\id EPH \h TUTU EFESIO \toc1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUN EFESO \toc2 TUTU EFESIO \toc3 Ef. \mt1 TUTU CHA NI TAA RA CHAHNU PAULU CHI ÑIVI NDIOO IYO ÑUUN EFESO \c 1 \s1 Taa ra Paulu tutu ya chi ñivi Ndioo iyo ñuun Efeso \p \v 1 Yuhu ra Paulu taa tutu ya chihin ndo, ta tatun ra Jesucristo cui, vati tacan ni cuni ra Ndioo. Tachi yu tutu ya chi ndioho. Ñivi Ndioo iyo ñuun Efeso cuu ndo, ta chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu. \v 2 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo tu manini chihin ndo, ta na cua cuhva ra cha cua coo taxin anima ndo. Chacan ni na cua savaha tahan ra chahnu Jesucristo chihin ndo. \s1 Savaha xaan ra Cristo tu manini \p \v 3 Na cua sacahnu yo chi ra Ndioo, ta sutu ra chahnu Jesucristo cuu ra. Cha ni savaha xaan ra tu manini chi yo, vati iyo ra Cristo chi yo, ta ndihi cuii tu manini cha iyo cuenda iti siqui andivi savaha ra chi yo. \v 4 Ta ni cuhva savaha ra tu manini chihin yo nu quichi quivi, vati ña ta quetuvi ñuhun ñuñivi ya, ta ni nacachi ra chihin yo. Chacan cuu cha chito ra ti cua coo ii yo, ta ñahni cuati cua coo chi yo. \v 5 Cuni xaan ra chi yo. Tacan ni saxini ra iti chata ti cua savaha ra cha cua cuu yo sehe ra, vati chacan ni cua savaha ra Jesucristo. Chacan ni savaha ra, vati tacan ni cuni ra, ta cua cusii ini ra. \v 6 Chacan cuu cha sacahnu yo chihin ra, vati iyo xaan tu manini chi ra. Cha savaha xaan ra tu manini chi yo, vati iyo ra cuu sehe ra chihin yo, ta cuni xaan ra chihin ra. \v 7 Maan ra cuu ra sanaan cuati yo, vati chacan ni chati ra niñi ra, ta ni chihi ra. Cha cucahnu ini ra cuati ni savaha yo, vati cahnu xaan tu manini savaha ra chi yo. \v 8 Cha savaha xaan ra tu manini chi yo, vati chaha ra cha chini tuni chi yo, ta chaha ra cha cua cutuni vaha ini yo. \v 9 Cha sacoto ra chi yo ñaan cha cuu cha cuni ra, ta ña chito yo cuhva cuni ra nu ni quichi quivi. Chacan sacoto ra, vati cuhva cuni maan ra cha cua savaha ra Cristo cuu chi, ta cua cusii ini ra. \v 10 Cua queta quivi cuhva cha ni tiso ra Ndioo, ta cua savaha ra cuhva ni saxini ra nu quichi quivi. Tacan cuu, ta cua cundaca ñahan ra Cristo chi ndihi cuii cha iyo nu ñuhun ñuñivi, ta ta ni cuhva cua cundaca ñahan ra chi ndihi cuii cha iyo iti siqui andivi. \p \v 11 Iyo ra Cristo chi maan yo. Tacan ni nacachi ra Ndioo chi yo, [ta cua coo vaha yo chi ra]. Chacan ni savaha ra Ndioo ndihi cuhva cuni ra, ta maan ra savaha cuhva ni saxini xihna ra cha cua savaha ra. \v 12 Chacan cuu cha chinu ini yo chi ra Cristo nu quichi quivi. Chacan cuu cha sacahnu yo chi ra, vati cha cahnu xaan rai cuu ra. \v 13 Cuenda maan ra chini soho ndo tuhun ndicha tuhun vaha yoso cuhva cua nduvaha anima ndo, ta chinu ini ndo chi ra. Tacan ni quichi ra Tati Ndioo chi ndo cuhva ni cati ra Ndioo nu ni quichi quivi. \v 14 Chacan cuu cha chito yo ti cua coo vaha yo chi ra Ndioo nu cuahan quivi. Tacan cua coo ra Tati Ndioo chi yo nda cua nda quivi cua coo cuii yo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha sacahnu yo chi ra, vati cha cahnu xaan rai cuu ra. \s1 Cahan ndahvi ra Paulu chi ra Ndioo ti na cua cuhva ra cha chini tuni chi ñivi Ndioo \p \v 15-16 Ña sañe cha chahi tiahvi ndioo chi ra Ndioo cuenda maan ndo. Chahi tiahvi ndioo chi ra, vati chini sohi ti chinu ini ndo chi ra chahnu Jesuu, ta cuni mani ndo chi ndihi ñivi Ndioo. Ñuhun ini yu chihin ndo, ta cahan ndahvi yu chi ra Ndioo \v 17 ti na cua cuhva ra Ndioo sutu yo cha chini tuni chi ndo, ta na cua coo vaha ra Tati Ndioo chi ndo. Tacan ni cua nacoto vaha ndo chi ra Ndioo cahnu, ta maan ra cuu sutu ra chahnu Jesucristo. \v 18 Tacan ni cua cutuni ini ndo. Chacan cuu cha cua coto ndo ñacu ndatu ndo chi ra ni nacachi chi ndo. Cua coto ndo ti cha cahnu xaan cuu cha cua savaha ra Ndioo chi maan yo, ta ñivi ra cuu yo. \v 19 Cua coto ndo ti cahnu xaan cuu tu ndee ini cha chaha xaan ra chihin yo, ta ñivi chinu ini chi ra cuu yo. \v 20 Tacan ni, ta cua ndehe yo ti cahnu xaan iyo tu ndee ini chi ra, vati chaha ra tu ndee ini chi ra Cristo, ta natacu ndico ra tañu ñivi ndii, [ta chaha ra Ndioo ndatu chi ra,] vati chaha ra cha cua cunda ra Cristo chiyo ndaha cuaha ra iti siqui andivi. \v 21 Iyo ndatu chi ndihi ra tatun Ndioo chi ndihi ra ndaca ñahan, soco cahnu xaan ca ndatu iyo chi ra Cristo. Cahnu xaan ca cuu maan ra chi ndihi ñivi iyo quivi vitin chi ndihi ñivi cua coo nu cuahan quivi. \v 22 Cha ni savaha ra Ndioo cha cua cundaca ñahan ra Cristo chi ndihi ñivi chi ndihi tatun Ndioo, ta maan ra cuu xini chi ndihi ñivi Ndioo. \v 23 Ndaca ñahan ra chi ñivi ra, ta iyo vaha ra chi ndihi ñi ndihi nu iyo ñi. \c 2 \s1 Sanduvaha ra Ndioo anima ñivi, vati cundahvi ini ra chi ñi \p \v 1 Nu ni quichi quivi cha ndoyo ñuhun ndo cuenda ra Ndioo, vati mani ndavaha ni savaha ndo. Mani cuati ni savaha ndo, soco savaha ra Ndioo cha cua coo vaha yo chi ra Cristo. \v 2 Cuhva ndacu ñivi ñuñivi savaha ndo nu quichi quivi. Savaha ndo cuhva cuni run ndaca ñahan chi run tati cuihna, ta maan run cuu run iyo chi ñivi ña tasoho chi ra Ndioo. \v 3 Cuhva ndacu maan ñi savaha ndihi yo nu quichi quivi, vati cha ni savaha yo ndavaha ni cuhva cuni maan yo. Cha savaha yo cuhva saxini yo, ta cha savaha yo cuhva cuni yo. Ni chacoo yo cuhva iyo ndihi ca ñivi ñuñivi. Chacan cuu cha cua cuxaan ini ra Ndioo chi yo cuhva cua cuxaan ini ra chi ndihi ca ñivi, \v 4 soco iyo xaan tu ndahvi ini chi ra, vati cuni mani xaan ra chi yo. \v 5 Ndicha cha ni ndoyo ñuhun yo, vati ni savaha yo cuati, soco maan ra Ndioo savaha cha cua coo vaha yo chi ra Cristo. Iyo tu manini chi ra Ndioo, ta chacan ni nduvaha anima ndo. \v 6 Natacu ndico ra Cristo Jesuu. Chacan ni nduvaha anima yo, ta cua coo tahan yo chi ra iti siqui andivi ni savaha ra Ndioo. \v 7 Chacan ni savaha ra, vati cuni ra sanahan ra chihin yo nu cuahan quivi ti cahnu xaan tu manini cua savaha ra, vati cua savaha ra cha vaha chi yo cuenda ra Cristo Jesuu. \v 8 Savaha ra tu manini, ta chacan ni nduvaha anima ndo, vati chinu ini ndo chi ra. Ñavi cha savaha maan ndo cuu chacan. Cha samani ra Ndioo cuu chi. \v 9 Ñavi cha savaha maan yo cuu chi, coto cua ndurai yo. \v 10 Chacan cuu cha ni savaha ra Ndioo chi yo. Savaha ra chi yo cuenda ra Cristo. Chacan cuu cha cua savaha yo cha vaha cuhva ni cuni ra Ndioo iti chata nu ni quichi quivi. \s1 Savaha ra Cristo cha cua coo taxin anima ñivi ra \p \v 11 Ña cua naan ini ndo ti inga tucu ñivi cuu ndo nu quichi quivi. Cati ñivi judío ti ñahni yavi ndaa ndo, vati ña sacahnu ndo costumbre chahnu ñi cha tahnda ñiin xini xuu ra rai. \v 12 Ña cua naan ini ndo ti quivi can ña ta cuinu ini ndo chi ra Cristo. Ña ni cuu coo mani ndo chi ñivi judío, ta ni ña chito ndo ti cha iyo vaha tuhun cha cua nduvaha anima ñivi, ta cua savaha ra Ndioo cuhva ni cati ra nu quichi quivi. Cha iyo ndo nu ñuhun ñuñivi, soco ñahni cha chinu ini ndo, ta ni ña ta nacoto ndo chi ra Ndioo. \v 13 Nu quichi quivi ña ta cuinu ini ndo chi ra Ndioo, soco vitin cha chinu ini ndo chi ra Cristo Jesuu, vati chati ra niñi ra, ta ni chihi ra. \v 14 Maan ra chaha cha ndutaxin ndico anima yo, ta savaha ra cha nduinuun ñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Cha cuxaan ini ñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi, ta cuxaan ini tahan ñi chi ñivi judío can, soco sandumani ra Cristo chi ñi ta ñi. \v 15 Maan ra ni saqueta ley chahnu cha cati tuhun ra Ndioo, ta tacan ni sandihi ra chi chi. Chacan cuu cha savaha ra cha nduinuun ñivi judío chi ñivi cuu inga tucu ñivi. Ni nduchaa anima ñi ta ñi, ta ini ñivi cuu ñi savaha ra. Chacan cuu cha sandutaxin ra anima ñi ta ñi. \v 16 Sandumani ra chi ñi ta ñi, ta nduinuun ñi chi ra Ndioo, vati chihi ra Cristo iti nu cruu. Tacan ni sandihi ra cha cuxaan ini ñi chi tahan ñi. \p \v 17 Quichi ra Cristo, ta cati tuhun ra ti na cua coo vii anima ndo, ta inga tucu ñivi cuu ndo. Ta ni cuhva cati tuhun ra ti na cua coo vii anima ñivi cuu ñivi judío. \v 18 Ini ra Tati Ndioo iyo chi ndihi yo. Chacan cuu cha ni nuna ra Cristo iti, ta cua cuu yaha yo iti nuun ra Ndioo sutu yo, ta cua cuu cahan yo chi ra. \v 19 Chacan cuu cha cuu amigu ndo chi ra Ndioo, ta tahan ndo chi ñivi Ndioo, vati chi maan ra cuu ndo. \v 20 Maan yo cuu sava ta cua iin vehe. Maan ndo cuu sava ta cua iin nama chi, ta ra tatun Jesuu chi ra ni cahan cuenda ra Ndioo tiempu chahnu cuu sava ta cua chaha chi, [vati maan ra cati tuhun chi ndo]. Ta ra Cristo Jesuu cuu sava ta cua iin yuu iyo tutu vehe, vati maan ra cuu xini. \v 21 Maan ra savaha cha nduinuun yo, ta maan yo cuu sava ta cua iin vehe ii cha iyo cuenda ra chahnu. \v 22 Tacan ni tindee tahan ra chi ndo. Chacan cuu cha iyo ra Ndioo chi ndo, vati tachi ra chi ra Tati Ndioo chi ndo. \c 3 \s1 Iyo ndatu chi ra Paulu ti cua cati tuhun ra tuhun vaha chi ñivi cuu inga tucu ñivi \p \v 1 Yuhu ra Paulu indi ve caa ya cuenda ra Cristo Jesuu, vati cati tuhin tuhun ra chi maan ndo, ta inga tucu ñivi cuu ndo. \v 2 Chito ndo ti ni tava tiñu ra Ndioo chihin yu, ta cati tuhin chi ndo, vati savaha xaan ra Ndioo tu manini chihin yu. \v 3 Chito ndo ti ni chacoo xehe tuhun Ndioo [yoso cuhva cha cua cuinu tahan ini ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra Ndioo], soco queta quivi sacoto ra chi yuhu nu ni cahan ra chihin yu cuhva cha ni tai chi ndo. \v 4 Cua sacuaha ndo tutu ya, ta cua coto ndo ti cutuni ini yu yoso cuhva iyo ra Cristo. \v 5 Iti chata ña chito ñivi, soco vitin sacoto ra Ndioo chi ra tatun Jesuu chi ra cahan cuenda ra yoso cuhva iyo ra Cristo, vati iyo ra Tati Ndioo chi yo. \v 6 Sacoto ra chihin yo ti cua coo tahan ñivi cuu inga tucu ñivi chi ra Ndioo, ta ini ñivi cuu yo. Cua savaha tahan ra Ndioo chi ñi cuhva ni cati ra ti cua savaha ra chi ñivi ra cuenda ra Cristo Jesuu nu cuahan quivi, vati cua cuinu tahan ini ñi tuhun vaha. \v 7 Savaha xaan ra Ndioo tu manini chi yu, vati iyo xaan tu ndee ini chi ra. Chacan cuu cha chaha ra cha cui musu ra, ta cati tuhin tuhun vaha ra. \v 8 Ra luhu xaan ca cui cuenda ñivi Ndioo, soco chi main savaha ra tu manini cha cua cati tuhin chi ñivi cuu inga tucu ñivi ndihi cuhva yoso cuhva iyo ra Cristo. \v 9 Savaha tahan ra cha cua sacote chi ndihi ñivi ñaan cha cuu cha saxini ra Ndioo, ta cua nduvaha anima ñi. Nu quichi quivi ña ni chaha ra Ndioo cha cua coto ñivi, ta maan ra cuu ra savaha chi ndihi cuii cha iyo. \v 10 Chacan cuu cha vitin cua sacoto ñivi Ndioo chi ndihi ra cuu tatun Ndioo cha ndaca ñahan iti siqui andivi ti cha iyo ndihi cuii cha chini tuni chi ra Ndioo. \v 11 Vitin tichi quivi ya cha ni savaha ra chahnu Jesucristo cuhva cha ni saxini ra Ndioo iti chata. \v 12 Cha iyo vaha yo chi ra Jesucristo. Chacan cuu cha ña yuhvi yo cha cua yaha yo iti nuun ra Ndioo, ta cua cahan yo chi ra, vati chinu ini yo chi ra Cristo. \v 13 Chacan cuu cha cati yu ti ña cua saxini ndo, vati ndehi tu ndoho cuenda maan ndo, vati tacan ni cua cuu ndo ñivi cahnu xaan. \s1 Cuni mani xaan ra Cristo chi ñivi ra \p \v 14 Chahnu chiti yu iti nuun ra sutu yo. \v 15 Maan ra Ndioo chaha xini sivi ñi chi ndihi ñivi chinu ini chi ra, ta iyo ñi cuenda ra. \v 16 Cahan ndahvi yu chihin ra ti na cua cuhva xaan ra tu ndee ini chi ndo, vati cua tindee ra Tati Ndioo chi ndo, vati rai cahnu xaan cuu ra Ndioo. \v 17 Na cua coo ra Cristo anima ndo, vati chinu ini ndo chi ra. Cua coo ra chi ndo, ta tacan ni cua cuni mani xaan ndo chi ndihi ñivi, vati cha iyo vaha ndo chi ra Ndioo. \v 18 Chacan cuu cha cua cuu cutuni ini ndo chi ndihi ñivi Ndioo ti cha cahnu xaan cha cahnu xaan cuu ra Ndioo. \v 19 Cua coto ndo ti cuni mani xaan ra Cristo chi ndihi ñivi. Vasi ña cua cutuni vaha ini ndo yoso cuhva iyo ra, soco cuni mani ra chi ndihi ñivi. Chacan cuu cha cua coo vaha ra Ndioo chi ndo, ta cua cuu ndo cuhva iyo maan ra. \p \v 20 Maan ra Ndioo cuu ra cua cuu savaha ndihi cha cua ndaca yo chihin ra. Maan ra cua savaha ndihi cha cua saxini yo chi anima yo, ta cuaha xaan ca cua savaha ra, vati chaha xaan ra tu ndee ini chi yo. \v 21 Chi maan ra na cua sacahnu ndihi ñivi ra iyo cuenda Cristo ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Na cua cuu chi tacan ni. \c 4 \s1 Sanduinuun ra Tati Ndioo chi ñivi Ndioo \p \v 1 Indi yu ve caa cuenda ra chahnu, soco cahan ndahvi yu chihin ndo ti na cua savaha ndo cha vaha cuhva ndacu ñivi ra Ndioo cha vaha, vati ni nacachi maan ra chihin ndo. \v 2 Tacan ni ña cua ndurai ndo, soco cua coo tu ndahvi ini chi ndo. Cua sandee ini ndo chi ndo. Cua cundee ini ndo chi ñivi tahan ndo, vati cua cuni mani ndo chi tahan ndo. \v 3 Cua nducu ndo cuhva cha cua coo inuun ndo, vati iyo ra Tati Ndioo chi ndo. Cua coo inuun ndo, vati cha iyo vii anima ndo. \v 4 Nduinuun ndihi ñivi Ndioo, vati iin tuhun ni ra cuu ra Tati Ndioo iyo chi ndo. Iin tuhun ni ra cuu ra ndatu ndo, vati tacan ni nacachi ra Ndioo chi ndo. \v 5 Iin tuhun ni ra cuu ra ndaca ñahan chi ndo. Iin tuhun ni ra cuu ra chinu ini ndo, ta cuenda maan ra ni chanduta ndo. \v 6 Iin tuhun ni ra Ndioo iyo, ta maan ra cuu sutu ndihi yo. Maan ra ndaca ñahan chi ndihi ñivi ra. Satiñu ra cuenda ndihi ñivi ra, ta iyo ra chi ndihi ñivi ra. [Chacan cuu cha cua coo inuun yo chi ndihi ñivi tahan yo.] \p \v 7 Cha iyo tu manini chi ta iin ta iin yo cuhva ni chaha ra Cristo chi yo. \v 8 Chacan cuu cha cati tutu Ndioo [cuenda ra Cristo] ti: \q1 Cha ndaa ra iti siqui andivi, \q1 ta ni chandaca ra chi ñivi cha sacanaan ra. \q1 Iyo cha samani ra chi ñivi ra, \m cati tutu Ndioo. \p \v 9 Cati tutu can ti cha ndaa ra iti siqui, vati ni nuun xihna ra nu ñuhun ñuñivi ya. \v 10 Nuun ra nu ñuhun ñuñivi ya, ta ini rai cuu ra ni ndaa iti siqui andivi, vati tacan ni cua coo ra nini cahnu ñuhun ñuñivi. \v 11 Iyo tiñu cha samani ra chi ndihi ñivi ra. Chacan cuu cha iyo ra cuu tatun Jesuu. Iyo tahan ra cahan cuenda ra Ndioo, ta iyo tahan ra cati tuhun tuhun Ndioo. Iyo tahan ra ndiso tiñu ve ñuhun, ta iyo tahan ra maestru cuenda ra Ndioo. Ndihi tiñu can chaha ra Ndioo chihin yo. \v 12 Chacan ni tindee ra chi ñivi ra, vati tacan ni cua satiñu yo tiñu ra, ta cua coo ca tu ndee ini chi ñivi ra Cristo. \v 13 Tacan ni cua savaha ra nda cua nda cua nduinuun ndihi yo cha chinu ini yo chi ra cuu sehe Ndioo, ta cha nacoto vaha yo chi ra. Tacan ni cua coo vaha yo cuenda ra Ndioo, ta cua cuahnu ndicha yo nda cua nda cua coo yo cuhva iyo ra Cristo. \v 14 Chacan cuu cha ña iyo ca yo sava ni ta cua iyo ve cuati. Ña cua saxini ca yo tuhun cha sacuaha xaan ñivi ñuñivi. Tucu tucu sacuaha ñi, vati sandahyu ñahan xaan ñivi chi ñi, ta iyo xaan sacatu ñi chi tahan ñi. \v 15 Ñavi tacan ni cua coo ndo. Cua cahan yo cha ndicha, vati cuni mani yo chi tahan yo. Tacan ni cua cuahnu yo chi ndihi cuii cuhva cuenda ra Cristo, ta maan ra cuu xini. \v 16 Maan ra savaha cha iyo inuun ndihi ñivi ra, ta iyo ñi icaa ni. Tindee ñi chi tahan ñi. Tu cua coo vaha ndihi ñi chi tahan ñi, cua cuahnu ndihi ñi cuenda ra Jesuu, ta cua coo ca tu ndee ini chi ñi, vati cua cuni mani ñi chi tahan ñi. \s1 Sanduchaa ra Cristo anima ñivi ra \p \v 17 Chehe cuu cha cua cati yu chihin ndo. Cati tuhin chi ndo cuenda ra chahnu ti ña cua savaha ca ndo cuhva ndacu ñivi cuu inga ñivi. Ñahni yavi ndaa cha saxini ñi, \v 18 ta ni ña cutuni vaha ini ñi. Ña ndacu ñi cuhva cuni ra Ndioo, vati cha chahnda ini ñi chi ra. Chahnda ini ñi chi ra, vati ña chito ñi, vati ndava xaan ini ñi. \v 19 Ñahni ca tu ca nuun iyo chi ñi, ta iyo ra rai ndavaha ni chi ñi ñahan inga chiyo. Cuni xaan ñi savaha ñi ndihi cuii cha ndavaha ni. \v 20 Ñavi tacan ni chinu ini ndo chi ra Cristo, \v 21 tu cha ndicha chini soho ndo tuhun ra, ta sacuaha ndo cuenda ra, vati iyo cha ndicha chi ra Jesuu. \v 22 Cua saña ihni ndo ndavaha ni cha ni savaha ndo nu quichi quivi. Cha cua ndoyo ñuhun ndo, vati savaha ndo ndavaha ni cuhva cuni maan ndo, ta ña cutuni ini ndo. \v 23 Vitin na cua coo cha chini tuni chi ndo, \v 24 ta cua nduchaa anima ndo. Cua coo ndo cuhva iyo ra Ndioo. Tacan ni cua coo cuiti vaha ndicha ndo, ta cua coo ii ndicha ndo. \p \v 25 Chacan cuu cha ña cua sandahyu ñahan ca ndo. Ndihi ndo cua cahan ndo cha ndicha chi tahan ndo, vati ini ñivi cuu yo. \p \v 26 Tu cua nduxaan ndo, cua saha ndo cuenda, coto cua savaha ndo cuati. Ña cua nduxaan nahan ndo. \v 27 Ña cua cuhva ndo nuun cua sandoyo ñuhun run cuihna chi ndo. \p \v 28 Ña cua suhu ca ndo, soco cua satiñu vaha ndo, ta cua savaha ndo cha vaha. Chacan cuu cha cua cuu tindee ndo chi tahan ndo, tu cua queta quivi cua cuni ñuhun ñi ñaan cuati suhva. \p \v 29 Ña cua cahan ca ndo ndavaha ni, soco mani cha vaha cua cahan ndo, ta cua coo ca tu ndee ini chi tahan ndo. Chacan cuu cha cua coo tu manini chi ñivi tasoho cha cahan ndo. \v 30 Ña cua cuhva ndo tu cuihya ini chi ra Tati Ndioo, vati maan ra cuu ra cua cumi chi ndo nda cua nda quivi cua sacacu ra Ndioo chi ndo. \p \v 31 Ña cua ndusoo ca ndo. Ña cua cuvi ca ndo tisihi. Ña cua cuxaan ini ca ndo. Ña cua cuvaa ca ndo. Ña cua cahan ca ndo ndavaha ni. Ña cua savaha ca ndo ni iin ndavaha ni. \v 32 Cua tindee ndo chi tahan ndo. Cua cundahvi ini ndo chi tahan ndo. Cua cucahnu ini ndo chi tahan ndo cuhva cha ni cucahnu ini ra Ndioo chi maan ndo cuenda ra Cristo. \c 5 \s1 Cuhva cua coo ñivi Ndioo \p \v 1 Cua savaha ndo cuhva ndacu ra Ndioo, vati sehe ra chi ndo, ta cuni xaan ra chihin ndo. \v 2 Cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo cuhva cuni ra Cristo chi ndo. Chaha ra tu ndee ini cha cua cuvi ra cuenda maan yo sava ta cua ni chahni ñivi sana ñi iti chata, ta samani ñi chi ri chi ra Ndioo, ta cusii ini ra Ndioo chi ñi. \p \v 3 Ña cua coo ndo ndavaha ni chi tahan ndo inga chiyo, ta ni ña cua savaha ndo ndavaha ni. Ña cua cuni ndo cha iyo chi inga ñivi, ta ni ña cua savaha ndo chacan ni suhva, soco cua savaha ndo cuhva iyo cha cua savaha ñivi Ndioo. \v 4 Ña cua cahan ndo ndavaha ni, ta ni ña cua cahan tondo ndo. Ña cua cahan cateni ndo cha ndavaha ni. Ña vaha cha tacan, soco cua cuhva ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo. \v 5 Cua coto vaha ndo ti ña cua cuu coo ñivi nu cua cundaca ñahan ra Cristo nu cua cundaca ñahan ra Ndioo, tu cua coo ñi ndavaha ni chi tahan ñi inga chiyo, tu cua savaha ñi ndavaha ni, tu cua cuni ñi cha iyo chi inga ñivi, vati chacan cuu sava ta cua cha sacahnu ñivi chi ita niñu. \v 6 Ña cua cuhva ndo cha cua sandahyu ñahan ñivi chi ndo, vati chacan ni cua cuxaan ini ra Ndioo chi ñivi ña tasoho chi ra. \v 7 Ña cua natahan ca ndo chi ñivi can. \p \v 8 Nu quichi quivi ni savaha ndo ndavaha ni, soco vitin ndacu ndo cha vaha ndicha, vati iyo ndo cuenda ra chahnu. Cua savaha ndo cuhva ndacu ñivi Ndioo. \v 9 Chacan cuu cha cua savaha ndo cha vaha. Cua coo cuiti vaha ndo, ta cua savaha ndo cha ndicha. \v 10 Cua nducu ndo cuhva cha cua savaha ndo ñaan cha cuu cha cua cusii ini ra chahnu. \v 11 Ña cua savaha tahan ndo ndavaha ni cuhva ndacu ñivi ndavaha ni, soco cua cati tuhun ndo ti ña vaha ndacu ñi. \v 12 Ña cuu cati yo ñaan ndavaha ni ndacu xehe ñi, vati tu ca nuun cuu chi, \v 13 soco cua coto ñivi ndihi cha cua savaha yo, vati cua coo chi nu ndichin, vati cua coto vaha ñivi ñaan cha cuu cha ndicha. \v 14 Chacan cuu cha iyo nu cati tutu Ndioo ti: \q1 Yoho, quixi cun, \q1 soco cua ndoyo cun. \q1 Cua saña cun ndavaha ni ndacu cun, \q1 ta cua tindee ra Cristo chihun, \m cati chi. \p \v 15 Cua saha vaha ndo cuenda yoso cuhva cua coo ndo. Ña cua savaha ndo cuhva ndacu ñivi tondo, soco cua savaha ndo cuhva ndacu ñivi nditi. \v 16 Cua nducu vaha ndo cuhva, vati mani ndavaha ni ndacu ñivi quivi ya. \v 17 Ña cua ndutondo ndo, soco cua cutuni ini ndo ñaan cha cuu cha cuni ra Ndioo. \v 18 Ña cua coho ndo nduta xaan, vati tacan ni cua ndoyo ñuhun ndo, soco na cua coo vaha ra Tati Ndioo chi ndo. \v 19 Cua cahan ndo chi ñivi tahan ndo cuhva iyo salmo. Cua cahan ndo chi ñivi tahan ndo cuhva iyo yaa Ndioo, ta cua cata ndo yaa can chi ra chahnu chi ndihi cuii anima ndo. \v 20 Cua cuhva ndo tiahvi ndioo chi ra Ndioo sutu yo ndihi ni quivi. Cua cuhva ndo tiahvi ndioo cuenda ra chahnu Jesucristo―masi cusii ini ndo, masi ndahvi cuni ndo. \s1 Cuhva cua coo ñivi Ndioo chi ñivi tahan ñi \p \v 21 Cua tasoho ndo chi ñivi tahan ndo, vati sacahnu ndo chi ra Ndioo. \p \v 22 Cua tasoho ñi ñahan chi ra cuu ii ñi cuhva tasoho ñi chi ra chahnu, \v 23 vati ndaca ñahan ra rai chi ñasihi ra cuhva ndaca ñahan ra Cristo chi ñivi ra, ta maan ra cuu ra sacacu chi ñivi ra. \v 24 Cuhva tasoho ñivi ra Cristo chi ra―tacan cua tasoho ñi ñahan ndihi cha cua cati ii ñi chi ñi. \p \v 25 Cua cuni ndicha ra rai chi ñasihi ra cuhva cuni ra Cristo chi ñivi ra, ta maan ra chihi cuenda ñi. \v 26 Chacan cuu cha sandundoo ra anima ñivi ra, vati ni chacoo tuhun Ndioo, ta ni chanduta ñi. \v 27 Chacan cuu cha cua yaha ñivi ra iti nuun ra, ta taqui xaan ñi cua cuu. Ñahni cuati cua coo chi ñi, ta ni ñahni ndavaha ni cua coo chi ñi. Ñahni chacan cua coo chi ñi, soco cua coo ii ñi, ta cua coo vaha ñi. \v 28 Tacan ni cua cuni ra rai chi ñasihi ra cuhva cuni ra suvi ni chi maan ra. Tu cua cuni ra chi ñasihi ra, cua cuni ra suvi ni chi maan ra, \v 29 vati ña tuhva ñivi cuxaan ini ñi suvi ni chi maan ñi. Cumi ñi chi ñi, ta nducu ñi cha cua cachi ñi. Ta ni cuhva ndacu ra Cristo chi ñivi ra. \v 30 Tacan ni ndacu ra, vati chi maan ra cuu yo. \v 31 Cati tutu Ndioo ti chacan cuu cha cua nacoo ra rai chi sutu ra chi sihi ra, ta cua coo ra chi ñasihi ra, ta cua cuu ñi uvi tahan, cati chi. \v 32 Ña cutuni vaha ini yu ñaan cha cuu chacan, soco saxini yu ti chaha chi cuenda yoso cuhva iyo ra Cristo chi ñivi ra. \v 33 Yuhu cati ti na cua cuni ta iin ta iin ndo chi ñasihi ndo cuhva cuni ndo suvi ni chi maan ndo, ta na cua sacahnu ñi ñahan chi maan ra ii ñi. \c 6 \p \v 1 Ndioho ñivi cuati, cua tasoho ndo chi sutu ndo chi sihi ndo cuenda ra chahnu, vati tacan vaha. \v 2-3 Iin tuhun cha cati tuhun ra Ndioo cuu cha cua sacahnu ndo chi sutu ndo chi sihi ndo. Chacan cuu cha cua coo cha vaha chi ndo, ta nahan xaan cua coo ndo nu ñuhun ñuñivi, cati ra Ndioo, ta tuhun can cuu tuhun xihna cuii cha ni cati tuhun ra Ndioo ti cua savaha ra nu cuahan quivi. \p \v 4 Ndioho ñivi chahnu, ña cua cuhva ndo tisihi chi sehe ndo, soco cua sanahan vaha ndo chi ñi, ta cua cati tuhun vaha ndo chi ñi. Tacan ni cua sacuahnu ndo chi ñi cuenda ra chahnu. \p \v 5 Ndioho ñivi cuu musu, cua tasoho vaha ndo chi ra cuu chitoho ndo ihya nu ñuhun ñuñivi ya. Cua sacahnu ndicha ndo chi ra cuhva sacahnu ndo chi ra Cristo. \v 6 Ña cua coo ndo cuhva iyo inga ñivi. Satiñu vaha ñi hora ndehe chitoho ñi nu satiñu ñi, vati cuni ñi cha cua cusii ini ra chi ñi, soco ña satiñu vaha ñi hora cha ña ndehe ca ra. Ñavi tacan cua satiñu ndo, soco cua satiñu vaha ndo cuhva satiñu vaha musu ra Cristo, vati ndacu ra cuhva cuni ra Ndioo. \v 7 Cua satiñu ndo chi ndihi cuii anima ndo, vati cua satiñu ndo cuenda ra chahnu, ta ña cua satiñu ndo cuenda ñivi ñuñivi. \v 8 Chito ndo ti tu cua savaha ndo cha vaha, ta ni cuhva cua savaha ra chahnu cha vaha chi ndo―masi satiñu cuatu ndo, masi ña satiñu cuatu ndo. \p \v 9 Ndioho ñivi cuu chitoho, ta ni cuhva cua savaha ndo cha vaha chi musu ndo. Ña cua sayuhvi ca ndo chi ñivi cuu musu ndo, vati chito ndo ti iyo tucu chitoho maan ndo iti siqui andivi. Ini ra cuu chitoho maan ñi, ta inuun ni cua tachi tuni ra chi ndihi ñivi. \s1 Cuhva cua cani tahan ñivi Ndioo chi run cuihna \p \v 10 Cua cundee ndo cuenda ra chahnu, vati iyo xaan tu ndee ini chi ra. \v 11 Cua cumi vaha ndo suvi ni chi maan ndo cuhva cumi vaha ra sandaru suvi ni chi maan ra, vati tacan ni cuni ra Ndioo. Chacan cuu cha cua cuu cundee ini ndo cha cua cuni savaha run cuihna chi ndo. \v 12 Tacan ni cua coo ndo, vati ña cua cani tahan yo chi ñivi, soco cua cani tahan yo chi run tati cuihna. Cua cani tahan yo chi run ndaca ñahan chi ñivi ndacu ndavaha ni nu ñuhun ñuñivi ya, ta cua cani tahan yo chi run ndacu ndavaha ni iti siqui andivi. Chi rucan cua cani tahan yo. \v 13 Chacan cuu cha cua cumi ndo chi ndo chi ndihi cha cua cuhva ra Ndioo chi ndo cuhva cumi ra sandaru suvi ni chi maan ra. Chacan cuu cha cua cuu cundee ndo quivi cua cani tahan ndo chi run ndacu ndavaha ni. Cua cumi vaha ndo chi ndo, ta cua cundee ini ndo. \v 14 Cua cundee ndo, vati chito ndo cha ndicha. Chacan cuu sava ta cua ñiin chuhni vaha ra sandaru tichi ra, [vati cha xihna cuii savaha ra chacan, ta sa cua cuu cani tahan ra]. Cua coo cuiti vaha ndo. Chacan cuu sava ta cua iin caa chasi ra sandaru pechu ra, [vati chacan cua sacacu chi ra]. \v 15 Cua cati tuhun ndo tuhun vaha yoso cuhva cua coo taxin anima ñivi. Chacan cuu sava ta cua ndichan ndaa chaha ra sandaru, [vati tacan ni cua cuu caca vaha ra]. \v 16 Ta vii ca cua cuinu vaha xaan ini ndo chi ra Ndioo. Chacan cuu cha cua cuu cundee ndo ndihi tu ndoho cha cua savaha run cuihna chi ndo. Chacan cuu sava ta cua iin caa naan ra sandaru, ta chasi ra nu cua quichi nduva. \v 17 Cua cacu ndo nu iyo cha ndavaha ni. Chacan cuu sava ta cua iin caa indi xini ra sandaru, [vati cumi chi xini ra]. Cua cati tuhun ndo tuhun Ndioo. Chacan cuu sava ta cua iin machete cha chaha ra Tati Ndioo chi ndo, [vati chi chacan cua cani tahan ndo]. \v 18 Ndihi ni quivi cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo. Cua cahan ndo chi ra, vati cua tindee ra Tati Ndioo. Tacan ni cua sacuenda vaha ndo chi ndo. Cua cundee vaha ini ndo, ta cua cahan ndahvi ndo chi ra Ndioo cuenda ñivi ra. \v 19 Na cua cahan tahan ndo cuenda yuhu. Cua cati ndo ti na cua cuhva ra Ndioo cha chini tuni chi yu, ta cua cuu cati tuhin tuhun ra. Chacan cuu cha ña cua cuyuhvi yu cati tuhin ñaan cha cuu tuhun vaha ra. \v 20 Chacan cuu cha ndai ve caa vitin, soco ni tava tiñu ra Ndioo chihin yu. Cua cahan ndahvi ndo chihin ra ti na ña cua cuyuhvi yu, soco na cua cati tuhin tuhun ra cuhva cuni maan ra. \s1 Tuhun cha cua saña tahan ra Paulu \p \v 21 Cha cuahan ra Tíquico yani yo, ta musu vaha ra Ndioo cuu ra. Maan ra cua sacoto chi ndo yoso cuhva iye. Chacan cuu cha cua coto ndo ñaan cha cuu cha ndacu yu ihya. \v 22 Chacan cuu cha tachi yu chi ra nu iyo ndo, ta cua coto ndo yoso cuhva iyo ndi, ta cua cuhva ra tu ndee ini chi ndo. \p \v 23 Na cua savaha ra Ndioo sutu yo cha cua coo vii anima ndo chi ndihi ra yani yo chi ndihi ñi cuhva yo. Na cua savaha ra Ndioo cha cua cuni mani ndo chi ñivi tahan ndo, ta cua cuinu vaha ini ndo. Ta ni cuhva na cua savaha tahan ra chahnu Jesucristo. \v 24 Na cua savaha tahan ra ta ra tu manini chi ndihi ñivi cuni chi ra chahnu Jesucristo. Tacan ni cua coo ndito ñi chi ra ndihi ni quivi ndihi ni tiempu. Na cua cuu chi tacan ni.