\id ACT \h HECHOS \toc1 Nté ō dé tsiñu pustru Xúva kō \toc2 HECHOS \toc3 Hch. \mt1 Nté ō dé tsiñu pustru Xúva kō \c 1 \s1 Dā ntántétu pustrú san Espíritū Sántū \p \v 1 Xuꞌú é Lucá u ne, táxnūú u tutú ntaꞌa nto, Teófilu. Tutú é dé vaꞌá diꞌná u ne, ntaa ú ni nto un ntɨꞌɨ̄ é edé Jesuu, ni un ntɨꞌɨ̄ é nakuāꞌa ña ñaꞌa nté ntūvi dá eni ntuꞌu ñā \v 2 da nté ntūvi é kūntáa ña e dukún kān. Diꞌna dá kūntáa ña e dukún kān né, dē kúꞌvē ñá uxuvi ñáꞌa, ña é vīí pustru íña ña ne, náñēꞌe ñá ña nté koo vií ña. Tsí xeꞌe Espíritū Sántū é kūtuni ña nté koo kaꞌan ñá ni ñā. \v 3 Kidáā ne, xíꞌi ñā ntiká krusi. Ntá tsi da rkontûvi é xiꞌi ñá ne, mii ñā ntii díto ña mí ntoo pustru ña. Dōó kiꞌin itō ntii díto ká ña da nté xee táꞌan uvi díko ntuvi. Dōó kueꞌe edé ña vata koo é kuīntiꞌxe pustru ña tsí ntoto ntiꞌxe ña ne, kakaꞌan ñá ni ñā iña mí kadē kûꞌvé Xuva kō. \p \v 4 Dā intóo dadɨɨ ká ña nī pustru ñá ne, kakaꞌan ñá ni ñā é ña ku ntaka ña ñuú Jerusaleen. \p —Kuntētu ntó iꞌa da nté niꞌi nto é kākaꞌan Úvā kó, vata ō kaꞌán u ni nto kídaā. \v 5 É īni nto tsí Juaán ne, ntute nakutsi ntúte ña kō; ntá tsi ña kukuíi ka dá nainu míi Ēspíritū Sántū san é kunūu ñá nima nto —kaꞌan Jésuu ni ña. \s1 Dá kūntáa Jesuu é dukún kān \p \v 6 Ña nátaká nuu ni Jēsuú ne, tsixeꞌe ña ñā: \p —¿Vevií ntu é nakāku ntó ñuú ña Israeé san? —kaꞌan ña. \p \v 7 Kidáā né, kakaꞌan Jésuu ni ña: \p —Ñá te ntōꞌo é kāduku ntée nto é kūtuni nto nee ntúvi vií Uvā kó nuu i é viī ña. Tsí kuenta iña mii ña é kade ña. \v 8 Ntá tsi te īnuu Espíritū Sántū san é kunuu ña nima ntó ne, dɨvi ña xntii ña ntō é kāꞌan ntó xoo ñáꞌa ú ni ña ntoo ñuú Jerusaleén san. Da kidáā né, kueꞌēn ntó ñuú Judea ni ñuú Samaria ne, kuēꞌén ka nto dá kanɨɨ ñūxivi. Kueꞌēn ntó, kukaꞌan ntódo nto ni ñāꞌa xoo ñáꞌa ú —kaꞌan ña. \p \v 9 Dā kúvi kaꞌan Jésuú ne, kūntáa ña e dukún kān. Mēꞌñú viko nuꞌu kuntáa ña ne, ñá ni īní ka pustru ñá ña. \v 10 Kuan tsī o ntáñɨ̄ ña, ntaíto díto ña e dukún kān mí kūntáa ña ne, dā nénī ñá xee uvi ánje Xuva kō, ñuꞌu ña doo kuiꞌxin. \v 11 Ntákaꞌan ánjē sán ni ñā: \p —Ō ñá ñuú Galilea, ¿nté kuān nté ntaíto díto ntu nto e dukún kān? Tsí dɨvi tsi Jēsuu, ña é nakiꞌi Xuva kō né, vata tsī ó kūntáa ña e dukún ne, kuan tsī koo nainu xtúku ña ñuxiví a —kaꞌan ña. \s1 Dā de kúꞌve ñá Matia é nākunúu ña naa Júda \p \v 12 Kidáā ne, ntáka ña xuku é nani Ōlivú san. Ntíko koō ñá, kunúꞌu ña ñuú Jerusaleen é ña tuvi nté uun kilumetru. \v 13 Dā náxee xtúku ña ne, kúxee ña má vīꞌi nínu kān. Dɨvī ña ntoo sán ne: Pedru, ní Juaan, ni Sántiau, ni Ándree, ni Félipe, ni Túmaa, ni Bártulu, ni Máteu, ni túku Santiau, iꞌxá Alfeu, ni Símuun Zélote, ni Júda, ení Santiau. \v 14 Nguentúvi ntánataká nuu un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá, ni ēní Jesuu, ni dɨ́ꞌɨ ñā María, ni tuku ñadɨ̄ꞌɨ́ dɨ, é ntákaꞌan ntâꞌví ña ni Xuva kō. \p \v 15 Uun ntuvi ne, nátaká nuu vata te uun sientu oko ñaꞌa, ña kuíntiꞌxe i Jesuu. Kidáā ne, nákuntītsí Pedru é kāꞌan ñá ni ñā ne, kakaꞌan ña: \p \v 16 —Eni, é īni nto tsí da miī é kuvi nee iña é kākaꞌan Espíritū Sántū sán ne, nté ntūvi diꞌna xeꞌé ña túꞌūn é xntée naꞌa Davii íña Júdā san. Tsi Júdā sán ne, dɨvi ñā é intéka ña ñaꞌa é tɨ̄ɨn ña Jesuu. \v 17 Dɨvi ñā ne, dadɨɨ tsi pustru ntɨ́ ni ñā. \v 18 Ntá tsi é īni ntó nté ō kúvi ña. Tsi kíꞌi ña diuꞌun é diko ña Jēsuú ne, ñīi ñá uun itsi ñūꞌu. Kidáā ne, kanteɨ ña, koꞌxó ña. Ntáta īꞌxí ña ne, uun ito tsi kíi ntɨꞌɨ itɨ́ ña ne, xíꞌi ñā. \v 19 Tēku ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo ñuú Jerusaleen, nté ō kúvi ña. Dukuān né, īntántēé ñuꞌu san Aceldama, é kāni túꞌun Ñūꞌu Nɨñɨ. \v 20 Kuān ó uve naꞌa libru é nanī Salmu, kakaꞌan: \q1 Na kuīñɨ ixu viꞌi ña ve; \q1 xōxó kuntōo ká i ikān, \m kaꞌan líbrú san. Xío ūve naꞌa túku, kakaꞌan: \q1 É tūku ñaꞌa nakunúu ña naa ña, \q1 é viī ñá tsiñu é edé ña, \m kaꞌan líbrú san. \p \v 21 ʼIꞌa ntoo ñaꞌa é dadɨɨ tsi íka ntɨ́ ni ñā nguentúvi dá kātúvi Tóꞌo ko Jēsuu ní ntɨ, \v 22 nté ntūvi dá itsi ntute ña ntaꞌa Juaan un tsi da nté ntūvi é kūntáa ña viꞌi antɨ̄vi. É kāntio ne, uun ñaꞌa kuntee táꞌan ña ntɨ́ é ntuvi nɨɨ̄ ntɨ́ uxuvi ñáꞌa ntɨ é ntāda ntaá ntɨ nee é īni ntɨ́, é kāꞌán ntɨ ni ñaꞌā tsí nuu é ntaā i e ntóto Jesuu dá xiꞌi ña —kaꞌán Pedru. \p \v 23 Kidáā ne, nakaxnúu ña úvi ñaꞌa: uun ñaꞌa, ñá nani Jōseé Barsabaa (Justo náni ña dɨ), ni ūun ñaꞌa, ñá nani Mātia. \v 24 Ntákaꞌan ntâꞌví ña kídaā: \p —Xuva, dɨvi ntō é īni nto nimá ntɨ xe un xé un ntɨ́ ne, tāꞌxi ntó na kūtuní ntɨ xōo ñáꞌa é ntio nto \v 25 é viī ñá pustru nto, é nakunúu ña naa Júda. Tsí Júdā ne, nákunāá ña tsiñu ña dá kuan ō dé ña é kīni kaa, dá kuēꞌen ñá mí kadūku ntée ña —kaꞌan ña. \p \v 26 Dā kúvi kaꞌan ntâꞌví ña ne, nadɨ́kɨ ñá te kīi xoo ñáꞌa é vīí pustrú san. Dā kíi ne, dúku ntēé Matiá san. Ura tsí i intee táꞌan ña ni ūꞌxi ɨ́ɨn pustru, ñá nguiī san. \c 2 \s1 Dā ínūu Espíritū Sántū \p \v 1 Dā xee táꞌan ntuvi é kūvi viko iña ñá Israee, viko é nani Pentecōsteé ne, dadɨɨ ntoo ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i san. \v 2 Dā nénī ñá uun káñuꞌū tsí nte e dukún kan, vatā ó te tātsin dóo ntii kainu ne, koó da kakeꞌxen nī kava má viꞌī mí ntoo ña. \v 3 Kidáā ne, ntii díto ñuꞌu kaiꞌxi. Kaxiꞌí nuu ñuꞌu san dɨkɨ ñá xe un xé un ñā. \v 4 Kidáā ne, ínūu Espíritū Sántū san nima ñá ne, eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ña é tūku e túku túꞌūn, tsí xeꞌe Espíritū Sántū san é kūvi kaꞌan ña. \p \v 5 Ntuvi sāꞌá ne, xee ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ tatá viꞌi ña Israee, ña e dóo ntaínuu iní i Xuva kō. Dā míꞌī ká ñuu véꞌxi ña, xée ña ñūú Jerusaleen é viī ñá nchuꞌun Xuva kō. \v 6 Dā tékū ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san tsi dóo ntii kakaꞌan ñuꞌú ne, ikan tsī nátaká nuu ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña. Ña é da ve xée sán ne, é tūku e túku túꞌūn ntákaꞌan ña. Koó dā kúduꞌva ña da téku ña túꞌun ñā e ntákaꞌan ña kuíntiꞌxe i san. \v 7 Koó dā kúdana iní ña ne, ntánatíin ña ni tāꞌan ña, ntákaꞌan ña: \p —¿Vá ña ntu te ña ñuú Galilea, ña kuān ó ntákaꞌan san? \v 8 ¿Nté kuī ntátekú ntu ko tūꞌun é ntákaꞌan ña, vata tsi tē dadɨɨ túꞌun ko ni ñā? \v 9 Tsí xoꞌō ne, é xīo xío ñuu ko: ñuú Partia, ni ñūú Media, ni ñūú Elan, ni ñūú Mesopotamia, ni ñūú Judea, ni ñūú Capadocia, ni ñūú Puntu, ni ñūú Asia, \v 10 ni ñūú Frigia, ni ñūú Panfilia, ni ñūú Egítō né, iō ñá ne, véꞌxi ñā un tsi nte ñuu África, é díi ka ikā é ñuú Cirene. Iꞌa ntoo ña ñuú Romá dɨ; iō ñá ne, ña Israee ña; iō ñá ne, dadɨɨ tsi ntántīkɨn ñá Xuva ko nī ña Israee. \v 11 Iꞌa ntoo ña ñuú Cretá dɨ, nī ña ñuú Arabia. Ntá tsi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ o ntáteku ko é ntántaa ña ni kō nté o de Xuva kō e dóo kaxntii ña kō né, dɨvi tsi tūꞌún mii kō ntákaꞌan ña —kaꞌan ña. \p \v 12 Koó dā kúduꞌva ña nee iña é kākuvi ne, ntátsixeꞌe tāꞌan ña: \p —¿Míꞌi ntu vēꞌxi é kuan ō ntáde ñaꞌa san? —kaꞌan ña. \p \v 13 Ntá tsi iō ñá ne, da ntáxkuntée ña, ntákaꞌan ña: \p —Tē dóo ñuꞌu tsitū nima ña vínu xee —kaꞌan ña. \s1 Nté ō kaꞌán Pedru ni ñaꞌá san \p \v 14 Kidáā ne, nákuntāñɨ́ dadɨɨ Pedru ni pustru ñá uꞌxi ɨ́ɨn san é kāꞌan ñá ni ñāꞌa sán ne, un ntii tsī kéne ña, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Un ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva ntō, ña ñuú Judea ni ñá ñuú Jerusaleén ne, viꞌa ve ne, kini váꞌa nto é kaꞌán ntɨ ni ntō. \v 15 Ñaꞌa sāꞌá ne, ña te kɨ́ꞌvi ñā. Ini nto tsí dā ve kaeku ɨɨn teváa. \v 16 Ñāꞌá ni san, tsi sáꞌa ne, kakuvi vata ō kaꞌan Jóee dá kaꞌan ñá naa Xuva ko é ūve naꞌa nté ntūvi diꞌna, kakaꞌan ña: \q1 \v 17 Te xēe táꞌān ntuvi é ntɨ̄ꞌɨ ñuxiví ne, \q1 táxnūú u Espíritū Sántū ko \q1 é kunūu ña nima ñáꞌa, ña ntoo dá kanɨɨ ñūxivi. \q1 Kidáā ne, káꞌan iꞌxā ntó, te tíi, te ñadɨ̄ꞌɨ, naá ko. \q1 Na kuetsī sán ne, vata koo kuvi é nākueni na, kiní na é nāñeꞌé u na. \q1 Ñatā sán ne, ñuu ení kān nañēꞌé u ña nté koo kuvi rkontuvi. \q1 \v 18 Ntuvi tsikán ne, taxnūú u Espíritū Sántū ko \q1 é kunūu ña nima ñá ntáde tsiñu kuenta iñá ko, te tíi, te ñadɨ̄ꞌɨ ñá ne, \q1 da kidáa kāꞌan ñá naá ko. \q1 \v 19 Taꞌxi ú kuenta é dukún kān ne, \q1 ñuxiví a kii nɨñɨ́ ne, \q1 koko ñuꞌú ne, \q1 dōo kene uꞌme vata kaa viko nuꞌu. \q1 \v 20 Kuneé ngantií ne, \q1 koko kuēꞌe kueꞌé xoo, vata ito nɨñɨ, \q1 diꞌna tē xee táꞌan ntuvi é naīnu Tóꞌo kō. \q1 Kidáa ntūvi e dóo kaꞌnu, e dóo váꞌa ō. \q1 \v 21 Dā xoó ka ñaꞌa, ña é kaku niꞌi i Tóꞌo kō ne, \q1 nakáku ña, \m kaꞌan Jóeé san kídaā. \p \v 22 ʼUn ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto, ñatīí Israee, kini váꞌa nto é kāꞌán ntɨ ni ntō: Tsí Jesuu, ñá ñuú Nazareé ne, dɨvi ñā e dóo vaꞌá ña ni Xuva kō. É īni ntó tsí xeꞌé Xuva kō é kūvi vií ña nuu i e dóo naꞌnu méꞌñu ntō né, dōo kueꞌe kuénta táꞌxi ña vata koo é na kūtuni nto tsí mii Xuva kō táxnūu ña ña. \v 23 Ntá tsi dā ntúvi ña kuenta ntáꞌa nto, vata tsi ō dé kûꞌvé Xuva ko ntē ntúvi diꞌna ne, dɨvi ntō tɨ́ɨn nto ña ne, ēꞌní nto ña dā xeꞌé nto itsi é naxnteē ñá kini ntáa san ña ntíkā krusi. \v 24 Ntá tsi Xuva kō ne, nantóto ña ña dá xiꞌi ña. Ña ni kúvi vīí doxiꞌí san ni ñā. \v 25 Tsí kuān ó uve naꞌa nte ntúvi diꞌna, kakaꞌán rei Davii kuénta iña ña: \q1 Iní u tsí nguentúvi katuví u ni Xuva kō. \q1 Ñá kauꞌvī kueꞌén ko, \q1 tsí dɨvi ñā kunuu méꞌñu kūnuu dava ña ko. \q1 \v 26 Dukuān é nakūnuu dîní nimá ko ne, \q1 dōó diní ko, kakaꞌán u. \q1 Nakutúvi vāꞌá kueꞌen kúñū ko, \q1 \v 27 tsi ñá xtuvī mii ntó nimá ko doxiꞌí kān; \q1 ntē ña taꞌxi nto é tēꞌu kúñū ko, \q1 tsí xuꞌu é iꞌxā nto e dóo vaꞌá u. \q1 \v 28 Dɨvi ntō nañéꞌē ntó ko \q1 nté koo niꞌí ko ntuví vaꞌá iñá ko. \q1 Xuꞌú ne, nakunúu dini kueꞌén nimá ko \q1 é kutūví dadɨɨ ú ni ntō. \m Kuan ō kaꞌan Dávií san kídaā. \p \v 29 ʼĒni, é īni nto tsí xiꞌi úva ata ko Dāvií ne, dā intúꞌxi ña. Tsí iꞌa tuvi dukuan ñáña ñā mí īntúꞌxi ña. \v 30 Ntá tsi Davií ne, kakaꞌan ñá naa Xuva ko é kuān ó kakaꞌan ña. Ini ña tsí Xuva kō xeꞌé ña xuꞌu ña tsí uun iꞌxá ika ña kunūu naa ña é viī ñá rei iñá ko, xoꞌō e ñá Israee o. \v 31 Dukuān né, vata tsī ó te nte díꞌna íni Davii nté koo kuvi ne, kaꞌan ña kuenta iña é ntoto Cristu dá xiꞌi ña, tsí ña kunuu mii nima ña mí ñuꞌu nima ñá xiꞌi; ntē ña téꞌu kúñu ñā dɨ. \v 32 Ne, kuan ō kúvi ntiꞌxe, tsí Xuva kō ne, nantóto ña Jesuu. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ é uxuvi ñáꞌa ntɨ́, ntáde ntaá ntɨ tsí iní ntɨ tsí nuu é ntaā i é ntóto ña dá xiꞌi ña. \v 33 Kidáā ne, kúntāa ña é kutuvī ñá ntaꞌa kuaꞌa Xuva kō é kada kúꞌvē ñá, tsi dóo iō ñá é viī ña. Kidáā ne, táxnuu Xuva kō Espíritū Sántū sán, vatā ó kakaꞌan ñá nte díꞌna ne, dɨvi ñā kade ña é un ntɨꞌɨ̄ é ntaíni nto nī é ntátekú nto é kākúvi vevii. \v 34 Tsí ña te rei Davií san ña é kūntáa viꞌi antɨ̄vi, tsí mii Dāvii kakáꞌan ña: \q1 Kakaꞌan Xúva ko nī Tóꞌō kó: \q1 “Kutūvín diñɨ kuaꞌa kó, \q1 \v 35 dā nté kūvi vii ntɨ́ꞌɨ ú nī ña ntaínchuꞌvi o”, \q1 kaꞌan Xúva kō. \m Kuan ō kaꞌan Dávii kídaā. \p \v 36 ʼNa kūtuni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san tsí nuu é ntaā i tsí dɨvi Jēsuu, ña é náxnteē nto ntíkā krusí ne, dɨvi ñā é nakaxnúu Xuva ko ñā é viī ñá Tóꞌo kō, é viī ñá Cristu, ña é nakākú kō —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 37 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌan ñá ni ñā né, dōo uꞌvi kúvi ña. Tsixeꞌe ñā Pedru ní pustru ñá nguiī san: \p —Ēni, ¿nté ntu koo vií ntɨ é ntūváꞌā ntɨ́ ni Xuva ko vē? —kaꞌan ña. \p \v 38 Kidáā ne, kakaꞌán Pedru ni ñā: \p —Natuꞌvi nto kuétsi nto ntaꞌa Xuva kō ne, kutsi ntute nto xé un xé un nto kuēnta iña Jésuu, vata koo é kāda kaꞌnu iní Xuva ko kuētsí nto ne, taꞌxi ña Espíritū Sántū é kunūu ña nima nto. \v 39 Tsi táꞌxi Xuva ko xūꞌu ña é kuān koo vií ña ni ko ni iꞌxā kó, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, kuān te dóo ikā ntoo ña, da xōó ka ñaꞌa e kána Xuva kō é kūvi ña iña ña —kaꞌan ña. \p \v 40 Dōó naꞌa kākaꞌán Pedru ni ñá ne, dōó kueꞌe é kākaꞌan ñá ni ñā. Kaxéꞌe ña ña itsi, kakaꞌan ña: \p —Kii nteé xio nto ña kini ntáa san ve —kaꞌan ña. \p \v 41 Dōo tɨtɨ́n ñaꞌa kuíntiꞌxe ña é kākaꞌan ñá ne, itsi ntute ñā. Iō ñá te ūni míil ñāꞌa, ña é nakuvé taꞌan ntuvi tsikan nī ña kuíntiꞌxe i san. \v 42 Ña sāꞌá ne, dōo dé ntaa ña un ntɨꞌɨ̄ é nañéꞌe pustrú san ña ne, dōo dé ntaa ña nataká nuu ña é kātsin dava ña tañúꞌu nī é kāꞌan ntâꞌví ña ni Xuva kō dɨ. \s1 Ntuvi iña ña kuíntiꞌxe i san dá iñɨ ntuꞌu é nataká nuu ña \p \v 43 Xuva kō né, dōo xntíi ña pustrú san é viī ñá nuu i e dóo naꞌnu, e dóo tɨtɨ́n kuenta xéꞌe ña. Ñaꞌa sán ne, koó dā kúduꞌva ña ne, dōo uꞌví ña. \v 44 Ña kuíntiꞌxe i sán ne, dadɨɨ tsi ika ña ne, uun tsi nima ña. Kaxntii tāꞌan ñá ni da nēé ka é īo iña ña. \v 45 Dīko ña iña míi ña ne, dā nákeꞌnté dava ña diuꞌun i, tsíꞌi ña ntaꞌa taꞌan ña xé un xé un ña vata kaa é kātaan núu ña. \v 46 Utén utén nátaká nuu ña ini ukún kaꞌnu kān ne, dadɨɨ éꞌxi ña nú viꞌi ña kān, katsín dava ña tañúꞌū. Dōo diní ñuꞌu nima ñá ne, ntē ña ni de náꞌnu ña ni tāꞌan ña. \v 47 Da mii kuēꞌen tsi é nānuꞌu ñá iní ña Xuva kō ne, dōo váꞌa kaꞌan ñáꞌa san íña ña. Utén utén ne, dukuān ntákutɨ̄tɨ́n ñaꞌa, ña nakáku Xuva kō. \c 3 \s1 Dā ntúvaꞌa ña xnéꞌe \p \v 1 Uun ntuvi ne, kuéꞌēn Pedru ní Juaan, kuntáa ña má ūkún kaꞌnu kān dá kaeku uni kuáa, ura i é ntákaꞌan ntâꞌvi ñáꞌa. \v 2 Dā xee ña xiꞌi úkun kán ne, īní ña é vēxníꞌi ñaꞌa san uun ñátīi, ña é natɨ́ɨn dɨꞌɨn i nté dā káku. Utén utén kaxee niꞌi ña ña ne, kaxtúvi nteē ñá ña xiꞌi úkun kān, xiꞌi é nanī E Dóo Vaꞌa. Ikān xkutúvi ñá, kaikan ñá doméni ntaꞌa ña ntáxee má ūkún kān. \v 3 Dā íni ña tsí véꞌxi Pedru ní Juaan é kɨ̄ꞌvi ña má ūkún kān ne, íkan ñā diuꞌún doméni ntaꞌa ña. \v 4 Pedru ní Juaán ne, īto ña ña ne, kakaꞌán Pedrú san ni ñā: \p —Koton nuú ntɨ —kaꞌan ña. \p \v 5 Kidáā né, īto ñá nuu ña tē nee kuéꞌe ña ña, kuiní ña. \v 6 Ntá tsi Pedrú ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ña túvi kuēꞌen tsí diuꞌún ko. Ntá tsi īó iñá ko é tāꞌxi ú o: kuenta iña Jesúcristu, ña ñuú Nazaree, káꞌān ú ni ō: Nakuntítsin, kakan ve —kaꞌán Pedru. \p \v 7 Kidáā ne, írkāa Pedru ntáꞌa ña é xntii ña ñā nakuiñɨ ñá ne, ura tsí i ntuváꞌa dɨ́ꞌɨn ñā. \v 8 Koó dā kaentíta ntaa ña nakuntítsi ña ne, dā éni ntuꞌu ñā kaika ña. Kúkɨ̄ꞌví dadɨɨ ña nī Pedru ní Juaan má ūkún kān ne, koó dā kaentíta eninú ña kaika ña, kakaꞌan ñá e dóo kaꞌnu Xuva kō. \v 9 Īní ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san é kaika ña, kananuꞌu ñá ini ña Xuva kō ne, \v 10 koó dā kúduꞌva ñaꞌa san dá ini ña é ntūváꞌa ña, tsí ini ña é dɨvi ñā é kaitúvi nteē ña xiꞌi é nanī E Dóo Vaꞌá san é kaikān ñá doméni. \s1 Dā kaꞌan ntódo Pedru Corídoo Salámuun kan \p \v 11 Ñatīí san ne, kuan tsī ó karkaa ña Pedru ní Juaan, é ña ni ntío ña é nangāva ña ña. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa sán ne, koó dā kúduꞌva ña ne, ntaínu ñā, véꞌxi ña mí ntoō ñá, uun itsi ini ukun kan mí é nani Corīdoo Salámuun. \v 12 Dā íni Pedru é véꞌxi ñaꞌa sán ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ō ñá Israee, ¿nté kui koo da ntákuduꞌva ntu nto é kuan ō kúvi? ¿Nté kui kuān nte ntaíntéꞌa ntu nto ntɨ? ¿Vá dɨvi ntū ntɨ́ kuvi idé ntɨ é ntūváꞌa ña sāꞌa? ¿Va dóo ntu īó ntɨ é ntaváꞌa ntɨ́ ña xnēꞌe? Kuān te dóo ntaínuu ini ntɨ́ Xuva kō ne, ¿vá kūvi ntu vií ntɨ ntaváꞌa ntɨ́ ña sāꞌa? \v 13 Ñaꞌá ni san, tsí Xuva kō, ña inúu ini uva ata ko Ābraan ni Ísaa ni Jácoó ne, dɨvi ñā de kúꞌvē ñá é mii iꞌxā ñá Jesuu kodó nuū ña. Dɨvi ñā é ntáda nto ña kuenta ntáꞌa ña tsíñu i. Dā ntío Pilatu é nangāva ña ña ne, dɨvi ntō ne, ña ni ntío ntō. \v 14 Jesuú ne, dōo váꞌa ña. Ña túvi nee kuetsí ña. Ntá tsi ña ni ntio nto é nangāva ña ña. Dɨvi ntō ne, íkan ntō é nantii ña uun ñaꞌa ñatīi, ña éꞌni ñaꞌa. \v 15 Dukuan ō éꞌni nto ña kataꞌxi ntuvi iña ko. Ntá tsi Xuva kō ne, nantóto ña ña. Ntɨꞌɨ́ ne, iní ntɨ tsí nuu é ntaā i é kuan ō kúvi. \v 16 Vevií ne, dɨvi Jēsuu kúvi idé ña é ntūváꞌa ña sāꞌá, ña é kainí nto, tsí dá kaku niꞌi ña Jēsuú ne, nakunúu ntii ña. Tsí dá kuíntiꞌxe ña Jesuú ne, kutíi ña ntuvaꞌa váꞌa ña, vata tsi ō kaini ntó un ntɨꞌɨ ntō ve. \p \v 17 ʼÉ īní u, ení, tsí dɨvi nto ni ña odo nūú iña nto ne, ña ni ínī ntó xoo ñáꞌa é Jesuu da éꞌni nto ña. \v 18 Ntá tsi dukuan ō dé ntaa Xuva kō é kākaꞌan ña nté ntūvi diꞌna dá ntákaꞌan ñá kaꞌan naa ña é da miī é ntōꞌo Cristu, ña nakaxnúu ña. \v 19 Dukuān ne, nadama nto nima kíni kaa nto ne, nakuníꞌi nto nima váꞌá nto. Xnūu nto nima nto é kākaꞌan Xúva kō, vata koo é nākate ña kuétsi ntō. Kidáā ne, taꞌxi ña é nakunuu dîní nima ntó ne, \v 20 taxnuu ña Jesucristu, ña é nakaxnúu ña nte ntúvi diꞌna é kodo nuū ñá kuenta iña ko. \v 21 Vevií ne, da miī é kutuvī ñá viꞌi antɨ̄vi, kantétu ña dā nté xee táꞌan ntuvi é ntāvaꞌa xeé xtuku Xuva ko ñūxiví, vatā ó ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko, ña intóo nte e náꞌa, dá xeꞌé Xuva kō é kūtuni ña nté koo kuvi. \v 22 Tsí Muiseé ne, kakaꞌan ñá ni ñata kō, ña intóo kídaā: “Xuva kō né, taxnūu ña uun ñaꞌa é dɨvi tsi tātá ko, é kaꞌan ña naa ña, vata tsī o táxnūu ña ko. Kini vaꞌa váꞌa nto nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ é kāꞌan ñá ni ntō, \v 23 tsí te xoo ñáꞌa ña ntío ña kuintiꞌxe ña é kākaꞌan ñá ne, kunaá ña. Kii nteé xio taꞌan ña ña Israee”, kaꞌan Muísee nte kídaā. \p \v 24 ʼKuan ō kaꞌan ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kaꞌán naa Xuva ko. Diꞌna Samuee, ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kaꞌán naa Xuva ko, ña é vēꞌxí ata ña, ntákaꞌan ntódo ña nté koo kuvi vevii. \v 25 Xuva kō ne, xéꞌe ña xuꞌu ñá uva ata ntō, ña intóo diꞌna. Kuvi iña ntó dɨ, tsí ntoo nto naa ña vevii. Tsí Xuva kō ne, kakaꞌan ñá ni Ābraan: “Kuenta iña íꞌxá nto ntuviko un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo dá kanɨɨ ñūxivi”, kaꞌan ña. \v 26 Dukuān né, dā táxnuu Xuva ko Iꞌxā ñá ne, diꞌna kuenta iña ntó táxnuu ña, vata koo é ntāviko ña nto, vata koo é nātuꞌvi nto kuétsi ntō —kaꞌán Pedru ni ña. \c 4 \s1 Dā ntâñɨ́ Pedru ní Juaan núu ña tsíñu i \p \v 1 Pedru ní Juaán ne, ntákaꞌan dúkuan ña ni ñāꞌa san dá xee dutu íña ñá Israee, ni tóꞌō sntadun íña úkūn kaꞌnu, nī ña saduceu. \v 2 Dōó dutsī kuiní ña nī Pedru ní Juaan, tsí ntánakuāꞌa ña ñaꞌa san tsí nuu é ntaā i é ntoto xtuku o tē xiꞌi o, tsí ntóto Jesuu dá xiꞌi ña. \v 3 Kidáā né, tɨ̄ɨn ña ña, tsúꞌun kutu ña ñā viꞌi utun. Uun ñúū ñúꞌu kutu ñā, tsí e kuáa da tɨ́ɨn ña ñā. \v 4 Ntá tsi dóo tɨtɨ́n ñaꞌa kuíntiꞌxe ña da téku ña túꞌūn é kākaꞌan ña. Kidáā ne, xée tāꞌan te uꞌun míil ñaꞌa kuíntiꞌxe ña Jesuu, é da mii kuēꞌen tsí ñatīí san ne, kaxio ñadɨ̄ꞌɨ́ san dɨ. \v 5 Utén sān ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña odo nūú iña ñá Israeé san, ni ñata, nī mastru lei iña úkūn sán ne, nātaká nuu ña ñuú Jerusaleen, \v 6 ni dūtu, ñá odo nūu, ña nani Ānaá, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña, ni Caīfaa, ní Juaan, ni Aléjandrú dɨ. \v 7 Kidáā né, kāná ña Pedru ní Juaan é xntáñɨ meꞌñū ñá ña, da tsíxeꞌe ña ñā: \p —¿Xoó ntu táꞌxi i itsī é kuān koo vií nto? —kaꞌan ña. \p \v 8 Pedrú ne, dōó nuu Espíritū Sántū nima ñá, kakaꞌan ña: \p —Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó, ñata, ña odo nūú iña ñá Israee: \v 9 te ntio nto tsixeꞌe ntō ntɨ́ nté ō xntíī ntɨ́ ña xneꞌé ne, nté ō kúvi ntuváꞌa dɨ́ꞌɨn ñā ne, \v 10 kini váꞌa nto ve é kākaꞌán ntɨ ni ntō, tsí ntio ntɨ́ é kūtuni ntó ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israee tsí Jesucristu, ñá ñuú Nazaree, ña naxntéē ntó ntiká krusi, ña nantóto Xuva kō né, dɨvi ñā kúvi idé ña é ntūváꞌa ña sāꞌa. Iꞌa ntitsí ña nuu ntoo. Ini nto tsí ña vádā ká ña ntuvi. \v 11 Jesuú ne, vata kaa xuu núu i kaa ña. Dɨvi ntō ne, vata ntáa ña ntáxntāñɨ́ viꞌi ntáa nto, é nākuíta nto xuu e dií ka vaꞌá, xuu e kúvi xuu núu i. \v 12 Tsí xōxó xtuku ka é kuvi nakākú i kō, tsí mii tsi Jēsuu é kūvi vií ña. Kuan ō dé kûꞌvé Xuva kō —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 13 Ña tsiñu i sán ne, koó dā kúduꞌva ña dá ini ña tsí ña te kauꞌvi kuéꞌen tsi Pedru ní Juaan é kaꞌan ña, kuān té ñá te tuꞌve ña, ñá te naꞌnu ñāꞌa ña. Da kidáā kútuni ña é dadɨɨ íka ña ni Jēsuu. \v 14 Ikān ntitsí ña ntuváꞌa sán dɨ. Dukuān ne, ñá ni kútuni ñá nté koo kaꞌan ntée ña ña. \v 15 Kidáā ne, nantíi ña ña méꞌñū juntá san ne, da ntánatíin mii ñā, \v 16 ntákaꞌan ña: \p —¿Nté ntu koo vii o ni ñā? É īní ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo ñuú Jerusaleen, tsí idé ña uun nuu i é dóo kaꞌnu. Ña kúvi kāꞌan o té ña nuu é ntaā i. \v 17 Ntá tsi ña ntío ko é kūkueꞌe núu i. Dukuān ne, kuéꞌe o ña ītsi e nté uun ito ka ña kaꞌan xtúku ña kuenta iña Jésuu —kaꞌan ña. \p \v 18 Kidáā né, kāna xtuku ña ña, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Nté uun ito ka ñá ku kāꞌán ka nto ni ñāꞌa kuenta iña Jésuu —kaꞌan ña. \p \v 19 Ntá tsi Pedru ní Juaán ne, nantíko koō ñá, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Mii nto kadā kuení nto ve. ¿Nee iña é dií ka vaꞌa é vīí ntɨ, te kuinī nto: é kuintiꞌxe ntɨ é ntákaꞌan ntó ne, ō é kuintiꞌxe ntɨ é kākaꞌan Xúva kō? \v 20 Ntɨꞌɨ́ ne, da miī é kāꞌán ntɨ ni ñaꞌa un ntɨꞌɨ̄ é īní ntɨ é edé Jesuu, un ntɨꞌɨ̄ e téku ntɨ é nakuāꞌa ñá ntɨ —kaꞌan ña. \p \v 21 Ña tsiñu i sán ne, da mii tsī de tíi ña ni ñā né, dā nakaka ña ña. Ña ni kúvi kuēꞌé ña ña é ntōꞌo ña, tsi úꞌvī ñá tē dóo kaꞌan ñáꞌa san. Tsí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa sán ne, da mii kuēꞌen tsi ntákaꞌan ña e dóo kaꞌnu Xuva kō é kuan ō kúvi. \v 22 Tsí ña xneꞌe, ña é kuan ō ntuváꞌa dɨ́ꞌɨn ī sán ne, e ítā ntiꞌxin uvi díko kuia ña. \s1 Nté ō kaꞌan ntâꞌví ña kuíntiꞌxe i san \p \v 23 Dā ntíi Pedru ní Juaan víꞌi utun kān ne, kuéꞌen ñā mí ntoo taꞌan ña, ña kuíntiꞌxe i, kuntáa ña ni ñā nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ nuu i é kākaꞌan dutu ñá odo nūú san ni ñatā san ni ña. \v 24 Dā téku taꞌan ña ne, uun tsi nima ñá kaꞌan ntâꞌvi ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ni Xuva kō: \p —Xuvā, dɨvi ntō é Xuva ntiꞌxe ntɨ́ nto; dɨvi ntō e dóo kaꞌnu nto. Mii ntō dé kúꞌvē ntó e dukún kan ni ñūxiví a, ni ntute ñuꞌu kān, ni un ntɨꞌɨ̄ é īo. \v 25 Mii nto ni Ēspíritū Sántu ntō ne, xéꞌe nto túꞌūn é kāꞌan ña kade tsiñu iña nto, rei Davií san, dá kakāꞌan ñá naá nto nté ntūvi diꞌna, kakaꞌan ña: \q1 ¿Nté kui dóo ntákudiin ñá tuku ñuú san? \q1 ¿Nté kui doto tsī ó ntántukū nuu iní ñaꞌa san? \q1 \v 26 Kuntañɨ̄ ntée ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ rei iña ñúxivi, \q1 nātaká nuu ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ predente ñúú san \q1 dá ntāa ña ata Xuva ko \q1 ní Cristu, ña nakaxnúu Xuva kō, \m kaꞌan Dávií san kídaā. \p \v 27 ʼKuan ō kúvi ntiꞌxe tsí rei Heróde ni Pōncio Pilatú ne, nātaká nuu ña má ñūú a nī ña Israee ni ña é ña te ña Israee, nátee taꞌan ña xuꞌu ñá, ntukū nuu iní ña nté koo kaꞌní ña Iꞌxá nto Jesuu, ña e dóo vaꞌá, ña nakaxnúu nto. \v 28 Dukuan ō dé ntaa ña un ntɨꞌɨ nuu i vata tsi ō dé kúꞌvē ntó nte ntúvi diꞌna é kuān koo kuvi. \v 29 Viꞌa ve ne, koto nto, Xuvā, nté o ntáde ña e ntaínchuꞌvi ñá ntɨ. Xntii ntō ntɨ́ é ña ku uꞌví ntɨ é kāꞌan ntódo ntɨ́ ni ñāꞌa san túꞌun nto, tsí iña nto kade tsiñu ntɨ. \v 30 Nátānteé nto ntaꞌa nto ña nchokuvi, ntaváꞌa nto ñā. Xntii ntō ntɨ́ é kūvi vií ntɨ nuu i e dóo naꞌnu, e kueꞌe kuenta kueꞌe u ña kuenta iña Íꞌxá nto Jesuu e dóo vaꞌá ña —kaꞌan ña. \p \v 31 Dā kúvi kaꞌan ntâꞌví ña ne, tēꞌxén nuu viꞌi mí ntoo ña. Ínūu Espíritū Sántū nima ñá, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ntódo ña túꞌun Xuva kō, tsí ña te ntaúꞌvi kueꞌen tsí ña. \s1 Da nēé ka é īó iña ñá ne, iña ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña \p \v 32 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i sán ne, uun tsi nima ña, uun tsi é ntádē kuení ña. Nté uun ña ña ni de víni ña é ntio taꞌan ña. Tē nee iña é io īña ñá ne, ñá ni kāꞌan ñá te īña mii ña, tsí iña ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá, kaꞌan ña. \v 33 Pustrú san ne, dōó iō dɨkɨ ña é kāꞌan ñá ni ñāꞌa tsí ntóto Jēsuu dá xiꞌi ña. Dōo váꞌa ō intóo ña, tsí Xuva ko īnuu méꞌñu ña ñā. \v 34 Nté uun ña ña ni taan núu ña, tsí tē xoó ñaꞌa é īó ñuꞌu í ne, ō viꞌi i ne, nadiko ñā ne, dá xēe niꞌi ñá diuꞌun i \v 35 é ntāda ña kuenta ntáꞌa pustrú san. Kidáā ne, nakeꞌnté dava ña, na kuīdo taꞌan ña, xoo ñáꞌa é kātaan núu i. \v 36 Kuān o dé uun iꞌxá ña Levii, ñá nani Jōsee, ñá vēꞌxí ñuú Chipre. Pustrú san ne, xntánteē ñá ña Bernabee, é kāni túꞌun Ña Kanaxnuu Kaꞌnu Nima Ko. \v 37 Dɨvi ñā né, nadiko ña ñūꞌu ña ne, da xee niꞌi ñá diuꞌun i, ntāda ña kuenta ntáꞌa pustrú san. \c 5 \s1 Nté ō kúvi Anania ni Sáfira \p \v 1 É tuku ñatīi, ña é nani Anānia, ni ñádɨꞌɨ̄ ña, ña é nani Sāfirá ne, nádiko ña uun itsi ñūꞌu ña dɨ. \v 2 Ntá tsi ña sāꞌá ne, kīꞌi ña diuꞌun í ne, xnūu váꞌa ña dava é kūvi iña mii ña. É ntōó ka kúdii ne, ntada ña kuenta ntáꞌa pustrú san. \p —Kuān sá kaa diuꞌun i —kaꞌan ña. \p Ñadɨꞌɨ̄ ñá ne, uun tsi xuꞌu ntáde ña é kuān koo kaꞌan ña. \v 3 Kidáā ne, kakaꞌán Pedru ni ña: \p —Anania, ¿nté kui xnúu ntu nto nima nto é kākaꞌan Tóꞌō é ña váꞌā san? ¿Nté kui kakaꞌan ntú nto dovete nī Espíritū Sántū dá kīꞌi nto dava diuꞌun ñuꞌu san é kuvi iña mii nto? \v 4 ¿Ñá ntu te īña mii nto ñuꞌu sán diꞌna dá nadiko ntō? ¿Ñá ntu te īña mii ntó diuꞌun í dɨ? ¿Nté kui kene iní ntu nto é kuan ō dé nto? Tsí ña te ñaꞌá san é kaeni ntaꞌví nto ña, tsí mii Xuva kō —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 5 Ananiá ne, dā téku ña é kākaꞌan ñá ni ñā ne, nantúve ña ne, xíꞌi ñā. Dōo uꞌví ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san da kútuni ña nte o kúvi ña. \v 6 Kidáā ne, xée na kuetsī ne, dáꞌvī nuu na kúñu ña dōó ne, dā kueꞌen níꞌi na ña, kúkuꞌxí na ña. \p \v 7 Dā ita ntíꞌxin uni úra ne, xée ñadɨꞌɨ̄ ña. Váta kutūni ñá nte o kúvi xɨɨ ña. \v 8 Pedrú ne, tsixeꞌe ña ñā: \p —Káꞌan vē: ¿Dūꞌva ntu kaa inuu áꞌvi ñūꞌu é nádiko ntō? —kaꞌan ña. \p —Kuan tsī kaa inuu áꞌvi —kaꞌan ña. \p \v 9 Kidáā ne, kakaꞌán Pedru ni ña: \p —¿Nté kuī kéne iní ntu o ni xɨ̄ɨ o é kuan ō dé vete nto nī Espíritū Sántū? Iꞌa kuntíꞌxi na kuetsī, na ixkúꞌxi xɨɨ o. Viꞌa ve ne, kikuꞌxí na o dɨ —kaꞌan ña. \p \v 10 Ura tsí i nantúve ña nuú Pedrú ne, xíꞌi ñā. Kidáā ne, xée na kuetsī sán ne, īní na tsi é xiꞌi ña. Tāvá na ña é kíkūꞌxí na ña diñɨ xɨɨ ña. \v 11 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i sán nī ña ñuu i sán ne, dōo uꞌví ña da kútuni ña nte o kúvi. \s1 Dā ntuváꞌa ña nchokuvi \p \v 12 Pustrú san ne, dōó kueꞌe kuénta xēꞌé ña; dōó kiꞌin itō idé ña nuu i e dóo naꞌnu méꞌñū ñaꞌa san. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i sán ne, dadɨɨ nátaká nuu ña ini ukún kaꞌnu kān mí nani Corīdoo Salámuun. \v 13 Ñá nguiī sán ne, dōo uꞌví ña é kuve taꞌan ña ña, kuān te dóo váꞌa kaꞌan ñáꞌa san iña ña. \v 14 Ntá tsi dā dií dií ka kuíntiꞌxe ñaꞌa san Tóꞌo ko Jesūcristú ne, dōo tɨtɨ́n ña nákuve taꞌan ña ña kuíntiꞌxe i san, te tíi te ñadɨꞌɨ̄ ña. \v 15 Xee níꞌi ña ña nchokuví dɨ, tsōo ña ña nú ito, tsōo ña ña nú xūvi ítsi kān vata koo te āma kuita ntíꞌxin Pedrú ne, kuān té ntatɨ kúdii ña duku ntée ña ne, ntuváꞌa ña, kuiní ña. \v 16 Xée ñāꞌa san, ña ntoo etsin ñuú Jerusaleén dɨ. Ñá te da dīi ñá xee ña, odo ñā ña nchokuví, ni ña ñuꞌū é ña váꞌā nima í ne, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ntuváꞌa ña. \s1 Dā ñúꞌu kutū pustrú san viꞌi utun kān \p \v 17 Kidáā ne, dutu ñá odo nūú ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña saduceu, ñá ntɨɨ niꞌi ñā né, kūneꞌu iní ña nī pustrú san. \v 18 Tɨ̄ɨn ña ña, tsúꞌun kutu ña ñā viꞌi utun. \v 19 Ntá tsi dɨvi tsi nīñú san xee uun ánje Xuva kō, nákaán ña xiꞌi viꞌi utun, da nantíi ñā pustrú san, kakaꞌan ña: \p \v 20 —Kueꞌēn ntó, kuntañɨ̄ ntó ini ukún kaꞌnu kān ne, káꞌan nto ni ñāꞌa san nté koo niꞌi ña ntuvi xēé iña ña —kaꞌan ñá nī pustrú san. \p \v 21 Kuéꞌen ñā. Dā tuví ne, kúntɨ̄ꞌví ña ini ukún kaꞌnu kān ne, dā éni ntuꞌu ña nakuāꞌa ña ñaꞌá san. \p Dā xee dútu ñá odo nūú san ni ña ntɨɨ niꞌi ñā né, tāvá ña junta káꞌnu ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñata, ña odo nūú iña ñá Israeé ne, dā teé tsiñu ña maú san é kinakueká ña pustrú san viꞌi utun kān. \v 22 Dā xee ñá viꞌi utun kān ne, ¿míꞌi ntu kīꞌxi ká pustrú san? Xoxó ka ña. Kuan tsi ō ntíko kōo maú san. Ntántaa ña nī ña ñeꞌe júntā san, kakaꞌan ña: \p \v 23 —Dā xeé ntɨ viꞌi utun kān ne, é kantīꞌú xiꞌi i ne, ikān ntáñɨ̄ ntée sntadún san atá xiꞌi i kan, ntáde ña kuenta; ntá tsi dā nákaán ntɨ xiꞌi í ne, xoxó ñuꞌu ká i —kaꞌan ña. \p \v 24 Dutu ñá odo nūú san nī tóꞌō sntadun úkūn kaꞌnu sán ne, dā téku ña é ntákaꞌan máú san ne, dōo ítsuꞌun ña nté koo naīnú kava ña nuu i sáꞌa. \v 25 Ura tsí i xee úun ñatīi, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Un ntáa ña é tsuꞌun kutu ntō viꞌi utun. Ikān ntáñɨ̄ ñá ini ukún kān, ntánakuāꞌa ña ñaꞌa san —kaꞌan ña. \p \v 26 Kidáā ne, ñéꞌē tóꞌō sntadún san ni māú san, ixnatɨ́ɨn ña ñā. Ntá tsi diin diin tsi nátɨɨn ña ña, tsi úꞌvī ñá te kuēꞌé xuu ñāꞌa san ña. \v 27 Dā náxee niꞌi ña ñá ne, kueꞌen níꞌi ña ña méꞌñū junta káꞌnú san ne, dá kakāꞌan dútu ñá odo nūú san ni ñā: \p \v 28 —Ntɨꞌɨ́ ne, un ntii tsi kaꞌán ntɨ ni ntō é ña ku nakuaꞌá ka nto ñaꞌa san kuenta iña Jésuu. Dɨvi ntō né, dā dií dií ka ntáde nto. É īni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ñuú Jerusaleen túꞌūn é ntánakuāꞌa nto ña ne, ntadáꞌvi ntō ntɨ́ kuétsi ī é xiꞌi Jésuu —kaꞌan ña. \p \v 29 Kidáā ne, Pedru ní pustru ñá nguiī sán ne, nantíko koō ñá, ntákaꞌan ña: \p —Dií dií ka nuu áꞌvi é kuīntiꞌxe ntɨ́ Xuva kō é ñaꞌa san. \v 30 Dɨvi tsi Xuva kō, ña é inúu ini uva ata kō, ña é intóo nte ntúvi diꞌna ne, dɨvi ñā nantoto ñá Jesuu, ña éꞌní nto dá náxnteē ntó ña ntiká krusi kan. \v 31 Xuva kō ntáa niꞌi ña ña, kuntáa ña é kutuvī ñá diñɨ kuaꞌa ña, é kodo nuū ña, é nakakū ñá kō. Dukuān né, te nātuꞌvi o kuétsi ko, xoꞌō é ña Israeé ō ne, niꞌi ko é kāda kaꞌnu iní Xuva ko ni ko kuētsí kō. \v 32 Sáꞌā é ntaxéꞌe ntɨ́ kuenta, ni Espíritū Sántū san, tsí taꞌxi Xuva kō Espíritū Sántū é kunūu ña nima ko te kuíntiꞌxe ko ñā —kaꞌán pustrú san. \p \v 33 Dā téku ña tsiñu i san é ntákaꞌan ñá ne, dōó dutsī kuiní ña. Ncho kaꞌní ña pustrú san. \v 34 Ntá tsi uun ñaꞌa, ña farīseu, ñá nani Gamālieé ne, mastrú lei iña ñá Israee ñá, ne, dōo íko ñuꞌu ñāꞌa san ña. Dɨvi ñā ne, nákuntītsí ña, kakaꞌan ñá te nantīi ña pustrú san kiꞌi kan uun daꞌna. \v 35 Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī ña tsiñu i san: \p —Ña Israeé, kadā kuení vaꞌā ntó nté koo vií nto ni ña sāꞌa. \v 36 Tsí emá tsi ne, xío uun ñatīi, ñá nanī Teudá ne, dōó kaꞌnu ncho vií ña. Xío te kɨ̄mí sientu ñátīí, ña ntīkɨn ña. Ntá tsi dā kúvi ne, ñaꞌa éꞌní ña ña ne, kidáā nákuite xáa ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntɨɨ niꞌi ñā. Kidáā ne, xíō daꞌna. \v 37 Rkontûví, ntuvi dá nakaꞌvi ña ñāꞌa sán ne, ñá nanī Júdā, ña ñuú Galileá ne, dōó kaꞌnu ncho vií ña ne, ñá te da dīi ñaꞌa intíkɨn ñá ña dɨ. Ntá tsi xiꞌi ñá dɨ ne, dā nákuite xáa ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña intíkɨn ña. \v 38 Dukuān é kākaꞌán u ni ntō é na tsoo mii nto ña sāꞌa. Ñá ku kini ntēé ka ntó ña. Tsí te kuēnta iña ñáꞌa é ntánakuāꞌa ña ne, koó daꞌna miī. \v 39 Ntá tsi te kuēnta iña Xuva ko é ntánakuāꞌa ña ne, ña kúvi viī nto é kini nteē ntó ña. Kuenta tsí vií nto ve vata koo é ña kaꞌan ntée nto Xuva kō —kaꞌan Gámalieé san. \p \v 40 Xíō ntaa iní ña tsiñu i san é kākaꞌan ña. Kidáā ne, nákana ña pustrú san é ntīꞌxi xtuku ña. Dā náxee ñá ne, nátiī nuu ña ña xoꞌó ne, dá kakāꞌan ñá ni ñā é ña ku kaꞌán ka ña iña Jésuu. Kidáā ne, nakáka ña ña. \v 41 Dā ntíi pustrú san méꞌñū juntá san ne, dōo diní ña, tsí xeꞌé Xuva kō é ntōꞌo ña kuenta iña Jésuu. \v 42 Ñá ni tee dāꞌna kueꞌen tsí ña é nakuāꞌa ña ñaꞌá san. Nguentúvi ntákaꞌan ntódo ña ni ñāꞌa san kuenta iña Jésuu ini ukún kaꞌnu kan nī nú viꞌi ñāꞌa sán dɨ. \c 6 \s1 Ña uꞌxe ñáꞌa, ña é xntiī \p \v 1 Ntuvi tsikán ne, kūtɨtɨ́n ña kuíntiꞌxe i Cristu. Kidáā ne, xío ñāꞌa e ntákaꞌan túꞌūn griegu éni ntuꞌu ñā tsiꞌi kuétsi ñā ña ntákaꞌan túꞌun hēbreú san, ntákaꞌan ñá tsí ñadɨ̄ꞌɨ kii, ña ntákaꞌan túꞌūn griegú san ne, ñá kuēꞌe tsi ntániꞌi ña mí kāxɨꞌɨ é kāꞌxi ñá utén utén, tsi dií ka kueꞌe ntániꞌi ñadɨ̄ꞌɨ kii, ña ntákaꞌan túꞌun hēbreú san. \v 2 Dukuān ne, uxúvi ñāꞌa pustrú san kāna ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i san é nataká nuu ña. Kidáā ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Tē ntɨꞌɨ́ vií ntɨ tsiñu é kuēnta vií ntɨ ñaꞌa sán ne, ña kúvi vīí ntɨ é nakuāꞌa ntɨ́ nto túꞌun Xuva kō. \v 3 Dií ka váꞌā ó, ení, dɨvi ntō nakaxnúu nto uꞌxe ñáꞌa ñaꞌa nto é koto ña tsiñu sāꞌa. Nakaxnúu nto ñatīi, ña e dóo ini nté koo vii i, ña e dóo nuu Espíritū Sántū nima i, ña ntaíko ñuꞌu ñaꞌa sán ne, dɨvi ñā é viī ñá tsiñu é kuēnta vii ña ña ñaꞌa san, é tsīꞌi ña é kāꞌxí ñadɨ̄ꞌɨ kií san. \v 4 Dɨvī ntɨ́ ne, da mii tsī é kāꞌan ntâꞌví ntɨ nī é nakuāꞌa ntɨ́ ñaꞌa túꞌun Xuva kō —kaꞌan ña. \p \v 5 Ñá nguiī sán ne, xkúntee iní ña é ntákaꞌan pústrú san. Kidáā né, nākaxnúu ña uꞌxe ñáꞌa, vatā ó kaꞌan ña: diꞌna Esteba, ña e dóo kainuu iní i Xuva kō, e dóo nuu Espíritū Sántū nima ña; kidáā ne, Felipe, ni Prócuru, ni Nicānoo, ni Tīmuún, ni Pārmena, ni Cúlaa. Culaá san ne, ñuú Antioquia véꞌxi ña, ntá tsi kantīkɨn ñá Xuva ko vatā o dé ña Israee dá éni ntuꞌu ñā kuíntiꞌxe ña Cristu. \v 6 Ntēka ña uꞌxe ñáꞌa ñatīí san, kueꞌen niꞌi ña ña mí ntoo pustrú san. Pustrú san ne, xntekū ñá ntaꞌa ña dɨkɨ ñá uꞌxe ñáꞌa sán ne, kaꞌan ntáꞌvī ñá iña ña da xnuú ntaꞌa ña ña tsīñu san. \p \v 7 Kidáā né, dōo ite xáa túꞌun Xuva kō né, kūtɨtɨ́n ña kuíntiꞌxe i Tóꞌo ko Jēsuu, ña ntoo ñuú Jerusaleen. Ikān ne, tɨtɨ́n dutu ñá Israee kuíntiꞌxe ña dɨ. \s1 Dā tɨ́ɨn ña Esteba \p \v 8 Estebá san ne, dōó kiꞌin itō idé ña nuu i e dóo kaꞌnu, tsí Xuva kō dóo xntíi ña ña ne, nāxnuu viko ña ña. Koó dā kúduꞌva ñaꞌa san da íni ña. \v 9 Ntá tsi īó ña véꞌxi úkūn é nanī Ña Nakáku, nī ña véꞌxi ñuú Cirene, ñuú Alejandria, ñuú Ciliciá, nī ñuu Ásiā ne, ñá nī xkúntee iní ña é kākaꞌan Ésteba. Tuku ō dé kuení ña ne, eni ntuꞌu ñā ntánāa núu ña ni ñā. \v 10 Ntá tsi ña ni kuvi vií ña ni ñā, tsi dóo váꞌā ó kakaꞌan ña, tsí xeꞌe Espíritū Sántū san é kūtuni ña nté koo kaꞌan ña. \v 11 Kidáā ne, ntáꞌvi ña ñaꞌa san é dāꞌví ña Esteba dóvete. Tsīꞌi ña dɨkɨ ña é kāꞌan ña tsí kākaꞌan kíni Esteba iña Muísee ni íña Xuva kó dɨ. \v 12 Dukuan ō nateñu núu ña ñaꞌa sán, ni ñata, nī mastrú lei Xúva kō. Kidáā né, dā nénī tsi Esteba, tɨ́ɨn ña ña, kueꞌen niꞌi ña ña mí ntoo ñá odo nūu, ntáde ña junta. \v 13 Xee níꞌi ñā ña é kāꞌan dóveté san ne, ntákaꞌan ña: \p —Ña sāꞌá ne, dōó kakaꞌan ntée ña viꞌi Xuva kō né, dōó kinī ó kakaꞌan ñá iña leí san dɨ. \v 14 Tēkú ntɨ é kākaꞌan ña tsí Jesuu, ñá ñuú Nazareé ne, nakatsin ña viꞌi Xuva kō ne, nadama ña é vatā xkoó ini ō e xtûví Muisee —kaꞌan ñá kaꞌan dóveté san. \v 15 Kidáā ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña odo nūú san nī ña ntoo sán ne, īto ña Estebá ne, īní ña nuu ña e xiꞌí nuu vatā ó kaxiꞌí nuu nuu ánjē. \c 7 \s1 Nté ō nantíko kōó Esteba \p \v 1 Kidáā ne, kakaꞌan tóꞌō dutu íña ñá Israeé san, katsixeꞌe ña Ēsteba: \p —¿Ntāa ntu é ntákaꞌan ñá sāꞌa? —kaꞌan ña. \p \v 2 Kidáā né, eni ntuꞌu Ēsteba kakáꞌan ñá ni ñā: \p —Un ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto, te kuetsi te naꞌnu nto, kini nto é kākaꞌán u ni ntō: Ini nto tsí Xuva kō, ña dóo kaꞌnu, ntii díto ñá nuu uva áta ko Ābraan nte ntúvi diꞌna, dá tūvi dukuan ña ñuú Mesopotamia, diꞌna dá kɨ̄ꞌɨn ña é kikutúvi ña ñuú Haraan. \v 3 Ne, kakaꞌan Xúva ko ni Ābraan: “Xtuvīn miin ñuú o ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi o, kuēꞌén xio ñuu mí nañēꞌé u o ve”, kaꞌan ña. \v 4 Kidáā ntáka Abraan ñuú Caldea, kuéꞌen ña, kukutuví ñá ñuú Haraan. Rkontûví ne, xíꞌi uva ñā né, Xuva kō kíxnteká ña ña, xee ña ñuu sáꞌa mí ntoo ó vevii. \v 5 Ntá tsi Xuva kō ñá ni xēꞌé ña ñuꞌu é kūvi iña mii ña, nté un siin. Ntá tsi xeꞌé ña xuꞌu ña é dā nte rkontûvi kuéꞌe ña ña ñuꞌú san. Tē xiꞌi ñá ne, kuvi iña iꞌxá ña ni īꞌxá ika ñā dɨ́, kuān te ntuvi tsíkán ne, váta kōo iꞌxá ña. \v 6 Sáꞌa kākaꞌan Xúva ko ni Ābraan: “Iꞌxá o ne, xio ñuú kuntōo ña; ñá te ñūú mii o kuntoo ña. Kidáā né, dōo kini koo vií ñaꞌa san ni ñā. Kīꞌi ña ña é kuētsi é kāda tsiñu ña iña ña. Kɨ́mī sientu kuia é kuan koo nantōꞌo ña ña. \v 7 Ntá tsi kuéꞌē u é ntōꞌo ña ñuu tsíkan e kuán koo nantōꞌo ña iꞌxá o. Kidáa ntīi iꞌxá o ñuu tsíkan, naxee ñá ñuu sáꞌa ne, iꞌa tsi kuntoo ña, kunuu inī ñá ko”, kaꞌan Xúva ko ni ñā. \v 8 Kidáā ne, xéꞌe Xuva ko xuꞌu ña ni Ābraán ne, dē kúꞌvē ña é tēꞌnte un siin kúñū é īxi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ iꞌxa tií san vata koo é dîto e ntáduku ntée ña Xuva kō. Dukuān né, dā káku iꞌxá ña é nani Īsaá ne, dē ntaa Ábraan, éꞌnté ña kúñū é īxi i da kúvi ūna ntúvi káku ne, kuan tsī o dé Isaa ni íꞌxá ña é nani Jācoó ne, kuan tsī o dé xtuku Jacoo ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ iꞌxá ña, dɨvi ñā é uva ūxuvi tátá ña Israee. \p \v 9 ʼIꞌxá Jacoó san ne, kūneꞌu iní ña ni enī ña, ñá nani Jōseé ne, díko ña Jōseé san. Ña ñuú Egítō ñíi ña ña é kāda tsiñu ñá iña ña. Ntá tsi ínūu méꞌñu Xuva ko Jōseé san ne, \v 10 nákākú ña ña é kāntoꞌo ña. Xéꞌe ñā e dóo kiꞌin īní Josee nté koo vií ña ne, xéꞌe ñā e dóo kuinima reí ñuú Egítō sán ña, dɨvī rei, ñá nani Farāuun. Reí san ne, nākaxnúu ña Josee é kodo nuū ñá ñuú Egíto nī nú viꞌi ña kān dɨ. \p \v 11 ʼKidáā ne, kútama ñuú Egíto ni ñūú Canaan. Ñá ni nīꞌi ñáta kō é kāꞌxi ña. Dōo ntóꞌo ña dókō. \v 12 Ntá tsi xee túꞌūn ntaꞌa Jacoo tsí īó trigu ñúú Egítō sán ne, táxnūu ña iꞌxá ña, dɨvi uva ata ika kō. \v 13 Dā kúvi uvi íto ñeꞌe ñá ne, da kidáā xeꞌé Josee kútuni ña é ēni míi ña ñā ne, kidáā kútuni Fárauun é ñaviꞌi Joseé san ne, tatá Israee ña. \v 14 Kidáā ne, táxnūu Josee túꞌūn é kɨ̄ꞌɨn úva ña Jācoo, ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña, kikuntóo ña ñuú Egítō. Úni dīko xeꞌun ñáꞌa ña \v 15 xée ña é kuntōo ña ñuú Egítō. Ikān xiꞌí Jacoó ni ñata kō, ña intóo diꞌna. \v 16 Dā rkontûvi dá xiꞌi ñá ne, kueꞌen níꞌi ña ña ñūú Siqueén ne, ikan īntúꞌxi ña ñaña e ñíi Abraan ntáꞌa iꞌxá Hamoo. \p \v 17 ʼE dóo káxa ñá Israeé san ñuú Egítō da xee étsin ntuvi é ntūntaa é kākaꞌan Xúva ko dā xeꞌé ña xuꞌu ña ni Ābraan. \v 18 Kidáā ne, xée tūku ñaꞌa é viī ñá rei ñuú Egítō ne, rei tsikán ne, ña ni ínī ñá xoo e Jósee. \v 19 Rei saꞌá ne, ēni ntaꞌví ña ñata kō né, dōo nantóꞌo ña ña. Dē kúꞌvē ña é nakuitā ñá un ntɨꞌɨ īꞌxa tií san é dā ve kakaku vata koo é na kūvi, tsí ntio ña é nantɨ̄ꞌɨ ña tatá kō. \v 20 Ntuvi tsikán ne, káku Muisee. Uni xóo xtúvi xuꞌu ña i má viꞌi ña kān é nakuēꞌnu ña i, tsi dóo ntio Xuva ko ī. \v 21 Dā ña ni kuvi vií ka ña ni ī né, da miī é xtuví xaa ña i. Kidáā né, dɨvi tsī diókō reí san kíꞌi ña i ne, nakuéꞌnu ña i vata tsi te iꞌxá mii ñā. \v 22 Dukuān ne, kutúꞌve Muiseé san é un ntɨꞌɨ̄ é īni ña Egíto ne, dōo íni ña nté koo kaꞌan ñá ne, dōó iō ña é viī ñá nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ. \p \v 23 ʼDā ntɨꞌɨ ña uvi díko kuiá ña ne, dē kuení ña é kɨ̄ꞌɨn ña, kikoto níꞌni ña ñaꞌa ña, ña Israeé san. \v 24 Ikān íni ña tsí uun ñaꞌa ña Egíto kanantōꞌo ña uun ñaꞌa ña Israee. Muiseé ne, nadáꞌan ña ñāꞌa ña, ña Israeé san ne, ēꞌní ña ña Egítō san. \v 25 Kuiní ña té kūtuni ñaꞌa ña é Xuva kō táxnūu ña ña é nakákū ñá ña. Ntá tsi ñá te kuan ō ni ñeꞌe dɨ́kɨ ña Israeé san. \v 26 Tuku ntuvi ne, taꞌan túku Muisee úvi ñaꞌa ñá Israee, ntánaā ñá ne, ntio ña é nakaꞌnté nuu ña, kakaꞌan ña: “¿Nté kui kuān ó de ntu nto? Tsí ñá vāꞌá ō é naa o ni taꞌan kō”, kaꞌan ña. \v 27 Kidáā ne, uun ñaꞌa ña, ña é kadē xení ni tāꞌan i ne, tɨꞌvi nūu ña Muisee, kakáꞌan ña: “¿Xoó ntu kakaꞌan i é kadā kúꞌvē nto iñá ntɨ, é xntēkú kuꞌvē ntó ntɨ? \v 28 ¿Vá kaꞌnī ntú nto ko vata ō éꞌni nto ña Egítō san iku?”, kaꞌan ña. \v 29 Dā téku Muisee é kākaꞌan ñá ne, īnu ña ñuú Egítō, kuéꞌen ña, kukutúvi ñá ñuú Madiaan. Ikān éni viꞌi ña ne, xío ūvi iꞌxá ña. \p \v 30 ʼÍtā ntiꞌxin uvi díko kuiá ne, uun ntuvi kaika Muisee má kūꞌu kan etsin xuku é nani Sināii. Ikān íni ñá é kaīꞌxi ntáꞌa utun sán ne, ntii díto uun ánje Xuva kō méꞌñū ñuꞌu é kaīꞌxí san. \v 31 Koó dā kúduꞌva Muisee da íni ña ne, xée ētsin ña é koto díto ña. Tēkú ña tatsin Xúva kō é kākaꞌan ñá ni ñā: \v 32 “Xuꞌú ne, Xuva ñáta o Ābraan, Ísaa, ni Jácoo”, kaꞌan ña. Koó dā kanɨ́ꞌɨ Muisee e dóo ūꞌví ña ne, úꞌvī ñá é kōto ña ñuꞌu san. \v 33 Ne, kakaꞌan Xúva ko ni ñā: “Nantīin ntiꞌxen o, tsí ñuꞌu mí ntītsín san ne, ñuꞌu kuîko. \v 34 Xuꞌú ne, é iní u é kuān nte ntántóꞌo ñaꞌa ko ñuú Egítō. É tēkú ko e dóo ntaꞌví o ntátaan nuu ña. Dukuān é vēꞌxi ú é nakākú u ña. Niꞌín ve, tsí nataxnūu ú o ñuú Egítō”, kaꞌan ña. \p \v 35 ʼKuān te nántii niꞌni ñata kō san Muisee dá ntákaꞌan ña: “¿Xoó ntu kakaꞌan i é kadā kúꞌvē nto iñá ntɨ, é xntēkú kuꞌvē ntó iñá ntɨ?”, ne, dɨvi ñā é taxnuu Xuva kō é kadā kúꞌvē ntíꞌxe ña, é nakakū ñá ña Israeé san, tsí kuān ó kakaꞌan Xúva ko ni ñā da ntii dîto ánjē san méꞌñu ūtun é kaīꞌxí san. \v 36 Dɨvi Muīseé san é nátava ña ñata kō san da ntáka ña ñuú Egítō. Dɨvi ñā e dé ña nuu i e dóo naꞌnu. Dōo kueꞌe kuénta xeꞌé ña dā intóo ña ñuú Egíto, dā ita ntíꞌxin ñata ko Ntute Ñuꞌu Kuēꞌé ne, da nɨɨ̄ íka ña uvi díko kuia má kūꞌu kán dɨ. \v 37 Dɨvi tsi Muīsee é kākaꞌan ñá nī ña Israeé san: “Xuva ko ne, taxnūu ña uun ñaꞌa, ña é kaꞌán naa ña vata tsī ó de ú xuꞌu, uun ñaꞌa, ña é dɨvi tsi tāta ko”, kaꞌan Muísee. \v 38 Muisee xtúku tsi san é itúvi ña ni ñata kō da nátaká nuu ña má kūꞌu kán ne, dɨvi ña kākaꞌan ñá nī ánjē rkɨ uku Sínaii da xeꞌé Xuva kō túꞌun ñā é kātaꞌxi ntuvi iña ko é kāda ntaa o. \p \v 39 ʼNtá tsi ñata kō sán ne, ña ni ntío ña kuintīꞌxe ña Muiseé ne, nántii nīꞌni ña ña. Tɨ̄vi ínī ña e ntáka ña ñuú Egíto ne, ntīo ña é ntiko kōo xtúku ña. \v 40 Kidáā né, kakaꞌan ñáꞌa sán ni Āroon: “É ntīo ntɨ́ ne, kāda váꞌa nto é kūvi xuva ko, é kodo nūú nuu ko, tsí ñá ini o nté ō kúvi ni Muīsee, ñá natavā ko ñuú Egítō”, kaꞌan ña. \v 41 Kidáā ntaváꞌa naā ñá uun iꞌxá duntɨkɨ e kúvi tɨ xuva ñā né, ēꞌní ña kɨtɨ kantíto ntiꞌxe é kāꞌmi ña tɨ nuu kɨ́tɨ ntuváꞌa nāá san vata kaa doméni é kuēꞌé ña tɨ. Tāvá ña dodîni iña xuva ñā e ntaváꞌa nāa míi ña. \v 42 Xuva kō né, tsoo mii ña ñā kídaa, ku ika ña ñā ne, xéꞌe ñā é dotō tsí kunuu inī ña ngántii ni xoo ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ xntɨvi é īó e dukún kan, vatā ó uve naꞌa iní tutu é de váꞌa ña é kākaꞌán naa Xuva ko kídaā: \q1 ¿Amá ntu táꞌxi nto kó doméni kɨtɨ éꞌni nto \q1 da íka nto má kuꞌu kan da nɨɨ̄ é ūvi díko kuiá san? \q1 \v 43 Da mii kuēꞌen tsi é ido nto viꞌi doo iña xuva nto Moloó ne, \q1 īdo nto xntɨvi iña xuva nto Refaan. \q1 Ñá te dɨvī ú ntánuu iní nto ko, \q1 tsí kudii e ntávaꞌa nāa mií nto ntánuu iní nto. \q1 Dukuān né, natāvá u nto ñuú nto ne, \q1 natsoo ú nto dií ka ikā é ñuú Babilonia, \m kaꞌan Xúva ko nī ña Israeé san. \p \v 44 ʼDā íka ñata kō má kūꞌu kán ne, ínīꞌi ñá viꞌi doo e kúvi xúkūn, mí ñuꞌu váꞌa lei iña Xuva ko, dɨvī é ntávaꞌa nāá ñaꞌa san vata tsi ō nañéꞌe Xuva kō Muisee. \v 45 Xúkūn viꞌi doó san ne, kuvi iña ñáta kō kídaa ne, kuan tsī ó ntaído ñā dá xee ñá ni Jōsuee dá idé ña duꞌxen nī ña xio ñuu, é kíꞌi ña ñuꞌu ña, tsí Xuva kō nantii ña ña é ña te ña Israeé san vata koo é kūvi kuntoó ñata ko ñūú saꞌa. Ne, iꞌa katúvi xúkūn viꞌi doó san nté ntūvi dá itúvi rei Davii. \v 46 Rei Davií san ne, dōó ntio Xuva ko ñā. Ncho xntitsī ñá xúkun kāꞌnu iña Xuva ko, é dɨvi tsi Xuva ñata ko Jācoo; \v 47 ntá tsi rei Salamuun kúvi idé ña xntítsī ñá xúkūn san. \v 48 Ntá tsi Xuva kō, ña e dóo kaꞌnu sán ne, ñá te īni ukun e xntítsī ñaꞌa san kutuví ña. Tsí vatā ó kakaꞌan ña é kākaꞌán naa Xuva kó ne: \q1 \v 49 Viꞌi antɨvi ā tuví u, kadē kûꞌvé u. \q1 Ñuxiví san ne, vata kaa teu é nteku ntiꞌi dɨ̄ꞌɨn ko kaa. \q1 ¿Nté ntu kaa viꞌi é xntitsi ntō iñá ko? \q1 ¿Ō míꞌi ntu kūtuví daꞌna u? \q1 \v 50 ¿Ñā ntu te xúꞌu e dé kûꞌvé u neé ntɨꞌɨ ntɨꞌɨ é īo? \m kaꞌan Xúva kō. \p \v 51 ʼUn ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto ne, ¿nté kuān nte lóꞌo ntu nto? ¿Ña ntátekú kueꞌen xnto? Vata tsi tē ña íni nto xoo é Xuva kō. Ñá ntákuintiꞌxe kueꞌen xnto é kākaꞌan Espíritū Sántū san. Dadɨɨ xnto ni ñata ntō. \v 52 Dōo nantóꞌo ña da xōó ka ñaꞌa, ña é kaꞌán naa Xuva kó ne, ēꞌní ña ñaꞌa, ña é kākaꞌan é kiꞌxi uun ñatīí, ña e dóo vaꞌa é taxnuu Xuva kō. Vevií ne, é kīꞌxi ñá ne, dɨvi ntō díko nto ñā né, ēꞌní nto ña dɨ. \v 53 Dɨvi ntō niꞌi ntó lei iña Xuva ko e kíxniꞌi ánjē san kídaa ne, ntē ña ni kuintíꞌxe nto leí san. —Kuan ō kaꞌan Ésteba ni ñá odo nūu iña ñá Israeé san. \s1 Dā xiꞌi Ésteba \p \v 54 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌan Éstebá ne, kūdiin kuéꞌen ña. Vevií tsi kaꞌxí kueꞌen ñá ña, kuiní ña. \v 55 Ntá tsi Estebá ne, dōo nuu Espíritū Sántū nima ña. Ntāa niꞌi ña nuu ñá e dukún kan, īní ña Xuva kō e dóo kaxiꞌí nuu kaꞌnu ña ne, ntitsí Jesuu díñɨ kuaꞌa ña. \v 56 Kidáā né, kakaꞌan ña: \p —¡Un kaa é kainí u! Nākaán viꞌi antɨ̄vi ne, kainí u Ña Vexkúvi Ñatīi, ntitsí ña diñɨ kuaꞌa Xuva kō —kaꞌan ña. \p \v 57 Ntá tsi dutú san ne, kūdiin kuéꞌen ña é kuān ó kakaꞌan ña. Ēdɨ́ ña loꞌxo ñá ne, koó da vāntiñɨ ña tɨ́ɨn ña Esteba, \v 58 kueꞌen níꞌi ña ña diñɨ ñuú kān né, ikān xeꞌé xuu ña ñā. Ña ntátsiꞌi kuétsi ñā sán ne, tsoo váꞌa ña doo ña ntaꞌa uun ná kuetsī, ná nanī Saúlū. \p \v 59 Ntá tsi, da nɨɨ̄ ntáxeꞌé xuu ña ñā ne, kakaꞌan ntâꞌví Esteba, kakaꞌan ña: \p —Tōꞌó ko Jesuu, nakiꞌi nto nimá ko —kaꞌan ña. \v 60 Kidáā ne, nakunchɨ́tɨ ña ne, un ntii tsi kākaꞌan ña: \p —¡Xuvā, kaꞌnu vií nto nima ntó ni ña sāꞌa tsí kuān ó ntáde ña nī ko! —kaꞌan ña. \p Dā kúvi kaꞌan ña sáꞌa ne, xíꞌi ñā. \c 8 \s1 Nté ō nantóꞌo Saúlū ña ntákuintiꞌxe i \p \v 1 Saúlū ne, iō ñá dodîni é kāꞌní ñaꞌa san Esteba. \p Dɨvi tsi ntūvi tsikan iñɨ ntuꞌu é dóo ntánantōꞌo ñaꞌa san ña ntákuintiꞌxe i Jesuu, ña ntoo ñuú Jerusaleen. Ne, īnu ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá, dotō tsí kueꞌen ña, kukuntóo ña ñuú Judea ni ñuú Samaria. Miī sá pustrú san kantóo ña ñuú Jerusaleen. \v 2 Ntá tsi iō ñaꞌa, ña é dóo ntánuu iní i Xuva kō né, dɨvi ñā iꞌxí ña Estebá ne, dōo éku nteé ña ña. \v 3 Da nɨɨ̄ Saúlū né, kuan tsī ó de ña, kanantōꞌo ña ña ntákuintiꞌxe i san. Kataꞌvi ña xiꞌi ñaꞌa sán ne, katavá ña ña, te tií te ñadɨ̄ꞌɨ, é tsuꞌun kutu ña ña viꞌi utun kān. \s1 Dá kakāꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá san ñuú Samaria \p \v 4 Ntá tsi ña kuíntiꞌxe i, ña e éka ñuú Jerusaleén ne, taꞌán ñuu taꞌán ñuú kueꞌen ña, ntákaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá iña Jésuu. \v 5 Uun ñaꞌa, ñá nani Fēlipé ne, kuéꞌen ñā uun ñuu é kāduku ntée ñuú Samariá ne, ikan kākaꞌan ñá ni ñāꞌa iñá Cristu. \v 6 Nātaká nuu ñaꞌa san é kīni ña é kākaꞌan ñá ne, uun ito tsi kuíntiꞌxe ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá é kākaꞌan Félipe. Ntaíni vaꞌa váꞌa sa un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san é kākaꞌan ñá ni ñā ne, ntaíní ña tsí kade ña nuu i e dóo naꞌnu. \v 7 Xíō ñaꞌa, ña é ñūꞌu é ña váꞌā nima í ne, koó dā ntákachuꞌu ntáa é ña váꞌā san da ntántii nima ñáꞌa san. Ne, dōo tɨtɨ́n ña natɨ́ɨn nī ña xneꞌé dɨ ne, ntuváꞌa ña. \v 8 Uun ito tsi nákuꞌun dini kueꞌen nima ñáꞌa san, ña ntoo ñuu tsíkan. \p \v 9 Ntá tsi uun ñatīi, ñá nani Sīmuún ne, tatān ña. Ēmá tsi kade tatan ña, kaeni ntaꞌví ña ña ntoo ñuú Samaria, kakaꞌan ñá tsi dóo kaꞌnu ñaꞌa ña. \v 10 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san, te kuetsi te naꞌnu ña ne, dōó ntaíni ña é kākaꞌan ñá ni ñā ne, kuíntiꞌxe ña ña, ntákaꞌan ña: \p —Ña sāꞌá ne, dōó iō ñá é viī ñá. Vatā ó kade Xuva kō kade ña —kaꞌan ñáꞌa san. \p \v 11 Dōo kuíntiꞌxe ñaꞌa san ña, tsí koó dā ntákudúꞌva ña nuu i é kākuvi kade ña. Tsi éma tsi kuān ó de ña, kaeni ntaꞌví ña ñaꞌa san. \v 12 Ntá tsi dá xee Félipé ne, eni ntuꞌu ñā kakaꞌan ntódo ña iña i mí kadē kûꞌvé Xuva kō, kakaꞌan ñá kuenta iña Jesúcristu. Kuīntiꞌxe ñaꞌa sán ne, tɨtɨ́n ña ítsi ntute ña, te tií te ñadɨ̄ꞌɨ. \v 13 Uun tsi nte Simuun kuíntiꞌxe ña, ítsi ntute ña dɨ́ ne, dā éni ntuꞌu ñā intíkɨn ñá Felipe. Koó dā kúduꞌva ña é kaīni ña nuu i é dóo naꞌnu san ni e dóo kueꞌe nuu i é edé ña. \p \v 14 Kidáā ne, xée tūꞌun ntaꞌa pustru, ñá ntoo ñuú Jerusaleen, tsí e kuíntiꞌxe ña ñuú Samaria túꞌun Xuva kō né, ikān táxnuu ña Pedru ní Juaan, kuéꞌen ña. \v 15 Dā xee ña ñuú Samariá ne, kaꞌan ntáꞌvī ñá iña ñá ntoo ikān vata koo é nīꞌi ña Espíritū Sántū. \v 16 Tsí nté uun ña vata kunūu Espíritū Sántū nima ña; mii tsi kuēnta iña Tóꞌo ko Jēsuu ítsi ntute ña. \v 17 Kidáā ne, Pedru ní Juaan xntéku ña ntaꞌa ña dɨkɨ ñáꞌa san ne, inúu Espíritū Sántū nima ña. \p \v 18 Dā íni Simuun tsí niꞌi ñaꞌa san Espíritū Sántū san dá xntéku pustrú san ntaꞌa ña dɨkɨ ñá ne, kaxeꞌe kuétsi ña ña diuꞌun, \v 19 kakaꞌan ña: \p —Taꞌxī nto é kūvi vií u vatā ó de nto, vata koo é tē xntekú u ntaꞌa ko dɨkɨ ñáꞌá san ne, níꞌi ña Espíritū Sántū sán dɨ —kaꞌan ña. \p \v 20 Kidáa kakāꞌán Pedru ni ña: \p —¡Ñá tē diuꞌun o é ntio ko! ¡Na kūnaán miīn ní diuꞌun o, tsí kuān ó kadē kuení o é kuiin diuꞌun o é kataꞌxi Xuva kō doméni! \v 21 Ñá te sāꞌa é kāduku ntéen, tsí ña te váꞌa nima o nuu Xuva ko. \v 22 Natuꞌvin kuetsi o, kákan ntaꞌa Xuva kō é kāda kaꞌnu iní ña ni ō é kuān ó kadē kuení o. \v 23 Tsí dɨvin ne, dōo kûvé nima o, dōo kúkaven ni kuētsí o —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 24 Kidáā ne, kakaꞌan Símuun: \p —Mii nto kākan ntó ntaꞌa Xuva kō é ña kuan koo kúvi ko vatā ó kakaꞌan ntó san —kaꞌan ña. \p \v 25 Pustrú san ne, dā kúvi kaꞌan ntódo ña túꞌun Xuva ko, ni dā kúvi ntaa ña ni ñāꞌa é un ntɨꞌɨ̄ e íni ña ne, kúnūꞌú ña ñuú Jerusaleen. Ítā ntiꞌxin ña tɨtɨ́n ñuu é kāduku ntée ñuú Samariá dɨ ne, ikān kaꞌan ntódo xtuku ña túꞌūn vaꞌá iña Jesúcristu. \s1 Dá kakāꞌan Félipe ni ñátīí, ña véꞌxi ñuú Etiopía \p \v 26 Kidáā ne, ntii dîto uun ánje Xuva ko nūu Félipe, kákaꞌan ña: \p —Kuēꞌen máa i kān mí nuu ítsi é kaīta ntíꞌxin ñuú Jerusaleen é kāñeꞌe ñuú Gaza —kaꞌan ña. \p Itsi sāꞌá ne, da miī má kūꞌu mí xoxo ntoó i. \v 27 Felipé ne, kuéꞌen ñā ne, itsi kān táꞌan ña uun ñaꞌa ñatīí, ña véꞌxi ñuú Etiopía. Ña tsīkán ne, ña tsiñu i, dɨkɨ í ña iñá reina ñuú Etiopía, ñá nani Cāndace. Itsi kan vēꞌxí ña saꞌa é ñeꞌe ña ñuú Jerusaleen é viī ñá nchuꞌún iña Xuva ko. \v 28 Ntiko koō ñá ñuú ña kān ne, nuu váꞌa ña iní viꞌi é kāñuꞌu ídu. Nuu ña, kanakuāꞌa ña tutu é de váꞌa Isaía, ña kakaꞌán naa Xuva ko nte ntúvi diꞌna. \p \v 29 Kidáā ne, kakaꞌan Espíritū Sántū sán ni Fēlipe: \p —Kuēꞌén, kūntikɨn víꞌi é kāñuꞌu idú san —kaꞌan ña. \p \v 30 Koó dā kainu ña, kueꞌen ñá ne, xēe ntíkɨn ña viꞌi é kāñuꞌu idú san. Tēkú ña é kanakuāꞌa ña ñuú Etiopía san tutu é de váꞌa Isaía ne, tsixeꞌe ña ñā: \p —¿Kāñeꞌe dɨkɨ ntu nto é kanakuāꞌa nto san? —kaꞌan ña. \p \v 31 Ña ñuú Etiopía san ne, kakaꞌan ña: \p —¿Míꞌi ntu? Dōó xuꞌū ó kakaꞌan. ¿Xoó ntu kuvi vií i nañēꞌe í ko neé kani túꞌun? Kixkene nto, kutuvī ntó diñɨ ko —kaꞌan ñá ni ñā. \p —Kuvi dɨ —kaꞌan Félipe. \p \v 32 Mí kanakuāꞌa ña túꞌun Xuva kō né, duꞌvā ó kakaꞌan: \q1 Tsí ntēka ña ña é kaꞌnī ñá ña \q1 vata kaa uun a leꞌntu é kāꞌni ña i; \q1 vata tsi kaa uun a leꞌntu e dóo toꞌo, \q1 é ña te kaítsuꞌūn dá kādeté ña idi i ne, \q1 kuān koo kuvi ña; \q1 diin diin tsi kutuvī ñá dɨ; \q1 ñá kāꞌan kueꞌen tsí ña. \q1 \v 33 Nantii niꞌni ña ña ne, \q1 ñá ni ñēꞌe meꞌñu ña é kūtuni ña kuétsi ñā. \q1 ¿Míꞌi ntu xio iꞌxá ña? \q1 Tsí nákiꞌi ñaꞌa san ntuvi iña ña ñúxiví sa. \m Sáꞌa kakāꞌan túꞌun Xuva kō mí nakuaꞌa ña. \p \v 34 Kidáā né, katsixeꞌē ña ñuú Etiopía san Felipe, kákaꞌan ña: \p —Vií nto da xeꞌe, káꞌan nto nī ko: ¿Xoó ntu iña i é kākaꞌan ñá sāꞌá, ña é kākaꞌán naa Xuva ko? ¿Īña mii ntu ña kakáꞌan ñá ne, ō iña tuku ñáꞌa? —kaꞌan ñá, tsixeꞌe ñā. \p \v 35 Kidáā né, eni ntuꞌu Fēlipe, kakaꞌan ñá ni ña, kanañēꞌe ñá ña nee é kani túꞌun túꞌun Xuva kō mí kanakuaꞌa ña ne, kakaꞌan ñá ni ña īña Jésuu. \v 36 Kidáā né, dā ita ntíꞌxin ña uun itsi mí īo ntúte ne, kakaꞌan ñá ñuú Etiopía san: \p —Iꞌa īo ntúte. ¿Vá ña kuvi ntu te kutsi ntuté u vevii? —kaꞌan ña. \p \v 37 —Nté kui ñaꞌa, te kanɨɨ̄ nima ntó kakuintiꞌxe nto —kaꞌan Félipe. Ne, kakaꞌan ñá ñuú Etiopía san: \p —Kakuintiꞌxé ko tsí Jesucristú ne, Iꞌxá Xuva ko ñā —kaꞌan ña. \p \v 38 Kidáā ne, kakaꞌan ña é nākuntitsi daꞌna idú san. Nūu ña, ntuvi ñá Felipe, kuéꞌen ña nú ntute san ne, ikan tsī nakutsi ntúte Felipé san ña. \v 39 Dā ntíi ña diñɨ ntute kān ne, xio kueꞌen níꞌi Espíritū Sántū san Felipe. Nte kidáā ña ni iní ka ña ñuú Etiopía san ña; ne, dōó diní ña, nakunuu itsi xtuku ña. \v 40 Felipé ne, é ñūú Azoto túvi ña dá kutuni ñá ne, īka ña taꞌán ñuu taꞌán ñuu, kakaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá iña Jésuu un tsi da nté xee ña ñuú Cesarea. \c 9 \s1 Dā nátɨvi ini Saúlū \r (Hch. 22:6‑16; 26:12‑18) \p \v 1 Da nɨɨ kākudiin dukuan Saúlū ne, kainchuꞌvi ñá ña kuíntiꞌxe i Tóꞌo ko Jēsuu, ncho kaꞌní ña ña. Dukuān ne, kuéꞌen ña, kūkoto ñá tóꞌō dutu. \v 2 Íkan ña tūtú é kuēꞌé ña un ntɨꞌɨ dūtu úkun ñūú Damascu é nīꞌi ña itsi é tɨ̄ɨn ña ña é kuíntiꞌxe i Jesuu, te tíi te ñadɨ̄ꞌɨ, é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ña ña viꞌi utun ñuú Jerusaleen. \v 3 Ntá tsi da xee étsin ña diñɨ ñuú Damascú ne, koó dā kúduꞌva ña dá xiꞌí nuu ñuꞌu é vēꞌxi e dukún kān. \v 4 Nantúve Saúlu ñuꞌu kān ne, kidáā téku ña uun tatsin é kākaꞌan ni ña: \p —Saúlū, ¿nté kui kanantōꞌon ntun ko? —kaꞌan tátsín san. \p \v 5 Kidáa ne, tsixeꞌē Saúlū: \p —¿Xoó ntu ñaꞌa nto? —kaꞌan ña. \p Ne, kakaꞌan tátsín san: \p —Xuꞌu é Jesuu. Dɨvī ú e dóo kanantōꞌon ko. ¿Nté kui kantukun kuīꞌin míin ntun kúñu ō? —kaꞌan ñá nī Saúlū san. \p \v 6 Saúlū ne, koó da kānɨ́ꞌɨ kanteɨ ña, kakaꞌan ña: \p —Tōꞌo, ¿neé ntu ntio nto é vīí u? —kaꞌan ña. \p Ne, kakaꞌan Jésuu ni ña: \p —Nakuntítsin, kuēꞌén ñuú Damascú ne, ikan kāꞌan ñá nee iña é vīin —kaꞌan ña. \p \v 7 Ñatīi, ña ntaíka dadɨɨ nī Saúlū né, dōo úꞌvī ña, tsí téku ña tatsín san, ntá tsi nté uun xoxo ni iní ña. \p \v 8 Kidáā ne, nákuntītsí Saúlū é tūví ña ñuꞌu kān. Ntá tsi dā nákaán ña ntuxnúu ña ne, ñá ni xīꞌí kueꞌen tsi. Kañūꞌu ña ntaꞌa ña, kueꞌen níꞌi ña ña ñuú Damascu. \v 9 Ikān katúvi ña uni ntúvi ne, ñá ni xīꞌí nuu ña; ntē ña ni eꞌxí ña ne, nté ntūte ña ni xiꞌi ñá dɨ. \p \v 10 Ñuú Damascú san tuví uun ñaꞌa ña kuíntiꞌxe i Jesuu, ñá nani Anānia. Kakaꞌan Tóꞌo ko ni ñā, vata tsi tē ntitsí ña nuu ña, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —¡Ō né, Anania! —kaꞌan ña. \p —Iꞌa tuví u —kaꞌan ña. \p \v 11 Kidáā ne, kakaꞌan Tóꞌo ko ni ñā: \p —Nakuntítsin ne, kuēꞌén itsi é nani Ītsi Ntaa. Ne, ikan kuēꞌén, tsixeꞌēn nú viꞌi Júda te tuví uun ñatīi, ñá nanī Saúlū, ñá vēꞌxi ñuú Tarsu. Tsí vevií ne, ikān tuví ña, kakaꞌan ntâꞌví ña. \v 12 Ne, é xéꞌe ú é kinī ñá tsí uun ñatīi, ñá nani Anānia, ntitsí ña nuu ña, kúkɨ̄ꞌví ña iní viꞌi ña kān né, xntekū ñá ntaꞌa ña dɨkɨ ñá vata koo é nāxiꞌí ntuxnúu ña —kaꞌan Tóꞌo ko ni Anāniá san. \p \v 13 Ananiá ne, ntíko koō ñá, kakaꞌan ña: \p —Ini ntó, Tóꞌō, tsí é dóo ntákaꞌan ñaꞌa iña ñá sāꞌa. Ntákaꞌan ñá tsi dóo kini idé ña ni ña kuíntiꞌxe i nto, ña ntoo ñuú Jerusaleen. \v 14 Vevií ne, xee ña iꞌa, niꞌi ña tutú é xeꞌe tóꞌō dutú san é tɨ̄ɨn ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é ntákaku niꞌi dɨvī nto —kaꞌan Ánania. \p \v 15 Ntá tsi kakaꞌan Tóꞌo ko ni ñā: \p —Ña té īni. Kueꞌēn kán, tsi é nakaxnúu ú ñatīí saꞌa é kāꞌan ña kuenta iñá ko ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña túku ñuú, ni ña odo nūu íña ñá ne, nī ña Israeé san dɨ. \v 16 Nañēꞌé u ña é ña te nté kaa īó é ntōꞌo ña kuenta iñá ko —kaꞌan Tóꞌo ko ni Anāniá san. \p \v 17 Kidáā ne, kuéꞌen Anānia nú viꞌī mí tuví Saúlū. Kúkɨ̄ꞌví ña ne, xntekū ñá ntaꞌa ña dɨkɨ ña, kakáꞌan ña: \p —Ení ko, Saúlū, ña ini nto tsí Tóꞌo ko Jēsuú ne, dɨvi ñā é ntii dítō ña míꞌi ītsi véꞌxi nto ne, dɨvi ñā táxnūu ña ko é vēꞌxi ú vata koo é na nāxiꞌí xtuku ntuxnūú nto ne, vata koo é kunūu Espíritū Sántū san nima nto —kaꞌan Ánaniá san. \p \v 18 Ura dúꞌva tsi i ntíi ntee vata kaa diden é nuu ntiꞌu ntuxnúu ña ne, nākiní xtuku ña. Kidáā ne, nákuntītsí Saúlū ne, ura tsí i ítsi ntute ña. \v 19 Kidáā né, ēꞌxí ña ita ne, nakunúu ntii ñā. Kūkuií ña katúvi ña ni ñā kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Damascu. \s1 Dá kakāꞌan ntódo Saúlū ñuú Damascu \p \v 20 Ura tsí i eni ntuꞌū Saúlu kākaꞌan ntódo ña ini ukún ña Israee, kákaꞌan ñá tsí Jesuú ne, dɨvi ñā é Iꞌxá Xuva kō. \v 21 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ne, ntaíni ña Saúlū ne, koó dā kúduꞌva ña da téku ña é kākaꞌan ña. Ntákaꞌan ñáꞌa san: \p —¿Ñā ntu te ñá sāꞌa e dóo inchuꞌvi ña ña kuíntiꞌxe Jesuu, ñá ntoo ñuú Jerusaleen? ¿Ñā ntu te iꞌa véꞌxi ña, vextɨɨn xtuku ña ñaꞌa é kūnteka ña ña ntaꞌa tóꞌō dutu? —kaꞌan ñáꞌa san, ntátsixeꞌe tāꞌan ña. \p \v 22 Ntá tsi Saúlū ne, dií ka xio ntii ña kakaꞌan ntódo ña. Un tsi kúdana iní ña Israee, ñá ntoo ñuú Damascu, tsí Saúlū ne, kanañēꞌe ña ña tsí Jesuú ne, dɨvi ñā é Cristu ñá, dɨvi ñā é intétu o ni ñata kō é kixnakakū ñá kō. \s1 Dā nákaku Saúlū é ncho kaꞌní ña Israeé san ña \p \v 23 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ne, ña Israeé san natée taꞌan ña xuꞌu ña, ntukū nuu iní ña nté koo kaꞌní ña Saúlū san. \v 24 Ntá tsi kútuní Saúlū é kuān koo vií ña ni ñā. Ntē ntúvi, ntē níñu ntantétu ña ña xiꞌi kan mí kīi ña diñɨ ñuú san, é kaꞌnī ñá ña. \v 25 Ntá tsi ña kuíntiꞌxe i Jesuú san ne, xnūu ña Saúlu īni xika kaꞌnu niñú a ne, nanúu ña ña ntīká ntoꞌo é kāntiꞌu núu diñɨ ñuú san ne, dukuan ō nakáku ña. \s1 Dā náxee Saúlu ñūú Jerusaleen \p \v 26 Dā náxeé Saúlu ñūú Jerusaleén ne, ntio ña é kuntoo dadɨɨ ña nī ña kuíntiꞌxe i san; ntá tsi un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña úꞌvī ñá ña, tsí ña ni kuintíꞌxe ña te nūu é ntaā i é kuíntiꞌxe Saúlu Jēsuu. \v 27 Ntá tsi uun ñaꞌa, ñá nani Bernābeé ne, intéka ña ña ntaꞌa pustru, kántaa ña nī pustrú san nté ō íni Saúlū Tóꞌo ko Jēsuu ítsi kān ne, nté ō kakaꞌan Tóꞌo ko ni ñā ne, nté ō dé ña da itúvi ña ñuú Damascu, é ntē ña ni uꞌví kueꞌen ña kakaꞌan ntódo ña iña Jésuu. \v 28 Saúlū ne, kátūví ña ñuú Jerusaleen, ika dadɨɨ ña nī pustrú san da míꞌī ká mí ñēꞌe ña. \v 29 Ñá te kauꞌvī ñá kakaꞌan ñá iña Tóꞌo ko Jēsuu, kánantiko koō ñá túꞌūn é ntákaꞌan ña Israee, ñá ntákaꞌan túꞌūn griegu; ntá tsi ña Israeé san ne, dōo ntuku nuu ini ña nté koo kaꞌní ña ña. \v 30 Dā kútuni ña kuíntiꞌxe i sán ne, ntēka ña Saúlu ñūú Cesareá ne, ikān táxnuu tuku ña ña ñūú Tarsu. \p \v 31 Da kidáā ne, kántōo váꞌa un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i da míꞌī ka mí ntoo ña: ō ñuú Judeá ne, ō ñuú Galilea, ō ñuú Samaria. Dōo váꞌa ō intóo ña ne, dōo ntánuu iní ña Tóꞌo ko Jēsuu. Nāxnuu kaꞌnu Espíritū Sántū nima ñá dɨ ne, dōo kútɨtɨ́n ña kídaā. \s1 Da ntuváꞌa Enea \p \v 32 Da nɨɨ̄ kaika Pedru taꞌán ñuu taꞌán ñuú, kaito níꞌni ña ña kuíntiꞌxe i ne, nakuíta ntíꞌxin ña, íto niꞌni ña ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Lidá dɨ. \v 33 Ikān nániꞌi ña uun ñatīi, ñá nani Ēnea. E una kuía ntēkú ña nú ītó ña é natɨ́ɨn ña. \v 34 Pedrú ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Nakuntítsin, Enea, tsí Jesucristú ne, é ntāváꞌa ña o. Naxntītsin íto o vē —kaꞌan ña. \p Eneá ne, ura dúꞌva tsi i nakuntítsi ña. \p \v 35 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntoo ñuú Lida ni ñá ntoo ñuú Saruún ne, iní ña é nakuntítsi ña. Kidáā né, tsoo mii ñā é ntántīkɨn ña díꞌna ne, eni ntuꞌu ñā intíkɨn ña Tóꞌo ko Jēsuu. \s1 Dā ntótō Dórcā é xiꞌi ña \p \v 36 Xío uun ñadɨ̄ꞌɨ, ña kuíntiꞌxe i, ñá nani Tābita (é ncho kaꞌan Dórcā é tūꞌún griegu), ña tuví ñuú Jope. Ñadɨ̄ꞌɨ́ saꞌá ne, dōo váꞌā o dé ña, dōo xntíi ña ña kataan núu i. \v 37 Ntuvi tsikán ne, iñɨ ntúꞌū nchókuví ña ne, xíꞌi ñā. Dā kúvī ntántoo ña ña ne, xtuvī ñá ña má viꞌī nínu kān, tsí ūvi odo ntiꞌi táꞌan viꞌi ña. \v 38 Tuvi étsin ñuú Jopé san ñuú Lida, mí tuví Pedru. Īní ña kuíntiꞌxe i san tsí ikān tuví ña ne, táxnūu ña uvi ñaꞌa ñátīi é kūkoto ña ña: \p —Kantɨ́ꞌɨ̄ sá nto kueꞌēn ntó ñuú Jope —kaꞌan ña. \p \v 39 Kidáā ne, kuéꞌēn Pedru ni ña. Dā xee ñá ne, kueꞌen níꞌi ña ña má viꞌī mí tūví ntāa ñá xiꞌí san. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ kií ntoo ña, ntaéku nteé ña ña. Náñēꞌe ñá Pedru dáꞌma ni dūꞌnu e dé váꞌa Dórcā dá katúvi ña. \v 40 Kidáā né, kīi ñuꞌu Pedru ñá, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, inchɨ́tɨ ña, kakaꞌan ntâꞌví ña. Kidáā ne, kaito ña nuu ñá xiꞌí san, kakaꞌan ña: \p —¡Tābita! ¡Nakuntítsin! —kaꞌan ña. \p Ura dúꞌva tsi i nákaán ña nuu ña ne, dā íni ña Pedrú san ne, nákutuvī tɨxɨ ña. \v 41 Irkāa Pedru ntáꞌa ña, naxntitsī ñá ña. Kidáā ne, kána ña ña kuíntiꞌxe i san ni ñadɨ̄ꞌɨ kií san, náñēꞌe ñá ña tsi e ntóto ña. \v 42 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo ñuú Jopé ne, téku ña é kuan ō kúvi ne, ñá te da dīi ña kuíntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jēsuu. \v 43 Pedrú ne, kūkuií ka ña katúvi ña ñuú tsikan nú viꞌi Sīmuun, ña é katsoo itsi ñɨɨ kɨtɨ. \c 10 \s1 Pedru ni Córneliu \p \v 1 Ñuú Cesareá ne, tūví uun ñatīi, ñá nani Cōrneliu, ñá de kúꞌve iña uun sientu sntadun é nani Itālianu. \v 2 Ña sāꞌá ne, dōo vaꞌá ñaꞌa ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña. Kuān te ñá te ña Israee ña, ntá tsi dōo kanúu ini ña Xuva kō né, dōo íni xntii ña nee é kātaan núu ña Israee, é nguentúvi ini kaꞌan ntâꞌvi ña ni Xuva kō. \v 3 Uun ntuvi dá kaeku uni kuáa ne, koó dā kúduꞌva Corneliu dá xēe núu ña uun ánje Xuva kō. Kakaꞌan ánjē sán ni ñā: \p —¡Córneliu! —kaꞌan ña. \p \v 4 Corneliú ne, dōo uꞌví ña da íto ña nuu ánjē sán ne, katsixeꞌe ña ñā: \p —¿Neé ntu ntio nto, Tóꞌō? —kaꞌan ña. \p Kidáā ne, kakaꞌan ánjē san: \p —É tēkú Xuva kō é kākaꞌan ntâꞌvín ni ñā ne, ini ña tsí kaxntiin ña kataan núu i. \v 5 Viꞌa ve ne, taxnūun ñaꞌa ñuú Jope é kikana ña uun ñaꞌa, ñá nani Sīmuun Pedru. \v 6 Tuví ña nú viꞌi tuku Simuun, ña katsoo itsi ñɨɨ kɨtɨ. Diñɨ́ ntute ñuꞌu kān tuví viꞌi ña. Sīmuun Pedrú san ne, kaꞌan ñá ni ō nté koo viin —kaꞌan ánjē sán ni Cōrneliu. \p \v 7 Dā ntáka ánjē san da kúvi kaꞌan ñá ni ñā ne, kidáā kána ña uvi ñaꞌa ña kade tsiñu iña ñá, ni sntādun, ña e dóo kaxntii ña, ña e dóo kanuu iní i Xuva kō, \v 8 kantaa ntɨ́ꞌɨ ña ni ña vata ō kaꞌan ánjē san ni ña, dā táxnūu ña ña é kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Jope. \p \v 9 Tévāá san ne, dā xee étsin ña ñuú Jópe ne, dɨvi tsi ūra kuxée Pedru rkɨ́ viꞌi kān é kūkaꞌan ntâꞌví ña, tsí é kāꞌñú ntuvi. \v 10 Dōó kakakɨn ña, ntá tsi da nɨɨ kākuváꞌa é kāꞌxi ñá ne, vata kuvi é nakueni o, \v 11 iñɨ ntúꞌū íni ña é nákaan e dukún kān ne, véꞌxi vāta kaa uun doo mánta kaꞌnu é kantīkɨn kútū ngɨmi ntíkō diñɨ i ne, un tsi nte mi túvi ña nakutúvi. \v 12 Ini doo mánta sán ñuꞌu un ntɨꞌɨ kɨtɨ, kɨtɨ īó kɨmi dɨ́ꞌɨn i, ni kɨ̄tɨ ntáñuꞌu xído i, ni un ntɨꞌɨ nūu láa san, kɨtɨ ntaíko e dukún kān. \v 13 Kidáā né, tēkú ña uun tátsín i é kākaꞌan ni ña: \p —O ne, Pedru, kaꞌnín kɨtɨ sāꞌa, dá kāꞌxín tɨ —kaꞌan tátsín san. \p \v 14 Ntá tsi nantiko kóo Pedru, kakaꞌan ña: \p —¡Ñáꞌā, Tóꞌō! tsí nté uun ito vata kaꞌxí u kɨtɨ kuān ntáa san, kɨtɨ é kaꞌan nto é ña váꞌa é kaꞌxi o. Tsí dóo xii kaa é kuān koo kaꞌxí u é ña Israeé u —kaꞌan ña. \v 15 Ntá tsi kakaꞌan xtúku tatsín san ni ñā: \p —Nuu i é ntantoo Xúva kō ne, ñá ku kāꞌan té ña váꞌa —kaꞌan. \p \v 16 Úni īto kuan o kúvi. Kidáā ne, kúntāa doo mántá san e dukún kān. \v 17 Pedrú ne, koó dā kúdana iní ña nee iñá kani túꞌun é xēe núu ña ne, dɨvi tsi ūra í xee ñátīí san, ña e táxnūu Corneliu, ntáñɨ̄ ntée ña ña, ntátsixeꞌe ña vīꞌi Simuun. \v 18 Tsixeꞌe ña xiꞌi kan te ikān tuví ña nani Sīmuun Pedru. \p \v 19 Pedrú ne, nteku dukuan ñá rkɨ viꞌi kan, kadē kuení ña nuu i é xēe núu ña. Kidáā ne, kakaꞌan Espíritū Sántū sán ni ñā: \p —Pedrú, kuēꞌén, kūkoton, tsí uni ñaꞌa ntánantuku ña ō. \v 20 Kuēꞌén ni ñā míꞌi kɨꞌɨn niꞌi ña o. Kuān te ñá te ña Israee ña, ñá ku dē kueni o, tsí xuꞌú kakaꞌán u é kīxkueka ña o —kaꞌan Espíritū Sántū san. \p \v 21 Nūu Pedru mí ntâñɨ ñátīí san, ña táxnūu Corneliu. Kidáā ne, kakaꞌán Pedru: \p —Xuꞌu é ntánantuku ntō ko. ¿Neē ntú tsiñu véꞌxi nto? —kaꞌan ñá ni ñā. \p \v 22 Nantíko koō ñá, kakaꞌan ña: \p —Ña nani Cōrneliu, tóꞌō sntadun, táxnūu ña ntɨ. Dōo vaꞌá ñaꞌa ña, dōo kanuu iní ña Xuva kō ne, dōo váꞌa tiin ñá ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israee. É kākaꞌan ánje Xuva ko ni ñā é kāna ña nto é kɨ̄ꞌɨn nto nú viꞌi ña kān vata koo é kinī ña nee iña é kāꞌan ntó ni ñā —kaꞌan ña. \p \v 23 Kidáā ne, kakaꞌán Pedru ni ña: \p —Kuítā ntiꞌxin nto má viꞌi a, kuntōo daꞌna nto —kaꞌan ña. \p Tévāá san ne, kuéꞌēn Pedru ni ñá ne, kaxio ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Jope, é kuēꞌen ñá ni ñā dɨ. \p \v 24 Uun ká tuku ntuvi ne, xée ña ñūú Cesarea. Ikan kāntétu Corneliu ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña nī ña váꞌa tiin niꞌi ñā, ña e kána ña. \v 25 Dā xeé Pedru nú viꞌi ña kān ne, véꞌxi Cōrneliu, nákunchɨtɨ ña nūu ña é kunuu ini ñá ña. \v 26 Ntá tsi Pedrú ne, naxntitsī ñá ña, kakaꞌan ña: \p —Nakuntítsi nto, tsí ñatīí niꞌi tsi ko ntō —kaꞌan ñá ni Cōrneliu. \p \v 27 Ntatíin ña, kūntɨ́ꞌvi ña iní viꞌi kān né, īní Pedru e dóo ntoo ñaꞌa. \v 28 Ne, kakaꞌan ñá ni ñāꞌa san: \p —Ini nto tsi dóo xii kaa é kuntōo dadɨɨ ñá Israee ni ña tuku ñuu; ntá tsi dā vé nañēꞌe Xúva kō ko tsí ña kúvi kāꞌán u te ña váꞌa da xōó ka ñaꞌa, kuān té ña te ña Israee ña. \v 29 Dukuān ne, ñá ni de dīkó u é kīꞌxi ú da kána nto ko. Káꞌan nto vē: ¿neé ntu tsiñu kána nto ko? —kaꞌan ña. \p \v 30 Kidáā ne, kakaꞌan Córneliu: \p —Dā kú kɨmi ntuví ne, ura sáꞌa tuví u, kakaꞌan ntâꞌví u má viꞌī kó a ne, dā nêní ko ntitsi uun ñatīí nuú ko, ña e dóo kaxiꞌí nuu doo í ne, \v 31 kakaꞌan ñá nī ko: “Córneliu, é tēkú Xuva kō é kākaꞌan ntâꞌvín ni ñā ne, ini ña tsí kaxntiin ña kataan núu i. \v 32 Viꞌa ve ne, taxnūun ñaꞌa ñuú Jope é kíkaná ña ña nani Sīmuun Pedru. Tuví ña nú viꞌī tuku Simuun, ñá katsoo itsi ñɨɨ kɨtɨ, ña tuví diñɨ ntute ñuꞌu kān. Te kīꞌxi ña ne, īo é káꞌān ñá ni ō”, kaꞌan ñá nī ko. \v 33 Dukuān ne, ura dúꞌva tsi i táxnūu ú túꞌūn é kiꞌxī ntó ne, dōo váꞌā o dé nto é vēꞌxí nto. Vevií ne, iꞌa ntoo ntɨꞌɨ ntɨ́ nuú Xuva kō é kīni ntɨ́ un ntɨꞌɨ̄ e ntío Xuva kō é kāꞌan ntó nī ntɨ —kaꞌan Córneliu. \s1 Dā nañéꞌe Pedru ñáꞌa san nú viꞌi Cōrneliu \p \v 34 Kidáā né, eni ntuꞌū Pedru, kakáꞌan ñá ni ñā: \p —Vevií ne, kutuní ko tsí nuu é ntaā i é dadɨɨ tsi ntío Xuva ko kō, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ó, kuān te ñá Israee o, kuān te xio ñuú kō, \v 35 tsí nakiꞌi ña da xóo ka ñaꞌa e kuíntiꞌxe i ña, e kade é vāꞌá, da míꞌī ká ñuu ñuxiví a. \v 36 Tsí Xuva kō ne, káꞌan ña nī ña Israee nté koo kuntoo váꞌa o ni ña kuēnta iña i é edé Jesucristu, dɨvi ñā é Tóꞌo ko, ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o. \v 37 É īni nto nte o kúvi dá kanɨɨ ñūú Judea ni ñuú Galilea. Tsí diꞌna Juaan Bautista íka ña, kakaꞌan ntódo ña é nātɨvi iní ko kuētsí kō ne, kutsi ntute ō. \v 38 Kidáā ne, xée Jesuu, ña véꞌxi ñuú Nazaree. Tsí Xuva kō ntío ña é kūvi vií ña nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ, tsi dóo nuu Espíritū Sántū nima ña. Kidáā né, īka ña, kade ña nuu i é vāꞌá, kantaváꞌa ña ñaꞌa é ñuꞌu ntaꞌa tóꞌō é ña váꞌā san. Tsí mii Xuva kō nuu méꞌñu ña ña. \v 39 Dɨvī ntɨ́ ne, kuvi ntada ntaá ntɨ tsí īní ntɨ un ntɨꞌɨ̄ é edé ña da íka ña ñuú Judea ni ñuú Jerusaleen. Ñaꞌa éꞌni ña ña, é naxnteē ñá ña ntíkā krusi kan. \v 40 Ntá tsi da kúvi uni ntúvi ne, nantóto Xuva ko ñā ne, táꞌxi ña é kīní ntɨ ña. \v 41 Ñá te un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ni īni ña ña da ntoto ña, ntá tsi miī ntɨ́ ini ntɨ́ ña. Tsí nte díꞌna nákaxnuu Xuva kō ntɨ́ é ntāda ntaá ntɨ nee é īni ntɨ. Tsí ntɨꞌɨ́ ne, dadɨɨ intóo ntɨ́ ni ñā ne, dadɨɨ éꞌxi ntɨ́ ni ña da ntóto ña é xiꞌi ña. \v 42 Kidáā né, Xuva kō tée tsiñu ña ntɨ é ntāda ntaá ntɨ tsí dɨvi Jēsuú, ña e dé kûꞌvé Xuva kō é xntēkú kuꞌvē ñá un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntántito ne, ō ña xiꞌi. \v 43 Tsí nte ntúvi diꞌna ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko tsí da xōó ka ñaꞌa, ña é kuīntiꞌxe i Jesuú ne, kada kaꞌnu iní Xuva ko ni ña kuētsí ña kuenta iña Jésuu —kaꞌán Pedru ni ña. \s1 Ña é ña te ña Israeé ne, nīꞌi ña Espíritū Sántū \p \v 44 Kakaꞌan dúkuān Pedru ni ña da xee Espíritū Sántū, inúu ña nima ña ntaíni túꞌūn san, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña. \v 45 Ña kuíntiꞌxe i, ña Israee, ñá véꞌxi dadɨɨ ni Pēdrú ne, koó dā kúduꞌva ña é kuān ó inúu Espíritū Sántū nima ñáꞌa san, kuān te ñá te ña Israee ña. \v 46 Tsi téku ña é ntákaꞌan ña túꞌūn e ñá ini ñá ne, ntákaꞌan ña e dóo kaꞌnu Xuva kō. \v 47 Kidáā ne, kakaꞌán Pedru: \p —¿Nté kui ña kuvi kutsi ntúte ña sāꞌa? Tsí é ntūdadɨɨ ña ni ko é dadɨɨ nuu Espíritū Sántū nima ña —kaꞌan ña. \p \v 48 Kidáā ne, xéꞌe ña ītsi é kūtsi ntute ñaꞌa san kuenta iña Jesúcristu. Dā kúvi itsi ntute ña ne, ntákaꞌan ñá ni Pēdrú te kūkuií ka ñá kutuvī ñá ni ñā. \c 11 \s1 Dā xeꞌé Pedru kuénta ntáꞌa ña kuíntiꞌxe i, ña ñuú Jerusaleen \p \v 1 Xée tūꞌun ntaꞌa pustrú san nī ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Jerusaleen, tsí e kuíntiꞌxe ña é ña te ña Israee túꞌun Xuva kō. \v 2 Ntá tsi dā ntíko kōo Pedru ñuú Jerusaleén ne, dōo ntákaꞌan ña kuíntiꞌxe i, ña Israeé san, ntátsiꞌi kuétsi ña ña, \v 3 ntákaꞌan ña: \p —¿Nté kui kɨ́ꞌvi ntu ntō má viꞌi ña é ña te ña Israee? ¿Nté kui éꞌxi dadɨɨ ntu nto ni ñā? —kaꞌan ña. \p \v 4 Kidáā ne, eni ntuꞌū Pedru kantáa ña ni ña un ntɨꞌɨ̄ e kúvi nte dá iñɨ ntuꞌū, kakaꞌan ña: \p \v 5 —Xuꞌú ne, dā itúvi ú ñuú Jope, kakaꞌan ntâꞌví u ni Xuva kō ne, xée nūú ko uun doo mánta káꞌnu é kantīkɨn kútu ngɨmi ntíkō diñɨ i. Nte e dukún kān véꞌxi ne, un tsi nte mi túvi ú nakutúvi. \v 6 Dā íto váꞌa ú doo mántá san ne, īní u odo da nēé ka nuu kɨtɨ é īó kɨmi dɨ́ꞌɨn i, kɨtɨ diin, ni kɨ̄tɨ ntáñuꞌu xído i, nī láa, kɨ̄tɨ ntaíko e dukún kān. \v 7 Kidáā téku ko uun tatsin é kākaꞌan ní ko: “Nakuntítsin, Pedru, kaꞌnín kɨtɨ san, dá kaꞌxīn tɨ”, kaꞌan tátsín san. \v 8 Ntá tsi xuꞌú ne, kakaꞌán u: “¡Ñáꞌā, Tóꞌō! tsí nté uun ito vata kuan koo vií u ni kɨ̄tɨ é kāꞌan nto é ña váꞌa é kāꞌxi o”, kaꞌán u. \v 9 Kidáā ne, kakaꞌan xtúku tátsín san nte e dukún kān, kakaꞌan: “É ntantoo Xuva kō ne, ñá ku kāꞌan té ña váꞌa”, kaꞌan tátsín san. \v 10 Úni ito kuan ō kúvi ne, dá kūntáa e dukún kān. \v 11 Ura dúꞌva tsi i xee úni ñaꞌa ñatīí nú viꞌī mí tuví u. Nté ñūú Cesarea véꞌxi ña, vexnántuku ñā ko. \v 12 Kidáā ne, kakaꞌan Espíritū Sántū san ní ko é ña ku dé kuení ko é kɨ̄ꞌɨ́n u ni ñatīí san mí kɨꞌɨn niꞌi ñá ko, kuān té ña te ña Israee ña. Dadɨɨ ñeꞌé u, ni ntɨꞌɨ īñu ení ko ña sāꞌa, kɨ́ꞌvī ntɨꞌɨ ntɨ́ iní viꞌi ñatīi, ñá nani Cōrneliu. \v 13 Corneliú san ne, kántaa ña nī ntɨ́ nté ō íni ña uun ánje Xuva kō, ntitsí ña má viꞌi ña kān ne, kakaꞌan ánjē sán ni ñā: “Taxnūún ñaꞌa ñuú Jope, na kīkoto ñá uun ñaꞌa, ñá nani Sīmuun Pedru, \v 14 tsí dɨvi ña kāꞌan ñá ni ō nté koo nakākú Xuva ko o ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi o”, kaꞌan ña. \v 15 Kidáā né, dā éni ntuꞌū ú kakaꞌán u ni ñāꞌa sán ne, ura tsí i xée Espíritū Sántū san, inúu ñá nima ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san, vata tsī ó inúu ñá nima ko xoꞌo dá iñɨ ntuꞌū. \v 16 Kidáā né, nakaꞌān kó túꞌūn é kākaꞌan Tóꞌo ko Jēsuu kídaā dá kakāꞌan ña: “Nuu é ntaā i tsí Juaán ne, ntute nakutsi ntúte ña nto. Ntá tsi xuꞌú ne, ña te ntúte nakūtsi ntute ú nto, tsí taꞌxi u é kunūu Espíritū Sántū nima nto”, kaꞌan ña. \v 17 Vevií ne, te Xuva ko kāxéꞌe ña tuku ñaꞌa vata tsi ō táꞌxi ña ko xoꞌō dá kuíntiꞌxe kō Tóꞌo ko Jesūcristú ne, ña kúvi kāꞌnté nuu ú neé ncho vii ña —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 18 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌán Pedru ni ñá ne, ñá ni kāꞌán ka ña. Da mii tsī é dé kaꞌnu ña Xuva kō ne, ntákaꞌan ña: \p —Nuu é ntāa ntíꞌxe i tsí kaxéꞌe Xuva kō é vāꞌá iña ña é ña te ña Israeé dɨ. Tsí kaxéꞌe ña é kūvi natɨvi iní ña kuétsi ñā dɨ́ ne, dukuān é nīꞌi ña ntuví vaꞌá iña ña ntaꞌa Xúva ko vata ō niꞌi ko xoꞌo —kaꞌan ña. \s1 Ña kuíntiꞌxe i, ñá ntoo ñuú Antioquia \p \v 19 Ña kuíntiꞌxe i san kuéꞌen ña, kukuntóo ña un tsi nte ñuú Fenicia ni ñūú Chipre, ni ñuú Antioquiá dɨ dā dóo nantoꞌo ñaꞌa san ña dá xiꞌi Ésteba. Ikān ntákaꞌan ntódo ña túꞌūn é vāꞌá san. Ntá tsi da mii tsī é ntákaꞌan ñá nī ña Israeé san; ñá ni kāꞌan ñá ni ñāꞌa, ña é ña te ña Israee. \v 20 Ntá tsi xío ña kuíntiꞌxe i, ña véꞌxi ñuú Cirene ni ñūú Chipré ne, dā xee ñá ñuú Antioquiá ne, eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ñá ni ñāꞌa, ña é ña te ña Israee túꞌūn vaꞌá iña Tóꞌo ko Jēsuu. \v 21 Xuva kō xntíi ña ña ne, dukuān né, tɨtɨ́n ñaꞌa, ña é ña te ña Israeé san tsóo mii ña nēe é kuíntiꞌxe diꞌna ña ne, eni ntuꞌu ñā kuíntiꞌxe ña Tóꞌo kō. \p \v 22 Dā téku ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Jerusaleen, é kuíntiꞌxe ña é ña te ña Israeé ne, kidáā táxnūu ña Bernabee, kuéꞌen ña ñuú Antioquia. \v 23 Dā xeé ña ikān né, īní ña tsí dóo váꞌā o dé Xuva ko ni ñāꞌa sán ne, nakunuu dîní nima ña. Kidáā ne, xéꞌe ña itsi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san, ntákaꞌan ña: \p —Uun tsi nima ntó kuintiꞌxe nto Tóꞌo ko Jēsuu. Ñá ku xtuvī mii nto ña —kaꞌan ña. \p \v 24 Tsí Bernabeé san ne, dōo vaꞌá ñaꞌa ña. Dōó nuu Espíritū Sántū nima ñá ne, dōo kuíntiꞌxe ña Xuva kō. Kidáā né, dōó kukueꞌe ñaꞌa, ña kuíntiꞌxe i Tóꞌo kō. \p \v 25 Kidáā ne, kuéꞌen Bernābee ñuú Tarsu, kúnantúku ñā Saúlū. \v 26 Ikān nániꞌi ña ña ne, ñeꞌe níꞌi ña ña ñuú Antioquia. Ikān kantóo ña nī ña kuíntiꞌxe i san uun kuia nɨɨ. Dōo tɨtɨ́n ñaꞌa nakuāꞌa ña. Dɨvi ñūú Antioquiá san éni ntuꞌu ñā xntánteē ñá cristianu ña kuíntiꞌxe i san. \p \v 27 Ntuvi tsikán ne, xío ña ntákaꞌán naa Xuva ko ñuú Jerusaleen. Xée ña sāꞌa ñuú Antioquia. \v 28 Ne, uun ñaꞌa ña, ñá nani Āgabú ne, nákuntītsí ña méꞌñū ña kuíntiꞌxe i san, kakaꞌan ntódo ña túꞌūn é xeꞌé Espíritū Sántū é kūtuni ña, kakaꞌan ñá e dóo koo tama dá kanɨɨ ñūxivi. Ne, kuan ō kúvi ntíꞌxe ntuvi dá de kúꞌve ñá nanī Claudiu. \v 29 Kidáā ne, ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Antioquiá ne, xíō ntaa iní ña é xntii ña tāꞌan ña, ña ntoo ñuú Judea, váta tsi kaa kutíi nuu ña. \v 30 Dukuān né, tēe tsiñu ña Bernabee ni Saúlū é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ña doméni iña ña kuíntiꞌxe i ntaꞌa ñata, ña odo nūú ñuú Judea. \c 12 \s1 Dā xiꞌi Sántiau ni dá inúu kutū Pedru \p \v 1 Ntuvi tsikán ne, eni ntuꞌū rei Heróde kanakutsuꞌun ñā ña kuíntiꞌxe i. \v 2 Tēe tsiñu ña sntadún san é kīkaꞌní ña Santiau, ení Juaan. Kāa é ntiko ntuví o diñɨ i éꞌnté tuꞌun ña dɨ̄kɨ ña. \v 3 Dā íni Heróde é xkúntee ini ña Israeé san é kuān o dé ña ne, tɨ̄ɨn ña Pedrú dɨ. Sáꞌā kúvi da kúvi viko é nakaꞌan ñā nté ō nakáku Xuva ko ñā ñuú Egítō. \v 4 Dā tɨ́ɨn ña Pedrú ne, xnuu kutu ña ñā viꞌi utun, tsóo ña kɨmi ítsī kɨmi kɨmi sntadun é viī ñá ña kuenta. Un tsi da nté kuīta ntíꞌxin viko, da kidáa natavā ñá ña é xntītsí meꞌñu ñá ña. \v 5 Ntá tsi da nɨɨ nuu kutū Pedrú ne, ntákaꞌan ntâꞌví ña kuíntiꞌxe i san íña ña nté ntūvi nte níñu. \s1 Dā nántii Xuva kō Pedru víꞌi utun kān \p \v 6 Uun niñu diꞌna dá xēe ntúvi e xtûví Heróde é natavā ñá Pedru é xntītsí meꞌñu ñá ña ne, kakidí Pedru méꞌñū sntadun, kanúꞌni ña uvi kádena. Ntáñɨ̄ ntée sntadun áta xiꞌi kán dɨ, e ntáde ña kuenta xíꞌi viꞌi útun san. \v 7 Kidáā ne, véꞌxī ánje Xuva kō ne, xiꞌí nuu iní viꞌi utun kān. Ánjē sán ne, tɨɨn ntaꞌa ñā Pedru vata koo é nantōto ña ña ne, dā náxntitsī ñá ña, kakaꞌan ña: \p —¡Kamán san, nakuntítsin! —kaꞌan ña. \p Kidáā ne, kadena é kānúꞌni ntaꞌa ña ne, kóꞌxō. \v 8 Kakaꞌan ánjē sán ni ñā: \p —Naxnūꞌnín doo íꞌxi o, nakuníꞌnin ntiꞌxen o —kaꞌan ña. \p Dā kúvi ña ne, kakaꞌan xtúku ña: \p —Nakunúun kutuun ó ne, kuntīkɨ́n ko —kaꞌan ña. \p \v 9 Kidáā né, ntīi ña, kuntíkɨn ña ánjē san. Ntá tsi ña ni kutúni ña tē nuu é ntaā i. Da ñuu éni kān, kuiní ña. \v 10 Dā ita ntíꞌxin ña uvi itsi mí ntoo sntadún san ne, xee ñá uun xiꞌi e kúvi káā é kantii itsi kaꞌnu kān ne, nākaan míī xiꞌí san. Kīi ña, kueꞌen ña nte mí ntíi tuku itsi. Da kidáā xtúvī mii ánjē san ña. \p \v 11 Dā ntútuni Pedrú ne, kakaꞌan ña: \p —Nuu é ntāa ntíꞌxe i tsí Xuva kō ne, táxnūu ña ánje ñā é nakakū ñá ko, tsí Heróde ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san ncho kaꞌní ña ko —kaꞌan ña. \p \v 12 Dā kútuní Pedru tsí nuu é ntaā i é nakáku ña viꞌi utun kān ne, kuéꞌen ñā nú viꞌi Māria, dɨꞌɨ̄ Juaan, ñá nanī Marcú dɨ. Ikān né, dōó ntoo ñaꞌa, ntákaꞌan ntâꞌví ña. \v 13 Nakeꞌxen ñā xiꞌí ne, véꞌxi ūun taꞌnú kuetsī, taꞌnú nanī Rode, é kūkotó tun xoo ñáꞌa. \v 14 Dā téku tun é tātsín Pedrú ne, ñá ni nakāán tun xiꞌí san, tsí dóo dîní tun ne, kaxkainu ntaá tun, kueꞌén tun, kukotó tun ñaꞌa san, tsí ntitsí ntēé Pedru atá xiꞌi kan. \v 15 Ntá tsi ña ni kuíntiꞌxe ñaꞌa san. Tē da kakaꞌán tun, kuiní ña. Ntá tsi nɨɨ̄ kueꞌén ini tún kakaꞌán tun tsí nuu é ntaā i. Kidáā ne, kakaꞌan ñá é kūdii ntɨ́xɨ Pedru é īní tun. \p \v 16 Ntá tsi Pedrú ne, ntitsí ntēe dúkuan ña, kanakeꞌxen ñā xiꞌi kan. Dā nákaán ña xiꞌí san ne, īní ña tsí dɨvi ntīꞌxe ña. Koó dā kúduꞌva ña. \v 17 Ntá tsi Pedrú ne, kanakuiko ñā ntaꞌa ña vata koo é ña ku neé kaꞌan ñaꞌa san. Kidáā ne, kántaa ña ni ñā nté ō dé Xuva ko ni ñā dá natavā ñá ña viꞌi utun kān, kakaꞌan ña: \p —Kueꞌēn ntó, kukoto nto Santiau ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ení kō vata koo é kūtuni ña —kaꞌan ña. \p Kidáa ne, ntāka Pedru, kuéꞌen ñā xio itsi. \p \v 18 Dā tuví ne, un váꞌa tsi itsuꞌun sntadún san, tsí xoxó ka Pedrú san viꞌi utun kān. \v 19 Reí Heróde sán ne, dōo nantúku ña ñā, ntá tsi ña ni naniꞌi kuéꞌen ñá ña. Kidáā né, dōo tsíxeꞌe ñā sntadun, ñá ntáde kuenta xíꞌí san, nte o kúvi ntií Pedru. Dā kúvi tsíxeꞌe ña ñā ne, kakaꞌan ña é na kūví ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ sntadún san. Dɨvi tsi ntūvi kíi Heróde ñuú Judea, kuéꞌen ña kukutúvi ña ñuú Cesarea. \s1 Dā xiꞌí rei Heródē \p \v 20 Heróde ne, dōo kúdiin ña nī ña ntoo ñuú Tíru ni ñūú Siduun. Ntá tsi xee ñáꞌa san, ntákaꞌan ñá nī ñá nanī Blastu, ñá kade tsiñu iña reí san. Ntákaꞌan ña tsí ntio ña é ntūváꞌa ña nī reí san, ntio ña é kuntōo váꞌa ña, tsí dɨvi tsi ñūú reí san e ntákii un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ e ntaéꞌxi ña. \v 21 Heróde ne, xtuvī ñá uun ntuvi é kāꞌan ñá ni ñā. Dā xee ntúvī sán ne, nákunūu ña doo váꞌa ña, nákutūví ña nú tēu ñá ne, dā éni ntuꞌu ña kākaꞌan ñá ni ñāꞌa san. \v 22 Ñáꞌā sán ne, koó da vāntiñɨ ña, ntákaꞌan ña: \p —¡Ñá te da ñaꞌa ña kakaꞌan, tsí Xuva kō! —kaꞌan ña. \v 23 Kidáā ne, ura dúꞌva tsi i xée ūun ánje Xuva ko, ntuku kuiꞌī ñá Heróde, tsí dóo kaꞌnu ncho vií ña ne, ñá te ni de kaꞌnu ña Xuva kō. Kidáā ne, tɨntaku tsi éꞌxi tɨ ña ne, xíꞌi ñā. \p \v 24 Ntá tsi kidáā ne, ñá te da dīi ñaꞌa téku ña túꞌun Xuva kō né, dōo kútɨtɨ́n ña kuíntiꞌxe i san. \p \v 25 Bernabee ni Saúlū né, dā ntɨ́ꞌɨ tsiñu ña ñuú Jerusaleén ne, ntíko kōo xtúku ña ñuú Antioquia ní Juaan, ña é nanī Marcú dɨ. \c 13 \s1 Dā éni ntuꞌu Bernābee ni Saúlū dé tsiñu ña iña Xuva ko \p \v 1 Ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Antioquia ne, iō ñá ne, ntákaꞌan ñá naa Xuva ko; iō ñá ne, ntánakuāꞌa ña ñaꞌa túꞌun Xuva kō. Ña sāꞌá ne: Bernabee, ni Símuun, ñá nani Ña Nteē dɨ́; ni Lūciu, ña véꞌxi ñuú Cirene; ni Manāeen, ña éꞌnu dadɨɨ ni Hērode, ñá odo nūu ñuú Galilea; nī Saúlū dɨ. \v 2 Uun ntuvi sāꞌá ne, ntoo ña, ntákaꞌan ntâꞌví ña ni Xuva kō; ntoo ixu ñā dɨ. Kidáā né, kakaꞌan Espíritū Sántū san ni ña: \p —Nakaxnúu nto Bernabee ni Saúlū é viī ñá tsiñu é ntio ko —kaꞌan ña. \p \v 3 Kidáā né, dā kúvi kaꞌan ntâꞌví ña, dā kúvi intóo ixu ñā né, xntekū ñá ntaꞌa ña dɨkɨ Bernábee ni Saúlū, da táxnūu ña ña é kɨ̄ꞌɨn ña, kikadá tsiñu ña iña Xuva ko. \s1 Dā kaꞌan ntódo pustrú san ñuú Chipre \p \v 4 Kidáā ne, kuéꞌen ñā, ntuvi ña, e táxnūu Espíritū Sántū sán ña, xée ña ñūú Seleucia. Ikān ñúꞌu ña tun ntōó kaꞌnu é kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Chipre, ñuu é tuví méꞌñu ntute ñuꞌu kān. \v 5 Dā xee ñá ñuú Salamina é tuví diñɨ ntute ñuꞌu kān né, ikān éni ntuꞌu ñā kaꞌan ntódo ña túꞌun Xuva kō ini ukún ña Israee. Ntɨɨ niꞌi ñā Juaan, é xntii na ñā dɨ. \p \v 6 Kuéꞌen ñā, ita ntíꞌxin ña kanɨɨ ñūú san dá ntē xee ñá ñuú Pafu. Ikān nániꞌi ñá uun ñaꞌa ña Israee, ñá nani Barjēsuu, ñá tatan. Kaeni ntaꞌví ña ñaꞌa é kākaꞌan ñá naa Xuva ko; ntá tsi ñá tē nuu é ntaā i é kākaꞌan ña. \v 7 Ña sāꞌá ne, dōo váꞌa tiin ña ni ña tsiñu i ña odo nūu, ñá nanī Sergiu Paulu, ña e dóo kiꞌin inī i. Kakana Sergiu Paulú san Bernabee ni Saúlū, tsí ntio ña kini ña túꞌun Xuva kō. \v 8 Ntá tsi ña tatan Barjesuu, ñá nani Ēlima dɨ́ ne, ēꞌnté nuu ña vata koo é ña kuintíꞌxe Sergiu Paulú san. \v 9 Kidáā ne, Saúlū, ñá nanī Pablú dɨ ne, dōo xntíi Espíritū Sántu ñā né, īto vaꞌa váꞌa ña Elima, \v 10 kakaꞌan ña: \p —Xōꞌon e dóo kaenin ntaꞌvín ñaꞌa, e dóo kini ó den, xōꞌon é iꞌxá Tóꞌō é ña váꞌa, xōꞌon é ña ntío o é vāꞌá, ¿amá ntu teén daꞌnan é kanāxnteén xoꞌon itsi vāꞌá iña Xuva ko? \v 11 Viꞌa ve ne, Xuva ko tāꞌxi ña o é ntōꞌo o, é kūkuaan ne, ñá īní o nēe ntúvi naxiꞌí nuu o —kaꞌán Pablu ni ña. \p Ura dúꞌva tsi i kúneé kueꞌen nuu ña. Kaika ña, kantuku ñā xoo é kuñuꞌu i ña, tsí ña kaíni kueꞌén ka ña. \v 12 Dā íni Sergiu Paulú san é kuan ō kúvi ña ne, kuīntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jēsuu, tsí koó dā kúduꞌva ña é kuān nte váꞌa túꞌūn é kākaꞌán Pablu iña Xuva ko. \s1 Dā xeé Pablu ni Bernábee xío ñuu é nani Antiōquia \p \v 13 Kidáā né, ntāka Pablu ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan ña ñuú Pafu, ñúꞌu ña tun ntōó kaꞌnu, xée ña ñuú Perge, é kaduku ntee ñuú Panfilia; ntá tsi Juaán ne, tsoo mii ña ña, kunúꞌu ña ñuú Jerusaleen. \v 14 Kidáā né, ntāka ña ñuú Perge, kueꞌen ña xio ñuu é nani Antiōquia, é kāduku ntee ñuú Pisidia. Ikān ne, ntuvi dá ntoo daꞌna ña ne, kúkɨ̄ꞌví ña ini ukún ña Israeé ne, ikān intóo ña uun daꞌna. \v 15 Kidáā ne, da kúvi nakuaꞌa ñaꞌá san tutú lei Muísee ní tutú e de váꞌa ña kaꞌán naa Xuva ko ne, ña odo nūu iña úkūn sán ne, kāna ña Pablu ni Bernábee, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ēní, te iō kúdii é kāꞌan nto é kuēꞌe nto itsi ñaꞌa sán ne, káꞌan nto ni ñā vevii —kaꞌan ña. \p \v 16 Kidáā ne, nákuntītsí Pablu, káde ña ntaꞌa ña é diin diin tsi na kuntōo ñaꞌa sán ne, kakaꞌan ña: \p —Un ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto, ña Israee ni ña nguíī san, ña ntaíko ñuꞌu Xuva kō ne, kini nto é kāꞌán u ni ntō: \v 17 Xuva kō, ña é nakaxnúu uva ata kō ña Israee, ña intóo kídaā né, de kaꞌnu ña ñata kō da intóo ña ñuú Egítō, é ña te ñuú mii ñā. Xío ntii Xuva kō nátavā ñá ñata ko ñūú tsikan. \v 18 Ne, kutíi Xuva kō nima ñá ni ñā da dóo duꞌxen dé ña da nɨɨ̄ íka ña má kūꞌu kan é uvi díko kuiá san. \v 19 Uun ito tsi nantɨ́ꞌɨ Xuva kō é ūꞌxe ñuu naꞌnu é intóo ñuú Canaán ne, dā eꞌnté dava ña ñuꞌu san, xéꞌe ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñata kō. \p \v 20 ʼRkontûví ne, de kúꞌvē ñá ña kada kúꞌve iña ñaꞌa san kɨmi sientu nte dáva kuia, uun tsi nte ntúvi da íka Samuee, ñá kaꞌán naa Xuva ko. \v 21 Kidáā ne, íkan ñata kō sán uun rei é kadā kúꞌvē ña. Xéꞌe Xuva ko Sāuu, iꞌxá Kii, ñatīí tatá Benjamiin, é viī ñá rei íña ña uvi díko kuia. \v 22 Rkontûví da nantii Xuva ko Sāuú ne, naxnūu ña Davii é viī ñá rei iña ña. Kakaꞌan Xúva ko īña Dávii: “Iní u tsí Davii, iꞌxá Isaií ne, uun tsi nima ñá nī ko. Viī ñá da nēé ka nuu i é ntio ko”, kaꞌan Xúva kō. \v 23 Taxnuu Xuva ko ūun iꞌxá ika Dāvií, dɨvi Jēsuu, é nakakū ñá ko, xoꞌō é ña Israee ó, vata ō kaꞌan Xúva kō kídaā. \v 24 Tsí diꞌna Juaan kíꞌxi ña, kixkaꞌan ntódo ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san é na nātɨvi iní ña kuétsi ñā ne, na kūtsi ntute ña. Da kidáa kīꞌxi Jesuu. \v 25 Diꞌna da kuví Juaán ne, kakaꞌan ña: “¿Xoó ntu ñaꞌa u, té kuinī nto? Ñá te xūꞌú é nakaxnúu Xuva kō é kadā kûꞌvé u iña nto, tsí dɨvi ñā né, dā ve véꞌxi ña. Xuꞌú ne, ntē ña nuu áꞌvi u é nantīi ú ntiꞌxen ña, tsí dɨvi ñā é kāꞌnu ñaꞌa ña”, kaꞌán Juaan. \p \v 26 ʼĒní ko, iꞌxá tatá Abraan, ni ñá nguiī san, ña ntaíko ñuꞌu Xuva kō ne: íña nto túꞌūn e táxnūu ña nté koo nakáku ō. \v 27 Tsí ña ntoó ñuú Jerusaleen ni ñá odo nūú san ne, ñá ni kutūni ñá xoó ntiꞌxe é Jesuu dá kīꞌxi ña. Ntē ña ni ñéꞌe dɨkɨ ña túꞌūn é ūve naꞌa é ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko, ña intóo kídaā. Ntánakuāꞌa ña túꞌūn san ma ukún kān vata dá sábadu, ntá tsi ña ni ini ña é dɨvi tsi ña dé ntaā ñá vata ō uve naꞌa kakaꞌan, dá kaꞌan ña é kūví Jesuu. \v 28 Kuān té ña tuví nēe kuetsí ña, ntá tsi ikan ña ntaꞌa Pīlatu é na kuēꞌé ña itsi é kāꞌní ña ña. \v 29 Ne, dā kúvi dé ntaa ntɨ́ꞌɨ ña un ntɨꞌɨ̄ é ūve naꞌa é kūvi Jesuú ne, nántii ntēé ña ña ntiká krusí ne, kueꞌen níꞌi ña ña nú ñaña ñā. \v 30 Ntá tsi Xuva kō nantóto ñá ña. \v 31 Ne, dōó kiꞌin itō ká ntii díto ña. Íni ñaꞌa ña, dɨvi ñāꞌa é dadɨɨ ntáka ña ñuú Galilea é xee ñá ñuú Jerusaleen. Dɨvi ña sāꞌa ntáda ntaá ña ni ñāꞌa san nee e íni ña. \p \v 32 ʼDɨvī ntɨ́ dɨ ne, ntántaa ntɨ́ ni ntō túꞌūn e dóo váꞌa é kākaꞌan Xúva ko ni ñata kō, ña intóo diꞌna. \v 33 Vevií ne, é dē ntaa Xúva kō é kākaꞌan ñá ni ñata kō kídaā, tsí nantóto xtūku ñá Jesuu kuénta iña ko xoꞌo. Vata ō úve naꞌa ini sálmu é kuvi ūví ne: “Dɨvīn é iꞌxá miī ko. E táꞌxi ú ntuvi iña o vevii”, kaꞌan Xúva kō. \v 34 Nté dīꞌna kakaꞌan Xúva kō tsí nantōto ña ña vata koo é ña teꞌu kúñu ña tē xiꞌi ña, tsí uve naꞌa kakáꞌan ña: “Nuu é ntaā i é tāꞌxi ú o é vāꞌá, vata tsi ō kaꞌán u ni Dāvii”, kaꞌan ña. \v 35 Dukuān ne, é tūku sálmu úve naꞌa, kakaꞌan: “Ñá kuēꞌé nto itsi é tēꞌu kúñu īꞌxá nto, ña e dóo vaꞌa”, kaꞌan ña. \v 36 Tsí Davií ne, nuu é ntaā i e xntíi ña ña intóo dá ītúvi ña, vatā ó kākaꞌan Xúva kō é viī ña. Dā xiꞌi ñá ne, dadɨɨ kantúꞌxi ña ni ñata ñā ne, téꞌū kúñu ñā dɨ. \v 37 Ntá tsi kúñu Jēsuu é nantóto Xuva kō ne, ñá ni tēꞌu. \v 38 Sáꞌa kākaꞌán u ni ntō, tsí ntio ko é kūtuni nto, ení, tsí kuenta iña Jésuu é kūvi vií Xuva kō kada kaꞌnu iní ña ni ko kuētsí kō. \v 39 Ne, kuenta iña ñá dɨ ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é kuíntiꞌxe i ña ne, nakate Xuva ko kuetsi ñā. Tsí ña ni kúvi vīí lei Muíseé san nakate kuétsi kō; ntá tsi dɨvi Jēsuú ne, kūvi idé ña é ntuntoo kuétsi kō. \v 40 Kuenta tsí vií nto vata koo é ña ntoꞌo nto vatā ó uve naꞌa ntákaꞌan ñá intóo diꞌna, ña kaꞌán naa Xuva ko, é kākaꞌan: \q1 \v 41 Koto nto, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó ve, vata ō nto é kanantii niꞌni ña nto ne, \q1 koó dā kúduꞌva nto vé te inī ntó nté koo vií u ne, \q1 kuan tsī koo kunaá nto. \q1 Tsí xuꞌú ne, vií u uun nuu i e dóo kaꞌnu é ña kuintíꞌxe kueꞌen nto, \q1 kuān te káꞌan ñáꞌa ni ntō tsí nuu é ntaā i. \m Kuan ō kaꞌan Xúva kō kídaā —kaꞌán Pablu. \p \v 42 Dā ntíi Pablu ni ña ntɨɨ níꞌi ñā ukún ña Israeé san ne, ntákaꞌan ñáꞌa san ni ñā: \p —Vií nto da xeꞌe, kiꞌxí xtuku nto sábadu vité ve, kixntaa ntó nī ntɨ́ vatā ó kantaa ntó vevii —kaꞌan ña. \p \v 43 Ne, dā ntíi ña ma ukún kān ne, tɨtɨ́n ña Israee ni ña túku tatá, ña é dadɨɨ tsi kuíntiꞌxe i Xuva kō ne, kuntíkɨn ñā Pablu ni Bernábee. Dɨvi ñā ne, ntákaꞌan ñá ni ñāꞌa san te ña tee dáꞌna ña é kuntīkɨn ñá Xuva kō, tsí dɨvi ñā é xntíi ña ña. \p \v 44 É kuvi ūvi sabadú san ne, da kanɨɨ ñūú san nátaká nuu ña é kinī ñá túꞌun Xuva kō. \v 45 Kidáā né, īní ña Israeé san e vánchuꞌun tɨ̄tɨ́n ñaꞌa ntoo ña ne, dōo kúneꞌu iní ña. Ēni ntuꞌu ña kaꞌan ntée ña Pablú ne, káꞌan kīni ña iña ñá dɨ. \v 46 Pablu ni Bernábeé ne, ñá ni ūꞌví kueꞌen ña é nantiko koō ñá ne, kakaꞌan ña: \p —Diꞌna nto é ña Israee nto é kāntio é kāꞌán ntɨ ni ntō túꞌun Xuva kō, ntá tsi ña ncho kini nto túꞌun ñā. Mii ntō ntádē kuení nto é ña te neé nuu áꞌvi nto é nīꞌi nto ntuví vaꞌá ntaꞌa Xúva kō. Dukuān ne, xio kɨꞌɨ́n ntɨ, kikaꞌan ntódo ntɨ túꞌun Xuva ko nī ña é ña te ña Israeé san. \v 47 Tsí kuān o dé kûꞌvé Xuva kō, kakaꞌan ñá ni kō: \q1 É xtūví u o é vīin vata kaa uun ñuꞌu íña ñá xio ñuu, ña é ña te ña Israee, \q1 vata koo é na nākáku ñaꞌa dá kanɨɨ ñūxivi, \m kaꞌan Xúva kō —kaꞌán Pablu. \p \v 48 Dā téku ña ntoo san, ña é ña te ña Israeé ne, nákuꞌun díni kueꞌén nima ñá, ntákaꞌan ñá tsi dóo kaꞌnu túꞌun Xuva kō ne, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña é nakaxnúu Xuva kō é nīꞌi ña ntuví vaꞌá iña ñá ne, kuīntiꞌxe ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña. \v 49 Kidáā ne, kueꞌen níꞌi ñaꞌa san túꞌun Xuva kō. Kuéꞌen ñā, ntákaꞌan ñá ni ñāꞌa san da míꞌī ka mí ntaíka ña ñuú saꞌa. \v 50 Ntá tsi ña Israeé san ne, ntákaꞌan ñá ni ñadɨ̄ꞌɨ, ña e dóo vaꞌá ñaꞌa, ña e dóo ntánuu iní i Xuva ko, ni ñata, ña odo nūú ñuú san. Tsiꞌí ña dɨkɨ ña é natēñu nuu ña Pablu ni Bernábee, é nantīi ña ña ñuú san. \v 51 Ntá tsi Pablu ni Bernábeé ne, nakɨdɨ ña xáka dɨꞌɨn ña vata koo é kūtuni ñáꞌa san é ña váꞌa o ni ide ña ni ñā ne, dá kueꞌēn ñá ñuú Iconiu. \v 52 Ntá tsi ña kuíntiꞌxe i sán ne, dōo dîní ña ntoo ña, tsi dóo nuu Espíritū Sántū nima ña. \c 14 \s1 Dá kakāꞌan ntódo Pablu ni Bernábee ñuú Iconiu \p \v 1 Dā xeé Pablu ni Bernábee ñuú Iconiú ne, kúkɨ̄ꞌví ña ini ukún ña Israeé ne, eni ntuꞌu ña kākaꞌan ntódo ña ni ñāꞌa san. Dōo váꞌā ó kakaꞌan ña. Dukuān ne, vánchuꞌun tɨ̄tɨ́n ña Israee ni ñáꞌa é ña te ña Israeé dɨ, kuíntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jēsuu. \v 2 Ntá tsi iō ñá Israee é ña ni kuintíꞌxe ña. Dɨvi ñā nateñu núu ña ña é ña te ña Israeé san ne, tsīꞌi ña dɨkɨ ña é kadā kuení kini ña iña ña kuíntiꞌxe i san. \v 3 Kidáā né, naꞌā intóo Pablu ni Bernábee ñuú tsikan ne, ñá ni ūꞌví kueꞌen ña é kāꞌan ntódo ña, tsí ini ña tsí Xuva ko kaxntii ña ñā. Ntákaꞌan ña é kuān nte váꞌā o dé Xuva ko ni kō. Xuva kō né, ntāda ntaa ña é kākaꞌan ñá iña ña, tsí xeꞌé ña ntii ñā é kūvi vií ña nuu i e dóo naꞌnu, e dóo kueꞌe kuenta kuéꞌe ña. \v 4 Ntá tsi ña ntoo ñuu tsikán ne, ñá te dadɨɨ tsī ó ntádē kuení ña; tsi íō ñá ne, ña Israee ntántīkɨn ñá ne, iō ñá ne, pustrú san ntántikɨ̄n ña. \v 5 Kidáā ne, ña Israeé san ni ña nguiī sán ne, nātee táꞌan ña xuꞌu ña ni ña odo nūu iña ña, é ntukū nuu iní ña nté koo nantōꞌo ña pustrú san ne, nté koo kueꞌé xuu ña ña dɨ. \v 6 Ntá tsi kútuni Pablu ni Bernábeé ne, īnu ña, kueꞌen ña ñuú Listra ni ñuú Derbe, ñuu é ntáduku ntée ñuú Licaunia. Kuéꞌen ñā ntíkō diñɨ ñuú san dɨ, \v 7 ntaíka ña, ntákaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá iña Jésuu. \s1 Dā xeꞌé xuu ña Pablu ñuú Listra \p \v 8 Ñuú Listrá ne, ítūví uun ñatīi, ña natɨ́ɨn dɨ́ꞌɨn ī. E dúkuan kāa ña nte da káku ña. Nté uun ito ña ni kuvi kaka ña. \v 9 Ña sāꞌá ne, tekú ña é kākaꞌan Páblu. Pablú ne, īto váꞌa váꞌa ña ña ne, kūtuni ña tsí nɨɨ̄ kueꞌén ini ña intée ini ña é kūvi ntuváꞌa ña. \v 10 Kidáā ne, un ntíi tsi kākaꞌán Pablu ni ña: \p —¡Nakuntítsin! —kaꞌan ña. \p Koó dā kaentíta ntaa ñatīí san nakuntítsi ña ne, eni ntuꞌu ña kaīka ña. \v 11 Dā íni ñaꞌa san é kúvi idé Pablu ntaváꞌa ña ña ne, koó da vañɨ ñā ntatíin ña: \p —¡É iꞌa xée úvi ñāꞌa é uva kō é vēꞌxí nte e dukún kān ne, vata ntáa ñatīi ntáa! —kaꞌan ñáꞌa san é tūꞌún Licaunia ntákaꞌan ña. \p \v 12 Ntákaꞌan ña é Bernābeé ne, dɨvi uva ñā, ñá nanī Zeú ne, ntákaꞌan ña é Pablú ne, dɨvi uva ñā, ñá nanī Herme, tsí dɨvi ñā é kākaꞌan ntódo ña. \v 13 Kidáā ne, xée dutu úkun Zeu é tuví diñɨ ñuú kān. Xée ña, ntēka ña duntɨkɨ ni leꞌe é ntukutu lāa. Tsí ntio ñaꞌa san é kaꞌnī ñá duntɨkɨ́ san é kuēꞌé ña doméni iña pústrú san, tsí xuva ñā, kuíni ña. \v 14 Ntá tsi dā kútuni Bernábee ni Páblu é ncho vií ñaꞌa sán ne, nākatsin ña duꞌnu ñá vata xkoó ini ña da dóo uꞌvi kakúvi ña ne, koó dā ntaínu ña kueꞌen ña méꞌñū ñaꞌa san ne, un ntii tsī kaꞌan ñá ni ñā: \p \v 15 —¿Nté kui kuān ó ntáde ntu nto? Ntɨꞌɨ́ ne, ñatīí niꞌī ntɨ́ nto. É veꞌxi ntɨ é kāꞌan ntódo ntɨ́ ni ntō vata koo é xtuvī mii nto é dótō tsi ntaíntíkɨn nto é ña kaidiáꞌvi vata koo é kuntīkɨn ntó Xuva kō, ña kantíto. Dɨvi ñā de kúꞌvē ñá viꞌi antɨ̄ví ni ñūxiví, ni ntute ñuꞌu, ni un ntɨꞌɨ̄ é īó da míꞌī ka. \v 16 Ntuvi diꞌna ne, xéꞌe Xuva kō é kuntīkɨn ñáꞌa da nēé ka itsi e ntío ña; ñá ni ēꞌnté nuu ña. \v 17 Ntá tsi ña ni tsoo mií kueꞌen ñá nto, tsi náñeꞌe ñá nto é Xuva ntiꞌxe ko ñā da é dóo váꞌā o dé ña ni ntō. Tsí kanakɨɨn ña davi nte e dukún kān ne, kataꞌxi ña é kūvi é tata, kataꞌxi ña é kōꞌo é kāꞌxi ntó, kanaxnuu dínī ñá nima nto. \p \v 18 Sáꞌā kaꞌán pustrú san ni ñā. Ntá tsi dá kuētsi kúvi idé ña éꞌnte nuu ña é kāꞌní ñaꞌa san duntɨkɨ́ san kuenta iña ña. \p \v 19 Kidáā ne, xéē ña Israee, ña véꞌxi ñuú Antioquia ni ñuú Iconiu, tsíꞌi ña dɨkɨ ñaꞌá san é kuēꞌé xuu ña Pablu. Dā kúvi ne, kīi ñuꞌu ña ña diñɨ ñuú san, tsí e xíꞌi ña, kuīní ña. \v 20 Ntá tsi ña kuíntiꞌxe i sán ne, nātaká nuu ña, ntáñɨ̄ ntée ña ña. Kidáā ne, nákuntītsí Pablu, kúkɨ̄ꞌví xtuku ña má ñūú Listra. Utén san ne, kuéꞌen ñā, ntuvi ñá Bernabee, ñuú Derbe. \p \v 21 Dā kúvi kaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá san ñuú Derbé ne, kūvi idé ña e dóo tɨtɨ́n ñaꞌa kuíntiꞌxe ña Jesuu. Kidáā ne, ntíko koō ñá, ita ntíꞌxin xtuku ña ñuú Listra, ni ñuú Iconiu, ni ñuú Antioquia. \v 22 Ikān ne, nátsuꞌun kaꞌnu ña nima ñá kuíntiꞌxe i san, ntákaꞌan ñá ni ñā é ña ku tee dáꞌna ñā é kuintiꞌxe ña Xuva kō ne, xéꞌe ñā é kūtuni ña tsí kueꞌe īo é ntoꞌo ko ñūxiví a é xēe o mí kadē kûꞌvé Xuva kō. \v 23 Kidáā ne, nakaxnúu ña ñatā, ña é kodo nūu é un é un xúkun ña kuíntiꞌxe i. Kaꞌan ntáꞌvī ñá, intóo ixu ña ne, dā ntáda ña ña kuenta ntáꞌa Tóꞌo kō, ña é intée ini ña. \s1 Dā náxee xtúku Pablu ni Bernábee ñuú Antioquia \p \v 24 Kidáā ne, ítā ntiꞌxin ña, ntuvi ña, dá kanɨɨ ñūú Pisidia, xee ña ñuú Panfilia. \v 25 Kuéꞌen ña, kūkaꞌan ntódo ña ñuú Pergé ne, dá kuēꞌen ña ñuú Ataliá dɨ. \v 26 Ikān ñuꞌú ña tun ntōó kaꞌnu, kuéꞌen ña, náxee ña ñuú Antioquia, mí eka ña da táxnūu ña kuíntiꞌxe i san ña é viī ñá tsiñu é xeꞌe Xúva ko ñā. Ne, é kūvi dé ntaa ntɨ́ꞌɨ ña tsiñu san. \v 27 Dā ve tsi náxee ña ñuú Antioquiá ne, kāna ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i san é na nātaká nuu ña ne, dá ntaa ña ni ña un ntɨꞌɨ̄ nté ō dé Xuva ko ni ñā, nté ō xeꞌé ña itsi é kuīntiꞌxe ñaꞌa, ña é ña te ña Israeé san dɨ. \v 28 Kidáā né, dōó naꞌa īntóo ña nī ña kuíntiꞌxe i san. \c 15 \s1 Dā xió junta iña ñá odo nūu iña ña kuíntiꞌxe i ñuú Jerusaleen \p \v 1 Ntuvi tsikán ne, xío ñatīi, ña e éka ñuú Judea, xee ña ñuú Antioquiá ne, ikān éni ntuꞌu ñā ntánañēꞌe ña ña kuíntiꞌxe i san, ntákaꞌan ña: \p —Tē ntio nto nakáku nto ntaꞌa Xuva kō né, da miī é tēꞌnte un siin kúñū é ixi nto, vata ō xtúvi Muísee é vīi o —kaꞌan ña. \p \v 2 Ntá tsi Pablu ni Bernábeé ne, ñá nī xkúntee iní kueꞌen tsí ña é ntákaꞌan ñá tsikan. Dukuān ne, ña kuíntiꞌxe i sán ne, nakaxnúu ña Pablu, ni Bernábeé, ni uvi uní ka ení ña, ña kuíntiꞌxe i dɨ, táxnūu ña ña é kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Jerusaleen, kíkoto ña pustrú san, ni ñata, ña odo nūú iña ña kuíntiꞌxe i san, tsíxeꞌe ña kuēnta iña i é kākaꞌan ñáꞌa san é viī ña. \p \v 3 Kuéꞌēn ña kuíntiꞌxe i san, kuntéka itsi ña ña. Dā ita ntíꞌxin ña ñuú Fenicia ni ñuú Samariá ne, ikān ntáa ña ni ñā nté ō kuíntiꞌxe ña é ña te ña Israeé san, é tsoo mii ñā e kuíntiꞌxe diꞌna ña ne, eni ntuꞌu ñā ntántīkɨn ñá Xuva kō. Dā téku ña kuíntiꞌxe i sán ne, dōo dîní ña. \p \v 4 Dā xeé Pablu ni Bernábee ñuú Jerusaleén ne, kuéꞌen ñā mí ntoo ña kuíntiꞌxe i san, nī pustrú san, ni ñata, ña odo nūú iña ñá ne, dōo diní ña dá xee ña. Ikan tsī ntáa ña ni ña un ntɨꞌɨ̄ nté ō dé Xuva ko ni ñā. \v 5 Ntá tsi īó ña fariseu, ña kuíntiꞌxe i, ntákaꞌan ña tsí da miī é tēꞌnté kúñū é īxi ña é ña te ña Israeé san, é da miī é kāda ntaa ña lei Muíseé dɨ. \p \v 6 Kidáā né, mii tsī pustrú san ni ñata, ña odo nūú iña ña kuíntiꞌxe i san, nátaká nuu ña, ntánatíin ña nté koo kaꞌan ña. \v 7 Dā ku e víꞌi ntánatíin ña ne, nákuntītsí Pedru, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ení, é īni nto tsí Xuva kō ne, nté dīꞌna nakaxnúu ña ko é kāꞌán u ni ñāꞌa, ña é ña te ña Israeé san, túꞌūn vaꞌá iña Tóꞌo ko Jēsuu vata koo é kuīntiꞌxe ña ña. \v 8 Xuva kō ini ñá nima ko nté ntaa ne, náñēꞌe ñá kō tsí intée ini ña é kīꞌi ña ñaꞌa, ña é ña te ña Israeé san, tsí xeꞌé ña é kunūu Espíritū Sántū nima ñá vata tsī o dé ña ni ko xoꞌō dá kuintiꞌxe ko ñā. \v 9 Vevií ne, é ntudadɨɨ ña ni kō, tsí Xuva kō ntántoo ña nima ñá dɨ dā kuíntiꞌxe ña. \v 10 Viꞌa ve ne, ¿nté kui kakini nteē ntó Xuva kō? Ña kúvi nakuido ō ñaꞌa san é kada ntaa ña un ntɨꞌɨ̄ e xkoó ini o e xtûví ñata kō é vīi o. Tsí nté ñata kō, nté xoꞌō, ñá ni kūtíi o kāda ntaa o. \v 11 É īni nto tsí doméni tsi nakáku o ntaꞌa Xuva kō ne, dómēni tsi nakaku ña é ña te ña Israeé san dɨ́ tē kuíntiꞌxe ña —kaꞌán Pedru ni ña. \p \v 12 Kidáā ne, diin diin tsi nakuntoo ña vata koo é kīni váꞌa ña é ntákaꞌan Pablu ni Bernábee, é ntaa ña ni ña un ntɨꞌɨ nuū i e dóo naꞌnu é edé Xuva ko nī ña é ña te ña Israeé san. \v 13 Dā kúvi ntáa ntɨꞌɨ ña ne, eni ntuꞌu Sāntiau kakáꞌan ñá ni ñā: \p —Kini nto ve é kākaꞌán u ni nto, ēni: \v 14 Ntāa Simuun Pedru ní kō nte o dé Xuva kō. Tsi nté dīꞌna xeꞌé ña itsi é niꞌi ña é ña te ña Israeé san é vāꞌá ntaꞌa ña, ña é nākaxnúu ña é kuvi iꞌxá ña. \v 15 Sáꞌā né, vata tsī ó uve naꞌa nte díꞌna dá kaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko: \q1 \v 16 Da kidáā ne, ntiꞌxi ú, \q1 naxtūví u uun iꞌxá Davii é viī ñá rei \q1 vata o dé Davii da itúvi ña. \q1 \v 17 Kidáā ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é ña te ña Israee, \q1 ña é nakaxnúū ú é kūvi ña iñá ko ne, \q1 dɨvi ñā nantúku ñā kó é kuntīkɨn ñá ko. \q1 \v 18 Sáꞌa kākaꞌan Xúva kō; \q1 nté dīꞌna táꞌxi ña kútūní ko tsí kuan kōo kuvi, \m kaꞌan ñá kaꞌán naa ña kídaā. \p \v 19 ʼDukuān ne, káꞌān ú tē ña nateñu núu ō ña é ña te ña Israeé san e xtúvī mii ña é kuintiꞌxe diꞌna ña vata koo é kuntīkɨn ñá Xuva kō. \v 20 Mii tsī é taxnuu o tūtú iña ña, káꞌan o ni ñā é ñá ku kāꞌxi ñá kúñū kɨtɨ é intáa ntēé xuva ñā, ña inúu ini ñā ne, ña vii ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ ne, ñá kāꞌxi ñá kúñū kɨtɨ é ña ni kii ntɨ́ꞌɨ nɨñɨ i, nté nɨñɨ́ tɨ ña káꞌxi ña. Sáꞌa tsi kāꞌán ō é viī ña. \v 21 Tsí ini ñaꞌa é kuān koo vii o nté ntūvi diꞌna. Tsí dā míꞌi ka ñuú iō ñá ntákaꞌan ntódo lei Muísee, tsí vata dá sábadu ntánakuāꞌa ña leí san má ūkún ña Israeé san —kaꞌan Sántiau. \p \v 22 Kidáā ne, pustrú san ni ñatā sán, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñá kuíntiꞌxe i sán ne, íntēe iní ña é nakaxnūu ña uvi ñaꞌa ení ña é kɨꞌɨ̄n ñá nī Pablu ni Bernábee ñuú Antioquia. Nakaxnúu ña Juda Barsabaa ni Sílā. Ñatīí saꞌá ne, dōó naꞌnu ñaꞌa ña iña ña kuíntiꞌxe i san. \v 23 Táxnūu ña tutú dɨ é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ña. Kakaꞌan tutú san: \p “Ntɨꞌɨ é pustrú ntɨ, ni ñata, ña odo nūú, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñá kuíntiꞌxe i ne, taxnūu ntɨ́ ntiusi iña ení ntɨ, ña é ña te ña Israee, ña ntoo ñuú Antioquia, ni ñūú Siria, ni ñūú Cilicia dɨ. \v 24 Dā vé kutuní ntɨ tsi íō ñaꞌa, ña ñeꞌe ñuú mí ntoo nto, ña é nāteñu núu ña nto vata koo é nādama nto é ntákuintiꞌxe nto. Ña tsīkán ne, ntákaꞌan ña tsí da miī é tēꞌnte kúñū é ixi ntó, da miī é kāda ntaa nto lei Muísee. Ntá tsi ña te ntɨ́ꞌɨ ní taxnūu ntɨ́ ña. \v 25 Dukuān né, un tsi dē kuení ntɨ é nākaxnúu ntɨ́ uvi ñaꞌa ení ntɨ é taxnūu ntɨ́ ña é kɨꞌɨn ña ni Bernābee ní Pablu, ení kō, ña dóo kakuinima ko. \v 26 Dɨvi ñā ne, ñá ni uꞌvī niꞌi ña ntuvi íña ña, é kuān te na kuví ña kuenta iña Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 27 Dukuān ne, táxnūu ntɨ́ Júda nī Sílā, é kāꞌan míi ña ni ntō, é nañēꞌe ñá nto un ntɨꞌɨ sāꞌa. \v 28 Sáꞌā xío ntaa iní ntɨ nī Espíritū Sántū, é ña váꞌa ō é nantōꞌo ntɨ́ nto. Mii tsi nuū i sáꞌa é kantio é viī nto: \v 29 Ña káꞌxi nto kúñū kɨtɨ e xntáa ntēé ñaꞌa xuva ñā; ñá kaꞌxī ntó nɨñɨ tɨ, nté kɨtɨ é ña ni kii váꞌa nɨñɨ tɨ. Ñá viī nto é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ dɨ. Sáꞌa tsī é kāꞌán ntɨ ni ntō: Te kāda ntaa nto sáꞌa ne, váꞌa koo kuntōo nto”, kaꞌan ñá ini tutú san. \p \v 30 Kidáā né, kīi ña, kueꞌen ña mí táxnūu ña ña ñuú Antioquia. Dā náxee ñá ikān né, kāna ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i san é na nātaká nuu ña é kuēꞌé ña ña tutú san. \v 31 Dā kúvi nakuaꞌa ña tutú san ne, nákuꞌun dîní nima ñá, tsi dóo váꞌā ó kakaꞌan. \v 32 Júda nī Sílā ne, ña ntákaꞌán naa Xuva ko dɨ́ ne, dōo nátsuꞌun kaꞌnu ña nima ñá kuíntiꞌxe i san, ntaxéꞌe ña ña itsi nté koo vií ña. \v 33 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ntoo ña ikān ne, ña kuíntiꞌxe i san nátsuꞌun itsi ña ña, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Vaꞌa váꞌa tsi kunúꞌu nto mí ntoo ení nto, ña táxnūu nto —kaꞌan ña. \p \v 34 Ntá tsi Sílā né, ntīo ña é kūkuií ka ña, kutuvī ñá ñuú Antioquia. Ñá ni nūꞌu kantɨ́ꞌɨ ña. \v 35 Pablu ni Bernábeé dɨ ne, kántoo ña ni ñā. Dōo tɨtɨ́n ka ña kantóo ña é nakuāꞌa ña ñaꞌa san, kakaꞌan ntódo ña túꞌūn Tóꞌo ko Jēsuu. \s1 Dá kuēꞌén Pablu, kúkaꞌan ntódo ña e kúvi ūvi íto \p \v 36 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ne, kakaꞌan Páblu ni Bernábee: \p —Kɨ́ꞌɨn xtuku ō, kikoto níꞌni o ení kō, ña kuíntiꞌxe i san, da míꞌī ká ñuu mí ñeꞌe o, íxkaꞌan ntódo ō túꞌūn Tóꞌo ko Jēsuu. Kikoto ntódo ō nté o de ña —kaꞌan ña. \p \v 37 —Kuvi ni —kaꞌan Bernábee—. Ntá tsi kunteka ō Juaan Marcú dɨ —kaꞌan ña. \p \v 38 —Ñáꞌā —kaꞌán Pablu—. Tsí dɨvi ñā né, tsoo mii ña kō dá ñeꞌe o ñuú Panfilia. Ñá ni de ntaā ñá tsiñu ña —kaꞌán Pablu. \p \v 39 Kidáā ne, naa núu ña ntuvi ñá ne, kīi nteé xio táꞌan ña. Bernabeé ne, kuéꞌen ña, ntēka ñá Juaan Marcu. Ñuꞌu ña tun ntōó kaꞌnu, kuéꞌen ña ñuú Chipre. \v 40 Pablú ne, nākáxnúu ña Sílā é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ña ña. Kuéꞌen ñā, ntuvi ña, da kúvi kaꞌan ntâꞌví ení ña iña ña. Ntákaꞌan ña é na kūnuu méꞌñu, kūnuu dava Xuva ko ña. \v 41 Kidáā ne, ítā ntiꞌxin ña ñuú Siria ni ñūú Ciliciá ne, ntánatsuꞌun kaꞌnu ña nima ñá kuíntiꞌxe i san. \c 16 \s1 Dá kuēꞌen dádɨɨ Timoteu ní Pablu ni Sílā \p \v 1 Pablú ne, xée ña ñūú Derbé ne, dá kuēꞌen ñá ñuú Listra. Ikān ne, nániꞌi ña uun ñaꞌa, ña kuíntiꞌxe i, ñá nani Timōteu. Dɨꞌɨ ñā ne, ña Israeé ne, kakuintiꞌxe ña Jesuu. Uva ñā ne, ñá te ña Israeé ña, tsí ña griegu. \v 2 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i, ña ñuú Listra, ni ña ñuú Iconiú ne, kakaꞌan ñá tsi dóo vaꞌá ñaꞌa Timoteu. \v 3 Ntío Pablu é dadɨɨ kɨꞌɨn ñá ni ñā, ntá tsi diꞌna teꞌnte kúñū é ixi ñá vata koo é ña kadá kuení kini ña Israee, ñá ntoo mí kɨ̄ꞌɨn ña, tsí ini ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá tsí uva ñā ne, ña griegu. \v 4 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu mí kaita ntiꞌxin ñá ne, xéꞌe ñā é kūtuni ení ña, ña kuíntiꞌxe i san, túꞌūn e táxnūu pustrú san ni ñata, ña odo nūu iña ña kuíntiꞌxe i ñuú Jerusaleen, é kākaꞌan ñá ni ñā nté koo vií ña. \v 5 Dukuān ne, dií dií ka nɨɨ̄ kueꞌén ini ñaꞌa san kuíntiꞌxe ña Xuva kō. Utén utén kakutɨtɨ́n ña kuíntiꞌxe i. \s1 Dā íni Pablu é kii dito úun ñatīí, ña ñuú Macedonia \p \v 6 Ña ni xéꞌe Espíritū Sántu ītsi é kɨ̄ꞌɨn ña, kikaꞌan ntódo ña túꞌūn san ñuú Asia, tsí xio ñuu ntío ña é kɨ̄ꞌɨn ña. Dukuān ne, ñuú Frigia ni ñuú Galacia ita ntíꞌxin ña ne, \v 7 xée ña dīñɨ ñuú Misia. Kidáā ne, ntio ña é kɨ̄ꞌɨn ña nte ñuú Bitinia, ntá tsi Espíritū Sántū sán ne, ña ni ntío xtūku ña é kɨ̄ꞌɨn ñá ikān. \v 8 Dukuān ne, ído ntūú ña ñuú Misia, kúntīí ña ñuú Troa, mí kanaxee tún ntōó naꞌnu. \v 9 Niñu tsikán ne, xée nūú Pablu úun ñatīí, ña ñuú Macedonia. Ntitsí ña, kakaꞌan ña: “Kiꞌxi kudii nto ñuú ntɨ, dá xntii ntō ntɨ”, kaꞌan ña. \v 10 Dá kuān o íni Pablú ne, xío ntiī ntɨ́ é kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ ni ña ñūú Macedonia, tsí kútuní ntɨ tsí mii Xuva ko kākana ña ntɨ é kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ, kikaꞌan ntódo ntɨ́ nī ña ntoo Macedonia túꞌūn vaꞌá san. \s1 Dā xeé Pablu ni Síla ñūú Filipu \p \v 11 Kidáā ne, ñúꞌū ntɨ́ tun ntōó kaꞌnu ñuú Troa, kueꞌen ntáa ntɨ́ ñuu é tuvi méꞌñu ntute ñuꞌu kān, ñuu é nani Samōtracia. Utén san ne, xéē ntɨ́ ñuú Neapoli. \v 12 Da kidáā xeé ntɨ ñuú Filipu, mí ntoo ña véꞌxi ñuú Roma. Dɨvi ñūu é dií ka kaꞌnu é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é kāduku ntée ñuú Macedonia. Tɨtɨ́n ntuvi intóo ntɨ́ ikān. \v 13 Dā xee ntúvi iō dáꞌna ne, ntīi ntɨ́ diñɨ ñuú san, kueꞌén ntɨ diñɨ ntute kaꞌnu kān mí é dukuān xkoó kaꞌan ntâꞌví ñaꞌa san, kuíni ntɨ. Ikan tsī ñuꞌú ntɨ, ntákaꞌan ntódo ntɨ́ ni ñadɨ̄ꞌɨ́, ña nátaká nuu ikān, túꞌūn vaꞌá iña Jésuu. \v 14 Uun ñaꞌa, ñá nanī Lidiá ne, ñuú Tiatira véꞌxi ña. Doo kuéꞌe kadiko ña. Ña sāꞌá ne, dōó kanuu iní ña Xuva kō. Xuva kō dé vitā ñá nima ñá vata koo é kinī ña é kākaꞌán Pablú ne, kuīntiꞌxe ña. \v 15 Kidáā ítsi ntuté ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña ne, kakaꞌan ñá nī ntɨ: \p —Te kadē kuení nto é nuu é ntaā i e kuíntiꞌxe kó Tóꞌo ko Jesūcristú ne, kiꞌxi nto, kixkúntōo nto nú viꞌī kó kān —kaꞌan ña. \p Xēꞌe kuétsi ña ntɨ é kuntōo ntɨ. \p \v 16 Uun ntuvi ñeꞌe xtúku ntɨ mí é dukuān xkoó kaꞌan ntâꞌví ña. Dá kuēꞌén ntɨ itsi kān né, tāꞌán ntɨ ni ūun taꞌnú kuetsī, taꞌnú nuu é ña váꞌā nima í ne, dōo kueꞌé diuꞌun niꞌí tun iña tóꞌō tún tsí kanakoto ntodó tun. \v 17 Táꞌnu sāꞌá ne, íntīkɨ́n tun ntɨ́ ne, koó da kākachuꞌu ntáa tún, kakaꞌán tun: \p —Ñatīí saꞌá ne, ntáde tsiñu ña kuenta iña Xuva ko, ña e dóo kaꞌnu ne, ntákaꞌan ñá ni kō nté koo nakáku o ntaꞌa Xuva kō —kaꞌán tun. \p \v 18 Tɨtɨ́n ntuvi kuan o dé tun, da nté ña ni kutíī ká Pablú nima ña. Kidáā né, xkokōto ña, kakaꞌan ñá nī é ña váꞌā san é nuu nimá tun: \p —Kuenta iña Jesúcristu, ntíin nimá tun —kaꞌan ña. \p Ne, ura dúꞌva tsi i ntíi é ña váꞌā san. \p \v 19 Tōꞌó tun ne, dā kútuni ña tsí ña tuví ka nté koo niꞌi ñá diuꞌún ne, tɨ̄ɨn ña Pablu ni Sílā, íntēka ña ña ntaꞌa ña tsíñu i un tsi nte meꞌñú i kān. \v 20 Ntāda ña ña kuenta ntáꞌa toꞌo, kakaꞌan ña: \p —Ñatīí saꞌá ne, ña Israee ñá ne, ntánatēñu nuu ña ña ñuú kō. \v 21 Tsí un ntɨꞌɨ̄ é vatā xkoó ini ña ñuú ña kān ntánañēꞌe ñá kō ne, ña kúvi viī o, tsí xoꞌō ne, ña ñuú Roma o —kaꞌan ña. \p \v 22 Kidáā ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ínchuꞌvi ñá ña ne, xéꞌe tōꞌó san itsi é nantɨɨ̄ ñá ña ne, dā natií nuu ña ña ntuku. \v 23 Un váꞌa tsi natií nuu ña ñá ne, dā tsúꞌun kutu ña ñā viꞌi utun. Tēe tsiñu ña ña kade kuenta xíꞌi viꞌi útun é kuēnta tsí vií ña vata koo é ña ntii ña. \v 24 Ña kade kuenta xíꞌi viꞌi útun sán ne, dē ntaa ña é kākaꞌan tóꞌó san ne, tsúꞌun kutu ñā Pablu ni Síla ūun tsi nte iní i kān ne, ini útun tsuꞌun ntido ña dɨ́ꞌɨn ña vata koo é ña kaka ña. \p \v 25 Dā kú dava ñuú ne, ñuꞌu Pablu ni Sílā, ntákaꞌan ntâꞌví ña, ntaíta ña nchuꞌún Xuva kō ne, ntaíni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ñuꞌu kutū san. \v 26 Dā nénī ña dá un váꞌa tsi ntiī táan. Dá kanɨɨ̄ viꞌi utun san kantá nuu. Kidáā né, nākaan míi ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ xiꞌi viꞌi utun sán ne, ntīi nuu taꞌan ntɨꞌɨ kadena é odō kútu dɨ̄ꞌɨ́n ña ñuꞌu kutū san. \v 27 Da kidáā ntóto ña kade kuenta xíꞌi viꞌi útun san. Dā kútuni ña tsí kantii ntaa ntɨ́ꞌɨ xiꞌi viꞌi útun sán ne, ura tsí i táva ña káa ñā é kāꞌni mii ña kúñu ñā, tsi é ntīí ntɨꞌɨ ña ñuꞌu kutū san, kuíni ña. \v 28 Ntá tsi Pablú ne, un ntii tsī kaꞌan ña: \p —¡Ñá ku kuān xkoó de ntō! tsí ntɨꞌɨ́ ne, iꞌa ñuꞌu ntɨꞌɨ ntɨ —kaꞌan ña. \p \v 29 Kidáā ne, ña kade kuenta xíꞌi viꞌi útun sán ne, íkan ña ñūꞌú ne, kaxkainu ña kukɨ́ꞌvi ña iní viꞌi utun kān. Koó da kānɨ́ꞌɨ ña inchɨ́tɨ ña nú dɨ̄ꞌɨ́n Pablu ni Sílā. \v 30 Kidáā ne, nantíi ña ñā viꞌi utun sán ne, tsixeꞌe ña ñā: \p —Dɨvi ntō, ¿nté ntu koo vií u é nakáku ú ntaꞌa Xuva kō? —kaꞌan ña. \p \v 31 —Kuintiꞌxe nto Tóꞌo ko Jesūcristú ne, nakaku ntó ntaꞌa Xuva ko, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi nto dɨ —kaꞌan ñá ni ñā. \p \v 32 Ne, ntákaꞌan ntódo ña ni ñā túꞌūn vaꞌá iña Xuva kó, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntoo nú viꞌi ña kān dɨ. \v 33 Dɨvi tsi nīñú san ne, ña kade kuenta xíꞌi viꞌi útun sán ne, nākate nuu ña mí niꞌi kuiꞌí Pablu ni Sílā. Kidáā né, ītsi ntute ña, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña dɨ. \v 34 Kidáā ne, kúxee niꞌi ñā Pablu ni Síla īní viꞌi ña kān né, ikān xeꞌé ña é kāꞌxi ña. Dōo dîní ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña tsi e kuíntiꞌxe ña Xuva ko vē. \p \v 35 Dā tuví ne, táxnūu toꞌó san mau é kūkoto ná te nantīi ña Pablu ni Sílā. \v 36 Kidáā ne, kākaꞌan ñá kade kuenta xíꞌi viꞌi útun san: \p —É tāꞌxi toꞌo ítsi é nantīi ú nto. É kūvi ntii nto ve ne, váꞌā o váꞌa tsi kuēꞌen nto —kaꞌan ña. \p \v 37 Ntá tsi Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —¿Míꞌi ntū? Tsi ntɨꞌɨ́ ne, ña ñuú Romá ntɨ ne, dɨvi ñā natií nuu ña ntɨ́ ntuku méꞌñū ñaꞌa san dá vāta xntekú kuꞌvē ñá leí san iñá ntɨ. Dotō tsi tsúꞌun kutu ñā ntɨ́ viꞌi utun. Vevií ne, ntio ña é nantii xuꞌū ñá ntɨ. ¡Ñáꞌā! Na kiꞌxi mii ñā, dá nantīi ña ntɨ —kaꞌan ña. \p \v 38 Kidáā né, ntiko kōó maú san, kunúꞌu na ne, ntaa na ni tōꞌó san é kākaꞌán Pablu. Toꞌó san ne, dōo uꞌví ña da kútuni ña tsí ña ñuú Roma. \v 39 Kidáā ne, kuéꞌen ña, kūnakaꞌnu ña iní Pablu ni Sílā ne, kidáā ne, nantíi ña ña, kakaꞌan ña: \p —Vií nto da xeꞌe, ntii nto ñuú ntɨ —kaꞌan ña. \p \v 40 Dā ntíi ña viꞌi utun sán ne, kúnūꞌú ña nú viꞌī Lidia. Ikān nátaká nuu ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ení ña, ña kuíntiꞌxe i sán ne, nāxnuu kaꞌnu ña iní ña. Da kidáā ntíi ña, kueꞌen ña. \c 17 \s1 Dā itsúꞌun ña ñuú Tesalonica \p \v 1 Kuéꞌēn Pablu ni Sílā, ita ntíꞌxin ña ñuú Anfipoli ni ñūú Apolonia, xée ña ñūú Tesalonica, mí tuví xúkūn ña Israee. \v 2 Vata xkoó ini Pablú ne, ñéꞌe ñā má ūkún kan ntūvi dá iō dáꞌna. Úni īto ñeꞌe ña é tiín ña ni ñāꞌa san, \v 3 kanañēꞌe ña ña mí uve naꞌa Túꞌun Xuva kō nte díꞌna é da miī é ntōꞌo Cristu, ña nakaxnúu Xuva kō ne, da miī é ntotō xtuku ña te xiꞌi ña. Kakaꞌan ña: \p —Dɨvi tsi Jēsuu é kākaꞌán ntɨ ni ntō né, dɨvi ñā é Cristu ñá, dɨvi ñā é taxnuu Xuva ko ñā —kaꞌan ña. \v 4 Iō ñá Israeé san ne, kuīntiꞌxe ña é kākaꞌan Páblu ne, kúdadɨɨ ñá nī Pablu ni Sílā. Ñá te da dīi ñá griegu, ña é ntánuu iní i Xuva ko, ni ñadɨ̄ꞌɨ, ña e dóo naꞌnu ñaꞌa ne, kuīntiꞌxe ña dɨ. \v 5 Ntá tsi ña Israee, ña é ña ni kuintíꞌxe i ne, kūneꞌu iní ña ni ñā. Kidáā né, īde ña é nātaká nuu natīi kini ntáa, na é dotō tsí ntáñɨ̄ dúꞌxen nu âꞌví kān. Nātaká nuu na ne, dā nakutsúꞌun na da kanɨɨ ñūú san. Kidáā ne, íntīꞌu na nú viꞌi ña nani Jāsuun, ntánantuku nā Pablu ni Sílā é ntāda na ña kuenta ntáꞌa ña tsíñu i. \v 6 Ntá tsi ña ni naníꞌi na ña. Mii tsi Jāsuun, ni túku ení ña, ña kuíntiꞌxe i san naníꞌi na. Ntáñūꞌu na ña, kueꞌen niꞌi na ña ntaꞌa ña tsíñu i san ne, koó da vāntiñɨ na ntákaꞌan na, ntátsiꞌi kuétsi nā Pablu ni Sílā: \p —Ña sāꞌá ne, da kanɨɨ ñūxiví a ntaíka ña, ntánakutsúꞌun ña ñāꞌa. Vevií ne, un tsi nte íꞌa xee ñá ve ne, \v 7 Jasuún san ne, xéꞌe ña vīꞌi ña é kuntōo ña. E ntáde ña sáꞌa ne, dōo xíi kaa. Ñá te kaiko ñuꞌu ña rei ñuú Roma, tsí ntákaꞌan ña é iō túku rei, ñá nani Jēsuu —kaꞌan na. \p \v 8 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ni ña tsíñu i san ne, dōo ítsuꞌun ña da téku ña sáꞌa. \v 9 Kidáā né, kīꞌi ña diuꞌun Jásuun ni ña ntɨɨ níꞌi ña ne, nangáva ña ñā. \s1 Dā intóo Pablu ni Síla ñūú Berea \p \v 10 Dā kuáa ne, táxnūu ña kuíntiꞌxe i san Pablu ni Sílā é na kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Berea. Dā xee ñá ikān ne, kuéꞌen xtūku ña má ūkún ña Israee. \v 11 Ña Israee, ñá ntoo ñuú Bereá san ne, dií ka vita ini ña é ña ntoo ñuú Tesalonica, tsí nɨɨ̄ kueꞌén ini ña ntaíni ña Túꞌun Xuva kō ne, utén uten nántuku ñā mí ūve naꞌa Túꞌun Xuva kō da nté kutuni ñá tē nuu é ntaā i é kākaꞌan ñá ni ñā. \v 12 Dukuan ne, dōó tɨtɨ́n ña Israee kuíntiꞌxe ña, nī ña griegú dɨ, tē tií te ñadɨ̄ꞌɨ́, kuān te dóo naꞌnu ñaꞌa ña ne, kuīntiꞌxe ña dɨ. \v 13 Ntá tsi dā kútuni ñá Israee, ñá ntoo ñuú Tesalonica, é kākaꞌan ntódo xtuku Pablu túꞌun Xuva ko ñūú Bereá ne, xée ñā é nakutsuꞌun xtūku ña ñaꞌa san. \v 14 Ntá tsi ña kuíntiꞌxe i sán ne, ura tsí i táxnūu ña Pablu é na kɨ̄ꞌɨn ña nu ntute ñuꞌu kan. Mii tsī Síla ni Timōteu kántoo mii ña ñūú Berea. \v 15 Ña ixntéka itsi Pablú ne, kuéꞌen ña ni ñā un tsi nte ñuú Atena. Dā ntíko kōo xtúku ña, kakaꞌan ñá nī Síla ni Timōteu é na kɨ̄ꞌɨn kantɨ́ꞌɨ ña, kíkuntóo ña nī Pablu. \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Atena \p \v 16 Nɨɨ dukuān tuví Pablu ñuú Atena é kantétu ña Síla ni Timōteú ne, dōo dé kuení ña dá īni ña tsí ña ntoo ñuú Atená ne, da miī kueꞌen tsi sántu ntūváꞌa naa íō iña ña. \v 17 Dōó kiꞌin itō ñeꞌe ña má ūkún kān é natíin ña nī ña Israeé san ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntánuu iní i Xuva kō. Utén utén ñeꞌe ña nu âꞌví kān dɨ́, kakaꞌan ñá nī ña ntánataká nuu ikān. \v 18 Ikān ne, xíō ñaꞌa, ña ntántīkɨn túku nchuꞌun iña ñá nani Epīcurú ne, xíō túku ñaꞌa, ña ntántīkɨ́n nchuꞌun é nani ēstoicu. Ña sāꞌá ne, ntákaꞌan ña: \p —¿Neé ntu kani túꞌun é kuān nte kakáꞌan ña? —kaꞌan ña. \p Íō ñá ne, ntákaꞌan ña: \p —Vata tē é tūkú xuva ncho nañeꞌē ñá kō —kaꞌan ña. \p Tsí Pablú ne, kakaꞌan ntódo ña túꞌūn vaꞌá iña Jésuú ne, kakaꞌan ñá e ntóto xtuku ña dá xiꞌi ña. \v 19 Kidáā ne, ntánteka ñā Pablu, kueꞌen níꞌi ña ña uun mí nani Areōpagu, mí é dukuān ntánataká nuu ñata ña odo nūu, ntaxéꞌe ña itsi ña ñuú i san. Tsixeꞌe ñā Pablu: \p —Káꞌan kūdii ntó, na kīni ntɨ neé nchuꞌun xee é vexníꞌi ntō. \v 20 Tsí ntɨꞌɨ́ ne, ñá te kāñeꞌe dɨkɨ́ ntɨ é kākaꞌan nto, tsí tuku nchuꞌun é iní ntɨ. Nañēꞌe kudii ntó ntɨ nee é kani túꞌun é kākaꞌan nto —kaꞌan ña. \p \v 21 Tsí ña ñuú Atena ni ña da xee ntóo ikān né, da mii kuēꞌen tsi nchó kini ña nee é dā ve kakuvi é natíin ña. \p \v 22 Kidáā ne, nákuntītsí Pablu méꞌñū ñaꞌa san Areopagu kán ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Dɨvi ntō, ña ñuú Atena, é īní u tsí dōó īó xuva ntō e ntánuu iní nto. \v 23 Dā ítā ntiꞌxin ú ñuú nto, kaito dîtó u nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ iña nto e ntánuu iní nto ne, nāniꞌí ko uun nú naa kan mí ūve naꞌa kakaꞌan: “Iña xúva kō, ña e ñá ini o xoo ñáꞌa”, kaꞌan. Dɨvi tsi xuva ntō, ña e ñá ini ntó ne, dɨvi Xuva kō é kākaꞌán u ni ntō vevii. \p \v 24 ʼTsí Xuva kō né, dē kúꞌvē ñá ñuxiví ni un ntɨꞌɨ̄ é īo. Dɨvi ñā Tóꞌō e dukún kan ni ñūxiví a. Ña te víꞌī mí de váꞌa ñaꞌa tuví ña. \v 25 Nté ña túvi nee iña é kūvi kuéꞌe o ñā, tsí ña tuví nee iña é kātaan núu ña. Mii ña kātaꞌxi ña ntuvi iña ko ni tatsin é taꞌni o, ni un ntɨꞌɨ̄ é īó iña ko, xe un xé un ō. \p \v 26 ʼUun tsi nɨñɨ ko dé kûꞌvé Xuva ko un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o é ntoo o da kanɨɨ ñūxiví a. Mii ñā de kúꞌvē ña nté kaa ntuvi kuntoo o ñūxiví a nī míꞌi ñūú kuntoo o, xe un xé un ō. \v 27 Kuān o dé Xuva kō, tsi ntío ña é nantuku o ñā, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o, da nté koo é naniꞌí ko ña. Ntá tsi ña te nté sa ikā tuví ña, \v 28 tsí dɨvi ña taꞌxi ña ntuvi iña ko, nī é kakantá nuu o, nī é tuví ō. Kuān ó uve naꞌa, kakaꞌan ñáta ntō, ña de váꞌa tutú san, kakaꞌan ña: “Xoꞌō ne, iꞌxá Xuva ko ō”, kaꞌan ña. \v 29 Tē nuu é ntaā i é īꞌxá Xuva kō kúvi ō ne, ña kúvi kāꞌan o é Xuva ko da nēé ka ntɨꞌɨ, tē kaá kuaan, tē kaá kuīꞌxín, o xuu e ntávaꞌa naa ñaꞌa vata ō dé kuení mii ña é vata kaa Xuva kō. \v 30 Ntuvi diꞌna ne, dé kaꞌnu iní Xuva ko nī ña intóo kídaā e kuán o dé ña, tsí ña ni iní ña nté koo vií ña. Ntá tsi vevií ne, ntio Xuva kō é nadama ō nima kíni kaa ko. \v 31 Tsi e xtûví Xuva ko ūun ntuvi é xntēkú kuꞌvē ñá da kanɨɨ ñūxivi. Tsí é nakaxnúu ña uun ñatīi, ña é xntēku kûꞌve. É īni ó xoo ñáꞌa, tsí nantóto Xuva ko ñā dá xiꞌi ña —kaꞌan ña. Dukuan ō kaꞌán Pablu ni ña. \p \v 32 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌán Pablu é ntóto xtuku uun ñaꞌa é xiꞌi ñá ne, iō ña ntáxkuntée ña ña. Iō ñá ne, ntákaꞌan ña: \p —Dá nte ūun ká tuku ntuvi kaꞌan ntó nī ntɨ́ sáꞌa —kaꞌan ña. \p \v 33 Kidáā né, kīi Pablu, kuéꞌen ña. \v 34 Iō ñá ne, kantīkɨn ñá Pablú ne, kuīntiꞌxe ña é kākaꞌan ña. Uun ñaꞌa ñā ne, Dionisiu náni ña; tsiñu ña Areopagu. Uun ñadɨ̄ꞌɨ́, ña nani Dāmarí dɨ ne, īó ka tuku ñaꞌa kuíntiꞌxe i dɨ. \c 18 \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Corintu \p \v 1 Kidáā né, ntīí Pablu ñuú Atena, kuéꞌen ña ñuú Corintu. \v 2 Ikān nániꞌi ña uun ñatīi, ñá Israee, ñá nani Āquila. Ñuu é nanī Pontu véꞌxi ña. Vata e náꞌa xee ña, ntuvi ñá ñadɨꞌɨ̄ ña, ñá nani Prīsila. Tsí e ntíi ña ñuú Italia da nakunú rei Claudiu ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san ñuú Roma. Kuéꞌēn Pablu, kúkoto níꞌni ña ña ne, \v 3 ikan tsī katúvi ña ni ñā. Dadɨɨ tsi de váꞌa ña viꞌi doo, tsí dɨvi tsi tsīñu ini ñá dɨ. \v 4 Vatā dá iō dáꞌna ne, kañeꞌé Pablu má ūkún kan, kanañēꞌe ña ña Israeé san nī ña é ña te ña Israeé san dɨ nté koo kuintiꞌxe ña Tóꞌo ko Jesūcristu. \p \v 5 Dā xeé Síla ni Timōteu, é vēꞌxí ña ñuú Macedoniá ne, nguentúvi kakaꞌan ntódo Pablu túꞌūn vaꞌá san, kakaꞌan ñá nī ña Israeé san tsí Jesuú ne, dɨvi ñā é Cristu, ñá nakaxnúu Xuva kō. \v 6 Ña Israeé san ne, naa núu ña ni ñā ne, dōó kini kaꞌan ñá ni ñā. Dukuān ne, Pablú ne, nākɨdɨ ña doo ña vata koo é kuēꞌé ña kuenta é ñā te váꞌa ō ntáde ña. Kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Kuenta iña mii nto ve te ña níꞌi nto é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō. Xuꞌú ne, ña túvi kuētsí ko, tsí é kākaꞌán u ni ntō. Viꞌa ve ne, xio ñuú kɨꞌɨ́n u, kíkaꞌan ntódo ú ni tūku ñaꞌa, ña é ña te ña Israee —kaꞌan ña. \p \v 7 Kidáa ne, ntīi ña má ūkún kān, kuéꞌen ña má viꞌī ñá nanī Justo, ña dóo kanuu iní i Xuva kō. Etsin tsi mí ntitsi xúkūn san tuví viꞌi ña. \v 8 Ña odo nūu ini ukun, ñá nanī Crispú ne, kuīntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jesūcristu ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaviꞌi ña. Ñá te da dīi ñaꞌa, ña ñuú Corintú dɨ, dā téku ña é kākaꞌán Pablú ne, kuīntiꞌxe ña ne, ītsi ntute ña. \v 9 Uun niñú ne, vata tsi tē íni Pablu é kākaꞌan Xúva ko ni ñā: \p —Ñá ku uꞌvī o é kāꞌan ntódon. Kuan tsī koo kaꞌan vátā ó den, \v 10 tsí xuꞌú kunuu méꞌñū ú o. Xōxó kuvi víi i ni o, tsi dóo iō ñáꞌa ko ñuú saꞌa —kaꞌan Xúva ko ni ñā. \v 11 Kidáā ne, uun kuia nte dáva kātúvi ña ñuú Corintu, nakuáꞌa ña ñaꞌa san túꞌun Xuva kō. \p \v 12 Ntuvi tsikán ne, dā inúu ñá nani Gāliuun, de kúꞌvē ñá ñuú Acayá ne, nātaká nuu ña Israeé san ne, tɨ̄ɨn ña Pablu, kueꞌen níꞌi ña ña ntaꞌa ña tsíñu i ne, \v 13 ikān tsíꞌi kuétsi ña ña, ntákaꞌan ña: \p —Ñatīí saꞌá ne, kanañēꞌe ñá ñaꞌa é kūnuu ini ñá Xuva kō, ntá tsi ña te vatā ó kakaꞌan leí san. Dōo xíi kaa é vīi o é kākaꞌan ña —kaꞌan ña. \p \v 14 Dā vata kani ntúꞌu Pablu káꞌan ñá ne, diꞌna ña tsiñu kaꞌnu i Galiuún san kakaꞌan ñá nī ña Israeé san: \p —Tē dɨ́ dóo xii kaa ntiꞌxé nuu i é kanañēꞌe ña ne, kiní u é ntátsiꞌi kuétsi nto, ¿nté kui ñaꞌa? \v 15 Ntá tsi ntōꞌó ne, kūdii kuénta iña lei míi nto ntánāa núu nto. Mii nto kadā kúꞌvē ntó ve. Ñá te xūꞌu é kāduku ntée ú sáꞌa —kaꞌan ñá ni ñā. \p \v 16 Kidáā ne, kīi ñuꞌu ña ña kíꞌi kān ne, \v 17 ña ntáñɨ̄ ntée kān né, ntāva ntodó ña ñá odo nūu iña úkūn, ñá nani Sōstené ne, ikan tsī éꞌni diín ña ña nuu ña tsíñu i san. Ntá tsi Galiuún san ne, ña ni íde ña kuenta. \s1 Dā ntíko kōó Pablu ñuú Antioquiá ne, kuéꞌen ña kūkaꞌan ntódo ña é kuvi ūni íto \p \v 18 Pablú ne, naꞌā itúvi ña ñuú Corintu. Kidáā ne, kakaꞌan ñá ni ēní ña ña kuíntiꞌxe i san é nūꞌu xtúku ña ñuú Siria. Kántēká ña Prisila ni xɨ́ɨ ña Aquila, kuéꞌen ña. Diꞌna dá ntáka ña ñuú Cencreá ne, kūntɨɨ́ tduꞌu dɨ́kɨ́ Pablu váta koo é kueꞌe ña kuenta tsí xeꞌé ña xuꞌu ña ni Xuva kō. \v 19 Kidáā ne, ñúꞌu ña tun ntōó kaꞌnu, xee ñá ñuú Efesú ne, ikān kantóo mii Prīsila ni Áquila. Pablú ne, diꞌna dá ntaka ña ne, kuéꞌen ñā má ūkún kān é kāꞌan ñá nī ña Israee. \v 20 Ña Israeé san ne, ntákaꞌan ña: \p —Vií nto da xeꞌe, kutuvī ká nto nī ntɨ —kaꞌan ña. \p Ntá tsi ña ni ntío Pablu. \v 21 Dā ntáka ña ne, kakaꞌan ña: \p —Da miī é kantio é kutūví u ñuú Jerusaleen é kūvi viko. Te Xuva kō ntio ñá ne, ntiꞌxi xtuku ú, ntixkoto niꞌni ú nto —kaꞌan ña. \p Kidáā ne, nákunūu ña tun ntōó kaꞌnu da ntáka ña ñuú Efesu, kuéꞌen ña. \v 22 Dā xee ñá ñuú Cesareá ne, diꞌna ñuú Jerusaleen ita ntíꞌxin ña é kāꞌan ñá ntiusi ni ña kuíntiꞌxe i sán ne, da kidáā ntíi ña, kueꞌen ña ñuú Antioquia. \v 23 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi itúvi ña ikān né, eni ntuꞌū xtuku ña ika ña. Ítā ntiꞌxin xtuku ña ñuú Galacia ni ñuú Frigia é xntíi ña ña kuíntiꞌxe Xuva ko, nātsuꞌun kaꞌnu ña iní ña. \s1 Dá kakāꞌan ntódo Apolo ñuú Efesu \p \v 24 Ntuvi tsikán ne, xée uun ñatīi, ñá nani Āpolo, ñuú Efesu. Ñuú Alejandria véꞌxi ña, ntá tsi ña Israee ña. Ña sāꞌá ne, dōo váꞌā ó kakaꞌan ña, kakaꞌan ntódo ña; dōó ini ña túꞌun Xuva kō é ūve naꞌa nte díꞌna. \v 25 Dōo ini ñá nchuꞌun Xúva kō dɨ. Nɨɨ̄ kueꞌén ini ña kakaꞌan ntódo ña ne, nuu é ntaā í un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan ñá iña Jésuu, kuān te mii tsi é nakutsi ntute Juaan Bautista íni ña. \v 26 Ñá te kauꞌvī ña, kakaꞌan ntódo ña ini ukún ña Israeé san. Dā téku Prisila ni Áquila é kākaꞌan ñá ne, kāna xio ña ña ne, náñēꞌé ka ñá ña iña Xuva ko. \v 27 Apoló ne, ntio ña é kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Acáya. Xíō ntaa iní ña kuíntiꞌxe i san. Táxnūu ña tutú ntaꞌa ña kuíntiꞌxe i, ña ntoo ñuú Acaya, na vāꞌá koo nakuetu ña Apoló san tē xee ña ikan. Dā xee ñá ñuú Acayá ne, dōó kueꞌe xntíi ña ña kuíntiꞌxe i Jesuu, tsí dóo váꞌā o dé Xuva ko ni ñā. \v 28 Tsí Apoló ne, dōó ini ña nté koo kaꞌan ñá nī ña Israeé san méꞌñū ñaꞌa san, kanañēꞌe ñá ña tsí nuu é ntāa ntíꞌxe i tsí Jesuú ne, dɨvi ñā é Cristú, dɨvi ñā é nakaxnúu Xuva ko ñā é kodo nuū ñá, vatā ó uve naꞌa túꞌun Xuva kō nte díꞌna. \c 19 \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Efesu \p \v 1 Nɨɨ dukuān tuví Apolo ñuú Corintú ne, kuéꞌēn Pablu, ita ntíꞌxin ña itsí rkɨ uku kan, xée ña ñuú Efesu. Ikān nániꞌi ña tɨtɨ́n kudii ña kuíntiꞌxe i san. \v 2 Pablú ne, kakaꞌan ñá ni ña, katsixeꞌe ña ñā: \p —¿Inúu ntu Espíritū Sántū nima nto da kuíntiꞌxe nto? —kaꞌan ña. \p —Á te ñaꞌa. Ntē vata kiní ntɨ xoo é Espíritū Sántū —kaꞌan ña. \p \v 3 Kidáā né, katsixeꞌē xtuku Pablu: \p —¿Neé ntu nchuꞌun e íni nto dá itsi ntute nto? —kaꞌan ña. \p —Nchuꞌūn é kākaꞌan Juaan Baútista —kaꞌan ña. \p \v 4 Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —Tsí Juaán ne, nákutsi ntūte ña ñaꞌa vata koo é kuēꞌé ña kuenta é nādama ña nima kíni kaa ña. Ntá tsi Juaán ne, kakaꞌan ñá te kuíntiꞌxe ko uun ñaꞌa, ña é dā ve véꞌxi. Ña tsīkán ne, e xée ñā. Jesuu nani ña —kaꞌan ña. \p \v 5 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌan ñá ne, ītsi ntute xtuku ña, ntákaku niꞌi ña Tóꞌo ko Jēsuu. \v 6 Kidáā né, dā xntékú Pablu ntáꞌa ña dɨkɨ ñá ne, ínūu Espíritū Sántū nima ñá ne, eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ñá tuku túꞌūn e ñá ini ñá ne, ntákaꞌan ñá túꞌūn é xeꞌé Xuva ko ñā. \v 7 É un ntɨꞌɨ ñā ne, iō ñá te ūxuvi ñáꞌa ña. \p \v 8 Uni xóo ñeꞌé Pablu má ūkún ña Israee. Ñá ni uꞌvī kueꞌen ña é kāꞌan ña. Kakaꞌan ntódo ña, kakaꞌan ña tsí Xuva kō né, dɨvi ñā é kadē kúꞌvē ña. Kakaꞌan ñá ni ñā é vāꞌá vata koo é kuīntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jēsuu. \v 9 Ntá tsi iō ñá ne, dōó kaꞌxi nima ña. Ña ni ntío ña kuintīꞌxe ña ña. Ntákaꞌan xení ña iña túꞌūn vaꞌá san. Kidáā ne, xio kueꞌén Pablu, tsóo mii ña ña ne, kántēka ña ña kuíntiꞌxe i san, kueꞌen niꞌi ña ña nú viꞌī skuela mí nakuāꞌa ñá nani Tīranú ne, ikān natíin ña ni ñā utén uten. \v 10 Uvi kuíā é kuān o dé ña. Dukuān ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo da kanɨɨ ñūú Asia, tē ña Israeé, tē ña é ña te ña Israeé ne, tēkú ña túꞌūn Tóꞌo ko Jēsuu. \v 11 Xuva kō ne, xéꞌe ñā é kūvi vií Pablu nuu i e dóo naꞌnu é nté uun ito vata kiní ñaꞌa é kuān koo kúvi. \v 12 Ntáñeꞌe niꞌi ñaꞌá san da nēé ka doo é tɨɨn ntaꞌā Pablu, te doo dúkūn, o tē doo núu ne, ntáxéꞌe ña ña nchokuví san ne, ntuváꞌa ña. Ntīi ntɨꞌɨ é ña váꞌā é ñūꞌu nima ñá dɨ. \p \v 13 Ntuvi tsikán ne, iō ñá Israee é ntaíka ña, ntánatava ña é ña váꞌā é ñūꞌu nima ñáꞌa san. Ntákaku niꞌi ña Tóꞌo ko Jēsuu dá natavā ñá ne, ntákaꞌan ña: \p —Kuenta iña Jésuu, ña é kākaꞌan ntódo Pablu íña i, kaꞌán u ni ō: ¡Ntíin nīma ña! —kaꞌan ña. \p \v 14 Duꞌva ō dé uꞌxe éni, iꞌxá dutu ñá odo nūu iña ñá Israee, ñá nani Ēseva. \v 15 Uun ntuvi ne, nantíko kōo é ña váꞌā san: \p —Xuꞌú ne, iní u xoo e Jésuu. Iní u xoo é Pablú dɨ. Ntá tsi ntoꞌó ne, ¿xóo ntu ñaꞌa nto? —kaꞌan. \p \v 16 Kidáā ne, kūdiin ñá ñuꞌu é ña váꞌā san nima í, ntāva ntodó ña ñatīí, ña uꞌxe ñáꞌa san. Kūvi dé e ña váꞌā sán ni ñā niꞌi kuíꞌī ñá ne, koó dā ntántɨɨ́ ña kíi ña nú viꞌi ñā. \v 17 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntoo ñuú Efesú, tē ña Israeé, tē ña é ña te ña Israeé ne, kūtuni ñá nte o kúvi ne, dōo uꞌví ña ne, dōo váꞌa kaꞌan ñá iña Tóꞌo ko Jēsuu. \p \v 18 Ñá te da dīi ña kuíntiꞌxe i xee ña é nānaꞌma ña kuétsi ña mēꞌñú ñaꞌa san. \v 19 Ñá te da dīi ñá tātán xee ñá dɨ. Xee níꞌi ña tutu é ntánakoto ntodó ña. Kidáā né, ēꞌmi ña tutú san méꞌñū ñaꞌa san. Kántēꞌví tutú san nté kaa xee táꞌan xáꞌvi ī ne, ínūu áꞌvi te ūvi díko uꞌxi miil diuꞌun kuíꞌxin. \v 20 Dukuān ne, ñá te da dīi ñaꞌa kuintíꞌxe ña túꞌun Xuva kō, tsi kútuni ña tsí Xuva kō né, dōó iō ntíi tūꞌún ña. \p \v 21 Rkontûví dá ita ntíꞌxin sáꞌā ne, kakaꞌán Pablu é kɨ̄ꞌɨn ña, kikoto niꞌní ña ña ntoo ñuú Macedonia ni ñá ntoo ñuú Acaya nté o de ña ne, dá kɨ̄ꞌɨn ña un tsi nte ñuú Jerusaleen. \p —Tē ntáka ú ñuú Jerusaleén ne, kuétsī é kɨ̄ꞌɨ́n u ñuú Roma —kaꞌan ña. \p \v 22 Kidáā ne, táxnūu ña uvi ñaꞌa, ña é xntii ñā, ñá nani Timōteu ni Rastú ne, odo nuū ñá, kueꞌen ña ñuú Macedonia. Nɨɨ dukuān kúkuií ka Pablu itúvi ña ñuú Asia. \s1 Dā ítsuꞌun ña ñuú Efesu \p \v 23 Ntuvi tsikán ne, kuvi duꞌxen kuēnta iña túꞌūn vaꞌá iña Jésuu. \v 24 Tsí uun ñatīi, ñá nani Dēmetriú ne, kāá kuīꞌxín kade tsiñu niꞌi ña, kantaváꞌa naa ña xúkun kuetsī vata ntáa xúkūn santu é nanī Diana. Tɨtɨ́n ñaꞌa ntáde tsiñu niꞌi ñā ne, kuéꞌē diuꞌun ntániꞌi ña. \v 25 Demetriú ne, kāna ña ña ntáde tsiñu niꞌi ña ni un ntɨꞌɨ ñāꞌa, ña ntáde tsiñu sáꞌa. Nātaká nuu ña ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Dɨvi ntō ne, ini ntó tsi dóo vaꞌá ntuvi iña ko é ntáde o tsiñu sāꞌa. \v 26 Ntá tsi é kūtuni nto tsí kaika uun ñatīi, ñá nanī Pablu, kakáꞌan ntódo ña, kakaꞌan ñá tsi santu é ntaváꞌa nāá ñaꞌa ne, ñá tē nuu é ntaa ī é Xuva kō. Ne, kūvi idé ña e dóo tɨtɨ́n ñaꞌa kuíntiꞌxe ña é kākaꞌan ña. Ñá te da mii tsi ñuū ko, tsí da kanɨɨ ñūú Asia. \v 27 Sáꞌā né, dōo xii kaa; tē ñaꞌá ne, ntɨꞌɨ tsiñu kō. Ñá te da mii tsi tsiñu kō dɨ́, tsí dɨꞌɨ kō Dianá dɨ ne, ñá kuiko ñuꞌū ká ñaꞌa xúkun ñā. Tsí dɨꞌɨ kō né, dōó kaꞌnu ñaꞌa ña. Da kanɨɨ ñūú Asiá ne, da kanɨɨ ñūxivi ntaíko ñuꞌu ñāꞌa san ña —kaꞌan ña. \p \v 28 Dā téku ñaꞌa san é kākaꞌan ñá ne, dōo kúdiin ña. Un tsi vāntiñɨ ña ntákachuꞌu ña, ntákaꞌan ña: \p —¡Dōo kaꞌnu dɨ́ꞌɨ kō Diana, tóꞌo ñūú Efesu! —kaꞌan ña. \p \v 29 Kidáā né, tɨ̄ɨn ña uvi ñaꞌa, ña ñuú Macedonia, ña íka dadɨɨ nī Pablu, ñá nanī Gayu ni Áristarcú ne, ntaíñuꞌu kaduun ña ña ini ntoꞌo mí nátaká nuu ñaꞌa. \v 30 Pablú ne, ntio ña é kɨ̄ꞌvi ña dɨ é kāꞌan ñá ni ñāꞌa san, ntá tsi ña ni ntío ña kuíntiꞌxe i san é kɨ̄ꞌvi ña. \v 31 Uun ñaꞌa ña váꞌa tiin niꞌi ña, ña odo nūu ñuú Asia dɨ́ ne, táxnūu ña tutú ntaꞌa Pablu é ña ku kɨ́ꞌvi ña íkān. \v 32 Un tsi vāntiñɨ ñáꞌa san, ntákachuꞌu ña ne, é tūku e túku nuu i ntákaꞌan ña. Dōo tɨtɨ́n ña ne, ntē ñá ini ña nee tsíñu nátaká nuu ña. \v 33 Kidáā ne, ña Israeé san tsíꞌi ntido ñá uun ñaꞌa, ñá nani Alējandru, é na kāꞌan ntódo ña ni ñāꞌa san. Alejandrú san ne, kade ña ntaꞌa ña é diin diin tsi na kuntōo ñaꞌa san, tsí ntio ña nadaꞌan ñā ña Israeé san. \v 34 Ntá tsi dā kútuni ñáꞌa san tsí Alejandrú ne, ña Israee ñá ne, koó da vāntiñɨ ña ntákachuꞌu ña. Úvi ūra ntákachuꞌu ña, ntákaꞌan ña: \p —¡Dōo kaꞌnu dɨ́ꞌɨ kō Diana, tóꞌo ñūú Efesu! —kaꞌan ña. \p \v 35 Kidáā né, kūvi dé strivanu, intóo kadin ñáꞌa san. Ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ō ñá ñuú Efesu, kini nto é kāꞌán ntɨ ni ntō. Ini ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa tsí ñuu ko Éfesú ne, kaduku ntée ñuu ko é viī ó kuenta xúkun īña dɨꞌɨ kó Diana, ña é dóo kaꞌnu, é viī ó kuenta sántu ña é kōꞌxó e dukún kān. \v 36 Xōxó kuvi kaꞌan i te ñáꞌa. Dukuān né, diin diin tsi kuntōo nto. Diꞌna kada kuení nto nté koo vií nto. \v 37 Tsí ñatīí sāꞌa, ña é vēxníꞌi ntō ne, ñá ni kāꞌan kíni ña iña dɨꞌɨ ko. \v 38 Tē nee iña é tsīꞌi kuétsi Demetriu ni ña ntáde tsiñu niꞌi ña ne, kantií viꞌi meꞌñú kān; ntoo ña ntáxntēkú kūꞌve. Na kɨ̄ꞌɨ́n ka ña, kikaꞌan ñá nī ña tsiñu i te nēé nuu i tsiꞌi kuétsi taꞌan ña. \v 39 Tē neé ka tuku nuu i é ntio nto kaꞌan ntó ne, kuvi kaꞌan nto dá kōo junta. \v 40 Tsi dóo īó kuenta te kūdiin ña tsiñu kaꞌnu i ñuú Roma é kuān ó de ō. Tsí duꞌxen iña ña tsiñu kaꞌnu i ntáde ō vevii, kuiní ña. ¿Neé ntu kaꞌan o ni ña te tsixeꞌe ña kō nté kui vāntiñɨ ntu o ntóo ō iꞌa? —kaꞌan ña. \v 41 Dā kúvi kaꞌan ñá ne, nantáka ña ñāꞌa san, kunúꞌu ña. \c 20 \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Macedonia ni ñuú Grecia \p \v 1 Dā intóo kadin ñaꞌa sán e dóo itsuꞌun ña ne, Pablú ne, kāna ña ña kuíntiꞌxe i san é kuēꞌe ña ña itsi. Kidáā né, nānume taꞌan ña ne, dā ntíi ña, kueꞌen ña ñuú Macedonia. \v 2 Dā míꞌī ká ñuu mí kaika ña ne, dōo kakaꞌan ñá ni ñāꞌa san vata koo é kīí nima ña. Kidáā ne, xée ña ñūú Grecia. \v 3 Uni xóō katúvi ña ikān. Kidáā né, ntīo ña é kuꞌun ña tun ntōó kaꞌnu é nūꞌu ñá ñuú Síria dá kútuni ña tsí ntántukū nuu iní ña Israeé san. Dukuān ne, ntíko koō ñá itsi ñuú Macedonia, kunúꞌu ña. \v 4 Tɨtɨ́n kudii ñaꞌa kueꞌen niꞌi ñá dɨ. Kueꞌen níꞌi ña Sopater, iꞌxá Piru, ña ñuú Berea; ni Arīstarcu ni Ségundu, ña ñuú Tesalonica; nī Gáyu, ña ñuú Derbe; ni Timōteu; ni Tīquicu ni Trófimu, ña ñuú Asia. \v 5 Odo nuū ñá, kueꞌen ña ñuú Troa ne, ikān intétu ña ntɨ. \v 6 Ntɨꞌɨ́ ne, dā inú kava viko é ntaéꞌxi ña tañúꞌu dukuān ne, ntīi ntɨ́ ñuú Filipu. Ñúꞌū ntɨ́ tun ntōo, kuéꞌen ntɨ. Dā kúvi ūꞌun ntúvi ne, xeé ntɨ, nāniꞌi taꞌan ntɨ́ ña ñuú Troa. Ikān ne, uun vité intóo ntɨ. \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Troa \p \v 7 Kuaá sabadu nátaká nuu ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ é nakatsin dava ntɨ́ tañúꞌu, vatā o dé kûꞌvé Tóꞌo ko Jesūcristu. Pablú ne, kuan tsī ó kakaꞌan ntódo ká ña dá ku davā ñúu, tsí ntaka ñá teváa san. \v 8 Kuéꞌe ñūꞌu kaíꞌxi iní viꞌi nínu kān mí nátaká nuu ntɨ. \v 9 Uun natīi, ná nani Eūticu ne, ntéku na ventana kan. Dā dóo naꞌa kakaꞌán Pablú ne, xée nā maꞌna ne, uun ito tsi kídi na. Kidáā ne, kóꞌxo na un tsi nte ñúꞌu kān. Tsí viꞌi sán ne, úni ōdo ntiꞌi taꞌan. Dā ínakiꞌí ña na ne, e xíꞌi nā. \v 10 Pablú ne, nūu ña mí tuví na ne, katavi ntódo ña na, nánume ña na ne, kakaꞌan ñá ni ñāꞌa san: \p —Ñá ku dē kuení nto. ¡Kantíto na! —kaꞌan ña. \p \v 11 Kidáā ne, kúxēe xtúku Pablu má viꞌī nínu kān ne, dā nákatsin dava ña tañúꞌū san, da eꞌxí ña ne, dá kakāꞌan ntódo xtuku ña un tsi da nté tuvi. Da kidáā ntáka ña, kunúꞌu ña. \v 12 Ñaꞌa sán ne, kunuꞌu níꞌi ña natīí san, ntūkaꞌnu iní ña tsí kantíto na. \s1 Dā ntáka ña ñuú Troa, kuéꞌen ña ñūú Miletu \p \v 13 Ntɨꞌɨ́ ne, odo nūú ntɨ, nakuꞌún ntɨ tun ntōo, ñéꞌē ntɨ́ ñuú Asuun. Pablú ne, dɨ̄ꞌɨ́n ña kaika ña. Nakunúu ña tun ntōó san té xee ña, káꞌan ña. \v 14 Nāniꞌi taꞌán ntɨ ña ñuú Asuún ne, ikān nakúꞌun dadɨɨ ntɨ́ ni ña tun ntōó san, dá kuēꞌén ntɨ ni ña ñūú Mitilene. \v 15 Tévāá san ntíi ntɨ́, kueꞌén ntɨ, ído ntūú ntɨ ñuú Quio. Tévāá xtuku ne, xéē ntɨ́ ñuú Samu. Íntōo daꞌna ntɨ́ ñuú Trogiliu ne, dá tevāa xeé ntɨ ñuú Miletu. \v 16 Ntio Pablu é kuīdo ntúu ña ñuú Efesu váta koo é ña kukuíi ña ñuu Ásiā, tsí ntio ña é kantɨ́ꞌɨ xee ña ñuú Jerusaleen, váta koo é kutuvī ñá te kūvi viko é kākaꞌan ñá Israee é viko é kanakuéꞌe ña sintiáꞌvi iña é tāta. \s1 Dá kakāꞌan ntódo Pablu ni ñátā, ña ñuú Efesu \p \v 17 Dā xeé ntɨ ñuú Miletú ne, taxnūú Pablu túꞌūn é kīꞌxi ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñata, ña odo nūú iña ña kuíntiꞌxe i ñuú Efesu. \v 18 Dā xee ñátā sán ne, kakaꞌán Pablu ni ña: \p —Īni nto nté ō dé u é tuví u ni ntō nté ntūvi dá xee ú ñuu Ásia ā. \v 19 Tsí kuenta iña Xúva kō kade tsiñu u. Ñá te kāꞌnu ncho vií u. Īni nto nté kaa ntute nūú ko étɨ ú kuenta iña ntó ne, nté ō ntóꞌo kó ntaꞌa ña Israeé san dā ntúku nuu iní ña nté koo vií ña nī ko. \v 20 Ñá te ni dē víni u é kāꞌán u ni ntō nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ é kāntio é kūtuni nto. Tsí kanakuāꞌá u nto méꞌñū ñaꞌa ne, nú viꞌi mii nto nakuāꞌá u nto dɨ. \v 21 Dadɨɨ tsi kakaꞌán u ni ñāꞌa, te ñá Israee, te ña é ña te ña Israee ñá ne, na xtuvī mii ña é kīni kaá ne, na viī ña é vāꞌa. Kakaꞌán u ni ña te kuīntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 22 Viꞌa ve ne, da miī é kɨ̄ꞌɨ́n u ñuú Jerusaleen, kakáꞌan Espíritū Sántu nī ko. Ntē ñá īní u nté koo kuvi ko íkan tē xee u. \v 23 Dɨvi tsī é dā míꞌī ká ñuú kañeꞌé u ne, kataꞌxi Espíritū Sántū é kūtuní ko tsí da miī é ntōꞌo kó, da miī é xnuu kutu ñā kó viꞌi utun te xeé u ñuú Jerusaleen. \v 24 Ntá tsi ñā té ini kuān té kuví u, te kāda ntáa ú tsiñu e táꞌxi Tóꞌo ko Jēsuu é vīí u: dɨvi tsi tsīñu ko é kākaꞌan ntódo u túꞌūn vaꞌá iña Xuva ko e dóo kakuinima ñá kō. \p \v 25 ʼDɨvi ntō ne, é kākaꞌan ntódo ú ni nto īña Xuva ko, nté koo kuntoo o ntāꞌa ñá ne, iní u tsí ña kiní ka nto kó ñuxiví a. \v 26 Dukuān ne, kini váꞌa nto é kākaꞌán u ni ntō, tsí nté uun nto ña kuvi káꞌan nto te ña ni de ntáa ú iña nto. \v 27 Tsí ña te ni dé vini kueꞌén u é kāꞌán u ni ntō é un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan Xúva kō. \v 28 Kuenta tsí vií ntō kúñu nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i san é táꞌxi Espíritū Sántū é dɨvi nto kodo nuū ntó iña ña. Vií nto vatā ó de paxtu é kade ña kuenta á leꞌntu ña. Kuenta tsí vií nto un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kuíntiꞌxe i Tóꞌo kō san, tsí nɨñɨ míi ña étɨ ña kuenta iña ña dá xiꞌi ña. \v 29 Iní u tsí rkontuvi dá ntaka ú ne, kiꞌxi ñaꞌa é nakutsuꞌun ña nto, vata tsī ó de xteé, kɨtɨ diin, é ña te kántuntāꞌví ini tɨ a leꞌntú san. \v 30 Iō ñáꞌa iña ntó dɨ ne, kuān koo vií ña dɨ. Tsí kaꞌan ñá dovete é ntio ña é kintīkɨn ña kuíntiꞌxe i sán ña. \v 31 Kuenta tsí vií nto é ña kani ntaꞌví ña nto. Ñá ku kūnáa inī ntó tsí xuꞌú ne, uni kuía katúvi u, nakuáꞌa ú nto nte ntúvi nte níñu ne, ñá te un siin ntute nūú ko étɨ ú kuenta iña ntó xe un xé un ntō. \p \v 32 ʼViꞌa ve né, kuntoo niꞌi nto Xuva kō. Kuntoo niꞌi nto tūꞌun vaꞌá san é kākaꞌan ñá dɨ. Tsi dóo kaidiáꞌvi túꞌun Xuva kō é kūtúꞌve nto, vata koo é nīꞌi nto é vāꞌa é kāduku ntée iꞌxá Xuva kō, vata koo é dadɨɨ kuve taꞌan nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña é nakaxnúu Xuva kō é kūvi iꞌxá mii ñā. \v 33 Xuꞌú ne, ñá tē ni ntío ko nee iña, ō diuꞌún ne, ō doo váꞌa iña ñaꞌa. \v 34 Ini nto tsí miī ú dé tsiñu ú vata koo é nīꞌí ko nee iña é ntio kó, nee iña é ntio ña ntɨɨ niꞌī ú dɨ. \v 35 Dukuan tsī o dé u vata koo é nañēꞌé u nto nté koo vií nto. Tsí te kuan kōo ne, kuvi xntii o taꞌan kō nee é kataan núu ña. Tsí nakaꞌan ko tūꞌun é kākaꞌan Tóꞌo ko Jēsuú ne: “Dií dií ka dîní ña kaxeꞌé san é ña kanakíꞌi san”, kaꞌan ña. —Sáꞌā kaꞌán Pablu ni ña. \p \v 36 Dā kúvi kaꞌan ñá ne, ínchɨtɨ ñā, kakaꞌan ntâꞌví ña ni ñatā san. \v 37 Ēku ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña. Kidáā né, nanume taꞌan ña nī Pablu, eꞌxí ña xuꞌu ña. \v 38 Dōo uꞌvi kúvi ña tsí kakaꞌan ña tsí ña kiní ka ña ña. Kidáā ne, kueꞌen níꞌi ñā Pablu un tsi nte mi túvi tun ntōó san. \c 21 \s1 Dá kuēꞌén Pablu ñuú Jerusaleen \p \v 1 Dā tsóo mii tāꞌan ntɨ́ ni ñatā, ña ñuú Efesú san ne, nakúꞌūn ntɨ́ iní tun ntōó san é kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ. Kueꞌen ntáa ntɨ́ ñuu é nanī Koo. Uun ká tuku ntuvi xeé ntɨ ñuú Ródā ne, da xeé ntɨ ñuú Patara. \v 2 Ikān nániꞌí ntɨ uun tun ntōo é kɨ̄ꞌɨn ñuú Fenicia. Ñúꞌū ntɨ́ tun ntōó san, kueꞌén ntɨ. \v 3 Dā kíi ditó ntɨ ñuú Chipré ne, ido ntūú ntɨ diñɨ datsin ntɨ́ ne, dá kuēꞌén ka ntɨ́ ñuú Siria. Dā xeé ntɨ ñuú Tirú ne, ikān itúvi daꞌna tun ntōó san vata koo é natavā ña xídō san. \v 4 Ikān nániꞌí ntɨ ña kuíntiꞌxe i Jesuú ne, dadɨɨ intóo ntɨ́ ni ña ūun vite. Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ntákaꞌan ñá nī Pablu: \p —Ñá ku ñeꞌē ntó ñuú Jerusaleen —kaꞌan ña. \p Tsi é xeꞌe Espíritū Sántū san kútuni ña te dóo ntoꞌo Pablu te kɨ́ꞌɨ̄n ñá ikān. \v 5 Ntá tsi da xee táꞌan ntuvi ne, ntīi ntɨ́, kueꞌén ntɨ. Íntēka itsi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa sán ntɨ ni ñadɨꞌɨ̄ ñá ni iꞌxā ñá, íntēka ña ntɨ́ nte díñɨ ñuú kān. Dā xeé ntɨ ni ña diñɨ ntute ñuꞌu kān ne, ntánchɨtɨ̄ ntɨ́, ntákaꞌan ntâꞌví ntɨ. \v 6 Kidáā né, nānume taꞌan ntɨ́ ni ñā. Dā nákuꞌún ntɨ iní tun ntōó san ne, kúnūꞌú ñaꞌa san. \p \v 7 Ntīi ntɨ́ ñuú Tiru, kuéꞌen ntɨ́ ñuú Tolemaida. Ikān ixkoto níꞌni ntɨ ení kō, ña kuíntiꞌxe i san. Uun ñúū kantóō ntɨ́ ni ñā. \v 8 Dá tevāá ne, ntīi ntɨ́, kueꞌén ntɨ ñuú Cesarea. Ikān ñeꞌé ntɨ nú viꞌi Fēlipe, ña kakaꞌan ntódo túꞌūn vaꞌá san. Dɨvi ñā é nakaxnúu ña da nakaxnúu ña uꞌxe ñáꞌa, ña é xntiī san. \v 9 Īó kɨmi dióko ñā, taꞌnú ña ni tántaꞌa, taꞌnu ntákaꞌan náa Xuva ko. \v 10 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ntoo ntɨ́ ikān ne, xée uun ñatīi, ña véꞌxi ñuú Judea, ñá nani Āgabu. Ña kaꞌán naa Xuva ko ñá dɨ, tsí kaxéꞌe Xuva ko kūtuni ña nté koo kuvi. \v 11 Dā xee ñá mí ntoo ntɨ́ ne, kīꞌi ña nguenuu íꞌxi Pablu, kiꞌní nuu ña ntaꞌa ña ni dɨ̄ꞌɨ́n ña, kakaꞌan ña: \p —Kakaꞌán Espíritū Sántū tsí kuān koo kuvi tóꞌō nguenuu sáꞌa, tsí ña Israee, ñá ntoo ñuú Jerusaleén ne, kuān koo kiꞌní ña ña ne, dá ntāda ña ña kuenta ntáꞌa ñaꞌa, ña é ña te ña Israee —kaꞌan ña. \p \v 12 Dā téku ntɨ é kākaꞌan ñá ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ ni ña ntoo ikān ne, ntákaꞌán ntɨ nī Pablu: \p —Vií nto da xeꞌe, ñá ku ñeꞌē ntó ñuú Jerusaleen —kaꞌán ntɨ. \p \v 13 Ntá tsi Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —¿Nté kui dóo ntántɨꞌɨ iní nto kuenta iñá ko? Tsí dóo uꞌvi kúvi ko é kuān ó ntákaꞌan nto. Vevií ntɨká nimá ko. Xuꞌú ne, é iō tuꞌvé ko. Ñā té ini, kuān té koo kútu u, kuān té kuví u ñuú Jerusaleen kuénta iña Tóꞌo ko Jēsuu —kaꞌan ña. \p \v 14 Dā ña ni kuvi vií ntɨ ni ñā ne, ñá ni kāꞌán ka ntɨ. Mii tsī é kākaꞌán ntɨ: \p —Nā kuvi nee iña é ntio Xuva ko —kaꞌán ntɨ. \p \v 15 Kidáā ne, natsoo váꞌa ntɨ́ iñá ntɨ, dá kūntáa ntɨ́ nī Pablu ñuú Jerusaleen. \v 16 Dadɨɨ kueꞌén ntɨ nī ña kuíntiꞌxe i, ña véꞌxi ñuú Cesarea. Kueꞌen níꞌi ñā ntɨ́ nú viꞌī mí kuntōo ntɨ́, viꞌi ñatīi, ña véꞌxi ñuú Chipre, ñá nani Nāsuun. Dɨvi ñā ne, nté ntūvi diꞌna kuíntiꞌxe ña Jesuu. \s1 Dá kuēꞌén Pablu, kúkoto níꞌni ña Jacóbo \p \v 17 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan ko, ña kuíntiꞌxe i sán ne, dōo diní ña dá xeé ntɨ ñuú Jerusaleen. Dōo váꞌā o dé ña nī ntɨ. \v 18 Dā kúvi uvi ntúvi ntoo ntɨ́ ne, ñéꞌē ntɨ́ nī Pablu, ixkoto níꞌni ntɨ́ Jacóbo. Ikān ntoo ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñata, ña odo nūú san dɨ. \v 19 Pablú ne, kakaꞌan ñá ni ñā ntiusi ne, dá kantaa ña ni ñā é un ntɨꞌɨ̄ é xeꞌé Xuva kō e kúvi idé ña méꞌñū ña é ña te ña Israee. \v 20 Dā téku ña é kākaꞌán Pablú ne, dōo ntákaku niꞌi ña Xuva kō. Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī Pablu: \p —Ini ntó, eni, tsí ña te nté kaa miil taꞌan ko ña Israee é kuíntiꞌxe ña Tóꞌo ko Jesūcristu. Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, ntákaꞌan ñá tsi da miī é kāda ntaa o lei é xtûví Muisee. \v 21 Tsí e téku ña tsí dɨvi ntō né, kanakuāꞌa nto ña Israee é ntoo xio ñuu é ña kantío é kāda ntaa ña lei é xtûví Muisee, é ña kantío é kāꞌnté ña kúñū é ixi iꞌxá ña ne, é ña kantío é viī ñá vata xkoó ini o dɨ. \v 22 Viꞌa ve ne, ¿nté ntu koo vii o ve? Tsí da miī é nataká nuu ña tē kútuni ñá tsi é xeé nto. \v 23 Sáꞌa viī nto: Iꞌá ntoo kɨmi ñátīi, ña é xeꞌé xuꞌu i Xuva kō tsí iō é viī ña. \v 24 Kuēꞌen níꞌi nto ñátīí saꞌa é dadɨɨ ntuntoo nto ni ña ntaꞌa Xuva kō. Xntii nto ña nēe kataan núu ña dɨ, vata koo é kūvi kuntɨɨ́ dɨkɨ ña. Dukuān koo kutuni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san tsí ñá tē nuu é ntaā i é ntákaꞌan ñá iña nto. \v 25 Kutuni ñá tsí dɨvi ntō ne, kade ntaa ntɨ́ꞌɨ nto leí san. Ña kuíntiꞌxe i san, ña é ña te ña Israeé ne, e táxnūu ntɨ́ tutú ntaꞌa ña te mii tsi sāꞌá é ña kuvi vií ña: ñá kāꞌxi ñá kúñū é xntáa ntēé ñaꞌa san nú nāa ña; ñá kāꞌxi ñá nɨñɨ kɨ́tɨ; ñá kāꞌxi ñá kúñu kɨ̄tɨ é kuéꞌne; ñá viī ña é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ táꞌan ña. Sáꞌa tsi kakāꞌán ntɨ ni ñā é ña vii ña —kaꞌan ñátā san ní Pablu. \s1 Dā tɨ́ɨn ña Pablu má ūkún ña Israeé san \p \v 26 Kidáā ne, kueꞌen níꞌi Pablu kɨmi ñáꞌa, ñatīí san. Utén san ne, dadɨɨ ntúntoo ña ni ña ntāꞌa Xúva kō ne, da kɨ́ꞌvi ña ini ukún kaꞌnu é kuēꞌé ña kutuni dutú san nté kaa ntuvi da nte te kuvi ntúntoo ña, tsí da kidáa kāꞌmi ña kɨtɨ nú nāa kan é kuēꞌé ña doméni iña Xuva ko. \p \v 27 Ntá tsi dá dokó sa xee táꞌan uꞌxe ntúvi ne, ña Israee, ña véꞌxi ñuu Ásiā né, dā íni ña tuví Pablu má ūkún kān ne, nákutsuꞌun ña ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. Tɨ̄ɨn ña Pablú ne, \v 28 koó da vāntiñɨ ña, ntákaꞌan ña: \p —¡Ō né, ña Israee, xntii ntō ntɨ! Ña sāꞌá ne, dɨvi ñā é kaika ña dá kanɨɨ ñūxivi, kanakuáꞌa ña ñaꞌa é kāꞌan ntée ña ko, xoꞌo ña Israee. Kakaꞌan ntée ña lei Muíseé ne, ñá te kaiko ñuꞌu ña xūkún saꞌa. Vevií ne, ntɨɨ niꞌi ñā ña é ña te ña Israee, kakɨ́ꞌvi niꞌi ña ña má ūkún a ne, ntáde dentu ña xūkún saꞌa e dóo kuíko —kaꞌan ña. \p \v 29 Sáꞌā ntákaꞌan ña, tsí nté vīꞌi íni ña é ntɨɨ niꞌī Pablu úun ñatīi, ña véꞌxi ñuú Efesu, ñá nani Trōfimú ne, te kɨ̄ꞌví niꞌi ña ña ini ukún kaꞌnu kān, kuiní ña. \p \v 30 Dōo ntaítsuꞌun ñaꞌa san da kanɨ́ɨ ñūú san. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ne, koó dā ntáxkainu ña, véꞌxi ña. Tɨ̄ɨn ña Pablu, ntáñūꞌu ña ña, nátavā ñá ña má ūkún kan ne, dā nákadɨ kutu ña xiꞌi úkūn san. \v 31 Vevií tsi kaꞌní ña Pablu dá xee túꞌun ntāꞌa tóꞌō sntadun ñuú Roma tsí dóo ntaítsuꞌun ñaꞌa san da kanɨɨ ñūú Jerusaleen. \v 32 Ura tsí i kána ña sntadún san ni ña odo nūú iña ñá ne, koó dā ntáxkainu ña, xee ña mi nátaká nuu ñaꞌa san. Dā íni ñaꞌa san tsí e xee tóꞌō sntadún san ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ sntadún san ne, tēé daꞌna ña e ntaéꞌní ña Pablu. \v 33 Kidáā ne, xée ētsin tóꞌō sntadún san, tɨ́ɨn ña Pablú ne, kakaꞌan ña é kōo kútu ña ūvi kádena. Da kidáā tsíxeꞌe ña xōo ñáꞌa ña ne, nté ō dé ña. \v 34 Ntá tsi koó da vāntiñɨ ñáꞌa san, ntákachuꞌu ña ne, é tūku e túku nuu i ntákaꞌan ña. Ntē ña ni kuvi teku tóꞌō sntadún san é ntákaꞌan ña. Dukuān ne, kakaꞌan ña é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ñá Pablu mí ntoo sntadún sān. \v 35 Dā xée ētsin ña nú rkueɨ kán ne, da miī é intéku doko sntadún san Pablu, tsí dóo ntákudiin ñáꞌa san. \v 36 Ntántīkɨn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san ña, ntákachuꞌu ña: \p —¡Kaꞌní nto ña! —kaꞌan ña. \s1 Dá kakāꞌán Pablu ni ñáꞌa san, kanadáꞌan ña kúñu ñā \p \v 37 Dá dā vé kukɨ́ꞌvi ña ni ñā iní i mí ntoo sntadún san ne, kakaꞌán Pablu ni tóꞌō sntadún san: \p —Iō nuu i é kāꞌán u ni ntō —kaꞌan ña. \p —¿Vá kakāꞌan ntún túꞌūn griegu? —kaꞌan tóꞌō sntadún san—. \v 38 ¿Ñā ntu te dɨ́vīn é ña ñuú Egítō, ña e dóo nakutsúꞌun ñaꞌa sán kidáā é viī ñá duꞌxen iña ña tsiñu kaꞌnu i, ña é nteka kɨmi míil ña dɨkɨ dúꞌxen san má kūꞌu kan? —kaꞌan ñá, tsixeꞌe ñā. \p \v 39 —¡Ñāꞌá ni san! —kaꞌán Pablu—. Xuꞌú ne, ña Israeé u. Vēꞌxí u ñuú Tarsu, ñuu é kāduku ntée ñuú Cilicia, é ña te ñuú luꞌnti. Vií nto da xeꞌe, taꞌxi kudii nto itsi é kāꞌán u ni ñāꞌa san —kaꞌan ña. \p \v 40 —Káꞌan kān ní —kaꞌan tóꞌō sntadún san. \p Kidáā ne, ntitsí Pablu nú rkueɨ kan, kade ña ntáꞌa ña tē diin diin tsi kuntōo kadin ñaꞌa san. Dā intóo kadin ña ne, eni ntuꞌū Pablu kakáꞌan ñá ni ñā túꞌūn hebreu: \c 22 \p \v 1 —Un ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto, te kuetsi te naꞌnu ntó, kini nto é kākaꞌán u ni ntō é kanadaꞌān ú kúñū ko —kaꞌán Pablu. \p \v 2 Dā téku ñaꞌa san tsí túꞌūn hebreu kakáꞌan ña ne, diin diin tsi kantóo ña. Pablú ne, kakaꞌan ña: \p \v 3 —Xuꞌú ne, ña Israeé u. Tsí kaku ú ñuú Tarsu é kāduku ntée ñuú Cilicia, ntá tsi éꞌnu ú ñuú Jerusaleen. Iꞌa nakuaꞌá u ntaꞌa mastru Gámaliee. Kūtúꞌvē kó un ntɨꞌɨ vatā ó kakaꞌan lei e xtûví ñata kō, ña intóo diꞌna. Xuꞌú ne, nɨɨ̄ kueꞌén ini ko dé ntaa u é un ntɨꞌɨ̄ é kākaꞌan Xúva kō, vata tsī ó ntáde ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó vevii. \v 4 Ixntíkɨ̄n ú ña kuíntiꞌxe i Jesuú san ne, ntuku kuīꞌí u ña, e ntío ko é kūví ntɨꞌɨ ña. Ixtɨ́ɨ̄n ú ña, te tīí, te ñadɨꞌɨ̄ ñá, e tsúꞌun kutū ú ña viꞌi utun kān. \v 5 Iní dutu ñá odo nūú ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña tsiñu i san tsí nuu é ntaā i é kākaꞌán u ni ntō. Tsí dɨvi ñā táꞌxi ña tutu é kɨ̄ꞌɨn níꞌi ú iña ñá Israee, ñá ntoo ñuú Damascu. Ikān ñeꞌé u ínantukū ú ña kuíntiꞌxe i san e kɨꞌɨn niꞌi u ña ñuú Jerusaleen váta koo é niꞌi ña é ntōꞌo ña. \s1 Dá kantāa Pablu ni ña nté ō kúvi da kuíntiꞌxe ña \r (Hch. 9:1‑19; 26:12‑18) \p \v 6 ʼDá nūu ú itsi kān é dokó sa xee ú ñuú Damascú ne, dā káꞌñu ntuvi ne, dā nêní ko xiꞌí nuu ñuꞌu ntíkō diñɨ ko, ñuꞌu é dóo kaxiꞌí nuu é vēꞌxí e dukún kān. \v 7 Uun ito tsi nantúvē ú ñuꞌu kān. Kidáā téku kó tatsin é kākaꞌan ní ko: “Saúlū, Saúlū, ¿nté kui kantukun kuiꞌīn ntún ko?”, kaꞌan tátsín san. \v 8 Kidáā ne, tsixeꞌē u: “¿Xoó ñaꞌa ntu nto, Tóꞌō?”, kaꞌán u. Dɨvi ñā ne, kakaꞌan ña: “Xuꞌú ne, Jesuu, ñá ñuú Nazareé u. Dɨvī u é kantukun kuīꞌín ko”, kaꞌan ñá nī ko. \v 9 Ña ntɨɨ niꞌī ú ne, dā kúduꞌva ña dá ini ña tsí kaxiꞌí nuu, ntá tsi ña ni tekú ña tatsin é kākaꞌan ní ko. \v 10 Xuꞌú ne, kakaꞌán u: “¿Neé ntu ntio nto é vīí u ve, Tóꞌō ko?”, kaꞌán u. Kidáa kākaꞌan Tóꞌo ko nī kó: “Nakuntítsin ve. Kueꞌēn kán ñuú Damascu. Ikan tāꞌxi ñá kutuni o un ntɨꞌɨ̄ nté ō kukûꞌve tsiñu é vīin”, kaꞌan ña. \v 11 Xuꞌú ne, kukuāá u da xiꞌí nuu ñuꞌú san. Dukuān né, ña ntɨɨ niꞌī ú ne, ntáñūꞌu ña ko, ixntéka ña kó ñuú Damascu. \p \v 12 ʼIkān tuví uun ñatīi, ñá nani Anānia, ñá e dóo kade ntaa lei Muísee. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israee, ñá ntoo ñuú Damascú ne, dōo váꞌa kaꞌan ñá iña ña. \v 13 Xée ña, ntītsí ña diñɨ kó ne, kakaꞌan ñá nī kó: “Ō éni Saúlu, na nāxiꞌí nuu nto”, kaꞌan ña. Ura tsí i naxiꞌí nuú ko ne, kakuvi kainí u ña. \v 14 Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī kó: “Xuva kō, ña é inúu ini ñata kō ne, nté ntūvi diꞌna é nakaxnúu ña nto é kūtuni nto nee iña é ntio ña, é kinī ntó Iꞌxá ña, ña e dóo vaꞌa, é tekū ntó tatsin ñá dɨ. \v 15 Tsí ntaa nto ni ñaꞌa un ntɨꞌɨ̄ é īni nto; káꞌan ntɨꞌɨ nto ni ñā é un ntɨꞌɨ̄ e téku nto é kākaꞌan Xúva ko ni ntō. \v 16 Viꞌa ve ne, ñá ku kukuīí ka nto. Kueꞌēn ntó, kukutsí ntute nto. Nakate nto kuétsi ntō, kaku niꞌi nto dɨ̄ví Jesuu”, kaꞌan ñá nī ko. \s1 Dá kantāa Pablu nté ō táxnuu Xuva ko ñā é kɨ̄ꞌɨn ña, kíkaꞌan ntódo ña nī ña é ña te ña Israee \p \v 17 ʼDā ntíko kōó u, naxee ú Jerusaleén a ne, ñéꞌē ú, ixkaꞌan ntâꞌví u má ūkún kaꞌnu kān. Kidáā ne, vata kúvi é nakuení u, \v 18 īní u Tóꞌo ko Jēsuu, kakaꞌan ñá nī kó: “Kantɨ́ꞌɨ̄ sá kuēꞌen. Ntakan ñuú Jerusaleén ve, tsí ña ntoo iꞌa ne, ñá kuintīꞌxe ña é kākaꞌan kuenta iñá ko”, kaꞌan ña. \v 19 Ne, kakaꞌán u ni ñā: “Xuvā kó, é īni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san nté o dé u é ñēꞌé u má ūkún kān, e íxtɨɨn ú ña kuíntiꞌxe i nto. Tsi dóo nakáꞌxi vaꞌá u ña ne, da tsúꞌun kutū ú ña viꞌi utun kān. \v 20 Ntitsi dîtó u da xeꞌé xuu ñaꞌa san Ésteba, ñá kakaꞌan ntódo túꞌun ntō. Tsi kúdadɨɨ ko é kaꞌnī ñá ña ne, xuꞌu íto ú doo ña ntáxeꞌé xuu ña”, kaꞌán u ni ñā. \v 21 Ntá tsi kakaꞌan xtúku Tóꞌo ko nī ko: “Kueꞌēn kán ni, tsí taxnūu ú o e dóo ika kɨ̄ꞌɨn. Tsí kɨꞌɨn mí ntoo ñaꞌa, ña é ña te ña Israee”, kaꞌan ñá nī ko —kaꞌán Pablu. \s1 Dā itúvi Pablu ntaꞌa tóꞌō sntadún san \p \v 22 Ntaíni ñaꞌa san é kākaꞌán Pablu da nté kakaꞌan ña tsí kɨꞌɨn ña mí ntoo ñaꞌa, ña é ña te ña Israee. Kidáā né, eni ntuꞌu ñā ntákachuꞌu ña: \p —¡Kaꞌní nto ña! ¡Ña kúvī ká kutuvī ñá ñuxiví a! —kaꞌan ña. \v 23 Kuan tsī ó de ñaꞌa san, ntákachuꞌu ña ne, ntántata ntaā ñá duꞌnu ña, ntánantavā ña xáka dɨ. Ña ni ntío ña kuntōo kadin ña. \v 24 Dukuān ne, kakaꞌan tóꞌō sntadún san é nakɨꞌvī ñá Pablu iní i mí ntoo sntadún san ne, dā nakáꞌxi vaꞌā ñá ña da nte koo e ntɨ́ka ña xuꞌu ña. Tsí ntio ña é kūtuni ña nté kuān nte ntákudiin ñaꞌá san ni ñā. \v 25 Ntá tsi da kíꞌni ña Pablu é nakāꞌxí vaꞌa ñá ña ne, katsixeꞌē Pablu sntadun ñá odo nūú san, tsí ikan tsī ntitsí ña: \p —¿Ñā ntu te dóo xii kaa te nakāꞌxí vaꞌa ntó ko é ña ñuú Romá u? Ntē vata kuntekú kūꞌvé iñá ko —kaꞌan ña. \p \v 26 Sntadun ñá odo nūú san ne, dā téku ña é kākaꞌán Pablú ne, kuéꞌen ña, kūkoto ña tóꞌo ñā, kakaꞌan ña: \p —¿Nté koo vií nto ña tsikan? Tsí ña ñuú Roma ña —kaꞌan ña. \p \v 27 Kidáā ne, kuéꞌēn tóꞌō sntadún san mí tuví Pablu, tsíxeꞌe ñā: \p —¿Nuu é ntaā ntú i é ña ñuú Roma nto? —kaꞌan ña. \p —Nuu é ntaā i —kaꞌán Pablu. \p \v 28 —Dɨvī ú ne, dōo kueꞌé diuꞌun nantɨ́ꞌɨ u é vīí u ña ñuú Roma —kaꞌan tóꞌō sntadún san. Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —Ntá tsi dɨvī ú ne, dukuān ña ñuú Romá u nté dā káku u —kaꞌan ña. \p \v 29 Kidáā né, kīi nteé xio taꞌan sntadun, ña é dā vé nakáꞌxi vāꞌá Pablu, xtuvī mii ña ña. Tōꞌó sntadún san ne, úꞌvī ña da kútuni ña tsí ña ñuú Roma ña, tsí dɨvi ñā é kākaꞌan ña é kōo kútu ñā. \s1 Kakaꞌán Pablu ni ñáta ña odo nūú iña ñá Israee \p \v 30 Tōꞌó sntadún san ne, ntīo ña kutuni ña nté kui ntátsiꞌi kuetsi ntíꞌxe ña Israeé san Pablú ne, utén san ne, nántii nūu ña kadena é kānúꞌni Pablu. Kidáā né, kāna ña ñá odo nūú iña dutu ñá Israee ni ñata ña odo nūu, é viī ñá junta, da nátavā ñá Pablu, kueꞌen níꞌi ña ña méꞌñū junta. \c 23 \p \v 1 Pablú ne, īto ña ñaꞌa san méꞌñū juntá ne, kakaꞌan ña: \p —Ēní, nté ntūvi da káku ú un tsi nté vevií ne, kade ntaá u é kākaꞌan Xúva kō. Ñá kākutuní ko te kīni kaa é kade u —kaꞌan ña. \p \v 2 Kidáā ne, tóꞌō dutu, ñá nani Anāniá ne, kakaꞌan ñá nī ña ntáñɨ étsin san é kātú nuu ña xuꞌu Pablu. \v 3 Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —¡Kuān koo vií Xuva ko ni o, xōꞌon é kāden uvi nuu i! ¿Nté kui iꞌa tuvín kaxntēkún kūꞌven iñá ko vatā ó kakaꞌan leí san ne, xōꞌón ne, kaidon ntítan leí san é kākaꞌan te kaꞌní ña ko? —kaꞌan ña. \p \v 4 Ña ntáñɨ étsin sán ne, ntákaꞌan ñá nī Pablu: \p —¿Ña káuꞌvī ntú o te dóo kini o kākaꞌan ni tóꞌō dutu Xúva kō? —kaꞌan ña. \p \v 5 —Ēní, ñá ni īní u te tóꞌō dutu ña. Tsí uve naꞌā Túꞌun Xuva kō é ña kuvi kaꞌan kíni o īña ñá odo nūú ñuu ko —kaꞌan ña. \p \v 6 Kidáā né, kūtuní Pablu tsí dava ña ntáde juntá san ne, ntántīkɨn ñá nchuꞌún ña saduceu; dava ña ne, ntántīkɨn ñá nchuꞌún ña fariseu. Ne, un ntii tsi kākaꞌan ña: \p —Ēní, xuꞌú ne, ña fariseú u, tsí ña fariseu úvā kó dɨ. Dɨvi tsi nuu ī é ntáxntēkú kuꞌvē ntó iñá ko vevii. Tsí kakuintiꞌxe ko tsí ntoto xtúku o tē xiꞌi o —kaꞌan ña. \p \v 7 Duꞌva ō kaꞌan ñá ne, ura tsí i eni ntuꞌū ña fariseú san ntánaa núu ña nī ña saduceú san. Uun ito tsi teꞌnte núu juntá san. \v 8 Tsí ña saduceú san ne, ñá ntákuintiꞌxe ña te ntoto xtuku o tē xiꞌi ó, ntē ña ntákuintiꞌxe ña te īó ánjē. Ntē ña ntákuintiꞌxe ña te īó nima ko. Ntá tsi ña fariseú san ne, ntákuintiꞌxe ña é un ntɨꞌɨ nuū i sáꞌa. \v 9 Un tsi vāntiñɨ ñaꞌa san, ntánaa núu ña. Īó mastru lei ñá fariseú ne, nākuiñɨ ña, ntánantiko koō ña é ntákaꞌan ña saduceú san, ntákaꞌan ña: \p —Ñatīí saꞌá ne, ña túvi nee nuu i ni idé ña. Te kākaꞌan ntíꞌxe ánje ni ñā ne, ña kúvi naa núu o ni Xuva kō —kaꞌan ña. \p \v 10 Uun ito tsi kúdiin kuéꞌēn ñaꞌa san, ntánaa núu ña. Tōꞌó sntadún san ne, úꞌvī ñá te niꞌi kuiꞌi Pablu. Dukuān ne, táxnūu ña sntadún san é kūnatáva ña Pablu méꞌñū juntá san ne, da ntíxnteka ña ña, nakunuu váꞌa ña iní i mí ntoo sntadún kān. \p \v 11 Kuáa ūtén san ne, ntitsí Tóꞌo ko Jesūcristu díñɨ Pablu, kakáꞌan ñá ni ñā: \p —Ñá ku dē kuení o, Pablu, tsí kuan tsī koo kaꞌan kuénta iñá ko ñuú Roma váta tsī ó é kākaꞌan kuénta iñá ko ñuú Jerusaleén a —kaꞌan ña. \s1 Da ntántukū nuu iní ña Israeé san nté koo kaꞌní ña Pablu \p \v 12 Tévāá san ne, uun tɨɨ̄n ña Israeé san nátee taꞌan ña xuꞌu ña, ntukū nuu iní ña nté koo kaꞌní ña Pablu, ntákaꞌan ña: \p —Xoꞌō ne, ña koꞌo o, ña káꞌxi o tē ña káꞌni o Pablu. Na taꞌxi Xuva kō é ntoꞌo ko tē ña kuan koo víi o —kaꞌan ña. \p \v 13 Ñá te da ūvi díko ñatīi, ñá xeꞌé xuꞌu i é kuān koo vií ña. \v 14 Kuéꞌen ña, kūkoto ña tóꞌō dutu ni ñátā san, ntákaꞌan ña: \p —Ntɨꞌɨ́ ne, e xéꞌē ntɨ́ xuꞌu ntɨ é ña kaꞌxí kueꞌén ntɨ da nté kūví kaꞌní ntɨ Pablu. \v 15 Dɨvi nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñatā, ña ntáde juntá san ne, kákan nto ntāꞌa tóꞌō sntadun te teváa nāntixntéka ña Pablu méꞌñū juntá san vata koo é tsixeꞌē ká nto ña. Ntá tsi ntɨꞌɨ́ ne, koo túꞌve ntɨ é kāꞌní ntɨ ña ítsi kān diꞌna dá xēe ña mí ntoo nto —kaꞌan ña. \p \v 16 Ntá tsi téku a kuetsi Pablu é ntákaꞌan ña nté koo vií ña. Kidáā ne, kuéꞌen na vīꞌi mí ntoo sntadún san, xéꞌe nā é kūtuní Pablu tsí ntántukū nuu iní ña Israeé san nté koo kaꞌní ña ña. \v 17 Pablú ne, kāna ña sntadun ñá odo nūu, kakaꞌan ña: \p —Kuēꞌen niꞌi nto ná kudií sa ntāꞌa tóꞌo ntō, tsi íō é kāꞌan ná ni ñā —kaꞌan ña. \p \v 18 Kueꞌen níꞌi ña na mí tuví tóꞌō sntadún san, kakaꞌan ña: \p —Ñá nuu kutū, ñá nanī Pablú ne, kāna ña kó, kakaꞌan ñá tē kɨꞌɨn niꞌí u na kudií sa mí tuví nto, tsi íō nuu i é kāꞌan ná ni ntō —kaꞌan ña. \p \v 19 Tōꞌó sntadún san ne, írkāa ña ntaꞌa na, kuéꞌen xio ña ni nā né, katsixeꞌe ñā: \p —¿Neé ntu ncho kaꞌan ní ko? —kaꞌan ña. \p \v 20 Ne, kakaꞌan na: \p —Ña Israeé ne, é xiō ntaa iní ña é kakān ñá ntaꞌa nto te kīntéka nto Pablu teváa méꞌñū junta san é tsixeꞌē ká ña ña. \v 21 Ntá tsi ña ku kuintíꞌxe nto é ntákaꞌan ña, tsí ña te nuu é ntaā i. Tsí ña te da uvi díko ñaꞌa ñatīi ntántīꞌu ñá itsi kān. É xēꞌé ña xuꞌu ña ntaꞌa Xuva kō tsí ña kóꞌo, ña káꞌxi ña da nté kūví kaꞌní ña Pablu. Vevií ne, da mii tsī e ntántétu ña nté koo kaꞌan nto —kaꞌan na. \p \v 22 Kidáā ne, nantíi tóꞌō sntadún san na, kúnūꞌú na ne, kakaꞌan ñá ni nā: \p —Ñá ku kāꞌan ni ñaꞌa te kakáꞌan ní ko —kaꞌan ña. \s1 Dā ntáda ña Pablu kuénta ntáꞌa ña tsiñu kaꞌnu i Feli \p \v 23 Kidáā né, kāna tóꞌō sntadún san uvi ñaꞌá sntadun ñá odo nūu, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Nākoo túꞌvē ntó uvi sientú sntadun, ni ūni díko uꞌxi sntadun, ñá ntántodó idu, ni ūví sientu ñá odō kaa, tsí kaeku ɨɨn níñu ve kɨꞌɨn ntó ni ña ñūú Cesarea. \v 24 Nākoo túꞌvē ntó idú dɨ é kuntēkú Pablu, vata koo é vāꞌá koo xee ñá ntaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i Feli —kaꞌan ña. \p \v 25 Kidáā ne, de váꞌa ña tutú táxnūu ña ntaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i san, kakaꞌan ña: \p \v 26 “Xuꞌú, Claudiu Lisia, táxnūú u ntiusi nto. \v 27 Sáꞌa tsī é kāꞌán u ni ntō: Tsí ña Israeé san ne, é tɨɨn ña ña sāꞌa é ncho kaꞌní ña ña. Ntá tsi dá kutuní ko tsí ña ñuú Roma ñá ne, ñéꞌē ú ni sntādún ko é nakākú ntɨ ña. \v 28 Ntio kó kutuní ko nee núu i é ntátsiꞌi kuétsi ña ña. Dukuān ne, ñeꞌe níꞌī ú ña méꞌñū junta íña ñá Israeé san. \v 29 Ntá tsi kūdii iña lei íña mii ña é ntátsiꞌi kuétsi ña ña. Ña túvi nēe nuu i é kāꞌní o ñā. Ntē ña tuví nee nuu i é kunuu kutu ñā. \v 30 Ntá tsi é kūtuní ko tsí ña Israeé san ne, ntántukū nuu iní ña nté koo kaꞌní ña ña. Dukuān ne, ntada ú ña kuenta ntáꞌa nto. Ne, é kākaꞌán u nī ña Israeé san tē kíkaꞌan ñá ni nto te nēe nuu i é ntátsiꞌi kuétsi ña. Sáꞌa tsī é kāꞌán u ni ntō”, kaꞌán tóꞌō sntadún san ini tutú san. \p \v 31 Niñú sāꞌá ne, kuéꞌēn sntadún san, kueꞌen niꞌi ñá Pablu. Xee ñá ñuú Antipatri. \v 32 Tévāá san ne, ntīko koo ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ sntadún san, ntaíka ña dɨ́ꞌɨn ña, kūnúꞌu ña viꞌi sntadún san. Mii tsī sntadun, ñá ntántōdó idú san ne, kuéꞌēn ká ña nī Pablu. \v 33 Dā xee ñá ñuú Cesareá ne, xéꞌe ñā tutú san ntaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i san ne, dā ntáda ña Pablu kuénta ntáꞌa ña. \v 34 Dā kúvi nakuaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i san tutú san ne, tsixeꞌe ñā Pablu míꞌi ñuū ña. Dā kaꞌan ñá tsi ñuú Ciliciá ne, \v 35 kakaꞌan ñá tsiñu kaꞌnu i san: \p —Kini ú nee é ntákaꞌan ña íña nto tē xee ña ntátsiꞌi kuétsi nto —kaꞌan ña. \p Kidáā ne, kakaꞌan ñá te kunuu kutū Pablu má viꞌī kaꞌnu iña rei Heródē. \c 24 \s1 Dá kanadaꞌān Pablu kúñu ñā ntaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i \p \v 1 Dā kúvi uꞌun ntúvi ne, xéē tóꞌō dutu, ñá nani Anānia, ni ñátā sán, ni uun ña kanadaꞌān, ñá nani Tērtulu. Xéē ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ntaꞌa ña tsiñu kaꞌnu i san é tsīꞌi kuétsi ña Pablu. \v 2 Kidáā kána ña Pablu é kīꞌxi ña ne, da éni ntuꞌu Tērtulú san katsiꞌi kuétsi ña ña. Kakaꞌan ñá nī ña tsiñu kaꞌnu i, ñá nanī Felí san: \p —Dɨvi ntō é kāde nto e dóo váꞌā ó ntoo ntɨ. E dóo ini nto nté koo kadā kúꞌve nto ne, é kantuváꞌa ñuu kó vevii. \v 3 Dɨvi ntō né, dōó kaꞌnu ñáꞌa nto. Dā míꞌī ká ntoo ntɨ́ ne, da mii kuēꞌen tsi e ntánakuéꞌe ntɨ́ sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña nto, é kuān nte váꞌā ó kade kúꞌvē nto. \v 4 Viꞌa ve ne, ñá ntīo ntɨ́ natekū duꞌxén ntɨ nto. Uun daꞌna tsi kini kudii nto é kāꞌán ntɨ ni ntō. \v 5 Tsí ñatīí saꞌá ne, dōó duꞌxen de ñā. Da mii kuēꞌen tsi é kanakutsuꞌun ñā ña Israeé san dā míꞌī ká ñuu. Tsí odo nuū ñá iña ña ntántīkɨn Jésuu, ñá ñuú Nazaree. \v 6 Ntío ña é natɨvi ñā xúkun kāꞌnu ntɨ́ dɨ. Kidáā né, tɨ̄ɨn ntɨ́ ña. Tsí ntio ntɨ é xntēkú kūꞌvé ntɨ iña ñá vatā ó kakaꞌan leí ntɨ. \v 7 Ntá tsi ura tsí i xee tóꞌō sntadun, ñá nanī Lisiá ne, dá kuētsi nangava ñá Pablu da tɨ́ɨ̄n ntɨ́ ña. \v 8 Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī ntɨ é kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ, kitsiꞌi kuétsi ntɨ́ ña ntaꞌa nto. Te mii nto tsixeꞌe nto ñā ne, kutuni nto nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ nuū i é ntátsiꞌi kuétsi ntɨ́ ña —kaꞌan ña. \p \v 9 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san ne, ntāda ntaa ña é kākaꞌan ña. \v 10 Kidáā ne, ēde ña tsiñu kaꞌnu i san ntáꞌa ña é kāꞌán Pablu. Pablú ne, kakaꞌan ña: \p —Viꞌa ve ne, dōo diní ko é nakākú u kúñū kó ntaꞌa nto, tsí iní u tsí dɨvi ntō ne, é tɨ̄tɨ́n kuia kadē kúꞌvē ntó ñuú saꞌa. \v 11 Kuvi ntada ntaa nto tsí da ve kúvi uxuvi ntúvi xee ú Jerusaleen é nanuꞌu ú iní ko Xuva kō. \v 12 Ñá tē neé ni īde u. Ñá te ni nāa núū ú ni ñāꞌa san; ñá te ni nakutsuꞌūn ú ña, nté ini ukún kaꞌnu kan, nté ini ukún kuetsī, nté itsi kān dɨ. \v 13 Ña kúvi ntāda ntaa ña nuu i é ntátsiꞌi kuétsi ña kó vevii. \v 14 Mii tsi nuū i sáꞌā é nuu é ntaā i é ntákaꞌan ña iñá ko: Tsí kanuu iní ko Xuva kō, ña é inúu ini ñatā ntɨ́, ntá tsi kanuu iní ko ña vatā ó de ña ntántīkɨn Jésuu, é ntákaꞌan ña é tūku nchuꞌun. Ntá tsi kakuintiꞌxe ko un ntɨꞌɨ vatā ó kakaꞌan lei Muísee ni ún ntɨꞌɨ̄ é ūve naꞌa, ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko nté ntūvi diꞌna. \v 15 Vata tsī ó kuintiꞌxe ña Xuva kō né, kuan tsī ó kakuintiꞌxe kó tsí ntoto xtúku o tē xiꞌi ó, kuān te váꞌa o, kuān té ña váꞌa ō. \v 16 Dukuān ne, kaxió ntii u é kāda ntaa ntɨ́ꞌɨ u é kākaꞌan Xúva kō, vata koo é ña koo kuétsi ko ntaꞌa Xuva ko ni tāꞌan ko. \p \v 17 ʼÉ kū tɨtɨ́n kuia é kaika ú xio ñuú ne, ntiko kōó u ñuú ko é kixnīꞌí u diuꞌun é xntiī ú ña ñuú ko, é kixkuéꞌe ú doméni iña Xuva kó dɨ. \v 18 Sáꞌa tsī é kāde ú da íni ña Israeé san kó, ña véꞌxi ñuú Asia, dá tūví u má ūkún kaꞌnu kān. Xuꞌú ne, é ntūntoo ú ntaꞌa Xuva kō dá ini ña ko. Nteꞌvi tsi ñaꞌa ntoo ña nī ntɨ́ má ūkún kān ne, diin diin tsi ntoo ntɨ́ ni ñā; ñá te ni itsuꞌun ñā. \v 19 Tē dɨ́ ni kiꞌxi ña tsīkán ne, kuvi kaꞌan ñá te nee iñá ni īdé u é tsīꞌi kuétsi ña ko. \v 20 Ntá tsi kuvi kaꞌan ñá ntoo san tsí ña te nee iñá ni īdé u dá tūví u méꞌñū junta iña ñá Israeé san. \v 21 Uun tsi nuu i é kúvi tsiꞌi kuétsi ñā kó ne: tsí un ntii tsi kākaꞌán u ni ñā: “É kaxntēkú kuꞌvē nto iñá ko vevii, tsí kakuintiꞌxe ko tsí ntoto xtuku o tē xiꞌi o.” Kuan ō kaꞌán u ni ñā —kaꞌán Pablu. \p \v 22 Felí ne, é dōo kueꞌe íni ña nchuꞌun iña Jésuú ne, ntio ña é nainú kava ña nuu i sáꞌa. Dukuān ne, kakaꞌan ña: \p —Te kīꞌxi tóꞌō sntadun, ñá nanī Lisiá ne, da kidáa kīní ka ú nuu i sáꞌa —kaꞌan ña. \p \v 23 Kidáā ne, kakaꞌan ñá nī sntadun ñá odo nūú te kōto ká ña Pablu, ntá tsi ñá te kunuu kutu kuēꞌen ña, tsí kuvi kaka kudii ña ne, kuvi kiꞌxi ña váꞌa tiin niꞌi ñā é xntii ña ña tē nee iña é kātaan núu ña. \p \v 24 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ne, ntīꞌxi xtuku Feli ni ñadɨꞌɨ́ ña, ñá nani Drūsila. Dɨvi ñā ne, ña Israee ña. Kidáā kána ña Pablu é kāꞌan xtúku ña ni ña īña é kuintiꞌxe ko Jesūcristu. \v 25 Pablú ne, kakaꞌan ñá ni ña īña é ña vií ō é kīni kaa, é kadā kuení vaꞌa kó nté koo vii o, tsi véꞌxi ntuvi é xntēkú kūꞌvé Xuva ko īña ko. Kidáā ne, ûꞌví Feli é kuān ó kakaꞌan ñá ne, kakaꞌan ñá nī Pablu: \p —Kuéꞌēn kán ve. Tē amá kuneꞌé ko ne, kana xtukú u o —kaꞌan ña. \p \v 26 Tsí kadē kuení Feli te kuéꞌe Pablu diuꞌun vata koo é nantīi ña ña. Dukuān ne, kiꞌin itō kána ña ña é kāꞌan ñá ni ñā. \v 27 Ítā ntiꞌxin uvi kuia é kuan ō dé ña. Da kidáā ne, ngāvá Feli, nákunūu ñá nanī Porciu Festu tsíñu ña. Felí ne, kuan tsī ó xnúu kutu mii ñā Pablu, tsí ntio ña é vāꞌá koo kaꞌan ñá Israeé san iña ña. \c 25 \s1 Dá ntītsí Pablu nuú Festu \p \v 1 Da kidáā xeé Festú san é nākunúu ña tsiñu é viī ñá ña tsiñu kaꞌnu i. Dā kúvi uni ntúvi xee ñá ne, ntāka ña ñuú Cesarea, kuntáa ña ñuú Jerusaleen. \v 2 Dá tūví ña ikān ne, xéē tóꞌō dutu ni ñá odo nūu iña ñá Israeé san ntaꞌa ña e tsiꞌi kuétsi ña Pablu. \v 3 Íkan ña ntaꞌa ña te viī ñá da xeꞌe taxnūu ña túꞌūn é nāntixntéka ña Pablu ñuú Jerusaleen. Tsí ntántukū nuu iní ña nté koo kaꞌní ña ña ítsi kān. \v 4 Ntá tsi Festú ne, tuku ō dé kuení ña. Kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Pablú sa ne, nuu kutu ña ñūú Cesarea. Xuꞌú ne, dā ve kɨꞌɨn xtúkū ú ikān. \v 5 Váꞌā ó tē dɨ́ kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ ni ña odo nūú iña nto. Tē neé kuetsi ío iña ñá ne, kuvi tsiꞌi kuétsi nto ña ikān —kaꞌan ña. \p \v 6 Kūvi ka úna uꞌxi ntúvi itúvi ña ñuú Jerusaleén ne, dā ntíi ña, kueꞌen ña ñuú Cesarea. Utén san ne, nákutūví ña meꞌñú juntá ne, dā táxnūu ña ña é kīnantéka Pablu. \v 7 Ura tsí i dá xee ñá ne, nātaká nuu ña Israee, ña véꞌxi ñuú Jerusaleen, ntíkō diñɨ ña ne, ñá te da dīí kuetsi kaꞌnu dáꞌvi ña ña. Ntá tsi ña ni kuvi vií ña ntada ntaa ña é ntákaꞌan ña. \v 8 Pablú ne, kanadaꞌan ñā kúñu ña, kakāꞌan ña: \p —Ña túvi nēe kuetsí ko. Ñá tē nee iñá ni īde ú e ña váꞌa iña lei ñá Israee, nté iña xukun san, nté iña rei ñuú Roma —kaꞌan ña. \p \v 9 Festú ne, ntīo ña é vāꞌá koo kaꞌan ñá Israeé san iña ña. Dukuān né, katsixeꞌe ñā Pablu: \p —¿Ntío ntu nto kɨꞌɨn ntó ñuú Jerusaleen váta koo é ikan xntēkú kūꞌvé u iña nto? —kaꞌan ña. \p \v 10 —Ñāꞌá ni san —kaꞌán Pablu—. Xuꞌú ne, iꞌa tuví u méꞌñū junta iña rei ñuú Roma. Da miī é xntēkú kuꞌvē ntó iñá ko ve. É īni váꞌa nto tsí ña tuví nee kuetsi é kūvi dáꞌvi ña Israeé san ko. \v 11 Tē dɨ́ nee iñá ni īde ú e dóo xii kaá ne, kuvi kaꞌní nto ko, ¿nté kui ñaꞌa? Ntá tsi kūdií dovete ntákaꞌan ñá iñá ko. Ñá te nuu é ntaā i é īó kuetsī ko. Dukuān né, xōxó kuvi vii i ntadá ko kuenta ntáꞌa ña. Xuꞌú ne, ntio ko é miī rei ñuú Romá san xntēkú kuꞌvē ñá iñá ko —kaꞌan ña. \p \v 12 Kidáā ne, natíin Festu ni ñá tsiñu i san ne, dá kakāꞌan ña: \p —É kākaꞌan ntó tsí ntio nto é miī rei ñuú Romá san xntēkú kuꞌvē ñá iña ntó ne, kuan kōo. Da miī é kɨ̄ꞌɨn ntó ntaꞌa ña ve —kaꞌan ña. \s1 Dá ntītsí Pablu nuú rei Agripa \p \v 13 Dā kú tɨtɨ́n ntuvi ne, xéē rei, ñá nani Āgripa ni táꞌan ña, ñá nani Berēnice, ñuú Cesarea, vexkóto niꞌni ña Festú san. \v 14 É ku tɨ̄tɨ́n ntuvi ntóo ña ne, dá kakāꞌán Festu ni ña kuénta iñá Pablu: \p —Iꞌa ne, nuu kutu uun ñaꞌa ñatīi, ña é xnuu kutu miī Feli da ngáva ña tsiñu ña. \v 15 Dā ñéꞌē ú Jerusaleén ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ tóꞌō dutu nī ñáta ña odo nūu iña ñá Israeé san ne, ntátsiꞌi kuétsi ña ña. Ntio ña é kuēꞌé u itsi é kaꞌnī ñá ña. \v 16 Kakaꞌán u ni ñā tsí ntɨꞌɨ é ña ñuú Romá ntɨ ne, ñá kuān xkoó iní ntɨ. Ñá īní ntɨ é dotō tsi kuéꞌē ntɨ́ itsi te kaꞌnī ñá ñaꞌa tē ña diꞌna xntēkú kūꞌvé ntɨ iña ña, vata koo é kūvi kaꞌan ñá nuu ñá kakaꞌan véte san é nadaꞌan ñā kúñu ñā. Dukuan ō kaꞌán u ni ñā. \v 17 Dā xee ñá iꞌa ne, ñá ni kukuīí ko é xntēkú kūꞌvé u iña ña. Tsí utén san ne, kutūví u méꞌñū junta. Kidáā kána ú ñatīí san. \v 18 Dā nakuntáñɨ ña Israeé san, ntátsiꞌi kuétsi ña ña ne, tē dóo kaꞌnu kuétsi daꞌví ña ña, kuiní ko. \v 19 ¿Míꞌi ntū? Tsí kūdii núu i īñá nchuꞌún mii ñā ntánāa núu ña ni ñā: Ntánatíin ña iña uun ñátīí, ña nani Jēsuu. E xíꞌi ñā, ntá tsi Pablú san ne, kakaꞌan ñá tsi kantíto ña. \v 20 Xuꞌú ne, ñá ni īní u nté koo xntēkú kūꞌvé u nuu i sáꞌa. Dukuān né, tsixeꞌē ú ña te ntio ña é kɨ̄ꞌɨn ñá ñuú Jerusaleen váta koo e íkan xntēkú kūꞌvé u iña ña. \v 21 Ntá tsi ña ni ntío ña. Kunuu kutu mii ña dā nté miī rei ñuú Roma kúvi xntēkú kuꞌvē ñá iña ñá, kaꞌan ña. Kidáā ne, kakaꞌán u te kunuu kutu miī ká ña da nté kūvi ntada ú ña kuenta ntáꞌa reí san —kaꞌan ña. \p \v 22 Agripá ne, kakaꞌan ñá nī Festu: \p —Ntio kó kiní u ñatīí saꞌa —kaꞌan ña. \p —Kuvi ni. Utén kiní nto ña —kaꞌán Festu. \p \v 23 Utén san ne, xée Āgripa ni Berénice. Dōo ntáde naꞌnu ñā dá vēꞌxí ña é kɨ̄ꞌví ña iní viꞌi mēꞌñú kan ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ sntadun ñá odo nūú, ni ñāꞌa, ña e dóo naꞌnu ñaꞌa. Festú ne, kāna ña Pablu é kīꞌxi ña. \v 24 Kidáā ne, kakaꞌan ña: \p —Ō rei Agripa, ni un ntɨꞌɨ kueꞌen dúꞌva nto, ña ntoo iꞌa ne: é īni ntó ñatīí saꞌa. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israee, ñá ntoo ñuú Jerusaleen, ni ñá ntoo ñuú saꞌá ne, da mii kuēꞌen tsi é ntátsiꞌi kuétsi ña ña. Koó da vāntiñɨ ña, ntákaꞌan ñá nī kó é kūvi ña. \v 25 Ntá tsi xuꞌú kuiní ko ne, ñá te neé ni īde ña é kūvi ña. Mii ñā ntio ña é ntāda ú ña kuenta ntáꞌa rei ñuú Romá ne, kuān koo vií u. \v 26 Ntá tsi ñá īní u nté koo kada váꞌa u kuétsi ñā é taxnūu ú ña ntaꞌa reí san. Dukuān ne, iꞌa vexniꞌi ú ña diꞌna ntaꞌa nto, rei Agripa, ni ún ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó é ntoo nto, vata koo é tsixeꞌe nto ñā ne, dá kūvi kaꞌan ntó nté koo kada váꞌa u kuétsi ñā. \v 27 Tsí ¿ntē ntú koo vií u taxnūu ú ña ntaꞌa reí san tē ña tuvi kuétsi ñā? —kaꞌan ña. \c 26 \s1 Dá kanakākú Pablu kúñu ñā ntaꞌa rei Agripa \p \v 1 Kidáā ne, kakaꞌan Ágripa ní Pablu: \p —Viꞌa ve ne, taꞌxi ú itsi te kāꞌan ve, te ncho nakākun kúñu ō —kaꞌan ña. \p Pablú ne, nakāa ñá ntaꞌa ña ne, da éni ntuꞌu ña kākaꞌan ña: \p \v 2 —Kini ntō, rei Agripa, dóo diní ko tsí iꞌa ntitsí u nuu nto vevii é nantiko kōó u un ntɨꞌɨ nuū i é ntátsiꞌi kuétsi ña Israeé san ko. \v 3 Tsí dɨvi ntō né, dōo váꞌa ini nto vata xkoó ini o, xoꞌo é ña Israeé ne, dōo váꞌa ini nto é un ntɨꞌɨ nuū i é ini natíin o ni taꞌan kō. Dukuān ne, vií nto da xeꞌe, kini kúdii nto é kāꞌán u ni ntō. \s1 Ntuvi iñá Pablu dá vāta kuintíꞌxe ña Jesuu \p \v 4 ʼIni ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san nté kaa ntuvi iñá ko nte da ku lúꞌnti u. \v 5 Ini ñá ko nte da káku ú ñuú miī kó ne, dā éꞌnu ú ñuú Jerusaleen. Ēmá tsi ini ñá ko. Tē dɨ́ ntio ña ne, kuvi kaꞌan ña tsí xuꞌú ne, ña fariseú u. Ini nto tsí ntɨꞌɨ́ ña fariseú ne, dɨvī ntɨ é dií dií ka dé ntaa ntɨ́ lei Muísee. \v 6 Vevií ne, da miī sá é kantétu u tē amá ntuntaa túꞌūn é kākaꞌan Xúva ko ni ñata kō, ña é intóo nte díꞌna, dá kakāꞌan ñá tsí nantoto xtuku ñá ko tē xiꞌi o. Kuenta iña i sáꞌā é ntátsiꞌi kuétsi ña kó vevii. \v 7 Ne, dɨvi tsi nuū í e ntantétu uxuvi tátá ko ña Israeé tē amá ntuntaa. Dukuān né, ntē ntúvi, ntē níñu ntánanūꞌu ñá iní ña Xuva kō. Kini ntō, reí, dɨvi tsi nuū i é ntátsiꞌi kuétsi ña Israeé san ko. \v 8 ¿Vá ña kákuintiꞌxe ntu nto te kūvi vií Xuva kō é nantoto xtuku ña ko tē xiꞌi o? \s1 Dá kantāa Pablu nté o dé ña dá ntuku kuiꞌī ñá ña kuíntiꞌxe i san \p \v 9 ʼXuꞌú ne, dē kuení ko diꞌna tsí váꞌā o é kade ú é kaīnchuꞌví u ña kuíntiꞌxe i Jesuu, ñá ñuú Nazaree. \v 10 Kuan ō dé u dá itúvi u ñuú Jerusaleen. Ñá te da dīi ña kuíntiꞌxe i san é tsuꞌun kutū ú ña viꞌi utun. Tsí miī tóꞌō dutú san táꞌxi ña itsi é kuān koo vií u ne, kūdadɨɨ kó ni ñā dá kakāꞌan ñá tsiñu i san te kuvī ña. \v 11 Kiꞌin itō nantoꞌó u ña má ūkún kān vata koo é kāꞌan ña tsí ña te nuu é ntaā i e ntákuintiꞌxe ña Jesuu. Īnchuꞌvi kuéꞌēn ú ña. Un tsi nté xio ñuú ñeꞌé u íntuku kuīꞌí u ña. \s1 Dá kantāa Pablu nté ō kúvi da kuíntiꞌxe ña \r (Hch. 9:1‑19; 22:6‑16) \p \v 12 ʼDɨvi tsi tsīñu é ñeꞌé u ñuú Damascu. Tsi tóꞌō dutú san táxnūu ña ko é kuān koo vií u é kɨ̄ꞌɨ́n u. \v 13 Viꞌa ve ne, káꞌān ú ni ntō, rei, nté ō kúvi ko dá kaika ú itsi kān. Dā káꞌñu ntuvi ne, da nêní ko íni ú ñuꞌu é vēꞌxí e dukún kān. Kaxiꞌí nuu ñuꞌú san ntíkō diñɨ kó ni ña ntɨɨ niꞌī u. Dií dií ka kaxiꞌí nuu ñuꞌú san é ngántii. \v 14 Uun ito tsi nantúve ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ itsi kān. Kidáā ne, tēkú ko uun tatsin é kākaꞌan ní ko túꞌun hēbreu: “Saúlū, Saúlū, ¿nté kui kuān ó kantukun kuīꞌín ko? Dá kantukun kuīꞌin míīn kúñu ō é kuān ó kaden”, kaꞌan ña. \v 15 “¿Xoó ñaꞌa ntu nto, Tóꞌō?”, kaꞌán u. Ne, kakaꞌan Tóꞌo ko nī kó: “Xuꞌú ne, Jesuú u. Dɨvī ú é kantukun kuīꞌín ko. \v 16 Viꞌa ve ne, nakuntítsin ve, tsi íō nuu i é ntii ditó u é kīnín ko: tsí nakaxnúū ú o é vīín tsiñu ko. Ntio ko é ntaan ni ñāꞌa tsi é īnín ko vevií ne, kuan koo ntaan ni ñā é nañēꞌé u o rkontuvi. \v 17 Xuꞌú ne, kūnuu méꞌñu, kūnuu davá u o tē nee iña é ncho vii ña Israeé san ni ō né, o tē nee iña é ncho vii ña tuku ñuú san ni ō. Tsi táxnūú u o ve é kɨ̄ꞌɨn xío ñuu, \v 18 é nañēꞌen ñáꞌa san xoo é dɨvī u, da nte koo é xtuvī mii ña itsi mi dóo nee iña tóꞌō é ña váꞌā sán ne, kuntīkɨn ñá itsi vāꞌá iña Xuva ko, itsi mi dóo váꞌa kaxiꞌi. Kidáā né, tē kuíntiꞌxe ña kó ne, kada kaꞌnu iní Xuva ko ni ña kuētsí ña ne, dadɨɨ niꞌi ña é vāꞌá ntaꞌa Xuva ko ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña é nakaxnúu Xuva kō é kūvi iꞌxá mii ñā”, kaꞌan ñá nī ko. \s1 Nté ō dé ntaá Pablu é kākaꞌan Xúva ko ni ñā \p \v 19 ʼDukuān ne, rei Agripa, dé ntaa ntɨ́ꞌɨ ú é nāñeꞌe Xúva kō ko. \v 20 Diꞌna ñeꞌé u ñuú Damascu ne, dā ñeꞌé u ñuú Jerusaleen, ni ún ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñuu é ntáduku ntée ñuú Judea. Da kidáā ñeꞌé u un tsi nte mi ntóo ñaꞌa, ña é ña te ña Israee. Ñéꞌē ú, ixkaꞌan ntódo ú ni ña te tsoo mii ña kuētsí ña ne, ntuváꞌa ña ni Xuva kō ne, dá viī ñá é vāꞌá vata koo é kūtuni ñáꞌa tsi é nīꞌi ña nima váꞌa ña ntaꞌa Xuva kō. \v 21 Tsíkan tsī é tɨ́ɨn ña Israeé san ko ini ukún kaꞌnu kān é ncho kaꞌní ña ko. \v 22 Ntá tsi Xuva kō inuu méꞌñu ña kó ne, kuan tsī ó kainuu méꞌñu ña kó vevií dɨ. Dukuān ne, iꞌa ntitsí u, kakaꞌan ntódo ú ni nto, un ntɨꞌɨ kuēꞌen dúꞌva nto, te kuetsi te naꞌnu nto. Túꞌūn é kākaꞌán u ni ntō né, dɨvi tsī túꞌūn e ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko nte ntúvi diꞌna, ni Muīsee, ntákaꞌan ntódo ña ni ñāꞌa nté koo kuvi. \v 23 Tsí ntákaꞌan ñá tsí Cristu, ña nakaxnúu Xuva kō né, da miī é ntōꞌo ña ne, diꞌna ña ntoto xtuku ña tē xiꞌi ñá ne, kidáā kaꞌan ntódo ña ni ñāꞌa, ña Israeé san nī ña tuku ñuú san, tsí niꞌi ña é vāꞌá ntaꞌa Xuva ko tē kuíntiꞌxe ña ña. Dukuan ō kaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva kó san —kaꞌán Pablu. \s1 Ntio Pablu é kuīntiꞌxe Agripa \p \v 24 Festú ne, koó da kakachuꞌu ña é kuān ó kakaꞌán Pablu. \p —¡Dá kakūlukun míin, Pablu! E kuān nté kueꞌe kánakuāꞌan tutú san, tsíkan kāde i é kākulukun ve —kaꞌan ña. \p \v 25 —Ñá te kākulukú u. Nuu é ntāa ntíꞌxe i é kākaꞌán u ni ntō. Ñá te da kakaꞌán u. \v 26 Kini ntō, rei Agripa, dɨ́vi nto īni nto é kākaꞌán u. Ñá te kaūꞌví ko é kāꞌán u ni ntō nuu i sáꞌa. ¿Va ñá ini ntú nto nté ō kúvi Jesucristu? Ñá te iō xuꞌu é kuan ō kúvi. \v 27 Kini ntō, rei Agripa, ¿ñā ntu te kákuintiꞌxe nto é ntákaꞌan ñá kaꞌán naa Xuva kó san? Kakuintiꞌxe nto, ¿nté kui ñaꞌa? —kaꞌan ña. \p \v 28 Agripá ne, kakaꞌan ñá nī Pablu: \p —¡Dókō sá ni kūvin viin é kuīntiꞌxe kó Jesuu! —kaꞌan ña. \p \v 29 —Kuān te uun dáꞌna tsi, kuān te dóo naꞌa kūkuií ne, kaikán u ntaꞌa Xuva ko te dɨvi nto ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntoo san, ña ntaíni é kākaꞌan ú ni ntō ne, kudadɨɨ nto nī ko. Ntá tsi ña ntío ko é kōo kútu ntō —kaꞌan ña. \p \v 30 Kidáā ne, nákuntāñɨ́ reí san nī ña tsiñu kaꞌnu i san, ni Berēnice, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña nguiī san, \v 31 ntíi ña. Ntátíin ña ni tāꞌan ña, ntákaꞌan ña: \p —Ñatīí sāꞌá ne, ñá te nee iñá ni īde ña é kūvi ña; ntē ña tuví nee nuu i é kunuu kutu ñā —kaꞌan ña. \p \v 32 Kakaꞌan Ágripá san nī Festú san: \p —Kuvi ntii ña viꞌi utun tē dɨ́ ña ni káꞌan ña tsí ntio ña é miī rei ñuú Roma xntékú kuꞌvē ñá iña ña —kaꞌan ña. \c 27 \s1 Kuéꞌēn Pablu ñuú Roma \p \v 1 Dā xee ntúvī é kɨ̄ꞌɨ́n Pablu ñuú Romá ne, ñéꞌē ú ni ñā dɨ. Pablu ni túku ñá ñuꞌu kutū ne, ntūvi ña kuenta ntáꞌa sntadun ñá odo nūu, ñá nanī Juliu. Odo nuū ñá uun sientú sntadun íña rei ñuú Roma. \v 2 Ñúꞌū ntɨ́ ni ña tun ntōó kaꞌnu é vēꞌxí ñuú Adramitu. Te kuēꞌén tun ntōó san ne, kuítā ntiꞌxin ñuu é ntoo diñɨ ntute ñuꞌu kān, ñuu é kāduku ntée ñuú Asia. Kuéꞌēn ntɨ́ iní tun ntōó san ne, dadɨɨ kueꞌén ntɨ ni Arīstarcu, ña véꞌxi ñuú Tesalonica, ñuu é kāduku ntée ñuú Macedonia. \v 3 Utén san ne, xéē ntɨ́ ñuú Siduun. E dóo kaiko ñuꞌū Juliú san Pablú ne, xéꞌe ña ītsi é kɨ̄ꞌɨ́n ña nú viꞌī ña váꞌa tiin niꞌi ñā vata koo é xntii ñā Pablú tē nee iña é kātaan núu ña. \v 4 Dā ntáka ntɨ́ ñuú Siduún ne, kuéꞌēn ntɨ́ diñɨ ñuu é nanī Chipre, mí e dií ka ña kadúku tatsin, tsí dóo kainu tatsin mí kueꞌén ntɨ. \v 5 Kidáā ne, kuéꞌēn ntɨ́ méꞌñu ntute ñuꞌu kān, ído ntūú ntɨ ñuú Cilicia ni ñūú Panfiliá ne, da xée ntɨ́ ñuú Mira, ñuu é kāduku ntée ñuú Licia. \p \v 6 Ikān ne, naníꞌi tóꞌō sntadún san uun tun ntōo é kɨ̄ꞌɨ́n ñuú Italia. Ñuú Alejandria véꞌxi. Kakaꞌan ñá é kūꞌun ntɨ́ iní tun ntōó san ne, dá kuēꞌen xtúku ntɨ. \v 7 É tɨ̄tɨ́n ntuvi kueꞌén ntɨ ne, kukuií kukuií tsi ntaíka ntɨ. Dá kuētsi xeé ntɨ ñuú Nidu. Ña ni kúvi kɨ̄ꞌɨn ntáa ká ntɨ, tsi de dóo tatsín ne, kidáa kuēꞌén ntɨ diñɨ ñuú Creta, mí ña dóo nēé kaduku tatsin. Ído ntūú etsin ntɨ́ ñuú Salmuun. \v 8 Kidáā ne, dá kuētsi kakuvi kaika tun ntōó san diñɨ ntute ñuꞌu kān, xéē ntɨ́ mí é nanī Bueno Puertu, étsin ñuú Lasea. \p \v 9 E dóo kúkuií ntɨ ne, dōó īó kuenta te kɨꞌɨ́n ka ntɨ, tsí e dokó sa xee ntúvi víꞌxin. Dukuān ne, xéꞌē Pablu ítsi nté koo vií ña, \v 10 kakaꞌan ña: \p —Ō ne, róo, kakutuní ko tsí dóxo kini o te kɨ̄ꞌɨ́n ka ō. Tsí kunaá tun ntōó san ni xīdó i ne, kunaá ō dɨ́, kuiní ko —kaꞌan ña. \p \v 11 Ntá tsi sntadun ñá odo nūú san ne, ña ni íde ña kuēnta é kākaꞌán Pablu. Mii tsi īde ña kuenta é ntákaꞌan ñá kanakāká tun ntōó san nī tóꞌo ī. \v 12 Tsi mí ntoo daꞌna ntɨ́ ne, ñá vāꞌá o é kuntōo ntɨ́ dá ntūvi víꞌxin, tsí dóo kaduku tátsin. Dukuān ne, dókō sá un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ntio ña é kɨ̄ꞌɨ́n ka ntɨ́ ntute ñuꞌu kān da nté xēé ntɨ ñuu é nani Fēnice, túku ñuu é tuví xio diñɨ ñuú Cretá ne, ikan kuntōo ntɨ́ dá ntūvi víꞌxin. Tsí ikān ne, ña dóo nēé kaduku tatsin é vēꞌxi nínu kān. \s1 Dā dóo ntii kainu tatsin davi méꞌñu ntute ñuꞌu kān \p \v 13 Dā iñɨ ntuꞌu kaínu kudii tatsin kaꞌní san ne, váꞌa koo kuvi te kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ, kuiní ña. Kidáā ne, nakiꞌi ña káa é katɨɨn ntiī é kōó daꞌna tun ntōó san ne, dá kuēꞌén ka ntɨ, ntaíka etsin ntɨ́ ntíkō diñɨ ñuú Creta. \v 14 Ntá tsi da nêní ntɨ iñɨ ntuꞌu é dóo ntii kainu tatsin é vēꞌxi nínu kān. \v 15 Un ntii tsi kāduku ntée tatsín san tun ntōó ntɨ ne, ñá ni kūtíi ka kɨꞌɨn mí vēꞌxí tatsín san. Tsíkān ne, ñá ni xīó ntiī ká ntɨ é kɨ̄ꞌɨ́n ntɨ. Dotō tsí kueꞌén ntɨ mí katɨꞌvi tātsín san ntɨ. \v 16 Ítā ntiꞌxin ntɨ mí tuví ñuú luꞌnti é nanī Clauda, mí kaedɨ́ nuu kudii tatsín san ne, dá kuētsi kúvi nákiꞌni kutú ntɨ tun ntōó luꞌnti é kāntikɨn áta tun ntōó kaꞌnu san. \v 17 Nādita ntɨ́ ne, dā náxntēkú vaꞌá ntɨ iní tun ntōó kaꞌnu kān. Kidáā né, nāxnuu nenu ña xoꞌo ata tún ntōó kaꞌnu san vata koo é ña ntii nuu táꞌan. Úꞌvī ñá te dūku ntée tun ntōó san deꞌve nú ñutɨ é kādita. Dukuān ne, nakíꞌi ña doo ntakɨn é kādita tatsín san ne, dotō tsí xtuvi ñá é kāka tun ntōó san. \v 18 Ñá ni xīó kadin kueꞌén tsi tatsín san. Utén san ne, eni ntuꞌu ñā ntaété nuu ña xido san ntute ñúꞌu kān. \v 19 Dā kúvi uni ntúvi ne, miī ntɨ́ éte nuu ntɨ́ utun tún ntoo ni dōo é kādita tatsín san. \v 20 Tɨtɨ́n ntuvi ita ntíꞌxin e ña díto ngántii, nté xntɨvi. Da mii kuēꞌen tsí tatsín san kainu. Kidáā né, da miī é kunaá ntɨ, kuiní ntɨ. \p \v 21 É kū tɨtɨ́n ntuvi ñuꞌu ntité ntɨ ne, kidáā ne, nákuntītsí Pablu, kakáꞌan ña: \p —Ō ne, róo, tē dɨ́ ni kuintíꞌxe nto é kākaꞌán u ni ntō né, tē ña ni ntáka o ñuú Cretá ne, ñá kuan ō ni kunáa iña nto. \v 22 Ntá tsi kiní nto é kākaꞌán u ni ntō ve: Ñá ku dē kuení nto, tsí nté uun ō ñá kunáa o. Mii tsi tun ntōó san kunaa. \v 23 Iní u, tsí xuꞌú ne, iña Xúva kō u; kuenta iña ñá kade tsiñu u. Vetún ne, xée ūun ánjē e táxnuu Xuva kō, ntii díto ña nuú ko ne, \v 24 kakaꞌan ñá nī ko: “Ña ku úꞌvī ó, Pablu, tsí da miī é xēen mí tuví rei ñuú Roma da nté xntēkú kuꞌvē ñá iña o. Dukuān ne, kunuu méꞌñu Xuva ko o ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntaíkan niꞌin. Nté uun ña ña kunáa ña kuenta iña o”, kaꞌan ñá nī ko. \v 25 Dukuān ne, nákuꞌūn kaꞌnu nima ko, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o. Tsí kakuintiꞌxe ko tsí kuan koo kuvi vata ō kaꞌan Xúva ko nī ko. \v 26 Mii tsī é dūku ntée o uun ñuu é tuvi méꞌñu ntute ñuꞌu kān —kaꞌan ña. \p \v 27 Dā kú xeꞌun ntúvi ntaíka ntɨ́ ne, dotō tsí ntaíka ntɨ́ méꞌñu ntute ñūꞌu é nanī Adria. Dā kú dava ñúu ne, kūtuni ñá ntánakaka tun ntōó san tsí ña te íka ntōo ntɨ́ ñuꞌu kān. \v 28 Kīꞌi kúꞌvē ña nté kaa kūnú ntute sán ne, xée tāꞌan oko xeꞌun uun métrū. Kuéꞌēn ká ntɨ un sīin né, kīꞌi kúꞌve xtúku ña. Kidáā ne, oko úꞌxē métrū. \v 29 Úꞌvī ñá te duku ntée taꞌan tun ntōó san xuu. Dukuān ne, nantíi ña kɨ̄mi káa ī é katɨɨn ntii āta tún ntōó san, ntákaꞌan ntâꞌví ña te tūví náneꞌe. \v 30 Ña ntánakaka tun ntōó san ne, ntukū nuu iní ña nté koo nakakū ña kúñu ñā. Kidáā ne, nanúu ña tun ntōó luꞌntí san vata tsi te nantii xtúku ña káa ī é katɨɨn ntii nuu i kan. Ntá tsi ña te nuu é ntaā i, tsí ncho kunu ña. \v 31 Pablú ne, kakaꞌan ñá nī tóꞌō sntadún san ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ sntadun ña: \p —Da miī é nakuꞌun mii na īní tun ntōó san. Tē ñaꞌá ne, kunaa ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o —kaꞌan ña. \p \v 32 Kidáā né, ēꞌnté sntadún xoꞌo é kantīkɨn tún ntōó luꞌntí san vata koo é kɨꞌɨn niꞌi ntuté san. \p \v 33 Dā dokó sa tuví ne, kakaꞌán Pablu ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san te kāꞌxi kúdii ña. Kakaꞌan ñá ni ñā: \p —É kū xeꞌun ntúvi é ña ntaéꞌxi nto, é da mii tsī é ntántétu nto. \v 34 Viꞌa ve ne, vií nto da xeꞌe, kaꞌxí kudii nto, na nākuꞌún ntii ntō, tsí nté uun nto ña kunáa nto —kaꞌan ña. \p \v 35 Kūvi kaꞌan ñá ne, dā kíꞌi ña tañúꞌū sán ne, dā nakuéꞌe ña sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō méꞌñu ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. Kidáā né, kātsin dava ña tañúꞌū sán ne, dā éꞌxi ña. \v 36 Kidáā ne, nákuꞌūn kaꞌnu nima ña, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ñá ne, kuan ō kíꞌi ña tañúꞌū sán, dā éꞌxi ñā. \v 37 Tsí uví sientu úni díkō xéꞌun uun ñaꞌa ntɨ é ñūꞌu ntɨ́ tun ntōó san. \v 38 Dā kúvi éꞌxi ntaꞌa ntɨ́ ne, eni ntuꞌū ntɨ́ ntaété nuu ntɨ́ trigu é ntoó san iní ntute ñuꞌu kān vata koo é ntūkamá kudii é kuido tun ntōó san. \s1 Dā ntíi nuu taꞌan tun ntōó san ntute ñuꞌu kān \p \v 39 Dā tuví ne, ñá ni īni ñá ntánakaka tun ntōó san míꞌi ñuú xeé ntɨ. Ntá tsi díto uun itsī mí īó ñutɨ, mí vāꞌá o é nākutúvi tun ntōó san. Tē dɨ́ kuvi ne, ntío ña é nakɨꞌvī ñá tun ntōó san ikān. \v 40 Dukuān né, ēꞌnté ña xoꞌō é kāntikɨn káa i é ntátɨɨn ntiī sán, tsóo mii ña īní ntute ñuꞌu kān né, dā nántuté ña xoꞌo é ntánuꞌní utun é ntánakaka nuu ña tun ntōó san. Kidáā ne, náxnteē ñá doo ntakɨn é kādita tatsín san núu i kān ne, dá kuēꞌén ntɨ nte mí īó ñutɨ́ san. \v 41 Ntá tsi dā ntaíka ntɨ mí e dóo kaido ntute sán ne, dúku ntēé ntɨ deꞌve nú ñutɨ é tuví má ntute kān. Tɨ̄ɨn nuu kueꞌen núu tun ntōó san nú ñutɨ́ san. Áta ī ne, uun ito tsi ntíi nuu taꞌan da dóo ntiī duku ntée ntute san. \p \v 42 Kidáā né, ntīo sntadún san é kuan tsī koo kaꞌní ña ña ñuꞌu kutū sán vata koo é ña kunu ña. \v 43 Ntá tsi tóꞌō sntadún san ne, ñá ni xēꞌé ña itsi é kuān koo vií ña, tsí ña ni ntío ña é kūví Pablu. Kakaꞌan ñá tē xoo é kūvi duté i ne, diꞌna ña nakoꞌxó nuu ña kúñu ña īní ntute kān ne, dá kɨ̄ꞌɨn ña, kiduté ña te kūvi ntii ña diñɨ i kān. \v 44 Ña nguiī sán ne, kūvi kíꞌi ña rkunū sán ne, o da nēé ka taꞌvi i tun ntōó san é dute núu ña tē ntíi ña diñɨ i kān. Dukuān ne, váꞌa tsi ō ntíi ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ diñɨ i kān. \c 28 \s1 Dā itúvi Pablu ñuú Malta \p \v 1 Dā nakákū ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ntɨ diñɨ ntute ñuꞌu kān né, tāꞌxi ña é kūtuní ntɨ tsí Malta nani ñuú tsikan é tuvi méꞌñu ntute ñuꞌu kān. \v 2 Ña ñuu íkān né, dōo vaꞌá ñaꞌa ña nī ntɨ. Tūun ña ñuꞌu é tūní ntɨ, tsí kuan tsī ó kakɨɨn daví san ne, dōó viꞌxin. \v 3 Pablú ne, nākuido ñá tutun sán ne, da ve katsuꞌun ña nchúꞌun kān da kií koo, tɨ́ɨn tɨ ntaꞌa ña. \v 4 Ña ñuu íkān né, dā íni ña tsi tɨ́ɨn tɨ ntaꞌa ña ne, ntákaꞌan ñá ni tāꞌan ña: \p —Ña tsīkán ne, á te ñaꞌa éꞌni ña. É ntaā í nakáku ña kúñu ña ntute ñuꞌu kān, tsí kuví ña ve, tsi íō kuetsí ña ntaꞌa Xuva kō —kaꞌan ña. \p \v 5 Ntá tsi Pablú ne, dā nákɨdɨ ña ntaꞌa ña ne, kóꞌxō nuu tɨ nchúꞌun kān. Ña té ni kūvi ña. \v 6 Tsí te ūra tsí i tsitu ña ne, ō kuví ntii ñā, kuiní ñaꞌa san. Dā kú e víꞌi ntántétu ña te nté koo kuvi ña ne, dā íni ña tsí ña té neé ni kūvi ña ne, natɨvi iní ña. Kidáā né, eni ntuꞌu ñā ntákaꞌan ñá tsí Pablú ne, xuva ña ñā, kaꞌan ña. \p \v 7 Etsin tsi mí ntoo ntɨ́ ne, iō ñúꞌū é kāduku ntée ña odo nūú ñuú tsikan, ñá nanī Publiu. Dɨvi ña kākaꞌan ñá te kuntōo ntɨ nú viꞌi ña kān. Úni ntūvi intóo ntɨ nú viꞌi ña kān ne, dōo váꞌā o dé ña nī ntɨ. \v 8 Publiú san ne, nchokuví uva ñā. Kaꞌni kaxéꞌe ña ne, daꞌxin kaxío ña dɨ. Kuéꞌēn Pablu, kúkoto níꞌni ña ña ne. Dā kúvi kaꞌan ntâꞌví ña iña ñá ne, xntēe táꞌan ña ntaꞌa ña ña ne, ntūváꞌa ña. \v 9 Kidáā ne, xéē ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña nchokuví san, ña ntoo ñuú tsikán ne, ntūváꞌa ña dɨ. \v 10 Dukuān né, dōo íko ñuꞌu ñaꞌa san ntɨ. Dōo kueꞌé doméni táꞌxi ña ntɨ. Dā xee ntúvi é ntāka ntɨ́ ñuú ña ne, tsūꞌun ña iní tun ntōó san un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ é ntio ntɨ. \s1 Dā xeé Pablu ñuú Roma \p \v 11 Uni xóō intóo ntɨ́ ñuú ikān. Dā ntáka ntɨ́ ne, nākúꞌūn ntɨ́ tun ntōo é itúvi dá ntūvi víꞌxin. Ñuú Alejandria véꞌxi tun ntōó san. Uve santu ntúváꞌa nāa nuu i é nani Cāstoo ni Pólu. \v 12 Kuéꞌēn ntɨ́ iní tun ntōó san, xéē ntɨ́ ñuú Siracusá ne, ikān intóo ntɨ́ uni ntúvi. \v 13 Kidáā ne, kuéꞌēn ntɨ́, ntaíka ntɨ́ ntíkō diñɨ ntute san, xéē ntɨ́ ñuú Regiu. Utén san ne, iñɨ ntúꞌu kaīnu tatsin é vēꞌxí máa i kān. Kidáā ne, kuéꞌen xtūku ntɨ́ ne, da kúvi uvi ntúvi ne, xéē ntɨ́ ñuú Puteuli. \v 14 Ikān né, nāniꞌi taꞌán ntɨ ña kuíntiꞌxe i. Ntákaꞌan ñá te kuntōo kudii ntɨ́ uun vite. Kidáā ne, kuéꞌēn ká ntɨ ñuú Roma. \v 15 Ña kuíntiꞌxe i, ña ñuú Romá san ne, tēkú ña tsí kɨꞌɨ́n ntɨ ne, véxkuntētu ña ntɨ́ un tsi nte ñuu é nanī Foro de Ápiu ni tūku ñuu é nanī Uni Tabérna. Dā íni Pablu ñá ne, nākuéꞌe ña sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō ne, dōo nakunúu kaꞌnu nima ña. \v 16 Kidáā né, dā xeé ntɨ ñuú Romá ne, ntāda tóꞌō sntadún san ña ñuꞌu kutū san kuenta ntáꞌa tóꞌō sntadun, ntá tsi xeꞌé ña é xio kutūví Pablu má viꞌi mii ñā. Mii tsī é tuvi niꞌi ña uún sntadun é viī ñá ña kuenta. \s1 Dá kakāꞌan ntódo Pablu ñuú Roma \p \v 17 Dā kúvi uni ntúvi ne, kāna Pablu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña odo nūu iña ñá Israee, ña ntoo ñuú Roma, nátaká nuu ña ne, kakaꞌan ñá ni ñā: \p —Ení, xuꞌú ne, ñá tē nee nuu i é kini kaa ni īde ú ni tāꞌan ko ñá Israee, nté ña te nee ni kaꞌan ntée u nte xkoó ini ñáta kō, ña intóo nte díꞌna. Ntá tsi xnúu kutu ñā kó ñuú Jerusaleén ne, dā ntáda ña kó kuenta ntáꞌa ña ñuú Romá san. \v 18 Kidáā né, dā kúvi tsíxeꞌe ñā kó ne, ntīo ña é nantīi ña ko, tsí ña tuví nee kuetsí kaꞌnu iñá ko vata koo é kūví u. \v 19 Ntá tsi ña Israeé san ne, ña ni ntío ña é nantīi ña ko. Dukuān ne, kuétsī é kaikán u te miī rei ñuú Romá san xntēkú kuꞌvē ñá iñá ko, kuān té ña tuví nēe nuu i é tsīꞌi kuétsi ú ña ñuú ko. \v 20 Dukuān é kākaná u nto, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto, é kāꞌán u ni ntō, tsí kuenta iñá Cristu, ña é ntantétu o, xoꞌō ña Israee, é odō kútu ú kadena vévii —kaꞌán Pablu. \p \v 21 Ña Israeé san ne, ntákaꞌan ña: \p —Ñá īní ntɨ. Nté ñá ntoo ñuú Jerusaleén san ñá ni taxnūu ña túꞌun īña nto. Nté ña véꞌxi ikān ne, ñá ni kāꞌan kíni ña iña nto. \v 22 Ntɨꞌɨ́ ne, ntio ntɨ́ kiní ntɨ nee é kākuintiꞌxe nto. Tsí da mii tsī iní ntɨ tsí da kanɨɨ ñūxiví ne, dōó ntákaꞌan ntée ña ña kuíntiꞌxe i Jesuu —kaꞌan ña. \p \v 23 Dukuān né, xtuvī ñá uun ntuvi é nāniꞌi taꞌan ñá nī Pablu. Kidáā ne, dií ka kueꞌe ñaꞌá xee ña nú viꞌī mí tuví ña. Pablú ne, nté tevāa un tsi da nte kuáa kakaꞌan ntódo ña ni ñā. Kakaꞌan ñá nté ō dé Xuva ko kadē kúꞌvē ña, kanatíin ña ni ñā da nte koo e kuíntiꞌxe ña Jesuu, tsí kanañēꞌe ñá ña mí ūve naꞌa kakaꞌan léi Muísee, nté o kakaꞌan túꞌūn é de váꞌa ña é xeꞌé Xuva kō é kūtuni nté koo kuvi. \v 24 Īó ña Israeé san ne, kuīntiꞌxe ña é kākaꞌán Pablu, ntá tsi iō ná ne, ña ni íde ña kuēnta túꞌūn é kākaꞌan ña. \v 25 Ñá ni xīo ntaa iní ña ni tāꞌan ña. Kuan tsi ō kíi nteé xio ña, kunúꞌu ña. Uun sá nuu i é kākaꞌán Pablu ni ña dá vāta ntaka ña: \p —Espíritū Sántū né, dōo íni ña nté koo kaꞌan ñá túꞌūn é xeꞌé ña é kāꞌan ñá kaꞌán naa Xuva ko, ña Isaía, ni ñata kō, ña é intóo diꞌna, kakaꞌan ña: \q1 \v 26 Kuēꞌén, kūkaꞌan ni ñá Israeé san: \q1 Kuān té dáꞌa sa tekú nto, \q1 ntá tsí ña kuintíꞌxe nto. \q1 Kuān té dáꞌa sa kóto nto, \q1 ntá tsi ña kutúni nto. \q1 \v 27 Tsi dóo kaꞌxī nima nto, \q1 dóo loꞌo ntō, \q1 é nuu ntiꞌu ntúxnūú nto. \q1 Tsi ña ntío nto kiní nto, \q1 ñá ntīo nto kutuni nto, \q1 ñá ntīo nto kuintiꞌxe nto, \q1 ñá ntīo nto natuꞌvi nto kuétsi ntō \q1 vata koo é ntaváꞌa ú nto. \m Kuan ō xeꞌé Espíritū Sántū é kāꞌan Ísaia ni ñata kō kídaā. \v 28 Kini nto tsí viꞌa ve ne, taxnuu Xuva kō túꞌūn vaꞌá iña Jesúcristu ntáꞌa ñaꞌa, ña é ña te ña Israeé san. Dɨvi ñā ne, kuintiꞌxe ña —kaꞌán Pablu. \p \v 29 Dā kúvi kaꞌan ña sáꞌa ne, ntīi ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña Israeé san ne, da mii kuēꞌen tsi é ntánatíin ña túꞌūn é kākaꞌan ña. \p \v 30 Pablú ne, uvi kuíā katúvi ña ikān né, mii ñā ntáꞌvi ña viꞌi mí katúvi ña. Dōo diní ña dá vēꞌxí un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña vexkóto niꞌni i ña. \v 31 Kakaꞌan ntódo ña ni ña īña mí kadē kûꞌvé Xuva ko, kanakuāꞌa ña ña iña Tóꞌo ko Jesūcristu. Ñá te kaūꞌví kueꞌen ña é kāꞌan ñá ni ñā né, ntē xoxo ni edɨ́ nuu i é kāꞌan ña.