\id MRK \h SAN MARCOS \toc1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ MǍCÚ \toc2 SAN MARCOS \toc3 Mr. \mt1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ MǍCÚ \c 1 \s1 Té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu càháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí xɨtɨ́ yucu \r (Mt. 3:1-12; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Duha ní quesaha tnǔhu sá càháⁿ nàcuáa naníhí tàhú‑ó tnǔhu Xítohó Jesucrìstú Déhe Yá Ndiǒxí. \p \v 2 Te ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ chídó tnùní ndíi nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii Déhe‑gá, te duha ní xáhaⁿ‑gǎ: \q1 Tendaha‑ǐ ɨɨⁿ tée codonùu‑dé núú‑n, \q1 te dàtúha‑dé ñáyiu cuèndá tnɨɨ́‑yu tnúhu‑n. \q1 \v 3 Te tée‑áⁿ quɨhɨ‑dé xɨtɨ́ yucu te níhi cáháⁿ‑dé cúñaha‑dě xii ñáyiu: \q1 “Chí dáñá nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo, te tnɨɨ‑ndo ìchi váha, te ducaⁿ càda‑ndo cuendá cundecu túha‑ndo, chi véxi Yaá ío cùnuu”, duha cúñaha‑dě xií‑yu. \m Duha ndùu tnúhu ní chídó tnùní ndíi Chàiá nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii Déhe‑gá. \v 4 Te tée dii cuèndá‑xi ní ngódó tnùní‑áⁿ nání‑dě Juàá, te tée‑áⁿ nǐ xɨ́hɨ‑dé xɨtɨ́ yucu ní cáháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí, te ní xóo dacuàndute‑dé ñáyiu, te duha ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Chí dándìxi túu iní sá ñà túú quìde váha‑ndo ndècu‑ndo, te daña‑ndo nchàa ichi cuehé ichi duha te cuandute‑ndo, te ducaⁿ te Yá Ndiǒxí cada càhnu iní‑gá nchaa yícá cuěchi‑ndo —duha ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 5 Te nchaa ñáyiu distrìtú Jùdeá, ndɨhɨ ñáyiu ñuú Jerusàlén ní sáháⁿ‑yu ndéé yúte Jòrdán núú ndécú tě Juàá ní xíndedóho‑yu nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑dé. Te cue ñáyiu ní náhmá nchaa yícá cuěchi‑xi te ní dácuándùte ñaha‑dé xií‑yu. \p \v 6 Te té Juàá‑áⁿ nǐ xíhnu‑dé dóó idi càméyu, te ɨɨⁿ ñɨɨ ní cuu pàñú xɨtɨ́‑dé, te ní xóo caxi‑dé tɨ́ca làngóstá ndɨhɨ ndudí ñúñú cuéchí. \v 7 Te ní xáhaⁿ tùcu‑dé xii ñáyiu: \p —Nchìcúⁿ ɨɨⁿ tée véxi, te tée‑áⁿ ǐo‑gá cúnùu‑dé dàcúúxí yǔhú, chi yúhú cúù‑í ɨɨⁿ tée duuⁿ duuⁿ ñá túú tàú‑í ngúnundeyɨ‑í nandaxi cuědìcó ñɨɨ nihnu chàú‑dé dico quìde‑í chìuⁿ‑dé. \v 8 Te yúhú dácuàndute ñaha‑í xii‑ndo, dico mee‑dě taxi‑dé Espíritú Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑ndo —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \s1 Sàndute Jesús \r (Mt. 3:13-17; Lc. 3:21-22) \p \v 9 Te dàvá‑áⁿ nǐ quee Jèsús ñuú Nazàrét ɨɨⁿ ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá cuáháⁿ‑gá yúte Jòrdán. Te yàcáⁿ ní dácuándùte ñaha té Juàá xii‑gá. \v 10 Te òré ní nene‑gá xɨtɨ́ ndute, te ní xiní‑gá nchìí andɨu, te ní quee Espíritú Yǎ Ndiǒxí véxi cuuⁿ‑xi ngúndecu ndɨhɨ ñaha‑xi xìi‑gá, te dàtná cáá ɨ̀ɨⁿ lómá cáá Espíritú‑áⁿ věxi cuuⁿ‑xi. \v 11 Te òré‑áⁿ nǐ tecú ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ndéé andɨu, te xǎhaⁿ‑gǎ xii Jèsús: \p —Yòhó cúú‑n Děhe‑í tée ío cùu iní‑í te ío cùdɨ́ɨ́ ìní ñáhà‑í xii‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ. \s1 Sácuíhná quídé yìca‑xi cada Jesús sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá dico ñá túú ní quìde‑gá \r (Mt. 4:1-11; Lc. 4:1-13) \p \v 12 Te Espíritú Yǎ Ndiǒxí ndécá‑xí Jèsús cuáháⁿ ɨɨⁿ xɨtɨ́ yucu. \v 13 Te xɨtɨ́ yucu‑áⁿ ìó víhí quɨ̀tɨ dééⁿ, te xíáⁿ ndécú Jèsús ní ngüíta sácuíhná quídé yìca‑xi cada‑gá ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá dico ñá túú ní sàndáá iní‑gá. Te cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ní xinu cuechi‑xi nǔú‑gǎ. Te ní xíndecu‑gá údico nduu xɨtɨ́ yucu‑áⁿ. \s1 Distrìtú Galìleá ní chisaha Jèsús chìuⁿ ní táhú Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí cada‑gá \r (Mt. 4:12-17; Lc. 4:14-15) \p \v 14 Te sátá nǐ ngava té Juàá vecaá, te Jèsús cuáháⁿ‑gá distrìtú Galìleá dànehé‑gá ñáyiu tnúhu váha, tnúhu sá càháⁿ nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. \v 15 Te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Vitna sa ní cuyatni nduu ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo, te chí dáñá nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo, te quɨndáá iní‑ndó tnǔhu váha, tnúhu sá càháⁿ nàcuáa naníhí tàhú‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cúmí tnàhá cue tée tnɨ̀ɨ chácá \r (Mt. 4:18-22; Lc. 5:1-11) \p \v 16 Te Jèsús ñúhú‑gǎ ichi cuáháⁿ‑gá tá yǎha‑gá yuhu làgúná Galìleá, te ní xiní‑gá té Xǐmú ndɨhɨ ñaní‑dé té Ndrǐxí xǐdáquěe‑güedé ñunu‑güedé xɨtɨ́ ndute tnɨ̀ɨ‑güedé chácá, chi quɨtɨ tnàhí‑áⁿ cúú chìuⁿ‑güedé tnɨ́ɨ́‑güedě‑dɨ. \v 17 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá chìuⁿ quide‑ndo‑áⁿ, te quixi‑ndo chìtnahá ñáhá‑ndó xìi‑í te taxi‑í ɨngá núú chìuⁿ cada‑ndo chi quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó cǎháⁿ‑ndó ñǎyiu cuèndá dacuàhá‑yu tnúhu‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 18 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ dáñá cuè tée‑áⁿ ñunu‑güedé te ní tuha ñaha‑güedě xii‑gá. \p \v 19 Te cuáháⁿ‑gá luha‑gá, te ní xiní‑gá té Jàcobó ndɨhɨ ñaní‑dé té Juàá ñúhú‑güedě xɨtɨ́ bàrcú‑güedé nátɨ̌cu‑güedé ñunu‑güedé, te ndɨ ndùú‑güedé cúú‑güedě déhe té Zebèdeú. \v 20 Te ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé, te ní dándǒo‑güedé tǎtá‑güedě ndɨhɨ cue tée xìnu cuechi núú‑güedě xɨtɨ́ bàrcú, te ní tuha ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Lc. 4:31-37) \p \v 21 Te ní quexìo Jesús ndɨhɨ cue tée‑áⁿ ɨɨⁿ ñuú nání Càpernaúm, te yàcáⁿ ndécú‑gǎ ní tnahá nduu ndètatú ñáyiu, te cuánguɨhu‑gá veñúhu ñáyiu isràél dànehé ñáhá‑gǎ xií‑yu. \v 22 Te xǐcuñúhu vìhí‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑gá, chi quìde‑gá sá cúú‑gǎ ɨɨⁿ Yaá táxí tnùní víhí, te ñá túú dàcuaha ñaha‑gá xií‑yu dàtná dácuàha ñaha cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. \v 23 Te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ ndécú tnàhá ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha ɨɨⁿ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha, te espíritú‑áⁿ nǐ quide‑xi níhi ní cáháⁿ tée‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p \v 24 —¿Te ná cuìní yòhó Jèsús tée ñuú Nazàrét cada ñaha‑n xìi‑ndɨ́ nǔu véxi‑n nǔú ndécú‑ndɨ̌‑i? ¿Áⁿ věxi‑n dànaa ñaha‑n xii‑ndɨ́? Chi yúhú xìní ñáhà‑í xii‑n sǎ cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée ñá túú tnàhí cuéchi‑xi, chi núú Yǎ Ndiǒxí ní quee‑n věxi‑n ñùyíú‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 25 Dico Jèsús ní tenàá‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¡Cadɨ́ yuhu‑n, te taquèe yɨquɨ cuñú tée‑áⁿ! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii espíritú‑áⁿ. \p \v 26 Te espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ dácǔyɨ̀hɨ́ ñáhá‑xí xìi tée‑áⁿ, te ní dácáná sàa ñaha‑xi, te ní quee‑xi yɨquɨ cùñú‑dé cuáháⁿ‑xi. \v 27 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —¿Te nása ndùu‑tu sá quídé těe‑a? ¿Ndudú sáá càháⁿ‑tu‑dé sánùu? Te quìde‑dé dàtná quídé ɨ̀ɨⁿ tée cùnuu vihi, chi càháⁿ‑ni‑dé te sàndáá iní ñáhá nchàa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 28 Te ío ndɨ̌hɨ ní níhí nchaa ñáyiu dava‑gá ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá tnúhu nchaa nàcuáa càháⁿ Jèsús ndɨhɨ nchaa sá quídé‑gǎ. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá nǎná ñadɨ̀hɨ́ té Xǐmú \r (Mt. 8:14-15; Lc. 4:38-39) \p \v 29 Te òré ní ndee Jèsús veñúhu cue ñáyiu isràél, te cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá vehe té Xǐmú ndɨhɨ té Ndrǐxí. \v 30 Te nǎná ñadɨ̀hɨ́ té Xǐmú cùhú‑aⁿ ñùhu vihi‑aⁿ cahni, te ndɨ̌hɨ‑ni ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús sá cùhú‑aⁿ. \v 31 Te ní sáháⁿ‑gá núú cáá ñàha cuhú‑áⁿ te ní tnɨɨ‑gá ndaha‑aⁿ ní ndocani ñaha‑gǎ xii‑aⁿ. Te òré‑ni‑áⁿ nǐ nchíco‑aⁿ cahni, te ní ngüíta‑aⁿ xìnu cuechi‑aⁿ núú‑güedě ndɨhɨ‑gá. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá vài ñáyiu cùhú \r (Mt. 8:16-17; Lc. 4:40-41) \p \v 32 Te òré sa cuìní‑xi cundɨquɨⁿ te ní quexìo ñáyiu núú ndécú Jèsús, te nchaa ñáyiu cùhú ní dátàcá‑yu ndècá‑yu ní sáá núú‑gǎ, te tnàhá cue ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ndècá‑yu ní sáá núú‑gǎ. \v 33 Te nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ nǐ chítú níhnǔ‑yu yuyèhe vehe núú nǐ quexìo Jesús. \v 34 Te Jèsús ní quide tátna‑gá nchaa ñáyiu cùhú cuěi ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuěhé tnàhá‑yu ɨɨⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu, te ní queñuhu‑gá nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, te ñá túú ní dàña‑gá cáháⁿ cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu, te ducaⁿ nǐ quide‑gá chi cue espíritú‑áⁿ sa xìní‑xi yoo cùu‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá tnúhu Yá Ndiǒxí distrìtú Galìleá \r (Lc. 4:42-44) \p \v 35 Te òré vátá tǔndaá váha‑gá ní ndacóo Jèsús cuáháⁿ‑gá ɨɨⁿ xio yuhu ñùú núú ñà túú ñǎyiu ndècu cuendá yàcáⁿ cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí. \v 36 Te té Xǐmú ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ‑dé nándùcu ñaha‑güedé xii‑gá. \v 37 Te òré ní naníhí ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní xáhaⁿ‑güedě: \p —Nchaa ñáyiu nànducu ñahá‑yu xii‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 38 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó nchàa ñuú xǐndáa yatni‑a, chi danèhé‑í ñáyiu tnúhu Yá Ndiǒxí chi dɨu chìuⁿ‑áⁿ věxi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 39 Te Jèsús tá xìca ndodo‑gá cuáháⁿ nchaa ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá dánèhé‑gá ñáyiu, te ndɨ tnahá ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñuú sàá‑gá te ducaⁿ cuǎnguɨhu‑gá veñúhu‑yu dànehé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu Yá Ndiǒxí, te cue ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ta quèñuhu‑gá nchaa espíritú‑áⁿ yɨquɨ cùñú‑yu cuáháⁿ. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó \r (Mt. 8:1-4; Lc. 5:12-16) \p \v 40 Te ní quexìo ɨɨⁿ tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó nǔú Jèsús, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ càháⁿ ndàhú‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda tátna ñaha‑n xìi‑í chi cùtnuní iní‑í sá ndácú‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 41 Te Jèsús ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xii‑dé te ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha ñàha‑gá xii‑dé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Cuu cada tátna ñaha‑ǐ xii‑n, te vitna ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 42 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xócuɨ̀ñɨ́ cuéhé tnàhá‑dé. \v 43-44 Te Jèsús ní cáháⁿ víhí‑gǎ dóho‑dé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Vitna cuanùhú‑na, dico vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑n sà ní quide tátna ñaha‑ǐ xii‑n, te núú dǔtú‑ni cuàháⁿ cuèndá sá ná quìní ñáhá‑dě xii‑n sà ní ndúha‑n te cuáha‑n‑dě sá ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí dàtná ní cachí ndíi Moìsés cuèndá ná quìní ñáyiu sá ndàá ní ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 45 Te tée ní cuhú‑áⁿ nǐ xica‑dé cuáháⁿ‑dé, te ní ngüíta‑dé xǎhaⁿ‑dě xii nchaa ñáyiu ta nàníhí‑dě nàcuáa ní quide Jèsús ní quide tátna ñaha‑gǎ xii‑dé. Te sá dúcáⁿ nǐ xíté nuu tée‑áⁿ cuèndú nàcuáa ní quide ñaha Jèsús xii‑dé ní quide tátna ñaha‑gǎ ní ndúha‑dé, te xíǎⁿ nǔu dayuhu nǐ xóo quɨ́hu‑gá dava ñuú núú ǐo vài ñáyiu ndèhe ñaha xii‑gá, te ní xóo cundecu‑gá xɨtɨ́ yucu núú ñà túú ñǎyiu ndècu. Te nchaa ñuú ní quee ñáyiu ní sáháⁿ‑yu núú ndécú‑gǎ ní cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá. \c 2 \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu \r (Mt. 9:1-8; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Te sátá nǐ cuu ɨɨⁿ ǔú nduu sá nǐ quee Jèsús ñuú Capèrnaúm te ní nasáá tucu‑gá, te cue ñáyiu ní níhǐ‑yu tnúhu sá nǐ ndexìo‑gá núú quídé vèhe‑gá. \v 2 Te ndɨ̌hɨ‑ni ní tacá cuéhé víhǐ‑yu, te ní chítú víhǐ‑yu ndéé yuyèhe te ñá ní tnàhá‑gá‑yu. Te ní ngüíta‑gá ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 3 Te òré‑áⁿ nǐ quexìo cúmí tnàhá cue tée núú ndécú‑gǎ nchídó‑güedě ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu‑dé. \v 4 Dico ñá túú ní ndàcu‑güedé sáá‑güedé ndéé núú‑gǎ chi ío cuéhé ñǎyiu ndècu. Te xíǎⁿ nǔu ní sáá‑güedé dɨ́quɨ́ véhé nǔú yɨ́hɨ́‑gǎ‑áⁿ nǐ caáⁿ‑güedé, te ichi ndàa dɨ́quɨ́ véhé‑ǎⁿ nǐ dáquěe‑güedé tée cùhú‑áⁿ, te ñùhu‑dé ɨɨⁿ xíto ní dáquěe ñaha‑güedě ndéé núú‑gǎ. \v 5 Te Jèsús sa ní cutnùní iní‑gá sá sàndáá iní ñáhá‑güedě xii‑gá nǔu ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú‑áⁿ: \p —Yòhó tée cùhú, sa ní quide càhnu iní‑í nchaa cuéchi‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 6 Te xíáⁿ xǐnucóo ɨɨⁿ ǔú cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús núú cue tée‑áⁿ nǐ sani iní‑güedé: \v 7 “Tée‑a càháⁿ cuèhé‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí duha càháⁿ‑dé, chi vá yǒo ɨɨⁿ ndàcu cada cahnu iní nchaa yícá cuěchi ñáyiu chi ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí quídé càhnu iní‑gá”, duha ní sani iní‑güedé. \v 8 Dico òré‑ni‑áⁿ nǐ cutnùní iní Jèsús nàcuáa sàni iní‑güedé, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te ná cuèndá ducaⁿ sàni iní‑ndó‑í? \v 9 Te sá dúhá nǐ xáhaⁿ‑ǐ xii tée cùhú‑a sá nǐ quide càhnu iní‑í nchaa yícá cuěchi‑dé, te xíǎⁿ nchòhó ñá túú cùtnuní iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá. Dico núu cúu‑í‑dé sá ndácǒo‑dé, te ndocani‑dé xíto ñùhu‑dé véxi, te caca‑dé, te cutnùní ndáá iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá chi cundehe nǔú‑ndó nàcuáa cada‑í. \v 10 Te vitna na càda‑í nàcuáa cutnùní iní‑ndó nchàa‑ndo sá yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ndecu ndɨhɨ‑í tnúhu ndee ìní sá cádá càhnu iní‑í nchaa cuéchi ñáyiu ñuyíú‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú‑áⁿ: \p \v 11 —Ndacóo te ndocani‑n xǐto ñùhu‑n véxi‑áⁿ, te núhú‑n vèhe‑n —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 12 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndacóo‑dé, te ní ndocani‑dé xíto ñùhu‑dé ní quexìo‑áⁿ, te ndèhe nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ ndee‑dé tnuú‑yu cuáháⁿ‑dé. Te sá dúcáⁿ nǐ quide Jèsús ní quide tátna‑gá tée‑áⁿ, xíǎⁿ ío ní cuñúhu nchaa ñáyiu, te ní xítnàhá‑yu: \p —Càhnu vihi cuu Yá Ndiǒxí, chi ñá ɨ́ɨ́ⁿ ndùu quiní‑ó dùha cuu datná ní cuu vitna —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá ɨɨⁿ tée nàni Leví \r (Mt. 9:9-13; Lc. 5:27-32) \p \v 13 Te Jèsús cuáháⁿ tucu‑gá yuhu làgúná, te ío cuéhé ñǎyiu ní sátnàhá ñáhá xìi‑gá, te ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 14 Te òré ní yáha ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu, te ní naqueheⁿ‑gá ichi, te ní yáha yatni‑gá ɨɨⁿ xichi núú núcǒo ɨɨⁿ tée nàni Leví déhe ɨɨⁿ tée nàni Alfeú quídé còbrá‑dé ñáyiu cuèndá impuèstú chi cobràdór cúú‑dě. Te òré ní xiní ñáhá‑gǎ xii‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Néhé chitnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te té Lèví‑áⁿ nǐ ndacuɨ́ñɨ́‑dé, te ní tuha ñaha‑dě xii‑gá. \p \v 15 Te té Lèví‑áⁿ cuǎháⁿ‑dé ndɨhɨ Jèsús vehe‑dé. Te yɨ̀hɨ Jesús mèsá xéxí‑gǎ ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te tnàhá vài cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha nùcóo ndɨhɨ ñaha‑güedě xii‑gá xéxí ndɨ̀hɨ ñaha‑güedé, te ducaⁿ chi ío vài ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá. \v 16 Te sá nǐ xiní cue tée dàcuáha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú xéxí Jèsús ndɨhɨ nchaa cue tée‑áⁿ nǔu ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ quìde tée cùu mestrú‑ndó xèxi‑dé ndɨhɨ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 17 Te Jèsús ní tecú dóho‑gá nàcuáa ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑güedě xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñá túú cùhú chi ñá túú xìni ñuhú‑yu ñátátná, dico nchaa ñáyiu cùhú chi xìni ñuhú‑yu ñátátná. Te yúhú véxi‑í càháⁿ‑í ñáyiu cùtnuní iní‑xi sá ndécú cuěchi‑xi te ñá túú věxi‑í càháⁿ‑í ñáyiu càchí sá ñà túú ndècu cuéchi‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá cue ñáyiu ñá túú tnàhí ná xéxí ǎma càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí \r (Mt. 9:14-17; Lc. 5:33-39) \p \v 18 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá, ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ñá túú tnàhí ná xéxí‑güedě áma càháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí. Te ɨɨⁿ nduu ducaⁿ xǐquide‑güedé, te ní sáháⁿ ñáyiu ní xícáⁿ tnúhǔ‑yu núú Jèsús, te xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ cuèndá cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá, ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ñá túú tnàhí ná xéxí‑güedě áma càháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n ñá túú dùcaⁿ quide‑güedé —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 19 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ vǎ cúú cǔñaha‑o xìi ñáyiu ñùhu vico tnándaha sá vǎ cúú càxí‑yu nɨni ndècu ndɨhɨ ñaha tée tnǎndaha xií‑yu. \v 20 Dico sáá nduu te vá cúndècu ndɨhɨ ñaha‑gá tée tnǎndaha‑áⁿ xií‑yu, te dàvá‑áⁿ te cahni iní‑yu vá cáxǐ‑yu cuèndá sá ndɨ̀hú iní‑yu. \p \v 21 ’Te vá yǒo ɨɨⁿ dàndée luha dóó sáá ɨ̀ɨⁿ dóó sa ní cuu tùhú víhí, chi dóó sáá‑ǎⁿ nàndɨyɨ‑xi te uuⁿ‑gá ndata‑xi dǒó sà ní cuu tùhú‑áⁿ. \v 22 Te ni vǎ yǒo ɨɨⁿ chìhi ndidí sáá xɨ̀tɨ́ ɨɨⁿ lamba sa ní cuu tùhú víhí, chi núu yoo ducaⁿ na càda te ndava lamba sa ní cuu tùhú‑áⁿ, chi ío níhi yócó ndìdí‑áⁿ, te cuíta‑ni ndidí‑áⁿ te cuíta‑ni lamba‑áⁿ te núu ducaⁿ na càdá‑yu. Núu xíǎⁿ xíní ñùhu‑xi quée ndidí sáá‑ǎⁿ xɨtɨ́ ɨɨⁿ lamba saa —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús sàhnú‑güedé yoco trìú nduu ndètatú ñáyiu \r (Mt. 12:1-8; Lc. 6:1-5) \p \v 23 Te ɨɨⁿ nduu cùu‑xi nduu ndetatú ñáyiu ñùhu Jesús ichi ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ta yǎha‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú cáá trìú, te ní ngüíta‑güedé sàhnú‑güedé yoco trìú‑áⁿ. \v 24 Te cue tée cùu fariséú ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ quìde cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n sahnú‑güedé yoco trìú vitna cùu‑xi nduu ndetatú‑i? Te ñá túú tàú‑güedé ducaⁿ càda‑güedé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 25 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te náa vátá dácuàha tnahi‑gá‑ndó nǔú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càháⁿ‑xi nàcuáa ní quide ndíi Dàvií cútnàhá ní xíhí ndíi docó ndɨhɨ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi‑ǎⁿ? \v 26 Te dàvá‑áⁿ nǐ xíndecu ɨɨⁿ tée ní xínani Abiàtár ní cuu‑dé dútú cúnùu, te ndíi Dàvií ní quɨ́hu ndíi xɨtɨ́ vehe Yá Ndiǒxí ní queheⁿ ndíi pàá ní cuu íí ndécú‑ǎⁿ nǐ dácǎhñu ndíi cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi ní xexi ndíi ndɨhɨ‑güedé, te mee‑ni cuè dútú tàú‑güedé caxi‑güedé pàá‑áⁿ ní cùu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 27 Te ní xáhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Mee Yǎ Ndiǒxí ní taxi ndecu‑gá nduu ndètatú ñáyiu, te ñá túú ní càchí‑gá sá méě‑yu nándɨ cani iní‑yu cadá‑yu canehe íǐ‑yu nduu ndètatú‑yu‑áⁿ. \v 28 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, tnàhá‑í ndécú ndɨ̀hɨ‑í tnúhu ndee ìní sá cǔu‑í nchaa ñáyiu nàcuáa cadá‑yu nduu ndètatú‑ó‑áⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 3 \s1 Ɨɨⁿ tée ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑xi \r (Mt. 12:9-14; Lc. 6:6-11) \p \v 1 Te Jèsús cuánguɨhu tucu‑gá xɨtɨ́ veñúhu, te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑dé. \v 2 Te xíáⁿ ndécú cuè tée xìto dayuhu ñaha xii‑gá, te núu cada tátna‑gá tée cùhú‑áⁿ nduu cùu‑xi nduu ndetatú‑güedé ndɨhɨ ñáyiu, cuèndá ducaⁿ te níhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cacáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá. \v 3 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú ndaha‑xi‑áⁿ: \p —Ndacuɨ́ñɨ́ te ngúnutnɨ́ɨ‑n cuǎdava iha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 4 Te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Chí càchí tnúhu ná cúú sǎ cúú càda‑o nduu ndetatú‑ó. ¿Sá vǎha ñǎ sá cuèhé? ¿Sá cádá tǎtna‑o ñǎyiu cùhú ñǎ sá cáhnì‑ó‑yu? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Dico ni ɨ̀ɨⁿ‑güedé ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑güedé. \v 5 Te Jèsús ní xíndéhé vǎha‑gá núú nchàa‑güedé te ní cudééⁿ‑gǎ, te ní ndɨ́hú iní‑gá chi ío sàá iní‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú ndaha‑xi‑áⁿ: \p —Ndocani ndaha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te ní ndocani‑dé ndaha‑dé, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha. \v 6 Te cue tée cùu fariséú ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú nǐ naníhí tnáhá‑güedě ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ té Hèrodés cuèndá ndatnúhu‑güedé nása cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús. \s1 Cuéhé víhí ñǎyiu ní quexìo yuhu lagúná \p \v 7 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá yuhu làgúná distrìtú Galìleá, te ío cuéhé ñǎyiu distrìtú‑áⁿ nchìcúⁿ ñáhǎ‑yu xii‑gá cuáháⁿ. \v 8 Te núú nǐ quexìo‑gá‑áⁿ nǐ sáháⁿ ñáyiu distrìtú Jùdeá, ñáyiu ñuú Jerusàlén, ñáyiu distrìtú Idùmeá, ñáyiu xǐndecu ndàa ɨngá xio yúte Jòrdán, ndɨhɨ ñáyiu xǐndecu yatni ñuú Tìrú ndɨhɨ ñuú Sìdón, te ducaⁿ ǐo vàí‑yu ní sáháⁿ núú ndécú‑gǎ chi ní níhǐ‑yu tnúhu nchaa nàcuáa quìde‑gá. \v 9 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá cádá tǔha‑güedé ɨɨⁿ bàrcú cuèndá caa‑gá núú‑xi cuèndá sá vǎ dádèhnde ñahá‑yu xii‑gá chi ío cuéhě‑yu. \v 10 Te sá dúcáⁿ nǐ níhǐ‑yu tnúhu sá quídé tǎtna‑gá ñáyiu cùhú, núu xíǎⁿ nchaa dava‑gá ñáyiu cùhú súúní dìcó ngǒnchihi tnàhá‑yu cuáháⁿ‑yu núú ndécú‑gǎ cuìní‑yu tnándeé ñáhǎ‑yu xii‑gá cuèndá sá cuìní‑yu ndúha‑yu. \v 11 Te cue ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ní sanu xɨtɨ ñàha‑xi xií‑yu núú Jèsús òré ní xiní ñáhá‑xí xìi‑gá, te xíǎⁿ ní quide níhi ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii Jèsús: \p —¡Yòhó cúú‑n Děhe Yá Ndiǒxí! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 12 Te Jèsús ní tenàá‑gá nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu ní xɨ́hɨ‑xi‑áⁿ sǎ vǎ càháⁿ‑yu núú ñǎyiu yoo cùu‑gá. \s1 Jèsús cǎxi‑gá úxúú tnàhá cue tée dacuàha ñaha xii ñáyiu tnúhu‑gá \r (Mt. 10:1-4; Lc. 6:12-16) \p \v 13 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te Jèsús ní sáá‑gá ɨɨⁿ yucu, te xíáⁿ ndécú‑gǎ ní cana‑gá nchaa cue tée càchí iní‑gá. Te òré ní quexìo nchaa cue tée‑áⁿ nǔú‑gǎ, \v 14 te ní cáxi‑gá úxúú tnàhá cue tée caca cuu ndɨhɨ‑gá, te dɨu‑ni cue tée‑áⁿ tendaha‑gǎ quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá núú ñǎyiu. \v 15 Te ní sáñaha‑gǎ xii‑güedé tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑güedé cuèndá cada tátna‑güedé ñáyiu cùhú, ndɨhɨ cuèndá queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu. \v 16 Te duha xǐnani ndɨ ùxúú cue tée‑áⁿ: Ɨɨⁿ‑dé nání‑dě Xǐmú, te mee‑gǎ ní taudɨ̀u ñaha‑gá xii‑dé sá cúnàni‑dé Pèlú. \v 17 Te ɨngá‑dé nání‑dě Jàcobó, te ɨngá‑dé nání‑dě Juàá, te ñaní té Jàcobó‑áⁿ cúú tě Juàá te ndɨ ndùú‑güedé cúú‑güedě déhe té Zebèdeú, te ndɨ ndùú cue tée‑áⁿ nǐ dánání ñàha Jesús xii‑güedé Boànergés, te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Cue tée ío yáchí cúděéⁿ, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \v 18 Te duha xǐnani dàva‑gá‑güedé: Té Ndrǐxí, té Lìpé, té Bartolòmé, té Màteú, té Mǎxí, té Jàcobó déhe té Àlfeú, té Tàdeú, té Xǐmú tée ní cundɨhɨ cue tée canànistá ní cùu, \v 19 ndɨhɨ té Jùdás Iscàrioté tée ní sáá nduu nǐ sáha cuèndá ñáhá xìi Jesús núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá, duha xǐnani cuè tée ní cáxi Jèsús ní xica cuu ndɨhɨ‑gá. \s1 Càchí‑güedé sá ndécú ndɨ̀hɨ Jesús yucu ñǎvǎha dico ñá ndàá \r (Mt. 12:22-32; Lc. 11:14-23; 12:10) \p Te sátá dúcáⁿ te cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé núú quídé vèhe‑gá. \v 20 Te ío vài ñáyiu ní tacá‑ni tucú‑yu xíáⁿ, te ni ñǎ ní nǐhí‑gǎ nása cada‑gá caxi‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuèndá sá ǐo vàí‑yu. \v 21 Te cue ñáyiu cùu ndɨ mee Jesús ní níhǐ‑yu tnúhu nchaa nàcuáa cùu, te nchaa ñáyiu ñá cùtnuní váha iní‑xi ní cachí‑yu sá nǐ nduu lùcú‑gá nǔu xíǎⁿ cuáháⁿ ñáyiu cùu ndɨ mee Jesús núú ndécú‑gǎ cuèndá candeca ñàhá‑yu xii‑gá núhú ní cùu. \p \v 22 Te cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés véxi ndéé ñuú Jerusàlén ní cáháⁿ cuèhé‑güedé cuèndá Jèsús, chi ní xítnàha‑güedé: \p —Tée‑a ndècu ndɨhɨ‑dé sácuíhná, te dɨu xíǎⁿ chíndèe ñaha‑xi xii‑dé quéñùhu‑dé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu, te dɨu‑ni‑xi tàxi tnuní‑xi nchaa espíritú‑áⁿ —duha ní xítnàha‑güedé. \p \v 23 Te Jèsús ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé, te ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú‑güedě nàcuáa tecú tnùní‑güedé tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te nása cada sácuíhná queñuhu‑xi cue espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu‑i? \v 24 Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ɨɨⁿ nacióⁿ vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑dé ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ‑dé, te vá cúdǐi‑dé cunuu‑dě. \v 25 Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu tucu ñáyiu xǐndecu ɨɨⁿ‑ni vèhe, chi núu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuú‑yu, te vá cúdǐi‑yu cundecu càhnú‑yu. \v 26 Te núu sácuíhná ñà túú cùu ɨɨⁿnuu‑xi ndɨhɨ cue espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi, te vá cúdǐi‑xi cundecu‑xi taxi tnùní‑xi te núu ducaⁿ quìde‑xi. \p \v 27 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ cuè ñadúhú chi vá ndácú‑güedě cuèndá‑ni quɨ́hu‑güedé duhu‑güedě vehe ɨɨⁿ tée ío ndee, chi díhna‑gá xíní ñùhu‑xi tnɨɨ‑güedé tée‑áⁿ dacùtu ñaha‑güedé xii‑dé dǎtnùní ducaⁿ te ndacu‑güedé duhu‑güedě nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé. \p \v 28 ’Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá sǎ cuèhé sá dúhá quìde ñáyiu, ndɨhɨ nchaa tnúhu cuèhé tnúhu duha càháⁿ‑yu cuèndá Yǎ Ndiǒxí cuu cada càhnu iní‑gá. \v 29 Dico cue ñáyiu na càháⁿ cuèhé cuèndá Espíritú Yǎ Ndiǒxí, ñáyiu‑áⁿ vǎ cádá càhnu iní ñáhá tnàhí‑gá xií‑yu, chi cundecu‑ni cuéchi‑yu núú‑gǎ nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 30 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑gá chi càchí‑güedé sá ndécú ndɨ̀hɨ‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha. \s1 Nǎná Jèsús ndɨhɨ cue ñaní‑gá \r (Mt. 12:46-50; Lc. 8:19-21) \p \v 31 Te ní quexìo náná Jèsús ndɨhɨ cue ñaní‑gá núú ndécú‑gǎ xǐnutnɨ́ɨ‑yu quehé, te ní xáhǎⁿ‑yu xii ɨɨⁿ ñáyiu xǐndecu‑áⁿ sǎ dáyǎha‑yu tnúhu núú‑gǎ cuèndá quee‑gá ndatnúhu ndɨhɨ ñaha‑gǎ xií‑yu. \v 32 Te cue ñáyiu xǐnucóo nɨ càndéé dɨ̀ñɨ‑gá ní xáhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —Nǎná‑n ndɨ̀hɨ cue ñaní‑n ndècú‑yu quehé nándùcu ñahá‑yu xii‑n —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 33 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te cachí tnúhu‑ndo yǒndɨ‑gá ñáyiu cùu datná nǎnà‑í ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 34 Te dǎtnùní ní xíndéhé vǎha‑gá núú nchàa ñáyiu xǐnucóo nɨ càndéé dɨ̀ñɨ‑gá‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Nchaa ñáyiu‑a cùú‑yu dàtná nǎnà‑í ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í. \v 35 Chi nchaa ñáyiu quìde nacuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná cue ñaní‑í, ndɨhɨ dàtná cue cúha‑í, ndɨhɨ dàtná nǎnà‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 4 \s1 Nàcuáa quìde tée cuángacáⁿ trìú \r (Mt. 13:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Te Jèsús ní ngüíta‑gá dácuàha tucu‑gá ñáyiu yuhu làgúná. Te cuéhé víhǐ‑yu ní tacá xíáⁿ nǔu cuásaá‑gá núú ɨɨⁿ bàrcú nútnɨ̌ɨ xɨtɨ́ ndute làgúná‑áⁿ, te núú xǐǎⁿ ní ngóo‑gá te ní ngüíta‑gá dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu, te nchaá‑yu xǐxúcu‑yu yuhu làgúná‑áⁿ. \v 2 Te ní ngüíta‑gá ní cani‑gá tɨtnɨ́ cuèndú núǔ‑yu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 3 —Chí cúndèdóho váha ɨɨⁿ cuèndú ná càni‑í‑a. Ɨɨⁿ tée cuángacáⁿ‑dé trìú. \v 4 Te òré ní ngüíta‑dé dǎngoyo‑dé trìú‑áⁿ, te dava ní quene ndava ní ngava ndéé ichi, te ní xiní cue tɨ́laá te ní nadatàcá‑güedɨ. \v 5 Te dava ní ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú, te ndɨ̌hɨ‑ni ní xínu‑xi cuèndá sá ñà túú càvihi ñuhu. \v 6 Dico òré ní nayehé ñá túú ní cùndee iní‑xi chi ní yíchí‑xi, chi ñá túú ní nǐhí quɨ̌hɨ́ⁿ cùnú yóho‑xi. \v 7 Te dava ní ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu, te ɨɨⁿnuu‑ni nǐ xínu‑xi ndɨhɨ tnu ìñu, te tnu ìñu‑áⁿ nǐ sahnu‑xi te ní dánáá‑xí nchàa triú sá nǐ xínu‑áⁿ. \v 8 Dico dava trìú‑áⁿ nǐ ngava‑xi núú ndécú ñùhu cocoⁿ, te xíǎⁿ ní xínu‑xi te ní sahnu‑xi te ío váha ní cuu, chi núú ɨ́ɨ́ⁿ‑ní trìú‑áⁿ te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ ócó úxí trìú‑xi, te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ únídico trìú‑xi, te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ ɨɨⁿ cièndú trìú‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 9 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xií‑yu: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu ní xíndedóho nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑í‑a, te ío váha chí cuǎha cuèndá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá ná cuèndá ducaⁿ càni‑gá cuèndú \r (Mt. 13:10-17; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Te sátá nǐ ndaca ñáyiu‑áⁿ te ní quendóo mee‑nǎ Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, ndɨhɨ ɨɨⁿ ǔú‑nǎ ñáyiu. Te ñáyiu‑áⁿ ndɨhɨ cue tée‑áⁿ nǐ xícáⁿ tnúhǔ‑yu ndɨhɨ‑güedé núú‑gǎ, núu nása quèe‑xi cuendú ní cani‑gá núǔ‑yu ndɨhɨ‑güedé. \v 11 Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchòhó chi sa càchí tnúhu Yá Ndiǒxí xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá vǎtá quìní‑gá‑ndó, chi càchí tnúhu‑gá nàcuáa cada‑gá ndɨ́hu ndaha‑gǎ ñáyiu, dico dava‑gá ñáyiu càni‑í mee‑ni cuèndú núǔ‑yu. \v 12 Chi cuěi na quìní‑yu nchaa nàcuáa cuu dico ni vǎ cútnùní iní‑yu ná cuèndá ducaⁿ cùu, àdi cuéi na cùndedóho‑yu dico ni vǎ tècú tnùní‑yu. Te ducaⁿ ndòhó‑yu cuèndá sá vǎ quɨ̀ndáá iní‑yu Yá Ndiǒxí, ndɨhɨ cuèndá sá vǎ cádá càhnu iní‑gá nchaa yícá cuěchi‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu ndɨhɨ‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá nàcuáa quèe‑xi cuendá tée cuángacáⁿ trìú \r (Mt. 13:18-23; Lc. 8:11-15) \p \v 13 Te ní xáhaⁿ tùcu Jesús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, ndɨhɨ cue ñáyiu‑áⁿ: \p —Nchòhó, ñá túú ní tècú tnùní‑ndó cuèndú ní cani‑í núú‑ndó, te núu ducaⁿ, ¿te nása tecú tnùní‑ndó dàva‑gá cuèndú cani‑í núú‑ndó‑í? Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo nàcuáa quèe‑xi cuendú ní cani‑í núú‑ndó. \v 14 Te tée cuángacáⁿ trìú‑áⁿ cúú‑dě dàtná ɨɨⁿ tée cuáháⁿ càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu. \v 15 Te trìú‑áⁿ cúú‑xí dàtná tnúhu Yá Ndiǒxí, te trìú sá nǐ quene ndava ní ngava ndéé ichi, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní tnahá iní‑xi tnúhu Yá Ndiǒxí, dico sácuíhná cuǎháⁿ‑xi xòcani‑xi tnúhu‑gá iní‑yu cuèndá sá vǎ cánchǐcúⁿ nihnú‑yu nàcuáa càháⁿ tnúhu‑áⁿ. \v 16 Te trìú sá nǐ ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te dɨ́ɨ́ ìní ní tnɨɨ́‑yu tnúhu‑gá. \v 17 Dico òré ná ngüǐta ñáyiu cúcuèhé ñáhǎ‑yu xií‑yu àdi nándɨ‑gá sá yǎha‑yu sá cuèndá tnúhu‑gá, te ñá cúndèe iní‑yu chi dàñá‑yu tnúhu‑gá cuèndá sá ñà túú nìhí ndéě‑yu. \v 18 Te trìú sá nǐ ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní tecú dóho‑xi tnúhu Yá Ndiǒxí, \v 19 dico cuèé cuèé ní nacuanaá‑yu tnúhu‑gá, chi cuèndá mee‑ni sǎ cúú‑xí mèé‑yu ñùhu iní‑yu, ndɨhɨ cuèndá sá ǐo sàni iní‑yu cuu cuìcá‑yu, ndɨhɨ cuèndá sá ǐo cùdɨ́ɨ́ ìní‑yu nchaa sá ìó ñuyíú‑a, te ñá túú ñùhu iní‑yu tnúhu sá nǐ xíndedóho‑yu‑áⁿ nàcuáa cada váha‑yu cundecú‑yu. \v 20 Dico trìú sá nǐ ngava núú ndécú ñùhu cocoⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te quìdé‑yu nchaa nàcuáa càháⁿ tnúhu‑áⁿ. Te cada iní‑ndó sǎ ñǎyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi ócó úxí trìú‑xi, ndɨhɨ trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi únídico trìú‑xi, ndɨhɨ trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi ɨɨⁿ cièndú trìú‑xi. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùú‑yu chi ío váha quìdé‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ cue ñáyiu‑áⁿ. \s1 Cuèndá itɨ \r (Lc. 8:16-18) \p \v 21 Te xǎhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu: \p —Ñá túú nì ɨɨⁿ ñáyiu tèñuhú itɨ te chiváha‑yu ɨɨⁿ xɨtɨ́ quɨ́dɨ, àdi chiváha‑yu ɨɨⁿ caha càmá, chi tàxi ndecú‑yu ɨɨⁿ núú dùcúⁿ cuèndá cutnùní núú nchàa ñáyiu. \v 22 Te ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu sá ñǎ tècú tnùní ñáyiu vitna cachí‑ó sǎ vǎ tècú tnùní‑yu chi dacuɨtɨ́í sǎ tècú tnùní‑yu, te ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu sá càchí‑ó cùu yuhu vitna vá cúú yùhu chi dacuɨtɨ́í sǎ quéé tǔu‑xi núú ñǎyiu. \v 23 Te nchòhó cue ñáyiu ní xíndedóho nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑í‑a, te ío váha chí ná cuǎha cuèndá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 24 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá: \p —Ío váha chí cúndèdóho tnúhu na càháⁿ‑í‑a. Te nàcuáa‑ni quìde‑ndo danehé‑ndó ñǎyiu tnúhu Yá Ndiǒxí, te dɨu‑ni ducaⁿ càda ñaha‑gá xii‑ndo, te uuⁿ‑gá ducaⁿ càda‑gá sá cúú‑xí‑ndó. \v 25 Te nchaa nchòhó ñáyiu tècú tnùní tnúhu Yá Ndiǒxí, uuⁿ‑gá cuita tecú tnùní‑ndó tnǔhu‑gá quɨ́hɨ́ⁿ. Te nchaa nchòhó ñáyiu ñá túú tècú tnùní tnúhu‑gá, te uuⁿ‑gá vá tècú tnùní‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa sàhnu triú \p \v 26 Te Jèsús xǎhaⁿ tùcu‑gá: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó cuèndá tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée cuángacáⁿ‑dé trìú. \v 27-28 Te sátá nǐ yáha ní sacáⁿ‑dé trìú‑áⁿ, te cuánuhú‑dé vehe‑dé ndétàtú‑dé. Te ducaⁿ‑ni ta xìca nduu cuáháⁿ te ní xínu trìú‑áⁿ, te nàcuáa ta sàhnu‑xi cuáháⁿ te ta quèe ndaha‑xi, te ducaⁿ‑ni cùu ní sáá nduu nǐ quene yoco‑xi te ní nguɨ́hɨ trìú‑xi, dico tée ní sacáⁿ trìú‑áⁿ ñà túú xìní‑dé nása ní sahnu‑xi, chi mee ñùhu ní quide‑xi ní sahnu trìú‑áⁿ. \v 29 Te òré sa ní ndɨhɨ ní cuaaⁿ te ní ngüíta tée ní sacáⁿ‑áⁿ náquèhndé‑dé nátàxi tnaha‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cuèndá ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá \r (Mt. 13:31-32; Lc. 13:18-19) \p \v 30 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xií‑yu: \p —Na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó cuèndá tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. \v 31 Ɨɨⁿ yutnu nàni mostázá cúú‑xí ɨ̀ɨⁿ yutnu sá lǐhli vìhi‑gá ndɨ́quɨ́ⁿ‑xi dàcúúxí ndɨ̌quɨ́ⁿ nchaa cúhú, \v 32 dico òré ná càcáⁿ‑güedé núú ñúhú‑güedě, te na xǐnu‑xi te sàhnu‑gá‑xi dàcúúxí nchàa cúhú, te nchaa dité‑xi ío cùu cahnu‑xi, te ndéé cue quɨtɨ ndàva núú tàchí sácǒo‑güedɨ nchaa núú dìté‑xi xìnu ndetɨ‑güedɨ —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Ío tɨtnɨ́ cuèndú ní cani Jèsús núú ñǎyiu \r (Mt. 13:34-35) \p \v 33 Te ío‑gá vài cuendú ní cani Jèsús núú ñǎyiu cuèndá tecú tnùní‑yu tnúhu Yá Ndiǒxí, dico dava cuèndú ñá túú ní càni‑gá núǔ‑yu, chi ní cutnùní iní‑gá sá vǎ tècú tnùní‑yu nchaa. \v 34 Te mee‑ni cuèndú ní cani Jèsús núú ñǎyiu ndɨ tnahá òré ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu‑gá. Te òré ndécú mèe Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé nàcuáa quèe‑xi ɨɨⁿ ɨɨⁿ cuendú ní cani‑gá núú ñǎyiu. \s1 Jèsús ngání‑gǎ táchí ndɨhɨ ndute làgúná \r (Mt. 8:23-27; Lc. 8:22-25) \p \v 35 Te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ òré sa ta cùndɨquɨⁿ cuáháⁿ ní xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Chí ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó ndàa ɨngá xio yuhu làgúná —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 36 Te ní quide ndee ìní‑gá nchaa ñáyiu xǐxúcu‑áⁿ, te dɨu‑ni bàrcú sá ñúhú‑gǎ òré ní dánèhé‑gá ñáyiu tnúhu‑gá dɨu‑ni xíǎⁿ ní dácácá cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ, te tnàhá ɨɨⁿ ǔú‑gá bàrcú ní xica‑xi nchìcúⁿ‑xi bàrcú ñúhú‑gǎ‑áⁿ cuǎháⁿ. \v 37 Te ñùhu barcú ñúhú‑gǎ‑áⁿ ichi cuáháⁿ‑xi núú ndute, te ní quexìo ɨɨⁿ táchí nǐhi, te ta nàdachitú‑xi ndute xɨtɨ́ bàrcú‑áⁿ cuǎháⁿ, te sa cuìní‑nǎ‑xi quée naa bàrcú‑áⁿ xɨtɨ́ ndute ni cùu. \v 38 Te Jèsús cáá‑gǎ xìdí‑gá ɨɨⁿ xichi ndàa sátá bàrcú‑áⁿ, te yɨ̀nchihi ɨɨⁿ dóó dɨ̌quɨ́‑gǎ. Te sá dúcáⁿ cuìní‑xi quée naa bàrcú‑áⁿ nǔu ní sáháⁿ‑güedé ní ndocani ñaha‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¡Mèstrú, ndɨquɨ́ú ìní! ¿Náa ñá túú ndɨ̀hú iní‑n sǎ tá quěe naa‑o cuǎháⁿ‑ǎⁿ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 39 Te Jèsús ní ndɨquɨ́ú ìní‑gá te ní ndacóo‑gá, te ní tenàá‑gá táchí‑ǎⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndute làgúná: \p —¡Tnavíí‑nǎ cuhuⁿ, chi ío dusaⁿ! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii ndute‑áⁿ. \p Te òré‑ni ní ngüɨ́ñɨ́ táchí‑ǎⁿ te ní nucúndecu nahi‑nǎ ndute làgúná‑áⁿ. \v 40 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá ndéé dúcáⁿ yùhú‑ndó‑í? ¿Náa ñá túú sàndáá iní ñáhá ndìsa‑ndo xii‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 41 Dico mee‑güedě chi ío ní yùhú‑güedé sá ducaⁿ nǐ quide‑gá ní xiní‑güedé, te ní xítnàha‑güedé: \p —¿Te ná tée cùu tée‑a núu ní cáháⁿ‑ni‑dé, te ní ngüɨ́ñɨ́ táchí te ní nucúndecu nahi ndùte lagúná‑a‑i? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \c 5 \s1 Ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mt. 8:28-34; Lc. 8:26-39) \p \v 1 Te ní sáá Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná yucu cue tée ñuú Gàdará. \v 2 Te òré ní quene‑gá xɨtɨ́ bàrcú te ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ní quee‑dé núú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ cuáháⁿ‑dé núú‑gǎ. \v 3 Te mee‑ni nǔú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ‑áⁿ quídé vèhe‑dé, te cuěi dàcutu ñaha‑güedé cadèná xii‑dé dico ñá túú tnàhí ndàcu‑güedé núú‑dě. \v 4 Te ío tɨtnɨ́ xito ní dácútú‑güedě cadèná sáhá‑dě ndɨhɨ ndaha‑dé dico ní dándává‑ni‑dě, te ní xóo dacàchi‑gá‑dé nchaa cadèná‑áⁿ, te ñá túú tnàhí ni ndàcu‑güedé núú‑dě. \v 5 Te cuěi nduu cuěi niú ní xóo cana saa‑dé, te váha‑ni núu xɨtɨ́ yucu ndècu‑dé àdi núú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ dico càna saa nahi‑ni‑dé, te ío ní xóo dànícuèhé‑dé méé‑dě ndɨhɨ yúú. \v 6 Te òré ní xiní‑dé Jèsús te xìnu‑dé ní sáháⁿ núú‑gǎ, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě, \v 7 te espíritú yɨ́hɨ́ ñàha xii‑dé‑áⁿ nǐ quide‑xi níhi ní cáháⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Ná cuèndá véxi yòhó Jèsús Déhe Dútú Ndiǒxí sàdɨ́‑n ìchi‑í? Te càháⁿ ndàhú‑í núú Ndiǒxí yuhu nǔú‑n sǎ vǎ dándòho ñaha‑n xii‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 8 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑dé cuèndá sá Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii‑dé‑áⁿ sǎ quéé ñàha‑xi xii‑dé. \p \v 9 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑dě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Nása nàni‑n‑i? —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te ní xáhaⁿ‑dě: \p —Vài Sandadú, duha nàni‑í chi ío cuéhé‑ndɨ̌ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 10 Te cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndàhú‑xi núú Jèsús sá vǎ téndàha ñaha‑gá xii‑xi quɨ́hɨ́ⁿ‑xi ɨngá xichi. \v 11 Te dɨu‑ni yatni yucu núú ndécú Jèsús‑áⁿ yɨ́hɨ́ vài cuchí xǐxexi‑güedɨ. \v 12 Te nchaa cue espíritú‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndàhú‑xi núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá: \p —Càháⁿ ndàhú‑ndɨ́ núú‑n sǎ dáñá‑n quɨ̌hu‑ndɨ́ yɨquɨ cùñú nchaa cùchí‑ǎⁿ —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 13 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ sá cúú quɨ̌hu‑xi yɨquɨ cùñú‑güedɨ, te xǐnu dàtná úú mǐl‑güedɨ yɨ̀hɨ yucu‑áⁿ. Te nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii tée‑áⁿ nǐ quee ñaha‑xi xìi‑dé, te cuánguɨhu‑xi yɨquɨ cùñú nchaa cùchí‑áⁿ, te nchaa‑güedɨ ní xinu‑güedɨ duha ní quée‑güedɨ ndàa núú dèhvá yuhu làgúná‑áⁿ, te ní ngaunihnu‑güedɨ xɨtɨ́ ndute te ní ndɨhɨ‑güedɨ ní cáhá. \p \v 14 Te òré ní xiní cue tée xìto cuchí‑áⁿ nàcuáa ní cuu te ní xinu‑güedé, te ní sáháⁿ‑güedé ní cani‑güedé cuèndú núú cuè ñáyiu ndècu xɨtɨ́ ñuú, ndɨhɨ núú cuè ñáyiu ndècu xɨtɨ́ yucu. Te nchaa ñáyiu ní níhí tnǔhu ní xicá‑yu cuáháⁿ ndéhě‑yu nàcuáa ní cuu. \v 15 Te òré ní quexìó‑yu núú ndécú Jèsús te ní xiní‑yu tée ní xɨ́hɨ ñaha cuè espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ núcǒo‑dé núú sàhá Jèsús, te nìhnu‑ná‑dé dóó‑dě te nùcóo‑ná‑dé dàtná ɨɨⁿ ñáyiu váha, te ní yùhú‑yu òré ní xiní ñáhǎ‑yu xii‑dé. \v 16 Te nchaa ñáyiu ní xiní nàcuáa ní cuu ní ndúha tée yɨ̀hɨ ñaha cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ ní cùu ní caní‑yu cuèndú núú nchàa ñáyiu ní quexìo‑áⁿ nàcuáa ní cuu ní ndúha tée‑áⁿ ndɨhɨ nàcuáa ní cuu cuèndá nchaa cùchí‑áⁿ. \v 17 Te sá dúcáⁿ ni nǐhí ñǎyiu‑áⁿ tnǔhu nàcuáa ní cuu núu nchaá‑yu ní ngüíta‑yu càháⁿ ndàhú‑yu núú Jèsús sá ná quèe‑gá yucu ñuú‑yu núhú‑gá. \p \v 18 Te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá núú ndécú bàrcú, te òré ndée‑gá bàrcú‑áⁿ nǔhú‑gá ní ngüíta tée ní xɨ́hɨ ñaha cuè espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ càháⁿ ndàhú‑dé núú‑gǎ nǔu vá cúndèe iní‑gá quɨ́hɨ́ⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑dé. \v 19 Dico ñá túú ní sǎha‑gá tnúhu quɨ́hɨ́ⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Cuanùhú vehe‑n, te cani‑n cuèndú núú cuè ñáyiu sá Yǎ Ndiǒxí ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xii‑n, te ío càhnu cuu nchaa sá vǎha ní quide‑gá sá cúú‑xí‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 20 Te tée‑áⁿ nǐ xica‑dé cuánuhú‑dé, te ní sáháⁿ‑dé ndɨ ùxí ñuú nání Dècápolís, te ní cani‑dé cuèndú núú nchàa ñáyiu sá ǐo càhnu cuu nchaa sá vǎha ní quide ñaha Jèsús xii‑dé, te nchaá‑yu ío ní cuñúhu‑yu. \s1 Cuèndá déhe yoco té Jàirú ndɨhɨ cuèndá ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní tnándeé dóó Jèsús \r (Mt. 9:18-26; Lc. 8:40-56) \p \v 21 Te Jèsús cuándee‑gá bàrcú, te ní natehndé‑gá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te ío vài ñáyiu ní tacá núú nǐ quexìo‑gá‑áⁿ, te xíáⁿ ndécú‑gǎ \v 22 ní quexìo ɨɨⁿ tée tàxi tnuní veñúhu núú‑gǎ, te tée‑áⁿ nání‑dě Jàirú, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ. \v 23 Te ní ngüíta‑dé càháⁿ ndàhú‑dé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Ío càhú tnàhá déhe yoco‑ǐ cùhú‑xi, te ndècu‑ná‑xi sá cùú‑xi, te véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n quɨ̌hɨ́ⁿ‑ó vèhe‑í tendaha‑n‑xi cuèndá ndúha‑xi, te cundecu‑xi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 24 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ tée‑áⁿ, te ío vài ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te dàdehnde ñaha‑ná‑yu xii‑gá ni cùu. \v 25 Te tnuú nchaa ñáyiu‑áⁿ ñútnàhá ɨɨⁿ ñaha cùhú, te ñaha‑áⁿ sa ní cuu úxúú cuíá sǎ cùhú‑aⁿ ngòyo ñaha nɨ́ñɨ́ xii‑aⁿ. \v 26 Te ío ta ndòho‑aⁿ véxi, te ío cuéhé ñǎtátná nǐ cuu ta quìde tátna ñaha xìi‑aⁿ, te sa ní ndɨhɨ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑aⁿ ní nadico‑aⁿ cuèndá ní níhí‑aⁿ díhúⁿ nǐ queheⁿ nchaa ñáyiu ní quide tátna ñaha xìi‑aⁿ dico ni ɨ̀ɨ́ⁿ‑yu ñá túú ní ndàcú‑yu ndúha‑aⁿ, chi da uuⁿ‑gá tá cùu cahú‑aⁿ cuáháⁿ. \v 27 Te òré ní níhí‑aⁿ tnúhu cuèndá Jèsús, te ní xica‑aⁿ cuáháⁿ‑aⁿ núú ndécú‑gǎ. Te òré ní quexìo‑aⁿ núú ndécú‑gǎ te ní sáháⁿ ndehe yatni‑aⁿ ndàa sátá‑gǎ ní tnándeé‑aⁿ dóó‑gǎ. \v 28 Te ducaⁿ nǐ quide‑aⁿ chi ní sani iní‑aⁿ sá nǔu ndacu‑aⁿ tnándeé‑aⁿ cuědìcó luha yuhu dǒó Jèsús te ndúha‑aⁿ ní sani iní‑aⁿ. \v 29 Te òré ducaⁿ nǐ quide‑aⁿ te ñá túú‑gǎ ní ngòyo ñaha‑gá nɨ́ñɨ́ xii‑aⁿ, te òré‑áⁿ nǐ cutnùní iní‑aⁿ sá nǐ ndúha‑aⁿ cuéhé tnàhá‑aⁿ. \v 30 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá ɨ̀ɨⁿ ñáyiu ní ndúha sá cuèndá‑gá, núu ní nchócótó‑gǎ ndàa sátá‑gǎ te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú nchàa ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —¿Ndědacàa‑ndo ní tnándeé ñáhá xìi‑í? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 31 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ndèhe‑n sá váí ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑n, te texio texio dàdehnde ñahá‑yu xii‑n te xìcáⁿ tnúhú‑gǎ‑n yòo ní tnándeé ñáhá xìi‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 32 Te Jèsús ní xíndéhé vǎha‑gá xio xio dɨ̀ñɨ‑gá nǔu ndědacàa ñáyiu ní tnándeé ñáhá xìi‑gá. \v 33 Te sá dúcáⁿ nǐ cutnùní iní ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ nàcuáa ní cuu, núu yùhú yùhú‑aⁿ ní sáháⁿ‑aⁿ ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑áⁿ nǔú Jèsús, te ní xáhaⁿ ndǎá‑aⁿ xii‑gá nàcuáa ndùu cuendá‑aⁿ. \v 34 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ: \p —Yòhó ñaha cùhú ní cùu, ní sándáá iní ñáhá‑n xìi‑í, núu ní ndúha‑n, te vitna cuanùhú te vá ndɨ̀hú‑gá iní‑n, chi vá dúcáⁿ‑gǎ ndoho‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 35 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní sáá cue tée xìnu cuechi vehe té Jàirú tée tàxi tnuní veñúhu‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé: \p —Sa ní xíhí déhe‑n, vá chíchìuⁿ‑gá‑n Mèstrú —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 36 Dico Jèsús ñá túú ní quìde cuendá‑gá nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ cue tée‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée tàxi tnuní veñúhu‑áⁿ: \p —Ñá túú nǎ cani iní‑n, quɨndáá iní ñáhá‑ní‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 37 Te Jèsús vá yǒo‑gá ní cuìní‑gá canchicúⁿ ñáhá xìi‑gá quɨ́hɨ́ⁿ, chi té Pèlú‑ni, ndɨhɨ té Jàcobó‑ni, ndɨhɨ ñaní‑ni‑dé té Juàá cuáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé. \v 38 Te òré ní quexìo‑gá ndɨhɨ‑güedé vehe tée tàxi tnuní veñúhu‑áⁿ, te ní xiní‑gá sá ǐo vài ñáyiu xǐndecu, te súúní dùsaⁿ quidé‑yu te níhi xǐcáháⁿ‑yu te xǐndáhí‑yu. \v 39 Te òré cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ vehe, te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —¿Ná cuèndá ndéé dúcáⁿ ǐo dusaⁿ quìde‑ndo, te ndàhyú‑ndó? Te xíchí‑a ñá túú ní xǐhí‑xi chi dìcó xìdí‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 40 Te ní sácú ndeé ñáhǎ‑yu xii‑gá sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, chi sá cúú‑xí mèé‑yu chi ní xíhí ndisa xíchí‑ǎⁿ. Te òré‑áⁿ nǐ queñuhu‑gá nchaá‑yu quehé, te cuánguɨhu‑gá núú cándòdo yɨquɨ cuñú xíchí nǐ xíhí‑áⁿ. Te ndèca‑gá tǎtá xǐchí nǐ xíhí‑áⁿ ndɨhɨ nǎná‑xi cuánguɨhu, te tnàhá cue tée úní ndɨhɨ‑gá‑áⁿ cuǎnguɨhu ndɨhɨ‑gá. \v 41 Te ní tnɨɨ‑gá ndaha xíchí nǐ xíhí‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Tàlíta, cúmí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ. \p Te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Yòhó xíchí cuéchí yúhú càchí‑í sá ndácǒo‑n, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \p \v 42 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndoto xíchí cuéchí‑ǎⁿ nǐ ndacóo‑xi ní nacaca cuu‑xi, te ndècu‑xi úxúú cuíá‑xi. Te ío ní cuñúhu nchaa ñáyiu sá dúcáⁿ nǐ dándótó ñàha Jesús xii‑xi. \v 43 Te Jèsús ní cáháⁿ víhí‑gǎ dóho tǎtá‑xi ndɨhɨ nǎná‑xi sá vǎ yǒo ɨɨⁿ cúñàhá‑yu sá nǐ dándótó ñàha‑gá xii‑xi. Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu sá cuǎñàhá‑yu xii‑xi sá cáxí‑xí. \c 6 \s1 Jèsús ndécú‑gǎ ñuú Nazàrét \r (Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30) \p \v 1 Te Jèsús ní ndee‑gá ñuú núú nǐ dándótó‑gǎ xíchí nǐ xíhí‑áⁿ, te cuánuhú‑gá núú cúú ñùú‑gá, te tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuánuhú ndɨhɨ‑gá. \v 2 Te ndècu Jesús ñuú‑gá ní tnahá nduu ndètatú ñáyiu. Te nduu‑ǎⁿ cuǎnguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu dàcuaha ñaha‑gá xií‑yu. Te vài ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑gá, te xǐcuñúhu vìhí‑yu, te xǐtnàhá‑yu: \p —¿Ndèé ní sáháⁿ dácuáhá těe‑a núu ndéé duha váha càháⁿ‑dé, nása ní quide‑dé nǔu ndéé duha ío váha cùtnuní iní‑dé, te ndàcu‑dé quídé‑dě nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada‑i? \v 3 Te dìcó carpintèrú cúú‑dě, dìcó déhe tá Màriá cúú‑dě, te ñaní‑dé cúú tě Jàcobó, ndɨhɨ té Chèé, ndɨhɨ té Jùdás, ndɨhɨ té Xǐmú, te dɨu‑ni cue cúha‑dé cúú ñǎyiu ndècu ndɨhɨ‑o ñuú‑a —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p Te ñá túú ní cuìní‑gá‑yu cáháⁿ ndɨhɨ váha ñàhá‑yu xii‑gá. \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te núu ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ná nàsáá‑dé ñuú‑dé dacuàha‑dé ñáyiu tnúhu‑gá, te nchaa ñáyiu ñuú‑dé‑áⁿ, ndɨhɨ nchaa ñáyiu ndècu ndɨhɨ‑dé vehe‑dé, ndɨhɨ nchaa ñáyiu cùu ndɨ mee‑dé ñá túú nèhé‑yu sá yɨ́ñùhu núú‑dě, dico cue ñáyiu nchaa dava‑gá ñuú chi nèhé‑yu sá yɨ́ñùhu núú‑dě —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 5 Te ñá túú ní quìde tátna Jèsús vài ñáyiu cuèndá sá ñà túú ní sàndáá iní ñáhǎ‑yu xii‑gá, dico ní quide tátna‑gá ɨɨⁿ ǔú ñáyiu cùhú ní sándáá iní ñáhá xìi‑gá. Te ní tendaha ñàha‑ni‑gá xií‑yu te ní ndúha‑yu. \v 6 Te ío ní cuñúhu‑gá sá dúcáⁿ ñà túú ní cuìní‑yu quɨndáá iní ñáhǎ‑yu xii‑gá. Te sátá dúcáⁿ te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá nchaa dava‑gá ñuú lǐhli càa yatni xíáⁿ cuèndá dacuàha‑gá ñáyiu tnúhu‑gá. \s1 Jèsús táúchìuⁿ‑gá quɨ́hɨ́ⁿ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cáháⁿ‑güedé tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu \r (Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6) \p \v 7 Te Jèsús ní cana‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní sáñaha‑gǎ xii‑güedé tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑güedé cuèndá queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu. Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé sá ndɨ̀ ndúú ndɨ ndúú‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu. \v 8-9 Te cùmání‑gǎ caca‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé, te ni xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Vá cánèhe‑ndo ñunu cuhuⁿ ndachiuⁿ‑ndo, te ni vǎ cánèhe‑ndo sá cáxí‑ndó, te ni vǎ cánèhe‑ndo díhúⁿ, chi ɨɨⁿ caa‑ni tàtnu canehe‑ndo, te chàú yɨ́hɨ́‑ní‑ndó‑ǎⁿ xíǎⁿ‑ni quɨhɨ‑ndo, te vá cánèhe‑gá‑ndó ɨ̀ngá ichi dóó‑ndó chi dɨu‑ni dóó níhnú‑ndó‑ǎⁿ xíǎⁿ tnàhí‑ni cuihnu‑ndo te ñá túú tnàhí‑gá ná canehe‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá: \p —Te òré ná sàá‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñuú, te ìó ñáyiu cáháⁿ ñáhǎ‑yu xii‑ndo vèhé‑yu, te xíáⁿ‑ni cundecu‑ndo ndèé ná sàá nduu ndèe‑ndo ñuú‑áⁿ. \v 11 Te núu ìó dava ñuú ñá túú cuìní‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñaha vǎha‑yu xii‑ndo, te ni ñà túú cuìní‑yu cundedóho‑yu tnúhu càháⁿ‑ndó, te ndee‑ni‑ndo ñùú‑áⁿ te naquɨdɨ‑ndo tɨ̀cáchúhmá nǐ tnɨ́ɨ sáhá‑ndó cuèndá ná cùtnuní iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ná sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa ñáyiu, te cue ñáyiu ducaⁿ na càda ñaha xii‑ndo‑áⁿ ǐo‑gá ndohó‑yu dàvá‑áⁿ dàcúúxí dàtná ndoho cue ñáyiu ñuú Sòdomá ndɨhɨ cue ñáyiu ñuú Gòmorrá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 12 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé te ní ngüíta‑güedé dácuàha‑güedé cue ñáyiu tnúhu Yá Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑güedě xií‑yu: \p —Chí dándìxi túu iní sá ñà túú quìde váha‑ndo ndècu‑ndo, te daña‑ndo nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo. —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xií‑yu. \p \v 13 Te vài espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu ta quèñuhu‑güedé yɨquɨ cùñú‑yu cuáháⁿ, te vài tucu ñáyiu cùhú tá quìde tátna‑güedé cuáháⁿ chíhí ñàha‑güedé acìtí xií‑yu te ndǔha‑yu. \s1 Nàcuáa ní cuu ní xíhí té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu \r (Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9) \p \v 14 Te nchaa xichi ní níhí ñǎyiu tnúhu nchaa nàcuáa quìde Jesús, te tnàhá té Hèrodés tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu ní níhí‑dě tnúhu nchaa nàcuáa quìde‑gá, te ní cachí‑dé: \p —Té Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní ndoto núu dàcáⁿ ndácú‑dě quídé‑dě nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada —duha ní cachí‑dé. \p \v 15 Te dava ñáyiu càchí‑yu sá tě Èliás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha ní nasáá‑dé. \p Te davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑gǎ dàtná ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha. \v 16 Te té Hèrodés ní níhí‑dě tnúhu nchaa nàcuáa càháⁿ‑yu, te ní cachí‑dé: \p —Dɨu té Juàá tée ní táúchíùⁿ‑í ní xehndé‑güedé dɨ́quɨ́‑xi ní ndoto —càchí‑dé. \p \v 17-18 Te duha ní cuu cútnàhá ní sahni té Hèrodés té Juàá, chi dàvá‑áⁿ nǐ naqueheⁿ té Hèrodés‑áⁿ ɨɨⁿ ñaha nàni Herodiás ndécá‑dě, te ñaha‑áⁿ sà ní cándeca ñaha ñàní‑dé té Lìpé. Te té Juàá ní xáhaⁿ‑dě xii té Hèrodés sá ñà túú ní quìde váha‑dé sá dúcáⁿ nǐ naqueheⁿ‑dé ñaha ní cándeca ñaní‑dé, núu sá cuèndá ñaha‑áⁿ nǐ táúchíúⁿ tě Hèrodés ní tnɨɨ‑güedé té Juàá ní chihi ñaha‑güedě vecaá, te ní dácútú ñàha‑güedé xii‑dé, te ducaⁿ nǐ quide‑dé cuèndá sá ndécá ñàha‑dé xii‑aⁿ. \p \v 19 Te ñaha nàni Herodiás ndécá tě Hèrodés‑áⁿ ǐo ní cuu úhú iní‑aⁿ té Juàá, te ní cuiní‑aⁿ cahni‑aⁿ‑dé, dico ñá túú ní nǐhí‑aⁿ nàcuáa cada‑aⁿ. \v 20 Te mee tě Hèrodés chi ní cutnùní ndáá iní‑dé sá tě Juàá cúú‑dě ɨɨⁿ tée quìde mee‑ni sá vǎha, te quìde ndáá‑dé núú Yǎ Ndiǒxí, te ní xóo yùhú ñáhá‑dě nǔu xíǎⁿ ñá túú ní dàña‑dé ná cada ñaha ñàha ndeca‑dé‑áⁿ xii té Juàá. Te té Hèrodés‑áⁿ ǐo ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé ní xíndedóho‑dé nchaa tnúhu ní xáhaⁿ tě Juàá xii‑dé, dico ñá túú ní sàni iní‑dé duuⁿ duuⁿ tnɨɨ‑dé tnúhu‑áⁿ. \v 21 Te ɨɨⁿ nduu ní xóo vico vehe té Hèrodés ní quide càhnu‑dé nduu nǐ cacu‑dé. Te nduu‑ǎⁿ nǐ níhí ñaha nàni Herodiás‑áⁿ nàcuáa cada‑aⁿ cuèndá cuú té Juàá. Te nduu‑ǎⁿ ní cáháⁿ té Hèrodés nchaa cue tée cùchiuⁿ, ndɨhɨ nchaa cue tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue sandadú, ndɨhɨ nchaa cue tée cuica ndècu distritú Galìleá cuèndá cudìni ndɨhɨ ñaha‑dé xii‑güedé nduu‑ǎⁿ. \v 22 Te ndècu ɨɨⁿ déhe yoco ñàha nani Herodiás‑áⁿ, te xíchí‑ǎⁿ nǐ quɨ́hu‑xi vehe núú cúú vìco‑áⁿ nǐ xita saha‑xi mèi oré yɨ́hɨ́ tě Hèrodés mèsá ndɨhɨ nchaa cue tée ní cáháⁿ‑dé, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé ndɨhɨ nchaa cue tée‑áⁿ nàcuáa ní xita xíchí‑ǎⁿ. Te té Hèrodés ní xáhaⁿ‑dě xii‑xi: \p —Cácáⁿ núù‑í nǔu ná cuìní‑n te taxi‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑xi. \p \v 23 Te ní cacunehe‑dé ndéé Yǎ Ndiǒxí nàcuáa cutnùní iní xíchí‑ǎⁿ sǎ ndàá cuáñaha‑dě nǔu ná cúú sǎ ná càcáⁿ‑xi núú‑dě cuěi ndéé cuádava nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé, te núu na càcáⁿ‑xi. \v 24 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑xi núu ní quee‑xi quehé ní xáhaⁿ‑xi xìi náná‑xi: \p —Nǎá, ¿ná cúú sǎ càcáⁿ‑í núú tě Hèrodés? —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑aⁿ. \p Te nǎná‑xi‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑aⁿ xìi‑xi: \p —Cuàháⁿ cácáⁿ‑n dɨ̌quɨ́ tě Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ. \p \v 25 Te ndɨ̌hɨ‑ni cuándɨhu xíchí‑ǎⁿ xɨtɨ́ vehe núú yɨ́hɨ́ tě Hèrodés‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p —Cuìní‑í sá mèi nduu vitna quehndé‑n dɨ̌quɨ́ tě Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu te taxi‑n, dico na cùhuⁿ ɨɨⁿ xɨtɨ́ cóhó taxi‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 26 Te té Hèrodés ní ngüíta‑dé ndɨ̀hú víhí ìní‑dé sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi xìi‑dé, dico ñá túú ní cùyɨɨ‑dé cúñaha‑dě xii‑xi sá vǎ cúú cuǎñaha‑dě sá xìcáⁿ‑xi, chi cuèndá sá nǔú nchaa ñáyiu ní xáhaⁿ‑dě sá cúú cuǎñaha‑dě nǔu ná cúú sǎ ná càcáⁿ‑xi, te ní cacunehe‑dé ndéé Yǎ Ndiǒxí nàcuáa cutnùní iní‑xi sá ndàá cuáñaha‑dě sá ná càcáⁿ‑xi núú‑dě. \v 27 Te té Hèrodés‑áⁿ ndɨ̌hɨ‑ni ní xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ sandàdú sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé quehndé‑dé dɨ́quɨ́ tě Juàá. \v 28 Te sandàdú‑áⁿ nǐ xica‑dé cuáháⁿ‑dé vecaá núú yɨ́hɨ́ tě Juàá‑áⁿ, te ní quexìo‑dé te ní xehndé‑ni‑dé dɨ́quɨ́ tě Juàá, te ní chihi‑dé ɨɨⁿ xɨtɨ́ cóhó te nèhe‑dé cuánuhú ní sáha‑dé xíchí xìcáⁿ‑áⁿ, te xíchí‑ǎⁿ nǐ nacuáha‑xi nǎná‑xi. \v 29 Te òré ní níhí nchaa cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi Juàá‑áⁿ tnǔhu sá dúcáⁿ nǐ sahni ñaha‑güedě xii ndíi, te ní sáháⁿ‑güedé ní ndocani‑güedé yɨquɨ cùñú ndíi te ní chindúxi‑güedé. \s1 Jèsús dácàxi‑gá úhúⁿ mǐl cue tée te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ landú \r (Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) \p \v 30 Te nchaa cue tée ní táúchíúⁿ Jèsús cuáháⁿ cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu ní ndexìo‑güedé núú‑gǎ te ní ngüíta‑güedé nácàni tnúhu‑güedé nchaa nàcuáa ní quide‑güedé ndɨhɨ nchaa nàcuáa ní dánèhé ñáhá‑güedě xií‑yu. \v 31 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí nèhé ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó ɨ̀ɨⁿ xichi núú ñà túú ñǎyiu ndetatú‑ó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé, chi ío cuéhé ñǎyiu cuáháⁿ véxi‑yu cùú‑yu núú ndécú‑gǎ. Te ni ñǎ nìhí‑gá nása cada‑gá caxi‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 32 Te Jèsús cuánguee‑gá bàrcú ndɨhɨ mee‑ni cuè tée ní táúchíúⁿ‑gǎ cáháⁿ tnúhu‑gá, te cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú ñà túú ñǎyiu ndècu. \v 33 Dico vài ñáyiu ní cutnùní iní‑yu sá dɨ́ú‑gǎ ñúhú bàrcú‑áⁿ cuǎháⁿ ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te nchaa ñuú cáá yàtni xíáⁿ nǐ quee ñáyiu xǐxinú‑yu cuáháⁿ núú nǐ quidé‑yu cuèndá quexìo Jesús, te sa ndècú‑yu xíáⁿ nǐ quexìo‑gá. \v 34 Te òré ní quene Jèsús xɨtɨ́ bàrcú, te ní xiní‑gá cuéhé víhí ñǎyiu xǐxúcu núú nǐ quexìo‑gá‑áⁿ, te ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xií‑yu chi ndècú‑yu dàtná xǐndecu cue mběé cue quɨtɨ ñá túú tòli‑xi, te ío vài núú sǎ nǐ ngüíta‑gá ní dácuáhá ñàha‑gá xií‑yu. \v 35 Te sátá tá cuàa cuáháⁿ te ní sáháⁿ cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Sa ní cuaa te ñá túú ñǎyiu ndècu yatni iha. \v 36 Váha‑gá dandàca nchaa ñáyiu‑a chi na quɨ̀hɨ́ⁿ‑yu nchaa vehe càa xɨtɨ́ yucu‑a, ndɨhɨ nchaa ñuú cáá nchàa yatni iha cuaáⁿ‑yu sá cáxǐ‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 37 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Mee‑ndo chǐ cuǎñaha sǎ ná càxí‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Te nása cada‑ndɨ́, chi xìni ñuhu‑xi datná úú cièndú díhúⁿ denàriú cuèndá cuaaⁿ‑ndɨ́ sá cáxǐ‑yu? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 38 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuàháⁿ cundehe‑ndo nǔu ná daha pàá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo te cachí tnúhu‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní sáháⁿ ndéhé‑güedě nǔu ná daha pàá ndécú, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Úhúⁿ duha‑ná pàá ndɨhɨ úú‑nǎ chácá ndécú —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 39 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu sá ná nìhí tnáhǎ‑yu cuu tɨtnɨ́ xichí‑yu, te ngóo‑yu nchaa núú cǔhú cuíí càa xíáⁿ. \v 40 Te nchaá‑yu ní ngóo‑yu, te dava xichí‑yu ní ngóo ɨɨⁿ cièndú‑yu, te dava xichí‑yu ní ngóo údico úxí‑yu. \v 41 Te sátá nǐ ndɨhɨ́‑yu ní ngóo, te ní queheⁿ Jèsús ndɨ ùhúⁿ pàá ndɨ úú chácá‑ǎⁿ, te ní ndacoto‑gá andɨu te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá pàá‑áⁿ te ní sáñaha‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní dácǎhñu‑güedé nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ xexí‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide tucu‑gá úú chácá‑ǎⁿ. \v 42 Te nchaá‑yu ní xexí‑yu ní ndahá xɨtɨ́‑yu. \v 43 Te sátá nǐ túhú cóhǒ‑yu te ní nadatàcá‑güedé nchaa sá nǐ quendóo, te ní chítú ùxúú tnàhá tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo núú ùhúⁿ‑ni pàá, ndɨhɨ núú ùú‑ni chácá. \v 44 Te nchaa ñáyiu ní xexi‑áⁿ chi xǐnu úhúⁿ mǐl mee‑ni cuè tée chi dɨu‑ni cue tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu, te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ cue landú. \s1 Jèsús xícá‑gǎ núú ndute \r (Mt. 14:22-27; Jn. 6:16-21) \p \v 45 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá quěe‑güedé bàrcú codonùu‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé ɨɨⁿ ñuú nání Bètsaidá cáá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná núú ndécú‑güedě‑áⁿ, te mee‑gǎ quendóo‑gá cada ndee ìní tnáhá‑gǎ ndɨhɨ cue ñáyiu. \v 46 Te sátá nǐ yáha ní quide ndee ìní tnáhá‑gǎ ndɨhɨ́‑yu, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ɨɨⁿ tɨndúú cáá yàtni xíáⁿ cuèndá cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí. \v 47 Te òré sa ní cundɨquɨⁿ te bàrcú sá ñúhú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sa cuáháⁿ‑xi ndéé cuádava xɨtɨ́ làgúná‑áⁿ, te mee‑gǎ ndécú‑gǎ ɨɨⁿ núú tɨ̀ndúú. \v 48 Te túu ndèhe‑gá sá sǔúní ndòho‑güedé tá dàcaca‑güedé bàrcú‑áⁿ cuǎháⁿ, chi cuèndá ndàa nacuáa cuáháⁿ‑xi‑áⁿ duha véxi táchí te nàtúndaha‑xi. Te ɨngá nduu‑ǎⁿ tàcuíhndá‑gá sa ní cuyatni vií‑nǎ Jèsús bàrcú ñúhú‑güedě‑áⁿ, dico núú ndute tá xìca‑gá cuáháⁿ te luha‑ná te yáha ñaha‑gǎ xii‑güedé ní cùu. \v 49-50 Te òré ní xiní ñáhá cuè tée ñùhu barcú‑áⁿ xii‑gá te ní yùhú‑güedé ní cana saa‑güedé, chi ní sani iní‑güedé sá ɨ̀ɨⁿ almá cúú‑gǎ. Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¡Ñɨɨ́ cunduu‑ndo, vá yùhú‑ndó, chi yúhú cúù‑í! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 51 Te Jèsús cuánguee‑gá xɨtɨ́ bàrcú ñúhú‑güedě‑áⁿ, te sátá cuǎnguee‑gá te òré‑ni ní ngüɨ́ñɨ́ táchí, te ní cuñúhu vìhi‑güedé. \v 52 Te ducaⁿ chi cue tée‑áⁿ ñà túú ní cùtnuní iní‑güedé nása quìde‑gá, chi ñá túú ní cùtnuní váha iní‑güedé nàcuáa ndùu sá nǐ quide‑gá òré ní nadacàyá‑gá pàá, chi ío nɨɨ dɨ̌quɨ́‑güedě. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ñáyiu cùhú ñuú Genesàrét \r (Mt. 14:34-36) \p \v 53 Te ní yáha‑güedé ndɨhɨ‑gá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te ní sáá‑güedé ndɨhɨ‑gá yucu cue tée ñuú Genesàrét. Te yàcáⁿ ní dácútú ndèé‑güedé bàrcú‑güedé yuhu làgúná. \v 54 Te òré ní quene Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá xɨtɨ́ bàrcú, te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ cutnùní iní‑yu sá dɨ́ú‑gǎ. \v 55 Te ñáyiu‑áⁿ ndɨ̌hɨ‑ni ní sáháⁿ‑yu nchaa núú xǐndecu cue ñáyiu cùhú, te cue ñáyiu cùhú‑áⁿ nǐ quée‑yu xíto nchìdo ñahá‑yu cuáháⁿ ndɨ tnahá ɨɨⁿ ɨɨⁿ xichi núú nìhí‑yu tnúhu quèxio Jesús. \v 56 Te nchaa ñuú náhnú ndɨ̀hɨ nchaa ñuú lǐhli núú cuàháⁿ Jèsús, ducaⁿ xǐndecá‑yu nchaa ñáyiu cùhú cuáháⁿ xɨtɨ́ ñuú sàcáⁿ ñáhǎ‑yu núú‑gǎ cuèndá cada tátna ñaha‑gǎ xií‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ xǐquidé‑yu nchaa dava‑gá xichi núú cuàháⁿ‑gá núú xǐndecu cue ñáyiu, te càháⁿ ndàhú‑yu núú‑gǎ sá ná dáñá‑gǎ tnándeé cue ñáyiu cùhú‑áⁿ cuědìcó luha yuhu dǒó‑gǎ cuèndá ndúha‑yu. Te nchaa ñáyiu cùhú ní tnándeé yuhu dǒó‑gǎ ní ndúha‑yu. \c 7 \s1 Cuèndá nchaa sá quídé‑xí ngǔndecu cuéchi ñáyiu \r (Mt. 15:1-20) \p \v 1 Te ñuú Jerusàlén ní quee cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ní quexìo‑güedé núú ndécú Jèsús, te tnàhá cue tée cùu fariséú ní quexìo ndɨhɨ‑güedé. \v 2 Te cue tée‑áⁿ nǐ xiní‑güedé sá dàva cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ñá túú ndàha‑güedé dàtná ndáhá mèe cue tée cùu fariséú‑áⁿ òré caxi‑güedé. Te xíǎⁿ nǔu cue tée ní quexìo‑áⁿ nǐ cáháⁿ cuèhé‑güedé cuèndá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 3 Te ducaⁿ chi nchaa cue tée cùu fariséú‑áⁿ ndɨhɨ nchaa ñáyiu isràél nchìcúⁿ nihnú‑yu quìdé‑yu dàtná ní xóo cada nchaa cue ñaní tnáhǎ‑yu ní xíndecu ndéé sanaha, chi nchaa ñáyiu‑áⁿ và cáxǐ‑yu te núu vá ndáhǎ‑yu dàtná ní xóo ndaha nchàa cue ñaní tnáhǎ‑yu ní xíndecu ndéé sanaha‑ǎⁿ. \v 4 Te ñáyiu‑áⁿ ndɨ tnahá òré cuáháⁿ‑yu núú yǎhu te nàsáá‑yu, te ndàhá‑yu nàcuáa sàni iní‑yu ndùvétú iní Yǎ Ndiǒxí, te núu vá dúcáⁿ càdá‑yu te vá cáxǐ‑yu. Te tnàhá náquèté‑yu vàsú sá sácǔhuⁿ sá xíhǐ‑yu, ndɨhɨ lǐtu, ndɨhɨ cóhó càá, ndɨhɨ càmá. Te nchaa xéhé náquèté‑yu nàcuáa sàni iní‑yu ndùvétú iní Yǎ Ndiǒxí. Te ío‑gá tɨtnɨ́ sá nǐ xóo cada nchaa ñáyiu ní xíndecu ndéé sanaha‑ǎⁿ nchìcúⁿ nihnú‑yu quìdé‑yu. \v 5 Te cue tée cùu fariséú‑áⁿ, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —¿Ná cuèndá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n ñá túú nàquete‑güedé ndaha‑güedé òré caxi‑güedé dàtná ní cachí nchaa cue tée ní xíndecu ndéé sanaha‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 6 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó cúú‑ndó cuè tée ío dàndahú méé‑xí chi càchí‑ndó sǎ ǐo quìde ndáá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. Te ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá núú càháⁿ‑xi nàcuáa ní cáháⁿ‑gá cuèndá‑ndó, te duha ní cachí‑gá: \q1 Ñáyiu‑a càchí‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í, dico dìcó‑ni yuhu càháⁿ‑yu, \q1 chi ñá túú ñùhu iní ñáhǎ‑yu xii‑í. \q1 \v 7 Te àúⁿ nǎ cuu chìñuhu ñahá‑yu xii‑í, chi ñá túú vědana ndèé nándɨ̌hɨ‑xi, \q1 chi cue ñáyiu‑a dàcuahá‑yu cue tnàha ñáyiú‑yu nàcuáa cundecú‑yu, dico mee‑ni tnǔhu sá nǐ cahu iní cue ñáyiu ñuyíú‑a càháⁿ‑yu. \m Duha ní chídó tnùní ndíi Chàiá núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa ní cáháⁿ‑gá cuèndá‑ndó. \v 8 Te nchòhó ní dáñá‑ndó nàcuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada‑ndo, te nchìcúⁿ nihnu‑ndo quìde‑ndo nacuáa ní cahu iní cue ñáyiu ñuyíú‑a, chi nàquete‑ni‑ndo lítu, te nàquete‑ni‑ndo vasú sácǔhuⁿ sá xíhí‑ndó nàtava‑ndo nacuáa ní xóo cada ñáyiu‑áⁿ nǐ xóo naqueté‑yu nchaa xíǎⁿ, te nándɨ‑gá nchaa núú sǎ quídé‑ndó —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 9 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ñá túú cuìní‑ndó càda‑ndo nacuáa cuìní Yǎ Ndiǒxí, chi mee‑ni nàcuáa ní cachí cue tée ní xíndecu ndéé sanaha nchìcúⁿ nihnu‑ndo quìde‑ndo. \v 10 Te ndíi Moìsés ní cachí ndíi sá ncháá ñǎyiu canehé‑yu sá yɨ́ñùhu núú tǎtǎ‑yu ndɨhɨ núú nǎnǎ‑yu. Te nchaa ñáyiu na càháⁿ úhú cuèndá tǎtǎ‑yu àdi cuendá nǎnǎ‑yu te cahni ñaha‑güedě xií‑yu ní cachí ndíi. \v 11 Te nchòhó càchí‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ tée na cǔñaha‑dě xii tǎtá‑dě ndɨhɨ nǎná‑dě sá sǎ nǐ sani iní‑dé cuáñaha‑dě xií‑yu cùu‑xi Corbán, te ñá túú‑gǎ xíní ñùhu‑xi sá cuǎñaha‑dě xií‑yu, te tnúhu Còrbán‑áⁿ quéé‑xí: Sá cúú cuèndá Yǎ Ndiǒxí. \v 12 Te sá dúcáⁿ ná càháⁿ ɨɨⁿ tée‑áⁿ te nchòhó chíndèe tnúhu‑ndo‑dě cuèndá sá vǎ chíndèe‑gá‑dé tǎtá‑dě ndɨhɨ nǎná‑dě. \v 13 Te ducaⁿ quìde‑ndo chi ní dáquéé tɨ̌hú‑ndó nàcuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada‑ndo, te mee‑ni nàcuáa ta quìde cue tée ñuyíú‑a véxi nchìcúⁿ nihnu‑ndo quìde‑ndo, te dɨu‑ni ducaⁿ ta sànu ichi tnaha‑ndo véxi, te nándɨ‑gá nchaa sá cáhú ìní‑ndó quìde‑ndo —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 14 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii cue ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Chí táquìxi ndehe iha, te cundedóho váha‑ndo tnǔhu na càháⁿ‑í‑a te ío váha cuáha‑ndo cuèndá. \v 15 Nchaa sá xéxí‑ndó chi ñá túú nǎ quídé‑xí ìní‑ndó, dico nchaa sá cuèhé sá dúhá sàni iní‑ndó quìde‑ndo, nchaa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑ndo. \v 16 Te nchaa nchòhó ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑í‑a ío váha chí cuǎha cuèndá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 17 Te Jèsús ní dándǒo‑gá nchaa ñáyiu núú xǐxúcu‑yu‑áⁿ te cuándɨhu‑gá xɨtɨ́ vehe. Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ nǔu nása quèe‑xi cuendú ní cani‑gá núú ñǎyiu‑áⁿ. \v 18 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te náa tnàhá nchòhó ñá túú ní tècú tnùní‑ndó cuèndú ní cani‑í núú ñǎyiu‑ǎⁿ? Nchaa sá xéxǐ‑yu cuánguee xɨtɨ́‑yu ñá túú quìde‑xi iní‑yu nàcuáa ngúndecu cuéchi‑yu. \v 19 Chi ñá dɨ́ú ìní‑yu cuánguee‑xi chi cuánguee ndáá‑xi xɨtɨ́‑yu, te nàyáha ñaha‑xi xìí‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá te ní dátǔu‑gá sá cúú càxi‑o nchaa núú sǎ cúú càxi‑o. \v 20 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Nchaa sá cuèhé sá dúhá quìde ñáyiu xíǎⁿ cácú nìhnu‑xi iní‑yu, te nchaa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑yu. \v 21 Te iní‑yu‑áⁿ cácú nìhnu nchaa sá cuèhé sá dúhá, chi sàni cuehé sání dùha iní‑yu. Te cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑güedé ñadɨ̀hɨ́ te ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑güedé cúǔ‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ quìde cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ càháⁿ ndɨhɨ́‑yu tée te ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ́‑yu cùu‑güedé. Te sàhní‑yu cue tnàha ñáyiú‑yu, te mee‑ni ìchi dɨ́ɨ́ ìní cúdɨ̌ɨ́ ìní‑yu cundecú‑yu. \v 22 Te dùhu ndachiuⁿ tnahá‑yu, te xìhó‑yu cundecu ndɨhɨ́‑yu sá ndécú ndɨ̀hɨ tnaha ñáyiú‑yu, te ío quìde úhú iní‑yu sá cúú‑xí tnàha ñáyiú‑yu, te ío dàndahú tnáhǎ‑yu, te mee‑ni nchàa sá cuèhé sá dúhá cùdɨ́ɨ́ ìní‑yu quìdé‑yu, te ío cuédú ínǐ‑yu, te ío yɨtɨ yùhú‑yu, te ío quìde cahnú‑yu mèé‑yu, te quìdé‑yu nándɨ‑gá sá ñà túú tàú‑yu cadá‑yu. \v 23 Te nchaa sá cuèhé sá dúhá‑ǎⁿ cácú nìhnu‑xi iní‑yu, te nchaa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑yu, te ñá túú cùu‑xi sá vǎha sá cúú‑xí ìní‑yu. \s1 Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ véxi ñuú xícá nǐ sándáá iní‑aⁿ Jèsús \r (Mt. 15:21-28) \p \v 24 Te ní xica Jèsús cuáháⁿ‑gá ndéé yucu cue tée ñuú Tìrú, ndɨhɨ yucu cue tée ñuú Sìdón. Te òré ní quexìo‑gá xíáⁿ te cuánguɨhu‑gá ɨɨⁿ vehe te xíáⁿ cundecu‑gá, te cuìní‑gá sá vǎ quìní ñáyiu sá xǐáⁿ ndécú‑gǎ ní cùu, dico dai ní níhǐ‑yu tnúhu. \v 25 Te ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ndécú ɨ̀ɨⁿ déhe yoco‑aⁿ, te yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑xi, te ñaha‑áⁿ ǐo ndɨ̌hɨ ní níhí‑aⁿ tnúhu sá nǐ quexìo Jesús xíáⁿ nǔu ní sáháⁿ‑aⁿ núú ndécú‑gǎ, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑áⁿ nǔú‑gǎ. \v 26 Te ní ngüíta‑aⁿ càháⁿ ndàhú‑aⁿ núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑aⁿ sǎ nǔu vá cúndèe iní‑gá queñuhu‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii déhe‑aⁿ. Dico ñá dɨ́ú ñàha israél cúú‑áⁿ chi ñaha ñuú Sirofèniciá cúú‑áⁿ te tnúhu grìégú cúú tnǔhu‑aⁿ. \v 27 Te xíǎⁿ nǔu ní xáhaⁿ Jèsús xii‑aⁿ: \p —Daña na càxi tnaa nchaa landú chítú xɨ̀tɨ́‑güexi, te dǎtnùní caxi cue iná, chi ñá túú ndùu váha‑xi queheⁿ‑o sǎ xéxí làndú te cuáha‑o ìná —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 28 Te ní xáhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá: \p —Mèstrú, ndáá‑ni càháⁿ‑n, dico iná chi nàdatacá‑güedɨ sá ngóyó yùhu cóhó làndú —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ: \p —Ío váha ní cáháⁿ‑n, te cuanùhú te ñá túú‑gǎ ná cani iní‑n, chi sa ní quee espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii déhe‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 30 Te ñaha‑áⁿ nǐ nasáá‑aⁿ vehe‑aⁿ te càa déhe‑aⁿ núú càmá, dico ñá túú‑gǎ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii‑xi chi sa ní quee ñaha‑xi. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée ñá cúú càháⁿ váha te doho‑dě \p \v 31 Te Jèsús ní ndee‑gá yucu cue tée ñuú Tìrú te ní yáha‑gá yucu cue tée ñuú Sìdón, ndɨhɨ yucu ndɨ ùxí ñuú nání Dècápolís, te ní sáá‑gá ndéé yuhu làgúná distrìtú Galìleá. \v 32 Te xíáⁿ ndécú‑gǎ ní quexìo ñáyiu ndéé núú‑gǎ ndécǎ‑yu ɨɨⁿ tée ñá cúú cǎháⁿ váha‑dé te doho‑dě. Te càháⁿ ndàhú‑yu núú‑gǎ sá ná tèndaha ñaha‑gá xii‑dé cuèndá ndúha‑dé. \v 33 Te Jèsús ní queñuhu ñaha‑gǎ xii‑dé tnuú‑yu, te ndèca ñaha‑gá cuáháⁿ ɨɨⁿ xio, te ní dáquɨ̌hu‑gá dɨ́quɨ́ ndáhá‑gǎ yaú lóho‑dé, te ní dácánùu‑gá dɨɨ́‑gá dɨ́quɨ́ ndáhá‑gǎ, te ní tendaha‑gǎ yàa‑dé. \v 34 Te ní ndacoto‑gá andɨu te ní sánuu iní‑gá, te ní cáháⁿ‑gá tnúhu mee‑gǎ, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¡Ěfatá! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Nacaáⁿ yòhó lóho. \v 35 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ nacaáⁿ lóho‑dé, te ní nduu váha yàa‑dé, te ní cuu cáháⁿ váha‑dé. \v 36 Te Jèsús ní cáháⁿ víhí‑gǎ dóho ñáyiu ndɨhɨ ñaha xìi tée ní quide tátna‑gá‑áⁿ sǎ vǎ yǒo ɨɨⁿ cúñàhá‑yu sá nǐ quide tátna ñaha‑gǎ xii‑dé, dico uuⁿ‑gá ní quidé‑yu ní cáháⁿ‑yu núú ñǎyiu sá nǐ quide tátna‑gá tée‑áⁿ. \v 37 Te nchaá‑yu ío ní cuñúhu‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —Váha vìhi quide‑dé, chi nchaa‑ni ndàcu‑dé quídé‑dě, chi quìde tátna‑ni‑dé ñáyiu doho, te quìde tátna‑ni‑dé ñáyiu ñɨ̀hɨ́ —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \c 8 \s1 Jèsús dácàxi‑gá cúmí mǐl ñáyiu \r (Mt. 15:32-39) \p \v 1 Te ɨɨⁿ nduu tucu ío cuéhé ñǎyiu ní tacá núú ndécú Jèsús, te ñá túú tnàhí sá cáxǐ‑yu. Te ní cana‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 2 —Yúhú, cùndahú iní‑í nchaa ñáyiu‑a chi sa ní cuu úní nduu ndècu ndɨhɨ ñahá‑yu xii‑o ìha, te ñá túú tnàhí ná sá cáxǐ‑yu. \v 3 Te núu na nàtendaha‑í‑yu núhú tnámǎ‑yu vehé‑yu, te cuneé‑yu docó ichi, chi davá‑yu ío xica ndècú‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 4 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Te ndèé níhí‑ó sǎ cuǎñaha‑o càxi nchaa ñáyiu‑a, te iha ñá túú nǎ ìó chi cùu‑xi xɨtɨ́ yucu‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 5 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná daha‑gá pàá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo‑i? —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ndècu ndɨhɨ‑ndɨ́ úsá‑gá tnàhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 6 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu sá ngǒo‑yu nchaá‑yu, te ní ngóo‑yu, te ní queheⁿ‑gá ndɨ ùsá pàá‑áⁿ, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí. Te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá te ní sáñaha‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní dácǎhñu‑güedé nchaa ñáyiu‑áⁿ. \v 7 Te ndècu ndɨhɨ‑güedé ɨɨⁿ ǔú chácá lǐhli, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide‑gá ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí. Te dǎtnùní ní táúchíúⁿ‑gǎ ní dácǎhñu ñaha‑güedě xií‑yu. \v 8 Te nchaá‑yu ní xexí‑yu ní ndahá xɨtɨ́‑yu. Te sátá nǐ túhú cóhǒ‑yu te ní nadatàcá‑güedé nchaa sá nǐ quendóo, te ní chítú ǔsá tnàhá tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo‑áⁿ. \v 9 Te núú ncháá ñǎyiu ní xexi‑áⁿ xǐnu dàtná cúmí mǐl‑yu. Te sátá nǐ yáha ní dácáxí ñàha Jesús xií‑yu te ní dándácá ñàha‑gá. \v 10 Te dǎtnùní cuánguee‑gá bàrcú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé yucu cue tée ñuú Dalmànutá. \s1 Cue tée cùu fariséú xǎhaⁿ‑güedě xii Jèsús cada‑gá ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada \r (Mt. 16:1-4; Lc. 12:54-56) \p \v 11 Te núú nǐ quexìo Jesús xíáⁿ nǐ sáá cue tée cùu fariséú, te ní ngüíta‑güedé nándɨ tnúhu xáhaⁿ‑güedě xii‑gá xító ndèé ñáhá‑güedě. Te xǎhaⁿ‑güedě sá ná cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cundehe‑güedé nàcuáa cutnùní iní‑güedé nǔu ndáá sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑gá véxi‑gá ñuyíú‑a. \v 12 Te ní sánuu iní‑gá te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a cuìní‑ndó càda‑í ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada nacuáa cutnùní iní‑ndó nǔu ndáá sá Yǎ Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá xii‑í. Dico na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ vǎ cádà‑í sá cuìní‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 13 Te ní dándǒo‑gá ñáyiu xǐndecu‑áⁿ, te cuándee‑gá bàrcú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá te cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé ndàa ɨngá xio yuhu làgúná. \s1 Nàcuáa quìde cue tée cùu fariséú \r (Mt. 16:5-12) \p \v 14 Te ní cunaa‑güedé canehe‑güedé sá cáxí‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ, te ɨɨⁿdìi‑ni paá ndécú xɨ̀tɨ́ bàrcú‑áⁿ nǐ naníhí‑güedě. \v 15 Te Jèsús ní cáháⁿ‑gá dóho‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo te vá cádá cuèndá tnàhí‑ndo lèvadurá cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ levadùrá cue tée cùndɨhɨ té Hèrodés —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 16 Te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —Cuèndá sá ñà túú ní cǎnehe‑o pàá quixi núu xíǎⁿ duha càháⁿ‑gá —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 17 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa ndùu tnúhu xǐtnàha‑güedé, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá da sá ñà túú ní cǎnehe‑ndo pàá quixi càháⁿ‑ndó? Te ñá dɨ́ú cuèndá pàá‑áⁿ ní cǎháⁿ‑í, te dìcó‑ni sá méé‑ndó ñà túú quìde cuendá váha‑ndo nàcuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑í, te ni ñǎ tècú tnùní‑ndó chi ío nɨɨ dɨ̌quɨ́‑ndó. \v 18 Te cuěi ndèhe‑ndo dico ñá túú cùtnuní iní‑ndó nǎ cúú nchàa sá quídè‑í, te cuěi ndèdóho‑ndo nchàa tnúhu càháⁿ‑í dico ñá cútnùní iní‑ndó nǎsa ndùu‑xi, te ni ñǎ ndácú ìní‑ndó nchàa sá tá quìde‑í véxi. \v 19 Te chí dándàcu iní cútnàhá ní táhú cuèchi‑í úhúⁿ‑ni pàá te ní xexi úhúⁿ mǐl mee‑ni cuè tée chi dɨu‑ni cue tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu. Te chí càchí tnúhu ná daha tɨ́dihi ní chítú mee‑ni sǎ nǐ quendóo òré ní nadatàcá‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Úxúú tnàhá tɨ́dihi ní chítú mee‑ni sǎ nǐ quendóo —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te xǎhaⁿ tùcu‑gá: \p \v 20 —Te cútnàhá ní táhú cuèchi tucu‑í úsá tnàhá pàá ní xexi cúmí mǐl ñáyiu, te chí càchí tnúhu ná daha tucu tɨ́dihi ní chítú mee‑ni sǎ nǐ quendóo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Úsá tnàhá tɨ́dihi ní chítú mee‑ni sǎ nǐ quendóo —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 21 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Vitna, ¿te sa ní tecú tnùní‑ndó tnǔhu ní cáháⁿ‑í ǎⁿ ñǎhá? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cuàá ñuú Bètsaidá \p \v 22 Te Jèsús ní sáá‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Bètsaidá. Te ñuú‑áⁿ ndécú‑gǎ ní quexìo ñáyiu núú‑gǎ tánèhé‑yu ɨɨⁿ tée cuàá, te càháⁿ ndàhú‑yu núú‑gǎ nǔu vá cúndèe iní‑gá tendaha ñàha‑gá xii‑dé cuèndá ndúha núú‑dě. \v 23 Te Jèsús ní tnɨɨ‑gá ndaha tée cuàá‑áⁿ, te ní queñuhu ñaha‑gǎ tnuú‑yu, te ndèca ñaha‑gá cuáháⁿ ɨɨⁿ xio yuhu ñùú. Te yàcáⁿ ní dácánùu‑gá dɨɨ́‑gá núú‑dě te ní tendaha ñàha‑gá xii‑dé, te dǎtnùní ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑dě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Cùtnuní núú‑n‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 24 Te tée cuàá‑áⁿ nǐ ndonehe núú‑dě, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cùtnuní núù‑í ndéhè‑í nchaa cue tée‑ǎⁿ, dico dà ndáa yutnu cuìi ndáa‑güedé te xìca‑güedé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 25 Te Jèsús ní tendaha tùcu‑gá núú‑dě te ní cuu ní ndacoto váha‑gá‑dé, te òré‑áⁿ nǐ ndúha núú‑dě. Te nchaandɨ túhú sá ndéhé‑dě ní cutnùní váha núú‑dě nándɨ cùu nchaa xíǎⁿ. \v 26 Te ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé: \p —Vitna te núhú‑n, dico ndáá ichi vehe‑n nǔhú‑n te ñá dɨ́ú dà xɨtɨ́ ñuú quɨ́hɨ́ⁿ‑n, te vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑n sǎ yǔhú ní quide tátna‑í núú‑n nǐ ndúha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Té Pèlú xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú \r (Mt. 16:13-20; Lc. 9:18-21) \p \v 27 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nchaa ñuú lǐhli càa ñuú Cèsareá Fìlipú, te òré ñúhú‑gǎ ndɨhɨ‑güedé ichi te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí càchí tnúhu nása càháⁿ ñáyiu cuèndá‑í. ¿Yoo cùu‑í càchí‑yu‑va? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 28 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n ndǐi Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu, te davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n tě Èliás, te dava tucú‑yu càchí‑yu sá cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, duha càchí‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 29 Te ní xícáⁿ tnúhú tùcu‑gá núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ¿yoo sàni iní‑ndó cùu‑í‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó cúú‑n Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 30 Te Jèsús ní cáháⁿ‑gá dóho‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑ndo yòo cuu‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mt. 16:21-28; Lc. 9:22-27) \p \v 31 Te Jèsús ní ngüíta‑gá xǐtnǔhu‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nàcuáa yáha‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo chi ío ndoho‑í, chi daquèe tɨ́hú ñáhá nchàa cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ní chídó tnùní ndíi Moìsés, nchaa cue tée‑áⁿ dàquee tɨhú ñáhá‑güedě xii‑í. Te sáá nduu te cahni ñaha‑güedě xii‑í, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 32 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nàcuáa tecú tnùní váha‑güedé tnúhu càháⁿ‑gá. Te té Pèlú ní cana ñaha‑dě xii‑gá ɨɨⁿ xio, te ní ngüíta‑dé ténàá ñáhá‑dě xii‑gá ní cùu. \v 33 Dico Jèsús ndɨ̌hɨ‑ni ní nchócuǐhnu‑gá ní ndàcoto‑gá núú nchàa‑güedé chi ndàa sátá‑gǎ xǐndecu‑güedé, te ní ngüíta‑gá ténàá‑gá té Pèlú, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¡Xocuɨ̀ñɨ́ yòhó núù‑í‑a, chi dàtná càháⁿ yucu ñǎvǎha càháⁿ‑n! Chi ñá túú sàni iní‑ǒ dàtná sání ìní Yǎ Ndiǒxí, chi ɨɨⁿ‑ni sàni iní‑ǒ ndɨhɨ dava‑gá cue ñáyiu ndècu ñuyíú‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 34 Te Jèsús ní cana‑gá nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, ndɨhɨ nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchaa ñáyiu cuìní chitnahá ñáhá xìi‑í, te xìni ñuhu‑xi vá cádá‑gǎ‑yu sá sání ìní méě‑yu, te ío cada ndee ìní‑yu cundecu túha‑yu ndohó‑yu cuèndá‑í, te cuěi na ndòhó‑yu dàtná ndoho‑í. \v 35 Te nchaa ñáyiu cuìní sá ñà túú tnàhí ná yáha cundecu ñuyíú‑a cuíta nihnú‑yu, dico nchaa ñáyiu ñá túú tnàhí yùhú cuěi nándɨ sá ná yǎha‑yu cundecú‑yu ñuyíú‑a sá cuèndá‑í, ndɨhɨ sá cuèndá tnúhu‑í, te ñáyiu‑áⁿ naníhí tàhú‑yu. \v 36 Te cuěi nchaandɨ túhú sá ìó ñuyíú‑a na nìhí ñáyiu cundecu ndɨhɨ́‑yu, dico núu dɨu nchaa xíǎⁿ ná càda cuíta nihnú‑yu te ñá túú vědana nàndɨ́hɨ‑xi sá dúcáⁿ ndècu ndɨhɨ́‑yu nchaa xíǎⁿ. \v 37 Te ni ɨ̀ɨⁿ sá ìó ñuyíú‑a vá chíndèe‑xi ñáyiu cuèndá naníhí tàhú‑yu. \v 38 Te nchaa ñáyiu na cùcahaⁿ núú‑xi cáháⁿ váha cuèndá‑í, ndɨhɨ cuèndá tnúhu‑í núú nchàa ñáyiu dàquee tɨhú ñáhá xìi Yá Ndiǒxí, ñáyiu xǐndecu ichi cuèhé ichi duha, te tnàhá yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu cucahaⁿ núù‑í núǔ‑yu òré ná quìxi tucu‑í ndɨhɨ cue espíritú xínú cuèchi núú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí. Te mee‑gǎ cada cutnùní iní nchaa ñáyiu sá yǔhú ío càhnu cuu‑í. \c 9 \p \v 1 ’Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ìó dava nchòhó ñáyiu xǐndecu iha vitna vá cùú‑ni‑ndo, chi cundecu‑ni‑ndo ndèé quiní‑ndó sàá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu, te dàvá‑áⁿ quiní‑ndó sǎ ndácú‑gǎ quídé‑gǎ nchaandɨ túhú sá vǎha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ cue ñáyiu‑áⁿ. \s1 Jèsús ní nadama dóó‑gǎ ndɨhɨ núú‑gǎ \r (Mt. 17:1-13; Lc. 9:28-36) \p \v 2 Te núú ìñú nduu sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús te ní xica‑gá cuásaá‑gá ɨɨⁿ yucu dùcúⁿ, te ndèca‑gá té Pèlú, ndɨhɨ té Jàcobó, ndɨhɨ té Juàá cuásaá, te úní tnàhí‑ni cue tée‑áⁿ ndécá‑gǎ cuásaá. Te yucu‑áⁿ ndécú‑gǎ ní nadama núú‑gǎ, \v 3 te ní nadama dóó‑gǎ. Te dóó‑gǎ‑áⁿ sǔúní nǐ nduu cuìxíⁿ quɨyɨ́ te tǎsaⁿ, te ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu ñuyíú‑a ñá túú ndàcú‑yu naqueté‑yu ɨɨⁿ dóó nduu cuìxíⁿ dàtná ní nduu dóó‑gǎ. \v 4 Te ní xiní‑güedé té Moìsés ndɨhɨ té Èliás nútnɨ̌ɨ‑güedé ndɨhɨ‑gá ndátnǔhu ndɨhɨ ñaha‑güedě xii‑gá. \v 5 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —Mèstrú, ¡váha ní cuu sá ndécú‑ó ìha vitna! Te na dàcaa‑ndɨ́ úní tnàhá vehe tnuvixiⁿ, te ɨɨⁿ cuu cuèndá‑n te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Moìsés te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Èliás —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 6 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑dé chi ío ní yùhú‑güedé, te cuèndá‑ni ní cuu yáchí‑dé ní cáháⁿ‑dé, te ni mèe‑dé ñá túú ní cùtnuní iní‑dé nása ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑dé. \v 7 Te òré‑áⁿ nǐ quexìo ɨɨⁿ vícó nǔú ndécú‑güedě ndɨhɨ Jèsús ní dádǎhu ñaha‑xi xìi‑güedé ndɨhɨ‑gá, te xɨtɨ́ vícó‑ǎⁿ nǐ cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ní tecú dóho‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Tée‑a cùu‑dé Déhe‑í tée ío cùu iní‑í, te cundedóho‑ndo nchàa tnúhu càháⁿ‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 8 Te òré ní quide cuèndá‑güedé, te ñá túú‑gǎ ní xìní‑güedé cue tée úú‑áⁿ chi mee‑nǎ Jèsús ndécú. \p \v 9 Te òré cuánuu ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé yucu‑áⁿ, te ní cáháⁿ‑gá dóho‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑ndo nchàa sá nǐ xiní‑ndó nǔú nǐ sáá‑ó‑á, te cuu cáháⁿ‑ndó dico ndéé ná yǎha ndoto yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sá cùú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Núu xíǎⁿ cue tée‑áⁿ nǐ xúhuⁿ nahi‑ni ìní‑güedé nchaa sá nǐ xiní‑güedé núú nǐ sáháⁿ‑güedé ndɨhɨ Jèsús te ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑güedé, dico ní ndúcú tnǔhu núú tnáhá‑güedě ná cuèndá ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑gá sá ndèé ná yǎha ndoto‑gá sá cùú‑gá te dǎtnùní cáháⁿ‑güedé nàcuáa ndùu nchaa sá nǐ xiní‑güedé. \v 11 Te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ cuèndá càchí cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés sá dǐhna‑gá té Èliás ndixi‑dé te dǎtnùní quixi Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 12 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ndáá sá códó nùu ɨɨⁿ tée quixi‑dé te cada‑dé dàtná ní quide té Èliás, te tée‑áⁿ cada ndáá‑dé nchaa nàcuáa cùu. Dico núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càháⁿ‑xi cuèndá yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sá ǐo ndoho‑í, te daquèe tɨhú ñáhá ñǎyiu xii‑í. \v 13 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo vìtna sá sà ní quixi ɨɨⁿ tée ní quide dàtná ní xóo cada té Èliás, te cue ñáyiu ñá túú ní cǎnehé‑yu sá yɨ́ñùhu núú‑dě, te ní quide ñàhá‑yu xii‑dé nchaa nàcuáa ní quixi iní méě‑yu. Te núú tùtú Yǎ Ndiǒxí sa ndèé tnuní nchaa nàcuáa yáha‑dé, te nchaa xíǎⁿ sa ní quide ñaha ñáyiu xii‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cuechi yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mt. 17:14-21; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Te Jèsús ní ndexìo‑gá ndɨhɨ cue tée úní‑áⁿ nǔú xǐndecu dava‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te vài vihi ñáyiu ndècu núú ndécú‑güedě‑áⁿ, te tnàhá cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés xǐndecu, te cue tée‑áⁿ nǎndɨ tnúhu xǎhaⁿ‑güedě xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús. \v 15 Te òré ní xiní‑yu ní ndexìo‑gá, te nchaá‑yu ío ní cuñúhu‑yu, te xìnú‑yu ní sáháⁿ ní cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá. \v 16 Te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nǔu ná tnúhu ndàtnúhu‑güedé ndɨhɨ cue tée‑áⁿ. \v 17 Te ɨɨⁿ ñáyiu xǐndecu xíáⁿ nǐ xáhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —Mèstrú, ndèca‑í déhe‑í véxi nànducu ñaha‑í xii‑n, chi yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑dé, te dɨu xíǎⁿ ní quide ní cuu ñɨ̀hɨ́‑dé. \v 18 Te ío ndòho‑dé chi súúní nděni ní cuu ngǒtnɨɨ ñaha‑xi xìi‑dé, te òré ducaⁿ quìde ñaha‑xi xii‑dé te dànduá ñáhá‑xí, te quène tɨ́ñú yuhu‑dé, te cùrúhñú nǔhu‑dé, te ndàda ruúⁿ ñáhá‑xí xìi‑dé. Te sa ní xáhaⁿ‑ǐ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n sá quéñùhu‑güedé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii‑dé dico ñá túú ní ndàcu‑güedé queñuhu‑güedé‑xi —càchí ñáyiu‑áⁿ xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 19 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —¡Nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a ío sàá iní‑ndó, chi ñá túú cuìní‑ndó quɨ̀ndáá iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí, te ní cuu vài nduu quide ndee iní‑í nchaa sá quídé‑ndó! ¿Te ná ndéé ama vá dúcáⁿ‑gǎ cada‑ndo‑i? Te chí cándèca tée cùhú‑áⁿ táquìxi iha —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 20 Te ñáyiu ndɨhɨ ñaha xìi tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ ndécá ñàhá‑yu xii‑dé cuáháⁿ ndéé núú Jèsús, te òré ní xiní ñáhá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ xii‑gá, te ní ngüíta‑ni‑xi sàhni yɨhɨ́ ñáhá tùcu‑xi xii‑dé, te ní dándùá ñáhá‑xí xìi‑dé, te ní ngüíta‑dé xíchí ñùhu‑dé, te quène tɨ́ñú yuhu‑dé. \v 21 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú tǎtá‑dě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Ná ndéé ama ní ngüíta‑xi duha ndòho déhe‑n? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Ndéé cútnàhá cúú lǐhli‑dé ní ngüíta espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha duha quìde ñaha‑xi xii‑dé. \v 22 Te ní cùtɨtnɨ́ xito dàngaunihnu ñaha‑xi xii‑dé núú ñùhú, te ní cutɨtnɨ́ tucu xito dàngaunihnu ñaha‑xi xii‑dé ndute cuìní‑xi cahni ñaha‑xi xìi‑dé. Te ndèca‑í‑dé véxi núú‑n te núu ndacu‑n càda tátna‑n‑dě, te cundàhú iní ñáhá‑n xìi‑ndɨ́ chindee ñàha‑n —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 23 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Te ná cuèndá càchí‑n nǔu ndacu‑í cada tátna‑í déhe‑n, chi nchaa ñáyiu na quɨ̀ndáá iní ñáhá xìi‑í te nìhí‑yu sá ná càcáⁿ‑yu núù‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 24 Te tǎtá těe cuechi‑ǎⁿ nǐhi ní cáháⁿ‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Sàndáá iní ñáhà‑í xii‑n, dico chindee ñàha xii‑í cuèndá ná quɨ̀ndáá iní ñáhá‑gǎ‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 25 Te Jèsús ndéhé‑gǎ sá ǐo vài ñáyiu ta tàcá núú ndécú‑gǎ‑áⁿ. Te ní tenàá‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Yòhó espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha, ní quide ñɨ̀hɨ́‑n nǐ quide doho‑n těe‑a, dico vitna yúhú càchí‑í sá quéé‑n yɨ̀quɨ cuñú‑dé te vá ndɨ̌hu‑gá‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ. \p \v 26 Te espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ dácáná sàa ñaha‑xi xii tée‑áⁿ, te ní sahni yɨ̀hɨ́ ñáhá tùcu‑xi xii‑dé, te dǎtnùní ní quee ñaha‑xi xìi‑dé cuáháⁿ‑xi, dico tée‑áⁿ chi dacàa‑ni ndɨ́yɨ càa‑dé cátùu‑dé. Te nchaa ñáyiu xǐndecu xíáⁿ càchí‑yu sá nǐ xíhí‑dé ní cùu. \v 27 Te Jèsús ní tnɨɨ‑gá ndaha‑dé ní ndocani ñaha‑gǎ xii‑dé, te ní ndacóo‑dé ní nucúnutnɨ́ɨ‑dé. \p \v 28 Te Jèsús cuándɨhu‑gá xɨtɨ́ vehe ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te òré ndéhé‑güedě ñá túú‑gǎ ñáyiu, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́ ná cuèndá ñá túú ní ndàcu‑ndɨ́ queñuhu‑ndɨ́ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii tée‑ǎⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu òré cuìní‑ndó quèñuhu‑ndo espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu dàtná cúú espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii tée‑ǎⁿ ní cùu ña, te xìni ñuhu‑xi sá ǐo cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí te ñá túú tnàhí ná caxi‑ndo cǎháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ, te ducaⁿ te ndacu‑ndo quèñuhu‑ndo espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mt. 17:22-23; Lc. 9:43-45) \p \v 30 Te Jèsús ní quee‑gá núú ndécú‑gǎ‑áⁿ ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé distrìtú Galìleá, te cuìní‑gá sá vǎ quìní ñáyiu ndèé ichi cuáháⁿ‑gá. \v 31 Te ducaⁿ nǐ sani iní‑gá, chi mee‑gǎ sa nàha‑gá sá ndàá cada‑xi nàcuáa xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te duha xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sáá ɨɨⁿ nduu te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá, te cahni ñaha‑güedě xii‑í, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 32 Dico ñá túú tnàhí ni tècú tnùní‑güedé nása ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑gá, te ni ñà túú ní cùyɨɨ‑güedé cácáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ. \s1 Cue tée ndùcu tnúhu núú tnáhá nǔu ndědacàa‑güedé ío‑gá cúnùu \r (Mt. 18:1-5; Lc. 9:46-48) \p \v 33 Te Jèsús ní quexìo‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Capèrnaúm, te òré sa ndècu‑gá ɨɨⁿ vehe te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Nándɨ cùu tnúhu ta xǐtnàha‑ndo véxi? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 34 Dico ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑güedé cúñaha‑güedě xii‑gá nǔu ná tnúhu xǐtnàha‑güedé òré ñúhú‑güedě ichi. Te ducaⁿ nǐ quide‑güedé chi cuèndá tá ndàtnúhu‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé ío‑gá cúnùu. \v 35 Te Jèsús ní ngóo‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Chí táquìxi iha te cundedóho‑ndo tnǔhu na càháⁿ‑í‑a. Te núu ìó dava‑ndo cuìní‑ndó cùnuu‑ndo, te cada‑ndo sǎ cúú‑ndó ñǎyiu nchìcúⁿ cuìí‑nǎ, te cunu cuechi‑ndo nǔú tnàha ñáyiu‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 36 Te Jèsús ní sanutnɨ́ɨ‑gá ɨɨⁿ té lǐhli cuádava tnuú‑güedé, te dǎtnùní ní nguɨ́dèhé ñáhá‑gǎ xii‑dé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 37 —Nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ɨɨⁿ té lǐhli dàtná té lǐhli‑a cuèndá sá ñúhú ìní ñáhǎ‑yu xii‑í ñá, te cada iní‑yu sá yǔhú ní queheⁿ cuèndá‑yu. Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi‑í te ñá dɨ́ú‑ní mèe‑í ní quèheⁿ cuendá‑yu, chi tnàhá Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ní tendaha ñàha xii‑í véxi‑í ñuyíú‑a ní queheⁿ cuèndá‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nchaa ñáyiu ñá túú cùu úhú iní ñáhá xìi‑o te cùndɨhɨ ñahá‑yu \r (Mt. 10:42; Lc. 9:49-50) \p \v 38 Te té Juàá dɨu‑ni ɨɨⁿ tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, ní xiní‑ndɨ́ ɨɨⁿ tée càcunehe ñaha‑dé xii‑n, te quèñuhu‑dé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, te nchúhú ñá túú ní dàña‑gá‑ndɨ́ ducaⁿ càda‑dé, chi ñá túú xìca cuu ndɨhɨ ñaha‑dé xii‑o —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 39 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Daña‑ndo na càda nahi‑dé ní cùu, chi ñá túú nì ɨɨⁿ ñáyiu ndɨ̌hɨ ndɨ̌hɨ‑ni ndacu cáháⁿ cuèhé cuèndá‑í te núu càcunehe ñahá‑yu xii‑í, te quìdé‑yu sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada. \v 40 Te nchaa ñáyiu ñá túú cùu úhú iní ñáhá xìi‑o te cùndɨhɨ ñahá‑yu. \v 41 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cuè ñáyiu na tàxi ɨɨⁿ yaxiⁿ ndute coho‑ndo cuendá sá cúú‑ndó cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑í, te ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te dacuéi sá nìhí‑yu sá ndúú tǎhǔ‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cada cuèndá‑ó vǎ cúndècu‑o ichi cuehé ichi duha \r (Mt. 18:6-9; Lc. 17:1-2) \p \v 42 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Te núu ɨɨⁿ tée na dàcaháⁿ‑dé cue ñáyiu sàndáá iní ñáhá xìi‑í cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te váha‑gá sá nǔu na dàcutu ndeé‑güedé ɨɨⁿ yúú yǒdó dǔcúⁿ‑dě, te dàquée ñaha‑güedě xii‑dé xɨtɨ́ ndute làmár, te ñá dɨ́ú sǎ cúndècu‑dé ducaⁿ càda‑dé. \v 43 Te núu ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo quìde‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te quehndé‑ndó cuǐta‑xi, chi váha‑gá sá nánìhí tàhú‑ndó cuěi na cuǐta ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo te ñá dɨ́ú sǎ quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó nɨ̀hií nɨ́ ndúú‑ndó nǔú ùhú núú ndàhú núú dìcó sàá ndáhá ìtá ñuhú nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 44 Chi yàcáⁿ cúú‑xí nǔú ñà túú tnàhí ndàhvá ñuhú, te ío ndoho‑ndo cùndecu‑ndo xíáⁿ nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 45 Te núu ɨɨⁿ xio sáhá‑ndó quìde‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te quehndé‑ndó cuǐta‑xi, chi váha‑gá sá nánìhí tàhú‑ndó cuěi na cuǐta ɨɨⁿ xio sáhá‑ndó, te ñá dɨ́ú sǎ quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó nɨ̀hií nɨ́ ndúú‑ndó nǔú ùhú núú ndàhú núú dìcó sàá ndáhá ìtá ñuhú nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 46 Chi yàcáⁿ ñá túú tnàhí ndàhvá ñuhú, te ío ndoho‑ndo cùndecu‑ndo xíáⁿ nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 47 Te núu ɨɨⁿ xio tɨnùu‑ndo quide‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te tava‑ndo cuǐta‑xi, chi váha‑gá sá cúndècu‑ndo núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá cuěi na cuǐta ɨɨⁿ xio tɨnùu‑ndo, te ñá dɨ́ú sǎ ndɨ̀ nduú xio núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó nǔú ùhú núú ndàhú. \v 48 Chi yàcáⁿ ñá túú tnàhí ndàhvá ñuhú, te ío ndoho‑ndo cùndecu‑ndo xíáⁿ nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \p \v 49 ’Te dàtná quídé‑güedě quɨtɨ sàhni‑güedé chìhi‑güedé cuñú‑dɨ ñɨɨ́ te dàquée‑güedé núú ñùhú, ducaⁿ sǎtnahá‑xi ndoho cue ñáyiu chi ío ndohó‑yu. \v 50 Te ñɨ́ɨ́ chi ío váha nàndɨ́hɨ‑xi, dico núu na ndùu víxiⁿ‑xi te ñá túú‑gǎ nándɨ̌hɨ‑xi te ni ñà túú‑gǎ nása cada‑o ndùu úhá tucu‑xi. Te ío váha cada cuèndá‑ndó nàcuáa cundecu‑ndo cuèndá cuu‑ndo ñǎyiu váha, te ducaⁿ te cuu‑ndo dàtná ñɨ́ɨ́ sǎ ñà túú ndùu víxiⁿ, te ío váha cundecu ndɨhɨ tnàha‑ndo —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 10 \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue ñáyiu dàña tnaha \r (Mt. 19:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ní yáha‑gá yucu distrìtú Jùdeá ní téhndé‑gá ndàa ɨngá xio yúte Jòrdán. Te yàcáⁿ ndécú‑gǎ ní tacá tucu cuéhé víhí ñǎyiu, te ní ngüíta‑ni tucu‑gá dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu‑gá chi ducaⁿ tnàhí quìde‑gá. \v 2 Te ní quèxio ɨɨⁿ úú cue tée cùu fariséú núú ndécú Jèsús xíto ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá nǔu nása cunduu tnúhu cáháⁿ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Véxi‑ndɨ́ xìcáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n nǔu cuu daña ɨ̀ɨⁿ tée ñadɨ̀hɨ́‑dé ǎⁿ ñǎhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 3 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ¿nása ní cachí ndíi Moìsés cada‑ndo‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 4 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ndíi Moìsés ní cachí ndíi sá cúú dàña ɨɨⁿ tée ñadɨ̀hɨ́‑dé dìcó‑ni sá cádǔha‑dé ɨɨⁿ tutú cuáñaha‑dě, te núú tùtú‑áⁿ codo tnùní sá nǐ dáñá ñàha‑dé, te ducaⁿ te cuu daña‑dě ñadɨ̀hɨ́‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 5 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te ducaⁿ nǐ chídó tnùní ndíi Moìsés cada‑ndo cuèndá sá ǐo sàá iní‑ndó. \v 6 Dico Yá Ndiǒxí cútnàhá ní cadúha‑gá ñuyíú ndɨhɨ nchaa sá ìó, chi tée ñadɨ̀hɨ́ ní cadúha‑gá. \v 7 Te xíǎⁿ nǔu nchaa cue tée na nìhí ñadɨ̀hɨ́‑xi, te dɨ̀ɨⁿ‑ná cada‑güedé tǎtá‑güedě ndɨhɨ nǎná‑güedě, chi mee‑nǎ ñadɨ̀hɨ́‑güedé cuu cuu ndɨhɨ‑güedé. \v 8 Te cue ñáyiu úú‑áⁿ ñà túú‑gǎ ndɨ́ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ yɨ̀quɨ cuñú cúǔ‑yu, chi cada iní‑ndó sǎ ɨ́ɨ́ⁿ‑nǎ yɨquɨ cùñú cúǔ‑yu. \v 9 Te xíǎⁿ nǔu ñá túú ndùu váha‑xi daña cuè tée ñadɨ̀hɨ́‑güedé, chi mee Yǎ Ndiǒxí ní cachí‑gá sá cúú ǔú‑yu cundecú‑yu ndéé naa ndéé cuú‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te òré yɨ́hɨ́ Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá vehe, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ nása ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑gá cuèndá cue ñáyiu dàña tnaha. \v 11 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu ɨɨⁿ tée na dàña‑dé ñadɨ̀hɨ́‑dé te naqueheⁿ‑dé ɨngá ñadɨ̀hɨ́, te ío nèhé quídé‑dě, te ɨɨⁿ‑ni cuěchi cùu‑xi ndɨhɨ cuéchi quìde tée ndèca ñadɨhɨ́ te càháⁿ ndɨhɨ‑dé ɨngá ñadɨ̀hɨ́. \v 12 Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu tucu ñáyiu dɨ̀hɨ́ te núu na dàñá‑yu yɨɨ́‑yu te naquehéⁿ‑yu ɨngá tée, chi ɨɨⁿ‑ni cuěchi cùu‑xi sá quídě‑yu ndɨhɨ sá quídé cuè ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndécú yɨ̀ɨ‑xi, te càháⁿ ndɨhɨ́‑yu ɨngá tée —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús xìcáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá landú \r (Mt. 19:13-15; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Te ɨɨⁿ ǔú ñáyiu ndècá‑yu landú lǐhli cuáháⁿ núú Jèsús, chi cuìní‑yu sá téndàha ñaha‑gá xii‑güexi. Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní ngüíta‑güedé ténàá ñáhá‑güedě xií‑yu, te xǎhaⁿ‑güedě sá vǎ dúcáⁿ càdá‑yu. \v 14 Te òré ní xiní‑gá sá dúcáⁿ quìde‑güedé, te ní cudééⁿ‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá ná quìxi nahi cue landú lǐhli‑áⁿ nǔù‑í‑a te vá càdɨ́‑ndó ìchi‑güexi, chi dàtná cúú vǎha iní cue landú lǐhli‑áⁿ ducaⁿ cùu váha iní cue ñáyiu yɨ̀ndaha Yá Ndiǒxí. \v 15 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu vá quɨ̀ndáá iní ñáhá‑ndó dàtná quídé cuè landú lǐhli sàndáá iní ñáhá xìi‑í, te vá ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 16 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ te ní nguɨ́dèhé‑gá cue landú‑áⁿ te ní tendaha ñàha‑gá xii‑güexi, te ní xícáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑güexi. \s1 Ɨɨⁿ tée cuica càháⁿ ndɨhɨ‑dé Jèsús \r (Mt. 19:16-30; Lc. 18:18-30) \p \v 17 Te òré sa ñùhu ichi Jesús caca‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑gá ɨngá xichi ni cùu ní quexìo cunu ɨɨⁿ tée ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó Mèstrú, cùu‑n tée ío váha iní‑xi, te cuìní‑í nǔu vá cúndèe iní‑n càchí tnúhu‑n nǎ cúú sǎ cádà‑í cuèndá nduu táhù‑í cundecu‑í ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 18 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Te cùtnuní iní‑n nàcuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑n sǎ yǔhú váha iní‑ǎⁿ? Chi ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí ío váha iní‑gá. \v 19 Te yòhó xìní‑n nàcuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu, te duha ní cachí‑gá: “Nchòhó cue tée vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo ñàdɨhɨ́ te núu ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑ndó cùú‑yu, te ducaⁿ‑ni nchòhó cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ tucu vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo těe te núu ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ‑ndo cuu‑güedé, te vá cáhní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo, te ni vǎ dúhú‑ndó sǎ ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu, te ni vǎ dácàcu‑ndo cuéchi neñùú sá cúú‑xí tnàha ñáyiu‑ndo, te ni vǎ dácuàndehnde‑ndo, te canehe‑ndo sǎ yɨ́ñùhu núú tǎtá‑ndó ndɨ̀hɨ núú nǎná‑ndó”, duha ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 20 Te tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, nchaa xíǎⁿ ní ngüíta‑í quídè‑í ndéé cútnàhá cúú làndú‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 21 Te Jèsús ní xíndéhé ñàha váha‑gá xii‑dé, te ní cuu váha iní ñáhá‑gǎ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dico cùmání ɨ̀ngá núú sǎ cádá‑n. Vitna te quɨ́hɨ́ⁿ‑n te dico‑n nchàa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑n, te díhúⁿ‑n cuǎha táhú‑n cuè ñáyiu ndàhú. Te ducaⁿ, te nduu táhú‑n nùcúndecu váha‑n nǔú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, te sátá ná yǎha ducaⁿ càda‑n, te quixi‑n chìtnahá ñáhá‑n xìi‑í cuěi na ndòho‑n datná ndoho‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 22 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii‑dé te ío ní cundɨ̀yɨ́‑dé chi ío cuica‑dě, te ní xica‑dé cuánuhú‑dé. \p \v 23 Te ní ndacoto‑gá nɨ càndéé dɨ̀ñɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Cue ñáyiu cuica chi ío úhú quɨ́ndáá iní‑yu Yá Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 24 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑güedé nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Nchòhó cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑í càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ ǐo úhú quɨ́ndáá iní cue ñáyiu cuica Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu, chi sàni iní‑yu sá ncháá sǎ ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu dàcácu nihnu ñaha‑xi xìí‑yu núú ùhú núú ndàhú. \v 25 Te yáchí‑gá yáha ɨɨⁿ càméyu yaú ɨɨⁿ yɨquɨ tɨ̀cú dàcúúxí sǎ quɨ̀ndáá iní ɨɨⁿ ñáyiu cuica Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 26 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní cuñúhu vìhi‑gá‑güedé sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —¿Te yoo sa ndacu naníhí tàhú te núu ducaⁿ vàíⁿ? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 27 Te Jèsús ní xíndéhé vǎha ñaha‑gǎ xii‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchaa ñáyiu ñuyíú‑a chi vá ndácǔ‑yu ná cadá‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, dico mee‑gǎ chi ndacu‑gá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu, chi nchaandɨ túhú sá vǎha ndàcu‑gá quídé‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 28 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Nchúhú ní dándǒo‑ndɨ́ nchaandɨ túhú sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́ te ní tuha ñaha‑ndɨ̌ xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá ñǎyiu na dàndóo vehe‑xi, àdi ñaní‑xi, cúha‑xi, tǎtá‑xi, nǎná‑xi, déhe‑xi, àdi ñuhu‑xi, te núu ducaⁿ na càdá‑yu sá cuèndá‑í ndɨhɨ sá cuèndá tnúhu‑í, \v 30 te ío‑gá cuéhé sǎ cuǎñaha Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ́‑yu, chi níhǐ‑yu vehé‑yu, ñuhú‑yu, ñaní‑yu, cúha‑yu, nǎnǎ‑yu, déhe‑yu, te ñá dɨ́ú‑ní sǎ nchàa xíǎⁿ níhǐ‑yu cundecu ndɨhɨ́‑yu, chi tnàhá nduu táhǔ‑yu cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ ná sàá nduu. Dico díhna‑gá ndoho tnahá‑yu núú ñuyíú‑a sá cuèndá‑í. \v 31 Te dava ñáyiu cùnuu ndecu ichi Yá Ndiǒxí vitna, ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te vá ǐo‑gá cunùú‑yu dàtná cúnùú‑yu vitna, te dava ñáyiu nchìcúⁿ ñá túú cùnuu vitna ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te ío cunùú‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mt. 20:17-19; Lc. 18:31-34) \p \v 32 Te ñùhu Jesús ichi ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuásaá ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé ñuú Jerusàlén, te yòdo nuu‑gá núú‑güedě cuásaá. Te cue tée‑áⁿ xǐcuñúhu‑güedé sá dúcáⁿ cuǎháⁿ‑gá ñuú Jerusàlén, te dava cue ñáyiu xǐnchícúⁿ xǐyùhú‑yu. Te ní taudɨ̀ɨⁿ‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní ngüíta‑gá cání‑gǎ cuèndú núú‑güedě nchaa nàcuáa yáha‑gá. \v 33 Te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Vitna ñùhu‑o ichi cuásaá‑ó ñùú Jerusàlén, te yàcáⁿ cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo núú cuè tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ núú cuè tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. Te dɨu cue tée‑áⁿ cǔñaha‑güedě xii dava‑gá cue tée sá cáhní ñàha‑güedé xii‑í, te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée ñá túú cùu cue tée isràél. \v 34 Te cue tée‑áⁿ cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑í, te caniha‑güedě ndɨhɨ ñɨɨ, te tɨú dɨɨ́ ñáhá‑güedě, te cahni ñaha‑güedě xii‑í dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá càháⁿ ndàhú‑güedé núú Jèsús sá cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá cuìní‑güedé \r (Mt. 20:20-28) \p \v 35 Te cue déhe té Zebèdeú té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá ní quexìo‑güedé núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑ndɨ́ càháⁿ ndàhú‑ndɨ́ núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda‑n ɨɨⁿ sá cuìní‑ndɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 36 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná cúú sǎ cuìní‑ndó càda‑í‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 37 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ sá òré ná sàá nduu cùndecu‑n núú táxí tnùní‑n, te ɨɨⁿ‑ndɨ́ cunucóo‑ndɨ́ xio cùha‑n te ɨɨⁿ‑ndɨ́ cunucóo‑ndɨ́ xio dàtni‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 38 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó, ñá túú cùtnuní iní‑ndó nàcuáa ndùu sá xìcáⁿ‑ndó nǔù‑í. ¿Te náa cundee ìní‑ndó dàndoho ñaha ñáyiu xii‑ndo dàtná dandòho ñahá‑yu xii‑í, te cundee tùcu iní‑ndó càhni ñahá‑yu xii‑ndo dàtná cahni ñàhá‑yu xii‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 39 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cundee ìní‑ndɨ́ yáha‑ndɨ́ nchaa nàcuáa càháⁿ‑n‑ǎⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ndáá sá cúndèe iní‑ndó ndòho‑ndo nchaa nacuáa ndoho‑í, te cundee tùcu iní‑ndó càhni ñahá‑yu xii‑ndo, chi yúhú cahni ñàhá‑yu xii‑í. \v 40 Dico sá dúcáⁿ cuìní‑ndó sǎ ɨ́ɨ́ⁿ‑ndó cùnucóo‑ndo xìo cuha‑í te ɨɨⁿ‑ndo cùnucóo‑ndo xìo datni‑í, te xíǎⁿ chi ñá dɨ́ú yǔhú tàú‑í cachí‑í te núu sá cúú cùnucóo‑ndo àdi sá vǎ cúú cùnucóo‑ndo, chi mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí cachí‑gá te núu ná cúú ñǎyiu nduu táhú cunucóo dɨ̀ñɨ‑í dàvá‑áⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 41 Te òré ní níhí ǔxí‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá tnúhu nàcuáa ndùu sá cuìní té Jàcobó ndɨhɨ ñaní‑dé té Juàá, te ní cudééⁿ‑güedě núú cuè tée úú‑áⁿ. \v 42 Te Jèsús ní cana‑gá nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ cuè tée yɨ̀ndaha ɨɨⁿ nacióⁿ quìde‑güedé sá ǐo cùnuu‑güedé, te nchaa dava‑gá cue tée cùndɨhɨ‑güedé tnàhá‑güedé quídé‑güedě sá ǐo cùnuu‑güedé. \v 43 Dico nchòhó chi vá dúcáⁿ càda‑ndo. Chi núu dava‑ndo cuìní‑ndó cùnuu‑ndo te xìni ñuhu‑xi cunu cuechi núú tnáhá‑ndó te vá cádá‑ndó sǎ cúnùu‑ndo. \v 44 Te núu dava‑ndo cuìní‑ndó quène cáva‑ndo, te cuu‑ndo dàtná cue ñáyiu ñá túú tnàhí dàñá quee núú chíúⁿ pàtróóⁿ‑xi cunu cuechi nǔú tnáhá‑ndó. \v 45 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, chi ñá túú věxi‑í sá cúnú cuèchi ñáyiu núù‑í, chi véxi‑í sá cúnú cuèchi‑í núǔ‑yu. Te cuú‑í ñuyíú‑a cuèndá vàí‑yu cácu nihnu núú ùhú núú ndàhú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cuàá nání‑dě Bartìmeú \r (Mt. 20:29-34; Lc. 18:35-43) \p \v 46 Te Jèsús ní quexìo‑gá ñuú Jerìcó ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní yáha‑gá ndɨhɨ‑güedé ichi xɨtɨ́ ñuú‑áⁿ, te ío cuéhé ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ te ɨɨⁿ xio yuhu ìchi sá nǐ quee xɨtɨ́ ñuú‑áⁿ núcǒo ɨɨⁿ tée cuàá nání‑dě Bartìmeú, te tǎtá‑dě nání‑dě Tìmeú, te tée‑áⁿ núcǒo‑dé yuhu ìchi‑áⁿ xìcáⁿ ndàhú‑dé. \v 47 Te tée‑áⁿ nǐ cutnùní iní‑dé sá Jèsús tée ñuú Nazàrét ñúhú‑dě ichi, te ní ngüíta‑dé níhi càháⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Jèsús, ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú íní ñáhá xìi‑í! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 48 Te vài ñáyiu tènaá ñáhǎ‑yu xii‑dé, te xǎhǎⁿ‑yu sá ná càdɨ́‑dé yuhu‑dé dico uuⁿ‑gá níhi ní cáháⁿ‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Jèsús, ñaní tnáhá ndǐi Dàvií cundàhú iní ñáhá xìi‑í! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 49 Te Jèsús ní ngüɨ́ñɨ́‑gá te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée ndɨhɨ‑gá: \p —Chí cuǎnguaca tée cuàá‑ǎⁿ candeca‑ndo‑dě quixi iha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ. \p Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuánguaca‑güedé tée cuàá‑áⁿ, te òré ní quexìo‑güedé núú‑dě te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé: \p —Ndacuɨ́ñɨ́ te vá ndɨ̀hú‑gá iní‑n, na quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó chi càna ñaha Jesús xii‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 50 Te tée‑áⁿ nǐ xócání‑dě dóó ndíxí‑dě, te ndɨ̌hɨ‑ni ní ndacuɨ́ñɨ́‑dé te ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé núú Jèsús. \v 51 Te òré ní quexìo‑dé te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑dě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Ná cuìní‑n càda ñaha‑í xii‑n‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée cuàá‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑í cada tátna‑n nǔù‑í cuèndá cundehe‑ǐ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 52 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Cuanùhú vitna, chi sa ní ndúha núú‑n chi ní sándáá iní‑n Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha núú‑dě te nchìcúⁿ‑dé Jèsús cuáháⁿ. \c 11 \s1 Jèsús cuánguɨhu‑gá ñuú Jerusàlén \r (Mt. 21:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) \p \v 1 Te Jèsús ní cuyatni‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Bètaniá, ndɨhɨ ñuú Bètfagé, te xíáⁿ cáá yùcu nani Olívú, te yatni vií‑nǎ xíáⁿ cáá ñùú Jerusàlén. Te Jèsús ní cana‑gá úú‑ni tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 2 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuàháⁿ ñuú cáá yàtni yacáⁿ, te òré quexìo‑ndo yacáⁿ te naníhí‑ndó ɨ̀ɨⁿ búrru ndètnɨ́ɨ‑dɨ, te vátá yǒo ɨɨⁿ‑gá codo ñàha xii‑dɨ, te nandaxi‑ndo‑dɨ te candeca‑ndo‑dɨ quìxi. \v 3 Te núu yoo na càcáⁿ tnúhú nǔú‑ndó nǎ cuèndá nándàxi‑ndo‑dɨ, te cúñaha‑ndo sǎ yǔhú Yaá xícá cùu ndɨhɨ‑ndo xini ñuhu‑í‑dɨ, te na yǎha canehe chìuⁿ‑í‑dɨ te ndɨ̌hɨ‑ni natendaha‑ǐ‑dɨ, duha cúñaha‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 4 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te òré ní quexìo‑güedé ñuú‑áⁿ te ní naníhí‑güedě ɨɨⁿ bǔrru ndètnɨ́ɨ‑dɨ ɨɨⁿ yutnu nìhnu yatni ɨɨⁿ yuyehe vehe caa yatni yuhu ichi, te ní ngüíta‑güedé nándàxi‑güedé‑dɨ. \p \v 5 Te mei òré nándàxi‑güedé‑dɨ ní quexìo ñáyiu xǎhǎⁿ‑yu xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá nándàxi‑ndo búrru‑áⁿ‑i? —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑güedé. \p \v 6 Te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xií‑yu nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús cúñaha‑güedě. Te sátá dúcáⁿ te ní dáñǎ‑yu ndèca‑güedé bǔrru‑áⁿ cuǎháⁿ núú ndécú Jèsús. \v 7 Te òré ní quexìo‑güedé ndɨhɨ‑dɨ núú ndécú‑gǎ, te ní sacáⁿ ndodo‑güedé dóó‑güedě sátá‑dɨ, ní ngódó ñàha Jesús xii‑dɨ. \v 8 Te ío cuéhé ñǎyiu ta sàcáⁿ‑yu dóǒ‑yu ichi cuáháⁿ‑gá cuèndá núú dǒǒ‑yu‑áⁿ yǎha‑gá ndɨhɨ quɨtɨ yòdo‑gá, te davá‑yu xèhndé‑yu ndaha yùtnu ta sacáⁿ‑yu cuáháⁿ. \p \v 9 Te nchaa ñáyiu yòdo nuu núú‑gǎ ndɨhɨ nchaa ñáyiu nchìcúⁿ ndàa sátá‑gǎ ní ngüíta‑yu níhi càháⁿ‑yu, te càchí‑yu: \p —¡Ío càhnu cuu Yaá‑a! ¡Te Yá Ndiǒxí ná chìndee ñaha‑gá, chi dɨu‑gá cúú‑gǎ Yaá ní tendaha‑gǎ véxi quìde núú‑gǎ! \v 10 ¡Te dɨu‑ni Yaá‑á cúú‑gǎ Yaá véxi quɨndaha ñàha xii‑o datná ní xóo cada ndíi Dàvií! ¡Te ndéé nchaa sá ìó andɨu na càchí‑xi sá ǐo càhnu cuu‑gá! —duha càchí‑yu. \p \v 11 Te Jèsús ní quexìo‑gá ñuú Jerusàlén, te cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te ní xíndéhé vǎha‑gá nchaa sá ndécú xɨ̀tɨ́ veñúhu‑áⁿ. Te sátá dúcáⁿ te ní ndee‑gá cuáháⁿ‑gá ñuú Bètaniá ndɨhɨ ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá chi sa ní cuaa. \s1 Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí sá vǎ cúúⁿ‑gǎ sávìdí‑xi \r (Mt. 21:18-19) \p \v 12 Te nduu tněé‑áⁿ nǐ quee Jèsús ñuú Bètaniá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ichi ñùhu‑gá ní xíhí‑gá docó. \v 13 Te xica nǐ xiní‑gá nútnɨ̌ɨ ɨɨⁿ yutnu ngǔxí, te ní xica‑gá cuándéhé‑gǎ nǔu ndèé sávìdí‑xi te ñá túú nǎ ndèé, chi mee‑ni ndàha‑xi ndeé chi ñá dɨ́ú yǒó sácǔndeé sávìdí‑xi. \v 14 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí‑áⁿ: \p —Vitna te vá yǒo ɨɨⁿ‑gá caxi sávìdí‑n, chi vá cúúⁿ‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí‑áⁿ. \p Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní tecú dóho‑güedé nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí‑áⁿ. \s1 Jèsús ñá túú tnàhá iní‑gá nàcuáa quìde ñáyiu xɨtɨ́ veñúhu \r (Mt. 21:12-17; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) \p \v 15 Te Jèsús ní quexìo tucu‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Jerusàlén, te cuánguɨhu tucu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ xǐndecu cue ñáyiu quìde ndáhú nádìcó‑yu, ndɨhɨ cue ñáyiu xǐsaaⁿ. Te nchaá‑yu ní queñuhu ñaha Jèsús xií‑yu quehé, te ní dándùá‑gá mèsá cue ñáyiu dàma díhúⁿ, ndɨhɨ nchaa xìlé sácǒo nchihi cue ñáyiu dìco lómá xǐndecu xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ. \v 16 Te ñá túú tnàhí‑gá ní dàña‑gá yáha cue ñáyiu ndɨhɨ nchaa sá nchídǒ‑yu ichi xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ. \v 17 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càháⁿ‑xi nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te ní cachí‑gá: “Vehe‑í cúú‑xí vèhe núú tàcá ñáyiu nɨhìí ñuyíú càháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í”, duha ní cáháⁿ‑gá càchí‑xi núú tùtú‑gá. Dico nchòhó quídé‑ndó vèhe‑gá vehe ñadúhú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 18 Te nchaa dútú cúnùu, ndɨhɨ nchaa cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní tecú dóho‑güedé nàcuáa ní cáháⁿ‑gá te ní ngüíta‑güedé ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé cahni ñaha‑güedě xii‑gá, chi yùhú‑güedé sá ǐo cunuu‑gǎ, te ducaⁿ chi nchaa ñáyiu ío cùñúhu‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑gá. \v 19 Te òré sa ní cuaa cuìí‑nǎ, te ní quee tucu Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Jerusàlén cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨngá xichi. \s1 Ní yíchí yutnu ngǔxí \r (Mt. 21:20-22) \p \v 20 Te nduu tněé nehé‑ni ní yáha tucu Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá núú níhnú yùtnu ngúxí, te ní xiní‑güedé sa ní yíchí nɨhìí ndéé yóho‑xi. \v 21 Te té Pèlú ní ndacu iní‑dé nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús xii yutnu ngǔxí‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, cundehe nǎ ní yíchí yutnu ngǔxí sá nǐ xáhaⁿ‑n sǎ vǎ cúúⁿ‑gǎ sávìdí‑xi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Quɨndáá ndisa iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí. \v 23 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu nchòhó cúñaha‑ndo xìi tɨndúú‑a xocuɨ̀ñɨ́‑xi núú ndécú‑xí, te quɨ́hɨ́ⁿ‑xi quée‑xi xɨtɨ́ làmár. Te dɨu ducaⁿ càda‑xi te núu nchòhó vá cání ɨ̀ɨⁿ cani úú iní‑ndó, te quɨndáá iní‑ndó sǎ dúcáⁿ càda‑xi. \v 24 Te xíǎⁿ nǔu càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nchàa sá ná càcáⁿ‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ, te taxi‑gá te núu nchòhó sàndáá ndisa iní‑ndó sǎ táxí‑gǎ sá xìcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ. \v 25 Te òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí te dandàcu iní‑ndó te núu ndècu ñáyiu ñá túú cùu váha iní ñáhá xìi‑ndo, te cada càhnu iní‑ndǒ‑yu cuèndá ducaⁿ càda cahnu iní ñáhá Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu xii‑ndo cuendá nchaa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo. \v 26 Dico núu nchòhó vá cádá càhnu iní‑ndó sǎ quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndo xìi‑ndo, te ni Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí vá cádá càhnu iní ñáhá‑gǎ xii‑ndo cuèndá nchaa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús ndécú ndɨ̀hɨ‑gá tnúhu ndee ìní \r (Mt. 21:23-27; Lc. 20:1-8) \p \v 27 Te Jèsús ní ndexìo tucu‑gá ñuú Jerusàlén ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te cuánguɨhu tucu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ndɨhɨ‑güedé. Te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ yɨ́hɨ́‑gǎ ní quexìo cue dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél. \v 28 Te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n xìi‑ndɨ́ nása ndùu tnúhu ndee ìní ndécú ndɨ̀hɨ‑n núu quìde‑n nándɨ sá quídé‑n, ¿te yoo ducaⁿ nǐ taxi tnúhu ndee ìní‑áⁿ xii‑n‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú tnàhá‑í cuìní‑í cácáⁿ tnúhu‑í ɨɨⁿ sá càcáⁿ tnúhu‑í núú‑ndó te núu na càchí tnúhu‑ndo, te cachí tnúhu‑í xii‑ndo yòo ní taxi tnúhu ndee ìní xii‑í duha quìde‑í. \v 30 Te chí càchí tnúhu xii‑í yoo ní táúchíúⁿ nǐ dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu, ¿Yá Ndiǒxí ǎⁿ cuè tée ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi? Te chí càchí tnúhu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 31 Te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —¿Nása cúñaha‑o? Chi núu na cǔñaha‑o sǎ Yǎ Ndiǒxí ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi Juàá ñá, te quesaha‑dě: “¿Ná cuèndá ñá túú ní sàndáá iní‑ndó tnǔhu ní cáháⁿ ndíi vàiⁿ?”, quesaha‑dě. \v 32 Te ni vǎ cúú cǔñaha‑o sǎ cuè ñáyiu ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi Juàá —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p Te ducaⁿ nǐ xítnàha‑güedé chi ñá túú ní cùtnuní iní‑güedé nása cúñaha‑güedě xii‑gá, chi xǐyùhú‑güedé cue ñáyiu chi nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ cutnùní ndáá iní‑yu sá Yǎ Ndiǒxí ní táúchíúⁿ‑gǎ ducaⁿ nǐ quide ndíi Juàá. \v 33 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Ñá túú xìní‑ndɨ́ yoo ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te ni yǔhú vá càchí tnúhu‑í xii‑ndo yòo ní taxi tnúhu ndee ìní duha quìde‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 12 \s1 Cuèndá cue tée cuihna ìní‑xi \r (Mt. 21:33-46; Lc. 20:9-19) \p \v 1 Te Jèsús ní ngüíta‑gá cání‑gǎ ɨɨⁿ cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Ɨɨⁿ tée ní nacúxi‑dé mee‑ni yòho yaha stilé núú ñúhú‑dě, te ní chidoco‑dě cuèndá sá vǎ cúú dàñú, te ní cadúha‑dé núú quíhní‑dě ndéhé yoho yàha stilé‑áⁿ òré ná cùu, te ní cadúha‑dé ɨɨⁿ xíto dùcúⁿ núú cáúndòdo cue tée coto yoho yàha stilé‑áⁿ. \p ’Te ní sáá ɨɨⁿ nduu quèe‑dé quɨ́ngaca cuu xica‑dě vài nduu, te ní dándǒo ndaha‑dě sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ xii ɨɨⁿ ǔú cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé cuèndá cada chìuⁿ‑güedé, te ní ndatnúhu‑güedé sá òré ná cúú te cuu cuèndá dava‑güedé te ducaⁿ te ní quee‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 2 Te sátá nǐ sáá nduu nǐ cuu ndéhé yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑dě: “Cuàháⁿ cácáⁿ‑n sǎ cúú cuèndá‑í núú cuè tée ní dándǒo ndàha‑í nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑í‑áⁿ”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ xica‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 3 Te cue tée‑áⁿ nǐ tnɨɨ‑güedé tée xìnu cuechi‑áⁿ, te ní caniha‑güedě xii‑dé, te dǎtnùní ní nacuícúⁿ ñáhá‑güedě, te ñá túú tnàhí ná ní sǎñaha‑güedě. \v 4 Te tée cùu xítohó yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha tùcu‑dé ɨngá tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ‑dé. Te òré ní quexìo tée xìnu cuechi‑áⁿ te cue tée‑áⁿ nǐ sáha ñaha‑güedě yúú xii‑dé, te ní táhú‑güedě dɨ́quɨ́‑dě, te ní xícuèhé ñáhá‑güedě xii‑dé. \v 5 Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha tùcu‑dé ɨngá tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ‑dé núú cuè tée‑áⁿ, dico tée‑áⁿ òré ní quexìo‑dé te ní sahni ñaha‑güedě xii‑dé. Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha‑dě vài‑gá cue tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ ngácáⁿ‑güedé sá cúú cuèndá‑dé ní cùu dico dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide ñaha tùcu cue tée ndèé nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ xii‑güedé, chi dava‑güedé ní caniha‑güedě te dava‑güedé ní sahni ñaha‑güedě. \p \v 6 ’Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿdii‑ná tée tendaha‑dě quɨ́hɨ́ⁿ núú cuè tée ní dándǒo ndaha‑dě sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ, te tée tendaha‑dě‑áⁿ cúú‑dě déhe ducuⁿ‑dé, te ío cùu iní ñáhá‑dě. Te ní sani iní‑dé: “Váha‑gá nǔu tendaha‑ǐ déhe‑í‑a núhú‑dé, chi òré quiní ñáhá‑güedě xii‑dé te cànehe‑güedé sá yɨ́ñùhu núú‑dě”, duha ní sani iní‑dé. Te ducaⁿ te ní xáhaⁿ‑dě xii déhe‑dé‑áⁿ sǎ nùhú‑dé, te tée‑áⁿ cuǎnuhú‑dé cuáháⁿ ngácáⁿ‑dé sá cúú cuèndá tǎtá‑dě núú cuè tée‑áⁿ. \v 7 Dico òré ní xiní cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ děhe tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ, te ní xítnàha‑güedé: “Tée‑ǎⁿ tée véxi nduu táhú ñuhu‑a ndɨhɨ sá cáá nǔú‑xi, dico cahni‑o‑dě te mee‑o ndùu táhú‑ó sǎ ndúú tǎhú‑dě”, duha ní xítnàha‑güedé. \v 8 Te ní tnɨɨ‑güedé tée‑áⁿ, te ní sahni ñaha‑güedě, te ní dáquéné‑güedě yɨquɨ cùñú‑dé ɨɨⁿ xio yuhu ñùhu núú cáá yòho yaha stilé‑áⁿ —duha cuáháⁿ cuèndú ní cani Jèsús núǔ‑yu. \p \v 9 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xií‑yu: \p —¿Te nchòhó sa cùtnuní iní‑ndó nàcuáa cada xítohó ñuhu‑áⁿ ǎⁿ? Chi núhú‑dé te cahni‑dé cue tée‑áⁿ te dàndóo ndaha‑dě ñuhu‑dé xii cue tée cùtnuní iní‑dé cada ndáá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 10 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xií‑yu: \p —Te nchòhó, náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: \q1 Yúú sǎ nǐ dáquéé tɨ̌hú cue tée dàcaa vehe, \q1 ní cuu‑xi yúú cúnùu vitna. \q1 \v 11 Chi mee Yǎ Ndiǒxí ducaⁿ nǐ cachí‑gá cunduu, te cùu‑xi ɨɨⁿ sá ǐo cùñúhu‑o vìtna. \m Duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 12 Te cue tée ní xíndedóho nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑gá ní cuiní‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá ní cùu, chi ní cutnùní iní‑güedé sá cuèndá‑güedé ní cáháⁿ‑gá, dico ní yùhú‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá cuèndá sá ǐo vài ñáyiu, te ná ìó ná cada ñàhá‑yu xii‑güedé ní sani iní‑güedé, te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé. \s1 Cuèndá impuèstú \r (Mt. 22:15-22; Lc. 20:20-26) \p \v 13 Te sátá nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní tendaha‑güedě ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ ɨɨⁿ ǔú cue tée cùndɨhɨ té Hèrodés cuáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé datɨ̀cánuu ñaha‑güedě xii‑gá núú tnǔhu càháⁿ‑gá. \v 14 Te cue tée‑áⁿ nǐ quexìo‑güedé núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, cùtnuní iní‑ndɨ́ sá ǐo ndáá càháⁿ‑n, te ñá túú quìde cuendá‑n nàcuáa càháⁿ ñáyiu, te cuěi ndědani càá‑yu ɨɨⁿ‑ni càháⁿ‑n ndɨ̀hɨ́‑yu chi ñá túú quìde cuendá‑n cuěi ná ñáyiu cùú‑yu, te càháⁿ ndáá‑n nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí cundecu‑o ñùyíú‑a. Te cachí tnúhu xii‑ndɨ́ nǔu váha‑ni quìde‑ndɨ́ sá chǎhu‑ndɨ́ té Cèsár tée ío cùnuu cuendá impuèstú ǎⁿ ñǎhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 15 Dico Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá xító ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ xìto ndeé ñáhá‑ndó xìi‑í? Chí dánèhé ñáhá xìi‑í ɨɨⁿ díhúⁿ sǎ chǎhu‑ndo cuèndá impuèstú te núu nása càa —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 16 Te cue tée‑áⁿ nǐ dánèhé ñáhá‑güedě xii‑gá ɨɨⁿ díhúⁿ sǎ chǎhu‑güedé cuèndá impuèstú. Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí càchí tnúhu xii‑í nǔu yoo núú‑xi ndèé ndɨhɨ yoo dɨ̀u‑xi ndeé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Núú tě Cèsár ndèé ndɨhɨ dɨ̀u‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 17 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te chí nácuǎha té Cèsár sá cúú cuèndá‑dé, te sá cúú cuèndá méé Yǎ Ndiǒxí te xíǎⁿ nacuáha‑ndo‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te cue tée‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑güedé sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá. \s1 Cuèndá cue ñáyiu ndoto \r (Mt. 22:23-33; Lc. 20:27-40) \p \v 18 Te sátá dúcáⁿ te ní quexìo ɨɨⁿ úú cue tée cùu saducéú núú ndécú Jèsús, te cue tée‑áⁿ ñǎ túú sàndáá iní‑güedé sá ndótó cuè ñáyiu ní xíhí, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 19 —Mèstrú, ndíi Moìsés càchí ndíi núú tùtú ndíi ndècu vitna sá nǔu ɨɨⁿ tée na cùú‑dé te quendóo ñadɨ̀hɨ́‑dé, te núu ñá túú ní xǒo déhe‑dé ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé‑áⁿ, te tée cùu ñaní‑dé naqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ cuèndá coo déhe‑dé ndɨhɨ‑aⁿ cuèndá tée ní xíhí‑áⁿ. \v 20 Te ní xíndecu úsá tnàhá cue tée mee‑ni ndɨ̀ ñaní‑güedé. Te tée díhna ní níhí ñadɨ̀hɨ́‑dé, te ñá túú ní cùdíi‑dé cundecu‑dé chi ní xíhí‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé. \v 21 Te tée cùu uú ní naqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ, dico ní xíhí tucu‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ tucu déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñaha‑áⁿ. Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xíhí tée cùu uní. \v 22 Te ní xínu ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii ñaha‑áⁿ, dico ni ɨ̀ɨⁿ‑güedé ñá túú ní xǒo déhe‑güedé ndɨhɨ‑aⁿ, te ní ndɨhɨ‑güedé ní xíhí te ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ní xíhí tnàhá ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ. \v 23 Te na sàá nduu ndòto‑güedé ndɨhɨ ñaha‑ǎⁿ, ¿te ndědacàa‑güedé ñadɨ̀hɨ́‑güedé cuu‑aⁿ‑i? Chi ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii‑aⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 24 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ní xíta nchòhó tnúhu càháⁿ‑ndó, chi ñá túú xìní‑ndó nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá, te ni ñà túú xìní‑ndó sǎ dɨ́ú‑gǎ ndácú‑gǎ quídé‑gǎ nchaandɨ túhú sá vǎha. \v 25 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ òré ná sàá nduu ndòto nchaa ñáyiu ní xíhí, te dàvá‑áⁿ vǎ yǒo‑gá dasaⁿ děhe yoco‑xi chi vá yǒo‑gá candeca tnàha, chi na ndòtó‑yu te cuu‑ná‑yu dàtná cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí. \v 26 Te núu nchòhó cuìní‑ndó cǎháⁿ‑ndó cuèndá nchaa ñáyiu ndoto, te díhna‑gá dacuàha‑ndo nacuáa ní chídó tnùní ndíi Moìsés núú tùtú ndíi ni cùu. Chi dɨu núú tùtú ndíi càháⁿ‑xi nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ndíi cútnàhá ní cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ ɨɨⁿ xichi núú níhnú tnùtaú nchìcúⁿ ñuhú. Te duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndíi: “Yúhú cúù‑í Ndiǒxí tě Àbrahám, ndɨhɨ té Isàác, ndɨhɨ té Jàcób”, duha ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ndíi càchí‑xi núú tùtú ndíi. \v 27 Te Yá Ndiǒxí ñá túú cùu‑gá Ndiǒxí cue ñáyiu ní xíhí, chi cùu‑gá Ndiǒxí cue ñáyiu xǐndecu vǐvú, núu xíǎⁿ nchòhó ío xǐta‑ndo tnǔhu càháⁿ‑ndó. Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá cuèndá cue tée‑áⁿ, te xíǎⁿ cútnùní sá cuěi ní xíhí‑güedé sá cúú‑xí tnàha ñáyiu‑güedé, dico ndècu vívú‑güedě sá cúú‑xí‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu \r (Mt. 22:34-40) \p \v 28 Te tnàhá ɨɨⁿ tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ndèdóho‑dé nchaa tnúhu càháⁿ Jèsús ndɨhɨ cue tée cùu saducéú‑áⁿ, te ndèdóho‑dé sá sǔúní vǎha nìhí‑gá tnúhu nàdanchocáva‑gá. Te ní sándehe yatni‑dé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑í ndědacàa tnúhu sá nǐ cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ío‑gá cúnùu cuu díhna —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Duha càháⁿ tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu: “Nchòhó ñáyiu isràél ío váha chí cúndèdóho tnúhu‑a. Ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí ndécú, te dɨu‑ni‑gá cúú‑gǎ Ndiǒxí‑ó. \v 30 Te cuu iní‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ndó nɨ̀ yuhu nɨ iní‑ndó, te cani iní‑ndó càda‑ndo datná cuìní méé‑gǎ, te mee‑ni tnǔhu váha cani iní‑ndó cuèndá cuu vii cuu váha‑ndo nǔú‑gǎ, te coo iní‑ndó càda‑ndo nacuáa cuu váha iní‑gá”, duha càháⁿ tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu. \v 31 Te duha càháⁿ tucu ɨngá tnúhu cùu uú sá ǐo cùnuu: “Cuu iní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo dàtná cúú ìní‑ndó mèe‑ndo”, duha càháⁿ tnúhu cùu uú‑áⁿ. Te úú duha‑ni tnúhu‑a cùu‑xi tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 32 Te tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, váha‑ni càháⁿ‑n chi ndáá sá ɨ̀ɨⁿdii‑ni Yá Ndiǒxí ndécú, te ñá túú‑gǎ ndèé ndécú ɨ̀ngá ndiǒxí. \v 33 Te dàtná ní cachí‑n sǎ nɨ̀ yuhu nɨ iní‑ó cùu iní‑ó Yǎ Ndiǒxí, te cani iní‑ó càda‑o nacuáa cuu vii cuu váha iní‑gá te ío vii ío váha cuu iní‑ó dàtná cuìní méé‑gǎ, te coo iní‑ó càda‑o nacuáa cuu váha iní‑gá, te cuu iní‑ó cuè tnaha ñáyiu‑o dàtná cúú ìní‑ó mèe‑o. Te nchaa xíǎⁿ ío‑gá xíní ñùhu‑xi cada‑o dacúúxí sǎ cuǎñaha‑o quɨ̀tɨ cahni‑güedé te cáyú‑dɨ nduu táhú ñáhá Yǎ Ndiǒxí, ndɨhɨ dàcúúxí nchàa dava‑gá sá sǎñaha‑o ndùu táhú‑gǎ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 34 Te sá dúcáⁿ ǐo váha ndùu tnúhu ní cáháⁿ tée‑áⁿ, núu ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé: \p —Luha‑ná cúmǎní xii‑n te ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii tée‑áⁿ, núu vá yǒo ɨɨⁿ‑gá ní cùyɨɨ nágá tnúhu nducu tnǔhu‑yu núú‑gǎ. \s1 Yoo cùu Xítohó Jesucrìstú \r (Mt. 22:41-46; Lc. 20:41-44) \p \v 35 Te Jèsús yɨ́hɨ́‑gǎ xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu danehé‑gá ñáyiu, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés càchí‑güedé sá Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a cùu‑gá déhe ndíi Dàvií, te ndíi‑áⁿ nǐ cunaha vìhi ní xíhí ndíi. ¿Te ná cuèndá ducaⁿ càháⁿ‑güedé? \v 36 Te mee ndǐi Dàvií‑áⁿ nǐ dácáhú ìní ñáhá Espíritú Yǎ Ndiǒxí xii ndíi nàcuáa cáháⁿ ndíi, te duha ní cachí ndíi: \q1 Dútú Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑gǎ xii Yaá cúú Xǐtohó‑í: \q1 “Ngóo xio cùha‑í, \q1 te yúhú cada‑í te nchaa sá cúú ǔhú iní ñáhá xìi‑n canehe‑xi sá yɨ́ñùhu núú‑n.” \q1 Duha ní xáhaⁿ Dǔtú Ndiǒxí xii Yaá cúú Xǐtohó‑í. \m Duha ní cachí ndíi. \v 37 ¿Te nása cùu Cristú déhe ndíi Dàvií, te mee ndǐi ní cachí ndíi sá cúú‑gǎ Xítohó ndíi? —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te ío cuéhé ñǎyiu ní xíndedóho nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑gá, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑yu ní xíndedóho ñàhá‑yu xii‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés \r (Mt. 23:1-36; Lc. 11:37-54; 20:45-47) \p \v 38 Te òré dánèhé ñáhá Jèsús xii cue ñáyiu, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Cada cuèndá‑ndó vǎ cádá‑ndó dàtná quídé cuè tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, chi cue tée‑áⁿ tnàhá iní‑güedé cuihnu‑güedé dóó nání sǎ sácuǐhnu cue tée cùnuu‑gá te cuìní‑güedé sá méé‑ní ndɨ̀hɨ tnúhu yɨñùhu cáháⁿ ndɨhɨ ñaha ñáyiu xii‑güedé nchaa núú xícá cùu‑güedé. \v 39 Te nàcáxi‑güedé xìlé sácǒo nchihi cue tée cùnuu‑gá xɨtɨ́ veñúhu sàcóo nchihi‑güedé. Te ducaⁿ‑ni quìde‑güedé cuěi òré quɨ́hu‑güedé mèsá caxi‑güedé òré ndécú‑güedě ɨɨⁿ vico, chi mee‑ni nǔú sácǒo cue tée cùnuu cuiní‑güedé coo‑güedé. \v 40 Te quèndeé‑güedé vehe nchaa ñáyiu quèé, te ío naha càháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí dàndahú‑güedé méé‑güedě sá ǐo quìde ndáá‑güedé cuèndá sá cuìní‑güedé cáháⁿ váha ñáyiu cuèndá‑güedé. Te sá dúcáⁿ quìde‑güedé te ío‑gá ndoho‑güedé núú ùhú núú ndàhú dàcúúxí dàva‑gá ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Díhúⁿ nduu táhú Yǎ Ndiǒxí ní dáquěe ɨɨⁿ ñaha ndàhú ñaha quèé \r (Lc. 21:1-4) \p \v 41 Te nùcóo Jèsús xɨtɨ́ veñúhu yatni núú ndécú àlcanciá te ndèhe‑gá xǐdáquěe ñáyiu díhúⁿ xɨtɨ́ alcancìá‑áⁿ, te tnàhá cue ñáyiu cuica xǐdáquěe‑yu vài díhúⁿ. \v 42 Te ní quexìo ɨɨⁿ ñaha ndahú ñaha quèé, te ndèhe‑gá ní dáquěe‑aⁿ úú tnàhá díhúⁿ còbrí xɨtɨ́ alcancìá, te díhúⁿ‑ǎⁿ ǐo sacú yáhu‑xi. \v 43 Te Jèsús ní cana‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ñàha ndahú ñaha quèé‑a ío‑gá nándɨ̌hɨ díhúⁿ nǐ dáquěe‑aⁿ xɨtɨ́ alcancìá dàcúúxí dǐhúⁿ nǐ dáquěe dava‑gá‑yu. \v 44 Chi nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ dáquěe‑yu mee‑nǎ díhúⁿ sǎ nǐ quendóo‑ná, dico ñaha quèé‑a cuěi ndàhú‑aⁿ dico ní dáquěe‑aⁿ nɨhìí díhúⁿ sǎ cuááⁿ sǎ cáxí‑áⁿ ní cùu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 13 \s1 Jèsús càchí‑gá sá ngóyó vèñúhu \r (Mt. 24:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Te òré ní ndee Jèsús xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te ɨɨⁿ tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Mèstrú, cundehe nǎ ío vii ní sáá veñúhu‑aⁿ ndɨhɨ nchaa vehe nèhe tnaha ndɨhɨ‑xi, te ío vii ndǎa nchaa yúú yɨ́hɨ́! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 2 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Nchaa nàcuáa càa nchaa vehe sá cúñǔhu‑n‑a vìtna sáá nduu te vá cúndùu‑gá‑xi dàtná cáá‑xí vìtna, chi ni ɨ̀ɨⁿ‑gá yúú vǎ códó nchìhi tnaha‑xi, chi ndɨhɨ ngoyo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Nàcuáa cada‑xi nduu ta cùyatni naa ñuyíú \r (Mt. 24:3-28; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Te Jèsús ní xica‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé yucu nàni Olívú, te yucu Òlívú‑áⁿ tǔu ndáá núú cáá vèñúhu càhnu sá ǐo cùnuu. Te Jèsús ní quexìo‑gá ndɨhɨ‑güedé yucu Òlívú‑áⁿ, te xíáⁿ nǐ ngóo‑gá te núú núcǒo‑gá‑áⁿ nǐ sáháⁿ té Pèlú ndɨhɨ té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá ndɨhɨ té Ndrǐxí, te dayuhu nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 4 —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ nduu dùcaⁿ cada‑xi ngoyo veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, àdi nándɨ cùu sá cádá‑xí cuèndá cutnùní iní‑ndɨ́ sá sà ta cuyatni nduu ducaⁿ cada‑xi —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 5 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo cuendá sá vǎ yǒo dandàhú ñáhá xìi‑ndo. \v 6 Chi ío cuéhé cue tée coo ñuyíú te danàni‑güedé méé‑güedě dàtná nánì‑í, te cachí‑güedé: “Yúhú cúù‑í Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, duha cachí‑güedé. Te sá dúcáⁿ cǎháⁿ‑güedé te ío vài ñáyiu dandàhú‑güedé. \p \v 7 ’Te òré ná nìhí‑ndó tnǔhu sá nàá‑güedé nděni ní cuu, te vá yùhú‑ndó chi dacuɨtɨ́í sǎ dúcáⁿ càda‑xi, dico vátá sàá‑gá nduu nàa ñuyíú òré ducaⁿ càda‑xi. \v 8 Chi cue tée ɨɨⁿ nàcióⁿ nàá‑güedé ndɨhɨ cue tée ɨngá nàcióⁿ, te tɨtnɨ́ ñuú ngüíta‑güedé nàá‑güedé, te tɨtnɨ́ xichi ñuyíú nǐhi vìhi tnáa, te tɨtnɨ́ tucu xichi ñuyíú coo tnamá, te ío‑gá cuéhé sǎ yǎha ñáyiu. Te nchaa sá dúcáⁿ càda‑xi‑áⁿ cúú‑xí tnǔndòho sá vítná vǎha váha quèsaha‑xi sácúú‑xí cuè ñáyiu ndècu ñuyíú‑a. \p \v 9 ’Dico nchòhó ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, chi nchaa ñáyiu na cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu xii dava‑ndo nǔú cuè tée cùchiuⁿ, te candeca ñaha‑güedě xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ xɨtɨ́ veñúhu‑güedé, te yàcáⁿ caniha‑güedě xii‑ndo. Te quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nǔú cuè tée yɨ̀ndaha nacióⁿ àdi núú dàva‑gá cue tée cùnuu sá cuèndá‑í, te nchòhó níhí‑ndó nàcuáa cada‑ndo cǎháⁿ váha‑ndo cuèndá‑í núú‑güedě. \v 10 Te cùmání‑gǎ sáá nduu nàa ñuyíú‑a te sa cuténuu tnúhu‑í nɨ càa xico ñuyíú‑a, te tnúhu‑áⁿ càháⁿ‑xi nàcuáa naníhí tǎhú ñǎyiu. \v 11 Te òré ná càndeca ñaha ñáyiu xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ núú cuè tée cùchiuⁿ cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu, te òré vátá sàá‑gá‑ndó nǔú‑güedě te vá cání ìní‑ndó nǔu nása cunduu tnúhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé. Chi òré‑nǎ te Yá Ndiǒxí dacàhu iní ñáhá‑gǎ xii‑ndo nǎsa cunduu tnúhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé, te dɨu‑ni tnúhu sá dácàhu iní ñáhá‑gǎ‑áⁿ cǔñaha‑ndo xìi‑güedé. Te ñá dɨ́ú mèe‑ndo cáháⁿ‑ndó chi Espíritú Yǎ Ndiǒxí cáháⁿ‑xi yuhu‑ndo. \v 12 Te dava cue tée cuáha cuèndá‑güedé ñaní‑güedé núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá cahni ñaha‑güedě. Te dava cue tée cùu tátá dɨu‑ni ducaⁿ càda‑güedé cuáha cuèndá‑güedé déhe‑güedé núú cuè tée cùchiuⁿ. Te dava cue tée cùu déhe cuu úhú iní‑güedé tǎtá‑güedě ndɨhɨ nǎná‑güedě, te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xií‑yu núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá cahni ñaha‑güedě xií‑yu. \v 13 Te ío cuéhé ñǎyiu cuu úhú iní ñáhǎ‑yu xii‑ndo sǎ cuèndá‑í, dico nchaa nchòhó ñáyiu na càda ndee‑ni iní canchicúⁿ nihnu ñaha‑ni xìi‑í te naníhí tàhú‑ndó. \p \v 14 ’Te ndíi Dàniél tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ chídó tnùní ndíi núú tùtú ndíi cuèndá ɨɨⁿ sá dáquèe tɨ́hú Yǎ Ndiǒxí cundecu ɨɨⁿ xichi núú ñà túú tàú‑xi cundecu‑xi, te xíǎⁿ cada‑xi sá vǎ cúndècu‑gá ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu xíáⁿ. Te cada cuèndá váha‑ndo nàcuáa ní cáháⁿ ndíi, chi nduu na quìní‑ndó xǐǎⁿ cundecu‑xi ɨɨⁿ xichi núú ñà túú tàú‑xi cundecu‑xi, te dàvá‑áⁿ nchaa ñáyiu xǐndecu distrìtú Jùdeá xíní ñùhu‑xi cunú‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu xɨtɨ́ yucu. \v 15 Te nchaa ñáyiu ndáa ndódó dɨ̀quɨ́ véhé‑xí vǎ ndɨ̌hu‑gá‑yu vehé‑yu quehéⁿ‑yu ɨɨⁿ ndachìúⁿ‑yu canehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ. \v 16 Te nchaa ñáyiu cuáháⁿ yucu ni vǎ nùhú‑gá‑yu vehé‑yu cúnúquehéⁿ‑yu dóǒ‑yu. \v 17 ¡Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñúhú děhe‑xi, ndɨhɨ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndeca déhe vitna sàdi na saá nduu dùcaⁿ cada‑xi! \v 18 Te nchòhó ío chí càcáⁿ táhú nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dúcáⁿ ndòho‑ndo yóó quídé vǐxiⁿ‑xi. \v 19 Chi dàvá‑áⁿ coo tnúndòho cahnu vihi ñuyíú, te vátá ɨ́ɨ́ⁿ ndùu‑gá coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ nděé cútnàhá ní cadúha Yá Ndiǒxí ñuyíú, chi dɨu‑ni dàvá‑áⁿ coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ, te ni nǔú cuàháⁿ núú věxi vá cóó‑gǎ tnúndòho‑áⁿ. \v 20 Te Yá Ndiǒxí càchí‑gá sá vǎ ǐo vài nduu coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ ñuyíú sǎ cuèndá nchaa ñáyiu ní cáháⁿ‑gá cundecu ndɨhɨ‑gá. Te núu vài nduu na coo tnúndòho‑áⁿ, te vá yǒo cácu nihnu. \p \v 21 ’Te dàvá‑áⁿ cǔñaha ñǎyiu xii‑ndo: “Chí cúndèhe iha, chi iha ní quexìo Cristú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, duha cúñàhá‑yu xii‑ndo. Àdi quesahá‑yu: “Chí cúndèhe yacáⁿ chi yàcáⁿ ndécú‑gǎ”, quesàhá‑yu. Te vá quɨ̀ndáá iní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑yu. \v 22 Te coo cue tée danàni‑güedé méé‑güedě dàtná nánì‑í te cachí‑güedé sá cúú‑güedě Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a. Te dava‑güedé cachí‑güedé sá cúú‑güedě cue tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí dico ñá ndàá sá cúú‑güedě cue tée càháⁿ tnúhu‑gá, te cada‑güedé tɨtnɨ́ núú sǎ vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cuendá dandàhú‑güedé ñáyiu, te cani iní‑güedé dandàhú‑güedé ndéé cue ñáyiu ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑gá. \v 23 Te vitna ío váha cuáha‑ndo cuèndá, te quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, chi nchaa sa ní dátǔha ñaha‑ǐ xii‑ndo. \s1 Nàcuáa cada‑xi òré quixi tucu Tée cùu ñaní tnáhá nchàa ñáyiu \r (Mt. 24:29-35,42-44; Lc. 21:25-36) \p \v 24 ’Te nà yáha‑ni coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ, te vá dáyèhé‑gá nchícanchii te ni vǎ dáyèhé‑gá yóó. \v 25 Te ngoyo nchaa chódíní ndèé andɨu, te quɨdɨ‑xi andɨu. \v 26 Te dàvá‑áⁿ quiní ñáhá nchàa ñáyiu xii yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu quee‑í andɨu quìxi‑í ichi xɨtɨ́ vícó, te quiní‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í, te quìde‑í nchaa sá vǎha. \v 27 Te tendaha‑ǐ cue espíritú xínú cuèchi núù‑í quɨ́hɨ́ⁿ‑xi nadatàcá‑xi nchaa ñáyiu ní cáháⁿ‑í chitnahá ñáhá xìi‑í xǐndecu nɨ càa xico ñuyíú. \p \v 28 ’Te cundehe‑ndo nàcuáa quìde yutnu ngúxí, chi yutnu‑áⁿ ndúú yùte núú dìté‑xi te nàtahú ndaha‑xi, te òré ducaⁿ quìde‑xi te càchí‑ndó sǎ sà ní cuyatni nuu cahni. \v 29 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada‑xi òré ná quìní‑ndó càda‑xi nchaa nacuáa ní cáháⁿ‑í, te cutnùní iní‑ndó sǎ sà ní cuyatni vií‑nǎ nduu nàa ñuyíú. \v 30 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ òré vátá cùú‑gá cue ñáyiu xǐndecu ñuyíú‑a vitna, te cada‑xi nchaa nàcuáa ní cáháⁿ‑í. \v 31 Te andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú‑a chi ndɨhɨ nihnu‑xi, dico tnúhu‑í chi vá ndɨ́hɨ́ nìhnu‑xi chi cùu‑xi tnúhu ndáá. \p \v 32 ’Dico ñá túú cùtnuní ná nduu quìxi tucu‑í, te ni ñà túú cùtnuní ná òré chi vá yǒo xìní, te ni cuè espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ñá túú xìní‑xi ná nduu quìxi‑í, te ni mèe yúhú tée cùu Déhe Dútú Ndiǒxí ñá túú xìní‑í ná nduu quìxi tucu‑í, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí xìní‑gá nǔu ná nduu quìxi‑í. \p \v 33 ’Te nchòhó xíní ñùhu‑xi sá ǐo quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, te cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, chi ñá túú xìní‑ndó nǎ nduu quìxi tucu‑í. \v 34 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo cuèndá ɨɨⁿ tée cuìní quɨ́ngaca cuu xica. Te tée‑áⁿ cùmání‑gǎ quee‑dé vehe‑dé te ní xáhaⁿ‑dě xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě sá ná cádá cuèndá‑güedé vehe‑dé. Te ní sáñaha‑dě xii‑güedé ndɨ́ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú‑güedě chìuⁿ cada‑güedé. Te ní xáhaⁿ‑dě xii tée ndèé yuyèhe sá ná cùndecu túha‑ni‑dé yuyèhe ndéé nàsáá‑dé. \v 35 Te duha ndùu tnúhu càháⁿ‑í cuèndá nchòhó cundecu túha‑ndo, chi ñá túú xìní‑ndó nǎ nduu te ni ñà túú xìní‑ndó nǎ òré quixi tucu yúhú Yaá cúú Xǐtohó‑ndó, núu òré sa ní cundɨquɨⁿ, àdi dava niú, àdi oré sa ní cana uuⁿ lǐhi, àdi oré sa ta cùditó cuáháⁿ, núu xíǎⁿ ío chí cúndècu túha. \v 36 Te duha càháⁿ‑í chi na cuáháⁿ òré ñá túú nǎ yɨ́hɨ́ ìní‑ndó quèxio‑í, te ñá túú ndècu túha‑ndo. \v 37 Te dàtná‑ni xǎhaⁿ‑ǐ xii nchòhó sá cúndècu túha‑ndo, te dɨu‑ni ducaⁿ xǎhaⁿ‑ǐ xii nchaa dava‑gá ñáyiu sá cúndècu túha‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 14 \s1 Ndùcu‑güedé nàcuáa cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús \r (Mt. 26:1-5; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) \p \v 1 Te cùmání ǔú‑gá nduu te quesaha vìco pascuá, vico xèxi ñáyiu pàá sá ñà túú yɨ̀hɨ levadurá. Te cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé dandàhú‑güedé Jèsús cuèndá tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá te cahni ñaha‑güedě. \v 2 Te ní xítnàha‑güedé: \p —Váha‑gá sá vǎ tnɨ́ɨ́‑ó Jèsús mei ndùu vico, chi núu ducaⁿ na càda‑o te ío dusaⁿ càda ñáyiu —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ chíhí‑áⁿ àcití dɨ́quɨ́ Jèsús \r (Mt. 26:6-13; Jn. 12:1-8) \p \v 3 Te Jèsús ndécú‑gǎ ñuú Bètaniá vehe ɨɨⁿ tée nàni Xímú, tée ní tnahá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó. Te yɨ̀hɨ Jesús mèsá xéxí‑gǎ ní quexìo ɨɨⁿ ñadɨhɨ́ néhé‑áⁿ ɨ̀ɨⁿ sá nǐ cuáha yúú vǎha yúú nání àlabastrú, te xɨtɨ́ xíǎⁿ ñúhú àcití sàháⁿ tnámí sǎ nání nǎrdú sá ǐo ndèyáhu, te ní táhú‑áⁿ xǐǎⁿ te acìtí ñúhú xɨ̀tɨ́‑xi‑áⁿ nǐ sódó‑aⁿ dɨ́quɨ́ Jèsús. \v 4 Te ɨɨⁿ ǔú cue tée xǐndecu‑áⁿ nǐ cudééⁿ‑güedě sá dúcáⁿ nǐ quide‑aⁿ, te ní xítnàha‑güedé: \p —Ñá túú quìde váha ñaha‑ǎⁿ dàcáⁿ quídé‑áⁿ, chi íí nǐ dácuǐta‑aⁿ acìtí váha‑ǎⁿ. \v 5 Chi váha‑gá nǔu cuyáhu acìtí‑ǎⁿ sá ùní cièndú díhúⁿ denàriú, te díhúⁿ sǎ cúyǎhu acìtí‑ǎⁿ cuu cuèndá ñáyiu ndàhú ní cùu —cachí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p Te ní tenàá‑güedé ñaha‑áⁿ sǎ dúcáⁿ nǐ quide‑aⁿ. \p \v 6 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá, vá dásàtú‑ndó ìní ñadɨ̀hɨ́‑a, chi sá nǐ quide ñaha‑aⁿ xìi‑í cúú‑xí ɨ̀ɨⁿ sá vǎha. \v 7 Chi cue ñáyiu ndàhú ducaⁿ‑ni cùtnahá ñáyiu‑áⁿ tnuú‑ndó, te náni òré càchí iní‑ndó te chindee‑ndǒ‑yu. Dico yúhú chi vá ncháá ndùu cundecu ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo ñùyíú‑a. \v 8 Te ñadɨ̀hɨ́‑a ní quide‑aⁿ ɨɨⁿ sá vǎha ndèé není ní ndacu‑aⁿ, chi sá dúhá nǐ quide ñaha‑aⁿ xìi‑í ní chihi ñaha‑aⁿ àcití, te xíǎⁿ cada iní‑ndó sǎ sà quide túha‑aⁿ yɨquɨ cùñú‑í cuèndá quɨ́ndúxi‑xi. \v 9 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nděni ní cuu nɨhìí ñuyíú ná càháⁿ ñáyiu tnúhu‑í, te cáháⁿ‑yu tnàhá cuèndá ñadɨ̀hɨ́‑a cuèndá quiní nchaa ñáyiu nàcuáa ní quide‑aⁿ, te ducaⁿ vǎ nácuànaá‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Té Jùdás ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá \r (Mt. 26:14-16; Lc. 22:3-6) \p \v 10 Te té Jùdás Iscàrioté ní sáháⁿ‑dé ní ndatnúhu‑dé ndɨhɨ cue tée cùu dútú cúnùu sá cuǎha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě, te núú tnàhá té Jùdás‑áⁿ cúú ùxúú tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní cùu. \v 11 Te òré ducaⁿ nǐ ndatnúhu‑dé ndɨhɨ‑güedé, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑güedé, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé sá cuǎñaha‑güedě díhúⁿ xii‑dé. Te té Jùdás‑áⁿ nǐ ngüíta‑dé ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě. \s1 Cùdini Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá \r (Mt. 26:17-29; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 12 Te ní sáá nduu nǐ quesaha vìco pascuá, vico ñá túú xèxi ñáyiu pàá sá ñà túú yɨ̀hɨ levadurá, te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ sáhní‑güedě ɨɨⁿ mběé lǐhli xèxí‑yu nduu vìco pascuá‑áⁿ. Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑ndɨ́ xìcáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n nǔu ndèé cáá vèhe cuiní‑n càda túha‑ndɨ́ sá cúdìni‑o sacuaa nduu vico pascuá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 13 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii úú‑ni tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Chí cuàháⁿ xɨtɨ́ ñuú‑ǎⁿ, te yàcáⁿ naníhí‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée tànehe yóó ndute, te tée‑áⁿ cánděndaha‑ndo‑dě quɨ́hɨ́ⁿ. \v 14 Te núu ndědacàa vehe na ndɨ́hu‑dé te xíáⁿ quɨ̌hu‑ndo. Te cúñaha‑ndo xìi xítohó vehe‑áⁿ: “Yaá cúú Mèstrú càchí‑gá sá nǔu ndědacàa xichi xɨtɨ́ vehe‑n cuǎñaha nùu‑n xii‑gá cudìni‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sacuaa nduu pàscuá”, duha cúñaha‑ndo. \v 15 Te dǎtnùní danèhé ñáhá‑dě xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ cuartú cáhnú càa núú nǐnu, chi vehe yòdo tnaha cuu‑xi, te sa ní quide túha‑dé nchaa sá nándɨ̌hɨ, te nchòhó dìcó‑nǎ comìdá cada túha‑ndo cùdini‑o —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 16 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé xɨtɨ́ ñuú‑áⁿ, te nchaa‑ni nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús ní cuu. Te ní quide túha‑güedé sá cúdìni‑güedé ndɨhɨ‑gá sacuaa nduu vìco pascuá‑áⁿ. \p \v 17 Te sátá nǐ cundɨquɨⁿ te ní quexìo Jesús ndɨhɨ ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 18 Te cuánguɨhu‑gá mèsá ndɨhɨ‑güedé cuèndá cudìni ndɨhɨ ñaha‑gá xii‑güedé, te òré yɨ́hɨ́‑gǎ mèsá ndɨhɨ‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ɨ̀ɨⁿ nchohó cue tée xèxi ndɨhɨ ñaha xii‑í cuáha cuèndá ñáhá‑ndó nǔú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 19 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé, te nchaa‑güedé ní ngüíta‑güedé cúndɨ̀yɨ́‑güedé. Te da ɨɨⁿ da ɨɨⁿ‑güedé ní ngüíta‑güedé xìcáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Ñá dɨ́ú yǔhú ducaⁿ sàni iní‑n càda‑í‑u? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 20 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Dɨu‑ni ɨɨⁿ nchòhó cue tée úxúú xícá cùu ndɨhɨ‑í, tée na dàquéndaha cǒhó òré daquěndaha‑ǐ, tée‑áⁿ cuǎha cuèndá ñáhá‑dě xii‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá. \v 21 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuhu ichi‑í cuáháⁿ‑í ndoho‑í nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí. Dico ndàhú ní cuu tée ducaⁿ na cuǎha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá, chi váha‑gá sá vǎ cácú těe‑áⁿ cundecu‑dé ní cùu, te ñá dɨ́ú sǎ nǐ cacu‑dé te ducaⁿ càda‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te nɨni cùdini cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní queheⁿ‑gá pàá, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá, te ní ngüíta‑gá dácǎhñu ñaha‑gǎ xii‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Chí quéhéⁿ pàá‑a caxi‑ndo, te cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí dàtná yɨquɨ cùñú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 23 Te ní queheⁿ‑gá vàsú ñúhú ndùdí ndéhé yoho yàha stilé, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní ngüíta‑gá sǎñaha‑gǎ xii‑güedé cuèndá coho‑güedé luha luha sá ñúhú xɨ̀tɨ́‑xi, te nchaa‑güedé ní xihi. \v 24 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ndudí ndéhé yoho yàha stilé‑a cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí dàtná nɨ́ñɨ̀‑í sá cátɨ́ òré cahni ñaha‑güedě xii‑í. Te sá dúcáⁿ càtɨ nɨ́ñɨ̀‑í xíǎⁿ cutnùní ndáá sá Yǎ Ndiǒxí cada‑gá ɨngá núú sǎ vǎha sá cúú‑xí vài ñáyiu dàtná ní cachí‑gá cada‑gá. \v 25 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ vítná‑nǎ duha xìhi‑í ndudí ndéhé yoho yàha stilé‑a te vá cóhó‑gǎ‑í, dico na sàá nduu cùndecu‑í núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, te dàvá‑áⁿ cada iní‑í sá dàtná sá cóhó tùcu‑í chi ío cudɨ́ɨ́ ìní‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá sá tě Pèlú cúñaha‑dě xii ñáyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑dě xii‑gá \r (Mt. 26:30-35; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) \p \v 26 Te Jèsús ní xita‑gá ɨɨⁿ ndudú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te dǎtnùní ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé yucu Òlívú. \v 27 Te yàcáⁿ ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ncháá‑ndó dàña nihnu ñaha‑ndo xii‑í niú vitna, chi quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: “Yúhú cuáha‑í tnúhu cahni‑güedé tée cùu toli, te nchaa mběé‑dě ndɨhɨ‑güedɨ cuténuu”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. \v 28 Dico na cùú‑í te ndoto‑í te codonùu‑í núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ distrìtú Galìleá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 29 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Te cuěi nchaa‑güedé ná dàndóo ñaha‑güedě xii‑n, dico yúhú chi vá dándǒo ñaha‑ǐ xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 30 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑n sǎ nìú vitna cùmání‑gǎ cana lǐhi úú xito, te úní xito cáháⁿ‑n nǔú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 31 Dico té Pèlú ní cáháⁿ ñɨɨ́‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cuěi na cùú ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑n dico vá càháⁿ‑í núú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhà‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te nchaa dava‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí ɨɨⁿ xichi núú nání Gètsemaní \r (Mt. 26:36-46; Lc. 22:39-46) \p \v 32 Te Jèsús cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ɨɨⁿ xichi núú nání Gètsemaní. Te òré ní quexìo‑gá ndɨhɨ‑güedé xíáⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cúnúcǒo iha cundetu‑ndo na quɨ̀hɨ́ⁿ‑í yàcáⁿ cáháⁿ ndɨhɨ‑í Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 33 Te ndèca‑gá té Pèlú, ndɨhɨ té Jàcobó, ndɨhɨ té Juàá cuáháⁿ, te ñá túú tnàhí‑gá cúú vǎha iní‑gá te ní ngüíta‑xi súúní ndɨ̀hú iní‑gá. \v 34 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée úní‑áⁿ: \p —Súúní ndɨ̀hú iní‑í dàtná sá cùú‑í, te chí quéndǒo iha te vá cùdú‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 35 Te sa ñùnchií luha ní xica ndehe Jèsús núú ndécú‑güedě, te ní ngáundeyɨ‑gá ndéé ñuhu càháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí sá nǔu vá cúndèe iní‑gá taunihnu ñaha‑gǎ xii‑gá cuèndá nchaa nàcuáa yáha‑gá. \v 36 Te òré càháⁿ ndɨhɨ Jèsús Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó tǎtá méè‑í, nchaandɨ túhú sá vǎha ndàcu‑n quide‑n, te càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n tàunihnu ñaha‑n xii‑í cuèndá sá vǎ ndóhò‑í ná sàá òré, dico vá cádá‑n nàcuáa càchí iní méè‑í chi cada‑n nàcuáa càchí mee‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí. \p \v 37 Te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te cuánuhú‑gá núú nǐ dándǒo‑gá cue tée úní‑áⁿ, te xǐxídí‑güedé òré ní nasáá‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Pèlú: \p —Xǐmú, ¿náa sama xìdí‑n? ¿Náa ñá cúndèe tnahi núú‑n vǎ cùdú‑ni‑n cuědìcó ɨɨⁿ òré‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p \v 38 —Te chí quéndǒo tucu, te cuhuⁿ iní‑ndó vǎ cùdú‑ndó, te cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dácàháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndo càda‑ndo sá ñà túú tàú‑ndó càda‑ndo. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nchòhó cuìní‑ndó càda‑ndo nchaa nacuáa càháⁿ‑í dìcó‑ni sá ñà túú nìhí ndéé‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 39 Te Jèsús ní xica tucu‑gá cuáháⁿ‑gá cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te dɨu‑ni nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ díhna xǎhaⁿ tùcu‑gá. \v 40 Te òré ní yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te cuánuhú tucu‑gá núú xǐndecu cue tée úní xícá cùu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ, te xìdí‑ni tucu‑güedé òré ní nasáá‑gá, te ducaⁿ nǐ quide‑güedé chi súúní ñùhu saní núú‑güedě, te ñá ní nǐhí‑güedě tnúhu cúñaha‑güedě xii‑gá òré ní nasáá‑gá. \v 41 Te ní sáháⁿ tucu‑gá xito cùu uní ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te òré ní nasáá tucu‑gá núú xǐndecu‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te náa xìdí‑ni tucu‑ndo?, te vitna vá cùdú‑gá‑ndó chi sa ní sáá òré cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo núú cuè tée ndècu ichi cuehé ichi duha. \v 42 Te vitna chí ndácǒo na quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó chi sa véxi tée cuáha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ní tnɨɨ‑güedé Jèsús ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ \r (Mt. 26:47-56; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) \p \v 43 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní quexìo té Jùdás. Te núú tnàhá tée‑áⁿ cúú ùxúú tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. Te ndɨhɨ‑dé vài cue tée ní quexìo, te dava‑güedé xǐnehe‑güedé machìtí te dava‑güedé xǐnehe‑güedé carrùtí. Te cue tée‑áⁿ nǐ tendaha ñàha cue dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél. \v 44 Te té Jùdás tée cuáha cuèndá ñáhá xìi Jesús sa ní xítnǔhu‑dé cue tée‑áⁿ nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá ñáhá‑dě xii Jèsús núú‑güedě. Te duha ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —Cundehe‑ndo těe na tèyuhu‑í, te tée‑áⁿ tnɨɨ‑ndo‑dě chi tée‑áⁿ cúú‑dě tée ndèé iní‑ndó, te ío quɨhɨ iní‑ndó càndeca‑ndo‑dé quɨ́hɨ́ⁿ —duha ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 45 Te òré ní quexìo té Jùdás ndɨhɨ cue tée‑áⁿ nǔú ndécú Jèsús, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te ní teyuhu ñàha‑dé. \v 46 Te nchaa cue tée ndɨhɨ‑dé‑áⁿ nǐ tnɨɨ‑güedé Jèsús cuèndá candeca ñaha‑güedě xii‑gá quɨ́hɨ́ⁿ. \v 47 Te ɨɨⁿ cue tée cùndɨhɨ Jesús ní tava‑dé machìtí‑dé, te ní xehndé‑ni‑dé ɨɨⁿ xio lóho ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú dǔtú cúnùu, te ní quendeé duuⁿ lóho tée‑áⁿ. \v 48 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée ní tnɨɨ ñaha xìi‑gá‑áⁿ: \p —Nchòhó, nèhe‑ná‑ndó màchití, nèhe‑ná‑ndó càrrutí véxi ní tnɨɨ ñaha‑ndo xìi‑í, dàtná quídé‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñadúhú quídé ñàha‑ndo xii‑í. \v 49 Te nchaa‑ni nduu ní xiní‑ndó nǐ xíndecu‑í xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní xóo danèhé‑í ñáyiu, te ñá túú ní tnɨ̀ɨ ñaha‑ndo xii‑í. Dico dàcuɨtɨ́í sǎ dúhá yǎha‑í cuèndá quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 50 Te nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xinu‑güedé ní dándǒo ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Ɨɨⁿ tée cuechi nǐ xinu‑dé \p \v 51 Te ɨɨⁿ tée cuechi nděndaha‑dě Jèsús cuáháⁿ, te lavichi‑dě, ɨɨⁿ‑ni dóó yádí yɨ̀dúcúⁿ nuu‑dé nɨhìí‑dé, te ní tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑dé, \v 52 dico ní ndacu‑dé ní quenuñɨɨ‑dě te ní dándǒo‑dé dóó yɨ́dǔcúⁿ nuu‑dé‑áⁿ nǐ xinu‑dé. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ jùndá \r (Mt. 26:57-68; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24) \p \v 53 Te cue tée ní tnɨɨ ñaha xìi Jesús ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ núú těe cùu dútú cúnùu‑gá. Te xíáⁿ nǐ tacá nchaa dava‑gá cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés cuèndá cada‑güedé jùndá. \v 54 Te té Pèlú xica xìca‑ni nchicúⁿ ñáhá‑dě xii‑gá cuáháⁿ ní sáá‑dé ndéé quehé vehe núú ndécú těe cùu dútú cúnùu‑gá‑áⁿ, te xíáⁿ nǐ ngóo teté‑dé yuhu nùhú ndɨhɨ cue tée cùu poleciá. \p \v 55 Te cue tée cùu dútú cúnùu ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée xǐndecu jùndá ndúcú‑güedě ñáyiu dacàa ɨɨⁿ cuéchi dɨ́quɨ́ Jèsús cuèndá ducaⁿ nǐhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cahni ñaha‑güedě xii‑gá, dico ñá túú ní ndàcu‑güedé. \v 56 Te cuěi vài ñáyiu dàcaá‑yu cuéchi dɨ́quɨ́‑gǎ dico mee‑ni sǎ nǐ cahu iní méě‑yu ní cáháⁿ‑yu, chi tucu càháⁿ ɨɨⁿ tucu càháⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu. \v 57 Te davá‑yu ní ndacuɨ́ñɨ́‑yu te ní ngüíta‑yu dàcaá‑yu ɨɨⁿ cuéchi neñùú dɨ́quɨ́‑gǎ, te xǎhǎⁿ‑yu xii nchaa cue tée cùnuu: \p \v 58 —Nchúhú ní tecú dóho‑ndɨ́ càchí‑dé sá dángòyo‑dé veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu sá nǐ dácáá cuè tée ñuyíú‑a, te dandàa tucu‑dé ɨngá veñúhu saa, dɨu‑ni núú cáá tnàhí veñúhu‑áⁿ te xɨtɨ́ úní‑ni nduu sa nadaxǐnu‑dé, te vá cúú‑gǎ‑xi veñúhu sá nǐ dácáá cuè tée ñuyíú‑a, duha càchí‑dé ní tecú dóho‑ndɨ́ —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑güedé. \p \v 59 Dico ni dùcaⁿ ñá túú ní cùu ɨɨⁿnuú‑yu nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑yu. \p \v 60 Te tée cùu dútú cúnùu‑gá ní ndacuɨ́ñɨ́‑dé tnuú nchaa ñáyiu, te xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —¿Ná cuèndá duha ndùu tnúhu càháⁿ ñáyiu‑a cuèndá‑n? Te cáháⁿ nǔu nása ndùu tnúhu cáháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 61 Dico Jèsús ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá. Te tée cùu dútú cúnùu‑gá‑áⁿ nǐ xáhaⁿ tùcu‑dé xii‑gá: \p —Cuìní‑í cachí tnúhu‑n xìi‑ndɨ́ nǔu sá dɨ́ú Crìstú Déhe Yá Ndiǒxí Yaá ní tendaha‑gǎ véxi ñuyíú‑a cùu‑n. Te dɨu Yá Ndiǒxí cúú‑gǎ Yaá quídé càhnu‑ndɨ́ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 62 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu Yaá‑áⁿ cúù‑í, te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te quiní‑ndó yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo cunucóo‑í xio cùha Dútú Ndiǒxí Yaá ndácú quìde nchaandɨ túhú sá vǎha. Te dàvá‑áⁿ quiní ñáhá‑ndó xìi‑í quee‑í andɨu quìxi‑í ichi xɨtɨ́ vícó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 63 Te dútú cúnùu‑gá‑áⁿ nǐ ndátá‑dě dóó cání nìhnu‑dé cuèndá sá ñà túú ní tnàhá iní‑dé nàcuáa ní cáháⁿ Jèsús, te ní xáhaⁿ‑dě xii nchaa cue tée xǐndecu jùndá: \p —Ñá túú‑gǎ xíní ñùhu‑xi cue tée cáháⁿ nǔu ndáá sá ndècuéchi‑dé àdi ñá túú ndècuéchi‑dé. \v 64 Chi sa ní xíndedóho‑o nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑dé ní cáháⁿ úhú‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí, te nchaa‑ndo chǐ càháⁿ vitna núu nása sàni iní‑ndó cùnduu cuendá tée‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑í‑güedé. \p Te nchaa‑güedé ní cachí‑güedé sá ná cùú‑dé. \p \v 65 Te dava‑güedé ní ngüíta‑güedé ní tɨú dɨɨ́ ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní dádǎhu‑güedé núú‑gǎ, te ní ngüíta‑güedé cánìha‑güedé xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¡Cáháⁿ ná cótó nǎ cúú těe ní caniha xìi‑n! —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te cue tée cùu poleciá ní cani‑güedé núú‑gǎ. \s1 Té Pèlú càháⁿ‑dé núú ñǎyiu sá ñà túú xìní‑dé Jèsús \r (Mt. 26:69-75; Lc. 22:56-62; Jn. 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Te ndéé xɨtɨ́ vehe càa núú nǐnu quìde‑güedé jùndá, chi vehe yòdo tnaha cuu‑xi, te té Pèlú núcǒo‑dé quehé vehe‑áⁿ. Te ɨɨⁿ xíchí xínú cuèchi núú dǔtú cúnùu‑áⁿ nǐ quexìo‑xi núú núcǒo té Pèlú. \v 67 Te òré ní xiní ñáhá‑xí xìi‑dé núcǒo teté‑dé yuhu nùhú, te ní xíndéhé ñàha váha‑xi xii‑dé, te xǎhaⁿ‑xi: \p —Yòhó tnàhá‑n cùu‑n tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús tée ñuú Nazàrét —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 68 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑xi: \p —Yúhú ñá túú xìní‑í tée‑ǎⁿ, te ni ñà túú cùtnuní iní‑í nása ndùu tnúhu càháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑xi. \p Te té Pèlú ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé ndàa nacuáa nchìí yuyèhe vehe‑áⁿ, te ní cana ɨɨⁿ lǐhi. \v 69 Te xíchí xínú cuèchi‑áⁿ nǐ xiní ñáhá tùcu‑xi xii‑dé, te xǎhaⁿ‑xi xìi nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Dɨu tée‑ǎⁿ tnàhá‑dé xícá cùu‑dé ndɨhɨ tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑a —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìí‑yu. \p \v 70 Dico té Pèlú ñá túú ní nǔnuu tucu‑dé sá xícá cùu‑dé ndɨhɨ Jèsús. Te tna tnaa‑ni ní cuu sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ xǐchí‑ǎⁿ xii‑dé, te ní xáhaⁿ tùcu dava cue ñáyiu xǐndecu‑áⁿ xii‑dé: \p —Ndáá sá tnàhá‑n cùu‑n tée xìca cuu ndɨhɨ tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑ǎⁿ chi cùu‑n tée distrìtú Galìleá, te càháⁿ‑n dàtná càháⁿ‑güedé —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 71 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Nchàcuɨtɨ Yá Ndiǒxí sá yǔhú càháⁿ ndáá‑í sá ñà túú xìní‑í tée càcunehe‑ndo‑áⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 72 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ cana tucu lǐhi xito cùu uú, te òré‑áⁿ nǐ ndacu iní té Pèlú nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé sá cùmání‑gǎ cana ɨɨⁿ lǐhi úú xito te úní xito cáháⁿ‑dé núú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑dě xii‑gá. Te òré ducaⁿ nǐ ndacu iní‑dé nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé, te ní ndáhyú‑dé ní ndixi cuéchi iní‑dé. \c 15 \s1 Jèsús ndécú‑gǎ núú tě Pìlatú \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Lc. 23:1-5; Jn. 18:28-38) \p \v 1 Te sátá nǐ túndaá te cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée cùnuu ní xíndecu jùndá ní natacá‑güedé, te ní dácútú‑güedě Jèsús te ndèca ñaha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ núú tě Pìlatú. \v 2 Te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Ndáá sá dɨ́ú‑n cùu‑n tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu‑í yɨ́ndàha‑í‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 3 Te cue tée cùu dútú cúnùu dacaa‑güedé vài cuéchi dɨ́quɨ́‑gǎ. \v 4 Te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhú tùcu‑dé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cáháⁿ, ná cuèndá ñá càháⁿ‑n te cundehe nǎ ndéé duha tɨtnɨ́ cuéchi dàcaa dɨ́quɨ́ ñáhá cuè tée‑a xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 5 Dico Jèsús ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá te té Pìlatú ío ní cuñúhu‑dé sá dúcáⁿ ñà túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá. \s1 Cue ñáyiu xǎhǎⁿ‑yu xii té Pìlatú sá cáhní‑dě Jèsús \r (Mt. 27:15-31; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38-19:16) \p \v 6 Te ndɨ tnahá nduu vìco pascuá dácǎcu té Pìlatú ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ vecaá chi ducaⁿ tnàhí quìde‑dé, te mee ñǎyiu càháⁿ‑yu te núu ndědacàa tée yɨ̀hɨ vecaá‑áⁿ cǎcu‑dé, te tée‑áⁿ dácǎcu‑dé. \v 7 Te yɨ̀hɨ ɨɨⁿ tée nàni Barrabás vecaá ndɨhɨ dava‑gá cue tée cùndɨhɨ‑dé. Te té Barràbás‑áⁿ nǐ sanu ichi‑dé ñáyiu ñuú ɨngá ichi, te ní ngüíta‑yu ndɨhɨ‑dé ní cuu úhú iní‑yu cue tée cùchiuⁿ, te ní sahni‑dé ndɨ́yɨ núu xíǎⁿ ní chihi ñaha‑güedě vecaá xii‑dé. \v 8 Te nchaa ñáyiu ní sáháⁿ‑yu núú tě Pìlatú, te càháⁿ ndàhú‑yu núú‑dě sá ná cádá nàhi‑ni‑dé dàtná quídé‑dě. \v 9 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —¿Cuìní‑ndó sǎ dácǎcu‑í tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 10 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ té Pìlatú, chi ní cutnùní iní‑dé sá dìcó sá cuèdú íní cuè dútú cúnùu núu xíǎⁿ ducaⁿ nǐ quide‑güedé ní sáha cuèndá ñáhá‑güedě xii Jèsús núú‑dě. \v 11 Te cue dútú cúnùu ní xáhaⁿ‑güedě xii nchaa ñáyiu sá ná cǔñàhá‑yu xii té Pìlatú dàcácu‑dé té Barràbás, te ní quidé‑yu nàcuáa ní xáhaⁿ‑güedě. \v 12 Te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhú‑dě núǔ‑yu, te xǎhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —¿Ná cuìní‑ndó càda‑í tée càchí‑ndó yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 13 Te nchaá‑yu níhi ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —¡Cata caa‑dé núú cùrúxí! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 14 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —¿Te ná cúú cuěchi ní quide‑dé te núu ducaⁿ cuìní‑ndó càda‑í‑dé‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p Dico nchaá‑yu uuⁿ‑gá níhi ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —¡Cata caa‑dé núú cùrúxí! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 15 Te té Pìlatú ní quide‑dé nàcuáa ní xáhǎⁿ‑yu xii‑dé cuèndá sá cúdɨ̀u‑dé núǔ‑yu, te ní dácǎcu‑dé té Barràbás, te ní táúchíúⁿ‑dě ní cani‑güedé Jèsús ndɨhɨ ñɨɨ. Te sátá dúcáⁿ nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá, te ní táúchíúⁿ‑dě candeca ñaha‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ cata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí. \p \v 16 Te cue tée cùu sandadú ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ vechìuⁿ, te dɨu‑ni xíáⁿ cúú vèhe tée cùu gobiernú. Te xíáⁿ nǐ tacá nchaa dava‑gá cue tée cùu sandadú. \v 17 Te xíáⁿ nǐ dácuíhnú ñàha‑güedé xii‑gá ɨɨⁿ dóó tɨ̌cuèhé víhí, te ní cadúha‑güedé ɨɨⁿ coròná iñu ní chihi‑güedé dɨ́quɨ́‑gǎ. \v 18 Te ní ngüíta‑güedé níhi càháⁿ‑güedé cúdɨ̀quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¡Ío càhnu cuu yohó tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 19 Te càni‑güedé dɨ́quɨ́‑gǎ ndɨhɨ ɨɨⁿ carrùtí, te tɨ̀ú dɨɨ́ ñáhá‑güedě xii‑gá, te ngüɨ̀ñɨ́ xɨ́tɨ́‑güedě núú‑gǎ quídé‑güedě sá néhé‑güedě sá yɨ́ñùhu núú‑gǎ dico ñá ndàá chi dìcó cúdɨ̀quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá. \v 20 Te sátá dúcáⁿ nǐ cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní nataunuu ñaha‑güedě xii‑gá dóó tɨ̌cuèhé víhí sǎ nǐ dácuíhnú ñàha‑güedé, te ní dándɨ̌únuu ñaha‑güedě xii‑gá dóó méé‑gǎ. Te dǎtnùní ndécá ñàha‑güedé cuáháⁿ núú cátá càa ñaha‑güedé xii‑gá núú cùrúxí. \s1 Sàta caa‑güedé Jèsús núú cùrúxí \r (Mt. 27:32-44; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) \p \v 21 Te ichi cuáháⁿ‑güedé ndɨhɨ Jèsús ní naníhí‑güedě ɨɨⁿ tée ñuú Cìrené nání‑dě Xǐmú, te déhe‑dé cúú ɨ̀ɨⁿ tée nàni Lijandrú, ndɨhɨ ɨngá tée nàni Rúfú. Te té Xǐmú‑áⁿ ñúhú‑dě ichi duha cuándixi‑dé ní sáháⁿ‑dé yucu, te ní quide yica‑güedě ní xido‑dé cùrúxí sá nchídó Jèsús. \p \v 22 Te ndèca‑güedé Jèsús cuáháⁿ ɨɨⁿ xichi núú nání Gǒlgotá, te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Ɨɨⁿ xichi núú nání yɨ̀quɨ dɨ́quɨ́ ndɨ̌yɨ, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \v 23 Te ní sáñaha‑güedě xii‑gá ndudí sá nǐ quée yúcú nání mìrrá coho‑gá ní cùu dico ñá túú ní xìhi‑gá. \v 24 Te ní sata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí. Te sátá dúcáⁿ te cue tée cùu sandadú‑áⁿ nǐ xito ndeé‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé cuu cuèndá‑güedé dóó‑gǎ. \p \v 25 Te cùu‑xi caá ɨ́ɨ́ⁿ dátnéé òré ní sata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí. \v 26 Te ní taxi ndecu‑güedé ɨɨⁿ sá ndèé lètrá núú tácàa‑gá. Te lètrá‑áⁿ càháⁿ‑xi ná cuèndá ducaⁿ nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá. Te duha càháⁿ lètrá‑áⁿ: “Tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél”, duha càchí‑xi. \v 27 Te tnàhá úú cue tée cùu ñadúhú nǐ sata caa‑güedé dɨu‑ni núú cùrúxí tucu. Te ɨɨⁿ‑dé ní sata caa‑güedé xio cùha‑gá, te ɨngá‑dé ní sata caa‑güedé xio dàtni‑gá. \v 28 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: “Ɨɨⁿ‑ni nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá ndɨhɨ cue tée ndècu cuéchi‑xi”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. \p \v 29 Te nchaa ñáyiu yǎha yatni núú tácàa‑gá dácuìcó‑yu dɨ́quɨ̌‑yu te xǐcuèhé ñáhǎ‑yu xii‑gá, te xǎhǎⁿ‑yu: \p —Te ná cuèndá ducaⁿ càa‑n tacaa‑n xíáⁿ, te càchí‑n sǎ dàngoyo‑n veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu te dandàa‑n ɨngá veñúhu saa, te xɨtɨ́ úní‑ni nduu sa nadaxǐnu‑n càchí‑n. \v 30 Te vitna tanùu núú cùrúxí‑áⁿ dàcácu‑n mèe‑n —cachí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 31 Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, chi ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní xítnàha‑güedé: \p —Tée‑a ní ndacu‑dé ní dácǎcu nihnu‑dé ñáyiu, ¿te ná cuèndá ñá ndácú‑dě dàcácu nihnu‑dé méé‑dě‑i? \v 32 Te núu ndáá sá dɨ́ú‑dě cúú‑dě Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a quɨndaha ñàha xii ñáyiu isràél, te na cùndehe‑o nuu‑dé núú cùrúxí, cuèndá quɨ́ndáá iní‑ó‑dě —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p Te ndéé tnàhá cue tée tàcaa xio xio dɨñɨ‑gá xǐcuèhé ñáhá‑güedě xii‑gá. \s1 Ní xíhí Jèsús \r (Mt. 27:45-56; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) \p \v 33 Te òré ní cuu cuádava nduu, te ní cunee nɨhìí ñuyíú, te ducaⁿ‑ni càa ní cuu ndéé caá úní sacuaa. \v 34 Te dɨu‑ni òré caá úní sacuaa‑áⁿ nǐhi ní cáháⁿ Jèsús, te xǎhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí: \p —Elòí, Elòí, láma sabàctaní —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ. \p Te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Ndiǒxí méè‑í, Ndiǒxí méè‑í, ná cuèndá ní dáñá ñàha‑n xii‑í, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \p \v 35 Te dava cue tée xǐndecu yatni núú tácàa‑gá‑áⁿ nǐ tecú dóho‑güedé nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te ní xítnàha‑güedé: \p —Chí cúndèdóho chi càna‑dé té Èliás —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 36 Te ɨɨⁿ cue tée xǐndecu‑áⁿ xínú‑dě ní sáháⁿ ní chindóyo‑dé luha cáchí xɨ̀tɨ́ ndudí íá, te ní chinenu‑dé dɨ́quɨ́ ɨɨⁿ yutnu càni te ní ndocani‑dé chíhí‑dě yuhu‑gá cuèndá coho‑gá. Te ní xáhaⁿ cuè tée xǐndecu‑áⁿ xii tée‑áⁿ: \p —Cundetu tnaa na cùndehe‑o nacoto núu quixi té Èliás nunehe ñaha‑dě xii‑dé núú cùrúxí —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 37 Te Jèsús níhi ní canasaa‑gá te ní xíhí‑ni‑gá. \v 38 Te sátá dúcáⁿ te ní ndátá dǒó cúú còrtiná xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní quée dava ndáá, te ndàa núú nǐnu ní ngüíta‑xi ní ndátá. \v 39 Te tée cùu capitáⁿ nútnɨ̌ɨ‑dé ndàa núú Jèsús, te ndèhe‑dé nàcuáa ní quide‑gá òré ní xíhí‑gá, te ní cachí‑dé: \p —Sá ndàá ndisa sá dɨ́ú těe‑a cùu‑dé Déhe Yá Ndiǒxí ní cùu —duha ní cachí‑dé. \p \v 40 Te xica xǐnutnɨ́ɨ ɨɨⁿ ǔú ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndéhě‑yu nchaa nàcuáa ní quide ñaha‑güedě xii Jèsús, te tnàhá tá Màriá Magdalèná, ndɨhɨ tá Salòmé, ndɨhɨ tá Màriá nǎná tě Chèé ndɨhɨ té Jàcobó tée càchí‑güedé cúú lǐhli‑gá. \v 41 Te cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ nǐ xica cuú‑yu ndɨhɨ Jèsús distrìtú Galìleá ní xinu cuèchí‑yu núú‑gǎ. Te cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ nchìcúⁿ ñáhǎ‑yu xii‑gá ní quexìo ndéé ñuú Jerusàlén ndɨhɨ dava‑gá ñáyiu dɨ̀hɨ́ nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ. \s1 Chìndúxi‑güedé Jèsús \r (Mt. 27:57-61; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) \p \v 42 Te cùu‑xi nduu vispré nduu ndètatú ñáyiu. Te nduu‑ǎⁿ xǐquide túha‑yu sá cúú ɨ̀ngá nduu nduu ndètatú‑yu‑áⁿ, te dɨu‑ni nduu‑ǎ sa ní cuaa vìhi, \v 43 te ɨɨⁿ tée nàni Cheé tée ñuú Arimàteá ní cuyɨɨ‑dě ní sáháⁿ‑dé núú tě Pìlatú, te ní xáhaⁿ‑dě sá nǔu vá cúndèe iní‑dé daña‑dě chindúxi‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús. Te tnàhá té Chèé‑áⁿ cúú‑dě ɨɨⁿ tée cùnuu cundɨhɨ‑dé cue tée quìde jundá, te tnàhá‑dé ndétú‑dě sáá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑dé ndɨhɨ cue ñáyiu. \v 44 Te té Pìlatú ío ní cuñúhu‑dé sá dúcáⁿ ǐo ndɨ̌hɨ ní xíhí Jèsús, te ní cana‑dé tée cùu capitáⁿ ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑dě nǔu ndisa sá sà ní xíhí‑gá. \v 45 Te tée cùu capitáⁿ‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii té Pìlatú sá ndàá ní xíhí Jèsús, núu xíǎⁿ té Pìlatú‑áⁿ nǐ sáha‑dé tnúhu chindúxi té Chèé‑áⁿ yɨquɨ cùñú‑gá. \v 46 Te té Chèé‑áⁿ nǐ saaⁿ‑dé ɨɨⁿ dóó vǎha, te ní sáháⁿ‑dé ní nunehe‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús núú cùrúxí, te ní chidúcúⁿnuu‑dé yɨquɨ cùñú‑gá dóó vǎha sá nǐ saaⁿ‑dé‑áⁿ, te dǎtnùní néhé‑dě yɨquɨ cùñú‑gá cuáháⁿ ní chihi‑dé ɨɨⁿ yaú nchìí yɨquɨ naha càva, te ní sadɨ́‑dé yuhu yàú‑áⁿ ndɨhɨ ɨɨⁿ yúú quèhéⁿ. \v 47 Te tá Màriá Magdalèná, ndɨhɨ tá Màriá nǎná tě Chèé ní xiní‑yu núú nǐ chihi‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús. \c 16 \s1 Ní ndoto Jèsús \r (Mt. 28:1-10; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Te sátá nǐ cundɨquɨⁿ nduu ndètatú ñáyiu, te tá Màriá Magdalèná, ndɨhɨ tá Salòmé, ndɨhɨ tá Màriá nǎná tě Jàcobó ní saáⁿ‑yu acìtí sàháⁿ tnámí cuèndá canehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ chihí‑yu yɨquɨ cùñú Jèsús. \v 2 Te ndumìngú nehé‑ni òré vitna váha váha ní xínu coto núú nchǐcanchii ní quexìó‑yu núú nchìí yaú yɨ́hɨ́ yɨ̀quɨ cuñú Jèsús. \v 3 Te ní xítnàhá‑yu: \p —Yoo cúñaha‑o xòcani yúú ndèdɨ́ yuhu yàú‑a, chi vá yǒo tnàhí ndècu iha —cachí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 4 Te òré ní xíndéhé vǎha‑yu te ní xiní‑yu sá yǔú cáhnú ndèdɨ́ yuhu yàú‑áⁿ ɨɨⁿ xio‑ná ndécú. \v 5 Te cuánguɨhú‑yu xɨtɨ́ yaú‑áⁿ, te ní xiní‑yu nùcóo ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ndàa xio cuhá‑yu, te càa‑xi datná cáá ɨ̀ɨⁿ tée cuechi, te nìhnu‑xi ɨɨⁿ dóó cuìxíⁿ dóó cání, te ní yùhú‑yu òré ní xiní‑yu espíritú‑áⁿ. \v 6 Te espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi xìí‑yu: \p —Vá yùhú‑ndó, chi yúhú sa cùtnuní iní‑í sá nchòhó véxi‑ndo nànducu‑ndo yɨquɨ cuñú Jèsús tée ñuú Nazàrét tée ní sahni‑güedé núú cùrúxí, dico ñá túú‑gǎ yɨquɨ cùñú‑dé ndécú ìha chi sa ní ndoto‑dé, te chí cúndèhe núú nǐ sacáⁿ‑güedé yɨquɨ cùñú‑dé te quiní‑ndó nǎ ñá túú‑gǎ‑dé. \v 7 Te chí cuàháⁿ núú ndécú tě Pèlú ndɨhɨ dava‑gá cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑dé, te duha cúñaha‑ndo xìi‑güedé: “Jèsús codonùu‑gá núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ distrìtú Galìleá, te yàcáⁿ quiní‑ndó‑gǎ dàtná ní cachí‑gá xii‑ndo”, duha cúñaha‑ndo xìi‑güedé —càchí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìí‑yu. \p \v 8 Te cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ ǐo ní yùhú‑yu, te ní quene cunú‑yu cuánuhú‑yu, te quɨ̀dɨ ñaha‑ná‑xi xií‑yu sá ǐo ní yùhú‑yu, te ñá túú tnàhí ná tnúhu ni xǎhǎⁿ‑yu xii cue ñáyiu ní naníhǐ‑yu ichi cuèndá sá ǐo ní yùhú‑yu. \s1 Tá Màriá Magdalèná ní xiní‑xi Jèsús \r (Jn. 20:11-18) \p \v 9 Te sátá dúcáⁿ nǐ ndoto Jèsús ndumìngú nehé‑ni‑áⁿ, te díhna nuu‑gǎ tá Màriá Magdalèná ní quee túu‑gá núú‑xi, te dɨu tá Màriá‑áⁿ cúú‑xí xǐchí nǐ xɨ́hɨ ñaha ǔsá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ni cùu, te Jèsús ní queñuhu‑gá nchaa espíritú‑áⁿ yɨquɨ cùñú‑xi. \v 10 Te xíchí‑ǎⁿ nǐ sáháⁿ‑xi ní xítnǔhu‑xi cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús nàcuáa ní cuu, te xǐndáhí‑güedé sá ndɨ̀hú iní‑güedé òré ní quexìo‑xi núú ndécú‑güedě. \v 11 Te òré ní xáhaⁿ tǎ Màriá xii‑güedé sá nǐ ndoto Jèsús ndɨhɨ sá nǐ xiní ñáhá‑xí xìi‑gá, te ñá túú ní sàndáá iní‑güedé. \s1 Jèsús ní quee túu‑gá núú ǔú cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá \r (Lc. 24:13-35) \p \v 12 Te úú tnàhá cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús ñúhú‑güedě ichi cuáháⁿ‑güedé yucu, te uuⁿni ní quee túu‑gá núú‑güedě, te ní dácótó ñàha‑xi xii‑güedé sá ñà túú‑gǎ cáá‑gǎ dàtná cáá‑gǎ. \v 13 Te cue tée úú‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé ní xítnǔhu‑güedé nchaa dava‑gá cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá sá nǐ xiní ñáhá‑güedě xii‑gá, dico dɨu‑ni ducaⁿ ñà túú ní sàndáá iní cue tée‑áⁿ tnǔhu ní cáháⁿ‑güedé. \s1 Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá nàcuáa ndùu chiuⁿ cada‑güedé \r (Mt. 28:16-20; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) \p \v 14 Te ndɨ ùxí ɨɨⁿ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús yɨ́hɨ́‑güedě mèsá xéxí‑güedě, te ní quee túu‑gá núú‑güedě te ní tenàá ñáhá‑gǎ xii‑güedé cuèndá sá ǐo sàá iní‑güedé ñá túú sàndáá iní ñáhá vǎha‑güedé xii‑gá, chi ñá túú ní cuìní‑güedé quɨ́ndáá iní‑güedé nàcuáa ní xáhaⁿ ñǎyiu ní xiní ñáhá xìi‑gá sátá nǐ yáha ní ndoto‑gá. \v 15 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nɨ̀hií ñuyíú cǎháⁿ‑ndó nǔú nchàa ñáyiu tnúhu váha tnúhu sá càháⁿ nàcuáa naníhí tàhú‑yu. \v 16 Te nchaa ñáyiu na quɨ̀ndáá iní tnúhu‑áⁿ te cuanduté‑yu, te naníhí tàhú‑yu, dico nchaa ñáyiu vá quɨ̀ndáá iní tnúhu‑áⁿ te cuíta nihnú‑yu. \v 17 Te nchaa ñáyiu na quɨ̀ndáá iní ñáhá xìi‑í te cadá‑yu sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada, te cacunehe ñàhá‑yu xii‑í, te queñuhú‑yu nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu. Te uuⁿni ndacú‑yu cáháⁿ‑yu ɨngá núú tnǔhu sá vǎtá dácuàha‑gá‑yu. \v 18 Te cuěi na tnɨ̀ɨ́‑yu cóó děéⁿ dico ñá túú nǎ cada ñaha‑dɨ xìí‑yu, te cuěi venènú ná cáxǐ‑yu dico ñá túú nǎ tnahá‑yu, te tendàhá‑yu cue ñáyiu cùhú te ndúha‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús cuándaa‑gá andɨu \r (Lc. 24:50-53) \p \v 19 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá, te ní ndanchita‑gá cuándaa‑gá andɨu te ní ngóo‑gá xio cùha Dútú Ndiǒxí. \v 20 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní ngüíta‑güedé càháⁿ‑güedé tnúhu Xítohó Jesucrìstú nchaa xichi. Te mee‑gǎ ní chindee ñàha‑gá xii‑güedé ní quide‑güedé nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cuendá cutnùní iní ñáyiu sá ndàá càháⁿ‑güedé tnúhu‑gá. Duha ní cuu dàvá‑áⁿ.