\id MAT \h SAN MATEO \toc1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ MÀTEÚ \toc2 SAN MATEO \toc3 Mt. \mt1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ MÀTEÚ \c 1 \s1 Nchaa cue tée ní xíndecu ndéé sanaha cǔtnàhá vátá quíxí‑gǎ Xítohó Jesucrìstú \r (Lc. 3:23-38) \p \v 1 Te ñaní tnáhá Xǐtohó Jesucrìstú ní cuu ndíi Dàvií ndɨhɨ ndíi Àbrahám, cue tée ní xíndecu ndéé sanaha vìhi‑gá ñuyíú‑a. Te duha ndùu cuendá dava‑gá cue tée ní cuu ñaní tnáhá‑gǎ ní xíndecu ndéé sanaha. \p \v 2 Ndíi Àbrahám ní xóo ɨɨⁿ déhe ndíi, te ndíi‑áⁿ nǐ xínani ndǐi Isàác. Te déhe ndíi Isàác‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jàcób, te déhe ndíi Jàcób‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jùdá, te dɨu‑ni ndíi Jàcób‑áⁿ nǐ cuu tǎtá dava‑gá cue ñaní ndíi Jùdá‑áⁿ. \v 3 Te déhe ndíi Jùdá‑áⁿ ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́ ndíi, ndíi Tàmár ní cuu ndíi Fàrés ndɨhɨ ndíi Zàrá. Te déhe ndíi Fàrés‑áⁿ nǐ cuu ndíi Èsróm, te déhe ndíi Èsróm‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àrám. \v 4 Te déhe ndíi Àrám‑áⁿ nǐ cuu ndíi Aminàdáb, te déhe ndíi Aminàdáb‑áⁿ nǐ cuu ndíi Nàsón, te déhe ndíi Nàsón‑áⁿ nǐ cuu ndíi Sàlmón. \v 5 Te ñadɨ̀hɨ́ ndíi Sàlmón‑áⁿ nǐ xínani‑aⁿ Ràháb, te ní xóo ɨɨⁿ déhe‑yu ní xínani‑dě Bòóz. Te ñadɨ̀hɨ́ ndíi Bòóz‑áⁿ nǐ xínani‑aⁿ Rǔt, te ní xóo ɨɨⁿ déhe‑yu ní xínani‑dě Òbéd, te déhe ndíi Òbéd‑áⁿ nǐ cuu ndíi Isàí. \v 6 Te déhe ndíi Isàí‑áⁿ nǐ cuu ndíi Dàvií tée ní xɨ́ndaha ñàha xii cue ñáyiu isràél. Te déhe ndíi Dàvií‑áⁿ ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́ ndíi ní cuu ndíi Salòmón. Te díhna‑gá ndíi Ùriás ní cándeca ndíi ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ te dǎtnùní ní naqueheⁿ ñaha ndǐi Dàvií‑áⁿ. \p \v 7 Te déhe ndíi Salòmón ní cuu ndíi Ròboám, te déhe ndíi Ròboám‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àbiás, te déhe ndíi Àbiás‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àsá. \v 8 Te déhe ndíi Àsá‑áⁿ nǐ cuu ndíi Josàfát, te déhe ndíi Josàfát‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jòrám, te déhe ndíi Jòrám‑áⁿ nǐ cuu ndíi Ùziás. \v 9 Te déhe ndíi Ùziás‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jòtám, te déhe ndíi Jòtám‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àcáz, te déhe ndíi Àcáz‑áⁿ nǐ cuu ndíi Ezèquiás. \v 10 Te déhe ndíi Ezèquiás‑áⁿ nǐ cuu ndíi Manàsés, te déhe ndíi Manàsés‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àmón, te déhe ndíi Àmón‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jòsiás. \v 11 Te déhe ndíi Jòsiás‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jecòniás. Te dɨu‑ni ndíi Jòsiás‑áⁿ nǐ cuu tǎtá nchaa dava‑gá cue ñaní ndíi Jecòniás‑áⁿ. Te dàvá‑áⁿ nǐ quide yica cuè tée ñuú Babìloniá ndécá‑güedě ñáyiu isràél cuáháⁿ ñuú‑güedé cuèndá yàcáⁿ cundecú‑yu. \p \v 12 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ cuu, te ndíi Jecòniás ní xóo ɨɨⁿ déhe ndíi ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́ ndíi, te tée‑áⁿ nǐ xínani‑dě Salàtiél. Te déhe ndíi Salàtiél‑áⁿ nǐ cuu ndíi Zorobàbél. \v 13 Te déhe ndíi Zorobàbél‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àbiúd, te déhe ndíi Àbiúd‑áⁿ nǐ cuu ndíi Eliàquím, te déhe ndíi Eliàquím‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àzór. \v 14 Te déhe ndíi Àzór‑áⁿ nǐ cuu ndíi Sàdóc, te déhe ndíi Sàdóc‑áⁿ nǐ cuu ndíi Àquím, te déhe ndíi Àquím‑áⁿ nǐ cuu ndíi Èliúd. \v 15 Te déhe ndíi Èliúd‑áⁿ nǐ cuu ndíi Eleàzár, te déhe ndíi Eleàzár‑áⁿ nǐ cuu ndíi Màtán, te déhe ndíi Màtán‑áⁿ nǐ cuu ndíi Jàcób. \v 16 Te déhe ndíi Jàcób‑áⁿ nǐ cuu ndíi Chèé tée ní cuu yɨɨ tá Màriá xíchí nǐ cuu nǎná Jèsús Yaá ní tendaha Dǔtú Ndiǒxí ní quixi ñuyíú‑a. \p \v 17 Te sa ní cuu úxúú tnàhá cue tée cùu ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám ndécú dàvá‑áⁿ, te dǎtnùní ní cacu ndíi Dàvií dɨu‑ni ñaní tnáhá ndǐi. Te núú tnàhá méé ndǐi Àbrahám ndɨhɨ ndíi Dàvií ní cuu úxícúmí tnàhá‑güedé. Te ducaⁿ te sa ní xínu úxícúmí‑gǎ tucu‑güedé ní cacu, te dǎtnùní ní tnɨɨ ñaha cuè tée ñuú Babìloniá xii ñáyiu isràél ndécá ñàha‑güedé xií‑yu cuáháⁿ ñuú‑güedé cuèndá yàcáⁿ cundecú‑yu. Te sátá nǐ yáha sá dúcáⁿ nǐ cuu, te ní cacu úxúní tucu cue tée ní cuu ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám ndɨhɨ ndíi Dàvií, te dǎtnùní ní cacu Xítohó Jesucrìstú ñuyíú‑a. Te núú tnàhá méé‑gǎ ní cuu úxícúmí tnàhá‑güedé. \s1 Ní cacu Jèsús \r (Lc. 2:1-7) \p \v 18 Te duha ní cuu cútnàhá ní cacu Xítohó Jesucrìstú, chi dàvá‑áⁿ nǐ xíndecu ɨɨⁿ xíchí cuéchí nǐ xínani Màriá. Te xíchí‑ǎⁿ sa ní cundáá tnúhu sá tnǎndaha‑xi ndɨhɨ ɨɨⁿ tée nàni Cheé. Te cùmání‑gǎ tnándaha‑xi ndɨhɨ tée‑áⁿ te Espíritú Yǎ Ndiǒxí ní quide ní ngúhuⁿ déhe‑xi. \v 19 Te té Chèé tée cuìní candeca ñaha xìi xíchí‑ǎⁿ nǐ cutnùní iní‑dé sá ñúhú děhe‑xi. Te cùu‑dé ɨɨⁿ tée quìde ndáá, núu xíǎⁿ duuⁿ duuⁿ ní sani iní‑dé sá vǎ tnǎndaha‑gá‑dé ndɨhɨ‑xi, te dìcó‑ni sá ñà túú ní cǎháⁿ‑dé chi ní cuiní‑dé sá vǎ càháⁿ cuèhé cáháⁿ duha ñáyiu cuèndá‑xi. \v 20 Te sátá dúcáⁿ nǐ sani iní‑dé te ní ngáva‑dé ní xídí‑dé, te núú sàní‑dé ní sáháⁿ ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p —Yòhó té Chèé tée cùu ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, yúhú càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ ñà túú nǎ cani iní‑n, tnǎndaha nahi‑ni‑n ndɨ̀hɨ tá Màriá cuěi ñùhu déhe‑xi, chi mee Espíritú Yǎ Ndiǒxí ní quide‑xi ducaⁿ nǐ ngúhuⁿ déhe‑xi. \v 21 Te na càcu déhe‑xi‑áⁿ te danàni‑n‑dé Jèsús. Te ducaⁿ cùnani‑dé, chi tée‑áⁿ cada‑dé cuèndá sá vǎ cúndècu‑gá cue ñaní tnáhá‑dě ñáyiu isràél ichi cuèhé ichi duha —duha ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ xii té Chèé‑áⁿ nǔú sàní‑dé. \p \v 22 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ɨɨⁿ tée ní cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé sanaha. Te tée‑áⁿ nǐ chídó tnùní‑dé núú tùtú‑gá nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé, te duha ní xáhaⁿ‑gǎ: \q1 \v 23 Cundecu ɨɨⁿ xíchí cuéchí ndèé cuèé‑gá. \q1 Te òré ndécú ǐí‑xi vátá nìhí‑gá yɨɨ‑xi te ngúhuⁿ déhe‑xi. \q1 Te òré ná cácú děhe‑xi te danàni ñahá‑yu Emànuél. \m Duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée‑áⁿ nǐ chídó tnùní‑dé núú tùtú‑gá. Te tnúhu Emànuél‑áⁿ quéé‑xí: Yá Ndiǒxí ndécú ndɨ̀hɨ‑o. Núu xíǎⁿ ducaⁿ nǐ cuu vitna. \p \v 24 Te òré ní ndɨquɨ́ú ìní té Chèé‑áⁿ te ní quide‑dé nàcuáa ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ xii‑dé chi ní tnándaha‑dé ndɨhɨ tá Màriá. \v 25 Dico ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǐ xíndecú‑yu ndéé ní sáá nduu nǐ cacu déhe‑xi. Te òré ní cacu déhe‑xi‑áⁿ te ní dánání ñàha‑dé Jèsús. \c 2 \s1 Cue tée cuángoto ñaha xìi Jesús \p \v 1 Te Jèsús ní cacu‑gá ɨɨⁿ ñuú nání Bèlén, te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Jùdeá. Te dàvá‑áⁿ cúnùu té Hèrodés yɨ́ndàha‑dé ñáyiu. Te ñuú Jerusàlén ní quexìo cue tée véxi ndàa xio nacuáa quène nchícanchii, cue tée túha dàcuaha cuendá nchaa sá ndèé andɨu. \v 2 Te ndùcu tnúhu‑güedé núú ñǎyiu ñuú‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Vá cúndèe iní‑ndó càchí tnúhu‑ndo ndèé ndécú těe quɨndaha ñàha xii ñáyiu isràél‑ǎⁿ? Chi ní xiní‑ndɨ́ ní quene chódíní‑dě ndàa xio nacuáa quène nchícanchii, núu xíǎⁿ véxi‑ndɨ́ chi cuìní‑ndɨ́ quiní‑ndɨ́‑dé te chiñuhu‑ndɨ̌‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xií‑yu. \p \v 3 Te òré ní níhí těe cùnuu nani Herodés tnúhu sá ndúcú tnǔhu cue tée‑áⁿ ndèé ndécú těe quɨndaha ñàha xii ñáyiu isràél, te ñá túú tnàhí ni cùu váha iní‑dé, te dɨu‑ni ducaⁿ ñà túú ní cùu váha iní tnàhá nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ. \v 4 Te ní cana‑dé cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑güedě nǔu xìní‑güedé ndèé cacu Crìstú tée tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a. \v 5 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé: \p —Ɨɨⁿ ñuú yɨ́ndèhu distritú Jùdeá cacu‑dé, te ñuú‑áⁿ nání‑xí Bèlén, chi quee ndáá‑xi nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé sanaha. Te duha ndùu tnúhu ní chídó tnùní‑dé núú tùtú‑gá: \q1 \v 6 Ñuú Bèlén cúú‑xí ɨ̀ɨⁿ ñuú lǐhli yɨ̀ndehu distritú Jùdeá, te ío‑gá cúnùu‑xi dacúúxí dàva‑gá ñuú cúnùu yɨndehu distritú‑áⁿ, \q1 chi dɨu ñuú‑áⁿ quee ɨɨⁿ tée ío cùnuu. \q1 Te tée cunuu‑ǎⁿ quɨndaha‑dě ñáyiu cùu cuendá‑í ñáyiu isràél. \m Duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée ní xóo cáháⁿ tnúhu‑gá, te ducaⁿ nǐ chídó tnùní‑dé núú tùtú‑gá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii té Hèrodés. \p \v 7 Te sátá dúcáⁿ te té Hèrodés dayuhu nǐ cana‑dé cue tée ndùcu tnúhu núu ndèé ní cacu tée quɨndaha ñàha xii ñáyiu isràél, te ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑güedě ná nduu cùu‑xi nduu díhna nuu nǐ xiní‑güedé chódíní. \v 8 Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —Chí cuàháⁿ ñuú Bèlén te nducu tnǔhu váha‑ndo nǔu ndèé ní cacu tée ducaⁿ quɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél. Te òré ná nàníhí‑ndó‑dě te quixi‑ndo càchí tnúhu‑ndo cuèndá quɨ́hɨ́ⁿ‑í tnàhá‑í chiñuhu‑í‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 9 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ tě Hèrodés‑áⁿ te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé. Te chódíní nǐ xiní‑güedé ní quene ndàa xio nacuáa quène nchícanchii‑áⁿ yòdo nuu‑dɨ núú‑güedě cuáháⁿ. Te ní ngüɨ́ñɨ́ chódíní‑ǎⁿ, te núú nǐ ngüɨ́ñɨ́‑dɨ‑áⁿ yɨ́ndǎá núú ndécú Jèsús. \v 10 Te òré ní xiní cue tée‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ chódíní‑ǎⁿ nǔú yɨ́ndǎá ndécú‑gǎ, te ní cudɨ́ɨ́ víhí ìní‑güedé. \v 11 Te ducaⁿ te ní quexìo‑güedé ndéé núú cáá vèhe ndecu Jesús. Te òré cuánguɨhu‑güedé xɨtɨ́ vehe te ní xiní‑güedé Jèsús ndécú‑gǎ ndɨhɨ nǎná‑gǎ Màriá. Te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑güedě, te ní ngüíta‑güedé ní cachí‑güedé sá ǐo càhnu cuu Jesús. Te dǎtnùní ní nacaáⁿ‑güedé càjá xǐnehe‑güedé, te ní tava‑güedé díhúⁿ cuàáⁿ, ndɨhɨ dúsa sá ǐo váha sàháⁿ tnámí nàni insiensú, ndɨhɨ yúcú sǎ nání mìrrá ní taxi ndecu‑güedé núú Jèsús cuèndá cuu‑xi ɨɨⁿ táhú sǎ cúú‑xí‑gǎ. \v 12 Te Yá Ndiǒxí ní cáháⁿ‑gá núú sàní‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé sá vǎ náyǎha‑gá‑güedé cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé té Hèrodés. Núu xíǎⁿ cue tée‑áⁿ cuǎnuhú‑güedé ɨngá ichi, te ñá túú‑gǎ ní nàyáha‑güedé núú ndécú tě Hèrodés. \s1 Cuáháⁿ‑yu ndɨhɨ Jèsús nàcióⁿ Ègiptú \p \v 13 Te sátá nǐ yáha cuánuhú cue tée ní sángoto ñaha xìi Jesús, te ní quexìo ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí núú sàní té Chèé, te xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p —Véxi‑í càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ ndàcóo‑n, te ndee‑n ñùú‑a ndɨhɨ Jèsús, ndɨhɨ nǎná‑gǎ cunu‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó nàcióⁿ Ègiptú, chi té Hèrodés tendaha‑dě cue tée quixi nanducu ñàha xii Jesús cuèndá cahni ñaha‑güedě. Te yàcáⁿ cundecu‑ndo nděé cachí tnúhu‑í xii‑n ndùu ndixi‑ndo —cachí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi té Chèé núú sàní‑dé. \p \v 14 Te té Chèé‑áⁿ nǐ ndacóo‑dé, te niú ní xica‑dé ndɨhɨ tá Màriá ndécǎ‑yu Jèsús cuáháⁿ nàcióⁿ Ègiptú. \v 15 Te nàcióⁿ Ègiptú‑áⁿ ndécǔ‑yu ní xíhí té Hèrodés. Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cachí ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ quide‑dé núú‑gǎ ní cáháⁿ‑dé yuhu‑gá, te duha ní xáhaⁿ‑gǎ ní cáháⁿ‑dé: “Nàcióⁿ Ègiptú ndécú Děhe‑í ní cùu, te ní xáhaⁿ‑ǐ xii‑dé sá ndéé‑dě ñuú‑áⁿ vǎ cúndècu‑gá‑dé”, duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée ní cáháⁿ tnúhu‑gá ní quide‑dé núú‑gǎ. \s1 Té Hèrodés ní táúchíúⁿ‑dě cahni‑güedé cue landú \p \v 16 Te cue tée ní sángoto ñaha xìi Jesús ní dándàhú‑güedé té Hèrodés, chi ñá túú ní nàyáha‑güedé cúñaha‑güedě sá nǐ naníhí‑güedě Jèsús. Te sátá nǐ cutnùní iní té Hèrodés sá nǐ dándàhú ñáhá‑güedě xii‑dé te ní cudééⁿ víhí‑dě, te ní tendaha‑dě cue tée cuáháⁿ ñuú Bèlén, ndɨhɨ nchaa dava‑gá ñuú cáá yàtni xíáⁿ cuèndá cahni‑güedé mee‑ni cuè landú tée. Te ndéé cue landú íchí nǐ cacu, ndɨhɨ ndéé cue landú sa ní nútnahá úú cuíá‑xi nchaa‑güexi cahni‑güedé ní xáhaⁿ‑dě. Te ducaⁿ nǐ quide‑dé chi ní quide cuèndá‑dé nàcuáa ndùu tnúhu ní xáhaⁿ cuè tée ní sángoto ñaha xìi Jesús nduu nǐ xiní‑güedé chódíní, núu xíǎⁿ ducaⁿ nǐ táúchíúⁿ‑dě ní quide cue tée‑áⁿ. \v 17 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cachí ndíi Jerèmiás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te duha ní cachí ndíi: \q1 \v 18 Ní tecú ndàhí víhí ñǎyiu ñuú Ràmá sá ndɨ̀hú iní‑yu, \q1 te ñáyiu xǐndáhyú‑áⁿ cúǔ‑yu ñaní tnáhá tǎ Ràquél, te ndàhyú‑yu cuèndá sá nǐ xíhí déhe‑yu. \q1 Te ñáyiu‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑yu dàñá‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu cuèndá sá nǐ xíhí déhe‑yu. \m Duha ní cachí ndíi Jerèmiás. \p \v 19 Te sátá nǐ xíhí té Hèrodés te ní sáháⁿ tucu espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí núú sàní té Chèé òré ndécú‑dě nàcióⁿ Ègiptú, te ní xáhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p \v 20 —Véxi tucu‑í càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ ndácǒo‑n, te núhú‑n ndɨ̀hɨ Jesús ndɨhɨ nǎná‑gǎ ñuú cue ñaní tnáhá‑n ñǎyiu isràél cundecu‑ndo, chi sa ní xíhí cue tée cuìní cahni ñaha xìi Jesús ní cùu —cachí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi té Chèé núú sàní‑dé. \p \v 21 Te té Chèé‑áⁿ nǐ ndacóo‑dé, te ní ndee‑dé ndɨhɨ Jèsús ndɨhɨ nǎná‑gǎ cuánuhú‑yu ñuú cue ñáyiu isràél ñáyiu cùu ñaní tnáhǎ‑yu. \v 22 Te té Chèé ní níhí‑dě tnúhu sá tě Arquèlaú ní nucúnutnɨ́ɨ‑dé núú tǎtá‑dě té Hèrodés distrìtú Jùdeá yɨ́ndàha‑dé ñáyiu. Te ní yùhú té Chèé‑áⁿ, te ñá túú ní cuìní‑dé quɨ́hɨ́ⁿ‑dé cundecu‑dé distrìtú‑áⁿ. Te Yá Ndiǒxí ní cáháⁿ‑gá núú sàní‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé distrìtú Galìleá, núu xíǎⁿ yàcáⁿ cuáháⁿ‑yu. \v 23 Te òré ní quexìó‑yu distrìtú Galìleá, te ní sáháⁿ‑yu ɨɨⁿ ñuú nání Nàzarét ní xíndecú‑yu. Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cachí cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha sá Jèsús cuu‑gá tée ñuú Nazàrét. \c 3 \s1 Té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu càháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí xɨtɨ́ yucu \r (Mr. 1:1-8; Lc. 3:1-9, 15-17; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Te ní xica nduu sá dúcáⁿ nǐ cuu, te tée nàni Juaá tée dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní quexìo‑dé yucu distrìtú Jùdeá càháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu xɨtɨ́ yucu‑áⁿ. \v 2 Te xǎhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Chí dándìxi túu iní sá ñà túú quìde váha‑ndo ndècu‑ndo, te daña‑ndo nchàa ichi cuehé ichi duha, chi sa ní cuyatni nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 3 Te dɨu cuèndá té Juàá‑áⁿ nǐ chídó tnùní ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te duha ndùu tnúhu ní chídó tnùní ndíi cuèndá‑dé: \q1 Tècú càháⁿ níhi ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ xɨtɨ́ yucu, te càchí‑dé: \q1 “Chí dáñá nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo, te tnɨɨ‑ndo ìchi váha, \q1 Te ducaⁿ càda‑ndo cuendá cundecu túha‑ndo chi véxi Yaá ío cùnuu”, duha quesaha těe‑áⁿ. \m Duha ndùu tnúhu ní chídó tnùní ndíi Chàiá‑áⁿ cuèndá té Juàá. \p \v 4 Te té Juàá‑áⁿ nǐ xóo cuihnu‑dé dóó idi càméyu, te ɨɨⁿ ñɨɨ ní cuu pàñú xɨtɨ́‑dé, te ní xóo caxi‑dé tɨ́ca làngóstá ndɨhɨ ndudí ñúñú cuéchí. \v 5 Te ñáyiu ñuú Jerusàlén, ndɨhɨ ñáyiu nchaa ñuú yɨ́ndèhu distritú Jùdeá, ndɨhɨ ñáyiu nchaa ñuú cáá yàtni yúte Jòrdán ní sáháⁿ‑yu ní xíndedóho‑yu nàcuáa ní cáháⁿ té Juàá. \v 6 Te ní ngüíta‑yu ní náhmá‑yu nchaa cuéchi‑yu núú Yǎ Ndiǒxí. Te òré ducaⁿ nǐ náhmá‑yu te ní dácuándùte ñaha té Juàá xií‑yu yúte Jòrdán. \p \v 7 Te vài cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú cuáháⁿ‑güedé núú ndécú tě Juàá cuìní‑güedé dacuàndute ñaha‑dé xii‑güedé. Te òré ní quexìo‑güedé núú ndécú‑dě, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —¡Nchaa nchòhó cúú‑ndó dàtná ɨɨⁿ cóó děéⁿ chi ío cuihna ìní‑ndó! ¿Te nása ní cuu núu tnàhá nchòhó ndúcú‑ndó nàcuáa cada‑ndo cǎcu nihnu‑ndo nǔú tnǔndòho cahnu vihi ta cuyatni ñaha xii‑ndo véxi‑i? \v 8 Te chí cádá vǎha vitna cundecu‑ndo cuèndá ducaⁿ cùtnuní sá nǐ dáñá‑ndó nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo. \v 9 Te vá càchí‑ndó sǎ ǐo càhnu cuu‑ndo cuendá sá cúú‑ndó ñàní tnáhá ndǐi Àbrahám. Chi cuěi ndéé yúú te ndacu Yá Ndiǒxí ndada‑gá ñáyiu te cuú‑yu ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám. \v 10 Te caá chi ndècu túha‑xi sá quèhndé‑xi nchaa yutnu sá dúcáⁿ ñà túú càváha sávìdí‑xi‑áⁿ, chi nchaa yutnu‑áⁿ tèhndé‑xi te cuángee‑xi núú ñùhú càyú‑xi. Te duha sǎtnàhá‑xi ndoho nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha‑áⁿ chi nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha cùú‑yu dàtná nchaa yutnu sá ñà túú càváha sávìdí‑xi. \v 11 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ yǔhú dácuàndute‑í mee‑ni ñǎyiu ní dáñá nchàa ichi cuehé ichi duha. Dico nchìcúⁿ tucu ɨngá tée véxi, te tée‑áⁿ taxi‑dé Espíritú Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑ndo. Te cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú, chi ndada ndoo ndada nine‑xi iní‑ndó. Te tée‑áⁿ ǐo‑gá cúnùu‑dé dàcúúxí yǔhú, chi yúhú cúù‑í ɨɨⁿ tée duuⁿ duuⁿ ñá túú tàú cuita nehe ni chàú‑dé dico quìde‑í chìuⁿ‑dé. \v 12 Te tée‑áⁿ sa véxi túha‑dé sá cádá dɨ̀ɨⁿ ñaha‑dé xii‑o dàtná quídé ñǎyiu ndàda ndoo triú, chi ñáyiu‑áⁿ sa nèhe túha‑ná‑yu yaxíⁿ‑yu òré náñǎni cuèndá ndada ndoó‑yu. Te òré ndádá ndòó‑yu trìú‑áⁿ te dàquee dɨɨ́ⁿ‑yu mihi‑xi, te tàxúha‑yu mee‑nǎ trìú‑áⁿ te sàhmí‑yu mihi‑xi‑áⁿ. Te dàtná quídě‑yu mihi trìú‑áⁿ ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada ñaha tée‑áⁿ xii nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha, chi daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑dě xií‑yu núú ñùhú núú càyú, te ñuhú‑áⁿ ñà túú tnàhí ndàhvá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \s1 Sàndute Jesús \r (Mr. 1:9-11; Lc. 3:21-22) \p \v 13 Te Jèsús ní quee‑gá distrìtú Galìleá cuáháⁿ‑gá yúte Jòrdán núú ndécú tě Juàá cuèndá dacuàndute ñaha‑dé xii‑gá. \v 14 Te òré ní quexìo Jesús núú ndécú tě Juàá, te ñá cuìní‑dé dacuàndute ñaha‑dé xii‑gá ní cùu, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yúhú tàú‑í sá dácuàndute ñaha‑n xii‑í, te ñá dɨ́ú dà yúhú dacuàndute ñaha‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 15 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Queheⁿ daña, chi dacuɨtɨ́í xìni ñuhu‑xi ducaⁿ cada‑o nacuáa cundáá‑ó nǔú Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te té Juàá‑áⁿ nǐ sáháⁿ uuⁿ‑dé tnúhu ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé. \v 16 Te ní dácuándùte‑dé Jèsús. Te òré ní nene‑gá xɨtɨ́ ndute te ní xiní‑gá nchìí andɨu, te ní quee Espíritú Yǎ Ndiǒxí véxi cuuⁿ‑xi ngúndecu ndɨhɨ ñaha‑xi xìi‑gá, te dàtná cáá ɨ̀ɨⁿ lómá cáá Espíritú‑áⁿ věxi cuuⁿ‑xi. \v 17 Te òré‑áⁿ nǐ tecú ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ndéé andɨu, te xǎhaⁿ‑gǎ xii Jèsús: \p —Yòhó cúú‑n Děhe‑í tée ío cùu iní‑í te ío cùdɨ́ɨ́ ìní ñáhà‑í xii‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Jèsús. \c 4 \s1 Sácuíhná quídé yìca‑xi cada Jesús sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá ní cùu \r (Mr. 1:12-13; Lc. 4:1-13) \p \v 1 Te Espíritú Yǎ Ndiǒxí ndécá‑xí Jèsús cuáháⁿ ɨɨⁿ xɨtɨ́ yucu cuèndá yàcáⁿ cundecu tnaa‑gá, te yàcáⁿ quexìo sácuíhná coto ndeé ñáhá‑xí xìi‑gá te núu ndisa sá vǎ cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá. \p \v 2 Te Jèsús ñá ní xèxi‑gá údico nduu údico niú, te ducaⁿ te dǎtnùní ní xícáⁿ iní‑gá caxi‑gá. \v 3 Te sátá dúcáⁿ te ní quexìo sácuíhná quídé yìca‑xi cada Jesús ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá, te xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá: \p —Te núu ndisa sá cúú‑n Děhe Yá Ndiǒxí te cúñaha xìi yúú‑a na ndùu‑xi paá —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi: “Ñá dɨ́ú mèe‑ni paá candeca‑xi iní ñáyiu ñuyíú, chi tnàhá nchaa tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí candeca‑xi iní‑yu”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 5 Te dǎtnùní sácuíhná‑ǎⁿ ndécá ñàha‑xi xii‑gá cuáháⁿ ñuú Jerusàlén, te yàcáⁿ ní xáhaⁿ‑xi xìi‑gá cuásaá‑gá dɨ́quɨ́ véñǔhu càhnu sá ǐo cùnuu núú ñǎyiu isràél, \v 6 te dǎtnùní ní xáhaⁿ tùcu‑xi xii‑gá: \p —Te núu ndisa cùu‑n Déhe Yá Ndiǒxí te cuandèe ndava núú ñúhú cuèndá quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú‑gá núú càchí‑xi: “Yá Ndiǒxí tendaha‑gǎ cue espíritú xínú cuèchi núú‑gǎ quixi‑xi cuèndá coto ñaha‑xi xìi‑n, te núú ndáhá‑xí càundodo‑n cuendá sá vǎ dánǐcuèhé yúú sǎhá‑n”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí sácuíhná‑ǎⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi Jesús. \p \v 7 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Te càchí tucu‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí: “Vá cání ìní‑n còto ndeé‑n Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑n cuèndá‑ni sá cuìní‑n sǎ dácǎcu nihnu ñaha‑gǎ xii‑n ɨ̀ɨⁿ sá sání ìní‑n càda‑n”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 8 Te sácuíhná ndécá tùcu‑xi Jesús cuáháⁿ ɨɨⁿ núú tɨ̀ndúú dùcúⁿ, te uuⁿni ní dánèhé núú ñáhá‑xí xìi‑gá nchaandɨ túhú nàcióⁿ cáá ñùyíú, ndɨhɨ nchaa sá vǎha ìó ɨɨⁿ ɨɨⁿ nàcióⁿ‑áⁿ. \v 9 Te ní xáhaⁿ‑xi xìi‑gá: \p —Te núu yòhó ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑n nǔù‑í chiñuhu ñaha‑n xìi‑í ñá, te taxi cuèndá‑í nchaa sá nǐ dánèhé ñáhà‑í‑a cuu cuèndá‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 10 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Xocuɨ̀ñɨ́ yòhó sácuíhná nǔú ndécù‑í‑a, chi vá cúú càda‑í nàcuáa càchí‑n, chi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi: “Chiñuhu‑ndo Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ndó, te dɨu‑ni‑gá cada‑ndo nchàa nacuáa càháⁿ‑gá”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 11 Te dǎtnùní sácuíhná nǐ dáñá‑xí Jèsús ní xica‑xi cuáháⁿ‑xi. Te sátá dúcáⁿ te ní quexìo cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ní xinu cuechi‑xi nǔú Jèsús. \s1 Distrìtú Galìleá ní chisaha Jèsús chìuⁿ ní táhú Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí cada‑gá \r (Mr. 1:14-15; Lc. 4:14-15) \p \v 12 Te òré ní níhí Jèsús tnúhu sá nǐ ngava té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu vecaá, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá distrìtú Galìleá. \v 13 Te ni ñà túú ní xǐndecu‑gá ñuú Nazàrét, chi ní yáha‑gá cuáháⁿ‑gá ndéé ñuú Capèrnaúm yàcáⁿ ní xíndecu‑gá, te ñuú‑áⁿ cáá yàtni yuhu lagúná, te yatni xíáⁿ cáá ñùhu nani Zabulón, ndɨhɨ ñuhu nàni Neftalí. \v 14 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá núú càchí‑xi: \q1 \v 15 Ñuhu nàni Zabulón, ndɨhɨ ñuhu nàni Neftalí, ñuhu‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Galìleá, \q1 te xíáⁿ xǐndecu cue ñáyiu ñá túú cùu ñáyiu isràél, \q1 te càa‑xi yatni yuhu lagúná te ndàa ɨngá xio yúte Jòrdán cúú‑xí. \q1 \v 16 Te cue ñáyiu‑áⁿ ndécǔ‑yu ɨɨⁿ núú néé chi ndècú‑yu ichi cuèhé ichi duha, \q1 te sáá nduu te cada iní‑ndó sǎ ñǎyiu‑áⁿ queé‑yu núú dìtó chi vá cúndècu‑gá‑yu ichi cuèhé ichi duha. \q1 Te dɨu‑ni ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu ñáyiu ta xǐta nihnu duuⁿ cuáháⁿ, \q1 dico sáá nduu te vá cuǐta nihnu‑gá‑yu. \m Duha ní chídó tnùní ndíi núú tùtú‑gá. \p \v 17 Te dàvá‑áⁿ nǐ ngüíta Jèsús ní dánèhé‑gá ñáyiu, te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Chí dándìxi túu iní sá ñà túú quìde váha‑ndo ndècu‑ndo te daña‑ndo nchàa ichi cuehé ichi duha, chi sa ní cuyatni nduu ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cúmí tnàhá cue tée tnɨ̀ɨ chácá \r (Mr. 1:16-20; Lc. 5:1-11) \p \v 18 Te Jèsús ñúhú‑gǎ ichi cuáháⁿ‑gá tá yǎha‑gá yuhu làgúná Galìleá, te ní xiní‑gá úú tnàhá cue tée xǐdáquěe‑güedé ñunu‑güedé xɨtɨ́ ndute tnɨ̀ɨ‑güedé chácá, chi quɨtɨ tnàhí‑áⁿ cúú chìuⁿ‑güedé tnɨ́ɨ́‑güedě‑dɨ. Te ɨɨⁿ‑dé nání‑dě Xǐmú, àdi Pelú chi úú dɨ̀u‑dé, te ñaní‑dé cúú ɨ̀ngá tée ndɨhɨ‑dé te tée‑áⁿ nání‑dě Ndrǐxí. \v 19 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá chìuⁿ quide‑ndo‑áⁿ te quixi‑ndo chìtnahá ñáhá‑ndó xìi‑í, te taxi‑í ɨngá núú chìuⁿ cada‑ndo chi quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó dàcaháⁿ‑ndó ñǎyiu cuèndá tuha ñàhá‑yu xii‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 20 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ dáñá cuè tée‑áⁿ ñunu‑güedé, te ní tuha‑güedé Jèsús. \p \v 21 Te ní xica tucu Jèsús cuáháⁿ‑gá luha‑gá, te ní xiní tucu‑gá úú‑gá tnàhá cue tée tnɨ̀ɨ chácá. Te ɨɨⁿ tée‑áⁿ nání‑dě Jàcobó, te ñaní‑dé cúú ɨ̀ngá tée ndɨhɨ‑dé te tée‑áⁿ nání‑dě Juàá, te ndɨ ndùú‑güedé cúú‑güedě déhe té Zebèdeú. Te xǐxínucóo‑güedé ndɨhɨ tǎtá‑güedě xɨtɨ́ bàrcú xǐnatɨ́cu‑güedé ñunu‑güedé, te Jèsús ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ dándǒo‑güedé bàrcú‑güedé, ndɨhɨ tǎtá‑güedě, te ní tuha ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús dánèhé‑gá cuéhé víhí ñǎyiu \r (Lc. 6:17-19) \p \v 23 Te Jèsús tá xìca ndodo‑gá nɨhìí distrìtú Galìleá cuáháⁿ tá dànehé‑gá ñáyiu tnúhu váha tnúhu sá sánú ìchi ñaha xií‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. Te ndɨ tnahá ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñuú sàá‑gá te ducaⁿ cuǎnguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu dànehé‑gá ñáyiu tnúhu‑áⁿ. Te ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuěhé tnàhá ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñáyiu dico nchaa‑ní‑yu ta quìde tátna‑gá cuáháⁿ. \v 24 Te ndéé nchaa ñáyiu yɨ̀ndehu distritú Sìriá ní níhǐ‑yu tnúhu nchaa nàcuáa quìde Jesús. Te ní queé‑yu ñuú‑yu te ndècá‑yu nchaa ñáyiu tnàhá ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuěhé cuǎháⁿ núú ndécú Jèsús. Te cuěi ñáyiu xǐyɨ̀hɨ́, ndɨhɨ ñáyiu ñá túú‑gǎ càndá nihnu, ndɨhɨ ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ndècá‑yu cuáháⁿ núú‑gǎ, te nchaá‑yu ní quide tátna ñaha‑gǎ xií‑yu. \v 25 Te ío vài ñáyiu ní chinchícúⁿ ñáhá xìi Jesús, chi ní chinchícúⁿ ñáhá ñǎyiu distrìtú Galìleá, ndɨhɨ ñáyiu nchaa ñuú xǐndáa Dècápolís, ndɨhɨ ñáyiu ñuú Jerusàlén, ndɨhɨ cue ñáyiu nchaa ñuú yɨ́ndèhu distritú Jùdeá, ndɨhɨ ñáyiu xǐndecu yatni yúte Jòrdán ndàa xio quene nchícanchii. \c 5 \s1 Jèsús núcǒo‑gá ɨɨⁿ núú tɨ̀ndúú dánèhé‑gá ñáyiu \p \v 1 Te sátá nǐ xiní Jèsús sá cuěhé víhí ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá, te ní xica‑gá cuásaá‑gá ɨɨⁿ núú tɨ̀ndúú te xíáⁿ nǐ ngóo‑gá, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní nadúcúⁿ ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá. \v 2 Te ní ngüíta‑gá dánèhé ñáhá‑gǎ xii‑güedé ndɨhɨ cue ñáyiu‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ: \s1 Cuèndá ñáyiu ío váha táhú‑xi \r (Lc. 6:20-23) \p \v 3 —Váha táhú nchaa ñáyiu cùtnuní iní‑xi sá ǐo‑gá cúmǎnǐ‑yu cudɨ̀ú‑yu núú Yǎ Ndiǒxí, chi ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu. \p \v 4 ’Váha táhú nchaa ñáyiu ndàhyú sá ndɨ̀hú iní‑yu, chi Yá Ndiǒxí cuáñaha‑gǎ tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ́‑yu. \p \v 5 ’Váha táhú nchaa ñáyiu ndàhú iní‑xi, chi ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu ɨɨⁿ xichi núú cuǎñaha Yǎ Ndiǒxí xií‑yu. \p \v 6 ’Váha táhú nchaa ñáyiu ío cuìní cada nchaa nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, chi ñáyiu‑áⁿ ǐo nduu vétú iní‑yu. \p \v 7 ’Váha táhú nchaa ñáyiu cùndahú iní tnàha ñáyiu‑xi, chi ñáyiu‑áⁿ dɨu‑ni ducaⁿ càda ñaha Yá Ndiǒxí xií‑yu cundàhú iní ñáhá‑gǎ. \p \v 8 ’Váha táhú nchaa ñáyiu ní nduu ndoo ní nduu nine iní‑xi, chi cue ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu ndɨhɨ Yá Ndiǒxí. \p \v 9 ’Váha táhú nchaa ñáyiu càháⁿ dóho tnàha ñáyiu‑xi nàcuáa cundecu ndɨhɨ váha tnàhá‑yu, chi cùtnuní sá ñǎyiu‑áⁿ cuú‑yu déhe Yá Ndiǒxí. \p \v 10 ’Váha táhú nchaa ñáyiu ío ndòho ndecu ñuyíú‑a sá cuèndá sá quídě‑yu nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, chi ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu. \p \v 11 ’Te cùu‑ndo ñáyiu ío váha táhú‑xi te núu na cǔcuèhé ñáhá ñǎyiu, àdi cada úhú ñáhǎ‑yu xii‑ndo, àdi dacaa dɨ́quɨ́ ñáhǎ‑yu nándɨ cuéchi neñùú xii‑ndo sǎ cuèndá‑í. \v 12 Te òré ducaⁿ na càda ñahá‑yu xii‑ndo te cudɨ́ɨ́ víhí‑ní ìní‑ndó cùndecu‑ndo, chi ío váha càa sá ndécú àndɨu nduu táhú‑ndó cùndecu ndɨhɨ‑ndo nduu na saá‑ndó yàcáⁿ cundecu‑ndo, chi dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xóo cada ñaha cuè ñaní tnáhǎ‑yu xii cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ní xíndecu ndéé sanaha. \s1 Cuèndá ñɨ́ɨ́ ndɨhɨ cuèndá ñuhú \r (Mr. 9:50; Lc. 14:34-35) \p \v 13 ’Te nchòhó cada iní‑ndó sǎ cúú‑ndó dàtná ñɨ́ɨ́ cuèndá ñuyíú‑a. Te ñɨ́ɨ́ chi nàndɨ́hɨ‑xi dico núu na ndùu víxiⁿ‑xi, te ñá túú‑gǎ nándɨ̌hɨ‑xi chi dǎngoyo‑ná‑ó, te yǎha ñáyiu xěnihnú‑yu. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu nchohó chi cùu‑ndo datná ñɨ́ɨ́ vǎha te núu na càda váha‑ndo, te núu vá cádá vǎha‑ndo te quee tɨ́hú‑ndó. \p \v 14 ’Te nchòhó cada iní‑ndó sǎ cúú‑ndó dàtná ɨɨⁿ sá dáyèhé ndécú ñùyíú‑a, chi sànu ichi‑ndo ñáyiu ichi váha. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ ñuú cáá ɨ̀ɨⁿ núú tɨ̀ndúú te vá cúú càchí‑ó sǎ nguɨ̌vǎha‑xi. \v 15 Te ñá túú xìní‑ó ɨ̀ɨⁿ ñáyiu teñuhú‑yu ɨɨⁿ lìntérná te chiváha‑yu xɨtɨ́ ɨɨⁿ càjá, chi tàxi ndecú‑yu núú nǐnu cuèndá cutnùní núú nchàa ñáyiu ndècu vehe. \v 16 Te ducaⁿ càda nchohó cada váha‑ndo dàtná quídé ɨ̀ɨⁿ ñuhú dayèhe‑xi núú ñǎyiu, te ducaⁿ quìní ñáyiu nàcuáa quìde‑ndo ndecu‑ndo, te tnàhá‑yu cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Dútú Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó ndècu andɨu chi quiní‑yu sá quídé vǎha‑ndo ndècu‑ndo. \s1 Cuèndá tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés \p \v 17 ’Te vá cání ìní‑ndó sǎ yǔhú véxi‑í xocàni‑í tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ni vǎ cání ìní‑ndó sǎ věxi‑í xocàni‑í tnúhu ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, chi yúhú véxi‑í sá cádà‑í nàcuáa càháⁿ nchaa tnúhu‑áⁿ. \v 18 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ tnǔhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ío ndáá càháⁿ‑xi, chi dacuɨtɨ́í cùu nchaa nacuáa càháⁿ‑xi. Te yáchí‑gá naa andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú dàcúúxí sǎ quěe cáva ɨɨⁿ tnúhu‑áⁿ. \v 19 Núu xíǎⁿ nchaa ñáyiu na càchí sá dává tnǔhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ñá túú xìni ñuhu‑xi chi ñá túú cùnuu‑xi, te ñáyiu‑áⁿ dɨu‑ni ducaⁿ dànehé‑yu nchaa dava‑gá tnàha ñáyiú‑yu, te sá dúcáⁿ quìdé‑yu te vá cúnùu vihí‑yu núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, chi cuú‑yu dàtná ɨɨⁿ ñáyiu nchìcúⁿ cuìí‑nǎ. Dico nchaa ñáyiu nchìcúⁿ nihnu quìde nchaa nacuáa càháⁿ nchaa tnúhu‑áⁿ, te dɨu‑ni ducaⁿ dànehé‑yu nchaa dava‑gá tnàha ñáyiú‑yu, te ñáyiu‑áⁿ ǐo cunùú‑yu núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá. \v 20 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo xìni ñuhu‑xi cada‑ndo nchaa nacuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te vá cádá‑ndó dàtná xǐquide cue tée dànehé ñáhá xìi ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ dàtná xǐquide cue tée cùu fariséú, chi núu na càda‑ndo datná xǐquide cue tée‑áⁿ ñá, te vá ndúú tǎhú‑ndó ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá ñáyiu cùdééⁿ \r (Lc. 12:57-59) \p \v 21 ’Te nchòhó sa xìní‑ndó sǎ ncháá ñǎyiu ní cuu ñaní tnáhá‑ndó nǐ xíndecu ndéé sanaha nǐ níhǐ‑yu tnúhu sá vǎ cúú càhní‑yu tnàha ñáyiú‑yu, chi núu ducaⁿ na càdá‑yu te nacháhu‑yu cuéchi‑yu. \v 22 Dico vitna na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu ndědani càa‑ndo na cudééⁿ‑ndó nǔú tnàha ñáyiu‑ndo, te nacháhu‑ndo sǎ dúcáⁿ quìde‑ndo, àdi núu na cǔcuèhé‑ndǒ‑yu te núú chítú nǔú tàcá cundáá cuéchi‑ndo te núu ducaⁿ na càda‑ndo, àdi núu nà cúu‑ndo tnàha ñáyiu‑ndo ɨ̀ɨⁿ tnúhu vée vìhi, te cucuéchi vìhi xii‑ndo chi quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nǔú ùhú núú ndàhú. \p \v 23 ’Te xíǎⁿ nǔu nchòhó òré ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo ɨɨⁿ sá cuìní‑ndó cuǎha‑ndo Yǎ Ndiǒxí nduu táhú‑gǎ, te òré cuáháⁿ‑ndó cuǎñaha‑ndo xìi‑gá, te òré ní quexìo‑ndo núú dúcáⁿ cuǎñaha‑ndo xìi‑gá sá ndúú tǎhú‑gǎ, te ní ndacu iní‑ndó sǎ ndécú ñǎyiu ñá túú cùu váha iní ñáhá xìi‑ndo cuendá ɨɨⁿ sá nǐ cumání nǔú tnáhá‑ndó. \v 24 Te dàndóo‑ndo sǎ dúcáⁿ nèhe‑ndo cuáháⁿ nduu táhú Yǎ Ndiǒxí, te díhna‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nàcaháⁿ cáhnú ìní tnáhá‑ndó ndɨ̀hɨ ñáyiu ñá túú cùu váha iní ñáhá xìi‑ndo‑áⁿ, te dǎtnùní ducaⁿ te quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó cuǎha‑ndo Yǎ Ndiǒxí sá ndúú tǎhú‑gǎ. \p \v 25 ’Te núu ìó ɨɨⁿ‑ndo nǐ sáháⁿ ñáyiu núú těe cùchiuⁿ ní sacáⁿ cuéchi‑yu cuèndá‑ndó cuèndá ɨɨⁿ sá nǐ quide‑ndo, te òré ní naníhí tnáhá‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu cuáháⁿ‑ndó nǔú těe cùchiuⁿ‑áⁿ, te nacáháⁿ cáhnú ìní tnáhá‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu cuèndá sá vǎ cuǎha cuèndá ñáhá‑gǎ‑yu xii‑ndo nǔú tě cùchiuⁿ, chi núu ducaⁿ na càdá‑yu te tée cùchiuⁿ‑áⁿ cuǎha cuèndá ñáhá‑dě xii‑ndo nǔú cuè tée cùu poleciá, te cue tée‑áⁿ chihi ñaha‑güedě vecaá xii‑ndo. \v 26 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ vǎ cǎcu‑ndo te núu na ngàva‑ndo vecaá ndéé nacháhu‑ndo nchàa sá tàú‑ndó. \s1 Cuèndá cue ñáyiu ñá túú quìde váha \p \v 27 ’Te nchòhó sa xìní‑ndó nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ cue tée ní xíndecu ndéé sanaha, te duha ní cachí‑güedé: “Nchaa cue tée vá cúú cǎháⁿ ndɨhɨ‑güedé ñadɨ̀hɨ́ te núu ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑güedé cúǔ‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ tùcu nchaa cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ vá cúú cǎháⁿ ndɨhɨ́‑yu tée te núu ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ́‑yu cùu‑güedé”, duha ní cachi‑güedé. \v 28 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nděda‑ni càa cue tée na cùndehe ɨɨⁿ ñadɨhɨ́ te núu na càni iní‑güedé cundecu dɨ́ɨ́ ìní‑güedé ndɨhɨ́‑yu te cada iní‑ndó sǎ dàtná sá sà ní cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑güedě xií‑yu sá dúcáⁿ nǐ sani iní‑güedé. \p \v 29 ’Te núu ɨɨⁿ xio tɨnùu‑ndo quide‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá te tava‑ndo, chi váha‑gá sá ná cuǐta te ñá dɨ́ú nɨ̀hií nɨ́ ndúú yɨ̀quɨ cuñú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑xi núú ùhú núú ndàhú. \v 30 Te núu ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo quìde‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá te quehndé‑ndó, chi váha‑gá sá ná cuǐta ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo te ñá dɨ́ú sǎ nɨ̀hií nɨ́ ndúú yɨ̀quɨ cuñú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑xi núú ùhú núú ndàhú. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue ñáyiu dàña tnaha \r (Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18) \p \v 31 ’Te nchòhó sa nàha tucu‑ndo nacuáa ní cáháⁿ tucu cue tée ní xíndecu ndéé sanaha, te duha ní cachí‑güedé: “Te núu ɨɨⁿ tée na dàña tnaha‑dé ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé, te xìni ñuhu‑xi cadúha‑dé ɨɨⁿ tutú cuáñaha‑dě núú càháⁿ‑xi sá nǐ dáñá ñàha‑dé”, duha ní cachí‑güedé. \v 32 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cúú dàña ɨɨⁿ tée ñadɨ̀hɨ́‑dé, te núu cùtnuní ndáá iní‑dé sá càháⁿ ndɨhɨ‑aⁿ ɨngá tée. Dico núu ñá túú dùcaⁿ quide‑aⁿ te ñá túú ndùu váha‑xi daña ñàha‑dé. Te núu ñá túú dùcaⁿ quide ñadɨhɨ́‑dé, te cada iní‑ó sǎ méé‑dě ní sanu ichi ñaha‑dě xii‑aⁿ cáháⁿ ndɨhɨ‑aⁿ ɨngá tée te núu na dàña ñaha‑dé. Te tée na nàqueheⁿ ñaha xii ñaha ní dáñá ñàha yɨɨ‑xi‑áⁿ, te dɨu‑ni ñá túú ní quìde váha‑dé sá dúcáⁿ nǐ naqueheⁿ‑dé ñaha‑áⁿ. \s1 Ñáyiu càcunehe ñaha xii Yá Ndiǒxí cuèndá cutnùní iní tnàha ñáyiú‑yu sá ndàá cadá‑yu ɨɨⁿ sá sání ìní‑yu cadá‑yu \p \v 33 ’Te sa nàha tucu‑ndo nacuáa ní cáháⁿ tucu cue tée ní xíndecu ndéé sanaha, chi cue tée‑áⁿ nǐ cachí‑güedé: “Te núu càcunehe‑ndo Yá Ndiǒxí núú tnàha ñáyiu‑ndo nàcuáa cutnùní iní‑yu sá ndàá cada‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá sání ìní‑ndó càda‑ndo, te cada‑ndo”, duha ní cáháⁿ dóho tnàha‑güedé. \v 34 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ñà túú nǎ cacunehe‑ndo sǎ ndàá cada‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá sání ìní‑ndó càda‑ndo. Te ni vǎ cácú nèhe‑ndo andɨu chi yàcáⁿ cúú‑xí nǔú núcǒo Yá Ndiǒxí táxí tnùní‑gá. \v 35 Te ni vǎ cácú nèhe‑ndo ñuyíú‑a, chi tnàhá ñuyíú‑a ndècu‑gá, te ni vǎ cácú nèhe‑ndo ñuú Jerusàlén chi ñuú‑áⁿ cúú cuèndá‑gá, te dɨu‑gá cúú‑gǎ Yaá ío cùnuu. \v 36 Te ni vǎ cácú nèhe‑ndo dɨ́quɨ́‑ndó chi nàha‑ndo sá nì ɨɨⁿ idi dɨ́quɨ́‑ndó ñǎ ndácú‑ndó ndàda cuixíⁿ‑ndó àdi ndada tnuu‑ndo. \v 37 Te váha‑gá sá nǔu ɨɨⁿ sá sání ìní‑ndó càda‑ndo, te cachí‑ni‑ndo: “Cuu cada‑ndɨ́, àdi vá cúú càda‑ndɨ́”, cachí‑ni‑ndo. Chi nchaa dava‑gá sá chídó‑ndó càháⁿ‑ndó òré ducaⁿ sàni iní‑ndó càda‑ndo ɨɨⁿ sá cádá‑ndó cùu‑xi sá dácàhu iní ñáhá yùcu ñávǎha. \s1 Cuèndá ñáyiu nàchinaa sá quídé ñàha tnaha ñáyiu‑xi \r (Lc. 6:29-30) \p \v 38 ’Te sa nàha tucu‑ndo nacuáa ní cáháⁿ tucu cue tée ní xíndecu ndéé sanaha, chi cue tée‑áⁿ nǐ cachí‑güedé: “Ñáyiu na càda ñaha tnaha ñáyiu‑xi ɨɨⁿ sá ñà túú vǎha, te nanchòcáva‑yu nachinaá‑yu sá nǐ quide ñaha tnàha ñáyiú‑yu”, duha ní cachí‑güedé. \v 39 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ñà túú nǎ cada‑ndo nchàa cue ñáyiu cuihna ìní‑xi te núu quìde ñahá‑yu ɨɨⁿ sá ñà túú vǎha xii‑ndo. Te núu ní canìhá‑yu ɨɨⁿ xito te cuìní tucú‑yu canìhá‑yu ɨngá xito te daña‑ndo na cànihá‑yu. \v 40 Àdi ní sacáⁿ cuéchi‑yu núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá‑ndó, te cuìní‑yu quendeé‑yu dúhnú‑ndó te daña‑ndo na cànehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ, te tnàhá‑ni dóó ndíxí ndòdo‑ndo daña‑ndo na canehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ. \v 41 Te núu quìde yicá‑yu caca‑ndo dàtná úú kìlómetrú cuido‑ndo ndàchiúⁿ‑yu ña, te chido‑ndo ǔú‑gá tucu kìlómetrú cuido‑ndo ndàchiúⁿ‑yu. \v 42 Te núu ìó ɨɨⁿ sá xìcáⁿ‑yu núú‑ndó te cuáñaha‑ndo, àdi ió ɨɨⁿ sá sánùú‑yu núú‑ndó te cuáñaha nùu‑ndo. \s1 Cuu iní‑ó nchàa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑o \r (Lc. 6:27-28, 32-36) \p \v 43 ’Te sa nàha tucu‑ndo nacuáa ní cachí tucu cue tée ní xíndecu ndéé sanaha, chi cue tée‑áⁿ nǐ cachí‑güedé: “Cuu iní‑ndó cuè ñáyiu ndècu ndɨhɨ váha‑ndo, te cuu úhú iní‑ndó cuè ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo”, duha ní cachí‑güedé. \v 44 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cúú ìní‑ndó cuè ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo, te cáháⁿ váha‑ndo cuèndá cue ñáyiu càháⁿ úhú ñáhá xìi‑ndo, te cada‑ndo sǎ vǎha sá cúú‑xí cuè ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo, te cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá cue ñáyiu xǐcuèhé ñáhá xìi‑ndo, ndɨhɨ cuèndá cue ñáyiu quìde úhú ñáhá xìi‑ndo. \v 45 Te núu na càda‑ndo nchaa nacuáa càháⁿ‑í‑a, te ducaⁿ te cutnùní sá cúú‑ndó děhe Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu. Te dɨu‑gá cúú‑gǎ Yaá quídé quène nchícanchii, te dɨu‑ni‑gá cúú‑gǎ Yaá dácùuⁿ dáú ñuyíú‑a, te ducaⁿ quìde‑gá cuèndá cuu‑xi sá vǎha sá cúú‑xí cuè ñáyiu quìde váha, ndɨhɨ sá cúú‑xí cuè ñáyiu ñá túú quìde váha. \v 46 Te núu nchòhó ná cúú ìní‑ndó mèe‑ni ñáyiu na cùu iní ñáhá xìi‑ndo, te vá càchí‑ndó sǎ Yǎ Ndiǒxí taxi‑gá sá ndúú tǎhú‑ndó sǎ dúcáⁿ quìde‑ndo, chi cuěi cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi cue ñáyiu cuèndá impuèstú ducaⁿ xǐquide‑güedé. \v 47 Te núu mee‑ni ñǎyiu ndècu ndɨhɨ váha‑ndo ǐo váha cáháⁿ ndɨhɨ‑ndǒ‑yu, te vá càchí‑ndó sǎ ǐo váha quìde‑ndo sá dúcáⁿ quìde‑ndo, chi cuěi ndéé nchaa ñáyiu ñá túú xìní dana cuèndá Yǎ Ndiǒxí ducaⁿ xǐquidé‑yu. \v 48 Te duha ndùu tnúhu càháⁿ‑í cuèndá sá nchòhó cada ndáá‑ndó cùndecu‑ndo datná quídé ndǎá méé Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu —duha ní dánèhé ñáhá Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu. \c 6 \s1 Jèsús dánèhé‑gá ñáyiu nàcuáa cadá‑yu sá vǎha \p \v 1 Te Jèsús ndécú‑ní‑gǎ dánèhé‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Te òré quídé‑ndó sǎ vǎha te vá cádá‑ndó nǔú ñǎyiu cuèndá‑ni sá cuìní‑ndó cǎháⁿ váha‑yu cuèndá‑ndó, chi núu núú ñǎyiu ducaⁿ na càda‑ndo te Dútú Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó vǎ táxí‑gǎ sá ndúú tǎhú‑ndó. \v 2 Te xíǎⁿ nǔu nchòhó òré chíndèe‑ndo ñáyiu ndàhú, te vá cǔñaha‑ndo xìi cue ñáyiu sá chíndèe‑ndo cue ñáyiu ndàhú‑áⁿ dàtná xǐquide cue ñáyiu dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ ducaⁿ xǐquidé‑yu òré sàháⁿ‑yu veñúhu, chi dàtecú tnúhu‑yu nchaa ñáyiu òré ducaⁿ chìndeé‑yu ñáyiu ndàhú. Te dɨu‑ni ducaⁿ quìdé‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii cue ñáyiu sá chíndèé‑yu cue ñáyiu ndàhú‑áⁿ nchaa núú xícá cùú‑yu, te ducaⁿ xǐquidé‑yu cuèndá cuìní‑yu cáháⁿ váha ñáyiu cuèndá‑yu. Te yúhú na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ñà túú nǎ nduu táhú ñǎyiu‑áⁿ nǔú Yǎ Ndiǒxí sá dúcáⁿ quìdé‑yu chi mee‑ni nǔú tnàha ñáyiú‑yu cùdɨú‑yu. \v 3 Te nchòhó òré chíndèe‑ndo ñáyiu ndàhú, te cuěi ñáyiu ío‑gá váha ndècu ndɨhɨ‑ndo dico vá cǔñaha‑ndo sǎ dúcáⁿ chìndee‑ndo cue ñáyiu ndàhú‑áⁿ, te ni cuè dava‑gá ñáyiu vá cǔñaha‑ndo. \v 4 Chi váha‑gá sá ìní méé‑ní‑ndó ná cùhuⁿ sá dúcáⁿ chìndee‑ndo cue ñáyiu ndàhú‑áⁿ. Te núu ducaⁿ na càda‑ndo ña, te Dútú Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó tàxi‑gá sá ndúú tǎhú‑ndó chi dɨu‑ni mee‑gǎ ndéhé‑gǎ nàcuáa quìde‑ndo ndecu‑ndo. \s1 Jèsús dánèhé‑gá ñáyiu nàcuáa cáháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí \r (Lc. 11:2-4) \p \v 5 ’Te nchòhó òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, te vá cádá‑ndó dàtná xǐquide cue ñáyiu dàndahú méé‑xí càchí sá quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ tnàhá iní‑yu cunutnɨ́ɨ‑yu càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí òré yɨ́hɨ̌‑yu veñúhu. Te dɨu‑ni ducaⁿ xǐquidé‑yu nchaa núú xícá cùú‑yu, te ducaⁿ quìdé‑yu cuèndá sá cuìní‑yu quiní ñáyiu nàcuáa xǐquidé‑yu. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ñà túú nǎ nduu táhú ñǎyiu‑áⁿ nǔú Yǎ Ndiǒxí sá dúcáⁿ quìdé‑yu chi mee‑ni nǔú tnàha ñáyiú‑yu cùdɨú‑yu. \v 6 Te nchòhó òré cuìní‑ndó cǎháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, te ndɨ́hu ndedɨ́ nihnu‑ndo xɨ̀tɨ́ vehe‑ndo, chi dɨu‑gá cúú Tǎtá‑ndó te ndècu ndɨhɨ ñaha‑gá xii‑ndo, te dɨu‑ni mee‑gǎ ndéhé ñàha‑gá xii‑ndo nàcuáa quìde‑ndo, te núu ducaⁿ na càda‑ndo te taxi‑gá sá ndúú tǎhú‑ndó. \p \v 7 ’Te òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí te vá sǔúní cuèndá‑ni dacàá‑ndó tnǔhu cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ dàtná xǐquide cue ñáyiu ñá túú xìní tnúhu‑gá, chi ñáyiu‑áⁿ sání ìní‑yu sá tédǒho ñaha vìhi‑gá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu sá dúcáⁿ sǔúní dàcaá‑yu tnúhu càháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá dico ñáhá. \v 8 Dico nchòhó, vá cádá‑ndó dàtná xǐquide cue ñáyiu‑áⁿ, chi mee Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí sa nàha‑gá ná cúú nchàa sá xíní ñùhu‑ndo cuéi òré vátá càcáⁿ‑gá‑ndó nǔú‑gǎ. \v 9 Te duha cáháⁿ‑ndó òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí: \q1 Yòhó Tǎtá‑ndɨ̌ Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, \q1 nchaa ñáyiu na càháⁿ‑yu sá cúú‑n Yàá ío yɨñùhu. \q1 \v 10 Te xìcáⁿ táhú‑ndɨ̌ núú‑n sǎ ná sàá nduu ndɨ́hu ndàhá‑n‑yu. \q1 Te cada‑n dàtná càchí iní‑n ñùyíú‑a dàtná quídé‑n àndɨu. \q1 \v 11 Te xìcáⁿ táhú‑ndɨ̌ núú‑n sǎ táxí‑n sǎ cóhó‑ndɨ̌ sá cáxí‑ndɨ̌ ɨɨⁿ nduu ɨɨⁿ nduu. \q1 \v 12 Te cada càhnu iní‑n nchàa yícá cuěchi‑ndɨ́, chi tnàhá nchúhú quídé càhnu iní‑ndɨ́ nchaa sá quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndɨ́. \q1 \v 13 Te vá dáñá‑n dàcaháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndɨ́ cada‑ndɨ́ sá ñà túú vǎha, chi coto ñaha‑n xìi‑ndɨ́ cuèndá sá vǎ dúcáⁿ càda ñaha‑xi. \q1 Te dɨu‑n cùu‑n Yaá ío cùnuu nchaa nduu nchaa quɨ́ú, te ío càhnu cuu‑n, te dɨu‑ni‑n quɨ̀ndaha ñaha‑n xii‑ndɨ́ nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. Te ducaⁿ na cùnduu. \m Duha dànehé ñáhà‑í xii‑ndo cǎháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí. \p \v 14 ’Te núu nchòhó quídé càhnu iní‑ndó nchàa sá quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndo, te ducaⁿ te Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu cada cahnu iní‑gá nchaa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo tucu. \v 15 Dico núu nchòhó vá cádá càhnu iní‑ndó nchàa sá quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndo ña, te ni Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó vǎ cádá càhnu iní‑gá nchaa sá quídé‑ndó tùcu. \s1 Cuèndá ñáyiu ñá túú tnàhí ná xéxí ǎma càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí \p \v 16 ’Te nchòhó, nduu ñà túú tnàhí ná xéxí‑ndó càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, te vá cúndɨ̀yɨ́‑ndó dàtná xǐquide nchaa ñáyiu dàndahú méé‑xí càchí sá quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ ducaⁿ xǐquidé‑yu cuèndá sá cuìní‑yu cutnùní iní ñáyiu sá ñà túú tnàhí ná xéxǐ‑yu càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí. Te yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ sà dúcáⁿ quìdé‑yu te ñá túú nǎ chindee ñàha‑xi xií‑yu cuèndá níhǐ‑yu ɨɨⁿ sá ndúú tǎhǔ‑yu núú Yǎ Ndiǒxí. \v 17 Dico nchòhó, nduu dùcaⁿ quide‑ndo ñá túú tnàhí ná xéxí‑ndó càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, te váha váha naquete‑ndo nǔú‑ndó, te váha váha chihi‑ndo cǔcá \v 18 cuèndá sá vǎ cútnùní iní ñáyiu sá ñà túú nǎ xéxí‑ndó ndùu ducaⁿ caháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí. Te Dútú Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó ndècu ndɨhɨ‑ndo dɨu‑ni mee‑gǎ ndéhé‑gǎ nàcuáa quìde‑ndo ndecu‑ndo, te dɨu‑gá taxi‑gá sá ndúú tǎhú‑ndó. \s1 Cuèndá nchaa sá vǎha nduu táhú‑ó \r (Lc. 12:33-34) \p \v 19 ’Te vá cání ìní‑ndó cùu‑ndo ñáyiu cuica nǎndɨ sá cúndècu ndɨhɨ‑ndo ñuyíú‑a chi vá cúdǐi‑xi, chi dava quee tɨ́quidi, te dava caxi cudi ñùhu, àdi quɨ́hu ñadúhú vehe‑ndo te duhu‑güedě. \v 20 Te váha‑gá chí ndúcú nàcuáa cada‑ndo cuèndá ducaⁿ ngǔndecu sá ndúú tǎhú‑ndó àndɨu, te xíǎⁿ cudíi‑xi cundecu ndɨhɨ‑ndo nɨ̀ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ, chi yàcáⁿ vá quéé‑gǎ tɨ́quidi, te ni vǎ cáxí‑gǎ cudi ñùhu, te ni vǎ quìní‑gá‑ndó ñàdúhú duhu‑güedě ndachìuⁿ‑ndo. \v 21 Te núu cùu‑ndo ñáyiu cuica ndècu ñuyíú‑a, te dɨu‑ni nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo ñuyíú‑a ñùhu iní‑ndó. Àdi cuu‑ndo ñáyiu quìde nacuáa ngúndecu sá ndúú tǎhú‑ndó àndɨu, te dɨu‑ni sá ndúú tǎhú‑ndó ndècu andɨu‑áⁿ ñúhú ìní‑ndó. \s1 Núú‑ó cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú \r (Lc. 11:34-36) \p \v 22 ’Te cada iní‑ndó sǎ nǔú‑ndó cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú. Te núu núú‑ndó càváha te cùtnuní iní‑ndó nǎ cúú sǎ ndécú nǔú‑ndó. \v 23 Dico núu cùhú núú‑ndó ñà túú cùtnuní cundehe‑ndo ña, te ñá túú cùtnuní iní‑ndó nǎ cúú sǎ ndécú nǔú‑ndó. Te sá dúcáⁿ cùhú núú‑ndó te cada iní‑ndó sǎ ndécú‑ndó dàtná ɨɨⁿ núú néé. Te duha ndùu tnúhu càháⁿ‑í chi núu sàni váha iní‑ndó cuèndá Yǎ Ndiǒxí ñá, te cùu vii cuu váha iní‑ndó ndècu‑ndo. Áⁿ te núu ñá túú sàni váha iní‑ndó cuèndá‑gá ñá, te ñá túú tnàhí cùu váha iní‑ndó ndècu‑ndo. Te sá dúcáⁿ ñà túú sàni váha iní‑ndó cuèndá‑gá te cada iní‑ndó sǎ ndécú‑ndó dàtná ɨɨⁿ núú néé. \s1 Vá ndácú ɨ̀ɨⁿ tée cunu cuechi‑dě núú ǔú pàtróóⁿ \r (Lc. 16:13) \p \v 24 ’Te ni ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi vá ndácú‑dě cunu cuechi‑dě núú ùú pàtróóⁿ, chi tée‑áⁿ cuu váha iní‑dé núú ɨɨⁿ pàtróóⁿ‑dě te tnɨɨ‑dé nchaa tnúhu càháⁿ pàtróóⁿ tée cùu váha iní‑dé núú‑xi‑áⁿ. Te núú ɨ̀ngá tucu pàtróóⁿ‑dě vá cúú vǎha iní‑dé, te ni vǎ tnɨ́ɨ́‑dě tnúhu càháⁿ ɨngá tée‑áⁿ. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu nchohó chi vá ndácú‑ndó cùnu cuechi‑ndo núú Yǎ Ndiǒxí te cuhuⁿ iní‑ndó nchàa sá ìó ñuyíú‑a. \s1 Yá Ndiǒxí xító‑gǎ nchaa ñáyiu cùu déhe‑gá \r (Lc. 12:22-31) \p \v 25 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vǎ ǐo cani iní‑ndó nǔu nása níhí‑ndó sǎ cóhó sǎ cáxí‑ndó, te ni vǎ ǐo cani iní‑ndó nǔu nása níhí‑ndó dǒó cuihnu‑ndo, chi cùnuu‑gá méé‑ndó dàcúúxí sǎ nchító‑ndó, te ducaⁿ cùnuu‑gá yɨquɨ cùñú‑ndó dàcúúxí dǒó sácuǐhnu‑ndo. \v 26 Te chí cádá cuèndá sá ncháá quɨ̀tɨ ndava ñá túú tnàhí ná xítú‑güèdɨ, te ni ñà túú ndèé cuáháⁿ‑güedɨ nàtahu‑güedɨ, te ni ñà túú nǎ nátàxúha‑güedɨ, te ni ñà túú ndèé cáá yàcá‑güedɨ, chi mee Tǎtá‑ó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu xito ñaha‑gá xii‑güedɨ nìhí‑güedɨ sá xéxí‑güèdɨ. Te núu cue quɨtɨ‑áⁿ ducaⁿ xìto ñaha‑gá xii‑güedɨ, ¡te uuⁿ‑gá xító ñàha‑gá xii nchòhó, chi nchòhó ío‑gá cúnùu‑ndo dacúúxí cuè quɨtɨ‑áⁿ! \v 27 Te cuěi nándɨ sá sání vìhi iní‑ndó ndècu‑ndo, dico ñá ndácú‑ndó càda‑ndo nacuáa cuehnu‑ndo cuědìcó ɨɨⁿ yɨquɨ‑gǎ. \p \v 28 ’Te vá ǐo cani iní‑ndó nǔu nása níhí‑ndó dǒó cuihnu‑ndo. Te chí cádá cuèndá nàcuáa sàhnu nchaa itá ìó yucu, chi nchaa itá‑áⁿ ñà túú quìde chiuⁿ‑xi, te ni ñà túú quèheⁿ‑xi idi. \v 29 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ndǐi Salòmón cuěi ío vii ní xínduu dóó nǐ xóo cuihnu ndíi, dico ñá túú nǔtnahá‑xi nàcuáa càa nchaa itá, chi ío‑gá vii càa nchaa itá. \v 30 Te nchaa itá ìó yucu tnaa‑ni cùdíi‑xi, te yìchí‑xi te sàhmi ñáyiu. Te cuěi ducaⁿ dico mee Yǎ Ndiǒxí quídé‑gǎ ío vii sàcúnduu‑xi. Te núu nchaa itá‑áⁿ ducaⁿ quìde‑gá xító‑gǎ sácǔnduu vii‑xi, te xíǎⁿ cútnùní sá ǐo‑gá coto ñaha‑gǎ xii‑ndo, dìcó‑ni sá ñà túú sàndáá váha iní‑ndó‑gǎ. \v 31 Te xíǎⁿ nǔu ñá túú xìni ñuhu vihi‑xi cani iní‑ndó nǔu nása níhí‑ndó sǎ cóhó sǎ cáxí‑ndó, àdi nása níhí‑ndó dǒó cuihnu‑ndo. \v 32 Chi nchaa ñáyiu ñá túú xìní nàcuáa càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí mee‑ni nchàa xíǎⁿ ñúhú ìní‑yu. Dico nchòhó chi mee Tǎtá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí sa nàha‑gá ná cúú sǎ xíní ñùhu‑ndo. \v 33 Te xíǎⁿ nǔu ío xìni ñuhu‑xi sá cúhúⁿ ìní‑ndó sǎ Yǎ Ndiǒxí yɨ́ndàha ñaha‑gá xii‑ndo, te ducaⁿ càda‑ndo nchaa nacuáa cuìní‑gá, te ducaⁿ te taxi‑gá nchaa sá xíní ñùhu‑ndo. \v 34 Núu xíǎⁿ vá ǐo cani iní‑ndó nǎsa cundecu‑ndo ndùu tneé, chi cani iní‑ndó nàcuáa cada‑ndo cùndecu‑ndo vitna, chi nduu tněé‑áⁿ te òré‑nǎ te cutnùní nǔu nása cada‑ndo cùndecu‑ndo. Chi nchòhó sa nàha‑ndo sá ǐo tɨtnɨ́ núú sǎ quídé‑xí ɨ̀ɨⁿ nduu ɨɨⁿ nduu —duha ní dánèhé ñáhá Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu. \c 7 \s1 Vá càháⁿ cuèhé‑ó cuèndá tnàha ñáyiu‑o \r (Lc. 6:37-38, 41-42) \p \v 1 Te Jèsús nděcuu‑ni‑gá dánèhé‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Vá càháⁿ cuèhé‑ndó cuèndá tnàha ñáyiu‑ndo, te ducaⁿ te Yá Ndiǒxí ñá túú nǎ tnúhu cúñaha‑gǎ xii‑ndo. \v 2 Chi núu na càháⁿ cuèhé‑ndó cuèndá tnàha ñáyiu‑ndo, te Yá Ndiǒxí ìó ɨɨⁿ sá cádá ñàha‑gá xii‑ndo. Te núu nchòhó ná càháⁿ cuèhé víhí‑ndó cuèndá tnàha ñáyiu‑ndo te Yá Ndiǒxí ío‑gá dandòho ñaha‑gá xii‑ndo. \v 3 ¿Te ná cuèndá ndéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ sá ñà túú vǎha quìde tnaha ñáyiu‑ndo te mee‑ndo vìhi‑gá quídé‑ndó‑í? Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo te cada iní‑ndó sǎ ndéhé‑ndó dàtná ɨɨⁿ mihi lǐhli ñùhu núú tnàha ñáyiu‑ndo te mee‑ndo ñùhu ɨɨⁿ mihi cahnu‑gá núú‑ndó te ñá túú quìde cuendá‑ndó. \v 4 Te núu na nàcanu ichi‑ndo tnaha ñáyiu‑ndo cuèndá sá ñà túú quìde váha‑yu ndècú‑yu, te mee‑ndo vìhi‑gá quídé‑ndó ñá, te cada iní‑ndó sǎ xǎhaⁿ‑ndo xìi tnaha ñáyiu‑ndo sǎ nátàva‑ndo mihi líhli ñùhu núǔ‑yu sá dúcáⁿ quìde‑ndo, te mihi càhnu ñuhu núú méé‑ndó ñà túú quìde cuendá‑ndó. \v 5 Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo te ío dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá quídé ndǎá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, te xìni ñuhu‑xi díhna‑gá daña‑ndo nchàa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo, te dǎtnùní ducaⁿ te cuu nacanu ichi‑ndo tnàha ñáyiu‑ndo cuèndá nchaa sá ñà túú vǎha quìdé‑yu. \p \v 6 ’Te nchaa ñáyiu ío sàá iní‑xi, te vá cádá yìca‑ndó‑yu cundedóho‑yu tnúhu Yá Ndiǒxí, chi núu na càda yica‑ndó‑yu te ngóo‑yu cuu úhú iní ñáhǎ‑yu xii‑ndo. Te ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná iná chi quɨtɨ‑áⁿ nǔu na cuǎñaha‑o ɨ̀ɨⁿ sá cuǎñaha‑o, te núu ñá túú cùtnuní iní‑dɨ ná cúú xǐǎⁿ te tnɨɨ ñaha‑dɨ xìi‑o. Te cùu tucú‑yu dàtná cùchí chi quɨtɨ‑áⁿ nǔu na chùcu‑o núú‑dɨ yúú vǎha sá ǐo vii càa nani pérlá, te dìcó‑ni cùnu sáhá‑dɨ chi ñá túú cùtnuní iní‑dɨ sá cúú‑xí yǔú vǎha. \s1 Cácáⁿ‑ó nǔú Yǎ Ndiǒxí nǔu ná cuìní‑ó \r (Lc. 11:9-13; 6:31) \p \v 7 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cǎcáⁿ‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí te núu ná cuìní‑ndó te taxi‑gá, te vá dáñá ndèé‑ndó cǎcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ nǔu ná cuìní‑ndó te ducaⁿ te níhí‑ndó. Te cada iní‑ndó sǎ nǐ quexìo‑ndo vehe ɨɨⁿ tnaha ñáyiu‑ndo te ní cáháⁿ‑ndó, te ñáyiu‑áⁿ nǐ tedóho ñàhá‑yu xii‑ndo te ní nacaáⁿ‑yu yuyèhe. Te ducaⁿ càda iní‑ndó chi Yá Ndiǒxí tedóho ñaha‑gǎ xii‑ndo, te taxi‑gá sá ná càcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ. \v 8 Chi nchaa ñáyiu ducaⁿ xǐquide, te Yá Ndiǒxí tédǒho ñaha‑gǎ xií‑yu te nìhí‑yu sá cuìní‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ tùcu nchaa ñáyiu na càcáⁿ núú‑gǎ ɨɨⁿ sá cuìní‑yu, chi sǎñaha‑gǎ sá xìcáⁿ‑yu núú‑gǎ. Te dɨu‑ni ducaⁿ tùcu nchaa ñáyiu ñá túú dàña ndeé xìcáⁿ núú Yǎ Ndiǒxí sá cuìní‑yu chi nìhí‑yu. \p \v 9 ’Te nchòhó cue tée cùu tátá, ñá túú cùndee iní‑ndó cuǎñaha‑ndo xìi cue déhe‑ndo ɨ̀ɨⁿ yúú caxi‑güexi òré xìcáⁿ‑güexi ɨɨⁿ pàá núú‑ndó càxi‑güexi. \v 10 Te ni ñà túú cùndee iní‑ndó cuǎñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ cóó caxi‑güexi òré xìcáⁿ‑güexi ɨɨⁿ chácá nǔú‑ndó càxi‑güexi. \v 11 Te nchòhó cuěi ndèé dau‑na sàá iní‑ndó dico sǎha‑ndo cuè déhe‑ndo sǎ vǎha xèxi‑güexi oré ná cúú sǎ xìcáⁿ‑güexi núú‑ndó càxi‑güexi. Te núu nchòhó ducaⁿ quìde‑ndo, ¡te uuⁿ‑gá ducaⁿ quìde Tátá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, chi taxi‑gá sá vǎha sá cúú‑xí‑ndó te núu na càcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ! \p \v 12 ’Te nchaa sá vǎha cuìní‑ndó càda tnaha ñáyiu‑ndo, te cada‑ndo tnàhá‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu, chi ducaⁿ sànu ichi ñaha tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te dɨu‑ni ducaⁿ sànu ichi ñaha tucu nchaa tnúhu ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha. \s1 Yuyèhe cuɨñɨ \r (Lc. 13:24) \p \v 13-14 ’Te xìni ñuhu‑xi nducu‑ndo nacuáa cada‑ndo tnɨ̀ɨ‑ndo ichi Yá Ndiǒxí. Te ichi‑gá‑áⁿ cúú‑xí dàtná ɨɨⁿ ichi cuɨ̀ñɨ, àdi datná ɨɨⁿ yuyèhe cuɨñɨ. Te duha càháⁿ‑í chi ío úhú xínu iní‑ndó tnɨ̀ɨ‑ndo ichi Yá Ndiǒxí, te sacú‑ni nchòhó cue ñáyiu ndècu ñuyíú‑a tnɨɨ‑ndo ìchi‑gá. Te nchaa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ta xǐta nihnú‑yu cuáháⁿ. Te ichi ndècú‑yu‑áⁿ cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí ɨ̀ɨⁿ ichi cahnu ichi quehéⁿ, àdi ɨɨⁿ yuyehe quehéⁿ. Te duha càháⁿ‑í chi ío vài ñáyiu ndècú‑yu ichi‑áⁿ. \s1 Ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú yutnu xìní‑ó nǎ yutnu cùu‑xi cuendá sá sǎvìdí‑xi \r (Lc. 6:43-44) \p \v 15 ’Te càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo cuendá sá vǎ dándàhú ñáhá cuè tée càchí sá càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí te ñá ndàá sá càháⁿ‑güedé tnúhu‑gá. Chi cue tée‑áⁿ sànuu sá quídé‑güedě dàtná quídé mběé quɨtɨ ío váha iní‑xi, dico ñá ndàá chi ñá túú ñùhu váha iní‑güedé, chi quìde‑güedé dàtná quídé quɨ̀tɨ dééⁿ quɨtɨ nàni yɨ́hɨ́. \v 16 Te òré quexìo‑güedé núú ndécú‑ndó te cada cuèndá‑ndó nàcuáa quìde‑güedé cuèndá ducaⁿ cùtnuní iní‑ndó nǎ ñáyiu cùu‑güedé. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ñà túú cùuⁿ ndéhé yoho yàha stilé tnu ìñu, te ni ñà túú xìní‑ndó cùuⁿ ngúxí ɨɨⁿ tnu ìñu. \v 17-18 Te xìní tucu‑ndo sǎ ncháá yùtnu váha cùuⁿ sávìdí váha, te nchaa yutnu váha‑áⁿ ñà túú cùuⁿ sávìdí sá ñà túú vǎha. Te nchaa yutnu sá ñà túú vǎha ñá túú cùuⁿ sávìdí váha, chi mee‑ni sǎvìdí sá ñà túú vǎha cùuⁿ. \v 19 Te nchaa yutnu sá ñà túú cùuⁿ sávìdí váha xèhndé‑güedé, te cuánguee‑xi núú ñùhú càyú‑xi. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi yáha nchaa cue tée dàndahú ñáhá càchí sá càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí te ñá ndàá sá càháⁿ‑güedé tnúhu‑gá, chi quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé núú ñùhú núú càyú. \v 20 Te nchòhó cutnùní iní‑ndó nǎ ñáyiu cùu cue tée‑áⁿ cuèndá nchaa sá quídé‑güedě. \s1 Ñá ncháá ñǎyiu ngúndecú‑yu núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá \r (Lc. 13:25-27) \p \v 21 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo vài ñáyiu cachí‑yu sá yǔhú cúù‑í Xítohó‑yu, dico ñá ncháǎ‑yu nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu núú ndécú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, chi mee‑ni nchàa ñáyiu na càda nchaa nacuáa càháⁿ‑gá ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu núú ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá. \v 22 Te na sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa ñáyiu, te vàí‑yu cúñàhá‑yu xii‑í: “Yòhó Xítohó Jesucrìstú nchúhú cúú‑ndɨ̌ ñáyiu ní cáháⁿ tnúhu‑n nàcuáa ní cachí‑n, te dɨu‑ni‑n nǐ cacunehe‑ndɨ́ te ní sándáá iní ñáhá nchàa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑ndɨ́ ní quee‑xi yɨquɨ cùñú ñáyiu, te dɨu‑ni yòhó ní chindee ñàha‑n xii‑ndɨ́ ní ndacu‑ndɨ́ ní quide‑ndɨ́ tɨtnɨ́ núú sǎ vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada”, duha cúñàhá‑yu xii‑í dàvá‑áⁿ. \v 23 Dico yúhú cúñaha‑ǐ xií‑yu: “Ñá túú tnàhí xìní ñáhà‑í xii nchòhó nǔu ndèé ñáyiu cùu‑ndo, te chí xócuɨ̀ñɨ́ nchaa nchòhó ñáyiu quìde nchaa sá cuèhé sá dúhá nǔú ndécù‑í‑a”, duha cúñaha‑ǐ xií‑yu. \s1 Ɨɨⁿ vehe ndècu cimientú‑xi ndɨhɨ ɨɨⁿ vehe ñá túú cìmientú‑xi \r (Mr. 1:22; Lc. 6:47-49) \p \v 24 ’Te nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu càháⁿ‑í te núu na tnɨ̀ɨ́‑yu, te ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ɨɨⁿ tée ío váha cùtnuní iní‑xi. Chi tée‑áⁿ nǐ dácáá‑dě ɨɨⁿ vehe, dico díhna‑gá ní xete‑dé ndéé ní tnahá‑dé yúú cáxíⁿ te dǎtnùní ní tava‑dé cimièntú‑xi. \v 25 Te òré ní cuuⁿ dáú te ní ndee ndute ñuhu, te ní dándáá‑xí nděé núú cáá vèhe‑áⁿ, dico ñá túú ní ndàcu‑xi cuido‑xi. Te ní quene tucu táchí nǐhi dico ñá túú ní ndàcu‑xi cuido‑xi vehe‑áⁿ, te ducaⁿ chi tée ní dácáá vèhe‑áⁿ nǐ tava‑dé cimièntú‑xi núú yǔú cáxíⁿ. Duha sǎtnahá‑xi cùu nchaa ñáyiu tnɨ̀ɨ tnúhu càháⁿ‑í. \v 26 Dico nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu càháⁿ‑í te ñá túú cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu, ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ɨɨⁿ tée ñá túú tnàhí cùtnuní iní‑xi. Chi tée‑áⁿ nǐ dácáá‑dě ɨɨⁿ vehe núú yúcú mèe‑ni ñuhu cúchí. \v 27 Te òré ní cuuⁿ dáú te ní ndee ndute ñuhu, te ní dándáá‑xí nděé núú cáá vèhe‑áⁿ, te ní quene táchí nǐhi te íí‑ni ní xido‑xi vehe‑áⁿ cuèndá sá nǔú ñuhu cúchí nǐ sáá. Duha sǎtnahá‑xi cùu nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu càháⁿ‑í te ñá túú cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu —duha ní dánèhé ñáhá Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu. \p \v 28 Te òré ní ndɨhɨ Jèsús sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, te nchaa ñáyiu ní xíndedóho nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑gá ío ní cuñúhu‑yu nàcuáa ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu. \v 29 Chi ní cáháⁿ‑gá dàtná càháⁿ cue tée cùnuu, te cùnuu ndisa‑gá, te ñá túú ní cǎháⁿ‑gá dàtná càháⁿ nchaa cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. \c 8 \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó \r (Mr. 1:40-45; Lc. 5:12-16) \p \v 1 Te Jèsús ní xica‑gá cuánuu‑gá dɨ̀ñɨ tɨndúú nǔú dúcáⁿ nǐ xíndecu‑gá ní dánèhé‑gá ñáyiu‑áⁿ, te cuéhé víhí ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuánuu. \v 2 Te ní quexìo ɨɨⁿ tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó nǔú Jèsús, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda tátna ñaha‑n xìi‑í, chi cùtnuní iní‑í sá ndácú‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 3 Te Jèsús ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha ñàha‑gá xii‑dé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Cuu cada tátna ñaha‑ǐ xii‑n, te vitna ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xócuɨ̀ñɨ́ cuéhé tnàhá‑dé. \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑dé: \p —Te vitna cuanùhú te vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑n sǎ yǔhú ní quide tátna ñaha‑ǐ xii‑n, núú dǔtú‑ni cuàháⁿ cuèndá sá ná quìní ñáhá‑dě xii‑n sǎ nǐ ndúha‑n, te cuáñaha‑n sǎ ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí dàtná ní cachí ndíi Moìsés. Te ducaⁿ càda‑n cuendá cutnùní iní ñáyiu sá nǐ ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii tée ní quide tátna‑gá‑áⁿ. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú ɨ̀ɨⁿ tée cùu capitáⁿ \r (Lc. 7:1-10) \p \v 5 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ñuú Capèrnaúm. Te òré cuánguɨhu‑gá ñuú‑áⁿ te ní quexìo ɨɨⁿ tée cùu capitáⁿ càháⁿ ndàhú‑dé núú‑gǎ, \v 6 te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda tátna‑n ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi núù‑í, chi cùhú‑dé te càhú víhí tnàhá‑dé, te ío ndòho‑dé te ni ñǎ cúndèe‑gá‑dé candá nihnu‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 7 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Te na quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó càda tátna‑í‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 8 Te tée cùu capitáⁿ‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, ñá túú tàú‑í sá quɨ̌hu‑n ndèé xɨtɨ́ vehe‑í, chi cùu‑í ɨɨⁿ tée cùtexínu sá cúú‑xí‑n, te cáháⁿ‑ni sá ndǔha tée xìnu cuechi núù‑í te ndúha‑dé. \v 9 Chi yúhú ndècu cue tée tàxi tnuní ñáhá xìi‑í, te ducaⁿ yǔhú tucu ndècu cue sandadú táxí tnùní‑í. Te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii ɨɨⁿ‑dé quɨ́hɨ́ⁿ‑dé ɨɨⁿ chìuⁿ te cuáháⁿ‑dé, te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii ɨngá‑dé quixi‑dé te véxi‑dé, te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núù‑í cada‑dé ɨɨⁿ chìuⁿ te quìde‑dé. Núu xíǎⁿ yòhó cáháⁿ‑ni sá ndǔha tée xìnu cuechi núù‑í te ndúha‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús. \p \v 10 Te Jèsús ío ní cuñúhu‑gá sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ tée cùu capitáⁿ‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ vǎtá quìní‑gá‑í ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu isràél, ñáyiu súúní ǐo váha sàndáá iní ñáhá xìi Yá Ndiǒxí dàtná sàndáá iní ñáhá těe‑a xii‑gá. \v 11 Te na càchí tnúhu ndáá tucu‑í xii‑ndo sǎ ǐo cuéhé ñǎyiu quixi ndàa xio nacuáa quène nchícanchii, te dɨu‑ni ducaⁿ ǐo cuéhé tucú‑yu quixi ndàa xio nacuáa quée tucu nchícanchii. Te nchaa ñáyiu‑áⁿ naníhí tnáhǎ‑yu ndɨhɨ té Àbrahám, ndɨhɨ té Isàác, ndɨhɨ té Jàcób núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá te yàcáⁿ cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑güedé. \v 12 Te nchaa ñáyiu tàú nduu táhú cundecu núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá ní cùu, ñáyiu‑áⁿ quee tɨ́hǔ‑yu, chi quɨ́hɨ́ⁿ‑yu ɨɨⁿ xichi núú néé nǔú ǐo ndohó‑yu cundecú‑yu, te yàcáⁿ ío ndáhí‑yu, te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑yu sá sàtú iní‑yu cuèndá sá ndóhǒ‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 13 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii tée cùu capitáⁿ‑áⁿ: \p —Yòhó tée ndècu ndɨhɨ tée cùhú cuanùhú vehe‑n vìtna chi ndúha‑dé chi ní sándáá iní‑n Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te dɨu‑ni òré ducaⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii tée cùu capitáⁿ‑áⁿ nǐ ndúha tée xìnu cuechi núú‑dě. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá nǎná ñadɨ̀hɨ́ té Pèlú \r (Mr. 1:29-31; Lc. 4:38-39) \p \v 14 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá vehe té Pèlú, te òré ní quexìo‑gá vehe‑dé te ní xiní‑gá cáá nǎná ñadɨ̀hɨ́‑dé cùhú‑aⁿ ñùhu vihi‑aⁿ cahni. \v 15 Te Jèsús ní tnɨɨ‑gá ndaha ñaha cùhú‑áⁿ, te òré‑ni‑áⁿ nǐ nchíco‑aⁿ cahni te ní ndacóo‑aⁿ ní xinu cuechi‑aⁿ nǔú‑güedě ndɨhɨ‑gá. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá vài ñáyiu cùhú \r (Mr. 1:32-34; Lc. 4:40-41) \p \v 16 Te òré ní dáhu nchícanchii te ní quexìo ñáyiu núú ndécú Jèsús, te ndècá‑yu vài ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ní sáá núú‑gǎ te ndèca tucú‑yu vài ñáyiu tnàhá dava‑gá núú cuěhé. Te ɨɨⁿ‑ni tnúhu ní cáháⁿ Jèsús ní tenàá‑gá nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii nchaa ñáyiu‑áⁿ, te ní quee‑xi yɨquɨ cùñú‑yu cuáháⁿ‑xi. Te tnàhá nchaa dava‑gá ñáyiu cùhú‑áⁿ nǐ quide tátna‑gá. \v 17 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cáháⁿ ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te duha ní cachí ndíi: “Mee‑gǎ cada tátna ñaha‑gǎ xii‑o, chi dɨu‑gá xocàni‑gá nchaa sá quídé ǔhú yɨquɨ cùñú‑ó”, duha ní cachí ndíi. \s1 Ñáyiu cuìní tuha ñaha xìi Jesús \r (Lc. 9:57-62) \p \v 18 Te òré ní xiní Jèsús sá ǐo cuéhé ñǎyiu xǐxúcu núú ndécú‑gǎ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá quěe‑gá ndɨhɨ‑güedé bàrcú cuèndá téhndé‑gá ndɨhɨ‑güedé ndàa ɨngá xio yuhu làgúná. \v 19 Te mei òré‑áⁿ nǐ quexìo ɨɨⁿ tée dàcuaha ñaha xii cue ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑í canchicúⁿ ñáhà‑í xii‑n nděni ní cuu na quɨ̀hɨ́ⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 20 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Nchaa ñúcuii chi ndècu yaú cúú vèhe‑güedɨ saquɨ́hɨ‑güedɨ, te nchaa cue quɨtɨ ndàva caa tacá‑güedɨ dɨquɨ́ yutnu. Dico yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo chi ñá túú ndèé cáá vèhe‑í ñuyíú‑a ndetatú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 21 Te ɨɨⁿ tée ní chitnahá ñáhá xìi Jesús ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Jèsús, daña na nùhú‑í cundetu‑í cuú tǎtà‑í te chindúxi‑í‑dé dǎtnùní quixi‑í chitnahá ñáhá dùcaⁿ‑ná‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Daña ñǎyiu ñá túú sàndáá iní ñáhá xìi‑í ná chìndúxi tnàha meé‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ñáyiu ní xíhí cuěi ndècu‑ní‑yu núú ñuyíú‑a, te yòhó canchicúⁿ ñáhá‑ní xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Jèsús ngání‑gǎ táchí ndɨhɨ ndute làgúná \r (Mr. 4:35-41; Lc. 8:22-25) \p \v 23 Te sátá dúcáⁿ te Jèsús cuánguee‑gá bàrcú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xica bàrcú‑áⁿ cuǎháⁿ‑xi. \v 24 Te nɨni ñùhu barcú‑áⁿ ichi cuáháⁿ‑xi núú ndute ní xídí Jèsús, te ní ngüíta‑xi níhi vìhi quene táchí, te ta nàdachitú‑xi ndute xɨtɨ́ bàrcú cuáháⁿ. \v 25 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá cuáháⁿ‑güedé núú cáá‑gǎ xìdí‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¡Mèstrú, ndɨquɨ́ú ìní chi dàcácu ñaha‑n xìi‑o chi quée naa‑o cuìní‑xi! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 26 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá ndéé ducaⁿ ǐo yùhú‑ndó? ¿Náa ñá túú sàndáá iní ñáhá ndìsa‑ndo xii‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te Jèsús ní ndacóo‑gá te ní tenàá‑gá táchí‑ǎⁿ ndɨhɨ ndute‑áⁿ, te ní ngüɨ́ñɨ́ táchí‑ǎⁿ te ní nucúndecu nahi‑nǎ ndute làgúná‑áⁿ. \v 27 Te nchaa cue tée ñùhu xɨtɨ́ bàrcú‑áⁿ nǐ cuñúhu‑güedé sá dúcáⁿ nǐ quide‑gá ní xiní‑güedé, te ní xítnàha‑güedé: \p —¿Te ná tée cùu tée‑a núu duha ní cáháⁿ‑ni‑dé te ní ngüɨ́ñɨ́ táchí te ní nucúndecu nahi‑ni ndùte lagúná‑a‑i? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \s1 Cue tée ñuú Gàdará cue tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mr. 5:1-20; Lc. 8:26-39) \p \v 28 Te òré ní quèxio Jesús ndàa ɨngá xio yuhu làgúná yucu cue tée ñuú Gàdará, te úú tnàhá cue tée quìde vehe núú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ ní quee‑güedé cuáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús, te ndɨ ndùú‑güedé yɨ́hɨ́ ñàha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑güedé, te ío màñá‑güedé chi vá yǒo tnàhí dàña‑güedé yáha yatni núú ndécú‑güedě. \v 29 Te cue espíritú yɨ́hɨ́ ñàha xii‑güedé‑áⁿ nǐ quide‑xi níhi ní cáháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Ná cuèndá véxi‑ǒ Jèsús Déhe Dútú Ndiǒxí chidácá ñáhá‑n xìi‑ndɨ́? ¿Áⁿ sàma véxi‑n dàndoho ñaha‑n xii‑ndɨ́? Te vátá sàá‑gá nduu dùcaⁿ cada‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 30 Te yatni xíáⁿ xǐxica cuu vài cuchí xǐxexi‑güedɨ. \v 31 Te cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii cue tée‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndàhú‑xi núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑xi: \p —Te núu vá dáñá‑gǎ‑n quɨ̀hɨ‑ndɨ́ yɨquɨ cùñú cue tée‑a, te càháⁿ ndàhú‑ndɨ́ núú‑n sǎ dàña‑n na quɨ́hɨ́ⁿ‑ndɨ́ quɨ́hu‑ndɨ́ yɨquɨ cùñú nchaa cùchí‑ǎⁿ —càchí cue espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 32 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ: \p —Chí táquèe yɨquɨ cuñú cue tée‑áⁿ te quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nǔu ndèé ichi quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii nchaa espíritú‑áⁿ. \p Te cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ quee‑xi yɨquɨ cùñú cue tée‑áⁿ, te cuáháⁿ‑xi cuánguɨhu‑xi nchaa cùchí‑áⁿ. Te cue quɨtɨ‑áⁿ nǐ xinu‑güedɨ duha ní quée‑güedɨ ndàa núú dèhvá yuhu làgúná‑áⁿ, te ní ngaunihnu‑güedɨ xɨtɨ́ ndute, te ní ndɨhɨ‑güedɨ ní cáhá. \p \v 33 Te cue tée xìto ñaha xii nchaa cuchí‑áⁿ nǐ yùhú‑güedé te ní xinu‑güedé, te ní sáháⁿ‑güedé ní cani‑güedé cuèndú núú cuè ñáyiu ndècu xɨtɨ́ ñuú nchaa nàcuáa ní cuu cuèndá cue tée ní xɨ́hɨ ñaha nchàa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ. \v 34 Te nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ nǐ queé‑yu cuáháⁿ‑yu núú ndécú Jèsús. Te òré ní quexìó‑yu núú ndécú‑gǎ te ní cáháⁿ ndàhú‑yu núú‑gǎ sá ná quèe‑gá yucu ñuú‑yu núhú‑gá. \c 9 \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu \r (Mr. 2:1-12; Lc. 5:17-26) \p \v 1 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te Jèsús cuándee‑gá bàrcú cuáháⁿ‑gá ní natehndé‑gá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná. Te xíáⁿ nǐ ndexìo‑gá ñuú núú quídé ñùú‑gá. \v 2 Te xíáⁿ ndécú‑gǎ ní quexìo cue tée nchìdo‑güedé ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu ñùhu‑dé xíto, te Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá sàndáá ndisa iní ñáhá‑güedě xii‑gá nǔu ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú‑áⁿ: \p —Yòhó tée cùhú vá ndɨ̀hú‑gá iní‑n, chi sa ní quide càhnu iní‑í nchaa cuéchi‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 3 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá nǔu xíǎⁿ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní sani iní‑güedé: “Tée‑a càháⁿ cuèhé‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí”, duha ní sani iní‑güedé. \v 4 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa sàni iní‑güedé nǔu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ sàni cuehé sání dùha iní‑ndó? \v 5 Te sá dúhá nǐ xáhaⁿ‑ǐ xii tée cùhú‑a sá nǐ quide càhnu iní‑í nchaa yícá cuěchi‑dé, te xíǎⁿ nchòhó ñá túú cùtnuní iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá. Dico núu cúu‑í‑dé sá ndácǒo‑dé te caca‑dé, te cutnùní ndáá iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá, chi cundehe nǔú‑ndó nàcuáa cada‑í. \v 6 Te vitna na càda‑í nàcuáa cutnùní iní‑ndó nchàa‑ndo sá yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ndecu ndɨhɨ‑í tnúhu ndee ìní ñuyíú‑a sá cádá càhnu iní‑í nchaa cuéchi ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té cùhú‑áⁿ: \p —Ndacóo, te ndocani‑n xǐto ñùhu‑n véxi‑áⁿ te núhú‑n vèhe‑n —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 7 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha tée cùhú‑áⁿ te ní ndacóo‑dé te ní ndocani‑dé xíto ñùhu‑dé ní quexìo‑áⁿ te ní xica‑dé cuánuhú‑dé vehe‑dé. \v 8 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑yu sá dúcáⁿ nǐ quide Jèsús ní xiní‑yu, te ní cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí cuèndá sá nǐ sáñaha‑gǎ xii Jèsús tnúhu ndee ìní cada‑gá nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá ɨɨⁿ tée nàni Mateú chitnahá ñáhá‑dě xii‑gá \r (Mr. 2:13-17; Lc. 5:27-32) \p \v 9 Te Jèsús ní nucúhuⁿ tucu‑gá ichi cuáháⁿ‑gá, te ichi ñùhu‑gá ní xiní‑gá núcǒo ɨɨⁿ tée nàni Mateú quídé còbrá‑dé ñáyiu chi cobràdór impuèstú cúú‑dě, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Màteú, néhé chitnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te té Màteú‑áⁿ nǐ ndacuɨ́ñɨ́‑dé ní chitnahá ñáhá‑dě xii‑gá. \p \v 10 Te ɨɨⁿ xito ndècu Jesús ɨɨⁿ vehe, te yɨ̀hɨ‑gá mèsá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá xéxí ndɨ̀hɨ ñaha‑gá xii‑güedé. Te tnàhá cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú yɨ́hɨ́ ndɨ̀hɨ‑gá mèsá, te tnàhá tucu dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha yɨ̀hɨ ndɨhɨ‑gá mèsá. \v 11 Te sá nǐ xiní cue tée cùu fariséú xéxí Jèsús ndɨhɨ nchaa cue tée‑áⁿ, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ quìde tée cùu mestrú‑ndó xèxi‑dé ndɨhɨ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 12-13 Te Jèsús ní tecú dóho‑gá nàcuáa ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑güedě xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñá túú cùhú chi ñá túú xìni ñuhú‑yu ñátátná, dico nchaa ñáyiu cùhú chi xìni ñuhú‑yu ñátátná. Te yúhú véxi‑í cáháⁿ‑í ñáyiu cùtnuní iní‑xi sá ndécú cuěchi‑xi cuèndá dàñá‑yu nchaa sá cuèhé sá dúhá quìdé‑yu, te ñá túú věxi‑í cáháⁿ‑í ñáyiu càchí sá ñà túú ndècu cuéchi‑xi. Te chí cádá cuèndá váha nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá núú càchí‑xi: “Yúhú cuìní‑í sá cúndàhú iní‑ndó cuè tnaha ñáyiu‑ndo, te ñá dɨ́ú mèe‑ni sá cáhní‑ndó quɨ̀tɨ nduu táhù‑í”, duha càchí‑gá núú tùtú‑gá —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue tée ndùcu tnúhu núú Jèsús cuèndá ñáyiu ñá túú tnàhí ná xéxí ǎma càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí \r (Mr. 2:18-22; Lc. 5:33-39) \p \v 14 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu ní sáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús, te xìcáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ cuèndá nchúhú, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ñá túú tnàhí ná xéxí‑ndɨ̌ áma càháⁿ ndɨhɨ‑ndɨ́ Yǎ Ndiǒxí, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n ñá túú dùcaⁿ quide‑güedé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 15 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ vǎ cúú cǔñaha‑o xìi ñáyiu ñùhu vico tnándaha sá vǎ cúú càxí‑yu nɨni ndècu ndɨhɨ ñaha tée tnǎndaha xií‑yu, dico sáá nduu vǎ cúndècu ndɨhɨ ñaha‑gá tée tnǎndaha‑áⁿ xií‑yu, te dàvá‑áⁿ te cahni iní‑yu vá cáxǐ‑yu cuèndá sá ndɨ̀hú iní‑yu. \p \v 16 ’Te ni vǎ yǒo dàndée luha dóó sáá ɨ̀ɨⁿ dóó sa ní cuu tùhú víhí, chi dóó sáá‑ǎⁿ nàndɨyɨ‑xi te uuⁿ‑gá ndata‑xi dǒó sǎ nǐ cuu tùhú‑áⁿ. \v 17 Te ni vǎ yǒo chìhi ndidí sáá xɨ̀tɨ́ ɨɨⁿ lamba sa ní cuu tùhú víhí, chi núu yoo ducaⁿ na càda te ndava lamba sa ní cuu tùhú‑áⁿ chi ío níhi yócó ndìdí‑áⁿ, te cuíta‑ni ndidí‑áⁿ te cuíta‑ni lamba‑áⁿ te núu ducaⁿ na càdá‑yu, núu xíǎⁿ xíní ñùhu‑xi quée ndidí sáá‑ǎⁿ xɨtɨ́ ɨɨⁿ lamba saa cuèndá ducaⁿ ñà túú nǎ cuu cováha‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá déhe yoco té Jàirú ndɨhɨ cuèndá ɨɨⁿ ñaha ní tnándeé dóó Jèsús \r (Mr. 5:21-43; Lc. 8:40-56) \p \v 18 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní quexìo ɨɨⁿ tée cùnuu núú ndécú‑gǎ, ɨɨⁿ tée tàxi tnuní veñúhu, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ càháⁿ ndàhú‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n quɨ̌hɨ́ⁿ‑ó vèhe‑í dandòto‑n déhe yoco‑ǐ chi ní xíhí‑xi tnàvíí, te yúhú cútnùní iní‑í sá nǔu quɨ́hɨ́ⁿ‑n tèndaha‑n yɨquɨ cuñú‑xi te ndoto‑xi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 19 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑dé ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 20 Te ichi ñùhu‑gá cuáháⁿ‑gá ní sáháⁿ ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní tnándeé‑aⁿ yuhu dǒó‑gǎ ndàa sátá‑gǎ, te ñaha‑áⁿ sa ní cuu úxúú cuíá sǎ cùhú‑aⁿ ngòyo ñaha nɨ́ñɨ́ xii‑aⁿ. \v 21 Te ducaⁿ nǐ quide‑aⁿ chi ní sani iní‑aⁿ sá nǔu ndacu‑aⁿ tnándeé‑aⁿ cuědìcó luha yuhu dǒó Jèsús te ndúha‑aⁿ ní sani iní‑aⁿ. \v 22 Te Jèsús ní nchócótó‑gǎ ndàa sátá‑gǎ te ní xiní‑gá ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó ñaha cùhú, vá ndɨ̀hú‑gá iní‑n vìtna chi sa ní ndúha‑n, chi ní sándáá iní ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha ñaha cùhú‑ǎⁿ. \p \v 23 Te òré ní quexìo Jesús vehe tée cùnuu taxi tnuní veñúhu‑áⁿ, te ní xiní‑gá xǐndáhí víhí ñǎyiu, te xǐndecu mǔsicú. \v 24 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Chí táquèe xɨtɨ́ vehe‑a, chi xíchí‑a ñá túú ní xǐhí‑xi chi dìcó xìdí‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te ní sácú ndeé ñáhǎ‑yu xii‑gá sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, chi sá cúú‑xí mèé‑yu te ní xíhí ndisa xíchí‑ǎⁿ. \v 25 Te ñáyiu‑áⁿ nǐ queé‑yu te cuánguɨhu Jèsús núú cándòdo xíchí nǐ xíhí‑áⁿ, te ní tnɨɨ‑gá ndaha‑xi te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndacóo‑xi. \v 26 Te nchaa ñuú cáá yàtni xíáⁿ nǐ níhí ñǎyiu tnúhu nàcuáa ní quide Jèsús. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá núú ǔú tnàhá cue tée cuàá \p \v 27 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te ní xica Jèsús cuánuhú‑gá, te ichi ñùhu‑gá ní chinchícúⁿ ñáhá ǔú tnàhá cue tée cuàá xii‑gá, te níhi càháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Yòhó Jèsús, tée cùu ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑ndɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 28 Te òré ní nasáá Jèsús núú quídé vèhe‑gá, te cue tée cuàá‑áⁿ nǐ quexìo‑güedé ndéé núú‑gǎ, te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Sàndáá iní‑ndó sǎ yǔhú ndacu‑í cada tátna‑í núú‑ndó‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Sàndáá iní‑ndɨ́ sá dɨ́ú yòhó Jèsús ndacu‑n càda tátna‑n nǔú‑ndɨ̌ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha‑gǎ núú‑güedě, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te vitna, ndúha núú‑ndó chi ní sándáá iní‑ndó sǎ dɨ́ú yǔhú ndacu‑í cada tátna‑í núú‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 30 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha núú‑güedě, te Jèsús ní cáháⁿ víhí‑gǎ dóho‑güedé cuèndá sá vǎ càháⁿ‑güedé nàcuáa ní cuu ní ndúha núú‑güedě. \p \v 31 Te cue tée‑áⁿ òré ní ndee‑güedé núú ndécú Jèsús, te ní ngüíta‑ni‑güedé ní cani‑güedé cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa ní quide ñaha‑gǎ xii‑güedé. Te nchaa dava‑gá ñuú cáá yàtni xíáⁿ nǐ sáháⁿ‑güedé ní cani‑güedé cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa ní quide ñaha Jèsús xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée ñɨ̀hɨ́ \p \v 32 Te íchí nǐ ndee cue tée ní ndúha núú‑xi‑áⁿ nǔú ndécú Jèsús, te ní quexìo ɨɨⁿ úú ñáyiu ndècá‑yu ɨɨⁿ tée ñɨ̀hɨ́ yɨ́hɨ́ ñàha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha. \v 33 Te Jèsús ní queñuhu‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii tée‑áⁿ, te òré‑ni‑áⁿ nǐ cuu ní nacáháⁿ‑dé. Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —Ñá túú tnàhí xìní‑ó ɨ̀ɨⁿ tée duha cada ñuú nchoo cuè ñáyiu isràél ní cùu —cachí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 34 Te cue tée cùu fariséú ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —Tée‑a chi sácuíhná chíndèe ñaha‑xi xii‑dé quéñùhu‑dé nchaa espíritú yɨ́hɨ́ ñàha xii ñáyiu te dɨu‑ni sácuíhná‑ǎⁿ táxí tnùní‑xi nchaa espíritú‑áⁿ —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \s1 Jèsús cúndàhú iní‑gá ñáyiu \p \v 35 Te Jèsús cuáháⁿ‑gá nchaa ñuú náhnú ndɨ̀hɨ nchaa ñuú lǐhli, te ndɨ tnahá ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñuú sàá‑gá te ducaⁿ cuǎnguɨhu‑gá ɨɨⁿ ɨɨⁿ veñúhu càa nchaa ñuú‑áⁿ dánèhé‑gá ñáyiu tnúhu váha, tnúhu sá sánú ìchi ñaha xií‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. Te ducaⁿ‑ni ta quìde tátna‑gá nchaa ñáyiu cùhú cuáháⁿ cuěi ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuěhé tnàhá‑yu ɨɨⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu. \v 36 Te sá nǐ xiní Jèsús sá ǐo vài ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá, te ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xií‑yu chi ío ndɨ̀hú iní‑yu, te vá yǒo nèhe cuendá ñáhá xìí‑yu, te cùú‑yu dàtná cue mběé cue quɨtɨ ñá túú tòli‑xi. \v 37 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ òré ná sàá nduu cùu nchaa sá xítú ñǎyiu te ío vài cuu. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ dàtná ío vài sá xítú ñǎyiu cùu, ducaⁿ ǐo vài ñáyiu cùmání cundedóho tnúhu‑í, te ío sacú ñáyiu dàcuaha ñaha xií‑yu. \v 38 Núu xíǎⁿ xíní ñùhu‑xi cácáⁿ‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí Yaá cúú Xǐtohó‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu cuèndá sá ná dàcaháⁿ‑gá iní‑yu cáháⁿ‑yu tnúhu‑gá núú nchàa dava‑gá tnàha ñáyiú‑yu cùmání cundedóho tnúhu‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 10 \s1 Jèsús sǎñaha‑gǎ tnúhu ndee ìní xii ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá \r (Mr. 3:13-19; Lc. 6:12-16) \p \v 1 Te Jèsús ní cana‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní sáñaha‑gǎ xii‑güedé tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑güedé cuèndá queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, ndɨhɨ cuèndá sá cádá tǎtna‑güedé nchaa dava‑gá ñáyiu cùhú cuěi nándɨ núú cuěhé tnàhá‑yu. \p \v 2 Te duha xǐnani ndɨ ùxúú cue tée‑áⁿ: tée cùnuu‑gá nání‑dě Xǐmú, àdi Pelú chi úú dɨ̀u‑dé, te ñaní‑dé cúú tě Ndrǐxí, te tnàhá tée‑áⁿ cúú‑dě tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús, ndɨhɨ té Jàcobó ndɨhɨ ñaní té Jàcobó‑áⁿ těe nàni Juaá, te ndɨ ndùú cue tée‑áⁿ cúú‑güedě déhe té Zebèdeú. \v 3 Te tnàhá té Lìpé xícá cùu ndɨhɨ‑gá, ndɨhɨ té Bartolòmé, ndɨhɨ té Mǎxí, ndɨhɨ té Màteú tée cùu cobradór impuèstú ní cùu, ndɨhɨ té Jàcobó déhe té Àlfeú, ndɨhɨ té Lèbeú tée dànani‑güedé Tàdeú, \v 4 ndɨhɨ té Xǐmú tée ní cundɨhɨ cue tée canànistá, ndɨhɨ té Jùdás Iscàrioté tée ní sáá nduu nǐ sáha cuèndá ñáhá xìi Jesús núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá. \s1 Jèsús téndàha‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá núú ñǎyiu \r (Mr. 6:7-13; Lc. 9:1-6) \p \v 5-6 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá núú ñǎyiu, te cùmání‑gǎ caca‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ méé‑ní ñùú núú xǐndecu cue ñáyiu isràél quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó cǎháⁿ‑ndó tnǔhu‑í, te vá quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó nì ɨɨⁿ ñuú yɨ́ndèhu distritú Sàmariá, te ni vǎ quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó dàva‑gá ñuú núú xǐndecu ñáyiu ñá túú cùu ñáyiu isràél. Te cue ñáyiu isràél‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná cue mběé cue quɨtɨ ní xíta chi ta xǐta nihnú‑yu cuáháⁿ. \v 7 Te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá sà ní cuyatni nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. \v 8 Te cada tátna‑ndo nchàa ñáyiu cùhú cuěi ñáyiu tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑yu, te queñuhu‑ndo nchàa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, te dandòto‑ndo cue ñáyiu sa ní xíhí, te vá càcáⁿ‑ndó yǎhu‑ndo nǔú ñǎyiu òré cada‑ndo nchàa chiuⁿ‑áⁿ, chi sa nàha‑ndo sá dìcó ducaⁿ nǐ taxi‑í tnúhu ndee ìní ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo. \p \v 9 ’Te vá cánèhe‑ndo díhúⁿ cuu ichi‑ndo, \v 10 te ni vǎ cánèhe‑ndo ñunu cuhuⁿ ndachiuⁿ‑ndo, te ni vǎ cánèhe‑ndo ɨngá ichi dóó‑ndó nàdáma‑ndo, te ni vǎ cánèhe‑ndo úú‑gá chàú‑ndó chi dɨu‑ni chàú yɨ́hɨ́‑ndó‑ǎⁿ xíǎⁿ‑ni quɨhɨ‑ndo, te ni vǎ cánèhe‑ndo tatnu, te ducaⁿ càda‑ndo chi nchòhó sa nàha‑ndo sá ncháá ñǎyiu quìde chiuⁿ te dɨu‑ni cuèndá chìuⁿ quidé‑yu nìhí‑yu sá xéxǐ‑yu. \p \v 11 ’Te ndɨ tnahá ñuú ná quèxio‑ndo te nducu‑ndo ñǎyiu cùtnuní iní‑ndó sǎ cúǔ‑yu ñáyiu váha, te vehe ñáyiu‑áⁿ cundecu‑ndo ndèé sáá nduu ndèe‑ndo ñuú‑áⁿ. \v 12 Te òré quexìo‑ndo vehé‑yu te cúñaha‑ndo xìí‑yu: “Yá Ndiǒxí chíndèe chitúu ñaha‑gǎ xii‑ndo ndècu‑ndo”, duha cúñaha‑ndo xìí‑yu. \v 13 Te núu ní cáháⁿ váha ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑ndo, te cuu‑xi sá vǎha sá cúú‑xǐ‑yu cuèndá tnúhu ní xáhaⁿ‑ndo‑ǎⁿ, dico núu ñá túú ní càháⁿ váha ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑ndo, te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá vǎ cúú‑xí sǎ vǎha xií‑yu tnúhu ní xáhaⁿ‑ndo‑ǎⁿ. \v 14 Te núu ní sáá‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñuú àdi ɨɨⁿ vehe, te núu ñá túú ní cǎháⁿ ndɨhɨ ñaha vǎha‑yu xii‑ndo te ni ñà túú ní cuìní‑yu cundedóho‑yu tnúhu càháⁿ‑ndó te ndee‑ndo ñùú‑áⁿ àdi vehe‑áⁿ, te naquɨdɨ‑ndo tɨ̌cá chúhmá nǐ tnɨ́ɨ sáhá‑ndó cuèndá ná cùtnuní iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu. \v 15 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te ío‑gá dandòho ñaha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu ducaⁿ na càda ñaha xii‑ndo‑áⁿ dàcúúxí ñǎyiu ní xíndecu ñuú Sòdomá ndɨhɨ ñuú Gòmorrá. \s1 Ndoho tnahá‑ó cùndecu‑o ichi Xítohó Jesucrìstú \p \v 16 ’Te cada iní‑ndó sǎ cúú‑ndó dàtná cue mběé cue quɨtɨ cuáháⁿ núú ìó yɨ́hɨ́. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu‑ndo chi yúhú tendaha ñaha‑ǐ xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó nǔú xǐndecu cue ñáyiu cuihna ìní‑xi, te ío váha cuáha‑ndo cuèndá nàcuáa cada‑ndo dàtná quídé cǒó, dico cunduu váha iní‑ndó ñà túú nǎ cada‑ndo dàtná quídé lǒmá. \v 17 Te quɨhɨ iní‑ndó chi cue ñáyiu na cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo, te cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑ndo nǔú cuè tée cùchiuⁿ, te caniha‑güedě xii‑ndo xɨ̀tɨ́ veñúhu‑güedé. \v 18 Te dava tucu ñáyiu cuu úhú iní ñáhá xìi‑ndo candeca ñahá‑yu xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ núú cuè tée cùnuu yɨndaha nacióⁿ, àdi núú dàva‑gá cue tée cùnuu sá cuèndá‑í. Te nchòhó níhí‑ndó nàcuáa cada‑ndo cǎháⁿ váha‑ndo cuèndá‑í núú‑güedě ndɨhɨ núú cuè ñáyiu ñá túú cùu ñáyiu isràél. \v 19-20 Dico òré cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑ndo nǔú nchàa cue tée‑áⁿ, te vá cání ìní‑ndó nǔu nása cunduu tnúhu cáháⁿ‑ndó nǔú‑güedě, chi òré‑nǎ te níhí‑ndó tnǔhu cáháⁿ‑ndó. Te ñá dɨ́ú mèe‑ndo cahu iní‑ndó tnǔhu cáháⁿ‑ndó, chi mee Espíritú Yǎ Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó dàcahú iní ñáhá‑xí xìi‑ndo nacuáa cunduu tnúhu cáháⁿ‑ndó. \p \v 21 ’Te dava cue tée cuáha cuèndá‑güedé ñaní‑güedé núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá cahni ñaha‑güedě, te dava cue tée cùu tátá dɨu‑ni ducaⁿ càda‑güedé déhe‑güedé, te dɨu‑ni ducaⁿ càda ñaha dava cue ñáyiu cùu déhe xii tǎtǎ‑yu ndɨhɨ nǎnǎ‑yu, chi cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá cahni ñaha‑güedě xií‑yu. \v 22 Te nchòhó chi nchaa ñáyiu ngüíta‑yu cuu úhú iní ñáhǎ‑yu xii‑ndo sǎ cuèndá‑í. Te núu na càda ndee‑ni iní‑ndó cànchicúⁿ nihnu‑ni‑ndo ìchi‑í cuěi nándɨ sá ná càda ñahá‑yu xii‑ndo ndèé ná sàá nduu vǎ cúndècu‑gá‑ndó ñùyíú‑a ña, te nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ ndɨhɨ Yá Ndiǒxí. \v 23 Te núu ɨɨⁿ ñuú cuìní‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑ndo càda úhú ñáhá‑güedě sá cuèndá‑í, te cunu‑ndo nǔú‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó ɨ̀ngá ñuú. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ cùmání‑gǎ quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nchàa dava‑gá ñuú núú xǐndecu ñáyiu isràél cáháⁿ‑ndó tnǔhu‑í, te sa quixi tucu yúhú, Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuyíú‑a. \p \v 24-25 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nì ɨɨⁿ tée dàcuaha ñá túú cùnuu‑dé dàcúúxí mèstrú‑dé, te núu mèstrú tée‑áⁿ nǎndɨ yǎha‑dé ndécú‑dě te tàú‑dé nduu vétú iní‑dé te núu tnàhá‑dé yǎha‑dé dàtná yǎha mèstrú‑dé‑áⁿ. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá tucu‑xi cùu ɨɨⁿ tée xìnu cuechi, chi ñá túú cùnuu‑dé dàcúúxí pàtróóⁿ‑dě, te nchaa sá yǎha pàtróóⁿ‑dě‑áⁿ te tàú‑dé nduu vétú iní‑dé te núu tnàhá‑dé yǎha‑dé dàtná yǎha pàtróóⁿ‑dě‑áⁿ. Te núu yúhú Yaá táxí tnùní ñáhá xìi‑ndo cachí‑yu sá cúù‑í sácuíhná, te uuⁿ‑gá ducaⁿ cǔñàhá‑yu xii nchòhó cue tée cùndɨhɨ‑í. \s1 Vá yùhú‑ó cuèndá nchaa sá cádá ñàha ñáyiu xii‑o \r (Lc. 12:2-7) \p \v 26 ’Te nchòhó vá yùhú‑ndó nǔú ñǎyiu. Chi nchaa tnúhu sá cúú yùhu ni cuu vá cúú yùhu‑gá, chi nchaa dacuɨtɨ́í sǎ quéé tǔu‑xi núú ñǎyiu. \v 27 Te nchaa tnúhu sá càchí tnúhu‑í xii‑ndo nǔú méé nǔú ɨ́ɨ́ⁿ‑ó, cùu‑xi tnúhu sá ndúú yùhu ni cuu datúu‑ndo nǔú cuè ñáyiu cuěi núú chítú nǔú tàcá. \v 28 Te xìni ñuhu‑xi sá vǎ yùhú‑ndó cuè ñáyiu cuěi na càhni ñahá‑yu xii‑ndo, chi dɨu‑ni yɨquɨ cùñú‑ndó ndàcú‑yu cahní‑yu, dico ñá túú nǎgá ndacú‑yu cada ñàhá‑yu xii‑ndo. Te tàú‑ndó sǎ Yǎ Ndiǒxí yùhú‑ndó chi Yaá‑áⁿ ndacu‑gá danàa‑gá yɨquɨ cùñú‑ndó, te ndacu‑gá daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑gǎ xii‑ndo nǔú ùhú núú ndàhú. \p \v 29 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ndèé úú tnàhá tɨ́laá cúyǎhu‑dɨ núú ɨ́ɨ́ⁿ‑ní dǐhúⁿ, te ni ɨ̀ɨⁿ‑dɨ ñá túú xìhí cùtexínu‑dɨ chi ndéé nǔu mee Yǎ Ndiǒxí Yaá cúú Tǎtá‑ndó ná càchí‑gá te xìhí‑dɨ. \v 30 Dico nchòhó chi ío‑gá néhé cuèndá ñáhá Yǎ Ndiǒxí xii‑ndo chi ndéé idi dɨ́quɨ́‑ndó yɨ̀ndehu. \v 31 Núu xíǎⁿ càchí‑í sá vǎ yùhú‑ndó chi cùnuu‑gá‑ndó dàcúúxí tɨ̌laá cuěi vài vihi‑güedɨ. \s1 Nchaa ñáyiu dàtúu núú tnàha ñáyiu‑xi sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu Xítohó Jesucrìstú \r (Lc. 12:8-9) \p \v 32 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ncháá ñǎyiu na dàtúu núú tnàha ñáyiu‑xi sá ndécú ndɨ̀hɨ ñahá‑yu xii‑í, te ducaⁿ te tnàhá yúhú dàtúu‑í núú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu sá ndécú ndɨ̀hɨ‑í‑yu. \v 33 Dico nchaa ñáyiu na cǔñaha xìi tnaha ñáyiu‑xi sá ñà túú ndècu ndɨhɨ ñahá‑yu xii‑í, te dɨu‑ni ducaⁿ càda yúhú tucu chi cúñaha‑ǐ xii Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu sá ñà túú ndècu ndɨhɨ‑í‑yu. \s1 Ñá túú cùu ɨɨⁿnuu ñáyiu \r (Lc. 12:51-53; 14:26-27) \p \v 34 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vǎ cání ìní‑ndó sǎ yǔhú véxi‑í ñuyíú‑a te cuu ɨɨⁿnuu‑gǎ ñáyiu cundecú‑yu, chi da ngüǐta‑yu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑gá‑yu cundecú‑yu, te ducaⁿ chi nchaa ñáyiu vá quɨ̀ndáá iní ñáhá xìi‑í ñáyiu‑áⁿ ngǒo‑yu cuu úhú iní‑yu nchaa ñáyiu quɨndáá iní ñáhá xìi‑í. \v 35 Te dava cue tée xǐndecu tǎtá‑xi te ngóo‑güedé cuu úhú iní‑güedé tǎtá‑güedě, te dɨu‑ni ducaⁿ càda cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndecu nǎná‑xi, chi ngóo‑yu cuu úhú iní‑yu nǎnǎ‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ càda tucu cue ñáyiu cùu sánu, chi ngóo‑yu cuu úhú iní‑yu nǎná yɨɨ́‑yu. \v 36 Te ndɨ mèé‑yu vehé‑yu ngóo‑yu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑gá‑yu cundecú‑yu. \p \v 37 ’Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ ncháá ñǎyiu ío‑gá ná cùu iní tǎtá‑xi àdi náná‑xi dàcúúxí yǔhú, te ñáyiu‑áⁿ ñà túú tàú‑yu cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í, te nchaa ñáyiu ío‑gá ná cùu iní déhe ducuⁿ‑xi, àdi déhe yoco‑xi dàcúúxí yǔhú, te dɨu‑ni ducaⁿ ñà túú tàú‑yu cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í. \v 38 Te nchaa ñáyiu vá cánchǐcúⁿ nihnu ñaha xìi‑í cuèndá sá yùhú‑yu ndohó‑yu dàtná ndoho‑í ñáyiu‑áⁿ ñà túú tàú‑yu cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í. \v 39 Te cue ñáyiu na yùhú cuú sá cuèndá‑í te ñáyiu‑áⁿ cuǐta nihnú‑yu, dico nchaa ñáyiu vá yùhú cuú sá cuèndá‑í, te ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ ndɨhɨ Yá Ndiǒxí. \s1 Cuèndá sá ndúú tǎhú‑ó \r (Mr. 9:41) \p \v 40 ’Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi‑ndo te cada iní‑yu sá tnàhá yúhú ní queheⁿ cuèndá‑yu. Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi‑í, te cada iní‑yu sá tnàhá Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ní tendaha ñàha xii‑í véxi‑í ñuyíú‑a ní queheⁿ cuèndá‑yu. \v 41 Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí cuèndá sá quídé‑dě chìuⁿ‑gá, te dàtná‑ni càa táhú cuǎñaha‑gǎ nduu táhú těe ducaⁿ càháⁿ tnúhu‑gá‑áⁿ, dɨu‑ni ducaⁿ cùnduu táhú cuǎñaha‑gǎ nduu táhú ñǎyiu ducaⁿ na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi‑dé. Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ɨɨⁿ tée quìde váha cuèndá sá dúcáⁿ quìde váha‑dé, te dàtná‑ni càa táhú nduu táhú těe‑áⁿ dɨu‑ni ducaⁿ cùnduu táhú nduu táhú ñǎyiu na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi‑dé. \v 42 Te nchaa ñáyiu na cuǎñaha ɨ̀ɨⁿ yaxiⁿ ndute coho ɨɨⁿ ñáyiu cùu cuendá‑í cuèndá sá nǐ tuha ñàhá‑yu xii‑í cuěi ñá túú cùnuu vihí‑yu, te ñáyiu ducaⁿ na cuǎñaha ndùte‑áⁿ nǐhǐ‑yu sá ndúú tǎhǔ‑yu núú Yǎ Ndiǒxí —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 11 \s1 Jèsús càháⁿ ndɨhɨ‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá \r (Lc. 7:18-35) \p \v 1 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá nchaa ñuú cáá yàtni xíáⁿ dánèhé‑gá ñáyiu tnúhu‑gá. \p \v 2 Te té Juàá yɨ̀hɨ‑dé vecaá te ní níhí‑dě tnúhu nchaa nàcuáa quìde Xítohó Jesucrìstú. Te sátá dúcáⁿ te ní tendaha‑dě ɨɨⁿ ǔú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑dé cuáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús. \v 3 Te òré ní quexìo‑güedé núú ndécú‑gǎ, te xìcáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ nàcuáa ní xáhaⁿ tě Juàá xii‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Véxi‑ndɨ́ xìcáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n nǔu sá dɨ́ú‑n cùu‑n Cristú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a, àdi sá cúndètu nahi‑ni‑ndɨ́ mei Yàá‑áⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuánùhú te cani‑ndo cuèndú núú tě Juàá nchaa sá nǐ xiní‑ndó quìde‑í, ndɨhɨ nchaa nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑í ní xíndedóho‑ndo. \v 5 Te cúñaha‑ndo xìi‑dé sá quídé tǎtna‑í núú cuè ñáyiu cuàá, te quìde tátna‑í cue ñáyiu yacua, ndɨhɨ cue ñáyiu tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑yu, ndɨhɨ cue ñáyiu doho, nchaa ñáyiu‑áⁿ quídé tǎtna‑í, te ndǔha‑yu, te ndéé tnàhá cue ñáyiu sa ní xíhí dándòto‑í cúñaha‑ndo. Te cúñaha tùcu‑ndo xii‑dé sá nděcuu‑í dánèhé‑í nchaa ñáyiu ndàhú, tnúhu sá sánú ìchi ñaha xií‑yu nàcuáa naníhí tàhú‑yu. \v 6 Te cúñaha tùcu‑ndo xii‑dé sá ǐo váha táhú nchaa ñáyiu ñá túú quìde sáá iní‑xi nchaa tnúhu càháⁿ‑í, duha cúñaha‑ndo xìi‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 7 Te sátá nǐ yáha‑güedé cuánuhú‑güedé te ní ngüíta Jèsús ní cáháⁿ‑gá núú ñǎyiu cuèndá té Juàá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Nchòhó ní sáháⁿ ndéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée ndècu xɨtɨ́ yucu, te tée‑áⁿ ñà túú sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑dé, chi ñá túú quìde‑dé dàtná quídé nchàa ité náhnú cuǎháⁿ‑xi duha cuáháⁿ‑xi dàcáⁿ òré quéné tǎchí. \v 8 Te ni ñà túú ní sǎháⁿ ndéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée nìhnu dóó vǎha dóó vii càa. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ncháá ñǎyiu nìhnu dóó vǎha dóó vii càa xíndecú‑yu vehe cue tée cùnuu yɨndaha ñáyiu. \v 9 Dico nchòhó chi ní sándéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, te ndáá sá dɨ́ú ɨ̀ɨⁿ tée càháⁿ tnúhu‑gá cúú‑dě, te cùnuu‑gá‑dé dàcúúxí dàva‑gá cue tée càháⁿ tnúhu‑gá. \v 10 Te dɨu cuèndá té Juàá‑áⁿ càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii Crìstú, te duha ní xáhaⁿ‑gǎ: \q1 Tendaha‑ǐ ɨɨⁿ tée cáháⁿ‑dé tnúhu‑í codonùu‑dé núú‑n, \q1 cuèndá dàtúha‑dé ñáyiu cuèndá quɨ́ndáá iní‑yu tnúhu‑n. \m Duha ní xáhaⁿ‑gǎ, te ducaⁿ nǐ ngódó tnùní núú tùtú‑gá. \v 11 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nì ɨɨⁿ cue tée ñuyíú‑a ñá túú cùnuu‑güedé dàtná cúnùu té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu. Te nchaa ñáyiu sa ta ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí vitna cuáháⁿ cúnùu‑gá‑ni tucú‑yu dàcúúxí tě Juàá cuěi cùú‑yu ñáyiu ñá túú cùnuu dacúúxí dàva‑gá ñáyiu yɨ̀ndaha‑gá. \p \v 12 ’Te ndéé cútnàhá ní ngüíta té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu càháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí ñuyíú‑a, ndéé dàvá‑áⁿ nǐ ngüíta ñáyiu cuìní‑yu sá ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu te ndùcu ndeé‑yu quìdé‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu. \v 13 Te nchaa cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ cáháⁿ‑güedé sá dɨ́ú‑gǎ ndɨ́hu ndaha‑gǎ cue ñáyiu, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ cáháⁿ tucu ndíi Moìsés ní ngódó tnùní núú tùtú ndíi. Te dɨu‑ni ducaⁿ cùnuu nchaa tnúhu‑áⁿ càháⁿ‑xi nàcuáa ndɨ́hu ndaha Yǎ Ndiǒxí ñáyiu ndéé ní sáá nduu nǐ ngüíta té Juàá càháⁿ‑dé tnúhu‑gá ñuyíú‑a. \v 14 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cádá cuèndá‑ndó, chi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi sá ndíxí tě Èliás, te dɨu núú tě Èliás‑áⁿ nǐ quide té Juàá. \v 15 Te nchaa nchòhó ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑í‑a te ío váha chí cuǎha cuèndá. \p \v 16 ’Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo nàcuáa sǎtnahá‑xi cùu ñáyiu ndècu vitna. Chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná cue landú sácǒo núú yǎhu dàdɨquɨ‑güexi te níhi càháⁿ‑güexi, te xǐtnàha‑güexi ndɨ mee landú‑güexi: \v 17 “Ní tɨú‑ndɨ́ yaá ndɨhɨ vǐlu te ñá túú ní cuìní‑ndó càta‑ndo. Te ío yica ìní ní xita yuhu‑ndɨ̌ te ñá túú ní ndǎhyú‑ndó”, càchí‑güexi xǐtnàha‑güexi. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu ñáyiu ndècu vitna, \v 18 chi té Juàá ío ndàhú ní xóo caxi‑dé, te ni ñà túú ní xǒo coho‑dé ndudí ndéhé yoho yàha stilé sá sà ní nduu‑xi ndidí, te sá dúcáⁿ nǐ xóo cada‑dé te ní cachí‑yu sá nǐ xíndecu ndɨhɨ‑dé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha. \v 19 Te sátá nǐ quexìo yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te xèxi‑í xìhi‑í quídè‑í, te càchí‑yu sá yǔhú cúù‑í ɨɨⁿ tée xèxi vihi te xìhi vihi, te càchí tucú‑yu sá cúù‑í tée xìca cuu ndɨhɨ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìí‑yu cuèndá impuèstú ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha, duha càchí‑yu. Te ñáyiu ní tnahá tnúhu ndɨhɨ Yá Ndiǒxí, ñáyiu‑áⁿ quídě‑yu sá vǎha nàcuáa cutnùní sá méé‑gǎ ío ndècu ndɨhɨ‑gá sá xìní tnùní‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cuèndá ñáyiu dava ñuú ñá túú sàndáá iní tnúhu Xítohó Jesucrìstú \r (Lc. 10:13-15) \p \v 20 Te Jèsús ní ngüíta‑gá càháⁿ‑gá dóho nchaa ñáyiu ñuú núú ǐo‑gá vài núú sǎ vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada ní quide‑gá, chi nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ ñà túú cuìní‑yu ndixi túu iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu ndècú‑yu, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 21 —¡Ndàhú nchòhó cue ñáyiu ñuú Coràzín! ¡Te ndàhú nchòhó cue ñáyiu ñuú Bètsaidá! Chi núu dìcó ñuú Tìrú ndɨhɨ ñuú Sìdón ní quìde‑í nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada datná ní quide‑í ñuú‑ndó‑á nǐ xiní‑ndó ñá, te sá ndéé ama‑gá cuihnú‑yu dóó ndàhú te cunu cóo‑yu núú yàá cuèndá sá ndíxí cuěchi iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu ni cùu. \v 22 Dico sáá nduu te ío‑gá dandòho ñaha Yá Ndiǒxí xii‑ndo dàcúúxí ñǎyiu ñuú Tìrú ndɨhɨ ñáyiu ñuú Sìdón. \v 23 Te nchòhó cue ñáyiu ñuú Capèrnaúm ío quìde cahnu‑ndo mee‑ndo, te quìde iní‑ndó sǎ sà cuándaa‑ná‑ndó àndɨu, dico ñáhá chi núú ùhú núú ndàhú nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo. Te núu dìcó ñuú Sòdomá ní quìde‑í nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada datná ní quide‑í ñuú‑ndó nǐ xiní‑ndó ñá, te ñáyiu‑áⁿ vǎ náǎ‑yu chi cundecu‑ní‑yu ndéé vitna ni cùu. \v 24 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te ío‑gá dandòho ñaha Yá Ndiǒxí xii‑ndo dàcúúxí ñǎyiu ñuú Sòdomá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ. \s1 Jèsús cuìní‑gá sá túhá ñàha ñáyiu xii‑gá \r (Lc. 10:21-22) \p \v 25 Te sátá xǐǎⁿ te Jèsús ní ngüíta‑gá càháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí, ío chìñuhu ñaha‑í xii‑n chi dɨu‑n tàxi tnuní‑n àndɨu ndɨhɨ ñuyíú‑a, te dànehé‑n cuè ñáyiu nchaa tnúhu váha, te dɨu‑ni ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu ñáyiu ñá túú cùtnuní iní‑xi nchaa tnúhu càháⁿ cue tée càchí sá ǐo túha, te nchaa tnúhu váha‑áⁿ ñà túú dàtúu‑n nǔú ñǎyiu càchí sá ǐo túha te ío váha sàá dɨ́quɨ́‑xi. \v 26 Chi ducaⁿ cuìní‑n cùnduu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ. \p \v 27 Te xǎhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí ní cachí‑gá sá cúnùu‑í núú nchàandɨ túhú sá ìó. Te vá yǒo ɨɨⁿ‑gá xìní nàcuáa sàni iní yúhú Déhe Dútú Ndiǒxí, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni mee‑gǎ xìní‑gá nàcuáa sàni iní‑í, te mee‑ǐ xìní‑í nàcuáa sàni iní méé‑gǎ. Te nchaa ñáyiu càchí iní‑í sá quìní‑yu nàcuáa sàni iní Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí te xǐtnǔhu‑í‑yu, te vá yǒo ɨɨⁿ‑gá xìní chi dɨu‑ni ñáyiu ducaⁿ xǐtnǔhu‑í‑áⁿ xìní‑yu. \v 28 Te nchaa nchòhó ñáyiu ñá túú ndècu váha, ñáyiu ñá túú nìhí nàcuáa cada cundecu váha iní‑xi quixi‑ndo tùha ñaha‑ndo xii‑í nàcuáa ducaⁿ cùndecu váha iní‑ndó. \v 29 Te cuu vii cuu váha iní‑ndó tnɨ̀ɨ‑ndo nchaa tnúhu càháⁿ‑í, te ío dacuàha‑ndo, te ducaⁿ càda‑ndo chi yúhú ío càhnu iní‑í, te ío ndàhú iní‑í. Te núu ducaⁿ na càda‑ndo te ío váha cuu iní‑ndó cùndecu‑ndo. \v 30 Te tnɨɨ‑ndo nchàa tnúhu càháⁿ‑í chi ñá túú cùu‑xi ɨɨⁿ sá věe, chi cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí dàtná ɨɨⁿ chìuⁿ ñamá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 12 \s1 Cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús sàhnú‑güedé yoco trìú nduu ndètatú ñáyiu \r (Mr. 2:23-28; Lc. 6:1-5) \p \v 1 Te ɨɨⁿ nduu cùu‑xi nduu ndetatú ñáyiu ñùhu Jesús ichi ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ta yǎha‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú cáá trìú te xǐxíhí‑güedé docó nǔu xíǎⁿ ní ngüíta‑güedé sàhnú‑güedé yoco trìú‑áⁿ, te ndɨhɨ ndaha‑güedé quɨ́ɨ́ⁿ‑güedě quéé trìú‑áⁿ tá xèxi‑güedé cuáháⁿ. \v 2 Te cue tée cùu fariséú ní xiní‑güedé nàcuáa quìde cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús, núu ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Ná cuèndá ducaⁿ quìde cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n sahnú‑güedé yoco trìú, te vitna cùu‑xi nduu ndetatú‑i? Te ñá túú tàú‑güedé ducaⁿ càda‑güedé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 3 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càháⁿ‑xi nàcuáa ní quide ndíi Dàvií cútnàhá ní xíhí ndíi docó ndɨhɨ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi‑ǎⁿ? \v 4 Chi ndíi‑áⁿ nǐ quɨ́hu ndíi vehe Yá Ndiǒxí ní queheⁿ ndíi pàá ní cuu íí ndécú‑ǎⁿ nǐ xexi ndíi ndɨhɨ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi, te ñá túú tàú ndíi sá dúcáⁿ càda ndíi ndɨhɨ cue tée‑áⁿ ní cùu, chi mee‑ni cuè dútú tàú‑güedé caxi‑güedé pàá‑áⁿ ní cùu. \v 5 ¿Te náa ñá túú xìní‑ndó nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú ndíi Moìsés sá ncháá cuè dútú vǎ ndétàtú‑güedé nduu cùu‑xi nduu ndetatú‑ǎⁿ? Te ñá dɨ́ú ɨ̀ɨⁿ cuéchi cùu‑xi sá dúcáⁿ ñà túú ndètatú‑güedé nduu cùu‑xi nduu ndetatú. \v 6 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ yǔhú cúù‑í tée ío‑gá cúnùu ndecu ndɨhɨ‑ndo dacúúxí vèñúhu sá ǐo cùnuu. \v 7 Dico nchòhó chi ñá tècú tnùní‑ndó nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá núú càchí‑xi: “Yúhú cuìní‑í sá cúndàhú iní‑ndó cuè tnaha ñáyiu‑ndo te ñá dɨ́ú mèe‑ni sá cáhní‑ndó quɨ̀tɨ nduu táhù‑í”, duha càchí‑gá núú tùtú‑gá. Te núu dìcó nchòhó tècú tnùní‑ndó ñá, te vá càháⁿ cuèhé‑ndó cuèndá nchaa ñáyiu ñá túú ndècu cuéchi‑xi. \v 8 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, tnàhá‑í ndécú ndɨ̀hɨ‑í tnúhu ndee ìní sá cǔu‑í nchaa ñáyiu nàcuáa cadá‑yu nduu ndètatú‑ó‑á —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ tée ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑xi \r (Mr. 3:1-6; Lc. 6:6-11) \p \v 9 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá, te cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ ɨɨⁿ veñúhu. \v 10 Te xíáⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑dé. Te dava cue tée xǐndecu‑áⁿ ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé cacáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá núú cuè tée cùnuu, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́ nǔu cuu cada tátna‑o ɨ̀ɨⁿ tée cùhú nduu cùu‑xi nduu ndetatú‑ó ǎⁿ ñǎhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 11 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó òré ná ngàunihnu ɨɨⁿ mbéé‑ndó ɨ̀ɨⁿ déhvá cùnú te nàtava‑ndo‑dɨ cuéi cùu‑xi nduu ndetatú‑ó. \v 12 Te ɨɨⁿ ñáyiu ío‑gá cúnùú‑yu dàcúúxí ɨ̀ɨⁿ mbéé, núu xíǎⁿ tàú‑ó sǎ cádá‑ó sǎ vǎha sá cúú‑xǐ‑yu cuěi cùu‑xi nduu ndetatú‑ó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 13 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú ndaha‑xi‑áⁿ: \p —Ndacani ndaha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée‑áⁿ nǐ ndacani‑dé ndaha‑dé, te òré‑ni ní ndúha ní nduu‑xi dàtná cáá ɨ̀ngá xio ndaha‑dé. \v 14 Te cue tée cùu fariséú ní ndee‑güedé xɨtɨ́ veñúhu, te ní ngüíta‑güedé ndátnǔhu‑güedé nǔu nása cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús. \s1 Nàcuáa sa ndèé tnuní cuèndá Jèsús \p \v 15 Te sátá nǐ cutnùní iní Jèsús nàcuáa cuìní‑güedé cada ñaha‑güedě xii‑gá te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá, te ío vài ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te tnàhá cue ñáyiu cùhú nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te ní quide tátna‑gá cue ñáyiu‑áⁿ. \v 16 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu sá vǎ càháⁿ‑yu yoo cùu‑gá. \v 17 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé sanaha nǐ chídó tnùní ndíi núú tùtú‑gá, te duha ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑gǎ: \q1 \v 18 Tée‑a cùu‑dé tée ní sani iní‑í sá cúnú cuèchi‑dé núù‑í, \q1 te ío cùu iní‑í‑dé, te cùdɨ́ɨ́ ìní‑í‑dé. \q1 Te yúhú cuáñaha‑ǐ Espíritú‑í cundecu ndɨhɨ‑dé, \q1 te dɨu‑dé cúñaha‑dě xii nchaa ñáyiu ñuyíú sǎ yǔhú ío ndáá quídè‑í. \q1 \v 19 Te vá dácàá‑dé tnúhu cáháⁿ‑dé ndɨhɨ ñáyiu, te ni vǎ cáná sàa‑dé òré cáháⁿ‑dé, \q1 te ni vǎ yǒo níhí tnǔhu nása cáháⁿ‑dé cuhuⁿ‑dé ichi. \q1 \v 20 Te ni ñà túú nǎ cada‑dé cue ñáyiu cùu datná ɨɨⁿ tnu ndǒó sá cuìní‑xi tnáhnú, te dɨu‑ni ñáyiu‑áⁿ cúú tùcú‑yu dàtná ɨɨⁿ mèchá càndíl sá ǐo quène ñúhmá te cuìní‑xi ndahvá. \q1 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu ñáyiu‑áⁿ chi ñá túú nìhí ndéě‑yu cundecú‑yu sá cúú‑xì‑í, te mee‑ni sǎ vǎha cada ñaha‑dě xií‑yu, \q1 te dɨu‑ni ducaⁿ càda‑dé ndéé sáá nduu cùtnuní iní nchaa ñáyiu sá ǐo ndáá quídé‑dě. \q1 \v 21 Te nchaa ñáyiu nɨhìí ñuyíú ǐo cundee cùu cahnu iní ñáhǎ‑yu xii‑dé. \m Duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndíi Chàiá ní chídó tnùní ndíi núú tùtú‑gá. \s1 Càchí‑güedé sá ndécú ndɨ̀hɨ Jesús espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mr. 3:20-30; Lc. 11:14-23; 12:10) \p \v 22 Te ní quexìo ɨɨⁿ úú cue tée núú ndécú Jèsús, te ndèca‑güedé ɨɨⁿ tée ñɨ̀hɨ́ te cuàá‑dé, te yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑dé, te Jèsús ní queñuhu‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii‑dé, te òré‑ni‑áⁿ nǐ cuu ní nacáháⁿ‑dé te ní ndúha núú‑dě. \v 23 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑yu sá dúcáⁿ nǐ quide‑gá, te ní xítnàhá‑yu: \p —Váa tée‑a cùu‑dé ñaní tnáhá ndǐi Dàvií tée tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 24 Te cue tée cùu fariséú ní tecú dóho‑güedé nàcuáa ndùu tnúhu xǐtnàhá‑yu, núu xíǎⁿ ní xítnàha‑güedé: \p —Tée‑a ndèñuhu‑dé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ sácuíhná yɨ́hɨ́ ñàha xii ñáyiu, chi dɨu‑ni sácuíhná‑ǎⁿ chíndèe ñaha‑xi xii‑dé te dɨu‑ni‑xi tàxi tnuní‑xi nchaa espíritú‑áⁿ —duha ní xítnàha‑güedé. \p \v 25 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa ndùu tnúhu ní xítnàha‑güedé, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ɨɨⁿ nacióⁿ vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑dé ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ‑dé, te vá cúdǐi‑dé cunuu‑dě. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá tucu‑xi cùu tucu cue tée cùchiuⁿ ɨɨⁿ ñuú, chi núu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑güedé cundecu‑güedé, te vá cúdǐi‑güedé cundecu‑güedé taxi tnùní‑güedé. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá tucu‑xi cùu cue ñáyiu xǐndecu ɨɨⁿ‑ni vèhe, chi núu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuú‑yu cundecú‑yu te vá cúdǐi‑yu cundecu càhnú‑yu. \v 26 Te núu sácuíhná ducaⁿ quìde‑xi queñuhu‑xi cue espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu ña, te ñá túú cùu ɨɨⁿnuu‑xi ndecu‑xi te núu ducaⁿ, te vá cúdǐi sácuíhná‑ǎⁿ cundecu‑xi taxi tnùní‑xi te núu ducaⁿ quìde‑xi. \v 27 Te duha càháⁿ‑í chi nchòhó càchí‑ndó sǎ chíndèe ñaha sácuíhná xii‑í quéñùhu‑í nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu. Te núu yúhú quídé cuèndá‑ndó sǎ sàcuíhná chíndèe ñaha‑xi xii‑í, te xìni ñuhu‑xi cada cuendá‑ndó yòo chindee ñaha xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑ndo queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu. Te mee‑güedě càchí‑güedé sá nchòhó ñá túú càháⁿ ndáá‑ndó sǎ dúcáⁿ càháⁿ‑ndó. \v 28 Dico yúhú chi Espíritú Yǎ Ndiǒxí chíndèe ñaha‑xi xii‑í quéñùhu‑í nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ sácuíhná yɨ́hɨ́ ñàha xii ñáyiu, te sá dúcáⁿ chìndee ñaha Espíritú‑gá xii‑í, xíǎⁿ cútnùní sá sà ní sáá nduu cuìní‑gá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xii‑ndo. \p \v 29 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ cuè ñadúhú chi vá ndácú‑güedě cuèndá‑ni quɨ́hu‑güedé duhu‑güedě vehe ɨɨⁿ tée ío ndee, chi díhna‑gá xíní ñùhu‑xi tnɨɨ‑güedé tée‑áⁿ dacùtu ñaha‑güedé xii‑dé dǎtnùní ducaⁿ te ndacu‑güedé duhu‑güedě nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé. \p \v 30 ’Te nchaa ñáyiu ñá túú cùndɨhɨ ñaha xii‑í, te cùu úhú iní ñáhǎ‑yu. Te nchaa ñáyiu ñá túú chìndee ñaha xii‑í, te dàquee tɨ́hǔ‑yu chìuⁿ quide‑í. \p \v 31 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ncháá ñǎyiu quìde nchaa sá cuèhé sá dúhá cuu cada càhnu iní ñáhá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ cùu cada cahnu iní‑gá nchaa tnúhu cuèhé tnúhu duha càháⁿ‑yu. Dico cue ñáyiu na càháⁿ úhú cuèndá Espíritú‑gá, te ñáyiu‑áⁿ vǎ cádá càhnu iní ñáhá tnàhí‑gá xií‑yu. \v 32 Te nchaa ñáyiu na càháⁿ úhú cuèndá yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu, te cuu cada càhnu iní ñáhá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu. Dico cue ñáyiu na càháⁿ úhú cuèndá Espíritú‑gá te vá cádá càhnu iní ñáhá tnàhí‑gá xií‑yu cuěi vitna ndècu vívǔ‑yu, te cuěi na cùú‑yu. \s1 Ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú yutnu xìní‑ó nǎ yutnu cùu‑xi cuendá sá sǎvìdí‑xi \r (Lc. 6:43-45) \p \v 33 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú yutnu xìní‑ó nǎ yutnu cùu‑xi cuendá sá sǎvìdí‑xi, te xìní‑ó sǎ ncháá yùtnu váha cùuⁿ mee‑ni sávìdí váha, dico nchaa yutnu sá ñà túú vǎha te cùuⁿ mee‑ni sávìdí sá ñà túú vǎha. Te duha càháⁿ‑í cuèndá cada cuèndá váha‑ndo nàcuáa ndùu chiuⁿ quide‑ndo ɨɨⁿ ɨɨⁿ‑ndo cuendá ducaⁿ cùtnuní ná ñáyiu cùu‑ndo. \v 34 Dico nchòhó cúú‑ndó dàtná ɨɨⁿ cóó děéⁿ chi ío cuihna ìní‑ndó, te vá cání ìní‑ndó sǎ ndácú‑ndó cǎháⁿ‑ndó ɨ̀ɨⁿ tnúhu váha, chi ío cuihna ìní‑ndó. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ncháá ñǎyiu càháⁿ‑yu náni véxi iní‑yu. \v 35 Te nchaa ñáyiu váha iní‑xi càháⁿ‑yu tnúhu váha, chi dɨu‑ni tnúhu váha‑áⁿ ñúhú ìní‑yu. Te nchaa ñáyiu cuihna ìní‑xi càháⁿ‑yu tnúhu cuèhé tnúhu duha, chi dɨu‑ni tnúhu cuèhé tnúhu duha‑áⁿ ñúhú ìní‑yu. \v 36 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ná sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a, te nchaa tnúhu cuèhé tnúhu duha càháⁿ‑ndó cǎháⁿ‑gá sá ñà túú ní quìde váha‑ndo sǎ dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑ndó tnǔhu‑áⁿ. \v 37 Te nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑ndó ɨ̀ɨⁿ ɨɨⁿ‑ndo, te ducaⁿ cǎháⁿ Yǎ Ndiǒxí te núu ndècu cuéchi‑ndo àdi ñá túú ndècu cuéchi‑ndo. Te núu ñá túú cuěchi‑ndo te cácu‑ndo, dico núu ndècu cuéchi‑ndo te vá cǎcu‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée cùu fariséú‑áⁿ. \s1 Cue tée cuìní sá cádá Jèsús ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada \r (Mr. 8:12; Lc. 11:29-32) \p \v 38 Te cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés xǎhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Mèstrú, cuìní‑ndɨ́ cada‑n ɨ̀ɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cuendá ducaⁿ cùtnuní iní‑ndɨ́ sá Yǎ Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá xii‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 39 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ñá túú cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te ñáyiu‑áⁿ cuìní‑yu cada‑í ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada nacuáa cutnùní iní‑yu núu ndáá sá Yǎ Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá xii‑í. Dico yúhú chi ñá túú nǎgá cada‑í quiní‑yu, chi sa nìhí‑yu tnúhu nàcuáa ní yáha ndíi Jònás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te dɨu‑ni ducaⁿ yǎha yúhú tucu. \v 40 Chi ndíi Jònás‑áⁿ nǐ xúhuⁿ ndíi úní nduu úní niú xɨtɨ́ ɨɨⁿ chácá cáhnú vìhi nani ballená. Te dɨu‑ni ducaⁿ yǎha yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, chi úní nduu úní niú cuhuⁿ‑í xɨtɨ́ ñuhu. \v 41 Te na sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa ñáyiu ndècu ñuyíú‑a, te dàvá‑áⁿ cachí nchaa ñáyiu ñuú Nǐnivé sá ñà túú ní quìde ndáá nchaa ñáyiu ndècu vitna, te ducaⁿ cǎháⁿ‑yu chi mèé‑yu ní dáñǎ‑yu ichi cuèhé ichi duha cútnàhá ní sáháⁿ ndíi Jònás ñuú‑yu ní cáháⁿ ndíi tnúhu Yá Ndiǒxí núǔ‑yu. Dico vitna iha ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii yúhú, te dɨu‑í ío‑gá cúnùu‑í dàcúúxí ndǐi Jònás. \v 42 Te nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa ñáyiu, te dàvá‑áⁿ quiní‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñadɨhɨ́ ñaha ní xɨ́ndaha ɨ̀ɨⁿ nacióⁿ cáá ndàa xio datni núú quéné nchǐcanchii, te ñaha‑áⁿ ǐo xica nǐ xíndecu‑aⁿ te ní sáháⁿ‑aⁿ ní xíndedóho‑aⁿ nchaa tnúhu ní cáháⁿ ndíi Salòmón, chi ndíi‑áⁿ ǐo ní sáá sá xìní tnùní ndíi. Te tnàhá ñaha‑áⁿ cǎháⁿ‑aⁿ sá ñà túú ní quìde ndáá nchaa ñáyiu ndècu vitna. Dico vitna iha ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii yúhú, te dɨu‑í ío‑gá cúnùu‑í dàcúúxí ndǐi Salòmón. \s1 Espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha sá nánchòcáva xito cùu uú \r (Lc. 11:24-26) \p \v 43 ’Te òré ná quéé ñàha ɨɨⁿ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii ɨɨⁿ ñáyiu, te cuáháⁿ‑xi ndùcu‑xi ɨɨⁿ xichi núú cúndècu‑xi te ñá nìhí‑xi te ní sani iní‑xi: \v 44 “Váha‑gá núhú tucu‑í núú nǐ xíndecu‑í”, duha ní sani iní‑xi. Te cuánuhú‑xi, te òré ní nasáá‑xi, te ní xiní‑xi sá cáá ìní ñáyiu‑áⁿ dàtná cáá‑nǎ ɨɨⁿ vehe ní natɨ́hú ní nduu vií‑ná te vá yǒo‑gá ndécú. \v 45 Te sátá dúcáⁿ te ní xica‑xi cuáháⁿ‑xi cuándúcú‑xí ǔsá tnàhá espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi sá nèhé víhí‑gǎ xǐquide. Te òré ní níhí‑xi cue espíritú‑áⁿ te ndèca ñaha‑xi cuáháⁿ cuèndá ngúndecu ndɨhɨ‑xi ñáyiu‑áⁿ. Te ñáyiu‑áⁿ uuⁿ‑gá nándɨ yáha‑yu dàcúúxí ndèé díhna. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi yáha nchaa ñáyiu cuihna ìní‑xi ndècu ñuyíú‑a vitna —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue ñaní Jèsús ndɨhɨ nǎná‑gǎ \r (Mr. 3:31-35; Lc. 8:19-21) \p \v 46 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní quexìo náná‑gǎ ndɨhɨ cue ñaní‑gá cuìní‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá, te ní ngúnu tnɨ́ɨ‑yu ndàa quehé vehe núú ndécú‑gǎ. \v 47 Te ɨɨⁿ cue ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ xáhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —Ní quexìo náná‑n ndɨ̀hɨ cue ñaní‑n xǐnutnɨ́ɨ‑yu quehé, te cuìní‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑n —càchí ñáyiu‑áⁿ xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 48 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu ducaⁿ xǎhaⁿ xìi‑gá‑áⁿ: \p —Te cachí tnúhu yóndɨ‑gá ñáyiu cùu datná nǎnà‑í ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu‑áⁿ. \p \v 49 Te ní dánèhé ñáhá‑gǎ nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu‑áⁿ: \p —Cue tée‑a cùu‑güedé dàtná nǎnà‑í, ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í. \v 50 Te nchaa ñáyiu na càda nchaa nacuáa càháⁿ Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, te ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná nǎnà‑í, ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í, ndɨhɨ dàtná cue cúha‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu ducaⁿ nǐ dáyǎha tnúhu núú‑gǎ‑áⁿ. \c 13 \s1 Nàcuáa quìde tée cuángacáⁿ trìú \r (Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8) \p \v 1 Te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ ní quee Jèsús vehe núú ndécú‑gǎ, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ní ngóo‑gá yuhu làgúná. \v 2 Te ío cuéhé ñǎyiu ní tacá núú ndécú‑gǎ. Te sá dúcáⁿ ǐo cuéhé ñǎyiu núu ní quée‑gá xɨtɨ́ ɨɨⁿ bàrcú nútnɨ̌ɨ xɨtɨ́ ndute làgúná‑áⁿ, te núú xǐǎⁿ ní ngóo‑gá, te nchaa ñáyiu‑áⁿ xǐxúcu‑yu yuhu làgúná‑áⁿ. \v 3 Te Jèsús ní ngüíta‑gá ní cani‑gá tɨtnɨ́ cuèndú núǔ‑yu nàcuáa tecú tnùní‑yu nchaa nàcuáa ndùu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Ɨɨⁿ tée cuángacáⁿ‑dé trìú, \v 4 te òré ní ngüíta‑dé dǎngoyo‑dé trìú‑áⁿ, te dava ní quene ndava ní ngava ndéé ichi, te ní xiní cue tɨ́laá te ní nadatàcá‑güedɨ. \v 5 Te dava ní ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú, te ndɨ̌hɨ‑ni ní xínu‑xi chi ñá túú càvihi ñuhu. \v 6 Dico òré ní nayehé te ñá túú ní cùndee iní‑xi chi ní yíchí‑xi, chi ñá túú ní nǐhí quɨ̌hɨ́ⁿ cùnú yóho‑xi. \v 7 Te dava ní ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu, te ɨɨⁿnuu‑ni nǐ xínu‑xi ndɨhɨ tnu ìñu. Te tnu ìñu‑áⁿ nǐ sahnu‑xi te ní dánáá‑xí nchàa triú sá nǐ xínu‑áⁿ. \v 8 Dico dava‑gá trìú ní ngava núú ndécú ñùhu cocoⁿ te xíǎⁿ ío váha ní cuu, chi núú ɨ́ɨ́ⁿ‑ní trìú‑áⁿ te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ ócó úxí trìú‑xi, te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ únídico trìú‑xi, te dava yoco‑xi ní nguɨ́hɨ ɨɨⁿ cièndú trìú‑xi. \v 9 Te vitna nchaa nchòhó ñáyiu ní xíndedóho tnúhu ní cáháⁿ‑í‑a, te ío váha chí cuǎha cuèndá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ndúcú tnǔhu‑güedé núú‑gǎ ná cuèndá cání‑gǎ cuèndú núú ñǎyiu \r (Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10) \p \v 10 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní sáháⁿ‑güedé ndéé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ndùcu tnúhu‑ndɨ́ núú‑n nǔu ná cuèndá ducaⁿ mèe‑ni cuendú cání‑n nǔú ñǎyiu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 11 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó chi sa càchí tnúhu Yá Ndiǒxí xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá vǎtá quìní‑gá‑ndó, chi càchí tnúhu‑gá nàcuáa quìde‑gá ndɨ̌hu ndaha‑gǎ ñáyiu, dico dava‑gá ñáyiu chi ñá túú nǎ xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \v 12 Te nchaa ñáyiu sa tècú tnùní te uuⁿ‑gá cuita tecú tnùní‑yu quɨ́hɨ́ⁿ, te nchaa ñáyiu ñá túú tècú tnùní te uuⁿ‑gá vá tècú tnùní‑yu. \v 13 Te xíǎⁿ nǔu duha càni‑í mee‑ni cuèndú núǔ‑yu, chi cuěi na quìní‑yu nchaa nàcuáa cuu dico ni vǎ cútnùní iní‑yu ná cuèndá ducaⁿ cùu, te cuěi na cùndedóho‑yu dico ni vǎ tècú tnùní‑yu. \v 14 Te dɨu cuèndá ñáyiu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé sanaha nǐ chídó tnùní ndíi núú tùtú‑gá núú càchí‑xi: \q1 Nchaa nchòhó cundedóho‑ndo tnǔhu càháⁿ‑í, dico ni vǎ tècú tnùní‑ndó, \q1 te cuěi na quìní‑ndó nchàa nacuáa cada‑xi, dico ni vǎ cútnùní iní‑ndó nǎ cuèndá ducaⁿ quìde‑xi. \q1 \v 15 Te ducaⁿ chi cùu‑ndo ñáyiu ío sàá iní‑xi, \q1 te cùu‑ndo ñáyiu ñá túú tècú tnùní tnúhu càháⁿ‑í, \q1 te cùu tucu‑ndo datná cue ñáyiu cuàá chi ñá túú cuìní‑ndó càda cuendá‑ndó tnǔhu‑í, \q1 te ni ñà túú cuìní‑ndó cùndedóho‑ndo, \q1 te ni ñà túú cuìní‑ndó tècú tnùní‑ndó, \q1 te ni ñà túú cuìní‑ndó nàtuha ñaha‑ndo xii‑í cuèndá cada càhnu iní‑í nchaa yícá cuěchi‑ndo nàcuáa ío váha cuu iní‑ndó cùndecu‑ndo. \m Duha ní xáhaⁿ Yǎ Ndiǒxí xii ndíi Chàiá ní chídó tnùní ndíi núú tùtú‑gá. \p \v 16 ’Dico nchòhó chi ío váha táhú‑ndó chi cùtnuní iní‑ndó nchàa nacuáa quìde‑í, te cùtnuní tucu iní‑ndó nchàa nacuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑í. \v 17 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ǐo vài cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha ndɨ̀hɨ nchaa dava‑gá ñáyiu váha iní‑xi ní cuiní‑yu cundèhé‑yu nchaa sá ndéhé‑ndó vìtna quide‑í dico ñá túú ní xìní‑yu, te ní cuiní tucú‑yu cundedóho‑yu nchaa tnúhu ndèdóho‑ndo vìtna cáháⁿ‑í te ñá túú ní xǐndedóho‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá nàcuáa quèe‑xi cuendá tée cuángacáⁿ trìú \r (Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15) \p \v 18 ’Te vitna cundedóho váha‑ndo na càchí tnúhu‑í xii‑ndo nàcuáa quèe‑xi cuendú tée cuángacáⁿ trìú ní cani‑í núú‑ndó. \v 19 Te trìú sá nǐ quene ndava ní ngava ndéé ichi, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu sá càháⁿ nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, dico ñá túú ní cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu, chi sácuíhná cuǎháⁿ‑xi nàdatuhú‑xi iní‑yu cuèndá sá vǎ cánchìcúⁿ nihnú‑yu nàcuáa càháⁿ tnúhu‑áⁿ. \v 20 Te trìú sá nǐ ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú‑ǎⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te dɨ́ɨ́ ìní ní tnɨɨ́‑yu tnúhu‑gá, \v 21 dico òré ná ngüǐta ñáyiu cúcuèhé ñáhǎ‑yu xií‑yu àdi nándɨ‑gá sá yǎha‑yu sá cuèndá tnúhu‑gá, te ñá cúndèe iní‑yu chi dàñá‑yu tnúhu‑gá cuèndá sá ñà túú nìhí ndéě‑yu. \v 22 Te trìú sá nǐ ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu‑áⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní tecú dóho‑xi tnúhu Yá Ndiǒxí dico cuèé cuèé ní nacuanaá‑yu tnúhu‑gá, chi cuèndá mee‑ni sǎ ìó ñuyíú‑a ñùhu iní‑yu, ndɨhɨ cuèndá sá ǐo sàni iní‑yu cuu cuìcá‑yu, te mee‑ni nchàa xíǎⁿ ñúhú ìní‑yu te ñá túú ñùhu iní‑yu tnúhu sá nǐ xíndedóho‑yu‑áⁿ nàcuáa cada váha‑yu cundecú‑yu. \v 23 Dico trìú sá nǐ ngava núú ndécú ñùhu cocoⁿ‑áⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te quìdé‑yu nàcuáa càháⁿ tnúhu‑gá. Te cada iní‑ndó sǎ ñǎyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi ócó úxí trìú‑xi, ndɨhɨ trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi únídico trìú‑xi, ndɨhɨ trìú sá nǐ nguɨ́hɨ yoco‑xi ɨɨⁿ cièndú trìú‑xi. Ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùú‑yu chi ío váha quìdé‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá nchaa cúhú sǎ ñà túú vǎha xǐnu xɨtɨ́ trìú \p \v 24 Te Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te vitna na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée ío váha trìú ní sacáⁿ‑dé núú ñúhú‑dě. \v 25 Dico xɨtɨ́ niú ní sáháⁿ ɨɨⁿ tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑dé, te ní dǎngoyo‑dé ndɨ́quɨ́ⁿ yǔcú sǎ ñà túú vǎha núú nǐ sacáⁿ‑dé trìú‑áⁿ. \v 26 Te òré vitna váha váha ní ngüíta‑xi quène yoco nchaa triú‑áⁿ, te ní xínu coyo nchaa yúcú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ. \v 27 Te cue tée xìnu cuechi núú těe ní sacáⁿ trìú‑áⁿ nǐ xítnǔhu ñaha‑güedě xii‑dé sá dúcáⁿ nǐ xínu cúhú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ nǔú trìú‑dé, te xǎhaⁿ‑güedě: “Pàtróóⁿ, ¿nása ní cuu núu ní xínu cúhú sǎ ñà túú vǎha núú trìú‑n, te ío váha càa triú ní sacáⁿ‑n ní cùu?”, cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \v 28 Te tée cùu patróóⁿ‑güedě‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: “Ɨɨⁿ tée cùu úhú iní ñáhá nàhi xii‑í ducaⁿ nǐ quide‑dé ní sáháⁿ‑dé ní dǎngoyo‑dé ndɨ́quɨ́ⁿ cǔhú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ nǔú trìú‑í nǔu ducaⁿ nǐ xínu coyo‑xi”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. Te cue tée xìnu cuechi núú‑dě ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé: “Te núu cuìní‑n te quɨ́hɨ́ⁿ‑ndɨ́ tnuhu‑ndɨ́ nchaa cúhú sǎ ñà túú vǎha ní xínu núú trìú‑n”, càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \v 29 Te tée cùu xítohó trìú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ: “Ñáhá, vá quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó tnùhu‑ndo, chi òré tnuhu‑ndo te tnàhá‑ni trìú quene chi càa vihi cúhú‑ǎⁿ. \v 30 Váha‑gá chí dáñá ná cuìhnu nahi ndéé ná cùu triú, te dǎtnùní nducu‑ǐ cue tée quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé tnuhu‑güedé nchaa cúhú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ, te dacùtu nuhní‑güedé te cahmi‑güedé, te dǎtnùní nàquehndé‑güedé trìú nacani‑güedé te nataxúha‑güedé xɨtɨ́ yacá‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé —duha ní cani Jèsús cuèndú núǔ‑yu. \s1 Cuèndá ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá \r (Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19) \p \v 31 Te Jèsús ní cani tucu‑gá ɨngá cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée ní queheⁿ‑dé ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá te nèhe‑dé cuáháⁿ ní sacáⁿ‑dé núú ñúhú‑dě. \v 32 Te ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu‑áⁿ ǐo chàhu, dico òré ná xǐnu‑xi te sàhnu‑gá‑xi dàcúúxí nchàa cúhú, te cue quɨtɨ ndàva núú tàchí cádǔha‑güedɨ tacá‑güedɨ núú dìté‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa quìde levadurá \r (Lc. 13:20-21) \p \v 33 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii ñáyiu: \p —Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní chihi‑aⁿ levadùrá úní arròbá yuchi trìú, te levadùrá‑áⁿ nǐ quide‑xi ní ndaa nɨhìí yusaⁿ‑áⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Mee‑ni cuèndú ní cani Jèsús núú ñǎyiu \r (Mr. 4:33-34) \p \v 34 Te mee‑ni cuèndú ní cani Jèsús núú ñǎyiu ndɨ tnahá òré ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu tnúhu‑gá. \v 35 Te ducaⁿ nǐ quide‑gá chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá núú càchí‑xi: \q1 Mee‑ni cuèndú cani‑í núú ñǎyiu òré danèhé‑í‑yu tnúhu‑í cuèndá tecú tnùní‑yu, \q1 te nchaa tnúhu sá vǎtá yǒo‑gá cundedóho danèhé‑í‑yu, te nchaa tnúhu‑áⁿ ndúú yùhu‑xi ndéé cútnàhá ní ngáva ñuyíú. \m Duha ní chídó tnùní tée‑áⁿ nǔú tùtú‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá nàcuáa quèe‑xi cuendá cúhú sǎ ñà túú vǎha càa xɨtɨ́ trìú \p \v 36 Te Jèsús ní dándácá‑gǎ ñáyiu te cuánuhú‑gá vehe, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́ nása quèe‑xi cuendá cúhú sǎ ñà túú vǎha càa xɨtɨ́ trìú —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 37 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Tée càchí‑í ní sacáⁿ trìú cávǎha‑áⁿ cúú yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo. \v 38 Te nchaa núú nǐ sacáⁿ tée‑áⁿ trìú cúú‑xí ñùyíú. Te tatá váha‑áⁿ cúú‑xí cuè ñáyiu yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí. Te nchaa cúhú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ cúú‑xí ñǎyiu yɨ̀ndaha ñaha sácuíhná. \v 39 Te tée ní dǎngoyo ndɨ́quɨ́ⁿ cǔhú sǎ ñà túú vǎha núú trìú‑áⁿ cúú‑dě mee sàcuíhná. Te nduu nàtehndé‑nǎ trìú‑áⁿ cúú‑xí ndùu ndɨhɨ nihnu‑ná nchaa sá ìó ñuyíú‑a. Te nchaa ñáyiu nàquehndé trìú‑áⁿ cúǔ‑yu mee‑ni cuè espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí. \v 40 Te dàtná cada cue tée quɨ́hɨ́ⁿ tnuhu nchaa cúhú sǎ ñà túú vǎha‑áⁿ dacùtu nuhní‑güedé te cahmi‑güedé, ducaⁿ sǎtnahá‑xi yáha nchaa ñáyiu cùndɨhɨ yucu ñávǎha na sàá nduu. \v 41 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo tendaha‑í nchaa espíritú xínú cuèchi núù‑í quɨ́hɨ́ⁿ‑xi nadatàcá‑xi nchaa ñáyiu sànu ichi cue tnaha ñáyiu‑xi ichi cuèhé ichi duha, ndɨhɨ nchaa dava‑gá ñáyiu ñá túú quìde váha, te nchaa ñáyiu‑áⁿ xǐndecú‑yu nchaa núú ndécú cuè ñáyiu yɨ̀ndaha‑í. \v 42 Te cue espíritú‑áⁿ daquɨ̀hɨ́ⁿ‑xi cue ñáyiu‑áⁿ nǔú ñùhú núú càyú, te yàcáⁿ ío ndáhyú‑yu te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑yu sá sàtú iní‑yu sá ndóhǒ‑yu. \v 43 Te nchaa ñáyiu quìde nchaa nacuáa cuìní Tǎtǎ‑yu Dútú Ndiǒxí, ñáyiu‑áⁿ ǐo cunùú‑yu cundecú‑yu núú ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá, chi cuú‑yu dàtná nchícanchii dayèhé‑yu cundecú‑yu núú ndécú‑gǎ. Te nchaa nchòhó ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑í‑a, te ío váha chí cuǎha cuèndá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ sá ǐo ndèyáhu \p \v 44 Te Jèsús xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée ní naníhí‑dě ɨɨⁿ sá ǐo ndèyáhu yɨ̀ndúxi ɨɨⁿ xichi, te ní nachindúxi tucu‑dé dɨu‑ni núú nǐ naníhí‑dě‑áⁿ, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé sá dúcáⁿ nǐ naníhí‑dě xíǎⁿ. Te ní xica‑dé cuánuhú‑dé te ní nadico‑dě nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé, te ní nacuaaⁿ‑dé ñuhu núú dúcáⁿ nǐ naníhí‑dě xíǎⁿ. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ sá ǐo ndèyáhu nàni pérlá \p \v 45 ’Te na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée quìde ndáhú ndúcú‑dě sá nání pěrlá sá ǐo ndèyáhu. \v 46 Te ní naníhí‑dě ñáyiu ndècu ndɨhɨ ɨɨⁿ pérlá sá ǐo‑gá ndèyáhu, te ní xica‑dé cuánuhú‑dé te ní nadico‑dě nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé, te ní sáháⁿ‑dé ní saaⁿ‑dé pěrlá sá ǐo‑gá ndèyáhu‑áⁿ. \s1 Cuèndá ñunu tnɨ̀ɨ‑güedé chácá \p \v 47 ’Te na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Cue tée tnɨ̀ɨ chácá nǐ dáquěe‑güedé ñunu‑güedé xɨtɨ́ ndute làmár tnɨ́ɨ́‑güedě chácá, te dàcá nuu dàcá nihnu chácá cuǎnguee‑güedɨ xɨtɨ́ ñunu‑áⁿ. \v 48 Te òré ní cutnùní iní‑güedé sá nǐ chítú ñunu‑güedé, te ní natava‑güedé ní nene yuhu làmár, te ní ngüíta‑güedé nácǎxi‑güedé nchaa chácá‑ǎⁿ. Te nchaa chácá vǎha dàquée‑güedé‑dɨ xɨtɨ́ tɨ́dihi, te nchaa chácá nèhé dǎngoyo‑güedé‑dɨ. \v 49 Te dàtná ní quide cue tée‑áⁿ ducaⁿ càda cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ná sàá nduu vǎ cúndècu‑gá nchaa sá ìó ñuyíú‑a, chi cue espíritú‑áⁿ daquèe dɨɨⁿ‑xi nchaa ñáyiu ní quide váha tnuú nchaa ñáyiu ñá túú ní quìde váha. \v 50 Te nchaa ñáyiu ñá túú ní quìde váha‑áⁿ daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑xí xìí‑yu núú ñùhú núú càyú, te yàcáⁿ ío ndáhyú‑yu, te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑yu sá sàtú iní‑yu cuèndá sá ndóhǒ‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \s1 Cuèndá cue tée ndècu ndɨhɨ sá nǐ quee túu díhna ndɨhɨ sá nǐ quee túu saa \p \v 51 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ní tecú tnùní‑ndó nàcuáa ndùu nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ní tecú tnùní‑ndɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 52 Te ní xáhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Te núu ɨɨⁿ tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ná cùtnuní iní‑dé nàcuáa quìde Yá Ndiǒxí ndɨ̌hu ndaha‑gǎ ñáyiu, te tée‑áⁿ cúú‑dě dàtná ɨɨⁿ tée cùu xítohó vehe. Te tée cùu xítohó vehe‑áⁿ nǐ queñuhu‑dé nchaa sá nǐ quee túu díhna ndècu ndɨhɨ‑dé, ndɨhɨ nchaa sá nǐ quee túu saa. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu tée‑áⁿ te núu na cùtnuní iní‑dé nàcuáa quìde Yá Ndiǒxí ndɨ̌hu ndaha‑gǎ ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ ñuú núú nǐ sahnu‑gá \r (Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30) \p \v 53 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ cani Jèsús cuèndú núú‑güedě, te ní xica‑gá cuánuhú‑gá. \v 54 Te ní ndexìo‑gá ñuú núú cúú ñùú‑gá, te cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càa ñuú‑áⁿ te ní ngüíta‑gá dánèhé‑gá ñáyiu. Te nchaa ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑gá xǐcuñúhu‑yu, te xǐtnàhá‑yu: \p —¿Nása ní cuu núu ío váha cùtnuní iní tée‑a nàcuáa cunduu tnúhu cáháⁿ‑dé, te quìde‑dé nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada‑i? \v 55 Te dìcó déhe tée cùu carpinterú ndɨhɨ tá Màriá cúú‑dě, te ñaní‑dé cúú tě Jàcobó, ndɨhɨ té Chèé, ndɨhɨ té Xǐmú, ndɨhɨ té Jùdás. \v 56 Te cue cúha‑dé ndécú ndɨ̀hɨ ñahá‑yu xii‑o ñùú‑a. ¿Te nása ní quide‑dé nǔu ndéé dàcáⁿ ío váha cùtnuní iní‑dé nàcuáa cunduu tnúhu cáháⁿ‑dé‑i? —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 57 Te ñá túú ní cuìní‑yu cáháⁿ ndɨhɨ váha‑yu Jèsús, dico mee‑gǎ ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te núu ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ná nàsáá‑dé ñuú‑dé, te nchaa ñáyiu ñuú‑dé‑áⁿ ndɨhɨ nchaa ñáyiu cùu ndɨmee‑dé ñá túú nèhé‑yu sá yɨ́ñùhu núú‑dě, dico cue ñáyiu nchaa dava‑gá ñuú chi nèhé‑yu sá yɨ́ñùhu núú‑dě —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 58 Te ñá túú ní quìde Jesús tɨtnɨ́ núú sǎ vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada ñuú‑áⁿ, chi ñá túú ní cuìní‑yu quɨndáá iní ñáhǎ‑yu xii‑gá. \c 14 \s1 Nàcuáa ní cuu ní xíhí té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu \r (Mr. 6:14-29; Lc. 9:7-9) \p \v 1 Te dɨu‑ni dàvá‑áⁿ nǐ níhí tě Hèrodés tnúhu nchaa nàcuáa quìde Jesús, te té Hèrodés‑áⁿ cúú‑dě tée tàxi tnuní distrìtú Galìleá. \v 2 Te ní xáhaⁿ‑dě xii nchaa cue tée ndècu ndɨhɨ‑dé: \p —Tée dii cuèndú‑xi nìhí‑ó‑áⁿ cùu‑dé té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu, tée ní xíhí ní cùu te ní ndoto‑dé nǔu dàcáⁿ ndácú‑dě quídé‑dě nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 3 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ té Hèrodés chi mee‑dě ní táúchíúⁿ‑dě ní tnɨɨ ñaha‑güedě xii té Juàá, te ní dácútú ñàha‑güedé xii‑dé, te ní chihi ñaha‑güedě vecaá. Te ducaⁿ nǐ quide té Hèrodés‑áⁿ sǎ cuèndá ñaha nàni Herodiás, ñaha ní cándeca ñaní‑dé té Lìpé, te ní naqueheⁿ ñaha‑dě xii‑aⁿ ndèca ñaha‑dé. \v 4 Te té Juàá ní xáhaⁿ‑dě xii té Hèrodés: \p —Ñá túú ní quìde váha‑n dùha ní naqueheⁿ‑n ñàha ní cándeca ñaní‑n —duha ní xáhaⁿ tě Juàá xii té Hèrodés. \p \v 5 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ tě Juàá‑áⁿ xii té Hèrodés, te ní cuiní té Hèrodés‑áⁿ cahni‑dé té Juàá‑áⁿ, dico ñá túú ní cùyɨɨ‑dé chi ní yùhú‑dé núú cuè ñáyiu, chi nchaá‑yu ní cutnùní iní‑yu sá tě Juàá cúú‑dě ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 6 Te ɨɨⁿ nduu ní quide té Hèrodés vico vehe‑dé ní quide càhnu‑dé nduu nǐ cacu‑dé. Te ndècu ɨɨⁿ déhe yoco ñàha nani Herodiás‑áⁿ, te xíchí‑ǎⁿ nǐ quɨ́hu‑xi xɨtɨ́ vehe núú cúú vìco‑áⁿ nǐ xita saha‑xi. Te nùcóo té Hèrodés ndɨhɨ cue tée ní cáháⁿ‑dé ndéhé‑güedě, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé nàcuáa ní xita xíchí‑ǎⁿ. \v 7 Te té Hèrodés‑áⁿ nǐ cacunehe‑dé ndéé Yǎ Ndiǒxí nàcuáa cutnùní iní xíchí‑ǎⁿ sǎ ndàá cuáñaha‑dě nǔu ná cúú sǎ ná càcáⁿ‑xi núú‑dě. \v 8 Te xíchí‑ǎⁿ nǐ dácáhú ìní ñáhá nǎná‑xi xii‑xi ná cúú sǎ càcáⁿ‑xi núú tě Hèrodés, núu xíǎⁿ ní xáhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p —Cuìní‑í quehndé‑n dɨ̌quɨ́ tě Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu te taxi‑n, dico na cùhuⁿ ɨɨⁿ xɨtɨ́ cóhó taxi‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 9 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi, te ní cundɨ̀yɨ́ té Hèrodés, dico ñá túú ní nǐhí‑dě nása cada‑dé, chi ndèdóho ñáyiu òré ní cacunehe‑dé Yǎ Ndiǒxí sá ndàá cuáñaha‑dě ɨɨⁿ sá ná càcáⁿ‑xi núú‑dě. Te ní quide‑dé nàcuáa ní xáhaⁿ‑xi. \v 10 Chi ní táúchíúⁿ‑dě ní sáháⁿ cue tée ní xehndé‑güedé dɨ́quɨ́ tě Juàá òré yɨ́hɨ́‑dě vecaá. \v 11 Te ní chihi‑güedé dɨ́quɨ́‑dě ɨɨⁿ xɨtɨ́ cóhó te nèhe‑güedé cuánuhú ní sáñaha‑güedě xii xíchí‑ǎⁿ, te xíchí‑ǎⁿ nǐ nacuáñaha‑xi xìi náná‑xi. \p \v 12 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑güedé ní naqueheⁿ‑güedé yɨquɨ cùñú‑dé ní chindúxi‑güedé, te dǎtnùní ní sáháⁿ‑güedé ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús nàcuáa ní cuu. \s1 Jèsús dácàxi‑gá úhúⁿ mǐl cue tée te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ landú \r (Mr. 6:30-44; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14) \p \v 13 Te Jèsús ní níhí‑gǎ tnúhu nàcuáa ní cuu ní xíhí té Juàá. Te sátá xǐǎⁿ te cuánguee‑gá ɨɨⁿ bàrcú cuáháⁿ‑gá ɨɨⁿ xichi núú ñà túú ñǎyiu ndècu, dico nchaa ñáyiu xǐndecu nchaa ñuú cáá yàtni xíáⁿ nǐ níhǐ‑yu tnúhu sá cuàháⁿ‑gá, te ní queé‑yu ñuú‑yu xìca sahá‑yu cuáháⁿ núú quídě‑yu cuèndá quexìo Jesús. \v 14 Te òré ní quexìo Jesús núú cuàháⁿ‑gá, te ní quene‑gá bàrcú, te ní xiní‑gá cuéhé víhí ñǎyiu xǐxúcu‑yu xíáⁿ, te ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xií‑yu, te ní quide tátna‑gá nchaa ñáyiu cùhú ndɨhɨ́‑yu. \v 15 Te sátá nǐ cuaa te ní sáháⁿ cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Sa ní cuu dandàca‑n nchaa ñáyiu‑a chi sa ní cuaa, te na quɨ̀hɨ́ⁿ‑yu nchaa ñuú cáá yàtni iha cuaáⁿ‑yu sá cáxǐ‑yu, chi núú ndécú‑ó ìha ñá túú tnàhí ná ìó —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 16 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ñáhá, vá dándàca‑í‑yu, váha‑gá mee‑ndo chǐ cuǎñaha sǎ ná càxí‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 17 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ñá túú nǎgá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́, chi úhúⁿ duha‑ná pàá ndɨhɨ úú‑nǎ chácá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́ —càchi‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 18 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cánèhe paá‑áⁿ ndɨhɨ chácá‑ǎⁿ táquìxi iha —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 19 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu sá ná ngǒo‑yu nchaá‑yu núú ìté cuíí càa xíáⁿ, te ní queheⁿ‑gá ndɨ ùhúⁿ pàá‑áⁿ ndɨhɨ ndɨ ndùú chácá‑ǎⁿ te ní ndacoto‑gá andɨu, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá pàá‑áⁿ te ní sáñaha‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní dácǎhñu‑güedé cue ñáyiu ní xexí‑yu. \v 20 Te nchaá‑yu ní xexí‑yu ní ndahá xɨtɨ́‑yu. Te sátá nǐ túhú cóhǒ‑yu te ní nadatàcá‑güedé nchaa sá nǐ quendóo, te ní chítú ùxúú tnàhá tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo. \v 21 Te nchaa ñáyiu ní xexi‑áⁿ nǐ xínu úhúⁿ mǐl mee‑ni cuè tée chi mee‑ni cuè tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu, te dɨ̀ɨⁿ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ cue landú. \s1 Jèsús xícá‑gǎ núú ndute \r (Mr. 6:45-52; Jn. 6:16-21) \p \v 22 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá quěe‑güedé bàrcú téhndé‑güedé ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te mee‑gǎ quendóo‑gá cada ndee ìní tnáhá‑gǎ ndɨhɨ cue ñáyiu. \v 23 Te sátá nǐ yáha ní quide ndee ìní tnáhá‑gǎ ndɨhɨ cue ñáyiu, te medìi‑gá ní xica‑gá cuásaá‑gá ɨɨⁿ tɨndúú cáá yàtni xíáⁿ cuèndá cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí, te dɨu‑ni medìi‑gá ndécú xǐáⁿ nǐ cundɨquɨⁿ. \v 24 Te bàrcú sá ñúhú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ sa cuáháⁿ‑xi ndéé cuádava xɨtɨ́ làgúná‑áⁿ, te níhi vìhi quene táchí ndàa ichi cuáháⁿ‑xi, te dàcandau ndeé‑xi ndute nchaa dɨ̀ñɨ‑xi. \v 25 Te tàcuíhndá váhi‑gá tá xìca Jesús núú ndute cuáháⁿ tá cùyatni‑gá bàrcú‑áⁿ. \v 26 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xiní ñáhá‑güedě xii‑gá tá xìca‑gá núú ndute cuáháⁿ, te ní yùhú‑güedé te níhi ní cáháⁿ‑güedé te xǐtnàha‑güedé: \p —¡Ɨɨⁿ àlmá! —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 27 Te Jèsús ní cáháⁿ‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ñɨɨ́ cunduu‑ndo vǎ yùhú‑ndó, chi yúhú cúù‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 28 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, te núu dɨu‑n te tauchìuⁿ sá tnàhá‑í ná càca‑í núú ndute quixi tnahá ñáhà‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Taquìxi —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te té Pèlú ní nuu‑dé núú bàrcú, te ní ngüíta‑dé tá xìca‑dé núú ndute cuáháⁿ cuátnahá ñáhá‑dě xii‑gá. \v 30 Te ní cutnùní iní‑dé sá ǐo níhi xìco táchí, te ní ngüíta‑dé yùhú‑dé. Te òré‑ni‑áⁿ tá quěe naa‑dé xɨtɨ́ ndute cuáháⁿ ní cùu, te níhi ní cáháⁿ‑dé xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —¡Mèstrú, vá dáñá‑n quěe naa‑í xɨtɨ́ ndute! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 31 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ tnɨɨ Jèsús ndaha‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Ná cuèndá ñá túú sàndáá ndisa iní ñáhá‑n xìi‑í sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑n‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 32 Te òré cuánguee Jèsús ndɨhɨ té Pèlú xɨtɨ́ bàrcú, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ táchí. \v 33 Te cue tée ñùhu xɨtɨ́ bàrcú‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Sá ndàá sá cuɨ́tɨ́ sǎ dɨ́ú yòhó cúú‑n Děhe Dútú Ndiǒxí —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ñáyiu cùhú ɨɨⁿ xichi núú nání Gènesarét \r (Mr. 6:53-56) \p \v 34 Te ní quexìo Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te núú nǐ quexìo‑gá ndɨhɨ‑güedé‑áⁿ nání‑xí Gènesarét. \v 35 Te nchaa ñáyiu xǐndecu xíáⁿ nǐ cutnùní iní‑yu sá dɨ́ú‑gǎ ní quexìo, te ní dátècú tnúhu‑yu nchaa dava‑gá ñáyiu xǐndecu yatni xíáⁿ sǎ nǐ quexìo‑gá. Te ndècá‑yu nchaa ñáyiu cùhú ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu cuáháⁿ núú ndécú Jèsús. \v 36 Te nchaa ñáyiu cùhú‑áⁿ nǐ ngüíta‑yu càháⁿ ndàhú‑yu núú Jèsús sá ná dàña‑gá tnándeé‑yu cuědìcó luha yuhu dǒó‑gǎ cuèndá ndúha‑yu, te cue ñáyiu cùhú, ñáyiu ní tnándeé yuhu dǒó‑gǎ ní ndúha‑yu. \c 15 \s1 Cuèndá nchaa sá quídé‑xí ngǔndecu cuéchi ñáyiu \r (Mr. 7:1-23) \p \v 1 Te sátá dúcáⁿ te ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu fariséú ní quee‑güedé ñuú Jerusàlén, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní quexìo‑güedé núú ndécú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 2 —¿Ná cuèndá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n ñá túú nàquete‑güedé ndaha‑güedé òré caxi‑güedé nàcuáa ní cachí cue ñaní tnáhá‑ó nǐ xíndecu ndéé sanaha‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 3 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó tucu, ¿ná cuèndá ñá túú quìde‑ndo nacuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada‑ndo, núu da nàcuáa ta quìde cue tée ñuyíú‑a quìde‑ndo‑i? \v 4 Te Yá Ndiǒxí càchí‑gá núú tùtú‑gá: “Canehe‑ndo sǎ yɨ́ñùhu núú tǎtá‑ndó ndɨ̀hɨ núú nǎná‑ndó”, càchí‑gá. Te càchí tucu‑gá ɨngá xichi núú tùtú‑gá: “Nchaa ñáyiu na càháⁿ úhú tǎtá‑xi àdi náná‑xi te cahni ñaha‑güedě xií‑yu”, duha càchí‑gá núú tùtú‑gá. \v 5 Dico nchòhó càchí‑ndó sǎ cuè ñáyiu chi cuu cúñàhá‑yu xii tǎtǎ‑yu àdi nánǎ‑yu: “Vá cúú chìndee ñaha‑ndɨ́ xii‑n, chi sá táxí‑ndɨ̌ xii‑n ni cùu, xíǎⁿ ní nduu cuèndá Yǎ Ndiǒxí”, cuu duha cúñaha ñǎyiu xii tǎtǎ‑yu àdi nánǎ‑yu càchí‑ndó. \v 6 Te càchí‑ndó sǎ cuè ñáyiu ducaⁿ na cǔñaha xìi tátá‑xi àdi náná‑xi te ñá túú‑gǎ tàú‑yu chindèé‑yu ni tǎtǎ‑yu ni nǎnǎ‑yu. Te ducaⁿ quìde‑ndo chi ní dáquéé tɨ̌hú‑ndó nàcuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada‑ndo, te mee‑ni nàcuáa ta quìde cue tée ñuyíú‑a véxi nchìcúⁿ nihnu‑ndo quìde‑ndo. \v 7 ¡Te nchòhó cúú‑ndó ñǎyiu ío dàndahú méé‑xí, chi càchí‑ndó sǎ quídé ndǎá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó! Te ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá núú càháⁿ‑xi nàcuáa ní cáháⁿ‑gá cuèndá‑ndó, te duha ní cachí‑gá: \q1 \v 8 Ñáyiu‑a càchí‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í dico dìcó‑ni yuhu càháⁿ‑yu, \q1 chi duuⁿ duuⁿ ñá túú ñùhu iní ñáhǎ‑yu xii‑í. \q1 \v 9 Te àúⁿ nǎ cuu chìñuhu ñahá‑yu xii‑í chi ñá túú vědana ndèé nándɨ̌hɨ‑xi, \q1 chi cue ñáyiu‑a dàcuahá‑yu cue tnàha ñáyiú‑yu nàcuáa cundecú‑yu, dico mee‑ni tnǔhu sá nǐ cahu iní cue ñáyiu ñuyíú‑a càháⁿ‑yu. \m Duha ní chídó tnùní ndíi Chàiá núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa ní cáháⁿ‑gá cuèndá‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue ñáyiu: \p —Chí táquìxi ndehe iha, te cundedóho váha‑ndo tnǔhu na càháⁿ‑í, te ío váha cuáha‑ndo cuèndá. \v 11 Nchaa sá xéxí‑ndó chi ñá túú nǎ quídé‑xí ìní‑ndó, dico nchaa sá cuèhé sá dúhá sàni iní‑ndó càháⁿ‑ndó nchàa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 12 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní sáháⁿ‑güedé ndéé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Véxi‑ndɨ́ càchí tnúhu‑ndɨ́ xii‑n sǎ cuè tée cùu fariséú ñá túú cùu váha iní‑güedé cuèndá tnúhu ní cáháⁿ‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 13 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñá túú cùu cuendá Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí cuíta nihnú‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná nchaa cúhú sǎ ñà túú nàndɨ́hɨ te tnùhu ñáyiu. \v 14 Te vá cádá cuèndá‑ndó nàcuáa càháⁿ cue tée‑áⁿ, chi cùu‑güedé dàtná cue ñáyiu cuàá sácuǐta nehe tnàha. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ ñáyiu cuàá ná cuítá nèhe tucú‑yu ɨngá ñáyiu cuàá, te ndɨ ndùú‑yu quée‑yu déhvá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 15 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́ nàcuáa quèe‑xi tnúhu ní cáháⁿ‑n‑ǎⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 16 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Náa tnàhá nchòhó ñá túú ní tècú tnùní‑ndó nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑í núú ñǎyiu‑ǎⁿ ñǎ? \v 17 Nchaa sá xéxǐ‑yu cuánguee‑xi xɨtɨ́‑yu, te dǎtnùní náyǎha ñaha‑xi xìí‑yu. \v 18 Dico nchaa tnúhu cuèhé tnúhu duha càháⁿ‑yu xíǎⁿ véxi quene‑xi iní‑yu, te dɨu nchaa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑yu. \v 19 Te iní‑yu‑áⁿ cácú nìhnu nchaa sá cuèhé sá dúhá, chi sàni cuehé sání dùha iní‑yu, te sàhní‑yu tnàha ñáyiú‑yu, te cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑güedé ñáyiu dɨ̀hɨ́ te ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑güedé cúǔ‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ quìde cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ càháⁿ ndɨhɨ́‑yu cue tée te ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ́‑yu cùu‑güedé, te cuěi tée te cuěi ñadɨ̀hɨ́ mee‑ni ìchi dɨ́ɨ́ ìní cúdɨ̌ɨ́ ìní‑yu cundecú‑yu, te dùhu ndachiuⁿ tnahá‑yu, te dàcuandehndé‑yu, te càháⁿ cuèhé‑yu cuèndá tnàha ñáyiú‑yu. \v 20 Te nchaa xíǎⁿ quídé‑xí ndècu cuéchi‑yu, dico ñá dɨ́ú sǎ ñà túú ndàhá‑yu dàtná ní cachí cue tée ndéé sanaha, chi xíǎⁿ ñá túú quìde‑xi cuendá ngúndecu cuéchi‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ñaha cùu ñaní tnáhá ñǎyiu canàneá ní sándáá iní‑aⁿ Jèsús \r (Mr. 7:24-30) \p \v 21 Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ní sáá‑gá yucu cue tée ñuú Tìrú, ndɨhɨ yucu cue tée ñuú Sìdón. \v 22 Te ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ñaha cùu ñaní tnáhá ñǎyiu canàneá ndécú yàtni‑aⁿ xíáⁿ, te níhi ta càháⁿ‑aⁿ ní quexìo núú ndécú Jèsús, te xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá: \p —¡Mèstrú, ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑í cada tátna‑n děhe yoco‑ǐ! Chi yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑xi te ío dàndoho ñaha‑xi —cachí‑aⁿ xǎhaⁿ xìi‑gá. \p \v 23 Dico Jèsús ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní sáháⁿ‑güedé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cúñaha xìi ñaha‑áⁿ ná nùhú‑aⁿ, chi ío níhi càháⁿ‑aⁿ nchìcúⁿ ñáhá‑áⁿ xìi‑o —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 24 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yá Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑í véxi‑í mee‑ni ñùú núú xǐndecu cue ñáyiu isràél, chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná cue mběé cue quɨtɨ ní xíta, chi ta xǐta nihnú‑yu cuáháⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 25 Te ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑aⁿ ndéé núú Jèsús ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá: \p —¡Mèstrú, chindee ñàha xii‑í! —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá. \p \v 26 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ: \p —Vá cúú chìndee‑í cue ñáyiu ñá túú cùu ñáyiu isràél, chi ɨɨⁿ‑ni cùu‑xi núu na quèheⁿ‑o paá cúú cuèndá cue landú te cuáha‑o ìná caxi‑dɨ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 27 Dico ñaha‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá: \p —Ndáá càháⁿ‑n, dico cue iná chi nàdatacá‑güedɨ sá ngóyó yùhu cóhó xǐtohó‑güedɨ —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá. \p \v 28 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ: \p —¡Yòhó ñaha cùhú déhe‑xi, ío váha sàndáá iní ñáhá‑n xìi‑í! Te na càda‑í nàcuáa cuìní‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha déhe‑aⁿ. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá vài ñáyiu cùhú \p \v 29 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ní yáha‑gá yuhu làgúná distrìtú Galìleá, te cuásaá‑gá ɨɨⁿ tɨndúú te xíáⁿ nǐ ngóo‑gá. \v 30 Te xíáⁿ núcǒo‑gá ní quexìo cuéhé víhí ñǎyiu, te ndècá‑yu ñáyiu yacua, ndɨhɨ ñáyiu ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑xi, ndɨhɨ ñáyiu cuàá, ndɨhɨ ñáyiu ñɨ̀hɨ́, te vài dava‑gá cue ñáyiu cùhú tnàhá dava‑gá núú cuěhé ndécǎ‑yu ní quexìo núú ndécú‑gǎ. Te ní taxi ndecu ñàhá‑yu núú Jèsús te ní quide tátna ñaha‑gǎ xií‑yu te ní ndúha‑yu. \v 31 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑yu sá dúcáⁿ nǐ xiní‑yu ní cuu ní nacáháⁿ nchaa ñáyiu ñɨ̀hɨ́, ndɨhɨ cuèndá sá nǐ ndúha nchaa cue ñáyiu yacua, ndɨhɨ cuèndá sá nǐ ndúha cue ñáyiu ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑xi, ndɨhɨ cuèndá sá nǐ ndúha núú cuè ñáyiu cuàá. Te nchaá‑yu ní cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí cue ñáyiu isràél. \s1 Jèsús dácàxi‑gá cúmí mǐl cue tée te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ landú \r (Mr. 8:1-10) \p \v 32 Te Jèsús ní cana‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú cúndàhú iní‑í nchaa ñáyiu‑a, chi sa ní cuu úní nduu ndècu ndɨhɨ ñahá‑yu xii‑o ìha, te ñá túú tnàhí‑gá sá cáxǐ‑yu, te ñá túú cuìní‑í natendaha‑ǐ‑yu núhú tnámǎ‑yu vehé‑yu, chi ná ndèé cuáháⁿ cuneé‑yu docó ichi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 33 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Te ndèé níhí‑ó sǎ cuǎñaha‑o càxi nchaa ñáyiu‑a, te ío cuéhě‑yu te ñá túú nǎ ìó iha chi cùu‑xi xɨtɨ́ yucu‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná daha‑gá pàá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo‑i? —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ndècu ndɨhɨ‑ndɨ́ úsá‑gá tnàhá pàá ndɨhɨ ɨɨⁿ ǔú‑gá chácá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 35 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu sá ná ngǒo‑yu nchaá‑yu, te ní ngóo‑yu. \v 36 Te ní queheⁿ‑gá ndɨ ùsá pàá‑áⁿ ndɨ ɨɨⁿ ǔú‑gá chácá‑ǎⁿ, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá pàá‑áⁿ ndɨhɨ chácá‑ǎⁿ te ní sáñaha‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní dácǎhñu‑güedé nchaa ñáyiu‑áⁿ. \v 37 Te nchaá‑yu ní xexí‑yu ní ndahá xɨtɨ́‑yu. Te sátá nǐ túhú cóhǒ‑yu te ní nadatàcá‑güedé nchaa sá nǐ quendóo, te ní chítú ǔsá tnàhá tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo‑áⁿ. \v 38 Te núú ncháá ñǎyiu ní xexi te ní xínu cúmí mǐl mee‑ni cuè tée chi dɨu‑ni cue tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu, te dɨ̀ɨⁿ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ cue landú. \v 39 Te sátá dúcáⁿ te Jèsús ní dándácá ñàha‑gá xií‑yu, te cuánguee‑gá bàrcú cuáháⁿ‑gá yucu cue tée ñuú Màgdalá. \c 16 \s1 Cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú xǎhaⁿ‑güedě xii Jèsús cada‑gá ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada \r (Mr. 8:11-13; Lc. 12:54-56) \p \v 1 Te cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú ní sáá‑güedé núú ndécú Jèsús xító ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě sá ná cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cundehe‑güedé nàcuáa cutnùní iní‑güedé nǔu ndáá sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑gá véxi‑gá ñuyíú‑a. \v 2 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó chi òré tá cuàa cuáháⁿ te ndàcoto‑ndo andɨu, te càchí‑ndó: “Ío váha cada‑xi tneé chi càa vícó tɨ́cuèhé andɨu”, duha càchí‑ndó. \v 3 Te òré dátnéé ndácòto tucu‑ndo andɨu, te càchí‑ndó: “Vá cádá vǎha‑xi nduu vìtna chi tɨcuèhé andɨu, te càa vícó”, duha càchí‑ndó. ¡Dico nchòhó cúú‑ndó ñǎyiu ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó! Te cùtnuní iní‑ndó nàcuáa quìde‑xi andɨu, dico ñá túú cùtnuní iní‑ndó nàcuáa quèe‑xi nchaa sá quídé Yǎ Ndiǒxí vitna. \v 4 Dico nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú vitna ío cuihna ìní‑ndó, te ñá túú cuìní‑ndó càda ndáá‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí, te cuìní‑ndó càda‑í ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada dico ñá túú nǎgá cada‑í, chi dɨu‑ni nàcuáa ní quide Yá Ndiǒxí ndíi Jònás dɨu‑ni ducaⁿ càda tucu‑gá vitna —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ducaⁿ te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \s1 Cuèndá cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cuèndá cue tée cùu saducéú \r (Mr. 8:14-21) \p \v 5 Te òré ní quexìo ndɨhɨ ñaha‑gá xii‑güedé ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te ní ndacu iní‑güedé sá nǐ cunaa‑güedé canehe‑güedé pàá quɨ́hɨ́ⁿ caxi‑güedé. \v 6 Te Jèsús ní cáháⁿ‑gá dóho‑güedé, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, te vá cádá cuèndá tnàhí‑ndo lèvadurá cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 7 Te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —Cuèndá sá ñà túú ní cǎnehe‑o pàá quixi xíǎⁿ duha càháⁿ‑gá —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 8 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa ndùu tnúhu xǐtnàha‑güedé, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó chi ñá túú sàndáá iní ñáhá vǎha‑ndo xìi‑í nǔu xíǎⁿ da sá ñà túú ní cǎnehe‑ndo pàá quixi càháⁿ‑ndó. \v 9 ¿Te náa ñá ndácú ìní‑ndó sǎ nǔú ùhúⁿ‑ni pàá, te ní taxi‑í ní dácǎhñu‑ndo nǐ xexi úhúⁿ mǐl cue tée, chi dɨu‑ni cue tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu, te sátá nǐ túhú cóhó‑güedě te ní chítú tɨ̀tnɨ́ tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo‑ǎⁿ? Te ñá tècú tnùní‑ndó nàcuáa quèe‑xi nacuáa ní quide‑í. \v 10 ¿Te náa ñá ndácú tùcu iní‑ndó sǎ nǔú ùsá‑ni pàá te ní taxi‑í ní dácǎhñu tucu‑ndo nǐ xexi cúmí mǐl cue tée, chi dɨu‑ni cue tée‑áⁿ nǐ quɨ́úndehu, te sátá nǐ túhú cóhó‑güedě te ní nadatàcá‑ndó nchàa sá nǐ quendóo, te ní chítú tɨ̀tnɨ́ tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo‑ǎⁿ? \v 11 Dico nchòhó chi ñá túú ní quìde cuendá‑ndó nàcuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑í òré ní cachí‑í sá vǎ quéhéⁿ cuèndá‑ndó lèvadurá cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú, chi ñá dɨ́ú cuèndá pàá ní cǎháⁿ‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 12 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní tecú tnùní‑güedé sá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé sá vǎ tnɨ́ɨ́‑güedě tnúhu càháⁿ cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée cùu saducéú, te ñá dɨ́ú cuèndá levadùrá sá quɨ̌hu yuchi cuǎha pàá ní cǎháⁿ‑gá. \s1 Té Pèlú xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú \r (Mr. 8:27-30; Lc. 9:18-21) \p \v 13 Te Jèsús ní quexìo‑gá yucu cue tée ñuú Cèsareá Fìlipú, te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Yoo cùu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo cachí cue ñáyiu‑va? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 14 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n ndǐi Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu, te davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n tě Èliás, te davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n ndǐi Jerèmiás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, àdi cuu‑n ɨngá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé sanaha, duha càchí‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 15 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú tùcu‑gá núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ¿yoo sàni iní‑ndó cùu‑í‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 16 Te té Xǐmú, àdi Pelú chi úú dɨ̀u‑dé, ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó cúú‑n Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a, te dɨu Yá Ndiǒxí cúú‑gǎ Yaá ndécú nchàa nduu nchaa quɨ́ú, te yòhó cúú‑n Děhe‑gá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 17 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Yòhó té Xǐmú déhe té Jònás, ío váha táhú‑n chi mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí ní dácáhú ìní ñáhá‑gǎ xii‑n nàcuáa cunduu tnúhu cáháⁿ‑n, te ñá dɨ́ú ɨ̀ɨⁿ ñáyiu ñuyíú‑a ducaⁿ ni dàcahu iní ñáhǎ‑yu xii‑n tnǔhu‑áⁿ. \v 18 Te yúhú xǎhaⁿ‑ǐ Pèlú xii‑n, te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí yǔú, chi quèe ndáá‑xi nàcuáa nàni‑n, chi cuu‑n ɨ̀ɨⁿ tée vá cání ɨ̀ɨⁿ cani úú iní‑xi canu ichi‑n cuè ñáyiu nàcuáa cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í. Te nchaa ñáyiu cùu cuendá‑í vá ndácú yùcu ñávǎha dacuǐta nihnu ñaha‑xi xìí‑yu. \v 19 Te yúhú taxi‑í tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑n cuèndá cunuu‑n nǔú cuè ñáyiu yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí, te nchaa sá ná càháⁿ‑n sǎ cúú‑xí sǎ vǎha, te dɨu‑ni ducaⁿ cǎháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te nchaa sá ná càháⁿ‑n sǎ ñà túú cùu‑xi sá vǎha, te dɨu‑ni ducaⁿ cǎháⁿ tucu‑gá, chi quìde‑n nacuáa cuìní‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 20 Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá vǎ yǒo cúñaha‑güedě sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mr. 8:31-9:1; Lc. 9:22-27) \p \v 21 Te ndéé dàvá‑áⁿ nǐ ngüíta Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Dacuɨtɨ́í sǎ quɨ̀hɨ́ⁿ‑í ñuú Jerusàlén, te yàcáⁿ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, nchaa cue tée‑áⁿ ǐo dandòho ñaha‑güedé xii‑í, te cahni ñaha‑güedě, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te té Pèlú ní cana‑dé Jèsús ɨɨⁿ xio, te ní ngüíta‑dé ténàá ñáhá‑dě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¡Sá vǎ càchí Ndiǒxí sá dúcáⁿ ndòho‑n chi ñá túú tàú‑n sǎ dúcáⁿ ndòho‑n! —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 23 Te ndàa sátá Jèsús nútnɨ̌ɨ té Pèlú òré ducaⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑gá nǔu ní nchócuǐhnu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¡Xocuɨ̀ñɨ́ yòhó yucu ñǎvǎha núù‑í‑a chi dìcó quídé tnèñu‑n! Chi ñá túú sàni iní‑ǒ dàtná sání ìní Yǎ Ndiǒxí chi ɨɨⁿ‑ni sàni iní‑ǒ ndɨhɨ dava‑gá cue ñáyiu ndècu ñuyíú‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 24 Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Nchaa ñáyiu cuìní chitnahá ñáhá xìi‑í, te xìni ñuhu‑xi dañá‑yu vá cádá‑gǎ‑yu sá sání ìní méě‑yu, te ío cada ndee ìní‑yu cundecu túha‑yu ndohó‑yu cuèndá‑í, te cuěi na ndòhó‑yu dàtná ndoho‑í. \v 25 Te nchaa ñáyiu cuìní sá ñà túú tnàhí ná yáha cundecu ñuyíú‑a cuíta nihnú‑yu, dico nchaa ñáyiu ñá túú tnàhí yùhú cuěi nándɨ sá ná yǎha‑yu cundecú‑yu ñuyíú‑a sá cuèndá‑í, te ñáyiu‑áⁿ naníhí tàhú‑yu. \v 26 Te cuěi nchaandɨ túhú sá ìó ñuyíú‑a na nìhí ñáyiu cundecu ndɨhɨ́‑yu, dico núu dɨu nchaa xíǎⁿ ná càda cuíta nihnú‑yu te ñá túú vědana nàndɨ́hɨ‑xi sá dúcáⁿ ndècu ndɨhɨ́‑yu nchaa xíǎⁿ. Te ni ɨ̀ɨⁿ sá ìó ñuyíú‑a vá chíndèe ñaha‑xi xií‑yu cuèndá naníhí tàhú‑yu. \v 27 Te ndáá quéé‑xí tnǔhu càháⁿ‑í, chi na quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu, te dàvá‑áⁿ quiní‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í dàtná càhnu cuu Tátà‑í Dútú Ndiǒxí, te quixi‑í ndɨhɨ cue espíritú xínú cuèchi núú‑gǎ, te dàvá‑áⁿ cuǎha‑í nchaa ñáyiu sá ndúú tǎhǔ‑yu nàcuáa ndùu sá nǐ quidé‑yu ɨɨⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu. \v 28 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ìó dava nchòhó ñáyiu ndècu iha vitna vá cùú‑ni‑ndo, chi cundecu‑ni‑ndo ndèé quiní‑ndó quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo taxi tnuní‑í nchaa ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 17 \s1 Ní nadáma dóó Jèsús ndɨhɨ núú‑gǎ \r (Mr. 9:2-13; Lc. 9:28-36) \p \v 1 Te núú ìñú nduu sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, te ní xica‑gá cuásaá‑gá ɨɨⁿ yucu dùcúⁿ, te ndèca‑gá té Pèlú, ndɨhɨ té Jàcobó, ndɨhɨ té Juàá ñaní té Jàcobó‑áⁿ cuǎsaá. Te úní tnàhí‑ni cue tée‑áⁿ ndécá‑gǎ cuásaá. \v 2 Te yucu‑áⁿ ndécú‑gǎ ní nadáma núú‑gǎ ndɨhɨ dóó‑gǎ, te núú‑gǎ súúní dàtásaⁿ‑xi dàtná quídé‑xí nǔú nchǐcanchii, te dóó‑gǎ súúní nǐ nduu cuìxíⁿ dàtná cáá ñùhú cuìxíⁿ. \v 3 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xiní‑güedé ndíi Moìsés ndɨhɨ té Èliás nútnɨ̌ɨ‑güedé ndɨhɨ‑gá ndátnǔhu ndɨhɨ ñaha‑güedě xii‑gá. \v 4 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —Mèstrú, ¡váha ní cuu sá ndécú‑ó ìha vitna! Te núu cuìní‑n, te na dàcaa‑ndɨ́ úní tnàhá vehe tnuvixiⁿ, te ɨɨⁿ cuu cuèndá‑n, te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Moìsés, te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Èliás —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 5 Te nɨni dùcaⁿ caháⁿ té Pèlú ní quexìo ɨɨⁿ vícó nǔú ndécú‑güedě ní dádǎhu ñaha‑xi xìi‑güedé te súúní chàhnchí. Te xɨtɨ́ vícó‑ǎⁿ nǐ tecú ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Tée‑a cùu‑dé Déhe‑í tée ío cùu iní‑í, te ío cùdɨ́ɨ́ ìní‑í‑dé, te cundedóho‑ndo nchàa tnúhu càháⁿ‑dé —duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 6 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ní tecú dóho cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús te ío ní yùhú‑güedé, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑güedě te ní nuu núú‑güedě ndàa núú ñúhú. \v 7 Te Jèsús cuáháⁿ‑gá núú xǐndecu cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní tendaha ñàha‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí ndácuɨ̌ñɨ́, vá yùhú‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 8 Te òré ní ndanehe núú‑güedě, te ñá túú‑gǎ ní xìní‑güedé cue tée úú‑áⁿ chi mee‑nǎ Jèsús. \v 9 Te òré cuánuu ndɨhɨ ñaha Jèsús xii‑güedé tɨndúú‑ǎⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Vá yǒo cúñaha‑ndo nì ɨɨⁿ sá nǐ xiní‑ndó nǔú nì sáá‑ó‑á, te cuu cáháⁿ‑ndó dico ndéé ná yǎha ndoto yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sá cùú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ cuèndá cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés càchí‑güedé sá dǐhna‑gá té Èliás quixi, te dǎtnùní quixi Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 11 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ndáá sá códó nùu ɨɨⁿ tée quixi‑dé te cada‑dé dàtná ní quide té Èliás te tée‑áⁿ cada ndáá‑dé nchaa nàcuáa cùu. \v 12 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo vìtna sá sà ní quixi tée ní quide dàtná ní xóo cada té Èliás, te cue ñáyiu ñá túú ní cùtnuní iní‑yu sá dɨ́ú‑dě, te ní quide ñàhá‑yu xii‑dé nchaa nàcuáa ní quixi iní méě‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ càda ñaha tucú‑yu xii yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu, chi dandòho ñahá‑yu xii‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 13 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní cutnùní iní‑güedé sá cuèndá ndíi Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní cáháⁿ‑gá. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cuechi tnàhá cuéhé xǐyɨ̀hɨ́ \r (Mr. 9:14-29; Lc. 9:37-43) \p \v 14 Te Jèsús ní nasáá‑gá ndɨhɨ cue tée ní sáá ndɨhɨ‑gá tɨndúú‑ǎⁿ núú xǐndecu vài ñáyiu, te ní quexìo ɨɨⁿ tée núú‑gǎ ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p \v 15 —Mèstrú, cundàhú iní déhe‑í chi tnàhá‑dé cuéhé xǐyɨ̀hɨ́, te ío dàndoho ñaha‑xi xii‑dé, te ní cuu vài xito daquée ñaha‑xi nǔú ñùhú xii‑dé, te ní cuu vài tucu xito dangaunihnu ñaha‑xi ndute xii‑dé. \v 16 Te sa ndèca‑í‑dé ní quixi núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑n dico ñá túú ní ndàcu‑güedé cada tátna ñaha‑güedě xii‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 17 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a, ío sàá iní‑ndó chi ñá túú cuìní‑ndó quɨ̀ndáá iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí, te ní cuu vài nduu quide ndee iní‑í nchaa sá quídé‑ndó. ¿Te ná ndéé ama vá dúcáⁿ‑gǎ cada‑ndo‑i? Te chí cándèca tée cùhú‑áⁿ táquìxi iha —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 18 Te Jèsús ní tenàá‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii tée‑áⁿ, te ní quee ñaha‑xi xìi‑dé, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha‑dé. \p \v 19 Te sátá dúcáⁿ te òré ndécú mèe Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́ ná cuèndá ñá túú ní ndàcu‑ndɨ́ queñuhu‑ndɨ́ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii tée‑ǎⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 20 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te ñá túú ní ndàcu‑ndo, chi ñá túú sàndáá ndisa iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu nchòhó quɨ́ndáá ndisa iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí cuědìcó luha lií dàtná lǐhli ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá, te ducaⁿ te cuu cúñaha‑ndo xìi ɨɨⁿ tɨndúú xocuɨ̀ñɨ́‑xi núú ndécú‑xí te xocuɨ̀ñɨ́‑xi. Te nchaa núú sǎ vǎha ndacu‑ndo càda‑ndo te núu na quɨ̀ndáá iní ndisa‑ndo Yǎ Ndiǒxí. \v 21 Te xìni ñuhu‑xi sá ǐo cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ te ñá túú tnàhí ná caxi‑ndo cǎháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ, te ducaⁿ te ndacu‑ndo quèñuhu‑ndo espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, dàtná cúú espíritú sá yɨ́hɨ́ ñàha xii tée‑ǎⁿ ní cùu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mr. 9:30-32; Lc. 9:43-45) \p \v 22 Te nɨni xìca cuu Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá distrìtú Galìleá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sáá ɨɨⁿ nduu te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá, \v 23 te cahni ñaha‑güedě xii‑í dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé, te ío ní ndɨ́hú iní‑güedé. \s1 Díhúⁿ cuèndá veñúhu \p \v 24 Te òré ní quexìo Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Capèrnaúm, te cue tée quìde cobrá díhúⁿ cuèndá veñúhu ní sáháⁿ‑güedé ní cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé té Pèlú, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Chǎhu mèstrú‑ndó ǔú díhúⁿ sǎ nání drǎcmá cuèndá veñúhu ǎⁿ ñǎhá? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 25 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě: \p —Chǎhu‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p Te té Pèlú cuánguɨhu‑dé xɨtɨ́ vehe núú ndécú Jèsús, te díhna‑gá ní cáháⁿ‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Xǐmú, ¿nása sàni iní‑n, ná cúú ñǎyiu quìde cobrá ñáhá cuè tée yɨ̀ndaha ñáyiu ndècu ñuyíú‑a cuèndá nchaa sá ndúú yǎhu ñuú‑güedé ndɨhɨ cuèndá nchaa díhúⁿ sǎ ngàútnàha, cue ñáyiu ñuú‑güedé ǎⁿ cuè ñáyiu véxi xica quìde cobrá‑güedé? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 26 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cue ñáyiu véxi xica quìde cobrá‑güedé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Te núu ducaⁿ te cue ñáyiu ñuú‑güedé ñá túú nǎ chǎhu‑yu te núu ducaⁿ. \v 27 Dico cuèndá sá vǎ yǒo dasàtú‑ó ìní‑xi, te cuàháⁿ làgúná te dàquée‑n sǎ tnɨ́ɨ́‑n chǎcá xɨtɨ́ ndute, te chácá dǐhnanuu na tàva‑n te cundehe‑n yùhu‑dɨ, chi yɨ̀hɨ ɨɨⁿ díhúⁿ cuìxíⁿ. Te díhúⁿ‑ǎⁿ canehe‑n quɨ̌hɨ́ⁿ cháhu‑n cuèndá‑í ndɨhɨ cuèndá‑n, chi díhúⁿ‑ǎⁿ sa tnahá quéyǎhu cuèndá‑ó ndɨ̀ ndúú‑ó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \c 18 \s1 Cue tée ndùcu tnúhu núú Jèsús yoo ío‑gá cúnùu \r (Mr. 9:33-37; Lc. 9:46-48) \p \v 1 Te sátá dúcáⁿ te cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní sáháⁿ‑güedé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu xii‑ndɨ́, yoo ío‑gá cúnùu núú cuè ñáyiu yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 2 Te Jèsús ní cana‑gá ɨɨⁿ té lǐhli te ní sanutnɨ́ɨ ñaha‑gǎ xii‑dé cuádava tnuú‑güedé. \v 3 Te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu vá dáñá‑ndó nchàa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo, te nduu ndàhú iní‑ndó dàtná ndàhú iní té lǐhli‑a, te vá ndúú tǎhú‑ndó ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \v 4 Te ñáyiu quìde datná quídé tě lǐhli‑a ndàhú iní‑yu, te ñá túú quìde cahnú‑yu mèé‑yu, ñáyiu‑áⁿ ǐo cunùú‑yu núú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá. \v 5 Te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ɨɨⁿ landú dàtná té lǐhli‑a cuèndá sá cúú ìní ñáhǎ‑yu xii‑í ñá, te cada iní‑yu sá yǔhú ní queheⁿ cuèndá‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Quɨhɨ iní‑ó vǎ cúndècu‑o ichi cuehé ichi duha \r (Mr. 9:42-48; Lc. 17:1-2) \p \v 6 Te Jèsús xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Te núu ɨɨⁿ tée na dàcaháⁿ‑dé cue ñáyiu sàndáá iní ñáhá xìi‑í cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te váha‑gá sá ná dàcutu ndeé‑güedé ɨɨⁿ yúú yǒdó dǔcúⁿ‑dě, te dàquée ñaha‑güedě xii‑dé xɨtɨ́ ndute làmár, te ñá dɨ́ú sǎ cúndècu‑dé ducaⁿ càda‑dé. \v 7 ¡Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu xǐndecu ñuyíú‑a, chi coo cue tée dacàháⁿ ñáhá xìí‑yu cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá te dacuɨtɨ́í sǎ dúcáⁿ càda‑xi! ¡Dico ndàhú ní cuu cue tée ducaⁿ na dàcaháⁿ ñáhá xìí‑yu cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá! \p \v 8 ’Te núu ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo àdi ɨɨⁿ xio sáhá‑ndó quìde‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te quehndé‑ndó ná cuǐta, chi váha‑gá sá nánìhí tàhú‑ndó cuěi na cuǐta ɨɨⁿ xio ndaha‑ndo àdi ɨɨⁿ xio sáhá‑ndó, te ñá dɨ́ú sǎ quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó nɨ̀hií nɨ́ ndúú‑ndó nǔú ñùhú núú càyú. \v 9 Te núu ɨɨⁿ xio tɨnùu‑ndo quide‑xi quide‑ndo nándɨ sá cuèhé sá dúhá, te tava‑ndo na cuǐta‑xi, chi váha‑gá sá nánìhí tàhú‑ndó cuěi na cuǐta ɨɨⁿ xio tɨnùu‑ndo, te ñá dɨ́ú sǎ ndɨ̀ ndúú xio núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó nǔú ñùhú núú càyú. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ mběé quɨtɨ ní xíta \r (Lc. 15:3-7) \p \v 10 ’Te vá dáquèe tɨhú‑ndó cuè ñáyiu cùu cuendá‑í cuěi cùú‑yu ñáyiu ío ndàhú iní‑xi. Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cuè espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí, cue espíritú néhé cuèndá ñáhá xìí‑yu ñuyíú‑a, nchaa‑ni nduu nchaa‑ni òré ndécú‑xí nǔú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu. \v 11 Te ducaⁿ chi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo véxi‑í ñuyíú‑a dàcácu nihnu‑í ñáyiu núú ùhú núú ndàhú, ñáyiu ta xǐta nihnu cuáháⁿ. \p \v 12 ’¿Te nása sàni iní‑ndó cuèndá ɨɨⁿ tée ndècu ɨɨⁿ ciendú mběé‑xi?, chi núu na cuǐta ɨɨⁿ‑dɨ te dàndóo‑dé cúmídícó sǎhúⁿ cúmí‑dɨ cundecu‑dɨ ɨɨⁿ yucu te quɨ́hɨ́ⁿ‑dé cúnúndúcú‑dě quɨtɨ ní xíta‑áⁿ. \v 13 Te núu na nàníhí‑dě‑dɨ, te nchòhó sa cùtnuní iní‑ndó sǎ ǐo‑gá cudɨ́ɨ́ ìní‑dé cuèndá quɨtɨ ní xíta‑áⁿ òré naníhí‑dě‑dɨ dàcúúxí cǔmídícó sǎhúⁿ cúmí quɨtɨ ñá túú ní xǐta‑áⁿ. \v 14 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi quìde Tátá‑ó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, chi cuìní‑gá sá vǎ cuǐta ni ɨ̀ɨⁿ cue ñáyiu cùu cuendá‑gá. \s1 Cada càhnu iní‑ó sǎ quídé ñàha tnaha ñáyiu‑o \r (Lc. 17:3) \p \v 15 ’Te núu ɨɨⁿ ñáyiu ndècu ndɨhɨ‑ndo ní quidé‑yu ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑yu cadá‑yu sá cúú‑xí‑ndó, te cáháⁿ‑ndó dǒho‑yu núú méé nǔú ɨ́ɨ́ⁿ‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu cuèndá sá ná ndìxi cuéchi iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu. Te núu ní tnɨɨ́‑yu tnúhu ní xáhaⁿ‑ndo xìí‑yu, te ní ndacu‑ndo nǐ nacanu ichi‑ndǒ‑yu. \v 16 Te núu ñá túú ní cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu tnúhu xǎhaⁿ‑ndo xìí‑yu, te nducu‑ndo ɨ̀ɨⁿ àdi úú tnàhá cue tée canehe núú‑güedě cuèndá cundedóho‑güedé nàcuáa ndùu tnúhu ndàtnúhu‑ndo ndɨ̀hɨ́‑yu. \v 17 Te tnàhá cue tée‑áⁿ cǎháⁿ‑güedé dóho‑yu, dico núu ni tnǔhu càháⁿ cue tée‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu, te dàtúu‑ndo nǔú dàva‑gá ñáyiu ndècu ndɨhɨ‑ndo ichi Xítohó Jesucrìstú cuèndá cutnùní iní‑yu nàcuáa quìde ñáyiu‑áⁿ. Te núu ñáyiu ndècuéchi‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu tnúhu sá nǐ xáhaⁿ dàva‑gá cue ñáyiu ndècu ichi‑gá, te cada‑ná iní‑ndó sǎ cúǔ‑yu ñáyiu ñá túú ndècu ichi Yá Ndiǒxí dàtná cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú. \p \v 18 ’Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu nchòhó ná càchí‑ndó sǎ ndécú cuěchi ñáyiu, te dɨu‑ni ducaⁿ cǎháⁿ Yǎ Ndiǒxí, àdi cachí‑ndó sǎ ñà túú cuěchi‑yu te dɨu‑ni ducaⁿ cǎháⁿ tucu‑gá, te ducaⁿ chi nchòhó quídé‑ndó nàcuáa càháⁿ‑gá. \p \v 19 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu úú tnàhá‑ndó cùu ɨɨⁿnuu‑ndo caháⁿ ndɨhɨ‑ndo Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu xicáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ nǔu ná cúú sǎ cuìní‑ndó, te taxi‑gá nǔu ná cúú sǎ xìcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ. \v 20 Te núu úú tnàhá‑ndó àdi úní tnàhá‑ndó nǐ natacá‑ndó ɨ̀ɨⁿ xichi cuendá sá ñúhú ìní ñáhá‑ndó xìi‑í, te xíáⁿ ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑í xii‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 21 Te té Pèlú ní sáháⁿ ndehe yatni‑dé núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, cachí tnúhu xii‑í ná daha xito cada càhnu iní‑í tnàha ñáyiu‑í te núu ɨɨⁿ sá ná càda ñahá‑yu xii‑í. ¿Cuědìcó úsá xito‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Yúhú càchí‑í sá ñà dɨ́ú‑ní ǔsá xito cada càhnu iní‑n‑yu, chi únídico úxí xito ndɨhɨ úsá ndɨhɨ úsá xito cada càhnu iní‑n‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Cuèndá tée ñá túú quìde cahnu iní tnàha ñáyiu‑xi \p \v 23 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu ní sani iní‑dé sá cádá ndǎá‑dé ndɨhɨ cue tée xìnu cuechi núú‑dě cuèndá nchaa sá tàú‑güedé núú‑dě. \v 24 Te òré sa ní ngúndecu túha‑dé te ní quexìo ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑dě. Te tée‑áⁿ tàú‑dé cuéhé víhí dǐhúⁿ nǔú‑dě, chi tàú‑dé úxí mǐl díhúⁿ sǎ nání tàlentú. \v 25 Te tée xìnu cuechi‑áⁿ ñà túú dǐhúⁿ ndécú ndɨ̀hɨ‑dé nacháhu‑dé sá tàú‑dé núú pàtróóⁿ‑dě‑áⁿ, núu xíǎⁿ ní táúchíúⁿ těe cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ dico ñàha‑güedé xii‑dé ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé ndɨhɨ cue déhe‑dé ndɨhɨ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé cuèndá nchaá‑yu cuú‑yu ñáyiu ñá túú tnàhí dàñá quee núú chíúⁿ pàtróóⁿ‑xi, te ducaⁿ te ndéyǎhu sá tàú‑dé núú pàtróóⁿ‑dě. \v 26 Te tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú pàtróóⁿ‑dě, te xǎhaⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, càháⁿ ndàhú‑í núú‑n sǎ ǐo ndee ǐo càhnu cada iní‑n sǎ dúhá tàú‑í núú‑n, te ñá túú nǎ cani iní‑n chi nacháhu‑í nchaa sá tàú‑í núú‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě. \v 27 Te tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ nǐ cundàhú iní ñáhá‑dě xii‑dé, te ní quide càhnu iní ñáhá‑dě, te ní dáñá ñàha‑dé cuánuhú‑dé. \v 28 Te tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ naníhí‑dě ɨɨⁿ tée xìnu cuechi ndɨhɨ‑dé ichi cuánuhú‑dé, te tée ní naníhí‑dě‑áⁿ tàú‑dé sacú‑ni díhúⁿ nǔú‑dě chi ɨɨⁿ cièndú‑ni díhúⁿ denàriú tàú‑dé. Te ní tnɨɨ‑dé tée tàú núú‑dě‑áⁿ dácuèhné ñáhá‑dě xii‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: “Nacháhu sá tàú‑n nǔù‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 29 Te tée tàú‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú těe dii nǔú‑xi tàú‑dé‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑dě: “Càháⁿ ndàhú‑í núú‑n sǎ cádá càhnu iní ñáhá‑n xìi‑í sá tàú‑í núú‑n, te nacháhu cuèé‑í nchaa sá tàú‑í núú‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 30 Dico tée dii nǔú‑xi tàú‑dé‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑dé cada ndee ìní‑dé cundetu‑dé nacháhu cuèé tée‑áⁿ sǎ tàú‑dé, chi ní chihi ñaha‑dě vecaá cuèndá yàcáⁿ quɨhɨ‑dé ndéé nacháhu‑dé nchaa sá tàú‑dé. \v 31 Te dava‑gá cue tée xìnu cuechi ní xiní‑güedé nàcuáa ní quide tée‑áⁿ, te ní cudééⁿ‑güedě núú‑dě, te ní sáháⁿ‑güedé ní xítnǔhu‑güedé tée cùu patróóⁿ‑güedě sá dúcáⁿ nǐ quide‑dé. \v 32 Te tée cùu patróóⁿ‑güedě‑áⁿ nǐ cana‑dé tée ducaⁿ nǐ quide‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě: “Yòhó cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée ío cuihna ìní‑xi xìnu cuechi núù‑í, chi yúhú ní quide càhnu iní ñáhà‑í xii‑n cuèndá nchaa sá tàú‑n nǔù‑í òré ní cáháⁿ ndàhú‑n. \v 33 Te tnàhá yòhó tàú‑n dùcaⁿ cada‑n cada cahnu iní‑n těe xìnu cuechi ndɨhɨ‑n núù‑í cuèndá nchaa sá tàú‑dé núú‑n dàtná ní quide ñaha‑ǐ xii‑n nǐ quide càhnu iní‑í cuèndá nchaa sá tàú‑n”, càchí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii tée ducaⁿ nǐ quide‑áⁿ. \v 34 Te tée cùu patróóⁿ‑áⁿ nǐ cudééⁿ víhí‑dě sá dúcáⁿ nǐ quide tée‑áⁿ, te ní táúchíúⁿ‑dě dandòho ñaha‑güedé xii‑dé ndéé nacháhu‑dé nchaa sá tàú‑dé —duha ní cani Jèsús cuèndú núú‑güedě. \p \v 35 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Dàtná ní quide tée cùu patróóⁿ‑ǎⁿ nǐ dándóhó‑dě tée tàú núú‑dě‑áⁿ ducaⁿ càda ñaha Tátà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu xii‑ndo, te núu vá nɨ́ yùhu nɨ iní‑ndó càda cahnu iní‑ndó sǎ quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndo xìi‑ndo —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 19 \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue ñáyiu dàña tnaha \r (Mr. 10:1-12; Lc. 16:18) \p \v 1 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, te ní ndee‑gá distrìtú Galìleá cuáháⁿ‑gá ndàa ɨngá xio yúte Jòrdán yucu distrìtú Jùdeá. \v 2 Te ío cuéhé ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te yàcáⁿ ní quide tátna‑gá nchaa ñáyiu cùhú. \p \v 3 Te ní quexìo ɨɨⁿ úú cue tée cùu fariséú núú ndécú Jèsús xító ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá nǔu nása cunduu tnúhu cáháⁿ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Véxi‑ndɨ́ xìcáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n, ¿cuu daña ɨ̀ɨⁿ tée ñadɨ̀hɨ́‑dé nǔu ndědani càa ɨɨⁿ sá ñà túú cùndáá‑yu‑ǎⁿ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ¿náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí, te dɨu núú tùtú‑gá càháⁿ‑xi sá cǔtnàhá ní cadúha‑gá ñáyiu, te tée ñadɨ̀hɨ́ ní cadúha‑gá‑ǎⁿ? \v 5 Te duha càchí tucu‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa ní cáháⁿ‑gá: “Cue tée na nìhí ñadɨ̀hɨ́‑xi te dɨ̀ɨⁿ‑ná cada‑güedé tǎtá‑güedě ndɨhɨ nǎná‑güedě, chi ñadɨ̀hɨ́‑nǎ‑güedé cuu cuu ndɨhɨ‑güedé, te cada iní‑ndó sǎ ɨ́ɨ́ⁿ‑nǎ yɨquɨ cùñú cuú‑yu cundecú‑yu”, duha càchí Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá. \v 6 Te xíǎⁿ nǔu cada iní‑ndó sǎ cuè ñáyiu úú‑áⁿ ɨɨⁿ‑nǎ yɨquɨ cùñú cúǔ‑yu, te ñá túú‑gǎ ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ yɨ̀quɨ cuñú cúǔ‑yu. Núu xíǎⁿ ñá túú ndùu váha‑xi daña cuè tée ñadɨ̀hɨ́‑güedé, chi mee Yǎ Ndiǒxí ní cachí‑gá sá cúú ǔú‑yu cundecú‑yu —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 7 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Te núu ducaⁿ, ¿te ná cuèndá ndíi Moìsés ní cachí ndíi sá nǔu ɨɨⁿ tée cuìní‑dé daña‑dě ñadɨ̀hɨ́‑dé, te cuu cadúha‑dé ɨɨⁿ tutú núú càháⁿ‑xi sá nǐ dáñá‑dě ñadɨ̀hɨ́‑dé, te ducaⁿ te cuu daña ñàha‑dé ní cachí ndíi vǎⁿ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 8 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te ducaⁿ nǐ cachí ndíi Moìsés sá cúú dàña‑ndo ñadɨhɨ́‑ndó, chi nchòhó ío sàá iní‑ndó, dico ndéé díhna chi ní tecú tnúhu nchaa cue tée sá vǎ dáñá‑güedě ñadɨ̀hɨ́‑güedé. \v 9 Dico yúhú càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu ɨɨⁿ tée na dàña‑dé ñadɨ̀hɨ́‑dé te naqueheⁿ‑dé ɨngá ñadɨ̀hɨ́ te ío nèhé quídé‑dě, te núu ñá dɨ́ú cuèndá sá càháⁿ ndɨhɨ‑aⁿ ɨngá tée ducaⁿ na dàña ñaha‑dé. Te sá dúcáⁿ cuèndá‑ni na dàña ɨɨⁿ tée ñadɨ̀hɨ́‑dé, te ɨɨⁿ‑ni cuěchi cùu‑xi ndɨhɨ cuéchi quìde tée ndèca ñadɨhɨ́ te càháⁿ ndɨhɨ‑dé ɨngá ñadɨ̀hɨ́ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Te núu ducaⁿ cùu cuendá cue tée ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑güedé, te váha‑gá sá vǎ cándèca cue tée ñadɨ̀hɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 11 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ñá ncháá ñǎyiu ducaⁿ ndùu táhǔ‑yu cundecú‑yu, chi mee‑ni ñǎyiu ní cachí Yǎ Ndiǒxí sá dúcáⁿ tnàhí nduu táhú cundecu mee. \v 12 Te ìó cue tée ducaⁿ tnàhí ní nduu táhú‑güedě ndéé òré ní cacu‑güedé sá vǎ cándèca‑güedé ñadɨ̀hɨ́. Te ìó cue tée ñá ndácú‑güedě candeca‑güedé ñadɨ̀hɨ́ cuèndá sá nǐ quide ñaha dàva‑gá cue tnàha tée‑güedé xii‑güedé. Te dava‑güedé ñá túú cǎndeca‑güedé ñadɨ̀hɨ́ chi cuìní‑güedé sá vǎ dáñá ndèé‑güedé cunu cuechi‑güedě núú Yǎ Ndiǒxí. Te nchaa cue tée ducaⁿ nǐ nduu táhú nǔú Yǎ Ndiǒxí cundecu mee, te váha‑ni te núu na cùndecu mee‑güedé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús xìcáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá landú \r (Mr. 10:13-16; Lc. 18:15-17) \p \v 13 Te ɨɨⁿ ǔú ñáyiu ndècá‑yu landú lǐhli cuáháⁿ núú Jèsús, chi cuìní‑yu sá téndàha ñaha‑gá xii‑güexi, te cácáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑güexi. Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní ngüíta‑güedé ténàá ñáhá‑güedě xií‑yu, te xǎhaⁿ‑güedě sá vǎ dúcáⁿ càdá‑yu. \v 14 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá ná quìxi nahi cue landú lǐhli‑áⁿ nǔù‑í‑a, te vá càdɨ́‑ndó ìchi‑güexi, chi dàtná cúú vǎha iní cue landú lǐhli‑áⁿ ducaⁿ cùu váha iní cue ñáyiu yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 15 Te ní tendaha ñàha‑gá xii‑güexi, te ní xícáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑güexi, te sátá dúcáⁿ nǐ quide‑gá te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá. \s1 Ɨɨⁿ tée cuica càháⁿ ndɨhɨ‑dé Jèsús \r (Mr. 10:17-31; Lc. 18:18-30) \p \v 16 Te ɨɨⁿ tée cuechi nǐ quexìo‑dé núú ndécú Jèsús, te xìcáⁿ tnúhú‑dě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó Mèstrú, cùu‑n tée ío váha iní‑xi, te cuìní‑í nǔu vá cúndèe iní‑n càchí tnúhu‑n nǎ cúú sǎ vǎha cada‑í cuèndá nduu táhù‑í cundecu‑í ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 17 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Te cùtnuní iní‑n nàcuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑n sǎ yǔhú váha iní‑ǎⁿ?, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí ío váha iní‑gá. Te núu cuìní‑n nàníhí tǎhú‑n te tnɨɨ‑n nchàa tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí, tnúhu sá sánú ìchi ñaha xii ñáyiu nàcuáa cadá‑yu cundecú‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 18 Te tée cuechi‑ǎⁿ ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Te nděndɨda càa tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí cada‑í‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Te duha ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu: “Vá cáhní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo, vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo ñàdɨhɨ́ te núu ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑ndó cùú‑yu, te ducaⁿ‑ni nchòhó cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ tucu vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo těe te núu ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ‑ndo cuu‑güedé, te vá dúhú‑ndó sǎ ndécú ndɨ̀hɨ tnaha ñáyiu‑ndo, vá dácàcu‑ndo cuéchi neñùú sá cúú‑xí tnàha ñáyiu‑ndo. \v 19 Te canehe‑ndo sǎ yɨ́ñùhu núú tǎtá‑ndó ndɨ̀hɨ núú nǎná‑ndó, te cundàhú iní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo dàtná cúndàhú iní‑ndó mèe‑ndo”, duha ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 20 Te tée cuechi‑ǎⁿ ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Nchaa xíǎⁿ ní ngüíta‑í quídè‑í ndéé cútnàhá cúú làndú‑í, ¿te vitna nágá cúmǎní cada‑í‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 21 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Te núu cuìní‑n cùu‑n ɨɨⁿ tée ío váha cada ndáá, te cuàháⁿ dico‑n nchàa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑n, te díhúⁿ‑n cuǎha táhú‑n cuè ñáyiu ndàhú, te ducaⁿ te nduu táhú‑n ngǔndecu váha‑n nǔú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá. Te sátá ná yǎha ducaⁿ càda‑n te quixi‑n chìtnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 22 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii‑dé te ío ní cundɨ̀yɨ́‑dé, chi ío cuica‑dě, te ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé. \p \v 23 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ǐo úhú quɨ́ndáá iní ñaha cuè ñáyiu cuica xìi Yá Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu. \v 24 Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ yǎchí‑gá yáha ɨɨⁿ càméyu yaú ɨɨⁿ yɨquɨ tɨ̀cú dàcúúxí sǎ quɨ̀ndáá iní ɨɨⁿ ñáyiu cuica Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 25 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, xíǎⁿ ío ní cuñúhu cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —¿Yoo naníhí tǎhú te núu ducaⁿ vàíⁿ? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 26 Te Jèsús ní ndacoto‑gá núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñuyíú‑a chi vá ndácǔ‑yu ná cadá‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, dico mee‑gǎ chi ndacu‑gá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu chi nchaandɨ túhú sá vǎha ndàcu‑gá quídé‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 27 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Nchúhú ní dándǒo‑ndɨ́ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́, te ní tuha ñaha‑ndɨ̌ xii‑n, ¿te ná cúú sǎ nìhí‑ndɨ́ nduu táhú‑ndɨ̌ sá dúcáⁿ nǐ quide‑ndɨ́‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 28 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ná sàá nduu, ndùu saa nchaa sá ìó andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú‑a, te dàvá‑áⁿ cunucóo yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ɨɨⁿ núú xìlé váha, te nchaa ñáyiu quiní‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í, te nchòhó cue tée ní tuha ñaha xìi‑í tnàhá‑ndó cùnucóo‑ndo nǔú ɨɨⁿ caa xìlé váha ndɨ ùxúú tnàhá‑ndó, te xíáⁿ cunucóo‑ndo càda ndáá‑ndó cuěchi ndɨ ùxúú xichi cue ñáyiu isràél. \v 29 Te nchaa ñáyiu na dàndóo vehe‑xi, àdi ñaní‑xi, àdi cúha‑xi, àdi tátá‑xi, àdi náná‑xi, àdi ñadɨhɨ́‑xi, àdi déhe‑xi, àdi ñuhu‑xi, te núu ducaⁿ na càdá‑yu sá cuèndá‑í te ío‑gá cuéhé sǎ cuǎñaha Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ́‑yu, te ñá dɨ́ú‑ní xǐǎⁿ chi tnàhá nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu ndɨhɨ‑gá nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 30 Te dava ñáyiu cùnuu ndecu ichi Yá Ndiǒxí vitna, ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te vá ǐo‑gá cunùú‑yu dàtná cúnùú‑yu vitna, te dava ñáyiu nchìcúⁿ ñá túú cùnuu vitna, ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te ío cunùú‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 20 \s1 Cuèndá cue tée quìde chiuⁿ \p \v 1 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó cuèndá tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée ní xitu‑dé yoho yàha stilé, te ɨɨⁿ nduu ní quee‑dé nehé‑ni cuándúcú‑dě cue tée cada chìuⁿ núú dúcáⁿ nǐ xitu‑dé yoho yàha stilé‑áⁿ. \v 2 Te òré ní níhí‑dě cue tée cada chìuⁿ‑áⁿ, te ní quide ndáá‑dé ndɨhɨ‑güedé sá chǎhu ñaha‑dě xii‑güedé ɨɨⁿ díhúⁿ denàriú ɨɨⁿ nduu. Te sátá dúcáⁿ te ní tendaha ñàha‑dé xii‑güedé cuáháⁿ‑güedé cada chìuⁿ‑güedé núú dúcáⁿ nǐ xitu‑dé yoho yàha stilé‑áⁿ. \v 3 Te dǎtnùní ní xica tucu‑dé cuáháⁿ‑dé dàtná òré caá ɨ́ɨ́ⁿ dátnéé cuǎndúcú‑gǎ‑dé cue tée cada chìuⁿ núú nǐ xitu‑dé yoho yàha stilé‑áⁿ, te ní xiní‑dé xǐnutnɨ́ɨ ɨɨⁿ ǔú cue tée núú yǎhu te ñá túú nǎ chìuⁿ xíquide‑güedé. \v 4 Te ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: “Ñá túú cùdana cuyáchí‑ndó càda‑ndo chiuⁿ‑í te cháhu ñaha‑ǐ xii‑ndo nàcuáa tàú‑xi cunduu‑ǎⁿ”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. Te cue tée‑áⁿ nǐ sáha‑güedé tnúhu cada chìuⁿ‑güedé te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé. \v 5 Te tée ní xitu yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ xica tucu‑dé dàtná òré caúxúú nduu cuǎndúcú‑gǎ‑dé cue tée cada chìuⁿ‑dé, te ní níhí tucu‑dé cue tée cada chìuⁿ. Te ní quee tucu‑dé dàtná òré caá úní sacuaa, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide tucu‑dé. \v 6 Te ní quee tucu‑dé dàtná òré caá úhúⁿ sacuaa cuándúcú‑gǎ‑dé cue tée cada chìuⁿ‑dé, te ní xiní‑dé xǐnutnɨ́ɨ ɨɨⁿ ǔú cue tée dɨu‑ni núú yǎhu‑áⁿ te ñá túú nǎ chìuⁿ quide‑güedé, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: “Sànuu sá nchòhó ní cuu nchàca vitna ñá túú nìhí‑ndó chìuⁿ cada‑ndo”, cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 7 Te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑dé: “Ñá túú nìhí‑ndɨ́ chìuⁿ cada‑ndɨ́ chi vá yǒo ndùcu ñaha xii‑ndɨ́”, càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. Te ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: “Yúhú taxi‑í chìuⁿ cada‑ndo, te quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nǔú nǐ xitu‑í yoho yàha stilé yàcáⁿ cada chìuⁿ‑ndo, te cháhu ñaha‑ǐ xii‑ndo nàcuáa tàú‑xi cunduu”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 8 Te sátá nǐ dáhu nchícanchii, te tée dii chìuⁿ‑xi‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ: “Cúñaha xìi nchaa cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ ná quíxí‑güedě te cháhu‑n‑güedě, te díhna‑gá cue tée nchìcúⁿ cuìí‑nǎ cuánguɨhu núú chíúⁿ ngüǐta‑n chǎhu‑n, te ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná cháhu‑n cuè tée cuánguɨhu díhna nuu‑gǎ núú chíúⁿ”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ. \v 9 Te díhna‑gá cue tée cuánguɨhu caá úhúⁿ sacuaa ní quexìo‑güedé cuèndá cháhu ñaha‑dě, te ní cháhu ñaha‑dě ɨɨⁿ caa dǐhúⁿ denàriú xii ɨɨⁿ ɨɨⁿ‑güedé. \v 10 Te sátá nǐ cháhu‑dé dava‑gá cue tée ní quide chìuⁿ. Te ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ní cháhu‑dé cue tée cuánguɨhu díhna nuu‑gǎ núú chíúⁿ. Te cue tée‑áⁿ nǐ sani iní‑güedé sá váí‑gǎ cháhu ñaha‑dě xii‑güedé, dico ñáhá chi ɨɨⁿ caa‑ni díhúⁿ denàriú ní cháhu ñaha‑dě xii ɨɨⁿ ɨɨⁿ‑güedé. \v 11 Te cue tée‑áⁿ nǐ queheⁿ cuèndá‑güedé díhúⁿ‑güedě dico ñá túú ní quìde váha‑xi iní‑güedé. \v 12 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii tée dii chìuⁿ‑xi ní quide‑güedé: “¿Ná cuèndá cue tée nchìcúⁿ cuìí‑nǎ cuánguɨhu núú chíúⁿ ɨɨⁿ‑ni nǐ cháhu ñaha‑n xìi‑ndɨ́ ndɨhɨ‑güedé, te ɨɨⁿdìi oré duha ní quide chìuⁿ‑güedé? Te nchúhú nchàca nchaa ní sahni iní‑ndɨ́ ní quide chìuⁿ‑ndɨ́, te ní ndoho‑ndɨ́ cahni, te ɨɨⁿ‑ni nǐ cháhu ñaha‑n xìi‑ndɨ́ ndɨhɨ‑güedé”, càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii tée dii chìuⁿ‑xi ní quide‑güedé. \v 13 Te tée dii chìuⁿ‑xi ní quide‑güedé‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ tée‑áⁿ: “Yòhó, ñá túú quìde‑í ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑í cada‑í sá cúú‑xí‑n, chi ní quide ndáá‑ó sǎ dɨ́ú‑ní ɨ̀ɨⁿ díhúⁿ denàriú cháhu ñaha‑ǐ xii‑n ɨ̀ɨⁿ nduu. \v 14 Te vitna queheⁿ díhúⁿ cuèndá nduu‑n te núhú‑n, chi yúhú cuìní‑í sá ɨ́ɨ́ⁿ‑ní chǎhu ñaha‑ǐ xii‑n ndɨ̀hɨ cue tée nchìcúⁿ cuìí‑nǎ cuánguɨhu núú chíúⁿ. \v 15 Chi yúhú cuu‑ni cada‑í náni cuìní‑í ndɨhɨ díhùⁿ‑í, ¿àdi dico ñá túú quìde váha‑xi iní‑n sǎ dúhá cùndahú iní‑í cue tée‑ǎⁿ ducaⁿ chǎhu‑í‑güedé?”, càchí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii tée‑áⁿ. Duha ndùu cuendú cánì‑í núú‑ndó. \v 16 Te duha càháⁿ‑í chi dava ñáyiu cùnuu ndecu ichi Yá Ndiǒxí vitna sáá nduu te vá cúnùu vihi‑gá‑yu dàtná cúnùú‑yu vitna, te dava ñáyiu ñá túú cùnuu vitna sáá nduu ǐo cunùú‑yu. Te ío cuéhé ñǎyiu càháⁿ ñáhá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu dico sacú‑ni‑yu nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu ndɨhɨ‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mr. 10:32-34; Lc. 18:31-34) \p \v 17 Te ñùhu Jesús ichi cuásaá‑gá ñuú Jerusàlén ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé ní naníhí tnáhá‑güedě ndɨhɨ‑gá, te ta ndàtnúhu ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé cuáháⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 18 —Vitna ñùhu‑o ichi cuásaá‑ó ñùú Jerusàlén, te yàcáⁿ cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo núú cuè tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ núú cuè tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. Te dɨu cue tée‑áⁿ cǔñaha‑güedě xii dava‑gá cue tée sá cáhní ñàha‑güedé xii‑í. \v 19 Te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée ñá túú cùu cue tée isràél, te cue tée‑áⁿ cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑í, te caniha‑güedě ndɨhɨ ñɨɨ, te dǎtnùní cata caa ñaha‑güedě xii‑í núú cùrúxí te núú cùrúxí‑áⁿ cuú‑í, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nǎná tě Jàcobó ndɨhɨ té Juàá cuìní‑aⁿ sá cúnùu‑güedé ndɨhɨ Jèsús \r (Mr. 10:35-45) \p \v 20 Te cue déhe té Zebèdeú té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá ndécá ñàha náná‑güedě xii‑güedé cuáháⁿ núú ndécú Jèsús, te òré ní quexìo‑aⁿ ndɨhɨ‑güedé núú ndécú‑gǎ te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑áⁿ nǔú‑gǎ cuèndá cuìní‑aⁿ ndàtnúhu ndɨhɨ ñaha‑aⁿ xìi‑gá cuèndá sá cúú‑xí cuè déhe‑aⁿ. \v 21 Te cùmání‑gǎ cáháⁿ‑aⁿ te ní xícáⁿ tnúhú Jèsús núú‑aⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná cuìní‑n? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p Te ní xáhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá: \p —Véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n cùnucóo ɨɨⁿ déhe‑í‑a xio cùha‑n, te ɨngá‑dé cunucóo‑dé xio dàtni‑n na saá nduu cùnucóo‑n nǔú táxí tnùní‑n —càchí‑áⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá. \p \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii úú cue tée‑áⁿ: \p —Nchòhó, ñá túú cùtnuní váha iní‑ndó nàcuáa ndùu sá xìcáⁿ‑ndó nǔù‑í. ¿Te náa cundee ìní‑ndó dàndoho ñaha ñáyiu xii‑ndo dàtná dandòho ñahá‑yu xii‑í, te cundee tùcu iní‑ndó càhni ñahá‑yu xii‑ndo dàtná cahni ñàhá‑yu xii‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cundee ìní‑ndɨ́ yáha‑ndɨ́ nchaa nàcuáa càháⁿ‑n‑ǎⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 23 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ndáá sá cúndèe iní‑ndó ndòho‑ndo nchaa nacuáa ndoho‑í, dico sá dúcáⁿ cuìní‑ndó sǎ ɨ́ɨ́ⁿ‑ndó cùnucóo‑ndo xìo cuha‑í, te ɨɨⁿ‑ndo cùnucóo‑ndo xìo datni‑í, te xíǎⁿ chi ñá dɨ́ú yǔhú tàú‑í cachí‑í nǔu sá cúú cùnucóo‑ndo àdi sá vǎ cúú cùnucóo‑ndo, chi mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí cachí‑gá te núu ná cúú ñǎyiu nduu táhú cunucóo dɨ̀ñɨ‑í dàvá‑áⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 24 Te òré ní níhí ǔxí‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá tnúhu nàcuáa ndùu sá cuìní cue tée úú‑áⁿ, te ní cudééⁿ‑güedě núú cuè tée úú‑áⁿ. \v 25 Te Jèsús ní cana‑gá nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ cuè tée yɨ̀ndaha nacióⁿ quídé‑güedě sá ǐo cùnuu‑güedé, te nchaa dava‑gá cue tée cùnuu ndɨhɨ‑güedé quídé‑güedě tnàhá‑güedé sá ǐo cùnuu‑güedé. \v 26 Dico nchòhó chi vá dúcáⁿ càda‑ndo, chi núu dava‑ndo cuìní‑ndó cùnuu‑ndo, te xìni ñuhu‑xi cunu cuechi núú tnáhá‑ndó te vá cádá‑ndó sǎ cúnùu‑ndo. \v 27 Te núu dava‑ndo cuìní‑ndó quène cáva‑ndo, te cuu‑ndo dàtná cue ñáyiu ñá túú tnàhí dàñá quee núú chíúⁿ pàtróóⁿ‑xi cunu cuechi nǔú tnáhá‑ndó. \v 28 Te cada‑ndo dàtná quídé yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, chi yúhú véxi‑í ñuyíú‑a dico ñá dɨ́ú sǎ cúnú cuèchi ñáyiu núù‑í chi véxi‑í sá cúnú cuèchi‑í núǔ‑yu. Te cuú‑í ñuyíú‑a cuèndá vàí‑yu cácu nihnú‑yu núú ùhú núú ndàhú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá núú ǔú tnàhá cue tée cuàá \r (Mr. 10:46-52; Lc. 18:35-43) \p \v 29 Te òré ní quee Jèsús ñuú Jerìcó ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te cuéhé víhí ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ. \v 30 Te yuhu ìchi cuáháⁿ‑gá xǐnucóo úú tnàhá cue tée cuàá, te cue tée‑áⁿ nǐ cutnùní iní‑güedé sá Jèsús ñúhú‑gǎ ichi‑áⁿ te ní ngüíta‑güedé níhi càháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¡Yòhó Mèstrú, ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑ndɨ́! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 31 Te cue ñáyiu tènaá ñáhǎ‑yu xii‑güedé, te xǎhǎⁿ‑yu sá ná càdɨ́‑güedé yuhu‑güedé, dico uuⁿ‑gá níhi ní cáháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¡Yòhó Mèstrú, ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑ndɨ́! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 32 Te ní ngüɨ́ñɨ́ Jèsús te ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé, te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná cuìní‑ndó càda ñaha‑í xii‑ndo‑i? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 33 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑ndɨ́ sá cádá tǎtna‑n nǔú‑ndɨ̌ cuèndá cundehe‑ndɨ̌ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ xii‑güedé, te ní tendaha‑gǎ núú‑güedě. Te òré‑ni ní ndúha núú‑güedě, te nchìcúⁿ ñáhá‑güedě xii‑gá cuáháⁿ. \c 21 \s1 Jèsús cuánguɨhu‑gá ñuú Jerusàlén \r (Mr. 11:1-11; Lc. 19:28-40; Jn. 12:12-19) \p \v 1 Te òré sa ta cùyatni Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ñuú Jerusàlén, te ní quexìo‑gá ndɨhɨ‑güedé yatni vií‑nǎ ñuú Bètfagé, te xíáⁿ cáá yùcu nani Olívú. Te ní ndatnúhu‑gá ndɨhɨ úú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, \v 2 te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuàháⁿ ñuú cáá yàtni yacáⁿ, te òré quexìo‑ndo yacáⁿ te nanihí‑ndó ɨ̀ɨⁿ búrru dɨ̀hɨ́ ndètnɨ́ɨ‑dɨ ndɨhɨ déhe‑dɨ, te nandaxi‑ndo‑güèdɨ te candeca‑ndo‑güèdɨ quixi. \v 3 Te núu ìó ñáyiu dàdahaⁿ ñaha xii‑güedɨ, te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá yǔhú Yaá xícá cùu ndɨhɨ‑ndo xini ñuhu‑í‑güedɨ, te ndɨ̌hɨ‑ni natendaha‑ǐ‑güedɨ núhú‑güedɨ cúñaha‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 4 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá núú càchí‑xi: \q1 \v 5 Chí cǔñaha cuè ñáyiu ñuú Sìón ná cádá cuèndá‑yu, chi véxi tée yɨ̀ndaha ñaha xií‑yu yòdo‑dé ɨɨⁿ bǔrru lǐhli déhe ɨɨⁿ bǔrru quɨtɨ sa xìdo, \q1 te cùu‑dé ɨɨⁿ tée ío ndàhú iní‑xi. \m Duha ní chídó tnùní ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú‑gá. \p \v 6 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní quide‑güedé nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé cada‑güedé. \v 7 Te ní ndexìo‑güedé ndécá‑güedě ɨɨⁿ bǔrru dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ déhe‑dɨ, te ní sacáⁿ ndodo‑güedé dóó‑güedě sátá‑güedɨ, te dǎtnùní cuásaá Jèsús sátá ɨɨⁿ‑dɨ ní ngódó ñàha‑gá xii‑dɨ. \v 8 Te ío cuéhé ñǎyiu ta sàcáⁿ‑yu dóǒ‑yu ichi cuáháⁿ‑gá cuèndá núú dǒǒ‑yu‑áⁿ yǎha‑gá ndɨhɨ quɨtɨ yòdo‑gá. Te davá‑yu xèhndé‑yu ndaha yùtnu ñúú tá sàcáⁿ‑yu cuáháⁿ. \v 9 Te nchaa ñáyiu yòdonuu núú‑gǎ ndɨhɨ nchaa ñáyiu nchìcúⁿ ndàa sátá‑gǎ ní ngüíta‑yu níhi càháⁿ‑yu, te càchí‑yu: \p —¡Ío càhnu cuu Yaá cúú ñàní tnáhá ndǐi Dàvií! ¡Te Yá Ndiǒxí ío na chìndee ñaha‑gá chi cùu‑gá Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi quìde núú‑gǎ! ¡Te ndéé nchaa sá ìó andɨu na càchí‑xi sá ǐo càhnu cuu‑gá! —duha càchí‑yu. \p \v 10 Te òré cuánguɨhu Jèsús ñuú Jerusàlén, te nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ nǐ ngüíta‑yu xǐcuáá‑yu, te davá‑yu ní ngüíta‑yu xǐtnàhá‑yu: \p —¿Yoo cùu tée‑ǎⁿ? —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 11 Te davá‑yu xǐtnàhá‑yu: \p —Tée‑ǎⁿ cúú‑dě Jèsús tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, te cùu‑dé tée ñuú Nazàrét ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \s1 Jèsús ñá túú tnàhá iní‑gá nàcuáa xǐquide ñáyiu xɨtɨ́ veñúhu \r (Mr. 11:15-19; Lc. 19:45-48; Jn. 2:13-22) \p \v 12 Te Jèsús cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ xǐndecu ñáyiu quìde ndáhú nádìcó‑yu, ndɨhɨ ñáyiu xǐsaaⁿ, te nchaá‑yu ní queñuhu ñaha Jèsús xií‑yu quehé, te ní dándùá‑gá mèsá nchaa ñáyiu dàma díhúⁿ, ndɨhɨ nchaa xìlé sácǒo nchihi ñáyiu dìco lómá xǐndecu xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ. \v 13 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càháⁿ‑xi nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te ní cachí‑gá: “Vehe‑í cúú‑xí nǔú càháⁿ ndɨhɨ ñaha ñǎyiu xii‑í”, duha ní cáháⁿ‑gá càchí‑xi núú tùtú‑gá. Dico nchòhó quídé‑ndó vèhe‑gá vehe ñadúhú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 14 Te xíáⁿ ndécú Jèsús ní quexìo cue tée cuàá ndɨhɨ cue tée yacua, te ní quide tátna ñaha‑gǎ xii‑güedé te ní ndúha‑güedé. \v 15 Te cue dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní xiní‑güedé ní quide Jèsús sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada, te ndèdóho tucu‑güedé níhi xǐcáháⁿ cue landú xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu‑áⁿ, te càchí‑güexi: “Ío càhnu cuu Yaá cúú ñàní tnáhá ndǐi Dàvií”, càchí‑güexi. Te ní cudééⁿ‑güedě, \v 16 te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —¿Ndèdóho‑n nàcuáa càháⁿ cue landú‑ǎⁿ ñǎ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ndèdóho‑í, te nchòhó náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càháⁿ‑xi cuèndá cue landú‑ǎⁿ, te duha càchí‑xi: \q1 Yòhó ní quide‑n sǎ cuè landú vitna sàdi, ndɨhɨ cue dava‑gá landú, \q1 chiñuhu ñaha‑güexi xii‑n nàcuáa tàú‑xi cunduu. \m Duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 17 Te xíáⁿ nǐ dándǒo ñaha Jèsús xii‑güedé, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ñuú Bètaniá, yàcáⁿ ní xíndecu‑gá niú‑áⁿ. \s1 Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí sá vǎ cúúⁿ‑gǎ sávìdí‑xi \r (Mr. 11:12-14, 20-26) \p \v 18 Te nduu tněé‑áⁿ nehé‑ni cuáháⁿ tucu Jèsús ñuú Jerusàlén, te ichi ñùhu‑gá ní xíhí‑gá docó. \v 19 Te ní xiní‑gá ɨɨⁿ yutnu ngǔxí nútnɨ̌ɨ ɨɨⁿ xio yuhu ìchi, te ní xica‑gá cuáháⁿ ndéhé‑gǎ nǔu ndèé sávìdí‑xi, dico ñá túú nǎ ndèé chi mee‑ni ndàha‑xi ndeé. Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii yutnu ngǔxí‑áⁿ: \p —¡Vitna te vá ɨ́ɨ́ⁿ ndùu‑gá cuuⁿ sávìdí‑n! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ yíchí yutnu ngǔxí‑áⁿ. \v 20 Te sá dúcáⁿ nǐ cuu ní xiní cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús, te ío ní cuñúhu‑güedé, te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Ná cuèndá ndéé dàcáⁿ ío ndɨ̌hɨ ní yíchí yutnu ngǔxí‑ǎⁿ‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 21 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu nchòhó quɨ́ndáá ndisa iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí, te vá cání ɨ̀ɨⁿ cani úú iní‑ndó, te ñá dɨ́ú‑ní sǎ nǐ quide‑í‑a ní xiní‑ndó ndàcu‑ndo cada‑ndo, chi ndéé tɨ́ndúú‑a xocuɨ̀ñɨ́‑xi núú ndécú‑xí te núu cúñaha‑ndo sǎ xócuɨ̀ñɨ́‑xi te quɨ́hɨ́ⁿ‑xi quée‑xi xɨtɨ́ làmár. Te dɨu ducaⁿ càda‑xi te núu na quɨ̀ndáá iní‑ndó. \v 22 Te nchaa sá ná càcáⁿ‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí òré càháⁿ ndɨhɨ‑ndo‑gǎ te taxi‑gá te núu sàndáá ndisa iní‑ndó sǎ táxí‑gǎ sá xìcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús ndécú ndɨ̀hɨ‑gá tnúhu ndee ìní \r (Mr. 11:27-33; Lc. 20:1-8) \p \v 23 Te Jèsús cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu danehé‑gá ñáyiu, te xíáⁿ ndécú‑gǎ ní quexìo cue dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n xìi‑ndɨ́ nása ndùu tnúhu ndee ìní ndécú ndɨ̀hɨ‑n núu quìde‑n nándɨ sá quídé‑n, ¿te yoo ducaⁿ nǐ taxi tnúhu ndee ìní‑áⁿ xii‑n‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 24 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú tnàhá‑í cuìní‑í cácáⁿ tnúhu‑í ɨɨⁿ sá càcáⁿ tnúhu‑í núú‑ndó, te núu na càchí tnúhu‑ndo te cachí tnúhu‑í xii‑ndo yòo ní taxi tnúhu ndee ìní duha quìde‑í. \v 25 Te chí càchí tnúhu xii‑í yoo ní táúchíúⁿ nǐ dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu, ¿Yá Ndiǒxí ǎⁿ cuè tée ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi?, te chí càchí tnúhu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —¿Nása cúñaha‑o? Chi núu na cǔñaha‑o sǎ Yǎ Ndiǒxí ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi Juàá ñá, te quesaha‑dě: “¿Ná cuèndá ñá túú ní sàndáá iní‑ndó tnǔhu ní cáháⁿ ndíi vàíⁿ?”, quesaha‑dě. \v 26 Te núu na cǔñaha‑o sǎ cuè ñáyiu ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi ña, te cudééⁿ ñǎyiu núú‑ó, chi nchaá‑yu càchí‑yu sá Yǎ Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndíi sá càháⁿ ndíi tnúhu‑gá núú ñǎyiu —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 27 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Ñá túú xìní‑ndɨ́ yoo ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te ni yǔhú vá càchí tnúhu‑í xii‑ndo yòo ní taxi tnúhu ndee ìní duha quìde‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ tée ndɨhɨ úú déhe‑dé \p \v 28 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑í. Ɨɨⁿ tée ndècu úú déhe‑dé, te ní xáhaⁿ‑dě xii déhe‑dé tée sacuéhé‑gǎ: “Yòhó déhe‑í, véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n cuǎnùndaha ñaha‑n xii‑í cada chìuⁿ‑o núú nǐ xitu‑í yoho yàha stilé”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 29 Te ní xáhaⁿ děhe‑dé xii‑dé: “Vá quɨ̀hɨ́ⁿ‑í cada chìuⁿ‑í núú chíúⁿ‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tǎtá‑dě. Dico cuèé ní nacani iní‑dé te ní sáháⁿ‑dé ní quide chìuⁿ‑dé núú chíúⁿ tǎtá‑dě. \v 30 Te tée‑áⁿ nǐ sáháⁿ tucu‑dé ní xáhaⁿ‑dě xii déhe‑dé té lǐhli‑gá nǔu vá cúndèe iní‑dé cuánùndaha ñaha‑dé, te ní xáhaⁿ děhe‑dé‑áⁿ xii‑dé: “Cuu cuánùndaha ñaha‑í xii‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Dico ñá túú ní sǎháⁿ‑dé cada chìuⁿ‑dé. \v 31 Te vitna chí càháⁿ nǔu ndědacàa cue tée úú‑áⁿ nǐ quide‑güedé sá cuìní tǎtá‑güedě —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Tée cùu sacuéhé‑gǎ, tée ní cáháⁿ ndɨhɨ‑dé díhna —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá cuè tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndecu ichi dɨ́ɨ́ ìní yáchí‑gá ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii cue tée‑áⁿ ndɨhɨ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ dàcúúxí nchòhó. \v 32 Chi ndíi Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní cáháⁿ ndíi nàcuáa cadá‑yu cundecú‑yu, dico nchòhó chi ñá túú cuìní‑ndó quɨ̀ndáá iní‑ndó nàcuáa ní cáháⁿ ndíi, dico cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndecu ichi dɨ́ɨ́ ìní, chi sàndáá iní‑güedé ndɨhɨ́‑yu tnúhu ní cáháⁿ ndíi. Te nchòhó cuěi ndèhe‑ndo sá sàndáá iní cue ñáyiu‑áⁿ nchaa tnúhu ní cáháⁿ ndíi, dico ñá túú cuìní‑ndó ndìxi cuéchi iní‑ndó cuèndá nchaa sá cuèhé sá dúhá quìde‑ndo cuendá tnɨɨ‑ndo tnǔhu ní cáháⁿ ndíi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá cue tée cuihna ìní‑xi \r (Mr. 12:1-12; Lc. 20:9-19) \p \v 33 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Cundedóho‑ndo na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó cuèndá tecú tnùní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑í. Ɨɨⁿ tée ní nacúxi‑dé mee‑ni yòho yaha stilé núú ñúhú‑dě, te ní chidoco‑dě cuèndá sá vǎ cúú dàñú, te ní cadúha‑dé núú quíhní‑dě ndéhé yoho yàha stilé‑áⁿ òré ná cùu, te ní cadúha‑dé ɨɨⁿ xíto dùcúⁿ núú cáúndòdo cue tée coto nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ. \p ’Te ní sáá ɨɨⁿ nduu quèe‑dé quɨ́ngaca cuu xica‑dě te ní dándǒo ndaha‑dě sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ xii ɨɨⁿ ǔú cue tée xìní tnáhá ndɨ̀hɨ‑dé cuèndá cada chìuⁿ‑güedé, te ní ndatnúhu‑güedé sá òré ná cúú te cuu cuèndá dava‑güedé, te ducaⁿ te ní quee‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 34 Te sátá nǐ sáá nduu nǐ cuu ndéhé nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ ǔú cue tée xìnu cuechi núú‑dě: “Chí cuàháⁿ cácáⁿ‑ndó sǎ cúú cuèndá‑í núú cuè tée ní dándǒo ndàha‑í nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 35 Te cue tée ní dándǒo ndaha‑dě nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ nǐ tnɨɨ‑güedé cue tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ, te ɨɨⁿ‑dé ní cani‑güedé, te ɨɨⁿ‑dé ní sahni ñaha‑güedě, te ɨngá‑dé ní sáñaha‑güedě yúú. \v 36 Te tée ní xitu yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha‑dě tɨtnɨ́‑gá tucu cue tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ‑güedé cuángácáⁿ‑güedé sá cúú cuèndá‑dé núú cuè tée ní dándǒo ndaha‑dě sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ, dico dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide ñaha cuè tée‑áⁿ xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ. \p \v 37 ’Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ sani iní‑dé: “Váha‑gá nǔu tendaha‑ǐ déhe‑í‑a núhú‑dé, chi òré quiní ñáhá‑güedě xii‑dé te canehe‑güedé sá yɨ́ñùhu núú‑dě”, duha ní sani iní‑dé. Te ní tendaha‑dě déhe‑dé cuánuhú‑dé. \v 38 Dico òré ní xiní cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ děhe tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ, te ní xítnàha‑güedé: “Tée‑ǎⁿ tée véxi nduu táhú ñuhu‑a ndɨhɨ nchaa sá cáá nǔú‑xi, dico cahni‑o‑dě te mee‑o ndùu táhú‑ó sǎ ndúú tǎhú‑dě”, càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \v 39 Te ní tnɨɨ‑güedé tée‑áⁿ te ndèca ñaha‑güedé cuáháⁿ ɨɨⁿ xio yuhu ñùhu‑áⁿ, te ní sahni ñaha‑güedě xii‑dé —duha cuáháⁿ cuèndú ní cani Jèsús núú‑güedě. \p \v 40 Te ní xáhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —¿Te nchòhó sa cùtnuní iní‑ndó nǎsa cada ñaha xǐtohó ñuhu‑áⁿ xii cue tée‑áⁿ ñǎ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 41 Te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Tée cùu xítohó ñuhu‑áⁿ nǔhú‑dé, te vá cúndàhú iní‑dé cue tée cuihna ìní‑xi‑áⁿ chi cahni ñaha‑dě xii‑güedé, te dàndóo ndaha‑dě ñuhu‑dé xii cue tée cùtnuní iní‑dé cada ndáá cuèndá ndɨ tnahá cúúⁿ nděhé nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ te cuáñaha‑güedě xii‑dé sá cúú cuèndá‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 42 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: \q1 Yúú sǎ nǐ dáquéé tɨ̌hú cue tée dàcaa vehe, ní cuu‑xi yúú cúnùu vitna. \q1 Chi mee Dǔtú Ndiǒxí ducaⁿ nǐ cachí‑gá cunduu, te cùu‑xi ɨɨⁿ sá ǐo cùñúhu‑o vìtna. \m Duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. \v 43 Te duha càháⁿ‑í chi Yá Ndiǒxí cada‑gá te vá nìhí‑ndó tnǔhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑ndo cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xii‑ndo, chi tnúhu ndee ìní‑áⁿ cundecu ndɨhɨ cue ñáyiu cada ndáá cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. \v 44 Te yúú sǎ cúnùu‑áⁿ cúú‑xí yǔhú, te nchaa ñáyiu ñá túú tnɨ̀ɨ tnúhu‑í cùú‑yu dàtná ɨɨⁿ ñáyiu ndùá núú yǔú‑ǎⁿ te tnàhnú duúⁿ‑yu, àdi núu na tàú ñáhá‑xí xìí‑yu, te dacàchi duuⁿ ñaha‑xi —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 45 Te sá dúcáⁿ ndùu cuendú ní cani Jèsús te cue tée cùu dútú cúnùu‑áⁿ, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ní cutnùní iní‑güedé sá cuèndá‑güedé ní cáháⁿ‑gá. \v 46 Te ní cuiní‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá òré‑áⁿ dico ñá túú ní cùyɨɨ‑güedé, chi ní yùhú‑güedé cue ñáyiu, chi ní cutnùní iní‑yu sá cúú‑gǎ ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí. \c 22 \s1 Cuèndá ɨɨⁿ vico tnǎndaha \p \v 1 Te Jèsús ní ngüíta tucu‑gá cání‑gǎ ɨngá cuèndú núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p \v 2 —Na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó cuèndá tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu ní quide‑dé ɨɨⁿ vico ní dátnǎndaha‑dé déhe ducuⁿ‑dé. \v 3 Te ní tendaha‑dě cue tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ‑güedé cuángana‑güedé cue ñáyiu sa ní cáháⁿ‑dé cuhuⁿ vico, dico ñáyiu‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu. \v 4 Te ní xáhaⁿ tùcu‑dé xii dava‑gá cue tée xìnu cuechi núú‑dě: “Quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó cǔñaha‑ndo xìi cue ñáyiu sa ní cáháⁿ‑í cuhuⁿ vico sá sà ní quide túha‑í sá cáxǐ‑yu, te sa ní sahni‑í ndɨcutu ndɨhɨ nchaa dava‑gá quɨtɨ ní dánúcuǐhnu‑í, te nchaa sa ní quide túha‑í, te na quìxí‑yu cuhúⁿ‑yu vico càchí‑í cúñaha‑ndo”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ. \v 5 Dico ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu ní cáháⁿ‑dé‑áⁿ ñà túú ní cuìní‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu cuhúⁿ‑yu vico. Chi ɨɨ́ⁿ‑yu ní sáháⁿ‑yu ní quide chìúⁿ‑yu núú ñúhǔ‑yu, te ɨngá‑yu ní sáháⁿ‑yu ní nadìcó‑yu núu nándɨ cùu ndáhú quídě‑yu. \v 6 Te dava‑gá‑yu ní tnɨɨ́‑yu dava cue tée xìnu cuechi núú těe quìde vico‑áⁿ, te ní canìhá‑yu ndéé ní sahni ñàhá‑yu xii‑güedé. \v 7 Te tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu quìde vico‑áⁿ nǐ cudééⁿ víhí‑dě sá dúcáⁿ nǐ quidé‑yu, te ní tendaha‑dě cue sandàdú‑dé ní sáháⁿ‑güedé ní sahni‑güedé cue ñáyiu ducaⁿ nǐ quide‑áⁿ, te ní sahmi‑güedé nchaa vehe càa ñuú‑yu. \v 8 Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑dě xii dava‑gá cue tée xìnu cuechi núú‑dě: “Nchaa sa ndècu túha, te cue ñáyiu ní cáháⁿ‑í cuhuⁿ vico‑a ni cùu ñá túú‑gǎ tàú‑yu sá cúhǔⁿ‑yu. \v 9 Te chí cuàháⁿ nděni ní cuu te cáháⁿ‑ndó nchàa ñáyiu na nàníhí‑ndó ìchi na quixí‑yu cuhúⁿ‑yu vico‑a”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 10 Te cue tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ quee‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní cáháⁿ‑güedé nchaa ñáyiu ní naníhí‑güedě ichi, te cuěi ñáyiu váha iní‑xi, te cuěi ñáyiu cuihna ìní‑xi, te ní chítǔ‑yu núú cúú vìco‑áⁿ. \p \v 11 ’Te sátá dúcáⁿ te tée yɨ̀ndaha ñáyiu quìde vico‑áⁿ nǐ quɨ́hu‑dé xɨtɨ́ vehe ní xíndéhé‑dě cue ñáyiu ñùhu vico‑áⁿ, te ní xiní‑dé ɨɨⁿ tée ñùtnahá tnuú‑yu te ñá túú càa dóó‑dě dàtná cáá dǒó níhnú cuè ñáyiu ñùhu vico‑áⁿ. \v 12 Te ní xáhaⁿ‑dě xii tée‑áⁿ: “¿Tǎta, nása ní cuu cuánguɨhu‑ǒ iha, te ñá túú càa dóó‑n dàtná cáá dǒó níhnú cuè ñáyiu ñùhu vico tnándaha‑i?”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée‑áⁿ. Dico tée‑áⁿ ñà túú ní nǐhí‑dě tnúhu cáháⁿ‑dé. \v 13 Te tée yɨ̀ndaha ñáyiu quìde vico‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii cue ñáyiu xìnu cuechi núú mèsá: “Chí tnɨ́ɨ́ těe‑áⁿ te dacùtu‑ndo‑dé, te queñuhu‑ndo‑dě ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé cundecu‑dé ɨɨⁿ xichi núú néé nǔú ǐo ndoho‑dé, te yàcáⁿ ío ndáhyú‑dé te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑dé sá sàtú iní‑dé sá ndóhó‑dě”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii cue ñáyiu xìnu cuechi núú mèsá‑áⁿ. \v 14 Te duha ndùu cuendú càháⁿ‑í chi ío cuéhé ñǎyiu càháⁿ ñáhá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu, dico sacú‑ni‑yu nduu táhǔ‑yu cundecú‑yu ndɨhɨ‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá impuèstú \r (Mr. 12:13-17; Lc. 20:20-26) \p \v 15 Te cue tée cùu fariséú ní sáháⁿ‑güedé ɨɨⁿ xichi ní ndatnúhu‑güedé nàcuáa cada‑güedé datɨ̀cánuu‑güedé Jèsús núú tnǔhu càháⁿ‑gá cuèndá ducaⁿ nǐhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cacáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá. \v 16 Te ní tendaha‑güedě ɨɨⁿ ǔú cue tée cùndɨhɨ‑güedé, ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ té Hèrodés cuáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús. Te òré ní quexìo‑güedé núú ndécú‑gǎ, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, nìhí‑ndɨ́ tnúhu sá ǐo ndáá càháⁿ‑n, te càháⁿ ndáá‑n nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí cundecu‑o ñùyíú‑a, te cuěi nděda‑ni càa ñáyiu ɨɨⁿ‑ni càháⁿ‑n ndɨ̀hɨ́‑yu chi ñá túú quìde cuendá‑n cuěi ná ñáyiu cùú‑yu. \v 17 Te cachí tnúhu xii‑ndɨ́, núu váha‑ni quìde‑ndɨ́ sá chǎhu‑ndɨ́ té Cèsár tée ío cùnuu cuendá impuèstú áⁿ ñǎhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 18 Dico Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá xító ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó cue tée dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, ¿ná cuèndá xító ndèé ñáhá‑ndó xìi‑í? \v 19 Chí dánèhé ñáhá xìi‑í ɨɨⁿ díhúⁿ sǎ chǎhu‑ndo cuèndá impuèstú nǔu nása càa —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní dánèhé ñáhá‑güedě xii‑gá ɨɨⁿ díhúⁿ sǎ nání dènariú. \v 20 Te òré ní xiní‑gá díhúⁿ‑ǎⁿ te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Chí càchí tnúhu yoo núú‑xi ndèé ndɨhɨ yoo dɨ̀u‑xi ndeé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 21 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Núú tě Cèsár ndèé ndɨhɨ dɨ̀u‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te chí nácuǎha té Cèsár sá cúú cuèndá‑dé, te sá cúú cuèndá méé Yǎ Ndiǒxí te xíǎⁿ nacuáha‑ndo‑gǎ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te cue tée‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑güedé sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, te ní natnɨɨ‑güedé ichi cuánuhú‑güedé. \s1 Cuèndá cue ñáyiu ndoto \r (Mr. 12:18-27; Lc. 20:27-40) \p \v 23 Te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ nǐ quexìo ɨɨⁿ úú cue tée cùu saducéú núú ndécú Jèsús. Te cue tée‑áⁿ ñà túú sàndáá iní‑güedé sá ndótó cuè ñáyiu ní xíhí, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 24 —Mèstrú, ndíi Moìsés ní cachí ndíi sá nǔu ɨɨⁿ tée ndècu ñadɨhɨ́‑xi cuú‑dé te quendóo ñadɨ̀hɨ́‑dé, te núu ñá túú děhe‑dé ní xǒo ndɨhɨ‑aⁿ te tée cùu ñaní‑dé naqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ cuèndá coo déhe‑dé ndɨhɨ‑aⁿ cuèndá ñaní‑dé tée ní xíhí‑áⁿ. \v 25 Te ñuú‑ndɨ́‑a ní xíndecu úsá tnàhá cue tée mee‑ni ndɨ̀ ñaní‑güedé. Te tée díhna ní níhí ñadɨ̀hɨ́‑dé te ñá túú ní cùdíi‑dé cundecu‑dé chi ní xíhí‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé‑áⁿ. Te tée cùu uú ní nàqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ. \v 26 Dico ní xíhí tucu‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ tucu déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñaha‑áⁿ, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ yáha tée cùu uní, te ní xínu ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii ñaha‑áⁿ dico dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xíhí‑güedé. \v 27 Te ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná te ní xíhí tnàhá ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ. \v 28 Te na sàá nduu ndòto‑güedé ndɨhɨ ñaha‑áⁿ, ¿te ndědacàa‑güedé ñadɨ̀hɨ́‑güedé cuu‑aⁿ‑i? Chi ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii‑aⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 29 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ní xíta nchòhó tnúhu càháⁿ‑ndó, chi ñá túú xìní‑ndó nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá, te ni ñà túú cùtnuní iní‑ndó sǎ dɨ́ú‑gǎ ndácú‑gǎ quídé‑gǎ nchaandɨ túhú sá vǎha. \v 30 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ òré ná sàá nduu ndòto nchaa ñáyiu ní xíhí, te dàvá‑áⁿ vǎ yǒo‑gá dasaⁿ děhe yoco‑xi chi vá yǒo‑gá candeca tnàha, chi cuu‑ná‑yu dàtná cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí. \v 31 ¿Te náa ñá túú quìde cuendá‑ndó nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá núú càháⁿ‑gá cuèndá cue ñáyiu ní xíhí‑ǎⁿ? Te duha càchí‑gá: \v 32 “Yúhú cúù‑í Ndiǒxí tě Àbrahám, ndɨhɨ té Isàác, ndɨhɨ té Jàcób”, duha càchí‑gá núú tùtú‑gá. Te cue tée‑áⁿ chi cuěi ní xíhí‑güedé núú ñùyíú‑a, dico sá cúú‑xí Yǎ Ndiǒxí chi ndècu vívú‑ni‑güedě. Chi dɨu‑gá cúú‑gǎ Ndiǒxí mee‑ni cuè ñáyiu xǐndecu vǐvú, te ñá túú cùu‑gá Ndiǒxí cue ñáyiu ñá túú ndècu vívú —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 33 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá ní xíi‑gá cue tée‑áⁿ, te ío ní cuñúhu nchaa ñáyiu cuèndá sá ǐo váha ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑gá. \s1 Tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu \r (Mr. 12:28-34) \p \v 34 Te cue tée cùu fariséú ní xiní‑güedé ní sadɨ́ Jèsús yuhu cue tée cùu saducéú, chi ñá túú ní nǐhí‑gǎ‑güedé tnúhu cúñaha‑güedě xii‑gá, te cue tée cùu fariséú‑áⁿ nǐ natacá‑güedé te cuáháⁿ‑güedé núú ndécú Jèsús. \v 35 Te ɨɨⁿ tée cùu fariséú‑áⁿ ǐo váha cùtnuní iní‑dé nàcuáa ndùu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés te xìto ndeé‑dé Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p \v 36 —Mèstrú, cachí tnúhu ndědacàa tnúhu sá nǐ chídó tnùní ndíi Moìsés ío‑gá cúnùu cada‑o —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 37 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Duha càháⁿ tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu: “Cuu iní‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ndó nɨ̀ yuhu nɨ iní‑ndó, te cani iní‑ndó càda‑ndo datná cuìní méé‑gǎ, te mee‑ni tnǔhu váha cani iní‑ndó nàcuáa cuu vii cuu váha‑ndo nǔú‑gǎ”, \v 38 duha càháⁿ tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu. \v 39 Te duha càháⁿ tucu ɨngá tnúhu cùu uú sá ǐo cùnuu, te sa yatni ɨɨⁿ‑ni cùu‑xi ndɨhɨ tnúhu díhna nuu, te càchí‑xi: “Cuu iní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo dàtná cúú ìní‑ndó mèe‑ndo”, duha càháⁿ tnúhu cùu uú‑áⁿ. \v 40 Te cuèndá úú tnúhu‑a ní cáá nchaa tnúhu ní cáháⁿ ndíi Moìsés nàcuáa cada ñáyiu, te dɨu‑ni cuèndá úú tnúhu‑a ní cáá tnúhu ní cáháⁿ nchaa cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Yoo cùu Xítohó Jesucrìstú \r (Mr. 12:35-37; Lc. 20:41-44) \p \v 41 Te ndècu ducaⁿ‑ni cue tée cùu fariséú núú ndécú Jèsús. \v 42 Te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Cuìní‑í cachí tnúhu‑ndo yòo déhe‑xi cùu Cristú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Déhe ndíi Dàvií cúú Yàá‑áⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 43 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te nása càchí‑tu‑ndo sǎ děhe ndíi Dàvií cúú Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a, te mee ndǐi Dàvií‑áⁿ nǐ dácáhú ìní ñáhá Espíritú Yǎ Ndiǒxí xii ndíi, te ní cachí ndíi sá Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a cùu‑gá Xítohó ndíi? Te duha ní cachí ndíi: \q1 \v 44 Dútú Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑gǎ xii Yaá cúú Xǐtohó‑í: \q1 “Ngóo xio cùha‑í, te yúhú cada‑í te nchaa sá cúú ǔhú iní ñáhá xìi‑n canehe‑xi sá yɨ́ñùhu núú‑n.” \m Duha ní xáhaⁿ Dǔtú Ndiǒxí xii Yaá cúú Xǐtohó‑í, càchí ndíi. \v 45 ¿Te nása cùu Cristú déhe ndíi Dàvií, te mee ndǐi ní cachí ndíi sá cúú‑gǎ Xítohó ndíi? —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 46 Te ni ɨ̀ɨⁿ‑güedé ñá túú‑gǎ ní nǐhí‑güedě tnúhu cúñaha‑güedě xii‑gá. Te ndéé nduu‑ǎⁿ ñà túú‑gǎ ní cùyɨɨ‑güedé ná tnúhu cácáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ. \c 23 \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cuèndá cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu \r (Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54; 20:45-47) \p \v 1 Te Jèsús ní cáháⁿ ndodo‑gá núú nchàa ñáyiu, ndɨhɨ núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p \v 2 —Cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ndécú ndɨ̀hɨ‑güedé tnúhu ndee ìní cáháⁿ‑güedé nchaa tnúhu sá nǐ chídó tnùní ndíi Moìsés‑áⁿ. \v 3 Te cada‑ndo nàcuáa dànehé ñáhá‑güedě xii‑ndo, dico vá cádá‑ndó dàtná xǐquide‑güedé, chi tucu ndùu tnúhu càháⁿ‑güedé, te tucu quìde‑güedé. \v 4 Te quìde‑güedé dàtná quídé ñǎyiu dàcuido ɨɨⁿ tnaha ñáyiu‑xi ɨɨⁿ sá ǐo vée, te mèé‑yu ni lùha ñá túú cuìní‑yu cuidó‑yu. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu‑güedé chi dànehé ñáhá‑güedě xii‑ndo nàcuáa cada‑ndo, dico mee‑güedě chi ni lùha ñá túú cuìní‑güedé cada‑güedé nàcuáa dànehé ñáhá‑güedě xii‑ndo. \v 5 Te mee‑ni ndùcu‑güedé nàcuáa quìde‑güedé cuèndá quiní ñáyiu sá ǐo cùu cahnu‑güedé. Te ndèé xìndá sá ndèé ɨɨⁿ ǔú tnúhu Yá Ndiǒxí tneé‑güedé ndɨhɨ ndaha‑güedé, te tnàhá iní‑güedé sá ǐo‑gá cunduu quèhéⁿ xìndá‑áⁿ dàcúúxí xìndá dava‑gá ñáyiu. Te tnàhá tucu iní‑güedé sá ǐo‑gá cunduu nàni núú dǒó sácuǐhnu‑güedé dàcúúxí dǒó sácuǐhnu dava‑gá‑yu. \v 6 Te ndɨ tnahá òré sácǒo vico, òré quɨ́hu‑güedé mèsá caxi‑güedé te ío‑gá cúdɨ̌ɨ́ ìní‑güedé cunucóo‑güedé núú xìlé núú sácǒo cue tée cùnuu‑gá, te dɨu‑ni ducaⁿ quìde tucu‑güedé cuěi xɨtɨ́ veñúhu. \v 7 Te nchaa núú xícá cùu‑güedé cuìní‑güedé sá ndɨ̀hɨ tnúhu yɨñùhu cáháⁿ ndɨhɨ ñaha ñǎyiu xii‑güedé, te cuìní tucu‑güedé sá cǔñàhá‑yu xii‑güedé mèstrú. \p \v 8 ’Dico nchòhó vá cǔñaha‑ndo xìi ñáyiu sá cǔñàhá‑yu mèstrú xii‑ndo, chi nchòhó ɨɨⁿ‑ni cùu‑ndo ndecu‑ndo, chi ducaⁿ ɨ̀ɨⁿdii‑ni yúhú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a cùu‑í Mèstrú ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑í xii‑ndo. \v 9 Te ɨɨⁿdìi‑ni Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu cuu‑gá Tǎtá‑ndó, núu xíǎⁿ vá càháⁿ‑ndó sǎ dàva cue tée ñuyíú‑a cùu‑güedé tǎtá‑ndó. \v 10 Te ni vǎ cání ìní‑ndó càda‑ndo nacuáa cáháⁿ ñáyiu sá cúnùu‑ndo, chi ɨɨⁿdìi‑ni yúhú Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a cùnuu‑í. \v 11 Te ñáyiu ío‑gá cúnùu ndecu ndɨhɨ‑ndo, ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu ñáyiu xìnu cuechi núú‑ndó. \v 12 Te nchaa ñáyiu quìde cahnu mee‑xi ñáyiu‑áⁿ vǎ cúǔ‑yu ñáyiu cùnuu, te nchaa ñáyiu ñá túú quìde cahnu mee‑xi ñáyiu‑áⁿ cunùú‑yu. \p \v 13 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cùu‑ndo cue tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, te ndàhú ní cuu‑ndo chi sàdɨ́‑ndó ìchi ñáyiu ñá dáñá‑ndó ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, te ni mèe‑ndo ñá túú quìde‑ndo nacuáa ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xii‑ndo, te ni dàva‑gá cue ñáyiu cuìní sá ndɨ̌hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu ñá dáñá‑ndó. \p \v 14 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cúú‑ndó cuè tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, te ndàhú ní cuu‑ndo chi quèndeé‑ndó vèhe cue ñáyiu quèé, te ío naha càháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá cuìní‑ndó sǎ vǎ yǒo cutnùní iní‑xi nàcuáa quìde‑ndo. Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo te ío‑gá ndoho‑ndo nǔú ùhú núú ndàhú dàcúúxí dàva‑gá ñáyiu. \p \v 15 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cúú‑ndó cuè tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, te ndàhú ní cuu‑ndo chi sàhni iní‑ndó cuǎháⁿ‑ndó nděni ní cuu dàcaháⁿ‑ndó ñǎyiu cuèndá cuìní‑ndó tnɨ̀ɨ́‑yu ichi ndècu‑ndo. Te òré ná xǐnu iní‑yu tnɨɨ́‑yu ichi ndècu‑ndo‑áⁿ te uuⁿ‑gá cuíta nihnú‑yu dàcúúxí mèe‑ndo. \p \v 16 ’Te nchòhó cúú‑ndó dàtná cue ñáyiu cuàá, chi ñá cútnùní iní‑ndó nàcuáa canu ichi‑ndo ñǎyiu, te ndàhú ní cuu‑ndo chi càchí‑ndó: “Ɨɨⁿ ñáyiu na càcunehe veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu oré cuìní‑yu cutnùní iní tnàha ñáyiú‑yu sá ndàá cadá‑yu ɨɨⁿ sá sání ìní‑yu cadá‑yu, te vá cúú cuěchi xií‑yu cuěi vá cádǎ‑yu. Dico núu na càcu nehé‑yu díhúⁿ cuàáⁿ yɨ́hɨ́ xɨ̀tɨ́ veñúhu‑áⁿ te cuu cuéchi xií‑yu te núu vá cádǎ‑yu sá nǐ cachí‑yu cadá‑yu”, duha càchí‑ndó. \p \v 17 ’¡Nchòhó cúú‑ndó cuè tée ío nɨɨ dɨ̌quɨ́‑xi, te cùu‑ndo datná cue ñáyiu cuàá chi ñá tècú tnùní‑ndó! Te vá càchí‑ndó sǎ ǐo‑gá cúnùu díhúⁿ cuàáⁿ dàcúúxí vèñúhu, chi dɨu cuèndá veñúhu‑áⁿ nǐ cuu íí dǐhúⁿ cuàáⁿ‑áⁿ. \v 18 Te càchí tucu‑ndo: “Ɨɨⁿ ñáyiu na càcunehe xíto núú sácǒdó sǎ ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí òré cuìní‑yu cutnùní iní tnàha ñáyiú‑yu sá ndàá cadá‑yu ɨɨⁿ sá sání ìní‑yu cadá‑yu, te vá cúú cuěchi xií‑yu cuěi vá cádǎ‑yu, dico núu na càcu nehé‑yu sá ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí yódó nǔú xǐto‑áⁿ te cuu cuéchi xií‑yu te núu vá cádǎ‑yu sá nǐ sani iní‑yu cadá‑yu”, duha càchí‑ndó. \v 19 ¡Te cùu‑ndo cue tée ío nɨɨ dɨ̌quɨ́‑xi, te cùu‑ndo datná cue ñáyiu cuàá chi ñá tècú tnùní‑ndó! Te vá cání ìní‑ndó sǎ ǐo‑gá nándɨ̌hɨ sá ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí sácǒdó nǔú xǐto núú sácǒdó tnàhí sá ndúú tǎhú‑gǎ‑áⁿ dàcúúxí mèe xíto‑áⁿ. \v 20 Chi nchaa ñáyiu ducaⁿ càcunehe xíto‑áⁿ, te tnàhá‑ni sá yódó nǔú‑xi càcu nehé‑yu òré ducaⁿ càháⁿ‑yu. \v 21 Te nchaa ñáyiu ducaⁿ càcunehe veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu te ñá dɨ́ú mèe‑ni veñúhu càcu nehé‑yu òré ducaⁿ càháⁿ‑yu, chi tnàhá‑ni Yá Ndiǒxí Yaá cúú cuèndá veñúhu‑áⁿ cácú nèhé‑yu òré ducaⁿ càháⁿ‑yu. \v 22 Te nchaa ñáyiu càcunehe andɨu cuendá cutnùní iní tnàha ñáyiú‑yu sá ndàá cadá‑yu ɨɨⁿ sá sání ìní‑yu cadá‑yu, te ñá dɨ́ú mèe‑ni andɨu cacu nehé‑yu chi tnàhá‑ni núú núcǒo Yá Ndiǒxí táxí tnùní‑gá cácú nèhé‑yu òré ducaⁿ càháⁿ‑yu, te tnàhá méé‑gǎ cácú nèhé‑yu òré ducaⁿ càháⁿ‑yu. \p \v 23 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cúú‑ndó cuè tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. Te cuěi núú ùxí xichi yúcú mèntá nìhí‑ndó, te sǎñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ xichi xii Yá Ndiǒxí, te dɨu‑ni ducaⁿ quìde‑ndo yúcú nání ànís, ndɨhɨ yúcú nání còminú, dico ndàhú ní cuu‑ndo chi ñá túú quìde cuendá‑ndó nàcuáa càháⁿ nchaa tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu sanu ichi ñaha xii‑ndo, te tnúhu‑áⁿ càchí‑xi sá ǐo xìni ñuhu‑xi cada ndáá‑ndó cùndecu‑ndo, te cundàhú iní‑ndó cuè tnaha ñáyiu‑ndo, te quɨndáá iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí, te cada‑ndo nchàa nacuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑ndó, te nchaa tnúhu‑áⁿ cúú‑xí tnǔhu sá ǐo cùnuu xini ñuhu‑xi cada‑ndo nacuáa càháⁿ‑xi, dico vá dáñá ndèé‑ndó càda‑ndo nchaa dava‑gá nàcuáa càháⁿ tnúhu sá sánú ìchi ñaha xii‑ndo. \v 24 ¡Te nchòhó cúú‑ndó dàtná cue ñáyiu cuàá, chi ñá túú cùtnuní iní‑ndó nàcuáa canu ichi‑ndo ñǎyiu, chi quìde cuendá‑ndó mèe‑ni nchaa tnúhu sá ñà túú ǐo cùnuu, dico nchaa tnúhu sá ǐo‑gá cúnùu xini ñuhu‑xi cada cuendá‑ndó ñà túú quìde cuendá‑ndó! \p \v 25 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cùu‑ndo cue tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. Te ndàhú ní cuu‑ndo chi cùu‑ndo datná cue ñáyiu nàquete sátá‑ni tàsáⁿ ndɨhɨ sátá‑ni cǒhó te xɨtɨ́‑xi càndehe caduha‑ni. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu‑ndo chi mee‑ni sǎ ndécú ndɨ̀hɨ tnaha ñáyiu‑ndo ñùhu iní‑ndó, te nándɨ dàndahú‑ndǒ‑yu te quèheⁿ‑ndo sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu. \v 26 Te nchòhó cue tée cùu fariséú, cúú‑ndó dàtná cue ñáyiu cuàá, chi ñá túú cùtnuní iní‑ndó nàcuáa ndùu sá quídé‑ndó. Te ío xìni ñuhu‑xi sá cádá‑ndó nàcuáa nduu ndoo nduu nine iní‑ndó cuèndá ndacu‑ndo càda‑ndo sá vǎha, te xíǎⁿ nǔu chí cádá dàtná xǐquide ñáyiu nàquete ndaa xɨtɨ́ tàsáⁿ ndɨhɨ ndàa xɨtɨ́ cóhó. \p \v 27 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cùu‑ndo cue tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. Te ndàhú ní cuu‑ndo chi cùu‑ndo datná núú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ núú nì cuáha vii te ní nacáhyú sǎ cuìxíⁿ, dico xɨtɨ́ yaú‑áⁿ chi càndehe caduha chi mee‑ni yɨ̀quɨ ndɨ́yɨ ñùhu. \v 28 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu‑ndo chi sànuu sá cúú‑ndó cuè tée váha dico iní‑ndó chi mee‑ni sǎ cuèhé sá dúhá ñùhu, te ío dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá quídé ndǎá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. \p \v 29 ’Te nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú, cúú‑ndó cuè tée ío dàndahú méé‑xí sǎ quídé ndǎá te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó. Te ndàhú ní cuu‑ndo chi càdúha‑ndo nchàa núú nǐ nguɨ́ndǔxi cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te ío vii quìde‑ndo nchaa núú sǎ nǐ cuáha núú yɨ́ndǔxi cue ñáyiu ní quide váha ní xíndecu ñuyíú‑a. \v 30 Te càchí‑ndó: “Te núu dìcó nchoo ni xǐndecu‑o cǔtnàhá ní xíndecu cue ñaní tnáhá‑ó nděé sanaha, te vá chítnàhá‑ó‑güedě cahni‑o cuè tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí dàvá‑áⁿ ní cùu”, duha càchí‑ndó. \v 31 Te sá dúcáⁿ càháⁿ‑ndó, te xíǎⁿ cútnùní sá ɨ́ɨ́ⁿ‑ní cùu‑ndo ndɨhɨ cue ñaní tnáhá‑ndó cuè tée ní xíndecu ndéé sanaha, cue tée ní sahni ñaha xìi cue tée ní cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí dàvá‑áⁿ. \v 32 Te núu ducaⁿ te chí dáxǐnu cava chìuⁿ ní tausaha‑güedě. \p \v 33 ’¡Te nchòhó cúú‑ndó cuè tée ío cuihna ìní‑xi, chi cùu‑ndo datná cóó děéⁿ! Te nchòhó vá nìhí‑ndó nàcuáa cada‑ndo cǎcu nihnu‑ndo nǔú ùhú núú ndàhú. \v 34 Te cuèndá xíǎⁿ nǔu tendaha‑ǐ cue tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí quixi núú‑ndó, ndɨhɨ cue tée cùu mestrú danèhé ñáhá xìi‑ndo tnúhu‑gá, ndɨhɨ cue tée ío váha cùtnuní iní‑xi cuèndá cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá núú‑ndó. Dico nchòhó chi da cùu úhú iní‑ndó‑güedě, chi dava‑güedé cahni‑ndo‑güedě, te dava‑güedé cata caa‑ndo‑güedě núú cùrúxí, te dava‑güedé cani‑ndo‑güedě xɨtɨ́ veñúhu, te ndɨ tnahá ñuú ndɨ tnahá ñuú quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó nànducu‑ndo‑güedé cuèndá cada úhú iní‑ndó‑güedě. \v 35 Te sá dúcáⁿ ná càda‑ndo, te ndadɨ́quɨ́‑ndó cuè tée ní quide ndáá ní xíndecu ní xíhí ní sahni ñaha cuè ñaní tnáhá‑ndó. Te ndéé ndíi Àbél tée ío váha ní quide ndáá ní xíndecu ní sahni‑güedé ndadɨ́quɨ́‑ndó, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ní sahni‑güedé, ndɨhɨ ndéé ndíi Zacàriá déhe ndíi Berèquiás tée ní sahni‑güedé ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ndadɨ́quɨ́‑ndó, te ndíi‑áⁿ nǐ sahni‑güedé mei tnùú veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ndɨhɨ xíto núú sácǒdó sǎ ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí, te nchaa cue tée‑áⁿ ndadɨ́quɨ́‑ndó chi dàtná tnúhu mee‑ndo nǐ sahni‑ndo cuè tée‑áⁿ, chi dɨu‑ni ñaní tnáhá mèe‑ndo ducaⁿ ní sahni ñaha xìi‑güedé. \v 36 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nchàa cue tée ní quide ndáá ní xíndecu ní sahni‑güedé, nchaa cue tée‑áⁿ ndadɨ́quɨ́ nchaa ñáyiu ndècu vitna —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá ñáyiu ñuú Jerusàlén \r (Lc. 13:34-35) \p \v 37 Te xǎhaⁿ Jèsús xii ñáyiu ñuú Jerusàlén: \p —Nchòhó ñáyiu ñuú Jerusàlén sàhni‑ndo cue tée ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi càháⁿ tnúhu‑gá núú‑ndó, te mee‑ni ndɨ̀hɨ yúú sáhní‑ndó dàva‑güedé. ¡Te yúhú tɨtnɨ́ xito ní cuiní‑í coto ñaha‑ǐ xii‑ndo dàtná quídé nchùxi xito‑güedɨ déhe‑güedɨ sàquɨ́hɨ‑güedɨ xɨtɨ́ ndíxíⁿ‑güedɨ, dico nchòhó ñá túú ní cuìní‑ndó, te dɨu‑ni ducaⁿ sàni iní‑í ndéé vitna! \v 38 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te ío ndàhú yáha ñuú‑ndó, te vá cúndècu‑gá‑ndó. \v 39 Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ vǎ quìní ñáhá‑gǎ‑ndó xìi‑í, dico sáá nduu quìní ñáhá tùcu‑ndo, te dàvá‑áⁿ cachí‑ndó: “Ío càhnu cuu Yaá ní tendaha Dǔtú Ndiǒxí véxi”, duha cachí‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 24 \s1 Jèsús càchí‑gá sá ngóyó vèñúhu \r (Mr. 13:1-2; Lc. 21:5-6) \p \v 1 Te Jèsús ní quee‑gá veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te mei òré ní queheⁿ‑gá ichi quɨ́hɨ́ⁿ‑gá ɨɨⁿ xichi, te ní sándehe yatni cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá dɨ̀ñɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cundehe vèñúhu‑a nǎ ío váha ní sáá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 2 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá sǎ ndéhé‑ndó‑á vìtna saá nduu te vá cúndùu‑gá‑xi dàtná cáá‑xí vìtna, chi ni ɨ̀ɨⁿ‑gá yúú vǎ códó nchìhi tnaha‑xi chi ndɨhɨ ngoyo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nàcuáa cada‑xi nduu ta cùyatni naa ñuyíú‑a \r (Mr. 13:3-23; Lc. 21:7-24; 17:22-24) \p \v 3 Te Jèsús ní sáá‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá yucu Òlívú, te xíáⁿ nǐ ngóo‑gá te núú núcǒo‑gá‑áⁿ nǐ sáháⁿ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te dayuhu nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n nǎ nduu dùcaⁿ cada‑xi ngoyo veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, ndɨhɨ nándɨ cùu sá cádá‑xí òré sa ta cùyatni nduu quixi tucu‑n ñuyíú‑a, ndɨhɨ òré sa ta cùyatni naa‑xi —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo cuendá sá vǎ yǒo dandàhú ñáhá xìi‑ndo. \v 5 Chi ío cuéhé cue tée coo ñuyíú, te danàni‑güedé méé‑güedě dàtná nánì‑í, te cachí‑güedé: “Yúhú cúù‑í Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, duha cachí‑güedé. Te sá dúcáⁿ cǎháⁿ‑güedé te ío vài ñáyiu dandàhú‑güedé. \v 6 Te níhí‑ndó tnǔhu nàá‑güedé nděni ní cuu, dico vá yùhú‑ndó chi dacuɨtɨ́í sǎ dúcáⁿ càda‑xi, dico vátá sàá‑gá nduu nàa ñuyíú òré ducaⁿ càda‑xi. \v 7 Chi cue tée ɨɨⁿ nàcióⁿ nàá‑güedé ndɨhɨ cue tée ɨngá nàcióⁿ, te tɨtnɨ́ ñuú ngüíta‑güedé nàá‑güedé, te tɨtnɨ́ xichi ñuyíú coo tnamá, te tɨtnɨ́ tucu xichi ñuyíú quixi cuéhé, te tɨtnɨ́ tucu xichi ñuyíú ǐo níhi tnáa. \v 8 Te nchaa xíǎⁿ cuu‑xi tnúndòho sá vítná vǎha váha quèsaha sá cúú‑xí cuè ñáyiu xǐndecu ñuyíú. \p \v 9 ’Te cue ñáyiu na cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo cuáha cuèndá ñáhǎ‑yu núú cuè tée cùchiuⁿ cuendá caniha‑güedě xii‑ndo, te dava‑ndo càhni ñaha‑güedé, te nchaa ñáyiu cuu úhú iní ñáhǎ‑yu xii‑ndo sǎ cuèndá‑í. \v 10 Te dàvá‑áⁿ ǐo vài ñáyiu dàñá‑yu sá sàndáá iní‑yu Yá Ndiǒxí, te ngóo‑yu cuu úhú iní tnáhǎ‑yu, te cuáha cuèndá tnáhǎ‑yu núú cuè tée cùchiuⁿ. \v 11 Te ío vài cue tée cachí‑güedé sá càháⁿ‑güedé tnúhu Yá Ndiǒxí te ñá ndàá sá càháⁿ‑güedé tnúhu‑gá, te ducaⁿ ǐo vài ñáyiu dandàhú‑güedé. \v 12 Te dàvá‑áⁿ cunuu mèe‑ni nchaa sá cuèhé sá dúhá càdá‑yu, te vàí‑yu vá cúú ìní‑gá‑yu tnàha ñáyiú‑yu. \v 13 Dico nchaa ñáyiu na càda ndee‑ni iní canchicúⁿ nihnu ñaha‑ni xìi‑í, ñáyiu‑áⁿ naníhí tàhú‑yu. \v 14 Te nɨhìí ñuyíú quɨ̌hɨ́ⁿ ñáyiu cáháⁿ‑yu tnúhu váha, tnúhu sá càháⁿ nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu, te sátá ná nìhí nchaa ñáyiu tnúhu‑áⁿ te naa ñuyíú. \p \v 15 ’Te ndíi Dàniél tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ chídó tnùní ndíi cuèndá ɨɨⁿ sá dáquèe tɨhú Yǎ Ndiǒxí cundecu ɨɨⁿ xichi núú nǐ cuu íí, te xíǎⁿ cada‑xi sá vǎ cúndècu‑gá ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu xíáⁿ. Te cada cuèndá váha‑ndo nàcuáa ní cáháⁿ ndíi, chi nduu na quìní‑ndó xǐǎⁿ cundecu‑xi núú dúcáⁿ nǐ cuu íí, \v 16 te dàvá‑áⁿ nchaa ñáyiu xǐndecu distrìtú Jùdeá xíní ñùhu‑xi cunú‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu xɨtɨ́ yucu. \v 17 Te nchaa ñáyiu ndáa ndódó dɨ̌quɨ́ véhé‑xí vǎ ndɨ̌hu‑gá‑yu vehé‑yu quehéⁿ‑yu ɨɨⁿ ndachìúⁿ‑yu canehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ. \v 18 Te nchaa ñáyiu cuáháⁿ yucu vá nùhú‑gá‑yu vehé‑yu cúnúquehéⁿ‑yu dóǒ‑yu. \v 19 ¡Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñúhú děhe‑xi, ndɨhɨ cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndeca déhe vitna sàdi na saá nduu dùcaⁿ cada‑xi! \v 20 Te nchòhó, chí càcáⁿ táhú nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dúcáⁿ ndòho‑ndo yóó quídé vǐxiⁿ‑xi, te ni vǎ dúcáⁿ ndòho‑ndo nduu cuu‑xi nduu ndetatú‑ndó. \v 21 Chi dàvá‑áⁿ coo tnúndòho cahnu vihi ñuyíú, te vátá ɨ́ɨ́ⁿ ndùu‑gá coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ ndèé cútnàhá ní ngáva ñuyíú, chi dɨu‑ni dàvá‑áⁿ coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ, te ni nǔú cuàháⁿ núú věxi vá cóó‑gǎ tnúndòho‑áⁿ. \v 22 Te Yá Ndiǒxí càchí‑gá sá vǎ ǐo vài nduu coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ sǎ cuèndá nchaa ñáyiu ní cáháⁿ‑gá cundecu ndɨhɨ‑gá. Chi núu vài nduu na coo tnúndòho‑áⁿ te vá yǒo cácu nihnu. \p \v 23 ’Te núu ìó ñáyiu càchí‑yu xii‑ndo: “Chí cúndèhe iha, chi iha ní quexìo Cristú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, àdi cachí‑yu: “Chí cúndèhe yacáⁿ chi yàcáⁿ ndécú‑gǎ”, càchí‑yu ña. Te vá quɨ̀ndáá iní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑yu. \v 24 Chi coo cue tée cachí‑güedé sá cúú‑güedě Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a, te dava‑güedé cachí‑güedé sá cúú‑güedě cue tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí dico ñá ndàá sá cúú‑güedě cue tée càháⁿ tnúhu‑gá, te cada‑güedé tɨtnɨ́ núú sǎ vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cuendá dandàhú‑güedé ñáyiu. Te cani iní‑güedé dandàhú‑güedé ndéé cue ñáyiu ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑gá. \v 25 Te duha ndùu tnúhu càháⁿ‑í dátǔha ñaha‑ǐ xii‑ndo. \v 26 Te núu càchí‑yu xii‑ndo: “Xɨtɨ́ yucu‑ǎⁿ ní quexìo Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, càchí‑yu. Te vá quɨ̀ndáá iní‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó, àdi cachí‑yu: “Vehe‑ǎⁿ ndécú Yàá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, càchí‑yu. Te vá quɨ̀ndáá iní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑yu. \v 27 Chi dàtná xìní nchaa ñáyiu quìde‑xi oré sàá ndúté dàyehé‑xi nɨ càa xico ñuyíú ducaⁿ càda‑xi oré quixi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo chi nchaá‑yu quiní ñáhǎ‑yu xii‑í. \v 28 Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ncháá nǔú yúcú yɨ̀quɨ cuñú ní xíhí te yàcáⁿ tàcá nchaa ndɨxíí xéxí‑güèdɨ. \s1 Nàcuáa cada‑xi òré quixi tucu Tée cùu ñaní tnáhá cuè ñáyiu \r (Mr. 13:24-37; Lc. 21:25-33; 17:26-30, 34-36) \p \v 29 ’Te na yǎha‑ni coo tnúndòho cahnu vihi‑áⁿ, te vá dáyèhé‑gá nchícanchii, te ni vǎ dáyèhé‑gá yóó, te ngoyo nchaa chódíní ndèé andɨu, te quɨdɨ‑xi andɨu \v 30 nàcuáa cutnùní iní ñáyiu sá sà véxi yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu. Te cue ñáyiu nɨhìí ñuyíú ndǎhyú‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu òré ducaⁿ càda‑xi, te nchaá‑yu quiní ñáhǎ‑yu xii‑í quee‑í andɨu quìxi‑í ichi xɨtɨ́ vícó, te quiní‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í, te quìde‑í nchaa sá vǎha. \v 31 Te tauchìuⁿ‑í cue espíritú xínú cuèchi núù‑í níhi tɨú‑xi cútú nadatàcá‑xi nchaa ñáyiu ní cáháⁿ‑í chitnahá ñáhá xìi‑í xǐndecu nɨ càa xico ñuyíú. \p \v 32 ’Te nchòhó sa xìní‑ndó nàcuáa quìde yutnu ngúxí, chi yutnu‑áⁿ ndúú yùte núú dìté‑xi te nàtáhú ndaha‑xi. Te òré ducaⁿ quìde‑xi te càchí‑ndó sǎ sà ní cuyatni nuu cahni. \v 33 Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada‑xi ñuyíú‑a òré ná quìní‑ndó càda‑xi nchaa nacuáa ní cáháⁿ‑í, te cutnùní iní‑ndó sǎ sà ní cuyatni vií‑nǎ nduu nàa ñuyíú. \v 34 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ òré vátá cùú‑gá nchaa ñáyiu xǐndecu ñuyíú‑a vitna, te cada‑xi nchaa nàcuáa ní cáháⁿ‑í. \v 35 Te andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú‑a chi ndɨhɨ nihnu‑xi, dico tnúhu‑í chi vá ndɨ́hɨ́ nìhnu‑xi chi cùu‑xi tnúhu ndáá cuɨtɨ. \p \v 36 ’Dico ñá túú cùtnuní ná nduu quìxi tucu‑í, te ni ñà túú cùtnuní ná òré chi vá yǒo xìní, te ni cuè espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ñá túú xìní‑xi ná nduu quìxi‑í, te ni mèe yúhú Tée cùu Déhe Dútú Ndiǒxí ñá túú xìní‑í ná nduu quìxi tucu‑í, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni mee‑gǎ xìní‑gá nǔu ná nduu quìxi‑í. \p \v 37 ’Te nduu na quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuyíú‑a te cada‑xi dàtná ní quide‑xi cútnàhá ní xíndecu ndíi Nǒé. \v 38 Chi nchaa ñáyiu ní xíndecu dàvá‑áⁿ òré vátá ndáá‑gǎ ndute ñuyíú, te xèxí‑yu xìhí‑yu quìdé‑yu, te davá‑yu ìó‑yu vico tnǎndaha, te davá‑yu dàsáⁿ‑yu déhe yòcó‑yu candeca ñaha těe, te ducaⁿ‑ni xǐquidé‑yu ndéé ní sáá nduu cuǎnguee té Nǒé xɨtɨ́ bàrcú. \v 39 Te ñá túú ní cùtnuní iní‑yu nàcuáa cada‑xi ñuyíú ndèé ní sáá nduu nǐ ngüíta‑xi ní cuuⁿ dáú nǐ ndaa ndute ñuyíú nǐ dánáá ñàha‑xi xií‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá tucu‑xi cada‑xi nduu na quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhǎ‑yu nchaá‑yu ñuyíú‑a, chi nduu ñà túú nǎ yɨ́hɨ́ ìní‑yu te quixi tucu‑í. \v 40 Te dàvá‑áⁿ nǔu úú tnàhá cue tée yɨ̀hɨ‑güedé xɨtɨ́ yucu, te ɨɨⁿ‑dé ndanchita te ɨɨⁿ‑dé quendóo. \v 41 Àdi úú ñáyiu dɨ̀hɨ́ nchícǒ‑yu ɨɨⁿ‑ni vèhe, te ɨɨ́ⁿ‑yu ndanchita te ɨɨ́ⁿ‑yu quendóo. \p \v 42 ’Te duha ndùu tnúhu càháⁿ‑í cuèndá nchòhó cundecu túha‑ndo, chi ñá túú xìní‑ndó nǎ òré quixi tucu yúhú Yaá cúú Xǐtohó‑ndó. \v 43 Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ tée cùu xítohó vehe xìní‑dé ná òré cúú‑xí nìú quɨ́hu ñadúhú vehe‑dé duhu‑güedě, te quɨhɨ iní‑dé cundecu‑dé cuèndá sá vǎ dáñá‑dě quɨ́hu ñadúhú‑ǎⁿ vehe‑dé duhu‑güedě, dico ñá túú xìní‑dé. \v 44 Te duha càháⁿ‑í chi nchòhó xíní ñùhu‑xi cundecu túha‑ndo, chi na cuáháⁿ òré ñá túú nǎ yɨ́hɨ́ ìní‑ndó quèxio yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ tée xìnu cuechi \r (Lc. 12:41-48) \p \v 45 ’Te na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó. Ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú ɨɨⁿ pàtróóⁿ cúú‑dě ɨɨⁿ tée ío váha tècú tnùní, te quìde ndáá‑dé ndécú‑dě. Te ɨɨⁿ xito ní dándǒo ndaha ñàha patróóⁿ‑dě xii‑dé nchaa cue ñáyiu ndècu vehe‑dé cuèndá coto ñaha‑dě xií‑yu cuáñaha‑dě sá cáxǐ‑yu òré tàú‑xi caxí‑yu, te tée cùu patróóⁿ‑áⁿ nǐ quee‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 46 Te váha táhú těe xìnu cuechi‑áⁿ te núu nděcuu‑dé quídé‑dě nchaa nàcuáa ní xáhaⁿ pàtróóⁿ‑dě cada‑dé mei òré ní nasáá pàtróóⁿ‑dě‑áⁿ. \v 47 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ těe cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ cǔñaha‑dě xii‑dé sá quɨ́ndàha‑dé nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé. \v 48 Dico núu tée xìnu cuechi‑áⁿ ní cùu‑dé ɨɨⁿ tée cuihna ìní‑xi, te ngóo‑dé cani iní‑dé sá cúyàa patróóⁿ‑dě vá násàá ndɨ̌hɨ‑dé. \v 49 Te ngüíta‑dé cani‑dé nchaa dava‑gá cue ñáyiu xìnu cuechi ndɨhɨ‑dé, te ngóo‑dé caxi‑dé coho‑dé cada‑dé ndɨhɨ nchaa cue tée quɨhu. \v 50 Te ɨɨⁿ nduu òré ñá túú yɨ̀hɨ iní‑dé nasáá pàtróóⁿ‑dě, \v 51 te ío dandòho ñaha patróóⁿ‑dě xii‑dé, chi daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑dě xii‑dé núú xǐndecu cue ñáyiu ní cachí sá nǐ quide ndáá te ñá ndàá sá nǐ quide ndáá‑yu. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi dandòho ñaha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu, chi daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑gǎ xií‑yu ɨɨⁿ xichi núú ǐo ndohó‑yu te yàcáⁿ ío ndáhyú‑yu, te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑yu sá sàtú iní‑yu sá ndóhǒ‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 25 \s1 Cuèndá úxí ñáyiu dɨ̀hɨ́ \p \v 1 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Te úxí tnàhá ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñáyiu cuechi nǐ quehéⁿ‑yu lìntérnǎ‑yu, te cuáháⁿ‑yu ɨɨⁿ xichi núú cóó vìco tnándaha cuèndá cundetú‑yu quexìo tée tnándaha. \v 2 Te úhúⁿ ñáyiu cuechi‑ǎⁿ ǐo váha cùtnuní iní‑yu, te úhúⁿ‑yu ñáhá. \v 3 Te ndɨ ùhúⁿ ñáyiu cuechi dùcaⁿ ñá túú cùtnuní iní‑xi‑áⁿ ñà túú ní cǎnehé‑yu sá nděe lìntérnǎ‑yu. \v 4 Dico ndɨ ùhúⁿ ñáyiu cuechi cùtnuní iní‑xi‑áⁿ néhě‑yu sá nděe lìntérnǎ‑yu. \v 5 Te tée tnándaha‑áⁿ cúyàa‑dé quexìo‑dé núú ndétú ñàhá‑yu‑áⁿ, te nɨni dùcaⁿ cuyaa‑dé ní tnɨɨ ñaha sàní xií‑yu ní xídí‑yu. \v 6 Te cùu‑xi datná dava niú níhi ní cáháⁿ dava‑gá ñáyiu, te càchí‑yu: “Sa véxi tée tnándaha, chí táquèe quehé queheⁿ cuèndá‑ndó‑dě”, càchí‑yu. \v 7 Te ndɨ ùxí ñáyiu cuechi‑ǎⁿ nǐ ndacóo‑yu quìde túha‑yu lìntérnǎ‑yu. \v 8 Te ndɨ ùhúⁿ ñáyiu cuechi ñà túú cùtnuní iní‑xi‑áⁿ nǐ xáhǎⁿ‑yu xii cue ndɨ ùhúⁿ ñáyiu cùtnuní iní‑xi‑áⁿ: “Chí táxí nùu luha sá nděe lìntérná‑ndó ná nděe lìntérná‑ndɨ̌ chi ñá cuìní‑xi cáyú mee‑ni ndàhvá”, càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu. \v 9 Te cue ñáyiu cuechi cùtnuní iní‑xi‑áⁿ nǐ xáhǎⁿ‑yu: “Vá táxí nùu‑ndɨ́ chi vá tnàhá canehe chìuⁿ mee‑ndɨ́, te váha‑gá chí cuàháⁿ cuaaⁿ‑ndo nǔú cuè ñáyiu xǐdícó cuèndá sá vǎ cúmǎní xii‑ndo, te vá cúmǎní xii nchúhú tucu”, càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu. \v 10 Te nɨni cuǎháⁿ ndɨ ùhúⁿ ñáyiu ducaⁿ ñà túú cùtnuní iní‑xi‑áⁿ cuǎnguaáⁿ‑yu sá nděe lìntérnǎ‑yu ní quexìo tée tnándaha. Te ndɨ ùhúⁿ ñáyiu cuechi cùtnuní iní‑xi‑áⁿ nǐ queheⁿ cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑dé, te cuánguɨhu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑dé núú cóó vìco tnándaha, te sátá dúcáⁿ te ní nandedɨ́ yuyèhe. \v 11 Te òré ní nasáá cue ñáyiu cuechi ñǎyiu ní sánguaaⁿ sá nděe lìntérná‑xi‑áⁿ, te ní ngüíta‑yu càháⁿ‑yu xǐnutnɨ́ɨ‑yu ndàa sátá yuyèhe ndaa quehé, te xǎhǎⁿ‑yu xii tée tnǎndaha‑áⁿ: “¡Tǎta, nacaáⁿ yuyèhe na quɨ́hu‑ndɨ́!”, càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \v 12 Te tée tnǎndaha‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xií‑yu: “Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nchòhó ñá túú tàú‑ndó quɨ̌hu‑ndo vìco‑a, chi ñá túú tnàhá tnúhu ndɨhɨ ñaha‑ndo xìi‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 13 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, chi ñá túú xìní‑ndó nǎ nduu, te ni ñà túú xìní‑ndó nǎ òré quixi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá cue tée ní ndóo ndaha dǐhúⁿ \r (Lc. 19:11-27) \p \v 14 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu. Ɨɨⁿ tée sa ñùhu ichi‑ná‑dé sá cácá‑dě quɨ́ngaca cuu xica‑dě, te ní cana‑dé cue tée xìnu cuechi núú‑dě cuèndá dàndóo ndaha ñàha‑dé díhúⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 15 ’Te nàcuáa ndùu chiuⁿ quide ɨɨⁿ ɨɨⁿ‑güedé te ducaⁿ dǐhúⁿ nǐ sáñaha‑dě xii‑güedé, te ɨɨⁿ‑dé ní sáñaha‑dě úhúⁿ tnàhá díhúⁿ sǎ ǐo yahu nàni talentú, te ɨngá‑dé ní sáñaha‑dě úú tnàhá díhúⁿ‑ǎⁿ, te ɨngá‑dé ní sáñaha‑dě ɨɨⁿ díhúⁿ‑ǎⁿ, te dǎtnùní ní quee‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 16 Te tée ní queheⁿ cuèndá úhúⁿ tnàhá díhúⁿ sǎ nání tàlentú ní quide‑dé ndáhú ndɨhɨ‑xi te ní níhí tucu‑dé úhúⁿ‑gá tucu tnàhá díhúⁿ‑ǎⁿ. \v 17 Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide tucu tée ní níhí ǔú díhúⁿ sǎ nání tàlentú‑áⁿ, chi ní quide‑dé ndáhú te ní níhí tucu‑dé úú‑gá tucu tnàhá. \v 18 Dico tée ní níhí ɨɨⁿ‑ni díhúⁿ‑ǎⁿ chi da ní chiváha‑dé díhúⁿ pàtróóⁿ‑dě, chi ní xete‑dé ɨɨⁿ yaú te ní chindúxi‑dé. \p \v 19 ’Te ní cuu cuéhé nduu sá nǐ quee pàtróóⁿ‑güedě‑áⁿ ní sángaca cuu‑dé, te ní nasáá‑dé te ní ngüíta‑dé quídé ndǎá‑dé ndɨhɨ‑güedé cuèndá díhúⁿ sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑dé xii‑güedé. \v 20 Te tée ní quendóo ndaha ǔhúⁿ tnàhá díhúⁿ‑ǎⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, náu úhúⁿ tnàhá díhúⁿ sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑n xii‑í‑a, te ní sáháⁿ‑í ní quide‑í ndɨhɨ‑xi ndáhú te ní chídó‑xí ǔhúⁿ‑gá tucu tnàhá, te náu‑a naqueheⁿ cuèndá‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě. \v 21 Te tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑dé: “Ío váha ní quide‑n, te vitna quìde ñaha‑í xii‑n ɨ̀ɨⁿ tée váha tée quìde ndáá, te sá sàcú díhúⁿ nǐ dándǒo ndaha ñaha‑ǐ xii‑n te ní quide ndáá‑n, te sá dúcáⁿ nǐ quide‑n te vài‑gá taxi cuèndá ñáhà‑í xii‑n. Te vitna cuu cundecu‑n nǔú ndécù‑í, te ío cudɨ́ɨ́ ìní‑ó cùndecu ndɨhɨ tnaha‑o”, cachí tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑dé. \v 22 Te sátá dúcáⁿ te tée ní quendóo ndaha ǔú tnàhá díhúⁿ sǎ nání tàlentú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑güedě: “Pàtróóⁿ, náu úú tnàhá díhú sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑n‑a, te ní sáháⁿ‑í ní quide‑í ndɨhɨ‑xi ndáhú, te ní chídó‑xí ǔú‑gá tucu tnàhá, te náu‑a naqueheⁿ cuèndá‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑güedě. \v 23 Te ní xáhaⁿ těe cùu patróóⁿ‑áⁿ xii‑dé: “Ío váha ní quide‑n, te vitna quìde ñaha‑í xii‑n ɨ̀ɨⁿ tée váha tée quìde ndáá, te sá sàcú díhúⁿ nǐ dándǒo ndaha ñaha‑ǐ xii‑n te ní quide ndáá‑n, te sá dúcáⁿ nǐ quide‑n te vài‑gá taxi cuèndá‑í. Te vitna cuu cundecu‑n nǔú ndécù‑í, te ío cudɨ́ɨ́ ìní‑ó cùndecu ndɨhɨ tnaha‑o”, cachí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑dé. \v 24 Te tée ní ndóo ndaha ɨ̀ɨⁿ‑ni díhúⁿ‑ǎⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ: “Pàtróóⁿ, yúhú sa nàha‑í sá yòhó cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée ndùcu mee‑ni sá cúú‑xí mèe‑xi te tàhu‑n chiuⁿ cuáháⁿ nchúhú cue tée xìnu cuechi núú‑n sàcáⁿ‑ndɨ́ trìú, te òré ná nàtaxi tnaha‑ndɨ́, te yòhó dìcó‑nǎ náquèheⁿ cuendá‑n tàxúha‑n. \v 25 Te núu xíǎⁿ ní yùhú‑í cada‑í ndáhú ndɨhɨ díhúⁿ‑n, te ní sáháⁿ‑í ní xete‑í ɨɨⁿ yaú te ní chindúxi‑í, te náu díhúⁿ‑n‑áⁿ naqueheⁿ cuèndá‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée cùu patróóⁿ‑áⁿ. \v 26 Te tée cùu patróóⁿ‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Yòhó cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée cuihna ìní‑xi xìnu cuechi núù‑í te cuhndu‑n, te núu yòhó sání ìní‑n sǎ cúù‑í ɨɨⁿ tée tàuchiuⁿ cuáháⁿ‑ndó sàcáⁿ‑ndó trìú te òré nátàxi tnaha‑ndo, te yúhú dìcó‑nǎ náquèheⁿ cuendá‑í nátàxúha‑í. \v 27 Te núu sàni iní‑n sǎ dúcáⁿ quìde‑í, te dasaⁿ nùu‑n díhùⁿ‑í te cúñaha‑n chǎhu‑yu dɨ́quɨ́‑xi ni cùu, te òré ndexìo‑í te sa ngódó lùha‑gá dɨ́quɨ́‑xi naqueheⁿ‑í ní cùu”, cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi‑áⁿ. \v 28 Te tée cùu patróóⁿ‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii dava‑gá cue tée ndècu ndɨhɨ‑dé: “Chí quéndèé ɨɨⁿ díhúⁿ sǎ nání tàlentú néhé těe‑áⁿ, te cuáha‑ndo těe nèhe úxí tnàhá dɨu‑ni díhúⁿ‑ǎⁿ. \v 29 Chi cue tée sa ndècu ndɨhɨ te níhí‑gǎ‑güedé cundecu ndɨhɨ‑güedé, te ni vǎ nìhí‑gá‑güedé ndèé cundecu nchaa sá cúndècu ndɨhɨ‑güedé. Te cue tée ñá túú nǎ ndécú ndɨ̀hɨ vai, te nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑güedé vá cúndècu ndɨhɨ‑gá‑güedé. \v 30 Te tée xìnu cuechi ñá túú vědana nàndɨ́hɨ‑áⁿ, chí tnɨ́ɨ́‑dě te daquɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó‑dě ɨɨⁿ xichi núú néé nǔú ǐo ndoho‑dé, te yàcáⁿ ndáhyú‑dé, te dìcó rúhñú‑nǎ cuu núhu‑dé sá sàtú iní‑dé sá ndóhó‑dě”, càchí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. Duha sǎtnahá‑xi ndoho nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá cue ñáyiu ní quide váha ndɨhɨ cuèndá cue ñáyiu ñá túú ní quìde váha \p \v 31 Te xǎhaⁿ tùcu Jesús xii‑güedé: \p —Te nduu na quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te quixi‑í ndɨhɨ nchaa cue espíritú xínú cuèchi núù‑í, te nchaa ñáyiu quiní‑yu sá ǐo càhnu cuu‑í, te dàvá‑áⁿ cunucóo‑í núú táxí tnùní‑í, te ío cuñúhu ñáyiu sá ǐo càhnu cuu‑í. \v 32 Te dàvá‑áⁿ natacá nchaa ñáyiu xǐndecu nɨ càa xico ñuyíú cundecú‑yu núù‑í, te cada‑í‑yu dàtná quídé ɨ̀ɨⁿ toli oré táú dɨ̀ɨⁿ‑dé nchaa mběé ndɨhɨ nchaa chìvá chi dɨ̀ɨⁿ taxi ndecu‑dé nchaa mběé, te dɨ̀ɨⁿ taxi ndecu‑dé nchaa chìvá. \v 33 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada‑í chi nchaa ñáyiu ní quide ndáá núù‑í ñáyiu‑áⁿ taxi ndecu‑í‑yu xio cùha‑í, te nchaa ñáyiu cuihna ìní‑xi ñá túú ní cuìní cada ndáá núù‑í ñáyiu‑áⁿ taxi ndecu‑í‑yu xio dàtni‑í. \v 34 Te ducaⁿ te yúhú tée ío cùnuu cúñaha‑ǐ xii ñáyiu na cùndecu xio cuha‑í: “Nchaa nchòhó ñáyiu ní quide váha ñaha Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí, chí nèhé chi vitna ní sáá nduu cùndecu‑ndo núú ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá, chi ndéé cútnàhá ní ngáva ñuyíú sa ndècu túha tnàhí núú ndécú‑gǎ‑áⁿ sǎ nchòhó nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo. \v 35 Te ducaⁿ chi òré xìhí‑í docó te ní taxi‑ndo sǎ nǐ xexi‑í, te òré yìchí‑í ndute te ní taxi‑ndo ndùte ní xihi‑í, te òré ñúhù‑í ichi te ní taxi‑ndo vèhe ní ndetatú‑í. \v 36 Te òré xíní ñùhu‑í dóó cuihnu‑í te ní taxi‑ndo, te òré ní cuhú‑í te ní quixi coto ñaha‑ndo xìi‑í, te òré ní xɨ́hɨ‑í vecaá te ní quixi tucu‑ndo nǐ quixi coto ñaha‑ndo xìi‑í”, duha cúñaha‑ǐ xii nchaa ñáyiu‑áⁿ. \v 37 Te nchaa ñáyiu ducaⁿ nǐ quide ndáá‑áⁿ cǔñàhá‑yu xii‑í: “Yòhó Yaá cúú Xǐtohó‑ndɨ́, ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní tàxi‑ndɨ́ sá cáxí‑n òré xìhí‑n dòcó, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní tàxi‑ndɨ́ ndute coho‑n òré yìchí‑n. \v 38 Te ni ñà túú ní tàxi‑ndɨ́ vehe ndetatú‑n òré ñúhú‑n ìchi, te ni ñà túú ní tàxi‑ndɨ́ dóó cuihnu‑n òré xíní ñùhu‑n. \v 39 Te ni ñà túú ní quìxi coto ñaha‑ndɨ́ xii‑n òré ní cuhú‑n, te ni ñà túú ní quìxi coto ñaha‑ndɨ́ xii‑n òré ní xɨ́hɨ‑n vècaá”, duha quesàhá‑yu cúñàhá‑yu xii‑í. \v 40 Te yúhú tée cùnuu cúñaha‑ǐ xií‑yu: “Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá sǎ vǎha ní quide‑ndo sǎ cúú‑xí nchàa ñáyiu xǐndecu ichi‑í cuěi ío ndàhú xǐndáa‑yu, te sá dúcáⁿ nǐ quide‑ndo sǎ vǎha sá cúú‑xǐ‑yu, te cada iní‑ndó sǎ mèe‑í ducaⁿ nǐ quide‑ndo nǐ xito ñaha‑ndo xìi‑í”, duha cúñaha‑ǐ xií‑yu. \p \v 41 ’Te dǎtnùní cúñaha‑ǐ xii ñáyiu na cùndecu xio datni‑í: “Nchaa nchòhó ñáyiu ní xíta nihnu chí xócuɨ̀ñɨ́ núú ndécù‑í‑a, chi nchòhó ní nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo núú ñùhú núú càyú, dɨu‑ni núú nǐ quide túha‑í cundecu sácuíhná ndɨhɨ nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi, te yàcáⁿ cundecu‑ndo nɨ̀ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \v 42 Chi yúhú òré xìhí‑í docó te ñá túú ní tàxi‑ndo sá cáxì‑í, te ni òré yìchí‑í ndute te ñá túú ní tàxi‑ndo ndute coho‑í. \v 43 Te ni òré ní xúhuⁿ‑í ichi ñá túú ní tàxi‑ndo vehe ndetatú‑í, te ni òré xíní ñùhu‑í dóó cuihnu‑í te ñá túú ní tàxi‑ndo, te ni òré ní cuhú‑í te ñá túú ní quìxi‑ndo quixi coto ñaha‑ndo xii‑í, te ni òré ní xɨ́hɨ‑í vecaá te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide‑ndo ñà túú ní quìxi‑ndo quixi coto ñaha‑ndo xii‑í”, duha cúñaha‑ǐ xií‑yu. \v 44 Te ñáyiu‑áⁿ cǔñàhá‑yu xii‑í: “Yòhó Yaá cúú Xǐtohó‑ndɨ́ ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ òré xìhí‑n dòcó cuèndá taxi‑ndɨ́ sá cáxí‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ òré yìchí‑n ndùte cuendá taxi‑ndɨ́ ndute coho‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ cuhuⁿ‑n ìchi cuendá taxi‑ndɨ́ vehe ndetatú‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ òré xíní ñùhu‑n dóó cuèndá taxi‑ndɨ́ dóó cuihnu‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ òré cùhú‑n cuèndá quixi coto ñaha‑ndɨ̌ xii‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú ní xìní‑ndɨ́ quɨhɨ‑n vècaá cuèndá quixi coto ñaha‑ndɨ̌ xii‑n”, duha quesàhá‑yu cúñàhá‑yu xii‑í. \v 45 Te yúhú cúñaha‑ǐ xií‑yu: “Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ sǎ cuèndá sá ñà túú ní quìde‑ndo ɨɨⁿ sá vǎha sá cúú‑xí cuè ñáyiu ndècu ichi‑í cuěi ío ndàhú xǐndáa‑yu, te sá dúcáⁿ nǐ quide‑ndo ñà túú ní quìde‑ndo sá vǎha sá cúú‑xǐ‑yu, te cada iní‑ndó sǎ mèe‑í ducaⁿ nǐ quide‑ndo ñà túú ní quìde‑ndo sá vǎha sá cúú‑xì‑í”, duha cúñaha‑ǐ xií‑yu. \v 46 Te nchaa ñáyiu‑áⁿ quɨ̌hɨ́ⁿ‑yu núú ùhú núú ndàhú nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. Te nchaa ñáyiu ní quide ndáá núù‑í ní xíndecu ñuyíú‑a, ñáyiu‑áⁿ nduu táhǔ‑yu ío váha cundecú‑yu nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 26 \s1 Cue tée cùu úhú iní ñáhá xìi Jesús ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá \r (Mr. 14:1-2; Lc. 22:1-2; Jn. 11:45-53) \p \v 1 Te sátá nǐ yáha ducaⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p \v 2 —Nchòhó sa xìní‑ndó sǎ cùmání ǔú‑gá nduu te coo vico pàscuá, te càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo tnɨɨ ñaha‑güedé xii‑í, te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑í, te cata caa ñaha‑güedě núú cùrúxí te núú cùrúxí‑áⁿ cuú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 3 Te dɨu‑ni òré càháⁿ ndɨhɨ Jèsús cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní natacá cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél. Te mei quèhé vehe núú cúú vèchiuⁿ té Caìfás tée cùu dútú ǐo‑gá cúnùu ní natacá‑güedé. \v 4 Te xíáⁿ nǐ ndatnúhu‑güedé nàcuáa cada‑güedé dandàhú‑güedé Jèsús cuèndá tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá, te cahni ñaha‑güedě. \v 5 Te ní xítnàha‑güedé: \p —Váha‑gá sá vǎ tnɨ́ɨ́‑ó Jèsús mei ndùu vico, chi núu ducaⁿ na càda‑o te ío dusaⁿ càda ñáyiu —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ chíhí‑áⁿ àcití dɨ́quɨ́ Jèsús \r (Mr. 14:3-9; Jn. 12:1-8) \p \v 6 Te ndècu Jesús ñuú Bètaniá vehe ɨɨⁿ tée nàni Xímú, tée ní tnahá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó. \v 7 Te xíáⁿ ndécú‑gǎ ní quexìo ɨɨⁿ ñadɨhɨ́ néhé‑áⁿ ɨ̀ɨⁿ sá nǐ cuáha yúú vǎha nàni alabastrú, te xɨtɨ́ xíǎⁿ ñúhú àcití sàháⁿ tnámí sǎ ǐo ndèyáhu. Te yɨ̀hɨ Jesús mèsá xéxí‑gǎ, te ñaha‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑aⁿ ní sódó‑aⁿ àcití ñúhú xɨ̀tɨ́ xíǎⁿ dɨ́quɨ́‑gǎ. \v 8 Te òré ní xiní cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús sá dúcáⁿ nǐ quide ñaha‑áⁿ te ní cudééⁿ‑güedě, te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —Ñá túú quìde váha ñaha‑ǎⁿ dàcáⁿ quídé‑áⁿ dacuǐta‑aⁿ acìtí‑ǎⁿ. \v 9 Chi váha‑gá nǔu cuyáhu acìtí‑ǎⁿ ní cùu chi ío ndèyáhu, te díhúⁿ cuyáhu acìtí‑ǎⁿ cuu cuèndá cue ñáyiu ndàhú ní cùu —cachí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 10 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa ndùu tnúhu xǐtnàha‑güedé, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Vá dásàtú‑ndó ìní ñadɨ̀hɨ́‑a, chi sá nǐ quide ñaha‑aⁿ xìi‑í cúú‑xí ɨ̀ɨⁿ sá vǎha. \v 11 Chi cue ñáyiu ndàhú ducaⁿ‑ni cùtnahá ñáyiu‑áⁿ tnuú‑ndó, dico yúhú chi vá ncháá ndùu cundecu ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo ñùyíú‑a. \v 12 Te sá dúhá nǐ quide ñaha ñàdɨhɨ́‑a xii‑í ní sódó‑aⁿ àcití dɨ́quɨ̀‑í, te xíǎⁿ cada iní‑ndó sǎ sà quide túha‑aⁿ yɨquɨ cùñú‑í cuèndá nguɨ́ndǔxi‑xi. \v 13 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nděni ní cuu nɨhìí ñuyíú ná càháⁿ ñáyiu tnúhu‑í, te cáháⁿ‑yu tnàhá cuèndá ñadɨ̀hɨ́‑a cuèndá quiní nchaa ñáyiu nàcuáa ní quide‑aⁿ te ducaⁿ vǎ nácuànaá‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Té Jùdás ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá \r (Mr. 14:10-11; Lc. 22:3-6) \p \v 14 Te sátá dúcáⁿ te té Jùdás Iscàrioté ní sáháⁿ‑dé ní ndatnúhu‑dé ndɨhɨ cue tée cùu dútú cúnùu. Te núú tnàhá té Jùdás‑áⁿ cúú ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús. \v 15 Te ní xáhaⁿ‑dě xii cue tée cùu dútú cúnùu‑áⁿ: \p —¿Ndědau cháhu ñaha‑ndo xìi‑í te taxi cuèndá‑í Jèsús xii‑ndo‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p Te cue dútú‑ǎⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑dé sá cuǎñaha‑güedě ócó úxí díhúⁿ cuìxíⁿ, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ sáñaha‑güedě xii‑dé. \v 16 Te ndéé òré ní queheⁿ cuèndá té Jùdás‑áⁿ dǐhúⁿ, te ní ngüíta‑dé ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě. \s1 Cùdini Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá \r (Mr. 14:12-25; Lc. 22:7-23; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 17 Te ní sáá nduu nǐ quesaha vìco xexi ñáyiu pàá sá ñà túú yɨ̀hɨ levadurá dɨu‑ni vico pàscuá, te cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní sándehe yatni‑güedé dɨ̀ñɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑ndɨ́ xìcáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n nǔu ndèé cuìní‑n càda túha‑ndɨ́ cuèndá cudìni‑o sacuaa nduu vico pascuá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 18 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuàháⁿ xɨtɨ́ ñuú‑ǎⁿ, te yàcáⁿ naníhí‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée cùtnuní iní‑ndó sǎ sà xiní ñáhá‑dě xii‑o, te cúñaha‑ndo xìi‑dé: “Yaá cúú Mèstrú càchí‑gá sá sà ní cuyatni nduu vǎ cúndècu‑gá ñuyíú‑a, te vehe‑n cuìní‑gá cada‑gá vico pàscuá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá”, duha cúñaha‑ndo xìi tée‑áⁿ —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 19 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní quide‑güedé nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé, te ní quide túha‑güedé sá cúdìni‑güedé ndɨhɨ‑gá sacuaa nduu vìco pascuá‑áⁿ. \v 20 Te òré sa ní cundɨquɨⁿ te cuánguɨhu Jèsús ndɨhɨ ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá mèsá cuèndá cudìni‑gá ndɨhɨ‑güedé. \v 21 Te nɨni xèxi‑gá ndɨhɨ‑güedé ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ dɨ́ú ɨ̀ɨⁿ nchohó cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑í cuáha cuèndá ñáhá‑ndó xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé te nchaa‑güedé ní ngüíta‑güedé cúndɨ̀yɨ́‑güedé, te da ɨɨⁿ da ɨɨⁿ‑güedé ní ngüíta‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿ñá dɨ́ú yǔhú ducaⁿ sàni iní‑n càda‑í‑u? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 23 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Tée nacaxi ndɨhɨ‑í ɨɨⁿ‑ni cóhó caxi‑ndɨ́, tée‑áⁿ cuǎha cuèndá ñáhá‑dě xii‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá. \v 24 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuhu ichi‑í cuáháⁿ‑í yáha‑í nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí, dico ndàhú ní cuu tée ducaⁿ na cuǎha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá, chi váha‑gá sá vǎ cácú těe‑áⁿ cundecu‑dé ní cùu, te ñá dɨ́ú sǎ nǐ cacu‑dé te ducaⁿ càda‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 25 Te sátá dúcáⁿ te ní cáháⁿ té Jùdás tée cuáha cuèndá ñáhá xìi‑gá, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Mèstrú, ¿te náa sàni iní‑n sǎ yǔhú cuáha cuèndá ñáhà‑í xii‑n nǔú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑n‑áⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 26 Te nɨni cùdini cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní queheⁿ‑gá pàá, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá te ní ngüíta‑gá dácǎhñu‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí quéhéⁿ pàá‑a caxi‑ndo, te cada iní‑ndó sǎ yɨ̀quɨ cuñú‑í cúú‑xí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 27 Te ní queheⁿ‑gá vàsú ñúhú ndùdí ndéhé yoho yàha stilé, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní ngüíta‑gá sǎñaha‑gǎ xii‑güedé cuèndá coho‑güedé luha luha sá ñúhú xɨ̀tɨ́‑xi, te xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cóhó nchàa nchohó ndudí ndéhé yoho yàha stilé ñúhú xɨ̀tɨ́ vàsú‑a. \v 28 Te cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí dàtná nɨ́ñɨ̀‑í sá cátɨ́ òré cahni ñaha‑güedě xii‑í, te sá dúcáⁿ càtɨ nɨ́ñɨ̀‑í xíǎⁿ cutnùní ndáá sá Yǎ Ndiǒxí cada‑gá ɨngá núú sǎ vǎha sá cúú‑xí vài ñáyiu dàtná ní cachí‑gá cada‑gá, te ío vài ñáyiu cada càhnu iní‑gá cuéchi‑yu. \v 29 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vítná‑nǎ duha xìhi ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo ndùdí ndéhé yoho yàha stilé‑a, te vá cóhó ndɨ̀hɨ ñaha‑gá‑í xii‑ndo, dico na sàá nduu nànihí tnáhá‑ó nǔú ndécú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí táxí tnùní‑gá te dàvá‑áⁿ cada iní‑ndó sǎ dàtná sá cóhó ndɨ̀hɨ ñaha tucu‑í xii‑ndo chi ío cudɨ́ɨ́ ìní‑ó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Té Pèlú cúñaha‑dě xii ñáyiu sá ñà túú xìní‑dé Jèsús \r (Mr. 14:26-31; Lc. 22:31-34; Jn. 13:36-38) \p \v 30 Te Jèsús ní xita‑gá ɨɨⁿ ndudú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te dǎtnùní ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé yucu Òlívú. \v 31 Te yàcáⁿ ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ncháá‑ndó dàndóo ñaha‑ndo xìi‑í niú vitna, chi quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: “Yúhú cuáha‑í tnúhu cahni‑güedé tée cùu toli, te nchaa mběé‑dě ndɨhɨ‑güedɨ cuténuu”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. \v 32 Dico na ndòto‑í te codonùu‑í núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ distrìtú Galìleá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 33 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Te cuěi nchaa‑güedé ná dàndóo ñaha‑güedě xii‑n, dico yúhú chi vá dándǒo ñaha‑ǐ xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑n sǎ nìú vitna cùmání‑gǎ cana ɨɨⁿ lǐhi, te úní xito cáháⁿ‑n nǔú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 35 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cuěi na cùú ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑n dico vá càháⁿ‑í núú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhà‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te nchaa dava‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí ɨɨⁿ xichi núú nání Gètsemaní \r (Mr. 14:32-42; Lc. 22:39-46) \p \v 36 Te Jèsús ní quexìo‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ɨɨⁿ xichi núú nání Gètsemaní, te xíáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cúnúcǒo iha cundetu‑ndo na quɨ̀hɨ́ⁿ‑í yàcáⁿ cáháⁿ ndɨhɨ‑í Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 37 Te ndèca‑gá té Pèlú, ndɨhɨ ndɨ ndùú déhe té Zebèdeú cuáháⁿ, te ní ngüíta‑xi súúní ndɨ̀hú iní‑gá. \v 38 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée úní‑áⁿ: \p —Súúní ndɨ̀hú iní‑í dàtná sá cùú‑í, te chí quéndǒo nchòhó iha te vá cùdú‑ndó chi yúhú vá cùdú‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 39 Te sa ñùnchií luha ní xica ndehe Jèsús núú ndécú‑güedě, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑gǎ te ní nuu núú‑gǎ ndàa núú ñúhú, te ní ngüíta‑gá càháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó Tǎtá méè‑í, càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n tàunihnu ñaha‑n xii‑í cuèndá sá vǎ ndóhò‑í ná sàá òré, dico vá cádá‑n nàcuáa càchí iní méè‑í, chi cada‑n nàcuáa càchí iní méé‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí. \p \v 40 Te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te cuánuhú‑gá núú nǐ dándǒo‑gá cue tée úní‑áⁿ te xǐxídí‑güedé òré ní nasáá‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Pèlú: \p —¿Náa ñá cúndèe iní‑ndó vǎ cùdú‑ni‑ndo cuědìcó ɨɨⁿ òré nɨni càháⁿ ndɨhɨ‑í Yǎ Ndiǒxí‑ǎⁿ? \v 41 Te chí quéndǒo tucu te cuhuⁿ iní‑ndó vǎ cùdú‑ndó, te cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dácàháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndo càda‑ndo sá ñà túú tàú‑ndó càda‑ndo. Te xìní ndáá‑í sá nchòhó cuìní‑ndó càda‑ndo nchaa nacuáa càháⁿ‑í dìcó‑ni sá ñà túú nìhí ndéé‑ndó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 42 Te xito cùu uú cuáháⁿ tucu Jèsús cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó Tǎtá méè‑í, te núu vá cúndèe iní‑n tàunihnu ñaha‑n xii‑í cuèndá sá vǎ ndóhò‑í, te cada nàcuáa càchí iní méé‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí. \p \v 43 Te òré ní yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te cuánuhú tucu‑gá núú xǐndecu cue tée úní xícá cùu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ, te xìdí‑ni tucu‑güedé òré ní nasáá‑gá, te ducaⁿ nǐ quide‑güedé chi súúní ñùhu saní núú‑güedě. \v 44 Te ní dándǒo ñaha tùcu Jesús xii‑güedé xíáⁿ, te cuáháⁿ tucu‑gá xito cùu uní cáháⁿ ndɨhɨ tucu‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te dɨu‑ni tnúhu sá sà ní xáhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, dɨu‑ni tnúhu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ tùcu‑gá. \v 45 Te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te cuánuhú tucu‑gá núú ndécú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá‑áⁿ, te òré ní nasáá‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te náa xìdí‑ni tucu‑ndo? Te sa ní sáá òré cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée ndècu ichi cuehé ichi duha. \v 46 Dico vitna chí ndácǒo na quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó, chi sa véxi tée cuáha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ní tnɨɨ‑güedé Jèsús ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ \r (Mr. 14:43-50; Lc. 22:47-53; Jn. 18:2-11) \p \v 47 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní quexìo té Jùdás. Te núú tnàhá tée‑áⁿ cúú ùxúú tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní cùu te ducaⁿ nǐ quide‑dé. Te ndɨhɨ‑dé vài cue tée ní quexìo te dava‑güedé xǐnehe‑güedé machìtí, te dava‑güedé xǐnehe‑güedé carrùtí. Te cue tée‑áⁿ nǐ tendaha ñàha cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél. \v 48 Te té Jùdás tée cuáha cuèndá ñáhá xìi‑gá‑áⁿ sa ní xítnǔhu‑dé cue tée‑áⁿ nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě, te duha ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —Cundehe‑ndo těe na tèyuhu‑í te tée‑áⁿ tnɨɨ‑ndo‑dě chi tée‑áⁿ cúú‑dě tée ndèé iní‑ndó —duha ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 49 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑güedé, te ní sándehe yatni‑dé núú Jèsús, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Ràcióⁿ Mèstrú! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te ní teyuhu ñàha‑dé xii‑gá. \v 50 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Yòhó tée ní chitnahá ñáhá xìi‑í, ¿ná cuìní‑n nǔu véxi‑n nǔù‑í? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ tnɨɨ ñaha cuè tée ndɨhɨ té Jùdás‑áⁿ xii Jèsús, te ndèca ñaha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ. \p \v 51 Te ɨɨⁿ cue tée ndɨhɨ Jèsús ní tava‑dé machìtí‑dé, te ní xehndé‑ni‑dé ɨɨⁿ xio lóho ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú dǔtú cúnùu te ní quendeé duuⁿ lóho‑dé. \v 52 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée ducaⁿ nǐ xehndé lóho tée‑áⁿ: \p —Nachihi machìtí‑n ñɨ̀ɨ‑xi, chi nchaa cue tée na nàá ndɨhɨ machìtí cahni‑güedé tnàha ñáyiu‑güedé te dɨu‑ni ndɨhɨ machìtí cuú méé‑güedě tucu. \v 53 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu yúhú cuìní‑í cácu‑í te cáháⁿ ndɨhɨ‑í Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí, te tendaha‑gǎ cuéhé víhí espíritú xínú cuèchi núú‑gǎ quixi‑xi dàcácu ñaha‑xi xìi‑í. \v 54 Dico núu ducaⁿ na càda‑í te vá quéé ndǎá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí núú ndèé tnuní sá dàcuɨtɨ́í xìni ñuhu‑xi nándɨ ndoho‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 55 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée ducaⁿ nǐ tnɨɨ ñaha xìi‑gá‑áⁿ: \p —Nchaa‑ni nduu ní xiní‑ndó nǐ xóo cunucóo‑í xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní xóo danèhé‑í ñáyiu, te ñá túú ní tnɨ̀ɨ ñaha‑ndo xii‑í, ¿te ná cuèndá vitna quìde ñaha‑ná‑ndó xìi‑í dàtná quídé‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñadúhú, nèhe‑ná‑ndó màchití nèhe‑ná‑ndó càrrutí ní quexìo ní tnɨɨ ñaha‑ndo xìi‑í‑i? \v 56 Dico dacuɨtɨ́í sǎ dúhá càda‑xi nacuáa quee ndáá‑xi nàcuáa ní cáháⁿ cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ ngódó tnùní núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xinu‑güedé ní dándǒo ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ jùndá \r (Mr. 14:53-65; Lc. 22:54-55, 63-71; Jn. 18:12-14, 19-24) \p \v 57 Te cue tée ní tnɨɨ ñaha xìi Jesús ndécá ñàha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ núú tě Caìfás tée cùu dútú cúnùu‑gá. Te núú ndécú dǔtú cúnùu‑gá‑áⁿ sa ní tacá cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél cuèndá cada‑güedé jùndá. \v 58 Te té Pèlú xica xìca‑ni nchicúⁿ ñáhá‑dě xii‑gá cuáháⁿ ní sáá‑dé ndéé quehé vehe núú ndécú těe cùu dútú cúnùu‑gá‑áⁿ, te xíáⁿ nǐ ngóo‑dé ndɨhɨ cue tée cùu poleciá cuèndá cuìní‑dé quiní‑dé nása cada ñaha‑güedě xii Jèsús. \p \v 59 Te cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée xǐndecu jùndá ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé dacàa‑güedé ɨɨⁿ cuéchi dɨ́quɨ́ Jèsús cuěi cùu‑xi ɨɨⁿ sá ñǎ ndàá cuèndá níhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cahni ñaha‑güedě xii‑gá. \v 60 Te vài cue tée ní ngüíta‑güedé dácàa‑güedé cuéchi dɨ́quɨ́‑gǎ, dico ñá túú ní cùndee tnúhu‑güedé chi mee‑ni tnǔhu ndehnde cùu‑xi. Te sátá dúcáⁿ te ní quexìo tucu úú tnàhá cue tée dàcuandehnde‑güedé, \v 61 te xǎhaⁿ‑güedě xii nchaa cue tée xǐndecu jùndá: \p —Véxi‑ndɨ́ càchí tnúhu‑ndɨ́ xii‑ndo sǎ těe‑a càchí‑dé sá dángòyo‑dé veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu núú chíñùhu‑o Yá Ndiǒxí, te dandàa‑dé ɨngá veñúhu saa, dɨu‑ni núú cáá tnàhí veñúhu‑ǎⁿ, te xɨtɨ́ úní‑ni nduu sa nadaxǐnu‑dé, duha càchí‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 62 Te tée cùu dútú cúnùu‑gá‑áⁿ nǐ ndacuɨ́ñɨ́‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —¿Ná cuèndá duha ndùu tnúhu càháⁿ cue tée‑a cuèndá‑n? Te cáháⁿ nǔu nása cunduu tnúhu cáháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 63 Dico Jèsús ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá. Te tée cùu dútú cúnùu‑gá‑áⁿ nǐ xáhaⁿ tùcu‑dé xii‑gá: \p —Yúhú, cácú nèhe‑í Yǎ Ndiǒxí chi cuìní‑í sá càchí tnúhu ndáá‑n xìi‑ndɨ́ nǔu sá dɨ́ú Crìstú Déhe Yá Ndiǒxí Yaá ní tendaha‑gǎ véxi ñuyíú‑a cùu‑n —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 64 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu Yaá‑áⁿ cúù‑í dàtná càchí‑n‑ǎⁿ, te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te quiní‑ndó yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo cunucóo‑í xio cùha Dútú Ndiǒxí Yaá ndácú quìde nchaandɨ túhú sá vǎha. Te dàvá‑áⁿ quiní ñáhá‑ndó xìi‑í quee‑í andɨu quìxi‑í ichi xɨtɨ́ vícó —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 65 Te dútú cúnùu‑gá‑áⁿ nǐ ndátá‑dě dóó níhnú‑dě cuèndá sá ñà túú ní tnàhá iní‑dé nàcuáa ní cáháⁿ Jèsús, te ní xáhaⁿ‑dě xii nchaa cue tée xǐndecu jùndá: \p —Tée‑a càháⁿ úhú‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí, te vitna ñá túú‑gǎ xíní ñùhu‑xi cue tée cáháⁿ ndáá nǔu ndáá sá ndècuéchi‑dé àdi ñá túú ndècuéchi‑dé, chi sa ní tecú dóho‑o nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑dé ní cáháⁿ úhú‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí. \v 66 Te nchaa‑ndo chǐ càháⁿ vitna núu nása sàni iní‑ndó cùnduu cuendá tée‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii nchaa cue tée‑áⁿ. \p Te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě: \p —Nchúhú càchí‑ndɨ́ sá tàú‑xi cuú‑dé chi ndècuéchi‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 67 Te ní ngüíta‑güedé ní tɨú dɨɨ́ ñáhá‑güedě xii‑gá te ní caniha‑güedě, te tnàhá núú‑gǎ ní cani‑güedé. \v 68 Te ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Yòhó Tée càchí sá cúú Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a, cáháⁿ ná còto yoo ní caniha xìi‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \s1 Té Pèlú xǎhaⁿ‑dě xii ñáyiu sá ñà túú xìní‑dé Jèsús \r (Mr. 14:66-72; Lc. 22:56-62; Jn. 18:15-18, 25-27) \p \v 69 Te nɨni nùcóo té Pèlú quehé, te ní sáháⁿ ɨɨⁿ xíchí xínú cuèchi vehe‑áⁿ nǔú‑dě, te xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé: \p —Yòhó tnàhá‑n cùu‑n tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús tée distrìtú Galìleá —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 70 Te té Pèlú ñá túú ní nǔnuu‑dé, te ndèdóho nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii xíchí‑ǎⁿ: \p —Yúhú, ñá túú cùtnuní iní‑í nása ndùu tnúhu càháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑xi. \p \v 71 Te ní xica té Pèlú cuáháⁿ‑dé ndàa nacuáa nchìí yuyèhe vehe‑áⁿ, te ní xiní ñáhá tùcu ɨngá xíchí xínú cuèchi vehe‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑xi xìi nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Tée‑a tnàhá‑dé xícá cùu‑dé ndɨhɨ Jèsús tée ñuú Nazàrét —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìí‑yu. \p \v 72 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě: \p —Nchàcuɨtɨ Yá Ndiǒxí sá ñà túú xìní‑í tée càcunehe‑ndo‑áⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 73 Te tna tnaa‑ni ní cuu, te dava ñáyiu xǐndecu xíáⁿ nǐ xáhaⁿ tùcú‑yu xii té Pèlú: \p —Ndáá sá tnàhá‑n xìca cuu‑n ndɨhɨ tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑ǎⁿ, chi ñáyúhú càháⁿ‑n —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 74 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Nchàcuɨtɨ Yá Ndiǒxí sá yǔhú càháⁿ ndáá‑í sá ñà túú xìní‑í tée càcunehe‑ndo‑áⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p Te òré‑ni‑áⁿ nǐ cana ɨɨⁿ lǐhi. \v 75 Te ní ndacu iní té Pèlú nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé sá cùmání‑gǎ cana ɨɨⁿ lǐhi te úní xito cáháⁿ‑dé sá ñà túú xìní ñáhá‑dě xii‑gá. Te ní quee‑dé tnuú ñáyiu‑áⁿ cuǎháⁿ‑dé ɨɨⁿ xio ní ndáhyú víhí‑dě ní ndixi cuéchi iní‑dé. \c 27 \s1 Ndèca‑güedé Jèsús cuáháⁿ núú tě Pìlatú \r (Mr. 15:1; Lc. 23:1-2; Jn. 18:28-32) \p \v 1 Te sátá nǐ túndaá te nchaa cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél ní ndatnúhu‑güedé nàcuáa cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús. \v 2 Te ní dácútú ñàha‑güedé xii‑gá, te ndèca ñaha‑güedé cuáháⁿ núú tě Pìlatú tée cùu gobiernú. \s1 Ní xíhí té Jùdás \p \v 3 Te té Jùdás tée ní sáha cuèndá ñáhá xìi Jesús ní cutnùní iní‑dé sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá, te ní ndixi cuéchi iní‑dé sá ñà túú ní quìde váha‑dé sá dúcáⁿ nǐ quide‑dé ní sáha cuèndá ñáhá‑dě xii‑gá núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá, te ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé danchòcáva‑dé ócó úxí díhúⁿ cuìxíⁿ núú cuè dútú cúnùu‑áⁿ, ndɨhɨ núú cuè tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, chi dɨu cue tée‑áⁿ nǐ sáñaha‑güedě díhúⁿ xii‑dé. \v 4 Te òré ní quexìo té Jùdás‑áⁿ nǔú ndécú‑güedě, te xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —Yúhú, ñá túú ní quìde váha‑í sá dúcáⁿ nǐ quide‑í ní taxi cuèndá‑í ɨɨⁿ tée ñá túú tnàhí cuéchi‑xi cahni‑ndo‑dě —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p Te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii‑dé: \p —Nchúhú, ñá túú nǎgá cuèndú cuìní‑ndɨ́ cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑ndɨ̌ xii‑n, te mee‑n nàha núu nása sàni iní‑n càda‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 5 Te té Jùdás ní dǎngoyo‑dé díhúⁿ‑ǎⁿ xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé ní dácuèhné‑dé méé‑dě. \p \v 6 Te cue dútú cúnùu ní naqueheⁿ‑güedé díhúⁿ‑ǎⁿ, te ní xítnàha‑güedé: \p —Díhúⁿ‑a ní quéyǎhu cuèndá sá cùú ɨɨⁿ ñáyiu, núu xíǎⁿ vá cúú nàchihi‑o xɨtɨ́ càjá núú ñúhú sǎ cúú cuèndá Yǎ Ndiǒxí —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 7 Te ní ndatnúhu‑güedé te ní cuu ɨɨⁿnuu‑güedě cuèndá nacuaaⁿ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú cáá ñùhu danani‑güedé Núú Cuǎha Nchaa Sá Cuǎha Ñuhu, te xíáⁿ nǐ saaⁿ‑güedé cuèndá xíáⁿ nguɨ̌ndǔxi nchaa ñáyiu véxi xica. \v 8 Te ní nadáma dɨ̀u ñuhu‑áⁿ, te vitna dànani‑güedé Ñuhu Yáhu Nɨ́ñɨ́, duha dànani‑güedé. \v 9 Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cáháⁿ ndíi Jerèmiás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te duha ní cachí ndíi: “Cue tée isràél ní cachí‑güedé sá òcó úxí díhúⁿ cuìxíⁿ cháhu‑güedé cuèndá ɨɨⁿ tée queheⁿ cuèndá‑güedé. Te díhúⁿ‑ǎⁿ nàqueheⁿ‑güedé, \v 10 te cuaaⁿ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú nání Nǔú Cuǎha Nchaa Sá Cuǎha Ñuhu, te ducaⁿ càda‑xi chi ducaⁿ nǐ cachí Yǎ Ndiǒxí cunduu”, duha ní cachí ndíi Jerèmiás‑áⁿ. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ núú tě Pìlatú \r (Mr. 15:2-5; Lc. 23:3-5; Jn. 18:33-38) \p \v 11 Te Jèsús ndécú‑gǎ núú tě Pìlatú tée cùu gobiernú, te tée‑áⁿ nǐ xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Ndáá sá dɨ́ú‑n cùu‑n tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu‑í yɨ́ndàha‑í‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 12 Te cue dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél sàcáⁿ cuéchi‑güedé núú tě Pìlatú cuèndá Jèsús, dico mee‑gǎ ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu ñá túú ní cǎháⁿ‑gá. \v 13 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cáháⁿ, ná cuèndá ñá túú càháⁿ‑n, te cundehe nǎ ndéé duha tɨtnɨ́ cuéchi dàcaa cue tée‑a dɨ́quɨ́‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 14 Dico Jèsús ñá túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá, te té Pìlatú tée cùu gobiernú‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑dé sá dúcáⁿ ñà túú tnàhí ni cǎháⁿ‑gá. \s1 Ní quide ndáá‑güedé sá cáhní‑güedě Jèsús \r (Mr. 15:6-20; Lc. 23:13-25; Jn. 18:38-19:16) \p \v 15 Te ndɨ tnahá nduu vìco pascuá dácǎcu té Pìlatú tée cùu gobiernú‑áⁿ ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ vecaá chi ducaⁿ tnàhí quìde‑dé, te mee ñǎyiu càháⁿ‑yu te núu ndědacàa tée yɨ̀hɨ vecaá‑áⁿ cǎcu‑dé te tée‑áⁿ dácǎcu‑dé. \v 16 Te dàvá‑áⁿ yɨ́hɨ́ ɨ̀ɨⁿ tée nàni Barrabás vecaá, te tée‑áⁿ ìó cuèndú‑dé sá ǐo nèhé ní quide‑dé. \v 17 Te ní natacá nchaa ñáyiu, te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhú‑dě núǔ‑yu, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¿Ndědacàa núú ùú cue tée‑a cuìní‑ndó dàcácu‑í‑güedé‑i? ¿Té Barràbás ǎⁿ Jèsús tée nàni Cristú? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 18 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ té Pìlatú, chi ní cutnùní iní‑dé sá dìcó sá cuèdú íní‑güedě ducaⁿ nǐ quide‑güedé ní sáha cuèndá ñáhá‑güedě xii Jèsús núú‑dě. \p \v 19 Te nɨni nùcóo té Pìlatú núú xèhndé‑dé cuéchi ní tendaha ñàdɨhɨ́‑dé tnúhu cuáháⁿ núú‑dě, te duha ndùu tnúhu ní tendaha‑aⁿ: “Vá cání ìní‑n nǎ cada‑n těe ní taxi cuèndá ñáhá‑güedě xii‑n, tée ñá túú tnàhí cuéchi‑xi, chi icuini ío nèhé ní dácótó ñàha saní‑í cuèndá‑dé”, duha ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑aⁿ xìi té Pìlatú. \p \v 20 Dico cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél ní xáhaⁿ‑güedě xii ñáyiu sá ná cǔñàhá‑yu xii té Pìlatú dàcácu‑dé té Barràbás te cahni‑dé Jèsús, te ní quidé‑yu nàcuáa ní xáhaⁿ‑güedě. \v 21 Te té Pìlatú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ tùcu‑dé xií‑yu: \p —¿Ndědacàa núú ùú cue tée‑a cuìní‑ndó dàcácu‑í? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p Te ní xáhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —Té Barràbás dàcácu‑n —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 22 Te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhú‑dě núǔ‑yu, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¿Te ná cuìní‑ndó càda‑í Jèsús tée nàni Cristú tée càchí sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha xii‑dé véxi‑dé ñuyíú‑a‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p Te nchaá‑yu ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu: \p —Cata caa‑dé núú cùrúxí —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 23 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ tùcu‑dé xií‑yu: \p —¿Te ná cúú cuěchi ní quide‑dé nǔu ducaⁿ cuìní‑ndó càda‑í‑dé‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p Dico nchaá‑yu uuⁿ‑gá níhi ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —¡Cata caa‑dé núú cùrúxí! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 24 Te té Pìlatú ní cutnùní iní‑dé sá vǎ nìhí‑dé nàcuáa cada‑dé, chi uuⁿ‑gá ní ngüíta ñáyiu xǐcuáá‑yu, te xíǎⁿ ní xícáⁿ‑dé ndute ní ndáhá‑dě núú nchàa ñáyiu, te ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Tée‑a cùu‑dé ɨɨⁿ tée ñá túú tnàhí cuéchi‑xi, te nchòhó cuìní‑ndó sǎ cùú‑dé, dico dɨu‑ni mee‑ndo cuìdo yáhu‑ndo‑dě chi yúhú vá cuídó yǎhu‑í‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 25 Te nchaá‑yu ní xáhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —¡Dɨu nchúhú ndɨhɨ cue déhe‑ndɨ́ cuido yǎhu‑ndɨ́‑dé! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu. \p \v 26 Te sátá dúcáⁿ te té Pìlatú ní dácǎcu‑dé té Barràbás, te ní táúchíúⁿ‑dě ní cani‑güedé Jèsús. Te sátá dúcáⁿ nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá, te ní táúchíúⁿ‑dě candeca ñaha‑güedě xii‑gá quɨ́hɨ́ⁿ cata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí. \p \v 27 Te cue tée cùu sandadú té Pìlatú ndécá‑güedě Jèsús cuánguɨhu xɨtɨ́ vehe càhnu cuu cuendá‑dé, te cue tée cùu sandadú‑áⁿ nǐ cana‑güedé dava‑gá cue sandàdú núú dúcáⁿ ndèca‑güedé Jèsús cuánguɨhu‑áⁿ. \v 28 Te xíáⁿ nǐ taunuu‑güedé dóó‑gǎ, te ní dácuíhnú ñàha‑güedé xii‑gá ɨɨⁿ dóó tɨ́cuèhé víhí. \v 29 Te ní cadúha‑güedé ɨɨⁿ coròná iñu ní chihi‑güedé dɨ́quɨ́‑gǎ, te ní chitnɨ́ɨ‑güedé ɨɨⁿ carrùtí ndaha cùha‑gá, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑güedě núú‑gǎ cúdɨ̀quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¡Ío càhnu cuu yohó tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 30 Te ní tɨú dɨɨ́ ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní queheⁿ‑güedé carrùtí sá nǐ sáñaha‑güedě xii‑gá te ní ducuⁿ‑güedé dɨ́quɨ́‑gǎ. \v 31 Te sátá nǐ yáha ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní nataunuu ñaha‑güedě xii‑gá dóó tɨ́cuèhé víhí sǎ nǐ dácuíhnú ñàha‑güedé xii‑gá, te ní dándɨ̌únuu ñaha‑güedě xii‑gá dóó méé‑gǎ, te dǎtnùní ndécá ñàha‑güedé cuáháⁿ núú cátá càa ñaha‑güedé xii‑gá núú cùrúxí. \s1 Sàta caa‑güedé Jèsús núú cùrúxí \r (Mr. 15:21-32; Lc. 23:26-43; Jn. 19:17-27) \p \v 32 Te ñùhu‑güedé ndɨhɨ‑gá ichi, te ní naníhí‑güedě ɨɨⁿ tée ñuú Cìrené nání‑dě Xǐmú, te tée‑áⁿ nǐ quide yica‑güedě ní xido‑dé cùrúxí sá nchídó Jèsús. \p \v 33 Te ní sáá‑güedé ndɨhɨ‑gá ɨɨⁿ xichi núú nání Gǒlgotá, te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Núú nání yɨ̀quɨ dɨ́quɨ́ ndɨ̌yɨ, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \v 34 Te xíáⁿ sǎñaha‑güedě ndudí úá coho‑gá ní cùu, te ñá túú ní xìhi‑gá chi dico‑ni ní xito ndéé‑gá. \p \v 35 Te ní sata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí, te sátá dúcáⁿ te cue tée cùu sandadú‑áⁿ nǐ xito ndéé‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé cuu cuèndá‑güedé dóó‑gǎ. Te ducaⁿ nǐ cuu chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní cáháⁿ ɨɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha yòdo tnuní núú tùtú‑gá, te duha càchí‑xi: “Ní xito ndéé‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé cuu cuèndá‑güedé dóó‑gǎ”, duha ní cachí tée‑áⁿ te ducaⁿ nǐ ngódó tnùní núú tùtú‑gá. \v 36 Te sátá dúcáⁿ nǐ quide‑güedé, te ní ngóo‑güedé ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá. \v 37 Te ní taxi ndecu‑güedé ɨɨⁿ sá ndèé lètrá ndàa dɨ́quɨ́‑gǎ. Te lètrá‑áⁿ càháⁿ‑xi ná cuèndá ducaⁿ nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá, te duha càháⁿ lètrá‑áⁿ: “Tée‑a cùu‑dé tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél”, duha càchí‑xi. \v 38 Te tnàhá úú cue tée cùu ñadúhú nǐ sata caa‑güedé dɨu‑ni núú cùrúxí tucu, te ɨɨⁿ‑dé ní sata caa‑güedé xio cùha‑gá, te ɨngá‑dé ní sata caa‑güedé xio dàtni‑gá. \v 39 Te nchaa ñáyiu yǎha yatni núú tácàa‑gá‑áⁿ, te dàcuicó‑yu dɨ́quɨ̌‑yu ndèhe ñahá‑yu xii‑gá, te xǐcuèhé ñáhǎ‑yu. \v 40 Te xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —Yòhó càchí‑n sǎ dàngoyo‑n veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te dandàa‑n ɨngá veñúhu saa, te xɨtɨ́ úní‑ni nduu sa nadaxǐnu‑n, te vitna tanùu núú cùrúxí‑áⁿ dàcácu‑n mèe‑n te núu ndisa sá Děhe Yá Ndiǒxí cúú‑n —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 41 Te dɨu‑ni ducaⁿ cùdɨquɨ́ ndeé ñáhá cuè tée cùu dútú cúnùu xii‑gá, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, te xǐtnàha‑güedé: \p \v 42 —Tée‑a ní ndacu‑dé ní dácǎcu‑dé dava ñáyiu, te mee‑dě ñá ndácú‑dě dàcácu nihnu‑dé méé‑dě. Te núu ndisa sá cúú‑dě tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél, te na cùndehe‑o nuu‑dé núú cùrúxí‑a cuèndá quɨ́ndáá iní‑ó‑dě. \v 43 Te càchí‑dé sá sàndáá iní‑dé Yǎ Ndiǒxí, te mee‑gǎ ná dàcácu ñaha‑gǎ xii‑dé te núu cùndahú iní ñáhá‑gǎ, chi mee‑dě càchí‑dé sá Děhe‑gá cúú‑dě —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 44 Te ndéé tnàhá cue tée cùu ñadúhú tácàa xio xio dɨñɨ‑gá xǐcuèhé ñáhá‑güedě xii‑gá. \s1 Ní xíhí Jèsús \r (Mr. 15:33-41; Lc. 23:44-49; Jn. 19:28-30) \p \v 45 Te òré ní cuu cuádava nduu te ní cunee nɨhìí ñuyíú, te ducaⁿ‑ni càa ní cuu caá úní sacuaa. \v 46 Te òré sa ta cùyatni cuu caá úní sacuaa‑áⁿ, te níhi ní cáháⁿ Jèsús, te càchí‑gá: \p —Èlí, Èlí, ¿láma sabàctaní? —càchí‑gá. \p Te tnúhu‑áⁿ quéé‑xí: Ndiǒxí méè‑í, Ndiǒxí méè‑í, ¿ná cuèndá ní dáñá ñàha‑n xii‑í?, duha quèe‑xi tnúhu‑áⁿ. \p \v 47 Te dava cue tée xǐndecu yatni núú tácàa‑gá‑áⁿ nǐ tecú dóho‑güedé nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te ní xítnàha‑güedé: \p —Tée‑a càna‑dé té Èliás —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 48 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ quene cunu ɨɨⁿ cue tée xǐndecu‑áⁿ nǐ queheⁿ‑dé luha cáchí, te ní chindóyo‑dé xɨtɨ́ ndudí íá, te ní chinenu‑dé dɨ́quɨ́ ɨɨⁿ yutnu càni te ní ndocani‑dé ní chihi‑dé yuhu‑gá. \v 49 Te dava‑güedé ní xáhaⁿ‑güedě xii tée‑áⁿ: \p —Cundetu tnaa na cùndehe‑o nacoto núu quixi té Èliás dàcácu ñaha‑dě xii‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii tée‑áⁿ. \p \v 50 Te Jèsús níhi ní cana saa‑gá, te ní xíhí‑ni‑gá. \v 51 Te sátá dúcáⁿ te ní ndátá dǒó cúú còrtiná xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní quée dava ndáá, te ndàa núú nǐnu ní ngüíta‑xi ní ndátá, te ní tnáa, te dava cava nàhnu ní táhú. \v 52 Te dava yaú núú yɨ́ndǔxi ñáyiu ní xíhí ní sándáá iní ñáhá xìi Yá Ndiǒxí ní nacaáⁿ te ní ndotó‑yu. \v 53 Te sátá nǐ yáha ní ndoto Jèsús, te cue ñáyiu ní ndoto‑áⁿ cuǎnguɨhú‑yu xɨtɨ́ ñuú Jerusàlén, te cue ñáyiu ñuú‑áⁿ ǐo vàí‑yu ní xiní‑yu cue ñáyiu ducaⁿ nǐ ndoto‑áⁿ. \p \v 54 Te sá dúcáⁿ nǎndɨ ní quide‑xi, ndɨhɨ sá dúcáⁿ nǐ tnáa xíǎⁿ ío ní yùhú tée cùu capitáⁿ ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ndɨhɨ‑dé ndèé‑güedé yɨquɨ cùñú Jèsús, te ní xítnàha‑güedé: \p —Sá ndàá ndisa sá dɨ́ú těe‑a cùu‑dé Déhe Yá Ndiǒxí ní cùu —cachí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 55 Te xica xǐnutnɨ́ɨ vài ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndéhě‑yu nchaa nàcuáa ní quide ñaha‑güedě xii Jèsús, te ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu ñáyiu ní chindèé‑yu Jèsús, te ndéé distrìtú Galìleá ní chinchícúⁿ ñáhǎ‑yu xii‑gá. \v 56 Te tnuú ñáyiu‑áⁿ tnàhá tá Màriá Magdalèná, ndɨhɨ tá Màriá nǎná tě Jàcobó ndɨhɨ té Chèé, ndɨhɨ nǎná cue déhe té Zebèdeú. \s1 Chìndúxi‑güedé Jèsús \r (Mr. 15:42-47; Lc. 23:50-56; Jn. 19:38-42) \p \v 57 Te ndècu ɨɨⁿ tée cuica nàni‑dé Chèé te cùu‑dé tée ñuú Arimàteá, te tnàhá‑dé ní tnahá tnúhu‑dé ndɨhɨ Jèsús. Te òré sa ní cuaa, \v 58 te ní sáháⁿ‑dé núú tě Pìlatú, te xǎhaⁿ‑dě nǔu vá cúndèe iní‑dé daña‑dě chindúxi‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús. Te té Pìlatú‑áⁿ nǐ sáha‑dé tnúhu, te ní táúchíúⁿ‑dě sá cuǎha cuèndá‑güedé té Chèé‑áⁿ yɨquɨ cùñú‑gá. \v 59 Te té Chèé‑áⁿ nǐ queheⁿ cuèndá‑dé yɨquɨ cùñú‑gá, te ní chidúcúⁿnuu‑dé ɨɨⁿ dóó cuìxíⁿ dóó cándòo. \v 60 Te sa nchìí ɨɨⁿ yaú sáá nǐ caáⁿ té Chèé‑áⁿ ɨɨⁿ yɨquɨ naha càva te xíáⁿ cúú cuèndá‑dé, te yaú‑áⁿ nǐ chihi‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús, te dǎtnùní ní sadɨ́‑dé ɨɨⁿ yúú cáhnú yǔú quèhéⁿ yuhu yàú‑áⁿ, te ní xica‑dé cuánuhú‑dé. \v 61 Te tnàhá tá Màriá Magdalèná, ndɨhɨ ɨngá xíchí nání Màriá ní quexìó‑yu ní ngóo‑yu yatni núú nchìí yaú‑áⁿ. \s1 Cue tée ndèé yaú núú yɨ́hɨ́ yɨ̀quɨ cuñú Jèsús \p \v 62 Te sátá nǐ yáha ní quide túha ñáyiu nchaa sá nándɨ̌hɨ‑yu nduu tněé nduu ndètatú‑yu‑áⁿ, te dɨu‑ni nduu ndètatú‑yu‑áⁿ nǐ sáháⁿ cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ní cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé té Pìlatú. \v 63 Te xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé: \p —Yòhó tée cùnuu, véxi‑ndɨ́ càchí tnúhu‑ndɨ́ sá nǐ ndacu iní‑ndɨ́ sá těe ndehnde nǐ xíhí‑ǎⁿ càchí‑dé òré ndécú‑gǎ‑dé sá ndùu úní sá cùú‑dé, te ndoto‑dé. \v 64 Te tendaha‑n cuè tée na quɨ̀hɨ́ⁿ‑güedé cundeé‑güedé yuhu yàú núú nǐ chihi‑güedé yɨquɨ cùñú‑dé, chi na cuáháⁿ quɨ́hɨ́ⁿ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑dé duhu‑güedě yɨquɨ cùñú‑dé, te cúñaha‑güedě xii ñáyiu sá nǐ ndoto‑dé. Chi núu ducaⁿ na càda‑güedé te ío‑gá dandàhú‑güedé cue ñáyiu dàcúúxí dàtná ní quide mee těe ní xíhí‑ǎⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 65 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ‑dě xii‑güedé: \p —Náu cue sandàdú‑a candeca‑ndo‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ, te cadɨ́ váha‑ndo ndɨ̀hɨ‑güedé yuhu yàú‑áⁿ nàcuáa tàú‑xi cunduu, te na cùndeé‑güedé nàcuáa sàni iní‑ndó cùnduu —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 66 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ní tee‑güedé ɨɨⁿ sèñá yúú ndèdɨ́ yèhe yaú‑áⁿ, te ní dándǒo‑güedé cue sandàdú‑áⁿ ndèé‑güedé yaú‑áⁿ, te ducaⁿ nǐ quide‑güedé cuèndá sá vǎ yǒo quɨ́hɨ́ⁿ nacaáⁿ yaú‑áⁿ. \c 28 \s1 Ní ndoto Jèsús \r (Mr. 16:1-8; Lc. 24:1-12; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Te sátá nǐ yáha nduu ndètatú ñáyiu, te ndumìngú nehé víhí‑ní nǐ xica tá Màriá Magdalèná ndɨhɨ ɨngá xíchí nání Màriá cuángotó‑yu yaú núú nǐ chihi‑güedé yɨquɨ cùñú Jèsús. \v 2 Te uuⁿni níhi vìhi ní tnáa, te òré ducaⁿ nǐ quide‑xi chi ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ní quexìo‑xi núú dúcáⁿ nchìí yaú núú nǐ chihi‑güedé yɨquɨ cùñú Jèsús, te ní xócání espíritú‑áⁿ yǔú ndèdɨ́ yèhe yaú‑áⁿ te ní ngóo‑xi núú yǔú‑ǎⁿ. \v 3 Te dàtná dátǎsaⁿ‑xi òré sàá ndúté dùcaⁿ datásaⁿ‑xi núú espíritú‑áⁿ, te dóó níhnú‑xí cuìxíⁿ quɨyɨ́. \v 4 Te òré ducaⁿ nǐ quide‑xi te cue sandàdú ndèé yaú‑áⁿ nǐ quɨdɨ ñaha‑xi xìi‑güedé sá nǐ yùhú‑güedé, te ní nduá‑güedé, te ní xíta sá xìní tnùní‑güedé. \v 5 Te espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi xìi cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ cuángoto yaú‑áⁿ: \p —Nchòhó ñáyiu dɨ̀hɨ́ véxi coto yaú‑a, vá yùhú‑ndó chi yúhú cútnùní iní‑í sá nchòhó véxi‑ndo nànducu‑ndo yɨquɨ cuñú Jèsús Yaá ní xíhí núú cùrúxí. \v 6 Dico Yaá‑áⁿ chi ñá túú‑gǎ ndécú yɨ̀quɨ cuñú‑gá iha, chi sa ní ndoto‑gá, te dɨu ducaⁿ nǐ cachí‑gá sá ndótó‑gǎ cútnàhá vátá cùú‑gá, te chí táquìxi cundehe‑ndo núú nǐ sacáⁿ‑güedé yɨquɨ cùñú‑gá ní cùu te quiní‑ndó nǎ ñá túú‑gǎ. \v 7 Te vitna ío ndɨ̌hɨ chí cuàháⁿ núú xǐndecu cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá, te duha cúñaha‑ndo xìi‑güedé: “Ní ndoto Jèsús Yaá ní xíhí ní cùu, te codonùu‑gá núú‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ distrìtú Galìleá te yàcáⁿ quiní‑ndó‑gǎ”, duha cúñaha‑ndo xìi‑güedé. Duha ndùu tnúhu ní cachí tnúhu‑í xii‑ndo —càchí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ. \p \v 8 Te cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ nǐ natnɨɨ́‑yu ichi, te súúní ndɨ̌hɨ cuánuhú‑yu núú xǐndecu cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús cuèndá nacani tnúhu‑yu núú‑güedě nàcuáa ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ xií‑yu, te cuěi ní yùhú‑yu dico súúní cùdɨ́ɨ́ ìní‑yu. \v 9 Te ichi ñùhú‑yu cuánuhú‑yu, te na iní‑yu ní quexìo Jesús núǔ‑yu ní dándácǒo váha ñaha‑gǎ xií‑yu. Te ñáyiu‑áⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ̌‑yu núú‑gǎ, te ní numi ñàhá‑yu xii‑gá, te ní chiñuhu ñàhá‑yu. \v 10 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Vá yùhú‑ndó, chí cuàháⁿ cúñaha‑ndo xìi cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑í sá ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑güedé distrìtú Galìleá, te yàcáⁿ quiní ñáhá‑güedě xii‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa ndùu tnúhu ní nacani cue sandàdú \p \v 11 Te nɨni ñùhu cue ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ ichi cuánuhú‑yu, te dava cue sandàdú cue tée ndèé yaú‑áⁿ ní cùu ní xica‑güedé cuánuhú‑güedé ñuú cuèndá nacani tnúhu‑güedé núú cuè tée cùu dútú cúnùu nacuáa ní cuu. \v 12 Te cue tée cùu dútú cúnùu‑áⁿ nǐ quide‑güedé jùndá ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, te ní ndatnúhu‑güedé nàcuáa cada‑güedé, te ní quide ndáá‑güedé ndɨhɨ cue sandàdú‑áⁿ sǎ cuǎñaha‑güedě vài díhúⁿ cuèndá dacuàndehnde‑güedé. \v 13 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii cue sandàdú‑áⁿ: \p —Cuìní‑ndɨ́ sá vǎ càháⁿ ndáá‑ndó nǔú ñǎyiu nàcuáa ní cuu, chi cúñaha‑ndo xìí‑yu sá òré xìdí‑ndó nǐ quixi cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑dé ní dúhú‑güedě yɨquɨ cùñú‑dé néhé‑güedě cuáháⁿ, duha cúñaha‑ndo xìí‑yu. \v 14 Te núu na nìhí té Pìlatú tée cùu gobiernú tnúhu nàcuáa cúñaha‑ndo xìi ñáyiu, te nchúhú cada ndáá‑ndɨ́ ndɨhɨ‑dé cuèndá sá ñà túú nǎ cada ñaha‑dě xii‑ndo —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii cue sandàdú‑áⁿ. \p \v 15 Te cue sandàdú‑áⁿ nǐ queheⁿ cuèndá‑güedé díhúⁿ, te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé te ní cáháⁿ‑güedé nàcuáa ní xáhaⁿ cuè tée‑áⁿ cǎháⁿ‑güedé. Te nchaa ñáyiu isràél ní níhǐ‑yu tnúhu ní cáháⁿ‑güedé‑áⁿ, te dɨu‑ni tnúhu‑áⁿ càháⁿ‑yu ndéé vitna. \s1 Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xii cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá nàcuáa ndùu chiuⁿ cada‑güedé \r (Mr. 16:14-18; Lc. 24:36-49; Jn. 20:19-23) \p \v 16 Te ndɨ ùxí ɨɨⁿ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé ɨɨⁿ yucu càa distritú Galìleá núú nǐ xáhaⁿ‑gǎ naníhí tnáhá‑güedě ndɨhɨ‑gá. \v 17 Te òré ní xiní‑güedé Jèsús te ní chiñuhu ñaha‑güedě xii‑gá, dico dava‑güedé sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑güedé nǔu dɨu‑gá àdi ñá dɨ́ú‑gǎ. \v 18 Te Jèsús ní sándehe yatni‑gá ndéé núú‑güedě, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú ndécú ndɨ̀hɨ‑í tnúhu ndee ìní táxí tnùní‑í cuěi andɨu te cuěi ñuyíú‑a. \v 19 Te vitna tàuchiuⁿ‑í sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑ndó nɨ̀hií ñuyíú cǎháⁿ‑ndó tnǔhu‑í núú ñǎyiu cuèndá tuha ñàhá‑yu xii‑í, te dacuàndute‑ndó‑yu. Te òré ducaⁿ càda‑ndo, te cacunehe‑ndo tǎtá‑ó Dǔtú Ndiǒxí ndɨhɨ yúhú Yaá cúú Děhe‑gá ndɨhɨ Espíritú‑gá. \v 20 Te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá ná càdá‑yu nchaa nàcuáa sa ní dánèhé ñáhà‑í xii‑ndo càda‑ndo. Te na càchí tnúhu‑í sá cúndècu ndɨhɨ ñaha‑ni‑í xii‑ndo ñùyíú‑a ndéé ná sàá nduu nàa‑xi —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. Te ducaⁿ na cùnduu.