\id 1CO \h 1 CORINTIOS \toc1 Tutu é kuvi ūun e táxnūu San Pablu iña ñá ñuú Corintu \toc2 1 CORINTIOS \toc3 1 Co. \mt1 Tutu é kuvi ūun e táxnūu San Pablu iña ñá ñuú Corintu \c 1 \s1 Kakaꞌán Pablu ni ñá ntákuintiꞌxe i, ña ntoo ñuú Corintu \p \v 1 Xuꞌu é Pablú u ne, kana Xuva kō ko é vīí u pustru iña Jesúcristu, tsí kuan ō ntío ña. Dadɨɨ ú ni ēní ko Sostené ne, \v 2 táxnūu ntɨ́ túꞌūn saꞌá iña nto, ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō e ntánatāká nuu nto ini ukun ñuú Corintu, ña é ntuviko kuēnta iña Jesúcristu, ña e kána Xuva kō é ntuntoo nima ntó, ni dā xóo ká ñaꞌa, ña ntoo dá vādá ka ñuxiví a, ña ntákaku niꞌi dɨ̄ví Tóꞌo ko Jesūcristu. Tsí dɨvi ñā é Xuva ko ña iña ko un ntɨ́ꞌɨ ō. \v 3 Na naxnuu viko Xuva ko nto, dɨvi ña nī Tóꞌo ko Jesūcristu. Na tāꞌxi ña é vāꞌá koo kuntōo nto. \s1 Niꞌi ko é vāꞌá iña Xuva ko kuenta iñá Cristu \p \v 4 Nguentúvi kanakuéꞌe ú sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña nto, tsi dóo váꞌā o dé ña ni nto kuēnta iña Jesúcristu. \v 5 Tsi táꞌxi ña e dóo kukuika níma nto é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i dɨ. Tāꞌxi ña e dóo váꞌa koo kaꞌan nto da nēé ka nuu i e ntákaꞌan nto, nī e dóo kiꞌin inī ntó dɨ. \v 6 Tsi túꞌūn vaꞌá iñá Cristú ne, é nuu é ntaā í iña nto. \v 7 Dukuān ne, ñá tē neé ntákūnáa nteē ntó iña Xuva kó da nɨɨ̄ ntántétu nto ntuvi dá nainu xtúku Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 8 Tsí Xuva kō ne, kuenta vií ña é kuntoo kutu ntō un tsi da nté ntīi ata i kan, vata koo e nté uun xoxo kuvi kaꞌan nteé i nto tē xee ntúvī é kixkadā kûꞌve Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 9 Xuva kō ne, nguentúvi kade ntaa ña nee é kākaꞌan ña. Dɨvi ña kāna ña nto é uun tsi kuvi nto ni Īꞌxá mii ña, Tóꞌo ko Jesūcristu. \s1 Dā kii nteé xio taꞌan xúkūn san \p \v 10 Dɨvi nto, tāꞌan kó, kakaꞌán u ni nto kuēnta iña Tóꞌo ko Jesūcristu dá kakaꞌán u é na viī ntó da xeꞌé ne, natíin dadɨ́ɨ nto ni tāꞌan nto. Ñá ku kīi nteé xio taꞌan nto, tsí uun kuédadɨɨ tsi é kadā kuení nto. \v 11 Tsí kakaꞌan ñáviꞌi Cloee ní ko tsi ntánāa núu nto ni tāꞌan nto. \v 12 Kakaꞌan ñá tsi íō ntó ne, kakaꞌan nto: “Xuꞌú ne, kantīkɨ́n u Pablu”; iō ntó ne, kakaꞌan nto: “Xuꞌú ne, kantīkɨ́n u Apolo”; ō “Xuꞌú ne, kantīkɨ́n u Pedru”; ō “Xuꞌú ne, Cristu kantîkɨ́n u”, xkoó kaꞌan nto. \v 13 ¿Vá ūvi nuu ntú Cristu? ¿Vá xūꞌú ntu é Pablú u ña é xiꞌí ntiká krusi kan kuénta iña nto? ¿Vá kuenta iñá ko ítsi ntute nto? \v 14 Ntá tsi dóo váꞌā ó tsi nté uun nto ña ni nakutsi ntúte ú nto; da mii tsī Crispu ni Gáyu. \v 15 Dukuān ne, ñá xoxó kuvi kaꞌan i e ítsi ntute ntaꞌa ko. \v 16 Nakaꞌān kó tsí nakutsi ntúte ú ñaviꞌi Stefanú dɨ. Ntá tsi ña nakaꞌán ko tē nakutsi ntúte ú tuku ká ñaꞌa dɨ. \v 17 Tsí Cristú ne, ñá ni taxnūu ña ko é nakūtsi ntute ú ñaꞌa, tsí xuꞌú ne, taxnūu ña ko é kāꞌan ntódo u túꞌūn é vāꞌá san nté koo nakáku ō. Ñá kakāꞌán u túꞌūn e dóo viꞌxín kaa san é vata tē dóo tuꞌvé ko, vata koo é ña ku dé kuení nto te nākáku nto kuenta iña túꞌūn e dóo kiꞌin inī i é kākaꞌán u ni ntō, vata koo é ña nantii níꞌni u e dóo nuu áꞌvi i é xiꞌí Cristu ntíkā krusi kan kuénta iña ko. \s1 Xéꞌe Xuva kō é kūvi vií Cristu é un ntɨꞌɨ̄, e dóo kiꞌin inī ñá vata kaa mii ñā \p \v 18 Dá kakāꞌan o tsí xiꞌí Cristu ntíkā krusi kán ne, ñá tē nté kaa tuntu kaa túꞌūn saꞌá, kuiní ñaꞌa, ña ntaíka itsi dôꞌví san. Ntá tsi dɨvi ō e ntántīkɨn ó Cristu, ña é nakáku kō ne, tūꞌún sāꞌá ne, tūꞌun íña núu i e dóo kaꞌnu é edé Xuva ko īña ko, kuiní kō. \v 19 Duꞌva ō kúvi vatā ó uve naꞌa kakaꞌan túꞌun Xuva kō: \q1 Nantɨꞌɨ̄ u é kiꞌin īní ñaꞌa, ña dóo kiꞌin inī i; \q1 nāxtuví xio u é kāñeꞌe dɨkɨ ñáꞌa sán dɨ, \m kaꞌan. \p \v 20 ¿Míꞌi ntu nūu áꞌvi ñaꞌa san, ña e dóo iní san, nī ña dóo tuꞌvé i iñá leí san, nī ña e dóo ini kaꞌan nuu i é īó ñuxiví a? Náñēꞌe Xúva ko kō tsí nee iña e dóo vaꞌá ñuxiví a, kuiní kō ne, ñá tē neé nuu áꞌvi i núu ña. \v 21 Dōó kiꞌin īni Xúva kō, tsi ñá ni dē vaꞌa ña é kutūni ñáꞌa san nee ñáꞌa ña kuenta iña i e dóo kiꞌin inī ña, ntá tsi dóo xkúntee iní ña é nakakū ñá ñaꞌa, ña é kuintiꞌxe i ña kuenta iña túꞌūn e dóo tuntu kaa é kāꞌan ntódo o. \p \v 22 Ña Israeé san ne, ncho kiní ña nuu i e dóo kaꞌnu; ña griegú san ne, dōó ncho kutúꞌve ña, é kukiꞌin inī ña. \v 23 Ntá tsi xoꞌō ne, ntákaꞌan ntódo o iñá Cristu, ña é xiꞌí ntiká krusi kan kuénta iña ko. Ña Israeé san ne, dōó dokaꞌan é ntákaꞌan o, kuíni ña. Ña tuku tatá i san ne, dōó tuntu kaꞌan o, kuíni ña. \v 24 Ntá tsi xoo ñáꞌa, ña e kána Xuva kō né, kuān te ña Israee ñá ne, o kuān te ñá griegu ñá ne, kutuni ña tsí Cristú ne, nīꞌi ña é kūvi vií ña da nēé ka ntɨꞌɨ nuu í, ne, niꞌi ña e dóo kiꞌin inī ñá kuenta iña Xuva kó dɨ. \v 25 Tē nee iña é kade Xuva kō e dóo tuntu kaa, kuíni ñaꞌa sán ne, dɨvī e dií ka váꞌa kuēꞌen é vata kaa é tuꞌvé ña ñuxiví a. Nee iña e dóo vita iní Xuva kō ne, dɨvī e dií ka ntii inī i é vata kaa ña ñuxiví a. \v 26 Dɨvi nto, tāꞌan kó, na nakaꞌan ntō nte ntáa nto dā kána Xuva ko ntō. Ñá tɨtɨ̄n nto e dóo tuꞌvé nto, vatā o túꞌve ña ñuxiví a. Ñá tɨtɨ̄n nto e dóo naꞌnu ñaꞌa nto ne, ña tɨ́tɨn nto e dóo kuika ntō dɨ. \v 27 Ntá tsi nuu i e dóo tuntu kaa, kuíni ña ñuxiví a ne, dɨvī é nākaxnúu Xuva kō é nakōꞌxó nteē ñá ñuxiví san, ña e dóo kiꞌin inī í ne, nākaxnúu Xuva ko nūu i é ña ntii iní i san é nakōꞌxó ñaꞌa, ña e dóo ntii inī í san. \v 28 Nakaxnúu Xuva ko ñāꞌa, ña é ñā váda ntaidiáꞌvi, kuíni ñaꞌa ñuxiví sa, nī ñaꞌa, ña é ña ntío kueꞌen tsí ñaꞌa san, nī ñaꞌa, ña é ña te neé nuu áꞌvi i, kuíni ñaꞌa sán dɨ, vata koo é na nakōꞌxó ña ñaꞌa, ña dóo naꞌnu ñaꞌa san. \v 29 Tsí ña kúvi vīí kaꞌnu nté uun ñaꞌa nuu Xuva ko. \v 30 Tsí mii Xuva kō né, tāꞌxi ña é uun kuédadɨɨ tsi ntuvi o ni Jesūcristu. Ntaꞌa Jesuú ne, taꞌxi ña e dóo kiꞌin inī kó nī é ntuntoo kuétsi ko, nī é ntuviko o kuēnta iña Xuva ko, tsi e ntáꞌvi ña kuétsi kō dá xiꞌi ña. \v 31 Duꞌva ō kúvi nuu i sáꞌa vatā ó uve naꞌa kakaꞌan túꞌun Xuva kō: “Xoó ncho kada kaꞌnu mii ī kúñu ī ne, na kāda kaꞌnu ña kuenta iña Xuva ko”, kaꞌan. \c 2 \s1 Tūꞌún Cristu, ña xiꞌí ntiká krusi kan \p \v 1 Xuꞌú ne, dā xeé u mí ntoo nto, tāꞌan, é kāꞌan ntódo ú ni ntō é nuu é ntaā í iña Xuva kó ne, ñá ni kāꞌán u ni nto túꞌūn e dóo viꞌxín kaa, nté túꞌūn e dóo kiꞌin inī í san. \v 2 Tsi dé kuení ko é ña te nee iñá kaꞌán u ni ntō é da mii tsī túꞌun Jesūcristu, nté ō xiꞌi ñá ntíkā krusi kan kuénta iña ko. \v 3 Dā itúvī ú ni ntō ne, ña túvi ntiī ko. Koó da kanɨ́ꞌɨ u tuví u e dóo uꞌví ko. \v 4 Dá kakāꞌán u ni nto, nī dá kakāꞌan ntódo ú ne, ñá tē túꞌūn e ntákaꞌan ña e dóo kiꞌin inī í san é kākaꞌán u ni ntō, tsí táꞌxi Espíritū Sántū sán ko ntii ñā é kuvi nakuāꞌá u nto, \v 5 vata koo é na kunuu inī ntó Xuva ko, ña e dóo kaꞌnu, ña te é kunuu inī ntó ñaꞌa, ña e dóo kiꞌin inī í san. \s1 Kanañēꞌe Espíritū Sántū san ko xoo é Xuva kō \p \v 6 Ntá tsi kakaꞌán ntɨ túꞌūn é kiꞌin īní ni ñā e dií ka ini túꞌun Xuva kō. Ntá tsi ña te dɨvī túꞌūn e ntákaꞌan ña dóo tuꞌvé i san, nté tūꞌun e ntákaꞌan ña ntádē kûꞌvé ñuxiví a vevii, tsí ña náꞌa ka kuntōo ña ñuxiví a. \v 7 Ntá tsi túꞌūn é kākaꞌán ntɨ e dóo kiꞌin īní iña Xuva kó ne, iña nuu i é tūvi xuꞌu un tsi nte díꞌna da de kúꞌve ñá ñuxiví san. Núu i sāꞌá ne, dɨvī é nīꞌi ko é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō. \v 8 Nté uun ñaꞌa, ña ntádē kûꞌvé ñuxiví a ne, ñá ni kutūni ñá nuu i sáꞌa. Tē dɨ́ ni kutūni ñá ne, ñá ni naxnteē ñá Tóꞌo kō ntiká krusi kan, ña dóo kaꞌnu. \v 9 Ntá tsi uve naꞌa kakaꞌan túꞌun Xuva kō: \q1 Núu ī é vāta kiní o, é vāta tekú kō, é vāta kɨꞌɨn dɨkɨ kó ne, \q1 é xtūví tūꞌvé Xuva ko nūu i tsíkan iña ñaꞌa, ña é ntákuinima í ña, \m kaꞌan túꞌun ñā. \v 10 Sáꞌā ne, náñēꞌé Xuva ko ko ntāꞌa Espíritū Sántū san. Tsí Espíritū sán ne, kaito nteé ña é un ntɨꞌɨ ūn tsi nte nuu i é ña káñeꞌe dɨkɨ ko iña Xuva ko, é da mii tsi Xuva kō é īni ña. \p \v 11 Ntá tsi ¿xoó ntu ini i nee iña é kadē kuení tuku ñaꞌa? Tsí da mii tsi nīma ña é īni. Dukuān né, da mii tsī Espíritū Sántū san íni ña nté o kadē kuení Xuva kō. \v 12 Ntá tsi xoꞌō ne, ñá ni nīꞌi ko é nakuaꞌa o nuū i é īó ñuxiví a, tsí xoꞌō ne, níꞌi ko miī Espíritu Xuva kō vata koo é kūtuni ko nuu i é kataꞌxi Xuva ko kō tsi dóo váꞌā ó de ña ni kō. \v 13 Ñá tē túꞌūn e dóo ini ñá ñuxiví sa é kākaꞌán ntɨ nuu i sáꞌa, tsi túꞌūn é nañéꞌe Espíritū Sántū sán ntɨ é kākaꞌán ntɨ. Dukuān é kanañēꞌé ntɨ ñaꞌa, ña é nuu Espíritū Sántū san níma i, núu ī é kākaꞌan Espíritū Sántū san. \p \v 14 Ntá tsi ñaꞌa, ña é ña te núu Espíritū Sántū nima í ne, ña kúvi kɨ̄ꞌɨn dɨkɨ ña túꞌūn é ncho kaꞌan Espíritu Xuva ko ni ñā. Dōó tuntu kaa túꞌūn san, kuíni ña, tsí ña te núu Espíritū Sántū san níma ña é nañēꞌe ñá ña nee é kāni túꞌun. \v 15 Ntá tsi ñaꞌa, ña é nuu Espíritū Sántū nima í ne, kuvi kaꞌan ntée ña un ntɨꞌɨ nuū i. Ntá tsi dɨvi ñā ne, xoxó kuvi kaꞌan ntée i ña. \v 16 Tsí kakaꞌan túꞌun Xuva kō: “¿Xoó ntu ini i nté o kadē kuení Xuva kō? ¿Xoó ntu kuvi nañēꞌé i ña itsi?”, kaꞌan. Ntá tsi xoꞌō é iꞌxá Xuva ko ō ne, ntádē kuení ko vatā ó kadē kuení Cristu. \c 3 \s1 Ña ntáde tsiñu dadɨɨ iña Xuva ko \p \v 1 Ña ni kúvi kāꞌán u ni nto vatā ó kakaꞌán u ni ñāꞌa, ña é ini vaꞌá Xuva ko, tāꞌan. Ntá tsi kakaꞌán u ni nto vatā ó kakaꞌán u ni ñāꞌa, ña é da mii tsī é īni nee iña é īó ñuxiví a. Váta kīni váꞌa nto nuu i īñá Cristu, tsí vata ntáa iꞌxa ɨkɨ́n san ntáa nto. \v 2 Vatā ó kaxéꞌe o dɨ̄kui é kōꞌo iꞌxa ɨkɨ́n san é vata kutíi i é kāꞌxi kúñū ne, kuān ó kanakuāꞌá u nto núu ī é kiꞌin īní san dɨ, tsí vata kutíi nto kɨꞌɨn dɨkɨ nto túꞌūn é kiꞌin īní san. Nté vevií vata kutíi nto kɨꞌɨn dɨkɨ nto, \v 3 tsí ntáde dukuan nto vatā o ntáde ña ñuxiví san. ¿Ñā ntu te dukuan o ntáde nto da ntákuneꞌū iní nto ni tāꞌan nto, ō da ntánaa núu nto ni tāꞌan nto? Dito tsi ntáde nto vatā ó de ña ñuxiví san. \v 4 Kakaꞌan ntó, uun ñaꞌa ntō: “Xuꞌú ne, kantīkɨ́n u Pablu.” Tuku nto ne, kakaꞌan nto: “Xuꞌú ne, kantīkɨ́n u Apolo”, xkoó kaꞌan nto. ¿Ñā te dukuan ntú o ntákaꞌan nto vatā o ntákaꞌan ñá ñuxiví san? \p \v 5 ¿Xoó ntu é Apolo í san? ō ¿xoó ntu é Pablu í san dɨ? Kūdii ña ntáde tsiñu iña Xuva ko ntɨ e ntánakuāꞌa ntɨ́ nto é kuintiꞌxe nto ña. Da mii tsī e táxnuu Xuva kō ntɨ é kāde ntɨ, é un é un ntɨ. \v 6 Xuꞌú ne, da mii tsī é nakūꞌxí u tsɨ́kɨ̄n sán ne, Apoló san ne, dáꞌvi ña ntūte. Ntá tsi Xuva kō táꞌxi ñā é kuēꞌnu. \v 7 Dukuān ne, ñá te kāꞌnu ñaꞌa ña kaíꞌxi tsɨ́kɨ̄n san, nté ña kadáꞌvi ntute sán dɨ, tsí mii tsi Xuva kō e dóo kaꞌnu ña, tsi dɨ́vi ñā né, kataꞌxī ña é kuēꞌnu. \v 8 Dadɨɨ tsi nuu áꞌvi ña kaíꞌxi tsɨ́kɨ̄n sán ni ñā kadáꞌvi ntute san. Ntá tsi táꞌxi Xuva kō é vāꞌá iña ña, é un é un ña, vata tsī ó kade tsiñu ña. \v 9 Dadɨɨ tsi ntáde tsiñu ntɨ́ iña Xuva ko. Dɨvi ntō né, vata ntáa ñuꞌu é katavi nuu Xuva kō ntáa nto. O vāta ntáa viꞌi é kaxntītsí Xuva kō ntáa nto. \v 10 Xuꞌú ne, vata kaa ña kadama, ñá odo nūú, kaa ú, e táꞌxi Xuva kō é kutūní ko nté koo kada váꞌa ú etɨ́ viꞌi san. Tuku ñaꞌa ne, katsodo ña ntóꞌo nuu i kan. Ntá tsi na kōto váꞌa ña, xe un xé un ña, nté o ntáde tsiñu ña. \v 11 Jesucristú ne, dɨvi ñā é vata kaa etɨ́ viꞌi san kaa ña. Ña kúvi nanīꞌi ko túku etɨ́ viꞌi é dií ka vaꞌa é dɨvi ñā. \v 12 Dōó tɨtɨ́n nuu i é kuvi tsodo o ētɨ́ viꞌi san. Kuvi tsodo o ōró, ō kaá kuīꞌxín, o xūu e dóo nuu áꞌvi i, o kuvi tsodo o ūtún, ō xóꞌo, o chɨ̄ɨn. \v 13 Tē ita ntíꞌxin ñuꞌú san viꞌi sán ne, kutuni ko te váꞌa nuu i e dé tsiñu niꞌi ña xntítsí i san. Kuan kōo kutuni ko xoo e dé tsiñu váꞌa i ntuvi te vexkáda kûꞌvé Xuva kō, tsí vata kaa ñuꞌú san kaa ña te kúvi. Te kuīta ntíꞌxin tsiñu ko nūu Xuva kó ne, dōo dîtó te vāꞌá o dé tsiñu ō né, o tē ña váꞌa o nī de tsíñu ō. \v 14 Te kūtií tsiñu kō é kuntītsí te kuīta ntíꞌxin ñuꞌú san ne, níꞌi kō é vāꞌa. \v 15 Ntá tsi te koko e dé tsiñu ō ne, kunaá iña ko. Ntá tsi mii ō ne, nakáku o vatā o dé ñaꞌa é da miī kúñu ī nakáku ña dá iꞌxi víꞌi ña. \p \v 16 ¿Ñá īni ntú nto tsí viꞌi Xuva kō kúvi nto, tsí nuu Espíritu Xuva ko nīma nto? \v 17 Te xōo ñáꞌa nakatsin ña viꞌi Xuva kō né, nakatsin Xuva ko ñā dɨ, tsí xúkun Xuva kō né, kūviko kuenta iña ña. Dɨvī xúkun tsīkán ne, dɨvi o xoꞌō. \p \v 18 Ñá ku kāni ntaꞌví mii ntō kúñu ntō. Te iō nto e dóo kiꞌin inī ntó, kuiní nto, vatā ó ini ñá ñuxiví san ne, dií ka váꞌā ó te ntuvi nto vata kaa ñaꞌa, ña é ña te neé ini, vata koo é kūtúꞌve nto é nuu é ntaā i. \v 19 Nee iña e dóo kiꞌin īní ñuxiví san ne, ñá vādá kaidiáꞌvi nuu Xuva ko. Tsí uve naꞌa kakaꞌan túꞌun Xuva kō: “Nuu i é kīni kaa e ntántukū nuní ña ne, dɨvi tsi nūu i é kuēꞌé Xuva kō é kōꞌxó nteē ña”, kaꞌan. \v 20 Kakaꞌan xtúku túꞌun ñā dɨ: “Ini Xúva kō é un ntɨꞌɨ̄ é kadē kuení ñaꞌa, ña e dóo tuꞌvé i ñuxiví san ne, ñá vādá kaidiáꞌvi kueꞌen tsi”, kaꞌan túꞌun ñā. \v 21 Dukuān ne, ñá ku kada kaꞌnu nto te kantīkɨn ntó dā xóo ká ñatīi, tsí un ntɨꞌɨ nuū i é kāduku ntée nto. \v 22 Tsí kuān té Pablu, ni Apólo, nī Pedrú, ni kanɨɨ ñūxiví san, ni ntūvi iña kó, ni dōxiꞌi san, ni é un ntɨꞌɨ̄ é iō vevíi, nī é un ntɨꞌɨ̄ é kōo ntuvi é vēꞌxí ne, un ntɨꞌɨ nuū i sáꞌa é kāduku ntée nto. \v 23 Dɨvi ntō ne, ntáduku ntée nto Cristu. Cristú ne, kaduku ntée ña Xuva kō. \c 4 \s1 Tsiñu é ntáde pustru \p \v 1 Na kūtuni nto tsí ntɨꞌɨ́ ne, ña ntáde tsiñu iña Cristú ntɨ, é uvē ntaꞌa ntɨ túꞌūn e dóo viꞌxín o iña Xuva ko. \v 2 Xoó ñaꞌa é kūnteé ntaꞌa i ne, kantio é kāda ntaa ña nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ é kākaꞌan tóꞌo ñā. \v 3 Xuꞌú ne, ñá kāde ú kuentá te kāꞌan ntó te vāꞌá u ne, o tē ña váꞌa u, o kuān te dá xōó ka ñaꞌa kuan koo kaꞌan ñá dɨ. Nté dɨvī ú ña kuvi káꞌan u neé ñaꞌa u. \v 4 Ña te neé ni idé u, kuini ko, ntá tsi xoó ntu ini í te kuan ō. Da mii tsi Xuva kō é kuvi kaꞌan ñá te vāꞌá u ne, o te ña váꞌa u. \v 5 Dukuān ne, ñá ku kāꞌan ntó te xoo dóo vaꞌa i, ō xoo ña váꞌa i, da nté nainu xtúku Xúva kō. Tē naínu ñá ne, naxiꞌí nuu ña nima ko vata koo é kūtuni ko nee iña é ñuꞌu xūꞌu. Taꞌxi Xuva ko kídaā é ntii díto un ntɨꞌɨ̄ é ntádē kuení kō é nuu nima ko. Kidáā ne, kaꞌan Xúva kō nee iña e dóo vaꞌá iña ko, xe un xé un ō. \p \v 6 Ntoꞌó, taꞌan, kakaꞌán u ni nto nuū i sáꞌā e váꞌa tsi mii ntō. Kakaꞌán u iñá Apoló ne, íñā kó dɨ, vata koo é kīni nto ntɨ́ ne, kutúꞌve nto é ña kuita ntíꞌxin nto vatā ó uve naꞌa túꞌun Xuva kō, vata koo é nté uun nto ña káꞌan nto: “Ña sāꞌá ne, dōo váꞌa ña”, ō kaꞌan nto: “Ña tsīkán ne, ñá vāꞌá ñaꞌa ña”, koo kaꞌan nto. \v 7 ¿Xoó ntu kantaváꞌa ñaꞌa i nto te dií ka vaꞌá ñaꞌa nto é vata kaa ña nguiī san? ¿Nee iñá ntu īo íña nto é ña ni taꞌxi Xuva ko? Ntá tsi te taꞌxi Xuva kō ne, ¿nté kui kade kaꞌnu ntu nto vata sá tē kuenta iña mii nto ni níꞌi nto? \p \v 8 Dɨvi ntō ne, é dōó kuika nto vē; ñá tē nee iñá ka ntátaan núu nto. Mii ntō ntáde nto rei, é ntē ñá vādá ka míꞌi ntátaan núu nto ntɨ. Tē dɨ́ nuu é ntaā i é rei ntíꞌxe nto ne, kadā kûꞌvé dadɨɨ ntɨ́ ni ntō. \v 9 Ntá tsi ntɨꞌɨ é pustrú ntɨ ne, vata te taꞌxi Xuva kō é ntīi ntɨ un tsi nte ata i kan. Kuan ō dé kuení ko. Vata ntáa ñaꞌa, ña niꞌi i doxiꞌí san ntáa ntɨ, é kanɨɨ ñūxiví san ntaíto díto ña ntɨ́, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ánje, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. \v 10 Ntɨꞌɨ́ ne, dōó tuntú ntɨ kuenta iña Cristu. Ntá tsi ntoꞌó ne, dōó kiꞌin inī nto é kudadɨɨ nto nī Cristu. Ntɨꞌɨ́ ne, ña túvi ntīi ntɨ́, ntá tsi ntoꞌó ne, dóo iō ntíi nto. Ntɨꞌɨ́ ne, ña ntaíko ñuꞌu ñaꞌa sán ntɨ, ntá tsi ntoꞌó ne, dōo ntaíko ñuꞌu ñāꞌa san nto, kuíni nto. \v 11 Ntē vevii ntákakɨn ntɨ́ ne, ntaítsí ntɨ ntute. Ña túvi dōo é kūꞌun ntɨ. Dōo ntádē xení ñaꞌa san ní ntɨ ne, ña túvi viꞌi miī ntɨ́ mi é kuntōo ntɨ. \v 12 Ntɨꞌɨ́ ne, dōó ntántoꞌo ntɨ é ntaꞌa ntɨ ntáde tsiñu ntɨ́. Dā ntákaꞌan kíni ñaꞌa san ní ntɨ ne, ntánantiko kōó ntɨ, kakaꞌán ntɨ: “Na kunūu méꞌñu kunuu dava Xuva ko ntō”, xkoó kaꞌán ntɨ. Dā ntáde ña nī ntɨ é kīni kaa ne, ntákutíi ntɨꞌɨ ntɨ́ nimá ntɨ. \v 13 Dā ntákaꞌan kíni ña nī ntɨ́ ne, ñá tē ntákudiín ntɨ ni ñā, tsi ntánakaꞌnu ntɨ́ iní ñā. Ntáde ña nī ntɨ́ vata te ñeꞌe ñuxiví sa kúvi ntɨ, vata ntáa nuu i é ña kaidiáꞌvi ká i e ntánakuītá ñaꞌa san. Un tsi nté vevií ne, kuan tsī ó ntáde ña nī ntɨ. \p \v 14 É kakāꞌán u ni ntō saꞌá ne, ñá te kakāꞌán u é kūkaꞌan nuu nto, tsí kade tii ú ni ntō vata kaa iꞌxá miī ko e dóo kakuinimá ko i. \v 15 Tsí kuan te uꞌxi míil mastru nto, ña é ntánañéꞌe í nto iñá Cristú ne, ntá tsi ña tɨtɨ́n uva ntō. Dɨvī u é uva ntō, tsí nañéꞌe ú nto túꞌūn é vāꞌá san nté koo kuintiꞌxe nto Jesūcristu. \v 16 Dukuān ne, kaikán u da xeꞌe ntáꞌa nto é kuntīkɨn ntó ko ne, viī ntó vata tsī ó de ú san. \p \v 17 Kuenta iña i sáꞌa ne, taxnūu ú Timoteu, é vata kaa iꞌxá miī ko, ña e dóo kakuinimá ko. Ñá kaxtuvī mii ña é kuntīkɨn ñá Xuva kō. Dɨvi ñā nakaꞌan ñá ntō nté o dé u é kantīkɨ́n u Cristú, vatā ó kanañēꞌé u ñaꞌa san má ūkún dā míꞌī ka kañeꞌé u. \v 18 Iō ntó ne, dōo ntáde naꞌnu nto, tsí kuini nto ne, ña kíꞌxī ká u, kíxkoto niꞌni ú nto. \v 19 Ntá tsi ña kukuíi ka dá kiꞌxi ú, te Xuva kō ntio ña. Kidáa kutūní ko te kūvi vií ntiꞌxe ña ntáde naꞌnu ñaꞌa sán ne, o kūdii da ntákaꞌan ña. \v 20 Tsi mí kadē kûꞌvé Xuva kō ne, ñá te da mii tūꞌun kúvi, tsi dóo iō ntii ña neé viī ña. \v 21 ¿Nee iñá ntu é ntio nto: é kīꞌxi ú mí ntoo nto é nāa ú ni ntō né, ō é kīní u nto e dóo kakuinimá ko nto? \c 5 \s1 Kadē kúꞌvē ñá iña uun ñaꞌa, ña kade é kīni kaa \p \v 1 Ntákaꞌan ñáꞌa tsí uun ñaꞌa ntō ne, kaeni dɨkɨ́ ña ñadɨ̄ꞌɨ úva ñā. Nté ñaꞌa, ña é ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō, ñá īni ña é kuān koo vií ña, é nákiꞌí ña ñadɨ̄ꞌɨ úva ñā. \v 2 Dɨvi ntō ne, naa i é kuntōo nto dontɨ́ni ne, da ntáde naꞌnu ñaꞌa nto. Ña tii, ña é kuān ó de sán ne, kantio é nantīi nto ña. \v 3 Kuān té xoxó u mí ntoo ntó ne, dōó kadē kuení ko iña nto. Vata tsi tē tuví dadɨɨ ú ni ntō, tsí é de kúꞌve ú iña ña kade é kīni kaa san, ntaꞌa Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 4 Dā ntánataká nuu nto ne, vata tsi tē ntoo dadɨɨ ntɨ́ ni nto, ntōꞌó nī Tóꞌo ko Jēsuu, ña e dóo iō ntií i. \v 5 Kidáā ne, ntáda nto ña kuenta ntáꞌa tóꞌō e ña váꞌā sán vata koo é ntɨ̄ꞌɨ kueꞌen kúñu ñā ne, nakáku nima ña ntuvi te vēꞌxí xtuku Tóꞌo ko Jēsuu. \p \v 6 Ñá vāꞌá o é ntáde naꞌnu ñaꞌa nto. ¿Ñā ntu íni nto tsí te nākudáka un síin uꞌxen ia uꞌxen vāꞌá san ne, kuia kanɨɨ tɨꞌntɨ ī? \v 7 Nakate nto kuétsi nto vē, tsí kanatɨ́vī kúñu kō dá iō kuetsí ko, vatā ó kanatɨ́vi uꞌxen vāꞌá san dá kanakudáka niꞌi uꞌxen iā san. Na ntūváꞌa nima nto váta kaa uꞌxen vāꞌá san e nté un síin uꞌxen ia ña kadáká ka. Váꞌā o é kuān koo vií nto, tsí Cristú ne, vata kaa a leꞌntu é xiꞌí kuenta iña ko kaa ña. \v 8 Dā ntáde o viko katɨ sán ne, ñá ku de tsiñu niꞌi o uꞌxen iā san. Dukuān ne, ña váꞌā o é kudāka é kīni kaa sán nima nto, nté da nēé ka nuu i é ña váꞌa. Tsí kanɨɨ̄ nima kó na vīi o é vāꞌá san nī é nuu é ntaā í san. \p \v 9 E díꞌna taxnūu ú tutú ntaꞌa nto é kākaꞌán u é ña ku xkuntíkɨn nto ña kini ntáa san. \v 10 Ntá tsi ñá te kakaꞌán u é ña ku káꞌan kueꞌén ka ntó ni ñāꞌa, ña kini ntáa, ña é ntoo ñuxiví a, ña ntaéni dɨkɨ́, nī ña ntákuneꞌu iní i, nī ña ntaído dúꞌu, nī ña ntánuu iní i santu, tsí te kuān ó ne, kantio é ntīi nto ñuxiví san. \v 11 É kākaꞌán u ni ntō ne: Ñá ku ika dadɨɨ nto ni da xōó ka ñaꞌa, ña é kākaꞌan é kakuintiꞌxe i Xuva kō ne, ntá tsi kade ña é kīni kaa, te tií, te ñadɨꞌɨ̄ ñá, o tē kakuneꞌu iní ña, o kānuu iní ña santu é ntúváꞌa naa, o kākaꞌan kíni ña iña ñaꞌa, ō ña kɨꞌví ne, ō ña duꞌu. Ntē ña ku kaꞌxí dadɨɨ nto ni ñā. \v 12 Tsí kaduku ntée nto é kadā kúꞌvē ntó iña taꞌan nto, ña ntákuintiꞌxe i san. Ñá kadūku ntée u é kadā kûꞌvé u iña ñaꞌa, ña é ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō, \v 13 tsí mii tsi Xuva kō é kāꞌan ñá te iō kuetsí ña. Ntá tsi ntoꞌó ne, naxtuvi xio nto ñatīí, ña kade é kīni kaa san. \c 6 \s1 Ña ntákuintiꞌxe i, ña ntátsiꞌi kuetsi taꞌan \p \v 1 Dá īó nuu i é ncho tsiꞌi kuétsi nto taꞌan nto ne, ¿neé ntu tsiñu kɨꞌɨn nto ntaꞌa ñaꞌa, ña é ña ntákuintiꞌxe i san? ¿Nté kui ña kɨꞌɨn ntu nto ntaꞌa ña ntákuintiꞌxe i san? \v 2 ¿Ñā ntu íni nto tsí xoꞌō e ntákuintiꞌxe ko Xuva kō ne, kada kúꞌve o iña ña ñúxiví san rkontuvi? Te dɨvi ntō é kadā kúꞌvē ntó iña ña ñúxiví san rkontuví ne, ¿nté kui ña kuvi ntu kada kúꞌvē ntó nuu i é ña kueꞌé san? \v 3 ¿Ñā ntu íni nto tsí te kúvi ve ne, un tsi nte ánjē sán kada kúꞌve o iña ña? Dukuān ne, dií ka ña ntii tuꞌun kada kúꞌve ó nuu i é īó ñuxiví a. \v 4 Te iō nto e ntánāa núu nto kuenta iña i é īó ñuxiví a ne, ¿nté kui ntáde ntu nto kuenta ñaꞌa, ña é ña té neé kaduku ntée i ini ukún Xuva kō? \v 5 Kakaꞌán u sáꞌa vata koo é na kūkaꞌan nuu nto. ¿Vá ña xoxó ntu nté uun ñaꞌa nuu taꞌán ña nto e ñá ini ña é kadā kúꞌvē ñá iña taꞌan ña? \v 6 Ntá tsi ntoꞌó ne, ñá te da mii tsī e ntátsiꞌi kuetsi taꞌan nto, tsí ntaꞌa ñaꞌa, ña é ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō san ntáñeꞌe nto, ntátsiꞌi kuetsi taꞌan nto. \p \v 7 É kuān ó ntátsiꞌi kuetsi taꞌan nto ne, ¿nté kui ña dií ka váꞌā ó é na kūtií nto nima ntó te kade ña ni ntō é kīni kaa? ¿Nté kui ña dií ka váꞌā ó é na kūtií nto nima ntó tē kaeni ntaꞌví ña nto? \v 8 Ntá tsi ntoꞌó ne, kantēɨ é ntáde nto. Tsí un tsi nte taꞌan mii nto ntáde nto ni ñā é kīni kaa ne, ntaéni ntaꞌví nto ña dɨ. \p \v 9 ¿Vá ñā ntu íni nto tsí ñaꞌa, ña e ntáde nuu i é kīni kaa sán ne, ñá nīꞌi ña é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō? Ñá ku enī ntaꞌví mii ntō kúñu ntō; nté ñāꞌa, ña é kāde é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san, nté ñā kanuu iní i santu, nté ñā kaeni dɨkɨ́ ñadɨ̄ꞌɨ é ña te ñádɨ̄ꞌɨ míi ī, nté natīi, ña kaeni dɨkɨ́ ñatií niꞌi i, \v 10 nté ñā duꞌú, nté ñā dóo kueꞌɨ̄, nté ñā kɨꞌvi, nté ñāꞌa, ña kadáꞌvi dovete táꞌan i, nté ñā kaeni ntaꞌví ñaꞌa é nīꞌi ña é ntio ña ne, nté uun ñaꞌa, ña kuān ó de san, ñá nīꞌi ña é vāꞌá ntaꞌa Xuva kō. \v 11 Iō ntó ne, kuan ō dé nto kídaā dɨ. Ntá tsi vevií ne, é ntūntoo nima nto. É xtūví xio Xuva ko ntō é kūvi nto iña mii ña. É ntūváꞌa nto ni Xuva ko vē, kuenta iña Tóꞌo ko Jesūcristu ni Espíritu ñā. \s1 Kūñú kō ne, iña Xuva ko \p \v 12 Kuvi vií u da nēé ka nuu i, ntá tsi ña te un ntɨ́ꞌɨ nuū i é vāꞌá iñá ko. Kuvi vií ntiꞌxe ú da nēé ka nuu i, ntá tsi ña da váꞌa ko é da nēé ka nuu i é kūvi vií nī ko. \v 13 Iō ñaꞌa xkoó kaꞌan ña: “É kāꞌxi o ne, iña xído ko. Xīdó kō ne, iña é kāꞌxi o”, xkoó kaꞌan ñá dɨ. Ntá tsi ntuvi tsi nuu i é nantɨꞌɨ Xúva ko i te kuvi. Kūñú kō ne, ñá te iña i é kanī dɨkɨ́ ō ñatīí san ne, o ñadɨ̄ꞌɨ́ san, tsí kúñu kō ne, iña Xuva ko. Dɨvi ñā ne, íñā kúñu ko ñā. \v 14 Vata tsī o dé Xuva kō e nantóto ña Tóꞌo kō Jesucristú ne, kuan tsī koo nantóto ña kō dɨ́, tsi dóo iō ntíi ña. \p \v 15 ¿Ñā ntu íni nto tsi kúñu ntō ne, íñā Cristu? ¿Vá kīꞌi ntu ú kúñū Cristú ne, dá nataꞌan ntée ú ñadɨ̄ꞌɨ́ kini kaa? ¡Ña kúvi! \v 16 ¿Ñā ntu íni nto tsí ñatīi, ña kanataꞌan nteé ñadɨ̄ꞌɨ́ kini kaa sán ne, uun tsi kúñū ntákuvi ña ntuvi ña? Tsí túꞌun Xuva kō ne, kakaꞌan: “Ntuvi ñáꞌa sán ne, uun tsi kúñu kūvi ña”, kaꞌan. \v 17 Ntá tsi tē xoó kanakuntee táꞌan i Xuva kō ne, uun tsi espíritū kúvi ni ñā. \p \v 18 Dukuān ne, kunu nto dá ncho natāꞌan ntée nto kúñu nto nūu i é kīni kaa. Tsí da nēé ka kuétsī é kāde ñaꞌa sán ne, ñá tē neé kade i kúñu ñā. Ntá tsi xoo kanatāꞌan ntée i kúñu ī é vīi núu i é kīni kaa sán ne, é kuētsí tsi mii kúñu ñā kade ña. \v 19 ¿Ñā ntu íni nto tsí kúñu ntō ne, viꞌi úkūn Espíritū Sántū e táꞌxi Xuva kō é kunūu nima nto? Ñá te īña mií ka nto kúñu ntō, \v 20 tsí ña te nté kaa aꞌví i ntáꞌvi Xuva ko kuēnta iña nto. Dukuān ne, ntio é kada kaꞌnu nto Xuva ko nī kúñu ntō. \c 7 \s1 Itsi iña ñá ntatántaꞌa \p \v 1 Vevií ne, kakaꞌán u ni nto nūu i é tsixeꞌe ntō ko da táxnuu nto tutú ntaꞌa ko: Dií ka váꞌā ó tē ña tántaꞌa ñatīí san. \v 2 Ntá tsi da xe dóo īó nuu i é kīni kaa e ntákoꞌxo nteē ñá ne, é un é un ñatīí san ne, na koo ñadɨ̄ꞌɨ míi ñā. É un é un ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, na koo xɨɨ mii ñā dɨ. \v 3 Na kāda ntaa ñátīí san ni ñadɨꞌɨ̄ ña. Ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, na kāda ntaa ñá ni xɨ̄ɨ ña dɨ́, vatā ó kantio é viī ñá, xe un xé un ña. \v 4 Tsí ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, ñá te iña míi ka ña kúñu ñā, tsi íña xɨɨ ña. Kuan tsī kaa iña ñatií san dɨ, tsí ña te iña míi ka ña kúñu ñā, tsí iña ñadɨꞌɨ́ ña. \v 5 Ñá kū kaꞌan ñátīí san é ña ncho kutuví dadɨɨ ña ni ñadɨꞌɨ̄ ñá, o ñadɨ̄ꞌɨ́ san, ñá ku kāꞌan ñá é ña ncho kutuví dadɨɨ ña ni xɨ̄ɨ ña. Na nātíin ña é kūntoo xio ña uun taan vata koo é nīꞌi ña ntuvi é kāꞌan ntâꞌví ña. Tē kúvi kaꞌan ntâꞌví ña ne, dá nākuntóo dadɨɨ xtuku ña vata koo é ña kuvi vii tóꞌō e ña váꞌā é kōꞌxó nteē ñá nuu i é kīni kaa, tsí ña kutíi ña é kuntoo mii ñā. \p \v 6 Ñá te kākaꞌán u te kuētsi é viī nto sáꞌa, ntá tsi kakaꞌán u tē ncho tántaꞌa nto ne, váꞌa ō. \v 7 Dií ka váꞌā ó te dɨ́ un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ñáꞌa vii ña vatā ó de ú, kuiní ko. Ntá tsi Xuva kō né, vatā ó ntio ña ne, xéꞌe ña xe un xé un ñaꞌa e túku e túku nuu i nté koo vií ña. \p \v 8 Tē xoó ña kuetsī é vāta tántaꞌa ña, o ñadɨ̄ꞌɨ kií san dɨ, kakaꞌán u tsí dií ka váꞌā ó te kuntoo mii ntō é ña nátantaꞌa nto, vata kaa ú xuꞌu. \v 9 Ntá tsi tē ña kutíi nto nī kúñu ntō ne, tántaꞌa ntō. Dií ka váꞌā ó e tántaꞌa ntō naa i é kadā kuení nto é viī nto é kīni kaa ni kúñu ntō. \p \v 10 Ntá tsi ñaꞌa, ña e tántaꞌa ne, kakaꞌán u ni ñā é ña ku xtuví mii ñadɨꞌɨ́ san xɨɨ ña. Ñá te xūꞌu é kākaꞌán u sáꞌa, tsí Xuva kō é kuān ó kakaꞌan ña. \v 11 Ntá tsi te naxtuvī mii ñadɨꞌɨ́ san xɨɨ ña ne, ñá ku nātántaꞌa xtuku ña. Dií ka váꞌā ó te ntūváꞌa ña ni xɨ̄ɨ ña. Dukuān ne, ñá ku na xtuvī mii ñátīí san ñadɨꞌɨ̄ ñá dɨ. \p \v 12 Íña ña nguiī sán ne, ñá ni kāꞌan Xúva kō. Ntá tsi kakaꞌán u te īó uun ñatīí, ña kakuintiꞌxe i ne, īó ñadɨꞌɨ̄ ñá, ña é vata kuintíꞌxe i Xuva kō né, tē ntio ña kuntoo ña ni xɨ̄ɨ ña ne, váꞌā o. Ñá ku kīi nteé xio taꞌan ña. \v 13 Kuan tsī o dɨ́, te īó uun ñadɨ̄ꞌɨ, ña é kākuintiꞌxe i ne, ntá tsi xɨɨ ña ne, ñá kākuintiꞌxe ña ne, tē ntio xɨɨ ña é kutūví ka ña ni ñadɨꞌɨ̄ ñá ne, váꞌā o. Ñá ku kīi nteé xio taꞌan ña. \v 14 Tsí xɨɨ ña, ña é ña kákuintiꞌxe i sán ne, tuvi étsin ña nuu Xuva ko, tsí tuvi niꞌi ña ñadɨꞌɨ́ ña, ña é kākuintiꞌxe i san. Ñadɨ̄ꞌɨ́ san dɨ, ña é vāta kuintíꞌxe i ne, tuvi étsin ña nuu Xuva ko, tsí tuvi niꞌi ña ñatii, ña é kākuintiꞌxe i san. Tē ñaꞌá ne, iꞌxá ña ne, kuvi vata ntáa iꞌxá ñaꞌa, ña é ña ntákuintiꞌxe i san. Ntá tsi ntoo etsin iꞌxá ña nuu Xuva kó dɨ. \v 15 Ntá tsi te ñāꞌa, ña é ña kákuintiꞌxe i san, ntío ña é natsoo mii tāꞌan ña né, na viī mii ña. Kidáā né, ñatīí o ñadɨ̄ꞌɨ́, ña é kākuintiꞌxe i sán ne, ña túvi nūu i íña ña. Tsí Xuva kō ne, ntio ña é vāꞌá ko kuntoo ō. \v 16 Tsí ¿xoó ntu ini í te kuvi xntiin xɨ̄ɨ o é nakakū ña? ¿Ō xoó ntu ini í te kuvi xntiin ñadɨ̄ꞌɨ o é nakakū ña? \p \v 17 Ntá tsi vata ō táꞌxi Xuva kō é viī ó, vata ō kána ña kō, xe un xé un o ne, kuān koo vii o. Kuān ó kakaꞌán u ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntákuintiꞌxe i san. \v 18 Tē kána Xuva ko uun ñaꞌa, ña tuku ñuú san ne, ñá kuētsi é tēꞌnté kúñū é ixi ñá vatā ó de ña Israeé san. Tē kána Xuva ko ūun ñaꞌa, ña Israeé san ne, ñá kuētsi é ntavaꞌa xtuku ña kúñu ñā. \v 19 Tsí Xuva kō ne, ñá kāde ña kuenta te teꞌnte kúñū é ixi ko vatā ó de ña Israeé san ne, ō ñaꞌa. É nuu áꞌvi iña ñá ne, te kāde ntaa ó da nēé ka é kākaꞌan ña. \v 20 É un é un ñaꞌa, kuan tsi koo na viī ñá vatā o dé ña da kána Xuva ko ñā. \v 21 Tē dóo kantoꞌo o kaden tsiñūn da kána Xuva ko ō ne, ñá ku dē kuení o. Ntá tsi te tāꞌxi tóꞌo o ītsi é ntiin ne, ntiin. \v 22 Tsí xoo ñáꞌa, ña e dóo kantoꞌo i kade tsiñu da kána Xuva ko ī ne, é nakākú Xuva ko ñā é kuntīkɨn ñá ña. Kuān ó dɨ ni ñāꞌa, ñā é xoxo tóꞌo ī da kána Xuva ko ī, tsí iña Xuva ko kada tsiñu ña ve. \v 23 Xuva kō né, ñīi ña nto. Dōo áꞌvī ntáꞌvi ña nto. Dukuān ne, ñá ku dā váꞌa nto é tuku ñaꞌa nakāda tsiñu ña nto iña ña. \v 24 É un é un nto, tāꞌán, vatā o dé nto da kána Xuva ko ntō né, kuan tsī koo vií nto. Na nakaꞌan ntō tsí tuví Xuva ko ni ntō nguentúvi. \p \v 25 Kuenta iña ñá ntoo miī, ña é vāta kiní ñatīí o ñadɨ̄ꞌɨ, ña é vāta tántaꞌa ne, ña ni táꞌxi Xuva kō nté koo kaꞌán u iña ña. Ntá tsi kuvi taꞌxi ú itsi, tsi e dé kaꞌnu iní Xuva ko nī kó ne, kade ntaa u é kākaꞌan ña. Dukuān é kuvi kuintiꞌxe nto é kākaꞌán u. \v 26 Dōó ntii tūꞌun é kuntoo o ñūxiví a vevii. Dukuān é vāꞌá o tē ña tántaꞌa ñāꞌa san, kuiní ko xuꞌu. \v 27 Ntá tsi te īó ñadɨꞌɨ̄ ntó ne, ña ku nantuku ntō nté koo naxtuvī mii nto ña. Tē vata tántaꞌa nto ne, ñá ku ntuku nto ñadɨꞌɨ̄ nto. \v 28 Ntá tsi tē tántaꞌa nto ne, ña túvī neé nuu i é kīni kaa kade nto. Tē tántaꞌa ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, ña túvī neé nuu i é kīni kaa kade ña dɨ. Ntá tsi xoo é tántaꞌa i ne, ntoꞌo ña ñuxiví a. Kuān ó kakaꞌán u ni ntō, tsí ña ntío ko é ntōꞌo nto. \p \v 29 Sáꞌā ncho kaꞌán u ni nto, tāꞌan: Ñá tɨ̄tɨ́n ka ntuvi īo é kuntoo o. Dukuān né, kuntōo ntó vata tsi tē xoxó ñadɨꞌɨ̄ nto. \v 30 Xoo é tuví ntaꞌxa i ne, na kūtuví ña vata tsi tē ña te túvi ntaꞌxa ña. Xoo e dóo diní i ne, na kūtuví ña vata tsi tē ña te díni ña. Xoo é kañii i ne, na kuntoo ña vata tsi tē ña tuví nee iñá īó iña ña. \v 31 Xoo é kade tsiñu niꞌi ī é īó ñuxiví a ne, ña kú de ña kuenta neé īó ñuxiví a, tsí ñuxivi é kaīni o vevíi ne, ña náꞌa ká kutūvi. \p \v 32 Ñá ntīo ko e dóo nantɨꞌɨ nto iní nto. Xoo é vāta tántaꞌa i ne, kantɨꞌɨ iní ña nté koo vií ña é vāꞌa é ntio Xuva ko. \v 33 Ntá tsi xoo é īó ñadɨꞌɨ̄ í ne, kantɨꞌɨ iní ña nté koo vií ña ñuxiví a ne, é kuēꞌe ña é vāꞌá ñadɨꞌɨ̄ ña. \v 34 Kuan tsī ó ni ñadɨ̄ꞌɨ, ña é ña ni xío xɨɨ i, ni ñadɨ̄ꞌɨ kuetsí, ña é vāta tántaꞌa: kanɨɨ̄ nima ñá, kanɨɨ̄ kúñu ña kāntɨꞌɨ iní ña nté koo vií ña é vāꞌa é ntio Xuva ko. Ntá tsi ñadɨ̄ꞌɨ, ña é tántaꞌa sán ne, kantɨꞌɨ iní ña é īó ñuxiví a, nī nté koo vií ña é kutūvi diní xɨɨ ña. \p \v 35 Kakaꞌán u ni nto sāꞌa é vāꞌá tsi mii ntō. Ñá te kākaꞌán u é kāꞌnté nuu u e tántaꞌa ntō. Tsí é ntio ko ne, é vāꞌá koo kuntōo nto. Ntio ko é ña koo nté uun nuu i é kāꞌnté nuu é kuntīkɨn ntó kanɨɨ̄ nima ntó Xuva kō. \p \v 36 Te uun ñatīí kadē kuení ña tsí kantio é tántaꞌa ña ni tāꞌnu katuví niꞌi ñā, tsi é ita ntíꞌxin kuia tun é tántaꞌa tún ne, tē kuiní ña é vāꞌá o sáꞌa ne, na viī ña nee é dií ka váꞌā o. Ñá te kini kaa é tántaꞌa tun. \v 37 Ntá tsi te tuku ñatīí kadē kuení ña tsí váꞌā o é kutuvī mii ña é ña tántaꞌa ña ne, váꞌā ó de ña dɨ. \v 38 Dukuān ne, xoo é tántaꞌa i ni tāꞌnu katuví niꞌī ne, váꞌā ó de ña ne, ntá tsi tē ña tántaꞌa ña ne, dií ka váꞌā ó de ña. \p \v 39 Ñadɨ̄ꞌɨ́, ña iō xɨ́ɨ i ne, ntee tɨɨ́n ña da nɨɨ kāntíto xɨɨ ña. Ntá tsi tē xiꞌi xɨ́ɨ ña ne, kuvi natántaꞌa xtuku ñá ni da xōó ka ñatīi é ntio ña, ntá tsi uun ñatīi, ña é kakuintiꞌxe i Xuva kō dɨ. \v 40 Ntá tsi dií ka diní koo kutuvī ñá tē ña nátantaꞌa xtúku ña. Sáꞌā é kadē kuení ko, tsí nuu Espíritū Xúva kō nimá ko, kuiní ko. \c 8 \s1 Kuenta iña i é kaeꞌxi o é ntátsido ñā nú sāntu ña \p \v 1 Sáꞌā kakaꞌán u ve kuenta iña i é tsíxeꞌe ntō kó te kūvi kaꞌxi ó nuu i é ntátsido ñaꞌa san nú sāntu ña. Nuu é ntaā i é xkoó kaꞌan ñáꞌa tsí īó dɨkɨ kó nee iñá vii o. Ntá tsi e dóo kiꞌin inī kó san ne, dɨvī kade i e dóo naꞌnu ncho vii o. Ntá tsi é kuinima táꞌan kō né, dɨvī kade i é vāꞌá koo kueꞌnu o ni Xuva kō. \v 2 Tē xoó ñaꞌa dóo iō dɨ́kɨ ī, kuíni i ne, váta kūtúꞌve ntiꞌxe ña vata kaa un ntɨꞌɨ̄ é ntio é kūtúꞌve ña. \v 3 Ntá tsi te xōo ñáꞌa kakuinimá i Xuva kō ne, ini Xúva ko nēe ñáꞌa ña. \p \v 4 Kuenta iña i é kaeꞌxi o é ntátsido ñaꞌa san nú sāntu ñá ne, ini váꞌa ō tsi nté uun santu e ntúváꞌa nāa ña te neé nuu áꞌvi i ñuxiví a, tsí mii tsi Xuva kō. \v 5 Īó ñaꞌa é xkoó kaꞌan ña é īó xuva ña e dukún kan ni ñūxiví a dɨ. Ñá te da dīi ntiꞌxe sántu ña nī tóꞌo ña iō. \v 6 Ntá tsi xoꞌō ne, ini o tsi úun tsi Xuva kō é Uva ko ñā. É un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ véꞌxi ntaꞌa ña ne, dɨvi kuēnta iña ña é ntantíto ō dɨ. Uun tsi Tóꞌo ko Jesūcristú dɨ. Ede váꞌa ntɨꞌɨ ña é iō né, dɨvi kuēnta iña ña é ntantíto ō dɨ. \p \v 7 Ntá tsi īó ñaꞌa, ña e ñá ini nuu i sáꞌa. Iō ñá ne, é kuīní ña é kunuu inī ñá santu ña e ntúváꞌa nāa. Kūviko e ntátsido ña nú sāntu ña, kuiní ña. Te kāꞌxi ña e kuvíko é odo nú sāntu ñá ne, kade ña kuétsi, kuiní ña ne, kakudentu nima ñá dɨ, tsí vata kukaꞌxí nuu ña ni Xuva kō. \v 8 Nuu é ntaā i é ña te kuenta iña i é kaeꞌxi o é xee o ntaꞌa Xuva kō. Ñá te neé kunaa o te ña káꞌxi o ne, ntē ña té neé niꞌi ko té kāꞌxi o. \v 9 Kuvi kaꞌxi ntó da nēé ka ntɨꞌɨ, ntá tsi kuenta vií nto ni tāꞌan nto, ña vata kukáꞌxi nuu ni Xuva kō, vata koo é ña kóꞌxo nteē ñá te kāꞌxi ñá vatā ó kaeꞌxi nto. \v 10 Tsí ntoꞌo é ini váꞌa nto túꞌun Xuva kō né, te kutuvī ntó nú nāa mí kanuu iní ñaꞌa san sántu ñā ne, ñaꞌa, ña é vata kukáꞌxi nūu é kuintiꞌxe i Xuva kō ne, te kinī ñá nté o de nto ne, ñá uꞌvī ña é kāꞌxi ñá dɨ, kuān té ini ña é ña kúvi káꞌxi ña. \v 11 Ntoꞌó é ini váꞌa nto Xuva kō ne, dɨvi kuētsí nto te kōꞌxó ntēé taꞌan nto, ña é vata kukáꞌxi nūu váꞌa ni Xuva kō. Tsí kuenta iña ña é xiꞌí Cristú dɨ. \v 12 Tē kade nto é kīni kaá ni tāꞌan nto, ña é vāta kukáꞌxi nuu ni Xuva kō é dɨvi kuētsí nto é viī ñá nuu i é ini ña é ña váꞌā. Miī Cristú kuān ó de nto ni ñā dɨ. \v 13 Dukuān né, te dɨvi kuētsí ko é kōꞌxó nteé taꞌan ko nuu i é īni ña é ña váꞌā dá kaeꞌxi ú kúñū sán ne, dií ka váꞌā o é ña kaꞌxí kueꞌen tsi ú, vata koo é ña kóꞌxo ntēé taꞌan ko nuu i é kīni kaa. \c 9 \s1 Nuu i é kāduku ntée pustru \p \v 1 Nuu é ntaā i é ña tuvi nee é kaedɨ́ nuu é vīí u pustru Xúva kō, tsí nuu míī ko íni ú Tóꞌo ko Jēsuu. E díto é kāde tsiñu ú kuenta iña ñá ne, dɨvī é ntákuintiꞌxe nto Xuva kō. \v 2 Te īo ñaꞌa ntákaꞌan ñá e ña te pustrú u, ntá tsi ini nto tsí pustru ntíꞌxe u, tsí é kuintíꞌxe nto é kākaꞌán u ni ntō iña Xuva ko. \v 3 Sáꞌā kaꞌán u ni ñāꞌa, ña e ntákaꞌan ntée ko: \v 4 Xuꞌú ne, kuvi koꞌo kaꞌxi ú da nēé ka ntɨꞌɨ. \v 5 Xuꞌú ne, kuvi kunteka ú ñadɨ̄ꞌɨ́ ko, ña é kuintiꞌxe i Xuva ko, vatā ó de pustru, ñá nguiī sán, ni ēní Jesuu, ni Pedrú dɨ. \v 6 ¿Vá Bernābeé xntu ni xūꞌu é ña kuvi koto ñá ntɨ da ntaíka ntɨ ntákaꞌan ntódo ntɨ túꞌun Xuva kō? \v 7 ¿Neē ntú sntadun kade tsiñu ña é katáva mii ña é kuīta ntiꞌxin ña? ¿Xoó ntu é kaitu i itu ne, da ña kaꞌxi ña ntɨ́di i? ¿Ō xoó ntu kanakueꞌnu i leꞌntu ne, da ña káꞌxi ña kúñu tɨ̄? \v 8 Ñá ku dē kuení nto te ñāꞌa dé kuení ña sáꞌa é kākaꞌán u ni ntō, tsí kuān ó kakaꞌán lei Muíseé san dɨ. \v 9 Tsí nteé naꞌá leí san, kakaꞌan: “Kɨtɨ ntákani trigú san ne, ñá ku xnūu nto xoꞌo xuꞌu tɨ”, kaꞌan. Sāꞌá ne, ñá te kāni túꞌun tē dií ka ntio Xuva ko kɨ̄tɨ san. \v 10 ¡Ñāꞌá ni san! tsí xoꞌo é kāntɨꞌɨ iní ña. Tsí é ūve naꞌá leí san ne, kuenta iña ko xoꞌo: Tsí xoo é kataꞌvi i ñūꞌu sán nī ña é kākani xoꞌo trigú san ne, kantétu ña da nté nīꞌi ña dava iña ña é kāduku ntée ña. \v 11 Dukuān né, tē ntɨꞌɨ iꞌxi ntɨ túꞌun Xuva kō é vāꞌá kunuu nima ntó ne, ¿va dóo ntu kueꞌe, kuíni nto, te taꞌxi nto un siin kudii é ntáde tuni nto? \v 12 E túku ñaꞌa ne, kaikan ntú ku ña ntaꞌa nto é ntio ña ne, ¿nté kui ña kuvi ntu kakan ntɨ́ dɨ? ¿Vá ña ntu té dií ka kaduku ntée ntɨ é tūku ñaꞌa? \p Ntá tsi vata neé kakán ntɨ é kuētsi é taꞌxi nto. Ntákutíi ntɨ ntantúku miī ntɨ é ntio ntɨ vata koo é ña kadɨ nuu ntɨ itsi é kuēꞌnu túꞌūn vaꞌá iña Cristu. \v 13 Ini nto tsí ña ntáde tsiñu ini ukún san ne, ikan tsī ntániꞌi ña é kāꞌxi ña tsí ntáduku ntée ña uun taꞌvi ī é ntáxéꞌe ñaꞌa san doméni ntaꞌa Xuva kō ne, ña ntáde kuenta nú tēu kan ne, ntániꞌi ña uun táꞌvi ī é ntáxéꞌe ñaꞌa sán dɨ. \v 14 Kuan tsī ó kakaꞌan Xúva ko īña ña ntákaꞌan ntódo túꞌun ñā, é kuntitō ñá na kuntōo ña kuenta iña i é kāde tsiñu ña iña Xuva ko. \v 15 Ntá tsi xuꞌú ne, nté un sīin vata kákán u nto é kāduku ntée u. Ntē ña te neé kaikán u nto ve é kataxnūu ú tutú saꞌá dɨ. Dií ka vaꞌa é dīꞌna kuví u dá ña kiꞌi nto dodîní ko. \p \v 16 Ña túvī ko é kāda kaꞌnu u é kākaꞌan ntódo u túꞌūn vaꞌá san, tsí dɨvi tsīñu ko é kuētsi é vīí u. ¡Nté kui ntāꞌvi dé u tē ña kaꞌan ntódo u túꞌūn vaꞌá san! \v 17 Tē dodîní ko é kāde ú tsiñu sáꞌa ne, níꞌi ko é vāꞌa é kāduku ntée u. Ntá tsi te kuētsi é kāde ú ne, da dúkuan tsi dɨvi tsīñu e táꞌxi Xuva kō é vīí u. \v 18 Dukuān ne, ¿nee iñá ntu niꞌí ko iña tsiñu ko? Níꞌī ko é kutūví diní u, tsí doméni kakaꞌan ntódo u túꞌūn vaꞌá san nté koo nakáku ñaꞌa. Ñā ncho kiꞌi ú xáꞌvī tsiñu kó, kuān té kakaꞌan Xúva kō é kāduku ntée u. \p \v 19 Kuān té ña xoxo tóꞌō kó ne, ntá tsi kade tsiñu ú iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ñáꞌa san vata koo é dií ka kueꞌe ñaꞌa niꞌi ko ña é kuntīkɨn ñá Cristu. \v 20 Dá tūví u nī ña Israeé san ne, kade ú vatā ó de ña Israeé san vata koo é kāꞌán u ni ñā é kuntīkɨn ñá Cristu. Dá tūví u ni ñā ntántīkɨn lei Muíseé san ne, kade ú vatā ó de ña ntántīkɨn leí san, kuān té ña kaduku ntée ká u lei tsíkan. \v 21 Dá tūví u nī ña xio ñuu, ña é ña ntántīkɨn lei Muíseé san ne, kade ú vatā ó de ña é ña kantíkɨn ña leí san. Ntá tsi ña xtuví mii u lei Xúva kō, tsí lei é kantīkɨ́n u ne, leí Cristu. \v 22 Dá tūví u ni ñāꞌa, ña é vata kukaꞌxi nuu i ni Xuva kō ne, xuꞌú ne, vata tsi tē ña kaꞌxí u dɨ, vata koo é kūvi niꞌí ko ña é kuntīkɨn ñá Cristú dɨ. Da xōó ka ñaꞌa ne, kantuvi ú vata kaa ña vata koo é kuvi xntii ú ña é nakáku ña ntaꞌa Xuva kō. \v 23 Kade ntɨꞌɨ ú sáꞌā kuenta iña túꞌūn nté koo nakáku ō ne, vata koo é dūku ntée u é vāꞌá vatā ó kakaꞌan túꞌūn san. \p \v 24 Ini nto tsí da kainu duꞌve ñaꞌa sán ne, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña ntaínu ña, ntá tsi uun ñaꞌa xña é nīꞌi ñá doméni san. Xoꞌō ne, kunu o da nté koo é niꞌi ko doméni é taꞌxi Xuva kō. \v 25 Da xōó ka ñaꞌa, ña é kaīnu dûꞌvé ne, ñá kāde ña nuu i é kāde dañu kúñu ñā. Kuān ó de ña é niꞌi ña doméni é uun daꞌna tsi kaxntii. Ntá tsi xoꞌō ne, niꞌi ko doméni é xntii ntii dañu ntūvi. \v 26 Xuꞌú ne, ñá te doto tsi kainu u. Da kaxeꞌe ú ne, ñá te kanakɨꞌɨn ixu ú tɨꞌntɨ́ ko, \v 27 tsí kanantoꞌō ú kúñū kó vata koo é na vīi é ntio ko. Tsí te ē nañéꞌe u tuku ñáꞌa ne, ñá ntīo ko é nakūnaa mií u kúñū ko. \c 10 \s1 Dā xeꞌé Pablu ítsi é ña kunuu iní ko sāntu e ntúváꞌa nāa \p \v 1 Ntio ko é na nūꞌu ntó iní nto, ēní, nté ō íka ñata kō, ña intóo e náꞌa, má viko mí xkāá nuu Xuva kō kídaā da ita ntíꞌxin ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña nu Míni Kuēꞌé san. \v 2 Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña itsi ntute sán ne, kudadɨɨ ña ni Muīsee da ita ntíꞌxin ña mí rkāa nuu vikó san nī nú ntūte kaꞌnu san. \v 3 Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña éꞌxi ña é xeꞌé Xuva kō. \v 4 Un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ña xíꞌi dadɨɨ ña ntute é xeꞌé Xuva kō dɨ. Dukuān ne, kuvi kaꞌan o tsí xiꞌi ña ntute e kíi xuu é xeꞌé Xuva kō é ika niꞌi ñā, é kāni túꞌun é dɨvī Cristu. \v 5 Ntá tsi dóo tɨtɨ́n ña ne, ñá nī xkúntee iní Xuva ko vatā o dé ña ne, xíꞌi ñā ne, íntōo xaa kúñu ñā mí ika ña ñuu itsí kān. \p \v 6 Kuan ō kúvi vata koo é ña kuntíkɨn ō é kīni kaa sán vatā o dé ñata kō. \v 7 Dukuān ne, ñá ku xkunúu ini nto santu e ntúváꞌa naa vatā o dé ña tsikan. Tsí uve naꞌa túꞌun Xuva kō, kakaꞌan: “Íntōo ñaꞌa san é kāꞌxi ña, é kōꞌo ña. Kidáā ne, nákuntañɨ̄ ña vata koo é viī ñá dodîní nu sántu ña”, kaꞌan. \v 8 Ñá ku ntuku ō é vīi o é kini kaa ni ñadɨ̄ꞌɨ́ san vatā o dé ña kídaā. Oko uni míil ñaꞌa ña xíꞌi ña é da uun tsi ntuvi, tsí kuan ō dé ña. \v 9 Ñá ku ito ntēé nto Xuva ko vatā o dé ña, iō ña, tsí xiꞌi ña da tɨ́ɨn koó san ña. \v 10 Ñá ku kāꞌan nto kuétsi Xuva ko vatā o dé ña tsikan, tsí táxnuu Xuva ko ūun ánjē e éꞌni ñaꞌa san. \p \v 11 Kuvi un ntɨꞌɨ sāꞌá vata koo é kīni o. Nteé naꞌa sáꞌa vata koo é kūtúꞌve ko, xoꞌō é ntoo o é ña naꞌá ka dá ntɨ̄ꞌɨ ñuxiví sa. \v 12 Dukuān ne, xoo ñáꞌa e dóo kúkaꞌxi nuu ña, kuiní ña ne, na kōto váꞌa ña vata koo é ña kóꞌxo nteē ña núu i é kīni kaa. \v 13 Nuu i é ntántoꞌo kō né, dɨvi tsi nuū i é ntántoꞌo un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ntá tsi dɨvi nto ne, ñaꞌa Xuva ko ntō. Dukuān né, ña táꞌxi ña é ntoꞌo nto nuu i é ña kutíi nto. Ntá tsi te vēꞌxi nuu i é ntoꞌo nto ne, taꞌxi ña itsi é ntīi nto vata koo é kūtíi nto. \p \v 14 Dukuān é kākaꞌán u ni ntō, tsi dóo kakuinimá ko nto. Ñá kū xkunúu ini kueꞌen nto santu e ntúváꞌa nāá san. \v 15 Kakaꞌán u ni nto vatā ó kakaꞌán u ni ñāꞌa dóo kinī í san. Kini nto un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ é kākaꞌán u ni ntō ne, káꞌan nto te vāꞌá, o tē ña váꞌa. \v 16 Da ntáxiꞌi o ntute tɨntiꞌo é kúviko san, da kanakuéꞌe o sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña i ne, kani túꞌun tsí uun tsi kúñū kúvi o nī Cristu e étɨ ña nɨñɨ ña kuénta iña ko. Dā ntákatsin dava o tañúꞌū sán ne, kani túꞌun tsí uun tsi kúvi o nī Cristu, tsí xeꞌé ña kúñu ña kuēnta iña ko. \v 17 Kuān te dóo tɨtɨ́n ō ne, uun tsi tañúꞌū ntaéꞌxi o un ntɨɨ́ ntɨɨ ō. Dukuān né, uun tsi kúñū kúvi o ni tāꞌan ko. \p \v 18 Koto nto nté o de ña Israeé san. Tsí ntaéꞌxi ña kúñu kɨ̄tɨ ntáxeꞌe ñaꞌa sán doméni ntaꞌa Xuva kō nú nāa ñá ne, duꞌva tsī o ntánañeꞌe ña é uun tsi kúñū kúvi ña ni Xuva kō. \v 19 ¿Neé ntu kani túꞌun é kākaꞌán u? Ñá te kakāꞌán u te Xuva ntiꞌxe ko sāntú san; ntē ña te kakaꞌán u te dií ka nuu áꞌvi kúñū san é da nēé ka kúñū é kuān o ódo nu sántú san. \v 20 Sáꞌā é ncho kaꞌán u: Da nēé ka nuu i é kāxéꞌe ñaꞌa san nu sántu ñá ne, ñá te īña Xuva ntíꞌxe kō, tsí ntaꞌa é ña váꞌā san kaxéꞌe ña. Ñá ntīo ko é kini nūu nto iña é ña váꞌā san. \v 21 Ña kúvi viī o úvi nuu i é uun ito tsi. Te īña Xuva ko kaxíꞌi o ne, ña kúvi koꞌo o nī é ña váꞌā sán dɨ. Ntē ña kuvi káꞌxi o nī é ña váꞌā sán te īña Xuva ko kaeꞌxi o. \v 22 ¿Vá da ntio ntu kō é kukuīñú Xuva ko kō? ¿Vá dií ka ntu īó ntii kō é dɨvi ñā? \s1 Nantuku ō é vāꞌá iña taꞌan ko ñá nguiī san \p \v 23 Īó ñaꞌa xkoó kaꞌan ña: “Ña te neé kuvi tē nee iñá ncho vii o”, xkoó kaꞌan ña. Váꞌā ó, ntá tsi ñá te un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ é vāꞌa ntiꞌxe iña ko. “Kuvi vii o un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ”, xkoó kaꞌan ña, ntá tsi ña te un ntɨ́ꞌɨ é kaidiáꞌvi é xntii o taꞌan kō é kutúꞌve ña iña Xuva ko. \v 24 Ñá tē é vāꞌá mii tsi kō nantúku ō, tsí nantuku ō é vāꞌá taꞌan ko ñá nguiī sán dɨ. \p \v 25 Kuvi kaꞌxi ntó da nēé ka kúñū e ntádiko ña nuu âꞌví i ne, ñá ku tsixeꞌe ntō mí vēꞌxi, vata koo é ña té neé kadā kuení nto. \v 26 Tsí ñuxiví sa ni un ntɨꞌɨ nūu i é īó iꞌa ne, iña Xuva ko kúvi. \p \v 27 Te ūún ñaꞌa, ña é ña kákuintiꞌxe i san, kakaꞌan ña é kikáꞌxi nto ni ñā ne, tē xkúntee iní nto ne, kueꞌēn nto. Kaꞌxi ntó un ntɨꞌɨ̄ é taꞌxī ña. Ñá ku tsixeꞌe ntō mí vēꞌxi, vata koo é ña kini koo kadá kuení nto. \v 28 Ntá tsi te kāꞌan uun ñaꞌa: “Kūñú sāꞌá ne, dɨvī é intéku nu sántú san”, koo kaꞌan ñá ne, ñá ku kāꞌxi nto, vata koo é ña kini koo kadá kuení ña iña nto. \v 29 Ñá tē é kadā kuení nto é kākaꞌán u, tsí é kadē kuení ña é ña kákuintiꞌxe i san. \p Ntá tsi iō ntó ne, kadā kuení nto: “¿Nté kui ña kuvi vīí u da nēé ka é ntio ko é kuētsí ñaꞌa san? \v 30 Te nakuēꞌe u sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko dīꞌna dá kaeꞌxi ú ne, ¿nté ntu koo kaꞌan ntée ñaꞌa sán ko tsí kaeꞌxi u nuu i e nakueꞌe ú sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko kuēnta iña i?”, koo kaꞌan nto. \v 31 Ntá tsi te kāꞌxi ntó, te kōꞌo ntó, ō nee ntɨ́ꞌɨ ntɨꞌɨ é viī ntó ne, kuvi vií nto te é vāꞌá iña Xuva ko. \v 32 Ñá ku nañēꞌe nto é kīni kaa ña Israee, ni ña e ña te ña Israee, nté ñāꞌa, ña ntákuintiꞌxe i Xúva kō dɨ. \v 33 Vata tsī ó de u. Tsí xuꞌú ne, un ntɨꞌɨ̄ é kāde ú ne, kuédadɨɨ tsi káde ú ni ña nguiī san. Ñá te é vāꞌá mii ko kanantukū u, tsí é vāꞌá ña nguiī sán dɨ, vata koo é na nākáku ña ntaꞌa Xuva kō. \c 11 \p \v 1 Kuntīkɨn ntó ko vatā ó kantīkɨ́n u Cristu. \s1 Nté koo vií ñadɨ̄ꞌɨ́ ini ukún kān \p \v 2 Dōo váꞌa kuiní ko ni ntō, tsí ntánakaꞌan ntō kó ne, ntáde ntaa nto vata ō kaꞌán u ni ntō kídaā. \v 3 Ntá tsi ntio ko é kūtuni nto tsí Cristu é odo núu ña iña ko xoꞌo é tīí ō. Ñatīí san ne, odo nuū ñá iña ñadɨꞌɨ́ ña vatā ó odo nūú Xuva ko īñá Cristu. \v 4 Te katāvi núu dɨkɨ ñátīí san dá kākaꞌan ntâꞌví ña nī dá kanañeꞌē ña túꞌun Xuva kō ne, dōo dokaꞌan, tsí ña kaíko ñuꞌu ña ña odo nūú iña ña. \v 5 Ntá tsi ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, tē ña davi núu ña dɨkɨ ña dá kākaꞌan ntâꞌví ña nī dá kākaꞌan ña túꞌun Xuva kō ne, ñá kaiko ñuꞌu ña ña odo nūú iña ñá dɨ. Dadɨɨ tsī ó te ni dēte ña dɨ́kɨ ña. \v 6 Tē ña dáꞌvi nuu ñadɨ̄ꞌɨ́ san dɨkɨ ñá ne, dií ka váꞌā ó é na detē ña. Ntá tsi tē dóo dokaꞌan é detē ñá dɨkɨ ñá, o te kūntɨɨ́ kueꞌen dɨ́kɨ ñá ne, na dāꞌví nuu ña dɨkɨ ña. \v 7 Ntá tsi ñatīí san ne, ñá vāꞌá o te dāꞌví nuu ña dɨkɨ ña, tsí naa Xuva kó ntoo ña. Kanañēꞌe ñá tsi dóo kaꞌnu Xuva kō né, kanañēꞌe ñádɨ̄ꞌɨ́ san tsi dóo kaꞌnu ñatīí san dɨ. \v 8 Tsí ñatīí san ne, ñá te kúñu ñadɨ̄ꞌɨ́ ni kūvi ña, tsí ñadɨ̄ꞌɨ́ san é xkɨntika ñatīí san kúvi ña. \v 9 Ntē ña ni de váꞌa Xuva ko ñatīí san é kūvi ña iña ñadɨꞌɨ́ san, tsí ñadɨ̄ꞌɨ́ san é kūvi ña iña ñatií san. \v 10 Dukuān é kāntio é kutāvi núu dɨkɨ ñádɨ̄ꞌɨ́ san, vata koo é dito é kaiko ñuꞌu ña ñatīí san. Kuenta iña ánjē sán dɨ. \v 11 Ntá tsi ñatīí, ña kantikɨn Xuva kō ne, kantio ña ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, kuan tsi kaa ñadɨ̄ꞌɨ́, ña kantikɨn Xuva kō dɨ́, kantio ña ñatīi. \v 12 Tsí vata ō veꞌxí ñadɨ̄ꞌɨ́ san xkɨntika ñatīí san ne, ñatīí san ne, ñadɨ̄ꞌɨ́ kanakāku ña ña. Ntá tsi ntuvi ña véꞌxi ña ntaꞌa Xuva kō. \p \v 13 Dɨvi ntō kaꞌan ntó te vāꞌá o, o tē ña váꞌa o é kāꞌan ntâꞌví ñadɨ̄ꞌɨ́ san é ña kutavi núu dɨkɨ ña. \v 14 Ntákutuni míī kó tsi dóo dokaꞌan é koo nani idi ñatīí san. \v 15 Ntá tsi tē dóo nani idi ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, dóo váꞌa kaa. Tsí xēꞌé Xuva ko idi ña é kutāvi núu dɨkɨ ña. \v 16 Ntá tsi tē xoó ncho tiin núu i nuu i sáꞌa ne, xoꞌo ne, ñá kuān xkoó ini o; nté da xōó ka ña ntákuintiꞌxe i Xuva kō ñá kuān xkoó ini ña. \s1 E ña té kuedadɨɨ tsi ntaéꞌxi ña da ntánataká nuu ña \p \v 17 Nuu i é ncho kaꞌán u ni ntō ne, ña xkúntee iní ko vatā ó de nto da ntánataká nuu nto, tsí da ntáde kini nto ni tāꞌan nto naa i é viī nto é vāꞌa. \v 18 É kui uun itó ne, téku ko ne, da ntánataká nuu nto é kunuu inī ntó Xuva kō ne, ña té uun tsi nima nto, tsí da ntaéꞌnte dava táꞌan nto. Ne, un síin kakuintiꞌxe ko sáꞌa. \v 19 Á te kāntio é kīi nteé xio taꞌan nto vata koo é kūtuni xoo é ntántīkɨn ntíꞌxe i Cristu. \v 20 Dukuān ne, da ntánatāká nuu nto é kaꞌxī ntó tañúꞌu nī é kōꞌo nto ntute tɨntiꞌó san é nakaꞌan nto Xuva kō ne, ñá tē nuu é ntaā í ntáde nto. \v 21 Tsí ña te kuédadɨɨ tsi ntaéꞌxi nto, tsí iō ntó ne, diꞌna nto kaintóo nto é kaꞌxi nto, da nɨɨ īó taꞌan nto ntoo ntite ña. Uun ña kakákɨn ña da nɨɨ iō ñá ne, da ntáde kɨꞌvi ñā. \v 22 ¿Vá ña tuvi ntu víꞌi nto mí kāꞌxi nto ni mí kōꞌo nto? ¿Nté kui ntánantii niꞌni ntu nto xúkun Xuva kō ne, kaxéꞌe nto dokaꞌan iña taꞌan nto, ña é ña te neé īó iña i? ¿Nté koo kaꞌán u ni ntō ve? ¿Vá kāꞌán ntu u tsi dóo váꞌā ó de nto? ¡Ñāꞌá ni san! \s1 Da ntaéꞌxi o kúñu Xuva kō \r (Mt. 26:26‑29; Mr. 14:22‑25; Lc. 22:14‑20) \p \v 23 Taꞌxi Xuva ko tūꞌún ña é kāꞌán u ni ntō ne, dɨvī é nañéꞌe ú nto: dɨvi tsi nīñú diꞌna dá diko ña Jésuú ne, kídaā kíꞌi Jesuu táñúꞌu san. \v 24 Dā kúvi nakuéꞌe ña sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō né, ēꞌnté dava ña tañúꞌū sán ne, dá kakāꞌan ña: “Kiꞌi nto, dá kāꞌxi nto. Sáꞌā ne, kúñū ko é kuēꞌé u kuenta iña nto. Kuān koo vií nto sáꞌā é nanūꞌu ntó iní nto ko”, kaꞌan ña. \v 25 Dā kúvi éꞌxi ña ne, kuan tsi ō kíꞌi ña eꞌxín san dɨ́ ne, dá kakāꞌan ña: “Eꞌxin sáꞌa ne, nɨñɨ́ ko é kuēꞌé u kuenta iña nto, kuenta iña túꞌun xēé san e táꞌxi Xuva ko xūꞌu ña. Vata dá koꞌo nto sáꞌa ne, nanūꞌu ntó iní nto ko”, kaꞌan Jésuu. \v 26 Dukuān ne, vata dá ntaéꞌxi ntó tañúꞌū saꞌá ni vāta dá ntáxiꞌi nto ntute tɨntiꞌó san ne, ntánañeꞌē nto tsí xiꞌi Jésuu kuénta iña ko. Kuān tsi koo vií nto un tsi da nté nainu xtúku ña. \s1 Nté koo kaꞌxi o kúñu Xuva kō \p \v 27 Da xōó ka ñaꞌa, ña é dotō tsi kaꞌxi tañúꞌū sán ni ñā é doto tsi koꞌo ntute tɨntiꞌó san ne, kakaꞌan Xúva kō tsi íō kuetsí ña, tsí ña kaíko ñuꞌu ña kúñu Xuva kō, nté nɨñɨ ñá dɨ. \v 28 Dukuān ne, é un é un o na kadā kuení ko nté īó nima kó, te vāꞌá o ni Xuva kō ne, kidáā ne, kuvi kaꞌxi o tañúꞌū sán ne, koꞌo o ntūte tɨntiꞌó san dɨ. \v 29 Tsí ñaꞌa, ña é ña váꞌā o tuvi ni Xuva kō ne, te kāꞌxi ñá tañúꞌū sán, te kōꞌo ña ntute tɨntiꞌó san dɨ́ ne, kantuku mii ñā é ntōꞌo ña, tsí ña kaíko ñuꞌu ña kúñu Xuva kō. \v 30 Dukuān né, dōó tɨtɨ́n nto ntánchokuví nto ne, ntáxio vita nto. Iō ntó ne, e xíꞌi ntō dɨ. \v 31 Ntá tsi te mii o kōto váꞌa o nimá kō nté o kaika ni Xuva kō ne, ña túvī nté koo nantoꞌo ña kō. \v 32 Ntá tsi dá īo kuétsi ko ne, kataꞌxi Xuva ko é ntoꞌo kō vevii vata koo é ña taꞌxi ña é ntoꞌo ko ntii dañu ntūvi. \v 33 Dukuān né, ēní ko, dá ntánataká nuu nto é kāꞌxi ntó ne, kuntētu táꞌan nto vata koo é dādɨɨ tsi kaꞌxí nto. \v 34 Tē xoo dóo kakakɨn i ne, nā kínakáꞌxi ña nú viꞌi ña kān, vata koo é ña nantoꞌo Xuva ko nto é vatā ó de nto da ntánataká nuu nto. Te īó ka é ncho tsixeꞌe ntō kó ne, kaꞌán u te vēꞌxí xtuku ú é koto niꞌni ú nto. \c 12 \s1 É kātaꞌxi Espíritū Sántū \p \v 1 Ntio ko é kūtuni váꞌa nto, ēní, kuenta iña i é kātaꞌxi Espíritū Sántū san ko. \p \v 2 Ini nto tsi kídaā, dá vāta kuintíꞌxe nto Xuva kō ne, da váꞌa xnto é kanañēꞌe ñáꞌa san nto é kunuu inī ntó santu ña é ña kakáꞌan. \v 3 Dukuān ne, kakaꞌán u ni ntō tsí xoo é kākaꞌan kíni i iña Jésuú ne, ña túvi Ēspíritū Sántū nuu nima i. Ntē ña xoxó kuvi kaꞌan i é Jesuú ne, dɨvi ñā e Tóꞌo ntiꞌxe ko, tē ña te kuénta iña Espíritū Sántū san é kākaꞌan ña. \p \v 4 Dōó kiꞌin nuū i é kūvi niꞌi ñaꞌa é viī ña, ntá tsi uun tsi Espíritū Sántū, ña katsiꞌi. \v 5 Dōó kiꞌin nuū í īo nté koo xntii ō, ntá tsi uun tsi Xuva ko, ñā é ūve ntee ko. \v 6 Dōó kiꞌin nuū i é vīi ó ne, ntá tsi uun tsi Xuva ko, ñā é kataꞌxi un ntɨꞌɨ̄ é viī ó xe un xé un ō. \v 7 Xe un xé un ō díto é nuu Espíritū Sántū sán nima ko é vāꞌá ko un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o. \v 8 Iō ñá ne, kaniꞌi ña e dóo ini ña nté koo taꞌxi ña ko ītsi. Iō ñá ne, kaniꞌi ña e dóo kiꞌin inī ña nté koo kaꞌan ña. Ntá tsi ntuvi ñá sāꞌá ne, níꞌi ña é kūvi vií ña uun tsi ntaꞌa Espíritū Sántū. \v 9 Iō ñá ne, kaniꞌi ña e dóo kuntee inī ñá Xuva kō. Iō ñá ne, kaniꞌi ña é kūvi ntaváꞌa ña ña nchokuvi. \v 10 Iō ñá ne, kaniꞌi ña é kūvi vii ña nuu i e dóo naꞌnu. Iō ñá ne, kaniꞌi ña é kūvi kaꞌan ñá naa Xuva ko. Iō ñá ne, kaniꞌi ña é kūvi kiní ña nee é vēꞌxí ntaꞌa Espíritu Xuva ko ō nee é vēꞌxí ntaꞌa é ña váꞌā. Iō ñá ne, kaniꞌi ña é kūvi kaꞌan ña tuku túꞌūn é ña te túꞌun mii ñā. Iō ñá dɨ ne, kaniꞌi ña é kūvi kaꞌan ña neé kani túꞌun túꞌūn xoó kakaꞌan i. \v 11 Ntá tsi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i sáꞌa vēꞌxi uun tsi ntaꞌa Espíritū, dɨvi Ēspíritu mii Xuva kō. Dɨvi ña kataꞌxi ña kō, xe un xé un ō, neé ntɨꞌɨ́ ntɨꞌɨ nuu i é vāꞌa vata kaa é ntio ña. \s1 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ó ne, uun tsi kúñū kúvi ō \p \v 12 Kūñú kō né, kuān te dóo tɨtɨ́n taꞌvi i īó ne, uun tsi kúñū kúvi. Kuān tsi kaa kúñū Cristú dɨ. \v 13 Dā ítsi ntute o kuēnta iña Espíritū Sántū sán ne, uun tsi ntúvi o ni tāꞌan ko, ña ntákuintiꞌxe i san. Kuān te ñá Israeé o, kuān te tuku tátá kō né, o kuān te io tóꞌo ko, ō ña tuvi tóꞌo kō, ntá tsi úun tsi Ēspíritū Sántū san núu ña nima ko, un ntɨ́ꞌɨ ō. \p \v 14 Kūñú ko ne, ña té uun táꞌvi tsi ni kūvi, tsi dóo tɨtɨ́n taꞌvi ī. \v 15 Tē dɨ dɨ́ꞌɨn kō san káꞌan: “Xuꞌú ne, ñá te ntaꞌa ni kūvi u; dukuān ne, ñá kaduku ntée u kúñū san”, koo kaꞌán ne, ñá tē nee vaꞌa é kuān ó kakaꞌán ne, ña kakaꞌán ka i kúñū san. \v 16 Tē dɨ́ tutun ko káꞌan: “Xuꞌú ne, ñá te ntūxnúu ni kūvi u; dukuān ne, ñá kadūku ntée u kúñū san”, koo kaꞌán ne, ñá tē ne váꞌa é kuān ó kakaꞌán ne, ña kakaꞌán ka i kúñū san. \v 17 Tē dɨ́ da kanɨɨ ō kúvi o ntūxnúū ne, ¿nté ntu koo teku ko? Tē dɨ́ da kanɨɨ ō kúvi o tūtún ne, ¿nté ntu koo taꞌni o? \v 18 Ntá tsi tsúve Xuva ko taꞌvī kúñu kō mí e ntío ña. \v 19 Tē dɨ́ un ntɨꞌɨ̄ é uun tsi nuu i kúvi ō ne, ¿nté ntū ó kúñu kō? \v 20 Ntá tsi kuān te tɨtɨ́n taꞌvi ī ne, uun tsi kúñū kúvi. \p \v 21 Ña kúvi kāꞌan ntúxnūú kō sán ni ntāꞌa ko: “Ña ntīo kó o”, koo kaꞌan. Nté dɨ̄kɨ kó ña kuvi káꞌan ni dɨ̄ꞌɨ́n kō: “Ñá ntīo kó o”, koo kaꞌan. \v 22 Uun nuu i é ña té nee nuu áꞌvi, kuiní kō né, dɨvī e dií ka kantio. \v 23 Míꞌī e dií ka ña nuu áꞌvi kúñu kō, kuiní kō ne, dií ka katavi núu doo váꞌa. Míꞌī e dií ka kakukaꞌan nuú kō é kīni ñaꞌa sán ne, dií ka kadē kuení ko é kutāvi nuu váꞌa, \v 24 ntá tsi míꞌī e dií ka váꞌa ito ne, ñá kantio é kuān koo kutavi núu. Kuān o de váꞌa Xuva kō kúñu kō, vata koo é dií ka víi o kuēnta nuu i e dií ka ña nuu áꞌvi, kuiní ko. \v 25 Dukuān ne, ñá nāa núu taꞌvī kúñu kō san, tsí e un é un taꞌvī kúñu kō sán ne, da miī é ntio i taꞌan i. \v 26 Te uun taꞌvī kúñu ko kāntoꞌo i ne, dá kanɨɨ̄ kúñu ko ntōꞌo i dɨ. Tē xoó ntaváꞌa i uun taꞌvī kúñū sán ne, kanɨɨ dîni í dɨ. \p \v 27 Viꞌa vé ne, xoꞌō ne, ntáduku ntée o Crīstu. Kuvi kaꞌan o tsi kúñu ñā kúvi ō xe un xé un ō. \v 28 Dukuān é da io īó tsi tsiñu é viī ó iña Xuva ko ini ukún san: é kui ūun ne, pustru ña; é kui ūví ne, ña ntákaꞌán naa Xúva kō; é kui ūní ne, ña ntánañēꞌe; dá vēꞌxí xku ña ntáde nuu i e dóo naꞌnu, nī ña ntántaváꞌa ña nchokuví ne, nī ña ntáxntii, nī ña ntádē kûꞌvé, nī ña ntániꞌi é kūvi kaꞌan ña tuku túꞌūn e ñá ini ña. \v 29 Ñá te ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o é pustru o ne, ñá te ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o é kūvi kaꞌan ó naa Xuva ko. Ñá te ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ o é kuvi nañēꞌe ó, ntē ña te un ntɨ́ꞌɨ o kūvi vií o nūu i e dóo naꞌnu. \v 30 Ñá te un ntɨꞌɨ o kūvi ntaváꞌa o ña nchokuví san. ¿Vá un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ xntu ó kuvi kaꞌan ó tuku túꞌūn é ña íni o? Ñá te un ntɨꞌɨ ō kuvi ntada ntaa o neé kani túꞌun e ntákaꞌan ña. \v 31 Ntá tsi un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó nantuku nto kanɨɨ̄ nima ntó nēe e dií ka vaꞌa. Ntá tsi víꞌa vé ne, nañēꞌe ú nto uun itsi e dií ka váꞌā o. \c 13 \s1 Nee iña é kuīnima ko \p \v 1 Kuān te kuvi kaꞌán u da nēé ka túꞌūn é ntákaꞌan ñáꞌa, un tsi nte túꞌūn é ntákaꞌan ánjē sán ne, ntá tsi tē ña kakuinimá ko ne, vata kaa uun kaa é kānaduku ntée tatsin kaa ú, o vāta kaa stañu é kākaꞌñɨ́ kaa u. \v 2 Te nīꞌí ko é kāꞌán u naa Xuva kó ne, te īní u un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i é mii tsi Xuva ko īni ñá ne, te īní u un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ é īni ñaꞌa sán ne, te īní u kaꞌán u ni xūku san é na kɨ̄ꞌɨn íkan ne, na kīꞌxi iꞌa ne, ntá tsi tē ña kákuinimá ko ne, ñá vādá kaidiáꞌvi ko. \v 3 Te kuēꞌé u un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ iñá ko ña ntaꞌví san, o te kuēꞌé u kúñū ko é kāꞌmi ñaꞌa sán ne, ntá tsi tē ña kakuinimá ko ne, ñá vādá kaidiáꞌvi ko. \p \v 4 É kuīnima kó ne, é na kūtíi o ni taꞌan kō ne, e dóo váꞌa koo vii o ni ñā. Ñá kuneꞌū iní ko ni ñā; ña kada kaꞌnu ñaꞌa ō; ntē ña kadá kuení ko te dií ka vaꞌá ñaꞌa ō. \v 5 Ñá kadā xení o ni taꞌan kō; ñá te é vāꞌá mii ko nantuku ō; ñá kudiīn o ni taꞌan kó; ntē ña xntekú ō nima ko tē neé vií ña ni kō. \v 6 Ña te da dínī kó te xoo kóꞌxo nteē i, tsí e dínī kó ne, nee é nuu é ntaā i. \v 7 É kuīnima kó ne, é kada kaꞌnū iní ntɨꞌɨ ō. Kuintiꞌxe ntɨꞌɨ kō dɨ́. Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ kuntétu ō ne, kutíi ntɨꞌɨ kutíi ntɨꞌɨ kō. \p \v 8 Xée ntūvi é ña kaꞌán ka ñaꞌa san naa Xuva ko nee é vēꞌxí kuvi. Xée ntūvi é ña kaꞌán ka ñaꞌa tuku túꞌūn é ña te túꞌun mii ñā. Xée ntūvi é ntoko ñūꞌu é kinī ñáꞌa san. Ntá tsi é kuinīma kó ne, ña ntɨ́ꞌɨ̄. \v 9 Vevií ne, un síin tsi ini o ne, un síin tsi kuvi kaꞌan o nee é vēꞌxí kuvi dɨ, \v 10 ntá tsi xee ntúvi é kinī o nee é nuu é ntaā í ne, kídaā né, ntɨꞌɨ̄ é un síin tsi ini ō. \v 11 Dā kulúꞌntī ú ne, kakaꞌán u vatā ó kakaꞌan iꞌxa luꞌnti. Kakutuní ko ne, kadē kuení ko vatā ó de iꞌxa luꞌntí san dɨ. Ntá tsi dā kúkaꞌnu ú ne, xtuvī mii ú é idé u vatā ó de iꞌxa luꞌntí san. \v 12 Vevií ne, ñá kaīní vaꞌa o, tsí vata te speju déntu kaito nuu ō; ntá tsi kídaā ne, kiní vaꞌā o. Vevií ne, un síin tsi iní u. Ntá tsi te kúvi vé ne, kiní vāꞌá u, vatā ó ini Xúva kō ko. \p \v 13 Viꞌa ve ne, úni nūu i é ña ntɨꞌɨ: é kuintiꞌxe kō, é kuntetu ō, nī é kuinīma kó taꞌan kō. Ntá tsi é dií ka kaꞌnu ne, é kuinīma kó taꞌan kō. \c 14 \s1 Dá kakāꞌan o tuku túꞌūn é ña íni o \p \v 1 Kanɨɨ̄ nima ntó kuinima ntó taꞌan nto ne, ntá tsi nantuku nto nēe nuu i e táꞌxi Xuva kō ne, dií dií ka é kāꞌan ntó naa ña. \v 2 Tsí xoo é nīꞌi i é kāꞌan tuku túꞌūn é ñá iní ne, ña te ñáꞌa kakaꞌan niꞌi ña, tsí Xuva ko kākaꞌan niꞌi ña. Xoxó kañeꞌe dɨkɨ i túꞌūn é xeꞌé Espíritū Sántū san é kāꞌan ña. \v 3 Ntá tsi xoo é nīꞌi i é kāꞌán naa Xuva kó ne, kakaꞌán ni ñāꞌa san vata koo é dií ka kukaꞌxi nuu ña, vata koo é tsiꞌí ntii ña ñā ne, vata koo é nāxnuu kaꞌnu ña nima ñá dɨ. \v 4 Tē xoó kaꞌan i túꞌūn e ñá ini ña ne, dií ka kakukaꞌxi nuu mii ña. Ntá tsi xoo é kākaꞌan i naa Xuva ko ne, kaxntii ña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ña ntákuintiꞌxe i san é kukaꞌxi nūu ña. \p \v 5 Ntio ko é nīꞌi nto un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto é kūvi kaꞌan nto tuku túꞌūn é ña íni nto. Ntá tsi dií dií ka ntio ko te kuvi kaꞌan ntódo nto túꞌun Xuva kō. Tsi dií ka kaidiáꞌvi é kāꞌan ó túꞌun Xuva ko nāa i é kāꞌan ó tuku túꞌun, tē xoxó ña ntada ntaa túꞌūn é kākaꞌan ó san, vata koo é kadiáꞌvi iña un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ña ntákuintiꞌxe i san. \v 6 Dukuān ne, ení, tē xuꞌú kixkoto níꞌni ú nto ne, te kāꞌán u túꞌūn é ña íni ú ne, ¿míꞌi ntu kaxntīi ú nto? Ntá tsi kuvi xntii ú nto te kāꞌán u neé taꞌxi Xuva ko é kūtuní ko, ō neé iní u é nuu é ntaā í, o tūꞌun é taꞌxi Xuva kō é kāꞌán u ni nto, o nūu i é nañēꞌe ú nto. \p \v 7 Un tsi nte strúmentu é kanakueku ō ne, vata kaa choó san ne, o vata kaa kiñúꞌu san é ña kantíto, ntá tsi tē ña váꞌa koo nakueku ō ne, ña díto neé kaeku. \v 8 Tē ña váꞌa koo nakuēku o trunpetá san é kākana ña sntadun san é kɨ̄ꞌɨn ñá duꞌxēn ne, ¿xoó ntu koo túꞌve i é kɨ̄ꞌɨn í duꞌxēn? \v 9 Kuan tsī o kúvi ni ntō dɨ. Te kāꞌan ntó ni ñāꞌa túꞌun ntō é ña kañéꞌe dɨkɨ ñá ne, ¿nté ntu koo teku ña é kākaꞌan nto? ¡Vata kaa ña kakaꞌan niꞌi tátsín san ntáa nto! \v 10 Ñá te nté kaa túꞌun īo da míꞌī ká ñuu ñuxiví a ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ dóo váꞌa tsi kuvi kɨꞌɨn dɨkɨ ña é kākaꞌan. \v 11 Ntá tsi tē ña káñeꞌe dɨkɨ ko túꞌūn é ntákaꞌan tuku ñaꞌa ne, díto é xio ñuu ña kuenta iña ko ne, xoꞌo né, xio ñuú ko kuēnta iña ñá dɨ. \v 12 Dukuān ne, te dóo ncho niꞌi nto nuu i é kātaꞌxi Espíritū Sántū sán ne, nantuku ntō neé nuu i é dií ka kaidiáꞌvi i é kukaꞌxi nūu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntákuintiꞌxe i san. \p \v 13 Tē xoó kakaꞌan í tuku túꞌūn né, na kākan ñá ntaꞌa Xuva ko, na taꞌxī ña é kūvi ntada ntaa ñá neé kani túꞌun. \v 14 Tsí te kākaꞌan ntâꞌví u túꞌūn e ñá ini ú ne, nimá ko kakaꞌan ntâꞌvi, ntá tsi ñá tē neé kañeꞌe dɨ́kɨ ko. \v 15 ¿Neé ntu vii ú ve? Kaꞌan ntâꞌví u ni nīmá ko ne, kaꞌan ntâꞌví u ni dɨ̄kɨ kó dɨ. Kata ú ni nīmá ko ne, kata ú ni dɨ̄kɨ kó dɨ. \v 16 Tsí te da mii tsi nīma nto kanuu iní nto Xuva kō ne, ¿nté koo kaꞌan ntâꞌví ña é ñá iní san ni ntō dadɨɨ dá kanakuéꞌe nto sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko, tē ña katéku ña nee iñá kakaꞌan nto? \v 17 Kuān te dóo váꞌā ó kakaꞌan ntâꞌví nto dá kanakuéꞌe nto sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō ne, ña kaidiáꞌvi é kukaꞌxi nuu taꞌan nto ntaꞌa Xuva kō. \v 18 Xuꞌú ne, kanakuéꞌe ú sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva kō tsí dií ka kakaꞌán u tuku túꞌūn é ña íni u é un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto. \v 19 Ntá tsi dá tūví u ni ñā ntákuintiꞌxe i sán ne, dií ka váꞌā ó kuān te úvi uni xúꞌu kaꞌán u é kīni ñaꞌa san vata koo é dií ka kutúꞌve ña, naa i é kaꞌán u uꞌxi míil túꞌūn é ña kɨ́ꞌɨn dɨkɨ ña. \p \v 20 Ení, ñá ku dē kuení nto vatā ó kadē kuení iꞌxá san. Mii tsi kuēnta iña núu i é kīni kaa ne, vií nto vatā ó de iꞌxá san é vata kutúꞌve i é viī i é kīni kaa. Ntá tsi kadā kuení nto vatā o ntádē kuení ñatā san. \v 21 Lei Xúva kō ne, uve naꞌa, kakaꞌan: “E tuku túꞌūn kaꞌán u ni ña ñūu sáꞌa, ne, ña véꞌxi xio ñuú kaꞌan ñá ni ña nāá ko, ntá tsi nte daꞌa sá kuān koo kaꞌán u ne, ña téku ña, kaꞌan Xúva kō”, kaꞌan. \v 22 Dukuān ne, é kāꞌan ó tuku túꞌūn é ña íni ó ne, vata koo é kīní ñaꞌa, ña é ña kákuintiꞌxe i ne, ñá te ña ntákuintiꞌxe i san. Ntá tsi te kāꞌan o túꞌūn é tāꞌxi Xuva ko ne, vata koo é kīní ña ntákuintiꞌxe i san ne, ñá te ña é ña ntákuintiꞌxe i. \v 23 Da ntánatāká nuu un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ña ntákuintiꞌxe i sán ne, é un é un ña ntákaꞌan ña tuku túꞌūn é ña íni ña ne, kidáā ne, te xēe ñaꞌa, ña é ñá ini nuu i sáꞌa, o ñaꞌa, ña é vata kuintíꞌxe i ne, ¿vá ña kaꞌan ntú ña te ntákuluku nto? \v 24 Ntá tsi te ūn ntɨɨ́ ntɨɨ̄ ntó kaꞌan nto túꞌūn e táꞌxi Xuva kō né, te xēe ñáꞌa, ña é ñá ini nuu i sáꞌa ne, o te xēe uun ñaꞌa, ña é vata kuintíꞌxe i ne, koto ña neé ñaꞌa ña ne, kūtuni ña tsí īo kuétsi ña kuēnta iña túꞌūn vaꞌa é ntákaꞌan nto san. \v 25 Kutuni ña nee é ñuꞌu xūꞌu nima ña ne, nakunchɨ́tɨ ña nuu Xuva ko ne, kunuu ini ñá ña. Kutuni ña tsí nuu méꞌñu ntiꞌxe Xuva ko ntō. \s1 Vii nto vata xkoó ini nto, ntá tsi na kuiñɨ ūkun \p \v 26 Viꞌa ve né, ení, dā ntánataká nuu nto ne, iō ntó ne, kuvi kata nto; iō ntó ne, kuvi nakuāꞌa nto ñaꞌa san; iō ntó ne, kuvi kaꞌan nto túꞌūn e táꞌxi Xuva kō é kūtuni nto; iō ntó ne, kuvi kaꞌan nto tuku túꞌūn é ña íni nto; iō ntó ne, kuvi kaꞌan nto neé kani túꞌun túꞌun ñā. Kuān koo vii nto vata koo é dií ka kukaꞌxi nuu nto ni Xuva kō, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto. \v 27 Tē xoó ncho kaꞌan í tuku túꞌūn é ña íni í ne, na kāꞌan úvi uni ñáꞌa, ntá tsi kui kui uun ña na kāꞌan ña. Kidáā né, kuntītsí uun ña é ntāda ntaa neé kani túꞌun túꞌūn é kākaꞌan ña. \v 28 Ntá tsi tē xoxo nté uun ña é ntada ntaa neé kani túꞌun sáꞌā ne, dií ka váꞌā o é ña káꞌan kueꞌen ña tuku túꞌūn é ña íni ña da ntánataká nuu ña. Diin diin tsi na kāꞌan ntâꞌví mii ña ni Xuva kō. \v 29 Tē xoó ncho kaꞌan i túꞌūn é xeꞌé Xuva kō é kūtuni ñá ne, uvi úni tsi ña na kāꞌan ña. Na kīní ña nguiī sán ne, na kāꞌan ñá te nuu é ntaā i é kākaꞌan ña. \v 30 Ntá tsi tē xeꞌé Xuva ko tūꞌun é kāꞌan túku ñaꞌa, ña tuvi íkān né, na tēe kádin ña é kākaꞌan díꞌna san. \v 31 Kuvi kaꞌan nto, un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto e níꞌi nto túꞌūn e táꞌxi Xuva kō, ntá tsi kuentá uun xntō, vata koo é un ntɨɨ́ ntɨɨ̄ nto kutúꞌve nto ne, ntukaꞌnu ini nto. \v 32 Xoo é nīꞌi i túꞌūn é xeꞌé Xuva kō ne, kuvi kada kúꞌve míi neé ura káꞌan. \v 33 Tsí ña ntio Xuva ko é kōo da vántiñɨ o kuntoo ō, tsí ntio ña é diin diin tsi kuntoo ō. \p Vatā xkoó ini un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ení kō, ña ntákuintiꞌxe i sán ne, \v 34 ñadɨ̄ꞌɨ́ san ne, diin diin tsi na kūntoo ña ini ukún kān, tsí ña váꞌā ó te kaꞌan ña. Kantio é kuiko ñuꞌu ña vatā ó kakaꞌán lei Xúva kō. \v 35 Tē neé ncho kutuni ñá ne, na tsixeꞌe ña xɨɨ ña tē neé ña nú viꞌi ña kān. Tsí ña váꞌā o é kāꞌan ñá ini ukún kān. \p \v 36 ¿Nté ō ntu? ¿Vá ntaꞌa ntú nto véꞌxi túꞌun Xuva kō kuan? Ntē ña te da míi xnto ni nīꞌi nto túꞌun ñā. \v 37 Xoo é kākaꞌan i tsí niꞌi i túꞌūn é xeꞌé Xuva kō é kāꞌan náa ña ne, o tē dóo ini ña Xuva kō ne, na kīni ñá tsi sáꞌā é kakāꞌu ú iña ntó ne, uun e táꞌxi Xuva kō é kāda ntaa o. \v 38 Ntá tsi tē xoó ñaꞌa ña káde ña kuenta túꞌūn sán ne, ña kú de nto ña kuentá dɨ. \v 39 Dukuān ne, ení, kákan nto ntaꞌa Xuva ko na tāꞌxi ña é kāꞌan ntó naa ña ne, ñá ku ēꞌnté nuu nto é na kāꞌan ñáꞌa san tuku túꞌūn é ña íni ña. \v 40 Ntá tsi da nēé ka é viī ntó ne, ñá ku dotō tsí vií nto ne, kuentá uun xnto kaꞌan ntó vatā ó ntio Xuva kō. \c 15 \s1 Dā ntóto Cristu \p \v 1 Ení, ntio ko é na nakaꞌan ntō túꞌūn vaꞌá san é nañéꞌe ú nto kídaā nté koo nakáku ō. Dɨvi tūꞌun é kuintíꞌxe nto kídaa ne, kuan tsī ó ntákuintiꞌxe nto vevií dɨ. \v 2 Kuenta iña túꞌūn saꞌá ne, nakáku nto, tē ña xtuvi mii nto túꞌun vatā o kaꞌan ntódo ú ni ntō ne, tē ña te é ntaā i é kuintíꞌxe nto. \p \v 3 É kāꞌán u ni nto tūꞌun é dií ka nuu áꞌvi i é nīꞌí ko: é xiꞌí Cristu kuénta iña kó, vatā ó uve naꞌa kakaꞌan túꞌun Xuva kō ne, \v 4 íntūꞌxí ña, ntá tsi da kúvi uni ntúvi ne, ntōto ñá vatā ó kakaꞌan túꞌun Xuva kō. \v 5 Kídaā ne, iní Pedrú san ña ne, dā ku e víꞌi ne, īní pustrú ña nguiī san ñá dɨ. \v 6 Rkontûví ne, úꞌun siēntu ñáꞌa, ña ntákuintiꞌxe i san, íni ña ña é uun ito tsi. Iō ñá ntoo ká ña; iō ñá ne, e xíꞌi ñā. \v 7 Uun ká tuku ntuví ne, īní Santiau ña; kidáā ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ pustru ña íni ña ña dɨ. \p \v 8 Dā ntíi ata í ne, iní u ñá dɨ, xuꞌu é vata kaa uun iꞌxa é kākú xeꞌe kaa u. \v 9 Tsí xuꞌú ne, dií ka dutsi u é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ pustrú san ne, ntē ña nuu âꞌví ko é kāꞌan ñaꞌa san é pustrú u, tsí dóo dé xení u ni ñā ntákuintiꞌxe i Xuva kō kídaā. \v 10 Ntá tsi dóo váꞌā o dé Xuva ko nī ko dá nadama ñá ko vata koo é kūví u vata kaa ú sa vevii. Ñá te dotō tsí ni ēté xaa u e dóo vaꞌa e táꞌxi ña ko, tsí xuꞌú ne, dií ka kade tsiñu u é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña nguiī san. Ntá tsi ña te da míī tsú kade tsiñu u, tsí Xuva ko nuu ña nimá ko ne, dɨvi ñā kade ña tsiñu vaꞌá san é kāde u. \v 11 Ntá tsi ña té ini te xūꞌú ne, o ña nguiī san ntáde ña tsiñu san, tsi ntánañēꞌé ntɨ túꞌun Xuva kō né, dɨvī e kuíntiꞌxe nto. \s1 Tē ntóto ña xiꞌi \p \v 12 Ntá tsi tē ntákaꞌan ntódo ntɨ tsi ntóto Cristu dá xiꞌi ñá ne, ¿nté kui iō ntó ne, ntákaꞌan nto tsí ña ntántoto ñá xiꞌí san, kuan? \v 13 Tē dɨ́ ña ntántoto ñá xiꞌí san ne, Cristú ne, ña ni ntóto ña dɨ. \v 14 Tē dɨ́ ña ni ntotó Cristú san ne, é ntaā í e ntákaꞌan ntódo ntɨ́ ne, e kuíntiꞌxe nto ne, é ntaā í; ñá tē neé nuu áꞌvi. \v 15 Tē dɨ́ kuān ó ne, ntáde vetē ntɨ́ iña Xuva ko, tsí ntákaꞌán ntɨ é nantoto Xuva kó Cristu dá xiꞌi ña. Ntá tsi ¿nté ntu ō nántoto ña ñá kuan, tē dɨ́ ña ni ntoto ñá xiꞌí san? \v 16 Tsí tē dɨ́ ña ni ntoto ñá xiꞌí san ne, nté Cristú ña ni ntoto ñá dɨ. \v 17 Tē dɨ́ ña ni ntotó Cristú ne, é ntaā i é ntákuintíꞌxe nto ne, ña túvī xoó kada kaꞌnu iní i ni kuētsí nto. \v 18 Tē dɨ́ kuān ó ne, un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña xiꞌí, ña é kuíntiꞌxe i Cristu dá xiꞌí ne, ñá ni xēe ntáꞌa Xuva kō. \v 19 Tē dɨ́ da ntántito tsi o ñuxiví a e ntantétu ō Cristú ne, dií ka ntaꞌvi ide ō é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa san. \p \v 20 Ntá tsi ñá te kuān ó kuvi, tsí é nuu é ntaā í ne, ntoto Cristu dá xiꞌi ña. Vata kaa kɨtɨ vidin e kíi diꞌna ma é tatā kó kaa ña, tsí diꞌna ña ntóto ña é un ntɨꞌɨ ō. \v 21 Uun tsi ñatīí idé ña kuétsī é īó doxiꞌí san ne, uun xtuku tsi ñatīi ntóto ña vata koo é ntōto ña xiꞌi. \v 22 Vata ō niꞌi ko é kuvi o é kuētsí Adaán ne, kuan ō niꞌi kó ntuvi iña kó ntaꞌa Cristu. \v 23 Ntá tsi kuiñɨ ukūn ó ntoto o, vatā ó kaduku ntée o. Diꞌna Cristú odo núu ña ntóto ña. Kídaā ne, dá naīnu xtúku ña ne, ntoto un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña kakaꞌan í ña. \v 24 Rkontûví ne, xée ntūvi é ntɨ̄ꞌɨ ñuxiví san. Tē kúvi nantɨꞌɨ́ Cristu é un ntɨꞌɨ̄ ña tsiñu naꞌnu i sán, nī ña ntádē kûꞌvé san, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña e dóo iō i é vīí ne, da kidáā nakuéꞌe ña da kanɨɨ̄ mí kāde kúꞌvē ñá ntaꞌa Xuva kō. \v 25 Tsí Cristú ne, kantio é kadā kûꞌvé ka ña un tsi da nté kūvi vií ña ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ña ntaínchuꞌvi ña. \v 26 É ntīi ata i é kaīnchuꞌvi ñá ne, dɨvī sán doxiꞌí san ne, nantɨ̄ꞌɨ ña dɨ. \v 27 Tsí Xuva kō ne, xéꞌe ñā é kodo nūú Cristu é un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i. Ntá tsi é kākaꞌan o “un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu í san” ne, ñá te kakāꞌan o te kodó nuu ña iña Xuva ko, tsí Xuva kō xeꞌé ña é kodo nuū ñá un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ nuu i. \v 28 Tē kúvi idé Iꞌxá Xuva ko nūu i sáꞌa ne, nakuéꞌe ña é kadā kûꞌvé Uva ña īña ña. Dukuān né, da nēé ka nuu í ne, diꞌna ká Xuva kō. \p \v 29 Tē ña kuan koo kúvi ne, ¿nté kui kuān xkoó ini kú ña iō ñá kuān é tuku ñaꞌa kutsi ntute ña naa ñá xiꞌí san? Tē dɨ́ ña ni ntoto ñá xiꞌí san ne, ¿nté kui kuān xkoó de ntu ña kuan? \p \v 30 ¿Nté koo ntu é da nuu da kuií tsi ña uꞌvi niꞌi ntɨ ntuvi iña ntɨ́ kuan? \v 31 Uten uten doko sá kanakíꞌi ña ntuvi iñá ko. Nuu é ntaā i. Nuu é ntaā í dɨ tsi dóo diní ko kuenta iña nto, tsi ntákuintiꞌxe nto Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 32 ¿Neé ntu tsiñu nāá u ni ñāñá san, vatā ó de ña ñuú Efesú san ne, tē dɨ́ ña ni ntoto ñá xiꞌí san? Dií ka váꞌā ó na kōꞌo kaꞌxi o, tsí teváā ne, kuví ō. \p \v 33 Ñá ku dā váꞌa nto é kanī ntaꞌví ñaꞌa san nto. Tsí kuvi ntiꞌxe vatā ó kakaꞌan ñaꞌa: “Te kuve taꞌan ō ña kini ntáa sán ne, xtuvī mii o é vāꞌa é ini o”, koo kaꞌan ña. \v 34 Na ntūtuni ntó ne, vií nto é vāꞌa. Ña kú de ká nto é kīni kaa san. Tsi íō ntó ne, ñá īni ntó Xuva kō. Kakaꞌán u sáꞌa vata koo é na kūkaꞌan nuu nto. \s1 ¿Nté ntu o kantoto ñá xiꞌi? \p \v 35 Á te iō ntó ne, kadā kuení nto: “¿Nté ntu koo ntoto ká ña xiꞌí san? ¿Nté ntu kaa kúñu ñā?”, koo kaꞌan nto. \v 36 Ñá ku tsixeꞌe tūntu nto. Tsí tsɨ́kɨn, kɨtɨ kaíꞌxi nto ne, ¿ntē ntú koo kueꞌnu tē ña diꞌna téꞌu? \v 37 Tsi é kaíꞌxi ō ne, é tūku kaa te kéne. Tsí da miī tsɨ́kɨ̄n dá iꞌxi nto, kuān té tsɨkɨn trigú ne, o da nēé ka tsɨ́kɨ̄n. \v 38 Ntá tsi Xuva kō ne, kaxéꞌe ña é un é un tsɨ́kɨ̄n sán xuku i ni kɨtɨ i vatā o é ntio ña. É un é un tsɨ́kɨ̄n sán ne, é un é un nuu i dɨ. \v 39 Da nēé ka nuu kúñū sán dɨ ne, ñá te úun tsi nuū i kúvi. Tsí uun tsi nuu i e kúvi kúñu ñāꞌa sán ne, é tūku ntáa kúñu kɨ̄tɨ san ne, é tūku ntáa kúñū láa sán. Kūñú tsákā sán dɨ ne, é tūku ntáa. \v 40 Kuan tsī o kúñū é īó e dukún kān dɨ, tsí ña te dadɨ́ɨ ntáa kúñū é īó ñuxiví a. Ntá tsi ntuvi kúñū sán ne, dōo váꞌa ntáa. Ntá tsi e túku ntáa kúñū é īó e dukún kān é kúñū é īó ñuxiví a. \v 41 Ngāntií san ne, dōo vaꞌá ntuve i ne, dōo vaꞌá ntuve xoó san dɨ, ni xntɨ̄ví san dɨ, kuān te e túku e túku ntáa. Xntɨví san ne, e túku e túku ntáa é un é un dɨ. \v 42 Kuan tsī koo kuvi te ntóto ñaꞌa, ña é xiꞌí san dɨ. Kūñu e kaíꞌxi ō ne, kateꞌu, ntá tsi kúñū é ntōto ne, nté uun ito ká ña kuvi. \v 43 Kūñu e kaíꞌxi ō ne, ñá tē neé nuu áꞌvi, ntá tsi tē ntóto ne, dōo vaꞌa. Vitā kueꞌen kúñū sán te iꞌxí ō, ntá tsi tē ntóto ne, dōó ntiī. \v 44 Te iꞌxí ō ne, uun kúñū kúvi o, ntá tsi kūñu é ntoto ne, dadɨɨ nī kúñu Xuva kō. Vatā ó īo kúñu kō ñuxiví a ne, kuan kōo niꞌi ko kúñu ko te kuēꞌen o ntáꞌa Xuva kō. \p \v 45 Tūꞌún Xuva kō ne, kakaꞌan: “Adaan, ñá kui ūún ne, níꞌi ña ntūvi iña ña vata koo é kutuvī ñá ñuxiví a”, kaꞌan. Ntá tsi Adaan, ña ntíi ata i kán ne, níꞌi ña é kūvi taꞌxi ña ntuvi iña ko é kuntoo o ni Xuva kō. \v 46 Ntá tsi ña te kúñu kō é kuntoo o ni Xuva kō é nīꞌi ko diꞌna, tsí diꞌna kúñu kō é ntuvi nteꞌu. Da kidáa nīꞌi ko kuñu é kuntoo o ni Xuva kō. \v 47 Ñatīí, ña kui ūun ne, ntéꞌū kúvi ña ne, kaduku ntée ña ñuxiví a. Ña kuvi ūví san ne, Tóꞌo ko ñā. E dúkūn kan véꞌxi ña. \v 48 Kūñú kō é niꞌi o ñūxiví a ne, vata kaa kúñū ña kúvi nteꞌu kaa. Kūñu é nīꞌi ko e dukún kān ne, vata kaa kúñū ña e dukún kān kaa. \v 49 Vata ō ntúvi ō ña kúvi nteꞌu ñuxiví a ne, kuan koo ntuvi ō ña tuví e dukún kān dɨ. \p \v 50 E ncho kaꞌán u ni nto, ēni: Nee é īña kúñu ni īña xɨkɨ kúvi ne, ña kúvi nīꞌi mí tuví Xuva kō. Tsí da nēé ka é kāteꞌú ne, ña kúvi nīꞌi é kutūví ntii dañu ntūvi. \v 51 Kini nto ve tsí ntaa ú ni nto ūun nuu i é nté uun xoxo íni i: Ñá te ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ó kuvi ō, ntá tsi un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ó nadáma kúñu kō. \v 52 Uun daꞌna nchuvii, vata koo kuvi é nakuéni o, te éku trunpeta san é ntii ata i. Tsí kueku trunpetá san ne, kidáa ntōto ñá xiꞌí san e nté uun ito ka ña kuví ña. Xoꞌō é ntántoo ká ō ne, ura tsí i nadama kúñu kō dɨ. \v 53 Kantio é nādama kúñū é kāteꞌú san nī kúñū é ña katéꞌú san. Kantio é nādama kúñū é kantɨꞌɨ nī kúñū é kutūví ntii dañu ntūvi. \v 54 Tē nádama kúñū é kateꞌú nī é ña katéꞌú ne, te nādama kúñū é kantɨꞌɨ nī é ña kantɨ́ꞌɨ ne, kidáā ne, kuntaa é kākaꞌan túꞌun Xuva kō: “Ña kóō ká doxiꞌi, tsi kúvi idé Xuva ko ni ī”, kaꞌan. \v 55 ¿Ña ntaꞌvín ntun, doxiꞌi? ¿Míꞌi ntu é kūvi viín kan nī ntɨ? ¿Míꞌi ntu kuvi ntuku kuīꞌín kan ntɨ? \v 56 Tsí kantuku kuīꞌi doxiꞌí san ko kuēnta iña kuétsi kō ne, kūtuni ko tsi íō kuetsí ko kuēnta iña leí san. \v 57 Ntá tsi ntadiáꞌvi Xuva kō é kātaꞌxi ña é kūvi vii o ni dóxiꞌí san ntaꞌa Tóꞌo ko Jesūcristu. \v 58 Dukuān né, ēní, kuntīkɨn nto é ña ku xtuví mii ntō e ntákuintiꞌxe nto; ña ku díta nto tūku itsi. Dií dií ka na kukaꞌxi nuu nto ni Xuva kō, tsí ntoꞌó ne, ini ntó tsi ña te é ntaā í e ntáde tsiñu nto ni Xuva kō. \c 16 \s1 Dómēni é ntánatakā ña iña taꞌan ña \p \v 1 Kuenta iñá doméni é ntánatakā nto iña taꞌan ko, ña kuintiꞌxe i sán ne, kuéꞌe nto vata ō nañéꞌe u ña ntákuintiꞌxe i ñuú Galacia. \v 2 É kui uun ntūvi vité san ne, nakiꞌi daꞌan ntō doméni, vata kaa e níꞌi nto. Na kōo túꞌvē nto vata koo é ña kantío é natakā ntó tē xee u. \v 3 Tē xeé u ne, kada váꞌa u tutu é kunīꞌi ña é nakaxnúu nto é kɨ̄ꞌɨn niꞌi ñá doméni íña taꞌan ko, ñá ntoo ñuú Jerusaleen. \v 4 Te kāntio é kɨ̄ꞌɨ́n u ne, kɨ́ꞌɨ̄n ú ni ñā dɨ. \s1 Míꞌī nchó kɨꞌɨ́n Pablu \p \v 5 Kikoto níꞌni ú nto te īta ntíꞌxin ú ñuú Macedonia, tsí itsi ikān kuita ntíꞌxin u. \v 6 Ñá iní u te kuvi kutūví u ni nto, kuān te uun dáꞌna, o dā nté kuita ntíꞌxin ntuvi víꞌxin san. Kidáā né, kuvi xntii ntō ko dá nɨɨ kɨ̄ꞌɨ́n u mí ntio é kɨ̄ꞌɨ́n u. \v 7 Ña ntio ko é uun daꞌna tsi koto niꞌni ú nto, tsí kuān te nté kaa ntuvi kutuví u ni nto, te Xuva kō ntio ña. \v 8 Kuntētu ka ú iꞌa ñuú Efesu da nté kūvi viko é nakuéꞌe o sintiáꞌvi ntaꞌa Xuva ko īña i é taꞌvi ō, \v 9 tsí dóo īó tsiñu Xuva kō é kāda tsiñu ú iꞌa ne, dōo váꞌā ó kakuvi, kuān te dóo iō ñá ntákaꞌan ntée ko. \p \v 10 Tē xee Tímoteú ne, vií nto ña kuenta vata koo é kāán ña, tsí iña Xuva ko káde tsiñu ña vatā ó de ú xuꞌu. \v 11 Dukuān né, kuiko ñuꞌu nto ñā ne, xntii nto ña na kɨ̄ꞌɨ́n ka ña itsi ña vata koo é vāꞌá koo naxee ña mí tuví u. Tsí xuꞌú nī ña kuintiꞌxe i sán ne, ntántétu ntɨ́ ña iꞌa. \p \v 12 Ení ko Āpoló ne, dōo ikán u da xeꞌe nā kíkoto níꞌni ña nto ni tāꞌán ko ña nguiī san, ntá tsi ña ni ntio ña kɨ́ꞌɨ̄n ñá vevii. Ntá tsi kɨꞌɨn ñá tē niꞌi ña ntuvi. \s1 Tūꞌun da ntɨ́ꞌɨ tutú san \p \v 13 Kuenta tsí vií nto; ñá ku xtuvī mii nto é ntákuintiꞌxe nto. Ñá ku uꞌvī ntó; na kūtíi nto vata kaa é tīí nto. Koo ntii ntō. \v 14 Da nēé ka é viī ntó ne, vií nto é ntákuinima ntó taꞌan nto. \p \v 15 Ini ntó, ēni, tsí Stefanu ni ñavíꞌi ña ne, diꞌna ña kuíntiꞌxe ña é da xōó ka ña ntoo ñuú Acayá san. Nté ntūvi tsikán ne, da miī é ntáxntii ña taꞌan kō, ña ntákuintiꞌxe i san. \v 16 Kakan ú nto é kuiko ñuꞌu nto ñāꞌa, ña vata ntáa ña tsikan. Kuān koo vií nto dɨ́, ni ūn ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ñaꞌa, ña ntáde tsiñu niꞌi nto, nī ña ntáxntii nto. \v 17 Dōó diní ko tsí é xee Stéfanu ni Fortunátu ni Acáicu, tsí dɨvi ñā ntáde ña é ña ni kuvi vií nto é xoxó nto iꞌa. \v 18 É nāxnuu kaꞌnu ña nimá ko vatā o dé ña ni ntō dɨ. Koto nto ña, tsi dóo vaꞌá ñaꞌa ña. \p \v 19 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ ña ntákuintiꞌxe i san, ña ntoo iꞌa ñuú Asia ne, taxnuu ña ntiusi nto. Aquila ni Prísila ni un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ ña ntákuintiꞌxe i san e ntánataká nuu ña nú viꞌi ña kān né, taxnūu ña ntiusi ntó dɨ, taꞌan nto, ña ntákuintiꞌxe Xuva kō. \v 20 Un ntɨɨ́ ntɨ̄ɨ́ taꞌan kō, ña ntoo iꞌa ne, taxnūu ña ntiusi ntó dɨ. Nanume taꞌan nto kuenta iña Xuva ko. \v 21 Xuꞌu é Pablú u ne, miī u kaꞌu u sáꞌā é taxnūu ú ntiusi nto. \v 22 Tē xoó ña ntío i Tóꞌo ko Jesūcristú ne, na nīꞌi mii ña é ntoꞌo ña ntaꞌa Xuva kō. ¡Nā nainú náneꞌe Tóꞌo kō! \v 23 Na kunūu méꞌñu kunuu dava Tóꞌo ko Jesūcristu nto. \v 24 Ntio ko é kūtuni nto tsi dóo ntio kó nto, tsí uun tsi kúñū kúvi o nī Tóꞌo ko Jesūcristu. Kuan tsī koo é kāꞌán u ni ntō, xuꞌu é Pablú u.