\id ROM \h TUTU ROMANO \toc1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUN ROMA \toc2 TUTU ROMANO \toc3 Ro. \mt1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUN ROMA \c 1 \s1 Ni taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo ñuun Roma \p \v 1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo. Musu ra Jesucristo cui, vati cati ra Ndioo ti tatun ra Jesucristo cua cui, ta tuhun ra Ndioo cua cati tuhin, cati ra. \p \v 2 Iti chata cati ra Ndioo ti nu cuahan quivi cua coo tuhun ya. Tacan ni taa ra ni cahan cuenda ra Ndioo tichi tutu Ndioo ni savaha ra Ndioo tiempu chahnu. \v 3 Chaha ra ta ra cuenda yoso cuhva cua coo ra cuu sehe Ndioo. Cati ra ta ra ti ñivi ra David cua cuu ra cuenda ñuhun ñuñivi ya. \v 4 Sanahan ra Ndioo chi ñivi ti sehe ra chi ra chahnu Jesucristo cha cuenda ra Ndioo iti siqui andivi, vati chaha ra tu ndee ini chi ra, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, ta ii xaan iyo ra. \v 5 Cha cuenda maan ra savaha ra Ndioo tu manini chihin ndi, ta chaha ra cha cuu ndi tatun ra. Chacan cuu cha cua tasoho ndihi ñivi ñuñivi tuhun ra, ta cua cuinu ini ñi chi ra. \v 6 Tacan ni chinu tahan ini maan ndo, vati iyo tahan ndo cuenda Jesucristo cuhva ni cati ra Ndioo. \p \v 7 Tai tutu ya chi ndihi ndo cuu ñivi Ndioo iyo ñuun Roma. Cuni ra Ndioo chihin ndo, ta cati ra ti na cua coo ii ndo chi ra. Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tu manini chihin ndo, ta na cua savaha ra cha cua coo vii anima ndo. Ndihi chacan na cua savaha tahan ra chahnu Jesucristo chihin ndo. \s1 Cuni ra Paulu cu ndehe ra chi ñivi iyo ñuun Roma \p \v 8 Xihna cuii chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo cha cuenda ndihi maan ndo. Cha cuenda ra Jesucristo cahin chi ra Ndioo, ta chahi tiahvi ndioo chi ra, vati cha cati ndihi ñivi iyo nu ñuhun ñuñivi chi tahan ñi ti vaha xaan chinu ini ndo chi ra Ndioo. \v 9 Maan ra Ndioo cuu ra chito ti ndihi ni quivi cahan ndahvi yu chi ra cuenda maan ndo, ta chi maan ra satiñu yu chi ndihi cuii anime, ta cati tuhin tuhun vaha yoso cuhva iyo sehe ra. \v 10 Cahan ndahvi yu chi ra ti tu iyo ini maan ra Ndioo, cua cuu cuhin nu iyo ndo vitin. \v 11 Cuni xain cu ndehi chi ndo, vati cuni yu tindei chi ndo cuenda ra Tati Ndioo. Chacan cuu cha cua coo tu ndee ini chi ndo. \v 12 Cua coo tu ndee ini chi ndo, vati cua ndehe ndo yoso cuhva chinu ini yu chi ra Ndioo, ta sa cua ndehe tahan yu yoso cuhva chinu ini maan ndo chi ra. Tacan sa cua coo tu ndee ini chi yo icaa ni. \p \v 13 Yani xaa, cuni yu sacote chi ndo ti cuaha chaha saxini yu ti cua cuhin nu iyo ndo. Ña ta cuu cuhin nda cua nda vitin, soco cuni yu cuhin, vati cuni tahin cha cua tindee tahin chi ndo cuhva tindei chi ndihi ñivi cuu inga tucu ñivi. \v 14 Nini xaan cua cati tuhin tuhun Ndioo chi ndihi ñivi ñuñivi. Cati tuhin chi ñivi cahan cuhva cahan maan yo, ta cati tuhin chi ñivi ña cahan cuhva cahan yo. Cati tuhin chi ñivi nditi xini, ta cati tuhin chi ñivi ña nditi vaha xini. Chi ndihi ñivi cati tuhin tuhun Ndioo. \v 15 Chacan cuu cha cuni tahin cati tuhin chi maan ndo iyo tican ñuun Roma can. \s1 Iyo tu ndee ini chi tuhun ra Ndioo \p \v 16 Ña cahan nuin cha cati tuhin tuhun vaha tuhun yoso cuhva iyo ra Cristo, vati iyo xaan tu ndee ini chi ra Ndioo, ta sanduvaha ra anima ñivi chinu ini chi ra. Xihna cuii nduvaha anima ñivi judío, ta sa nduvaha tahan anima ñivi cuu inga tucu ñivi. \v 17 Chini soho yo tuhun Cristo, ta tacan sa nihin yo cuhva ti cua coo cuiti vaha anima yo chi ra Ndioo, vati iyo cuiti vaha anima maan ra. Tacan cua coso vaha anima yo chi ra, vati chinu ini yo chi ra. Cha cati tutu Ndioo ti ñivi cha iyo cuiti vaha anima chi ra Ndioo―cua coso vaha anima ñi chi ra, vati chinu ini ñi chi ra, cati chi. \s1 Iyo cuati chi ñivi ñuñivi \p \v 18 Chito yo ti iti siqui andivi cua nduxaan ra Ndioo chi ndihi ñivi ña sacahnu chi ra, ta cua nduxaan ra chi ndihi ñivi ndacu ndavaha ni. Ña chaha ñican cha cua coto ñivi cha ndicha, vati mani ndavaha ni ndacu ñi. \v 19 Ña chaha ñi, vati chito vaha ñi ñaan cha cuu cha cua coto ñivi yoso cuhva iyo ra Ndioo. Chito ñi, vati maan ra Ndioo cuu ra sacoto chi ñi. \v 20 Ña ta ndehe ñivi chi ra Ndioo, soco nda ni tuvi ñuhun ñuñivi ya cha ndehe ñivi yoso cuhva iyo ra, vati cha ndehe ñi cha ni savaha ra. Cha ni ndehe vaha ñivi ti ra Ndioo cuu ra, ta ndehe tahan ñi ti iyo tu ndee ini chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Chacan cuu cha ña cua cuu cati ñi ti ña chito ñi yoso cuhva iyo ra. \v 21 Ña cua cuu cati ñi chacan, vati chito ñi yoo rai cuu ra Ndioo, soco ña sacahnu ñi chi ra cuhva sacahnu ñivi chi ra Ndioo, ta ni ña chaha ñi tiahvi ndioo chi ra. Saxini ñi, soco ñahni yavi ndaa cha saxini ñi, ta cha ni naan cha chini tuni chi ñi. \v 22 Cati ñi ti nditi xaan xini ñi, soco cha ni ndutondo ñi. \v 23 Cha saña ñi chi ra Ndioo vaha ndicha, ta maan ra ña cua ndoyo ñuhun ra. Cha saña ñi chi racan, ta cha sacahnu ñi ita niñu, ta cua ndoyo ñuhun chacan. Cuhva caa ñivi, cuhva caa ri saa, cuhva caa ri quiti cuhu, cuhva caa ri coo caa ita niñu sacahnu maan ñi. \p \v 24 Chacan cuu cha saña ndaha ra Ndioo chi ñican, ta chaha ra cha cua savaha ñi ndavaha ni cuhva cuni maan ñi chi anima ñi. Chacan cuu cha ndacu tahan ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo. \v 25 Tacan savaha ñi, vati ña ni sacahnu ñi chi ra Ndioo ndicha, soco sacahnu ñi iin cha ña ndicha. Ña sacahnu ñi chi ra ni savaha ndihi cha iyo, soco sacahnu ñi chi ndihi cuati suhva cha ni savaha maan ra. Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni. \p \v 26 Ña sacahnu ñican chi ra Ndioo. Chacan cuu cha chaha ra cha cua savaha ñi ndavaha ni cuhva cuni maan ñi, ta ñahni tu ca nuun iyo chi ñi. Cha saña ñi ñahan cuhva iyo ñi chi ra rai, ta mani chi ñi ñahan tahan ñi cuni ñi coo ñi ndavaha ni inga chiyo. \v 27 Ta ni cuhva iyo ra rai, vati cha ni saña ra cuhva iyo ra chi ñi ñahan, ta cuni xaan cuni xaan ra coo ra ndavaha ni chi ra rai tahan ra inga chiyo. Iyo ra mani chi ra rai, ta ñahni tu ca nuun iyo chi ra. Suvi ni maan ñi―cua cutuni ndicha ñi, vati ndavaha ni cahnu xaan ndacu ñi. \p \v 28 Chaha ra Ndioo cha cua saxini ñican ndavaha ni. Chaha ra Ndioo cha cua coo ñi chi cha ndavaha ni, vati ña cuni ñi coto vaha ñi yoso cuhva iyo ra Ndioo. \v 29 Ndihi cuii cha ndavaha ni ndacu ñican. Mani cha cua coo ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo cuni ñi, ta cuni ca ñi savaha ca ñi cha ndavaha ni. Cuni xaan ñi chachi iyo chi tahan ñi. Tahñu xaan cuni anima ñi. Chahni ñi chi tahan ñi. Cani tahan ñi. Sandahyu ñahan ñi chi tahan ñi. Mani ndavaha ni saxini ñi. Cuendu xaan ñi. \v 30 Cati ñi ti ña vaha savaha tahan ñi, soco ña ndicha ñi. Cuxaan ini ñi chi ra Ndioo. Cahan rai xaan ñi. Nanducu xini ñi ndavaha ni savaha ñi. Ña tasoho ñi chi sutu ñi chi sihi ñi. \v 31 Ña cutuni vaha ini ñi. Sandahyu ñahan xaan ñi. Ña cuni mani ñi chi tahan ñi. Ñahni tu ndahvi ini iyo chi ñi. \v 32 Chito ñi ti cha cati tuhun ra Ndioo ti cua cutuni vaha ñivi ndacu chacan, soco ta ni cuhva ndacu ñi, ta chaha ñi tu ndee ini chi ñivi ndacu tahan chacan. \c 2 \s1 Cua tachi tuni ra Ndioo iin cha ndicha \p \v 1 Ta ndihi ndioho, ndaa ndioho cua tachi tuni ndo chi tahan ndo―ña cua cuu cati ndo ti ñahni cuati iyo chi ndo. Tu cua tachi tuni ndo chi tahan ndo, suvi ni chi maan ndo cua tachi tuni ndo, vati ta ni cuhva ndacu ndo. \v 2 Chito yo ti iin cha ndicha ndicha cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ndacu tacan. \v 3 Ña cua saxini ndo ti ña cua tachi tuni ra Ndioo chi ndo, tu cua tachi tuni ndo chi ñivi ndacu ndavaha ni. Ña cua cacu ndo, vati ta ni cuhva ndacu maan ndo. \v 4 Vasi saxini ndo ti ñahni cha cua tachi tuni ra Ndioo chi ndo, vati iyo xaan tu manini chi ra, ta iyo xaan tu ndahvi ini chi ra. Tu tacan ni cua saxini ndo, ña chito ndo yoso cuhva iyo ra Ndioo, vati cuni ra cha cua saña ihni ndo ndavaha ni ndacu ndo. \v 5 Ndava xaan iyo ini ndo. Ña cuni ndo saña ihni ndo ndavaha ni ndacu ndo. Chacan cuu cha xaan xaan cua cuxaan ra Ndioo chi ndo na cua queta quivi cha cua cuxaan ra, ta iin cha ndicha cua tachi tuni ra chi ñivi. \v 6 Cua cuhva cuenda ra chi ndihi yo cuhva cha ni savaha yo. \v 7 Iyo ñivi ndacu ñi cha vaha, vati cundee ini ñi. Ñican cua coo ndito ñi chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Tacan ni cua savaha ra Ndioo chi ñi, vati nducu ñi cuhva cha cua cunda yahvi ñi chi ra Ndioo, ta cua coo ndito ñi chi ra. \v 8 Iyo ndico tucu inga ñivi mani chi maan ñi cuni ñi. Ña tasoho ñi cha ndicha, soco ndacu ñi cha ndavaha ni. Chi ñican cua cuxaan ra Ndioo, ta cua tachi tuni ra chi ñi. \v 9 Cua coo tu ndoho chi ndihi ñivi ndacu ndavaha ni. Cua coo xihna tu ndoho chi ñivi judío, ta sa cua coo tahan tu ndoho chi ndihi ca ñivi. \v 10 Chi ndihi ñivi ndacu cha vaha cua coo cha taqui, cua coo cha vii, cua coo cha vaha. Cua coo xihna chi chi ñivi judío, ta sa cua coo tahan chi chi ndihi ca ñivi. \p \v 11 Chacan ni cua savaha ra Ndioo, vati inuun inuun cuni ra chi ndihi ñivi. \v 12 Iyo ñivi ña chito ley Ndioo, ta ndacu ñi cuati. Cua ndoyo ñuhun ñi, soco ñavi cuenda ley can cua ndoyo ñuhun ñi. Iyo inga ñivi chito vaha ley can, ta ndacu ñi cuati. Suvi ni cuenda ley can cua cutuni ñican. \v 13 Tu cua cuni soho ni ñivi tuhun ley chahnu can, ta ña cua sacuinu ñi cuhva cati chi, ña cua coso vaha anima ñi chi ra Ndioo. Ñivi cua sacuinu cuhva cati ley can, chi ñican cua coso vaha anima cuenda ra. \v 14 Iyo chaha ndacu ñivi cuu inga tucu ñivi cuhva cati ley can. Ndacu ni maan ñi cuhva cati chi, soco ña chito ñi ti cha iyo chi. Chito ñi chi anima ñi ndaa cha cuu cha vaha―masi ñahni ley can iyo chi ñi. \v 15 Ndehe yo ti ndacu ñi cuhva cati ley can, vati chito ñi chi anima ñi ndaa cha cuu ley can. Tacan ni saxini ñi chi anima ñi. Cuhva saxini ñi chito ñi a vaha ndacu ñi a ña vaha. \v 16 Tacan ni cua coo ñi quivi cua cuhva ra Ndioo tiñu chi ra Cristo Jesuu, ta cua ndehe ra a vaha savaha ñivi a ña vaha cuhva ni cati tuhin chi ndo. Masi cha savaha xehe ñi chi chi, soco cua ndehe ra a vaha a ña vaha savaha ñi. \s1 Sacahnu ñivi judío ley chahnu ni tiso ra Moisee \p \v 17 Cati ndo ti ñivi judío cuu ndo. Sacahnu ndo cuhva cati ley chahnu ndo, [vati saxini ndo ti tacan ni cua coo vaha ndo chi ra Ndioo]. Ndurai ndo, vati chi ra Ndioo cuu ndo. \v 18 Chito ndo yoso cuhva cuni ra, ta chito ndo ñaan cha cuu cha vaha, vati chito ndo yoso cuhva cati ley can. \v 19 Saxini ndo ti maan ndo cua sacoto chi ñivi ña nacoto chi ra Ndioo. Saxini ndo ti maan ndo cuu sava ni ta cua iin ñuhun ndichin iyo nu naan. \v 20 Saxini ndo ti maan ndo cua sanahan chi ñivi ña chito. Ndihi chacan ni saxini ndo, vati cumi ndo ley chahnu can, ta chito ndo ñaan cha cuu cha ndicha. \v 21 Sanahan ndo chi tahan ndo, soco ña ta cutuhva maan maan ndo. Cati tuhun ndo chi tahan ndo ti na ña cua suhu yo, ta maan ndo suhu ndo. \v 22 Cati ndo ti na ña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yo inga chiyo, ta maan ndo―tacan ni savaha tahan ndo. Cati ndo ti xaan xaan cuni yo ndehe yo ita niñu, ta maan ndo suhu ndo cha indi ve ñuhun nu iyo ita niñu can. \v 23 Ndurai ndo, vati sacahnu ndo ley can, soco chaha ndo tu ca nuun chi ra Ndioo, vati ña sacuinu ndo cuhva cati ley ra. \v 24 Iyo ndo cuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi ti cahan ñivi cuu inga tucu ñivi ndavaha ni cuenda ra Ndioo, vati ñivi judío ndacu cha ndavaha ni, cati chi. \p \v 25 Tu cua sacuinu ndo cuhva cati ley can, cua cunda yahvi ndo cha sacahnu ndo costumbre, ta tahnda ñiin xini xuu ra cuati sehe ndo, soco tu ña cua sacuinu ndo cuhva cati ley, ñahni yavi ndaa cha ni sacahnu ndo costumbre can. \v 26 Tu cua sacuinu ñivi cuhva cati ley―masi ña sacahnu ñi costumbre can, soco cua quicuenda ra Ndioo chi ñi. \v 27 Ñican―masi ña sacahnu ñi costumbre can, soco sacuinu ñi cuhva cati ley, ta tacan cua sanahan ñi chi ndo ti cumani maan ndo. Iyo ley chahnu can chi ndo, ta iyo costumbre can chi ndo, soco ña sacuinu ndo cuhva cati ley can. \v 28 Ñivi cuu ñivi ndicha ra Ndioo―ña ndacu ñi cha cua ndehe ñivi. Ña savaha ñi costumbre can ti cua ndehe ñivi yoso cuhva iyo ñi. \v 29 Ñivi Ndioo cuu ñivi saxini vaha chi anima ñi. Vasi savaha ñi costumbre can, vati iyo vaha anima ñi, soco iin cuhva cuu chi. Maan ra Ndioo cuu ra cati ti vaha iyo ñivi can, ta ñavi ñivi ñuñivi cuu ñi cati chacan. \c 3 \p \v 1 Vasi saxini ndo ti ñahni yavi ndaa cha cuu ndo ñivi judío. Vasi saxini ndo ti ñahni yavi ndaa cha sacahnu ndo costumbre, ta tahnda ñiin xini xuu ndo. \v 2 Yu cati ti iyo xaan yavi ndaa cha cuu ndo ñivi judío. Maan ndo cumi tutu Ndioo cha cuu tuhun cati tuhun ra chi ndo tiempu chahnu. \v 3 Iyo ñivi judío ña sacuinu ñi cuhva cati ra Ndioo, soco ña tichaha ni ra. Ni cua savaha ra cuhva ni cati ra. \v 4 Vasi vata xaan iyo ñivi, soco ndicha ndicha iyo ra Ndioo cuhva ni cati tutu Ndioo cuenda ra ti: \q1 Cua ndehe ñivi ti cha ndicha cuu cha cahun. \q1 Cua coto ñi ti cha ndicha cuun, \m cati chi. \p \v 5 Vitin chahi cuenda yoso cuhva cahan inga ñivi ñuñivi. Cati ñi ti cua saxini yo ti cua savaha ca yo ndavaha ni, ta tacan sa cua coto ñivi ti cuiti vaha iyo anima ra Ndioo. Chacan cuu cha cua cati yo ti ña vaha ra Ndioo, tu cua cuxaan ra chi yo [cuenda cha ni savaha yo ndavaha ni]. \v 6 Ña vaha cha saxini ndo tacan, xaa. Tu chacan cuu chi, ña cua cuu tachi tuni ra chi ni iin ñivi ñuñivi. \p \v 7 Ña cua saxini yo ti cua sandahyu ñahan ca yo, ta tacan sa cua coto ñivi ti cha ndicha ndicha maan ra Ndioo, ta cua sacahnu xaan ñi chi ra. Tu chacan cua cati yo, ña cua saxini yo ti ña cua cutuni yo cuhva cua cutuni ñivi ndacu cuati. \v 8 Ña cua saxini yo ti na cua savaha yo ndavaha ni, ta tacan sa cua tahan yo cha vaha. Iyo ñivi cati ñi ti ndavaha ni can cahan maan ndi, soco cua cutuni ñican iin cha ndicha ndicha. \s1 Iyo cuati chi ndihi ñivi \p \v 9 Ta maan yo cuu ñivi judío―ña cua saxini yo ti cua savaha ca ra Ndioo tu manini chi yo. Ñavi, xaa. Cha ni cati yu ti iyo cuati chi ndihi ñivi. Iyo cuati chi ñivi judío, ta iyo tahan cuati chi ñivi cuu inga tucu ñivi. \v 10 Iyo chi cuhva cati tutu Ndioo, vati cati chi ti: \q1 Ñahni ni iin ñivi iyo vaha anima. \q1 \v 11 Ñahni cha chini tuni iyo chi ni iin ñivi, \q1 ta yoni nanducu chi ra Ndioo. \q1 \v 12 Cha saña ndaha ndihi ñivi chi ra Ndioo, \q1 ta ñahni yavi ndaa ni iin ñivi. \q1 Yoni ndacu cha vaha―ni iin tuhun ñivi. \q1 \v 13 Ndavaha ni cahan ñivi chi yuhu ñi, \q1 ta sandahyu ñahan ñi. \q1 Xaan yuhu ñi cuhva xaan yuhu ri coo. \q1 \v 14 Cahan ñi ndavaha ni, \q1 ta cuxaan ini ñi chi tahan ñi. \q1 \v 15 Yatin xaan chahni ñi chi tahan ñi. \q1 \v 16 Nu yaha ñi chaha ñi tu ndoho, \q1 ta sandoyo ñuhun ñi chi tahan ñi. \q1 \v 17 Ña chito ñi yoso cuhva cua coo vii ñi. \q1 \v 18 Ña yuhvi ñi ndehe ñi chi ra Ndioo, \m cati tutu Ndioo can. \p \v 19 Chito yo ti chaha tutu Ndioo cuenda yoso cuhva iyo ñivi cuenda ley chahnu. Chacan cuu cha yoni cua cuu cati ti ñahni cuati iyo chi ñi. Chacan cuu cha ndihi ñivi ñuñivi cua yaha nu cua tachi tuni ra Ndioo. \v 20 Yoni ñivi ni chacoso vaha anima cha cuenda ra Ndioo, vati savaha ñi cuhva cati ley chahnu. Chito ñivi ti iyo cuati chi ñi, vati chito ñi yoso cuhva cati ley can. \s1 Nduvaha anima ñivi, vati chinu ini ñi chi ra Ndioo \p \v 21 Vitin chito yo ti ñavi cuenda ley chahnu chacoso vaha anima ñivi chi ra Ndioo. Ndicha ti ra Moisee chi ra ni cahan cuenda ra Ndioo chaha cuenda tiempu chahnu, \v 22 soco ni chacoso vaha anima ñivi, vati chinu ini ñi chi ra Jesucristo. Chacoso vaha anima ñican, vati ini cuhva quicuenda ra Ndioo chi ndihi ñi. \v 23 Iyo cuati chi ndihi ñivi, ta cumani cha cua coo vaha ñi cuhva iyo vaha ndicha ra Ndioo. \v 24 Chacoso vaha anima ñivi, vati savaha xaan ra tu manini chi ñi, vati maan ra Cristo Jesuu sacacu chi ñi. Cuhva iin cha samani ra Ndioo cuu chacan. \v 25 Ni tiso vaha ra Cristo tiñu ni savaha ra Ndioo. Tiso vaha ra tiñu chi ndihi ñivi chinu ini ti cha chihi ra cuenda maan ñi. Chacan ni cua coto ñivi ti cuiti vaha iyo anima ra Ndioo, vati ña quicuenda ca ra cha ni savaha ñivi can cuati nu quichi quivi. \v 26 Cundahvi ini ra Ndioo, vati cuni ra cha cua coto yo vitin tichi quivi ya ti iyo cuiti vaha anima ra, ta tiso vaha ra anima ñivi chinu ini chi ra Jesuu. \p \v 27 Chacan cuu cha ña cuu ndurai yo. Ña cuu, vati ña cua coo cuiti vaha anima yo cha tacan―masi sacuinu yo cuhva cati ley can. Cua coo cuiti vaha anima yo, vati chinu ini yo chi ra Jesuu. \v 28 Chacan cuu cha cati ndi ti chacoso vaha anima ñivi, vati chinu ini ñi chi ra Cristo, ta ñavi cha cuenda ni savaha ñi cuhva cati ley chahnu. \p \v 29 Sacahnu ñivi judío chi ra Ndioo, soco sacahnu tahan ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra. Ndicha ti sacahnu tahan ñi chi ra. \v 30 Iin ni rai cuu ra Ndioo. Chacan cuu cha tiso vaha ra Ndioo anima ñivi judío, vati chinu ini ñi chi ra, ta tiso vaha tahan ra anima ñivi cuu inga tucu ñivi, vati chinu tahan ini ñi chi ra. \v 31 Ña cua cati yo ti ña vaha ley chahnu can, vati vitin cha chinu ini yo chi ra Cristo. Cua cati yo ti cha iyo vaha chi, vati chinu ini yo chi ra. \c 4 \s1 Cuhva ni chacoo ra Abraham iti chata \p \v 1 Cua cucuhun ini ndo yoso cuhva ni chacoo ra Abraham ra cuu ñivi yo iti chata tiempu chahnu. \v 2 Tu cha ndicha chacoso vaha anima ra, vati sacuinu ra cuhva cati ley, cua cuu ndurai ra, soco ña ni cuu ndurai ra iti nuun ra Ndioo. [Chacan cuu cha cati yu ti ni chacoso vaha anima ra, vati chinu ini ra chi ra Ndioo,] \v 3 vati cati tutu Ndioo ti chinu ini ra Abraham chi ra Ndioo. Chacan cuu cha cati ra Ndioo ti cha ni chacoso vaha anima ra, cati tutu Ndioo. \v 4 Iyo ñivi sacuinu cuhva cati ley can, ta saxini ñi ti ñavi tu manini cuu cha cua cunda yahvi ñi chi ra Ndioo. Saxini ñi ti iin cha cua savaha nini xaan ra Ndioo chi ñi cuu chi. \v 5 Iyo inga ñivi ña saxini cuenda ley can, soco chinu ini ñi chi ra Ndioo, vati maan ra cuu ra tiso vaha anima ñivi ni savaha ndavaha ni. Cati ra Ndioo ti ñican cuu ñivi chacoso vaha anima, vati cha ni chinu ini ñi chi ra. \v 6 Ta ni cuhva cati ra David ti cua cusii ini ñivi, vati ñahni cha ni savaha ñi, ta tiso vaha ra Ndioo anima ñi. \v 7 Cati ra David can iti chata ti: \q1 Sii cuni ñivi, \q1 vati cucahnu ini ra Ndioo cuati ni savaha ñi, \q1 ta sanaan ra chi chi. \q1 \v 8 Sii cuni ñi, \q1 vati ña saxini ca ra Ndioo cuenda cuati ni savaha ñi, \m cati ra David. \p \v 9 Cua cusii ini ndihi ñivi cuhva ni cati ra David. Masi ni vii sacahnu ñi costumbre chahnu, ta tahnda ñiin xini xuu ñi, masi ña sacahnu ñi costumbre can, soco cua cusii ini ñi, vati chaha ndi cuenda ti ni chacoso vaha anima ra Abraham sutu yo, vati chinu ini ra chi ra Ndioo. \v 10 Chacan cati ndi, vati ña ta sacahnu ra Abraham costumbre can, ta ni chacoso vaha anima ra chi ra Ndioo. Ñavi ti cha ni sacuinu xihna ra costumbre, ta quechaha iyo vaha ra chi ra Ndioo. \v 11 Iin cuhva ni cuu costumbre can. Ni chacoso vaha anima ra chi ra Ndioo, vati chinu ini ra chi ra. [Chacan cuu cha sacuinu ra costumbre can, vati cua coto ñivi ti chacoso vaha anima ra chi Ndioo.] Chacan cuu cha cuu ra sava ni ta cua sutu ndihi ñivi chinu ini chi ra Ndioo―masi ña sacuinu ñi costumbre can, soco chacoso vaha anima ñi cha cuenda ra Ndioo. \v 12 Ta ni cuhva cuu ra sava ta cua sutu ñivi sacuinu costumbre can, soco chinu tahan ini ñi chi ra Ndioo cuhva ni chinu ini maan ra Abraham chi ra Ndioo, ta ña ta sacahnu ra costumbre can. \s1 Cua savaha ra Ndioo cuhva cati ra nu quichi quivi, vati chinu ini ñivi chi ra \p \v 13 Iti chata cati ra Ndioo chi ra Abraham chi ndihi ñivi ra ti cua coo vaha ñi, ta cua coo vii ñi nini cahnu nu ñuhun ñuñivi. Tacan cati ra Ndioo chi ra, vati cha ni chacoso vaha anima ra Abraham chi ra Ndioo, vati chinu ini ra chi ra. Ñavi cuenda cha sacuinu ra ley chahnu can cuu chi. \v 14 Tu cua coo vaha ñivi, vati sacuinu ñi costumbre ni cuhva ni cati ra Ndioo iti chata, cua cati yo ti ñahni yavi ndaa cha chinu ini yo chi ra, ta ña ndicha ra cuhva cati ra. \v 15 Nu iyo ley chito ñivi ti cuati ndacu ñi, ta cua cutuni ñi, vati cua cuxaan ra Ndioo chi ñi, soco ñahni cuati cua coo chi ñivi, tu ñahni ley iyo. \p \v 16 Chacan cuu cha iyo cuiti vaha anima ñivi, vati chinu ini ñi chi ra Ndioo. Tu manini cuu chi. Chacan cuu cha cha ndicha cuu cha cati ra Ndioo cuenda ndihi ñivi cuu ñivi ra Abraham iti chata. Tacan ni cua coo ñivi sacahnu chi ley can, ta tacan ni cua coo tahan ñi chinu ini chi ra Ndioo cuhva ni chinu ini ra Abraham, ta ndihi maan yo cuu ñivi ra. \v 17 Cati tutu Ndioo cuenda ra Abraham ti cua savaha ra Ndioo cha cua coo xaan ñivi ra Abraham can, cati chi. Vaha xaan cuhva ni chinu ini ra Abraham chi ra Ndioo, vati maan ra cuu ra chaha tu ndee ini, ta nandoto ndico ñivi ndii, ta maan ra cuu ra cua savaha ndihi cha ni cua coo iti nuun. \p \v 18 Cha ni yaha quivi cha cua coo sehe ra Abraham, soco ñahni cha ni saxini ra, vati chinu ini ra ti cua coo sehe ra, ta tuvi xaan ñivi ra cua coo. Chacan chinu ini ra, vati cha ni cati ra Ndioo chi ra ti tuvi xaan ñivi ra Abraham cua coo iti nuun, cati ra. \v 19 Chito ra ti ñahni ca tu ndee ini iyo chi maan ra, vati cha chahnu xaan ra, vati cha ni queta ra iin ciendu cuiya ra. Chito ra ti chahnu tahan ña Sara, ta ñahni sehe ña chacoo, soco ni chinu ini ra chi ra Ndioo. \v 20 Ña ni saxini ra ti ña cua cuu coo sehe ñi, vati chinu ini ra cuhva ni cati ra Ndioo chi ra. Nihin ca chinu ini ra chi ra Ndioo, ta sacahnu vaha xaan ra chi ra. \v 21 Chito vaha ra ti cua cuu savaha ra Ndioo cuhva ni cati ra chi ra. \v 22 Chacan cuu cha cati ra Ndioo ti ni chacoso vaha anima ra Abraham, vati chinu ini ra chi ra. \p \v 23 Chacan ni cati ra Ndioo cuenda ra Abraham, \v 24 soco cati tahan ra tuhun can cha cuenda maan yo. Ta ni cuhva cua cati ra Ndioo ti cha iyo cuiti vaha anima yo, vati chinu ini yo ti chaha ra tu ndee ini chi ra chahnu Jesuu, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii. \v 25 Ni chihi ra, vati cua sanaan ra cuati savaha yo, ta ni natacu ndico ra, vati cua coso vaha anima yo. \c 5 \s1 Ñahni cuati cua tiso ra Ndioo chi ñivi ra \p \v 1 Chacan cuu cha iyo taxin anima yo chi ra Ndioo cuenda cha ni savaha ra chahnu Jesucristo, vati cha ni chacoso vaha anima yo, vati chinu ini yo chi ra Ndioo. \v 2 Cha cuenda cha ni savaha ra Jesucristo chaha ra Ndioo tu manini chi yo, vati chinu ini yo chi ra. Cusii ini yo, vati ndatu yo nda cua nda cua savaha ra chi yo cuhva iyo maan ra. \v 3 Ta ni cuhva cusii ini yo, vati ndehe yo tu ndoho. Chito yo ti nu cua ndehe yo tu ndoho, cua cutuhva yo yoso cuhva cua cundee ini yo. \v 4 Tu cua cundee ini yo, cua cutuhva yo yoso cuhva cua cuu yo ñivi vaha. Tu cua cuu yo ñivi vaha, cua cutuhva yo yoso cuhva cua cuatu yo nda cua nda cua savaha ra chi yo cuhva iyo maan ra. \v 5 Tu cua cuatu yo cha cua savaha ra Ndioo, ña cua coo tu ca nuun chi yo, vati cua savaha ra cuhva cati ra, vati chaha ra cha iyo ra Tati Ndioo chi yo. Tacan ni chito yo ti cuni mani xaan ra Ndioo chi yo. \p \v 6 Ni vii ndacu yo ndavaha ni nu quichi quivi, ta ña ni cuu tindee yo chi yo, ta ni quichi cuvi ra Cristo cuenda cuati yo quivi ni tiso ra Ndioo, [soco ña ni cuni yo chi ra Ndioo quivi can]. \v 7 Ña tuhva yo sacacu yo chi ñivi―masi ñivi vaha ndicha cuu ñi, tu cua cuvi yo cha cua savaha yo chacan. \v 8 Ta maan ra Ndioo sanahan ra chi yo ti cuni mani xaan ra chi yo, vati chihi ra Cristo cuenda yo, ta ni vii ndacu yo cuati. \v 9 Vitin cha chacoso vaha anima yo, vati cha ni chihi ra. Chacan cuu cha chito vaha xaan ca yo ti cua cacu yo nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi ndacu ndavaha ni. \v 10 Ni vii nduxaan yo chi ra Ndioo, ta sandumani ndico ra chi yo, vati chihi sehe ra cuenda yo. Chacan cuu cha chito vaha xaan ca yo ti cua cacu yo nu cua cuxaan ra Ndioo chi ñivi, vati cha iyo ndito ndico ra Cristo, ta ndumani ndico yo chi ra Ndioo. \v 11 Tacan cuu, ta cusii ini tahan yo, vati cha ni ndumani ndico ra Ndioo chi yo cuhva cha ni savaha ra chahnu Jesucristo. \s1 Ndoyo ñuhun ñivi savaha ra Adán, soco nduvaha ndico ñivi savaha ra Cristo \p \v 12 Xihna cuii ni savaha ra Adán cuati. Chacan cuu cha ndacu ndihi ñivi ñuñivi cuati, ta chihi ñivi, vati ndacu ñi cuati. Chacan cuu cha chihi ndihi ñivi, vati ndihi ñi cuu ñi ndacu cuati. \v 13 Ña ta tiso ra Ndioo ley, ta ni savaha ñivi cuati nu ni quichi quivi, soco ña ni tiso ra Ndioo cuati ñican, vati ña ta coo ley ra. \v 14 Chihi ndihi ñivi nda quivi ra Adán nda cua nda quivi chaha ra Ndioo ley chi ra Moisee. Chihi ñivi―masi ña ni savaha ñi cuati cuhva ni savaha ra Adán. Cuhva iin rai cha cua coo iti nuun ca cuu ra Adán can. \p \v 15 Ñavi cuhva cha ni savaha ra Adán cuu cha ni savaha ra Cristo. Ni savaha ra Adán cuati, ta iin tuhun ni rai cuu ra. Chacan cuu cha chihi ñivi, soco vaha xaan ca savaha inga ra, vati ni savaha ra Jesucristo tu manini chi yo. Chacan cuu cha iyo xaan tu manini chi tuvi ñivi. Chacan cuu iin cha samani ra Ndioo, \v 16 soco tucu cuhva iyo cha ni samani ra Ndioo. Ñavi cuhva cha ni savaha ra Adán cuu chi. Iin tuhun ni cuati ni savaha racan, ta ni chacoo cuati chi ndihi ñivi, soco vitin cha ni savaha ra Ndioo tu manini, ta cha ni chacoso vaha anima ñivi―masi cuaha xaan cuati ni savaha ñi. \v 17 Chihi ndihi ñivi, vati iin tuhun ni ñivi cuu ñi ni savaha cuati. Vitin cua coo ndito vaha ñivi, ta cua coo xaan tu manini chi ñi. Cua coso vaha anima ñi, vati cha cuenda cha ni savaha iin tuhun ni ra Jesucristo. \p \v 18 Ni cua cutuni ndihi ñivi, vati iin tuhun ni ra ni savaha cuati xihna ca. Ta ni cuhva cua coso vaha anima ñivi chi ra Ndioo. Cua coso vaha anima ñi, vati iin tuhun ni ra iyo cuiti vaha ndicha anima. \v 19 Ndacu ñivi cuati, vati ña ni tasoho iin rai. Ta ni cuhva cua coso vaha anima ñivi, vati ni tasoho inga ra. \p \v 20 Queta quivi ni tiso ra Ndioo ley. Chacan cuu cha chito ñivi ti iyo cuati ñi. Chito ñi ti iyo ndicha cuati ñi, soco savaha xaan ca ra Ndioo tu manini chi ñi. \v 21 Chihi ñivi, vati savaha ñi cuati. Ta ni cuhva chacoso vaha anima ñivi, vati savaha ra Ndioo tu manini. Chacan cuu cha cua coo ndito ni chi ra cuenda cha ni savaha ra chahnu Jesucristo. \c 6 \s1 Ña tuhva ñivi Ndioo savaha ca ñi cuati \p \v 1 Ña cua cati yo ti ni cua savaha yo cuati, vati tacan sa cua savaha ca ra Ndioo tu manini chi yo. \v 2 Ñavi, xaa. Cha chahnda ini yo chacan, ta ña cuu ca savaha yo cuati. \v 3 Chito ndo ñacu cha ni chanduta yo cuenda ra Cristo. Cha ni chanduta yo cuenda ra Cristo, vati cuu chi sava ni ta cua iin cha chihi yo cuhva ni chihi maan ra. \v 4 Tacan cuu, ta cuu chi sava ta cua iin cha cuchi tahan yo cuhva ni cuchi maan ra, vati cha ni chanduta yo cuenda ra. Chacan cuu cha cha ni nduchaa anima yo, vati tucu cuhva iyo yo, vati cuu chi sava ta cua iin cha natacu ndico yo cuhva ni natacu ndico ra Cristo tañu ñivi ndii, vati iyo xaan tu ndee ini chi sutu ra. \p \v 5 Cua nduchaa cuhva iyo yo, vati ña cua savaha ca yo cuati cuhva ña ni savaha maan ra cuati. Cua coo vaha yo chi sutu ra cuhva iyo vaha maan ra chi ra nu ni natacu ndico ra. \v 6 Chito yo ti cha ni naan cuhva ni chacoo yo. Chacan cuu cha ña cua savaha ca yo cuati ni suhva cuhva ni savaha yo nu quichi quivi. \v 7 Tacan cati yu, vati ña cua savaha ca yo cuati, vati cuu chi sava ni ta cua cha ni chihi yo chi ra. \v 8 Tu ndicha ti ña cua savaha ca yo cuati cuhva ña ni savaha ra, chinu ini yo ti cua coo ndito tahan yo chi ra. \v 9 Chacan chinu ini yo, vati chito yo ti natacu ndico ra Cristo tañu ñivi ndii, ta ña cua cuvi ca ra, vati ña cuu ca. \v 10 Iin tuhun ni chaha ni chihi ra cuenda cuati ñivi ñuñivi, soco vitin cha iyo ndito ndico ra chi ra Ndioo. \v 11 Chacan cuu cha cua saxini ndo ti ña cua savaha ca ndo cuati, soco cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vati iyo inuun ni ndo chi ra Cristo Jesuu. \p \v 12 Chacan cuu cha na ña cua cuhva ca ndo cha cua savaha ndo cuati cuhva cuni maan ndo. \v 13 Ña savaha ca ndo cuati cuhva ndacu ñivi ndavaha ni, soco coo ndo chi ra Ndioo, vati cha ni nduvaha ndico anima ndo. Na cua savaha ndo cha vaha ndicha chi ra Ndioo, \v 14 vati ñahni ndatu cha cua savaha ca ndo cuati. Ñahni ndatu can, vati ña iyo ndo cuenda ley chahnu can. Iyo ndo cuenda tu manini cha ni savaha ra Ndioo. \s1 Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi cuu musu chi chitoho ñi \p \v 15 Ña cua cati ndo ti cua cuu savaha yo cuati, vati ña iyo ca yo cuenda ley chahnu, ta vitin iyo tu manini chi ra Ndioo. Ña cua cati ndo chacan. \v 16 Chito ndo ti tu cua cati ndo chi iin ñivi ti cua cuu ndo musu ñi, cua tasoho ndo cuhva cati ñi. Tu cua tasoho ndo chi ñivi, sava ni ta cua iin musu ñi cua cuu ndo. Chacan cuu cha cati yu ti tu cua savaha ndo cuati, cua cuvi ndo. Tu cua tasoho ndo cuhva cati ra Ndioo, cua coso vaha ndicha anima ndo. \v 17 Mani cuati ni savaha ndo nu quichi quivi, soco chahi tiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati chi ndihi cuii anima ndo ndacu ndo cuhva ni cati tuhun ndi chi ndo. \v 18 Mani cha vaha ndicha cuhva cuni ra Ndioo ndacu ndo vitin, vati ña savaha ca ndo cuati. \v 19 Tacan cati yu, vati ña ta coto vaha ndo yoso cuhva iyo ra Ndioo. Nu quichi quivi ni savaha ndo cuati, ta mani ndavaha ni savaha ndo, vati tacan ni chacoo ndo, soco vitin mani cha vaha ndicha na cua savaha ndo, vati cua coo ii ndo chi ra Ndioo. \p \v 20 Nu ni savaha xaan ndo cuati ña ni tichaha ni ndo cuenda cha vaha ndicha. \v 21 Ñahni yavi ndaa cha ni savaha ndo quivi can, ta vitin cahan nuun ndo cuenda chacan, vati cuenda chacan ndoyo ñuhun ñivi. \v 22 Vitin ña saxini ca ndo cha cua savaha ndo cuati. Musu ra Ndioo cuu ndo. Chacan cuu cha cua coo ii ndo chi ra Ndioo, ta cua coo ndito ndo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. \v 23 Tu cua savaha ñivi cuati, cua ndoyo ñuhun ñi cuenda ra Ndioo, soco tu cua coo inuun ñivi chi ra chahnu Cristo Jesuu, cua cuhva ra Ndioo cha cua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. \c 7 \s1 Iin cuhva yoso cuhva iyo ñivi ni tandaha \p \v 1 Yani xaa, vitin chahi cuenda chi ndo, ta ñivi chito ley can cuu ndo. Chito ndo ti iyo cha cua sacuinu ñivi cuhva cati ley nda cua nda cua cuvi ñi. \v 2 Tu cua tandaha iin ñahan chi ii ña, cua cuu ña ñasihi ra nda cua nda cua cuvi ra, cati ley can. Tu cua cuvi ra, cua cuhva ley can cha cua tandaha ndico tucu ña. \v 3 Chacan cuu cha cua savaha ña cuati, tu cua coo ña chi inga rai, ta ni iyo ndito ra cuu ii ña, soco nda cua cuvi ii ña, ta sa cua ndoo nuna ndico ña, ta ñahni cuati cua savaha ña, tu cua coo ña chi inga rai, cati ley chahnu. \p \v 4 Yani xaa, ta ni cuhva ñahni ca yavi ndaa ley chahnu cuenda maan ndo, vati cha ni chihi ra Cristo. Iyo ndo inga cuenda vitin, vati iyo ndo cuenda ra ni natacu ndico tañu ñivi ndii. Chacan cuu cha cua satiñu vaha yo chi ra Ndioo. \v 5 Nu ni chacoo yo cuenda suvi ni maan yo cuni yo savaha yo cuati, vati chito yo yoso cuhva iyo ley can. Chacan cuu cha mani cuenda cha cua ndoyo ñuhun yo savaha yo. \v 6 Vitin ña iyo ca yo cuenda ley can. Cha ndihi chacan cuenda maan yo. Chacan cuu cha ña satiñu yo cuenda cha chahnu cuhva iyo chi nu tutu, soco satiñu yo cuenda cha chaa, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo. \s1 Cuenda ley chahnu nihin ra Paulu cuhva ti ni savaha ra cuati \p \v 7 Ña cuu cati yo ti ndavaha ni cuu ley chahnu can. Ñavi, xaa. Nihin yu cuhva ñaan cha cuu cuati, vati cuhva can iyo ley can, vati cati ley ti ña cua cuni yo cha iyo chi tahan yo. Chacan cuu cha chite ti ña vaha chacan, \v 8 soco cuaha xaan cuni yu cha iyo chi tahin, vati chite ti cuati cuu chi cuhva cati ley can. Ña chito yo ñaan cha cuu cuati, tu ñahni ley chaha cha chini tuni chi yo. \v 9 Xihna ca ña chite ñaan cha cuu ley can, ta ña tichahi, soco queta quivi ni quechaha chite ley can. Chacan cuu cha ni savahi cuati, soco ña vaha cuni yu. \v 10 Iyo ley can, vati cua sacuinu ñivi chi chi, ta cua coo ii ñi chi ra Ndioo, soco cuenda chi chito ñivi ñaan cha cuu cuati, ta ndoyo ñuhun ñi. \v 11 Chite ti ni savahi cuati, vati chite yoso cuhva cati ley chahnu can. Chacan cuu cha ndoyo ñuhin, vati ni savahi cuati. \p \v 12 Ta ley can―chaha ra Ndioo chi chi. Iin cha vaha ndicha cuu chi, ta tuhun ii cuu chi. \v 13 Ña cua cati yu ti ni ndoyo ñuhin, vati ña vaha chi. Ñavi, xaa. Ndoyo ñuhin, vati ni savahi cuati, ta chite ti cuati cuu cha ni savahi, vati ñavi cuhva cati ley vaha can cuu cha ni savahi. Chacan cuu cha chito vaha yo ñaan cha cuu cuati, ta chito yo ti xaan xaan cuu cuati can cuhva cati ley. \p \v 14 Chito yo ti iyo ley can cuenda ra Ndioo, ta cuenda ñuhun ñuñivi iyo yu, vati mani cuati cuni yu savahi. \v 15 Ña cutuni ini yu ñaan cha cuu cha ndacu i, vati ña ndacu i cuhva cha cuni yu, ta cuhva cha ña vaha cuni yu―chacan ni ndacu i. \v 16 Nu ni savahi cuhva cha ña cuni yu, chahi cuenda ti cha vaha cuu ley can. \v 17 Vitin ña cuni savahi cha ndavaha ni can, soco iyo cuati chihin yu. Chacan cuu cha ni vii ndacu i chi chi. \v 18 Chacan cuu cha chite ti ñahni cha vaha saxini yu chi anime. Tacan cati yu, vati cuni yu savahi cha cuu cha vaha, soco ña cuu savahi chi chi. \v 19 Ña cuu savahi cha vaha cuhva cuni yu, soco ndacu ni yu cha ndavaha ni, ta ña cuni yu chacan. \v 20 Ndicha ti ndacu i cha ña cuni yu, soco ñavi cuhva cuni yu cuu chi. Ndacu i chi chi, vati iyo cuati chihin yu. \p \v 21 Chacan cuu cha nihin yu cuhva ti mani cha ndavaha ni savahi nu ni cuni yu savahi cha vaha. \v 22 Chi anime cuni yu ley Ndioo, \v 23 soco nihin yu cuhva ti iyo inga cha iyo chihin yu. Iyo cuati chihin yu. Chacan cuu cha ña nduinuun cuhva cha saxini yu, ta ni ña cundee savahi cha vaha. \p \v 24 Ndahvi xaan ndahvi xaan cuni anime. Yoni iyo nu ñuhun ñuñivi cha cua sacacu chihin yu nu ndoyo ñuhin, \v 25 soco chahi iin tiahvi ndioo chi ra Ndioo, vati maan ra chahnu Jesucristo cua sacacu chihin yu. Chacan cuu cha ndacu i cuhva cati ley Ndioo chi ndihi cuii anime, soco ni iyo nu ndoyo ñuhin, vati ni iyo cuati chihin yu. \c 8 \s1 Tindee ra Tati Ndioo chi ñivi Ndioo \p \v 1 Chacan cuu cha chito yo vitin ti ña cua cutuni ñivi iyo cuenda ra Cristo Jesuu, vati ña tuhva ca ñi savaha ñi cuati. Cuhva cuni ra Tati Ndioo ndacu ñi vitin. \v 2 Ña cua cutuni yo, vati cua savaha ra Tati Ndioo cha cua coo yo chi ra Cristo Jesuu, ta ña cua ndoyo ñuhun yo, vati ña cua tiso ra cuati chihin yo. \v 3 Ni tava tiñu ra Ndioo sehe ra, ta ni chacoo ra cuhva iyo ñivi ndacu ndavaha ni, vati cua sanaan ra cuati ndacu ñi. Tacan ni cua sanaan ra cuati can, vati ña cuu naan cuati ñi cuenda ley chahnu can. Ña ni cuu, vati iyo xaan ndavaha ni chi ñi. \v 4 Sanaan ra Ndioo cuati yo. Chacan cuu cha cua cuu savaha yo cha vaha cuhva cati ley, vati ndacu yo cuhva cuni ra Tati Ndioo. Ña ndacu ca yo cuhva cuni maan yo. \p \v 5 Ñivi iyo cuenda ñuhun ñuñivi―saxini ñi cuhva cuni maan ñi, soco ñivi iyo cuenda ra Tati Ndioo―saxini ñi cuhva cuni maan ra. \v 6 Tu cua saxini ñi cuhva cuni maan ñi, cua ndoyo ñuhun cuii ñi, soco tu cua saxini ñi cuhva cuni ra Tati Ndioo, cua coo taxin anima ñi, ta cua coo ndito ñi chi ra Ndioo. \v 7 Tacan ni iyo chi, vati tu cua saxini ñivi cuhva cuni ñi, cua cuxaan ini ñi chi ra Ndioo. Ña cua sacuinu ñi cuhva cati ley Ndioo, vati ña cuu chi ñi. \v 8 Chacan cuu cha ña cua cuu savaha ñivi can cha cua cusii ini ra Ndioo, vati ndacu ñi cuhva cuni maan ñi. \p \v 9 Ta maan ndo―ña iyo ndo cuenda ñivi ñuñivi. Iyo ndo cuenda ra Tati Ndioo, vati iyo ra chi ndo. Tu ña iyo ra Tati Ndioo chi ndo, ña iyo ndo cuenda ra Cristo. \v 10 Tu iyo ra Cristo chi ndo, masi cua cuvi ndo, vati ni iyo cuati chi ndo, soco cua coo ndito ndo chi ra Ndioo, vati ni chacoso vaha anima ndo. \v 11 Chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra Jesuu, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii. Tu iyo ra Tati Ndioo chi ndo, cua cuhva tahan ra cha cua cuu natacu ndico tahan ndo nu cua cuvi ndo, vati iyo tahan ra Tati Ndioo chi ndo. \p \v 12 Yani xaa, chacan cuu cha nini xaan cha cua nacoo ihni yo cha iyo cuenda ñuhun ñuñivi. \v 13 Tu cua coo ndo cuenda ñuhun ñuñivi, cua ndoyo ñuhun cuii ndo, soco tu cua nducu ndo cha cua tindee ra Tati Ndioo chi ndo, ta cua saña ihni ndo ndavaha ni cha ndacu ñivi ñuñivi, cua coo ndito ndo. \p \v 14 Ñivi Ndioo cuu ñivi ndacu cuhva cati ra Tati Ndioo. \v 15 Chacan cuu cha savaha ra cha cuu ndo sava ni ta cua sehe ra Ndioo. Ña savaha ra cha cua cuu ndo sava ta cua iin musu ra, ta cua cuyuhvi ndico ndo. Sava ta cua sehe ra cuu ndo. Chacan cuu cha cuu cati ndo chi ra ti sutu ndo chi ra. \v 16 Ini ra Tati Ndioo cati tuhun chi yo, ta chito tahan yo ti sehe Ndioo chi yo. \v 17 Cua nihin tahan yo cuhva cua cuhva ra Ndioo chi yo cuhva ni nihin ra Cristo, vati sehe ra chi yo. Cua nihin yo cha cua cuhva ra Ndioo, tu cua ndehe tahan yo tu ndoho cuhva cha ni ndehe maan ra Cristo tu ndoho. Chacan cuu cha cua coo ndito ndico yo chi ra. \p \v 18 Yuhu saxini ti ñahni tuhun cha cua ndehe yo tu ndoho vitin tichi quivi ya. Vaha xaan ca cha cua ndehe yo cuhva cahnu xaan cha cua savaha ra Ndioo chi yo nu cuahan quivi. \v 19 Cha ni savaha ra Ndioo ndihi cuii cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya ta iti siqui andivi, ta cua coo ndihi chacan nda cua nda quivi cua savaha ra Ndioo cha cahnu xaan ñivi cuu ndihi ñivi ra. \v 20 Ndihi cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya―ndoyo ñuhun tahan chi. Ñavi cuhva cha cua coo xihna cuu chacan, soco cha cuahan ndoyo ñuhun ndihi chi, [vati ni ndoyo ñuhun iin ñivi ñuñivi]. Cha cuahan ndoyo ñuhun ndihi cha iyo, soco cua queta quivi cua nduchaa ndico chi cua savaha ra Ndioo. \v 21 Tacan ni cua coo chi, vati ña cua ndoyo ñuhun ca chi, soco cua nduchaa ndico chi cuhva cua nduchaa ndico ndihi ñivi cuu sehe ra Ndioo. \v 22 Chito yo ti iyo ndihi cha ni savaha ra Ndioo chi tu ndoho nda cua nda vitin. \v 23 Ta ni cuhva cha iyo tahan yo chi tu ndoho, soco ndatu vaha yo nda cua nda quivi cua sama ra cuhva iyo yo, ta cua cuu ndicha yo sehe ra. Tacan ni cua nduchaa yo cuhva iyo yo. Tacan ni ndatu yo, ta cha ni chaha ra cha iyo ra Tati Ndioo chi yo. Cha ni chaha xihna ra cuu chacan. \v 24 Cha ni sanduvaha ra anima yo. Chacan cuu cha ndatu yo cha cua savaha ra iti nuun ca. Yoni ndatu cha ni nihin ñi nu ni quichi quivi, soco ni ndatu maan yo, vati ña ta nihin yo cuhva cati ra. \v 25 Tu ña ta nihin yo cha ndatu yo, na cua cundee ini yo cuatu yo nda cua nda cua nihin yo chacan. \p \v 26 Ta ni cuhva cua tindee ra Tati Ndioo chi yo ñaan cha cuu cha cumani yo. Tindee ra, vati ña chito yo yoso cuhva cua cahan ndahvi yo chi ra Ndioo, soco maan ra cahan chi ra Ndioo cuenda yo, ta ña tuhva yo cahan yo cuhva cahan maan ra. \v 27 Chito ra Ndioo yoso cuhva saxini yo chi anima yo. Chacan cuu cha chito ra ñaan cha cati ra Tati Ndioo, vati cahan ra cuenda yo cuhva cuni maan ra Ndioo. \s1 Cua tindee ra Ndioo, ta cua sacanaan ñivi ra \p \v 28 Chito yo ti cua savaha ra Ndioo cha cua quee vaha ndihi cha cua tahan ñivi cuni chi ra, vati cha ni nacachi ra chi ñi cuhva ni cuni maan ra. \v 29 Tacan ni savaha ra, vati cha ni nacoto ra chi ñi nda ni iti chata, ta suvi ni iti chata saxini ra ti cua coo ñi cuhva iyo sehe ra. Chacan cuu cha tuvi ñivi cuu ñi, ta maan ra cuu xini. \v 30 Nu quichi quivi ni saxini ra Ndioo ti cua coo ñivi ra, ta ni nacachi ra chi ñi. Suvi ni chi ñican tiso vaha ra anima, ta cua sacahnu ndicha ra chi ñi nu cuahan quivi. \p \v 31 Chacan cuu cha yuhu cati ti yoni iyo cha cua tava ndaa chi yo, vati tindee ra Ndioo chi yo. \v 32 Suvi ni chi sehe ra ni tava tiñu ra, ta ni chaha ra cha ni chihi ra cuenda ndihi yo. Chacan cuu cha chito yo ti cua savaha ca ra cha vaha chi yo cuhva cha ni savaha ra cha vaha chi sehe ra. \v 33 Yoni cua tiso cuati chi yo, vati ñivi ra Ndioo cuu yo, ta maan ra cuu ra ni tiso vaha tiñu. \v 34 Yoni cua tachi tuni chi yo, vati ra Cristo cuu ra cahan mani chi ra Ndioo cuenda yo, ta maan ra cuu ra cha ni chihi, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, ta vitin iyo ra chi ra Ndioo. \v 35 Yoni cua cuu sanini chi ra Cristo, ta cua saña ra cha cuni mani ra chi yo. Vasi cua ndehe yo tu ndoho. Vasi cua cani tahan ñivi chi yo cuenda ra Cristo. Vasi cua coo tama. Vasi ña cua queta sahma cua cunami yo. Vasi iyo ñaan cha cua tahan yo. Vasi cua cahni ñivi chi yo, soco ña cua saña ra chi yo. \v 36 Cati tutu Ndioo cuenda ñivi ra ti: \q1 Ndihi ni quivi cuni cahni ñivi chi ndi, \q1 vati chinu ini ndi chihun. \q1 Saxini ñivi ti iyo ndi cuhva iyo ri mbee, \q1 vati ndihi ni quivi chahni ñi chi ri nuyahvi, \m cati ñivi Ndioo chi ra. \v 37 Vasi cua ndehe yo ndihi tu ndoho can, soco taqui xaan cua sacanaan yo, vati iyo ra cuni mani chi yo, ta tindee ra chi yo. \v 38-39 Chito vahi ti yoni cua cuu casi chi ra Ndioo, ta cua saña ra cha cuni mani ra chi yo cuenda ra chahnu Cristo Jesuu. Vasi cua cuvi yo. Vasi ña cua cuvi yo. Vasi cua cuni casi ra cuu tatun Ndioo. Vasi cua cuni casi run tati cuihna. Vasi cua cuni casi run iyo vitin. Vasi cua cuni casi run cua coo iti nuun. Vasi cua cuni casi run iyo iti siqui. Vasi cua cuni casi run iyo iti nu ñuhun ñuñivi. Vasi iyo ñaan ca run cua cuni casi, soco ña ta ñahni ni iin run cua cuu casi cha cuni mani ra chihin yo. \c 9 \s1 Cha ni cati ra Ndioo ti ñivi Israel cuu ñivi ra \p \v 1 Cuenda ra Cristo cahin cha ndicha, ta ña sandahyu ñahin chi ndo. Tindee ra Tati Ndioo chihin yu, ta chito vahi chi anime ti cha ndicha cuu chi. \v 2 Chacan cuu cha chahi cuenda chihin ndo, vati ndahvi xaan cuni anime, ta ña ni chacuita cha cuihya cuni anime. \v 3 Cuni xain cha cua saxini vaha ñivi tahan yu chi ra Ndioo, ta ñahni tuhun―masi cua ndoyo ñuhin cuenda ra Cristo, tu tacan sa cua cuu saxini vaha ñi chi ra. \v 4 Ñivi Israel cuu ñi, ta sehe Ndioo cuu ñi. Chi maan ñi iyo tu ndee ini ra Ndioo, ta chi maan ñi ni tiso vaha ra Ndioo tiñu iti chata, ta ni ndoo vaha tuhun. Chi maan ñi iyo ley chahnu, ta maan ñi cuu ñi satiñu chi ra Ndioo. Chi maan ñi ni cati ra yoso cuhva cua savaha ra nu cuahan iti nuun. \v 5 Ñivi ñi cuu ra cuu sutu ñuun iti chata tiempu chahnu, ta suvi ni ñivi ñi cuu ra Cristo. Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, vati maan ra cuu ra ndaca ñahan chi ndihi cuii cha iyo. Na cua cuu chi tacan ni. \p \v 6 Ña cua cuu cati yo ti ña cua quee tuhun cuhva ni cati ra Ndioo iti chata. Ña ndihi ñivi cuu ñivi Israel cuu ñivi Israel ndicha. \v 7 Ña ndihi ñivi ra Abraham cuu ñivi ra Ndioo, vati cati tutu Ndioo ti ndihi ñivi cua coo cuenda iin tuhun ni ra Isaac―ñican ni cua cuu ñivi Abraham, cati chi. \v 8 Chacan cuu cha ñavi cuenda cha ni cacu ñivi cuenda ra Abraham cuu ñi ñivi Ndioo, soco ñivi ndicha ra cuu ñivi chinu ini cuhva ni cati ra iti chata. \v 9 Tuhun ya cuu tuhun ni cati tuhun xihna ra Ndioo chi ra Abraham, vati cati ra ti cua quichi ra cuhva ni cati ra, ta sa cua coo iin sehe ña Sara, cati ra. \p \v 10 Ni iyo inga tuhun, vati ni chacoo ña Rebeca chi ra Isaac ii ña―ra cuu ñivi yo tiempu chahnu, ta ni tuvi sehe ña tichi ña. \v 11-13 Ña ta cacu ve xinihin can, ta ni ña ta savaha ve cha vaha ni cha ndavaha ni, ta cati ra Ndioo chi ña ti cua satiñu tatun ra chanihin chi ra cuu ra luhu, cati ra. Cuhva ni cati tutu Ndioo cuu chacan, vati cati chi ti cuni mani ra Ndioo chi ra Jacob, soco ña cuni ra chi ra Esaú, cati chi. Chacan cuu cha nihin yo cuhva ti ndacu ra Ndioo cuhva ni cuni maan ra. Ni nacachi ra chi ñivi cuni ra, ta ña saxini ra ñaan cha savaha ñi. \p \v 14 Tacan ni savaha ra Ndioo, soco ña cuu cati yo ti ña vaha savaha ra, \v 15 vati cati ra Moisee cuenda ra Ndioo iti chata ti cua cundahvi ini ra Ndioo chi ñivi, soco maan ra cua cati ndaa ñi cuu ñi cua cundahvi ini ra, cati ra. \v 16 Chacan cuu cha cati yu ti ña ndacu ra cuhva cuni ñivi. Ña ndacu ra cuhva sanini ñi. Ndacu ra cuhva cuni maan ra, vati cundahvi ini ra chi ñivi. \v 17 Iyo tutu Ndioo cuhva cati ra Ndioo chi ra ndaca ñahan chi ñivi Egipto iti chata. Cati ra Ndioo chi racan ti chaha ra tiñu chihin ra ndaca ñahan can, vati cuni ra sanahan ra chihin ra ti iyo tu ndee ini chihin ra Ndioo. Chacan cuu cha cua coto ndihi ñivi ñuñivi yoo rai cuu ra, cati ra Ndioo chi ra. \v 18 Chacan cuu cha ni nanducu ra ndaa ñi cuni ra, ta cundahvi ini ra chi ñi, ta ndaa ñi cuni ra―ndusoo ñi savaha ra. \p \v 19 Chacan cuu cha cua saxini ndo ti ña vaha cha cua tiso ra cuati chi yo, vati yoni cuu casi cuhva cuni ra. \v 20 Hombre, ña cua saxini ndo ti ñivi cahnu cuu ndo, ta cua cahan ndico ndo chi ra Ndioo. [Cua cati yu iin cuhva chi ndo.] Ña tuhva cahan quisi chi ra savaha chi chi. Ña cati chi ti ña vaha cuhva cha ni savaha ra chihin chi. \v 21 Ta ra satiñu chi ndahyu―cuu savaha ra cuhva cuni maan ra chi ndahyu can. Cuu savaha ra iin cha taqui, ta cuu savaha ra inga cha ndahvi. \p \v 22 Chacan cuu cha cuu cundee ini ra Ndioo cha ndacu ñivi ndavaha ni. Ñican cuu ñi cua ndoyo ñuhun, vati cuenda chacan iyo ñi. Cundee ini ra, soco cuni ra sanahan ra chi yo yoso cuhva cua nduxaan ra chi ñivi, ta cuni ra cha cua ndehe ñivi ti iyo tu ndee ini chi ra, soco cundee ini ra chi ñi. \v 23 Chacan cuu cha cua sacoto ra chi yo ti cahnu xaan ñivi cua cuu ñivi cundahvi ini ra, vati cuenda chacan iyo ñi. \v 24 Tacan ni cha ni nacachi ra chi maan yo. Iyo yo―ñivi judío cuu yo, ta iyo tahan yo―ñivi cuu inga tucu ñivi cuu yo, soco chi ndihi yo cuni ra Ndioo. \v 25 Cuhva cati ra nu tutu ni taa ra Osea iti chata cuu chi, vati cati ra Ndioo cuenda ñivi cuu inga tucu ñivi ti: \q1 Iyo ñivi―ñavi ñivi yu chihin ñi, \q1 soco cua savahi cha cua cuu ñi ñivi yu. \q1 Xihna ca ña cuni yu chi ñi, \q1 soco cuni yu chi ñi vitin. \q1 \v 26 Iyo nu ni cati xihna yu ti ñavi chi yuhu cuu ñi, cati yu, \q1 ta suvi ni ican nu cati yu tuhun can cua cati ñivi ti ñivi ra Ndioo ndito cuu ñi, \m cati ra. \v 27 Ta cuenda ñivi Israel cati ra Isaía ti cuhva iyo yuti yu tañuhun iyo ñivi Israel, [vati tuvi xaan ñi iyo,] soco ña tuvi ñi cua cacu, \v 28 vati yatin xaan cua sandihi ra chahnu tiñu nu ñuhun ñuñivi ya. \v 29 Cua savaha ra cuhva ni cati ra Isaía iti chata, vati cati ra cuenda ñivi Israel ti: \q1 Tu ña cua sacacu ra chahnu Ndioo uvi uni yo, \q1 cua ndoyo ñuhun cuii yo cuhva ni ndoyo ñuhun ñivi ñuun Sodoma chi ñivi ñuun Gomorra iti chata, \m cati ra. \s1 Ña chinu vaha ini ñivi judío tuhun vaha \p \v 30 Chacan cuu cha cua cati yu ti ña nducu ñivi cuu inga tucu ñivi cuhva cha cua coso vaha anima ñi chi ra Ndioo, soco cha ni chacoso vaha anima ñi chi ra. Cundee chacoso vaha anima ñi chi ra, vati chinu ini ñi chi ra. \v 31 Ta ñivi Israel―nducu ñi cuhva cha cua coso vaha anima ñi chi ra Ndioo cuenda ley chahnu, soco ña cundee sacuinu ñi cuhva cati ley can. \v 32 Ña cundee ñi coso vaha anima ñi chi ra Ndioo, vati saxini ñi ti cua coso vaha anima ñi cuenda cha cua savaha ñi cha vaha. Ña chito ñi ti tu cua cuinu ini ñi chi ra, cua cundee coso vaha anima ñi. Ndoyo ñuhun ñi, vati ña nihin ñi cuhva. Cha cuu ñi sava ta cua iin ñivi, ta yani chaha ñi chata yuu, ta ndoyo ñuhun ñi. \v 33 Tacan cati tutu Ndioo, vati ra Cristo cuu sava ta cua iin yuu, ta cati tutu can ti: \q1 Cha chaqui ndai iin yuu iti Sión. \q1 Cua yani chaha ñivi chata chi, \q1 ta cua ndoyo ñuhun ñi, \q1 soco ña cua coo tu ca nuun chi ñivi can, \q1 tu cua cuinu ini ñi chi ra cuu sava ta cua yuu can, \m cati chi. \c 10 \p \v 1 Yani xaa, chi ndihi cuii anime cuni xain cha cua nduvaha tahan anima ñi. Chacan cuu cha cahan ndahvi xain chi ra Ndioo cuenda ñi. \v 2 Chahi cuenda ti cuni xaan ñi chi ra Ndioo, soco ña nihin vaha ñi cuhva. \v 3 Ña chito ñi yoso cuhva ni cati ra Ndioo ti cua coso vaha anima yo. Chacan cuu cha ña ndacu ñi cuhva cuni ra Ndioo, soco nducu ñi cuhva cha cua coso vaha anima ñi cuhva cuni maan ñi. \v 4 Ña cua sacuinu ca ñivi ley chahnu can, vati cha ni quichi ra Cristo. Chacan cuu cha cua coso vaha anima ñi, tu cua cuinu ini ñi chi ra. \p \v 5 Cuenda ley chahnu can ni cati ra Moisee iti chata ti tu cua saxini ñivi ti cua sacuinu ñi ley, ta cua coso vaha anima ñi chi ra Ndioo, ndihi tuhun ley can cua sacuinu nini xaan ñi, cati ra. \v 6 Ta ñivi cua coso vaha anima chi ra Ndioo, vati chinu ini ñi chi ra―ñican cati ti ña cua saxini ñivi chi anima ñi ti yoo cua cu ndaa iti siqui andivi, vati cua quichi ndaca ndico ñi chi ra Cristo, \v 7 ta ni ña cua saxini ñi ti yoo cua nuun nu iyo ñivi ni chihi, vati cua quichi ndaca ndico ñi chi ra Cristo tañu ñivi ndii. \v 8 Ña cua cati ñi tacan, vati cati tutu Ndioo ti chito ñivi tuhun can, vati chini ñi chi chi, ta cahan ñi chi chi, cati chi. Tuhun can cuu tuhun cati tuhun ndi ti cua cuinu ini ñivi chi ra Ndioo. \v 9 Tu cua cati cachin ndo ti ndaca ñahan ra chahnu Jesuu chi ndo, tu cua cuinu ini ndo chi anima ndo ti chaha ra Ndioo tu ndee ini chi ra, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, tu tacan ni cua cati ndo, cua coso vaha anima ndo chi ra Ndioo. \v 10 Chinu ini yo chi anima yo. Chacan cuu cha ni chacoso vaha anima yo chi ra Ndioo. Chaha yo cuenda ti ra Cristo cuu ra ndaca ñahan chi yo. Chacan cuu cha ni nduvaha anima yo. \p \v 11 Cati tutu Ndioo ti ñahni tu ca nuun cua coo chi ñivi chinu ini chi ra Ndioo. \v 12 Tacan cati chi, vati ini ñivi cuu ndihi ñivi. Ini ñivi cuu ñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Ini ra Cristo cuu ra ndaca ñahan chi ndihi ñivi, ta ini cuhva savaha ra tu manini chi ñivi cahan ndahvi chi ra \v 13 cuhva cati tutu Ndioo ti ndihi ñivi cahan ndahvi chi ra chahnu―cua nduchaa anima ñi, cati chi. \v 14 Tu ña ta cuinu ini ñivi chi ra Ndioo, ña cua cuu cahan ndahvi ñi chi ra. Tu ña ta cuni soho ñi tuhun ra, ña cua cuu cuinu ini ñi chi ra. Tu ña ta cati tuhun ñivi tuhun Ndioo chi ñi, ña cua cuu cuni soho ñi. \v 15 Tu ña ta quee iti ñi, ña cua cuu cati tuhun ñi, ta cati tutu Ndioo ti sii cuni ñivi, vati cha quichi cati tuhun ñivi ra tuhun vaha, cati chi. \p \v 16 Ña ndihi ñivi tasoho tuhun Ndioo, vati iyo ñivi cuhva ni cati ra Isaía, vati cati ra chi ra Ndioo ti yoni chinu ini tuhun cati tuhun ra, cati ra. \v 17 Chinu ini ñivi, vati chini soho ñi, ta chini soho ñi, vati cati tuhun yo tuhun yoso cuhva iyo ra Cristo. \p \v 18 Cati yu ti cha ni chini soho ñivi judío can, [vati cati tutu Ndioo ti]: \q1 Cha ni cati tuhun ra ta ra nini cahnu nu ñuhun ñuñivi, \m cati tutu Ndioo. \v 19 Cati ndico yu ti cha ni chito ñivi Israel tuhun can, vati cati ra Moisee cuenda ra Ndioo iti chata ti: \q1 Cua ndusoo ndo chi ñivi cuu inga tucu ñivi, \q1 ta cua nduxaan ndo chi ñi cua savahi, \m cati ra cuenda ñivi Israel can, \v 20 ta iti nuun ca ni cahan tahan ra Isaía. Ña yuhvi ra, ta cati ra cuenda ra Ndioo ti: \q1 Ña nanducu ñi chihin yu, \q1 soco nanihin ñi chihin yu, \m cati ra, \v 21 ta suvi ni cuenda ñivi Israel can cati ndico tucu ra Ndioo ti ndihi ni quivi cahan ndahvi ra Ndioo chi ñivi ra, soco ña tasoho ñi chihin ra, ta ndusoo cuni ñi, cati ra. \c 11 \s1 Iyo tahan ñivi Israel cha ni nduvaha anima \p \v 1 Ña cati yu ti cha ni tava ndaa ra Ndioo chi ñivi judío. Ñavi, xaa. Ña cati yu tacan ni, vati ñivi ñuun Israel cuu yu. Ñivi yu chi ra Abraham chahnu chi ra Benjamín. \v 2 Ña ni tava ndaa ra Ndioo chi ñivi ra, vati ni nacachi ra chi ñi iti chata. Vasi ña chito ndo yoso cati tutu Ndioo nu ni taa ra Elía. Chaha chi cuenda yoso cuhva ni cahan ra Elía can chi ra Ndioo, ta tiso xaan ra cuati chi ñivi Israel. \v 3 [Cati ra chi ra chahnu Ndioo cuenda ñi ti] cha ni chahni ñi chi ra cahan cuenda ra Ndioo. Cha ni chani ñi nu sacahnu ñi chihin ra nu samani ñi chihin ra. Iin tuhun ni ra ni vii iyo, ta cuni tahan ñi cahni ñi chihin ra, cati ra, \v 4 soco cati ndico ra Ndioo chi ra ti ni vii iyo ucha mil rai cha cuenda ra Ndioo, ta cumi ra chi ra ta ra, ta ña ta cahnu chiti ra ta ra iti nuun Baal can, ta ni ña ta sacahnu ra ta ra chi ita niñu can, cati ra. \v 5 Ta ni cuhva ni iyo ni ñivi judío vitin tichi quivi ya, [ta sacahnu ndicha ñi chi ra Ndioo]. Cha ni nacachi ra chi ñi, vati iyo tu manini chi ra. \v 6 Cha ni savaha ra tu manini chi ñi, ta nacachi ra chi ñi. Chacan cuu cha ñavi ti iyo cha cua savaha maan ñi, vati tu cua savaha ñi tacan, ña cua cuu ca savaha ra tu manini chi ñi. \p \v 7 Cati yu ti nanducu xaan ñivi judío cuhva ti cua coo vaha ñi chi ra Ndioo, soco ña nanihin ñi cuhva. Ñivi cha ni nacachi ra Ndioo―ñican cuu ñi nihin cuhva, ta ndusoo ndihi ca ñi \v 8 cuhva cati tutu Ndioo ti chaha ra Ndioo cha cua ndutondo ñi. Nda cua nda vitin ndehe ñi, soco ña ndichin vaha ndehe ñi. Chini soho ñi, soco ña nituni ini ñi, cati tutu Ndioo. \v 9 Chaha tahan ra David cuenda iti chata, vati cati ra ti: \q1 Cua cusii ini ñi sacahnu ñi vico, \q1 soco tacan ni cua ndoyo ñuhun ñi. \q1 Tacan ni cua cunda yahvi ñi. \q1 \v 10 Ña cua coo cha chini tuni chi ñi. \q1 Chacan cuu cha ña cua cutuni ini ñi, \q1 ta cua coo ñi chi tu ndoho ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, \m cati ra David cuenda ñivi judío can. \s1 Tuhun cua nduvaha anima ñivi cuu inga tucu ñivi \p \v 11 Chacan cuu cha cati yu ti ña ni ndoyo ñuhun cuii ñivi can. Ñavi, xaa, soco vitin cha queta tuhun yoso cuhva cua sanduvaha ra Ndioo anima ñivi. Cha queta tuhun can iti nuun ñivi cuu inga tucu ñivi, ta ni nduvaha anima ñi. Chacan cuu cha cua saxini ñi judío suhva, [vati tindee tahan ra Ndioo chi ñivi cuu inga tucu ñivi]. \v 12 Cha ni savaha ñivi judío can cuati, ta ndoyo ñuhun ñi. Chacan cuu cha nduvaha anima ñivi cuu inga tucu ñivi, soco vaha xaan ca cua coo ñi nu cua quihvi ndico ñivi judío cuenda ra Ndioo. \p \v 13 Ndioho, ñivi cuu inga tucu ñivi, vitin cati tuhin chi maan ndo. Nihin xaan satiñu i tiñu ni chaha ra Ndioo chihin yu, vati cha tava tiñu ra chihin yu nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi. \v 14 Tacan ni satiñu i, vati cuni yu cha cua quechaha saxini ñivi judío suhva, vati ni tindee tahan ra Ndioo chi inga tucu ñivi, vati vasi tacan ni cua nduvaha tahan anima ñivi judío can. \v 15 Cha ni ndumani ndico ñivi ñuñivi chi ra Ndioo, vati cha ni quee ndaa ñivi judío can. Chacan cuu cha tu cua quihvi ndico ñi cuenda ra Ndioo, cua natacu ndico ñivi ndii, ta cua coo ñi chi ra Ndioo. \v 16 Iti chata ni chacoo vaha ñivi judío chi ra Ndioo. Tacan ni cua coo vaha ndihi ñi chi ra. \p \v 17 Vitin cha ni quee ndaa ñivi judío can. Chacan cuu cha ni cuu quihvi maan ndo cuenda ra Ndioo, ta cua coo vaha tahan ndo chi ra Ndioo, ta ñivi cuu inga tucu ñivi cuu ndo. \v 18 Ña cua cahan rai ndo chi ñivi judío can, [vati cha iyo vaha ndo chi ra Ndioo]. Tu cua saxini ndo ti vaha xaan iyo ndo, ta ña vaha iyo ñivi judío can, na cua saxini ndico ndo, vati ñavi maan ndo cuu ñivi iyo cuenda ra Ndioo xihna cuii. Maan ñivi judío can cuu ñi ni chacoo xihna cuenda ra. \p \v 19 Vasi cua cati ndo ti ndicha, soco cha ni tava ndaa ra Ndioo chi ñivi judío can, vati cua cuu quihvi tahan ndo cuenda ra, cati ndo. \v 20 Ndicha cuhva cati ndo, soco ni tava ndaa ra Ndioo chi ñivi can, vati ña chinu ini ñi chi ra, ta iyo maan ndo cuenda ra, vati ni chinu ini ndo chi ra. Ña cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo, soco cua cuyuhvi ndo. \v 21 Cua cuyuhvi ndo, vati cua cuu tava ndaa ra Ndioo chihin ndo cuhva ni tava ndaa ra chi ñi judío can, ta ñican cuu ñivi ra xihna cuii. \v 22 Chacan cuu cha cua coto ndo ti iyo xaan tu manini chi ra Ndioo, soco ta ni cuhva cua coto ndo ti xaan xaan iyo tahan ra. Xaan xaan nduxaan ra chi ñivi ndoyo ñuhun cuenda ra, soco chi maan ndo savaha xaan ra tu manini. Tacan ni cua savaha ra chi ndo, tu ni cua coo ndo chi ra. Tu ñavi tacan ni cua coo ndo chi ra, cua tava ndaa tahan ra chi ndo. \v 23 Ta ñivi judío can―tu cua cuinu ini ñi chi ra Ndioo, cua coo ndico ñi chi ra, vati cua cuu quihin cuenda ndico ra Ndioo chi ñi. \v 24 Tacan cati yu, vati ñavi ñivi Ndioo cuu ndo xihna cuii, ta savaha ra cha quihvi ndo cuenda ra. Vii ni cua quihvi ndico ñivi can cuenda ra, vati ñivi ra ni cuu ñi xihna cuii. \s1 Nu cuahan quivi cua nduvaha tahan anima ñivi judío \p \v 25 Yani xaa, cuni yu cha cua coto vaha ndo tuhun ya, coto cua saxini ndo ti iyo cha chini tuni chi ndo. Tuhun ya cua coto ndo, vati ni cua ndusoo ñivi judío can nda cua nda quivi cua queta vaha ñivi cuu inga tucu ñivi, ta cua quihvi ñi cuenda ra Ndioo cuhva ni cati ra Ndioo. \v 26 Tacan cuu, ta sa cua nduvaha tahan anima ndihi ñivi judío can cuhva cati tutu Ndioo cuenda ñi ti: \q1 Iti yucu Sión cua quichi iin rai, \q1 ta cua sacacu ra chi yo. \q1 Cua savaha ra cha cua saña ñivi ra Jacob chahnu ndavaha ni ndacu ñi, \q1 \v 27 ta cua ndoo vaha tuhin chi ñi, \q1 ta cua sanain cuati ndacu ñi, \m cati ra Ndioo. \p \v 28 Cuxaan ini ñican chi ra Ndioo, vati ña tasoho ñi tuhun vaha yoso cuhva sanduvaha ra Ndioo anima ñivi. Chacan cuu cha queta tuhun nuun ndo, ta chinu ini ndo chi chi. Ni cundahvi ini ra Ndioo chi ñivi judío can, vati cuenda ñi cha ni ndoo vaha tuhun chi ñivi ñi tiempu chahnu. \v 29 Cha ni savaha ra Ndioo tu manini nu ni nacachi ra chi ñivi ñi tiempu chahnu, ta ña cuu tava ndaa ra tuhun can. \v 30 Nu ni quichi quivi ña tasoho ndo chi ra Ndioo, soco vitin cha cundahvi ini ra chi ndo, vati ña tasoho tahan ñi judío can chi ra. \v 31 Ta ni cuhva ña tasoho ñi chi ra vitin. Chacan cuu cha cua queta quivi cua cundahvi tahan ini ra Ndioo chi ñi cuhva ni cundahvi ini ra chi maan ndo. \v 32 Tacan cati yu, vati cha chaha ra Ndioo cha cua savaha ndihi ñivi cuati, vati cuni ra cundahvi ini ra chi ndihi ñi. \p \v 33 ¡Cahnu xaan rai cuu ra Ndioo! Iyo ndihi cuii cha chini tuni chi ra. Ña nituni ini yo cuhva saxini ra Ndioo, soco vaha xaan saxini ra. Vaha xaan ndacu ra. \v 34 Cati tutu Ndioo ti yoni chito yoso cuhva saxini ra chahnu. Yoni chaha cha chini tuni chi ra. \v 35 Yoni cuu sanini chi ra, cati chi. \v 36 Ña cuu sanini yo chi ra, vati maan ra cuu ra ni savaha ndihi cuii cha iyo nda ni xihna cuii, ta maan ra cuu ra tindee vitin, ta cuenda maan ra iyo ndihi chi. Na cua sacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni. \c 12 \s1 Cua coo ii ñivi Ndioo chi ra Ndioo \p \v 1 Yani xaa, chacan cuu cha cati tuhin chi ndo ti na cua cuhva cuenda ndo chi ndo chi ra Ndioo, vati cundahvi ini ra chihin ndo. Cua samani ndo chi ndo chi ra. Cua coo ii ndo chi ra, ta cua cusii ini ra chi ndo. Tu tacan ni cua coo ndo chi ra, cua satiñu vaha ndo chi ra. \v 2 Ña cua saxini ndo cuhva saxini ñivi ñuñivi, soco tucu cuhva cua saxini ndo, vati cua nduchaa cuhva saxini ndo. Tacan ni cua saña ndo cuhva iyo ndo. Chacan cuu cha cua coto ndo ñaan cha cuu cha cuni ra Ndioo. Cua coto ndo cha vaha, ta cua coto ndo cha ndicha, ta cua coto ndo yoso cuhva cusii ini ra Ndioo. \p \v 3 Cha ni chaha ra Ndioo tiñu chihin yu. Chacan cuu cha cati yu chi ndihi ndo ti na ña cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo. Ña vaha tu cua saxini ndo tacan, soco na cua saxini vaha ndihi ndo cuhva ni chaha ra Ndioo cha cua cuinu ini ndo. \v 4 Cuaha ndihi cuati suhva caa cuñu yo, ta ini cuñu yo cuu chi, soco siin siin tiñu iyo ndihi cuati suhva cuñu yo. \v 5 Ta ni cuhva cuaha ñivi cuu yo, soco ini ñivi cuu yo cuenda ra Cristo, ta tindee tahan yo chi tahan yo. \p \v 6 Siin siin tiñu cha samani ra Ndioo chi yo cuhva ni savaha ra tu manini chi yo. Chacan cuu cha na cua satiñu vaha yo cuhva ni samani ra Ndioo chi yo. Tu cua cahan yo cuenda ra Ndioo, na cua cahan vaha yo cuenda ra cuhva ni chinu ini yo chi ra. \v 7 Tu cua tindee yo chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, na cua tindee vaha yo chi ñi. Tu cua sacuaha yo chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, na cua sacuaha vaha ndicha yo chi ñi. \v 8 Tu cua cuhva yo tu ndee ini chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, na cua cuhva vaha yo chi chi chi ñi. Tu cua samani yo xuhun yo chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, na cua samani vaha xaan yo chi chi chi ñi. Tu cua cundaca ñahan yo chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, cuenda ni na cua cundaca ñahan yo chi ñi. Tu cua cundahvi ini yo chi ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo, na cua tindee yo chi ñi, ta cua cusii ini yo chi ñi. \s1 Tuhun yoso cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivi tahan ñi \p \v 9 Na cua cuni mani ndicha ndo chi ñivi tahan ndo. Na ña cua cuni ndo cha ndavaha ni, soco na cua savaha ndo cha vaha. \v 10 Na cua cuni ndo chi ñivi tahan ndo cuhva cuni ndo chi ñivi maan ndo. Na cua sacahnu vaha xaan ca ndo chi ñivi tahan ndo. \p \v 11 Na cua satiñu vaha xaan ndo. Na cua coo vaha xaan ndo cuenda ra Ndioo, ta cua cati tuhun vaha xaan ndo tuhun Ndioo chi ndihi cuii anima ndo. \p \v 12 Na cua cusii ini ndo, vati chito ndo ti cua coo vaha ndo chi ra Ndioo. Na cua cundee ini ndo, tu cua ndehe ndo tu ndoho. Na cua cahan ndo chi ra Ndioo ndihi ni hora ndihi ni quivi. \p \v 13 Na cua tindee ndo ñaan cha cuu cha cumani chi ñivi Ndioo tahan ndo. Na cua quihin cuenda vaha ndo chi ñivi queta vehe ndo. \p \v 14 Na cua cahan ndo chi ra Ndioo, vati cua tindee ra chi ñivi cani tahan chi ndo. Cua cahan vaha ndo chi ñi, ta ña cua cahan ndo ndavaha ni chi ñi. \p \v 15 Na cua cusii ini ndo chi ñivi sii cuni, ta na cua ndahyu tahan ndo chi ñivi ndahyu, [vati tacan ni cua coo inuun ndo chi ñi]. \p \v 16 Na cua coo mani ndo chi ñivi tahan ndo. Ña cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo, soco na cua coo vaha ndo chi ñivi ndahvi. Na ña cua ndurai ndo. \p \v 17 Tu cua savaha ñivi ndavaha ni chi ndo, ña cua savaha ndico ndo ndavaha ni chi ñi. Na cua savaha ndo cha vaha ndicha iti nuun ndihi ñivi. \v 18 Na cua nducu maan ndo cuhva cha cua coo vii ndo chi ndihi ñivi yoso cua cuu. \v 19 Yani xaa, ña cua nducu ndo cuhva cha cua savaha ndico ndo ndavaha ni chi ñivi, soco cua cuhva ndo cha cua nduxaan ra Ndioo chi ñi, vati cati tutu Ndioo ti cati ra chahnu ti maan ra cuu ra cua tachi tuni chi ñivi, cati chi, \v 20 ta cati ndico tucu chi ti tu cua cuisoco ñivi cuxaan ini chi ñivi Ndioo, na cua cuhva ñivi ra cha cua cachi ñi. Tu cua neti ñi, cua cuhva ñivi ra cha cua coho ñi, vati tu tacan ni cua savaha ñivi ra chi ñi, cua nducahan xaan nuun ñivi can, ta cua ndundahvi cuni anima ñi, cati chi. \v 21 Na ña cua savaha ndo ndavaha ni, vati savaha ñivi ndavaha ni chi maan ndo, soco na cua savaha ndo cha vaha. Chacan cuu cha cua savaha tahan ñivi ndacu ndavaha ni cha vaha. \c 13 \p \v 1 Na cua tasoho vaha ndihi ndo cuhva cati ra cumi tiñu chi ndo, vati cha ni chaha ra Ndioo ndatu chi ra. Chacan cuu cha ndiso ra ta ra tiñu. \v 2 Tu ña cua tasoho ndo cha cati ra cumi tiñu can, ña cua tasoho ndo cuhva cati tuhun ra Ndioo. Tu ña cua tasoho ndo cuhva cati tuhun ra, cua cutuni ndicha ndo. \v 3 Tacan cati yu, vati ña sayuhvi ra cumi tiñu chi ñivi ndacu cha vaha. Sayuhvi ra chi ñivi ndacu ndavaha ni. Tu cua cuni ndo cha ña cua sayuhvi ra chi ndo, na cua savaha ndo cha vaha, ta cua cati ra ti ñivi vaha cuu ndo. \v 4 Satiñu ra cumi tiñu can cuenda ra Ndioo, vati cua coo vaha ndo. Tu cua savaha ndo ndavaha ni, na cua cuyuhvi ndo, vati cua tachi tuni ndicha ra chi ndo. Satiñu ra cuenda ra Ndioo, ta cuenda ra cua tachi tuni ra cumi tiñu chi ñivi ndacu ndavaha ni. \v 5 Chacan cuu cha iyo cha cua sacuinu ndo, vati coto cua cutuni ndo, soco iyo tahan cha cua sacuinu ndo, vati chito ndo ñaan cha cuu cha vaha. \v 6 Chacan cuu cha tiahvi ndo xuhun yoo, vati satiñu ra cumi tiñu can cuenda ra Ndioo, ta chacan tiñu iyo ra. \p \v 7 Na cua sacuinu ndo cuhva cati ra cumi tiñu can. Cua tiahvi ndo xuhun yoo chi ra. Cua tiahvi ndo xuhun ñuhun chi ra, ta cua sacahnu ndicha ndo chi ra. \v 8 Na ña cua cumani ndo chi ni iin ñivi, ta na cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo, vati tu cua cuni mani ndo chi ñi, cua sacuinu ndo cuhva cati ley chahnu, \v 9 vati cati chi ti ña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yo inga chiyo. Ña cua cahni yo chi ñivi tahan yo. Ña cua suhu yo. Ña cua cuni xaan yo chachi tahan yo, cati chi. Ini tuhun cuu tuhun can chi ndihi ca tuhun cati tuhun ra Ndioo, vati cati chi ti na cua cuni yo chi ñivi tahan yo cuhva cuni yo suvi ni chi maan yo, cati chi. \v 10 Tu cua cuni yo chi tahan yo, ña cua savaha yo ni iin ndavaha ni chi ñi. Chacan cuu cha tu cua cuni mani yo chi tahan yo, cua sacuinu yo cuhva cati ley Ndioo can. \p \v 11 Chito ndo yoso cuhva iyo ñivi vitin tichi quivi ya. Chito ndo ti cha ni queta hora cha cua sanihin ndo satiñu ndo, vati yatin ca cua cacu ndo nu iyo ndo chi tu ndoho. Ña cumani ca cha cua cacu yo cuhva ni cumani chi quivi ni quechaha chinu ini yo chi ra Ndioo. \v 12 Cua cundihi quivi nu ndacu ñivi ndavaha ni, ta cua queta quivi nu cua cusii ini yo chi ra Ndioo. Cua tava ndaa yo ndavaha ni cuhva ndacu ñivi nu naan, ta cua savaha yo cha vaha cuhva ndacu ñivi nu ndichin. \v 13 Na cua savaha yo cha vaha ndicha cuhva ndacu ñi chinucahni, ta ña cua yaha cuhva sacahnu yo vico. Ña cua coho yo. Ña cua coo yo ndavaha ni chi tahan yo inga chiyo. Ña cua cahan yuhu yo chi tahan yo. Ña cua ndusoo yo chi tahan yo. \v 14 Na cua savaha ndo cuhva cha ni savaha ra chahnu Jesucristo, ta na ña cua saxini ndo yoso cuhva cua savaha ndo cuhva cuni maan ndo. \c 14 \s1 Ña cua cati ñivi Ndioo ti ña vaha ndacu ñivi tahan ñi \p \v 1 Iyo ñivi tahan ndo, ta ña ta cuu vaha cuinu ini ñi chi ra Ndioo. Na cua quihin cuenda vaha ndo chi ñican, soco ña cua cahan yuhu ndo chi ñi cuenda cha saxini ñi. \v 2 [Cua cati yu iin tuhun chihin ndo.] Iyo ñivi cati ñi ti cuu cachi ñi ndihi cuati suhva, ta iyo inga ñivi ña ta cuinu vaha ini ñi, ta mani cuhu chachi ñi. \v 3 Tu cua cachi ndo ndihi cuati suhva, ña cua cati ndo ti ña vaha ñi chachi mani cuhu. Ta ni cuhva tu ña cua cachi ndo cha ica, ña cua cati ndo ti ña vaha ñivi chachi ndihi cuati suhva, vati quihin cuenda tahan ra Ndioo chi ñi. \v 4 Ñahni ndatu cha cua cati ndo ti ña vaha ndacu inga ñivi. Ini ra chitoho ra cuu ra cua cati a vaha ndacu musu ra a ña vaha. Cua quee vaha ñivi can, vati cuu tindee ra chahnu chi ñi, ta cua quee vaha ñi. \p \v 5 [Vitin cua cati yu inga tuhun chihin ndo.] Iyo ñivi cati ñi ti iyo quivi ii, ta iyo quivi ña ii, ta iyo inga ñivi cati ñi ti ini cuhva iyo ndihi ni quivi. Na cua coto vaha ndihi ndo yoso cuhva saxini ndo chi anima ndo, ta na ña cua tuvi ini ndo. \v 6 Tu cua cumi ndo quivi, vati quivi ii cuu chi, cua cumi vaha ndo chi ndo, vati cuenda ra chahnu sacahnu ndo chi chi. Tu cua cachi ndo ndihi cuati suhva, cuenda ra chahnu cua cachi ndo chi chi, vati chaha ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo. Tu ña cua cachi ndo ndihi cuati suhva, cuenda ra chahnu cua cumi ndo yuhu ndo, ta cua cuhva tahan ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo. \p \v 7 Tacan ni cati yu, vati ña iyo yo cuenda maan yo. Ña iyo ndito yo, vati cuni yo cha cua coo ndito yo, ta ña cua cuvi yo, vati cuni yo cha cua cuvi yo. \v 8 Tu cua coo ndito yo, cua coo ndito yo cuenda ra chahnu. Tu cua cuvi yo, cua cuvi yo cuenda ra chahnu. Tu cua coo ndito yo, tu cua cuvi yo, chi ra chahnu cua cuu yo. \v 9 Chacan cuu cha ni chihi ra Cristo, ta ni natacu ndico ra, vati cua cundaca ñahan ra chi ñivi ni chihi chi ñivi iyo ndito. \p \v 10 Ta maan ndo ña vaha cha cati ndo ti ña vaha iyo ñivi tahan ndo. Ña vaha cha cuxaan ini ndo chi ñivi tahan ndo, vati cua yaha ndihi yo nu cua tachi tuni ra Ndioo chi ñivi, \v 11 vati cati tutu Ndioo ti: \q1 Cati ra chahnu ti \q1 cha cati ra ti cua cahnu chiti ndihi ñivi iti nuun ra, \q1 [vati cua sacahnu ñi chihin ra,] \q1 ta cua cati ndihi ñivi ti cahnu xaan rai cuu ra, \m cati ra, cati tutu Ndioo. \v 12 Chacan cuu cha ta iin ta iin yo cua cuhva yo cuenda yoso cuhva ni savaha yo iti nuun ra Ndioo. \s1 Ña cua sanahan ñivi Ndioo yoso cuhva cua savaha ñivi tahan ñi cuati \p \v 13 Na ña cua cati ca yo ti ña vaha ñivi tahan yo, soco na cua saxini yo ti ña cua sanahan yo iin cha cua savaha ñivi tahan yo cuati. \v 14 Iyo iin cha sacoto ra chahnu Jesuu chihin yu. Chacan cuu cha chito vahi ti cua cuu cachi yo ndihi cuati suhva, ta ñavi cuati cuu chi, soco tu cua saxini ñivi ti cuati cuu cha cua cachi ñi, cuati ndicha cua cuu chi cuenda maan ñi. \v 15 Tu cua cuhva ndo tu ndoho chi ñivi tahan ndo cuenda cha chachi ndo, ña cuni mani ndo chi ñi. Na ña cua cuhva ndo cha cua ndoyo ñuhun ñivi tahan ndo cuenda cha chachi ndo, vati cha ni chihi tahan ra Cristo cuenda ñi. \v 16 Vasi cha vaha cuu cha ndacu ndo, soco tu cua saxini ñivi ti ña vaha cha ndacu ndo, vaha ca cha cua saña ndo, ta ña cua savaha ca ndo chacan. \v 17 Tacan cati yu, vati cha quihvi yo cuenda ra Ndioo, ta ña cua saxini ca yo cuenda cha chachi yo ta cuenda cha chihi yo. Cua coo vaha yo, cua coo vii yo, ta cua cusii ini yo, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo. \v 18 Tu tacan ni cua coo yo, ta cua satiñu yo cuenda ra Cristo, cua cusii ini ra Ndioo chi yo, ta cua sacahnu ndihi ñivi chi yo. \p \v 19 Chacan cuu cha na cua nducu yo cuhva cha cua coo mani yo chi ndihi ñivi, ta na cua tindee yo chi ndihi ñivi tahan yo, ta cua coo vaha ca ñi chi ra Ndioo. \v 20 Ña cua sandoyo ñuhun ndo cha ni savaha ra Ndioo, vati cuni ndo cachi ndo ñaan cuati suhva. Cuu cachi yo ndihi cha cuni yo, ta ñavi cuati cuu chi, soco cuati cua cuu chi, tu cua ndehe ñivi tahan yo ti chachi yo, ta tacan cua ndoyo ñuhun ñi. \v 21 Vaha xaan cua savaha yo, tu ña cua cachi yo cuñu, tu ña cua coho yo nduta xaan, tu ña cua savaha yo ñaan cha cuu chi, coto cua ndoyo ñuhun ñivi tahan yo cuenda ra Ndioo. \v 22 Tu cua saxini ndo ti cuu cachi ndo ñaan cuati suhva, ña cua cahan ndo chacan chi tahan ndo. Chi ra Ndioo ni cua cahan ndo chacan. Cua cusii ini yo, tu cua saxini yo ti ñavi cha ndavaha ni cuu cha ndacu yo. \v 23 Tu cua saxini xaan yo, ta cua cachi yo, cua ndoyo ñuhun yo, vati saxini yo ti ña vaha ndacu yo. Tu cua saxini yo ti ña vaha ñaan cha ndacu yo, cua savaha ndicha yo cuati, tu cha tacan ni cua savaha yo. \c 15 \s1 Na cua nducu ñivi Ndioo cuhva cha cua cusii ini ñivi tahan ñi \p \v 1 Chinu vaha xaan ini yo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha iyo cha cua tindee yo chi tahan yo, tu ña ta cuinu vaha ini ñi chi ra. Ña cua savaha yo cuhva cuni maan yo. \v 2 Na cua nducu yo cuhva cha cua cusii ini ñivi tahan yo. Chacan cuu cha cua coo vaha ñi, ta cua cuinu vaha ini ñi chi ra Ndioo. \v 3 Tacan ni cua savaha ndo, vati ña ni nducu ra Cristo cha cua cusii ini suvi ni maan ra, [soco ni ndehe ra tu ndoho,] vati cati tutu Ndioo cuenda ra ti ñavi chihin ñivi ra Ndioo cahan ñivi ndavaha ni, soco chi suvi ni maan ra Ndioo cahan ñi ndavaha ni, cati chi. \v 4 Ndihi tuhun cha ni taa ra ta ra nu tutu Ndioo iti chata―ndihi tuhun can ni taa ra ta ra, vati cua cutuhva yo [ñaan cha cuu cha vaha]. Chacan cuu cha cua saxini vaha yo chi ra Ndioo, vati cua cundee ini yo, ta cua coo tu ndee ini chi yo nu cua sacuaha yo tutu Ndioo can. \v 5 Savaha ra Ndioo cha cua cundee ini yo, ta savaha ra cha cua coo tu ndee ini chi yo. Na cua savaha tahan ra cha cua coo mani ndo chi ndihi ñivi cuhva ni chacoo mani ra Jesuu chi ñi. \v 6 Chacan cuu cha cua coo inuun ndo, ta inuun ni cua sacahnu ndo chi ra Ndioo sutu ra chahnu Jesucristo. \s1 Queta tuhun Ndioo nuun ñivi cuu inga tucu ñivi \p \v 7 Chacan cuu cha na cua quihin cuenda vaha ndo chi ñivi tahan ndo cuhva ni quihin cuenda vaha ra Cristo chi ndo. Tacan ni cua sacahnu ñivi chi ra Ndioo. \v 8 Tacan cati yu, vati tindee ra Cristo chi ñivi judío. Chacan cuu cha cua coto ñi ti ndicha ra Ndioo cuhva cha ni cati ra, vati savaha ra cuhva ni cati ra chi ñivi ñi tiempu chahnu. Tacan ni savaha ra Cristo, \v 9 vati cua sacahnu tahan ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra Ndioo, vati cundahvi ini ra chi ñi cuhva cati tutu Ndioo. Cati chi cuenda ra Ndioo ti: \q1 Chacan cuu cha cati yu chi ñivi cuu inga tucu ñivi ti cahnu xaan rai cuun, \q1 ta sacahnu xain chihun nu iyo ñi, \m cati chi. \v 10 Ta iyo inga nu cati tutu Ndioo ti: \q1 Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi, \q1 na cua cusii ini tahan ndo chi ñivi Ndioo, \m cati chi, \v 11 ta cati ndico tucu tutu Ndioo ti: \q1 Ndioho ñivi cuu inga tucu ñivi, \q1 na cua sacahnu ndo chi ra chahnu Ndioo. \q1 Na cua sacahnu ndihi ñivi chi ra, \m cati chi, \v 12 ta iyo inga nu ni cati ra Isaía ti: \q1 Cua coo iin ra cuu ñivi ra Isaí chahnu, \q1 ta cua cundaca ñahan ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi. \q1 Cua cuinu ini ñi chi ra ti cua sacacu ra chi ñi nu iyo ñi chi tu ndoho, \m cati chi. \p \v 13 Tindee ra Ndioo chi ndo, ta ndatu vaha ndo chi ra. Na cua savaha maan ra cha cua cusii ini ndicha ndo, ta cua coo vii ndo, vati chinu ini ndo chi ra. Chacan cuu cha cua coo vaha ra Tati Ndioo chi ndo, ta cua cuhva ra tu ndee ini chi ndo, ta cua cuatu vaha ndo chi ra Ndioo. \p \v 14 Yani xaa, chito vaha xain ti iyo xaan tu manini chi ndo, ta chito vaha xaan ndo, ta chaha vaha ndo cha chini tuni chi tahan ndo. \v 15 Iyo nu ña yuhvi yu cati tuhun cachin xain chihin ndo nu ni tai tutu ya chihin ndo, vati ña cua naan ini ndo. Tacan ni savahi, vati chaha ra Ndioo tiñu chihin yu. \v 16 Chaha ra tiñu cha cua cui musu ra Jesucristo, ta cua cati tuhin tuhun ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi, vati cua quihin cuenda tahan ra Ndioo chi ñi. Cua quihin cuenda ra chi ñi, vati iyo ii ñi, vati iyo ra Tati Ndioo chi ñi. \p \v 17 [Chaha ra Ndioo tiñu can chihin yu.] Chacan cuu cha vaha cuni yu cuenda cha satiñu yu cuenda ra Ndioo, vati iyo ra Cristo Jesuu chihin yu. \v 18 Chahi cuenda yoso cuhva ni tindee ra Cristo chihin yu, ta tasoho ñivi cuu inga tucu ñivi tuhun ra. Chini soho ñi tuhun ni cahan yu, ta ndehe ñi cha ni savahi, vati tindee ra Cristo chihin yu. \v 19 Cuhva cahnu xaan ni savahi, ta nduiyo ñivi cuhva iyo ra Ndioo, vati chaha ra Tati Ndioo tu ndee ini chihin yu. Chacan cuu cha cati tuhun vahi tuhun vaha yoso cuhva iyo ra Cristo. Nda ñuun Jerusalén ta nda cua nda ñuun Ilírico cati tuhin tuhun ra. \v 20 Chacan cuu cha cuni xain cati tuhin tuhun Ndioo nu ni cumani queta tuhun ra Cristo, vati ña cuni cati tuhin nu cha ni chito ñivi tuhun ra. \v 21 Cuni yu savahi tacan, vati cati tutu Ndioo ti: \q1 Ña ta nacoto ñi chi ra, \q1 vati ña ta queta tuhun ra nuun ñi. \q1 Cua cutuni ini ñi yoso cuhva iyo ra, \q1 vati cua tasoho ñi tuhun ra, \m cati chi. \s1 Saxini ra Paulu ti cua cuhun ra ñuun Roma \p \v 22 Chacan cuu cha ña ta cuu cuhin iti ñuun ndo. Cuaha chaha cuni cuhin, soco ña ta cuu. \v 23 Vitin cha ni ndihi satiñu i ndihi ñuun ya, ta cuni xain cu ndehi chi ndo. Cha cuaha cuiya iyo cha cuni yu cuhin. \v 24 Chacan cuu cha saxini yu ti cua ndehi chi ndo nu cua cuhin iti ñuhun España. Cua coo nuun xihne chi ndo, ta sa cua cuu tindee tahan ndo chihin yu iti nuun cua cuhin, \v 25 soco vitin cua cuhun xihne iti ñuun Jerusalén, ta cua tindei chi ñivi Ndioo tican, vati cua cu ndaque xuhun samani ñivi tahan ñi chi ñi. \v 26 Cua cuhun xihne tican, vati saxini ñivi iyo ñuhun Macedonia chi ñivi iyo ñuhun Acaya ti vaha cha cua tindee tahan ñi chi ñivi ndahvi tahan ñi iyo ñuun Jerusalén can. \v 27 Vaha xaan cha cuni ñi savaha ñi tacan, soco iyo cha cua tindee ñi, vati iyo cha cua tindee ñivi cuu inga tucu ñivi cha cumani chi ñivi judío tahan ñi, vati tindee xihna ñivi judío can chi ñi, ta ni nihin ñi cuhva yoso cuhva iyo ra Ndioo. \v 28 Cua tiso vaha xihne tiñu can, vati cua sayahi cha samani ñi chi ñi, ta sa cua yahi nu iyo ndo, vati cua cuhin iti ñuhun España. \v 29 Chite ti cua quete nu iyo ndo, ta cua saquehni ra Cristo cha vaha chi anima yo. \p \v 30 Yani xaa, cahan ndahvi yu chihin ndo ti na cua cahan tahan ndo chi ra Ndioo cuenda yu, vati iyo tahan ndo cuenda ra chahnu Jesucristo, ta chaha ra Tati Ndioo cha cuni mani ndo chihin yu. \v 31 Cua cahan ndahvi ndo chi ra ti na cua sacacu ra chihin yu nu iyo ñivi ña cuni chi ra Ndioo ñuhun Judea can, ta na cua cusii ini ñivi Ndioo iyo ñuun Jerusalén cha cua cuhva cuenda yu chi ñi. \v 32 Chacan cuu cha tu cua cuni ra Ndioo, cua cusii ini yu, ta cua quete nu iyo ndo, ta cua coo ndico tu ndee ini chihin yu. \v 33 Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha vii chi anima ndo. Na cua coo ra chi ndo, ta na cua cuu chi tacan ni. \c 16 \s1 Tachi ra Paulu iin tuhun na cumi chi ñivi can \p \v 1 Cati yu chi ndo ti na cua quihin cuenda vaha ndo chi ña Febe tahan yo. Satiñu ña tiñu ve ñuhun iyo ñuun Cencrea, ta tindee ña chi ñivi tahan ña tican. \v 2 Cati yu ti na cua quihin cuenda vaha ndo chi ña cuenda ra chahnu cuhva iyo cha quihin cuenda yo chi ñivi Ndioo. Na cua tindee ndo chi ña ñaan cha cuu cha cua cuni ñuhun ña, vati cha ni tindee xaan ña chi tuvi ñivi. Cha ni tindee tahan ña chihin yu. \p \v 3 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ña Priscila chi ra Aquila, vati cha ni satiñu tahan ñi tiñu ra Cristo Jesuu chihin yu. \v 4 Ñican cuu ñi cuni cuvi tahan nu ni sacacu ñi chihin yu. Chacan cuu cha chaha main iin tiahvi ndioo chi ñi, ta chaha tahan ndihi ñivi Ndioo cuu inga tucu ñivi tiahvi ndioo chi ñi. \v 5 Cua cuhva tahan ndo iin tuhun na cumi chi ndihi ñivi Ndioo nducuiti vehe ñi. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Epeneto yani yo. Maan ra cuu ra xihna cuii chinu ini chi ra Cristo iti ñuhun Asia. \v 6 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ña María. Nihin xaan cha satiñu ña iti nuun ndo. \v 7 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Andrónico chi ra Junia. Ini ñuun cuu ñuun ndi, ta ni chacoo tahan ra ta ra chihin yu ve caa. Cahnu xaan tatun ra Cristo cuu ra, ta sacahnu ndihi ñivi chi ra. Xihna ca racan ni quihvi cuenda ra Cristo, ta sa quihvi tahan yuhu. \p \v 8 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Amplia. Cuni xain chi ra cuenda ra chahnu. \v 9 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Urbano. Satiñu tahan ra chi ndi cuenda ra Cristo. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Estaqui. Cuni tahin chi ra. \v 10 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Apele. Vaha xaan chinu ini ra chi ra Cristo. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñivi ra Aristóbulo. \v 11 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Herodión tahin. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ñivi ra Narciso―ñi ni quihvi cuenda ra chahnu. \v 12 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ña Tirfena chi ña Tirfosa. Satiñu tahan ña ta ña tiñu Ndioo. Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ña Pérsida tahan yo. Cuaha xaan cha satiñu ña tiñu ra chahnu. \v 13 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Rufo chi sihi ra. Vaha xaan chinu ini ra chi ra Ndioo, ta cha cuu tahan maan sihi ra sava ni ta cua iin sihi yu. \v 14 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Asíncrito chi ra Flegonte chi ra Herma chi ra Patroba chi ra Herme chi ndihi ñivi tahan yo iyo chi ra ta ra. \v 15 Cua cuhva ndo iin tuhun na cumi chi ra Filólogo chi ña Julia chi ra Nereo chi cuhva ra chi ra Olimpa chi ndihi ñivi Ndioo iyo chi ñi ta ñi. \p \v 16 Na cua sacahnu tahan ndo chi ñivi tahan ndo, ta na cua coho ndo yuhu tahan ndo, [vati tacan sa cua coto ñivi ti cuni mani ndo chi tahan ndo]. Tachi ndihi ñivi Cristo iin tuhun na cumi chi ndo. \p \v 17 Yani xaa, cati tuhun yu chi ndo ti cua saha vaha ndo cuenda chi ñivi sandusaca chi ñivi saquehni chi ndo nu iyo cha ndavaha ni, vati ñavi tacan ni cutuhva ndo tuhun Ndioo. Ña cua coo inuun ndo chi ñican, \v 18 vati ña satiñu ñican cuenda ra chahnu Cristo, soco satiñu ñi cuenda suvi ni maan ñi. Taqui xaan cahan ñi. Savixin ñahan ñi chi ñivi. Tacan ni sandahyu ñahan ñi chi ñivi ña chito. \v 19 Cha chito ndihi ñivi ti sacuinu ndo cuhva cati ra Ndioo. Chacan cuu cha cusii ini tahin chihin ndo, soco cuni yu cha cua coo cha chini tuni chi ndo, ta cua coto ndo ñaan cha cuu cha vaha, ta ña cua cutuhva ndo savaha ndo cha ndavaha ni. \v 20 Maan ra Ndioo cuu ra chaha cha vii chi anima ndo, ta yatin xaan cua sandoyo ñuhun ra chi run Satanaa cuenda ndo. Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tu manini chihin ndo. \p \v 21 Tachi ra Timoteo iin tuhun na cumi chi ndo, ta satiñu tahan ra chi ndi. Tachi tahan ra Lucio chi ra Jasón chi ra Sosípater ñivi tahin iin tuhun na cumi chi ndo. \p \v 22 Tachi ra Tercio iin tuhun na cumi chi ndo cuenda ra chahnu, ta racan cuu ra ni taa tutu ya. \p \v 23 Tachi tahan ra Gayo iin tuhun na cumi chi ndo, ta maan ra cuu ra chaha nuun vehe nu iye, ta chaha tahan ra nu nducuiti ñivi Ndioo ihya. Tachi tahan ra Erasto chi ra Cuarto yani yo iin tuhun na cumi chi ndo. Tesorero ñuun ya cuu ra Erasto can, [vati cumi ra xuhun ñuun ya]. \p \v 24 Na cua savaha ra chahnu Jesucristo tu manini chi ndihi ndo, ta na cua cuu chi tacan ni. \s1 Na cua sacahnu ñivi can chi ra Ndioo \p \v 25 Na cua sacahnu ndo chi ra Ndioo, vati maan ra cuu ra cua cuhva tu ndee ini chihin ndo cuhva cati tuhin tuhun vaha yoso cuhva iyo ra Jesucristo. Maan ra cuu ra sacoto tuhun chi yo yoso cuhva iyo ra, ta nu ni quichi quivi nda ni quivi xihna cuii ña ta coto ñivi tuhun can, \v 26 soco vitin tichi quivi ya sacoto ra chi yo ñaan tuhun cuu tuhun ni taa ra ni cahan cuenda ra Ndioo iti chata cuhva ni cati tuhun ra Ndioo chi ra, ta ndihi ni quivi ndihi ni tiempu iyo ndito ra Ndioo. Sacoto ra tuhun can chi ndihi ñivi ñuñivi vitin. Chacan cuu cha tasoho ñi tuhun can, ta chinu ini ñi chi ra Ndioo. \p \v 27 Iin tuhun ni Ndioo cuu ra, ta iin tuhun ni racan iyo cha chini tuni. Chi maan ra na cua sacahnu yo cuenda cha ni savaha ra Jesucristo. Na cua sacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni.