\id GAL \h TUTU GALATA \toc1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUHUN GALACIA \toc2 TUTU GALATA \toc3 Gá. \mt1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUHUN GALACIA \c 1 \s1 Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo ñuhun Galacia \p \v 1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo, ta tatun ra Jesucristo cuu yuhu. Maan ra chi ra Ndioo sutu ra chaha ndatu chihin yu, ta ra Ndioo cuu ra tindee chi ra Jesuu, ta ni natacu ndico ra tañu ñivi ndii. Maan ra ta ra cuu ra chaha tiñu chi yuhu. Ñavi ñivi cuu ñi chaha tiñu chihin yu, ta ni ñavi ñivi cuu ñi sayaha tuhun ti cua cuise tiñu can. \v 2 Yuhu chi ndihi ra yani yo iyo ihya―tachi ndi tutu ya chihi ndo, ta ñivi Ndioo iyo ñuhun Galacia cuu ndo. \v 3 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tu manini chihin ndo, ta na cua savaha ra cha cua coo taxin anima ndo. Ndihi chacan na cua savaha tahan ra chahnu Jesucristo chihin ndo. \v 4 Maan ra Jesuu ni chihi cuenda cuati yo. Tacan ni savaha ra, vati cua sacacu ra chihin yo nu iyo ndavaha ni vitin tichi quivi ya, ta tacan ni cuni tahan ra Ndioo sutu yo. \v 5 Na cua sacahnu yo chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu, ta na cua cuu chi tacan ni. \s1 Ñahni inga tuhun cua cuinu ini ñivi can, ta cua nduvaha anima ñi \p \v 6 Iyo xaan cuni yu, vati yatin xaan ni saña ndaha ndo chi ra Ndioo, ta chinu ini ndo inga tuhun, ta ña vaha cha tacan. Saña ndaha ndo chi ra, ta maan ra cuu ra ni nacachi chi ndo, vati savaha ra Cristo tu manini chi ndo. \v 7 Ñahni inga tuhun vaha iyo, soco iyo ñivi sandusaca chi ndo, ta cuni ñi sama ñi tuhun vaha yoso cuhva sanduvaha ra Cristo anima yo. \v 8 Cha ni cati tuhun vaha ndi tuhun vaha chi ndo nu quichi quivi. Tu cua cati tuhun maan ndi inga tuhun cha ñavi tuhun Ndioo, tu cua cati tuhun iin tatun Ndioo inga tuhun, na cua tachi tuni ra Ndioo chi ndi. \v 9 Nu quichi quivi cha cati tuhun ndi chihin ndo, ta vitin cati tuhun ndico tucu yuhu ti tu cua cati tuhun ñivi inga tuhun chi ndo, tu ña cua cati tuhun ñi tuhun Ndioo cuhva ni tasoho xihna ndo, na cua tachi tuni ra Ndioo chi ñi. \p \v 10 Tacan cati yu, vati cuni yu coo vahi chi ra Ndioo, ta ñahni cha saxini yu cha cua coo vahi chi ñivi. Ña nduqui cuhva cha cua cusii ini ñivi ni. Tu cua nducu main cuhva cha cua cusii ini ñivi ni, ñavi musu ra Cristo cui. \s1 Cuhva cha ni cuu ra Paulu tatun Jesuu \p \v 11 Yani xaa, sacote chi ndo ti ñavi cuhva cati ñivi cuu tuhun vaha cha ni cati tuhin chi ndo. \v 12 Ñavi ñivi chaha cuenda chihin yu, ta ni ñavi ñivi sacuaha chihin yu. Maan ra Jesucristo cuu ra chaha cuenda chihin yu nu ni cahan ra chihin yu. \p \v 13 Chito ndo yoso cuhva ni chacoi nu quichi quivi, vati ñivi judío cuu tahin. Yaha xaan cuhva cha ni chahi tu ndoho chi ñivi Ndioo, ta cuni xain sandoyo ñuhin chi ñi. \v 14 Cuenda costumbre ñivi judío cuahin iti nuun, ta sacanain chi ñivi tahin. Tuvi xaan ñi ndoo ihni, vati cuni xaan que costumbre sacahnu ñivi ndi tiempu chahnu. \v 15 Tacan ni cha ni savahi, soco nda ni cha ña ta cacu i, ta cha ni saxini ra Ndioo cha cua cuhva ra tiñu chihin yu. Chacan cuu cha nacachi ra chihin yu, vati iyo tu manini chi ra. \v 16 Tacan cuu, ta queta quivi cuni ra cha cua nacote yoo rai cuu sehe ra. Tacan cuni ra, vati chacan cuu cha cua cati tuhin chi ñivi cuu inga tucu ñivi yoso cuhva iyo sehe ra. Chacan ni sacoto ra chihin yu, soco ña ni nduqui cha chini tuni chi ñivi. \v 17 Ña chahin ñuun Jerusalén nu iyo ra tatun Jesuu, ta xihna ca maan ra cuu tatun ra. Iti ñuhun Arabia chahin, [vati cha nduqui cha chini tuni chi ra Ndioo]. Tacan cuu, ta cuahan ndique iti ñuun Damasco. \p \v 18 Yaha uni cuiya, ta sa cuahin iti ñuun Jerusalén, vati cuni nacote chi ra Pedro. Tacan cuu, ta ndoo nuin chi ra chahun quivi. \v 19 Ndehe tahin chi ra Jacobo yani ra chahnu Jesuu, soco ña ndehi chi inga ra tatun Jesuu. \v 20 Chito ra Ndioo ti ña tuhva main sandahyu ñahan. Chacan cuu cha ndicha cuu cha tai chihin ndo ihya. \p \v 21 Tacan cuu, ta cuahin iti ñuhun Siria, ta chahin iti ñuhun Cilicia. \v 22 Chacan cuu cha ña ta nacoto ñivi Cristo iyo ñuhun Judea chihin yu. \v 23 Chini soho ni ñi cha cati ñivi ti nu ni quichi quivi chahi tu ndoho chi ñi. Xihna ca cuni yu sandoyo ñuhin chi ñi, soco vitin cati tuhun tahin ti na cuinu ini ñivi chi ra Cristo, cati ñi. \v 24 Tacan ni sacahnu ñi chi ra Ndioo cha cuenda yuhu. \c 2 \s1 Ndihi ra tatun Jesuu ni quihin cuenda chi ra Paulu \p \v 1 Tacan cuu, ta yaha uchi cumi cuiya, ta chahan ndico tuqui iti ñuun Jerusalén. Chi ra Bernabé chahin, ta chahan tahan ra Tito. \v 2 Chahin, vati cati ra Ndioo ti na cuhin, ta chahi cuenda chi ra iyo ñuun Jerusalén can ñaan tuhun cati tuhin chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Quee siin yu chi ndihi ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta chahi cuenda chi ra, coto ña cua cunda yahvi cha cati tuhin. \v 3 Ta ra Tito, ra chahan chihin yu―ñavi ra judío cuu ra, soco ñahni cha cati ra ta ra ti cua sacahnu ra Tito can costumbre ñivi judío, ta cua tahnda ñiin xini xuu ra. \v 4 Cha queta tahan inga ñivi, soco ña chinu ndicha ini ñi chi ra Cristo, ta quihvi tahan ñi, vati cuni coto ñi yoso cuhva sacahnu yo chi ra Ndioo, vati nuna ra Cristo Jesuu iti cha cuenda ley chahnu. Tacan ni savaha ñi, vati ña ndicha ñi, ta cuni ñi cha cua sacahnu yo costumbre chahnu ñivi judío, \v 5 soco ña tasoho ndi cha ni cahan ñi ni suhva, vati cuni ndi cha cua coo vaha ndo, ta ña cua saña ndo tuhun vaha tuhun ndicha. \p \v 6 Ñahni cha ni cati ra ndiso tiñu ve ñuhun can chi yuhu ti ña vaha cha ndacu i. Rai cahnu ndicha cuu ra, soco ña saxini yu yoo rai cuu ra, vati inuun cuu ta ndihi ñivi iti nuun ra Ndioo. \v 7 Chito ra ta ra ti cha ni chaha ra Ndioo ndatu cha cua cati tuhin tuhun ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi cuhva ni chaha ra ndatu cha cati tuhun ra Pedro tuhun ra chi ñivi judío. \v 8 Tacan chito ra ndiso tiñu can, vati ra Ndioo cuu ra tava tiñu chi ra Pedro nu iyo ñivi judío, ta suvi ni ra Ndioo cuu ra tava tiñu chi yuhu nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi. \v 9 Chito ra Jacobo chi ra Pedro chi ra Juaan ti cha ni savaha ra Ndioo tu manini chihin yu, ta ra ndiso tiñu cuenda ra Ndioo cuu ra ta ra. Tacan cuu, ta quihin cuenda ra chihin yu chi ra Bernabé, vati nduinuun ra chihin ndi. Chacan cuu cha ni cua satiñu maan ndi nu iyo ñivi cuu inga tucu ñivi, ta maan ra cua satiñu ra nu iyo ñivi judío, \v 10 soco iyo iin tuhun cati tuhun ra chi ndi, vati ña cuni ra cha cua naan ini ndi chi ñivi ndahvi. Tacan ni ña naan ini yu, vati iyo tahan ini yu cha cua tindee tahin chi ñi ndahvi can. \s1 Ni nduxaan ra Paulu chi ra Pedro iti ñuun Antioquía \p \v 11 Tacan cuu, ta queta ra Pedro ñuun Antioquía iin chaha, ta nduxain chi ra, vati ña vaha cha ni savaha ra. \v 12 Xihna ca vaha xaan ni savaha ra, vati chachi ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi icaa ni, soco quichi uvi uni ra ni tachi ra Jacobo. Tacan cuu, ta saña ra Pedro. Quee ndaa ra, [ta ña chachi ca ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi,] vati yuhvi ra, coto cua cahan ñivi cuni sacahnu costumbre chahnu can. \v 13 Tacan cuu, ta ni chacuinda naan ndihi ñivi judío can chi ra Pedro, ta ña vaha, vati cha cati ñi ti cua coo ñi chi ñivi cuu inga tucu ñivi icaa ni, ta ña ni sacuinu ñi chacan. Chacan cuu cha ni ndoyo ñuhun tahan ra Bernabé. \v 14 Ndehi ti ña cuiti vaha savaha ñi. Ña savaha ñi cha ndicha cuhva iyo tuhun vaha. Tacan cuu, ta quechaha cati yu chi ra Pedro ti ñivi judío cuu maan ra, soco ña sacahnu ca ra cuhva sacahnu ñivi judío. Vitin cha iyo ra cuhva iyo ñivi cuu inga tucu ñivi. Chacan cuu cha ña cua cuu sanini ra chi ñivi cuu inga tucu ñivi, ta cua sacahnu ñi costumbre sacahnu ñivi judío, cati yu chihin ra nu iyo cuiti ñivi Ndioo can. \s1 Ini cuhva nduvaha tahan anima ñivi judío, vati chinu ini ñi chi ra Cristo \p \v 15 Maan ndi―ñivi judío cuu ndi, vati cuenda can ni cacu maan ndi. Ña ni savaha ndi cuati cuhva cha ni savaha ñivi cuu inga tucu ñivi, \v 16 soco chito ndi ti iyo vaha ñivi chi ra Ndioo, vati chinu ini ñi chi ra Jesucristo. Ña iyo vaha ñivi chi ra, vati sacuinu ñi ley chahnu cha ni tiso ra Moisee. Chinu tahan ini ndi chi ra Jesucristo. Chacan cuu cha cha iyo vaha ndi chi ra Ndioo, vati chinu ini ndi chi ra Cristo. Ña cua cuu coo vaha ndi chi ra, tu cua sacuinu ndi cuhva cati ley can, vati yoni ñivi cua coo vaha chi Ndioo, tu sacuinu ni ñi cuhva cati ley. \p \v 17 Tu cua nducu yo cuhva cha cua coo vaha yo chi ra Cristo, ta cua nihin yo cuhva ti cha ni savaha yo cuati, ña cua cuu cati yo ti cuni ra Cristo cha cua savaha tahan yo cuati. \v 18 Tu cua savaha ndico tucu yo cha ni saña yo, cua saxini ñivi ti ña vaha cha saña yo cuhva cati ley. \v 19 Tacan cati yu, vati ni sacuinu yu cuhva cati ley nu ni quichi quivi. Tacan ni nihin yu cuhva ti ñahni yavi ndaa chi. Sañe cha sacuinu yu chi chi, vati cuni yu coo vahi chi ra Ndioo. \v 20 Cha ni chihi ra Cristo cuenda yuhu. Chacan cuu cha ña cua savaha que cuhva cuni yu. Cua savahi cuhva cuni ra Cristo, vati iyo ra chihin yu. Vitin iyo yu ihya nu ñuhun ñuñivi ya, soco iyo yu, vati chinu ini yu chi ra cuu sehe Ndioo. Maan ra cuu ra cuni mani chihin yu, ta ni chihi ra cuenda yu. \v 21 Ña cua cati yu ti ñahni tu manini iyo chi ra Ndioo. Ña cua cati yo ti cua coo vaha yo chi ra Ndioo, vati sacuinu yo cuhva cati ley, coto cua cuu chi cuhva cua cati yo ti ñahni yavi ndaa cha ni chihi ra Cristo. \c 3 \s1 A cua sacuinu ñivi can cuhva cati ley a cua cuinu ini ñi chi ra Cristo \p \v 1 Yani xaa, cha ni ndutondo ndo. Cha ni sandahyu ñahan ñivi chi ndo, [ta ña ni tasoho ndo tuhun ndicha]. Cachin xaan chaha ndi cuenda chi ndo ñaan cuhva ni chihi ra Jesucristo nu cruu. \v 2 Iyo iin cha cua cati yu chi ndo ti cha ni quichi ra Tati Ndioo chi ndo, vati chinu ini ndo cha chini soho ndo cuenda ra Cristo. Ñavi cha ni quichi ra, vati cua sacuinu ndo cuhva cati ley. \v 3 Tondo xaan ndo. Vasi saxini ndo ti cha mani maan ndo cua saqueta cha ni quechaha savaha ra Tati Ndioo. \v 4 Masi ñahni yavi ndaa ndihi cha ni tahan ndo [cuenda ra Ndioo]. Masi cua coo tu ndee ini chihin ndo cha tahan ndo tacan. \v 5 Ni tava tiñu ra Ndioo chi ra Tati Ndioo, ta maan ra savaha iin cuhva cahnu xaan nu iyo ndo. Tacan ni savaha ra, vati chini soho ndo tuhun ra, ta chinu ini ndo chi chi. Ñavi cuenda cha sacuinu ndo cuhva cati ley savaha ra chacan. \p \v 6 Ta ni cuhva chinu ini ra Abraham chi ra Ndioo iti chata tiempu chahnu, ta cati ra Ndioo ti cha iyo vaha ra Abraham, vati chinu ini ra chi ra Ndioo. \v 7 Chacan cuu cha chito ndo ti ñivi chinu ini chi ra Ndioo―ñican cuu ñivi ndicha ra Abraham. \v 8 Iti chata cati tutu Ndioo ti nu cuahan quivi cua savaha ra Ndioo cha cua coo vaha ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra, tu cua cuinu ini ñi chi ra. Chacan cuu cha cati ra Ndioo chi ra Abraham ti cua coo tu manini chi ndihi ñivi ñuñivi, vati cha chinu ini maan ra chihin ra, cati ra Ndioo chi ra iti chata. \v 9 Chacan cuu cha iyo tu manini chi ndihi ñivi chinu ini chi ra Ndioo cuhva cha ni chacoo tu manini chi ra Abraham, vati chinu ini ra chi Ndioo. \p \v 10 Iyo ñivi cuni ñi sacuinu ñi cuhva cati ley chahnu, soco ndihi ñican cua cutuni. Cua cutuni ñi, vati cati tutu Ndioo ti tu ña cua sacuinu yo ndihi tuhun cha cati tuhun tutu ley can, tu ña cua savaha yo cuhva cati chi, cua cutuni yo, cati tutu Ndioo can. \v 11 Ndicha ti ña cua cuu coso vaha anima ñivi chi ra Ndioo, ta ndacu ñi cuhva cati ley can. Tacan ni cati yu, vati cati tutu Ndioo ti cua coso vaha anima ñivi chihin ra Ndioo, vati chinu ini ñi chi ra. Chacan cuu cha cua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi, cati chi. \v 12 Tu cua savaha ndicha ñi cuhva cati ley can, ña nini cha cua cuinu ini ñi chi ra Ndioo, vati cati tutu Ndioo tu cua cundee savaha yo cuhva cati ley, cua coo ndito yo chi ra Ndioo, vati cundee yo sacuinu yo chi chi. \p \v 13 Maan ra Cristo cuu ra tava chi yo nu cua cutuni yo cuhva cati ley, vati cha ni cutuni maan ra cha cuenda yo, vati cati tutu Ndioo ti cha cutuni ndihi ñivi chacuita caa nu yutun, cati chi. \v 14 Chacan cuu cha savaha ra Jesucristo cha cua coo tu manini chi ndihi ñivi cuhva cha ni chacoo tu manini chi ra Abraham, ta cua coo ra Tati Ndioo chi ndihi yo cuhva cati ra Ndioo iti chata, vati chinu ini yo chi ra. \s1 Cuhva ni cati ra Ndioo cha cua savaha ra nu cuahan quivi \p \v 15 Yani xaa, cua cati yu iin cuhva chihin ndo yoso cuhva iyo yo nu ñuhun ñuñivi ya. Tu cha iyo vaha tuhun yoso cuhva cua ndoo tiñu, yoni cua cuu cati ti ña ndicha chi, ta ni ña cua cuu tiso ñi inga tuhun. \v 16 [Ta ni cuhva cha iyo vaha tuhun chi ra Ndioo.] Iti chata cati ra Ndioo chi ra Abraham yoso cuhva cua savaha ra chi ra chi iin ñivi ra nu cuahan quivi iti nuun. Ña cati ra Ndioo ti chi tuvi ñivi ra Abraham cua tindee ra, soco cati ra chi ra ti chi iin tuhun ni ñivi ra cua tindee ra, cati ra, ta ra Cristo cuu ra. \v 17 Chehe cuu cha cati yu, vati xihna ca cha ni ndoo vaha tuhun cati ra Ndioo chi ra Abraham [cha cua tindee ra chi ñivi ra]. Tacan cuu, ta yaha cumi ciendu oco uchi cuiya, ta sa chaha ra Ndioo ley can, soco ña chasi ley can tuhun cha ni cati xihna ra Ndioo chi ra Abraham. \v 18 Tu cua cuni coo vaha ñivi chi ra Ndioo, vati sacuinu ñi cuhva cati ley, ña cua cuu coo vaha ñi chi ra cuenda tuhun cha ni cati xihna ra Ndioo cha cua savaha ra nu cuahan quivi. Ñavi tacan ni savaha ra Ndioo chi ra Abraham, vati iti chata tiempu chahnu cati ra Ndioo chi ra ti cua coo vaha ra Abraham chi ra, ta tacan ni cha ni savaha ra Ndioo chi ra. \p \v 19 Yuhu cati ñaan tiñu cha ni chacoo ley can. Tiso ra Ndioo ley can, vati tacan ni cua coto ñivi ti ndavaha ni cuu cha ndacu ñi. Tiso ra ley can nda cua nda quivi cua quichi ra cuu ñivi ra Abraham. Chi maan ra cua savaha ra Ndioo tu manini cuhva ni cati ra iti chata. Ta ra tatun Ndioo cuu ra chaha cuenda ley can chi ra Moisee, [ta chaha ra Moisee tuhun can chi ñivi Israel]. \v 20 Iin tuhun ni ra Ndioo cuu ra, ta cati tuhun ra chi ra Abraham yoso cuhva cua savaha ra, soco cha cuenda ley can chini ñuhun ra Ndioo chi tatun ra chi ra Moisee, vati racan ta ra chaha cuenda ra chi chi chi ñivi. \s1 Cuhva iyo ley chahnu \p \v 21 Ña cuu cati yo ti siin siin tuhun cati tuhun ra Ndioo. Inuun iyo ndihi tuhun cati tuhun ra―vasi tuhun ni cati xihna ra chi ra Abraham, vasi tuhun ley cha ni cati ra chi ra Moisee. Tu cua sacuinu ñivi cuhva cati ley chahnu, ta cua cuu coo ndito ñi, cua coso vaha ñi cuenda ra Ndioo, vati sacuinu ñi cuhva cati ley can, \v 22 soco ña ni cuu, vati cati tutu Ndioo ti iyo cuati chi ndihi ñivi. Chacan cuu cha cua coo vaha ñivi Ndioo chi ra cuhva ni cati ra iti chata, vati cua cuinu ini ñi chi ra Jesucristo. \p \v 23 Xihna ca cuni ndi sacuinu ndi cuhva cati ley can, vati ña ta quichi ra Cristo. Savaha ndi cuhva cati ley nda cua nda quivi cua quichi ra, ta cua sacoto ra Ndioo ti cua cuu cuinu ini ndi chi ra. \v 24 Chacan cuu cha ley can cuu sava ta cua iin maestru nda cua nda quivi quichi ra Cristo, vati sacuinu ndi ley, [ta tacan ni nanihin ndi chi ra Cristo]. Chacan cuu cha cua coo vaha ndi chi ra Ndioo, vati chinu ini ndi chi ra Cristo. \v 25 Ta vitin ña cua sacuinu ca yo ley can, vati cha ni quichi ra Cristo, ta cha cuu cuinu ini yo chi ra. \p \v 26 Ñivi ra Ndioo chi ndihi ndo, vati chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu. \v 27 Tacan ni cha ni chanduta ndo cha cuenda ra Cristo, ta ndacu ndo cuhva ni savaha maan ra. \v 28 Ña cua saxini ca ndo a ñivi judío cuu ndo a inga tucu ñivi cuu ndo. Ña cua saxini ca ndo a satiñu cuatu ndo a iyo ndo tacan ni. Ña cua saxini ca ndo a ra rai cuu ndo a ñi ñahan cuu ndo. Ña cua saxini ca ndo chacan, vati ini ñivi cuu ndihi ndo, vati iyo ndo chi ra Cristo. \v 29 Maan ndo cuu ñivi ndicha ra Abraham, vati chi ra Cristo cuu ndo. Chacan cuu cha cua savaha tahan ra Ndioo chi ndo cuhva ni cati ra chi ra Abraham tiempu chahnu. \c 4 \p \v 1 Yuhu cua cati iin cuhva chihin ndo ti tu cua cuvi iin ra sutu ñivi, ta cua ndoo ndatiñu ra chi ñi, soco ni cuati ñi, inuun iyo ñi chi ñivi cuu musu, vati ña ta cuu tiin ñi ndatiñu sutu ñi. Cua queta quivi cua cuindaha ñi chi ndihi ndatiñu, soco inuun iyo ñi cha cuati ñi. \v 2 Iyo ra cumi chi ñi, ta tindee ra chi ñi nda cua nda cua queta quivi cha ni tiso sutu ñi. \v 3 Tacan ni cha ni chacoo maan yo. Nu ni quichi quivi cha ni cuu yo sava ta cua ñi cuati, vati ña ta coto vaha yo yoso cuhva cua coo yo nu ñuhun ñuñivi ya. \v 4 Tacan ni chacoo yo, soco cha queta quivi, ta tava tiñu ra Ndioo chi ra cuu sehe ra. Cha ni cacu ra, ta cuu tahan ra iin ñivi ñuñivi. Ñivi judío cuu tahan ra, ta ni sacuinu tahan ra cuhva cati ley chahnu can. \v 5 Chacan cuu cha cua cuu tindee ra chi ñivi sacuinu cuhva cati ley, ta cua quee ñi nu nuna. Chacan cuu cha cundee cuu tahan yo sava ta cua sehe Ndioo. \p \v 6 Tava tiñu ra Ndioo chi ra cuu Tati Ndioo, vati sehe ra chihin ndo. Cha iyo ra chihin ndo, ta cana chaa ra Tati Ndioo chi ra Ndioo cuenda ndo ti sutu ndo chihin ra Ndioo, cati ra. \v 7 Chacan cuu cha chito ndo ti ñavi musu ni ra cuu ndo. Sehe ra cuu ndo, ta chi maan ndo cua cuhva ra Ndioo ndihi cha cua cuhva ra chi sehe ra, vati sehe ra chihin ndo vitin. \s1 Saxini ra Paulu suhva cuenda ñivi Ndioo can \p \v 8 Nu ni quichi quivi ña ta nacoto ndo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha ni sacahnu ndo chi ita niñu ndo, ta ñavi ra Ndioo cuu chi. \v 9 Vitin cha nacoto ndo chi ra Ndioo ndicha. Vaha ca cha cua cati yu ti nacoto ra Ndioo chi maan ndo. Chacan cuu cha ña cua cuu saña ndo chi ra, ta cua quihvi ndico ndo cuenda ita niñu can. Ndahvi xaan cua cuu ndo, tu cha tacan, vati ñahni yavi ndaa chi, ta ña vaha cha cuni sacahnu ndico tucu ndo chi ita niñu ndo. \v 10 Cuni ndo sacahnu ndo ñaan vico. Cuni ndo sacahnu ndo ñaan quivi cahnu. Cuni ndo sacahnu ndo ñaan yoo a ñaan cuiya. Cuni ndo sacahnu ndo, [vati saxini ndo ti tacan ni cua cunda yahvi ndo iti nuun ra Ndioo]. \v 11 Saxini yu ti coto ñahni yavi ndaa cha ni cati tuhin tuhun Ndioo chi ndo. \p \v 12 Yani xaa, yu cati ti na cua coo ndico ndo nu nuna cuhva iyo yu nu nuna, vati cha ni chacoi cuhva iyo ndo vitin. Ñahni ndavaha ni cha ni savaha ndo chihin yu quivi ni chacoi chi ndo. \v 13 Chito ndo ti cati tuhun xihne tuhun vaha chihin ndo, vati cha quihin cuehe chihin yu quivi can. \v 14 Ña tava ndaa ndo chihin yu, ta ni ña cati ndo ti ña vahi quivi cha ni chacoo tu ndoho chihin yu. Ña ni saxini ndo, soco quihin cuenda ndo chihin yu sava ni ta cua quihin cuenda ñivi chi iin ra tatun Ndioo. Quihin cuenda ndo chihin yu sava ta cua quihin cuenda ñivi chi ra Jesucristo. \v 15 Vasi ñahni ca cha tu sii ini chi ndo. Yuhu chahi cuenda ti cundahvi ini ndo chihin yu, ta cuni ndo tindee xaan ndo chihin yu. \v 16 Ta vitin saxini ndo ti cuxaan ini yu chihin ndo, vati cha cati yu cha ndicha chihin ndo. \p \v 17 Iyo ñivi cati ti cuni xaan ñi chihin ndo, soco ña ndicha ñi. Cuni ñi casi ñi nuun ndo, ta cua cundicu xaan ndo chi ñi. \v 18 Vaha xaan cha cua cuni ñivi chihin ndo, soco na cua cuni ndicha ñi chihin ndo ndihi ni quivi. Ña vaha cha cua cuni ñi chihin ndo quivi cha iyo ni yu chihin ndo. \v 19 Yani xaa, cha saxini xaan ndico tuqui cuenda maan ndo. Tacan ni cua saxini yu nda cua nda quivi cua savaha ndo cuhva cuni ra Cristo. \v 20 Vitin cha cuni yu cuhin nu iyo ndo. Tacan ni cua cuu ndatuhun vahi chihin ndo, vati ña chite yoso cuhva iyo ndo. \s1 Cuhva ni chacoo ña Agar chi ña Sara \p \v 21 Cua cati cachin ndo, yani xaa. Cuni ndo sacuinu ndo cuhva cati ley chahnu, soco ña nituni ini ndo cha cati chi, \v 22 vati cha cati tutu Ndioo ti cha ni chacoo uvi sehe ra Abraham. Iin ra cuu sehe ña musu ña Sara, ta iin ra cuu sehe ña Sara ñasihi ndicha ra. \v 23 Cacu maan ra cuu sehe ña musu can tacan ni, soco ra cuu sehe ñasihi maan ra―cacu ra, vati cha cati ra Ndioo nu ni quichi quivi ti cua coo iin sehe ra chi ñasihi ra. \v 24 Iin cuhva cuu cha cati yu chihin ndo. Iyo uvi tuhun cha iyo vaha chi ra Ndioo cuhva cha ni chacoo uvi ñahan can. Iyo iin tuhun can cuenda yucu Sinaí, [vati tican chaha ra Ndioo ley can chi ra Moisee,] ta inga tuhun can cuu sava ta cua ña Agar, vati mani musu cuu sehe ña. \v 25 Ndicha iyo ña Agar cuenda yucu Sinaí cha iyo ñuhun Arabia, ta yucu can cuu sava ta cua ñivi iyo ñuun Jerusalén vitin. Musu cuu ñi, vati ndacu ñi cuhva cati ley can. \v 26 Nu nuna iyo ñivi cha iyo cuenda ñuun Jerusalén iyo iti siqui andivi, vati ñivi Ndioo cuu ñi. Tacan ni iyo maan yo, vati ñivi Ndioo cuu yo. \v 27 Tacan cati yu, vati cha cati tutu Ndioo cuenda ña Sara can ti: \q1 Yoho sihi, ña ta coo sehun, \q1 soco cua cusii ini cun. \q1 Ña ta coo tu ndoho chihun, \q1 soco cua ndahyu chaa cun. \q1 Cua cana chaun, \q1 vati cuaha xaan ca sehun cua coo, yoho ña ndahvi. \q1 Ña cuaha vaha sehe ña cha ni chacoo nuun chi ra rai can cua coo, \m cati tutu Ndioo. \p \v 28 Ndioho yani xaa, iyo maan yo cuhva cha ni chacoo ra Isaac, vati cha ni savaha ra Ndioo cuhva cati ra nu ni quichi quivi. Chacan cuu cha ñivi ra chihin yo. \v 29 Iti chata cha ni cani tahan ra ni cacu cuenda ñuhun ñuñivi, ra cuu sehe ña Agar. Cani tahan ra chi ra cacu cuenda ra Tati Ndioo, ra cuu sehe ndicha ra Abraham. Tacan ni tahan yo vitin, [vati chi maan yo cani tahan ñivi cuni sacuinu ley can, ta iyo yo cuenda ra Tati Ndioo]. \v 30 Cha cati ndico tutu Ndioo ti cua tava ndaa yo chi ña musu can chi sehe ña, vati ña cua coo sehe ña chi sehe ñasihi maan ra icaa ni, cati tutu Ndioo. \v 31 Yani xaa, ña iyo yo cuenda ña musu can, soco iyo yo cuenda ña cuu ñasihi maan ra Abraham. [Ña iyo yo cuenda ley chahnu can, soco iyo yo cuenda ra chahnu Ndioo.] \c 5 \s1 Cua coo ñivi can nu nuna, ta tacan ni cua coo vaha ñi \p \v 1 Cha nuna vaha xaan ra Cristo iti chi yo cuenda ley chahnu. Chacan cuu cha na cua cundee ini ndo, ta ña cua sacahnu ca ndo cuhva cati ley can. Tu ñavi, cua cuu ndico ndo musu cuenda chacan. \p \v 2 [Cua taa ndo soho ndo vitin.] Yuhu cati chihin ndo ti tu cua sacahnu ndo costumbre chahnu, tu cua tahnda ñiin xini xuu ndo, ñahni yavi ndaa cha tindee ra Cristo chihin ndo. \v 3 Cati tuhun ndico tuqui chi ndihi ñivi ti tu cua sacahnu yo iin costumbre cha iyo cuenda ley can, nini xaan cua sacuinu yo ndihi tuhun cha cati maan ley can. [Tu ña cua cundee yo sacuinu yo ndihi chi, ña cua cuu coo vaha yo chi ra Ndioo.] \v 4 Cha ni nacoo ihni ndo chi ra Cristo, vati saxini ndo ti cua coo vaha ndo chi ra Ndioo, [vati cuenda cha sacuinu ndo cuhva cati ley can]. Ñahni ca tu manini iyo chi ndo, vati cha ni quee ndaa ndo. \v 5 Maan ndi ndatu vaha ndi nda cua nda quivi cua coo vaha ndi chi ra Ndioo, vati tindee ra Tati Ndioo, ta chinu ini ndi chi ra Ndioo. \v 6 Cha iyo yo cuenda ra Cristo Jesuu. Chacan cuu cha ñahni yavi ndaa costumbre chahnu can. Masi cua sacahnu yo costumbre, masi ña cua sacahnu yo chi chi, soco ñahni yavi ndaa chacan. Ni vii chinu ini yo chi ra Cristo, ta chacan cuu cha cua cuni mani yo chi tahan yo. \p \v 7 Vaha xaan cuhva cha ni cuahan ndo, soco iyo ñivi sandusaca chihin ndo, ta ña tasoho ca ndo cha ndicha. \v 8 Ñavi ra Ndioo cuu ra cati tacan, vati maan ra cha ni nacachi chi ndo. \v 9 [Ña cua naan ini ndo cuhva cati ñivi, vati cati ñi ti] vasi suhva ndixi panela quihvi yuchan, soco chinu xico chi niniin chi, cati ñi. [Chacan cuu cha tu cua queta iin tuhun ni ñivi ndacu ndavaha ni, cua sandoyo ñuhun ñi chi ndihi ndo.] \v 10 Chinu ini yu chi ra chahnu, vati ña cua saxini ndo inga tucu tuhun. Ña chite ndaa ñivi cuu ñi sandusaca chihin ndo, soco cua tachi tuni ra Ndioo chi ñi. \p \v 11 Yani xaa, ni vii cani tahan ñivi judío chihin yu, vati ña cati tuhin ti cua sacahnu ñi costumbre maan ñi, ta cua naan cuati ñi. Tu cua cati tuhin tuhun can, cua ndoo ñi vaha, vati ña cua saxini ñi cuenda cha ni chihi ra Cristo nu cruu cuenda maan ñi. \v 12 Ta ñivi sandusaca chi ndo―vaha xaan tu cua ndoyo ñuhun cuii ñi. \p \v 13 Yani xaa, cha cati ra Ndioo ti maan ndo cua ndoo nu nuna, soco ña cua nducu ndo cuhva cha cua savaha ndo ndavaha ni, vati cha iyo ndo nu nuna. Ña cua savaha ndo ndavaha ni, soco cua tindee ndo chi ñivi tahan ndo, vati cua cuni mani ndo chi ñi. \v 14 Tacan ni cua savaha ndo, vati tu cua cuni mani ndo chi tahan ndo, cua sacuinu ndo cha cuu ley ndicha ra Ndioo. Chehe cuu cha cua savaha ndo. Cua cuni mani ndo chi tahan ndo cuhva cuni ndo suvi ni chi maan ndo. \v 15 Tu cua cuxaan ini ndo chi tahan ndo, tu cua ndusoo ndo chi ñi, cua saha ndo cuenda, coto cua ndoyo ñuhun ndo chi ñivi tahan ndo. \s1 Cuhva iyo ñivi ñuñivi, ta cuhva iyo ñivi Ndioo \p \v 16 Yuhu cati ti na cua savaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo, ta ña cua savaha ndo ndavaha ni cuhva cuni maan ndo. \v 17 Tu cua savaha ndo cuhva cuni maan ndo, ña cua cuu savaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo. Tu cua savaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo, ña cua savaha ndo cuhva cuni maan ndo. Ña cua cuu nduinuun ndo, tu cha tacan. Chacan cuu cha ña cuu savaha ndo cuhva cuni maan ndo. \v 18 Tu cua savaha ndo cuhva cuni ra Tati Ndioo, ña cua coo ca ndo cuenda ley chahnu can. \p \v 19 Chito ndihi ñivi ñaan cha cuu cha ndavaha ni ndacu ñivi. Iyo ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo. Mani ndavaha ni can cuni ñi savaha ñi. Nducu xaan ñi cuhva cha coo ñi ndavaha ni chi tahan ñi. \v 20 Sacahnu ñi ita niñu. Satasi ñi chi tahan ñi. Cuxaan ini ñi chi tahan ñi. Cahan yuhu ñi chi tahan ñi. Ndusoo cuni ñi ndehe ñi chi tahan ñi. Yatin xaan ini ñi. Cuni ñi suvi ni chi maan ñi. Ña nduinuun ñi. Sandusaca ñi. \v 21 Tahñu cuni anima ñi. Chahni ñi chi tahan ñi. Mani cha coho ñi cuni ñi. Cuni xaan ñi caca cuu ñi nu iyo ndixi, ta cuaha xaan ca cha ndacu ñi. Cua cati ndico tuqui cuhva cati yu chihin ndo nu quichi quivi. Tu tacan ni cua savaha ndo, ña cua coo vaha ndo chi ra Ndioo nu cua cundaca ñahan ra. \p \v 22 Chehe cuu cha cua savaha ndo, vati iyo ra Tati Ndioo chi ndo. Cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo. Cua cusii ini ndo. Cua coo taxin anima ndo. Cua cundee ini ndo. Cua coo vaha ndo chi tahan ndo. Cua savaha ndo cha vaha. Cua savaha ndo cha ndicha chi tahan ndo. \v 23 Cua coo masu ini ndo. Cua sandee ini ndo. Tu tacan ni cua savaha ndo, cua sacuinu ndo cuhva cati ley ndicha ra Ndioo. \v 24 Chacan cuu cha ña ndacu ca ñivi Cristo cuhva cuni maan ñi. Ña cua savaha ca ñi ndavaha ni, ta ni ña cua saxini ca ñi chi chi. \v 25 Na cua savaha yo cuhva cuni ra Tati Ndioo, vati cha iyo vaha yo chi ra. \v 26 Ña cua ndurai yo. Ña cua sandusaca yo chi tahan yo, ta ni ña cua ndutahñu anima yo ndehe yo chi tahan yo. \c 6 \s1 Cua tindee ñivi can chi ñivi tahan ñi \p \v 1 Yani xaa, tu cua ndehe ndo cha ndacu ra yani yo ñi tahan yo iin ndavaha ni, cua tindee ndo chi ñi cha cuenda ra Ndioo, vati iyo vaha ra Tati Ndioo chihin ndo. Cua cahan vii ndo chi ñi, soco cua saha vaha ndo cuenda, coto cua savaha tahan ndo ndavaha ni can. Tu cua tindee ndo chi yani yo chi tahan yo, cua coso vaha ndico anima ñi. \v 2 Cua tindee ndo chi ñivi tahan ndo, ta tacan ni cua sacuinu ndo cha cuu ley ni tiso ra Cristo. \p \v 3 Tu cua saxini ndo ti cahnu xaan ñivi cuu ndo, ta ña ndicha, cua sandahyu ñahan ndo suvi ni chi maan ndo. \v 4 Ta iin ta iin ndo cua ndehe ndo a vaha cha ndacu ndo a ña vaha. Tu cua quee vaha ndo, cua ndoo ndo vaha cha cuenda maan ndo, ta ña cua cahan ndo siqui tahan ndo. \v 5 Tacan ni ndihi ndo cua saha ndo cuenda cha cuu chi maan ndo. \p \v 6 Na cua tindee tahan ndo chi ñivi sacuaha tuhun Ndioo chi ndo, ta tacan sa cua coo tahan cha vaha chi ñi. \p \v 7 Ña cua sandahyu ñahan ndo chi ndo. Ña cua cuu sacateni ndo chi ra Ndioo. Cua coo cha vaha chi yo, tu mani cha vaha cua savaha yo. Tu cua savaha yo ndavaha ni, ña cua coo cha vaha chihin yo. \v 8 Tu cua savaha yo cuhva cuni maan yo, cua ndoyo ñuhun yo. Tu cua savaha yo cuhva cuni ra Tati Ndioo, cua coo ndito yo chi ra Ndioo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. \v 9 Na ña cua saña yo cha ndacu yo cha vaha, vati cua queta quivi cha cua cunda yahvi yo, tu cua cundee ini yo. \v 10 Chacan cuu cha cua nducu yo cuhva cha cua savaha yo cha vaha chi ndihi ñivi yoso cuhva cuu chi yo, soco cua nducu xaan ca yo cuhva cha cua savaha yo cha vaha chi ñivi chinu ini chi ra Cristo. \s1 Cua sacuenda ñivi can chi ñi \p \v 11 Ndehe ndo ti nahnu xaan letra ni tai chihin ndo, vati tuhun ya ni taa main. \v 12 Iyo ñivi cuni xaan ñi coo vaha ñi iti nuun ñivi. Ñican cuu ñi sanini chi ndo cha cua sacahnu ndo costumbre. Tacan ni savaha ñi, vati ña cuni ñi ndehe ñi tu ndoho, ta cati ñi ti cha ni chihi ra Cristo cuenda cuati yo nu cruu. \v 13 Ta ñivi sacahnu costumbre can―ña sacuinu ñi cuhva cati ley chahnu. Cuni ñi cha cua sacahnu tahan ndo costumbre. Chacan cuu cha cua ndurai ñi, tu cua coo tahan seña cuñu ndo cuenda chacan, \v 14 soco ña tuhva main cahan rai yu. Cusii ini yu, vati chihi ra chahnu Jesucristo nu cruu cuenda yo. Chacan cuu cha ña saxini que ñaan cha cuu cha iyo nu ñuhun ñuñivi ya. Ña cuni que chacan. \v 15 Ñahni yavi ndaa cha sacahnu yo costumbre can, ta ni ñahni yavi ndaa cha ña sacahnu yo chi chi, vati ña iyo yo cuenda chacan. Iyo yo cuenda ra Cristo Jesuu, ta iyo yavi ndaa ndicha cha ni nduchaa anima yo. \v 16 Ndihi ñivi sacuinu cuhva cati yu vitin―na cua coo taxin anima ñi. Na cua cundahvi ini ra Ndioo chi ñi chi ndihi ca ñivi sacahnu ndicha chi ra. \p \v 17 Na ña cua cuhva ca ñivi tu ndoho chihin yu nu cuahan quivi, vati iyo seña cuñu yu, vati ni ndehi tu ndoho cha cuenda ra Jesuu. \p \v 18 Yani xaa, na cua savaha ra chahnu Jesucristo tu manini chihin ndo. Na cua cuu chi tacan ni.