xúva kō. \v 7 Kuenta iña ánjē sán ne, kakaꞌan túꞌun Xuva kō: \q1 Kade Xuva kō é kōo ánje ñā vata kaa tatsín san, \q1 vata kaa ñuꞌu é kaīꞌxi ntáa ña ntáde tsiñu iña ña, \m kaꞌan. \v 8 Ntá tsi kuenta iña Iꞌxá ña ne, kakaꞌan ña: \q1 Kadan kûꞌvén ntii dañu ntuvi, Xuvā ko. \q1 Váꞌā kueꞌen koo kadan kúꞌvēn. \q1 \v 9 Dōo kakuinima o nuu i é vāꞌá san ne, \q1 ña ntío kueꞌen o nuu i é kīni kaa san. \q1 Dukuān né, Xuva ko, Xuva mii ō ne, \q1 é nakaxnúu ña o \q1 e dií ka naxnuu dínī ñá nima o é ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan o, \m kaꞌan ña. \v 10 Kakaꞌan xtúku túꞌun Xuva kō: \q1 Dɨvīn, Tóꞌō, nté dīꞌna den kûꞌvén ñuxiví san ne, \q1 mii ntāꞌa o den váꞌan e dukún kān dɨ. \q1 \v 11 Xée ntūvi é ntɨ̄ꞌɨ nuu i tsíkān, \q1 ntá tsi dɨvīn né, kutūvín ntii dañu ntūvi. \q1 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i tsikán ne, \q1 kuata vatā ó kakuata dōo. \q1 \v 12 Nakaꞌnun váta kaa duꞌnu. \q1 Nadaman vatā ó kanadama o dōo ko. \q1 Ntá tsi dɨvīn ne, ñá kānadaman kueꞌen tsin. \q1 Ntuvi iña ó ne, ña ntɨ́ꞌɨ kuēꞌen tsi, \m kaꞌan Xúva ko ni Iꞌxā ña. \v 13 Nté uun ánjē ña ni káꞌan Xuva ko ni ñā: \q1 Kutūvín diñɨ kuaꞌa ko é kadā kûꞌven \q1 da nté kūvi vií u nī ña ntaínchuꞌvi o. \m Ñá te kuan ō ni káꞌan ña nī ánjē san. \v 14 Tsí da xōó ka ánjē sán ne, ña ntáde tsiñu iña Xuva ko. Tsí kataxnuu Xuva kō ánjē san é xntii ña ñāꞌa san, ña é nīꞌi i é vāꞌa é nakáku Xuva kō. \c 2 \s1 Uun nuu i e dóo kaꞌnu é nakáku ō \p \v 1 Dukuān ne, kantio e dií dií ka vii o kuenta túꞌūn é kātekú kō. Tē ñaꞌá ne, xtuvī mii o é kuintiꞌxe ko un sīin vevií ne, un sīin ká uten. \v 2 Ini ó tsi é nuu é ntaā i túꞌūn é kākaꞌan Xúva ko kuēnta iña ánje ñā kídaā ne, níꞌi ñāꞌa é ntōꞌo ña é ña ni de ntáa ña, é ña ni ide ña kuénta. \v 3 ¿Nté ntu koo é ña níꞌi kō é ntoꞌo ko ve, tē ña vií o kuēnta túꞌūn e dóo kaꞌnu san é kākaꞌan nté koo nakáku ō? Tōꞌó kō ne, diꞌna ña kakaꞌan ñá túꞌūn vaꞌá san. Kidáā ne, ntáda ntaa ñaꞌa san ní ko vata ō téku ña é kākaꞌan Tóꞌo kō. \v 4 Taꞌxi Xuva kō é kūtuni ko tsi túꞌūn ñá ne, nuu é ntaā i, kuenta iña nuu i e dóo naꞌnu e éde ña. Dōó kiꞌin nuū í nañéꞌe ñá kō ne, tāꞌxi Espíritū Sántū san e túku e túku nuu i é kūvi vii ó, vatā ó ntio Xuva kō. \s1 Kūvi Jesucristu váta kaa uun ñaꞌa \p \v 5 Ñá ni xēꞌé Xuva kō é kadā kûꞌve ánjē san ñuxiví xēé san é kīni ó rkontuvi. \v 6 Ntá tsi īó mí uve naꞌa túꞌun Xuva kō mí kakāꞌan úun ñaꞌa ni ñā: \q1 ¿Nee iñá ntu é ñāꞌa san, \q1 nee iñá ntu kuvi ña, Xuvā ko, é kanakaꞌan nto ñā? \q1 ¿Nee iñá ntu é ñāꞌa ñuxiví sa é kāntɨꞌɨ ini nto ña? \q1 \v 7 Dē kúꞌvē ntó ña é dií ka xuvi vií ña e ánjē san uun daꞌna, \q1 ntá tsi xeꞌé nto e dóo vaꞌá ña, é kuiko ñuꞌu o ñā. \q1 \v 8 Xéꞌe ntō é kāda kúꞌvē ña é un ntɨꞌɨ̄ é īo, \m kaꞌan ña. Dukuān ne, xéꞌe Xuva kō é kāda kûꞌvé ñaꞌa san é un ntɨꞌɨ̄. Ña túvī nee iña é ña kuvi vií ña ni ī. Ntá tsi vevií ne, váta kīni o te kuvi vií ña nī é un ntɨꞌɨ̄ san. \v 9 Ntá tsi ini o Jésuu. Xtûví Xuva ko ñā é dií ka xuvi vií ña e ánjē san uun daꞌna, vata koo é ntōꞌo ña doxiꞌí san. E dóo kuinima Xúva ko kō ne, xéꞌe ñā é kūví Iꞌxá ña kuenta iña ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa. Kidáā ne, xéꞌe Xuva kō e dóo kaꞌnu ña, é kodo nūú kueꞌen ña. \p \v 10 É un ntɨꞌɨ̄ é īó ne, kuenta iña Xuva ko. Dɨvi ñā de kúꞌvē ña é un ntɨꞌɨ̄ ne, ntio ña é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa e kúvi iꞌxá ña xee ña é nīꞌi ña é vāꞌá ntaꞌa ña. Dukuān ne, é vāꞌá, kuinī ña, é ntuváꞌa kueꞌen Cristu, ña é nakáku ko, kuēnta iña i e ntóꞌo ña. \v 11 Tsí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ o é ntoo xio o īña Xuva kó ne, uun tsi Uva ko nī Cristu, ña é nakaxnúu kō. Dukuān ne, ñá kākukaꞌan nuu Iꞌxá Xuva kō é kāꞌan ña tsí taꞌan ña ko, \v 12 vatā ó uve naꞌa kakáꞌan ña: \q1 Káꞌān ú ni tāꞌan kó xōo ñáꞌa nto. \q1 Kata u tsi dóo kaꞌnu nto méꞌñū ña ntákuintiꞌxe i san, \m kaꞌan ña. \v 13 Xio uve naꞌa kakaꞌan xtúku ña: \q1 Kuntee iní ko Xuvā ko, \m kaꞌan ña. Uun ká xtuku kakaꞌan ña: \q1 Iꞌa tuví u ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ iꞌxá ko e táꞌxi Xuva kō, \m kaꞌan ña. \p \v 14 Ñaꞌa sán ne, īo kúñu ña, īó nɨñɨ ña. Dukuān né, kīꞌi Jesuu kúñū san ni nɨ̂ñɨ́ san dɨ. Dukuān ne, kuvi kuví ña ne, kuvi vií ña nī tóꞌō e ña váꞌā san é kāde kûꞌvé iñá doxiꞌí san, \v 15 vata koo é kūvi nakáku ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é ūve tɨɨn dá kanɨɨ̄ ntuvi iña i e ntaúꞌvī ñá doxiꞌí san. \v 16 Nuu é ntaā i tsí ñá te ánjē san ña é vexntíi ñā, tsí tatá Abraán san. \v 17 Dukuān ne, vata koo é viī ña sáꞌā ne, kantio é ntūvi ña vata tsi ntáa taꞌan ña, vata koo é viī ñá dutu ódo nūu, ña é kāntuntaꞌví ini i taꞌan i, ña é kāde ntaa tsíñu Xuva kō. Dukuān ne, kuvi nakate ña kuétsi ñāꞌa san. \v 18 Da xe é mii ñā ntóꞌo ña e ntío tóꞌō e ña váꞌā san é viī ña é kīni kaa ne, vevií ne, kuvi xntii ña ñāꞌa, ña é kuān o ntántoꞌo i dɨ. \c 3 \s1 Dií ka kaꞌnu Jesuu é Muīsee \p \v 1 Dukuān né, taꞌan ko e dóo vaꞌá nto nuu Xuva ko, ntōꞌo é dadɨɨ kána Xuva ko nto nī ko é kuvi o īña ñá, kadā kuení vaꞌā ntó iña Jésuu, ñá vexkáꞌan ni ko īña Xuva ko. Kakaꞌan o tsi táxnuu ntiꞌxe Xuva ko ñā é viī ñá dutu ódo nūu iña i é un ntɨꞌɨ̄ e ntákuintiꞌxe kō. \v 2 Dē ntaa ña é un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan Xúva kō, ña é teé tsiñu ña, vatā o dé ntaa Muísee iní viꞌi Xuva kō kídaā. \v 3 Ntá tsi Jesuú ne, dií dií ka kaꞌnu ña é Muīsee, vátā ó dií dií ka kaꞌnu ñá kaxntītsí viꞌi san é vīꞌi é kaxntitsī ña. \v 4 Da nēé ka viꞌi é īó ne, īó xoo ñáꞌa, ña é kāde váꞌa. Ntá tsi Xuva kō ne, de váꞌa ña é un ntɨꞌɨ̄ é īo. \v 5 Muiseé ne, dē ntaa ntɨ́ꞌɨ ña, vatā ó de ña kade tsiñu e dóo vaꞌá, dā dé tsiñu ña iní viꞌi Xuva kō. Dukuān né, kuīntiꞌxe ñaꞌa san ña dá kakāꞌan ñá nuu i é kāꞌan Xúva ko ni ñā rkontuvi. \v 6 Ntá tsi Cristú ne, dē ntaa ñá nī ña ntáduku ntée Xuva ko vatā ó de iꞌxá san ni ñāviꞌi i. Xoꞌō né, ñaviꞌi Xuva kō kúvi o tē ña xtuví mii ō e ntákuintiꞌxe ko ña, tē dóo diní kō e ntantétu ō é nīꞌi ko é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō. \s1 Ntoo daꞌna ña ntáduku ntée Xuva kō \p \v 7 Dukuān ne, vií nto vatā ó kakaꞌan Espíritū Sántū san mí ūve naꞌa túꞌun Xuva kō: \q1 Te tēku nto é kākaꞌán u ni ntō vevií ne, \q1 \v 8 ñá ku de doꞌo nto vatā o dé ñata ntō dá idé ña duꞌxen nī ko, \q1 da íto nteé ña ko ñuu itsí kān. \q1 \v 9 Ikān né, īto nteé ñata ntō kó, \q1 kuān té uvi díko kuia íni ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i e dóo naꞌnu é idé u. \q1 \v 10 Dukuān né, dōo dutsi kuiní ko nī ña tsikán ne, \q1 kakaꞌán u: “É dōto tsi ntádē kuení ña; \q1 ña ntío ña kuntīkɨn ña itsí ko”, kaꞌán u. \q1 \v 11 Dukuān né, kūdiin ú ni ñā ne, \q1 xéꞌē ú xuꞌú ko tsí ña kueꞌe kueꞌén u é kuntoo daꞌna ña nī ko, \m kuan ō kaꞌan Xúva kō. \p \v 12 Kōto nto, táꞌān kó, te nté uun nto ña ku ntukáꞌxi nima nto é ña kii nteé xio nto Xuva kō, ña kantíto san, é ña xtuví mii ntō é kuīntiꞌxe nto ña. \v 13 Dií dií ka váꞌā ó te nakiī ntó nima taꞌan nto utén utén nté koo vií ña, nɨɨ dukuan īó ka ntuvi, vata koo é ña ntukáꞌxī nima nto é kanī ntaꞌvi kuétsi san nto. \v 14 Tsí taꞌxi Xuva kō é kudadɨɨ o nī Cristú, tē ña xtuví mii ō é kuintiꞌxe ko ña vatā o kuíntiꞌxe ko ña dīꞌna, un tsi da nté kuvi o. \p \v 15 Dukuān ne, kakaꞌan túꞌun Xuva kō: \q1 Te tēku nto é kākaꞌan Xúva ko ni ntō vevií ne, \q1 ñá ku de doꞌo nto vatā o dé ñata ntō \q1 dá idé ña duꞌxen ni Xuva kō kídaā, \m kuān ó kakaꞌan. \v 16 ¿Xoó ñaꞌa ntu edé ña duꞌxen ni Xuva kō da téku ña é kākaꞌan ñá ni ñā? ¿Ñā ntu te un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san, ña nátava Muísee ñuú Egítō san? \v 17 ¿Xoó ñaꞌa ntu e dóo dutsi kuiní Xuva ko ni ña ūvi díko kuia san? ¿Ñā ntu te ñaꞌá san, ña é edé kuetsí ne, xīꞌi ña ñuu itsí san? \v 18 ¿Xoó ñaꞌa ntu xéꞌe Xuva ko xūꞌu ñá ni ñā tsí ña kuéꞌe ña é kuntoo daꞌna ña ni ñā? ¿Ñā ntu te dɨvi ñaꞌá san, ña é ña ni kuintíꞌxe i san? \v 19 Dukuān né, kaini o tsí ña ni níꞌi ña é kuntoo daꞌna ña ni Xuva kō, tsí ña ni kuintíꞌxe ña Xuva kō. \b \c 4 \p \v 1 Dukuān né, nɨɨ dukuan īó ka ntuvi é nīꞌi ko é kuntoo daꞌna o ni Xuva ko vatā o xeꞌe ña xuꞌu ñá ni ñata kō kídaā ne, koto váꞌa nto vata koo é nté uun nto ña kunáa nto. \v 2 Tsí xoꞌō ne, níꞌi kō e téku kō túꞌūn vaꞌá san vata ō téku ña tsīkan. Ntá tsi ña ni idiáꞌvi túꞌūn vaꞌá san iña ña, tsí ña ni kuintíꞌxe ña da téku ña. \v 3 Ntá tsi xoꞌō e kuíntiꞌxe kō ne, táꞌxi Xuva kō é kuntoo daꞌna o ni ñā. Tsí kuan ō kaꞌan Xúva ko īña ñá tsīkan: \q1 Kuān koo kuví, vata ō xeꞌé u xuꞌu ko dá kudiín u ni ñā, \q1 é ña kúntoo daꞌna ña nī ko, \m kaꞌan ña. Kuan ō kaꞌan ñá, kuān te ió tuꞌve mí kuntoo daꞌna o ni ñā nté ntūvi da kúvi de kûꞌvé Xuva ko ñūxiví san. \v 4 Tsi íō mí kākaꞌan túꞌūn Xuva ko īña ntuvi é kuvi ūꞌxé san: \q1 Ítūví daꞌna Xuva kō da kúvi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ tsiñu ña ntuvi é kuvi ūꞌxé san, \m kaꞌan. \v 5 Kakaꞌan xtúku túꞌun Xuva kō: \q1 Ñá kuntoo daꞌna ña nī ko, \m kaꞌan ña. \v 6 Ntá tsi īó ka ntuvi é nīꞌi ñaꞌa san é kuntoo daꞌna ña ni Xuva kō. Ñaꞌa san, ña é dīꞌna téku i túꞌūn vaꞌá san ne, ñá ni nīꞌi ña é kuntoo daꞌna ña ni Xuva kō, tsi dé doꞌo ñā. \v 7 Nāxtuví xtuku Xuva ko ūun ká tuku ntuvi. Kuān té e tɨ́tɨn kuia ita ntíꞌxin ne, kakaꞌan xtúku ña kuenta iña Dávií san é vevii. Tsí vatā ó uve naꞌa kakáꞌan ña: \q1 Vevií ne, te tēku nto é kākaꞌan Xúva ko ni ntō ne, \q1 ñá ku de doꞌo ntō, \m kaꞌan ña. \v 8 Tē dɨ́ ni xēꞌé Josueé san é nīꞌi ña Israeé san é kūntoo daꞌna ña ñuú Canaán ne, ñá kāꞌan xtúku Xuva ko īña tuku ntúvi. \v 9 Dukuān né, īó ka tuku ntuvi iña ña ntáduku ntée Xuva kō é kuntoo daꞌna ña ni ñā. \v 10 Tsí xoo ñáꞌa é nīꞌi ña é kuntoo daꞌna ña ni Xuva kō ne, kaxtuví daꞌna ña tsiñu ña vatā o itúvi daꞌna Xuva kō da kúvi de kúꞌvē ñá ñuxiví san. \v 11 Na koo ntii o vē, vata koo é nīꞌi ko é kuntoo daꞌna o ni Xuva kō ne, vata koo e nté uun xoxo vií i vatā o dé ñaꞌa san e dé doꞌo ñā. \p \v 12 Tūꞌún Xuva kō sán ne, kantíto. Dōó ntii īni i. Dií ka ntikō é vāta kaa uun káa é īó uvi núu i. Kakɨ́ꞌvi un tsi nté īní nima ko, un tsi nté īní xɨkɨ kō. Tsí kuenta iña túꞌun ñā ne, kanakaán nuu Xuva kō nima ko vata koo e díto nee iñá kadē kuení kō, nee iñá ntio nima ko é vīi. \v 13 Ña túvī nee iña é de kûꞌvé Xuva kō é kuvi koo xūꞌú nuu ña. Kaini ña é un ntɨꞌɨ̄. Vata te kāntɨɨ́ nima ko núu ña, dɨvi ñā é nīꞌi ña kuenta íña ko. \s1 Jesuu é dūtu ñá odo nūu \p \v 14 Īó dutu ñá odo nūu e dóo kaꞌnu ña iña ko, é kūntáa ña míꞌi tuví Xuva kō: dɨvi Jēsuu, Iꞌxá Xuva kō. Dukuān ne, ñá xtuvī mii kuéꞌen ō e ntákuintiꞌxe kō. \v 15 Tsí dutu ñá odo nūú iña kó ne, kantuntāꞌví ini ña kō tsi dóo ntáxio vita ō. Tsí dɨvi ñā ntóꞌo dadɨɨ ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i e ntántoꞌo kō vevii, ntá tsi dɨvi ñā ne, ñá ni xīo kuétsi ñā. \v 16 Dukuān né, nɨɨ̄ kuéꞌen ini ko na xēe étsin ō nuu Xuva ko, ñá kadē kûꞌvé iña ko, vata koo é nīꞌi ko é dóo váꞌa koo vií Xuva ko ni kō, é ntuntāꞌví ini ña kō, é xntii ña ko da nēé ka ura i é kātaan núu kō. \c 5 \p \v 1 Tsí da xōó ka ñaꞌa, ña é kade dutu ódo nūú ne, méꞌñū ñaꞌa san kakukúꞌve ña é kāꞌan ñá ni Xuva ko īña ñaꞌa san. Dutú san ne, kaxéꞌe ña doméní ne, kaeꞌní ña kɨtɨ san é kuēꞌé ña iña Xuva ko kuenta iña kuétsi ñāꞌa san. \v 2 Kantuntaꞌví ini dutu ñá odo nūú san ni ñāꞌa, ña é ña íni san, ni ñāꞌa, ña ntákunaá san, tsí kuān ó kantoꞌo ñā dɨ. \v 3 Dukuān né, kantio é kuēꞌé ña doméni iña kuétsi mii ña vatā ó kaxéꞌe ña doméni iña kuétsi ñāꞌa san. \p \v 4 Xoxo kuvi vií i tsiñu kaꞌnu san é viī ñá dutu ódo nūú san te mii ñā ntio ña é vīi mii ña, tsí Xuva ko kākana ña ña é viī ñá, vatā o dé ña ni Āroon kídaā. \v 5 Kuan ō kúvi ni Crīstú dɨ. Ñá ni de kāꞌnu ña é kāꞌan ñá tsi vií ña dutu ódo nūu, ntá tsi Xuva kō ne, xéꞌe ña ñā tsiñu kaꞌnu san, vatā ó uve naꞌa mí kakāꞌan ña: \q1 Dɨvīn ne, Iꞌxá ko kúvin. \q1 Vevii xeꞌé u é kūtuni ñaꞌa tsí dɨvīn é iꞌxá ko o, \m kaꞌan ña. \v 6 Īó ka míꞌi ūve naꞌa túꞌun Xuva kō é kākaꞌan ña: \q1 Viín dutu ntii dáñu ntūvi, \q1 vata kaa Melquisedee, \m kaꞌan ña. \v 7 Dá tūvi dukuán Cristu ñúxiví sa ne, kakaꞌan ntâꞌví ña, íkan ña ntaꞌa Xuva kō é xntii ña ñā. Dōó ntāꞌvi éku ña ne, dōó ntiī kaꞌan ñá ni Xuva kō é na nākáku ña doxiꞌí san. Tēkú Xuva kō é kākaꞌan ña, tsi dóo kanuu iní Cristu ña. \v 8 Ntá tsi kuān te Iꞌxá Xuva ko ñā ne, kuenta iña núu i e ntóꞌo ña ne, kūtúꞌve Cristu nté koo kada ntaa ña nēe é ntio Xuva kō. \v 9 Da xe kúvi dé ntaa ntɨ́ꞌɨ ña ne, kuvi dé ña é nakáku o ntii dañu ntūví, da xōó ka ñaꞌa, ña e kuíntiꞌxe i ña. \v 10 Tsi de kûꞌvé Xuva kō é viī ñá dutu ódo nūu vata kaa Melquisedee. \s1 Dōo xii kaa é xtuvī mii o é kuintiꞌxe kō \p \v 11 Dōó īo e káꞌān ú nuu i sáꞌa, ntá tsi dóo ntii tūꞌun é kāꞌán u ni ntō, tsi dóo kuii dá kɨꞌɨn dɨkɨ nto. \v 12 É dōo tɨtɨ́n ntuvi é kuíntiꞌxe nto ne, e xée ntūvi é nakuāꞌa nto tuku ñaꞌa. Ntá tsi kuan tsī ó kantio é kāꞌan xtúku ú ni nto dɨvi nuū í e dií ka ña víꞌxin kaa iña Xuva ko. ¿Vá ntu ɨkɨn xtúku ntu nto é ntáxiꞌi dukuan ntō dɨkui? Tsí vata kutíi nto é kāꞌxi nto é ntāva. \v 13 Xoó ñaꞌa e ntáxiꞌi dɨ́kui ne, vata kaa iꞌxa ɨ́kɨn ntáa ña. Váta kukaꞌxi ña é viī ñá vatā ó kakaꞌan Xúva kō. \v 14 Ntá tsi ñatā sán ne, ntaéꞌxi ña é ntāva. Ña e kúkaꞌxī sán ne, ini ña nee iña é vāꞌa, nee iña é ña váꞌa. \c 6 \p \v 1 Dukuān né, nā koó ntii ká o xee o da nté na kukaꞌxi nuu ō iñá Cristu. Na xtūví xio o é nakuāꞌa o diꞌna iña Cristu. Ñá ku ntiko koō xtúku ō nee iña é ini ō nte díꞌna, tsi é īni o tsí ña vií ka o nuu i é kīni kaa é odō doxiꞌí san; é īni o nté koo kuintiꞌxé ko Xuva kō. \v 2 É īni o é kutsi ntute o; é īni o nté koo xntee táꞌan o ntaꞌa kō ña ntákuintiꞌxe i san. É īni o tsí ntōto ña xiꞌí ne, ini ó tsi xntēkú kūꞌvé Xuva ko īña kó ntii dañu ntūvi. \v 3 Sáꞌa viī ó te Xuva ko tāꞌxi ña ntuvi. \p \v 4 Tsí ña kuvi vií ō é nātɨvi iní xtuku ña tsīkan, ña é dīꞌna naxiꞌí nuu i kuenta iña Xuva ko. Īto nteé ña tsi dóo váꞌā o dé Xuva ko ni ñā né, ini ña nté o kade tsiñu Espíritū Sántū sán nima ña. \v 5 Īto nteé ña tsi dóo váꞌā ó kakaꞌan túꞌun Xuva kō né, kūtuni ñá nuu i e dóo ntii īni i é vēꞌxí rkontuvi. \v 6 Te nākuita ña é kuintiꞌxe ña Xuva kō vata koo é vīí xtuku ña vatā o dé ña diꞌna ne, dōó ntii tūꞌun é ntiko koō xtuku ña, tsí kuenta iña mii ña kánaxnteē xtúku ña Cristu ntíkā krusi kan. Kanadɨ̄kɨ́ nteē ñá Cristu. \v 7 Tsí vata kaa ñuꞌu é kānakoꞌo ntute davi san vata dá kakɨɨn ne, te xūku vaꞌá kakene, xuku é kaidiáꞌvi iña ña ntáde tsiñu san ne, kanaxnuu víko Xuva ko ñūꞌu san. \v 8 Ntá tsi te da mii xūku íñu kakene ni kūꞌu é ña váꞌa sán ne, kunaá ñuꞌu san, tsí koko te kúvi. Kuan koo ntoꞌo ña tsīkán dɨ. \s1 Kainuu méꞌñu Xuva ko kō \p \v 9 Kuān té dukuán o kakaꞌán ntɨ, taꞌan ntɨ, ña e dóo ntio ntɨ́ ne, iní ntɨ tsi íō nuu i e dií ka vaꞌá iña nto, nuu i é nīꞌi ko dá nakáku ō. \v 10 Dōo váꞌā ó kadē kûꞌvé Xuva kō né, dukuān ne, ñá kūnáa inī ñá nuu i é idé nto. Ñá kūnáa inī ña tsi nañéꞌe ntó ña tsi dóo ntákuinima ntó taꞌan nto, ña ntákuintiꞌxe i san, dā xntíi nto ña kuēnta iña Xuva ko. Kuan tsī ó kade dukuan ntō vevií dɨ. \v 11 Ntio ntɨ é kuan kōo koó ntii ntō dɨ, é un é un nto, dá ntoo dukuan nto ñūxiví sa, vata koo é kūtuni vaꞌá nto nee iña é nīꞌi nto ntaꞌa Xúva kō. \v 12 Ñá ntīo ntɨ é kuduꞌxen ntō, tsi é ntīo ntɨ́ ne, vií nto vatā ó de ña ntákuintiꞌxe i, ña é ntákutií i é kuntētu da nté nīꞌi ña núu i e táꞌxi Xuva ko xūꞌu ña é taꞌxi ña kō. \p \v 13 Dā xeꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni Ābraán ne, ēde ña kuenta iña mii ña, tsi nté uun ñaꞌa é dií ka kaꞌnu ña é ntāda ntaa ñá iña ña. \v 14 Kakaꞌan ña: “Nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō. Dōo náxnuu viko ú nto ne, taꞌxi u e dóo nakāxa íꞌxá nto”, kaꞌan ña. \v 15 Kūtíi Abraan kantétu ña ne, dukuān ne, níꞌi ñā nuu i é xeꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni ñā. \v 16 Dā ntánantuku ō xoo é ntāda ntaa i te nuu é ntaā í ne, ntánantuku o ñāꞌa, ña é dií ka naꞌnu é xoꞌō. Dukuān né, dā kaꞌan ñá tsi nuu é ntaā í ne, ña túvi ká nee iña é kāꞌan o. \v 17 Dukuān né, ntāda ntaa míi Xuva ko vata ō xeꞌé ña xuꞌu ña ni Ābraan. Ncho nañēꞌe ñá ñaꞌa san, ña é nīꞌi i íña ña é xeꞌé ña xuꞌu ña, tsi kada ntáa ñá nuu i é xeꞌé ña xuꞌu ña ne, kaꞌan ña tsi ñá nadāma kueꞌen ña nté uun túꞌūn. \v 18 Dukuān né, īó uvi nuu i é ña nadáma, tsí ña kuvi káꞌan Xúva kō dovete. Kuenta iña i sáꞌa ne, kanaxnūu kaꞌnu kueꞌen ñá nima ko, xoꞌō é nantuku ō xoó nadaꞌan i kō, tsí īni o tsí niꞌi ko vatā ó kakaꞌan ña. \v 19 Dā xé ini o sáꞌā ne, kairkaá kutu ō é kuintiꞌxe kō ne, ñá nadāma nima kó, vata kaa kaa é kairkaa kutū má ntute kān. Kuvi kɨꞌɨn étsin ō nuu Xuva ko, ña tuví e dukún kān, vata ō kɨꞌví dutú san míꞌi e dóo kuiko ata doo é rkaa iko ini ukun ña kídaā. \v 20 Jesuú ne, nākaán ña itsi é kɨ̄ꞌɨn o e dukún kān tsi kúvi ña dutu ódo nūu iña kó ntii dañu ntūvi, vata kaa dutu Melquisedee. \c 7 \s1 Jesuú ne, dutu ódo nūu ña vata kaa Melquisedee \p \v 1 Melquisedeé san ne, rei ñuú Saleen ñá ne, dutu ódo nūu ña iña Xuva ko, ña dóo kaꞌnu san. Kuéꞌen Melquisēdee é nāniꞌi taꞌan ña Ábraan ítsi kān da náxee Abraan da kúvi idé ña ni tɨ̄tɨ́n reí ne, nāxnuu viko Melquisedeé san ña. \v 2 Abraán ne, kuenta iña kuenta uꞌxi núu i é nīꞌi ña dá naá ña ne, xéꞌe ña uun taꞌvi i īña Melquisedeé san. Dɨvī ña é Melquisēdeé ne, “rei vaꞌá” kani túꞌun. Ñuu mí de kúꞌvē ñá ne, Saleen nani. Saleén san ne, “é kuntōo váꞌa ō” kani túꞌun. Kuvi kaꞌan o ve tsí rei vaꞌá ña, ña é kāde é kuntōo váꞌa ñaꞌa ña. \v 3 Ña túvī nteé naꞌa xoo é dɨꞌɨ ñā, xoo é uva ñā, xoo é ñata ñā. Ntē ña tuvi nteé naꞌa ama káku ña, ama xiꞌi ña. Vata kaa Iꞌxá Xuva kō kaa ña, tsí kade ña dutu ntii dáñu ntūvi. \p \v 4 Koto nto tsi dóo kaꞌnu ñaꞌa Melquisedeé san. Tsí uva ika ko Ābraan, ña dóo kaꞌnu sán ne, xéꞌe ña Melquisēdeé san uun taꞌvi ī é kuēnta uꞌxi núu i e dií ka vaꞌa é kīꞌi ña iña reí san da kúvi idé ña ni ñāꞌa san dá naá ña. \v 5 Kakaꞌan lei Muísee tsí iꞌxá Levii, ña é vīi dutú san ne, kuvi kiꞌi ña uun taꞌvi ī é kuēnta uꞌxí san iña é un ntɨꞌɨ̄ é iō iña ña Israeé san, kuān te ñavíꞌi ña, kuān te iꞌxá ika Ābraan ñá dɨ. \v 6 Ntá tsi Melquisedeé san, kuān te ña te iꞌxá Levii ñá ne, kiꞌi ña uun taꞌvi ī é kuēnta uꞌxí san é xeꞌé Abraan, ña é xeꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni ī né, nāxnuu viko ña Abraan. \v 7 Ini váꞌa ō tsí dɨvi ñā é kanāxnuu viko ña ñaꞌa sán ne, dií ka kaꞌnu ñaꞌa ña é ñāꞌa, ña é nāxnuu viko ña. \v 8 Vevií ne, da xōó ka é kāniꞌi i uun táꞌvi ī é kuēnta uꞌxí san ne, kudiī ñaꞌa, ña é kāntɨꞌɨ ntuvi iña i. Ntá tsi kídaā ne, kakaꞌan túꞌun Xuva ko īña Melquisédee váta tsi te kāntíto ká ña. \v 9 Iꞌxá Levii, dutú san é kākiꞌi uun táꞌvi ī é kuēnta uꞌxí san vevií ne, kuvi kaꞌan o tsí vata tē ntáꞌvi ña dɨ dá xeꞌé uvata ña Ābraan úun táꞌvi ī é kuēnta uꞌxi íña Melquisédee. \v 10 Tsí ñuꞌu kúñu Ābraan núu i é kūvi iꞌxá ña é vāta kaku, da kuéꞌen Melquisedee é nāniꞌi taꞌan ña. \p \v 11 Tē dɨ dutú san é īꞌxá Levii kuvi víi ña é ntūváꞌa ñaꞌa san nuu Xuva ko kuenta iñá leí san e ntánakuāꞌa ña ña ne, ñá kantīo é kīꞌxi ká xtuku uun dutú rkontuvi. Ntá tsi dutu ñá tsīkán ne, ña ni kúvi viī ña. Dukuān ne, kantio é kīꞌxi uun dutu váta kaa Melquisedeé san ne, ñá te vāta kaa tatá iꞌxá Levii, ñá nani Āroón san. \v 12 Te ē túku dutú san kiꞌxi ña ne, kantio é nādama ña leí san. \v 13 Dutú san, ña kakaꞌan túꞌun Xuva kō ne, Cristu ña. Ntá tsi ña te tatá Aroon ña, tsí tuku tatá ña. Nté uun ito vata vií tatá ña sāꞌá dutu. \v 14 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ini ña tsí Jesuú ne, tatá Judaa ña. Nté uun ito ña ni káꞌan Muiseé te kii nūu dutu íꞌxá Judaa. \p \v 15 Dií ka kaini o sáꞌā dá xee dútu xeé san, ña vata kaa Melquisedee. \v 16 Ña sāꞌá ne, ñá ni xēe ña é viī ñá dutu tsí kaduku ntée ña tatá Aroón san, tsi xée ñā é viī ñá dutu dá xe dóo ntii inī ña tsí ña kantɨ́ꞌɨ ntuvi iña ña. \v 17 Kuvi vatā ó kakaꞌan túꞌun Xuva ko īña ña: \q1 Viín dutu ntii dáñu ntūvi, \q1 vata kaa Melquisedee, \m kaꞌan. \v 18 Dukuān né, nantɨꞌɨ Xuva kō lei átā san, tsí ña ni kuvi vii, ñá ni īdiáꞌvi. \v 19 Tsí lei Muíseé san ne, ña ni kúvi vīi é kāda ntaa kuéꞌen o ni Xuva kō. Ntá tsi īó itsi e dií ka vaꞌá ve. Kuenta iña i sáꞌā ne, kuvi xee étsin o nūu Xuva ko. \p \v 20 Xéꞌe Xuva ko xūꞌu ña é tēe tsiñu ña Jesuu é viī ñá dutu xeé san. \v 21 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ dutu ñá nguiī sán ne, ñá te xōó ni xeꞌē í xuꞌu i ni ñā dá kɨ̄ꞌví ña é viī ñá dutu. Ntá tsi dutu ñá saꞌá ne, nteé naꞌa mí xēꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni ñā dá kakāꞌan ña: \q1 Xuꞌu é Xuva ō kó ne, taꞌxi ú xuꞌu kó ne, ñá nātɨvi iní ko dá kāꞌán u: \q1 “Dɨvīn né, dutun ntii dáñu ntūvi”, \m kaꞌan Xúva kō. \v 22 Dukuān né, kūtuni ñáꞌa tsi Jesuú ne, tuví ña kuenta iña túꞌūn xeé san e táꞌxi Xuva ko xūꞌu ña dá kakāꞌan ñá tsi dií dií ka vaꞌá koo é xēé san é vāta kaa é tūví diꞌna. \v 23 Ñá te da dīi dutu xió ña kídaā, tsí un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, ña ni kúvi viī ñá dutu ntii dáñu ntūvi, tsí xiꞌi ñá ne, tuku ñaꞌa nakunúu ña naa ña. \v 24 Ntá tsi Jesuú ne, vií ña dutu ntii dáñu ntūvi, tsí ña kúvī ñá ne, ñá kantīo é kɨ̄ꞌví tuku dutu náa ña. \v 25 Dukuān ne, kuvi nakáku kueꞌen ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é kīꞌxi etsin nuu Xuva ko kuenta iña ña, tsí ña kúvī ña. Tuví ña vata koo é kāꞌan ñá ni Xuva ko kuēnta iña ñaꞌá san ntii dañu ntūvi. \p \v 26 Tsi Jesuú ne, dutu ódo nuū ñá e dóo vaꞌá ña, vatā ó kantio ko. Tsi dóo vaꞌá ña. Ña túvī nee é kīni kaa iña ñá, ntē ña tuvi nté uun kuétsi ñā. Ñá te dadɨɨ ña nī ña é iō kuetsí i. Dií ka kaꞌnu ñaꞌa ña é un ntɨꞌɨ̄ é īó e dukún kān. \v 27 Ña kantío é viī ñá vatā ó de tuku dutu ñá odo nūú san é ūtén utén kaeꞌní ña kɨtɨ é kuēꞌé ña tɨ doméni iña Xuva ko, diꞌna kuenta iña kuétsi mii ñā ne, kidáā ne, kuenta iña kuétsī ña ñuú ña. Ntá tsi Jesuú ne, uun ito tsi xeꞌé ña doméni iña Xuva ko kuenta iña ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa dá xeꞌé ña kúñu mii ñā ntíkā krusi kan. \v 28 Lei Muíseé san ne, kadē kûꞌve é kūdii ñaꞌá san é io kuētsí ña vií ña dutu ódo nūú san. Ntá tsi xeꞌé Xuva ko xūꞌu ña dá de kúꞌvē ña rkontuvi é xēé leí san tsí Iꞌxá mii ña viī ñá dutu ódo nūú, dɨvi ñā é ña tuvi kuéꞌen tsi kuétsi ña ntii dañu ntūvi. \c 8 \s1 Jesuú ne, kade kúꞌvē ña iña túꞌūn é xēé san \p \v 1 Váꞌa ō ve. Dií ka ntio ko é kūtuni nto sáꞌā: Īó dutu ñá odo nūu iña ko é vāꞌá kueꞌen ña, tsi tuví ña e dukún kān ne, kadē kûꞌvé dadɨɨ ña ni Xuva kō, ña dóo ntii inī í san. \v 2 Kade ña dutu ódo nūu má viꞌī kuikó ntiꞌxe san é tuví e dukún kān. Mii Xuva kō xntítsī ñá viꞌi sāꞌá; ña te ñáꞌa ni xntitsī ña. \p \v 3 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ dutu ñá odo nūú san ne, dɨvi tsīñu ña é kuēꞌé ña doméni ntaꞌa Xuva kō, é kāꞌmi ña kɨtɨ san iña Xuva ko, kɨtɨ e ntaxéꞌe ñaꞌa san iña kuétsi ñā. Dukuān ne, kantio é kōo é kuēꞌé Jesuu ntaꞌa Xúva kō dɨ. \v 4 Tē dɨ́ katuvi dukuan ña ñuxiví a ne, ñá viī ñá dutu, tsi dóo īó dutu táta Levii e ntaxéꞌe ña doméni vatā ó kakaꞌán lei Muísee. \v 5 Ntá tsi da mii tsī da ntántaváꞌa naa ña nuu i é īó e dukún kan, vatā o dé Muisee da xntítsī ñá viꞌi Xuva kō ne, kakaꞌan Xúva ko ni ñā: “Kuenta vií nto é ntāváꞌa naa nto vatā o nañéꞌe ú nto rkɨ uku Sínaií kān”, kaꞌan ña. \v 6 Ntá tsi Cristú ne, níꞌi ña tsīñu e dií ka kaꞌnu é nīꞌi dútu, ñá tsīkan, tsí kade kúꞌvē ñá iña túꞌūn e dií ka vaꞌá san. Dií ka vaꞌa túꞌūn san tsi táꞌxi Xuva ko xuꞌu ña ni ko uun nuu i e dií ka vaꞌa. \p \v 7 Tē dɨ́ ni īdiáꞌvi kueꞌen túꞌūn é ītúvi diꞌna ne, ñā dɨ́ ni ntīo é kōo tuku túꞌun vē. \v 8 Ntá tsi ña ni xkúntee iní Xuva kō nté ō dé ñaꞌa san kuenta iña túꞌun āta sán ne, uve naꞌa mí kakāꞌan ñá ni ñā: \q1 Xuꞌu é Xuva ntō ne, kakaꞌán u ni ntō: \q1 Koto nto tsí xee ntúvi ve \q1 dá kāꞌan xtúku ú nī ña Israeé nī ña Judaa nté koo vií ña. \q1 \v 9 É tūku kakaꞌán u ni ña vatā ó kakaꞌán u ni ñata ña \q1 ntūvi dá irkáa ú ntaꞌa ña e nátāvá u ña ñuú Egítō; \q1 tsi ñá ni de ntāa ña é kākaꞌán u ni ñā. \q1 Dukuān ne, ña ni íde ú ña kuenta, \m kaꞌan Xúva kō. \v 10 Kakaꞌan xtúku Xuva kō: \q1 Túꞌūn saꞌá kaꞌán u nī ña Israee dá xee ntúvi tsīkan. \q1 Tsuꞌun u túꞌūn ko ini dɨkɨ ña. \q1 Xnteé naꞌá u túꞌūn kó nima ña. \q1 Kidáā ne, vií u Xuva ñā ne, \q1 vií ña ñaꞌa ko. \q1 \v 11 Ñá kantīo é xe un xé un ña nakuāꞌa ña \q1 taꞌan ña ni ñaviꞌi ña xoo e Xuva ña, \q1 tsí un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, é īni ñá ko, \q1 nté īꞌxá e dií ka lúꞌntī un tsi nté ñatā, ña e dií ka atā. \q1 \v 12 Kada kaꞌnu iní u ni ña kuētsí ña ne, \q1 nté uun ito ká ña nakáꞌān ko nuu i é kīni kaa é idé ña, \m kaꞌan Xúva kō. \v 13 Dá kakāꞌan Xúva ko īña túꞌūn xeé san ne, ncho kaꞌan ñá tsi e kuáta tūꞌun é tuví diꞌna. Da nēé ka nuu i é kuatā, é ña kaidiáꞌvi ká i ne, ña náꞌā ká kutūvi. \c 9 \s1 Viꞌi Xuva kō é tuví ñuxiví a ni viꞌi Xuva kō é tuví e dukún kān \p \v 1 Viꞌa vé ne, túꞌūn é dīꞌna sán ne, kakaꞌan nté koo kunuu inī ñá Xuva kō. Xíō úkun ñā dɨ é tuví ñuxiví a. \v 2 Xntitsī ñá viꞌi doó san é kūvi xúkun ñā. Xío ūvi neꞌu i. Míꞌi dīꞌna kakɨ́ꞌvi ña ne, ikān intóo kantílīn ní mesa mí ōdo tañúꞌū é kūvi doméni iña Xuva ko. Ikān ne, kakaꞌan ña é Má Viꞌī Kuíkó san. \v 3 Áta dōo é rkaa iko īní i kān ne, tuví tuku neꞌu i mí kakāꞌan ña é Má Viꞌī Kuíkō Kueꞌen. \v 4 Ikān ne, tuví uun naa e kúvi kaá kuāan e dóo nuu áꞌvi i mí eꞌmi ña kútū, ni ētun é kātavi kaá kuaán san kanɨɨ āta i. Sáꞌā ne, kakaꞌan ña é Ētun Iña Túꞌun Xuva Kō, tsí ñuꞌu váꞌa xuú san mí ūve naꞌa túꞌūn é kākaꞌan Xúva ko ni Muīsee. Nuu uun súlē e kúvi kaá kuaán san mí ñūꞌu nuu i e éꞌxi ña kídaa, dɨvī é kākaꞌan ña é manaa. Nuu tatun Āroón dɨ é kéne xuku i kídaā. \v 5 Úvī ánjē e kúvi kaá kuaán san ne, ntâñɨ nú etún san vata koo é kūtuni ñáꞌa tsi íkan kakiꞌxi Xuva kō, ña dóo kaꞌnu san. Katavi núu ntiꞌxin ánjē san ata etún san mí ntuváꞌa ñaꞌa san ni Xuva kō. Ntá tsi ña káꞌán ka u nuu i sáꞌa vevii. \p \v 6 Dā xío tuꞌve nuu i tsíkān ne, ntakɨ́ꞌvi dutú san má viꞌī é kuvi ūun san utén utén vata koo é viī ñá tsiñu ña. \v 7 Ntá tsi má viꞌī é kuvi ūví san ne, koó da miī dutu ñá odo nūú san kakɨꞌví ña ne, uun ito tsi é uun kuia. Dá kɨ̄ꞌví ña ne, kantio é kuīdo ña nɨñɨ kɨtɨ é kuēꞌé ña doméni ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña kuétsi mii ña ni kuētsí ña ñuú ña, nuu i é idé ña dá ña ni kutúni ña. \v 8 Dukuān né, kanañēꞌe Espíritū Sántū sán kō tsí vata kúvi kɨ́ꞌvi ñaꞌa san mí tuví Xuva kō dá kade tsiñu niꞌi dukuan ñā má viꞌī kuíko é kuvi ūun san. \v 9 É un ntɨꞌɨ sāꞌá vatā o dé ña kídaā né, kanañēꞌe ñaꞌa é ntoo vevii. Tsí kuenta iña túꞌun āta sán ne, xéꞌe ñā doméni ntaꞌa Xuva kō né, ēꞌmi ña kɨtɨ san iña Xuva ko. Ntá tsi kuān té duꞌvā ó inúu ini ña Xuva kō ne, ñá ni idiáꞌvi e ntuváꞌa ntiꞌxe nima ñá ni Xuva kō. \v 10 Tsi túꞌun tsīkán ne, da mii kākaꞌan íña i é kāꞌxi o, é koꞌo ō, nté koo ntuntoo kúñu kō. Sáꞌā ne, kudii núu ī e táꞌxi Xuva kō é vīi ó da nté kāꞌan Xúva kō túꞌūn xee, nuu i e dií ka vaꞌa. \p \v 11 Ntá tsi vevií ne, e xée Cristu é viī ñá dutu ódo nūu nuu i é xēé san, nuu i é vāꞌa é xeꞌé Xuva ko xūꞌu ña. Kɨ́ꞌvi ñā má viꞌī doó san e dií kaa vaꞌa, tsí ña te ñaꞌa ni de váꞌa ña, tsí ña te ñúxiví a tuvi. \v 12 Ña ni ídō Cristu nɨñɨ́ a ndiꞌú san, nté nɨ̄ñɨ́ a leꞌntú san é kūvi doméni iña Xuva ko, tsí nɨñɨ mii ñá xeꞌé ña. Dukuān ne, idiáꞌvi é uun ito tsi kɨ̄ꞌví ña má viꞌī kuíkō kueꞌén san e ntáꞌvi ñā kuétsi ko ntii dañu ntūvi. \v 13 Kuenta iña túꞌun āta sán ne, nɨ́ñɨ dūntɨkɨ kɨ́chɨɨ̄ sán ni nɨ̄ñɨ́ ndiꞌu kɨ́chɨɨ̄ sán ni xāa kúñū iꞌxá duntɨkɨ kɨ́tdɨ̄ꞌɨ́ san é īꞌxi nú nāá san ne, idiáꞌvī é dāꞌví dutú san ñaꞌa, ña é iō kuetsí i. Dukuān é ntuntoo kúñu ñā ne, naxtuvī xío ña ña iña Xuva ko. \v 14 Ntá tsi dií dií ka kaidiáꞌvi nɨñɨ́ Cristu. Tsí kuenta iña Espíritu ñā é ña kuví ne, xeꞌé Cristu ntuvi íña ña vata kaa doméni iña Xuva ko, uun doméni é ña tuvi nee é kīni kaa. Kuenta iña nɨ́ñɨ ñá ne, kantoo nimá kō é un ntɨꞌɨ nūu i é kātaꞌxi doxiꞌi, vata koo é kuvi kada tsiñu o īña Xuva ko, ña kantíto san. \p \v 15 Dukuān é Jesucristú ne, vata kaa ña kaikan dá xeꞌe kaa ña iña túꞌūn xeé san. Xíꞌi ñā vata koo e ntáꞌvi ñā kuétsī é idé ō da ntántīkɨn dúkuan ō é kākaꞌan túꞌun āta san. Dukuān ne, ña e kána Xuva kō ne, kuvi niꞌi ña é vāꞌá iña Xuva ko ntii dañu ntúvi, vatā o táꞌxi Xuva ko xūꞌu ña. \v 16 Tsí te kāda váꞌa uun ñaꞌa tutú iña nee é dūku ntée iꞌxá ña te xiꞌi ñá ne, ña kúvi kīꞌi iꞌxá san iña uva i dā nté ntūvi é kūví uva ña, vatā xkoó ini o. \v 17 Ña kaidiáꞌvi tutú san dá tūvi dukuan ñá de váꞌa san. Dā nté tē xiꞌi ñá ne, da kidáā kaidiáꞌvi i. \v 18 Dukuān ne, un tsi nte dá iñɨ ntuꞌu túꞌun āta sán ne, kantio é kātɨ nɨñɨ́ san. \v 19 Kakaꞌan Muísee ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san nté o kakaꞌan é un ntɨꞌɨ lēí san. Kidáā né, kīꞌi ña xuku é nani hīsopó ne, nākiꞌní ña idi leꞌntu kuéꞌé san dɨkɨ i. Dā xnúu ntoꞌo ña ini nɨñɨ a dúntɨkɨ́ san é nākudáka ntúte ne, da dáꞌvi ñā librú leí san ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. \v 20 Kakaꞌan ña: “Nɨ́ñɨ̄ sán ne, kuntāꞌa vata koo é kūtuni nto tsi táꞌxi Xuva ko xuꞌu ña ni ntō nté koo vií ña ni ntō”, kaꞌan ña. \v 21 Duꞌva ō daꞌví Muisee nɨ̂ñɨ́ san viꞌi doó san ni un ntɨꞌɨ nūu i é de tsiñu niꞌi ñā má viꞌī doo kan. \v 22 Tsí kakaꞌan ntíꞌxe leí san tsí dokó sa é un ntɨꞌɨ̄ ne, kantio é ntuntoo ni nɨ̄ñɨ́ san. Ñá kada kaꞌnū iní Xuva ko ni ko tē ña diꞌna katɨ nɨ̂ñɨ́ san. \s1 Kada kaꞌnu iní Xuva ko ni ko kuēnta iña doméni é xeꞌé Cristu \p \v 23 Dukuān ne, núu ī é īó ñuxiví sa é kāntuváꞌa naa nuu i é īó e dukún kān ne, kantio é tāvi nɨ́ñɨ kɨtɨ́ san vata koo é ntūntoo. Ntá tsi dɨvi nuū i é īó e dukún kān ne, nɨ́ñɨ̄ é dií ka vaꞌá kantio. \v 24 Tsi ñá ni kɨ̄ꞌví Cristu má viꞌī kuíkó san é de váꞌa ñaꞌa san, tsí kudii e ntáváꞌa nāá ñaꞌa san má viꞌī kuíko é tuví e dukún kān. Ntá tsi kɨꞌví ña e dukún kān mí kaikan ñá ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña ko. \v 25 Cristú ne, ña te kíꞌin ito ni ētɨ ña nɨñɨ ña é kūvi doméni iña Xuva ko. Tsí dutu ñá odo nūú iña ñá Israeé san ne, kuenta kuia kakɨ́ꞌvi ña má viꞌī kuíkō kueꞌén san vata koo é kuēꞌé ña nɨñɨ é ña te nɨ́ñɨ mii ña é kūvi doméni iña Xuva ko. \v 26 Tē dɨ́ kuan ō ni idé Cristú ne, kantio é kiꞌin ito kuvī ñá un tsi nte ntúvi dá iñɨ ntuꞌu ñúxiví san. Ntá tsi uun ito tsi kíꞌxi ña da dokó sa ntɨ́ꞌɨ ñuxiví san ne, xéꞌe ña ntūvi iña ña ntaꞌa Xúva kō vata koo é nakate ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ kuétsi kō é īo. \v 27 Uun ito tsi kuví o, ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ o ne, kidáā ne, káꞌan Xuva ko te vāꞌá ō ne, o tē ña váꞌa ō ni ide o. \v 28 Kuan ō kúvi Cristú dɨ, tsí uun ito tsi xeꞌé ña ntuvi iña ña é kūvi doméni iña Xuva ko, vata koo e ntáꞌvi ña kuétsī ñaꞌa san. Ntá tsi kiꞌxi xtuku ña, ñá tē e ntáꞌvi xtuku ña kuétsi kō, ntá tsi vata koo é nakākú kueꞌen ñá ñaꞌa san, ña ntantétu ña utén uten. \c 10 \p \v 1 Lei Muíseé ne, vata kaa naꞌa i iña i é vāꞌá san é kīꞌxi, tsí ña te dɨvi ntiꞌxe. Dukuān né, kuān te kuénta kuia ntaxéꞌe ñaꞌa san doméni é kākaꞌan leí san ntaꞌa Xuva kō dá īnúu ini ña ña ne, ña ni kúvi ntūváꞌa kueꞌen ña. \v 2 Tē dɨ́ kuvi ntaváꞌa ntiꞌxe leí san ñaꞌa san kuenta iña doméní san ne, ñá kantīo é kuēꞌé ka ña doméní san kuenta kuia. Te ūun ito tsi ntuváꞌa kueꞌen ñá ne, ña ntántɨꞌɨ iní ka ña te īó ka kuétsi ñā. \v 3 Ntá tsi dā ntaxéꞌe ña doméní san kuenta kuia ne, ntánakaꞌan ñā tsi íō kuetsí ña, \v 4 tsi ña kúvi nakate kueꞌen nɨñɨ dúntɨkɨ kɨ́chɨɨ̄ sán ni nɨ̄ñɨ ndíꞌu kɨ́chɨɨ̄ san kuétsi kō. \p \v 5 Dukuān ne, kakaꞌan Crístu ni Xuva kō da véꞌxi ña ñuxiví sa: \q1 Ñá tē doméní san, nté nɨ̄ñɨ kɨtɨ́ san é ntio nto. \q1 Dukuān né, taxnūu nto ko é kúvī ú ñaꞌa. \q1 \v 6 Ntōꞌó ne, ñá nī xkúntee iní nto é ntaéꞌmi ñaꞌa san kɨtɨ́ san; \q1 ntē ña ni xkúntee iní nto doméni é ntátaꞌxi ña nto kuenta iña kuétsi ñā. \q1 \v 7 Dukuān ne, kakaꞌán u: \q1 “Kini nto, tsí iꞌa véꞌxī u é vīí u é ntio nto, Xuvā kó, \q1 vatā ó uve naꞌa iñá ko iní libru nto”, \q1 kuan ō kaꞌán u, \m kaꞌan ña. \v 8 Diꞌna ne, kakaꞌan ñá tsi ña xkúntee iní Xuva kō doméní san, nte é kaꞌmi o kɨ̄tɨ iña kuétsi ko, kuān te kakáꞌan leí san é kuān koo vii o. \v 9 Kidáā ne, kakaꞌan ña: “Iꞌa véꞌxī u é vīí u é ntio nto, Xuvā ko”, kaꞌan ña. Ncho kaꞌan sáꞌa tsi e nákatsin ña nuu i é ātá san vata koo é xtuvī ñá nuu i é xēé san naa i. \v 10 Tsí edé Jesucristu é ntio Xuva kō dá uun ito tsi é ntii dañu ntūvi xeꞌé ña kúñu ñā é kūvi doméni iña Xuva ko. Dukuān ne, kakaꞌan Xúva kō tsí ña tuví ka kuétsi kō. \p \v 11 Dutu ñá Israeé san ne, utén utén ntáñɨ̄ ña, ntaéꞌmi ña kɨtɨ é kūvi doméni iña Xuva kó, kuān té ña kaidiáꞌvi é nākate kuétsi kō. \v 12 Ntá tsi Jesuú ne, uun ito tsi é ntii dañu ntūvi xeꞌé ña kúñu ñā é kūvi doméni iña Xuva ko kuenta iña kuétsi kō. Kidáā ne, ítūví ña diñɨ Xuva kō. \v 13 Kantétu ña vē da nté kūvi vií kueꞌen Xúva ko ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é ña ntío i ña. \v 14 Tsí kuenta iña i é uun tsi doméní san ne, ntii dañu ntūvi ntaváꞌa kueꞌen ñá ñaꞌa san nuu Xuva ko, ña e nátsoo xio ña iña ña. \v 15 Náñēꞌe Espíritū Sántū sán kō tsi é nuu é ntaā i, tsí diꞌna kakaꞌan ña: \q1 \v 16 Duꞌvā ó kakaꞌan Xúva kō: \q1 “Tūꞌún saꞌa é kuēꞌé u xuꞌu kó ni ñā rkontuví ne, kuan kōo. \q1 Xtūví u túꞌūn ko nuú nima ña. \q1 Xntēé naꞌa u túꞌūn ko ini dɨkɨ ña”, \q1 kaꞌan ña. \m \v 17 Da kidáā ne, kakaꞌan ña: \q1 “Nté uun ito ká ña nakáꞌān ko kuétsi ñā, \q1 nté nuu i é kīni kaa é edé ña”, \q1 kaꞌan ña. \m Kuan ō kaꞌan Espíritū Sántū san. \v 18 Dukuān ne, dá kadā kaꞌnu iní Xuva ko ni ko kuētsí kō ne, ñá kantīo é kuēꞌé ka o doméni iña kuétsi kō. \s1 Kɨ́ꞌɨn etsin ō nuu Xuva ko \p \v 19 Dukuān né, taꞌan ko, ñá uꞌvī ko. Kuvi kɨ́ꞌvi ō má viꞌī kuíkō kueꞌén san ve, tsí xeꞌé Jesucristu nɨ́ñɨ ñá kuenta iña ko. \v 20 Vatā o nákaan dutu átā san doo é rkaa ikō san, vata koo é kɨ̄ꞌví ña mí tuvi Xuva kó ne, kuān o dé Cristu dá xeꞌé ña kúñu ñā. Nākaán ña itsi xēe é kɨ̄ꞌɨn o mí tuvi Xuva ko, itsi mí nīꞌi ko ntuvi íña ko. \v 21 Jesuú ne, kade ña dutu ódo nūu iña ko, xoꞌo é ntáduku ntee o Xuva kō. \v 22 Dukuān né, kanɨɨ̄ nima ko kɨ́ꞌɨn o un tsi nte mi túvi Xuva kō. Kuintiꞌxe kueꞌen kó ña, tsi e nákate ña nima ko vata koo é ña kutsúꞌūn ká o īña kuétsi kō ne, é ntūntoo kúñu ko ntute vāꞌá san. \v 23 Ñá ku xtuvī mii o é kākaꞌan o tsí nuu é ntaā í nuu i é kantétu ō, tsí vií ntiꞌxe Xuva ko nūu i e táꞌxi ña xuꞌu ña ni kō. \v 24 Kadā kuení ko īña taꞌan ko, xé un xé un ō, nté koo vii o vata koo é dií dií ka kuinima ko, é dií dií ka vii o nuu i e dóo vaꞌa. \v 25 Ñá xtuvī mii o é nātaká nuu o ni taꞌan kō, tsi íō ñáꞌa e kuán o de ña. Ntá tsi xntii o tāꞌan ko vata koo é nakīí nima ña. Dií dií ka kantio é kuān koo vii o vevíi, tsí dokó sa xee ntúvi dá kīꞌxi xtuku Tóꞌo kō. \p \v 26 Tē tsun rkó tsiñu ko kade dukuan ō é kuētsí san rkontûvi é īni o é nuu é ntaā i iña Cristú ne, ña túvī ká doméni é kiꞌi Xuva kō e ntáꞌvi o īña kuétsi kō. \v 27 Da miī é kuntetu o nūu i e dóo donchuꞌví ntaꞌa Xuva kō dá xntēkú kuꞌvē ñá iña ko. Níꞌi kō míꞌi koko un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntaínchuꞌvi Xúva kō. \v 28 Xoo ñáꞌa, ña é ña ni de ntáa lei Muíseé san ne, ñá ni ntuntāꞌví ini ña ña. Te īó uvi, uni ñaꞌa é kākaꞌan ntée ña ña ne, da miī é kuvī ña. \v 29 Te kuān o kúvi ni ña tsīkán ne, ¿ñā ntu te dií ka kueꞌe niꞌi ña é ntōꞌo ña xoo é kāxkanuu i Iꞌxá Xuva kō? Ña sāꞌá ne, kade ña vata te ña ni nuu áꞌvi kueꞌen nɨñɨ́ Cristu, kuān te nɨ́ñɨ ñá ne, kūvi nuu i é kūtuni ko tsi táꞌxi Xuva ko ko nūu i e táꞌxi ña xuꞌu ña ni kō. Kuenta iña nɨ́ñɨ́ san dɨ e ntántoo Xuva kō nima ña vata koo é kūvi nakiꞌi ña ña. Ntá tsi ña sāꞌá ne, kakaꞌan kíni ña iña Espíritu Xuva ko, dɨvi ñā é kaxéꞌe ña e dóo vaꞌá iña ña. \v 30 Ntá tsi ini ō tsí kade ntaa Xúva kō né, dɨvi ña kākaꞌan ña: “Xuꞌú ne, kuéꞌē u é ntōꞌo ñaꞌa san. Xuꞌú ntanáa ú ni ñā”, kaꞌan Xúva kō. Ne, kakaꞌan xtúku ña: “Xuꞌú ne, natsodo kūꞌvé u iña ñaꞌá ko”, kaꞌan ña. \v 31 ¡Ōo donchuꞌvi é nīꞌi ko é ntoꞌo ko ntaꞌa Xuva kō, ña kantíto san! \p \v 32 Ntá tsi nakaꞌan nto ntūvi diꞌna dá dā ve íni nto túꞌūn vaꞌá san. Kūtií nto da dóo ntii tūꞌun da dóo ntóꞌo nto. \v 33 Un véꞌxi ne, dōó kinī kaꞌan ñáꞌa san íña ntó ne, dē xení ña ni nto mēꞌñú ñaꞌa san. Un véꞌxi ne, ntōꞌo nto dá kuan ō ntóꞌo taꞌan nto dɨ. \v 34 Ntūntaꞌví ini nto taꞌan nto, ña ñuꞌu kutū san. Íntōo dínī ntó kuān te kíꞌi ñaꞌa san é tuví iña nto, tsí ini nto tsí e dukún kan ne, dōó iō iña nto e dií dií ka vaꞌa, é ña ntɨꞌɨ ntii dañu ntúvi. \v 35 Dukuān ne, ñá xtuvī mii nto é kuintiꞌxe nto Xuva ko vē, tsí tē ña xtuví mii ntó ne, níꞌi ntō é vāꞌá kueꞌen. \v 36 Kantio é kūtíi nto tsi dá kūvi vií nto vatā ó ntio Xuva kō ne, níꞌi ntō e táꞌxi ña xuꞌu ña ni ntō. \v 37 Tsí kakaꞌan túꞌun Xuva kō: \q1 Ña náꞌā ka dá kiꞌxi ña é kākaꞌán u tsí kīꞌxí ña. \q1 Ñá kukuīí ka ña. \q1 \v 38 Xoó ñaꞌa é vāꞌá nima ñá tsi kakuintiꞌxe ña kó ne, níꞌi ña ntuvi vāꞌá iña ña. \q1 Ntá tsi te nātɨvi iní ña ne, \q1 ña xkúntee iní ka kó ña. \m Kuan ō kaꞌan Xúva kō. \v 39 Ntá tsi xoꞌō ne, ña te kade o vatā ó de ñaꞌa, ña e ntántiko kōó san ne, ntákunaá ña. Tsí xoꞌō ne, ntáde o vatā ó de ñaꞌa, ña ntákuintiꞌxe i ne, kuan kōo nakáku nima ko. \c 11 \s1 É kakuintiꞌxe kō \p \v 1 Váꞌa ō ve. Te kakuintiꞌxe kō ne, ini o tsí niꞌi ntíꞌxe ko nuū i é kāntétu ō. Ñá kaitsuꞌun ō, tsí ini o tsi nuu é ntaā i é nīꞌi ko, kuān té vata kiní ō. \v 2 Dōo diní Xuva ko ni ñata kō, ña intóo kídaā, tsi kuíntiꞌxe ña ña. \p \v 3 Tsí kakuintiꞌxe ko Xuva kō ne, ini ó tsi mii tūꞌún ña e de kúꞌvē ñá ñuxiví san. Ñá tē nee iña io kídaā da de kúꞌvē ña e ntaíni o vevíi. \p \v 4 Kuīntiꞌxe Abee. Dukuān ne, xéꞌe ña ūun doméni iña Xuva ko e dií ka vaꞌa é vāta kaa é xeꞌé Caiin. Dukuān ne, kakaꞌan Xúva kō tsi dóo vaꞌá ña ne, kīꞌi ña doméní san. Xíꞌi Ābeé rkontuvi, ntá tsi vata tsi te kākaꞌan dúkuan ñā, tsí kainí o nté ō kuíntiꞌxe ña. \p \v 5 Kuīntiꞌxe Enoó san dɨ. Dukuān ne, ñá ni xēꞌé Xuva kō é kuvī ña. Kuan tsī ó kantíto ña nákiꞌi Xuva ko ñā e dukún kān. Ñá ni nanīꞌí ka ñaꞌa san ña, tsí kueꞌen niꞌi Xuva ko ñā. Tsí diꞌna dá nakiꞌi Xuva ko ñā né, kūtuni ñáꞌa san tsi idé ña é ntio Xuva kō. \v 6 Ntá tsi ña kuvi víi ō é ntio Xuva ko tē ña kuintíꞌxe ko ñā. Te nchō kɨꞌɨn étsin o nūu Xuva kó ne, kantio é kuintiꞌxe kō tsí tuví ña, tsí kaxéꞌe ña é vāꞌa xoo é kanɨɨ̄ nima í kanantuku ñā. \p \v 7 Kuīntiꞌxe Noee. Dukuān ne, dá kakāꞌan Xúva kō tsí koo nuu i é vāta kiní ña ne, ēde ña kuenta é kākaꞌan Xúva kō. Kidáā ne, de váꞌa ña uun tun ntōó san vata koo é nakáku nuu ña ni iꞌxā ña. Dā íni ñaꞌa san tsi dóo váꞌā ó kakuintiꞌxe Noeé san ne, kūtuni ña tsi dóo kini ntáa ña nguiī san. Dukuān ne, kakaꞌan Xúva kō tsi dóo vaꞌá ñaꞌa Noeé san, tsi kuíntiꞌxe ña. \p \v 8 Kuīntiꞌxe Abraan. Dukuān ne, kuéꞌen ña tūku ñuu é kākaꞌan Xúva kō tsi kuéꞌe ña é kūvi iña ñá ni iꞌxā ña. Kuān té ña ni iní ña míꞌi kɨ̄ꞌɨn ñá ne, ntīi ña ñuú mii ñā ne, dē ntaa ña é kākaꞌan Xúva ko ni ñā. \v 9 Kuīntiꞌxe Abraán san. Dukuān ne, níꞌi ña é kutuvī ñá ñuú san é xeꞌé Xuva ko ña vatā ó kakaꞌan ñá, kuān te váta kaa ña ntaíka itsi san kaa ña. Viꞌi doó san inúu ña, vatā o dé Isaa ni Jácoó dɨ, tsí dadɨɨ níꞌi ña túꞌūn é xeꞌé Xuva ko xūꞌu ña. \v 10 Viꞌi doo tsí san inúu ña, tsí intétu Abraan ñuu é tuví ntii dañu ntūvi, ñuu é xtúvi tūꞌvé Xuva kō, ñuu é de váꞌa mii ñā e dukún kān. \p \v 11 Kuīntiꞌxe Sará san dɨ. Dukuān né, kuān te ita ntíꞌxin kuia ña é kōo iꞌxá ña ne, ñúꞌū ntiꞌxe iꞌxá ña, tsi kuíntiꞌxe ña tsi vií Xuva ko nuū i é xeꞌé ña xuꞌu ña ni ñā. \v 12 Dukuān né, kuān te dóo ata Ābraan é ña ni kuvi kóo iꞌxá ña ne, xíō iꞌxá ña. Káxa ūun tsi ñaꞌa san da nté kútɨtɨ́n ña. Vatā ó uve dií xntɨvi e dukún kān ntáa ña. Vatā ó ntákuvi xɨ́ku ntákuvi ña é ntē ña kuvi nakáꞌvi o ñā. \p \v 13 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san é kākaꞌán u ne, ntákuintiꞌxe dukuan ñā dá xiꞌi ñá, kuān té vata níꞌi ña é un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan Xúva kō. Ntá tsi ini ñá tsi rkontuví koo nuu i sáꞌa ne, dōo diní ña. Ntákaꞌan ñá tsi ña te ñuú mii ña ñūxiví sa, tsí ntoo taan ña. \v 14 Dá kuān ó ntákaꞌan ñáꞌa sán ne, ini ó tsi ntánantukū ká ña uun ñuu é kūvi ñuú mii ñā. \v 15 Tē dɨ́ kanakaꞌan ña ñūú san míꞌī ntáka ña ne, ¿nté kui ña ni ntiko koó ntu ña ikān? \v 16 Ntá tsi ntio ña uun ñuu é dií ka vaꞌa. Ntio ña kuntōo ña e dukún kān. Dukuān ne, ñá ni kūkaꞌan nuu Xúva kō tsi ntákaꞌan ñáꞌa san tsí Xuva ñā né, xtūví tuꞌvē ñá ñuú mí kuntōo ña e dukún kān. \p \v 17 Kuīntiꞌxe Abraán san. Dukuān né, dā íto ntēé Xuva ko ñā ne, xéꞌe ñā iꞌxá ña Isaá, kuān té kuví, vata kaa doméni iña Xuva ko. Uun tsi iꞌxá ña e káku dá xeꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni Ābraan, ntá tsi nchō kuéꞌe ña i, kuān te é kākaꞌan Xúva ko ni ñā: \v 18 “Kuenta iña Ísaá ne, nakāxa tátá nto”, kaꞌan ña. \v 19 Ini Ábraan tsi dóo ntii īní Xuva kō ne, kuvi nantoto ña ñaꞌa kuān té xiꞌi ña. Kuvi kaꞌan o tsí vata tē dɨ́ ni nākiꞌi ntiꞌxe Abraan íꞌxá ña rkontuvi te xiꞌi. \p \v 20 Kuīntiꞌxe Isaá dɨ. Dukuān ne, xéꞌe ñā xuꞌu ña tsí vií Xuva kō é vāꞌá ni Jācoo, ni Esáuú rkontuvi. \p \v 21 Kuīntiꞌxe Jacoo. Dukuān né, dā dokó sa kúvi ña ne, nákɨꞌɨ̄ tuun ña tatun ña. Nānuꞌu ña iní ña Xuva kō ne, xéꞌe ñā xuꞌu ña tsí vií Xuva kō é vāꞌá ni īꞌxa iꞌxá ña Josee. \p \v 22 Kuīntiꞌxe Joseé san dɨ. Dukuān né, dā xee ntúvi é kuvī ñá ne, kakaꞌan ñá nī ña Israee tsí ntaka ntiꞌxe ña ñuú Egítō rkontuvi. Kakaꞌan ñá ni ña te kūniꞌi ña xɨkɨ ña te ntáka ña ne, nakuntúꞌxi ñuú san mí kɨ̄ꞌɨn ña. \p \v 23 Kuīntiꞌxe uva Muiseé san dɨ. Dukuān né, dā káku Muiseé ne, xnuu xūꞌu ñá i te ūni xoo, tsí ini ña tsi dóo tií kaa iꞌxá san. Ñá ni uꞌvī ña é kākaꞌan reí san tsi kaꞌní ña iꞌxa ɨ́kɨ́n iña ñá Israeé san, iꞌxa tii. \p \v 24 Kuīntiꞌxe Muiseé san dɨ. Dukuān né, dā kúkaꞌnu ña ne, ña ni ntío ña é kākaꞌan ñáꞌa san tsí iꞌxa diókō rei Egítō san ña. \v 25 Dií ka ntio ña é ntoꞌo dadɨɨ ña nī ña ntáduku ntée Xuva kō é kutūvi dínī ña uun daꞌna mí ntáde ñaꞌa san é kīni kaa. \v 26 Dií ka nuu áꞌvi, kuiní ña, é ntōꞌo ñá vata ō ntóꞌo Cristu é nīꞌi ña é un ntɨꞌɨ̄ é īó ñuú Egítō. Tsí kantetu ña nuu i e dií ka vaꞌa é kuēꞌé Xuva ko īña ña. \p \v 27 Kuīntiꞌxe Muisee. Dukuān né, ntāka ña ñuú Egítō ne, ñá ni uꞌvī ñá te kūdiín reí san. Ñá ni xtuvī mii ña é viī ña, tsí vata tsi tē íni ña Xuva ko, kuān té ña kuvi kiní o ñā. \v 28 Tsi kuíntiꞌxe Muiseé ne, dē kaꞌnu ña viko é nakaꞌan ñā da ntáka ña ñuú Egítō. Kāꞌan ñá ni ñāꞌa san tsí daꞌví ña nɨñɨ léꞌntú san dɨkɨ́ xiꞌi ña kan vata koo é ña kaꞌni ánje Xuva ko īꞌxa nuu i íña ñá Israee. \p \v 29 Kuīntiꞌxe ña Israeé san dɨ. Dukuān ne, ítā ntiꞌxin ña méꞌñū ntute ñuꞌu san é nani Ntute Kuēꞌé san vatā ó te ñuꞌu itsi. Ntá tsi dā intíkɨn ña Egítō sán ña ne, tēni ña. \p \v 30 Kuīntiꞌxe ña Israeé san. Dukuān ne, kóꞌxo ntīká ntoꞌo ñuú Jericoo da íka ña uꞌxe ntúvi ata i kan. \v 31 Kuīntiꞌxe Raa, ñádɨ̄ꞌɨ e íka lukú san. Ñá te ni xīꞌi dádɨɨ ña ni ñāꞌa, ña é ña ni kuintíꞌxe i san, tsí kuān te íka luku ñá ne, xntii ñā ña Israee, ña é īxkoto ntódo ñuú tsikan. \p \v 32 ¿Nēe iñá ka ntu kaꞌán u? Ñá kunēꞌé ka é ntāa ú ni nto īña Gédiuun, iña Báraa, iña Sánsuun, iña Jéftee, iña Dávii ni Sámuee, ni ñá kaꞌán naa Xuva ko kídaā. \v 33 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña tsikán ne, kuīntiꞌxe ña. Dukuān né, iō ñá e kúvi idé ña da náa ña ni tūku ñuu. Iō ñá e dóo váꞌā o de kúꞌvē ña. Iō ña é niꞌi ña núu ī é xeꞌé Xuva ko xuꞌu ña ni ñā. Iō ñá ne, nakáku ña dá ncho kaꞌxí ñañá san ña. \v 34 Iō ña é ñā ni íꞌxi ña dá ñūꞌu ña mi dóo kaiꞌxi ñúꞌú san. Iō ña e nakáku ña da nchó katsin ñaꞌa san ña káa. Iō ña e náxnuu ña ntii ña kuān té ña tuvi ntíi ña diꞌna. Iō ña é ña ni uꞌví ña dá edé ña duꞌxēn né, nakúnu ñā sntadun túku ñuú san. \v 35 Īó ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, ntōto xtuku iꞌxá ña rkontuvi dá xiꞌi. \p Tuku ña ntákuintiꞌxe i sán ne, dōo ntóꞌo ña da káni ñaꞌa san ña utun, ntá tsi ña ni ncho víi ña é kākaꞌan ñáꞌa san vata koo é nakáku ña. Ini ñá tsi niꞌi ña ntuvi e dií ka vaꞌá iña ña ntaꞌa Xúva kō. \v 36 Tuku ña ne, ntáxkuntée ñaꞌa san ña ne, ēꞌní ña ña, nátiī nuu ña ña xoꞌo. Kīꞌní ña ntaꞌa ña ni dɨ̄ꞌɨ́n ña dɨ́ ne, xnuu kutu ña ñā. \v 37 Tuku ña ne, kāni ñaꞌa san ña xuú ne, xíꞌi ñā. Iō ñá ne, kātsin dava ñaꞌa san ña. Iō ñá ne, īto nteé ñaꞌa san ña te vií ña é kīni kaa. Iō ñá ne, ēꞌní nuu ñaꞌa san ña káa. Iō ñá ne, īka xaa ña ne, kudii ñɨɨ́ a leꞌntú san ni ñɨ̄ɨ tsidiꞌú san itávi núu ña. Dōo taan núu ña. Dē xení ñaꞌa san ni ñá ne, dōo uꞌvi kúvi ña. \v 38 Ña ñuxiví san ne, ñá te nuu áꞌvi ña é kuntoo dadɨɨ ña nī ña dóo vaꞌá san. Ntá tsi edé ña ñuxiví san é doto tsi íka xaa ña dóo vaꞌá san ñuu itsí san nī má ntāꞌxín san. Xavi kɨ́tɨ san ni mâvi kan kúvi viꞌi ña. \p \v 39 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña saꞌá ne, kuān te íni Xúva kō tsi dóo vaꞌá kuintiꞌxe ña ne, ñá ni nīꞌi ña é un ntɨꞌɨ̄ é xeꞌé Xuva ko xūꞌu ña. \v 40 Tsí ini Xúva kō tsi ío ūun nuu i é dií ka vaꞌá iñá kō ne, ntio ña é kūntetu ña tsikan da nté dadɨɨ niꞌi ña ni kō e ntuváꞌa kueꞌen o nuú Xuva kō. \c 12 \s1 Koto o nūu Jésuu \p \v 1 Ntoo méꞌñu o nī ña te da díi ñaꞌa, ña e dóo kuíntiꞌxe i san. Dukuān né, xoꞌō dɨ́, na xtūví xio o da nēé ka nuu i é kanateñu nuu kō, da nēé ka kuetsi é ncho niꞌi i kó ne, na kūtíi o kūnu dúꞌve o itsi e táꞌxi Xuva ko kō. \v 2 Koto o nūu Jésuu, tsi kuíntiꞌxe kueꞌen ñá Xuva kō né, tāꞌxi ña é kuīntiꞌxe váꞌa ko ñā dɨ. Ntōꞌo Jesuu ntíkā krusi, ntá tsi ña ni kukáꞌan nuu ña é xiꞌi ñá vata ō xiꞌi ñá kini ntáa san, tsí ini ñá tsi te ita ntíꞌxin é ntōꞌo ña ne, kutūvi dínī ñá ntaꞌa Xuva kō. \p \v 3 Kadā kuení vaꞌā ntó ve nté ō dé Jesuu, tsí kutíi ña dá un váꞌa tsi ntóꞌo ña ntaꞌa ñá iō kuetsí i. Dukuān ne, ñá ku kuduꞌxen ntō, ñá ku natɨ̄vi iní nto é kuīntiꞌxe nto. \v 4 Tsí ntoꞌó ne, váta nīꞌi ntó doxiꞌi da ntánāa ntée nto é kīni kaa san. \v 5 ¿Vá kunáa inī ntú nto tsí kataꞌxi Xuva ko nto ītsi, tsí iꞌxá ña nto? Tsi kakaꞌán túꞌun Xuva kō: \q1 Iꞌxá miī kó, na nakaꞌan ō dá taꞌxi Tóꞌo ko ō é ntōꞌo o. \q1 Ñá ku tɨ̄vi iní o dá kāꞌán u tsí ña váꞌā ó kaden. \q1 \v 6 Tsí xoo ñáꞌa, ña e dóo ntio Xuva ko ī ne, \q1 kaxéꞌe ña ña itsi. \q1 Xoó ñaꞌa é kīꞌi ña e kúvi ña iꞌxá ña ne, \q1 kaxéꞌe ña é ntōꞌo ña, \m kaꞌan ña. \v 7 Kutíi nto ntoꞌo nto ne, kutúꞌve nto, tsí kade Xuva ko ni nto vatā ó de ña ni iꞌxā ña. ¿Vá iō ntú iꞌxa é ña kaxéꞌe uva i itsi? \v 8 Tē ña katáꞌxi Xuva ko nto itsi vatā ó de ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ iꞌxá ña ne, ñá te īꞌxá ntiꞌxe ña nto. \v 9 Kadā kuení nto dɨ: Dā kú kuetsi ō né, uva ko ñūxiví a ne, kataꞌxi ña ko ītsi ne, kaiko ñuꞌu o ñā. ¿Nté kui ña dií dií ka kuintiꞌxe kō é kākaꞌan Úva kō, ña tuví e dukún kān, vata koo é nīꞌi ko ntuví vaꞌá iña ko ntii dañu ntúvi? \v 10 Uva kō, ña tuví ñuxiví a ne, dá kuetsi ō ne, kataꞌxi ña ko itsi vatā ó kuiní ña é vāꞌa. Ntá tsi Xuva kō ne, dií dií ka kaidiáꞌvi dá kataꞌxi ña ko ītsi, tsí ntio ña é ntūváꞌa kueꞌen o váta ō vaꞌá ña. \v 11 Ini ntó tsi ña ntío ko é ntōꞌo ko, tsí kaexnúu. Ntá tsi rkontuví ne, dá kūtúꞌve kō é vīi o é vāꞌá ne, kuntōo váꞌa o, tē kutúꞌve ntiꞌxe ko kuēnta iña i é ntōꞌo ko. \s1 Dōo xii kaa té ña kiní ō é kākaꞌan Xúva kō \p \v 12 Dukuān né, nāxnuu kaꞌnu nto nima ntó ne, nakuntítsi ntāa nto. \v 13 Nantuku nto itsi vāꞌa míꞌī ntáka nto, vata koo é ña dií dií ka kuvi nto, vata koo é ntūváꞌa váꞌa nto. \p \v 14 Kuenta tsi vií nto te kuntōo váꞌa nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa. Kuntīkɨn nto é vāꞌa, tsi nté uun ñaꞌa ña kiní ña Tóꞌo ko tē ña vií ña é vāꞌa. \v 15 Koto xnto te iō nto é ña kananiꞌí ka nto é vāꞌá san é kataꞌxi Xuva kō. Ñá viī ntó vata kaa xuku ûvé san. Tsí da kaidáka xuku ûvé san ni tūku xukú san ne, ku uve ntɨ́ꞌɨ. Te viī nto é kīni kaa ne, kutúꞌve taꞌan nto é viī ña é kīni kaa dɨ. \v 16 Ña ku kava niꞌi nto ñadɨ̄ꞌɨ é ña te ñádɨ̄ꞌɨ míi ntō; ntē ña ku nadɨkɨ́ nteē ntó Xuva ko, vatā o dé Esauu dá nadama ñā é viī ñá iꞌxa nuu i dá niꞌi ña é kaꞌxī ña. \v 17 Ini nto tsí rkontuvi dá xee ntúvi e náxnuu viko uva ña ñā ne, ña túvī ká iña ña. Kuān te dóo éku ña ne, kuān te dóo nátɨvi iní ña ne, ña túvī ká choꞌo i. \p \v 18 Ntōꞌó ne, ñá ni xēe étsin nto xuku Sinaií san é tɨɨn ntaꞌa nto vatā o dé ña Israeé san kídaā. Núu xūku tsikán ne, kaiꞌxi ñúꞌú san ne, neé kueꞌen. Dōó ñuꞌu viko neé san ne, dōo ínu tatsin. \v 19 Ntē ña ni tekú nto da éku trunpetá san, ntē dá kakāꞌan tátsin Xuva ko ni ñā. Ña e téku i sán ne, íkan ña é ña ku kaꞌán ka Xuva ko ni ñā. \v 20 Tsi dóo ūꞌví ña da dóo ntiī kaꞌan Xúva ko ni ñā tsí da xōó ka é xtūvi i dɨ́ꞌɨn i xuku san, te ñāꞌá o te kɨ̄tɨ ne, kuétsī é kāꞌní nuu ña i xuú ne, o kini ña ī káā. \v 21 Tsi dóo donchuꞌví kaa é ini ña ne, un tsi nte míi Muīsee kakáꞌan ña: “Koó da kānɨ́ꞌɨ u é kaūꞌví ko”, kaꞌan ña. \p \v 22 Ntá tsi ntōꞌó ne, xée ētsin nto xuku é nanī Siuun, ñuu mí tuví Xuva kō, ña kantíto ntii dañu ntūvi. Ñuú saꞌá ne, kakaꞌan o é ñūú Jerusaleen é tuví e dukún kān, míꞌi ntoo ña te nté kaa ánje Xuva kō. \v 23 Xée nto ikān, míꞌi ntoo dîni ña ntánataká nuu, ña ntáduku ntée Xuva kō, ña é ūve naꞌa dɨ́vi ī e dukún kān. Xée ntō mí tuví Xuva kō, ña é kaidō kûꞌvé iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. Xée ntō mí ntántoo ña xiꞌi, ña é vāꞌá san, ña e ntántoo Xuva ko nima i. \v 24 Xée ntō mí tuví Jesuu, ñá ntitsí meꞌñu nuu Xuva ko ni ñāꞌa san kuenta iña túꞌūn xeé san é xeꞌé Xuva ko xūꞌu ña, tsi étɨ ña nɨñɨ ña vata koo é ntáꞌvi ña kuétsi kō. Dií dií ka kaidiáꞌvi nɨñɨ ña é nɨ̄ñɨ Ábee. Tsí dā íni Xuva ko nɨ̄ñɨ Ábeé san ne, kakaꞌan ñá tsi ntanáa ña. Ntá tsi dá kaīní ña nɨñɨ Jésuú ne, kakaꞌan ñá tsi kada kaꞌnu iní ña ni kō. \p \v 25 Koto nto é viī ntó kuenta ñá kakaꞌan ni ko. Tsí tē ña ni nakáku ña Israee dá ña ni ide ña kuénta é kākaꞌan Muísee ni ña ñúxiví a ne, dií dií ka ña nakáku o tē ña vií o kuēntá nēe é kākaꞌan ñá tuví e dukún kān. \v 26 Dá kakāꞌan Xúva kō kídaā né, táān ñuxiví san. Ntá tsi vevií ne, kakaꞌan ña: “Uun ito ká xtuku natāán u ñá te da mii tsi ñūxiví sa, tsí un tsi nte e dukún kān dɨ”, kaꞌan Xúva kō. \v 27 Dá kakāꞌan ñá é “uun ito ká xtuku” ne, ncho kaꞌan ñá tsi nantɨꞌɨ ña da nēé ka é īó ñuxiví a é ede kúꞌvē ña. Koó da nuū i íña mii ñā é kuntōo ka. \v 28 Dukuān ne, nakuéꞌe ō sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō tsí kaduku ntée ō mí kadē kúꞌvē ña, mí é ña ntɨ́ꞌɨ. Dukuān ne, kaꞌnu kuinī ko ni Xuva ko. Kunuu inī kó ña kanɨɨ̄ nima kó, vatā ó ntio ña. \v 29 Tsí Xuva kō ne, vata kaa ñuꞌu é kaēꞌmi é un ntɨꞌɨ̄ é kīni kaa kaa ña. \c 13 \s1 Nté koo vii o vatā ó ntio Xuva kō \p \v 1 Ntōꞌó, ña ntákuintiꞌxe i, ña xtúvī mii nto é kuīnima ntó taꞌan nto. \v 2 Ñá ku kūnáa inī nto é vāꞌá koo vií nto ni ñāꞌa, ña é xēe nú viꞌi ntō. Tsí iō ñáꞌa ne, da xeꞌé ña viꞌi ña ne, íntōo ánje Xuva ko ni ña, kuān té ña ni kutúni ñá te ánje ñā. \p \v 3 Nakaꞌan nto tāꞌan nto, ña ntákuintiꞌxe i san, ñá ñuꞌu kutū, vata tsi te ñuꞌu kutu dadɨɨ nto ni ñā. Nakaꞌan nto tāꞌan nto, ña dóo ntántoꞌo i dá kadē xení ñaꞌa san ni ñā, tsí te dā ná kuān koo ntoꞌo nto dɨ. \p \v 4 Kuiko ñuꞌu nto ñadɨꞌɨ̄ ntó tē tántaꞌa nto. Mii ña kutuvī niꞌi nto ñá ne, ñá ku dotō tsí kava niꞌi nto tuku ñadɨ̄ꞌɨ́ san. Kuan kōo vií ñadɨ̄ꞌɨ́ san ni xɨ̄ɨ ña dɨ. Tsí Xuva kō ne, kuéꞌe ñā é ntoꞌo da xōó ka ñaꞌa, te ñā e tántaꞌa, te ñā é vāta tántaꞌa, te kava niꞌi ña ñadɨ̄ꞌɨ é ñā te ñádɨ̄ꞌɨ míi ñā. \p \v 5 Ñá ku ntɨꞌɨ inī ntó iñá diuꞌun. Kūntoo dínī ntó ni nēé kudii é nīꞌi nto. Tsí Xuva kō ne, kakaꞌan ña: “Nté uun ito ñá xtuví mii ú o. Nté uun itó tē ña vií u ó kuenta”, kaꞌan ña. \v 6 Dukuān né, kanɨɨ̄ nima ko kuvi káꞌan o: \q1 Xuva kō né, dɨvi ñā é kaxntii ñā ko. \q1 Dukuān ne, ñá ku ūꞌví ko. \q1 Ña túvī nee iña é kūvi vií ñaꞌa san ní ko. \p \v 7 Nakaꞌan nto ñāꞌa, ña é nakuaꞌa ntó san, ña é nāñéꞌe nto túꞌun Xuva kō. Koto váꞌa nto nté ō kuíntiꞌxe ña un tsi da nté xiꞌi ñá ne, kuan kōo kuintíꞌxe nto dɨ. \p \v 8 Jesucristú ne, ñá kānadama ña. Kuan tsī ó de ña vevii vatā o dé ña diꞌna ne, kuan kōo vií ña ntii dañu ntūvi. \v 9 Ñá ku kuntīkɨn ntó da nēé ka tuku túꞌūn é kākaꞌan ñáꞌa. Dií ka váꞌā o é kunūu ntii nima ko kuenta iña i é vāꞌa é kātaꞌxi Xúva ko kō né, xtuvī mii o nté xkoó ini o iña i é kāꞌxi o, é ña káꞌxi o. Tsí nuu i é kaēꞌxi o ne, ña te dɨ́vī é kaxntii kō. \p \v 10 Īó naa ko míꞌi tuví uun doméni iña ko é ña kaníꞌi dutu, ñá ntántīkɨn lei átā san. \v 11 Ini nto tsí dutu ñá odo nūu iña ñá Israeé san ne, kaxtuvī ñá nɨñɨ kɨtɨ́ san má viꞌī kuíkó san é kūvi doméni iña Xuva ko vata koo é ntūváꞌa ñaꞌa san ni Xuva kō, ntá tsi kaeꞌmi ña kúñu tɨ āta ñuú ña kān. \v 12 Dukuan ō ntóꞌo Jesuu ata ñuú san dɨ, vata koo é ntaváꞌa ña nima ñáꞌa san kuenta iña nɨ́ñɨ mii ña. \v 13 Dukuān né, xtuvī mii o é ātá san ne, kuntikɨ̄n o Jésuú, kuān te kadá xení ñaꞌa san ni ko vatā o dé ña ni ñā. \v 14 Tsi ñuxiví a ne, ña túvi ñuū ko é kuntoo o ntii dañu ntūvi, ntá tsi ntánantuku o ñūu mí kuntoo ō rkontuvi. \v 15 Dukuān ne, utén utén nakuéꞌe ō doméni ntaꞌa Xúva kō dá kāꞌan ó tsi dóo kaꞌnu ña. Dōo diní ña dá nakuéꞌe o ñā sintiáꞌvi kuenta iña Jésuu. \v 16 Ñá ku kūnáa inī nto é viī nto é vāꞌa, é xntii nto tāꞌan nto. Tsi dá kuān ó de nto ne, vata kaa doméni iña Xuva ko kaa, e dóo ntio ña. \p \v 17 Kada ntaa ntó nī ña ntádē kûꞌvé iña ntó ne, vií ntō é kākaꞌan ñá, tsí kade ña kuentá nima nto. Ini ña tsí kuenta iña Xuva ko e ntáde ña nto kuenta. Vií nto vata koo é kunūu dîní nima ña, ñá tē é kūntaꞌxa iní ña, tsi ¿míꞌi ntu kunuu áꞌvi iña nto te kūntaꞌxa iní ña? \p \v 18 Kaꞌan ntáꞌvī ntó iñá ntɨ. Iní ntɨ tsi idé ntɨ é vāꞌá ni ntō nuu Xuva ko. Da miī é ncho vií ntɨ é vāꞌa utén uten. \v 19 Vií nto da xeꞌe, kaꞌan ntâꞌví nto te taꞌxi Xuva kō é dií ka kantɨ́ꞌɨ naxeé u míꞌī ntántoo nto. \s1 Iꞌa ntɨ́ꞌɨ tutú san \p \v 20 Xuva kō, ña kataꞌxi é kūntoo váꞌa ō ne, xtuvī ñá kuenta tsí ntii dañu ntūvi vií ña e táꞌxi ña xuꞌu ña ni ko kuēnta iña nɨ́ñɨ Jésuu, paxtu vaꞌá ko, dā nantóto xtūku ña ña dá xiꞌi ña. \v 21 Na taꞌxi Xuva ko ntō é un ntɨꞌɨ̄ é vāꞌa é kantio nto vata koo é kūvi vií nto vatā ó ntio ña. Na viī ña é vāꞌá nima ntó, nuu i é vāꞌá, kuinī ñá, kuenta iña Jesúcristu. ¡Káꞌan ō tsi dóo kaꞌnu Cristu ntii dáñu ntūvi! Kuan tsi koo na kōo. \p \v 22 Kákān ú nto, tāꞌan kó, te kūtíi nto nī kó kudii túꞌūn saꞌa é kākaꞌán u ni nto, kuān té ña kuéꞌe tutú san ni de váꞌa u. \v 23 Ntio ko é kūtuni nto tsi e ntíi ení ko Timōteu viꞌi útun san. Te kīꞌxi kantɨ́ꞌɨ ña ne, kuntēka ú ña te amá kixkoto niꞌni ú nto. \p \v 24 Káꞌan ntō ntiusi ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan kō, ña ntánakuāꞌa nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntáduku ntée Xuva kō. Iꞌa kataxnūu ña ñuú Italiá san ntiusi ntó dɨ. \p \v 25 Na naxnuu viko Xuva ko nto, ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto. Sáꞌa tsī é kāꞌán u ni ntō.