\id TIT  
\h TITO 
\toc1 Minoo Carta I Tyaa Ra San Pablo Sii Ra Tito 
\toc2 TITO 
\toc3 Tit. 
\mt1 Minoo Carta I Tyaa Ra San Pablo Sii Ra Tito 
\c 1  
\s1 Tyaa ra Pablo minoo carta sii ra Tito 
\p  
\v 1 Yuhvi ra Pablo minoo muzu ra Ndyoo cui ta minoo apóstol ra Jesucristo cui vatyi cua tyindyei sii ñiyɨvɨ i casi ra Ndyoo ta cua sino iñi ñu. Cua nacoto ñu sa ndisa, ta cua sino ca iñi ñu. I casi ra Ndyoo sii ñu vatyi coto ñu cuhva zacahnu vaha ñu sii ra. 
\p  
\v 2 Ta cua coto ñu yozo caa cua ñihi ñu sa cundito ñu sihin ra Ndyoo. Ña tuhva maa ra Ndyoo sa cuvatya ra, ta sa i catyi ra cuee ca sa zavaha ra ñuu ñiyɨvɨ vatyi cua cuhva ra sa cundito ñiyɨvɨ sino iñi sii ra tandɨhɨ tyiemvu. 
\p  
\v 3 Ta vityi sa saa quɨvɨ sa saha ra Ndyoo sa nacoto yo Tuhun ra. Ta i saha ra tyiño sii, sa nacatyi Tuhun ra vatyi maa ra zacacu sii yo, ta i tava ra tyiño sii. 
\p  
\v 4 Tyei carta ya suun Tito vatyi zehi sa ndisa cuii cuu suun vatyi ɨɨn ñi cuhva sino iñi yo. Cuñi sa cua tyindyee ca ra Ndyoo suun. Nacuhva ra tumañi iñi suun ta sa coo sa taxi añimon. Ta tacuan tucu nacuhva ra ndyaca ñaha sii yo, ra Jesucristo. Maa ra zacacu sii yo. 
\s1 Tyiño sa cua zavaha ra Tito nu cu si Creta 
\p  
\v 5 I zandoi suun nu cu si Creta vatyi zandundoon tyiño ra Ndyoo nu cumañi cundoo si. Tahan tahan ñuu nu iyo ra sino iñi Tuhun Ndyoo cua tyaa tyiñon sii ra cua cuu anciano tañi sa catyi suhun. 
\p  
\v 6 Ra sa cua cuizo tyiño cuan, cuñi si vatyi cuu ra minoo ñiyɨvɨ vaha xaan tacuhva yoñi cuu tyaa cuatyi sata ra. Cuñi si vatyi coo minoo ñi ñazɨhɨ ra, ta ma cuu coo uu a uñi tahan ñaha ra. Ta zehe ra cuñi si sa sino iñi tandɨhɨ ñu tacuhva ma tyaa ñiyɨvɨ cuatyi sata ñu sa zavaha ñu sa ña vaha a sa ña tyaa ñu yahvi sii zutu ñu. 
\p  
\v 7 Vatyi ra ndyizo tyiño cahnu sa cuenda Tuhun Ndyoo, zacuenda ra tyiño ra Ndyoo. Yucuan cuenda cuñi si vatyi cuu ra minoo ñiyɨvɨ vaha xaan, ta yoñi cuu tyaa cuatyi sata ra. Ña vaha tatu zavaha ra maa ñi cuhva cuñi maa ra a tatu yatyi xaan cuxaan ra. Ta ma cuu sa cuu ra minoo ra siñi a ra nanducu tizɨhɨ a ra zandavi ñaha ta ñihi ra xuhun. 
\p  
\v 8 Cuñi si sa ndyehe vaha ra sii ñiyɨvɨ saa vehe ra ta cuhva ra sa casi ñu. Cuñi si vatyi cuu ra minoo ra zavaha sa vaha, cuu ra minoo ra iyo sa siñi tuñi xiñi, minoo ra ndoo xaan, ra zacahnu sii ra Ndyoo sa ndisa cuii. Ta ma cuñi ra zavaha ra ñaa ndɨhɨ sa ña vaha. 
\p  
\v 9 Cuñi si vatyi sino vaha iñi ra maa ñi sa ndisa, Tuhun Ndyoo, sa i cutuhva ra, vatyi sihin cuhva cuan ta cua cuu cuhva ra tundyee iñi sii ñiyɨvɨ sihin minoo tuhun vaha. Ta cua cuu zama ra sa siñi tuñi xiñi ñiyɨvɨ cahan sa ña vaha zɨquɨ Tuhun Ndyoo. 
\p  
\v 10 Vatyi iyo cuaha xaan ñiyɨvɨ ña tyaa yahvi, ta cuaha ca ra cuu ra yañi yo, ra hebreo. Ñahñi sa ñiñi cahan ra, ta zandavi ñaha xaan ra sii ñiyɨvɨ. 
\p  
\v 11 Cuñi si sa nacazi yo yuhu ra vatyi zatɨvɨ ra sa siñi tuñi xiñi cuaha xaan ñiyɨvɨ. Sa catyi xuhun ta zacuaha ra sii ñiyɨvɨ tuhun sa ña tahan si zacuaha ra. 
\p  
\v 12 Minoo ra sa siñi tuñi vaha nu cu si Creta i cahan ra sii ñiyɨvɨ ñuu ra, ta catyi ra: “Vatya xaan ra ñuu Creta. Tañi quɨtɨ iyo sisi cuhu cuu ra. Yaha xaan cuaha sasi ra, ta susa xaan ra.” Tacuan catyi ra cuan. 
\p  
\v 13 Ta ndisa cuii sa cahan ra. Yucuan cuenda cuxoon sihin ra zavaha cuhva ña vaha cuan, nanazama ra cuhva iyo ra ta nasino vaha iñi ra. 
\p  
\v 14 Tacuan ta ma tyizoho ra cuendu sa cahan ra hebreo, ra ña sino iñi, ta tuhun cahan ñiyɨvɨ sa zama inga cuhva ta ña sino ca iñi ñu sii sa ndisa. 
\p  
\v 15 Sa cuenda ñiyɨvɨ vaha sa siñi tuñi, tandɨhɨ ta vaha si. Zoco ra ña sino iñi, ñahñi maa sa ndoo iyo sii ra vatyi ndya cuhva sica iñi ra ta ndya sa siñi tuñi xiñi ra, quiñi iyo si. 
\p  
\v 16 Catyi ra vatyi sito ra sii ra Ndyoo, zoco sihin sa ndyicuu ra ta ndyehe yo vatyi ña ndisa. Ña cundyee ca iñi maa ra Ndyoo ndyehe ra sii ra cuan. Cuaha xaan sa ña vaha ndyicuu ra, ta numinoo cuhva vaha ña tyaa ra yahvi. Ta ña zavaha ra numinoo cuhva vaha. 
\c 2  
\s1 Minoo cuhva vaha 
\p  
\v 1 Tuhun zacuaha moo, nacuu si maa ñi maa sa vaha. (Nacasi tahan sa cohon sihin sa cahan Tuhun Ndyoo.) 
\p  
\v 2 Nacatyun sihin ra sahnu vatyi nacuu ra minoo ra vaha. Nacoo ra minoo cuhva sa cuu tyaa tandɨhɨ ñiyɨvɨ yahvi sii ra. Nanacañi vaha iñi ra tandɨhɨ saha. Nasino vaha xaan iñi ra Tuhun Ndyoo. Nacuñi ra sii ñiyɨvɨ sa ndisa cuii, ta nacundyee xaan iñi ra tatu ndyehe ra tundoho sa cuenda Tuhun Ndyoo. 
\p  
\v 3 Ta tacuan tucu ñu sahnu. Catyun sihin ñu vatyi nacuu ñu ñiyɨvɨ vaha xaan tañi tahan si coo ñiyɨvɨ sito sii ra Ndyoo. Ta yoñi maa sii zɨquɨ cahan ñu. Ma coho xaan ñu ndixi. Nazañaha ñu minoo cuhva vaha 
\p  
\v 4 sii ñu nacaa tindaha vatyi tacuan ta cua cuñi ñu sii yɨɨ ñu ta sii zehe ñu. 
\p  
\v 5 Nazañaha ñu sii ñu vatyi coo sa siñi tuñi vaha xiñi ñu, ta minoo ñi cuhva vaha cua cuñi ñu sii yɨɨ ñu. Ta nazacuenda vaha xaan ñu vehe ñu ta cuu ñu ñiyɨvɨ vaha ta tyaa ñu yahvi sii maa yɨɨ ñu. Vatyi tatu zavaha ñu tandɨhɨ cuhva ya, yoñi cua cahan ndya vaha ñi sii Tuhun Ndyoo. 
\p  
\v 6 Zañiñi tucun sii ra yoco nacoo vaha sa siñi tuñi xiñi ra. 
\p  
\v 7 Ta zuun ñi moo, zañohon maa ñi sa vaha sii ra sihin cuhva iyon. Zacuohon maa ñi sa ndisa cuii. Cuñi si sa cuun minoo ñiyɨvɨ vaha. 
\p  
\v 8 Maa ñi tuhun vaha cohon, ta yoñi cua cuu tyaa cuatyi saton cuhva cohon. Ta cua cucahan nuu ra sica iñi inga cuhva vatyi ma ñihi ra cuhva cahan ra ndya vaha ñi sii yo. 
\p  
\v 9 Cuhvon tyiño sii ra yañi yo, ra cuu muzu ñiyɨvɨ, vatyi natyaa ra yahvi sii patrón ra. Nazavaha ra tandɨhɨ sa catyi patrón ra, ta ma nacahan ra sa cahan patrón ra. 
\p  
\v 10 Ma zuhu ra sa sii patrón ra. Tandɨhɨ cuii cuhva nazavaha ra sa vaha. Ta cua coto patrón ra vatyi sino iñi ra Tuhun Ndyoo sa ndisa, ta cua coto ñu vatyi vaha xaan cuu Tuhun Ndyoo, tuhun sii ra zacacu sii yo. 
\p  
\v 11 Vatyi sa zañaha ra Ndyoo vatyi saha xaan ra tumañi iñi sii tandɨhɨ cuii ñiyɨvɨ ta cuñi ra zacacu ra sii yo. 
\p  
\v 12 Ta cuhva iyo ra Ndyoo, zañaha si sii yo vatyi nazaña yo cuhva ña vaha sa zavaha ñiyɨvɨ ña sito sii ra ta sa ña vaha sa cuñi coño ñuhu yo ihya ñuu ñiyɨvɨ ya. Natyaa yo yahvi sii ra Ndyoo. Nazavaha yo tandɨhɨ sa vaha ta sa catyi sa siñi tuñi vaha sii yo. Ta nazacahnu yo sii maa ra Ndyoo sa ndisa cuii nɨɨ ñi sa ndito yo ñuu ñiyɨvɨ ya. 
\p  
\v 13 Vatyi ndatu maa yo minoo quɨvɨ vaha xaan, quɨvɨ cua quisi tucu ra Jesucristo. Maa ra cuu Ndyoo yo ta ra zacacu sii yo. Cua quisi ra sihin cuaha xaan tundyee iñi sii ra ta ndisi xaan ra. 
\p  
\v 14 Saha maa ra sii ra sa cuu ra sa cuenda cuatyi maa yo vatyi cua zacacu ra sii yo sii ityi ña vaha, ta cua zandasi ra tandɨhɨ cuii cuatyi yo. Cuñi ra vatyi sii maa ra cua cuu sii yo ta cua cuñi xaan yo zavaha yo sa vaha. 
\p  
\v 15 Tandɨhɨ cuii cuhva ya nacatyun sihin ñiyɨvɨ. Zañiñun sii ñu nazavaha ñu sa vaha. Catyi casun sihin ñu ñaa sa cuu cuatyi ñu tatu ma tyaa ñu yahvi vatyi tacuan i saha ra Ndyoo tyiño suun. Ma cuhvon sa cahan ñiyɨvɨ ndya vaha ñi suun vatyi zavohon sa vaha. 
\c 3  
\s1 Cuhva cuñi si zavaha yo tatu sino iñi yo Tuhun Ndyoo 
\p  
\v 1 Zanacohon iñi ñiyɨvɨ vatyi natyaa ñu yahvi sii ra ndyaca ñaha ta sii ra ndyizo tyiño ñuu ñiyɨvɨ ya. Nazavaha ñu sa catyi ra cuan, ñaa ndɨhɨ ca tyiño vaha. 
\p  
\v 2 Ta ma cahan ñu ndya vaha ñi sii numinoo ñiyɨvɨ. Ta ma nanducu ñu tizɨhɨ. Nazañaha ñu vatyi vaha añima ñu sihin cuhva iyo ñu sihin inga ñiyɨvɨ. Vii ñi cuñi si coo ñu sihin tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ. 
\p  
\v 3 Vatyi ndya maa yo ta i cuu yo ñiyɨvɨ tondo xiñi. Ñiyɨvɨ sa ñá tyaa yahvi sii ra Ndyoo i cuu yo. I zandavi ñaha cuihna sii yo, ta i tyaa xaan yo yahvi sii sa cuñi coño ñuhu yo ta zavaha yo sa catyi si. Cuaha xaan sa ña vaha i zavaha maa yo, ta ndyiyo xaan iñi yo ndaha tyiño inga ñiyɨvɨ. Ña cuu ndyehe ñiyɨvɨ sii yo, ta ña cuu ndyehe yo sii ñu. 
\p  
\v 4 Zoco i zañaha maa ra Ndyoo cuhva cuñi xaan ra sii ñiyɨvɨ ta cuhva vaha xaan iyo ra. Maa ra i zacacu sii yo. 
\p  
\v 5 I zacacu ra sii yo, zoco yɨvɨ sa cuenda sa vatyi vaha xaan i zavaha yo. I zacacu ra sii yo vatyi cundahvi iñi ra sii yo. I zandasi ra cuatyi yo, ta i nacacu saa yo. Ta i saha ra Tatyi Ii ra. Tacuan cuu cuhva ñihi yo sa cacu añima yo, ta ndito yo minoo cuhva saa ihya ñuu ñiyɨvɨ ya. 
\p  
\v 6 Vaha xaan saha maa ra Ndyoo Tatyi Ii ra sii yo sa cuenda ra Jesucristo, ra zacacu sii yo. 
\p  
\v 7 Ta sihin tumañi iñi sa saha maa ra Ndyoo sii yo, ta catyi ra vatyi ñahñi ca cuatyi yo, ta ñihi yo cuhva cundito yo tandɨhɨ tyiemvu, cuhva sa ndatu xaan yo. 
\p  
\v 8 Tandɨhɨ tuhun ya, ndisa xaan si. Cahan tañi minoo ra sito vaha, ta nacatyun tandɨhɨ tuhun ya sihin ñiyɨvɨ. Tacuan zavohon ta zɨquɨ ñiyɨvɨ sa sino iñi sii ra Ndyoo cua nacañi iñi ñu minoo cuhva vaha, ta cua zavaha ñu tandɨhɨ sa vaha. Vaha xaan cuu tuhun ya, ta cua tyindyee xaan si sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ tatu zavaha ñu sii si. 
\p  
\v 9 Zoco ma tyizohon nu natuhun xaan ñiyɨvɨ tuhun ña ñiñi xaan tañi yoo sa cuu ñiyɨvɨ sahnu sii yo a ñaa ndɨhɨ sa catyi ley ra Moisés a ñaa inga tuhun natuhun xaan ñiyɨvɨ ta sahñi tahan ñu sa cuenda si. Ta yɨvɨ sa ñiñi cuu si. Ta ma cuu tyindyee si sii yo. 
\p  
\v 10 Tatu iyo minoo ra ta natuhun xaan ra ta zacahñi tahan ra sii ra yañi yo. Cana sii ra ta cahan vohon sihin ra minoo saha ta inga tucu saha. Ta tatu ña cuñi ra tyizoho, ma tyisaha con sii ra. 
\p  
\v 11 Siton vatyi ña vaha añima ra tatu tacuan zavaha ra. Ta sihin cuhva zavaha ra ta zuun ñi maa ra cua cuu ña vaha iñi vatyi ña vaha zavaha ra. 
\s1 Minoo ca tuhun cahan ra Pablo sihin ra Tito sa cuenda ñi maa ra Tito 
\p  
\v 12 Quɨvɨ cua tasi sii ra Artemas a sii ra Tíquico nu ndyoon, zanumun ta cuhun ndya ñuu Nicópolis cua ñihi tahan yo vatyi sa cundaa iñi sa cuhin yucuan tyiemvu sa cua nduvisi ihya. 
\p  
\v 13 Tyindyeun sihin tandɨhɨ cuhva sa cuu suun sii ra Zenas, ra cuu yuhu ñiyɨvɨ tañi minoo abogado, ta sii ra Apolos. Tacuan ta cua cuu cuhun ra ityi nuu, ta ñahñi cua cumañi sii ra. 
\p  
\v 14 Zacuohon sii ñiyɨvɨ sino iñi Tuhun Ndyoo vatyi nazavaha ñu sa vaha sihin tandɨhɨ ñiyɨvɨ tandɨhɨ saha. Nacuhva ñu sa siñi ñuhu sii ñiyɨvɨ tatu cumañi si sii ñu sa ndisa. Ña vaha sa cuyucu ñi maa ñiyɨvɨ sa sino iñi ta ma zatyiño ñu a ma tyindyee ñu sii inga ñiyɨvɨ. 
\s1 Nu ndɨhɨ cahan ra Pablo 
\p  
\v 15 Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa ndyaa sihin ihya tasi ñu minoo nacumi sii moo Tito. Tacuan tucu tasi ndi minoo nacumi sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ cuñi sii ndi sa cuenda Tuhun Ndyoo. Ta maa ra Ndyoo cua tyindyee sii tandɨhɨ ndo. Ndɨhɨ si vityi.