\id LUK \h SAN LUCAS \toc1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ LÙCÁ \toc2 SAN LUCAS \toc3 Lc. \mt1 TNÚHU NÍ CHÍDÓ TNÙNÍ TÉ LÙCÁ \c 1 \s1 Nàcuáa ní ngódó tnùní tnúhu Yá Ndiǒxí \p \v 1 Te vài ñáyiu chìdo tnuní‑yu nchaa nàcuáa ndùu tnúhu nìhí‑yu nàcuáa ní cuu, te nchoo tnàhá‑ó sà naha‑o nacuáa ní cuu. \v 2 Te dɨu‑ni nchaa tnúhu chìdo tnuní‑yu‑áⁿ cúú‑xí tnǔhu ní cáháⁿ nchaa cue tée ní xiní ndáá nàcuáa ní cuu ndéé díhna, cue tée ní cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 3 Te yúhú sa ní cuu nduu quìde cuendá‑í nchaa nàcuáa ní cuu, núu xíǎⁿ ní sani iní‑í tee váha‑í nchaa tnúhu‑a núú tùtú sá cúú‑xí yòhó té Těofilú chi ío váha cùu iní‑í sá cúú‑xí‑n, \v 4 te tèe‑í cuèndá cutnùní iní‑n sǎ sǎ ndàá cúú‑xí nchàa sá nǐ dánèhé ñáhá‑güedě xii‑n. \s1 Ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi sá cácú ɨ̀ɨⁿ tée cunani Juàá \p \v 5 Te cútnàhá ní xɨ́ndaha té Hèrodés ñáyiu distrìtú Jùdeá dàvá‑áⁿ nǐ xíndecu ɨɨⁿ dútú nǐ xínani‑dě Zacàriá, te ní cundɨhɨ‑dé cue dútú Àbiás. Te ñadɨ̀hɨ́‑dé ní xínani‑aⁿ Èlisabét, te ñaha‑áⁿ nǐ cuu‑aⁿ ñaní tnáhá ndǐi Àrón. \v 6 Te ndɨ ndùú‑yu ío ní quide ndáá‑yu núú Dǔtú Ndiǒxí, chi ní tnɨɨ́‑yu nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑gá. \v 7 Te ñá túú nì ɨɨⁿ déhe‑yu, chi ducaⁿ tǎhú tǎ Elisàbét sá vǎ cóó děhe‑aⁿ, te ducaⁿ ndɨ̀ nduú‑yu ío ní sahnú‑yu. \p \v 8 Te ɨɨⁿ nduu xìnu cuechi tucu té Zacàriá ndɨhɨ nchaa cue tée cùndɨhɨ‑dé núú Yǎ Ndiǒxí xɨtɨ́ veñúhu. \v 9 Te dàvá‑áⁿ nǐ xito ndeé‑güedé cuèndá cutnùní iní‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé quɨ́hu núú nàá xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ cahmi‑güedé sá sàháⁿ tnámí, te ní cutnùní sá tě Zacàriá quɨ́hu‑dé. Te ducaⁿ nǐ quide‑güedé, chi ducaⁿ tnàhí ní xóo cada nchaa cue dútú dàvá‑áⁿ. \v 10 Te nɨni sàhmi té Zacàriá sá sàháⁿ tnámí nǔú nàá, te vài vihi ñáyiu xǐndecu quehé veñúhu‑áⁿ càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí. \v 11 Te ní xiní té Zacàriá ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí nútnɨ̌ɨ‑xi xio cùha núú nàá núú càyú sá sàháⁿ tnámí‑áⁿ. \v 12 Te òré ní xiní té Zacàriá espíritú‑áⁿ te ñá ní cùtnuní iní‑dé nása cada‑dé chi ío ní yùhú‑dé. \v 13 Te espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi: \p —Zacàriá, vá yùhú‑n chi Yá Ndiǒxí ní tedóho‑gá tnúhu ní cáháⁿ‑n, te vitna coo ɨɨⁿ déhe ñadɨ̀hɨ́‑n tǎ Elisàbét te danàni‑n‑dé Juàá. \v 14 Te ío cudɨ́ɨ́ ìní‑n, te ducaⁿ ǐo vài ñáyiu cudɨ́ɨ́ ìní‑yu na càcu‑dé. \v 15 Te ío cudɨ̀u‑dé núú Yǎ Ndiǒxí, te ni vǎ cóhó‑dě ndidí te ni vǎ cóhó‑dě ndudí sá nǐ natɨu, te sa cundecu ndɨhɨ‑dé Espíritú Yǎ Ndiǒxí òré cacu‑dé. \v 16 Te dɨu‑dé cada te ío vài ñáyiu isràél natuhá‑yu ichi Dútú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ó. \v 17 Te té Juàá‑áⁿ codonùu‑dé núú‑gǎ, te cundecu ndɨhɨ‑dé Espíritú‑gá, te taxi tnùní‑dé dàtná ní quide té Èliás. Te nacanu ichi‑dé cue tée cùu sacuéhé cuèndá cada‑güedé sá vǎha sá cúú‑xí cuè tée cuechi, te cuěi cue tée ío sàá iní‑xi, te dɨu‑dé cada te tnɨɨ‑güedé tnúhu váha, tnúhu càháⁿ ñáyiu quìde ndáá. Te ducaⁿ càda‑dé cada túha‑dé ñáyiu cuèndá cunu cuèchí‑yu núú Dǔtú Ndiǒxí —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 18 Te té Zacàriá ní ndúcú tnǔhu‑dé núú espíritú‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¿Te nása cutnùní ndáá iní‑í tnúhu càháⁿ‑n‑í? Chi yúhú ío ní sahnu‑í ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑xi. \p \v 19 Te espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi: \p —Yúhú cúù‑í espíritú nání Gàbriél, te xìnu cuechi‑í núú Yǎ Ndiǒxí, te mee‑gǎ ní táúchíúⁿ‑gǎ náhà‑í tnúhu‑gá véxi cuèndá cutnùní iní‑n nàcuáa cada ñaha‑gǎ xii‑ndo. \v 20 Te vitna cuu ñɨ̀hɨ́‑n te vá càháⁿ‑gá‑n ndèé ná sàá nduu càcu déhe ñadɨ̀hɨ́‑n, chi ñá túú ní sàndáá‑ni iní‑n tnǔhu ní cáháⁿ‑í. Te dacuɨtɨ́í sǎá nduu càda‑xi nacuáa ní cáháⁿ‑í‑a —càchí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi xìi‑dé. \p \v 21 Te nchaa ñáyiu xǐndecu quehé ndétǔ‑yu té Zacàriá, te xǐcuñúhu‑yu sá ǐo cùyaa‑dé xɨtɨ́ veñúhu. \v 22 Te òré ní ndee té Zacàriá, te ñá ní cùu‑gá cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑dě xií‑yu, te òré‑áⁿ nǐ cutnùní iní‑yu sá nǐ xiní‑dé ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí xɨtɨ́ veñúhu. Te mee‑nǎ ndaha‑dé ní quide‑dé núǔ‑yu chi ñá ní cùu‑gá cáháⁿ‑dé. \p \v 23 Te ní xínu nduu nǐ xinu cuechi tě Zacàriá núú Yǎ Ndiǒxí xɨtɨ́ veñúhu, te cuánuhú‑dé vehe‑dé. \v 24 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te ñadɨ̀hɨ́‑dé tá Elisàbét ní ngúhuⁿ déhe‑aⁿ, te úhúⁿ yóó ñà túú tnàhí‑gá ní quèe‑aⁿ caca cuu‑aⁿ, te ní cachí‑aⁿ: \v 25 “Mee Dǔtú Ndiǒxí duha ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ sá cóó ɨ̀ɨⁿ déhe‑í cuèndá sá vǎ cúú yǐchí iní ñáhá ñǎyiu xii‑í”, duha ní cachí‑aⁿ. \s1 Ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi sá cácú Jèsús \p \v 26-27 Te núú ìñú yóó sǎ nǐ ngúhuⁿ déhe tá Elisàbét, te ní tendaha tùcu Yá Ndiǒxí espíritú nání Gàbriél cuáháⁿ‑xi ɨɨⁿ ñuú nání Nàzarét cuáháⁿ ngoto‑xi ɨɨⁿ xíchí cuéchí nàni Mariá. Te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Galìleá. Te xíchí‑ǎⁿ sa ní cundáá tnúhu sá tnǎndaha‑xi ndɨhɨ ɨɨⁿ tée nàni Cheé ñaní tnáhá ndǐi Dàvií. \v 28 Te espíritú‑áⁿ nǐ quɨ́hu‑xi ndéé xɨtɨ́ vehe núú ndécú tǎ Màriá, te ní xáhaⁿ‑xi: \p —¡Cóvǎha‑n‑aⁿ! Dútú Ndiǒxí ío cùu iní ñáhá‑gǎ xii‑n te ndècu ndɨhɨ ñaha‑gá, te ío‑gá xító ñàha‑gá xii‑n dàcúúxí dàva‑gá ñáyiu dɨ̀hɨ́ —càchí espíritú‑áⁿ xǎhaⁿ‑xi. \p \v 29 Dico òré ní xiní tá Màriá espíritú‑áⁿ, te ní quɨyùhú iní‑xi sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ espíritú‑áⁿ. Te ní sani iní‑xi: “¿Ná cuèndá duha càháⁿ‑tu espíritú‑a‑i?”, duha ní sani iní‑xi. \v 30 Te espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi: \p —Màriá, vá yùhú‑n chi ducaⁿ nǐ nduu táhú‑n nǔu Yá Ndiǒxí. \v 31 Te vitna ngúhuⁿ déhe‑n, te na càcu‑dé te danàni‑n‑dé Jèsús. \v 32 Te ío cunuu‑dě, chi Dútú Ndiǒxí Yaá ío cùnuu cachí‑gá sá Děhe‑gá cúú‑dě, te dɨu‑gá cada te cuu‑dé ɨɨⁿ tée cùnuu núú ñǎyiu isràél dàtná ní quide‑gá ndíi Dàvií. \v 33 Te taxi tnùní‑dé ñáyiu isràél, te ducaⁿ‑ni cùnuu‑dé nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi. \p \v 34 Te tá Màriá ní xáhaⁿ‑xi xìi espíritú‑áⁿ: \p —¿Te nása cuu tnúhu càháⁿ‑n te ñá túú yɨ̀ɨ‑í‑i? —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi. \p \v 35 Te ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ: \p —Espíritú Yǎ Ndiǒxí quixi cundecu ndɨhɨ‑n, te ducaⁿ Yǎ Ndiǒxí cada‑gá ɨɨⁿ sá vǎha sá cúú‑xí‑n ná càcu déhe‑n. Te Yá Ndiǒxí càchí‑gá sá ǐo cundecu yɨñùhu‑dé núú‑gǎ, chi Déhe‑gá cúú‑dě. \v 36 Te tnàhá didí‑n tǎ Elisàbét ñúhú děhe‑aⁿ cuěi ío ní sahnu‑aⁿ, te dɨu‑aⁿ càchí‑yu sá vǎ cóó děhe‑aⁿ ni cùu, te vitna sa ní cuu íñú yóó ñúhú děhe‑aⁿ. \v 37 Chi Yá Ndiǒxí ndácú‑gǎ quídé‑gǎ nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada —cachí‑xi xǎhaⁿ‑xi. \p \v 38 Te tá Màriá ní xáhaⁿ‑xi: \p —Yúhú ná cúnú cuèchi‑í núú Dǔtú Ndiǒxí, te mee‑gǎ ná cádá ñàha‑gá xii‑í nàcuáa ní cachí‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi espíritú‑áⁿ. \p Te sátá dúcáⁿ te espíritú‑áⁿ nǐ xica‑xi cuáháⁿ‑xi. \s1 Tá Màriá cuáháⁿ ngoto‑xi tá Elisàbét \p \v 39 Te tá Màriá ío ndɨ̌hɨ cuáháⁿ‑xi ɨɨⁿ ñuú cáá xɨ̀tɨ́ yucu distrìtú Jùdeá. \v 40 Te ní sáá‑xi vehe té Zacàriá, te cuánguɨhu‑xi ní dándácǒo váha‑xi tá Elisàbét. \v 41 Te òré ní tecú dóho tá Elisàbét ní cáháⁿ tá Màriá, te ní candá déhe‑aⁿ xɨtɨ́‑aⁿ, te òré‑áⁿ nǐ ngúndecu ndɨhɨ‑aⁿ Espíritú Yǎ Ndiǒxí. \v 42 Te níhi ní cáháⁿ‑aⁿ, te xǎhaⁿ‑aⁿ xìi tá Màriá: \p —Yá Ndiǒxí ío xìto ñaha‑gá xii‑n dàcúúxí dàva‑gá tnàha dɨhɨ́‑ó, te ducaⁿ‑ni xìto‑gá cuěi déhe‑n. \v 43 ¿Te ná cúú yǔhú nǔu véxi coto ñaha yòhó nǎná Yaá cúú Xǐtohó‑í‑i? \v 44 Chi òré‑ni ní tecú dóho‑í ní cáháⁿ‑n te ní candá‑ni déhe‑í xɨtɨ́‑í sá cùdɨ́ɨ́ ìní‑dé. \v 45 Te váha táhú yòhó sá ni sàndáá iní‑n, chi dacuɨtɨ́í sǎ cádá Dǔtú Ndiǒxí nàcuáa ní cáháⁿ espíritú ní tendaha‑gǎ ní quixi ní cachí tnúhu xii‑n nàcuáa cada‑gá —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi tá Màriá. \p \v 46 Te ní xáhaⁿ tǎ Màriá: \q1 Ío càhnu cuu Dútú Ndiǒxí, \q1 \v 47 ío cùdɨ́ɨ́ ìní‑í chi dɨu‑gá taunihnu ñaha‑gǎ xii‑í núú ùhú núú ndàhú. \q1 \v 48 Chi ní ndacu iní ñáhá‑gǎ xii yúhú, te dìcó ɨɨⁿ xíchí xínú cuèchi núú‑gǎ cúù‑í, \q1 te vitna te nchaandɨ túhú ñáyiu cachí‑yu sá ǐo váha táhù‑í. \q1 \v 49 Te Yá Ndiǒxí cándòo caa nine iní‑gá, te ío càhnu ɨɨⁿ sá vǎha ní quide‑gá sá cúú‑xì‑í. \q1 \v 50 Te cùndahú iní‑gá nchaa ñáyiu nèhe sá yɨ́ñùhu núú‑gǎ. \q1 Te ducaⁿ‑ni cuěi ñáyiu sa ndècu ñuyíú‑a ndɨhɨ ñáyiu vitna véxi. \q1 \v 51 Chi ta quìde‑gá nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada véxi, \q1 te ta dàndóo canúú‑gǎ cue ñáyiu quìde cahnu mee‑xi. \q1 \v 52 Te cue ñáyiu tàxi tnuní ñá túú‑gǎ dáñá‑gǎ taxi tnùní‑yu, \q1 te cue ñáyiu ndàhú ní quide nínu ñaha‑gǎ xií‑yu. \q1 \v 53 Te cue ñáyiu ndècu ndɨhɨ tnúndòho tnúhu ndàhú ní quide váha ñaha‑gǎ xií‑yu, \q1 te cue ñáyiu cuica ñà túú nǎ ní nǐhí‑gǎ‑yu cundecu ndɨhɨ́‑yu. \q1 \v 54 Te chìndee‑gá ñáyiu isràél, ñáyiu xìnu cuechi núú‑gǎ, te ñá túú dàña nihnu ñaha‑gá xií‑yu, chi cùndahú iní ñáhá‑gǎ. \q1 \v 55 Chi ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ xii ndíi Àbrahám, ndɨhɨ cue ñaní tnáhá ndǐi. \m Duha ní xáhaⁿ tǎ Màriá xii tá Elisàbét. \p \v 56 Te ní xíndecu tá Màriá dàtná úní yóó ndɨhɨ tá Elisàbét te dǎtnùní cuánuhú‑xi vehe‑xi. \s1 Ní cacu té Juàá tée dacuàndute ñaha xii ñáyiu \p \v 57 Te ní sáá nduu nǐ cacu ɨɨⁿ déhe tée tá Elisàbét. \v 58 Te nchaa ñáyiu ndècu yatni ndɨhɨ‑aⁿ, ndɨhɨ nchaa ñaní tnáhá‑áⁿ nǐ níhǐ‑yu tnúhu nàcuáa ní chindee ñàha Yá Ndiǒxí xii‑aⁿ. Te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑yu cuèndá‑aⁿ. \v 59 Te núú ùná nduu sá nǐ cacu déhe‑aⁿ, te ní sáháⁿ ñáyiu núú ndécú‑áⁿ cuèndá cuáhǎ‑yu sèñá ñɨɨ déhe‑aⁿ. Te cuìní‑yu cunani děhe‑áⁿ Zacàriá dàtná nání tǎtá ní cùu. \v 60 Te ní xáhaⁿ nǎná děhe‑áⁿ: \p —Ñáhá, chi Juàá cunani‑dě —càchí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìí‑yu. \p \v 61 Te ní xáhǎⁿ‑yu: \p —¿Te ná cuèndá te ñá túú nì ɨɨⁿ ñaní tnáhá‑ndó dùcaⁿ nani‑i? —cachí‑yu xǎhǎⁿ‑yu. \p \v 62 Te ní quidé‑yu ndàhá‑yu núú tǎtá děhe‑áⁿ cuèndá cuìní‑yu núu nása cuìní méé‑dě cunani děhe‑dé. \v 63 Te ní xícáⁿ‑dé ɨɨⁿ tutú ní chídó tnùní‑dé nàcuáa cunani děhe‑dé, te duha ní chídó tnùní‑dé: “Juàá cunani‑dě”, càchí‑xi núú tùtú ní tee‑dé‑áⁿ. Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ cuñúhu‑yu nàcuáa ní cuu. \v 64 Te òré‑áⁿ nǐ nacáháⁿ té Zacàriá sá nǐ cuu ñɨ̀hɨ́‑dé ní cùu, te ní ngüíta‑dé ní cachí‑dé sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \v 65 Te nchaa ñáyiu xǐndecu yatni ndɨhɨ‑dé ní cuñúhu‑yu, te nchaa ñáyiu xǐndecu nɨhìí xɨtɨ́ yucu distrìtú Jùdeá ní níhǐ‑yu tnúhu nàcuáa ní cuu. \v 66 Te nchaa ñáyiu‑áⁿ ǐo vài ní sani iní‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —¿Ná cúú sǎ cádá těe‑ǎⁿ ndéé ìdá‑gá ná cuèhnu‑dé? —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p Te ducaⁿ nǐ xítnàhá‑yu chi Dútú Ndiǒxí ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑gá xii‑dé. \s1 Té Zacàriá càchí‑dé sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí \p \v 67 Te té Zacàriá tǎtá tě lǐhli‑áⁿ nǐ ngúndecu ndɨhɨ‑dé Espíritú Yǎ Ndiǒxí te ní cáháⁿ‑dé nchaa tnúhu sá nǐ dánèhé ñáhá‑gǎ, te ní cachí‑dé: \q1 \v 68 Ío càhnu cuu Dútú Ndiǒxí nchoo ñǎyiu isràél, \q1 chi ní quixi coto ñaha‑gǎ xii‑o, te cùu‑o ñáyiu cùu cuendá‑gá, chi dàcácu nihnu ñaha‑gǎ xii‑o vìtna. \q1 \v 69 Chi ní tendaha‑gǎ ɨɨⁿ tée véxi‑dé dàcácu nihnu ñaha‑dě xii‑o nǔú ùhú núú ndàhú. \q1 Te cùu‑dé ñaní tnáhá ndǐi Dàvií tée ní xinu cuechi nǔú‑gǎ ndéé sanaha. \q1 \v 70 Te dɨu‑ni tnúhu ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ní cáháⁿ cue tée ní quide ndáá ní xíndecu núú‑gǎ ñuyíú‑a ndéé sanaha. \q1 \v 71 Te ní cachí‑güedé sá táúnìhnu ñaha‑gá xii‑o nǔú nchàa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá, ndɨhɨ núú nchàa ñáyiu ñá túú cùu quiní ndee ñáhá. \q1 \v 72 Te ní xáhaⁿ‑gǎ sá cúndàhú iní ñáhá‑gǎ xii‑o, te ducaⁿ càda‑gá chi vá nácuànaa‑gá tnúhu ní cáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé. \q1 \v 73 Te dɨu ducaⁿ ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndíi Àbrahám sá \q1 \v 74 táúnìhnu ñaha‑gá xii‑o nǔú nchàa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá, \q1 cuèndá sá vǎ yùhú‑ó cùnu cuechi‑o núú‑gǎ. \q1 \v 75 Te cada ndáá‑ó, te cundecu yɨñùhu‑o núú‑gǎ ndɨ nchàa nduu cundecu‑o ñuyíú‑a. \m Duha ní cachí té Zacàriá. \p \v 76 Te xǎhaⁿ‑dě xii té lǐhli‑áⁿ: \q1 Te yòhó té lǐhli, cáháⁿ ñáyiu cuèndá‑n sǎ cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Dútú Ndiǒxí Yaá ío cùnuu, \q1 chi quɨ́hɨ́ⁿ‑n còdonuu‑n núú Yǎá cúú Xǐtohó‑ó dàtúha‑n ñǎyiu cuèndá cundecu túha‑yu òré quexìo‑gá. \q1 \v 77 Te cúñaha‑n xìi ñáyiu isràél sá cuìní‑gá cada càhnu iní‑gá nchaa cuéchi‑yu, \q1 te naníhí tàhú‑yu. \q1 \v 78 Te ducaⁿ càda‑gá chi ío cùu iní ñáhá‑gǎ xii‑o, chi ndéé andɨu nǐ tendaha‑gǎ ɨɨⁿ tée véxi \q1 cuuⁿ‑dé dandìxi túu‑dé iní‑ó cuèndá cutnùní iní‑ó nàcuáa ndùu cuendá Yǎ Ndiǒxí. \q1 \v 79 Te ducaⁿ dàndixi túu‑dé iní nchaa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ta xǐta nihnu cuáháⁿ cuèndá nucúnu ichí‑yu ɨɨⁿ ichi váha. \m Duha ní xáhaⁿ tě Zacàriá xii déhe‑dé. \p \v 80 Te té lǐhli‑áⁿ tá sàhnu‑dé, te ta chìndee chitúu ñaha Yǎ Ndiǒxí xii‑dé cuáháⁿ, te ní xíndecu‑dé xɨtɨ́ yucu ndéé ní sáá nduu nǐ ngüíta‑dé ní cáháⁿ‑dé núú cuè ñáyiu isràél tnúhu Yá Ndiǒxí. \c 2 \s1 Ní cacu Jèsús \r (Mt. 1:18-25) \p \v 1 Te dàvá‑áⁿ nǐ táúchíúⁿ tě Aùgustú Cèsár nucódó tnùní nchaa ñáyiu nàcióⁿ yɨ́ndàha‑dé. \v 2 Te xéhé sǎ dǐhnanuu nǐ nucódó tnùní ñáyiu, te dɨu‑ni dàvá‑áⁿ nǐ cunuu té Cìreniú distrìtú Sìriá. \v 3 Te nchaa ñáyiu ní natacá‑yu ñuú núú nǐ cacú‑yu cuèndá nucódó tnùní‑yu. \v 4 Núu xíǎⁿ ní quee té Chèé ñuú Nazàrét ɨɨⁿ ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá, te cuáháⁿ‑dé ñuú Bèlén ɨɨⁿ ñuú yɨ́ndèhu distritú Jùdeá, chi xíáⁿ nǐ cuu ñuú ndíi Dàvií, te dɨu‑ni ñaní tnáhá tě Chèé‑áⁿ nǐ cuu ndíi. \v 5 Núu xíǎⁿ cuáháⁿ‑dé ndéé ñuú Bèlén nucódó tnùní‑dé, te tnàhá tá Màriá xíchí nǐ cundáá tnúhu sá tnǎndaha ndɨhɨ‑dé cuáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑dě, te sa ñùhu déhe‑xi. \v 6 Te nɨni cùyaá‑yu ñuú Bèlén‑áⁿ nǐ sáá òré cacu déhe‑xi. \v 7 Te ní cacu déhe díhna‑xi, te ní chidúcúⁿnuu‑xi dóó, te ní sacáⁿ ñáhá‑xí ɨ̀ɨⁿ vehe núú cúú vèhe quɨtɨ, chi ñá túú ní nǐhǐ‑yu vehe coó‑yu. \s1 Cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ndɨhɨ cue toli. \p \v 8 Te yatni ñuú‑áⁿ xǐndecu ɨɨⁿ ǔú toli ndèé‑güedé mběé‑güedě ndécú‑güèdɨ majadá niú‑áⁿ. \v 9 Te uuⁿni ní quexìo ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí, te Yá Ndiǒxí ní quide‑gá ní dáyèhé‑xi nɨ càndéé núú xǐndecu‑güedé, te ní yùhú víhí‑güedě. \v 10 Te ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ: \p —Vá yùhú‑ndó, chi nàha‑í ɨɨⁿ tnúhu váha véxi sá cúú‑xí‑ndó, te ío cudɨ́ɨ́ ìní‑ndó ndɨ̀hɨ nchaa ñáyiu. \v 11 Chi vitna ní cacu ɨɨⁿ tée dàcácu nihnu ñaha xìi‑ndo núú ùhú núú ndàhú ñuú ndíi Dàvií, te tée‑áⁿ cúú‑dě Xítohó Jesucrìstú. \v 12 Te dàtná ɨɨⁿ sèñá te naníhí‑ndó tě lǐhli‑áⁿ yɨ́dǔcúⁿ nuu‑dé dóó cáá‑dě ɨɨⁿ vehe quɨtɨ —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑güedé. \p \v 13 Te òré‑áⁿ nǐ quexìo cuéhé víhí espíritú véxi cuuⁿ andɨu nǐ naníhí tnáhá‑xí ndɨ̀hɨ espíritú‑áⁿ, te ní ngüíta‑xi ní chiñuhu‑xi Yǎ Ndiǒxí, te càchí‑xi: \q1 \v 14 ¡Ío càhnu cuu Yá Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, \q1 te na cùndecu váha‑ni nchaa ñáyiu cùu iní méé‑gǎ! \m Duha càchí cue espíritú‑áⁿ. \p \v 15 Te òré cuándaa cue espíritú‑áⁿ andɨu, te ní ngüíta cue toli‑ǎⁿ xǐtnàha‑güedé: \p —Na quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó ñùú Bèlén quiní‑ó nàcuáa ní cuu, chi Dútú Ndiǒxí sa ní cachí tnúhu‑gá —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 16 Te ní tnɨɨ‑güedé ichi súúní ndɨ̌hɨ cuáháⁿ‑güedé, te ní naníhí‑güedě tá Màriá ndɨhɨ té Chèé, ndɨhɨ té lǐhli‑áⁿ cáá‑dě xɨtɨ́ ɨɨⁿ vehe quɨtɨ. \v 17 Te òré ní xiní ñáhá‑güedě te ní xáhaⁿ‑güedě xií‑yu nàcuáa ní xáhaⁿ espíritú‑áⁿ xii‑güedé cuèndá té lǐhli‑áⁿ. \v 18 Te nchaa ñáyiu ní tecú dóho‑xi ní cuñúhu‑yu nàcuáa ní cáháⁿ‑güedé. \v 19 Dico tá Màriá chi ñùhu nahi‑ni iní‑xi, te dìcó‑ni sàni iní‑xi cuèndá nchaa tnúhu‑áⁿ. \v 20 Te cue toli‑ǎⁿ nǐ natnɨɨ‑güedé ichi, te ta xǐtnàha‑güedé cuánuhú sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí cuèndá nchaa tnúhu ní xíndedóho‑güedé, ndɨhɨ cuèndá nchaa sá nǐ xiní‑güedé, chi cuèndá sá ndàá ní cuu nchaa nàcuáa ní tecú tnúhu‑güedé. \s1 Ndècá‑yu Jèsús cuáháⁿ veñúhu \p \v 21 Te núú ùná nduu sá nǐ cacu té lǐhli‑áⁿ, te ní sáha‑güedé sèñá ñɨɨ‑dé, te ní dánání ñàha‑güedé Jèsús xii‑dé, dɨu‑ni nàcuáa ní xáhaⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí xii tá Màriá ndéé cútnàhá vátá ngǔhuⁿ‑gá‑dé xɨtɨ́‑xi. \p \v 22 Te sátá nǐ tnahá nduu, ndùu íǐ‑yu nàcuáa càháⁿ nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ndècá‑yu té lǐhli‑áⁿ cuǎháⁿ ñuú Jerusàlén cuèndá quee túu‑dé núú Dǔtú Ndiǒxí. \v 23 Te ducaⁿ nǐ quidé‑yu, chi ducaⁿ càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí sá ncháá làndú tée na càcu díhna quetúu‑güexi núú‑gǎ cuèndá cundecu‑ná‑güexi cuèndá‑gá. \v 24 Te ní quidé‑yu nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí núú tùtú‑gá núú càchí‑xi: “Canehe‑ndo ǔú lǒmá àdi úú cǔcu quɨ́hɨ́ⁿ nduu táhú ñáhá Yǎ Ndiǒxí”, duha càháⁿ‑gá núú tùtú‑gá. \p \v 25 Te dàvá‑áⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée nàni Mió ñuú Jerusàlén. Te ío váha iní‑dé, te chìñuhu‑dé Yǎ Ndiǒxí, te ndètu‑dé sáá nduu chìndee ñaha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu isràél. Te ndècu ndɨhɨ té Mìó‑áⁿ Espíritú Yǎ Ndiǒxí. \v 26 Te sa ní xáhaⁿ‑xi xìi‑dé sá vǎ cùú‑ni‑dé, chi dacuɨtɨ́í quìní‑dé Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a. \v 27 Te tée‑áⁿ ndécá ñàha Espíritú Yǎ Ndiǒxí xii‑dé cuáháⁿ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu. Te cuáháⁿ‑yu ndɨhɨ Jèsús veñúhu‑áⁿ cuèndá cadá‑yu ndɨhɨ‑gá nàcuáa càháⁿ tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. \v 28 Te òré ní sáá‑yu, te té Mìó‑áⁿ nǐ nguɨ́dèhé‑dé Jèsús, te ní cáháⁿ‑dé sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí, te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \q1 \v 29 Yòhó Dútú Ndiǒxí sa ní cuu daña‑n cùú‑í vitna, \q1 chi sa ní quide‑n nàcuáa ní cachí‑n xìi yúhú tée xìnu cuechi núú‑n. \q1 \v 30 Chi sa ní xiní núù‑í Yaá dàcácu nihnu ñaha xìi ñáyiu núú ùhú núú ndàhú vitna. \q1 \v 31 Te Yaá ní tendaha‑n věxi núú ndécú nchàa ñáyiu ñuyíú‑a. \q1 \v 32 Te cùu‑gá dàtná ɨɨⁿ ñuhú, chi dandìxi túu‑gá iní ñáyiu cuèndá cutnùní iní‑yu cuèndá Yǎ Ndiǒxí cuěi ñá dɨ́ú ñǎyiu isràél cúǔ‑yu. \q1 Te dɨu‑gá cada, te canehe ñáyiu dava‑gá ñuú sá yɨ́ñùhu núú ñǎyiu isràél chi dɨu ñáyiu isràél cúǔ‑yu ñáyiu cùu cuendá‑n. \m Duha ní xáhaⁿ tě Mìó xii Yá Ndiǒxí. \p \v 33 Te té Chèé ndɨhɨ nǎná Jèsús ní cuñúhu‑yu tnúhu ní cáháⁿ té Mìó cuèndá‑gá. \v 34 Te dǎtnùní té Mìó ní xícáⁿ táhú‑dě núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑yu, te xǎhaⁿ‑dě xii tá Màriá nǎná Jèsús: \p —Cundedóho tnúhu na càháⁿ‑í‑a, té lǐhli‑a ní nduu táhú‑dě nacanu ichi‑dé dava ñáyiu isràél ichi Yá Ndiǒxí, te davá‑yu vá tnɨ́ɨ̌‑yu tnúhu cáháⁿ‑dé, te ñáyiu‑áⁿ cuǐta nihnú‑yu, te cada‑dé nàcuáa cutnùní iní ñáyiu sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑dé, dico vá quɨ̀ndáá iní‑yu, chi daquèe tɨ́hú ñáhǎ‑yu xii‑dé. \v 35 Te ducaⁿ te cutnùní nàcuáa sàni iní ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñáyiu. Dico sá cúú‑xí yòhó chi ío cada ndàhú‑xi iní‑n, chi súúní dàtná sá nǐ nícuèhé iní‑n càda‑xi —cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tá Màriá. \p \v 36 Te xíáⁿ ndécú tnàhá ɨɨⁿ ñaha càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí nání‑áⁿ Àná, te tǎtá‑aⁿ ní xínani‑dě Fànuél ñaní tnáhá ndǐi Àsér. Te ñaha‑áⁿ sa ní sahnu vìhi‑aⁿ, te cuechi‑ni‑aⁿ nǐ tnándaha‑aⁿ te úsá‑ni cuíá nǐ xíndecu‑aⁿ ndɨhɨ yɨɨ‑aⁿ, \v 37 te ní quendóo quèé‑aⁿ, te sa ñùhu‑aⁿ cúmídícó cǔmí cuǐá‑aⁿ. Te ñá túú ní xǒo quee‑aⁿ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, chi nduu nìú ní xóo chiñuhu‑aⁿ Dútú Ndiǒxí, te áma ñá túú tnàhí ná ní xǒo caxi‑aⁿ ní xóo cáháⁿ ndɨhɨ‑aⁿ Yá Ndiǒxí. \v 38 Te dɨu‑ni òré ndécǔ‑yu ndɨhɨ Jèsús ní quexìo‑aⁿ núǔ‑yu, te ní ndacáⁿ táhú‑áⁿ nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá nǐ xiní‑aⁿ Jèsús, te dǎtnùní ní ngüíta‑aⁿ càháⁿ váha‑aⁿ cuèndá‑gá núú nchàa ñáyiu, ñáyiu ndètu quiní sáá nduu dàcácu Yá Ndiǒxí ñáyiu Jerusàlén núú tnǔndòho tnúhu ndàhú. \s1 Cuánuhú‑yu ñuú Nazàrét \p \v 39 Te sátá nǐ quidé‑yu nchaa nàcuáa càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, te cuánuhú‑yu ñuú Nazàrét núú ndécú tnàhí‑yu, te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Galìleá. \v 40 Te té lǐhli nàni Jesús‑áⁿ tá sàhnu‑dé, te ta nìhí ndéé‑dě cuáháⁿ, te ducaⁿ ǐo váha ta sàá sá xìní tnùní‑dé cuáháⁿ, chi Yá Ndiǒxí ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑gá xii‑dé. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ veñúhu \p \v 41 Te ndɨ tnahá cuíá nǐ xóo quɨ́hɨ́ⁿ té Chèé ndɨhɨ nǎná Jèsús vico pàscuá ñuú Jerusàlén. \v 42 Te cútnàhá ní chítú Jèsús úxúú cuíá‑gǎ, te cuáháⁿ‑yu ndɨhɨ‑gá ñuú Jerusàlén vico pàscuá, chi ducaⁿ tnàhí quìdé‑yu. \v 43 Te òré ní yáha vico, te ní natnɨɨ́‑yu ichi cuánuhú‑yu, te ní quendóo‑gá ñuú Jerusàlén, te ni nǎná‑gǎ, te ni tě Chèé ñá túú ní xìní ní quendóo‑gá. \v 44 Chi ní sani iní‑yu sá ñútnàhá‑gá tnuú nchaa ñáyiu ní sáháⁿ vico cuánuhú. Te ní xúhuⁿ‑yu ɨɨⁿ nduu ichi ta ndùcu tnúhu‑yu‑gá núú nchàa ñaní tnáhǎ‑yu, ndɨhɨ núú nchàa ñáyiu xìní tnáhá ndɨ̀hɨ́‑yu, \v 45 te ñá túú ní nàníhí ñáhǎ‑yu xii‑gá. Núu ní nacuìcó‑yu cuánuhú tucú‑yu ñuú Jerusàlén cuèndá yàcáⁿ nanducu ñàhá‑yu xii‑gá. \p \v 46 Te núú ùní nduu sá nǐ dana núú ñáhǎ‑yu xii‑gá, te ní naníhí ñáhǎ‑yu nùcóo‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu tnuú cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ndèdóho ñaha‑gǎ xii‑güedé, te nándɨ sá ndúcú tnǔhu‑gá núú‑güedě. \v 47 Te nchaa cue tée xǐndedóho ñaha xìi‑gá xǐcuñúhu‑güedé sá ǐo váha sàá sá xìní tnùní‑gá, te ío váha nìhí‑gá tnúhu nàdanchocáva‑gá. \v 48 Te òré ní xiní ñáhá tě Chèé ndɨhɨ nǎná‑gǎ xii‑gá, te ío ní cuñúhu‑yu, te ní xáhaⁿ nǎná‑gǎ xii‑gá: \p —Yòhó déhe‑í, ¿ná cuèndá ducaⁿ nǐ quide ñaha‑n xìi‑ndɨ́? Te tǎtá‑n ndɨ̀hɨ yúhú ndɨ̀hú iní‑ndɨ́ xícá nànducu ñaha‑ndɨ́ xii‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 49 Te ní xáhaⁿ Jèsús xií‑yu: \p —¿Ná cuèndá nándùcu ñaha‑ndo? ¿Náa ñá túú xìní‑ndó sǎ nǔú chíúⁿ Tǎtà‑í tàú‑í caca cuu‑í‑ǎⁿ? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 50 Dico mèé‑yu ñá túú ní tècú tnùní‑yu nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ. \p \v 51 Te sátá dúcáⁿ te cuánuhú ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá ñuú Nazàrét, te ío ní sándáá iní ñáhá‑gǎ xií‑yu. Te nchaa sá nǐ quide‑gá‑áⁿ nǐ xúhuⁿ nahi‑ni ìní nǎná‑gǎ. \v 52 Te Jèsús ducaⁿ‑ni ta sàhnu‑gá cuáháⁿ, te ta sàá‑gá sá xìní tnùní‑gá cuáháⁿ, te ducaⁿ cùdɨu‑gá núú Yǎ Ndiǒxí, ndɨhɨ núú nchàa ñáyiu. \c 3 \s1 Té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu càháⁿ‑dé tnúhu Yá Ndiǒxí xɨtɨ́ yucu \r (Mt. 3:1-12; Mr. 1:1-8; Jn. 1:19-28) \p \v 1 Te ní cuu sáhúⁿ cuíá sǎ yɨ́ndàha té Tìberiú cuéhé nàcióⁿ, te dàvá‑áⁿ nǐ cunuu té Pìlatú distrìtú Jùdeá, te té Hèrodés ní cunuu‑dě distrìtú Galìleá, te ñaní‑dé té Lìpé ní cunuu‑dě distrìtú Itùreá ndɨhɨ ɨngá distrìtú nání Tràconité, te té Lisàniás ní cunuu‑dě distrìtú Abìliniá. \v 2 Te té Ànás ndɨhɨ té Caìfás ní cuu‑güedé dútú cúnùu. Te dàvá‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndɨhɨ ñaha Yǎ Ndiǒxí xii té Juàá déhe té Zacàriá xɨtɨ́ yucu sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé cáháⁿ‑dé tnúhu‑gá núú ñǎyiu. \v 3 Te té Juàá ní yáha‑dé nchaa ñuú cáá yàtni yúte Jòrdán, te xǎhaⁿ‑dě xii nchaa ñáyiu: \p —Chí dándìxi túu iní sá ñà túú quìde váha‑ndo, te daña‑ndo nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo, te cuandute‑ndo, te ducaⁿ te cada càhnu iní Yǎ Ndiǒxí nchaa yícá cuěchi‑ndo —duha ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 4 Te ducaⁿ nǐ quide‑dé chi ní quee ndáá‑xi nàcuáa ní chídó tnùní ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǔú tùtú ndíi núú càchí‑xi: \q1 Tècú càháⁿ níhi ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ xɨtɨ́ yucu, te xǎhaⁿ‑dě xii ñáyiu: \q1 “Chí dáñá nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo, te tnɨɨ‑ndo ìchi váha, \q1 te ducaⁿ càda‑ndo cuendá cundecu túha‑ndo, chi véxi Yaá ío cùnuu. \q1 \v 5 Te nchaa núú cùnú nachítú, \q1 te nchaa tɨndúú ndɨhɨ nchaa yucu ngoyo nihnu cuèndá nduu ndáá, \q1 te nchaa ichi ñá túú cuǎháⁿ ndáá nduu ndáá, \q1 te nchaa ichi ñá túú càváha nduu váha. \q1 \v 6 Te nchaa ñáyiu ñuyíú‑a níhǐ‑yu tnúhu sá Yǎ Ndiǒxí véxi‑gá dàcácu nihnu ñaha‑gǎ xií‑yu núú ùhú núú ndàhú.” \m Duha ní chídó tnùní ndíi Chàiá núú tùtú ndíi. \p \v 7 Te òré ní xica ñáyiu cuáháⁿ‑yu cuèndá dacuàndute ñaha té Juàá xií‑yu, te ní xáhaⁿ‑dě: \p —¡Nchaa nchòhó cúú‑ndó dàtná ɨɨⁿ cóó děéⁿ chi ío cuihna ìní‑ndó! ¿Te nása ní cuu núu tnàhá nchòhó ndúcú‑ndó nàcuáa cácu nihnu‑ndo nǔú tnǔndòho cahnu vihi sá tá cùyatni ñaha xii‑ndo véxi‑i? \v 8 Te chí cádá vǎha vitna cuèndá ducaⁿ cùtnuní sá nǐ dáñá‑ndó nchàa ichi cuehé ichi duha ndècu‑ndo. Te vá càchí‑ndó sǎ ǐo càhnu cuu‑ndo cuendá sá cúú‑ndó ñàní tnáhá ndǐi Àbrahám, chi cuěi ndéé yúú te ndacu Yá Ndiǒxí ndada‑gá ñáyiu te cuú‑yu ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám. \v 9 Te caá chi ndècu túha‑xi sá quèhndé‑xi nchaa yutnu sá ñà túú càváha sávìdí‑xi, chi nchaa yutnu‑áⁿ tèhndé‑xi te cuánguee‑xi núú ñùhú càyú‑xi. Te duha sǎtnahá‑xi ndoho nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha, chi nchaa ñáyiu ducaⁿ ñà túú quìde váha cùú‑yu dàtná nchaa yutnu sá ñà túú càváha sávìdí‑xi. —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 10 Te ní xícáⁿ tnúhu‑yu núú‑dě, te xǎhǎⁿ‑yu: \p —¿Te nása cada‑ndɨ́ váíⁿ? —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 11 Te xǎhaⁿ‑dě: \p —Te núu ndědacàa‑ndo ndecu ndɨhɨ‑ndo úú dóó te cuáñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ xii ñáyiu ñá túú ndècu ndɨhɨ, àdi núu ndècu ndɨhɨ‑ndo sá nchító‑ó te cuáha‑ndǒ‑yu na càxí‑yu —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 12 Te ní quexìo ɨɨⁿ úú cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú cuèndá cuàndute‑güedé, te ní xícáⁿ tnúhu‑güedé núú tě Juàá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Mèstrú, ¿te nása cada‑ndɨ́ cuèndá cuu váha iní Yǎ Ndiǒxí‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 13 Te té Juàá ní xáhaⁿ‑dě: \p —Vá cuìdó‑ndó càda cobrá‑ndó ñǎyiu —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 14 Te tnàhá ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu sandadú xǐndecu‑áⁿ nǐ xícáⁿ tnúhú‑güedě núú tě Juàá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Te nchúhú ¿nása cada‑ndɨ́ cuèndá cuu váha iní Yǎ Ndiǒxí‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p Te ní xáhaⁿ tě Juàá: \p —Vá quéndèé‑ndó sǎ néhé tnàha ñáyiu‑ndo, te ni vǎ dácàa dɨ́quɨ́‑ndǒ‑yu ɨɨⁿ sá ñà túú nǎ quídě‑yu, te nduu vétú iní‑ndó nàcuáa ñùhu yáhu‑ndo —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 15 Te nchaa ñáyiu xǐndetu sá quíxí Crìstú sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑yu núu sá dɨ́ú Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a cùu te Juàá àdi ñáhá. \v 16 Dico té Juàá ní cáháⁿ ndodo‑dé núǔ‑yu nchaá‑yu, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ yǔhú véxi‑í sá cuèndá‑ni dacuàndute ñaha‑í xii‑ndo dàtná ní cachí Yǎ Ndiǒxí, dico nchìcúⁿ ɨngá tée véxi, te tée‑áⁿ taxi‑dé Espíritú Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑ndo, te cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú, chi ndada ndoo ndada nine‑xi iní‑ndó. Te tée‑áⁿ ǐo‑gá cúnùu‑dé dàcúúxí yǔhú, chi yúhú cúù‑í ɨɨⁿ tée duuⁿ duuⁿ ñá túú tàú‑í nandaxi‑ǐ cuědìcó ñɨɨ chàú‑dé dico quìde‑í chìuⁿ‑dé. \v 17 Te tée‑áⁿ sa véxi túha‑dé sá cádá dɨ̀ɨⁿ ñaha‑dé xii‑o dàtná quídé ñǎyiu ndàda ndoo triú, chi ñáyiu‑áⁿ sa nèhe túha‑ná‑yu yaxíⁿ‑yu òré náñǎni cuèndá ndada ndoó‑yu, te òré ndádá ndòó‑yu trìú‑áⁿ te dàquee dɨɨ́ⁿ‑yu mihi‑xi, te tàxúha‑yu mee‑nǎ trìú‑áⁿ, te mihi‑xi‑áⁿ sáhmǐ‑yu. Te dàtná quídě‑yu mihi trìú‑áⁿ ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada ñaha tée‑áⁿ xii nchaa ñáyiu ñá túú quìde váha, chi daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑dě xií‑yu núú ñùhú núú càyú, te ñuhú‑áⁿ ñà túú tnàhí ndàhvá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 18 Te tɨtnɨ́ víhí‑gǎ tnúhu váha ní xáhaⁿ tě Juàá xií‑yu òré ní dásàhú ñáhá‑dě. \v 19 Te ní cáháⁿ‑dé dóho té Hèrodés cuèndá sá ndécá‑dě ɨɨⁿ ñaha nàni Herodiás ñaha ní cándeca ñaní‑dé té Lìpé, te ní xáhaⁿ‑dě cuèndá nchaa dava‑gá sá cuèhé sá dúhá quìde‑dé. \v 20 Dico té Hèrodés ñá túú ní quìde cuendá‑dé tnúhu ní cáháⁿ té Juàá, chi nèhé‑gá tucu ní quide‑dé, chi da vecaá ní chihi‑dé té Juàá. \s1 Sàndute Jesús \r (Mt. 3:13-17; Mr. 1:9-11) \p \v 21 Te òré dácuàndute té Juàá nchaa ñáyiu, te tnàhá Jèsús ní dácuándùte ñaha‑dé xii‑gá. Te nɨni càháⁿ ndɨhɨ‑gá Dútú Ndiǒxí ní nacaáⁿ andɨu, \v 22 te ní quee Espíritú Yǎ Ndiǒxí véxi cuuⁿ túu‑xi, te càa‑xi datná cáá ɨ̀ɨⁿ lómá, te òré‑áⁿ nǐ tecú ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí ndéé andɨu, te xǎhaⁿ‑gǎ xii Jèsús: \p —Yòhó cúú‑n Děhe‑í tée ío cùu iní‑í, te ío cùdɨ́ɨ́ ìní ñáhà‑í xii‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii Jèsús. \s1 Cue tée ní xíndecu díhna‑gá ñuyíú‑a dàcúúxí Xǐtohó Jesucrìstú \r (Mt. 1:1-17) \p \v 23 Te ndècu Jesús dàtná ócó úxí cuíá‑gǎ cútnàhá ní chisaha‑gǎ chìuⁿ ní táhú Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí cada‑gá. Te ní cuu‑gá déhe té Chèé chi ducaⁿ sàni iní ñáyiu ñuyíú‑a. Te té Chèé‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Èlí, \v 24 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Màtát. Te té Màtát‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Lèví, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Mèlquí. Te té Mèlquí‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jàná, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Chèé. \v 25 Te té Chèé‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Matàtiás, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Àmós. Te té Àmós‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nàhúm, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Èslí. Te té Èslí‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nagàí, \v 26 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Màát. Te té Màát‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Matàtiás, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Semèí. Te té Semèí‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Chèé, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jùdá. \v 27 Te té Jùdá‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jòaná, té tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Rèsá. Te té Rèsá‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Zorobàbél, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Salàtiél. Te té Salàtiél‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nèrí, \v 28 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Mèlquí. Te té Mèlquí‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Àdí, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Còsám. Te té Còsám‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Elmòdám, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Ěr. \v 29 Te té Ěr‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jòsué, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Elièzér. Te té Elièzér‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jòrím, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Màtát. \v 30 Te té Màtát‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Lèví, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Mìó. Te té Mìó‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jùdá, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Chèé. Te té Chèé‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jònán, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Eliàquím. \v 31 Te té Eliàquím‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Mèleá, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Maìnán. Te té Maìnán‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Màtatá, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nàtán. \v 32 Te té Nàtán‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Dàvií, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Isàí. Te té Isàí‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Òbéd, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Bòóz. Te té Bòóz‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Sàlmón, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Naàsón. \v 33 Te té Naàsón‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Aminàdáb, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Àrám. Te té Àrám‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Èsróm, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Fàrés. Te té Fàrés‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jùdá, \v 34 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jàcób. Te té Jàcób‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Isàác, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Àbrahám. Te té Àbrahám‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Tàré, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nàcór. \v 35 Te té Nàcór‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Sèrúg, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Ragàú. Te té Ragàú‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Pèlég, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Hèbér. Te té Hèbér‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Sàlá, \v 36 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Caìnán. Te té Caìnán‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Arfàxád, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Sěm. Te té Sěm‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Nǒé, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Làméc. \v 37 Te té Làméc‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Matusàlén, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Ènóc. Te té Ènóc‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Jàréd, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Mahalàleél. Te té Mahalàleél‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Caìnán, \v 38 te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Ènós. Te té Ènós‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Sět, te tée‑áⁿ nǐ cuu‑dé déhe té Àdán. Te té Àdán‑áⁿ chi mee Yǎ Ndiǒxí ní cadúha ndaha ñàha‑gá xii‑dé. \c 4 \s1 Sácuíhná quídé yìca‑xi cada Jesús sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá ní cùu \r (Mt. 4:1-11; Mr. 1:12-13) \p \v 1 Te Jèsús ní naqueheⁿ‑gá ichi yuhu yúte Jòrdán cuánuhú‑gá. Te sa ndècu ndɨhɨ‑gá Espíritú Yǎ Ndiǒxí, te Espíritú‑áⁿ ndécá ñàha‑xi xii‑gá cuáháⁿ ɨɨⁿ xɨtɨ́ yucu. \v 2 Te yàcáⁿ ní xíndecu‑gá údico nduu, te sácuíhná nǐ cuiní‑xi coto ndeé ñáhá‑xí xìi‑gá te núu ndisa sá vǎ cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑gá cada‑gá. Te ñá túú tnàhí ná ní xèxi‑gá ndɨ ǔdico nduu‑áⁿ, te sátá dúcáⁿ te ní xícáⁿ iní‑gá caxi‑gá. \v 3 Te sácuíhná‑ǎⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi xìi‑gá: \p —Te núu ndisa sá cúú‑n Děhe Yá Ndiǒxí, te cúñaha xìi yúú‑a na ndùu‑xi paá —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 4 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi: “Ñá dɨ́ú mèe‑ni paá candeca‑xi iní ñáyiu, chi tnàhá nchaa tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí candeca‑xi iní‑yu”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 5 Te dǎtnùní sácuíhná ndécá ñàha‑xi xii‑gá cuáháⁿ ɨɨⁿ núú tɨ̀ndúú dùcúⁿ, te uuⁿni ní dánèhé núú ñáhá‑xí xìi‑gá nchaandɨ túhú nàcióⁿ cáá ñùyíú. \v 6 Te ní xáhaⁿ‑xi xìi‑gá: \p —Yúhú cada‑í, te taxi tnùní‑n nchàa‑ndɨ túhú nàcióⁿ‑a ndɨhɨ nchaa sá vǎha ìó dɨu‑ni nchaa nàcióⁿ‑a, te cachí ñáyiu sá ǐo cùnuu‑n, chi yúhú cúú cuèndá‑í nchaa sá ìó nchaa nàcióⁿ‑a, te ndědani càa ñáyiu cùu iní‑í te cúñaha‑ǐ xií‑yu taxi tnùní‑yu. \v 7 Te núu nɨ yùhu nɨ iní‑n chìñuhu ñaha‑n xii‑í ñá, te nchaa taxi‑í cuu cuèndá‑n —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 8 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Xocuɨ̀ñɨ́ yòhó sácuíhná nǔú ndécù‑í‑a, chi vá cúú càda‑í nàcuáa càchí‑n chi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càchí‑xi: “Chiñuhu‑ndo Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ndó, te ɨɨⁿdìi díí‑ni‑gǎ cada‑ndo nchàa nacuáa càháⁿ‑gá”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 9 Te sácuíhná ndécá ñàha tucu‑xi xii‑gá cuáháⁿ ñuú Jerusàlén, te ní xáhaⁿ‑xi xìi‑gá cuásaá‑gá dɨ́quɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te ní xáhaⁿ tùcu‑xi: \p —Te núu ndisa cùu‑n Déhe Yá Ndiǒxí te cuandèe ndava ndéé núú ñúhú \v 10 cuèndá quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: \q1 Yá Ndiǒxí tendaha‑gǎ cue espíritú xínú cuèchi núú‑gǎ quixi‑xi coto ñaha‑xi xìi‑n. \q1 \v 11 Te núú ndáhá‑xí càundodo‑n cuendá sá vǎ dánǐcuèhé yúú sǎhá‑n, \m duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí sácuíhná xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 12 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi: \p —Te càchí tucu‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí: “Vá cání ìní‑n còto ndeé‑n Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑n nǔu ndisa sá dácǎcu nihnu ñaha‑gǎ xii‑n cuèndá ɨɨⁿ sá sání ìní‑n càda‑n sá cúú‑xí mèe‑n”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \p \v 13 Te sátá dúcáⁿ te sácuíhná ñà túú‑gǎ ní cùtnuní iní‑xi nása cada‑xi Jèsús, núu xíǎⁿ ní xica‑xi cuáháⁿ‑xi ní sanaa tnaa‑xi. \s1 Distrìtú Galìleá ní chisaha Jèsús chìuⁿ ní táhú Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí cada‑gá \r (Mt. 4:12-17; Mr. 1:14-15) \p \v 14 Te Jèsús cuáháⁿ tucu‑gá distrìtú Galìleá, dico sa ndècu ndɨhɨ‑gá Espíritú Yǎ Ndiǒxí, te nɨ càa xico xíáⁿ nǐ níhǐ‑yu tnúhu nchaa nàcuáa quìde‑gá. \v 15 Te ndɨ tnahá ñuú cuáháⁿ‑gá ducaⁿ cuǎnguɨhu‑gá veñúhu‑yu dànehé ñáhá‑gǎ xií‑yu, te nchaá‑yu càchí‑yu sá ǐo càhnu cuu‑gá. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ ñuú Nazàrét \r (Mt. 13:53-58; Mr. 6:1-6) \p \v 16 Te Jèsús ní sáháⁿ‑gá ñuú Nazàrét ñuú núú nǐ sahnu‑gá. Te nduu ndètatú ñáyiu ní quɨ́hu‑gá veñúhu, chi ducaⁿ tnàhí quìde‑gá, te ní ngúnutnɨ́ɨ‑gá dácuàha‑gá tutú ndèé tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 17 Te ní sáñaha‑güedě xii‑gá tutú ndèé tnúhu ní cáháⁿ ndíi Chàiá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te òré ní nandɨcá‑gá núú tùtú‑áⁿ te ní naníhí‑gǎ núú càchí‑xi: \q1 \v 18 Espíritú Yǎ Ndiǒxí ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑xi xii‑í, \q1 chi ní cachí‑gá sá càháⁿ‑í tnúhu‑gá sá cúú‑xí ñǎyiu ndàhú, \q1 ñáyiu vátá cúndèdóho tnàhí‑gá. \q1 Te véxi‑í cuèndá vá ndɨ̀hú‑gá iní ñáyiu ñá túú ndècu váha iní‑xi, \q1 te cue ñáyiu sa nèhe váha ñaha‑nǎ yucu ñǎvǎha dàcácu nihnu‑í‑yu. \q1 Te cue ñáyiu cuàá nacaáⁿ‑í núǔ‑yu, \q1 te ñáyiu ndòho dandoho ñaha tnaha ñáyiu‑xi taunihnu‑í‑yu. \q1 \v 19 Te cúñaha‑ǐ xii ñáyiu sá sàá nduu càda Yá Ndiǒxí ɨɨⁿ sá vǎha sá cúú‑xǐ‑yu. \m Duha càchí‑xi núú tùtú dácuàha‑gá. \p \v 20 Te Jèsús ní nacadɨ́‑gá núú tùtú‑áⁿ, te ní nacuáha‑gá ɨɨⁿ tée xìnu cuechi veñúhu‑áⁿ, te ní ngóo‑gá. Te nchaa ñáyiu yɨ̀hɨ veñúhu ñá núú nǔǔ‑yu ndèhe ñahá‑yu xii‑gá. \v 21 Te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Mei vìtna ní quee ndáá‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 22 Te nchaá‑yu ní cáháⁿ váha‑yu cuèndá‑gá, te ní cuñúhu‑yu tnúhu váha càháⁿ‑gá, te xǐtnàhá‑yu: \p —¿Te náa ñá dɨ́ú těe‑a cùu‑dé déhe té Chèé‑ǎⁿ? —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 23 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ñúhú ìní‑ndó cǔñaha‑ndo xìi‑í ɨɨⁿ tnúhu cùtexínu sá càháⁿ méé‑ndó, te quesaha‑ndo: “Ñátátná cada tátna mee‑n”, duha quesaha‑ndo. Te cúñaha tùcu‑ndo xii‑í: “Sa ní níhí‑ndɨ̌ tnúhu nàcuáa ní quide‑n ñùú Capèrnaúm, te cada‑n tnàhá ñuú núú nǐ sahnu‑n”, duha quesaha‑ndo —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 24 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nì ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ñá túú tnàhá iní ñáhá ñǎyiu ñuú‑dé. \v 25 Te na càchí tnúhu ndáá tucu‑í xii‑ndo sǎ ǐo vài ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñáyiu quèé ní xíndecu nàcióⁿ Isràél cútnàhá ní xíndecu té Èliás cútnàhá ñá túú ní cùuⁿ dáú ǔní cuíá dava, te dàvá‑áⁿ ǐo ní ndoho ñáyiu docó nɨtùhú nàcióⁿ. \v 26 Dico Yá Ndiǒxí ñá túú ní tèndaha‑gá té Èliás quɨ́hɨ́ⁿ‑dé vehe ndědani càa ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ, chi vehe ɨɨⁿ ñaha ñuú Sàreptá ní xáhaⁿ‑gǎ ní sáháⁿ‑dé, te ñuú‑áⁿ cáá yàtni‑xi ñuú Sìdón. \v 27 Te ní xíndecu tucu ɨngá tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te tée‑áⁿ nǐ xínani‑dě Elìseú, te dɨu‑ni dàvá‑áⁿ nǐ xíndecu tucu vài ñáyiu cùhú nàcióⁿ Isràél, ñáyiu ní tnahá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑yu dico ñá túú ní ndǔha‑yu, chi ɨɨⁿdìi‑ni té Nàamán tée distrìtú Sìriá ní ndúha‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 28 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá te xíǎⁿ ní cudééⁿ víhí nchàa ñáyiu yɨ̀hɨ veñúhu‑ǎⁿ núú‑gǎ. \v 29 Te ní queñuhú‑yu Jèsús yuhu děhvá tɨ̀ndúú nǔú cáá ñùú‑yu‑áⁿ cuèndá yàcáⁿ dàquée‑yu‑gá déhvá ní cùu. \v 30 Dico Jèsús vii‑ni ní quee‑gá tnuú‑yu cuáháⁿ‑gá. \s1 Ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mr. 1:21-28) \p \v 31 Te Jèsús cuáháⁿ‑gá ñuú Capèrnaúm, te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Galìleá. Te yàcáⁿ ndécú‑gǎ ní tnahá nduu ndètatú ñáyiu, te ní ngüíta‑gá dácuàha‑gá ñáyiu. \v 32 Te xǐcuñúhu‑yu nchaa nàcuáa dànehé ñáhá‑gǎ xií‑yu, chi càháⁿ‑gá dàtná càháⁿ ɨɨⁿ tée cùnuu, te cùnuu ndisa‑gá. \p \v 33 Te xɨtɨ́ veñúhu yɨ̀hɨ ɨɨⁿ tée yɨ̀hɨ ñaha ɨɨⁿ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha, te espíritú‑áⁿ nǐ quide‑xi níhi ní cáháⁿ tée‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p \v 34 —¿Te ná cuìní yòhó Jèsús tée ñuú Nazàrét cada ñaha‑n xìi‑ndɨ́ nǔu véxi‑n nǔú ndécú‑ndɨ̌‑i? ¿Áⁿ věxi‑n dànaa ñaha‑n xii‑ndɨ́? Chi yúhú xìní ñáhà‑í xii‑n sǎ cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée ñá túú tnàhí cuéchi‑xi chi núú Yǎ Ndiǒxí ní quee‑n věxi‑n ñùyíú‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 35 Te Jèsús ní tenàá‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —¡Cadɨ́ yuhu‑n, te taquèe yɨquɨ cuñú tée‑áⁿ! —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ. \p Te espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ dándùá‑xi tée‑áⁿ ndèé ñuhu tnuú ñáyiu xǐndecu‑áⁿ, te ñá túú‑gǎ ná ní quìde ñaha‑xi, te ní quee ñaha‑xi xìi‑dé. \v 36 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ cuñúhu‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —¿Te nása ndùu‑tu tnúhu càháⁿ tée‑ǎⁿ ñá? ¡Te càháⁿ‑dé dàtná càháⁿ ɨɨⁿ tée tàxi tnuní víhí, chi càháⁿ‑ni‑dé te nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha quèe‑ni‑xi yɨquɨ cuñú‑yu! —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 37 Te nchaa xichi ní níhǐ‑yu tnúhu nàcuáa quìde Jesús. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá nǎná ñadɨ̀hɨ́ té Xǐmú \r (Mt. 8:14-15; Mr. 1:29-31) \p \v 38 Te Jèsús ní ndee‑gá xɨtɨ́ veñúhu, te cuáháⁿ‑gá vehe té Xǐmú. Te nǎná ñadɨ̀hɨ́ té Xǐmú‑áⁿ cùhú‑aⁿ ñùhu vihi‑aⁿ cahni, te ní cáháⁿ ndàhú‑yu núú Jèsús cuèndá‑aⁿ. \v 39 Te Jèsús ní sáháⁿ‑gá núú ndécú‑áⁿ, te ní ngúnundeyɨ‑gá te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cahni‑áⁿ sǎ ná xòcuɨñɨ́‑xi, te ní xócuɨ̀ñɨ́‑ni‑xi, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha ñaha cùhú‑áⁿ te ní ndacóo‑aⁿ ní xinu cuechi‑aⁿ nǔú‑güedě ndɨhɨ‑gá. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá vài ñáyiu cùhú \r (Mt. 8:16-17; Mr. 1:32-34) \p \v 40 Te òré ní ngódó tnùú nchícanchii, te nchaa ñáyiu xǐndecu ndɨhɨ ñáyiu cùhú vehe‑xi ndèca ñahá‑yu cuáháⁿ núú Jèsús. Te Jèsús ní sacáⁿ ndodo‑gá ndaha‑gá dɨ́quɨ́ ɨɨⁿ ɨɨⁿ ñáyiu cùhú‑áⁿ, te ducaⁿ nǐ quide‑gá te ní ndúha‑yu. Te ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuěhé tnàhá‑yu ɨɨⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu ni cùu. \v 41 Te tnàhá dava ñáyiu cùhú‑áⁿ yɨ́hɨ́ ñàha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xií‑yu ni cùu, te òré ní quee ñaha‑xi xìí‑yu, te xíǎⁿ ní quide‑xi níhi ní cáháⁿ‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii Jèsús: \p —Yòhó cúú‑n Děhe Dútú Ndiǒxí —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p Dico Jèsús níhi ní cáháⁿ‑gá ní tenàá‑gá nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ sá vǎ dúcáⁿ‑gǎ cada‑xi, chi sa xìní‑xi sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a. \s1 Jèsús dánèhé‑gá ñáyiu distrìtú Galìleá \r (Mr. 1:35-39) \p \v 42 Te ɨɨⁿ nduu ní túndaá‑ni ní quee Jèsús ñuú núú ndécú‑gǎ‑áⁿ cuǎháⁿ‑gá ɨɨⁿ xichi núú ñǎ túú ñǎyiu ndècu. Te cue ñáyiu ní ngüíta‑yu nànducu ñahá‑yu xii‑gá te ní naníhí ñáhǎ‑yu, te cuìní‑yu ngani ñàhá‑yu xii‑gá cuèndá sá ñà túú‑gǎ ndèé quɨ́hɨ́ⁿ‑gá ní cùu. \v 43 Dico ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Dacuɨtɨ́í quɨ̌hɨ́ⁿ‑í cúñaha‑ǐ xii nchaa ñáyiu dava‑gá ñuú tnúhu sá càháⁿ nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, chi chìuⁿ tnahí‑ǎⁿ věxi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 44 Te ní xica cuu Jèsús ní dánèhé‑gá ñáyiu tnúhu‑gá nchaa xɨtɨ́ veñúhu ndǎa distrìtú Galìleá. \c 5 \s1 Jèsús ní quide‑gá ní níhí‑güedě chácá \r (Mt. 4:18-22; Mr. 1:16-20) \p \v 1 Te ɨɨⁿ xito ndècu Jesús yuhu làgúná Genesàrét, te ío cuéhé ñǎyiu ní sáá, te ta dàdehnde ñaha‑ná‑yu xii‑gá cuáháⁿ sá cuìní‑yu cundedóho‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑gá. \v 2 Te Jèsús ní xiní‑gá úú bàrcú cue tée tnɨ̀ɨ chácá xǐnutnɨ́ɨ‑xi yatni yuhu làgúná‑áⁿ, te sa ní quene cue tée ñùhu xɨtɨ́‑xi‑áⁿ xǐnaquete‑güedé ñunu‑güedé. \v 3 Te Jèsús cuásaá‑gá núú ɨɨⁿ bàrcú‑áⁿ, te bàrcú‑áⁿ cúú‑xí bàrcú té Xǐmú, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Xǐmú‑áⁿ sǎ dánǔndehe‑dé‑xi luha‑gá xɨtɨ́ ndute. Te dǎtnùní ní ngóo‑gá núú bàrcú‑áⁿ, te xíáⁿ núcǒo‑gá ní ngüíta‑gá dánèhé‑gá ñáyiu. \v 4 Te òré ní túhú ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Xǐmú: \p —Daquɨ̀hɨ́ⁿ bàrcú‑a xɨtɨ́ làgúná mei nǔú cùnú‑gá, te dàquée‑ndo ñùnu‑ndo tnɨɨ‑ndo chácá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 5 Te té Xǐmú ní xáhaⁿ‑dě: \p —Mèstrú, nɨ niú ní quide chìuⁿ‑ndɨ́ te ni ɨ̀ɨⁿ chácá ñà túú ní nǐhí‑ndɨ̌, dico vitna cuèndá‑ni sá yòhó táúchìuⁿ‑n te na dàquée‑ndɨ́ ñunu‑ndɨ́ váⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 6 Te òré ní dáquěe‑güedé ñunu‑güedé te súúní vài chácá nǐ níhí‑güedě, te ta ndǎtá‑nǎ ñunu‑güedé cuáháⁿ ní cùu. \v 7 Núu ní quide‑güedé ndaha‑güedé núú dàva‑gá cue tée cùndɨhɨ‑güedé xǐxúhuⁿ ɨngá bàrcú cuèndá quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé chindee ñàha‑güedé. Te cue tée‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑güedé ní chindee tnàha‑güedé ní dáchìtú‑güedé ndɨ ndùú bàrcú mee‑ni chǎcá, te súúní nǐ cuu vée núu cuìní‑na‑xi quée naa‑güedé ndɨhɨ bàrcú ní cùu. \v 8 Te sá dúcáⁿ cuìní‑xi quée naa bàrcú ní cùu, núu té Xǐmú, àdi Pelú chi úú dɨ̀u‑dé, ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Xocuɨ̀ñɨ́ yòhó Jèsús núú ndécù‑í‑a, chi yúhú cúù‑í ɨɨⁿ tée ío ndècu cuéchi‑xi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 9 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑dé chi ní yùhú‑dé, te ní cuñúhu‑dé ndɨhɨ nchaa cue tée ndɨhɨ‑dé‑áⁿ cuèndá sá ǐo vài chácá nǐ níhí‑güedě. \v 10 Te tnàhá té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá cue déhe té Zebèdeú ío ní cuñúhu‑güedé, te dɨu‑ni cue tée cùndɨhɨ té Xǐmú‑áⁿ cúú‑güedě tnàhá‑güedé. Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Xǐmú: \p —Vá yùhú‑n, chi není vitna quɨ́hɨ́ⁿ‑n dàcaháⁿ‑n ñǎyiu cuèndá tuha ñàhá‑yu xii‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 11 Te ní quene‑güedé ndɨhɨ bàrcú ndéé ñuhu yìchí yuhu làgúná‑áⁿ. Te òré‑áⁿ nǐ dándǒo‑güedé nchaandɨ túhú sá ndécú ndɨ̀hɨ‑güedé, te ní tuha‑güedé Jèsús. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó \r (Mt. 8:1-4; Mr. 1:40-45) \p \v 12 Te òré ní quexìo Jesús ɨɨⁿ ñuú, te ní quexìo ɨɨⁿ tée cùhú tnàhá‑dé cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó, te òré ní xiní‑dé Jèsús te ní sáháⁿ‑dé núú ndécú‑gǎ, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ te ní nuu núú‑dě ndàa núú ñúhú te càháⁿ ndàhú‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda tátna ñaha‑n xìi‑í, chi cùtnuní iní‑í sá ndácú‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 13 Te Jèsús ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha ñàha‑gá xii‑dé, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Cuu cada tátna ñaha‑ǐ xii‑n, te vitna te ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te òré‑ni ní xócuɨ̀ñɨ́ cuéhé tnàhá‑dé. \v 14 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ tùcu Jesús xii‑dé: \p —Vá yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑n sǎ nǐ quide tátna ñaha‑ǐ xii‑n, núú dǔtú‑ni cuàháⁿ cuèndá sá ná quìní ñáhá‑dě xii‑n sǎ nǐ ndúha‑n te cuáha‑n‑dě sá ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí dàtná ní cachí ndíi Moìsés cuèndá ná quìní ñáyiu sá ndàá ní ndúha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 15 Te ducaⁿ ta xǐté nuu‑gá tnúhu nchaa nàcuáa quìde Jesús, te ío cuéhé ñǎyiu ní xóo tacá nchaa núú nǐ xíndecu‑gá cuèndá sá cuìní‑yu cundedóho‑yu tnúhu càháⁿ‑gá, ndɨhɨ cuèndá sá cuìní‑yu cada tátna ñaha‑gǎ xií‑yu. \v 16 Dico Jèsús ní xóo quee nihni‑gá tnuú‑yu ní xóo quɨ́hɨ́ⁿ‑gá núú ñà túú ñǎyiu ndècu ní xóo cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu \r (Mt. 9:1-8; Mr. 2:1-12) \p \v 17 Te ɨɨⁿ nduu dànehé‑gá ñáyiu, te xǐnucóo ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. Te cue tée‑áⁿ nǐ quee‑güedé nchaa ñuú yɨ́ndèhu distritú Galìleá, ndɨhɨ distrìtú Jùdeá, ndɨhɨ ñuú Jerusàlén, te nchaa ñuú‑áⁿ nǐ quee‑güedé cuáháⁿ‑güedé núú ndécú‑gǎ. Te Yá Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá quídé tǎtna‑gá ñáyiu cùhú. \v 18 Te ɨɨⁿ ǔú cue tée nchìdo‑güedé ɨɨⁿ tée cùhú ñá cúú‑gǎ candá nihnu ñùhu‑dé xíto ní quexìo ndɨhɨ ñaha‑güedé, te cuìní‑güedé quɨ́hu ndɨhɨ ñaha‑güedě ndéé xɨtɨ́ vehe, sáá‑güedé ndéé núú Jèsús ndɨhɨ tée cùhú‑áⁿ. \v 19 Dico ñá túú ní nǐhí‑güedě ndèé ichi quɨ́hu‑güedé, chi cuèndá ío cuéhé ñǎyiu ndècu, núu xíǎⁿ ní sáá‑güedé dɨ́quɨ́ véhé‑ǎⁿ nǐ caáⁿ‑güedé te ndàa dɨ́quɨ́ véhé‑ǎⁿ nǐ dáquěe‑güedé tée cùhú‑áⁿ, te ñùhu‑ni‑dé xíto ní dáquěe ñaha‑güedě tnuú ñáyiu ní sáá ndéé núú Jèsús. \v 20 Te Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá nɨ̀ yuhu nɨ iní‑güedé sàndáá iní ñáhá‑güedě xii‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú‑áⁿ: \p —Yòhó tée cùhú, sa ní quide càhnu iní‑í nchaa cuéchi‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 21 Te cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ní sani iní‑güedé: “¿Ná cúú těe‑a núu càháⁿ cuèhé‑dé cuèndá Yǎ Ndiǒxí‑i? Te vá yǒo ɨɨⁿ ndàcu cada cahnu iní nchaa yícá cuěchi ñáyiu, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí quídé càhnu iní‑gá”, duha ní sani iní‑güedé. \p \v 22 Dico Jèsús sa ní cutnùní iní‑gá nàcuáa sàni iní‑güedé nǔu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te ná cuèndá ducaⁿ sàni iní‑ndó‑í? \v 23 Te sá dúhá nǐ xáhaⁿ‑ǐ xii tée cùhú‑a sá cádá càhnu iní‑í nchaa yícá cuěchi‑dé, te xíǎⁿ nchòhó ñá túú cùtnuní iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá. Dico núu cúu‑í‑dé sá ndácǒo‑dé, te caca‑dé te cutnùní ndáá iní‑ndó nǔu ndáá càháⁿ‑í àdi ñá ndàá, chi cundehe nǔú‑ndó nàcuáa cada‑í. \v 24 Te vitna na càda‑í nàcuáa cutnùní iní‑ndó nchàa‑ndo sá yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ndecu ndɨhɨ‑í tnúhu ndee ìní sá cádá càhnu iní‑í nchaa cuéchi ñáyiu ñuyíú‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sátá dúcáⁿ te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú‑áⁿ: \p —Ndacóo, te ndocani‑n xǐto ñùhu‑n véxi‑áⁿ, te núhú‑n vèhe‑n —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 25 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha tée cùhú‑áⁿ te ní ndacóo‑dé, te ní ndocani‑dé xíto ñùhu‑dé ní quexìo‑áⁿ, te ní natnɨɨ‑dé ichi ta cǎháⁿ‑dé cuánuhú sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \v 26 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ cuñúhu‑yu, te tnàhá‑yu ní cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí, te ducaⁿ ǐo ní yùhú‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —Vitna ní xiní‑ó ɨ̀ɨⁿ sá ñà túú tnàhí xìní‑ó ní cùu —cachí‑yu xǐtnàhá‑yu. \s1 Jèsús cáná‑gǎ té Lèví \r (Mt. 9:9-13; Mr. 2:13-17) \p \v 27 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te ní quee Jèsús xíáⁿ, te ní xiní‑gá ɨɨⁿ tée nàni Leví núcǒo‑dé ɨɨⁿ xichi quìde cobrá‑dé ñáyiu cuèndá impuèstú, chi cobràdór cúú‑dě, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Néhé chìtnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 28 Te té Lèví‑áⁿ nǐ ndàcuɨ́ñɨ́‑dé te ní dándǒo‑dé nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé núú núcǒo‑dé‑áⁿ, te ní tuha‑dé Jèsús. \p \v 29 Te sátá dúcáⁿ te té Lèví‑áⁿ nǐ quide‑dé ɨɨⁿ vico càhnu vehe‑dé sá cúú‑xí Jèsús, te ní tacá vài cue tée quìde chiuⁿ quide‑dé, te nchaa‑güedé cuánguɨhu‑güedé mèsá ní ngóo‑güedé ndɨhɨ dava‑gá ñáyiu ní quexìo cuendá caxi‑güedé ndɨhɨ́‑yu. \v 30 Dico cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní ngüíta‑güedé xǐcuèhé‑güedé cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¿Ná cuèndá xéxí‑ndó xìhi‑ndo ndɨhɨ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 31 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñá túú cùhú chi ñá túú xìni ñuhú‑yu ñátátná, dico nchaa ñáyiu cùhú chi xìni ñuhu ñahá‑yu. \v 32 Te yúhú véxi‑í càháⁿ‑í ñáyiu cùtnuní iní‑xi sá ndécú cuěchi‑xi cuèndá dàñá‑yu nchaa sá cuèhé sá dúhá quìdé‑yu, te ñá túú věxi‑í càháⁿ‑í ñáyiu càchí sá ñà túú ndècu cuéchi‑xi —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue tée ndùcu tnúhu núú Jèsús cuèndá ñáyiu ñá túú tnàhí ná xéxí ǎma càháⁿ ndɨhɨ́‑yu Yá Ndiǒxí \r (Mt. 9:14-17; Mr. 2:18-22) \p \v 33 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Te áma ñá túú tnàhí ná xéxí cuè tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá càháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí, te dɨu‑ni ducaⁿ quìde cue tée xìca cuu ndɨhɨ nchúhú cue tée cùu fariséú. ¿Te ná cuèndá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑n ñá túú dùcaⁿ quide‑güedé nǔu nchaa‑ni nduu xèxi‑güedé xìhi‑güedé quídé‑güedě‑i? —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ vǎ cúú cǔñaha‑o xìi cue ñáyiu ñùhu vico tnándaha sá vǎ cúú càxí‑yu nɨni ndècu ndɨhɨ ñaha tée tnǎndaha‑áⁿ xií‑yu. \v 35 Dico sáá nduu te vá cúndècu ndɨhɨ ñaha‑gá tée tnǎndaha‑áⁿ xií‑yu, te dàvá‑áⁿ te cahni iní‑yu vá cáxǐ‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 36 Te ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Vá yǒo ɨɨⁿ dàndée luha dóó sáá ɨ̀ɨⁿ dóó sa ní cuu tùhú víhí, chi núu yoo ducaⁿ na càda, te dóó sáá‑ǎⁿ nàndɨyɨ‑xi te uuⁿ‑gá ndata‑xi dǒó sǎ nǐ cuu tùhú‑áⁿ, te luha dóó sáá‑ǎⁿ ñà túú nàtaú‑xi ndée dóó sǎ nǐ cuu tùhú‑áⁿ. \v 37 Te nì vá yǒo ɨɨⁿ chìhi ndidí sáá xɨ̀tɨ́ ɨɨⁿ lamba sa ní cuu tùhú víhí, chi núu yoo ducaⁿ na càda, te ndava lamba sa ní cuu tùhú‑áⁿ chi ío níhi yócó ndìdí‑áⁿ, te cuíta‑ni ndidí‑áⁿ te cuíta‑ni lamba‑áⁿ. \v 38 Núu xíǎⁿ xíní ñùhu‑xi quée ndidí sáá‑ǎⁿ xɨtɨ́ ɨɨⁿ lamba saa cuèndá ducaⁿ ñà túú nǎ cuu cováha‑xi. \v 39 Te ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu ñá túú tnàhá iní‑yu cohó‑yu ndidí sáá, te núu díhna‑gá ná còhó‑yu ndidí sá nǐ quene díhna‑gá, chi càchí‑yu sá xíhí vǎha‑gá ndidí sá nǐ quene díhna‑gá‑áⁿ dàcúúxí ndìdí sáá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 6 \s1 Cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús sàhnú‑güedé yoco trìú nduu ndètatú ñáyiu \r (Mt. 12:1-8; Mr. 2:23-28) \p \v 1 Te ɨɨⁿ nduu cùu‑xi nduu ndetatú ñáyiu ñùhu Jesús ichi ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ta yǎha‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨɨⁿ xichi núú cáá trìú, te ní ngüíta‑güedé sàhnú‑güedé yoco trìú‑áⁿ te ndɨhɨ ndaha‑güedé quɨ́ɨ́ⁿ‑güedě quéé trìú tá xèxi‑güedé cuáháⁿ. \v 2 Te ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu fariséú ní xáhaⁿ‑güedě xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —¿Te ná cuèndá ducaⁿ quìde nchohó ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑ó càda‑o vitna cuu‑xi nduu ndetatú‑ó‑í? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 3 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te náa ñá túú dàcuaha‑ndo núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càháⁿ‑xi nàcuáa ní quide ndíi Dàvií cútnàhá ní xíhí ndíi docó ndɨhɨ cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi‑ǎⁿ? \v 4 Chi ní quɨ́hu ndíi vehe Yá Ndiǒxí, te ní queheⁿ ndíi pàá ní cuu íí ndécú‑ǎⁿ nǐ dácǎhñu ndíi cue tée xìca cuu ndɨhɨ ndíi ní xexi ndíi ndɨhɨ‑güedé, te ñá túú tàú ndíi sá dúcáⁿ càda ndíi ni cùu, chi mee‑ni cuè dútú tàú‑güedé caxi‑güedé pàá‑áⁿ ní cùu —cachí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 5 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá: \p —Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, tnàhá‑í ndécú ndɨ̀hɨ‑í tnúhu ndee ìní sá cǔu‑í nchaa ñáyiu nàcuáa cadá‑yu nduu ndètatú‑ó‑á —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ tée ní yíchí ɨɨⁿ xio ndaha‑xi \r (Mt. 12:9-14; Mr. 3:1-6) \p \v 6 Te ɨngá nduu dɨu‑ni nduu ndètatú ñáyiu cuánguɨhu Jèsús xɨtɨ́ veñúhu dànehé‑gá ñáyiu. Te xíáⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée cùhú ní yíchí nihnu ɨɨⁿ xio ndaha cùha‑dé. \v 7 Te cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ndéhé‑güedě nǔu cada tátna ñaha Jèsús xii tée cùhú‑áⁿ nduu ndètatú‑güedé‑áⁿ cuèndá níhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cacáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá. \v 8 Dico Jèsús sa ní cutnùní iní‑gá nàcuáa sàni iní‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú ndaha‑xi‑áⁿ: \p —Ndàcuɨñɨ́ te ngúnutnɨ́ɨ‑n cuǎdava tnuú‑ndɨ́‑a —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée‑áⁿ nǐ ndacuɨ́ñɨ́‑dé te ní ngúnutnɨ́ɨ‑dé cuádava tnuú‑güedé ndɨhɨ‑gá. \v 9 Te dǎtnùní Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú cuè ñáyiu xǐndecu‑áⁿ, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Cuìní‑í cachí tnúhu‑ndo nǎ cúú sǎ vǎha cada‑o ndùu ndetatú‑ó. ¿Ɨɨⁿ chìuⁿ váha àdi ɨɨⁿ chiuⁿ cuehé, sá cádá tǎtna‑o ñǎyiu cùhú àdi sá cáhnì‑ó‑yu? —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 10 Te dǎtnùní ní ndacoto‑gá núǔ‑yu nchaá‑yu, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú ndaha‑xi‑áⁿ: \p —Ndocani ndaha‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te ní ndocani‑dé ndaha‑dé, te òré‑ni ní ndúha. \v 11 Te cue tée xǐndecu‑áⁿ sǔúní nǐ cudééⁿ‑güedě sá dúcáⁿ nǐ quide tátna Jèsús tée cùhú‑áⁿ, te ní ngüíta‑güedé ndátnǔhu‑güedé nǔu nása cada ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús cǎxi‑gá úxúú tnàhá cue tée dacuàha ñaha xii ñáyiu tnúhu‑gá \r (Mt. 10:1-4; Mr. 3:13-19) \p \v 12 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te ní xica Jèsús cuáháⁿ‑gá xɨtɨ́ yucu cuèndá yàcáⁿ cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te nɨ niú ní cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ. \v 13 Te sátá nǐ túndaá, te ní cana‑gá nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní cáxi‑gá úxúú tnàhá‑güedé, te cue tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ sá dɨ́ú‑güedě cuu‑güedé cue tée quɨ́hɨ́ⁿ cáháⁿ tnúhu‑gá núú ñǎyiu. \v 14 Te duha xǐnani ndɨ ùxúú cue tée‑áⁿ. Té Xǐmú, àdi Pelú chi úú dɨ̀u‑dé, ndɨhɨ ñaní‑dé té Ndrǐxí, ndɨhɨ té Jàcobó, ndɨhɨ té Juàá, ndɨhɨ té Lìpé, ndɨhɨ té Bartolòmé, \v 15 ndɨhɨ té Màteú, ndɨhɨ té Mǎxí, ndɨhɨ té Jàcobó déhe té Àlfeú, ndɨhɨ ɨngá té Xǐmú tée ní cundɨhɨ cue tée canànistá, \v 16 ndɨhɨ té Jùdás ñaní té Jàcobó, ndɨhɨ té Jùdás Iscàrioté tée ní sáá nduu nǐ sáha cuèndá ñáhá xìi Jesús núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá, duha xǐnani cuè tée ní cáxi Jèsús ní xica cuu ndɨhɨ‑gá. \s1 Jèsús dánèhé‑gá cuéhé víhí ñǎyiu \r (Mt. 4:23-25) \p \v 17 Te Jèsús cuánuu‑gá yucu núú nǐ sáá‑gá‑áⁿ, te ní ngava‑gá ɨɨⁿ núú ndàá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te xíáⁿ nǐ ngúnutnɨ́ɨ‑gá. Te xíáⁿ ndécú dàva‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ndɨhɨ vài ñáyiu ndètu ñahá‑yu xii‑gá, te ñáyiu‑áⁿ věxi‑yu nchaa ñuú cáá dìstritú Jùdeá, ndɨhɨ ñuú Jerusàlén, te ndècu ñáyiu véxi ndàa yuhu lamár yatni ñuú Tìrú, ndɨhɨ ñuú Sìdón. Te nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ quexìó‑yu cuìní‑yu cundedóho‑yu nchaa tnúhu càháⁿ Jèsús, ndɨhɨ cuèndá sá cuìní‑yu ndúha‑yu nchaa cuéhé tnàhá‑yu. \v 18 Te tnàhá ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha. \v 19 Te nchaá‑yu cuìní‑yu dacàá‑yu ndahá‑yu tendàhá‑yu Jèsús ní cùu cuendá sá nǐ níhǐ‑yu tnúhu sá ndècu ndɨhɨ‑gá tnúhu ndee ìní quídé tǎtna‑gá nchaa ñáyiu cùhú. \s1 Cuèndá ñáyiu ío váha táhú‑xi \r (Mt. 5:1-12) \p \v 20 Te Jèsús ní ndacoto‑gá núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Váha táhú nchaa nchòhó cue ñáyiu ndàhú, chi nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo núú táxí tnùní Yǎ Ndiǒxí. \p \v 21 ’Váha táhú nchaa nchòhó ñáyiu ío cuìní cundedóho tnúhu Yá Ndiǒxí chi ío vii ío váha cuu iní‑ndó. \p ’Váha táhú nchaa nchòhó ñáyiu ndàhyú sá ndɨ̀hú iní‑ndó, chi sáá nduu te cudɨ́ɨ́ ìní‑ndó nɨ̀ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \p \v 22 ’Váha táhú nchaa nchòhó ñáyiu na cùu úhú iní ñáhá tnàha ñáyiu‑xi, chi sáá nduu te vá dáñá‑gǎ‑yu quɨ́hu‑ndo vèñúhu, te cúcuèhé ñáhǎ‑yu xii‑ndo, te cachí‑yu sá ñà dɨ́ú ñǎyiu váha cùu‑ndo, te ducaⁿ càda ñahá‑yu xii‑ndo sǎ cuèndá yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo. \v 23 Te òré ducaⁿ na càda ñahá‑yu xii‑ndo te cudɨ́ɨ́ víhí‑ní ìní‑ndó cùndecu‑ndo, chi sáá nduu ndùu táhú‑ndó sǎ ǐo váha càa ndecu andɨu cundecu ndɨhɨ‑ndo nduu na nasaá‑ndó yàcáⁿ cundecu‑ndo, chi dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xóo cada ñaha cuè ñaní tnáhǎ‑yu xii cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ní xíndecu ndéé sanaha. \p \v 24 ’Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu cuica ñà túú sàndáá iní ñáhá xìi Yá Ndiǒxí, chi vitna ío váha ndècú‑yu, dico sáá nduu te nduu ndàhú‑yu. \p \v 25 ’Te ndàhú ní cuu tucu nchaa ñáyiu ñá túú tnàhí ná cúmǎní xii‑xi vitna, chi sáá nduu quìní‑yu tnúndòho tnúhu ndàhú. \p ’Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu cùdɨ́ɨ́ ìní‑xi ndècu ichi cuehé ichi duha vitna, chi sáá nduu te ndáhyú‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu. \p \v 26 ’Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu na càháⁿ váha dava‑gá ñáyiu cuèndá‑xi, chi ducaⁿ nǐ xóo cáháⁿ váha‑yu cuèndá nchaa cue tée ní xóo dandàhú ñáhá xìi ñáyiu ndéé sanaha, chi ní cachí‑güedé sá càháⁿ‑güedé tnúhu Yá Ndiǒxí te ñá ndàá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuu iní‑ó nchàa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑o \r (Mt. 5:38-48; 7:12) \p \v 27 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu xǐndedóho ñaha càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cúú ìní‑ndó ñǎyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo, te cada‑ndo sǎ vǎha sá cúú‑xǐ‑yu cuěi nándɨ sá ná cádá ñàhá‑yu xii‑ndo. \v 28 Te cácáⁿ táhú‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá ñáyiu càháⁿ úhú ñáhá xìi‑ndo, ndɨhɨ cuèndá ñáyiu tèe ñaha cuéchi neñùú xii‑ndo. \v 29 Te núu ní canìhá‑yu xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ xito te cuìní tucú‑yu canìhá‑yu, te daña‑ndo na cànihá‑yu, àdi núu na quèndeé‑yu dóó ndíxí ndòdo‑ndo, ndɨhɨ dúhnú‑ndó, te daña‑ndo na cànehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ. \v 30 Te núu xìcáⁿ‑yu ɨɨⁿ sá nándɨ̌hɨ‑yu núú‑ndó te cuáñaha‑ndo, àdi quendeé‑yu ɨɨⁿ ndachìuⁿ‑ndo, te vá nándàcáⁿ‑ndó nǔǔ‑yu. \v 31 Te nchaa sá vǎha cuìní‑ndó càda tnaha ñáyiu‑ndo, te cada‑ndo tnàhá‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu. \p \v 32 ’Chi núu nchòhó ná cùu iní‑ndó mèe‑ni ñáyiu cùu iní ñáhá xìi‑ndo, te vá càchí‑ndó sǎ ǐo váha quìde‑ndo, chi tnàhá nchaa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ducaⁿ xǐquidé‑yu. \v 33 Àdi mee‑ni ñáyiu quìde ñaha sá vǎha xii‑ndo quìde váha‑ndǒ‑yu, te vá càchí‑ndó sǎ ǐo váha quìde‑ndo, chi tnàhá nchaa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ducaⁿ xǐquidé‑yu. \v 34 Àdi mee‑ni ñáyiu sàni iní‑ndó nàcoto ñaha xii‑ndo cuáñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá xìcáⁿ‑yu núú‑ndó, te vá cání ìní‑ndó sǎ ǐo quìde váha‑ndo, chi tnàhá ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha dàsaⁿ nuú‑yu ɨɨⁿ sá néhé vǎha‑yu, te ndètu cahnu‑ná‑yu nacoto ñaha ñáyiu ní sáha nùú‑yu‑áⁿ. \v 35 Dico nchòhó xíní ñùhu‑xi cuu iní‑ndó ñǎyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo, te cada‑ndo sǎ vǎha sá cúú‑xǐ‑yu, te cuáñaha nùu‑ndo ɨɨⁿ sá ná ndɨ̌hɨ‑yu te núu xìcáⁿ‑yu núú‑ndó, te vá cúndètu‑ndo nacoto ñahá‑yu xii‑ndo. Te ducaⁿ te ío‑gá cuéhé nǐhí‑ndó cùndecu ndɨhɨ‑ndo, te cuu ndisa‑ndo děhe Dútú Ndiǒxí, chi ío càhnu iní‑gá sá cúú‑xí nchàa ñáyiu ñá túú ndàcáⁿ táhú nǔú‑gǎ cuèndá nchaa sá vǎha quìde‑gá, ndɨhɨ sá cúú‑xí nchàa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha. \v 36 Te cunduu càhnu iní nchòhó tucu dàtná càhnu iní Tǎtá‑ó Dǔtú Ndiǒxí. \s1 Vá càháⁿ cuèhé‑ó cuèndá tnàha ñáyiu‑o \r (Mt. 7:1-5) \p \v 37 ’Te vá càháⁿ cuèhé‑ndó cuèndá sá quídé tnàha ñáyiu‑ndo, te ducaⁿ te Yá Ndiǒxí ñá túú nà tnúhu cúñaha‑gǎ xii‑ndo. Te vá cǔñaha‑ndo xìi ñáyiu sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑yu ɨɨⁿ xichi núú ùhú núú ndàhú ndohó‑yu cuèndá nchaa sá ñà túú vǎha quìdé‑yu, te ducaⁿ te Yá Ndiǒxí vá cǔñaha‑gǎ xii‑ndo sǎ tnàhá‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó ɨ̀ɨⁿ xichi núú ùhú núú ndàhú ndoho‑ndo. Te chí cádá càhnu iní nchaa sá quídě‑yu, te ducaⁿ te Yá Ndiǒxí cada càhnu iní ñáhá‑gǎ xii‑ndo tùcu. \v 38 Te chí cuǎñaha xìi ñáyiu núu ná cúú sǎ xíní ñùhú‑yu, te dàtná chitu ɨ̀ɨⁿ yicá súúní xìdó coyo‑ná, ducaⁿ tàxi Yá Ndiǒxí xii‑ndo. Te nánicuáa na càda‑ndo cada váha‑ndo sǎ cúú‑xí tnàha ñáyiu‑ndo, te dɨu‑ni ducaⁿ càda ñaha Yá Ndiǒxí xii‑ndo —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 39 Te dǎtnùní ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núǔ‑yu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xǎhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ tée cuàá chi ñá ndácú‑dě cuita nehe‑dé ɨngá tée cuàá, chi núu ducaⁿ na càda‑güedé te ndɨ ndùú‑güedé ngaunihnu‑güedé déhvá. \v 40 Te ni ɨ̀ɨⁿ landú yɨ́hɨ́ scuèlá ñá túú cùnuu‑gá‑güexi dàcúúxí mèstrú‑güexi, te ndéé nǔu na cùtúha váha‑güexi, te dǎtnùní nútnahá‑güexi tée dànehé ñáhá xìi‑güexi. \p \v 41 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nchàa cuéchi quìde ñáyiu cùu‑xi datná ɨɨⁿ mihi lǐhli. ¿Te ná cuèndá ndéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ sá ñà túú vǎha quìde tnaha ñáyiu‑ndo, te mee‑ndo vìhi‑gá quídé‑ndó‑í? Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo te cada iní‑ndó sǎ ndéhé‑ndó dàtná ɨɨⁿ mihi lǐhli ñùhu núú tnàha ñáyiu‑ndo, te mee‑ndo ñùhu ɨɨⁿ mihi cahnu‑gá núú‑ndó. \v 42 Te núu na nàcanu ichi‑ndo tnaha ñáyiu‑ndo cuèndá sá ñà túú quìde váha‑yu ndècú‑yu te mee‑ndo vìhi‑gá quídé‑ndó ñá, te cada iní‑ndó sǎ xǎhaⁿ‑ndo xìí‑yu sá nátàva‑ndo mihi líhli ñùhu núǔ‑yu, te mihi càhnu ñuhu núú méé‑ndó ñà túú quìde cuendá‑ndó. ¡Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo te ío dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá quídé ndǎá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó! Te xìni ñuhu‑xi díhna‑gá daña‑ndo nchàa sá ñà túú vǎha quìde‑ndo, te dǎtnùní ducaⁿ te cutnùní váha iní‑ndó nàcuáa nacanu ichi‑ndo tnàha ñáyiu‑ndo. \s1 Ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú yutnu xìní‑ó nǎ yutnu cùu‑xi cuendá sá sǎvìdí‑xi \r (Mt. 7:17-20; 12:34-35) \p \v 43 ’Te ñá túú nì ɨɨⁿ yutnu váha te quiní‑ó cùuⁿ sávìdí sá ñà túú vǎha, te ni ɨ̀ɨⁿ yutnu sá ñà túú vǎha, te quiní‑ó cùuⁿ sávìdí váha, chi mee‑ni sǎvìdí sá ñà túú vǎha cùuⁿ. \v 44 Te ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú yutnu xìní‑ó nǎ yutnu cùu‑xi cuendá sá sǎvìdí‑xi, chi ñá túú xìní‑ó cùuⁿ ngúxí ɨɨⁿ tnu ìñu, te ni ñà túú xìní‑ó cùuⁿ ndéhé yoho yàha stilé dɨ́quɨ́ ɨɨⁿ yoho yàha cutexínu. \v 45 Te nchaa ñáyiu váha iní‑xi càháⁿ‑yu tnúhu váha, chi dɨu‑ni tnúhu váha tnàhí‑áⁿ ñúhú ìní‑yu, te nchaa ñáyiu ñá túú vǎha iní‑xi càháⁿ cuèhé‑yu, chi dɨu‑ni tnúhu cuèhé tnàhí‑áⁿ ñúhú ìní‑yu, chi nchaa sá ñúhú ìní‑yu te xíǎⁿ càháⁿ‑yu. \s1 Ɨɨⁿ vehe ndècu cimientú‑xi ndɨhɨ ɨɨⁿ vehe ñá túú cìmientú‑xi \r (Mt. 7:24-27) \p \v 46 ’¿Te ná cuèndá càchí‑ndó sǎ yǔhú cúù‑í Yaá cúú Xǐtohó‑ndó te ñá túú quìde‑ndo nchaa nacuáa càháⁿ‑í‑i? \v 47 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo cuèndá ñáyiu tùha ñaha xii‑í, chi ñáyiu‑áⁿ sácǔndedóho‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑í te tnɨ̀ɨ́‑yu. \v 48 Te ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ɨɨⁿ tée ní dácáá ɨ̀ɨⁿ vehe, chi tée‑áⁿ dǐhna‑gá ní xete‑dé ndéé ní tnahá‑dé yúú cáxíⁿ te dǎtnùní ní tava‑dé cimièntú‑xi, te òré ní cuuⁿ dáú, te ní ndee ndute ñuhu, te ní ndacáⁿ‑xi ndéé núú cáá vèhe‑áⁿ, dico ñá túú ní ndàcu‑xi cuido‑xi, te ducaⁿ chi tée ní dácáá vèhe‑áⁿ nǐ tava‑dé cimièntú‑xi núú yǔú cáxíⁿ. Duha sǎtnahá‑xi cùu nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu càháⁿ‑í te tnɨ̀ɨ́‑yu. \v 49 Te ñáyiu sàcúndedóho tnúhu càháⁿ‑í te ñá túú tnɨ̀ɨ́‑yu, ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ɨɨⁿ tée ní dácáá ɨ̀ɨⁿ vehe, te ñá túú ní tàva‑dé cimièntú‑xi, te òré ní cuuⁿ dáú, te ní ndee ndute ñuhu, te ní ndacáⁿ‑xi ndéé núú cáá vèhe‑áⁿ, te íí‑ni ní xido‑xi vehe‑áⁿ cuèndá sá ñà túú ní quène cimientú‑xi. Duha sǎtnahá‑xi cùu nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu‑í te ñá túú cuìní‑yu tnɨɨ́‑yu —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 7 \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú ɨɨⁿ tée cùu capitáⁿ \r (Mt. 8:5-13) \p \v 1 Te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ Jèsús ndɨhɨ ñáyiu, te cuáháⁿ‑gá ñuú Capèrnaúm. \v 2 Te yàcáⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée cùu capitáⁿ, te cùhú ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑dě tée ío‑gá cúú ìní‑dé, te sa ndècu‑ná‑dé sá cùú‑dé. \v 3 Te òré ní níhí těe cùu capitáⁿ‑áⁿ tnǔhu cuèndá Jèsús, te ní tendaha‑dě ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél cuáháⁿ‑güedé cáháⁿ ndàhú‑güedé núú‑gǎ nǔu vá cúndèe iní‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑gá cada tátna‑gá tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ. \v 4 Te ní quexìo‑güedé núú ndécú Jèsús, te ní ngüíta‑güedé càháⁿ ndàhú víhí‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Tée cùu capitáⁿ ní cachí‑dé véxi‑ndɨ́ nǔu vá cúndèe iní‑n quɨ̌hɨ́ⁿ‑n càda tátna‑n ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑dě chi cùhú‑dé, te tàú ndisa‑n càda‑n nacuáa càháⁿ capìtáⁿ‑áⁿ, \v 5 chi tée‑ǎⁿ ío cùu iní ñáhá‑dě xii nchaa nchúhú ñáyiu isràél te dɨu‑dé ní táúchíúⁿ‑dě ní sáá veñúhu‑ndɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 6 Te sátá dúcáⁿ te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé, te òré tá cùyatni‑gá vehe núú ndécú těe cùhú‑áⁿ cuǎháⁿ, te tée cùu capitáⁿ‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ ǔú cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé: \p —Quɨ́hɨ́ⁿ‑ndó cǔñaha‑ndo xìi Yaá cúú Mèstrú sá càchí‑í sá ñà túú nǎ cani iní‑gá, chi ñá túú tàú‑í sá quɨ̌hu‑gá ndéé xɨtɨ́ vehe‑í, \v 7 chi nì sá cùnú ndúcú mèe‑í‑gá ñá túú ní cùyɨɨ‑í. Núu xíǎⁿ cúñaha‑ndo xìi‑gá sá ná càháⁿ‑ni‑gá sá ndǔha tée xìnu cuechi núù‑í‑a te ndúha‑dé. \v 8 Chi yúhú ndécú cuè tée tàxi tnuní ñáhá xìi‑í, te ducaⁿ yǔhú tucu ndècu cue sandadú táxí tnùní‑í. Te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii ɨɨⁿ‑dé quɨ́hɨ́ⁿ‑dé ɨɨⁿ chìuⁿ te cuáháⁿ‑dé, te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii ɨngá‑dé quixi‑dé te véxi‑dé, te òré xǎhaⁿ‑ǐ xii tée xìnu cuechi núù‑í cada‑dé ɨɨⁿ chìuⁿ te quìde‑dé. Duha càchí‑í cúñaha‑ndo xìi‑gá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé‑áⁿ. \p \v 9 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús, te ní cuñúhu‑gá nchaa tnúhu ní cáháⁿ tée cùu capitáⁿ‑áⁿ, te ní nchócótó‑gǎ núú nchàa ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ vǎtá quìní‑gá‑í ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu isràél, ñáyiu ío váha sàndáá iní‑xi Yá Ndiǒxí dàtná sàndáá iní ñáhá těe‑ǎⁿ xii‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 10 Te òré ní ndexìo cue tée nèhe tnúhu‑áⁿ nǐ sáháⁿ núú Jèsús, te sa ní ndúha tée cùhú‑áⁿ. \s1 Jèsús dándòto‑gá déhe ɨɨⁿ ñaha quèé \p \v 11 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te ní xica Jèsús cuáháⁿ‑gá ɨɨⁿ ñuú nání Nàín, ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, ndɨhɨ vài ñáyiu. \v 12 Te òré ní sáá‑gá yuhu ñùú‑áⁿ, te ní xiní‑gá nchídó‑güedě ɨɨⁿ ndɨ́yɨ cuáháⁿ chindúxi ñaha‑güedě, te ndɨ́yɨ‑áⁿ cúú děhe ɨɨⁿ ñaha quèé, te ɨɨⁿdìi ducaⁿ‑ni déhe‑aⁿ ndècu ni cuu te ní xíhí‑dé. Te ío cuéhé ñǎyiu cuáháⁿ chindúxi ñaha. \v 13 Te òré ní xiní ñáhá Jèsús xii‑aⁿ ndàhyú‑aⁿ te ní cundàhú iní ñáhá‑gǎ, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Vá ndàhyú‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 14 Te ní dáyátní‑gǎ càjá ñúhú ndɨ̌yɨ‑áⁿ te ní dácàá‑gá ndaha‑gá te ní tendaha‑gǎ càjá‑áⁿ, te ní ngüɨ́ñɨ́ cue tée nchìdo ñaha‑áⁿ. Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ndɨ́yɨ‑áⁿ: \p —Tée cuechi, yúhú càchí‑í sá ndácǒo‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii ndɨ́yɨ‑áⁿ. \p \v 15 Te tée ní xíhí‑áⁿ nǐ nucúnucóo‑dé te ní ngüíta‑dé càháⁿ‑dé, te Jèsús ní nacuáha cuèndá ñáhá‑gǎ xii‑dé ndaha nǎná‑dě. \v 16 Te sá dúcáⁿ nǐ quide Jèsús ní xiní‑yu te ío ní yùhú‑yu, te ní xítnàhá‑yu: \p —Ío càhnu cuu Yá Ndiǒxí chi ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu‑gá ní quexìo núú ndécú‑ó —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p Te ní xítnàha tucú‑yu: \p —Yá Ndiǒxí véxi‑gá chindee ñàha‑gá xii nchaa nchoo ñǎyiu cùu cuendá‑gá —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 17 Te nchaa ñuú distrìtú Jùdeá, ndɨhɨ dava‑gá ñuú ní níhǐ‑yu tnúhu nàcuáa ní quide Jèsús. \s1 Cue tée ní tendaha té Juàá cuáháⁿ núú ndécú Jèsús \r (Mt. 11:2-19) \p \v 18 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ té Juàá ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé nchaa sá nǐ quide‑gá, núu ní cana‑dé úú tnàhá‑güedé \v 19 cuèndá cúñaha‑dě quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé nducu tnǔhu‑güedé núú Jèsús, te núu sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a àdi sá cúndètu nahi‑ni‑güedé mei Yàá‑áⁿ. \v 20 Te òré ní quexìo cue tée ní tendaha tě Juàá núú ndécú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu ní tendaha ñàha‑dé xii‑ndɨ́ véxi‑ndɨ́ cácáⁿ tnúhú‑ndɨ̌ núú‑n, núu sá dɨ́ú‑n cùu Cristú Yaá quixi ñuyíú‑a, àdi sá cúndètu‑ndɨ́ mei Crìstú càchí‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 21 Te mei òré ní quexìo‑güedé‑áⁿ nǐ quide tátna Jèsús vài ñáyiu cùhú, te davá‑yu càhú víhí tnàhá‑yu, te ndɨ dɨ́ɨ́ⁿ ndɨ̀ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú cuèhé tnàhá‑yu ɨɨⁿ ɨɨ́ⁿ‑yu, te cue ñáyiu yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha ní queñuhu‑gá espíritú‑áⁿ yɨquɨ cùñú‑yu, te ío vài ñáyiu cuàá ní nacaáⁿ‑gá núǔ‑yu. \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cuánùhú te cani‑ndo cuèndú núú tě Juàá nchaa sá nǐ xiní‑ndó quìde‑í, ndɨhɨ nchaa nàcuáa ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑í ní xíndedóho‑ndo. Te cúñaha‑ndo xìi‑dé sá quídé tǎtna‑í núú cuè ñáyiu cuàá, te quìde tátna‑í cue ñáyiu yacua, ndɨhɨ cue ñáyiu tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑yu, ndɨhɨ cue ñáyiu doho, nchaa ñáyiu‑áⁿ quìde tátna‑í te ndǔha‑yu, te ndéé cue ñáyiu sa ní xíhí dándòto‑í cúñaha‑ndo xìi‑dé, te cúñaha tùcu‑ndo xii‑dé sá nděcuu‑í dánèhé‑í nchaa ñáyiu ndàhú tnúhu sá sánú ìchi ñaha xií‑yu nàcuáa naníhí tàhú‑yu. \v 23 Te cúñaha tùcu‑ndo xii‑dé sá ǐo váha táhú nchaa ñáyiu ñá túú quìde sáá iní nchaa tnúhu càháⁿ‑í, duha cúñaha‑ndo xìi‑dé —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 24 Te sátá nǐ yáha‑güedé cuánuhú‑güedé, te ní ngüíta Jèsús ní cáháⁿ‑gá núú ñǎyiu cuèndá té Juàá, te xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Nchòhó ní sándéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée ndècu xɨtɨ́ yucu, te tée‑áⁿ ñà túú sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑dé, chi ñá túú quìde‑dé dàtná quídé nchàa ité náhnú cuǎháⁿ‑xi duha cuáháⁿ‑xi dàcáⁿ òré quéné tǎchí. \v 25 Te ni ñà túú ní sàndéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée nìhnu dóó vǎha dóó vii càa. Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ñǎyiu sàcuíhnu dóó vǎha dóó vii càa ñá túú nǎ cúmǎní xií‑yu, te nchaa ñáyiu‑áⁿ ndécǔ‑yu vehe cue tée cùnuu yɨndaha ñaha xii ñáyiu. \v 26 Dico nchòhó chi ní sándéhé‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí. Te ndáá sá dɨ́ú těe càháⁿ tnúhu‑gá cúú‑dě dico cùnuu‑gá‑dé dàcúúxí dàva‑gá cue tée càháⁿ tnúhu‑gá. \v 27 Te dɨu cuèndá té Juàá‑áⁿ càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa ní xáhaⁿ‑gǎ xii Crìstú, te duha ní xáhaⁿ‑gǎ: \q1 Tendaha‑ǐ ɨɨⁿ tée cáháⁿ tnúhu‑í codonùu‑dé núú‑n cuèndá dàtúha‑dé ñáyiu cuèndá quɨ́ndáá iní‑yu tnúhu‑n. \m Duha ní xáhaⁿ‑gǎ, te ducaⁿ nǐ ngódó tnùní núú tùtú‑gá. \v 28 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nì ɨɨⁿ cue tée ñuyíú‑a ñá túú cùnuu‑güedé dàtná cúnùu té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu. Te nchaa ñáyiu sa ta ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí vitna cuáháⁿ cúnùu‑gá‑ni tucú‑yu dàcúúxí tě Juàá cuěi cùú‑yu ñáyiu ñá túú cùnuu dacúúxí dàva‑gá ñáyiu yɨ̀ndaha‑gá —càchí Jèsús xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 29 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, núu nchaa ñáyiu ní dácuándùte té Juàá ní cachí‑yu sá ǐo váha quìde Yá Ndiǒxí, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ cáháⁿ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, cue tée ní dácuándùte‑dé. \v 30 Dico cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, cue tée ñá túú ní dàcuandute té Juàá ñá túú ní tnàhá iní‑güedé cada‑güedé nchaa sá vǎha cuìní Yǎ Ndiǒxí. \v 31 Te Xítohó Jesucrìstú ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo nàcuáa sǎtnahá‑xi cùu ñáyiu ndècu vitna. \v 32 Chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná cue landú sácǒo núú yǎhu dàdɨquɨ‑güexi te níhi càháⁿ‑güexi, te xǐtnàha‑güexi: “Ní tɨú‑ndɨ́ yaá ndɨhɨ vǐlu te ñá túú ní cuìní‑ndó càta‑ndo. Te ío yica ìní ní xita yuhu‑ndɨ̌ te ñá túú ní ndǎhyú‑ndó”, càchí‑güexi xǐtnàha‑güexi. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu ñáyiu ndècu vitna. \v 33 Te té Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ío ndàhú ní xóo caxi‑dé, te ni ñà túú ní xǒo coho‑dé ndudí ndéhé yoho yàha stilé sá sà ní nduu‑xi ndidí, te ní cachí‑ndó sǎ nǐ xíndecu ndɨhɨ‑dé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha. \v 34 Te sátá nǐ quexìo yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te xèxi‑í xìhi‑í ndécù‑í te càchí‑ndó sǎ cúù‑í tée xèxi vihi te xìhi vihi‑í. Te càchí tucu‑ndo sǎ cúù‑í tée xìca cuu ndɨhɨ cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú, ndɨhɨ nchaa dava‑gá cue tée ndècu ichi cuehé ichi duha, duha càchí‑ndó. \v 35 Te ñáyiu ní tnahá tnúhu ndɨhɨ Yá Ndiǒxí, ñáyiu‑áⁿ quídě‑yu nàcuáa cutnùní sá méé‑gǎ ío ndècu ndɨhɨ‑gá sá xìní tnùní‑gá —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ vehe ɨɨⁿ tée cùu fariséú tée nàni Xímú \p \v 36 Te ɨɨⁿ tée cùu fariséú ní cáháⁿ‑dé Jèsús vehe‑dé caxi‑gá, te òré ní quexìo‑gá te cuánguɨhu‑gá mèsá. \v 37 Te xíáⁿ núcǒo‑gá ní sáá ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ te dɨu‑ni ñaha ñuú‑áⁿ cúú‑áⁿ, te ndècu‑aⁿ ichi dɨ́ɨ́ ìní, te sá nǐ níhí‑aⁿ tnúhu sá cuǎngaxi Jèsús vehe tée cùu fariséú‑áⁿ, núu nèhe‑aⁿ ɨɨⁿ yoó chitu àcití sàháⁿ tnámí. \v 38 Te ní ngóo‑aⁿ ɨɨⁿ xio dɨ̀ñɨ Jesús, te ní ngüíta‑aⁿ ndàhyú‑aⁿ te ndɨhɨ ndute núú‑aⁿ ní naquete‑aⁿ sáhá‑gǎ. Te dǎtnùní ní nadayìchí‑aⁿ ndɨhɨ idi dɨ́quɨ́‑aⁿ, te ní teyuhu‑aⁿ sǎhá‑gǎ, te ní chihi ñaha‑aⁿ àcití sàháⁿ tnámí‑ǎⁿ. \v 39 Te sá dúcáⁿ nǐ quide‑aⁿ ní xiní tée cùu fariséú tée ní cáháⁿ ñáhá xìi‑gá‑áⁿ nǔu ní sani iní‑dé: “Te núu dìcó ndisa tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí cúú těe‑a ña, te sa cutnùní iní‑dé yoo cùu ñaha tnándeé ñáhá xìi‑dé, àdi ná ñáyiu cùu‑aⁿ, te dìcó ɨɨⁿ ñaha ndècu ichi dɨ́ɨ́ ìní cúú‑áⁿ”, duha ní sani iní‑dé. \v 40 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Xǐmú, ndècu ɨɨⁿ tnúhu cachí tnúhu‑í xii‑n —càchí‑gá xǎhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée cùu fariséú‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Cachí tnúhu, Mèstrú —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 41 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ní xíndecu ɨɨⁿ tée ní xóo dasaⁿ nùu díhúⁿ, te ní xítaú úú tnàhá‑güedé núú‑dě. Te ɨɨⁿ‑dé ní sáha‑dé úhúⁿ cièndú díhúⁿ denàriú, te ɨngá‑dé ní sáha‑dé údico úxí. \v 42 Te ñá ní nǐhí‑güedě nacháhu‑güedé núú‑dě, te tée ní sánùu ñaha‑áⁿ nǐ quide càhnu iní‑dé ndɨ ndùú‑güedé. Te vitna cachí‑ǒ tucu te núu nděda càa‑güedé cúú ìní ñáhá‑gǎ‑güedé xii‑dé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 43 Te ní xáhaⁿ tě Xǐmú‑áⁿ: \p —Sànuu sá těe tàú vài‑gá díhúⁿ ǐo‑gá cúú ìní‑dé tée ní sánùu ñaha díhúⁿ‑ǎⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ Jèsús: \p —Sá ndàá càháⁿ‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 44-46 Te Jèsús ní ndacoto‑gá núú ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Xǐmú‑áⁿ: \p —¿Ndèhe‑n nacuáa quìde ñadɨhɨ́‑a ñǎ? Chi cuánguɨhu‑í vehe‑n, dico ñá túú ní tàxi‑n ndute ndoo sáhà‑í, te ni ñà túú ní tèyuhu ñaha‑n, te ni ñà túú ní chìhi‑n acití dɨ́quɨ̀‑í, dico ñadɨ̀hɨ́‑a ní naquete‑aⁿ ndɨhɨ ndute núú‑aⁿ sǎhà‑í, te ní nadayìchí‑aⁿ ndɨhɨ idi dɨ́quɨ́‑aⁿ, te nuu núu teyuhu‑aⁿ sáhà‑í, te ní chihi‑aⁿ acìtí sàháⁿ tnámí sǎhà‑í. \v 47 Te na càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ ǐo cùu iní ñáhá‑áⁿ xìi‑í, te núu xíǎⁿ cútnùní iní‑ó sǎ cuěi ío vài sá cuèhé sá dúhá nǐ quide‑aⁿ, dico Yá Ndiǒxí sa ní quide càhnu iní ñáhá‑gǎ xii‑aⁿ. Chi Yá Ndiǒxí quídé càhnu iní‑gá ñáyiu cuěi vài àdi sacú cuéchi‑yu, te núu sacú cuéchi‑yu te sacú cúú ìní ñáhǎ‑yu xii‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 48 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ: \p —Sa ní quide càhnu iní‑í nchaa cuéchi‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 49 Te cue tée xǐnucóo ndɨhɨ‑gá xǐtnàha‑güedé: \p —¿Ná tée cùu tée‑a núu nándɨ sá quídé‑dě, te ndéé nchaa yícá cuěchi ñáyiu quìde cahnu iní‑dé‑i? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 50 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ: \p —Sa ní cácu nihnu‑n nǔú ùhú núú ndàhú vitna chi ní sándáá iní ñáhá‑n xìi‑í, te vitna cuanùhú te ñá túú‑gǎ ná cani iní‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \c 8 \s1 Ñáyiu dɨ̀hɨ́ ní chindee ñàha xii Jesús \p \v 1 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá tɨtnɨ́ víhí ñùú náhnú, ndɨhɨ ñuú lǐhli dànehé‑gá ñáyiu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. Te cuáháⁿ ndɨhɨ‑gá ndɨ ùxúú tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, \v 2 ndɨhɨ ɨɨⁿ ǔú ñáyiu dɨ̀hɨ́ ní quide tátna‑gá ní xɨ́hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha, ndɨhɨ ñáyiu tnàhá dava‑gá cuéhé ǔhú ní cùu. Te xíáⁿ tnàhá tucu ɨɨⁿ ñaha nàni Mariá Magdalèná, te ñaha‑áⁿ nǐ xɨ́hɨ ñaha ǔsá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑aⁿ ni cùu, te ní quee ñaha‑xi. \v 3 Te tnàhá ɨɨⁿ ñaha nàni Juáná ñadɨ̀hɨ́ ɨɨⁿ tée nàni Chúza tée ní cunuu nǐ xinu cuechi vèhe té Hèrodés, ndɨhɨ ɨngá ñaha nàni Susaná nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ chindee ñàhá‑yu xii‑gá ndɨhɨ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide vài‑gá tucu ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ. \s1 Nàcuáa quìde tée cuángacáⁿ trìú \r (Mt. 13:1-9; Mr. 4:1-9) \p \v 4 Te ío vài ñáyiu ndaa ñuú ní tacá‑yu núú ndécú Jèsús, te ní ngüíta‑gá ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núǔ‑yu cuèndá tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 5 —Ɨɨⁿ tée cuángacáⁿ‑dé trìú. Te òré ní ngüíta‑dé dǎngoyo‑dé trìú‑áⁿ te dava ní quene ndava ní ngava ndéé ichi, te ní xénihnu ñáyiu, te ní xiní tɨ́laá te ní nadatàcá‑güedɨ. \v 6 Te dava ní ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú, te ní xínu‑xi dico núú sàcú‑ni nduu te ní yíchí‑xi, chi ñá túú cǒhyo yɨ̀hɨ. \v 7 Te dava ní ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu, te ɨɨⁿnuu‑ni nǐ xínu‑xi ndɨhɨ tnu ìñu‑áⁿ, te tnu ìñu‑áⁿ nǐ dánáá‑xí nchàa triú sá nǐ xínu‑áⁿ. \v 8 Dico dava trìú‑áⁿ nǐ ngava‑xi núú ndécú ñùhu cocoⁿ, te xíǎⁿ ní xínu‑xi te ní sahnu‑xi, te ío váha ní cuu, chi núú ɨ́ɨ́ⁿ‑ní trìú te ní nguɨ́hɨ yoco‑xi ɨɨⁿ cièndú trìú‑xi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te níhi ní cáháⁿ‑gá ní xáhaⁿ tùcu‑gá xií‑yu: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu ní xíndedóho tnúhu ní cáháⁿ‑í‑a, te ío váha chí cuǎha cuèndá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa quèe‑xi tnúhu ní cáháⁿ Jèsús \r (Mt. 13:10-17; Mr. 4:10-12) \p \v 9 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ nǔu nása quèe‑xi cuendú ní cani‑gá núú ñǎyiu. \v 10 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó chi sa càchí tnúhu Yá Ndiǒxí xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ sá vǎtá quìní‑gá‑ndó, chi càchí tnúhu‑gá nàcuáa cada‑gá ndɨ́hu ndaha‑gǎ ñáyiu, dico dava‑gá ñáyiu càni‑í mee‑ni cuèndú núǔ‑yu, chi cuěi na quìní‑yu nchaa nàcuáa cuu dico nì vá cútnùní iní‑yu ná cuèndá ducaⁿ cùu, àdi cuéi na cùndedóho‑yu dico nì vá tècú tnùní‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá nàcuáa quèe‑xi tnúhu cuèndá tée cuángacáⁿ trìú \r (Mt. 13:18-23; Mr. 4:13-20) \p \v 11 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Duha quèe‑xi cuendú ní cani‑í núú‑ndó, chi trìú ní sacáⁿ tée‑áⁿ cúú‑xí dàtná tnúhu Yá Ndiǒxí. \v 12 Te trìú sá nǐ quene ndava ní ngava ndéé ichi‑áⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní quée iní‑xi tnúhu Yá Ndiǒxí, dico sácuíhná cuǎháⁿ‑xi xòcani‑xi tnúhu‑gá iní‑yu cuèndá sá vǎ quɨ̀ndáá iní‑yu, te vá nánìhí tàhú‑yu. \v 13 Te trìú sá nǐ ngava ñuhu yadi nǔú yɨ́hɨ́ vìhi yúú, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te dɨ́ɨ́ ìní ní tnɨɨ́‑yu tnúhu‑gá, dico òré ná dàcaháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xií‑yu nándɨ cadá‑yu, te dàña nihnú‑yu tnúhu‑gá chi ñá nìhí ndéě‑yu canchicúⁿ nihnú‑yu nàcuáa càháⁿ tnúhu‑gá. \v 14 Te trìú sá nǐ ngava núú yúcú ndɨ̌quɨ́ⁿ tnu ìñu‑áⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu ní tecú dóho‑xi tnúhu Yá Ndiǒxí, dico cuèé cuèé ní nacuanaá‑yu tnúhu‑gá, chi cuèndá mee‑ni sǎ cúú‑xí mèé‑yu ñùhu iní‑yu, ndɨhɨ cuèndá sá ǐo sàni iní‑yu cuu cuìcá‑yu, ndɨhɨ cuèndá sá ǐo cùdɨ́ɨ́ ìní‑yu nchaa sá ìó ñuyíú‑a núu xíǎⁿ àúⁿ nǎ cuu ní xíndedóho‑yu tnúhu‑gá. \v 15 Dico trìú sá nǐ ngava núú ndécú ñùhu cocoⁿ, xíǎⁿ cúú‑xí dàtná ñáyiu váha iní‑xi ní xíndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí chi ñá túú dàña nihnú‑yu, te nɨ yùhu nɨ iní‑yu quìdé‑yu nchaa nàcuáa càháⁿ tnúhu‑gá. \s1 Nàcuáa quìdé‑yu itɨ \r (Mr. 4:21-25) \p \v 16 ’Te ñá túú nì ɨɨⁿ ñáyiu tèñuhú‑yu ɨɨⁿ itɨ te dàdáhu‑yu, àdi chiváha‑yu ɨɨⁿ caha càmá, chi tàxi ndecú‑yu núú nǐnu cuèndá cutnùní núú nchàa ñáyiu ndècu vehe. \v 17 Te ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu sá ñǎ tècú tnùní ñáyiu vitna vá càchí‑ó sǎ vǎ tècú tnùní‑yu chi dacuéi sá tècú tnùní‑yu, te ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu sá càchí‑ó cùu yuhu vitna vá cúú yùhu chi dacuɨtɨ́í sǎ quéé tǔu‑xi núú ñǎyiu. \p \v 18 ’Te chí cúndèdóho váha tnúhu na càháⁿ‑í‑a. Nchaa ñáyiu sàndáá iní ñáhá xìi Yá Ndiǒxí ío‑gá cuita quɨndáá‑gá iní ñáhǎ‑yu xii‑gá quɨ́hɨ́ⁿ, te nchaa ñáyiu ñá túú sàndáá iní ñáhá xìi‑gá uuⁿ‑gá cuita cuu sàá‑gá iní‑yu núú‑gǎ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue ñaní Jèsús ndɨhɨ nǎná‑gǎ \r (Mt. 12:46-50; Mr. 3:31-35) \p \v 19 Te ní quexìo náná Jèsús ndɨhɨ cue ñaní‑gá vehe núú ndécú‑gǎ, te ñá ndácǔ‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá chi ío cuéhé ñǎyiu ndècu núú ndécú‑gǎ. \v 20 Te ɨɨⁿ ñáyiu xǐndecu‑áⁿ nǐ dáyǎha‑yu tnúhu núú‑gǎ, te xǎhǎⁿ‑yu: \p —Ní quexìo náná‑n ndɨ̀hɨ cue ñaní‑n xǐnutnɨ́ɨ‑yu quehé, te cuìní‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑n —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 21 Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchaa ñáyiu sàcúndedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te quìdé‑yu nchaa nàcuáa càháⁿ tnúhu‑gá, ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná nǎnà‑í ndɨhɨ dàtná cue ñaní‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu ní dáyǎha tnúhu núú‑gǎ‑áⁿ. \s1 Jèsús ngání‑gǎ táchí ndɨhɨ ndute làgúná \r (Mt. 8:23-27; Mr. 4:35-41) \p \v 22 Te ɨɨⁿ nduu ní quée Jèsús bàrcú ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑ó ndàa ɨngá xio yuhu làgúná —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te cuáháⁿ‑güedé ndɨhɨ‑gá. \v 23 Te nɨni ñùhu barcú ichi cuáháⁿ‑xi núú ndute ní xídí Jèsús. Te ní ngüíta‑xi níhi vìhi quene táchí te ta nàdachitú‑xi ndute xɨtɨ́ bàrcú‑áⁿ cuǎháⁿ, te sa cuìní‑nǎ‑xi quée naa bàrcú‑áⁿ xɨtɨ́ ndute ni cùu. \v 24 Te ní sáháⁿ‑güedé núú cáá Jèsús xìdí‑gá, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¡Mèstrú, ndɨquɨ́ú ìní chi tà quée naa‑o cuǎháⁿ! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te Jèsús ní ndɨquɨ́ú ìní‑gá te ní ndacóo‑gá te ní tenàá‑gá táchí‑ǎⁿ ndɨhɨ ndute làgúná‑áⁿ, te ní ngüɨ́ñɨ́‑ni táchí‑ǎⁿ te ní nucúndecu nahi‑nǎ ndute làgúná‑áⁿ. \v 25 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Náa ñá túú sàndáá iní ñáhá ndìsa‑ndo xii‑í ǎⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní cuñúhu‑güedé sá dúcáⁿ nǐ quide‑gá ní xiní‑güedé, te ní yùhú‑güedé, te ní xítnàha‑güedé: \p —¿Te ná tée cùu tée‑a núu ní cáháⁿ‑ni‑dé te ní ngüɨ́ñɨ́ táchí te ní nucúndecu nahi‑ni ndùte lagúná‑a‑i? —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \s1 Tée yɨ̀hɨ ñaha cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mt. 8:28-34; Mr. 5:1-20) \p \v 26 Te ní sáá‑gá ndɨhɨ‑güedé yucu cue tée ñuú Gàdará, te yɨ̀hɨ ndáá‑ni ndàa ɨngá xio làgúná‑áⁿ cáá dìstritú Galìleá. \v 27 Te òré ní quene Jèsús xɨtɨ́ bàrcú te ní dáyátní ñàha ɨɨⁿ tée ñuú‑áⁿ xii‑gá, te yɨ̀hɨ ñaha tɨtnɨ́ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑dé. Te ní cunaha ñà túú‑gǎ sácuǐhnu‑dé dóó‑dě, te ni ñà túú‑gǎ sácǔndecu‑dé vehe‑dé, chi da nchaa núú yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ quìde vehe‑dé. \v 28 Te òré ní xiní‑dé Jèsús te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ, te cue espíritú yɨ́hɨ́ ñàha xii‑dé‑áⁿ nǐ quide‑xi níhi ní cáháⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Ná cuèndá véxi‑ǒ Jèsús Déhe Dútú Ndiǒxí sàdɨ́‑n ìchi‑í‑i? Te càháⁿ ndàhú‑í núú‑n sǎ và dándòho ñaha‑n xii‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 29 Te ducaⁿ nǐ cáháⁿ‑dé cuèndá sá Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha sá ná quèe ñaha‑xi xii‑dé. Te nchaa xíǎⁿ ní xóo dacàháⁿ‑xi iní‑dé nándɨ sá nǐ xóo cada‑dé nǔu ní xóo dacùtu ñaha‑güedé cadèná xii‑dé cuèndá sá ñà túú‑gǎ ná cada‑dé, te ní xóo cundeé ñáhá‑güedě, dico cuěi ducaⁿ dico ní xóo dandàva‑ni‑dé cadèná, te cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ xóo dacùnu ñaha‑xi xii‑dé ní xóo quɨ́hɨ́ⁿ‑dé xɨtɨ́ yucu. \v 30 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑dě, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Nása nàni‑n‑i? —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ. \p Te ní xáhaⁿ‑dě: \p —Vài Sandadú nánì‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá cuèndá sá ǐo cuéhé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii‑dé. \v 31 Te nchaa espíritú‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndàhú‑xi núú Jèsús sá vǎ téndàha ñaha‑gá xii‑xi quɨ́hɨ́ⁿ‑xi núú ùhú núú ndàhú. \v 32 Te dɨu‑ni yatni yucu núú ndécú Jèsús‑áⁿ yɨ́hɨ́ vài cuchí xǐxexi‑güedɨ, te nchaa espíritú‑áⁿ nǐ cáháⁿ ndàhú‑xi núú‑gǎ sá ná dàña‑gá quɨ́hu‑xi yɨquɨ cùñú nchaa cùchí‑áⁿ, te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ sá cúú quɨ̌hu‑xi yɨquɨ cùñú‑güedɨ. \v 33 Te ní quee ñaha nchàa espíritú‑áⁿ xii tée‑áⁿ, te ní quɨ́hu‑xi nchaa cùchí‑áⁿ, te cùchí‑áⁿ nǐ xinu‑güedɨ duha ní quée‑güedɨ ndàa núú dèhvá yuhu làgúná‑áⁿ, te ní ngaunihnu‑güedɨ xɨtɨ́ ndute te ní ndɨhɨ‑güedɨ ní cáhá. \p \v 34 Te òré ní xiní cue tée xìto cuchí‑áⁿ nàcuáa ní cuu te ní yùhú‑güedé ní xinu‑güedé, te ní sáháⁿ‑güedé ní cani‑güedé cuèndú núú cuè ñáyiu ndècu xɨtɨ́ ñuú, ndɨhɨ núú cuè ñáyiu ndècu xɨtɨ́ yucu. \v 35 Te nchaa ñáyiu ní níhí tnǔhu ní queé‑yu cuáháⁿ ndéhě‑yu nàcuáa ní cuu. Te òré ní quexìó‑yu núú ndécú Jèsús, te ní xiní‑yu tée ní xɨ́hɨ ñaha cuè espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ núcǒo‑dé núú sàhá Jèsús, te nìhnu‑ná‑dé dóó‑dě, te nùcóo‑dé dàtná ɨɨⁿ ñáyiu váha, te ní yùhú‑yu òré ní xiní ñáhǎ‑yu xii‑dé. \v 36 Te nchaa ñáyiu ní xiní nàcuáa ní cuu ní ndúha tée yɨ̀hɨ ñaha cue espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ ní cùu ní caní‑yu cuèndú núú nchàa ñáyiu ní quexìo‑áⁿ nàcuáa ní cuu ní ndúha tée‑áⁿ ndɨhɨ nàcuáa ní cuu cuèndá nchaa cùchí‑áⁿ. \v 37 Te sá dúcáⁿ nǐ níhǐ‑yu tnúhu nàcuáa ní cuu, núu nchaa ñáyiu ñuú Gàdará ío ní yùhú‑yu te ní ngüíta‑yu càháⁿ ndàhú‑yu núú Jèsús sá ná nùhú‑gá nǔu ndèé ichi véxi‑gá. Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑yu núu cuáháⁿ‑gá núú ndécú bàrcú. Te òré ndée‑gá bàrcú‑áⁿ nǔhú‑gá \v 38 ní ngüíta tée ní xɨ́hɨ ñaha cuè espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha càháⁿ ndàhú‑dé núú‑gǎ nǔu vá cúndèe iní‑gá quɨ́hɨ́ⁿ ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑dé, dico Jèsús ní quide ndee ìní ñáhá‑ni‑gǎ xii‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p \v 39 —Cuanùhú vehe‑n, te cani‑n cuèndú núú nchàa ñáyiu sá ǐo càhnu cuu nchaa sá vǎha ní quide ñaha Yǎ Ndiǒxí xii‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée‑áⁿ nǐ xica‑dé cuánuhú‑dé te ní ngüíta‑dé ní cani‑dé cuèndú núú nchàa ñáyiu xǐndecu nɨhìí ñuú sá ǐo càhnu cuu nchaa sá vǎha ní quide ñaha Jèsús xii‑dé. \s1 Cuèndá déhe yoco tě Jàirú, ndɨhɨ cuèndá ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní tnándeé dóó Jèsús \r (Mt. 9:18-26; Mr. 5:21-43) \p \v 40 Te òré ní ndexìo Jesús ndàa ɨngá xio yuhu làgúná, te ñáyiu xǐndecu xíáⁿ sa ndètu cahnu ñaha‑ná‑yu, te ío váha ní cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá òré ní nasáá‑gá. \v 41 Te ɨɨⁿ tée tàxi tnuní veñúhu ní quexìo‑dé núú ndécú Jèsús, te tée‑áⁿ nání‑dě Jàirú, te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú‑gǎ càháⁿ ndàhú‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Véxi‑í càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n quɨ̌hɨ́ⁿ‑ó vèhe‑í cada tátna‑n děhe yoco‑ǐ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 42 Te ducaⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě chi ndècu ɨɨⁿ dii‑ni déhe yoco‑dě, te ndècu‑xi datná úxúú cuíá‑xi, te càhú víhí tnàhá‑xi cùhú‑xi te cuìní‑xi cuú‑xi. Te Jèsús ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ tée‑áⁿ, te ío vài ñáyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te dàdehnde ñaha‑ná‑yu xii‑gá ní cùu. \p \v 43 Te tnuú nchaa ñáyiu‑áⁿ ñútnàhá ɨɨⁿ ñaha cùhú, te ñaha‑áⁿ sà ní cuu úxúú cuíá sǎ cùhú‑aⁿ ngòyo ñaha nɨ́ñɨ́ xii‑aⁿ, te ío cuéhé dǐhúⁿ nǐ cuu dàndoñuhu‑aⁿ chi ní nadico‑aⁿ nchàa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑aⁿ cuendá ní níhí‑aⁿ díhúⁿ nǐ queheⁿ nchaa ñáyiu ní quide tátna ñaha xìi‑aⁿ, dico ni ɨ̀ɨ́ⁿ‑yu ñá túú ní ndàcú‑yu ndúha‑aⁿ. \v 44 Te ní sáháⁿ ndehe yatni‑aⁿ ndàa sátá Jèsús, te ní tnándeé‑aⁿ luha yuhu dǒó‑gǎ te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha‑aⁿ. \p \v 45 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núǔ‑yu, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ndědacàa‑ndo ní tnándeé ñáhá xìi‑í? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te nchaá‑yu ní xáhǎⁿ‑yu sá nǐ ɨɨ́ⁿ‑yu ñá túú ní tnǎndeé ñáhá xìi‑gá. Te té Pèlú ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ‑dé ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ndèhe‑n sá váí ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑n, te xio xio dàdehnde ñahá‑yu, te xìcáⁿ tnúhú‑gǎ‑n yòo ní tnándeé ñáhá xìi‑n —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 46 Dico Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Dico dɨu ɨɨⁿ‑ndo nǐ tnándeé ñáhá xìi‑í, chi ní cutnùní iní‑í sá ɨ̀ɨⁿ ñáyiu cùhú ní tnándeé ñáhá xìi‑í te ní ndúha‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 47 Te sátá nǐ xiní ñaha‑áⁿ sǎ nǐ cutnùní iní Jèsús sá nǐ tnándeé ñáhá‑áⁿ xìi‑gá, te yùhú yùhú‑aⁿ ní sáhá‑aⁿ ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑áⁿ nǔú‑gǎ, te ní náhmá‑aⁿ núú‑gǎ, ndɨhɨ núú nchàa ñáyiu ná cuèndá ducaⁿ nǐ quide‑aⁿ ní tnándeé‑aⁿ‑gá, ndɨhɨ cuèndá sá òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha‑aⁿ. \v 48 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ: \p —Yòhó ñaha cùhú, ní sándáá iní ñáhá‑n xìi‑í nǔu ní ndúha‑n, te cuanùhú vitna te ñá túú‑gǎ ná cani iní‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 49 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní sáá ɨɨⁿ tée xìnu cuechi vehe té Jàirú tée tàxi tnuní veñúhu, te xǎhaⁿ těe xìnu cuechi‑áⁿ xii‑dé: \p —Sa ní xíhí déhe‑n, vá chíchìuⁿ‑gá‑n Mèstrú —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \p \v 50 Te sá dúcáⁿ xǎhaⁿ těe xìnu cuechi‑áⁿ xii té Jàirú ní tecú dóho Jèsús, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Vá ndɨ̀hú iní‑n, quɨndáá iní ñáhá‑ní‑n xìi‑í te ndúha déhe‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 51 Te òré ní sáá‑gá vehe té Jàirú te ñá ní dàña‑gá quɨ́hu ñáyiu cùtexínu, núu té Pèlú‑ni ndɨhɨ té Jàcobó‑ni, ndɨhɨ té Juàá‑ni, ndɨhɨ tǎtá ndɨhɨ nǎná‑ni xǐchí nǐ xíhí‑áⁿ cuǎnguɨhu ndɨhɨ‑gá xɨtɨ́ vehe. \v 52 Te nchaa ñáyiu sa xíndecu vehe‑dé‑áⁿ xǐndáhyú‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu cuèndá sá nǐ xíhí‑xi. Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Vá ndàhyú‑ndó, chi dìcó‑ni xìdí‑xi ñá túú ní xǐhí‑xi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 53 Te ní sácú ndeé ñáhǎ‑yu xii‑gá, chi sá cúú‑xí mèé‑yu chi ní xíhí ndisa xíchí‑ǎⁿ. \v 54 Te Jèsús ní tnɨɨ‑gá ndaha xíchí nǐ xíhí‑áⁿ, te níhi ní cáháⁿ‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Xíchí cuéchí, ndacóo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ. \p \v 55 Te xíchí‑ǎⁿ nǐ ndoto‑xi, te òré‑ni ní ndacóo‑xi, te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ sá ná cuǎñàhá‑yu sá cáxí‑xí. \v 56 Te tǎtá‑xi ndɨhɨ nǎná‑xi súúní nǐ cuñúhu‑yu sá dúcáⁿ nǐ dándótó ñàha Jesús xii‑xi, te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu sá vǎ yǒo ɨɨⁿ cúñàhá‑yu sá dúcáⁿ nǐ quide‑gá. \c 9 \s1 Jèsús téndàha‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá \r (Mt. 10:5-15; Mr. 6:7-13) \p \v 1 Te Jèsús ní cana‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní sáñaha‑gǎ xii‑güedé tnúhu ndee ìní cundecu ndɨhɨ‑güedé cuèndá queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, ndɨhɨ cuèndá sá cádá tǎtna‑güedé nchaa ñáyiu cùhú. \v 2 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑güedé danèhé‑güedé ñáyiu nàcuáa cada Yá Ndiǒxí ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu, te ducaⁿ càda tátna‑güedé cue ñáyiu cùhú. \v 3 Te cùmání‑gǎ caca‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ñá túú tnàhí ná canehe‑ndo cùu ichi‑ndo, ni tàtnu, ni ñùnu, ni sǎ cáxí‑ndó, ni dǐhúⁿ. Te ni vǎ cánèhe‑ndo ɨngá ichi dóó‑ndó, chi dɨu‑ni dóó níhnú‑ndó‑ǎⁿ xíǎⁿ tnàhí‑ni. \v 4 Te ndědani càa vehe na saá‑ndó, te xíáⁿ cundecu‑ndo ndèé ná sàá nduu ndèe‑ndo. \v 5 Te núu ñá túú cuìní‑yu queheⁿ cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑ndo, te ndee‑ndo ñùú‑áⁿ, te naquɨdɨ‑ndo tɨ̀cá chúhmá nǐ tnɨ́ɨ sáhá‑ndó cuèndá sá ná cùtnuní iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 6 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii‑güedé, te ní quee‑güedé cuáháⁿ‑güedé nchaa ñuú dácuàha‑güedé ñáyiu tnúhu Yá Ndiǒxí, tnúhu sá càháⁿ nàcuáa naníhí tàhú‑yu, te ducaⁿ ta quìde tátna‑güedé nchaa ñáyiu cùhú cuáháⁿ. \s1 Nàcuáa ní cuu ní xíhí té Juàá tée dàcuandute ñaha xii ñáyiu \r (Mt. 14:1-12; Mr. 6:14-29) \p \v 7 Te té Hèrodés tée cùu gobiernú ní níhí‑dě tnúhu nchaa nàcuáa quìde Jesús, te quɨ̀yuhú iní‑dé te sàni iní‑dé yoo cùu‑gá. Te ducaⁿ nǐ sani iní‑dé chi dava ñáyiu càchí‑yu sá tě Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní ndoto cùu‑gá. \v 8 Te davá‑yu càchí‑yu sá tě Èliás cúú‑gǎ, te davá‑yu càchí‑yu sá ɨ̀ɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha vìhi ní ndoto cùu‑gá, càchí‑yu. \v 9 Dico té Hèrodés ní cachí‑dé: \p —Yúhú ní táúchíùⁿ‑í ní xehndé‑güedé dɨ́quɨ́ tě Juàá. ¿Te yoo cùu tée dii cuèndú‑xi nìhí‑a sá sǔúní cuěhé nǔú sǎ quídé‑dě váíⁿ? —duha ní cachí‑dé. \p Te té Hèrodés ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuèndá quiní‑dé Jèsús. \s1 Jèsús dácàxi‑gá úhúⁿ mǐl cue tée te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ landú \r (Mt. 14:13-21; Mr. 6:30-44; Jn. 6:1-14) \p \v 10 Te nchaa cue tée ní táúchíúⁿ Jèsús cuáháⁿ cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí núú ñǎyiu ní ndexìo‑güedé núú‑gǎ te ní ngüíta‑güedé nácàni tnúhu‑güedé nchaa nàcuáa ní quide‑güedé. Te dǎtnùní ní xica‑gá medìi‑ni‑gá ndécá ñàha‑gá xii‑güedé cuáháⁿ ɨɨⁿ xichi núú ñà túú ñǎyiu ndècu, yatni núú cáá ñùú Bètsaidá. \v 11 Dico òré ní níhí ñǎyiu tnúhu sá cuàháⁿ Jèsús, te nchìcúⁿ‑yu‑gá cuáháⁿ, te òré ní quexìó‑yu núú‑gǎ, te ní queheⁿ cuèndá ñáhá‑gǎ xií‑yu, te ní dánèhé ñáhá‑gǎ xií‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, te ní quide tátna‑gá nchaa ñáyiu cùhú. \p \v 12 Te òré sa ní cuaa te ní natacá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá núú‑gǎ, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Sa ní cuu dandàca‑n nchaa ñáyiu‑a, chi sa ní cuaa, te na quɨ̀hɨ́ⁿ‑yu nchaa vehe càa yatni iha, ndɨhɨ nchaa xɨtɨ́ ñuú cáá yàtni iha cuaáⁿ‑yu sá cáxǐ‑yu, te dɨu‑ni yàcáⁿ ndetatú‑yu, chi núú ndécú‑ó ìha ñá túú tnàhí ná ìó —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 13 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Mee‑ndo chǐ cuǎñaha sǎ ná càxí‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Ñá túú nǎgá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́, chi úhúⁿ duha‑ná pàá, ndɨhɨ úú‑nǎ chácá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́, te dɨu‑ni núu quɨ́hɨ́ⁿ‑ndɨ́ cuaaⁿ‑ndɨ́ sá cáxǐ‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 14 Te xǐnu dàtná úhúⁿ mǐl mee‑ni cuè tée, te dɨ̀ɨⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ndɨhɨ landú. Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Chí cǔñaha na ngǒo ndɨ údico úxí ndɨ údico úxí‑yu ɨɨⁿ ɨɨⁿ xichi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 15 Te ducaⁿ nǐ quide‑güedé, te ní ngóo‑yu nchaá‑yu. \v 16 Te dǎtnùní ní queheⁿ‑gá ndɨ ùhúⁿ pàá‑áⁿ, ndɨhɨ ndɨ ndùú chácá‑ǎⁿ. Te ní ndacoto‑gá andɨu, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá pàá‑áⁿ ndɨhɨ chácá‑ǎⁿ, te ní sáha‑gá nchaa cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní dácǎhñu ñaha‑güedě xií‑yu. \v 17 Te nchaá‑yu ní xexí‑yu ní ndahá xɨtɨ́‑yu. Te sátá nǐ túhú cóhǒ‑yu te ní nadatàcá‑güedé nchaa sá nǐ quendóo, te ní chítú ùxúú tnàhá tɨ́dihi mee‑ni sǎ nǐ quendóo. \s1 Té Pèlú xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús sá dɨ́ú‑gǎ cúú‑gǎ Crìstú \r (Mt. 16:13-19; Mr. 8:27-29) \p \v 18 Te ɨɨⁿ nduu ndècu mee Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te càháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí, te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí, te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Yoo cùu yúhú càchí ñáyiu‑va? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 19 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n ndǐi Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu, te davá‑yu càchí‑yu sá cúú‑n tě Èliás, te davá‑yu càchí‑yu sá ɨ̀ɨⁿ tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nǐ ndoto cùu‑n, duha càchí‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 20 Te ní xícáⁿ tnúhú tùcu‑gá núú‑güedě, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te nchòhó, ¿yoo sàni iní‑ndó cùu‑í‑i? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó cúú‑n Crìstú Déhe Dútú Ndiǒxí —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mt. 16:20-28; Mr. 8:30-9:1) \p \v 21 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé sá vǎ yǒo ɨɨⁿ cúñaha‑güedě yoo cùu‑gá. \v 22 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ío cuéhé sǎ ndóhò‑í, chi daquèe tɨ́hú ñáhá cuè tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te sáá nduu te cahni ñaha‑güedě xii‑í, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 23 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu: \p —Nchaa ñáyiu cuìní chitnahá ñáhá xìi‑í, te xìni ñuhu‑xi vá cádá‑gǎ‑yu sá sání ìní méě‑yu, te ɨɨⁿ nduu ɨɨⁿ nduu cada ndee ìní‑yu cundecu túha‑yu ndohó‑yu cuèndá‑í, te cuěi na ndòhó‑yu dàtná ndoho‑í. \v 24 Te nchaa ñáyiu cuìní sá ñà túú tnàhí ná yáha cundecu ñuyíú‑a cuíta nihnú‑yu. Dico nchaa ñáyiu ñá túú yùhú cuěi nándɨ sá ná yǎha‑yu cundecú‑yu ñuyíú‑a sá cuèndá‑í, te ñáyiu‑áⁿ naníhí tàhú‑yu. \v 25 Te cuěi nchaandɨ túhú sá ìó ñuyíú‑a na nìhí ñáyiu cundecu ndɨhɨ́‑yu, dico núu dɨu nchaa xíǎⁿ ná càda cuíta nihnú‑yu te ñá túú vědana nàndɨ́hɨ‑xi sá dúcáⁿ ndècu ndɨhɨ́‑yu nchaa xíǎⁿ. \v 26 Te nchaa ñáyiu na cùcahaⁿ núú‑xi cáháⁿ váha cuèndá‑í ndɨhɨ cuèndá nchaa tnúhu‑í, te tnàhá yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo cucahaⁿ núù‑í núǔ‑yu òré quixi tucu‑í ndɨhɨ cue espíritú xínú cuèchi núú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí, te mee‑gǎ cada cutnùní iní nchaa ñáyiu sá ǐo càhnu cuu‑í. \v 27 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ìó dava nchòhó ñáyiu ndècu iha vitna vá cùú‑ni‑ndo, chi cundecu‑ni‑ndo nděé quiní‑ndó sǎá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii ñáyiu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Ní nadáma dóó Jèsús ndɨhɨ núú‑gǎ \r (Mt. 17:1-8; Mr. 9:2-8) \p \v 28 Te ní cuu dàtná úná nduu sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, te cuásaá‑gá ɨɨⁿ yucu cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí, te ndèca‑gá té Pèlú, ndɨhɨ té Jàcobó, ndɨhɨ té Juàá cuásaá. \v 29 Te nɨni càháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí ní nadáma núú‑gǎ ndɨhɨ dóó‑gǎ, te dóó‑gǎ‑áⁿ sǔúní nǐ nduu cuìxíⁿ víhí, te súúní dàtásaⁿ‑xi. \v 30 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ xiní‑güedé úú tnàhá cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑gá, te ɨɨⁿ‑dé cúú‑dě té Moìsés, te ɨngá‑dé cúú‑dě té Èliás, \v 31 te súúní dàtásaⁿ‑xi nɨ càndéé núú ndécú cuè tée úú‑áⁿ ndɨhɨ‑gá, te xǐndatnúhu‑güedé nàcuáa ndoho Jèsús cuú‑gá ñuú Jerusàlén dàtná ní cachí méé‑gǎ. \v 32 Te té Pèlú ndɨhɨ úú‑gá‑güedé cuìní víhí‑güedě cúdú‑güedé, dico ní sahni iní‑güedé ñá túú ní xǐdí‑güedé, te ní dánèhé núú ñáhá‑xí xìi‑güedé sá sǔúní vǎha càa núú ndécú Jèsús, ndɨhɨ úú cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑gá‑áⁿ. \v 33 Te òré sa ndùcu ndee cue tée úú‑áⁿ caca‑güedé núhú‑güedé, te ní xáhaⁿ tě Pèlú xii‑gá: \p —Mèstrú, ¡váha ní cuu sá ndécú‑ó ìha vitna! Te na dàcaa‑ndɨ́ úní tnàhá vehe tnuvixiⁿ, ɨɨⁿ cuu cuèndá‑n, te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Moìsés, te ɨɨⁿ cuu cuèndá té Èliás —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Dico té Pèlú chi ni mèe‑dé ñá túú ní cùtnuní iní‑dé nása ndùu tnúhu ní cáháⁿ‑dé. \v 34 Te nɨni càháⁿ‑dé ní quexìo ɨɨⁿ vícó nǔú ndécú‑güedě‑áⁿ nǐ dádǎhu ñaha‑xi xìi‑güedé, te ní yùhú‑güedé sá dúcáⁿ nǐ quexìo vícó‑ǎⁿ nǐ dádǎhu ñaha‑xi. \v 35 Te xɨtɨ́ vícó‑ǎⁿ nǐ tecú ní cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Tée‑a cùu‑dé Déhe‑í, tée ío cùu iní‑í, te tnɨɨ‑ndo nchàa tnúhu càháⁿ‑dé —duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 36 Te sátá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Yǎ Ndiǒxí, te ní quide cuèndá‑güedé sá mèdii‑ná Jèsús ndécú‑gǎ xíáⁿ. Te vá yǒo ɨɨⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě nàcuáa ndùu nchaa sá nǐ xiní‑güedé‑áⁿ. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée cuechi yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha \r (Mt. 17:14-21; Mr. 9:14-29) \p \v 37 Te ɨngá nduu‑ǎⁿ cuǎnuu‑gá yucu‑áⁿ ndɨhɨ‑güedé, te ío cuéhé ñǎyiu cuáháⁿ tnahá ñáhá xìi‑gá. \v 38 Te ɨɨⁿ tée ñùhu tnahá tnuú‑yu‑áⁿ nǐ cáháⁿ níhi‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, ío càháⁿ ndàhú‑í núú‑n nǔu vá cúndèe iní‑n càda tátna‑n děhe‑í, chi ɨɨⁿdìi duha‑dé ndécú, \v 39 te yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑dé, te òré ná nàtnɨɨ ñaha‑xi xii‑dé, te dàcana saa ñaha‑xi, te ndàda ruúⁿ ñáhá‑xí xìi‑dé, te tàva‑xi tɨ́ñú yuhu‑dé. Te ío dàndoho ñaha‑xi xii‑dé, chi ndéé núú ñà cúú‑gǎ, te dàña ñaha tnaa‑xi xii‑dé. \v 40 Te sa ní cáháⁿ ndàhú‑í núú cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑n queñuhu‑güedé‑xi, dico ñá túú ní ndàcu‑güedé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 41 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu: \p —¡Nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a ío sàá iní‑ndó, chi ñá túú cuìní‑ndó quɨ̀ndáá iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí! Te ní cuu vài nduu quide ndee iní‑í nchaa sá quídé‑ndó, ¿te ná ndéé ama vá dúcáⁿ‑gǎ cada‑ndo‑i? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée cùhú déhe‑xi‑áⁿ: \p —Taxi déhe‑n ìha —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 42 Te òré cuáháⁿ tée cuechi‑ǎⁿ nǔú‑gǎ, te espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha‑áⁿ nǐ dándùá ñáhá‑xí xìi‑dé, te sàhni yɨhɨ́ ñáhá tùcu‑xi xii‑dé ní cùu, dico Jèsús níhi ní cáháⁿ‑gá ní tenàá‑gá espíritú‑áⁿ, te ní quee ñaha‑xi xìi‑dé, te ní nacuáha cuèndá ñáhá‑gǎ xii‑dé tǎtá‑dě. \v 43 Te nchaá‑yu ní cuñúhu‑yu sá dúcáⁿ nǐ cuu, te ní cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cùú‑gá \r (Mt. 17:22-23; Mr. 9:30-32) \p Te nɨni xǐcuñúhu‑yu nàcuáa ní quide Jèsús, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p \v 44 —Nchòhó cundedóho váha‑ndo tnǔhu na càháⁿ‑í‑a, te vá ná cuànaa‑ndo, chi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo sáá ɨɨⁿ nduu te cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 45 Dico cue tée‑áⁿ ñà túú ní tècú tnùní‑güedé nàcuáa ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé, te ducaⁿ nǐ yáha‑güedé, chi ducaⁿ tnàhí ní cachí‑gá sá vǎ tècú tnùní‑güedé, te ní yùhú‑güedé cácáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ nása ndùu tnúhu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue tée ndùcu tnúhu núú tnáhá nǔu ndědacàa‑güedé ío‑gá cúnùu \r (Mt. 18:1-5; Mr. 9:33-37) \p \v 46 Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní ngüíta‑güedé ndátnǔhu‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé ío‑gá cúnùu, \v 47 dico Jèsús ní cutnùní iní‑gá nàcuáa sàni iní‑güedé nǔu ní cana‑gá ɨɨⁿ té lǐhli, te ní sanu tnɨ́ɨ ñaha‑gǎ ɨɨⁿ xio dɨ̀ñɨ‑gá. \v 48 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ɨɨⁿ té lǐhli dàtná té lǐhli‑a cuèndá sá ñúhú ìní ñáhǎ‑yu xii‑í ñá, te cada iní‑yu sá yǔhú ní queheⁿ cuèndá‑yu, te nchaa ñáyiu na quèheⁿ cuendá ñáhá xìi yúhú, te cada iní‑yu sá tnàhá Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ní tendaha ñàha xii‑í véxi‑í ñuyíú‑a ní queheⁿ cuèndá‑yu. Te nchaa ñáyiu ío ndàhú iní‑xi mee‑ni xìnu cuechí‑yu, ñáyiu‑áⁿ ǐo‑gá cúnùú‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ñáyiu ñá túú cùu úhú iní ñáhá cùndɨhɨ ñahá‑yu xii‑o \r (Mr. 9:38-40) \p \v 49 Te té Juàá dɨu‑ni ɨɨⁿ tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, ní xiní‑ndɨ́ ɨɨⁿ tée càcunehe ñaha‑dé xii‑n, te ndèñuhu‑dé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, te nchúhú ñá túú ní dàña‑gá‑ndɨ́ ducaⁿ càda‑dé, chi ñá túú xìca cuu ndɨhɨ ñaha‑dé xii‑o —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 50 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Daña‑ndo na càda nahi‑dé ní cùu, chi ñáyiu ñá túú cùu úhú iní ñáhá xìi‑o te cùndɨhɨ ñahá‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá dóho té Jàcobó ndɨhɨ té Juàá \p \v 51 Te òré sa ta cùyatni ndaa Jesús andɨu, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ñuú Jerusàlén, chi duuⁿ duuⁿ ní sani iní‑gá sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑gá. \v 52 Te ní tendaha‑gǎ cue tée yòdo nuu cuáháⁿ, te ní quexìo‑güedé ɨɨⁿ ñuú, te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Sàmariá, te ndùcu‑güedé ɨɨⁿ vehe cada túha‑güedé òré quexìo‑gá. \v 53 Dico ñáyiu Sàmariá ñá túú ní cuìní‑yu cuáñaha nùú‑yu vehe, chi cuèndá sá nǐ cutnùní iní‑yu sá ìchi yáha‑ni‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑gá ñuú Jerusàlén. \v 54 Te sá dúcáⁿ nǐ quidé‑yu ñá túú ní cuìní‑yu cuáñaha nùú‑yu vehe ndetatú‑gá, núu ní xáhaⁿ tě Jàcobó ndɨhɨ té Juàá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿cuìní‑n càcáⁿ táhú‑ó nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá dangàva‑gá ñuhú danàa‑gá ñáyiu ñuú‑a dàtná ní quide té Èliás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha‑ǎⁿ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 55 Te Jèsús ní nchócótó‑gǎ núú‑güedě, te níhi ní cáháⁿ‑gá dóho‑güedé, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchòhó, chi ñá túú vǎha iní‑ndó te núu ducaⁿ càháⁿ‑ndó. \v 56 Chi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo véxi‑í sá dácǎcu nihnu‑í ñáyiu, te ñá dɨ́ú věxi‑í sá dácuǐta nihnu‑í‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ, te ní xica‑gá cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ‑güedé ɨngá ñuú. \s1 Ñáyiu cuìní chitnahá ñáhá xìi Jesús ní cùu \r (Mt. 8:19-22) \p \v 57 Te ñùhu Jesús ichi ndɨhɨ‑güedé, te ɨɨⁿ tée ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑í canchicúⁿ ñáhà‑í xii‑n nděni ní cuu na quɨ̀hɨ́ⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 58 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Nchaa ñúcuii chi ndècu yaú cúú vèhe‑güedɨ saquɨhɨ‑güedɨ, te nchaa quɨtɨ ndàva caa tacá‑güedɨ dɨ́quɨ́ yutnu, dico yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo chi ñá túú ndèé cáá vèhe‑í ñuyíú‑a ndetatú‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 59 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii ɨngá‑dé: \p —Yòhó taquìxi chitnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Dico tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, daña na nùhú‑í cundetu‑í cuú tǎtà‑í te chindúxi‑í‑dé, te dǎtnùní quixi‑í chitnahá ñáhá dùcaⁿ‑ná‑í xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 60 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Daña ñǎyiu ñá túú sàndáá iní ñáhá xìi‑í ná chíndǔxi tnàha meé‑yu, chi ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu dàtná ñáyiu ní xíhí cuěi ndècu‑ní‑yu núú ñuyíú‑a. Te yòhó taquìxi, chi quɨ́hɨ́ⁿ‑n dànehé‑n ñǎyiu nàcuáa cada Yá Ndiǒxí ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 61 Te ní xáhaⁿ tùcu ɨngá‑dé xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑í chitnahá ñáhà‑í xii‑n, dico díhna‑gá daña na nùhú‑í cada ndee ìní‑í nchaa ñáyiu ndècu vehe‑í, te dǎtnùní quixi‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 62 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchaa ñáyiu ní sándáá iní ñáhá xìi‑í, te núu vá cánchǐcúⁿ nihnu ñàhá‑yu nɨ yùhu nɨ iní‑yu, te cùú‑yu dàtná ɨɨⁿ tée ní tnɨɨ ndaha làtú cutu‑dé, chi tée‑áⁿ nǔu na ndàcoto‑dé ndàa sátá‑dě òré xítú‑dě, te vá quɨ̀hɨ́ⁿ ndáá làtú‑dé ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùú‑yu. Te cue ñáyiu chi vá cúú ndǎá‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha‑gá dava‑gá ñáyiu— càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \c 10 \s1 Jèsús téndàha‑gá únídico úxí cue tée quɨ́hɨ́ⁿ cáháⁿ tnúhu‑gá núú ñǎyiu \p \v 1 Te sátá dúcáⁿ nǐ cuu, te ní cáxi tucu Xítohó Jesucrìstú únídico úxí cue tée codonùu‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá nchaa ñuú, ndɨhɨ nchaa dava‑gá xichi núú quɨ̌hɨ́ⁿ‑gá, te ndɨ ndúú ndɨ ndúú‑güedě tendaha ñàha‑gá xii‑güedé quɨ́hɨ́ⁿ‑güedé. \v 2 Te cùmání‑gǎ caca‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó xìní‑ndó sǎ òré ná sàá yóó cuu nchaa sá xítú ñǎyiu, te ío vài cuu. Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ dàtná vài sá xítú ñǎyiu cùu, ducaⁿ ǐo vài ñáyiu cùmání cundedóho tnúhu Yá Ndiǒxí te ío sacú ñáyiu dàcuaha ñaha xií‑yu tnúhu‑gá, núu xíǎⁿ xíní ñùhu‑xi cácáⁿ‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá ná dàcaháⁿ‑gá iní ñáyiu cáháⁿ‑yu tnúhu‑gá núú ñǎyiu cùmání cundedóho tnúhu‑gá. \v 3 Te nchòhó cúú‑ndó dàtná cue mběé cue quɨtɨ cuáháⁿ núú yɨ́hɨ́ cuè quɨtɨ dééⁿ. Chi tendaha ñaha‑ǐ xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó nǔú xǐndecu nchaa ñáyiu cuihna ìní‑xi. \v 4 Te vá cánèhe‑ndo ñunu cuhuⁿ ndachiuⁿ‑ndo, ni nǔú cúhúⁿ dǐhúⁿ‑ndó, te ni vǎ cádá tǔha‑gá‑ndó chàú‑ndó chi dɨu‑ni chàú yɨ́hɨ́‑ndó‑ǎⁿ xíǎⁿ‑ni quɨhɨ‑ndo, te vá ǐo cuyaa‑ndo cǎháⁿ ndɨhɨ‑ndo ñǎyiu ñùhu ichi. \v 5 Te òré ná quèxio‑ndo ɨɨⁿ vehe, te duha cúñaha‑ndo xìi ñáyiu dii vèhe‑xi‑áⁿ: “Yá Ndiǒxí chindee ñàha‑gá xii‑ndo ǐo váha cuu iní‑ndó cùndecu‑ndo”, duha cúñaha‑ndo xìí‑yu. \v 6 Te núu ñáyiu‑áⁿ nǐ nduu táhǔ‑yu sá cúndècu váha iní‑yu núú Yǎ Ndiǒxí, te cuu‑xi sá vǎha sá cúú‑xǐ‑yu tnúhu cúñaha‑ndo‑ǎⁿ, dico núu ñá túú ní càháⁿ váha ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑ndo, te cúñaha‑ndo sǎ vǎ cúú‑xí sǎ vǎha sá cúú‑xǐ‑yu. Dico núu ní cáháⁿ váha ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑ndo, \v 7 te dɨu‑ni vehe‑áⁿ cada vehe tnaa‑ndo, te ñá túú‑gǎ ndèé nducu‑ndo vèhe cundecu‑ndo, te caxi‑ndo nchàa sá ná tàxí‑yu, chi nchaa cue tée quìde chiuⁿ dacuɨtɨ́í tàú‑güedé sá nìhí‑güedé sá cáxí‑güedě cuèndá nchaa chìuⁿ quide‑güedé. \v 8 Te núu ní sáá‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñuú núú nǐ queheⁿ cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑ndo, te caxi‑ndo nchàa sá ná tàxí‑yu. \v 9 Te cada tátna‑ndo cuè ñáyiu cùhú xǐndecu ñuú‑áⁿ, te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá sà ní sáá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. \v 10 Dico núu ní sáá‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñuú núú ñà túú ní quèheⁿ cuendá ñáhǎ‑yu xii‑ndo, te tnɨɨ‑ndo ìchi cuita cáháⁿ‑ndó cuǎháⁿ, te cúñaha‑ndo xìí‑yu: \v 11 “Ndéé tɨ́cá chúhmá nǐ tnɨ́ɨ sáhá‑ndɨ̌ ñuú‑ndó nàquɨdɨ‑ndɨ́, te duha quìde‑ndɨ́ cuèndá cutnùní iní‑ndó sǎ ñà túú quìde váha‑ndo ndècu‑ndo. Dico cunaha‑ndo sǎ sà ní sáá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo ni cùu”, duha cúñaha‑ndo xìí‑yu. \v 12 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ná sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa ñáyiu, te ñáyiu ñuú‑áⁿ ǐo‑gá ndohó‑yu dàvá‑áⁿ dàcúúxí ñǎyiu ñuú Sòdomá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ñáyiu dava ñuú ñá túú sàndáá iní tnúhu Xítohó Jesucrìstú \r (Mt. 11:20-24) \p \v 13 Te Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu dava ñuú ñá túú sàndáá iní tnúhu‑gá: \p —¡Ndàhú nchòhó cue ñáyiu ñuú Coràzín! ¡Te ndàhú nchòhó cue ñáyiu ñuú Bètsaidá! Chi núu dìcó ñuú Tìrú, ndɨhɨ ñuú Sìdón ní quìde‑í nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada datná ní quide‑í ñuú‑ndó‑áⁿ nǐ xiní‑ndó ñá, te sá nděé ama‑gá cuihnú‑yu dóó ndàhú, te cunucóo‑yu núú yàá cuèndá sá ndíxí cuěchi iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu ni cùu. \v 14 Dico sáá nduu te ío‑gá dandòho ñaha Yá Ndiǒxí xii‑ndo dàcúúxí ñǎyiu ñuú Tìrú, ndɨhɨ ñáyiu ñuú Sìdón. \v 15 Te nchòhó ñáyiu ñuú Capèrnaúm quìde iní‑ndó sǎ sà cuándaa‑ndo àndɨu, dico ñáhá chi núú ùhú núú ndàhú cundecu‑ndo —duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ. \p \v 16 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii cue tée tendaha‑gǎ quɨ́hɨ́ⁿ cáháⁿ tnúhu‑gá‑áⁿ: \p —Nchaa ñáyiu na cùndedóho nchaa tnúhu cáháⁿ‑ndó, te cada iní‑yu sá yǔhú càháⁿ‑í ndèdóho‑yu, te nchaa ñáyiu na dàquee tɨhú ñáhá xìi‑ndo, te tnàhá yúhú daquèe tɨ́hǔ‑yu, te nchaa ñáyiu ducaⁿ na dàquee tɨ́hú ñáhá xìi‑í, te tnàhá Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí Yaá ní tendaha ñàha xii‑í véxi‑í ñuyíú‑a dàquee tɨ́hǔ‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ducaⁿ te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé. \s1 Ní nasáá cue tée únídico úxí ní tendaha Jèsús ní sáháⁿ ní cáháⁿ tnúhu‑gá núú ñǎyiu \p \v 17 Te cue tée únídico úxí‑áⁿ nǐ nasáá‑güedé te súúní cùdɨ́ɨ́ ìní‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Mèstrú, ndéé espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha sàndáá iní ñáhá‑xí xìi‑ndɨ́ òré cácú nèhe ñaha‑ndɨ́ xii‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 18 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ndáá càháⁿ‑ndó chi yúhú ní xiní‑í cútnàhá ní xíta nihnu yucu ñǎvǎha, chi dàtná ní ngava ɨɨⁿ tasaⁿ nǐ ngava‑xi ñuyíú‑a. \v 19 Te dàtná quídé‑ndó òré xěnihnu‑ndo ɨ̀ɨⁿ cóó, àdi ɨɨⁿ nchacua ducaⁿ cada‑ndo daquee tɨ́hú‑ndó yùcu ñávǎha, te ñá túú nǎ cada ñaha‑xi xìi‑ndo, chi ní taxi‑í tnúhu ndee ìní ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo. \v 20 Dico vá cúdɨ̌ɨ́ ìní‑ndó cuèndá sá sàndáá iní ñáhá cuè espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑ndo, chi cudɨ́ɨ́ ìní‑ndó cuèndá sá sà yodo tnuní‑ndó nǔú tùtú Yǎ Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús cúdɨ̌ɨ́ ìní‑gá \r (Mt. 11:25-27; 13:16-17) \p \v 21 Te òré‑áⁿ sǔúní nǐ quide dɨ́ɨ́ ìní ñáhá Espíritú Yǎ Ndiǒxí xii Jèsús, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii Yá Ndiǒxí: \p —Yòhó Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí, ío chìñuhu ñaha‑í xii‑n chi dɨu‑n tàxi tnuní‑n àndɨu ndɨhɨ ñuyíú‑a, te dànehé‑n cuè ñáyiu nchaa tnúhu váha, te dɨu‑ni ñáyiu‑áⁿ cúǔ‑yu ñáyiu ñá túú cùtnuní iní‑xi nchaa tnúhu càháⁿ cue tée túha, te nchaa tnúhu càháⁿ‑n‑ǎⁿ ñà túú ní dàtúu‑n nǔú ñǎyiu càchí sá ǐo túha, te ío váha sàá dɨ́quɨ́‑xi. Te ducaⁿ quìde‑n, chi ducaⁿ cuìní‑n cùnduu —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii Yá Ndiǒxí. \p \v 22 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii cue tée ní nasáá‑áⁿ: \p —Mee Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí ní cachí‑gá sá cúnùu‑í núú nchàa‑ndɨ túhú sá ìó. Te vá yǒo ɨɨⁿ xìní nàcuáa sàni iní yúhú Déhe Dútú Ndiǒxí, chi ɨɨⁿdìi díí‑ni mee‑gǎ xìní‑gá nàcuáa sàni iní‑í. Te ducaⁿ ɨ̀ɨⁿdii‑ni yúhú xìní‑í nàcuáa sàni iní méé‑gǎ, te nchaa ñáyiu càchí iní‑í sá quìní‑yu nàcuáa sàni iní Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí te xǐtnǔhu‑í‑yu, te vá yǒo ɨɨⁿ‑gá xìní nàcuáa sàni iní‑gá chi dɨu‑ni ñáyiu ducaⁿ xǐtnǔhu‑í‑áⁿ xìní‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 23 Te ní nchócótó‑gǎ núú xǐndecu mee‑ni cuè tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Váha táhú nchòhó ndɨhɨ nchaa ñáyiu ndèhe nchaa nacuáa quìde‑í vitna. \v 24 Chi ío cuéhé cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, ndɨhɨ cue tée ní xɨ́ndaha ñàha xii ñáyiu ní cuiní‑güedé cundehe‑güedě nchaa sá ndéhé‑ndó quìde‑í vitna, te ñá túú ní xìní‑güedé, te ní cuiní‑güedé cundedóho‑güedé nchaa tnúhu càháⁿ‑í ndèdóho‑ndo vìtna, te ñá túú ní xǐndedóho‑güedé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nàcuáa ní quide ɨɨⁿ tée distrìtú Sàmariá \p \v 25 Te ɨɨⁿ tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní ndacuɨ́ñɨ́‑dé xító ndèé‑dé Jèsús nǔu nása cunduu tnúhu cáháⁿ‑gá, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿ná cúú sǎ cádà‑í cuèndá nduu táhù‑í cundecu‑í ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 26 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Cuìní‑í cachí tnúhu‑n nǎsa càháⁿ‑xi núú tùtú ndíi Moìsés —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 27 Te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Ndíi Moìsés càchí ndíi núú tùtú ndíi: “Cuu iní‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá cúú Ndiǒxí‑ndó nɨ̀ yuhu nɨ iní‑ndó, te cani iní‑ndó càda‑ndo datná cuìní méé‑gǎ, te mee‑ni tnǔhu váha cani iní‑ndó nàcuáa cuu vii cuu váha‑ndo nǔú‑gǎ, te coo iní‑ndó cùu iní‑ndó‑gǎ. Te cuu iní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo dàtná cúú ìní‑ndó mèe‑ndo”, duha càchí ndíi núú tùtú ndíi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 28 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Váha‑ni càháⁿ‑n, te núu cada‑n nàcuáa càháⁿ‑n ǎⁿ, te nduu táhú‑n cùndecu‑n ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 29 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii‑dé nǔu ndùcu‑dé nàcuáa cada‑dé cácu nihnu‑dé núú tnǔhu ní cáháⁿ‑dé, te ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¿Yoo cùu tnaha ñáyiu‑í‑i? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 30 Te Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú‑dě nàcuáa tecú tnùní‑dé tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ tée ní ndee‑dé ñuú Jerusàlén ñúhú‑dě ichi cuánuu‑dé cuáháⁿ‑dé ñuú Jerìcó, te ní quee ñadúhú ichi‑dé ní dúhú‑güedě dóó níhnú‑dě, ndɨhɨ nchaa sá néhé‑dě, te ní caniha vìhi‑güedé, te nchìto dɨu‑ná‑dé ní dáñá ñàha‑güedé te cuáháⁿ‑güedé. \v 31 Te mei òré cátùu‑dé‑áⁿ ñúhú ɨ̀ɨⁿ dútú ichi‑áⁿ, te òré ní xiní ñáhá dǔtú‑ǎⁿ xii‑dé, te ɨɨⁿ xio‑ni ní xócǒo ndee‑dé ní yáha‑dé. \v 32 Te ñùhu tucu ɨɨⁿ tée cùu levítá ichi‑áⁿ, te òré ní xiní‑dé tée‑áⁿ cátùu‑dé, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide‑dé ɨɨⁿ xio‑ni ní xócǒo ndee‑dé ní yáha‑dé. \v 33 Dico ɨɨⁿ tée distrìtú Sàmariá ñúhú tùcu‑dé ichi‑áⁿ te òré ní xiní‑dé tée‑áⁿ cátùu‑dé, te ní cundàhú iní ñáhá‑dě. \v 34 Te ní sáháⁿ‑dé núú cátùu tée‑áⁿ, te ní quide tátna‑dé nchaa núú nǐ nícuèhé xii tée‑áⁿ nǐ chihi‑dé yúcú, te ní dácútú‑dě. Te dǎtnùní ní dácáá ñàha‑dé sátá quɨtɨ‑dé, te ndèca ñaha‑dé cuáháⁿ ɨɨⁿ vehe núú sácǒo cue ñáyiu sàcúhuⁿ ichi, te yàcáⁿ ní xito ñaha‑dě. \v 35 Te ɨngá nduu òré ní nucúhuⁿ tée Samaritànú‑áⁿ ichi, te ní tava‑dé úú díhúⁿ denàriú, te ní sáha‑dé tée cùu xítohó vehe‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě: “Coto saú‑n těe‑a, te núu ñá ní tnàhá díhúⁿ sǎ nǐ taxi‑í, te cuěi na dàndoñuhu‑gá‑n dǐhúⁿ‑n cuèndá‑dé, te òré ná quìxi tucu‑í te nacháhu‑í”, duha ní xáhaⁿ těe Samaritànú‑áⁿ xii tée dii vèhe xíáⁿ. \v 36 Te vitna cáháⁿ, te núu ndědacàa cue tée úní‑áⁿ cúú‑güedě tée váha cùu iní‑güedé tnàha ñáyiu‑güedé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii tée dàcuaha ñaha xii‑í ñáyiu‑áⁿ nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés. \p \v 37 Te tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Tée ní cundàhú iní ñáhá xìi tée ní dánǐcuèhé ñáhá cuè ñadúhú‑ǎⁿ, tée‑áⁿ cúú‑dě tée cùu iní tnàha ñáyiu‑xi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Cuàháⁿ te dɨu‑ni ducaⁿ càda‑n tnahá‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ vehe tá Mǎrta ndɨhɨ tá Màriá \p \v 38 Te Jèsús ñúhú‑ni‑gǎ ichi cuáháⁿ‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá, te ní sáá‑gá ɨɨⁿ ñuú lǐhli, te xíáⁿ nǐ quee ɨɨⁿ xíchí nání Mǎrta ní cáháⁿ ñáhá‑xí xìi‑gá vehe‑xi. \v 39 Te tá Mǎrta ndècu ɨɨⁿ cúhú‑xi nàni‑xi Mariá, te xíchí‑ǎⁿ nǐ ngóo‑xi núú Jèsús ndèdóho‑xi nchaa tnúhu càháⁿ‑gá. \v 40 Te tá Mǎrta‑áⁿ ndɨ̌hɨ vìhi‑ni iní‑xi quìde‑xi chiuⁿ‑xi, te ní sáháⁿ‑xi núú Jèsús, te ní xáhaⁿ‑xi: \p —Mèstrú, ¿náa ñá túú tnàhí sàni iní‑n sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha cúhù‑í nchaa chìuⁿ‑áⁿ? Cúñaha sàú ná quìxi‑xi chindee ñaha‑xi —cachí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑gá. \p \v 41 Dico Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó Mǎrta, ñùhu tneñu vihi‑n, te ndɨ̀hú iní‑n sǎ ǐo vài chiuⁿ‑n ñuhu, \v 42 dico xìni ñuhu vihi‑gá‑xi cundedóho‑n tnǔhu càháⁿ‑í, chi tá Màriá‑a sa ndèdóho‑xi tnúhu‑í, te vá yǒo ɨɨⁿ ndacu xocàni tnúhu‑í sá nǐ ngúndecu ndɨhɨ‑xi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑xi. \c 11 \s1 Jèsús dánèhé‑gá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nàcuáa cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí \r (Mt. 6:9-15, 7:7-11) \p \v 1 Te ɨɨⁿ nduu càháⁿ ndɨhɨ Jèsús Yǎ Ndiǒxí ɨɨⁿ xichi, te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí, te ní xáhaⁿ ɨ̀ɨⁿ tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá xii‑gá: \p —Mèstrú, danèhé ñáhá xìi‑ndɨ́ nása cáháⁿ ndɨhɨ‑ndɨ́ Yǎ Ndiǒxí dàtná ní quide ndíi Juàá ní dánèhé ndíi cue tée ní xica cuu ndɨhɨ ndíi —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 2 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Òré cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí, te cachí‑ndó: \q1 Yòhó tǎtá‑ndɨ̌ Dútú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, \q1 nchaa ñáyiu na càháⁿ‑yu sá cúú‑n Yàá ío yɨñùhu. \q1 Te xìcáⁿ táhú‑ndɨ̌ núú‑n sǎ ná sàá nduu ndɨ́hu ndàhá‑n‑yu. \q1 Te cada‑n dàtná càchí iní‑n ñùyíú‑a dàtná quídé‑n àndɨu. \q1 \v 3 Te xìcáⁿ táhú‑ndɨ̌ núú‑n sǎ táxí‑n sǎ cándèca iní‑ndɨ́ ɨɨⁿ nduu ɨɨⁿ nduu. \q1 \v 4 Te cada càhnu iní‑n nchàa yícá cuěchi‑ndɨ́, chi tnàhá nchúhú quídé càhnu iní‑ndɨ́ nchaa sá quídé ñàha tnaha ñáyiu‑ndɨ́. \q1 Te vá dáñá‑n dàcaháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndɨ́ cada‑ndɨ́ sá ñà túú vǎha, chi coto ñaha‑n xìi‑ndɨ́ cuèndá sá vǎ dúcáⁿ càda ñaha‑xi, \q1 duha cáháⁿ‑ndó \m —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 5 Te Jèsús ní xáhaⁿ tùcu‑gá: \p —Te núu ndědacàa nchohó ndécú ɨ̀ɨⁿ tée tnàha tnúhu ndɨhɨ‑ndo, te dava niú cuáháⁿ‑ndó vèhe‑dé, te òré ní quexìo‑ndo, te xǎhaⁿ‑ndo xìi‑dé: “Véxi‑í nǔu vá cúndèe iní‑n tàxi nuu‑n úní tnàhá pàá, \v 6 chi ɨɨⁿ tée xìní tnáhá ndɨ̀hɨ‑í ñúhú‑dě ichi ní quexìo‑dé vehe‑í, te ñá túú tnàhí ná cuáñaha‑ǐ caxi‑dé”, quesaha‑ndo cǔñaha‑ndo. \v 7 Te tée‑áⁿ cǎháⁿ‑dé ndéé xɨtɨ́ vehe‑dé, te cúñaha‑dě xii‑ndo: “Vá dásàtú nihá‑n chi ndèdɨ́ yuyèhe‑í, te càa‑í ndɨhɨ cue landú‑í, te vá cúú ndàcóo‑í taxi‑í sá cuìní‑n”, quesaha‑dě cúñaha‑dě xii‑ndo. \v 8 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cuěi cùu‑dé tée tnàha tnúhu ndɨhɨ‑ndo, dico ducaⁿ cǔñaha‑dě xii‑ndo, dico dacuɨtɨ́í sǎ ndácǒo‑dé taxi‑dé sá cuìní‑ndó cuèndá sá vǎ dásàtú‑gá‑ndó ìní‑dé. \v 9 Te yúhú càchí‑í xii‑ndo sǎ cǎcáⁿ‑ndó nǔu ná cuìní‑ndó nǔú Yǎ Ndiǒxí te taxi‑gá. Te vá dáñá ndèé‑ndó cǎcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ nǔu ná cuìní‑ndó, te ducaⁿ te níhí‑ndó. Te cada iní‑ndó sǎ nǐ quexìo‑ndo vehe ɨɨⁿ tnaha ñáyiu‑ndo te ní cáháⁿ‑ndó, te ñáyiu‑áⁿ nǐ tedóho ñàhá‑yu xii‑ndo te ní nacaáⁿ‑yu yuyèhe. Te ducaⁿ càda iní‑ndó chi Yá Ndiǒxí tedóho ñaha‑gǎ xii‑ndo, te taxi‑gá sá ná càcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ. \v 10 Chi nchaa ñáyiu ducaⁿ xǐquide te Yá Ndiǒxí tédǒho ñaha‑gǎ xií‑yu nìhí‑yu sá cuìní‑yu. Te dɨu‑ni ducaⁿ tùcu nchaa ñáyiu na càcáⁿ núú‑gǎ ɨɨⁿ sá cuìní‑yu, chi sǎñaha‑gǎ sá xìcáⁿ‑yu núú‑gǎ. Te dɨu‑ni ducaⁿ tùcu níhí nchaa ñáyiu ñá túú dàña ndeé xìcáⁿ núú Yǎ Ndiǒxí sá cuìní‑yu, chi nìhí‑yu. \p \v 11 ’Te nchòhó cue tée cùu tátá ñá túú cùndee iní‑ndó cuǎha‑ndo cuè déhe‑ndo ɨ̀ɨⁿ yúú caxi‑güexi òré xìcáⁿ‑güexi ɨɨⁿ pàá núú‑ndó càxi‑güexi, te ni ñà túú cùndee iní‑ndó cuǎñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ cóó caxi‑güexi òré xìcáⁿ‑güexi ɨɨⁿ chácá nǔú‑ndó càxi‑güexi. \v 12 Te ni ñà túú cùndee iní‑ndó cuǎñaha‑ndo ɨ̀ɨⁿ nchacua caxi‑güexi oré xìcáⁿ‑güexi ɨɨⁿ ndɨ́ú nǔú‑ndó càxi‑güexi. \v 13 Te nchòhó cuěi ndèé dau sàá iní‑ndó, dico sǎha‑ndo cuè déhe‑ndo sǎ vǎha xèxi‑güexi oré xìcáⁿ‑güexi núú‑ndó. Te núu nchòhó ducaⁿ quìde‑ndo, ¡te uuⁿ‑gá ducaⁿ quìde Tátá‑ndó Dǔtú Ndiǒxí Yaá ndécú àndɨu, chi taxi‑gá Espíritú‑gá cundecu ndɨhɨ‑ndo te núu na càcáⁿ‑ndó nǔú‑gǎ! —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Càchí‑güedé sá ndécú ndɨ̀hɨ Jesús yucu ñǎvǎha \r (Mt. 12:22-30; Mr. 3:20-27) \p \v 14 Te Jèsús ndéñùhu‑gá espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ɨɨⁿ tée ní quide ñɨ̀hɨ́‑xi, te òré ní ndee ñaha espíritú‑áⁿ xii tée‑áⁿ, te ní nacáháⁿ‑dé. Te ío ní cuñúhu ñáyiu sá dúcáⁿ nǐ quide‑gá. \v 15 Te davá‑yu ní xítnàhá‑yu: \p —Tée‑a ndèñuhu‑dé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ sácuíhná yɨ́hɨ́ ñàha xii ñáyiu, chi dɨu‑ni sácuíhná‑ǎⁿ chíndèe ñaha‑xi xii‑dé, te dɨu‑ni‑xi tàxi tnuní‑xi nchaa espíritú‑áⁿ —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 16 Te davá‑yu xìto ndeé ñáhǎ‑yu xii‑gá, te xǎhǎⁿ‑yu sá ná cádá‑gǎ ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada ñuyíú‑a cundèhé‑yu nàcuáa cutnùní iní‑yu núu ndáá sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑gá véxi‑gá ñuyíú‑a. \v 17 Dico mee‑gǎ sa ní cutnùní iní‑gá nchaa nàcuáa sàni iní‑yu, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te nchòhó xìní‑ndó sǎ nǔu ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ɨɨⁿ nacióⁿ vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑dé ndɨhɨ cue tée cùndɨhɨ‑dé, te vá cúdǐi‑dé cunuu‑dě. Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá tucu‑xi cùu cue ñáyiu xǐndecu ɨɨⁿ‑ni vèhe, chi núu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuú‑yu cundecú‑yu, te vá cúdǐi‑yu cundecu càhnú‑yu. \v 18 Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu sácuíhná, chi núu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑xi ndɨhɨ nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi te vá cúdǐi‑xi cundecu‑xi taxi tnùní‑xi. Te duha càháⁿ‑í chi nchòhó càchí‑ndó sǎ sàcuíhná chíndèe ñaha‑xi xii‑í quéñùhu‑í nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu. \v 19 Te núu yúhú quídé cuèndá‑ndó sǎ sàcuíhná chíndèe ñaha‑xi xii‑í, te xìni ñuhu‑xi cada cuendá‑ndó yòo chindee ñaha xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑ndo queñuhu‑güedé nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi yɨhɨ ñaha xii ñáyiu. Te mee‑güedě càchí‑güedé sá nchòhó ñá túú càháⁿ ndáá‑ndó sǎ dúcáⁿ càháⁿ‑ndó. \v 20 Te ndáá sá Yǎ Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá xii‑í quéñùhu‑í nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ sácuíhná yɨ́hɨ́ ñàha xii ñáyiu, te xíǎⁿ cutnùní iní‑ndó sǎ sà ní sáá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \p \v 21 ’Te núu ɨɨⁿ tée ío ndee, te súúní ñɨ̀ɨ́ cáá‑dě, te ndèé‑dé vehe‑dé cuèndá sá vǎ cuǐta, te ní quide túha‑dé tɨtnɨ́ sá děéⁿ, te ío váha nèhe váha‑dé nchaa ndachìuⁿ‑dé. \v 22 Dico núu quexìo ɨngá tée ío‑gá ñɨɨ́ cáá te ndee‑gǎ‑dé, te ngüíta‑dé nàá‑dé ndɨhɨ tée ndèé vehe‑xi‑áⁿ, te cada cànárí ñáhá těe‑áⁿ xii tée ndèé vehe‑xi‑áⁿ, te quendeé‑dé nchaa sá děéⁿ cúndèe iní‑dé, te taxi tnùní‑na‑dé nchaa xíǎⁿ, ndɨhɨ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé, te dàcáhñu‑dé nchaa cue tée cùndɨhɨ‑dé nchaa sá ná nìhí‑dé. \p \v 23 ’Te nchaa ñáyiu ñá túú cùndɨhɨ ñaha xii‑í, te cùu úhú iní ñáhǎ‑yu, te nchaa ñáyiu ñá túú chìndee ñaha xii‑í, te dàquee tɨ́hǔ‑yu chìuⁿ quide‑í. \s1 Espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha sá nánchòcáva xito cùu uú \r (Mt. 12:43-45) \p \v 24 ’Te òré ná quèe ñaha ɨɨⁿ espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii ɨɨⁿ ñáyiu, te cuáháⁿ‑xi ndùcu‑xi ɨɨⁿ xichi núú cúndècu‑xi te ñá nìhí‑xi, te ní sani iní‑xi: “Váha‑gá núhú tucu‑í núú nǐ xíndecu‑í”, duha ní sani iní‑xi. \v 25 Te cuánuhú‑xi, te òré ní nasáá‑xi, te ní xiní‑xi sá cáá ìní ñáyiu‑áⁿ dàtná cáá‑nǎ ɨɨⁿ vehe ní natɨ́hú, chi ní nduu vii‑ná, vá yǒo‑gá ndécú. \v 26 Te sátá dúcáⁿ te ní xica‑xi cuáháⁿ‑xi cuándúcú‑xí ǔsá tnàhá espíritú cúndɨ̀hɨ‑xi sá nèhé víhí‑gǎ xǐquide, te òré ní níhí‑xi cue espíritú‑áⁿ te ndèca ñaha‑xi cuáháⁿ cuèndá ngúndecu ndɨhɨ‑xi ñáyiu‑áⁿ, te ñáyiu‑áⁿ uuⁿ‑gá nándɨ yáha‑yu dàcúúxí ndèé díhna —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cuèndá ñáyiu cùu váha ndisa iní‑xi \p \v 27 Te nɨni càháⁿ Jèsús tnúhu‑áⁿ nǔú ñǎyiu ní cáháⁿ níhi ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ tnuú‑yu, te xǎhaⁿ‑aⁿ xìi Jesús: \p —¡Sá vǎha táhú ñadɨ̀hɨ́ ní dácácú ñàha xii‑n, te ní dácuéhnú ñàha‑aⁿ! —cachí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìi‑gá. \p \v 28 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —¡Váha‑gá táhú nchàa ñáyiu sàcúndedóho nchaa tnúhu càháⁿ Yǎ Ndiǒxí te sàndáá iní‑yu! —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \s1 Ñáyiu ñá túú sàndáá iní ñáhá xìi Jesús cuìní‑yu cada‑gá ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada \r (Mt. 12:38-42; Mr. 8:12) \p \v 29 Te ta tàcá vài ñáyiu te dàdehnde tnaha‑ná‑yu, te ní ngüíta Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú vitna, chi ío sàá iní‑ndó, te cuìní‑ndó càda‑í ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cuendá cuìní‑ndó cùtnuní iní‑ndó nǔu ndisa sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑í véxi‑í. Dico ñá túú nǎgá cada‑í quiní‑ndó, chi sa nìhí‑ndó tnǔhu nàcuáa ní yáha ndíi Jònás tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te dɨu‑ni ducaⁿ yǎha yúhú tucu. \v 30 Chi nchaa ñáyiu ñuú Nǐnivé ní cutnùní iní‑yu sá Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii ndíi Jònás ní sáháⁿ ndíi ñuú‑yu. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, chi sáá nduu te cutnùní iní‑ndó sǎ Yǎ Ndiǒxí ní tendaha ñàha‑gá xii‑í véxi‑í ñuyíú‑a. \v 31 Te na sàá nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a, te dàvá‑áⁿ quiní‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñadɨhɨ́ ñaha ní xɨ́ndaha ɨ̀ɨⁿ nacióⁿ cáá ndàa xio cuha núú quéné nchǐcanchii. Te ñaha‑áⁿ ǐo xica nǐ xíndecu‑aⁿ, te ní sáháⁿ‑aⁿ ní xíndedóho‑aⁿ nchaa tnúhu ní cáháⁿ ndíi Salòmón, chi ndíi‑áⁿ ǐo ní sáá sá xìní tnùní ndíi. Te ñaha‑áⁿ cǎháⁿ‑aⁿ dàvá‑áⁿ sǎ nchòhó ñáyiu ndècu vitna ñá túú ní quìde ndáá‑ndó. Dico vitna iha ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii yúhú, te dɨu‑í ío‑gá cúnùu‑í dàcúúxí ndǐi Salòmón. \v 32 Te dɨu‑ni nduu càda ndáá Yǎ Ndiǒxí cuéchi nchaa nchòhó ñáyiu ndècu ñuyíú‑a vitna, dàvá‑áⁿ tnàhá cue ñáyiu ní xíndecu ñuú Nǐnivé cundecú‑yu núú Yǎ Ndiǒxí, te tnàhá‑yu cachí‑yu sá ñà túú ní quìde ndáá‑ndó. Chi ñáyiu ñuú Nǐnivé‑áⁿ nǐ ndixi túu iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu ndècú‑yu te ní natuhá‑yu ichi Yá Ndiǒxí cútnàhá ní cáháⁿ ndɨhɨ ñaha ndíi Jònás tnúhu‑gá xií‑yu. Dico vitna iha ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii yúhú tée càháⁿ tucu tnúhu Yá Ndiǒxí, te dɨu‑í ío‑gá cúnùu‑í dàcúúxí ndǐi Jònás. \s1 Núú‑ó cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú \r (Mt. 5:15; 6:22-23) \p \v 33 ’Te ñá túú nì ɨɨⁿ ñáyiu tèñuhú ɨɨⁿ lìntérná, te taxi ndecú‑yu ɨɨⁿ núú yɨ́dǎhu, àdi chiváha‑yu xɨtɨ́ ɨɨⁿ tɨ́dihi, chi tàxi ndecú‑yu ɨɨⁿ núú nǐnu cuèndá nchaa ñáyiu quɨ́hu vehe cutnùní núǔ‑yu. \v 34 Te núú‑ndó cùu‑xi datná ɨɨⁿ ñuhú, chi ɨɨⁿ sá ná quìní‑ndó te ndìxi túu iní‑ndó nǎ cúú xǐǎⁿ, te núu càváha núú‑ndó, te ducaⁿ cùtnuní iní‑ndó nǎ cúú sǎ ndécú nǔú‑ndó, áⁿ te núu cùhú, te vá cútnùní iní‑ndó nǎ cúú sǎ ndécú nǔú‑ndó. Te sá dúcáⁿ cùhú núú‑ndó te cada iní‑ndó sǎ ndécú‑ndó dàtná ɨɨⁿ núú néé. \v 35 Te ío cada cuèndá‑ndó vǎ cání cuèhé iní‑ndó cuèndá tnúhu Yá Ndiǒxí cuèndá cutnùní iní‑ndó nàcuáa cundecu‑ndo, chi núu na càni cuehé iní‑ndó cuèndá tnúhu‑gá, te cùu‑ndo datná ɨɨⁿ ñáyiu ñá túú cùtnuní núú‑xí. \v 36 Te núu càndoo canine iní‑ndó, te mee‑ni sǎ vǎha ñùhu iní‑ndó, te cùtnuní váha iní‑ndó tnǔhu ndáá dàtná cútnùní váha núú‑ndó òré càyú ñuhú, ducaⁿ cùtnuní iní‑ndó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue tée cùu fariséú ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii‑í ñáyiu \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 20:45-47) \p \v 37 Te òré ní ndɨhɨ tnúhu ní cáháⁿ Jèsús, te ɨɨⁿ tée cùu fariséú ní cáháⁿ ñáhá‑dě xii‑gá vehe‑dé caxi‑gá, te cuánguɨhu‑gá vehe‑dé, te ní ngóo‑gá mèsá. \v 38 Te tée cùu fariséú‑áⁿ ǐo ní cuñúhu‑dé, chi Jèsús ñá túú ní ndàha‑gá nàcuáa sàni iní‑güedé nduu vétú iní Yǎ Ndiǒxí òré ní ngóo‑gá caxi‑gá dàtná quídé mèe‑güedé. \v 39 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Nchòhó cue tée cùu fariséú xìní‑ndó sǎ ìó ñáyiu nàquete sátá‑ni tàsáⁿ ndɨhɨ sátá‑ni cǒhó, te xɨtɨ́‑xi càndehe caduha‑ni. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu nchohó, chi ndaha‑ni‑ndo nàquete‑ndo, te iní‑ndó ñà túú ndùu ndoo, te nándɨ dàndahú‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo, te quèheⁿ‑ndo sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu, te nándɨ‑gá nchaa sá cuèhé sá dúhá ñùhu iní‑ndó quìde‑ndo. \v 40 ¡Te nchòhó cúú‑ndó cuè tée ío ñɨɨ́ iní‑xi! ¿Te náa ñá túú cùtnuní iní‑ndó sǎ Yǎ Ndiǒxí Yaá ní cadúha yɨquɨ cùñú‑ó dɨu‑ni‑gá ní chihi‑gá iní‑ó‑ǎⁿ? \v 41 Te nchaa sá vǎha ndècu ndɨhɨ‑ndo cuáha‑ndo nchàa ñáyiu xìni ñuhu na cundecu ndɨhɨ́‑yu, te núu ducaⁿ na càda‑ndo, te cuu‑ndo ñǎyiu sa ní nduu ndoo ní nduu nine iní‑xi. \p \v 42 ’¡Te ndàhú ní cuu nchaa nchòhó cue tée cùu fariséú! Chi sǎha‑ndo Yǎ Ndiǒxí núú ùxí xichi yúcú nání mèntá, ndɨhɨ yúcú rùdá, ndɨhɨ nchaa dava‑gá núú yǔcú quěe comìdá, dico ñá túú quìde ndáá‑ndó, te ni ñà túú ñùhu iní‑ndó Yǎ Ndiǒxí. Dico tnúhu càháⁿ‑í‑a tàú‑ndó càda‑ndo, te ni vǎ dáñá ndèé‑ndó càda‑ndo nchaa dava‑gá sá vǎha. \p \v 43 ’¡Te ndàhú ní cuu nchòhó cue tée cùu fariséú! Chi cuìní‑ndó cùnucóo‑ndo nǔú sácǒo cue tée ío cùnuu xɨtɨ́ veñúhu, te cuìní‑ndó mèe‑ni ndɨhɨ tnúhu yɨñùhu cáháⁿ ndɨhɨ ñaha ñǎyiu xii‑ndo nchàa núú xícá cùu‑ndo. \p \v 44 ’¡Te ndàhú ní cuu nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchòhó cue tée cùu fariséú chi ío dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá quídé ndǎá‑ndó te ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó! Chi cùu‑ndo datná ɨɨⁿ ñáyiu ní xíhí te ní nguɨ́ndǔxi, te ñá túú cùtnuní‑gá ndèé yɨ́ndǔxi‑yu, te cuěi nà yáha ñáyiu dico ñá túú cùtnuní sá yɨ́ndǔxi ndɨ́yɨ. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu nchohó, chi nchaa ñáyiu ndèhe ñaha xii‑ndo ñá túú cùtnuní iní‑yu nchaa sá cuèhé sá dúhá sàni iní‑ndó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 45 Te ní xáhaⁿ ɨ̀ɨⁿ tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés xii‑gá: \p —Mèstrú, te sá dúcáⁿ càháⁿ‑n te tnàhá nchúhú xǐcuèhé‑n ǎⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 46 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —¡Ndàhú ní cuu tnàhá nchaa nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés! Chi quìde‑ndo datná quídé ñǎyiu dàcuido ɨɨⁿ tnaha ñáyiu‑xi ɨɨⁿ sá ǐo vée, te mèé‑yu ni lùha ñá túú cuìní‑yu cuidó‑yu. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi quìde nchohó chi dànehé‑ndó ñǎyiu nàcuáa cadá‑yu, dico mee‑ndo chi ni lùha ñá túú cuìní‑ndó càda‑ndo nacuáa dànehé‑ndǒ‑yu. \p \v 47 ’¡Te ndàhú ní cuu tucu‑ndo! Chi càdúha‑ndo nǔú nǐ nguɨ́ndǔxi cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha cuèndá sá cúnàha‑ndo núú yɨ́ndǔxi cue ndíi, te dɨu‑ni cue ñaní tnáhá‑ndó nǐ sahni‑güedé cue ndíi. \v 48 Te nchòhó sa nàha‑ndo nacuáa ní quide cue ñaní tnáhá‑ndó, te càchí‑ndó sǎ nǐ quide váha‑güedé sá dúcáⁿ nǐ sahni‑güedé cue ndíi‑áⁿ, te vitna càdúha‑ndo nǔú nǐ nguɨ́ndǔxi cue ndíi. \p \v 49 ’Te Yá Ndiǒxí ío sàá nchaa sá xìní tnùní‑gá, te ní cachí‑gá sá dácàháⁿ‑gá iní cue tée cuèndá cáháⁿ‑güedé tnúhu‑gá núú ñǎyiu, te cada‑güedé nchaa nàcuáa cuìní‑gá, te dava‑güedé cahni ñàhá‑yu xii‑güedé, te dava‑güedé ío dandòho ñahá‑yu xii‑güedé duha ní cachí‑gá. \v 50 Te nchaa ñáyiu ñuyíú vitna tnàhá‑yu nacháhu‑yu núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá nǐ sahni‑güedé cue tée ní cáháⁿ tnúhu‑gá ndéé cútnàhá ní ngáva ñuyíú. \v 51 Te ndéé ndíi Àbél tée ní sahni‑güedé ndéé díhna nuu, ndɨhɨ ndéé ndíi Zacàriá tée ní sahni‑güedé ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ndácáⁿ cuèndá ñáhá Yǎ Ndiǒxí núú ñǎyiu ndècu ñuyíú vitna, te dɨu ndíi‑áⁿ nǐ sahni‑güedé mei tnùú veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, ndɨhɨ xíto núú sácǒdó sǎ ndúú tǎhú Yǎ Ndiǒxí. \p \v 52 ’¡Te ndàhú ní cuu tucu nchaa nchòhó cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés! Chi quìde‑ndo datná quídé ɨ̀ɨⁿ tée tàxi tnuní ɨɨⁿ vehe, chi nacadɨ́‑dé te ñá dáñá‑dě quɨ́hu ñáyiu te ni mèe‑dé ñá túú quɨ̌hu‑dé. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi quìde‑ndo, chi dàcuaha‑ndo tnúhu Yá Ndiǒxí te ñá túú cuìní‑ndó quɨ̀ndáá iní‑ndó te ni ñà túú dànehé‑ndó ñǎyiu cuìní tnɨɨ tnúhu‑gá nàcuáa tàú‑xi cunduu cuèndá naníhí tàhú‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 53 Te òré ní ndee Jèsús vehe tée cùu fariséú‑áⁿ, te cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu fariséú ní cudééⁿ‑güedě núú‑gǎ, te ní ngüíta‑güedé nándɨ sá xìcáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ cuèndá cuìní‑güedé nǔu vá cuǐta‑gá ɨɨⁿ tnúhu càháⁿ‑gá \v 54 cuèndá ducaⁿ nǐhí‑güedě nàcuáa cada‑güedé cacáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá. \c 12 \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue tée dàndahú méé‑xí \p \v 1 Te òré‑áⁿ nǐ tacá tɨtnɨ́ mǐl ñáyiu núú ndécú Jèsús, te súúní dìcó ngǒnchihi tnàha‑ná‑yu. Te ndèdóho‑yu ní xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Cada cuèndá‑ndó vǎ cánchǐcúⁿ nihnu‑ndo nàcuáa quìde cue tée cùu fariséú, chi cue tée‑áⁿ ǐo dàndahú‑güedé méé‑güedě sá quídé ndǎá‑güedé dico ñá ndàá sá quídé ndǎá‑güedé. \v 2 Te nchaa tnúhu sá cúú yùhu ni cuu vá cúú yùhu‑gá, chi nchaa dacuɨtɨ́í sǎ quéé tǔu‑xi núú ñǎyiu. \v 3 Chi nchaa tnúhu càháⁿ dayuhu‑ndo quèe túu‑xi núú chítú nǔú tàcá, te nchaa tnúhu càháⁿ méé‑ndó vèhe‑ndo dacuɨtɨ́í sǎ nìhí ñáyiu tnúhu. \s1 Yá Ndiǒxí xíní ñùhu‑xi yuhú‑ó‑gǎ \r (Mt. 10:26-31) \p \v 4 ’Te nchòhó cue tée ío váha tnàhá tnúhu ndɨhɨ‑í ná càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vǎ yùhú‑ndó cuè ñáyiu cuěi na càhni ñahá‑yu xii‑ndo, chi dɨu‑ni yɨquɨ cùñú‑ndó ndàcú‑yu cahní‑yu, te ñá túú nǎgá ndacú‑yu cada ñàhá‑yu xii‑ndo. \v 5 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ Yǎ Ndiǒxí tàú‑ndó yùhú‑ndó‑gǎ, chi mee‑gǎ ío cùnuu‑gá, te dɨu‑gá quídé‑gǎ sá vǎ cúndècu‑gá ñáyiu ñuyíú, te daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑gǎ xií‑yu núú ùhú núú ndàhú, núu xíǎⁿ càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ Yàá‑áⁿ tàú‑ndó yùhú‑ndó‑gǎ. \p \v 6 ’Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ndèé úhúⁿ tnàhá tɨ́laá cúyǎhu‑dɨ núú ùú díhúⁿ, dico Yá Ndiǒxí ñá túú cùnaa‑gá ni ɨ̀ɨⁿ‑güedɨ, chi nèhe cuendá ñáhá‑gǎ xii‑güedɨ. \v 7 Te nchòhó ndéé ɨɨⁿ ɨɨⁿ idi dɨ́quɨ́‑ndó yɨ̀ndehu, núu xíǎⁿ càchí‑í sá vǎ yùhú‑ndó, chi cùnuu‑gá‑ndó dàcúúxí tɨ̌laá cuěi vài vihi‑güedɨ. \s1 Ñáyiu na dàtúu núú dàva‑gá ñáyiu sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu Xítohó Jesucrìstú \r (Mt. 10:32-33; 12:32; 10:19-20) \p \v 8 ’Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu na dàtúu‑ndo nǔú dàva‑gá ñáyiu sá ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑í xii‑ndo. Te ducaⁿ te tnàhá yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo datúu‑í núú nchàa cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí sá nchòhó ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑ndo xii‑í. \v 9 Dico núu na cǔñaha‑ndo xìi ñáyiu sá ñà túú ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii‑í, te dɨu‑ni ducaⁿ càda yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, chi cúñaha‑ǐ xii cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí sá ñà túú ndècu ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo. \p \v 10 ’Te ndědani càa ñáyiu na càháⁿ cuèhé cuèndá yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te cada càhnu iní ñáhá Yǎ Ndiǒxí xií‑yu. Dico ñáyiu na càháⁿ cuèhé cuèndá Espíritú Yǎ Ndiǒxí, te ñáyiu‑áⁿ vǎ cádá càhnu iní ñáhá‑gǎ xií‑yu. \p \v 11 ’Te òré ná càndeca ñaha‑güedé xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ veñúhu, àdi núú cuè tée cùchiuⁿ, te ni vǎ cání ìní‑ndó nǔu nása cunduu tnúhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé, te ni vǎ cání ìní‑ndó nǔu ná tnúhu nadànchocáva‑ndo nǔu ná tnúhu na cǔñaha‑güedě xii‑ndo, \v 12 chi òré‑nǎ te mee Espíritú Yǎ Ndiǒxí dacàhu iní ñáhá‑xí xìi‑ndo tnúhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ tée cuica \p \v 13 Te ɨɨⁿ tée ñùhu tnahá tnuú ñáyiu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —Mèstrú, cúñaha xìi ñaní‑í sá ná chìdava‑dé sá nǐ dándǒo tǎtá‑ndɨ̌ cuu cuèndá‑ndɨ́ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 14 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Te ná cuèndá ducaⁿ càháⁿ‑n? Te ñá dɨ́ú chìuⁿ‑áⁿ věxi‑í cada‑í, chi ñá dɨ́ú těe cùchiuⁿ cuu‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 15 Te xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Nchaa nchòhó ñáyiu ndèdóho nchaa tnúhu càháⁿ‑í ío váha cada cuèndá‑ndó, te vá cání ìní‑ndó nǎndɨ nducu‑ndo cùndecu ndɨhɨ‑ndo, chi cuěi vài vihi na nihí‑ndó cùndecu ndɨhɨ‑ndo, dico vá chíndèe ñaha‑xi cudíi‑ndo cùndecu‑ndo ñuyíú‑a —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 16 Te dǎtnùní ní ngüíta‑gá cání‑gǎ ɨɨⁿ cuèndú núǔ‑yu cuèndá tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ tée cuica sǔúní nǐ cuu nchaa tatá ní xitu‑dé núú ñúhú‑dě. \v 17 Te ní ngüíta‑dé sání ìní‑dé: “¿Te nása cada‑í? Te ñá túú ndèé nataxúha‑í nchaa sá nǐ xitu‑í”, duha ní sani iní‑dé. \v 18 Te dǎtnùní ní sáha váha tucu‑dé cuèndá nàcuáa cada‑dé, te ní cachí‑dé: “Duha na cùnduu, dangòyo‑í yacá‑í, te ndada càhnu‑gá‑í, te xɨtɨ́‑xi nataxúha‑í nchaandɨ túhú sá nǐ xitu‑í, ndɨhɨ nchaa dava‑gá sá ndécú ndɨ̀hɨ‑í. \v 19 Te sátá dúcáⁿ, te cachí‑í: Ío vài sá ndécú ndɨ̀hɨ‑í, te cudíi‑xi cuéhé cuǐá, te vitna ndetatú‑í, te coho‑í te caxi‑í cada‑í, te nándɨ‑gá cada‑í cuèndá cudɨ́ɨ́ ìní‑í cundecu‑í, duha quesaha‑ǐ”, càchí‑dé. \v 20 Dico Yá Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: “Yòhó, ñá túú nàndɨ́hɨ sá sání ìní‑n, chi yúhú càchí‑í sá nìú vitna cuú‑n, te nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑n ¿yoo cuu sá vǎha xii‑aⁿ‑i?”, càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \v 21 Duha yáha nchaa ñáyiu nándɨ sàni iní‑xi cundecu ndɨhɨ́‑xi ñuyíú‑a, dico ñáyiu‑áⁿ ǐo ndàhú‑yu chi ñá túú nǎ nduu táhǔ‑yu núú Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ́‑yu —càchí Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Yá Ndiǒxí xító‑gǎ nchaa ñáyiu sàndáá iní ñáhá xìi‑gá \r (Mt. 6:25-34) \p \v 22 Te ní xáhaⁿ Jèsús xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vǎ ǐo cani iní‑ndó nǔu nása cundecu‑ndo, àdi nása níhí‑ndó sǎ cáxí‑ndó, àdi nása níhí‑ndó dǒó cuihnu‑ndo. \v 23 Chi cùnuu‑gá méé‑ndó dàcúúxí sǎ nchító‑ndó, te ducaⁿ yɨ̀quɨ cuñú‑ndó cùnuu‑gá‑xi dàcúúxí dǒó sácuǐhnu‑ndo. \v 24 Te chí cuǎha cuèndá nàcuáa quìde cue tɨ́cácá, chi ni ñà túú chìhi‑güedɨ tatá cuu itú natahu‑güèdɨ te ni ñà túú ndèé nútnɨ̌ɨ yacá‑güedɨ, te nìhí‑güedɨ xèxi‑güedɨ, chi Yá Ndiǒxí xító ñàha‑gá xii‑güedɨ. ¡Te nchòhó cúnùu‑gá‑ndó dàcúúxí nchàa cue quɨtɨ ndava! \v 25 Te cuěi nándɨ sá sání vìhi iní‑ndó ndècu‑ndo, dico ñá ndácú‑ndó càda‑ndo nacuáa cuehnu‑ndo cuědìcó ɨɨⁿ yɨquɨ‑gǎ. \v 26 Te núu ni sǎ lúhá xǐǎⁿ ñá ndácú‑ndó càda‑ndo, ¿te ná cuèndá ío sàni iní‑ndó cuèndá nchaa sá cuìní‑ndó nǐhí‑ndó cùndecu ndɨhɨ‑ndo? \p \v 27 ’Te chí cádá cuèndá nàcuáa sàhnu ɨɨⁿ tnu itá, chi ni ñà túú quìde chiuⁿ‑xi, te ni ñà túú quèheⁿ‑xi idi. Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ndǐi Salòmón ío vii ní cáa nchaa sá nǐ xíndecu ndɨhɨ ndíi, dico vií‑gá tucu càa nchaa itá dàcúúxí nchàa sá nǐ xíndecu ndɨhɨ ndíi. \v 28 Te cúhú sǎ ìó vitna tnaa‑ni cùdíi‑xi te sàhmí‑yu, te cuěi ducaⁿ dico ío vii càdúha Yá Ndiǒxí nchaa cúhú‑ǎⁿ. ¡Te nchòhó ío cùnuu‑ndo dacúúxí nchàa cúhú‑ǎⁿ, núu xíǎⁿ ío xìto ñaha‑gá xii‑ndo, te dìcó yica cùu iní‑ndó sàndáá iní‑ndó‑gǎ! \v 29 Te vá ǐo canchicúⁿ nihnu‑ndo sǎ cóhó sǎ cáxí‑ndó, te ni vǎ dándɨ̀hú‑ndó ìní‑ndó nǔu nása cada‑ndo nǐhí‑ndó. \v 30 Chi nchaa ñáyiu ñá túú sàndáá iní ñáhá xìi Yá Ndiǒxí ducaⁿ mèe‑ni sá cóhó sǎ cáxǐ‑yu xìca nchicúⁿ nihnú‑yu. Dico mee Tǎtá‑ó Dǔtú Ndiǒxí sa nàha‑gá nándɨ cùu sá xíní ñùhu‑ndo, te taxi‑gá. \v 31 Te cada‑ndo nchàa nacuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí Yaá yɨ́ndàha ñaha xii‑ndo, te ducaⁿ te taxi‑gá nchaa sá xíní ñùhu‑ndo. \s1 Cuèndá sá vǎha nduu táhú‑ó nǔú Yǎ Ndiǒxí \r (Mt. 6:19-21) \p \v 32 ’Te vá yùhú nchòhó cue tée ndècu ndɨhɨ‑í cuěi ío sacú‑ndó, chi Tǎtá‑ó Dǔtú Ndiǒxí ní cachí‑gá sá ndúú tǎhú‑ndó cùndecu‑ndo núú ndécú‑gǎ taxi tnùní‑ndó tnàhá‑ndó. \v 33 Te chí dícó nchàa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo, te chí cuǎha nchaa ñáyiu ndàhú díhúⁿ‑ndó ñǎyiu xìni ñuhu, te cada váha‑ndo cùndecu‑ndo, te ducaⁿ te nduu táhú‑ndó sǎ ǐo‑gá váha núú Yǎ Ndiǒxí cundecu ndɨhɨ‑ndo, te xíǎⁿ vá cúú tùhú tnàhí‑gá‑xi, te ni vǎ ndɨ́hɨ́ nìhnu‑gá‑xi, te ni ñàdúhú vǎ ndácú‑güedě duhu‑güedě, te ni tɨ̌quidi vá quéé‑dɨ́. \v 34 Te núu xíǎⁿ cúú cuèndá‑ndó ñá, te dɨu‑ni xíǎⁿ ñúhú ìní‑ndó, áⁿ te núu mee‑ni sǎ ndécú ñùyíú‑a ndècu ndɨhɨ‑ndo, te dɨu‑ni nchaa xíǎⁿ ñúhú ìní‑ndó. \s1 Xìni ñuhu‑xi quɨhɨ iní‑ó cùndecu‑o \p \v 35-36 ’Te ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, te cada‑ndo dàtná quídé dàva cue tée xìnu cuechi sacúndecu túha‑güedé cuěi náni òré‑áⁿ ndétú‑güedě pàtróóⁿ‑güedě ná òré nasáá‑dé sá cuàháⁿ‑dé vico tnǎndaha. Te núu niú te sa cúu cáyú‑ni ñuhú‑güedé sá cúndètu ñaha‑güedé, chi òré ná nàsáá‑dé dacàsaⁿ‑dé yuyèhe, te ndɨ̌hɨ‑ni nacaáⁿ‑güedé ndɨ́hu‑dé. \v 37 Te váha táhú nchaa cue tée xìnu cuechi‑áⁿ, chi ndècu túha‑ni‑güedé ndétú‑güedě ndéé òré ní nasáá pàtróóⁿ‑güedě, te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ òré ná nàsáá pàtróóⁿ‑güedě‑áⁿ te chihi ñaha‑dě mèsá xii‑güedé, te ndacáⁿ ndee‑dé dóó níhnú‑dě núú yɨ́quɨ́‑dě, te ngüíta‑dé cani‑dé cóhó‑güedě cuèndá caxi‑güedé. \v 38 Te dɨu‑ni ducaⁿ càda‑dé cuěi dava niú, àdi tacuíhndá‑gá, te núu ñá túú xìdí‑güedé òré nasáá‑dé, te cue tée xìnu cuechi‑áⁿ ǐo váha tnahá‑güedé. \v 39 Te núu dìcó ɨɨⁿ tée cùu xítohó ɨɨⁿ vehe xìní‑dé ná òré quɨ́hu ñadúhú vehe‑dé ñá, te quɨhɨ iní‑dé te vá cùdú‑dé, te vá dáñá‑dě nacaáⁿ‑güedé yuyèhe‑dé quɨ́hu‑güedé duhu‑güedě. \v 40 Te nchòhó tucu nchaa‑ni nduu quɨhɨ iní‑ndó cùndecu túha‑ndo, chi na cuáháⁿ nduu ñǎ túú yɨ̀hɨ iní‑ndó, te quixi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cue tée quìde ndáá ndɨhɨ cue tée ñá túú quìde ndáá \r (Mt. 24:45-51) \p \v 41 Te té Pèlú ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Mèstrú, ¿te tnúhu ní cáháⁿ‑n‑ǎⁿ cùu‑xi mee‑ni cuendá nchúhú ǎⁿ cuèndá nchaa ñáyiu? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 42 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Càháⁿ‑í cuèndá ñáyiu quìde váha dàtná quídé ɨ̀ɨⁿ tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue ñáyiu xìnu cuechi ndecu vehe patróóⁿ‑xi, chi tée‑áⁿ ǐo váha tècú tnùní‑dé, te quìde‑dé nchaa nàcuáa càháⁿ pàtróóⁿ‑dě, te dàcaxi‑dé cue ñáyiu xìnu cuechi oré tàú‑xi caxí‑yu. \v 43 Te núu ducaⁿ quìde váha tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue ñáyiu xìnu cuechi‑áⁿ ñá, te ío váha tnàhá‑dé òré násǎá pàtróóⁿ‑dě nǔu ndèé cuáháⁿ‑dé. \v 44 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ těe quìde ndáá táxí tnùní ñáhá xìi cue ñáyiu xìnu cuechi‑áⁿ cǔñaha‑nǎ pàtróóⁿ‑dě xii‑dé sá ncháándɨ̀ túhú‑nǎ sá ndécú ndɨ̀hɨ‑dé quɨndaha‑dě. \v 45 Dico núu tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue ñáyiu xìnu cuechi‑áⁿ ná càni iní‑dé sá cúyàa patróóⁿ‑dě vá násàá ndɨ̌hɨ‑ni‑dé ñá, te ngüíta‑dé cani‑dé nchaa ñáyiu xìnu cuechi, cuěi tée cuěi ñadɨ̀hɨ́, te ngüíta‑dé caxi‑dé coho‑dé, te dàxíni‑dé méé‑dě, \v 46 te nduu ñà túú yɨ̀hɨ iní‑dé te nasáá pàtróóⁿ‑dě, te dandòho ñaha patróóⁿ‑dě‑áⁿ xii‑dé, te daquɨ̀hɨ́ⁿ ñáhá‑dě xii‑dé núú ndécú ñǎyiu ñá túú ní quìde ndáá. \p \v 47 ’Te dava cue tée xìnu cuechi xiní‑güedé nàcuáa cuìní pàtróóⁿ‑güedě cada‑güedé te ñá túú quìde‑güedé, te ni ñà túú cuìní‑güedé cundecu túha‑güedé cundetu‑güedé pàtróóⁿ‑güedě, te nchaa cue tée ducaⁿ xǐquide dandòho ñaha patróóⁿ‑güedě, chi ñáni vìhi‑güedé. \v 48 Te dava cue tée xìnu cuechi ñá túú xìní‑güedé nàcuáa cuìní pàtróóⁿ‑güedě cada‑güedé, te ní quide‑güedé sá néñùú‑güedé ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑güedé cada‑güedé ñá, te cue tée‑áⁿ sacú‑gá dandòho ñaha patróóⁿ‑güedě, chi sacú‑gá ñáni‑güedé. Te ñáyiu cùtnuní iní‑xi nàcuáa cuìní Yǎ Ndiǒxí cadá‑yu, te dɨu‑ni ducaⁿ tàú‑yu cadá‑yu nàcuáa cuìní‑gá. Te ñáyiu vài‑gá tècú tnùní nàcuáa càháⁿ‑gá, te dɨu‑ni ducaⁿ vài nchaa sá càháⁿ‑gá tàú‑yu cadá‑yu. \s1 Ñá túú cùu ɨɨⁿnuu ñáyiu \r (Mt. 10:34-36) \p \v 49 ’Te yúhú véxi‑í ñuyíú‑a cuèndá cutnùní iní ñáyiu nàcuáa cada ñaha Yǎ Ndiǒxí xií‑yu, ¡te cuìní‑í sá ndɨ̌hɨ‑ni cada‑gá nàcuáa sàni iní‑gá! \v 50 Te yúhú ío vài tnúhu sàni iní‑í, ¡chi sáá nduu te ío ndoho‑í, te dɨu‑ni xíǎⁿ cuhuⁿ iní‑í ndéé ná sàá nduu dùcaⁿ yáha‑í! \v 51 Te nchòhó vá cání ìní‑ndó sǎ yǔhú véxi‑í ñuyíú‑a te cundecu ndɨhɨ tnàha váha‑ni ñáyiu, te ñáhá chi da ngüíta‑yu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuú‑yu cundecú‑yu. \v 52 Te ndéé není vitna ngüíta ñáyiu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuú‑yu cundecú‑yu, te na càda‑o cuendá te núu úhúⁿ ñáyiu xǐndecu ɨɨⁿ‑ni vèhe, te vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑gá‑yu, chi úní‑yu ndatnúhu‑yu te nàá‑yu ndɨhɨ úú‑gá‑yu, àdi ñáyiu úú‑áⁿ ndatnúhu‑yu te nàá‑yu ndɨhɨ ñáyiu úní‑áⁿ. \v 53 Te dava cue tée cùu tátá vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑gá‑güedé ndɨhɨ déhe ducuⁿ‑güedé, te ni dàva cue ñáyiu cùu náná vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu‑gá‑yu ndɨhɨ déhe yòcó‑yu, te ni sǎnu‑yu vá cúú ɨ̀ɨⁿnuu ndɨhɨ‑gá‑yu. Te ducaⁿ càdá‑yu chi davá‑yu quɨndáá iní ñáhǎ‑yu xii‑í, te davá‑yu vá quɨ̀ndáá iní ñáhǎ‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ñáyiu cùtnuní iní‑xi nàcuáa quìde‑xi ñuyíú ndɨhɨ andɨu \r (Mt. 16:1-4; Mr. 8:11-13) \p \v 54 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Te nchòhó òré ndéhé‑ndó ndànchita vícó ndàa xio quée nchícanchii, te càchí‑ndó sǎ cúúⁿ dǎú, te dɨu ducaⁿ ndìsa quide‑xi. \v 55 Te òré ná quène táchí ndàa xio datni nacuáa quène nchícanchii, te càchí‑ndó sǎ ǐo cada ihni‑xi, te dɨu ducaⁿ ndìsa quide‑xi. \v 56 Te nchòhó ío váha cùtnuní iní‑ndó nàcuáa quìde‑xi andɨu ndɨhɨ ñuyíú, ¿te ná cuèndá quídé‑ní‑ndó sǎ ñǎ tècú tnùní‑ndó nàcuáa quìde Yá Ndiǒxí vitna? Te sá dúcáⁿ quìde‑ndo‑áⁿ ǐo dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá ǐo váha cùtnuní iní‑ndó, chi ñá ndàá sá cútnùní iní‑ndó. \s1 Nducu‑o nàcuáa nucúndecu ndɨhɨ váha‑o ñǎyiu cùu úhú iní ñáhá \r (Mt. 5:25-26) \p \v 57 ’Te nchòhó, ¿ná cuèndá ñá túú dàndixi túu‑ndo ìní‑ndó càda‑ndo mee‑ni sá vǎha sá tàú‑ndó càda‑ndo‑i? \v 58 Te núu ìó ɨɨⁿ‑ndo nǐ sacáⁿ cuéchi ñáyiu cuèndá‑ndó cuèndá ɨɨⁿ sá nǐ quide‑ndo, te cuáháⁿ‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu núú těe cùchiuⁿ, te nɨni ñùhu‑ndo ndɨhɨ́‑yu ichi, te nducu‑ndo nàcuáa cada‑ndo nàcáháⁿ cáhnú ìní tnáhá‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu cuèndá sá vǎ cándèca ñaha‑gá‑yu quɨ́hɨ́ⁿ núú těe cùchiuⁿ, chi núu ducaⁿ na càdá‑yu te tée cùchiuⁿ‑áⁿ nachihi ñaha‑dě ndaha cue tée cùu poleciá, te cue tée‑áⁿ chihi ñaha‑güedě vecaá xii‑ndo. \v 59 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu na ngàva‑ndo vecaá, te vá cǎcu‑ndo te núu vá náchǎhu‑ndo nchàa sá tàú‑ndó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 13 \s1 Xìni ñuhu‑xi natuha‑o ichi Yá Ndiǒxí \p \v 1 Te dɨu‑ni òré‑áⁿ nǐ ngúnutnɨ́ɨ ɨɨⁿ ǔú ñáyiu núú Jèsús cánǐ‑yu cuèndú núú‑gǎ nàcuáa ní quide ñaha té Pìlatú xii cue tée distrìtú Galìleá cue tée ní sahni quɨtɨ nduu táhú Yǎ Ndiǒxí, te mei òré ní sahni‑güedé cue quɨtɨ‑áⁿ nǐ táúchíúⁿ tě Pìlatú cue sandàdú‑dé ní sahni‑güedé cue tée Galìleá‑áⁿ, te ní xica nɨ́ñɨ́‑güedě núú ñúhú ndɨ̀hɨ nɨ́ñɨ́ cue quɨtɨ‑áⁿ, te ní nadácánuu‑xi. \v 2 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Te núu nchòhó sání ìní‑ndó sǎ sà dúcáⁿ nǐ yáha cue tée distrìtú Galìleá‑áⁿ te cùu‑güedé cue tée ndècu vihi‑gá cuéchi‑xi dàcúúxí cuè tée ñuú‑güedé ñá. \v 3 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ñǎhá. Te núu nchòhó vá ndíxí cuěchi iní‑ndó cuèndá nchaa sá cuèhé sá dúhá quìde‑ndo ndecu‑ndo ña, te tnàhá nchaa nchòhó cuíta nihnu‑ndo te núu vá nátnɨ̀ɨ‑ndo ichi Yá Ndiǒxí. \v 4 Te núu nchòhó sání ìní‑ndó sǎ ñǎyiu sáhúⁿ úní ní xíhí ní táú ñáhá vèhe ducúⁿ Silòé ío‑gá ndécú cuěchi‑yu dàcúúxí nchàa ñáyiu xǐndecu ñuú Jerusàlén ñá, \v 5 te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ ñǎhá. Te núu nchòhó vá ndíxí cuěchi iní‑ndó cuèndá nchaa sá cuèhé sá dúhá quìde‑ndo ndecu‑ndo ña, te tnàhá nchaa nchòhó cuíta nihnu‑ndo te núu vá nátnɨ̀ɨ‑ndo ichi Yá Ndiǒxí —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Yutnu ngǔxí ñá túú cùuⁿ sávìdí‑xi \p \v 6 Te Jèsús ní cani tucu‑gá ɨɨⁿ cuèndú núǔ‑yu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ tée nùtnɨ́ɨ ɨɨⁿ yutnu ngǔxí núú ñúhú‑dě, te cuáháⁿ ndéhé‑dě nǔu ní cuuⁿ sávìdí‑xi ni cùu, te ni ɨ̀ɨⁿ ñá túú ní cùuⁿ. \v 7 Te ní xáhaⁿ těe‑áⁿ xii tée ndèé ñuhu‑dé: “Nàha‑n sá vìtna ní cuu úní cuíá quíxí còto‑í yutnu ngǔxí‑a te ñá túú xìní‑í ni ɨ̀ɨⁿ sávìdí‑xi. Te quehndé‑n vìtna, chi àúⁿ nǎ cuu nùtnɨ́ɨ‑xi quìde tneñu‑xi núú ñuhu‑áⁿ”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée ndèé ñuhu‑dé‑áⁿ. \v 8 Te tée ndèé ñuhu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, daña na cuìhnu‑xi cuíá vitna‑ná, te na nàdatayá‑í ñuhu núú sàhá‑xi, te chihi‑í saháⁿ. \v 9 Te ducaⁿ te cudana cuuⁿ sávìdí‑xi, àdi núu ñá túú ní cùuⁿ sávìdí‑xi ña te téhndé‑nǎ‑xi”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní nduu cueyɨ sǎtá‑xi nduu ndètatú ñáyiu \p \v 10 Te ɨɨⁿ xito cùu‑xi nduu ndetatú ñáyiu, te yɨ̀hɨ Jesús ɨɨⁿ veñúhu dànehé‑gá ñáyiu. \v 11 Te xíáⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ ñadɨhɨ́ ní cuu sáhúⁿ úní cuíá sǎ cùhú‑aⁿ yɨ̀hɨ ñaha espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha xii‑aⁿ, te xíǎⁿ ní ndada cueyɨ‑xi sǎtá‑aⁿ, te ñá dáñá‑gǎ‑xi nucúnutnɨ́ɨ ndáá‑aⁿ. \v 12 Te òré ní xiní ñáhá Jèsús xii‑aⁿ te ní cana ñaha‑gǎ, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Yòhó ñaha cùhú, ndúha‑n cuěhé tnàhá‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑aⁿ. \p \v 13 Te ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha ñàha‑gá xii‑aⁿ, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha‑aⁿ te ní nucúnutnɨ́ɨ ndáá‑aⁿ, te ní ngüíta‑aⁿ ní cachí‑aⁿ sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \v 14 Dico tée tàxi tnuní veñúhu ní cudééⁿ‑dě sá dúcáⁿ nǐ quide Jèsús ní quide tátna‑gá ñaha cùhú‑áⁿ nduu ndètatú‑yu, te ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu: \p —Ìó íñú nduu tàú‑ó càda chiuⁿ‑o, te ndědani càa nduu‑áⁿ quixi‑ndo cùtátna‑ndo, dico ñá dɨ́ú ndùu cuu‑xi nduu ndetatú‑ó —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 15 Te ní xáhaⁿ Jèsús: \p —Nchòhó chi ío dàndahú‑ndó mèe‑ndo sá quídé ndǎá‑ndó dico ñá ndàá sá quídé ndǎá‑ndó, ¿náa ñá túú nàndaxi‑ndo ndɨcutu‑ndo àdi búrru‑ndo dàcoho‑ndo‑güedɨ ndute nduu ndetatú‑ó ǎⁿ? \v 16 Te ñadɨ̀hɨ́‑a cùu‑aⁿ ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám, te dìcó‑ni sá yùcu ñávǎha quìde duha cuhú‑aⁿ ní cuu sáhúⁿ úní cuíá, ¿te náa ñá túú xìni ñuhu‑xi cutátna‑aⁿ cuěi cùu‑xi nduu ndetatú‑ó ǎⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 17 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús, núu nchaa cue tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑gá ní cucahaⁿ núú‑güedě, dico nchaa dava‑gá ñáyiu chi xǐcudɨ́ɨ́ ìní‑yu xǐndéhě‑yu nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada quide‑gá. \s1 Cuèndá ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá \r (Mt. 13:31-32; Mr. 4:30-32) \p \v 18 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Na càni‑í ɨɨⁿ cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó nàcuáa cada‑xi òré ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \v 19 Ɨɨⁿ tée ní queheⁿ‑dé ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá te nèhe‑dé cuáháⁿ ní sacáⁿ‑dé núú ñúhú‑dě te ní xínu‑xi, te ní sahnu‑xi ní cuu dùcúⁿ‑xi, te cue quɨtɨ ndàva núú tàchí cádǔha‑güedɨ tacá‑güedɨ núú dìté‑xi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa quìde levadurá \r (Mt. 13:33) \p \v 20 Te ní xáhaⁿ tùcu Jesús xií‑yu: \p —Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo nàcuáa cada tucu Yá Ndiǒxí òré ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xii‑ndo. \v 21 Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ní queheⁿ‑aⁿ levadùrá ní chihi‑aⁿ úní arròbá yuchi trìú, te levadùrá‑áⁿ nǐ quide‑xi ní ndaa nɨhìí yusaⁿ‑áⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Yuyèhe cuɨñɨ \r (Mt. 7:13-14, 21-23) \p \v 22 Te ichi ñùhu Jesús cuáháⁿ‑gá ñuú Jerusàlén, te nchaa ñuú náhnú, ndɨ̀hɨ nchaa ñuú lǐhli ta yǎha‑gá ducaⁿ ta dànehé‑gá ñáyiu tnúhu‑gá cuáháⁿ. \v 23 Te ɨɨⁿ ñuú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ ɨ̀ɨⁿ tée xii‑gá: \p —Mèstrú, cuìní‑í cácáⁿ tnúhu‑í ɨɨⁿ tnúhu núú‑n, ¿ndáá sá ǐo sacú ñáyiu nàníhí tàhú‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé ndɨhɨ nchaa ñáyiu: \p \v 24 —Cada‑ndo sǎ nánìhí tàhú‑ndó, te tnɨɨ‑ndo ìchi Yá Ndiǒxí, te ichi‑gá‑áⁿ cúú‑xí dàtná ɨɨⁿ yuyèhe cuɨñɨ, te càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ ǐo cuéhé ñǎyiu cachí iní‑yu quɨ́hu‑yu yuyèhe cuɨñɨ́‑áⁿ dico vá ndácǔ‑yu. \v 25 Te na càni tucu‑í ɨngá cuèndú núú‑ndó nàcuáa tecú tnùní‑ndó tnǔhu càháⁿ‑í. Te òré ná ndàcuɨ́ñɨ́ tée cùu xítohó vehe, te nacadɨ́‑dé yuyèhe, te nchaa nchòhó ñáyiu na quèndóo quehé dacàsaⁿ‑ndo yuyehe, te quesaha‑ndo cǔñaha‑ndo xìi‑dé: “Tǎtá, nacaáⁿ yuyèhe na quɨ́hu‑ndɨ́”, quesaha‑ndo cǔñaha‑ndo xìi‑dé. Dico tée cùu xítohó vehe‑áⁿ cǔñaha‑dě xii‑ndo: “Ñá túú xìní‑í nchòhó ndèé ñáyiu cùu‑ndo”, duha cúñaha‑dě xii‑ndo. \v 26 Te dǎtnùní ngüíta nchòhó cúñaha‑ndo xìi‑dé: “Nchúhú ní xexi ndɨhɨ ñaha‑ndɨ̌, te ní xihi ndɨhɨ ñaha‑ndɨ̌ xii‑n, te nchaa ichi ní xóo dacuàha ñaha‑n xii‑ndɨ́”, quesaha‑ndo cǔñaha‑ndo xìi‑dé. \v 27 Dico cachí tucu tée cùu xítohó vehe‑áⁿ cǔñaha‑dě xii‑ndo: “Sa ní cachí‑í sá ñà túú xìní‑í ndèé ñáyiu cùu‑ndo. Te chí xócuɨ̀ñɨ́ nchòhó ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha núú ndècu‑í”, quesaha‑dě cúñaha‑dě xii‑ndo. \v 28 Te na sàá nduu dùcaⁿ cada‑xi te quiní‑ndó tě Àbrahám, ndɨhɨ té Isàác, ndɨhɨ té Jàcób, ndɨhɨ nchaa cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, te nchaa cue tée‑áⁿ ndécú‑güedě núú ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá, te nchòhó quee tɨ́hú‑ndó nǔú‑gǎ sá tnǔhu ñá túú ní cuìní cada ndáá, te dàvá‑áⁿ ndǎhyú‑ndó te cuu rúhñú‑nǎ núhu‑ndo sǎ sàtú iní‑ndó cuèndá sá ndóhó‑ndó. \v 29 Te dàvá‑áⁿ quɨ̌hu nchaa ñáyiu ndɨ cùmí xio ñuyíú nǔú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá caxí‑yu ndɨhɨ‑gá, te cundecú‑yu ndɨhɨ‑gá. \v 30 Te dava ñáyiu nchìcúⁿ ñá túú cùnuu ndecu ichi Yá Ndiǒxí vitna, ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te ío cunùú‑yu. Te dava ñáyiu cùnuu ndecu ichi‑gá vitna, ñáyiu‑áⁿ sǎá nduu te vá ǐo‑gá cunùú‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús ndàhyú‑gá cuèndá ñáyiu ñuú Jerusàlén \r (Mt. 23:37-39) \p \v 31 Te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ nǐ quexìo ɨɨⁿ úú cue tée cùu fariséú núú ndécú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Quee‑n ìha quɨ́hɨ́ⁿ‑n nǔu ndèé quɨ́hɨ́ⁿ‑n, chi tée cùu Herodés cuìní‑dé cahni ñaha‑dě xii‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 32 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí cuàháⁿ te cúñaha‑ndo xìi tée nèhe mañá‑áⁿ sǎ càchí‑í sá ná cùndedóho váha‑dé ɨɨⁿ tnúhu càháⁿ‑í, chi cùmání ɨɨⁿ ǔú‑gá nduu cundecu‑í xocàni‑í nchaa espíritú cúndɨ̀hɨ yucu ñávǎha yɨ̀hɨ ñaha xii ñáyiu, te cada tátna‑í nchaa dava‑gá ñáyiu cùhú, te ducaⁿ te ndɨhɨ chìuⁿ‑í, duha cúñaha‑ndo xìi‑dé. \v 33 Dico dacuɨtɨ́í sǎ cúhùⁿ‑í ichi ɨɨⁿ ǔú‑gá nduu, te ducaⁿ te sáá‑í núú quɨ̀hɨ́ⁿ‑í, chi vá cúú tnàhí cuú ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ɨngá ñuú, chi mei ñùú Jerusàlén cuú‑güedé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 34 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu ñuú Jerusàlén: \p —Nchòhó chi sàhni‑ndo nchaa cue tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, cue tée ní tendaha‑gǎ véxi, te mee‑ni ndɨ̀hɨ yúú sáhní‑ndó‑güedě. ¡Te tɨtnɨ́ xito ní cuiní‑í nadatàcá ñáhà‑í xii‑ndo dàtná nádàtacá ɨɨⁿ nchuxi cuè déhe‑dɨ sàquɨhɨ‑güedɨ xɨtɨ́ ndíxíⁿ‑dɨ, dico ñá ní cuìní‑ndó, te ducaⁿ‑ni sàni iní‑í ndéé vitna! \v 35 Te chí cúndèdóho tucu ɨngá tnúhu na càháⁿ‑í‑a: Yá Ndiǒxí daña ñàha‑gá xii‑ndo. Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ vǎ quìní ñáhá‑gǎ‑ndó xìi‑í, dico sáá nduu te quiní ñáhá tùcu‑ndo, te nduu‑ǎⁿ cachí‑ndó sǎ ǐo càhnu cuu yúhú Yaá ní tendaha Dǔtú Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 14 \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá ɨɨⁿ tée ñùhu cuiñu \p \v 1 Te duha ní cuu ɨɨⁿ nduu, nduu ndètatú ñáyiu chi ɨɨⁿ tée cùu fariséú cúnùu ní cáháⁿ‑dé Jèsús vehe‑dé caxi‑gá, te cue tée ndècu vehe‑dé ndéhé‑güedě nǔu nása cada‑gá. \v 2 Te xíáⁿ ndécú tnàhá ɨɨⁿ tée cùhú ñúhú‑dě cuiñu. \v 3 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú cuè tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ núú cuè tée cùu fariséú, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Cuu cada tátna‑o ɨ̀ɨⁿ ñáyiu cùhú nduu ndètatú‑ó ǎⁿ ñǎhá? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 4 Dico cue tée‑áⁿ ñà túú tnàhí ni cǎháⁿ‑güedé. Te ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha‑gǎ tée cùhú‑áⁿ nǐ quide tátna ñaha‑gǎ xii‑dé, te ní xáhaⁿ‑gǎ sá ná nùhú‑dé vehe‑dé. \v 5 Te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú nchàa cue tée‑áⁿ, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Te núu nchòhó ná ngáúnìhnu ɨɨⁿ búrru‑ndo àdi ɨɨⁿ ndɨcutu‑ndo déhvá, te vá ná tàva ndɨ́hɨ‑ni‑ndo‑dɨ cuěi cùu‑xi nduu ndetatú‑ndó‑ǎⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 6 Te ñá túú ní nǐhí‑güedě tnúhu na dànchocáva‑güedé. \s1 Ñáyiu càháⁿ‑yu quɨ́hɨ́ⁿ vico tnǎndaha \p \v 7 Te ndèhe Jesús nàcuáa xǐquide nchaa ñáyiu ndècu vico sá sǔúní nǐ nacáxi‑yu xìlé sácǒo nchihi cue tée cùnuu‑gá conchihí‑yu òré cuánguɨhú‑yu mèsá caxí‑yu, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 8 —Òré ná càháⁿ ñáhá ɨ̀ɨⁿ ñáyiu xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ vico tnándaha, te vá cóó‑ndó nǔú xìlé sácǒo cue tée cùnuu‑gá, chi núu ducaⁿ na càda‑ndo, te cudana quexìo dava‑gá ñáyiu cùnuu‑gá dàcúúxí nchòhó. \v 9 Te ñáyiu ní cáháⁿ ñáhá xìi‑ndo‑áⁿ quixí‑yu te cúñàhá‑yu xii‑ndo: “Chí cuǎñaha xìlé núcǒo nchihi‑ndo‑ǎⁿ ná cònchihi ñáyiu ní quexìo‑a”, quesàhá‑yu cúñàhá‑yu xii‑ndo. Te cuìní‑ndó ñǎhá cuěi cùcahaⁿ núú‑ndó ndàcuɨ́ñɨ́‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó ngǒo‑ndo nǔú xìlé xǐnutnɨ́ɨ ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ndàa sátá‑xi. \v 10 Te yúhú càchí‑í sá òré ná càháⁿ ñáhǎ‑yu xii‑ndo, te ngóo‑ndo nǔú xìlé xǐnutnɨ́ɨ ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ndàa sátá‑xi chi cuèndá òré ná quèxio ñáyiu ní cáháⁿ ñáhá xìi‑ndo, te cúñàhá‑yu xii‑ndo: “Nchòhó cue ñáyiu càháⁿ ndɨhɨ‑í, chí yǎha núú xìlé sácǒo cue tée cùnuu‑gá coo‑ndo”, duha cúñàhá‑yu xii‑ndo. Te ducaⁿ te cada nínu ñaha nchàa ñáyiu yɨ̀hɨ ndɨhɨ‑ndo mesá. \v 11 Te nchaa ñáyiu na càda nínu mee‑xi, te ñáyiu‑áⁿ ñà túú cùu nínu‑yu, te nchaa ñáyiu ñá túú quìde nínu mee‑xi, ñáyiu‑áⁿ cúú nǐnu‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 12 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée ní cáháⁿ ñáhá xìi‑gá: \p —Te yòhó òré cuìní‑n càda‑n ɨɨⁿ vico, te vá càháⁿ‑n mèe‑ni cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑n, ni cuè ñaní‑n, ni cuè ñáyiu cùu ñaní tnáhá‑n, ni cuè ñáyiu cuica ndècu yatni ndɨhɨ‑n, chi ñáyiu‑áⁿ ducaⁿ càdá‑yu ɨɨⁿ nduu cáháⁿ ñáhǎ‑yu xii‑n te ndéyǎhu‑ni sá nǐ quìdé‑n‑yu. \v 13 Te ñáhá chi òré ná càda‑n ɨɨⁿ vico, te cáháⁿ‑n ñǎyiu ndàhú, ndɨhɨ ñáyiu ñá cúú càca, ndɨhɨ ñáyiu yacua, ndɨhɨ ñáyiu cuàá. \v 14 Te núu ducaⁿ na càda‑n, te cuu‑xi ɨɨⁿ sá vǎha xii‑n, chi ñáyiu‑áⁿ vǎ nìhí‑yu nacoto ñàhá‑yu xii‑n, dico na cùú‑n te sáá nduu ndòto‑n ndɨhɨ nchaa ñáyiu ní quide ndáá ní xíndecu ichi Yá Ndiǒxí, te dàvá‑áⁿ taxi‑gá sá ndúú tàhú‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Nàcuáa xǐquide ñáyiu òré càháⁿ ñáhá ɨ̀ɨⁿ tée cada vico \r (Mt. 22:1-10) \p \v 15 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ Jèsús ní tecú dóho cue tée yɨ̀hɨ mesá‑áⁿ, núu ní xáhaⁿ ɨ̀ɨⁿ‑dé xii‑gá: \p —Ío váha táhú nchaa ñáyiu na càxi nchaa sá cuǎha ñaha Yǎ Ndiǒxí nduu na sàá‑yu cundecú‑yu núú ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 16 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Ɨɨⁿ tée quìde‑dé vico, te ní dátècú tnúhu‑dé cuéhé víhí ñǎyiu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu caxí‑yu. \v 17 Te òré sa ní cuu‑ná sá cáxǐ‑yu, te ní xáhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi núú‑dě sá quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé cúñaha‑dě quɨ́hɨ́ⁿ‑yu caxí‑yu, chi sa ndècu túha nchaa sá cáxǐ‑yu. \v 18 Dico nchaá‑yu ní xáhǎⁿ‑yu xii‑dé sá ná cádá càhnu iní tée càháⁿ ñáhá‑ǎⁿ, chi ñá túú cùyáchí‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu vico‑áⁿ. Te tée ní cáháⁿ ndɨhɨ tée xìnu cuechi‑áⁿ dǐhna ní xáhaⁿ‑dě: “Íchí nǐ saaⁿ‑í ɨɨⁿ pedàsú ñuhu, te quɨ́hɨ́ⁿ ndéhè‑í tnavíí, núu xíǎⁿ càháⁿ ndàhú‑í núú‑n sǎ cǔñaha‑n xìi tée càháⁿ ñáhá‑ǎⁿ xii‑í sá ná cádá càhnu iní‑dé chi ñá túú cùyáchí‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 19 Te ɨngá‑dé ní xáhaⁿ‑dě: “Ní saaⁿ‑í úhúⁿ yùndá ndɨcutu sa xìtu, te cue quɨtɨ‑áⁿ quɨ̌hɨ́ⁿ‑í coto ndeé‑í‑güedɨ vitna, núu xíǎⁿ càháⁿ ndàhú‑í núú‑n sǎ cǔñaha‑n xìi tée càháⁿ ñáhá‑ǎⁿ xii‑í sá ná cádá càhnu iní‑dé chi ñá túú cùyáchí‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 20 Te ɨngá tucu‑dé ní xáhaⁿ‑dě: “Íchí nǐ tnándaha‑í nǔu xíǎⁿ vá cúyǎchí‑í quɨ́hɨ́ⁿ‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 21 Te òré ní nasáá tée xìnu cuechi‑áⁿ, te ní nacani tnúhu‑dé núú pàtróóⁿ‑dě nchaa nàcuáa ní xáhǎⁿ‑yu. Te ní cudééⁿ těe cùu patróóⁿ‑ǎⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ: “Yáchí cuàháⁿ nanducu‑n nchàa ñáyiu ndàhú, ndɨhɨ nchaa ñáyiu ñá cúú càca, ndɨhɨ nchaa ñáyiu yacua, ndɨhɨ nchaa ñáyiu cuàá, te nděni ní cuu na nàníhǐ‑n‑yu te candècá‑n‑yu quixi”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 22 Te sátá nǐ nasáá tée xìnu cuechi‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, sa ní quide‑í chìuⁿ ní táhú‑n, dico ndècu‑gá núú cóo‑yu”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 23 Te tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Cuàháⁿ tucu nděni ní cuu te cada yica‑n na quìxí‑yu quɨ́hu‑yu cuèndá ná chìtú vehe‑í. \v 24 Te na càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ nì ɨɨⁿ ñáyiu ní cáháⁿ‑í díhna vá cúú‑gǎ caxí‑yu sá sà ní quide túha‑í caxí‑yu ni cùu”, cachí tée‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi núú‑dě —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii tée‑áⁿ. \s1 Ndoho‑o cùndecu‑o ichi Xítohó Jesucrìstú \r (Mt. 10:37-38) \p \v 25 Te ío cuéhé ñǎyiu nchìcúⁿ‑yu Jèsús, te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 26 —Te núu dava nchòhó cuìní‑ndó chìtnahá ñáhá‑ndó xìi‑í, te cuu iní ñáhá ndìsa‑ndo. Te cuěi na dàndóo‑ndo tǎtá‑ndó, ndɨ̀hɨ náná‑ndó, ndɨ̀hɨ ñadɨhɨ́‑ndó, ndɨhɨ déhe‑ndo, ndɨhɨ ñaní‑ndó, ndɨhɨ cúha‑ndo, te cani iní‑ndó sǎ cuěi na cùú‑ndó sǎ cuèndá‑í, te ducaⁿ te cuu ndisa‑ndo cuè ñáyiu tnàhá tnúhu ndɨhɨ‑í. \v 27 Te nchaa ñáyiu vá cánchǐcúⁿ nihnu ñaha xìi‑í cuèndá sá yùhú‑yu ndohó‑yu dàtná ndoho‑í, ñáyiu‑áⁿ vǎ cúǔ‑yu ñáyiu tnahá tnúhu ndɨhɨ‑í. \v 28 Te núu ɨɨⁿ nchòhó ná càni iní‑ndó dàcaa‑ndo ɨɨⁿ vehe ducúⁿ, ¿te náa ñá dɨ́ú dǐhna‑gá cada cuèndá‑ndó nǔu ndědau díhúⁿ cuu, ducaⁿ te cutnùní iní‑ndó nǔu tnahá díhúⁿ‑ndó càa vehe‑áⁿ àdi ñáhá? \v 29 Chi núu vá dúcáⁿ càda‑ndo, te na ngüǐta‑ndo tàusaha‑ndo te vá xǐnu cada‑ndo, te nchaa ñáyiu na cùndehe ñaha xii‑ndo, te cáháⁿ cuèhé‑yu cuèndá‑ndó. \v 30 Te cachí‑yu: “Tée‑ǎⁿ ní ngüíta‑dé dácàa‑dé ɨɨⁿ vehe te ñá ní ndàcu‑dé xínu”, cachí‑yu. \v 31 Àdi te núu ɨɨⁿ tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu cuìní‑dé nàá‑dé ndɨhɨ ɨngá tucu tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu, ¿te náa ñá dɨ́ú dǐhna‑gá cada cuèndá‑dé te núu ndacu‑dé ndɨhɨ úxí mǐl cue sandàdú‑dé nàá‑güedé, ndɨhɨ ócó mǐl cue sandàdú ɨngá tucu tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu cùu úhú iní tnáhá ndɨ̀hɨ‑dé‑ǎⁿ? \v 32 Àdi te núu xìto‑dé sá vǎ ndácú‑dě ñá, te òré vátá cúyàtni ñaha‑gá tée cùu úhú iní tnáhá ndɨ̀hɨ‑dé‑áⁿ, te tendaha‑dě ɨɨⁿ tée quɨ́hɨ́ⁿ‑dé quɨ́hu‑dé tnúhu ndàhú núú těe‑áⁿ cuèndá sá vǎ nàá‑güedé. \v 33 Te duha càháⁿ‑í chi núu nchòhó vá cádá ndèe iní‑ndó dàña‑ndo nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo cuendá chitnahá ñáhá‑ndó xìi‑í, te vá cúú‑ndó cuè ñáyiu tnàhá tnúhu ndɨhɨ‑í. \s1 Ñɨ́ɨ́ nǐ nduu víxiⁿ \r (Mt. 5:13; Mr. 9:50) \p \v 34 ’Te ñɨ́ɨ́ chi ío váha, dico núu na ndùu víxiⁿ‑xi, ¿te nása‑gá cada‑o nàndɨ́hɨ‑o te núu ducaⁿ‑i? \v 35 Chi ñá túú‑gǎ nándɨ̌hɨ‑xi nì sá dàcá ñuhu, te nì sá dàcá saháⁿ, chi cuèndá‑nǎ dǎngoyo‑o. Te nchaa nchòhó ñáyiu ní xíndedóho tnúhu ní cáháⁿ‑í‑a xìni ñuhu‑xi ío váha cuáha‑ndo cuèndá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \c 15 \s1 Cuèndá ɨɨⁿ mběé quɨtɨ ní xíta \r (Mt. 18:10-14) \p \v 1 Te cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú ndɨhɨ cue dava‑gá ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha ní quexìó‑yu núú ndécú Jèsús cuèndá cundedóho‑yu tnúhu càháⁿ‑gá. \v 2 Te ní ngüíta cue tée cùu fariséú, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés xǐcáháⁿ cuèhé‑güedé cuèndá‑gá, te càchí‑güedé: \p —Tée‑a quèheⁿ cuendá‑dé ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha, te xèxi ndɨhɨ ñaha‑dé xií‑yu —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 3 Te Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú nàcuáa tecú tnùní‑güedé tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 4 —Ɨɨⁿ tée ndècu ɨɨⁿ ciendú mběé‑dě, te ní xíta ɨɨⁿ‑dɨ, te nchòhó sa cùtnuní iní‑ndó nàcuáa cada tée‑áⁿ, chi dàndóo‑dé cúmídícó sǎhúⁿ cúmí‑dɨ ɨɨⁿ yucu, te cúnúndúcú‑dě quɨtɨ ní xíta xíǎⁿ ndèé ndéé naníhí‑dě‑dɨ. \v 5 Te òré ní naníhí‑dě‑dɨ te ní dácáá‑dě‑dɨ chíó‑dě ní docó‑dé‑dɨ sá cúdɨ̌ɨ́ ìní‑dé. \v 6 Te òré ní nasáá‑dé vehe‑dé, te ní dátàcá‑dé nchaa cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé, ndɨhɨ nchaa ñáyiu ndècu yatni ndɨhɨ‑dé, te ní xáhaⁿ‑dě: “Chí ná cùdɨ́ɨ́ ìní‑ó vìtna, chi ní naníhì‑í mběè‑í quɨtɨ ní xíta ni cùu”, cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \v 7 Te yúhú càchí‑í sá ǐo‑gá cúdɨ̌ɨ́ ìní Yǎ Ndiǒxí ndɨhɨ cue espíritú xínú cuèchi núú‑gǎ nǔu ɨɨⁿ ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha na ndìxi cuéchi iní‑yu cuèndá nchaa sá ñà túú vǎha quìdé‑yu ndècú‑yu te tnɨɨ́‑yu ichi‑gá, dàcúúxí cǔmídícó sǎhúⁿ cúmí ñǎyiu sa ní tuha ichi‑gá, chi ñá túú‑gǎ xíní ñùhu‑xi ndixi cuéchi iní‑yu chi sa ndècú‑yu ichi‑gá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá díhúⁿ nǐ xíta \p \v 8 Te ní cani Jèsús ɨngá cuèndú núú‑güedě, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ ñadɨ̀hɨ́ ndécú ndɨ̀hɨ‑aⁿ úxí díhúⁿ cuìxíⁿ, te ní dácuǐta‑aⁿ ɨɨⁿ te ní teñuhú‑aⁿ itɨ, te ní ngüíta‑aⁿ nàtɨhu‑aⁿ vehe, te súúní vǎha vǎha ní nanducu‑aⁿ nděé ní naníhí‑aⁿ. \v 9 Te òré ní naníhí‑aⁿ, te ní dátàcá‑aⁿ nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ càháⁿ ndɨhɨ‑aⁿ ndɨhɨ nchaa ñáyiu ndècu yatni ndɨhɨ‑aⁿ, te ní xáhaⁿ‑aⁿ: “Chí ná cùdɨ́ɨ́ ìní‑ó vìtna chi ní naníhì‑í díhùⁿ‑í sá nǐ xíta ni cùu”, cachí‑aⁿ xǎhaⁿ‑aⁿ xìí‑yu. \v 10 Te yúhú càchí‑í sá dúcáⁿ ǐo cùdɨ́ɨ́ ìní nchaa espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí, núu ɨɨⁿ ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha na ndìxi cuéchi iní‑yu cuèndá nchaa sá ñà túú vǎha quìdé‑yu, te tnɨɨ́‑yu ichi‑gá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ tée ñá túú ní quìde váha \p \v 11 Te ní cani tucu Jèsús ɨngá cuèndú núú‑güedě, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ tée ndècu úú déhe ducuⁿ‑dé, \v 12 te tée lǐhli‑gá ní xáhaⁿ‑dě xii tǎtá‑dě: “Táu, taxi‑n tǎhú sǎ cúú cuèndá‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tǎtá‑dě‑áⁿ nǐ sáñaha‑dě ndɨ́ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú‑güedě sá cúú cuèndá‑güedé. \v 13 Te núú sàcú‑ni nduu, te déhe‑dé tée lǐhli‑gá‑áⁿ nǐ nadico‑dě nchaa sá nǐ sáñaha tǎtá‑dě, te ní xica‑dé cuáháⁿ‑dé ɨɨⁿ ñuú xícá, te yàcáⁿ ní tnɨɨ‑dé ɨɨⁿ ichi cuèhé ichi duha, te ní ndɨhɨ díhúⁿ‑dě ní dándóñùhu‑dé ndɨhɨ cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé, ndɨhɨ nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ xǐndecu ichi dɨ́ɨ́ ìní. \v 14 Te ní ndɨhɨ ndoo díhúⁿ‑dě ní dándóñùhu‑dé, te núú sàcú‑ni nduu ní sáá tnamá ñuú núú ndécú‑dě‑áⁿ, te ñá nìhí‑gá‑dé sá cáxí‑dě, te xìhí‑dé docó. \v 15 Núu ní xica‑dé cuáháⁿ ndúcú chìuⁿ‑dé núú ɨ̀ɨⁿ tée dɨu‑ni ñuú xíáⁿ, te tée‑áⁿ nǐ sáha chìuⁿ ñaha‑dé ɨɨⁿ xichi núú ñúhú‑dě coto‑dé cùchí. \v 16 Te súúní xìhí‑dé docó te cuìní‑dé caxi‑dé nchaa sá sǎha‑yu cùchí‑áⁿ ní cùu, dico ñá túú ní sǎñàhá‑yu xii‑dé. \v 17 Te uuⁿni ní sani váha iní‑dé, te ní cachí‑dé: “¡Ío cuéhé cue tée xìnu cuechi vehe tátà‑í te ío cuéhé sǎ xéxí‑güedě ndécú, te yúhú duha ndòho‑í docó iha! \v 18 Te ndacuɨ́ñɨ́‑í te núhú‑í vehe tǎtà‑í, te cúñaha‑ǐ xii‑dé: Táu, ñá túú ní quìde váha‑í núú Yǎ Ndiǒxí te ni ñà túú ní quìde váha‑í núú‑n, \v 19 te ñá túú‑gǎ tàú‑í sá cúù‑í déhe‑n vìtna, te cada ñaha‑nǎ‑n xìi‑í dàtná ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑n”, duha ní sani iní‑dé cúñaha‑dě xii tǎtá‑dě. \v 20 Te sátá dúcáⁿ nǐ sani iní‑dé, te ní natnɨɨ‑dé ichi cuánuhú‑dé vehe tǎtá‑dě, te xica‑gǎ cuánuhú‑dé ní xiní ñáhá tǎtá‑dě xii‑dé te ní cundàhú iní ñáhá‑dě. Te xìnu tátá‑dě‑áⁿ nǐ sáháⁿ nútnahá ñáhá‑dě, te ní numi ñaha‑dě, te ío váha ní cáháⁿ ndɨhɨ ñaha‑dě. \v 21 Te ní xáhaⁿ děhe‑dé‑áⁿ xii‑dé: “Táu, ñá túú ní quìde váha‑í núú Yǎ Ndiǒxí te ni ñà túú ní quìde váha‑í núú‑n, te ñá túú‑gǎ tàú‑í sá cúù‑í déhe‑n vìtna”, cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \p \v 22 ’Dico tǎtá‑dě‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě: “Chí quéñùhu ndɨ́hɨ‑ni dóó vǎha‑gá cuáha‑ndo děhe‑í‑a na cuìhnu‑dé, ndɨhɨ ɨɨⁿ dehé ná quɨ̀hɨ dɨ́quɨ́ ndáhá‑dě, ndɨhɨ chàú váha na quɨ̀hɨ‑dé. \v 23 Te quɨ́hɨ́ⁿ ngueheⁿ‑ndo ɨ̀ɨⁿ ndɨcutu numa quɨtɨ caváha‑gá, te cahni‑ndo‑dɨ, te na càda‑o vico, te na càxi‑o‑dɨ. \v 24 Chi déhe‑í‑a ní sani iní‑í sá nǐ xíhí‑dé ní cùu, te ñáhá chi ndècu vívú‑dě, te ní sani tucu iní‑í sá nǐ xíta‑dé ní cùu te ní nasáá méé‑dě”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii cue tée xìnu cuechi núú‑dě‑áⁿ. Te ní ngüíta‑güedé ní quide‑güedé vico. \p \v 25 ’Te déhe‑dé tée sàcuéhé‑gǎ cuáháⁿ‑dé yucu, te òré cuándixi‑dé tá ndùu yatni‑dé vehe, te ní tecú dóho‑dé ìó yaá cúú vìco. \v 26 Te ní cana‑dé ɨɨⁿ tée xìnu cuechi, te ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑dě ná cuèndá ducaⁿ ìó yaá. \v 27 Te tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Ñaní‑n těe cuáháⁿ ní cùu ní nasáá‑dé, te tǎtá‑n nǐ táúchíúⁿ‑dě ní xíhí ɨɨⁿ ndɨcutu nùma quɨtɨ caváha‑gá cuèndá sá nǐ nasáá váha‑dé”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \p \v 28 ’Dico ñaní‑dé tée sàcuéhé‑ǎⁿ nǐ cudééⁿ‑dě, te ní cachí‑dé sá vǎ ndɨ̌hu‑dé vehe cundecu‑dé vico‑áⁿ ní cùu, dico ní quee tǎtá‑güedě ní cáháⁿ ndàhú‑dé núú‑dě cuèndá ndɨ́hu‑dé. \v 29 Te ní xáhaⁿ‑dě xii tǎtá‑dě: “Táu, cundedóho váha saú‑n tnǔhu na càháⁿ‑í‑a, yúhú ío cuéhé cuǐá nǐ cuu xìnu cuechi‑í núú‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ xito ñá túú quìde sáá iní‑í núú‑n, te ni ɨ̀ɨⁿ chivá lǐhli ñá túú tàxi‑n‑dɨ caxi dɨ́ɨ́ ìní‑í‑dɨ ndɨhɨ cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑í. \v 30 Te vitna ní nasáá déhe‑n těe ní sáháⁿ ní dándóñùhu díhúⁿ‑n ndɨhɨ nchaa ñáyiu xǐndecu ichi dɨ́ɨ́ ìní. Te ní sahni‑n ɨ̀ɨⁿ ndɨcutu numa quɨtɨ caváha‑gá sá cuèndá‑dé”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tǎtá‑dě. \v 31 Te ní xáhaⁿ tǎtá‑dě xii‑dé: “Yòhó déhe‑í ducaⁿ‑ni ndècu ndɨhɨ ñaha‑n xii‑í, te nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑í cúú‑xí cuèndá‑n. \v 32 Te vitna dacuɨtɨ́í tàú‑xi sá cádá‑ó vìco, te cudɨ́ɨ́ ìní‑ó, chi ñaní‑n‑áⁿ nǐ quide‑í cuèndá sá nì xíhí‑dé ní cùu, te ñáhá chi ndècu vívú‑dě, te sa ní xíta‑dé ní cùu, te ní nasáá méé‑dě”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii déhe‑dé tée sàcuéhé‑gǎ‑áⁿ —duha cuáháⁿ cuèndú ní cani Jèsús núú‑güedě. \c 16 \s1 Nàcuáa ní quide ɨɨⁿ tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée xìnu cuechi \p \v 1 Te Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Ní xíndecu ɨɨⁿ tée cuica, te ducaⁿ nǐ xíndecu ɨɨⁿ tée ní taxi tnùní ñáhá xìi cue tée ní xinu cuechi nǔú‑dě. Te tée‑áⁿ nǐ xiní ñáhá ñǎyiu dùhu‑dé díhúⁿ těe cùu patróóⁿ‑dě, te cuáháⁿ‑dé dándòñuhu‑dé, te ní xáhǎⁿ‑yu xii tée cùu patróóⁿ‑dě sá dúcáⁿ quìde‑dé. \v 2 Te tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ nǐ cana ñaha‑dě xii‑dé, te ní xáhaⁿ‑dě: “¿Ná cuèndá duha càháⁿ ñáyiu cuèndá‑n? Yáchí chi na tàxi cuendá‑n nchàa chiuⁿ ní quide‑n, chi vitna te vá táxí tnùní‑gá‑n cuè tée xìnu cuechi núù‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 3 Te tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ sani iní‑dé: “¿Te nása cada‑í vitna na quèhndé pàtróòⁿ‑í chìuⁿ‑í? Chi ñá cúndèe‑gá‑í cada‑í chìuⁿ vée, te cùcahaⁿ núù‑í cácáⁿ ndàhú‑í. \v 4 Dico duha cada‑í cuèndá queheⁿ cuèndá ñáhá ñǎyiu vehé‑yu òré ná quèhndé duuⁿ‑ná pàtróòⁿ‑í chìuⁿ‑í”, duha ní sani iní‑dé. \v 5 Te sátá dúcáⁿ te ní cana‑dé ɨɨⁿ ɨɨⁿ cue tée tàú núú pàtróóⁿ‑güedě. Te tée díhna ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú‑dě, te xǎhaⁿ‑dě: “¿Ndèé dau tàú‑n nǔú pàtróóⁿ‑i?”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 6 Te tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Tàú‑í ɨɨⁿ cièndú bàrríl acìtí”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Iha náu recìú‑n‑á, te ndadúha ɨngá sá ǔdico úxí taxi‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 7 Te dǎtnùní ní xícáⁿ tnúhú tùcu‑dé núú ɨ̀ngá‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: “Te yòhó, ¿ndèé dau tàú‑n‑í?”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tée tàú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Ɨɨⁿ cièndú ngohnchi trìú tàú‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Iha náu recìú‑n‑á, te cadúha ɨngá sá cùmídícó‑nǎ taxi‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 8 Te tée cùu patróóⁿ‑áⁿ nǐ cachí‑dé sá ǐo váha ñùhu dɨ́quɨ́ těe dùhu‑áⁿ nàcuáa cada‑dé cundecu váha‑dé. Te nchaa ñáyiu xǐndecu ichi cuèhé ichi duha, ío‑gá váha ñùhu dɨ́quɨ̌‑yu nàcuáa cadá‑yu cundecu váha‑yu ndɨhɨ nchaa ñáyiu cùndɨhɨ́‑yu dàcúúxí ñǎyiu ndècu ichi Yá Ndiǒxí. \p \v 9 ’Te yúhú càchí‑í sá cádá‑ndó sǎ vǎha ndɨhɨ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndo ní cuáha ñuyíú yǐcá cuěchi‑a, te ducaⁿ te coo cue tée ío váha tnahá tnúhu ndɨhɨ‑ndo, te òré ná ndɨ̀hɨ nchaa sá ìó ñuyíú‑a, te Yá Ndiǒxí queheⁿ cuèndá ñáhá‑gǎ xii‑ndo, te cundecu‑ndo ndɨ̀hɨ‑gá nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \p \v 10 ’Te núu ɨɨⁿ tée quìde ndáá cuěi ɨɨⁿ chìuⁿ líhli na càda‑dé, te dɨu‑ni ducaⁿ quìde ndáá‑dé cuěi ɨɨⁿ chìuⁿ cahnu na cada‑dé. Dico tée ñá túú quìde ndáá, chi cuěi chìuⁿ líhli àdi chiuⁿ cahnu na cada‑dé dico ɨɨⁿ‑ni quìde‑dé. \v 11 Te núu nchòhó vá cádá‑ndó sǎ vǎha ndɨ̀hɨ nchaa sá nǐ cuáha ñuyíú yǐcá cuěchi‑a ña, te Yá Ndiǒxí vá táxí‑gǎ sá vǎha ndècu ndɨhɨ‑gá xii‑ndo. \v 12 Te núu vá cádá ndǎá‑ndó còto‑ndo nchaa sá táxí nùu tnaha ñáyiu‑ndo, te vá yǒo taxi sá ndúú tàhú‑ndó. \p \v 13 ’Te ni ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi vá ndácú‑dě cunu cuechi‑dě núú ǔú pàtróóⁿ, chi tée‑áⁿ cuu váha iní‑dé núú ɨɨⁿ pàtróóⁿ‑dě te tnɨɨ‑dé nchaa tnúhu càháⁿ pàtróóⁿ těe cùu váha iní‑dé núú‑xi‑áⁿ. Te núú ɨ̀ngá tucu pàtróóⁿ‑dě vá cúú vǎha iní‑dé, te ni vǎ tnɨ́ɨ́‑dě tnúhu càháⁿ pàtróóⁿ‑dě‑áⁿ. Te ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu nchohó chi vá ndácú‑ndó cùnu cuechi‑ndo núú Yǎ Ndiǒxí te cuhuⁿ iní‑ndó nchàa sá ìó ñuyíú‑a —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 14 Te nchaa cue tée cùu fariséú ío ñùhu iní‑güedé nchaa sá ìó ñuyíú‑a, te xǐndedóho‑güedé nchaa tnúhu càháⁿ Jèsús, te ní cáháⁿ yíchí‑güedé cuèndá‑gá. \v 15 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó cúú‑ndó cuè tée ío váha càháⁿ núú ñǎyiu cuèndá‑ni sá cuìní‑ndó cǎháⁿ váha‑yu cuèndá‑ndó, dico Yá Ndiǒxí xìní ndáá‑gá nàcuáa càa iní‑ndó ɨ̀ɨⁿ ɨɨⁿ‑ndo, te nchaa sá càchí cue ñáyiu ñuyíú‑a sá ǐo nàndɨ́hɨ, Yá Ndiǒxí dáquèe tɨ́hú‑gǎ. \s1 Cuèndá nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés \p \v 16 ’Te nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés cúnùu‑xi ni cuu, ndɨhɨ nchaa tnúhu ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha. Dico cútnàhá ní ngüíta té Juàá tée ní xóo dacuàndute ñaha xii ñáyiu ní cáháⁿ‑dé tnúhu‑í, ndéé dàvá‑áⁿ ñà túú‑gǎ ní cùnuu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ndɨhɨ nchaa tnúhu ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha. Te dɨu‑ni ndéé dàvá‑áⁿ nǐ quesaha ta tècú tnùní ñáyiu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, te vài ñáyiu ío sàni iní‑yu vitna nàcuáa cadá‑yu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu. \v 17 Te nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ío ndáá càháⁿ‑xi, te ndɨ̌hɨ‑gá naa andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú dàcúúxí sǎ ndɨ́hɨ́ ɨ̀ɨⁿ ɨɨⁿ tnúhu‑áⁿ cada‑xi nàcuáa càháⁿ‑xi. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá ñáyiu dàña tnaha \r (Mt. 19:1-12; Mr. 10:1-12) \p \v 18 ’Te núu ɨɨⁿ tée na dàña tnaha‑dé, ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé, te tnándaha tucu‑dé ndɨhɨ ɨngá‑yu, te nèhé víhí quìde‑dé te núu ducaⁿ na càda‑dé, te tée na tnǎndaha ndɨhɨ ñaha ní dáñá yɨ̀ɨ‑xi, te dɨu‑ni ducaⁿ ñà túú cùu‑xi sá vǎha te núu ducaⁿ na càdá‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá ɨɨⁿ tée nàni Lázarú ndɨhɨ cuèndá ɨɨⁿ tée cuica \p \v 19 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Ní xíndecu ɨɨⁿ tée cuica, te ní xóo cuihnu‑dé mee‑ni dǒó vǎha dóó vii càa, te nchaa nduu súúní vǎha ní xóo cada‑dé vico vehe‑dé. \v 20 Te ní xíndecu tucu ɨɨⁿ tée ndàhú ní xínani‑dě Lǎzarú, te tée‑áⁿ nǐ cuhú‑dé ní xíndeé‑dé nɨtùhú‑dé ndɨ́hyɨ, te ɨɨⁿ nduu ɨɨⁿ nduu ní xóo taxinucóo ñaha‑güedě xii‑dé yuyèhe tée cuica‑ǎⁿ. \v 21 Te tée ndàhú‑áⁿ nǐ xóo cuú‑dé docó, te ní xóo cuiní‑dé caxi‑dé nchaa sá ñà túú‑gǎ ní xǒo yáha caxi tée cuica‑ǎⁿ, te ñá túú ní xǒo níhí‑dě. Te cuěi iná ní xóo quɨ́hɨ́ⁿ‑dɨ ní xóo nayuu‑dɨ nchaa núú ndɨ̌hyɨ ndèé‑dé‑áⁿ. \v 22 Te ní sáá ɨɨⁿ nduu te ní xíhí tée ndàhú‑áⁿ, te cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ndécá ñàha‑xi xii‑dé cuándaa núú ndécú tě Àbrahám cundecu‑dé. Te ní sáá nduu nǐ xíhí tée cuica‑ǎⁿ tnàhá‑dé, te ní chindúxi ñaha‑güedě xii‑dé. \v 23 Te ní sáá‑dé núú xǐndecu nchaa ñáyiu ní xíhí ñá túú ní quìde ndáá núú Yǎ Ndiǒxí te xíáⁿ ǐo ndòho‑dé ndécú‑dě, te ní ndonehe núú‑dě te xica nǐ xiní‑dé té Àbrahám ndɨhɨ té Lǎzarú‑áⁿ xǐndecu‑güedé. \v 24 Te níhi ní cáháⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: “Yòhó tǎtá Àbrahám, cundàhú iní ñáhá xìi‑í, te cúñaha xìi té Lǎzarú ná dàndaxiⁿ‑dé dɨ́quɨ́ ndáhá‑dě, te na quìxi‑dé dandàxiⁿ‑dé yàa‑í, chi ío ndòho‑í ñúhù‑í núú ñùhú núú càyú‑a”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii té Àbrahám. \v 25 Dico té Àbrahám ní xáhaⁿ‑dě: “Ndàhú yòhó ñaní tnáhà‑í, dandàcu iní sá ǐo váha ní xíndecu‑n ñùyíú, te té Lǎzarú ío ndàhú ní ndoho‑dé ní xíndecu‑dé. Te vitna ní nucúndecu váha‑dé iha, te yòhó ndóhó‑n vìtna. \v 26 Te ñá dɨ́ú‑ní sǎ xǐǎⁿ tucu, chi cuádava ndècu ɨɨⁿ déhvá cùnú ñúhú nèhu‑xi núú ndécú‑ó, te cuěi nchaa ñáyiu xǐndecu iha na càchí iní‑yu quixí‑yu núú ndécú‑ndó dico vá ndácǔ‑yu, te ni nchòhó vá ndácú‑ndó quìxi‑ndo núú ndécú‑ndɨ̌”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 27 Te ní xáhaⁿ těe cuica‑ǎⁿ: “Te núu ducaⁿ te càháⁿ ndàhú‑í núú yòhó tǎtá Àbrahám vitna sá téndàha‑n té Lǎzarú ná quɨ̀hɨ́ⁿ‑dé vehe tǎtà‑í, \v 28 chi ndècu úhúⁿ‑gá ñaní‑í, te na cǔñaha‑dě xii‑güedé sá vǎ cádá‑güedě dàtná ní quide‑í cuèndá sá vǎ quíxí‑güedě tnàhá‑güedé núú ndécù‑í ndóhò‑í‑a”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 29 Te té Àbrahám ní xáhaⁿ‑dě: “Mee‑güedě ndécú ndɨ̀hɨ‑güedé nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ nchaa tnúhu ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, te nchaa tnúhu‑áⁿ ná tnɨ̀ɨ‑güedé nàcuáa càháⁿ‑xi”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑dé. \v 30 Te ní xáhaⁿ tùcu tée cuica‑ǎⁿ: “Tǎtá Àbrahám, dico vá cádá cuèndá‑güedé nchaa tnúhu‑áⁿ, dico núu ɨɨⁿ ñáyiu ñá túú‑gǎ ndécú ñùyíú ɨɨⁿ ñáyiu ndècu ndɨhɨ‑n quɨ́hɨ́ⁿ‑yu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑güedé nàcuáa ndùu tnúhu váha, te ndixi cuéchi iní‑güedé nchaa sá ñà túú quìde váha‑güedé ndécú‑güedě, te cada váha‑güedé”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑dé. \v 31 Dico té Àbrahám ní xáhaⁿ‑dě: “Te núu ñá túú cuìní‑güedé tnɨɨ‑güedé tnúhu ní cáháⁿ ndíi Moìsés, ndɨhɨ tnúhu ní cáháⁿ cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha ña, te dɨu‑ni ducaⁿ càda‑güedé cuěi ɨɨⁿ ñáyiu ní xíhí ná ndòtó‑yu cúñàhá‑yu nàcuáa ndùu tnúhu váha, chi vá quɨ̀ndáá iní‑güedé”, càchí té Àbrahám xǎhaⁿ‑dě xii tée cuica‑ǎⁿ —càchí Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée cùu fariséú. \c 17 \s1 Quɨhɨ iní‑ó vǎ cúndècu‑o ichi cuehé ichi duha \r (Mt. 18:6-7, 21-22; Mr. 9:42) \p \v 1 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Dacuɨtɨ́í sǎ cóó cuè tée dacàháⁿ‑güedé ñáyiu cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá, ¡dico ndàhú ní cuu cue tée ducaⁿ na dàcaháⁿ ñáhá xìí‑yu cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá! \v 2 Chi váha‑gá sá nǔu na dàcutu ndeé ñáyiu ɨɨⁿ yúú yǒdó dǔcúⁿ‑güedě te dàquée ñàhá‑yu xii‑güedé xɨtɨ́ ndute làmár, te ñá dɨ́ú sǎ cúndècu‑güedé dacàháⁿ‑güedé ñáyiu cadá‑yu nándɨ sá cuèhé sá dúhá, cuěi ñáyiu ndàhú iní‑xi dandàhú‑güedé. \v 3 Te ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo. \p ’Te núu ɨɨⁿ ñaní tnáhá‑ndó quìde‑dé ɨɨⁿ sá ñà túú tàú‑dé cada‑dé sá cúú‑xí‑ndó te cáháⁿ‑ndó dǒho‑dé, te núu ní ndixi cuéchi iní‑dé sá ñà túú ní quìde váha‑dé, te cada càhnu iní‑ndó sǎ nǐ quide‑dé. \v 4 Te cuěi úsá xito na càda‑dé nándɨ sá ñà túú tàú‑dé cada‑dé sá cúú‑xí‑ndó ɨ̀ɨⁿ nduu, te núu na quìxi‑dé úsá xito núú‑ndó, te cachí‑dé sá vǎ dúcáⁿ‑gǎ cada‑dé, te xìni ñuhu‑xi cada cahnu iní‑ndó‑dě —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ñáyiu sàndáá ndisa iní‑xi \p \v 5 Te ní xáhaⁿ cuè tée xìca cuu ndɨhɨ Jesús xii‑gá: \p —Chindee ñàha xii‑ndɨ́ cuèndá ducaⁿ te quɨndáá‑gá iní‑ndɨ́ sá Yǎ Ndiǒxí ndácú‑gǎ quídé‑gǎ nchaa sá vǎha —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 6 Te ní xáhaⁿ Jèsús: \p —Te núu nchòhó quɨ́ndáá ndisa iní‑ndó sǔúní cuědìcó luha lií dàtná cuìní‑ndó càa ɨɨⁿ ndɨ́quɨ́ⁿ yutnu nàni mostázá, te ducaⁿ te cuu cúñaha‑ndo xìi ɨɨⁿ yutnu: “Quene‑n ìha te quɨ́hɨ́ⁿ‑n cuìhnu‑n xɨtɨ́ làmár”, duha cúñaha‑ndo. Te ducaⁿ càda‑xi te núu na quɨ̀ndáá ndisa iní ñáhá‑ndó xìi‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nàcuáa tàú ɨɨⁿ tée xìnu cuechi cada‑dé \p \v 7 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Te núu ɨɨⁿ nchòhó ndécú ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑ndó, te cuáháⁿ‑dé yucu cuángada chìuⁿ‑dé, àdi cuáháⁿ‑dé yucu coto‑dé quɨtɨ, te òré ní nasáá‑dé vehe sá nǐ sáháⁿ‑dé yucu, te vá cǔñaha nchòhó cue tée cùu patróóⁿ‑dě xii‑dé: “Yáchí nehé caxi‑n dǐtá”, vá dúhá cǔñaha‑ndo. \v 8 Chi nchòhó cue tée cùu patróóⁿ‑dě cúñaha‑ndo xìi‑dé: “Cundɨhɨ́ iní cada túha sá cúdìni‑í, te díhna‑gá‑í caxi‑í dítá te dǎtnùní caxi‑n”, duha cúñaha nchòhó cue tée cùu patróóⁿ xii‑dé. \v 9 Te òré ná ndɨ́hɨ́ chìuⁿ ní táhú nchòhó cue tée cùu patróóⁿ cada tée xìnu cuechi núú‑ndó, te ñá túú tàú‑ndó ndàcáⁿ táhú‑ndó nǔú těe xìnu cuechi núú‑ndó. \v 10 Te duha càháⁿ‑í chi núu òré ná ndɨ̀hɨ nchaa chiuⁿ ní táhú Yǎ Ndiǒxí cada‑ndo, te cachí‑ndó: “Nchúhú cúú‑ndɨ̌ cue tée xìnu cuechi núú Yǎ Ndiǒxí, dico ñá túú tàú‑gá ndacáⁿ táhú‑gǎ núú‑ndɨ̌, chi mee‑ni chìuⁿ ní táhú‑gǎ ní quide‑ndɨ́”, duha cachí‑ndó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá úxí cue tée tnàhá cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú ñáyiu \p \v 11 Te ñùhu Jesús ichi cuáháⁿ‑gá ñuú Jerusàlén, te ní yáha‑gá núú ràyá distrìtú Sàmariá ndɨhɨ distrìtú Galìleá. \v 12 Te ta cùyatni‑gá ɨɨⁿ ñuú lǐhli cuáháⁿ, te ní sátnahá ñáhá ǔxí tnàhá cue tée cùhú xii‑gá, te tnàhá‑güedé cuéhé sǎ dátèhyú nihnu‑xi yɨquɨ cùñú‑ó dico xica lùha ní ngúnu tnɨ́ɨ‑güedé, \v 13 te níhi ní cáháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —¡Mèstrú, cundàhú iní ñáhá xìi‑ndɨ́! —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 14 Te òré ní xiní ñáhá Jèsús xii‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí cuàháⁿ núú dǔtú ná cùndehe ñaha‑dé xii‑ndo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te ichi‑ni ñùhu‑güedé cuáháⁿ‑güedé ní ndúha‑güedé cuéhé tnàhá‑güedé. \v 15 Te nchaa‑güedé ní cutnùní iní‑güedé sá nǐ ndúha‑güedé, dico ɨɨⁿ‑ni‑dé ní nacuico‑dě, te ní ngüíta‑dé níhi ní cáháⁿ‑dé, te ní cachí‑dé sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \v 16 Te ní ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑dě núú Jèsús, te ní nuu núú‑dě ndàa núú ñúhú ndàcáⁿ táhú‑dě núú‑gǎ. Te tée‑áⁿ cúú‑dě tée distrìtú Sàmariá. \v 17 Te Jèsús ní cachí‑gá: \p —Úxí tnàhá‑güedé ní ndúha cuéhé tnàhá‑güedé. ¿Te ndèé ndécú dàva‑gá‑güedé‑i? \v 18 ¿Te náa ɨɨⁿdìi‑ni tée ɨngá ñuú‑a ní nacuico‑dě ndàcáⁿ táhú‑dě núú Yǎ Ndiǒxí, te càchí‑dé sá ǐo càhnu cuu‑gá ñǎ? —càchí‑gá. \p \v 19 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii tée‑áⁿ: \p —Ndacuɨ́ñɨ́ te núhú‑n, chi sa ní ndúha‑n cuěhé tnàhá‑n, chi ní sándáá iní‑n Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Nàcuáa yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí \r (Mt. 24:23-28, 36-41) \p \v 20 Te cue tée cùu fariséú ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú Jèsús nǔu ná ama ngüíta Yá Ndiǒxí ndɨ́hu ndaha‑gǎ ñáyiu. Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ñá túú nǎ cada‑xi ñuyíú quiní‑ndó cuèndá cutnùní iní‑ndó sǎ ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \v 21 Te ni vǎ yǒo cachí: “Iha ndècu‑gá táxí tnùní‑gá, àdi yacáⁿ ndécú‑gǎ táxí tnùní‑gá”, chi tnuú‑ndó sà ndecu‑gá ndɨhɨ nchaa ñáyiu yɨ̀ndaha‑gá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 22 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p —Te nchòhó chi sáá nduu, te cachí iní‑ndó sǎ sǔúní cuědìcó ɨɨⁿ nduu quiní ñáhá‑ndó xìi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, dico vá quìní ñáhá‑gǎ‑ndó xìi‑í. \v 23 Te coo ñáyiu cúñàhá‑yu xii‑ndo: “Iha ndècu‑gá, áⁿ yàcáⁿ ndécú‑gǎ”, quesàhá‑yu cúñàhá‑yu xii‑ndo. Dico vá quɨ̀ndáá iní‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó ndɨ̀hɨ́‑yu núú càchí‑yu, te ni vǎ cání ìní‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ méé‑ndó. \v 24 Chi dàtná cuìní‑ndó quìde‑xi oré sàá ndúté àndɨu, chi uuⁿni dàyehé‑xi nɨhìí ñuyíú, ducaⁿ càda‑xi nduu na quixi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te dàvá‑áⁿ quiní ñáhá nchàa‑ndɨ túhú ñáyiu xii‑í. \v 25 Dico díhna‑gá ndoho vìhi‑í, te daquèe tɨ́hú ñáhá ñǎyiu ñuyíú‑a xii‑í. \v 26 Te cadá‑yu dàtná ní quide ñáyiu ní xíndecu cútnàhá ní xíndecu té Nǒé, te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada nchaa ñáyiu ndècu vitna ndéé sáá nduu quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo. \v 27 Chi caxi‑ní‑yu, coho‑ní‑yu, te caca cuu‑ni cue tée xìca ndáhú, te tnǎndaha‑ní‑yu, chi ducaⁿ nǐ quidé‑yu dàvá‑áⁿ nděé ní sáá nduu cuǎnguee té Nǒé xɨtɨ́ bàrcú, te ní ngüíta‑xi ní cuuⁿ dáú nǐ ndaa ndute ñuyíú, te nchaá‑yu ní xíhí ní cáhá‑yu dàvá‑áⁿ. \v 28 Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide tucu ñáyiu cútnàhá ní xíndecu té Lǒt, chi xèxí‑yu xìhí‑yu, te sàáⁿ‑yu te nàdicó‑yu, te xǐxitú‑yu nándɨ sá xǐxitú‑yu, te nchaa cue tée xǐdácáá‑güedě vehe. \v 29 Te òré ní quee té Lǒt ñuú Sòdomá, te ní ngoyo ñuhú andɨu, te dàcá yúú sǔúní dìcó ní nduu ñuhú‑nǎ‑xi, te ní xíhí nchaandɨ túhú ñáyiu ñuú‑áⁿ. \v 30 Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cada ñáyiu na sàá nduu quìxi tucu yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuyíú‑a. \p \v 31 ’Te núu ɨɨⁿ ñáyiu càndodó‑yu dɨ́quɨ́ véhě‑yu nduu‑ǎⁿ, te nì vá ndɨ̌hu‑gá‑yu quehéⁿ‑yu ɨɨⁿ ndachìúⁿ‑yu canehé‑yu quɨ́hɨ́ⁿ, te ñáyiu cuáháⁿ yucu, te nì vá nùhú‑gá‑yu vehé‑yu. \v 32 Te chí dándàcu iní nàcuáa ní yáha ñadɨ̀hɨ́ té Lǒt. \v 33 Te nchaa ñáyiu cuìní dàcácu nihnu mee‑xi ñùyíú‑a ña, te cuíta nihnú‑yu, te nchaa ñáyiu na cùú sá cuèndá‑í, te naníhí tàhú‑yu. \p \v 34 ’Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ ndùu‑áⁿ, te núu úú‑yu càa ɨɨⁿ núú xǐto, te ɨɨ́ⁿ‑yu ndanchitá‑yu ndaá‑yu andɨu, te ɨɨ́ⁿ‑yu quendóo. \v 35 Te núu úú ñáyiu dɨ̀hɨ́ nchícǒ‑yu ɨɨⁿ‑ni vèhe, te ɨɨ́ⁿ‑yu ndanchitá‑yu ndaá‑yu andɨu, te ɨɨ́ⁿ‑yu quendóo. \v 36 Te núu úú cue tée yɨ̀hɨ‑güedé yucu, te ɨɨⁿ‑dé ndànchita‑dé ndaa‑dé andɨu, te ɨɨⁿ‑dé quendóo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 37 Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá nǔu ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿te ndèé ducaⁿ càda‑xi‑i? —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Te nchòhó xìní‑ndó sǎ ncháá nǔú yúcú yɨ̀quɨ cuñú ní xíhí, te yàcáⁿ tàcá cue ndɨxíí xéxí‑güèdɨ —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 18 \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá ɨɨⁿ juěxí ndɨhɨ cuèndá ɨɨⁿ ñaha quèé \p \v 1 Te Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú‑güedě cuèndá sá vǎ ná tǔhú iní‑güedé cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí nchaa‑ni òré. \v 2 Te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ɨɨⁿ ñuú ndécú ɨ̀ɨⁿ juéxí, te ni ñà túú sàndáá iní‑dé Yǎ Ndiǒxí, te ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu xáhaⁿ ñǎyiu ñá túú cuìní‑dé cada cuèndá‑dé. \v 3 Te dɨu‑ni ñuú‑áⁿ ndécú tùcu ɨɨⁿ ñadɨhɨ́ ñaha quèé, te ní sáháⁿ‑aⁿ càháⁿ ndàhú‑aⁿ núú juěxí‑áⁿ cuèndá cada ndáá‑dé ɨɨⁿ cuéchi. \v 4 Te tɨtnɨ́ xito ní cuu sàháⁿ‑aⁿ càháⁿ ndàhú‑aⁿ núú‑dě te ñá túú cuìní‑dé cada cuèndá‑dé tnúhu càháⁿ‑aⁿ ni cùu, te ndéé núú ñà cúú‑gǎ te ní sani iní‑dé: “Te cuěi ñá túú sàndáá iní‑í Yǎ Ndiǒxí, te ni ñà túú quìde cuendá‑í nchaa tnúhu càháⁿ ñáyiu cada‑í, \v 5 dico na càda ndáá‑í cuèndá ñaha quèé‑a ndɨhɨ ñáyiu cùu úhú iní tnáhá ndɨ̀hɨ‑aⁿ, chi vá cúndèe‑gá iní‑í nuu núu quixi‑aⁿ dasàtú iní ñáhá xìi‑í”, duha ní sani iní tée cùu juéxí‑áⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 6 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Cada cuèndá‑ndó nàcuáa ní sani iní juěxí tée cuihna ìní‑xi‑áⁿ. \v 7 Te Yá Ndiǒxí ío chìndee‑gá nchaa ñáyiu ní cáháⁿ‑gá cundecu ndɨhɨ‑gá, chi cuěi nduu cuěi niú càháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑gá, te vá cúyàa‑gá nachinaa‑gá nchaa sá quídé ñàha nchaa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìí‑yu. \v 8 Te ío ndɨ̌hɨ ducaⁿ càda‑gá. Te òré ná quìxi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, ¿te náa naníhí‑gǎ‑í ñáyiu sàndáá ndisa iní Yǎ Ndiǒxí‑ǎⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Nàcuáa quìde ɨɨⁿ tée cùu fariséú ndɨhɨ ɨɨⁿ tée cùu cobradór \p \v 9 Te Jèsús ní cáháⁿ‑gá núú ñǎyiu nàcuáa quìde ñáyiu sàni iní sá ǐo quìde ndáá te dàquee tɨ́hǔ‑yu tnàha ñáyiú‑yu, te xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 10 —Úú cue tée cuáháⁿ‑güedé veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu cáháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí, te ɨɨⁿ‑dé cúú‑dě tée cùu fariséú, te ɨngá‑dé cúú‑dě tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú. \v 11 Te tée cùu fariséú‑áⁿ nútnɨ̌ɨ‑dé càháⁿ ndɨhɨ‑dé Yǎ Ndiǒxí, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: “Yòhó Dútú Ndiǒxí ndàcáⁿ táhù‑í núú‑n, chi ñá túú quìde‑í dàtná quídé dàva‑gá‑güedé, chi dùhu‑güedé, càháⁿ ndɨhɨ‑güedé ñadɨ̀hɨ́ te ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑güedé cúǔ‑yu, te nándɨ‑gá nchaa sá cuèhé sá dúhá quìde‑güedé, te ni ñà túú quìde‑í dàtná quídé těe cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú ndécú ìha. \v 12 Chi yúhú ñá túú tnàhí ná xéxì‑í úú nduu xɨtɨ́ samàná cuèndá sá càháⁿ ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑n, te nchaa sá nìhí‑í te càhu‑í úxí xichi, te ɨɨⁿ xichi tàxi‑í xii‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii Yá Ndiǒxí. \v 13 Dico tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú‑áⁿ chi xica lùha nutnɨ́ɨ‑dé, te ni lùha ñá túú cùyɨɨ‑dé ndonehe núú‑dě andɨu cuèndá sá ndíxí cuěchi iní‑dé nchaa sá ñà túú vǎha quìde‑dé, te ndèdí ndaha‑dé pèchú‑dé sá ndɨ̀hú iní‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii Yá Ndiǒxí: “¡Yòhó Dútú Ndiǒxí cundàhú iní ñáhá xìi‑í, chi ío cuéhé sǎ ñà túú vǎha quìde‑í núú‑n!”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii Yá Ndiǒxí. \v 14 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ těe cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu‑áⁿ nǐ tedóho Yá Ndiǒxí nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑dé, te ní quide càhnu iní‑gá nchaa sá ñà túú vǎha ní quide‑dé, te cuánuhú‑dé vehe‑dé. Te tée cùu fariséú‑áⁿ ñà túú ní tèdóho ñaha Yǎ Ndiǒxí xii‑dé. Chi nchaa ñáyiu na càda cahnu mee‑xi ñuyíú‑a te vá cúǔ‑yu ñáyiu cùnuu, te nchaa ñáyiu ñá túú quìde cahnu mee‑xi, ñáyiu‑áⁿ cunùú‑yu —càchí Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús quídé ǐí‑gǎ landú \r (Mt. 19:13-15; Mr. 10:13-16) \p \v 15 Te ɨɨⁿ ǔú ñáyiu ndècá‑yu landú lǐhli cuáháⁿ núú Jèsús chi cuìní‑yu sá téndàha ñaha‑gá xii‑güexi, te òré ní xiní cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sá ndécǎ‑yu landú‑áⁿ cuǎháⁿ núú‑gǎ, te ní ngüíta‑güedé ténàá ñáhá‑güedě xií‑yu, te xǎhaⁿ‑güedě sá vǎ dúcáⁿ càdá‑yu. \v 16 Dico Jèsús ní cana ñaha‑gǎ xii‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí dáñá ná quìxi nahi landú lǐhli‑áⁿ nǔù‑í‑a, te vá càdɨ́‑ndó ìchi‑güexi, chi dàtná cúú vǎha iní cue landú lǐhli‑áⁿ ducaⁿ cùu váha iní cue ñáyiu yɨ̀ndaha ñaha Yá Ndiǒxí. \v 17 Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ nǔu vá quɨ̀ndáá iní ñáhá‑ndó dàtná quídé dàva landú lǐhli sàndáá iní ñáhá xìi‑í, te vá ndɨ̌hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo, te vá ndúú tǎhú‑ndó cùndecu‑ndo ndɨhɨ‑gá nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ɨɨⁿ tée cuica càháⁿ ndɨhɨ‑dé Jèsús \r (Mt. 19:16-30; Mr. 10:17-31) \p \v 18 Te ɨɨⁿ tée cùnuu ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Yòhó Mèstrú, cùu‑n tée ío váha iní‑xi, te cuìní‑í nǔu vá cúndèe iní‑n càchí tnúhu‑n nǎ cúú sǎ vǎha cada‑í cuèndá nduu táhù‑í cundecu‑í ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 19 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —¿Te cùtnuní iní‑n nàcuáa ndùu tnúhu càháⁿ‑n sǎ yǔhú váha iní‑ǎⁿ? Chi ɨɨⁿdìi díí‑ni Yá Ndiǒxí váha iní‑gá. \v 20 Te yòhó xìní‑n nàcuáa ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu, te duha ní cachí‑gá: “Nchòhó cue tée vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo ñàdɨhɨ́ te núu ñá dɨ́ú ñàdɨhɨ́‑ndó cùú‑yu, te ducaⁿ‑ni nchòhó cue ñáyiu dɨ̀hɨ́ tucu vá càháⁿ ndɨhɨ‑ndo těe te núu ñá dɨ́ú yɨ̀ɨ‑ndo cuu‑güedé, te vá cáhní‑ndó tnàha ñáyiu‑ndo, te ni vǎ dúhú‑ndó sǎ ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu, te ni vǎ dácàcu‑ndo cuéchi neñùú sá cúú‑xí tnàha ñáyiu‑ndo, te canehe‑ndo sǎ yɨ́ñùhu núú tǎtá‑ndó ndɨ̀hɨ núú nǎná‑ndó”, duha ní cachí Yǎ Ndiǒxí cada ñáyiu —càchí Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 21 Te tée‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Nchaa xíǎⁿ ní ngüíta‑í quídè‑í ndéé cútnàhá cúú làndú‑í —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 22 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dico cùmání ɨ̀ngá núú sǎ cádá‑n, vitna te quɨ́hɨ́ⁿ‑n te dico‑n nchàa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑n, te díhúⁿ‑n cuǎha táhú‑n cuè ñáyiu ndàhú, te ducaⁿ te nduu táhú‑n cùndecu váha‑n nǔú ndécú Yǎ Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, te na yǎha ducaⁿ càda‑n te quixi‑n chìtnahá ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 23 Te sá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ Jèsús xii‑dé, te ío ní cundɨ̀yɨ́‑dé, chi ío cuica‑dě. \v 24 Te sá nǐ xiní ñáhá Jèsús xii‑dé cúndɨ̀yɨ́‑dé, núu ní cachí‑gá: \p —¡Ío úhú quɨ́ndáá iní ñáyiu cuica Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu! \v 25 Te yáchí‑gá yáha ɨɨⁿ càméyu yaú ɨɨⁿ yɨquɨ tɨ̀cú dàcúúxí sǎ quɨ̀ndáá iní ɨɨⁿ ñáyiu cuica Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu —duha ní cachí‑gá. \p \v 26 Te nchaa ñáyiu ní tecú dóho‑xi tnúhu ní cáháⁿ‑gá ní xáhǎⁿ‑yu xii‑gá: \p —¿Te yoo naníhí tàhú te núu ducaⁿ vàíⁿ? —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑gá. \p \v 27 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Cue ñáyiu ñuyíú‑a chi vá ndácǔ‑yu ná cadá‑yu nàcuáa ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, dico mee‑gǎ chi ndacu‑gá ndɨ́hu ndaha ñàha‑gá xií‑yu chi nchaa sá vǎha ndàcu‑gá quídé‑gǎ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 28 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Nchúhú ní dándǒo‑ndɨ́ nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́, te ní tuha ñaha‑ndɨ̌ xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 29 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ncháá ñǎyiu na dàndóo vehe‑xi, àdi tátá‑xi, nǎná‑xi, ñaní‑xi, cúha‑xi, ñadɨ̀hɨ́‑xi, déhe‑xi cuèndá sá cuìní‑yu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu, \v 30 te ío‑gá cuéhé sǎ cuǎñaha‑gǎ xií‑yu cundecu ndɨhɨ́‑yu, te ñá dɨ́ú‑ní xǐǎⁿ, chi tnàhá nduu táhǔ‑yu cundecu ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑í nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ ná sàá nduu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càháⁿ tucu‑gá sá cáhní ñàha‑güedé xii‑gá \r (Mt. 20:17-19; Mr. 10:32-34) \p \v 31 Te Jèsús ní taudɨ̀ɨⁿ‑gá ndɨ ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá tnuú ñáyiu, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Vitna te quɨ́hɨ́ⁿ‑ó ñùú Jerusàlén, chi yàcáⁿ cada‑xi nchaa nàcuáa sa ní chídó tnùní cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha nàcuáa yáha yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo. \v 32 Chi cuáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑í núú cuè tée ñá túú cùu cue tée isràél, te cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑í, te cúcuèhé ñáhá‑güedě, te tɨú dɨɨ́ ñáhá‑güedě xii‑í. \v 33 Te caniha‑güedě ndɨhɨ ñɨɨ, te dǎtnùní cahni ñaha‑güedě xii‑í, dico nduu úní sá cùú‑í te ndoto‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 34 Dico ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu ní cáháⁿ‑gá ñá túú ní tècú tnùní‑güedé, chi ío yɨ̀dáhu tnúhu ní cáháⁿ‑gá nǔu xíǎⁿ ni ɨ̀ɨⁿ ñá túú ní tècú tnùní‑güedé. \s1 Jèsús quídé tǎtna‑gá núú ɨ̀ɨⁿ tée cuàá ñuú Jerìcó \r (Mt. 20:29-34; Mr. 10:46-52) \p \v 35 Te òré tá cùyatni Jesús ñuú Jerìcó cuáháⁿ, te yuhu ìchi cuáháⁿ‑gá‑áⁿ núcǒo ɨɨⁿ tée cuàá xìcáⁿ ndàhú‑dé. \v 36 Te òré ní tecú dóho‑dé xǐcáháⁿ vài ñáyiu xǐyáha‑yu, te ní xícáⁿ tnúhú‑dě núú ñǎyiu ndècu ndɨhɨ‑dé ná cuèndá ducaⁿ vàí‑yu yáha. \v 37 Te ní xáhǎⁿ‑yu sá Jèsús tée ñuú Nazàrét ñúhú‑dě ichi. \v 38 Te níhi ní cáháⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Jèsús ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑í! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 39 Te ñáyiu xǐxódó núú nǔú Jèsús ní tenàá ñáhǎ‑yu xii‑dé, te xǎhǎⁿ‑yu sá ná càdɨ́‑dé yuhu‑dé dico uuⁿ‑gá níhi ní cáháⁿ‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¡Yòhó tée cùu ñaní tnáhá ndǐi Dàvií, cundàhú iní ñáhá xìi‑í! —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 40 Te Jèsús ní ngüɨ́ñɨ́‑gá, te ní táúchíúⁿ‑gǎ ní sángueheⁿ ñaha cuè tée ndɨhɨ‑gá. Te òré ní quexìo‑dé núú‑gǎ, te ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑dě, te xáhaⁿ‑gǎ: \p \v 41 —¿Ná cuìní‑n càda ñaha‑í xii‑n‑i? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p Te tée cuàá‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: \p —Mèstrú, cuìní‑í cada tátna‑n nǔù‑í cuèndá cundehe‑ǐ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 42 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Sa ní ndúha núú‑n chi ní sándáá iní‑n Yǎ Ndiǒxí —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 43 Te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndúha núú‑dě, te ní chinchícúⁿ‑dé Jèsús, te ní cachí‑dé sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. Te nchaa ñáyiu ní xiní nàcuáa ní cuu ní ndúha núú‑dě tnàhá‑yu ní cachí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí. \c 19 \s1 Jèsús ndɨhɨ ɨɨⁿ tée nàni Zaqueú \p \v 1 Te Jèsús ní sáá‑gá ñuú Jerìcó, te ta yǎha‑gá xɨtɨ́ ñuú‑áⁿ cuǎháⁿ. \v 2 Te ñuú‑áⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ tée cuica nàni‑dé Zàqueú, te cùnuu‑dé táxí tnùní‑dé cue tée cùndɨhɨ‑dé, cue tée cuihna ìní‑xi quìde cobrá ñáhá xìi ñáyiu cuèndá impuèstú. \v 3 Te tée‑áⁿ cuìní‑dé quiní‑dé Jèsús òré‑áⁿ ní cùu te ñá ní ndàcu‑dé, chi ío cuéhé ñǎyiu, te ñá túú dùcúⁿ‑dé. \v 4 Te xìnu‑dé ní ngódó núú‑dě te ní sáá‑dé dɨ́quɨ́ ɨɨⁿ yutnu sìcómorú nùtnɨ́ɨ yatni yuhu ìchi núú yǎha Jèsús cuèndá cuìní‑dé quiní ñáhá‑dě xii‑gá. \v 5 Te òré tá yǎha Jèsús xíáⁿ, te ní ndonehe núú‑gǎ dɨ́quɨ́ yutnu núú cándòdo‑dé‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Zàqueú, tanùu ndɨ́hɨ dɨ́quɨ́ yutnu‑áⁿ, chi tnavíí quexìo‑í vehe‑n ndètatú‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 6 Te té Zàqueú‑áⁿ nǐ nuu ndɨ̌hɨ‑dé dɨ́quɨ́ yutnu‑áⁿ, te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé ní queheⁿ cuèndá‑dé Jèsús vehe‑dé. \v 7 Te sá nǐ xiní ñáyiu ní quexìo Jesús vehe‑dé, te nchaá‑yu ní ngüíta‑yu càháⁿ cuèhé‑yu cuèndá‑gá, te xǐtnàhá‑yu: \p —Tée‑a cuánguɨhu‑dé vehe ɨɨⁿ tée ndècu ichi cuehé ichi duha —càchí‑yu xǐtnàhá‑yu. \p \v 8 Te té Zàqueú‑áⁿ nǐ ndacuɨ́ñɨ́‑dé tnuú‑yu, te xǎhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —Yòhó Mèstrú, na cuǎha‑í ñáyiu ndàhú cuádava nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ‑í. Te núu yoo ní dándàhú‑í ní dúhù‑í, te codo ǔní‑gá tnàhá sá nǐ dúhù‑í‑yu nacuáñaha‑ǐ xií‑yu —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 9 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Zàqueú: \p —Vitna ní naníhí tàhú‑n ndɨ̀hɨ nchaa ñáyiu xǐndecu vehe‑n, chi tnàhá‑n cùu‑n ñaní tnáhá ndǐi Àbrahám. \v 10 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo véxi‑í nándùcu‑í ñáyiu ní xíta nihnu cuèndá dàcácu nihnu‑í‑yu núú ùhú núú ndàhú —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Nàcuáa ní quide‑güedé ndɨhɨ díhúⁿ cuàáⁿ \r (Mt. 25:14-30) \p \v 11 Te nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ sani iní‑yu sá ndɨ̌hɨ‑ni ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xií‑yu cuèndá sá nǐ cuyatni Jèsús ñuú Jerusàlén, te xíǎⁿ nǔu ní ngüíta Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núǔ‑yu cuèndá tecú tnùní váha‑yu tnúhu‑gá. \v 12 Te xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Ní xíndecu ɨɨⁿ tée cùu ñaní tnáhá ñǎyiu cùnuu, te cuáháⁿ‑dé ɨngá ñuú xícá cuèndá yàcáⁿ cuáha ñaha‑güedě chìuⁿ coo‑dé, te dǎtnùní ndixi‑dé quɨndaha‑dě tɨtnɨ́ ñuú. \v 13 Te cùmání‑gǎ quee‑dé quɨ́hɨ́ⁿ‑dé, te ní cana‑dé úxí cue tée xìnu cuechi núú‑dě, te ní sáñaha‑dě ndɨ́ dɨ́ɨ́ⁿ nǔú‑güedě ɨɨⁿ caa ɨɨⁿ caa díhúⁿ cuàáⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě: “Chí cádá ndǎhú ndɨhɨ díhúⁿ‑ǎⁿ ndèé ná sàá nduu nàsáá‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 14 Dico nchaa ñáyiu ñuú quɨndaha‑dě‑áⁿ ñà túú tnàhá iní‑yu sá quɨ́ndàha ñaha‑dé, núu ní tendàhá‑yu cue tée nèhe tnúhu cuáháⁿ núú cuè tée cuáñaha chìuⁿ coo‑dé‑áⁿ, te ní xáhǎⁿ‑yu sá cǔñaha‑güedě sá ñà túú tnàhá iní‑yu sá těe‑áⁿ quɨndaha ñàha‑dé xií‑yu. \v 15 Dico dacuɨtɨ́í sǎ nǐ sáha‑güedé tée‑áⁿ chìuⁿ coo‑dé sá dɨ́ú‑dě quɨndaha‑dě ñáyiu nchaa ñuú‑áⁿ, te ní nacuico‑dě cuánuhú‑dé ñuú‑dé. Te òré ní nasáá‑dé vehe‑dé, te ní tendaha‑dě ɨɨⁿ tée ní sánúcana ñaha xìi cue tée xìnu cuechi núú‑dě, cue tée ní dándǒo ndaha‑dě díhúⁿ cuèndá cácáⁿ tnúhú‑dě núú‑güedě ɨɨⁿ ɨɨⁿ‑güedé nǔu ndèé dau ní chídó‑xí dɨ̌quɨ́ dǐhúⁿ sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑dé‑áⁿ. \v 16 Te tée ní ndèxio díhna xǎhaⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, ní quide‑í ndáhú ndɨhɨ díhúⁿ‑n sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑n xii‑í, te sá ɨ́ɨ́ⁿ nǐ taxi‑n te ní chídó‑xí ǔxí‑gá tnàhá te náu‑a naqueheⁿ cuèndá‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 17 Te tée cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑dě: “Ío váha tée xìnu cuechi cuu‑n chi ío váha ní quide‑n, te sá nǐ quide váha‑n ndɨ̀hɨ sacú díhúⁿ sǎ nǐ dándǒo ndaha ñaha‑ǐ xii‑n, te xíǎⁿ nǔu yúhú càchí‑í sá táxí tnùní‑n ǔxí ñuú vitna”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 18 Te ní ndexìo ɨngá‑dé, te ní xáhaⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, ní quide‑í ndáhú ndɨhɨ díhúⁿ‑n sǎ nǐ dándǒo ndaha ñàha‑n xii‑í, te sá ɨ́ɨ́ⁿ nǐ taxi‑n te ní chídó‑xí ǔhúⁿ‑gá tnàhá te náu‑a naqueheⁿ cuèndá‑n”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \v 19 Te ní xáhaⁿ těe cùu patróóⁿ‑dě‑áⁿ xii‑dé: “Te yòhó taxi tnùní‑n ǔhúⁿ ñuú”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi‑áⁿ. \v 20 Te dǎtnùní ní ndexìo tucu ɨngá‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: “Pàtróóⁿ, náu díhúⁿ‑n‑á, te naqueheⁿ cuèndá‑n chi ní taxúha‑í ní chidúcúⁿnuu‑í ɨɨⁿ pàñú te ñá túú ní quìde‑í ndáhú ndɨhɨ díhúⁿ‑n, \v 21 chi ní yùhú ñáhà‑í xii‑n, chi cùu‑n ɨɨⁿ tée díi, te nàqueheⁿ‑n ɨɨⁿ sá ñà túú ní tàxi ndecu‑n, te nàtahu‑n ɨɨⁿ xichi núú ñà túú ní chìhi‑n tatá”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii pàtróóⁿ‑dě. \v 22 Te ní xáhaⁿ pàtróóⁿ‑dě xii‑dé: “Yòhó cúú‑n ɨ̀ɨⁿ tée cuihna ìní‑xi xìnu cuechi núù‑í, te dɨu‑ni nchaa tnúhu càháⁿ‑n‑ǎⁿ càchí tnùní‑xi nàcuáa cuu ndáá cuéchi‑n. Te núu sàni iní‑n sǎ cúù‑í ɨɨⁿ tée díi, te nàqueheⁿ‑í ɨɨⁿ sá ñà túú ní tàxi ndecu‑í, te nàtahu‑í ɨɨⁿ xichi núú ñà túú nǐ chihi‑í tatá, \v 23 te núu ducaⁿ ña, ¿te ná cuèndá ñá túú ní càhu iní‑n dàsaⁿ nuu‑n díhúⁿ nǐ taxi‑í, te cúñaha‑n chǎhu‑yu dɨ́quɨ́‑xi, te òré ná nàsáá‑í vehe‑í, te sa ngódó lùha‑gá dɨ́quɨ́‑xi naqueheⁿ cuèndá‑í ní cùu‑i?”, cachí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée xìnu cuechi‑áⁿ. \v 24 Te ní xáhaⁿ těe cùu patróóⁿ‑áⁿ xii cue tée xǐndecu xíáⁿ: “Chí quéndèé díhúⁿ cuàáⁿ néhé těe‑a, te cuáha‑ndo těe nèhe úxí tucu díhúⁿ cuàáⁿ‑áⁿ”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 25 Te ní xáhaⁿ‑güedě: “Pàtróóⁿ, dico sa nèhe‑dé úxí díhúⁿ cuàáⁿ”, càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \v 26 Te ní xáhaⁿ těe cùu patróóⁿ‑áⁿ: “Na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ cuè ñáyiu ìó xii‑xi te níhí‑gǎ‑yu cundecu ndɨhɨ́‑yu, te cue ñáyiu sacú ndécú ndɨ̀hɨ cuita ndɨhɨ nihnu nchaa sá ndécú ndɨ̀hɨ́‑yu”, càchí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \v 27 Te xǎhaⁿ tùcu‑dé xii‑güedé: “Nchaa ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑í ñá tnàhá iní‑yu quɨndaha‑ǐ‑yu, te chí cándècá‑yu taquìxi iha, te cahni‑ndǒ‑yu núù‑í‑a”, càchí tée cùu patróóⁿ‑áⁿ xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé —duha cuáháⁿ cuèndú ní cani Jèsús núú ñǎyiu. \s1 Jèsús cuánguɨhu‑gá ñuú Jerusàlén \r (Mt. 21:1-11; Mr. 11:1-11; Jn. 12:12-19) \p \v 28 Te sátá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, te ní nucúhuⁿ ichi‑gá cuáháⁿ‑gá ñuú Jerusàlén. \v 29 Te òré sa ní cuyatni‑gá ñuú Bètfagé, ndɨhɨ ñuú Bètaniá te xíáⁿ cáá yùcu nani Olívú, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii úú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá: \p \v 30 —Chí cuàháⁿ ñuú cáá yàtni yacáⁿ, te òré quexìo‑ndo yacáⁿ, te naníhí‑ndó ɨ̀ɨⁿ búrru ndètnɨ́ɨ‑dɨ, te vátá yǒo ɨɨⁿ‑gá codo ñàha xii‑dɨ, te nandaxi‑ndo‑dɨ te candeca‑ndo‑dɨ quìxi. \v 31 Te núu yoo na càcáⁿ tnúhu núú‑ndó nǎ cuèndá nándàxi‑ndo‑dɨ, te cúñaha‑ndo xìí‑yu sá yǔhú Yaá xícá cùu ndɨhɨ‑ndo xini ñuhu‑í‑dɨ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 32 Te cue tée‑áⁿ nǐ xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te nchaa‑ni nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús ducaⁿ nǐ cuu, \v 33 chi mei òré nándàxi‑güedé bǔrru‑áⁿ nǐ quexìo cue ñáyiu cùu xítohó‑dɨ xìcáⁿ tnúhu‑yu núú‑güedě, te xǎhǎⁿ‑yu: \p —¿Ná cuèndá nándàxi‑ndo búrru‑ndɨ́‑i? —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu. \p \v 34 Te ní xáhaⁿ‑güedě xií‑yu: \p —Nà ndaxi‑ndɨ́‑dɨ chi Yaá xícá cùu ndɨhɨ‑ndɨ́ xíní ñùhu ñaha‑gá xii‑dɨ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xií‑yu. \p \v 35 Te ndèca‑güedé‑dɨ cuáháⁿ núú ndécú Jèsús, te òré ní quexìo‑güedé ndɨhɨ‑dɨ núú ndécú‑gǎ te ní sacáⁿ ndodo‑güedé dóó‑güedě sátá‑dɨ, te ní ngódó ñáhá‑gǎ xii‑dɨ. \v 36 Te ío cuéhé ñǎyiu ta sàcáⁿ‑yu dóǒ‑yu ichi cuáháⁿ‑gá cuèndá núú dǒǒ‑yu‑áⁿ yǎha‑gá ndɨhɨ quɨtɨ yòdo‑gá. \v 37 Te ní nucuíta nuu‑gá ichi tɨndúú yucu Òlívú tá cùyatni‑gá ñuú Jerusàlén cuáháⁿ, te nchaa ñáyiu sàndáá iní ñáhá xìi‑gá nchìcúⁿ ñáhǎ‑yu te ní ngüíta‑yu níhi càháⁿ‑yu sá cúdɨ̌ɨ́ ìní‑yu, te càchí‑yu sá ǐo càhnu cuu Yá Ndiǒxí cuèndá sá nǐ xiní‑yu nchaa sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada ní quide‑gá. \v 38 Te càchí‑yu: \p —¡Ío càhnu cuu Yaá véxi quɨndaha ñàha xii‑o, te dɨu‑gá cúú‑gǎ Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi quìde núú‑gǎ! ¡Te ío càhnu cuu mee‑gá! ¡Te andɨu ñà túú tnàhí ná cúú! —duha càchí‑yu. \p \v 39 Te ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu fariséú ñúhú tnàhá tnuú ñáyiu‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Mèstrú, cúñaha nchàa ñáyiu ndɨhɨ‑n na càdɨ́‑yu yuhú‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 40 Dico Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ nǔu ñáyiu‑a na càdɨ́‑yu yuhú‑yu ña, te nchaa yúú cǎháⁿ níhi‑xi dàtná ɨɨⁿ ñáyiu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 41 Te òré ní cuyatni‑gá ñuú Jerusàlén te ní xiní‑gá, te ní ndáhyú‑gá cuèndá nchaa ñáyiu dii ñùú‑xi‑áⁿ sǎ ndɨ̀hú iní‑gá. \v 42 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii cue ñáyiu‑áⁿ: \p —Ío cuu váha iní‑í te núu dìcó nchòhó tecú tnùní‑ndó vìtna ɨɨⁿ tnúhu sá cádá vǎha ñaha xìi‑ndo, chi ñá túú‑gǎ ná cuu cundecu‑ndo, te núu na tècú tnùní‑ndó. Dico ñá tècú tnùní‑ndó, chi ío yɨ̀dáhu tnúhu‑a. \v 43 Te sáá nduu tnǔndòho tnúhu ndàhú sá cúú‑xí‑ndó, te nchaa cue tée dava‑gá ñuú cúú ǔhú iní tnáhá ndɨ̀hɨ‑ndo quixi‑güedé chidoco ñàha‑güedé xii‑ndo, te nɨ càndéé núú ndécú‑ndó‑ǎⁿ dacàa‑güedé ndóho cuèndá xíáⁿ quɨhɨ váha‑güedé nàá ndɨhɨ ñaha‑güedě xii‑ndo, te vá dáñá‑güedě cunu‑ndo. \v 44 Te cahni ñaha‑güedě xii‑ndo, te ndɨhɨ nchaa vehe‑ndo dàngoyo‑güedé ndéé cimièntú‑xi, chi ñá túú ní cuìní‑ndó nàcuáha‑ndo cuèndá òré ní quixi coto ñaha Yǎ Ndiǒxí xii‑ndo —duha ní xáhaⁿ‑gǎ xii ñáyiu ñuú‑áⁿ. \s1 Jèsús ñá túú tnàhá iní‑gá nàcuáa quìdé‑yu veñúhu \r (Mt. 21:12-17; Mr. 11:15-19; Jn. 2:13-22) \p \v 45 Te Jèsús cuánguɨhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te xɨtɨ́ veñúhu‑áⁿ xǐndecu cue ñáyiu quìde ndáhú ndɨhɨ cue ñáyiu xǐsaaⁿ. Te ní queñuhu ñaha Jèsús xií‑yu quehé. \v 46 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Núú tùtú Yǎ Ndiǒxí càháⁿ‑xi nàcuáa ní cáháⁿ‑gá, te duha ní cachí‑gá: “Vehe‑í cúú‑xí nǔú càháⁿ ndɨhɨ ñaha ñáyiu xii‑í”, duha ní cáháⁿ‑gá càchí‑xi núú tùtú‑gá. Dico nchòhó quídé‑ndó vèhe‑gá vehe ñadúhú —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 47 Te Jèsús nchaa nduu dànehé‑gá ñáyiu xɨtɨ́ veñúhu, dico cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùnuu ñuú‑áⁿ ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé cahni ñaha‑güedě xii‑gá. \v 48 Dico ñá nìhí‑güedé nàcuáa cada‑güedé, chi cuèndá nchaa ñáyiu ío cùdɨ́ɨ́ ìní‑yu ndèdóho‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑gá. \c 20 \s1 Jèsús ndécú ndɨ̀hɨ‑gá tnúhu ndee ìní \r (Mt. 21:23-27; Mr. 11:27-33) \p \v 1 Te ɨɨⁿ nduu yɨ̀hɨ Jesús xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu danehé‑gá ñáyiu tnúhu sá càháⁿ nàcuáa naníhí tàhú‑yu. Te ní quexìo cue tée cùu dútú cúnùu ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, \v 2 te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n xìi‑ndɨ́ nása ndùu tnúhu ndee ìní ndécú ndɨ̀hɨ‑n núu quìde‑n nándɨ sá quídé‑n. ¿Te yoo ducaⁿ nǐ taxi tnúhu ndee ìní‑áⁿ xii‑n? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 3 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Yúhú tnàhá‑í cuìní‑í cácáⁿ tnúhu‑í ɨɨⁿ sá càcáⁿ tnúhu‑í núú‑ndó, te cachí tnúhu‑ndo. \v 4 Te chí càchí tnúhu xii‑í yoo ní táúchíúⁿ nǐ dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu. ¿Yá Ndiǒxí ǎⁿ cuè tée ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 5 Te ní ngüíta‑güedé xǐtnàha‑güedé: \p —¿Nása cúñaha‑o? Chi núu nà cúñaha‑o sǎ Yǎ Ndiǒxí ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi Juàá ñá, te quesaha‑dě: “¿Ná cuèndá ñá túú ní sàndáá iní‑ndó tnǔhu ní cáháⁿ ndíi vàíⁿ?”, quesaha‑dě. \v 6 Àdi te núu nà cúñaha‑o sǎ cuè ñáyiu ñuyíú‑a ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní quide ndíi ña, te nchaa ñáyiu cuáha ñàhá‑yu yúú xii‑o, te cahni ñàhá‑yu, chi càchí‑yu sá ndàá sá Yǎ Ndiǒxí ní táúchíúⁿ‑gǎ ní cáháⁿ ndíi Juàá tnúhu‑gá núú ñǎyiu —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 7 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá sá ñà túú xìní‑güedé yoo ní táúchíúⁿ dùcaⁿ ní dácuándùte ndíi Juàá ñáyiu. \v 8 Te ní xáhaⁿ Jèsús xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te ni yǔhú vá càchí tnúhu‑í xii‑ndo yòo ní taxi tnúhu ndee ìní duha quìde‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Cuèndá cue tée cuihna ìní‑xi \r (Mt. 21:33-44; Mr. 12:1-11) \p \v 9 Te sátá dúcáⁿ te ní ngüíta Jèsús ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú ñǎyiu nàcuáa tecú tnùní‑yu tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p —Ɨɨⁿ tée ní xitu‑dé mee‑ni yòho yaha stilé núú ñúhú‑dě. Te ní sáá ɨɨⁿ nduu quɨ̌ngaca cuu xica‑dě vài nduu te ní dándǒo ndaha‑dě sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ xii ɨɨⁿ ǔú cue tée càháⁿ ndɨhɨ‑dé cuèndá cada chìuⁿ‑güedé, te ní ndatnúhu‑güedé sá òré ná cùu te cuu cuèndá dava‑güedé te ducaⁿ te ní quee‑dé cuáháⁿ‑dé. \v 10 Te sátá nǐ sáá nduu nǐ cuu nchaa ndéhé yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑dé‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑dě xii ɨɨⁿ tée xìnu cuechi núú‑dě: “Cuàháⁿ cácáⁿ‑n sǎ cúú cuèndá‑í núú cuè tée ní dándǒo ndàha‑í nchaa yoho yàha stilé sá nǐ xitu‑í”, càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. Te tée xìnu cuechi‑áⁿ nǐ xica‑dé cuáháⁿ‑dé, dico cue tée ndèé nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tnɨɨ‑güedé tée xìnu cuechi‑áⁿ te ní caniha‑güedě, te ní nacuícúⁿ ñáhá‑güedě xii‑dé, te ñá túú tnàhí ná ní sǎñaha‑güedě. \v 11 Te dǎtnùní tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha tùcu‑dé ɨngá tée xìnu cuechi núú‑dě cuáháⁿ‑dé, dico dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide ñaha‑güedě xii‑dé, chi ní xícuèhé ñáhá‑güedě, te ní caniha‑güedě te ní nacuícúⁿ ñáhá‑güedě, te ñá túú tnàhí ná ní sǎñaha‑güedě. \v 12 Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ tendaha tùcu‑dé ɨngá‑dé cuáháⁿ‑dé, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide ñaha tùcu‑güedé, chi ní dánǐcuèhé ñáhá‑güedě, te ní nacuícúⁿ ñáhá‑güedě. \p \v 13 ’Te tée cùu xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ nǐ sani iní‑dé: “¿Nása cada‑í vitna? Váha‑gá tendaha‑ǐ déhe‑í tée ío cùu iní‑a núhú‑dé, chi cudana te òré quiní ñáhá‑güedě xii‑dé, te canehe‑güedé sá yɨ́ñùhu núú‑dě”, duha ní sani iní‑dé. \v 14 Dico òré ní xiní cue tée quìde chiuⁿ‑áⁿ děhe xítohó nchaa yoho yàha stilé‑áⁿ, te ní xítnàha‑güedé: “Tée‑ǎⁿ tée véxi nduu táhú ñuhu‑a ndɨhɨ nchaa sá cáá nǔú‑xi, dico cahni‑o‑dě te mee‑o ndùu tahú‑ó sǎ ndúú tǎhú‑dě”, càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \v 15 Te ní queñuhu ñaha‑güedě ɨɨⁿ xio yuhu ñùhu‑áⁿ, te ní sahni ñaha‑güedě xii‑dé —duha cuáháⁿ cuèndú ní cani Jèsús núǔ‑yu. \p Te dǎtnùní ní xáhaⁿ tùcu‑gá xií‑yu: \p —¿Te nchòhó sa cùtnuní iní‑ndó nàcuáa cada ñaha xǐtohó ñuhu‑áⁿ xii cue tée‑áⁿ ñǎ? \v 16 Chi núhú‑dé te cahni‑dé cue tée‑áⁿ, te dàndóo ndaha‑dě ñuhu‑dé xii cue tée cùtnuní iní‑dé cada ndáá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p Te sá dúcáⁿ nǐ cáháⁿ‑gá, núu ní cachí‑yu: \p —¡Sá vǎ càchí Ndiǒxí sá dúcáⁿ yǎha‑o! —càchí‑yu. \p \v 17 Te Jèsús ní ndacoto‑gá núǔ‑yu, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí càchí tnúhu nása quèe‑xi nacuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí, núú càchí‑xi: \q1 Yúú sǎ nǐ dáquéé tɨ̌hú cue tée dàcaa vehe ní saa‑xi cùu‑xi yúú cúnùu vitna. \m Duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. \v 18 Te nchaa ñáyiu ñá túú cuìní tnɨɨ tnúhu‑í, te ndohó‑yu dàtná ɨɨⁿ ñáyiu tnàhnú duuⁿ òré ndùá‑yu núú yǔú, àdi núu na tàú ñáhá‑xí te dàcachi duuⁿ ñaha‑xi —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Cuèndá impuèstú \r (Mt. 21:45-46; 22:15-22; Mr. 12:12-17) \p \v 19 Te cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní cuiní‑güedé tnɨɨ‑güedé Jèsús òré‑ni‑á ní cùu, chi ní cutnùní iní‑güedé sá cuèndá‑güedé ní cáháⁿ‑gá, dico ní yùhú‑güedé cuèndá sá ǐo vài ñáyiu. \v 20 Te ní ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá, te ní tendaha‑güedě cue tée cuáháⁿ ngoto dayuhu ñàha xii‑gá, te cuáháⁿ‑güedé dàtná cue tée váha iní‑xi, te ndùcu‑güedé nàcuáa cada‑güedé nǔu cáháⁿ‑gá ɨɨⁿ tnúhu sá ñà túú tàú‑gá cáháⁿ‑gá cuèndá ducaⁿ te candeca ñaha‑güedě xii‑gá quɨ́hɨ́ⁿ cuáha cuèndá ñáhá‑güedě núú těe cùnuu. \v 21 Te ní xáhaⁿ‑güedě xii Jèsús: \p —Mèstrú, nìhí‑ndɨ́ tnúhu sá dánèhé‑n ñǎyiu mee‑ni tnǔhu váha, te cuěi ndědani càa ñáyiu ɨɨⁿ‑ni càháⁿ‑n ndɨ̀hɨ́‑yu, te càháⁿ ndáá‑n nàcuáa càháⁿ Yǎ Ndiǒxí cundecu‑o ñùyíú‑a. \v 22 Te cachí tnúhu xii‑ndɨ́ nǔu váha‑ni cháhu‑ndɨ́ té Cèsár tée ío cùnuu cuendá impuèstú ǎⁿ ñǎhá —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 23 Dico Jèsús ní cutnùní iní‑gá sá xító ndèé ñáhá‑güedě xii‑gá, núu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 24 —Chí dánèhé ñáhá xìi‑í ɨɨⁿ díhúⁿ cuìxíⁿ te cachí tnúhu‑ndo nǔu yoo núú‑xi ndèé, ndɨhɨ yoo dɨ̀u‑xi ndeé —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Núú tě Cèsár ndèé ndɨhɨ dɨ̀u‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 25 Te ní xáhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Te núu ducaⁿ te chí nácuǎha té Cèsár sá cúú cuèndá‑dé, te sá cúú cuèndá méé Yǎ Ndiǒxí, te xíǎⁿ nacuáha‑ndo‑gǎ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 26 Te ñá ní ndàcu tnahí‑güedé datɨ̀cánuu ñaha‑güedě xii‑gá núú tnǔhu càháⁿ‑gá, chi òré ní cáháⁿ‑gá, te da ní cuñúhu‑güedé nchaa tnúhu ní cáháⁿ‑gá, te váha‑gá ní sadɨ́‑güedé yuhu‑güedé. \s1 Cuèndá nchaa ñáyiu ndoto \r (Mt. 22:23-33; Mr. 12:18-27) \p \v 27 Te sátá dúcáⁿ te ní sáá ɨɨⁿ ǔú cue tée cùu saducéú núú ndécú Jèsús. Te cue tée‑áⁿ ñà túú sàndáá iní‑güedé sá ndótó cuè ñáyiu ní xíhí, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 28 —Mèstrú, ndíi Moìsés càchí ndíi núú tùtú ndècu vitna sá nǔu ɨɨⁿ tée na cùú, te quendóo ñadɨ̀hɨ́‑dé te ñá túú děhe‑dé ní xǒo ndɨhɨ‑aⁿ, te tée cùu ñaní‑dé naqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ cuèndá coo déhe‑dé ndɨhɨ‑aⁿ cuèndá ñaní‑dé tée ní xíhí‑áⁿ. \v 29 Te ní xíndecu úsá tnàhá cue tée mee‑ni ndɨ̀ ñaní‑güedé. Te tée díhna ní níhí ñadɨ̀hɨ́‑dé, dico ñá túú ní cùdíi‑dé cundecu‑dé chi ní xíhí‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñadɨ̀hɨ́‑dé‑áⁿ. \v 30 Te tée cùu uú ní naqueheⁿ‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ dico ní xíhí tucu‑dé, te ni ɨ̀ɨⁿ tucu déhe‑dé ñá túú ní xǒo ndɨhɨ ñaha‑áⁿ. \v 31 Te tée cùu uní ní naqueheⁿ tucu‑dé ñaha ní quendóo quèé‑áⁿ, te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ xíhí‑dé, te ní xínu ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii ñaha‑áⁿ, dico ni ɨ̀ɨⁿ‑güedé ñá túú ní xǒo déhe‑güedé ndɨhɨ‑aⁿ, te ní ndɨhɨ‑güedé ní xíhí. \v 32 Te ndéé núú nǐ ndɨhɨ‑ná ní xíhí tnàhá ñadɨ̀hɨ́‑áⁿ. \v 33 Te na sàá nduu ndòto‑güedé ndɨhɨ ñaha‑áⁿ ¿Te ndědacàa‑güedé ñadɨ̀hɨ́‑güedé cuu‑aⁿ‑i? Chi ndɨ ùsá‑güedé ní cándeca ñaha‑güedě xii‑aⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa ñáyiu ñuyíú‑a tnǎndahá‑yu. \v 35 Dico nchaa ñáyiu ní nduu táhú ndoto díhna nuu ñáyiu‑áⁿ cundecú‑yu ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ, te yàcáⁿ ñá túú‑gǎ sá cándèca tnahá‑yu. \v 36 Te ni ñà túú‑gǎ tnúhu xìhí, chi cuu‑ná‑yu dàtná cue espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá nǐ ndotó‑yu, chi cùú‑yu déhe‑gá. \v 37 Te ndéé ndíi Moìsés ní chídó tnùní ndíi núú tùtú ndíi sá ncháá ñǎyiu ní xíhí ndotó‑yu, te dɨu‑ni xíáⁿ càháⁿ‑xi cuèndá tnutàú nchìcúⁿ ñuhú, te dɨu‑ni xíáⁿ càchí tucu‑xi sá Yǎ Ndiǒxí cúú‑gǎ Ndiǒxí ndíi Àbrahám, ndíi Isàác, ndɨhɨ ndíi Jàcób. \v 38 Te cue tée‑áⁿ chi cuěi ní xíhí‑güedé sá cúú‑xí nchòhó, dico sá cúú‑xí Yǎ Ndiǒxí chi ndècu vívú‑ni‑güedě. Chi cùtnuní iní‑ó sǎ Yǎ Ndiǒxí cúú‑gǎ Ndiǒxí mee‑ni cuè ñáyiu xǐndecu vǐvú, te ñá túú cùu‑gá Ndiǒxí cue ñáyiu ñá túú ndècu vívú. Te sá cúú‑xí mèe‑gá chi nchaa ñáyiu ndècu ndɨhɨ‑gá ndécú vǐvǔ‑yu cuěi sa ní xíhí‑yu núú ñùyíú‑a —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 39 Te ɨɨⁿ tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ní xáhaⁿ‑dě xii Jèsús: \p —Mèstrú, váha‑ni càháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \v 40 Te ñá túú‑gǎ ní cùyɨɨ‑güedé cácáⁿ tnúhú‑güedě ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu núú‑gǎ. \s1 Yoo déhe‑xi cùu Cristú \r (Mt. 22:41-46; Mr. 12:35-37) \p \v 41 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te nása càchí‑tu‑yu sá Crìstú Yaá tendaha Yǎ Ndiǒxí quixi ñuyíú‑a cùu‑gá déhe ndíi Dàvií? \v 42 Te mee ndǐi Dàvií‑áⁿ nǐ cachí ndíi núú lìbrú Sǎlmú: \q1 Dútú Ndiǒxí ní xáhaⁿ‑gǎ xii Yaá cúú Xǐtohó‑í: \q1 “Ngóo xio cùha‑í, \q1 \v 43 te yúhú cada‑í te nchaa sá cúú ǔhú iní ñáhá xìi‑n canehe‑xi sá yɨ́ñùhu núú‑n.” \m Duha ní xáhaⁿ Dǔtú Ndiǒxí xii Yaá cúú Xǐtohó‑í càchí ndíi núú lìbrú Sǎlmú. \v 44 ¿Te nása cùu Cristú déhe ndíi Dàvií, te mee ndǐi ní cachí ndíi sá cúú‑gǎ Xítohó ndíi‑i? —càchí Jèsús xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá cuèndá cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés \r (Mt. 23:1-36; Mr. 12:38-40; Lc. 11:37-54) \p \v 45 Te òré ndátnǔhu Jèsús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá xǐndedóho ñaha ñáyiu, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p \v 46 —Cada cuèndá‑ndó vǎ cádá‑ndó nàcuáa quìde cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, chi tnàhá iní‑güedé cuihnu‑güedé dóó nání sǎ sácuǐhnu cue tée cùnuu. Te nchaa núú tàcá ñáyiu cuìní‑güedé sá ndɨ̀hɨ tnúhu yɨñùhu cáháⁿ ndɨhɨ ñàhá‑yu xii‑güedé, te nàcáxi‑güedé xìlé sácǒo nchihi cue tée cùnuu‑gá xɨtɨ́ veñúhu conchihi‑güedé, te ducaⁿ‑ni quìde‑güedé cuěi òré quɨ́hu‑güedé mèsá caxi‑güedé òré ndécú‑güedě ɨɨⁿ vico, chi mee‑ni nǔú sácǒo cue tée cùnuu‑gá cuìní‑güedé coo‑güedé. \v 47 Te quèndeé‑güedé vehe nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñáyiu quèé, te ío naha càháⁿ ndɨhɨ‑güedé Yǎ Ndiǒxí cuèndá cuìní‑güedé cáháⁿ váha‑yu cuèndá‑güedé. Te sá dúcáⁿ quìde‑güedé te sáá nduu te ío‑gá ndoho‑güedé núú ùhú núú ndàhú dàcúúxí dàva‑gá ñáyiu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \c 21 \s1 Díhúⁿ nduu táhú Yǎ Ndiǒxí ní dáquěe ɨɨⁿ ñaha ndàhú ñaha quèé \r (Mr. 12:41-44) \p \v 1 Te Jèsús ní xiní‑gá xɨtɨ́ veñúhu xǐdáquěe cue tée cuica dǐhúⁿ nduu táhú Yǎ Ndiǒxí xɨtɨ́ alcancìá. \v 2 Te ní xiní‑gá tnàhá ɨɨⁿ ñaha ndàhú ñaha quèé ní dáquěe‑aⁿ úú díhúⁿ còbrí, \v 3 te ní xáhaⁿ Jèsús xii cue ñáyiu xǐndecu‑áⁿ: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ ñàha ndahú ñaha quèé‑a ío‑gá nándɨ̌hɨ díhúⁿ nǐ dáquěe‑aⁿ xɨtɨ́ alcancìá nduu táhú Yǎ Ndiǒxí dàcúúxí dǐhúⁿ nǐ dáquěe dava‑gá‑yu. \v 4 Chi nchaa ñáyiu‑áⁿ nǐ dáquěe‑yu mee‑nǎ sá nǐ ndóo‑ná, dico ñaha quèé‑a cuěi ndàhú‑aⁿ dico ní dáquěe‑aⁿ nɨhìí díhúⁿ sǎ cuááⁿ‑áⁿ sǎ cáxí‑áⁿ ní cùu —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Jèsús càchí‑gá sá ngóyó vèñúhu \r (Mt. 24:1-2; Mr. 13:1-2) \p \v 5 Te ɨɨⁿ ǔú ñáyiu xǐcáháⁿ‑yu cuèndá veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu sá ǐo vii càa nchaa yúú yɨ́hɨ́, ndɨhɨ cuèndá nchaa sá nǐ sáñaha tǎhú ñǎyiu yɨ̀hɨ xɨtɨ́‑xi. Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu: \p \v 6 —Sáá nduu te nchaa sá cúñǔhu‑ndo‑a vǎ cúndùu‑gá‑xi dàtná cáá‑xí vìtna, chi ni ɨ̀ɨⁿ‑gá yúú vǎ códó nchìhi tnaha‑gá‑xi chi ndɨhɨ ngoyo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \s1 Nàcuáa cada‑xi nduu ta cùyatni naa ñuyíú \r (Mt. 24:3-28; Mr. 13:3-23) \p \v 7 Te cue tée xǐndecu‑áⁿ nǐ xícáⁿ tnúhú‑güedě núú Jèsús, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿te ná nduu dùcaⁿ cada‑xi ngoyo veñúhu, àdi nándɨ cùu sá cádá‑xí cuèndá cutnùní iní‑ndɨ́ sá sà ta cuyatni nduu ducaⁿ cada‑xi‑i? —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 8 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ío quɨhɨ iní‑ndó cùndecu‑ndo, te vá dáñá‑ndó mèe‑ndo dandahú ñáhá ñǎyiu xii‑ndo. Chi ío cuéhé cue tée coo ñuyíú‑a, te danàni‑güedé méé‑güedě dàtná nánì‑í te cachí‑güedé: “Yúhú cúù‑í Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a”, duha cachí‑güedé. Te cachí tucu‑güedé: “Vitna sa ní sáá nduu càda‑xi nchaa nacuáa ní cáháⁿ‑í”, duha cachí‑güedé. Dico vá quɨ̀ndáá iní‑ndó, te nì vá túhá‑ndó‑güedě. \v 9 Te òré ná nìhí‑ndó tnǔhu sá tɨ̀tnɨ́ nàcióⁿ xǐnàá‑güedé te dava ñuú xǐnàá‑güedé ndɨ mèe‑güedé, te vá yùhú‑ndó chi dacuɨtɨ́í sǎ dúcáⁿ càda‑xi, dico vátá sàá‑gá nduu nàa ñuyíú òré ducaⁿ càda‑xi —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 10 Te xǎhaⁿ tùcu‑gá xii‑güedé: \p —Nchaa cue tée ɨɨⁿ nàcióⁿ nàá‑güedé ndɨhɨ cue tée ɨngá nàcióⁿ, te tɨtnɨ́ ñuú ngüíta‑güedé nàá‑güedé. \v 11 Te tɨtnɨ́ xichi ñuyíú nǐhi vìhi tnáa, te tɨtnɨ́ tucu xichi ñuyíú coo tnamá, te tɨtnɨ́ tucu xichi ñuyíú quixi cuéhé, te tɨtnɨ́ núú sǎ cádá‑xí àndɨu, te yùhú ñáyiu. \p \v 12 ’Te òré cúmǎní‑gǎ cada‑xi nchaa nàcuáa càháⁿ‑í‑a, te cue tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo tnɨɨ ñaha‑güedé, te candeca ñaha‑güedě xii‑ndo quɨ̌hɨ́ⁿ xɨtɨ́ veñúhu‑güedé cada ndáá‑güedé cuéchi‑ndo, te chihi ñaha‑güedě vecaá xii‑ndo, te candeca ñaha‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ núú cuè tée cùnuu yɨndaha nacióⁿ àdi núú dàva‑gá cue tée cùnuu sá cuèndá‑í. \v 13 Te òré ducaⁿ na càda ñaha‑güedé xii‑ndo, te òré‑áⁿ tàú‑xi cáháⁿ váha‑ndo cuèndá‑í núú‑güedě. \v 14 Te vá cání ìní‑ndó nǔu nása cunduu tnúhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé cuèndá cácu nihnu‑ndo. \v 15 Chi yúhú dacàhu iní ñáhà‑í xii‑ndo tnǔhu cúñaha‑ndo xìi‑güedé, te taxi‑í sá vǎtá quìní tnùní‑gá‑ndó, te ni ɨ̀ɨⁿ ñáyiu cùu úhú iní ñáhá xìi‑ndo vá nìhí‑gá‑yu tnúhu cúñàhá‑yu xii‑ndo. \v 16 Te ndéé tǎtá‑ndó, ndɨ̀hɨ ñaní‑ndó, ndɨhɨ cue ñáyiu cùu ñaní tnáhá‑ndó, ndɨhɨ cue ñáyiu càháⁿ ndɨhɨ váha‑ndo cuǎha cuèndá ñáhǎ‑yu xii‑ndo nǔú cuè tée cùchiuⁿ, te dava‑ndo càhni ñaha‑güedé xii‑ndo. \v 17 Te ío cuéhé ñǎyiu cuu úhú iní ñáhǎ‑yu xii‑ndo sǎ cuèndá‑í. \v 18 Dico Yá Ndiǒxí ío coto ñaha‑gǎ xii‑ndo chi ndéé idi dɨ́quɨ́‑ndó còto‑gá. \v 19 Te núu na càda ndee iní‑ndó cànchicúⁿ nihnu ñaha‑ndo xìi‑í, te nduu táhú‑ndó cùndecu‑ndo ndɨhɨ Yá Ndiǒxí nɨ caa nɨ quɨ́hɨ́ⁿ. \p \v 20 ’Te nduu na quìní‑ndó ñùhu doco sandadú nɨ càndéé yuhu ñùú Jerusàlén, te sa cutnùní iní‑ndó sǎ sà ní cuyatni nduu dànaa‑güedé ñuú‑áⁿ. \v 21 Te dàvá‑áⁿ nchaa ñáyiu xǐndecu distrìtú Jùdeá xíní ñùhu‑xi cunú‑yu quɨ́hɨ́ⁿ‑yu xɨtɨ́ yucu, te nchaa ñáyiu xǐndecu ñuú Jerusàlén queé‑yu xɨtɨ́ ñuú‑áⁿ, te ñáyiu ñá túú xǐndecu ñuú‑áⁿ vǎ ndɨ̌hu‑gá‑yu. \v 22 Chi dàvá‑áⁿ cuu‑xi nduu tnǔndòho tnúhu ndàhú, te ducaⁿ càda‑xi chi ducaⁿ ndèé tnuní núú tùtú Yǎ Ndiǒxí nàcuáa dandòho ñaha‑gá xií‑yu. \v 23 ¡Te ndàhú ní cuu nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñúhú děhe‑xi, ndɨhɨ nchaa ñáyiu ndèca déhe vitna sàdi na sáá nduu dùcaⁿ cada‑xi! Chi ío cuéhé tnǔndòho tnúhu ndàhú coo núú ndécǔ‑yu dàvá‑áⁿ, te xíǎⁿ cuu‑xi ɨɨⁿ tnúndòho tendaha Yá Ndiǒxí quixi sá cúú‑xǐ‑yu. \v 24 Te dava cue tée cuú‑güedé cahni ñaha‑güedě, te dava‑güedé tnɨɨ ñaha‑güedě candeca ñaha‑güedě quɨ́hɨ́ⁿ nchaa ñuú xícá, te cue tée dava‑gá ñuú cunuu‑güedě ñuú Jerusàlén, te mee Yǎ Ndiǒxí cachí‑gá te núu ná daha nduu cunuu‑güedě ñuú‑áⁿ. \s1 Nàcuáa cada‑xi òré quixi tucu Tée cùu ñaní tnáhá cuè ñáyiu \r (Mt. 24:29-35, 42-44; Mr. 13:24-37) \p \v 25 ’Te cada‑xi ɨɨⁿ sá vǎtá quìní‑gá ñáyiu núú nchǐcanchii, ndɨhɨ núú yǒó, ndɨhɨ núú nchàa chódíní, te ñuyíú‑a coo tnúhu ndɨ̀hú iní‑xi te vá cútnùní iní‑yu nása cadá‑yu cuèndá sá ǐo dusaⁿ càda ndute lamár òré candaundéé tnáhá‑xí. \v 26 Te nchaa ñáyiu cuneé‑yu sá yùhú‑yu, ndɨhɨ sá ndɨ̀hú iní‑yu cuèndá nchaa sá cádá‑xí ñùyíú‑a, te quɨdɨ‑xi andɨu. \v 27 Te sátá dúcáⁿ te quiní‑ndó yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo quee‑í andɨu quìxi‑í ichi xɨtɨ́ vícó, te dàvá‑áⁿ quiní ñáhá nchàa ñáyiu sá ǐo cùnuu‑í te ndàcu‑í quìde‑í nchaa sá vǎha. \v 28 Te òré ná ngüǐta‑xi ducaⁿ càda‑xi, te cuita cundee‑gǎ iní‑ndó quɨ̌hɨ́ⁿ, te quɨhɨ iní‑ndó chi sa ní cuyatni vií‑nǎ nduu cǎcu nihnu‑ndo vǎ cúndècu‑gá‑ndó nǔú ñùyíú yǐcá cuěchi‑a —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 29 Te ní cani‑gá ɨɨⁿ cuèndú núú‑güedě nàcuáa tecú tnùní váha‑güedé tnúhu‑gá, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí cúndèhe yutnu ngúxí ndɨhɨ nchaa dava‑gá yutnu. \v 30 Chi nàtahú ndaha‑xi, te òré ducaⁿ quìde‑xi te càchí‑ndó sǎ sà ní cuyatni nuu cahni. \v 31 Te dɨu‑ni ducaⁿ sǎtnahá‑xi cùu oré ná quìní‑ndó càda‑xi nchaa nacuáa càháⁿ‑í, te sá dúcáⁿ te cutnùní iní‑ndó sǎ sà ní cuyatni nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑ndo. \p \v 32 ’Te na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑ndo sǎ òré vátá cùú‑gá cue ñáyiu xǐndecu ñuyíú‑a vitna, te cada‑xi nchaa nàcuáa ní cáháⁿ‑í. \v 33 Te andɨu ndɨ̀hɨ ñuyíú‑a chi ndɨhɨ nihnu‑xi, dico tnúhu‑í chi vá ndɨ́hɨ́ nìhnu‑xi, chi cùu‑xi tnúhu ndáá. \p \v 34 ’Te quɨhɨ iní‑ndó vǎ cúndècu‑ndo ichi cuehé ichi duha, te vá cúú‑ndó ñǎyiu quɨhu, te vá cúhúⁿ ìní‑ndó mèe‑ni nchaa sá ìó ñuyíú‑a, chi núu ducaⁿ na càda‑ndo te nacuanaa‑ndo sǎ sàá nduu càda‑xi nacuáa ní cáháⁿ‑í. Te uuⁿni sáá nduu‑ǎⁿ, \v 35 te cada‑xi dàtná cuìní‑ndó quìde ɨɨⁿ trampá chi uuⁿni ngàva‑xi, te ducaⁿ càda‑xi nchaa ñáyiu xǐndecu ñuyíú‑a, chi uuⁿni sáá nduu‑ǎⁿ. \v 36 Te nchòhó cundecu túha‑ndo te ío cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá ndacu‑ndo yǎha‑ndo nchàa tnúndòho quixi ñuyíú‑a, te ducaⁿ te nasáá‑ndó cùndecu‑ndo núú ndécú yǔhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 37 Te nduu ndùu ní xóo danèhé Jèsús ñáyiu tnúhu‑gá xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu, te niú niú ní xóo quɨ́hɨ́ⁿ ngúdú‑gá xɨtɨ́ yucu Òlívú. \v 38 Te nehé nehé ní xóo quɨ́hɨ́ⁿ nchaa ñáyiu veñúhu‑áⁿ nǐ xóo cundedóho‑yu nchaa tnúhu càháⁿ‑gá. \c 22 \s1 Ndùcu‑güedé nàcuáa cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús \r (Mt. 26:1-5, 14-16; Mr. 14:1-2, 10-11; Jn. 11:45-53) \p \v 1 Te sa ní cuyatni nduu tnàhá vico pàscuá, te vico‑áⁿ xéxí ñǎyiu pàá sá ñà túú yɨ̀hɨ levadurá. \v 2 Te cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés ndúcú‑güedě nàcuáa cada‑güedé cahni‑güedé Jèsús, te dìcó‑ni sá xǐyùhú‑güedé ñáyiu. \p \v 3 Te yucu ñávǎha ní dácáhú ìní ñáhá‑xí xìi té Jùdás déhe té Iscàrioté, te núú tnàhá tée‑áⁿ cúú ùxúú tnàhá cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá ní cùu. \v 4 Te té Jùdás‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑dé ní ndatnúhu‑dé ndɨhɨ cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée quìde cuendá veñúhu nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě. \v 5 Te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑güedé, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑dé sá cuǎñaha‑güedě díhúⁿ, \v 6 te ní xáhaⁿ‑dě sá cúú quèheⁿ‑dé díhúⁿ‑ǎⁿ, te ní ngüíta‑dé ndúcú‑dě nàcuáa cada‑dé cuáha cuèndá‑dé Jèsús núú‑güedě òré ñá túú ñǎyiu. \s1 Cùdini Jesús ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá \r (Mt. 26:17-29; Mr. 14:12-25; Jn. 13:21-30; 1 Co. 11:23-26) \p \v 7 Te ní sáá nduu nǐ quesaha vìco xexí‑yu pàá sá ñà túú yɨ̀hɨ levadurá, te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ sáhní‑güedě ɨɨⁿ mběé lǐhli xèxí‑yu. \v 8 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Pèlú ndɨhɨ té Juàá: \p —Chí cuàháⁿ chi cada túha‑ndo nǔú cúdìni‑o sacuaa nduu vico pascuá —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 9 Te ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Te ndèé cáá vèhe cuiní‑n càda túha‑ndɨ́‑i? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 10 Te ní xáhaⁿ Jèsús xii‑güedé: \p —Chí cúndèdóho na càchí tnúhu‑í xii‑ndo nàcuáa cada‑ndo. Òré quɨ́hu‑ndo xɨ̀tɨ́ ñuú núú quɨ̌hɨ́ⁿ‑ndó, te naníhí‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée tànehe ɨɨⁿ yoó ndute, te tée‑áⁿ candéndaha‑ndo‑dě quɨ́hɨ́ⁿ, te núu ndědacàa vehe na ndɨ́hu‑dé te xíáⁿ quɨ̌hu‑ndo. \v 11 Te cúñaha‑ndo xìi xítohó vehe‑áⁿ: “Yaá cúú Mèstrú càchí‑gá nǔu ndědacàa xichi xɨtɨ́ vehe‑n cuǎñaha nùu‑n xii‑gá cudìni‑gá ndɨhɨ cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá sacuaa nduu vìco pascuá”, duha cúñaha‑ndo. \v 12 Te dǎtnùní danèhé ñáhá‑dě xii‑ndo ɨ̀ɨⁿ cuartú cáhnú càa núú nǐnu, chi vehe yòdo tnaha cuu‑xi, te sa ní quide túha‑dé nchaa sá ná ndɨ̌hɨ, te nchòhó dìcó‑nǎ sá cúdìni‑o cada túha‑ndo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 13 Te ní xica‑güedé cuáháⁿ‑güedé, te nchaa‑ni nàcuáa ní xáhaⁿ Jèsús xii‑güedé ní cuu, chi nchaa sa ndècu túha, te ní quide túha‑güedé sá cúdìni‑güedé ndɨhɨ‑gá sacuaa nduu vìco pascuá‑áⁿ. \p \v 14 Te sátá nǐ tnahá òré cudìni Jesús ndɨhɨ cue tée ní táúchíúⁿ‑gǎ cáháⁿ tnúhu‑gá núú ñǎyiu, te cuánguɨhu ndɨhɨ ñaha‑gǎ xii‑güedé mèsá. \v 15 Te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¡Ducaⁿ‑ni ǐo sàni iní‑í sá cúdìni ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo sàcuaa nduu vico pascuá òré cúmǎní‑gǎ sáá nduu ndòho‑í te cuú‑í! \v 16 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ vǎ dúhá‑gǎ caxi ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑ndo ndùu vico pascuá, chi ndéé òré ná sàá nduu nàsáá‑ndó nǔú táxí tnùní Yǎ Ndiǒxí cundecu‑o, te dàvá‑áⁿ cada iní‑ndó sǎ dàtná sá cáxí tùcu‑o chi ío váha cuu iní‑ó cùndecu‑o —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 17 Te ní queheⁿ‑gá ɨɨⁿ vàsú ñúhú ndùdí ndéhé yoho yàha stilé, te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí quéhéⁿ vàsú ñúhú ndùdí ndéhé yoho yàha stilé‑a, te coho‑ndo lùha luha nchaa‑ndo. \v 18 Te na càchí tnúhu tucu‑í xii‑ndo sǎ vítná‑nǎ duha xìhi ndɨhɨ ñaha‑í xii‑ndo ndùdí ndéhé yoho yàha stilé‑a te vá cóhó ndɨ̀hɨ ñaha‑gá‑í, dico na sàá nduu nàníhí tnáhá‑ó nǔú ndécú Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí táxí tnùní‑gá, te dàvá‑áⁿ cada iní‑ó sǎ dàtná sá cóhó ndɨ̀hɨ ñaha tucu‑í xii‑ndo, chi ío cudɨ́ɨ́ ìní‑ó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 19 Te sátá nǐ túhú cóhó‑güedě ní cudìni‑güedé, te ní queheⁿ‑gá pàá te ní ndacáⁿ táhú tùcu‑gá núú Yǎ Ndiǒxí, te dǎtnùní ní táhú cuèchi‑gá, te ní dácǎhñu ñaha‑gǎ xii‑güedé, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Pàá‑a cùu‑xi datná yɨquɨ cùñú‑í, chi cahni ñaha‑güedě xii‑í sá cuèndá‑ndó, te ducaⁿ‑ni càxi‑ndo paá‑a cuèndá ndacu iní ñáhá‑ndó xìi‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 20 Te dɨu‑ni ducaⁿ nǐ quide‑gá ndɨhɨ vàsú ñúhú ndùdí ndéhé yoho yàha stilé, chi ní queheⁿ‑gá te òré sǎñaha‑gǎ xii‑güedé coho‑güedé, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Ndudí ñúhú vàsú‑a cada iní‑ndó sǎ cúú‑xí dàtná nɨ́ñɨ̀‑í sá cátɨ́ òré cahni ñaha‑güedě xii‑í. Te sá dúcáⁿ càtɨ nɨ́ñɨ̀‑í xíǎⁿ cutnùní ndáá sá Yǎ Ndiǒxí cada‑gá ɨngá núú sǎ vǎha sá cúú‑xí‑ndó. \p \v 21 ’Dico vitna chi iha tnàhá tée cuáha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá yɨ̀hɨ‑dé mèsá. \v 22 Te yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo ñuhu ichi‑í cuáháⁿ‑í cuú‑í dàtná ní cachí Yǎ Ndiǒxí. ¡Dico ndàhú ní cuu tée ducaⁿ na cuǎha cuèndá ñáhá xìi‑í núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá! —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 23 Te ní ngüíta‑güedé ndúcú tnǔhu núú tnáhá‑güedě nǔu nděda càa‑güedé ducaⁿ càda cuáha cuèndá ñáhá xìi‑gá núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá. \s1 Xǐndatnúhu‑güedé ndědacàa‑güedé cunuu‑gǎ \p \v 24 Te sátá dúcáⁿ te ní ngüíta‑güedé xǐndatnúhu‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé tàú‑güedé cunuu‑güedě. \v 25 Dico Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchaa cue tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu ío tàxi tnuní‑güedé, te mee‑güedě cuìní‑güedé sá càháⁿ váha ñáyiu cuèndá‑güedé. \v 26 Dico nchòhó vá dúcáⁿ càda‑ndo, chi núu ɨɨⁿ‑ndo cùnuu te cada‑ni‑ndo sǎ ñà túú cùnuu‑ndo, àdi cuu‑ndo ɨɨⁿ tée tàxi tnuní ñáhá xìi cue tée xìnu cuechi, te cada‑ni‑ndo sǎ cúú‑ndó ɨ̀ɨⁿ tée xìnu cuechi‑áⁿ. \v 27 Te vá càchí‑ó sǎ těe xìnu cuechi cunuu‑gá‑dé, chi tée quɨ́hu mèsá cúnùu‑gá‑dé. Dico yúhú ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑í xii‑ndo dàtná ɨɨⁿ tée xìnu cuechi. \p \v 28 ’Te nchòhó ducaⁿ‑ni ndècu ndɨhɨ ñaha‑ndo xii‑í, te tàyáha ndɨhɨ ñaha‑ndo xìi‑í nchaa sá táyǎha‑í véxi. \v 29 Te Tǎtà‑í Dútú Ndiǒxí ní cachí‑gá sá táxí tnùní‑í, te yúhú càchí‑í xii‑ndo sǎ sàá nduu te tnàhá‑ndó tàxi tnuní‑ndó. \v 30 Te dàvá‑áⁿ caxi‑o coho‑o càda‑o núú táxí tnùní‑í, te yàcáⁿ ngüíta‑ndo càda ndáá‑ndó cuěchi ndɨ ùxúú xichi ñáyiu isràél —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ‑gá sá tě Pèlú cúñaha‑dě xii ñáyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑dě xii‑gá \r (Mt. 26:31-35; Mr. 14:27-31; Jn. 13:36-38) \p \v 31 Te Xítohó Jesucrìstú ní xáhaⁿ‑gǎ xii té Xǐmú: \p —Yòhó Xǐmú, cundedóho váha ɨɨⁿ tnúhu na càháⁿ‑í‑a, chi dàtná cuìní‑n quìde táchí trìú sàcáⁿ‑xi duha sàcáⁿ‑xi dàcáⁿ, ducaⁿ quèsaha yucu ñávǎha cada ñaha‑xi xìi‑ndo. Chi coto ndeé ñáhá‑xí xìi‑ndo te núu ndisa sàndáá iní ñáhá‑ndó xìi‑í. \v 32 Dico yúhú xìcáⁿ táhù‑í núú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑n, cuèndá sá vǎ dáñá ndèé‑n quɨ̀ndáá iní ñáhá‑n xìi‑í. Te òré ndixi túu iní‑n sǎ ñà túú ní quìde váha‑n, te quɨ́hɨ́ⁿ‑n cuǎha‑n cuè tée cùndɨhɨ‑n tnúhu ndee ìní cuèndá canchicúⁿ nihnu‑ni‑güedé ichi Yá Ndiǒxí —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 33 Te ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Mèstrú, sa ndècu túha‑í sá quɨ̀hɨ́ⁿ ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑n vècaá, àdi cuéi na cùú ndɨhɨ ñaha‑ǐ xii‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 34 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Pèlú, na càchí tnúhu‑í xii‑n sǎ cùmání‑gǎ cana ɨɨⁿ lǐhi te úní xito cáháⁿ‑n nǔú ñǎyiu sá ñà túú xìní ñáhá‑n xìi‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Sa ní cuyatni ndoho Jèsús \p \v 35 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te cútnàhá ní tendaha ñaha‑ǐ xii‑ndo nǐ sáháⁿ‑ndó chìuⁿ‑í, chi ñá túú ní cǎnehe‑ndo nì ɨɨⁿ sá cúhúⁿ dǐhúⁿ‑ndó, te ni ɨ̀ɨⁿ sá cúhúⁿ ndàchiuⁿ‑ndo ñá túú ní cǎnehe‑ndo. Te chí càchí tnúhu núu ìó ɨɨⁿ sá nǐ cumání xii‑ndo —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě: \p —Ñáhá, chi ni ɨ̀ɨⁿ sá ñà túú ní cùmání xii‑ndɨ́ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 36 Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Te vitna núu ndècu ndɨhɨ‑ndo sá sácǔhuⁿ díhúⁿ‑ndó, àdi sá sácǔhuⁿ ndachìuⁿ‑ndo te canehe‑ndo. Te núu ñá túú ndècu ndɨhɨ‑ndo machití, te nadico‑ndo dǒó tɨ̌cachi nìhnu‑ndo te cuaaⁿ‑ndo. \v 37 Te na càchí tnúhu‑í xii‑ndo sǎ dàcuɨtɨ́í sǎ yǎha‑í nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí núú càchí‑xi: “Ɨɨⁿ‑ni nǐ quide ñaha‑güedě xii‑gá, ndɨhɨ cue tée ndècu cuéchi‑xi”, duha càchí‑xi núú tùtú‑gá. Te ñá dɨ́ú‑ní xǐǎⁿ yáha‑í chi nchaandɨ túhú nàcuáa càháⁿ‑xi núú tùtú‑gá yáha‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 38 Te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Mèstrú, iha ndècu úú machìtí —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Chí návìí‑nǎ yuhu‑ndo, vá càháⁿ‑gá‑ndó —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús càháⁿ ndɨhɨ‑gá Yǎ Ndiǒxí yucu Òlívú \r (Mt. 26:36-46; Mr. 14:32-42) \p \v 39 Te Jèsús ní quee‑gá cuáháⁿ‑gá yucu Òlívú, chi ducaⁿ tnàhí quìde‑gá. Te cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nchìcúⁿ ñáhá‑güedě xii‑gá cuáháⁿ. \v 40 Te òré ní quexìo‑gá xíáⁿ, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí càháⁿ ndɨhɨ Yá Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dácàháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndo càda‑ndo sá ñà túú tàú‑ndó càda‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 41 Te sátá dúcáⁿ te ní quee dɨ̀ɨⁿ‑gá tnuú‑güedé cuáháⁿ‑gá ɨɨⁿ xio, te sa ñùnchií luha ní xica ndehe‑gá núú ndécú‑güedě, te xíáⁿ nǐ ngüɨ́ñɨ́ xɨ́tɨ́‑gǎ càháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí. \v 42 Te xáhaⁿ‑gǎ: \p —Táu, te núu dìcó cachí‑n te taunihnu ñaha‑n xìi‑í cuèndá sá vǎ ndóhò‑í ná sàá òré, dico vá cádá‑n nàcuáa càchí iní méè‑í, chi cada‑n nàcuáa càchí iní méé‑n —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí. \p \v 43 Te sátá dúcáⁿ te ní quexìo ɨɨⁿ espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí ní sáñaha‑gǎ‑xi tnúhu ndee ìní xii‑gá. \v 44 Te òré súúní ndɨ̀hú iní‑gá, te uuⁿ‑gá súúní nɨ̀ yuhu nɨ iní‑gá càháⁿ ndɨhɨ‑gá Dútú Ndiǒxí, te tnéé‑gǎ cáá dàtná cáá nɨ̌ñɨ́ te ngóyó nǔú ñúhú. \p \v 45 Te sátá nǐ yáha ní cáháⁿ ndɨhɨ‑gá Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí, te ní ndacuɨ́ñɨ́‑gá cuánuhú‑gá núú nǐ dándǒo‑gá cue tée‑áⁿ, te òré ní nasáá‑gá te xǐxídí‑güedé cuèndá sá ǐo cuéhé tnǔhu sàni iní‑güedé cuèndá‑gá. \v 46 Te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá xìdí‑ndó? Chí ndácǒo, te cáháⁿ ndɨhɨ‑ndo Yǎ Ndiǒxí cuèndá sá vǎ dácàháⁿ ñáhá yùcu ñávǎha xii‑ndo càda‑ndo sá ñà túú tàú‑ndó càda‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Ní tnɨɨ‑güedé Jèsús ndécá ñàha‑güedé cuáháⁿ \r (Mt. 26:47-56; Mr. 14:43-50; Jn. 18:2-11) \p \v 47 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní Jèsús ní quexìo vai cue tée, te ɨɨⁿ tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá nání Jùdás cúnùu‑dé yódó nùu‑dé núú‑güedě ní quexìo ndéé núú‑gǎ, te ní teyuhu ñàha‑dé xii‑gá, te núú tnàhá tée‑áⁿ cúú ùxúú cue tée xìca cuu ndɨhɨ‑gá. \v 48 Te ní xáhaⁿ Jèsús xii‑dé: \p —Jùdás, ¿te yòhó cuáha cuèndá ñáhá‑n xìi yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo núú cuè tée cùu úhú iní ñáhá xìi‑í cáháⁿ‑n nǔu duha tèyuhu ñaha‑n‑áⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 49 Te sátá nǐ xiní nchaa cue tée cùndɨhɨ Jesús nàcuáa cùu cue tée ní quexìo‑áⁿ, núu ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Mèstrú, ¿cuu nàá‑ndɨ́ ndɨhɨ‑güedé ndɨhɨ machìtí‑a ñǎ? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 50 Te ɨɨⁿ‑dé ní xehndé‑ni‑dé lóho xio cùha ɨɨⁿ cue tée ní quexìo‑áⁿ, te tée‑áⁿ xínú cuèchi‑dé núú dǔtú cúnùu‑gá, te ní quendeé duuⁿ lóho‑dé. \v 51 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Chí dáñá‑güedě, vá dúcáⁿ càda‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní dácàá‑gá ndaha‑gá ní tendaha‑gǎ núú nǐ xíndeé lóho tée‑áⁿ, te ní nduu váha dàtná‑ni càa. \v 52 Te nchaa cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée tàxi tnuní nchaa cue tée quìde cuendá veñúhu sá ǐo cùnuu, ndɨhɨ cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, nchaa cue tée‑áⁿ věxi tnɨɨ ñaha‑güedě xii‑gá, te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Nchòhó, nèhe‑ná‑ndó màchití, nèhe‑ná‑ndó càrrutí véxi‑ndo nǔú ndécù‑í, dàtná quídé‑ndó ɨ̀ɨⁿ ñadúhú quídé ñàha‑ndo xii‑í. \v 53 Te ducaⁿ‑ni nǐ xiní‑ndó nǐ xíndecu‑í xɨtɨ́ veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní xóo danèhé‑í ñáyiu, te ni lùha ñá túú ní cùu tnándeé ñáhá‑ndó xìi‑í òré‑áⁿ, te vitna ní sáá òré ducaⁿ càda‑ndo, te cada sácuíhná nàcuáa cùu iní‑xi —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Té Pèlú càháⁿ‑dé núú ñǎyiu sá ñà túú xìní‑dé Jèsús \r (Mt. 26:57-58, 69-75; Mr. 14:53-54, 66-72; Jn. 18:12-18, 25-27) \p \v 54 Te ní tnɨɨ‑güedé Jèsús, te ndèca ñaha‑güedé xii‑gá cuáháⁿ vehe tée cùu dútú cúnùu‑gá, te té Pèlú xica xìca‑ni nchicúⁿ ñáhá‑dě xii‑gá cuáháⁿ. \v 55 Te òré ní quexìo‑güedé xíáⁿ te ní dátnàhá‑güedé ñuhú quehé vehe‑áⁿ, te nɨ càndéé yuhu nùhú‑áⁿ nǐ ngóo teté‑güedé, chi quìde víxiⁿ‑xi, te tnàhá té Pèlú ní ngóo teté ndɨhɨ ñaha‑dě xii‑güedé. \v 56 Te xíáⁿ ndécú ɨ̀ɨⁿ xíchí xínú cuèchi vehe‑áⁿ, te òré ní xiní‑xi nùcóo teté tnàhá té Pèlú, te ní ndacoto‑xi núú‑dě, te ní xáhaⁿ‑xi xìi‑güedé: \p —Tnàhá tée‑a xìca cuu ndɨhɨ‑dé tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑ǎⁿ —càchí‑xi xǎhaⁿ‑xi xìi‑güedé. \p \v 57 Dico té Pèlú ñá túú ní nǔnuu‑dé, te xǎhaⁿ‑dě xii‑xi: \p —Yúhú ñá túú xìní‑í tée‑ǎⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑xi. \p \v 58 Te tna tnaa‑ni ní cuu, te ní xiní ñáhá tùcu ɨɨⁿ‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Yòhó tnàhá‑n xìca cuu ndɨhɨ‑n tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑ǎⁿ —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑dé. \p Dico té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě: \p —Ñáhá, ñá dɨ́ú yǔhú xícá cùu ndɨhɨ‑í‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \p \v 59 Te sa ní cuu dàtná ɨɨⁿ òré te càchí tucu ɨngá‑dé: \p —Ndáá sá těe‑a xìca cuu ndɨhɨ‑dé tée ndèca‑güedé cuánguɨhu‑ǎⁿ, chi tnàhá‑dé cúú‑dě tée distrìtú Galìleá —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑güedé. \p \v 60 Te té Pèlú ní xáhaⁿ‑dě xii tée‑áⁿ: \p —Yúhú ñá túú cùtnuní iní‑í nása ndùu tnúhu càháⁿ‑n —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě. \p Te ni vǎtá xǐnu ducaⁿ‑gǎ tnúhu càháⁿ‑dé ní cana‑ni ɨɨⁿ lǐhi. \v 61 Te Xítohó Jesucrìstú ní nchócótó‑gǎ núú‑dě, te òré‑ni‑áⁿ nǐ ndacu iní‑dé tnúhu ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé sá cùmání‑gǎ cana ɨɨⁿ lǐhi, te úní xito cáháⁿ‑dé sá ñà túú xìní ñáhá‑dě xii‑gá. \v 62 Te té Pèlú ní quee‑dé tnuú‑güedé cuáháⁿ‑dé ɨɨⁿ xio, te ní ndáhyú víhí‑dě ní ndixi cuéchi iní‑dé. \s1 Cùdɨquɨ́ ndeé‑güedé Jèsús \r (Mt. 26:67-68; Mr. 14:65) \p \v 63-64 Te cue tée ndèé ñáhá xìi Jesús ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní dádǎhu‑güedé núú‑gǎ, te ní caniha‑güedě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —¡Cáháⁿ ná cótó yòo ní caniha xìi‑n! —cachí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 65 Te cuéhé víhí‑gǎ tnúhu cuèhé ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ jùndá \r (Mt. 26:59-66; Mr. 14:55-64; Jn. 18:19-24) \p \v 66 Te sátá nǐ túndaá, te ní tacá cue tée cùu sacuéhé nǔú ñǎyiu isràél, ndɨhɨ cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xií‑yu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te ndèca‑güedé Jèsús cuáháⁿ núú cádá‑güedě jùndá, te òré ní quexìo‑güedé ndɨhɨ‑gá núú cádá‑güedě jùndá‑áⁿ, te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p \v 67 —Cuìní‑ndɨ́ cachí tnúhu‑n xìi‑ndɨ́ nǔu dɨu‑n cùu‑n Cristú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Te núu na càchí‑í sá dɨ́ù‑í cúú Crìstú ñá, te nì vá quɨ̀ndáá iní‑ndó, \v 68 àdi te núu ɨɨⁿ sá ná càcáⁿ tnúhu‑í núú‑ndó, te nì vá càchí tnúhu‑ndo, te ni vǎ dáñá ñàha‑ndo. \v 69 Dico vitna ní cuyatni nduu ngóo yúhú Tée cùu ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo xio cuha Dútú Ndiǒxí Yaá ío cùnuu —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 70 Te dǎtnùní nchaa‑güedé ní xícáⁿ tnúhú‑güedě núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —¿Te yòhó cúú‑n Děhe Yá Ndiǒxí te núu ducaⁿ vàni? —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te ní xáhaⁿ Jèsús: \p —Ndáá sá dɨ́ú Děhe‑gá cúù‑í dàtná càchí méé‑ndó‑ǎⁿ —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 71 Te ní xítnàha‑güedé: \p —Ñá túú‑gǎ xíní ñùhu‑xi cue tée cáháⁿ nǔu ndáá sá ndècuéchi‑dé àdi ñá túú ndècuéchi‑dé chi yuhu mee‑dě ní cáháⁿ‑dé vitna ní xíndedóho‑o —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \c 23 \s1 Jèsús ndécú‑gǎ núú tě Pìlatú \r (Mt. 27:1-2, 11-14; Mr. 15:1-5; Jn. 18:28-38) \p \v 1 Te nchaa‑güedé ní ndacuɨ́ñɨ́‑güedé, te ndèca‑güedé Jèsús cuáháⁿ núú tě Pìlatú, \v 2 te núú těe‑áⁿ nǐ ngüíta‑güedé sàcáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Ní naníhí‑ndɨ̌ tée‑a dàndahú‑dé ñáyiu ñuú‑ó, chi xǎhaⁿ‑dě xií‑yu sá vǎ chǎhu‑gá‑yu impuèstú xii té Cèsár tée ío cùnuu, te càchí‑dé sá dɨ́ú‑dě cúú‑dě Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a te yɨ̀ndaha‑dé ñáyiu càchí‑dé —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑dé. \p \v 3 Te té Pìlatú ní xícáⁿ tnúhu‑dé núú‑gǎ, te xǎhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Ndáá sá dɨ́ú‑n cùu‑n tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél‑ǎⁿ? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé: \p —Dɨu‑í yɨ́ndàha‑í‑yu —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \p \v 4 Te té Pìlatú ní xáhaⁿ‑dě xii nchaa ñáyiu, ndɨhɨ cue tée cùu dútú cúnùu: \p —Yúhú cútnùní iní‑í sá ñà túú nì ɨɨⁿ cuéchi tée‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 5 Dico níhi‑gá ní cáháⁿ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě: \p —Càchí‑ndɨ́ sá ǐo dusaⁿ xǐquide ñáyiu cuèndá nchaa sá dánèhé ñáhá‑dě xií‑yu, te ní quesaha‑dě ndéé distrìtú Galìleá, te ní yáha‑dé nɨhìí distrìtú Jùdeá dánèhé‑dé ñáyiu, te vitna ní sáá‑ni‑tu‑dé ndéé ndíha dànehé‑dé‑yu —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii té Pìlatú. \s1 Jèsús ndécú‑gǎ núú tě Hèrodés \p \v 6 Te sá dúcáⁿ nǐ tecú dóho té Pìlatú ní cacu nehé‑yu distrìtú Galìleá, núu xíǎⁿ ní xícáⁿ tnúhú‑dě núǔ‑yu núu tée Galìleá cúú‑gǎ. \v 7 Te ní xáhǎⁿ‑yu sá dɨ́ú těe yàcáⁿ cúú‑gǎ, núu xíǎⁿ ní na dàyáha ñaha‑dě xii‑gá ndaha té Hèrodés tée cùu gobiernú distrìtú Galìleá chi nduu‑ǎⁿ ndécú‑dě tnàhá‑dé ñuú Jerusàlén‑áⁿ. \v 8 Te òré ní xiní té Hèrodés‑áⁿ Jèsús te ío ní cudɨ́ɨ́ ìní‑dé, chi ní cunaha dùcaⁿ‑ni cuiní‑dé quiní ñáhá‑dě xii‑gá te ñá túú tnàhí xìní ñáhá‑dě xii‑gá ní cùu, chi cuèndá‑ni tnúhu nìhí‑dé cuèndá‑gá, te ndètu‑dé sáá ɨɨⁿ nduu quìní ñáhá‑dě xii‑gá, te cada‑gá ɨɨⁿ sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada cundehe‑dé ní sani iní‑dé. \v 9 Te vài sá nǐ xícáⁿ tnúhú‑dě núú Jèsús, dico ni ɨ̀ɨⁿ tnúhu ñá túú ní cǎháⁿ‑gá. \v 10 Te xíáⁿ xǐndecu tnàhá cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée dàcuaha ñaha xii ñáyiu nchaa tnúhu ní chídó tnùní ndíi Moìsés, te cue tée‑áⁿ sǔúní ìó iní‑güedé sàcáⁿ cuéchi‑güedé cuèndá‑gá. \v 11 Te té Hèrodés ndɨhɨ cue tée cùu sandadú‑dé ñá túú ní cùu váha iní‑güedé núú Jèsús, te ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní dácuíhnú ñàha‑güedé dóó vǎha xii‑gá dàtná cáá dǒó sácuǐhnu cue tée sàquɨ́ndaha ñàha xii ñáyiu. Te dǎtnùní té Hèrodés ní dánùhú ñáhá tùcu‑dé xii‑gá ndaha té Pìlatú. \v 12 Te nduu‑ǎⁿ nǐ tnahá tnúhu té Pìlatú ndɨhɨ té Hèrodés, chi cùu úhú iní tnáhá‑güedě ní cùu. \s1 Càchí‑güedé sá cáhní‑güedě Jèsús \r (Mt. 27:15-26; Mr. 15:6-15; Jn. 18:39-19:16) \p \v 13 Te té Pìlatú ní nadatàcá‑dé nchaa cue tée cùu dútú cúnùu ndɨhɨ dava‑gá cue tée cùnuu, ndɨhɨ nchaa ñáyiu ñuú‑áⁿ, \v 14 te ní xáhaⁿ‑dě: \p —Nchòhó ndécá‑ndó těe‑a véxi ní taxi cuèndá‑ndó‑dě iha, te càchí‑ndó sǎ ǐo dusaⁿ quìde ñáyiu cuèndá nchaa sá dánèhé ñáhá‑dě xií‑yu, te núú‑ndó ndùcu tnúhu‑í núú‑dě nǔu ná ní quide‑dé. Dico yúhú cútnùní iní‑í sá ñà túú nì ɨɨⁿ cuéchi‑dé dàtná càháⁿ‑ndó‑ǎⁿ. \v 15 Te cuěi té Hèrodés dɨu‑ni ducaⁿ càháⁿ‑dé sá ñà túú cuěchi‑dé nǔu ní techìuⁿ ñaha tucu‑dé cuándixi‑dé iha. Te vitna sa ní cutnùní iní‑ó sǎ ñà túú tàú‑xi cahni‑o‑dě chi ñá túú cuěchi ni quìde‑dé. \v 16 Te na dàndoho‑ni‑í‑dé te dàcácu‑í‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 17 Te ndɨ tnahá nduu vìco pascuá te dacuɨtɨ́í sǎ dácǎcu té Pìlatú‑áⁿ ɨɨⁿ cue tée yɨ̀hɨ vecaá, chi ducaⁿ tnàhí quìde‑dé. \v 18 Dico nchaá‑yu ní cuáá‑yu, te xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé: \p —¡Queñuhu tée nàni Jesús‑áⁿ, te cahni‑n‑dě! ¡Te dàcácu‑n tě Barràbás! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 19 Te té Barràbás‑áⁿ nǐ sanu ichi‑dé ñáyiu ñuú ɨngá ichi, te ní ngüíta‑yu ndɨhɨ‑dé ní cuu úhú iní‑yu cue tée cùchiuⁿ, te ní sahni‑dé ndɨ́yɨ núu xíǎⁿ ní chihi ñaha‑güedě vecaá xii‑dé. \v 20 Te té Pìlatú cuìní‑dé dàcácu‑dé Jèsús nǔu xíǎⁿ càháⁿ ndɨhɨ ñaha tùcu‑dé xií‑yu ni cùu, \v 21 dico uuⁿ‑gá níhi ní cuáá‑yu, te ní xáhǎⁿ‑yu xii‑dé úú xito: \p —¡Cata caá‑dé núú cùrúxí! ¡Cata caá‑dé núú cùrúxí! —càchí‑yu xǎhǎⁿ‑yu xii‑dé. \p \v 22 Te xito cuu úní ní xáhaⁿ tě Pìlatú: \p —¿Te ná cúú cuěchi ní quide‑dé te núu ducaⁿ cuìní‑ndó càda‑í‑dé‑i? Te yúhú cútnùní iní‑í sá ñà túú cuěchi ni quìde‑dé nǔu xíǎⁿ ñá túú tàú‑xi cahni‑o‑dě, te na dàndoho‑ni‑í‑dé te dàcácu‑í‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xií‑yu. \p \v 23 Dico níhi‑ni càháⁿ‑yu xǎhǎⁿ‑yu sá ná càta caa ñaha‑dé xii‑gá núú cùrúxí, te ñáyiu‑áⁿ ndɨhɨ nchaa cue tée cùu dútú cúnùu xícáháⁿ níhi‑güedé ndɨhɨ́‑yu ndéé ní xínu iní té Pìlatú cada‑dé nàcuáa càchí iní‑yu. \v 24 Te ní xáhaⁿ‑dě xií‑yu sá cúú càda‑dé nàcuáa xǎhǎⁿ‑yu. \v 25 Te ducaⁿ te ní dácǎcu‑dé té Barràbás tée ní sanu ichi ñáyiu ñuú ɨngá ichi, te dɨu‑ni‑dé ní sahni‑dé ndɨ́yɨ núu xíǎⁿ ní xɨ́hɨ‑dé vecaá, te dǎtnùní ní táúchíúⁿ‑dě cada‑güedé Jèsús nàcuáa xǎhǎⁿ‑yu. \s1 Sàta caa‑güedé Jèsús núú cùrúxí \r (Mt. 27:32-44; Mr. 15:21-32; Jn. 19:17-27) \p \v 26 Te ndèca‑güedé Jèsús cuáháⁿ núú cátá càa ñaha‑güedé xii‑gá, te ichi cuáháⁿ‑güedé ndɨhɨ‑gá ní tnɨɨ‑güedé ɨɨⁿ tée ñuú Cìrené nání‑dě Xǐmú ñúhú‑dě ichi duha cuándixi‑dé ní sáháⁿ‑dé yucu, te ní dácuídó ñàha‑güedé xii‑dé cùrúxí nchídó Jèsús, te ní ngüíta nchicúⁿ‑dé sátá‑gǎ. \p \v 27 Te ío cuéhé ñǎyiu nchìcúⁿ ñáhá xìi‑gá cuáháⁿ, te vài ñáyiu dɨ̀hɨ́ ío níhi ndàhí‑yu sá ndɨ̀hú iní‑yu cuèndá Jèsús. \v 28 Te Jèsús ní nchócótó‑gǎ núǔ‑yu, te ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchòhó ñáyiu dɨ̀hɨ́ ñuú Jerusàlén, vá ndàhyú‑ndó cuèndá‑í chí ndàhyú cuèndá méé‑ndó ndɨ̀hɨ cuendá déhe‑ndo. \v 29 Chi sáá nduu quèsaha ñáyiu: “Sá vǎha táhú nchaa ñáyiu ñá túú càcu déhe‑xi, ndɨhɨ nchaa ñáyiu vátá quìní‑gá cuhuⁿ déhe‑xi, chi ni ñà túú xìní‑yu dacàdí‑yu”, duha quesàhá‑yu. \v 30 Te dàvá‑áⁿ cǔñaha ñǎyiu xii nchaa tɨndúú ndɨhɨ nchaa núú xɨ̀quɨ́: “Chí tácùuⁿ ngónchihi ñaha‑ndo xìi‑ndɨ́”, duha cúñàhá‑yu. \v 31 Te núu yúhú tée quìde ndáá duha quìde ñaha‑güedé xii‑í vitna, te ndèé‑gá cada‑güedé nchaa ñáyiu ndècu ichi cuehé ichi duha —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xií‑yu. \p \v 32 Te ndèca tucu‑güedé úú tnàhá cue tée ndècu ndisa cuéchi‑xi cuáháⁿ cuèndá cahni ñaha‑güedě xii‑güedé ndɨhɨ Jèsús. \v 33 Te òré ní quexìo‑güedé ndɨhɨ‑gá ɨɨⁿ xichi núú nání Yɨ̀quɨ Dɨ́quɨ́ Ndɨ̌yɨ, te xíáⁿ nǐ sata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí, ndɨhɨ úú cue tée ndècu ndisa cuéchi‑xi‑áⁿ, te ɨɨⁿ‑dé ní sata caa‑güedé xio cùha‑gá te ɨngá‑dé ní sata caa‑güedé xio dàtni‑gá dɨu‑ni núú cùrúxí tucu. \v 34 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí: \p —Táu, cada càhnu iní sá quídé‑güedě, chi ñá túú cùtnuní iní‑güedé ná cúú sǎ quídé‑güedě —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ. \p Te cue tée cùu sandadú ní xito ndéé‑güedé nǔu ndědacàa‑güedé cuu cuèndá‑güedé dóó‑gǎ. \v 35 Te nchaa ñáyiu xǐndecu‑áⁿ ndéhě‑yu nàcuáa quìde‑güedé Jèsús, te nchaa cue tée cùnuu ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, te ní xítnàha‑güedé: \p —Te dava ñáyiu ní ndacu‑dé ní dácǎcu nihnu‑dé, te vitna na dàcácu nihnu‑dé méé‑dě, te núu ndisa sá Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a cùu‑dé —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 36 Te tnàhá cue tée cùu sandadú ní cudɨ́quɨ́ ndeé ñáhá‑güedě xii‑gá, chi ní sándehe yatni‑güedé núú tácàa‑gá sǎñaha‑güedě ndudí íá còho‑gá ní cùu, \v 37 te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Te núu yòhó cúú‑n těe yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél, te dàcácu nihnu mee‑n —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 38 Te ní taxi ndecu‑güedé ɨɨⁿ sá ndèé lètrá ndàa dɨ́quɨ́‑gǎ te ndèé úní núú tnǔhu, tnúhu grìégú, ndɨhɨ tnúhu làtín, ndɨhɨ tnúhu hèbreú, te duha quèe‑xi ndɨ nuní núú tnǔhu‑áⁿ “Tée‑a cùu‑dé tée yɨ̀ndaha ñaha xii ñáyiu isràél”, duha quèe‑xi. \p \v 39 Te ɨɨⁿ tée ndècu ndisa cuéchi‑xi, tée ní sata caa‑güedé dɨ̀ñɨ‑gá xǐcuèhé ñáhá‑dě xii‑gá, te xǎhaⁿ‑dě: \p —Te núu yòhó cúú‑n Crìstú Yaá ní tendaha Yǎ Ndiǒxí véxi ñuyíú‑a, te dàcácu nihnu mee‑n, te dàcácu nihnu ñaha xìi nchúhú tnàhá‑ndɨ́ tucu —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 40 Dico ɨngá tée cùndɨhɨ‑dé tée tàcaa ɨngá xio dɨ̀ñɨ‑gá ní tenàá ñáhá‑dě xii‑dé, te xǎhaⁿ‑dě: \p —¿Te náa ñá túú ndàcu iní‑n Yǎ Ndiǒxí vitna duha càa‑o ndoho‑o ndɨhɨ tée nàni Jesús‑a ñǎ? \v 41 Chi nchoo tàú ndisa‑o sǎ dúhá ndòho‑o nacháhu‑o cuěchi‑o, dico Jèsús‑a chi ñá túú cuěchi‑dé —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii tée tàcaa ndɨhɨ‑dé‑áⁿ. \p \v 42 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —Jèsús, ndacu iní ñáhá‑n xìi‑í òré ná quìxi‑n taxi tnuní‑n ñùyíú‑a —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 43 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Na càchí tnúhu ndáá‑í xii‑n sǎ méí ndùu vitna cundecu ndɨhɨ ñaha‑í xii‑n nǔú nǐ nduu táhù‑í cundecu‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑dé. \s1 Ní xíhí Jèsús \r (Mt. 27:45-56; Mr. 15:33-41; Jn. 19:28-30) \p \v 44 Te òré ní cuu cuádava nduu. Te ní cunee nɨhìí ñuyíú, te ducaⁿ‑ni càa ní cuu ndéé caá úní sacuaa. \v 45 Chi ñá túú‑gǎ ní dàyehé nchícanchii te ní ndátá dǒó cúú còrtiná veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní quée dava ndáá. \v 46 Te níhi ní cáháⁿ Jèsús, te xáhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ Dútú Ndiǒxí: \p —Táu, naqueheⁿ cuèndá‑n espíritú‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii Tǎtá‑gǎ. \p Te tnúhu‑ná‑áⁿ nǐ cáháⁿ‑gá te ní xíhí‑ni‑gá. \p \v 47 Te òré ní xiní tée cùu capitáⁿ sá dúcáⁿ nǐ cuu, te ní ndacu iní‑dé Yǎ Ndiǒxí, te ní cachí‑dé: \p —Sá ndàá ndisa sá těe‑a cùu‑dé ɨɨⁿ tée ío quìde ndáá ndécú ñùyíú‑a ni cùu —duha ní cachí‑dé. \p \v 48 Te chitu ñǎyiu ní tacá xíáⁿ chi cuìní‑yu cundèhé‑yu nása cada‑güedé Jèsús. Te sátá nǐ yáha ní xiní‑yu nàcuáa ní quide ñaha‑güedě xii‑gá, te ní ndɨhɨ́‑yu ní ndaca ta càní‑yu pèchú‑yu cuánuhú sá ndɨ̀hú iní‑yu. \v 49 Dico ndècu tnahá cue ñáyiu xìní tnáhá ndɨ̀hɨ Jesús, ndɨhɨ ñáyiu dɨ̀hɨ́ ní chinchícúⁿ ñáhá xìi‑gá ndéé distrìtú Galìleá, te ñáyiu‑áⁿ xica‑ni xǐxínutnɨ́ɨ‑yu xǐndéhě‑yu nchaa nàcuáa ní quide ñaha‑güedě xii‑gá. \s1 Chìndúxi‑güedé Jèsús \r (Mt. 27:57-61; Mr. 15:42-47; Jn. 19:38-42) \p \v 50 Te ndècu ɨɨⁿ tée ñuú Arimàteá nání‑dě Chèé, te ñuú‑áⁿ yɨ́ndèhu‑xi distritú Jùdeá, te ío váha iní‑dé te quìde ndáá‑dé núú Yǎ Ndiǒxí, te tnàhá‑dé cúú‑dě chìuⁿ te ní xíndecu‑dé jùndá cue tée isràél. \v 51 Te ñá ní tnàhá tnàhí iní‑dé nàcuáa ní cáháⁿ‑güedé núú jùndá nàcuáa cada‑güedé Jèsús. Te tée‑áⁿ ndétú‑dě sáá nduu ndɨ́hu ndaha ñàha Yá Ndiǒxí xii‑dé ndɨhɨ ñáyiu. \v 52 Te tée‑áⁿ nǐ sáháⁿ‑dé núú tě Pìlatú te ní xáhaⁿ‑dě sá nǔu vá cúndèe iní‑dé daña‑dě chindúxi‑dé yɨquɨ cùñú Jèsús. Te té Pìlatú‑áⁿ nǐ sáha‑dé tnúhu. \v 53 Te ní nunehe‑dé yɨquɨ cùñú‑gá núú cùrúxí, te ní chidúcúⁿnuu‑dé ɨɨⁿ dóó cuìxíⁿ, te ní chihi‑dé ɨɨⁿ yaú nchìí yɨquɨ naha càva, te vátá yǒo ɨɨⁿ‑gá nguɨ́ndǔxi yaú‑áⁿ. \v 54 Te cùu‑xi nduu vispré nduu ndètatú ñáyiu, núu xǐquide túha‑ná‑yu sá cúú ɨ̀ngá nduu. \p \v 55 Te nchaa ñáyiu dɨ̀hɨ́ ní chinchícúⁿ ñáhá xìi Jesús ndéé distrìtú Galìleá nděndàhá‑yu té Chèé ní sáháⁿ núú nchìí yaú‑áⁿ, núu ní xiní‑yu nàcuáa ní sacáⁿ‑dé yɨquɨ cùñú‑gá xɨtɨ́ yaú‑áⁿ. \v 56 Te ducaⁿ te cuánuhú‑yu vehé‑yu, te ní quide túha‑yu acìtí sàháⁿ tnámí, ndɨhɨ pomàdá, te ní ndetatú‑yu ɨngá nduu‑ǎⁿ nǐ quidé‑yu nàcuáa càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí. \c 24 \s1 Ní ndoto Jèsús \r (Mt. 28:1-10; Mr. 16:1-8; Jn. 20:1-10) \p \v 1 Te ndumìngú nehé víhí‑ní cuǎháⁿ tucu ñáyiu dɨ̀hɨ́ núú nchìí yaú ní chihi‑güedé yɨquɨ cùñú Jèsús, te nèhé‑yu nchaa sá sàháⁿ tnámí nǐ quide túha‑yu‑áⁿ cuǎháⁿ, te tnàhá tucu ɨɨⁿ ǔú‑gá tnàha dɨhɨ́‑yu nchìcúⁿ ñáhá xìí‑yu cuáháⁿ. \v 2 Te òré ní quexìó‑yu yuhu yàú‑áⁿ te ní xiní‑yu sá yǔú ndèdɨ́ ɨɨⁿ xio‑ná ndécú, \v 3 te ní quɨ́hu‑yu xɨtɨ́ yaú‑áⁿ, dico ñá túú‑gǎ yɨquɨ cùñú Jèsús yɨ́hɨ́. \v 4 Te ñá ní cùtnuní tnàhí iní‑yu ndèé ichi cuáháⁿ yɨquɨ cùñú‑gá, te ní xiní‑yu úú espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí xǐnutnɨ́ɨ‑xi dɨ̀ñɨ́‑yu te xǐxíhnu‑xi dóó chàhnchí. \v 5 Te ní yùhú‑yu te ñá túú ní cùyɨɨ́‑yu cundèhé‑yu cue espíritú‑áⁿ, te cue espíritú‑áⁿ nǐ xáhaⁿ‑xi xìí‑yu: \p —¿Ná cuèndá nándùcu‑ndo Jesús Yaá ndécú vǐvú núú yɨ́ndǔxi ñáyiu ní xíhí‑i? \v 6 Te ñá túú‑gǎ yɨquɨ cùñú‑gá ndécú ìha chi sa ní ndoto‑gá, te chí dándàcu iní nàcuáa ní cáháⁿ‑gá cútnàhá ní xíndecu‑ndo ndɨ̀hɨ‑gá distrìtú Galìleá, \v 7 chi ní cachí‑gá sá méé‑gǎ cúú‑gǎ ñaní tnáhá‑ndó nchàa‑ndo, te dacuɨtɨ́í cuǎha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑gá núú cuè tée ndècu ichi cuehé ichi duha, te cata caa ñaha‑güedě xii‑gá núú cùrúxí, te núú cùrúxí‑áⁿ cuú‑gá dico nduu úní sá cùú‑gá te ndoto‑gá, duha ní cachí‑gá xii‑ndo. \p \v 8 Te òré‑áⁿ nǐ ndacu iní‑yu tnúhu ní cáháⁿ Jèsús. \v 9 Te sátá dúcáⁿ te ní naquehéⁿ‑yu ichi cuánuhú‑yu, te ní caní‑yu cuèndú núú ndɨ̀ úxí ɨɨⁿ cue tée ní táúchíúⁿ Jèsús cáháⁿ tnúhu‑gá, ndɨhɨ núú dàva‑gá ñáyiu. \v 10 Te ñáyiu ducaⁿ nàha tnúhu cuánuhú núú‑güedě‑áⁿ cúú tǎ Màriá Magdalèná, ndɨhɨ tá Juǎná, ndɨhɨ tá Màriá nǎná tě Jàcobó, ndɨhɨ dava‑gá ñáyiu dɨ̀hɨ́. \v 11 Dico cue tée‑áⁿ nǐ sani iní‑güedé sá dìcó cáhú ìní‑yu tnúhu xǎhǎⁿ‑yu xii‑güedé nǔu ñá túú ní sàndáá iní‑güedé nàcuáa ní xáhǎⁿ‑yu. \p \v 12 Dico té Pèlú ní quee‑dé xínú‑dě cuáháⁿ cuándéhé‑dě yaú núú nǐ chihi‑güedé yɨquɨ cùñú Jèsús, te ní sáá‑dé te ní ngáundeyɨ‑dé xító nìhni‑dé xɨtɨ́ yaú‑áⁿ te ní xiní‑dé sá méé‑nǎ dóó nǐ xɨ́ducúⁿ nuu‑gá yúcú ɨ̀ɨⁿ xio, te ío ní cuñúhu‑dé sá dúcáⁿ nǐ cuu, te ní natnɨɨ‑dé ichi cuánuhú‑dé vehe núú xǐndecu‑güedé. \s1 Ichi ñuú Emàús \r (Mr. 16:12-13) \p \v 13 Te dɨu‑ni nduu‑ǎⁿ ñúhú ǔú cue tée ní xica cuu ndɨhɨ Jèsús ichi cuáháⁿ‑güedé ɨɨⁿ ñuú nání Emàús, te sàcúhuⁿ‑güedé dàtná úú òré ichi ndéé ñuú Jerusàlén, te ndéé ñuú Emàús. \v 14 Te ta ndàtnúhu‑güedé cuáháⁿ nchaa nàcuáa ní cuu, \v 15 te nɨni dùcaⁿ xícáháⁿ‑güedé, te Jèsús ní natnahá ñáhá‑gǎ xii‑güedé te ndèca tnaha‑gá ndɨhɨ‑güedé cuáháⁿ. \v 16 Te cuěi ndèhe ñaha‑güedé xii‑gá dico dàtná ɨɨⁿ sá ndèdɨ́ núú‑güedě, chi ñá ná quìní ñáhá‑güedě xii‑gá ní cùu. \v 17 Te Jèsús ní xícáⁿ tnúhú‑gǎ núú‑güedě, te xáhaⁿ‑gǎ: \p —¿Ná tnúhu xǐcáháⁿ‑ndó ñùhu‑ndo ichi núu ducaⁿ ǐo cùu ndɨyɨ́‑ndó‑í? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 18 Te ɨɨⁿ tée nàni Cleofás ní xáhaⁿ‑dě xii‑gá: \p —¿Te ná cuèndá nchaa ñáyiu íchí nǐ sáá ñuú Jerusàlén xìní‑yu nchaa nàcuáa ní cuu, te ɨɨⁿ dìi‑ná yòhó ñá túú xìní‑n‑í? —càchí‑dé xǎhaⁿ‑dě xii‑gá. \p \v 19 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Te ná ní cuu‑i? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p Te ní xáhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Cuèndá Jèsús tée ñuú Nazàrét càháⁿ‑ndɨ́, chi tée‑áⁿ cúú‑dě ɨɨⁿ tée càháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí, te ío váha ndùu tnúhu càháⁿ‑dé ní cùu, te quìde‑dé sá vǎ yǒo tnàhí ndàcu cada nacuáa cudɨ́ɨ́ ìní Yǎ Ndiǒxí ndɨhɨ ñáyiu ni cùu. \v 20 Te cue tée cùu dútú cúnùu, ndɨhɨ cue tée cùnuu taxi tnuní ñáhá xìi‑ndɨ́ ní sáha cuèndá ñáhá‑güedě xii‑dé núú tě Pìlatú te ní sata caa ñaha‑güedě te núú cùrúxí‑áⁿ nǐ xíhí‑dé. \v 21 Dico vitna sa ní cuu úní nduu sá nǐ xíhí‑dé, te nchúhú ní sani iní‑ndɨ́ sá těe‑áⁿ dàcácu nihnu ñaha‑dě xii nchúhú ñáyiu isràél núú nchàa tnúndòho tnúhu ndàhú ndécú‑ndɨ̌. \v 22 Dico ío cùñúhu‑ndɨ́ cúú, chi ɨɨⁿ ǔú ñáyiu dɨ̀hɨ́ ní tuha ñaha xìi‑dé ndécú ndɨ̀hɨ‑ndɨ́ ní sáháⁿ ngotó‑yu ndéxuehe tàcuíhndá‑gá yaú núú nǐ chihi‑güedé yɨquɨ cùñú‑dé, \v 23 te ní nasáá‑yu càchí‑yu xii‑ndɨ́ sá ñà túú‑gǎ yɨquɨ cùñú‑dé yɨ́hɨ́ xɨ̀tɨ́ yaú‑áⁿ. Te ní xiní‑yu espíritú xínú cuèchi núú Yǎ Ndiǒxí, te ní xáhaⁿ‑xi xìí‑yu sá ndécú vǐvú‑dě. \v 24 Te sátá dúcáⁿ te ɨɨⁿ ǔú cue tée cùndɨhɨ‑ndɨ́ ní sáháⁿ ndéhé‑güedě yaú‑áⁿ, te ní xiní‑güedé sá ndàá cúú‑xí nchàa tnúhu ní cáháⁿ ñáyiu dɨ̀hɨ́‑áⁿ, dico ñá túú ní xìní‑güedé tée‑áⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p \v 25 Te Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¡Ío cùmání sǎ xìní tnùní‑ndó, chi ío cuèé sàndáá iní‑ndó tnǔhu ní cáháⁿ cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha! \v 26 ¿Te náa ñá túú tàú‑xi sá ndóhó Crìstú òré cúmǎní‑gǎ sáá nduu ndàa‑gá andɨu nǔú ndécú Dǔtú Ndiǒxí cundecu‑gá‑ǎⁿ? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 27 Te ní ngüíta‑gá xáhaⁿ‑gǎ nàcuáa quèe‑xi nchaa tnúhu càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí cuèndá‑gá, te díhna‑gá ní cáháⁿ‑gá nàcuáa ndùu nchaa tnúhu yòdo tnuní núú tùtú ndíi Moìsés, te dǎtnùní ní cáháⁿ‑gá nàcuáa ndùu nchaa tnúhu yòdo tnuní núú tùtú nchaa cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha. \p \v 28 Te òré ní quexìo‑güedé yuhu ñùú núú cuàháⁿ‑güedé‑áⁿ, te Jèsús ní quide‑ni‑gá sá yǎha‑gá quɨ́hɨ́ⁿ‑gá ɨngá xichi ni cùu. \v 29 Dico ní cáháⁿ ndàhú‑güedé núú‑gǎ sá quéndǒo‑gá xíáⁿ ndetatú‑gá ndɨhɨ‑güedé, te xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá: \p —Quendóo ndɨhɨ ñaha xìi‑ndɨ́ iha ndetatú‑n chi sa ní cuaa, te tnavíí cundɨquɨⁿ —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě xii‑gá. \p Te xíáⁿ cáá ɨ̀ɨⁿ vehe cuánguɨhu‑güedé ndetatú‑güedé ndɨhɨ‑gá. \v 30 Te òré sa yɨ̀hɨ‑güedé mèsá ndɨhɨ‑gá cùdini ndɨhɨ ñaha‑güedé, te ní queheⁿ‑gá pàá te ní ndacáⁿ táhú‑gǎ núú Yǎ Ndiǒxí, te ní táhú cuèchi‑gá te dǎtnùní ní dácǎhñu ñaha‑gǎ xii‑güedé. \v 31 Te òré‑áⁿ nǐ naquiní ñáhá‑güedě xii‑gá ní cùu, dico uuⁿni ní ndóñúhú‑gǎ. \v 32 Te ní xítnàha‑güedé: \p —Te ndáá sá sǔúní cùdɨ́ɨ́ ìní‑ó òré tá ndàtnúhu‑o ndɨ̀hɨ Jesús véxi ichi, te ta dànehé ñáhá‑gǎ xii‑o nchàa nacuáa quèe‑xi tnúhu càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí —càchí‑güedé xǐtnàha‑güedé. \p \v 33 Te ñá túú‑gǎ ní xǐndetu‑güedé chi ndɨ̌hɨ‑ni ní natnɨɨ‑güedé ichi cuánuhú‑güedé ñuú Jerusàlén, te ní nasáá‑güedé núú xǐndecu ndɨ ùxí ɨɨⁿ cue tée ní táúchíúⁿ Jèsús cáháⁿ tnúhu‑gá, ndɨhɨ dava‑gá ñáyiu. \v 34 Te cue tée xǐndecu‑áⁿ xǎhaⁿ‑güedě: \p —Ndáá sá nǐ ndoto Yaá cúú Mèstrú, chi ní xiní ñáhá tě Xǐmú —càchí‑güedé xǎhaⁿ‑güedě. \p \v 35 Te cue tée ní nasáá‑áⁿ nǐ cani‑güedé cuèndú nàcuáa ní cuu ichi, ndɨhɨ nàcuáa ní cuu ní naquiní‑güedé Jèsús òré ní táhú‑gǎ pàá ní dácǎhñu ñaha‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús ní quexìo‑gá núú xǐndecu cue tée ní xica cuu ndɨhɨ‑gá \r (Mt. 28:16-20; Mr. 16:14-18; Jn. 20:19-23) \p \v 36 Te càháⁿ dúcáⁿ‑ní‑güedě nàcuáa ní cuu ní quexìo Jesús ní ngúnutnɨ́ɨ‑gá ndéé tnuú‑güedé, te xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Yá Ndiǒxí chíndèe ñaha‑gá xii‑ndo ǐo váha cùu iní‑ndó ndècu‑ndo —cachí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 37 Te da ní yùhú‑güedé, te ní sani iní‑güedé sá dìcó ɨɨⁿ espíritú cúú sǎ ndéhé‑güedě ní cùu. \v 38 Dico Jèsús ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —¿Ná cuèndá yùhú‑ndó, te sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑ndó‑í? \v 39 Chí cúndèhe ndaha‑í ndɨhɨ sáhà‑í te quiní‑ndó nǎ dɨu‑ni‑í. Te chí téndàha ñaha xii‑í te cundehe‑ndo, te núu ɨɨⁿ espíritú ndécú yɨ̀quɨ cuñú‑xi dàtná ndécú ndɨ̀hɨ yúhú —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 40 Te sátá dúcáⁿ nǐ xáhaⁿ‑gǎ te ní dánèhé ñáhá‑gǎ xii‑güedé ndaha‑gá ndɨhɨ sáhá‑gǎ. \v 41 Te ío ní cuñúhu‑güedé, te ní cudɨ́ɨ́ ìní‑güedé sá ndécú‑gǎ tnuú‑güedé dico sàni ɨɨⁿ sani úú iní‑güedé, te ní xáhaⁿ Jèsús xii‑güedé: \p —¿Ndècu ndɨhɨ‑ndo luha sá cáxí‑ó ìha ñá? —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 42 Te ní sáñaha‑güedě xii‑gá luha chácá nǐ chíhó, ndɨhɨ dítá ñǔñú ñúhú ndùdí, \v 43 te ní queheⁿ‑gá te ndèhe‑güedé ní xexi‑gá. \v 44 Te dǎtnùní ní xáhaⁿ‑gǎ: \p —Nchaa sá nǐ yáha‑í‑a cùu‑xi sá nǐ cachí tnúhu‑í xii‑ndo cǔtnàhá ndécú ndɨ̀hɨ ñaha‑gá‑í xii‑ndo, chi ní cachí‑í sá dàcuɨtɨ́í càda‑xi nchaa nacuáa càháⁿ‑xi núú tùtú ndíi Moìsés, ndɨhɨ núú tùtú ndèé tnúhu ní cáháⁿ cue tée ní xóo cáháⁿ tnúhu Yá Ndiǒxí ndéé sanaha, ndɨhɨ núú lìbrú Sǎlmú —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \p \v 45 Te òré‑áⁿ nǐ sáñaha‑gǎ sá xìní tnùní‑güedé, te ní tecú tnùní‑güedé nchaa tnúhu càháⁿ‑xi núú tùtú Yǎ Ndiǒxí. \v 46 Te ní xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé: \p —Ducaⁿ ndèé tnuní núú tùtú Yǎ Ndiǒxí sá dàcuɨtɨ́í sǎ yǔhú Crìstú cuú‑í, te nduu úní ndoto‑í. \v 47 Te nɨhìí ñuyíú cùténuu tnúhu ní cáháⁿ‑í, dico díhna nuu‑gǎ ñuú Jerusàlén ngüíta‑yu cacunehe ñàhá‑yu xii‑í, te cáháⁿ‑yu nàcuáa ní dánèhé‑í‑yu, te cúñàhá‑yu xii cue ñáyiu sá ná dàndixi túu‑yu iní‑yu sá ñà túú quìde váha‑yu, te dàñá‑yu nchaa ichi cuèhé ichi duha ndècú‑yu, te natnɨɨ́‑yu ichi Yá Ndiǒxí, te ducaⁿ te cada càhnu iní‑gá nchaa yícá cuěchi‑yu. \v 48 Te vitna nchòhó cuu‑ndo cuè tée cáháⁿ ndáá nchaa nàcuáa ní cuu chi ní xiní núú‑ndó. \v 49 Te yúhú tendaha‑ǐ Espíritú Yǎ Ndiǒxí quixi cundecu ndɨhɨ‑ndo, chi ducaⁿ nǐ cachí‑gá. Dico chí cúndècu‑ni ñuú Jerusàlén‑áⁿ ndèé ná quèxio Espíritú Yǎ Ndiǒxí ngúndecu ndɨhɨ‑ndo cuèndá chindee ñàha‑xi xii‑ndo cada‑ndo nchaa nacuáa ní cáháⁿ‑í —càchí‑gá xáhaⁿ‑gǎ xii‑güedé. \s1 Jèsús cuándaa‑gá andɨu \r (Mr. 16:19-20) \p \v 50 Te Jèsús ní queñuhu ñaha‑gǎ xii‑güedé ñuú Jerusàlén ndécá ñàha‑gá cuáháⁿ ñuú Bètaniá, te xíáⁿ nǐ ndonehe‑gá ndaha‑gá núú nǐnu, te ní xícáⁿ táhú ñàha‑gá xii‑güedé núú Yǎ Ndiǒxí. \v 51 Te sátá nǐ xícáⁿ táhú ñàha‑gá xii‑güedé núú Yǎ Ndiǒxí, te ní quee‑gá tnuú‑güedé cuándaa‑gá andɨu. \v 52 Te ní ngüíta‑güedé ní cachí‑güedé sá ǐo càhnu cuu Jesús, te ní natnɨɨ‑güedé ichi cuánuhú‑güedé ñuú Jerusàlén, te súúní cùdɨ́ɨ́ ìní‑güedé ñúhú‑güedě ichi. \v 53 Te nchaa nduu ní xíndecu‑güedé veñúhu càhnu sá ǐo cùnuu ní ndacáⁿ táhú‑güedě núú Yǎ Ndiǒxí, te ní cachí‑güedé sá ǐo càhnu cuu‑gá. Duha ní cuu dàvá‑áⁿ.