\id HEB \h HEBREOS \toc1 Minoo Carta I Tyaa Ra San Pablo Sii Ñiyɨvɨ Hebreo Sa Sino Iñi Tuhun Ndyoo \toc2 HEBREOS \toc3 He. \mt1 Minoo Carta I Tyaa Ra San Pablo Sii Ñiyɨvɨ Hebreo Sa Sino Iñi Tuhun Ndyoo \c 1 \s1 I cahan ra Cristo zehe ra Ndyoo sihin yo sa cuenda zutu ra \p \v 1 Ta sa naha i cahan ra Ndyoo cuaha xaan saha ta cuaha xaan cuhva sihin ñiyɨvɨ sa cuu profeta, ta i nacatyi ra cuan sihin ñiyɨvɨ sahnu sii yo tandɨhɨ sa i catyi ra Ndyoo. \p \v 2 Zoco vityi nu sa cuñi ndɨhɨ tyiemvu i tasi ra Ndyoo sii Zehe ra, ta i cahan ra sihin yo sa cuenda ra Ndyoo Zutu ra. Ta i saha cuenda ra Ndyoo tandɨhɨ cuii sa iyo sii ra sii Zehe ra. Ta sihin Zehe ra i zavaha ra Ndyoo ñuu ñiyɨvɨ. \p \v 3 Ta ndisi xaan Zehe ra Ndyoo sihin sa ndisi sa iyo sii Zutu ra. Ta tandɨhɨ cuii sa zavaha Zehe ra Ndyoo, zañaha si vatyi Ndyoo cuu ra. Ndyaca ñaha ra tandɨhɨ cuii sa iyo sihin tuhun cahan ra. Maa ra cuu ra i sihi vatyi cua zandasi ra cuatyi yo, ta i zanaa ra sii si. Ta zɨquɨ i nandoto ra, ta i sicundyaa ra siyo cuaha ra Ndyoo Zutu ra, ra ndyaca ñaha andɨvɨ. Ta ndyaca ñaha ra sihin ra. \s1 Cahnu ca Zehe ra Ndyoo ta zɨquɨ ángel \p \v 4 Cahnu xaan ca i nduu Zehe ra Ndyoo ta zɨquɨ ángel, ta sito yo vatyi cahnu ca ra vatyi Zehe Ndyoo cuu sii ra. I saha ra Ndyoo zɨvɨ cuan sii ra, ta ñiñi ca si ta zɨquɨ zɨvɨ ángel. \p \v 5 Numinoo saha ta ñá catyi ra Ndyoo sihin numinoo ángel: \q1 Yoho cuu Zehi, \q1 Vityi zañehi vatyi Zehi cuu suun. \m Zoco i catyi ra Ndyoo sa cuenda ra Jesús: \q1 Yuhvi cua cuu zutu ra, \q1 Ta maa ra cua cuu zehi. \p \v 6 Ta quɨvɨ i cacu Zehe ra, ra cahnu ca, ñuu ñiyɨvɨ ya, i catyi ra Ndyoo: \q1 Nazacahnu tandɨhɨ cuii ángel Ndyoo sii ra. \p \v 7 Catyi ra Ndyoo sa cuenda ángel vatyi: \q1 Tañi tatyi cuu ra, ta tañi ñúhu cuu ra. \p \v 8 Zoco sa cuenda Zehe ra catyi ra Ndyoo: \q1 Ndyoo cuun, ta cua cundyaca ñohon tandɨhɨ cuii tyiemvu. \q1 Ndoo xaan cua cundyaca ñohon. \q1 \v 9 Cuñi xoon sa zavaha ñiyɨvɨ sa ndoo, ta cuxaan xoon sihin sa ña vaha. \q1 Yucuan cuenda saha ra Ndyoo sa zɨɨ xaan ca cuñun ta zɨquɨ tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ. \p \v 10 Ta inga saha i catyi tucu ra Ndyoo sihin ra: \q1 Ra ndyaca ñaha cuun, ta nu i quisaha si i zavohon ñuu ñiyɨvɨ, \q1 Ta i zavohon andɨvɨ sihin ndohon. \q1 \v 11 Cunaa si cuan, zoco cua ndoo moo. \q1 Cua ndusahnu ñuu ñiyɨvɨ ta andɨvɨ tañi ndusahnu minoo zahma. \q1 \v 12 Ta cua natuun sii si tañi minoo zahma ñi cuu si, ta cua nazama si tañi nazama ñiyɨvɨ sii zahma ñu. \q1 Zoco yoho ma zamon, ta ma cuu moo ndaha ñi. \p \v 13 Zoco numinoo saha ñá catyi ra Ndyoo sihin minoo ángel: \q1 Cundyoon siyo cuehi ndya cua zahacanei sii tandɨhɨ ra xaan iñi suun ta zɨquɨ cua cuhve sa cundyaca ñohon sii tandɨhɨ ra. \p \v 14 Ña tacuan catyi ra Ndyoo sihin ángel vatyi muzu ñi cuu ra cuan. Tasi ra Ndyoo sii ra sa cua tyindyee ra ta zacuenda ra sii ñiyɨvɨ cua zacacu ra Ndyoo. \c 2 \s1 Cahnu xaan cuu cuhva zavaha ra Ndyoo sa cua zacacu ra sii ñiyɨvɨ \p \v 1 Yucuan cuenda cuñi si sa sino xaan iñi yo sii sa ndisa sa siñi yo, coto zandoo yo sii si. \p \v 2 I sityiño ra Ndyoo ángel, ta i nacatyi ra ley ra Ndyoo sihin ra Moisés. Sihin ley cuan i sindyaca ñaha maa ra Ndyoo quɨvɨ cuan, ta ñu ñá tyaa yahvi i ndoho ñu tandɨhɨ saha tañi tahan si. \p \v 3 Ta maa tucu yo, ma cuu cacu yo tatu ma tyaa yo yahvi cuhva i cahan ra Jesucristo ra ndyaca ñaha sii yo, cuhva cua zacacu ra sii yo. Cahnu xaan cuu cuhva i zavaha ra. Ta ra i siñi sa cahan ra Jesús i nacatyi ra sihin yo cuhva i catyi ra. \p \v 4 Ta i zañaha casi ra Ndyoo vatyi sa ndisa cuu tuhun cuan vatyi i zavaha ra zeña ta cuaha nuu sa ndyityi, ta i saha ra cuaha cuhva sa cuu zavaha ñiyɨvɨ sihin cuhva sa saha Tatyi Ii ra, cuhva cuñi maa ra Ndyoo. \s1 Ra Jesús cuu ra cua cuhva sa cacu ñiyɨvɨ \p \v 5 Ña saha ra Ndyoo sa cua cundyaca ñaha ángel sii ñuu ñiyɨvɨ sa cua coo ityi nuu ca, ñuu ñiyɨvɨ sa cahan maa yo tuhun. \p \v 6 Zoco iyo nu catyi Tuhun Ndyoo tyehen cuhva cahan minoo ra profeta sihin ra Ndyoo sa cuenda ra Cristo: \q1 ¿Ñaa ra cuu minoo rayɨɨ ta nacohon xaan iñun sii ra, \q1 Ta ñaa cuenda zacahnu xoon sii ra cu zehe ñiyɨvɨ? \q1 \v 7 Zuhva ni quɨvɨ, quɨvɨ ndyaa ra ñuu ñiyɨvɨ cua zanduluhlu xoon sii ra ta zɨquɨ ángel, \q1 Ta cuee ca cua zanducahnu xoon sii ra, \q1 Cua cuhva xoon cuhva sii ra, ta tyaa xoon yahvi sii ra; \q1 \v 8 Ta sohon sa cundyaca ñaha ra tandɨhɨ cuii sa iyo. \m Quɨvɨ i saha ra Ndyoo sa cundyaca ñaha ra sii tandɨhɨ, ñahñi sa cua cumañi sa ma cuu cundyaca ñaha ra. Zoco tañaha ca cua ndyehe yo sa cundyaca ñaha ra sii tandɨhɨ cuii. \p \v 9 Zoco ndyehe yo sii ra Jesús, ra i quisi ndya gloria. Luhlu ca i nduu ra ta zɨquɨ ángel zuhva ñi quɨvɨ. Ta vityi zacahnu xaan ra Ndyoo sii ra ta saha xaan ra cuhva sii ra vatyi i sihi ra sa cuenda maa yo. Vaha xaan cuu maa ra Ndyoo, ta yucuan cuenda i sihi ra Jesús sa cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. \p \v 10 Maa ra Ndyoo i zavaha tandɨhɨ, ta sa cuenda maa ra i sino si. Vaha cuu si sa saha ra sa ndyehe ra Jesús tundoho vatyi cuhva cuan cua cuu ra Jesús sa cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. Sihin cuhva i zavaha ra Jesús ta i zacacu ra sii cuaha xaan ñiyɨvɨ, ta cuu nduu ñu ñiyɨvɨ ra Ndyoo ta cuhun ñu gloria. Ta sihin tundoho sa i ndyehe ra Jesús ta i nduu ra ra cua cuhva sa cua cacu ñiyɨvɨ. Cuhva cuan i zavaha ra tandɨhɨ sa cuñi maa ra Ndyoo. \p \v 11 Ñiyɨvɨ sa sa nduvaha sihin ra Ndyoo ta ra i zanduvaha sii ñu, ɨɨn ñi Zutu ñu. Yucuan cuenda ña cahan nuu ra zanduvaha sii ñu sa catyi ra vatyi tahan ra cuu sii ñu. \p \v 12 Tyehen catyi ra: \q1 Ndyoo Zuti, cua quehin tuhun nuu yañi, \q1 Cua zacahni suun nu yucu ñiyɨvɨ sino iñi suun. \p \v 13 Ta inga saha i catyi ra: \q1 Nɨɨ xaan cua cuu iñi sii Zuti. \m Ta inga tucu saha i catyi ra: \q1 Ica vii ya sihin zehi, ñiyɨvɨ i saha ra Ndyoo sii. \p \v 14 Zehe ra Cristo, coño ñuhu ta nɨñɨ cuu ñu. Yucuan cuenda i nduu tucu ra Jesús minoo ñiyɨvɨ sa iyo coño ñuhu ta nɨñɨ. Vatyi tatu cua nduu ra minoo ñiyɨvɨ cua cuu cuu ra, ta sihin cuhva cuan zanaa ra cuhva iyo sii cuihna. Vatyi maa ra cuihna cuu ra i quisaha sihin tuhun sa sihi ñiyɨvɨ. \p \v 15 Zoco sihin cuhva sa sihi ra Jesús ta i zanaa ra cuhva sa sahñi cuii cuihna sii ñiyɨvɨ, ta zacacu ra Jesús sii ñiyɨvɨ sihin tuhun sa yuhu xaan ñu coto cuu ñu. Tañi sa nuhñi ñiyɨvɨ tandɨhɨ quɨvɨ i cuu si vatyi i yuhu xaan ñu sa cuu ñu. \p \v 16 Ndisa cuii vatyi ñá quisi tyindyee ra Jesús sii ángel. Zoco quisi tyindyee ra sii tandɨhɨ zehe ra Abraham. \p \v 17 Yucuan cuenda i nduu ra ñiyɨvɨ sa ndisa tañi tandɨhɨ maa yo, ra cu yañi ra. Ta sa cuenda cuan cundahvi xaan iñi ra sii yo. Zavaha ra tandɨhɨ sa catyi ra Ndyoo, ta cuu ra zutu ya cahnu sa cuenda yo ityi nuu ra Ndyoo. Ta i tyiyahvi ra sa cuenda cuatyi ñiyɨvɨ. \p \v 18 Maa ra i ndyehe xaan tundoho cuhva i nducu coto ihñi cuihna sii ra, zoco ñahñi sa ña vaha i zavaha ra. Ta yucuan cuenda cuu xaan tyindyee ra sii ñiyɨvɨ quɨvɨ nducu coto ihñi cuihna sii ñu. \c 3 \s1 Ra Jesús, cahnu ca ra ta zɨquɨ ra Moisés \p \v 1 Yucuan cuenda, ndoho hermanos, i casi ra Ndyoo sii ndo vatyi cua zanduvaha ra sii ndo. I casi ra sii ndo vatyi cuhun ndo gloria. Vityi cuñi sa cua nacañi iñi ndo sa cuenda ra Jesús. Maa ra cuu ra i tasi ra Ndyoo sihin tyiño ra. Ta ra cu zutu ya cahnu cuu ra sa cuenda maa yo, ta sino xaan iñi yo sii ra. \p \v 2 I tava ra Ndyoo tyiño sii ra Jesús sa cuu ra zutu ya cahnu sa cuenda yo, ta i zavaha ra tandɨhɨ sa cuñi maa ra Ndyoo. Tañi ra Moisés i zavaha ra tandɨhɨ sa cuñi ra Ndyoo nu i siyucu ñiyɨvɨ hebreo quɨvɨ cuan. Ta ñiyɨvɨ hebreo i cuu ñiyɨvɨ sii maa ra Ndyoo. \p \v 3 Ta cahnu ca ra cuu ra Jesús ta zɨquɨ ra Moisés vatyi ñiñi ca cuu ra zandaa minoo vehe ta zɨquɨ maa si. \p \v 4 Tahan tahan vehe sa iyo, iyo ra zandaa sii si, zoco ra i zavaha tandɨhɨ cuu maa ra Ndyoo. \p \v 5 Vaha xaan sa i zavaha ra Moisés sihin ñiyɨvɨ ra Ndyoo quɨvɨ cuan, zoco minoo muzu ra Ndyoo ñi i cuu maa ra ta minoo ra saha sa ndaa ñi i cuu ra. I nacatyi ra sihin ñiyɨvɨ tandɨhɨ sa i catyi ra Ndyoo sihin ra. \p \v 6 Zoco ra Cristo cuu ra zehe ra Ndyoo, ta i zavaha ra tandɨhɨ sa i catyi ra Ndyoo. Ndyaca ñaha ra sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa sino iñi sii ra Ndyoo. Ta maa yo cuu vehe ra Ndyoo tatu ma yuhu yo cahan yo tuhun ra ndya cuhva ndya cua quisi tucu ra Jesús. Ta tatu zɨɨ xaan cuñi yo nɨɨ ñi sa ndatu yo sii ra. \s1 Cua quitatu ñiyɨvɨ sa sino ndisa cuii iñi sii ra Ndyoo \p \v 7 Yucuan cuenda catyi Tatyi Ii ra Ndyoo: \q1 Vityi tatu siñi ndo sa cahan ra Ndyoo, \q1 \v 8 Ma zandundava xaan ndo iñi ndo, \q1 Tañi i zavaha ñiyɨvɨ hebreo quɨvɨ i nducu coto ihñi ñu sii ta i zacuxaan xaan ñu sii nu i sica noo ñu minoo nu ityi xaan. \q1 \v 9 Yucuan i nducu coto ihñi xaan ñu sii vazu i ndyehe ñu cuhva i zavehi uu xico cuiya. \q1 \v 10 Yucuan cuenda i cuxein sihin ñiyɨvɨ cuan, \q1 Ta i catyi: “Tandɨhɨ saha zandoo ñu ityi vaha ta sica noo ñu minoo ityi ña vaha, ta zandavi ñaha si sii ñu, \q1 Ta ña cuñi ñu coto ñu cuhva cuñi sa cua zavaha ñu.” \q1 \v 11 Ta i cuxaan xein, ta i catyi: “Sa ndisa cuii vatyi ma cuhva mi sa cua saa ñu nu i zanduvehi nu cua quitatu ñu.” \p \v 12 Tacuan i catyi ra Ndyoo. Yucuan cuenda coto vaha ndo sii ndo hermano coto ñáha ma sino ndisa cuii iñi ndo sa cahan ra Ndyoo, ta cua zaña ndo sii ra Ndyoo ndito ta cuhun ndo inga ityi. \p \v 13 Cuhva ndo tundyee iñi sii minoo ndo ta sii inga ndo tandɨhɨ quɨvɨ nɨɨ ñi sa cuu ca, ta cuhva cuan, yoñi ndo cua zandavi ñaha cuatyi sii. Vatyi tatu zandavi ñaha cuatyi sii ndo cua zanduñihi ndo iñi ndo ta ma tyaa ca ndo yahvi sii ra Ndyoo. \p \v 14 Tatu nɨɨ xaan cuu iñi yo sii ra Ndyoo ndya cuhva ndya cua ndɨhɨ ñuu ñiyɨvɨ, ɨɨn ñi cua ñihi yo sa vaha sihin ra Cristo. \p \v 15 Ta ma naa iñi ndo vatyi vityi cuu nu catyi ra Ndyoo: \q1 Vityi tatu cuɨñɨ ndo sa cahan ra Ndyoo, \q1 Ma zanduñihi ndo iñi ndo tañi i zavaha ñiyɨvɨ hebreo quɨvɨ i zacuxaan ñu sii. \m Catyi ra Ndyoo. \p \v 16 ¿Ta yoo cuu ñiyɨvɨ i siñi sa cahan ra Ndyoo ta i zacuxaan ñu sii ra? Ñiyɨvɨ cuan cuu ñu cuahan sihin ra Moisés. Ta cuahan ra ityi nuu, ta i tava ra sii ñu ñuu Egipto quɨvɨ cuan. \p \v 17 ¿Ta yoo sihin i cuxaan ra Ndyoo uu xico cuiya? Zuun ñi sihin ñiyɨvɨ cuan i cuxaan ra vatyi i zavaha ñu cuatyi, ta yucuan cuenda i sihi ñu sisi cuhu ityi cuahan ñu. \p \v 18 ¿Ta yoo sii saha ra Ndyoo tuhun ra vatyi ma cuhva ra sa cua saa ñu nu cua quitatu ñu? I saha ra tuhun cuan sii ñiyɨvɨ ñá tyaa yahvi sii ra. \p \v 19 Ta cuhva cuan ndyehe yo vatyi ñá cuu quɨhvɨ ñu vatyi ñá sino ca iñi ñu sa catyi ra Ndyoo. \c 4 \p \v 1 Vityi iyo ca tuhun i saha ra Ndyoo sa cuenda sa quɨhvɨ ñiyɨvɨ ra nu cua quitatu ñu. Yucuan cuenda cuñi si sa cuyuhu yo coto coo zuhva maa ndo sa cua catyi ra Ndyoo vatyi ma cuu quɨhvɨ ndo. \p \v 2 Ndisa vatyi sa ñihi maa yo Tuhun Vaha ra Ndyoo tañi i ñihi ñiyɨvɨ sahnu hebreo sii si. (Tuhun cuan cuu nu i catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra minoo nu cua quitatu yo), zoco ñá tyindyee si sii maa ñu vatyi ñá sino ndisa cuii iñi sii si. \p \v 3 Ta maa ñi maa yo sa sino iñi, cuu quɨhvɨ yo nu cua quitatu yo tañi sa catyi maa ra Ndyoo: \q1 Sa cuxein ta sehi tuhin vatyi ñiyɨvɨ ña sino iñi sii, \q1 Ma cuu quɨhvɨ ñu nu cua quitatu ñu. \m Catyi ra Ndyoo. Tacuan i catyi ra vazu sa ndyaa listo si ndya quɨvɨ i ndɨhɨ zavaha ra ñuu ñiyɨvɨ. \p \v 4 Vatyi iyo nu i catyi ra tyehen sa cuenda quɨvɨ cu usa cuan: “I quitatu ra Ndyoo quɨvɨ cu usa cuan, ta ñá zatyiño ca ra quɨvɨ cuan.” \p \v 5 Ta iyo tucu nu catyi si tyehen: “Ndaha cuii ñi ma cuu quɨhvɨ ñu nu cua quitatu ñu sihin.” Catyi ra Ndyoo. \p \v 6 Iyo ca ñiyɨvɨ cua quɨhvɨ vatyi ñiyɨvɨ i ñihi tuhun cuan sa xihna ñi, ñá cuu quɨhvɨ ñu vatyi ñá tyaa ñu yahvi sii ra Ndyoo. \p \v 7 Yucuan cuenda i saha tucu ra Ndyoo inga saha sa cua cuu quɨhvɨ ñiyɨvɨ. I cahan ra Ndyoo sihin ra David, ta i nacatyi ra David tyehen, cuhva i catyi tucu ra Ndyoo inga saha zuun ñi cuhva tañi i catyi ra sihin ñiyɨvɨ hebreo ta sa naha: \q1 Vityi tatu cuɨñɨ ndo sa quehin, \q1 Ma zañihi ndo iñi ndo. \p \v 8 Tatu sa i sindyaca ra Josué sii ñiyɨvɨ nu cua quitatu ñu sa ndisa cuii, ma cahan ca ra Ndyoo inga saha sa cuenda inga quɨvɨ nu cua cuu quɨhvɨ ñiyɨvɨ nu cua quitatu ñu. \p \v 9 Zoco i cahan ra cuhva cuan vatyi cumañi ca quɨhvɨ ñiyɨvɨ ra Ndyoo nu cua quitatu ñu sa ndisa cuii. \p \v 10 Tatu sa quɨhvɨ minoo ra nu saha ra Ndyoo nu cua quitatu ra, sa zandoo ra cuan tyiño ra ta quitatu ra tañi i quitatu ra Ndyoo quɨvɨ sa ndɨhɨ zavaha ra ñuu ñiyɨvɨ. \p \v 11 Yucuan cuenda nanducu xaan yo cuhva quɨhvɨ yo nu cua quitatu yo yucuan; natyaa yo yahvi sii ra Ndyoo coto cuu yo tañi i cuu ñiyɨvɨ hebreo ta sa naha ta ma cuñihi yo saa yo. \p \v 12 Vatyi tandɨhɨ cuii tuhun cahan ra Ndyoo, ndito si, ta iyo xaan cuhva sihin si. Ñihi xaan si tañi minoo espada ta cuñihi si saa si ndya añima yo ta ndya sa siñi tuñi sii yo. Ta zañaha casi Tuhun Ndyoo sii yo ñaa sa sica iñi yo sihin añima yo tatu vaha si a ña vaha si. \p \v 13 Ñahñi maa sa cuu cuxehe nuu maa ra Ndyoo. Sito maa ra tandɨhɨ cuii sa zavaha tandɨhɨ ñiyɨvɨ nacahnu ñuu ñiyɨvɨ. Ta cua nacuhva cuenda yo sii ra tandɨhɨ cuii sa zavaha yo. \s1 Ra Jesús cuu ra cu zutu ya cahnu \p \v 14 Ra Jesús, zehe ra Ndyoo cuu sii ra, ta maa ra cuu zutu ya cahnu sa cuenda yo ityi nuu ra Ndyoo ndya gloria. Yucuan cuenda natɨɨn cuenda vaha yo cuhva sa sino xaan iñi yo sii ra. \p \v 15 Vatyi ra cu zutu ya cahnu sa cuenda maa yo, cutuñi iñi ra ñaa cuenda cuñi yo zavaha yo cuatyi vatyi i nducu coto ihñi cuihna sii ra tandɨhɨ cuii cuhva tañi nducu coto ihñi ra sii maa yo, zoco ñá zavaha ra Jesús numinoo cuatyi. \p \v 16 Yucuan cuenda ña vaha sa yuhu yo. Nacaca xaan yo sii ra Ndyoo vatyi tyindyee ra sii yo. Ta cua tyindyee ra sii yo vatyi cua cundahvi iñi ra sii yo, ta cua zaha ra tumañi iñi sii yo ta tyindyee ra sii yo tatu iyo sa siñi ñuhu sii yo. \c 5 \p \v 1 Tandɨhɨ ra cu zutu ya cahnu sa cuenda ñiyɨvɨ hebreo, ñiyɨvɨ cuu maa ra. I casi ra Ndyoo sii ra vatyi cua cahan ra sa cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ ityi nuu ra Ndyoo. Sahñi ra quɨtɨ ta saha tucu ra inga sa saha maa ñiyɨvɨ sa cuenda cuatyi ñu. \p \v 2 Iyo saha i zavaha tucu maa ra sa ña vaha. Yucuan cuenda cutuñi iñi maa ra cuhva iyo ñiyɨvɨ, ta vii xaan i sicoo ra sihin ñiyɨvɨ tondo ta sihin ñu i zaña ityi vaha tatu i ndu‑uu iñi ñu cuatyi ñu. \p \v 3 Ta sa cuenda cuatyi ñiyɨvɨ ta cuatyi tucu maa ra, ñiñi xaan cuñi si sa cua cahñi ra quɨtɨ. \p \v 4 Zoco yɨvɨ maa ra i catyi vatyi cua quihin ra tyiño sa cuu ra ra cu zutu. Maa ra Ndyoo i casi sii ra, zuun ñi cuhva tañi i casi ra sii ra Aarón. \p \v 5 Ta zuun ñi cuhva cuan, ñá zanduñiñi ra Cristo sii ra, ta yɨvɨ maa ra catyi vatyi cua nduu ra minoo ra cu zutu ya cahnu. Ña tacuan. Maa ra Ndyoo cuu ra i casi sii ra Cristo. I catyi ra Ndyoo sihin ra: \q1 Yoho cuu zehi; \q1 Vityi zanducahnu mi suun. \p \v 6 Ta inga saha i catyi ra Ndyoo sihin ra tyehen: \q1 Minoo ra cu zutu cua cuun tandɨhɨ cuii tyiemvu. \q1 Cua cuun tañi ra Melquisedec. \p \v 7 Quɨvɨ i cuu ra Jesús minoo ñiyɨvɨ ihya ñuu ñiyɨvɨ, i cahan xaan ra sihin ra Ndyoo, ta ñihi xaan i sacu ra ta i sica xaan ra tumañi iñi sii ra vatyi cuu zacacu ra Ndyoo sii ra ta ma cuu ra. Ta i siñi ra Ndyoo sa cahan ra vatyi cua zavaha ra tandɨhɨ sa catyi ra Ndyoo. \p \v 8 Ta vazu zehe ra Ndyoo cuu sii ra Jesús, zoco sihin cuhva i ndyehe ra tundoho ta i cutuhva ra tyaa ra yahvi sii ra Ndyoo. \p \v 9 Ta sa yaha cutuhva ra tandɨhɨ sa cuñi ra Ndyoo sa coto ra, ta zɨquɨ i ñihi ra cuhva saha ra sa cundito ñiyɨvɨ tandɨhɨ cuii tyiemvu, tandɨhɨ ñiyɨvɨ tyaa yahvi sii ra \p \v 10 vatyi i casi ra Ndyoo sii ra sa cuu ra minoo ra cu zutu ya cahnu zuun ñi cuhva tañi i cuu ra Melquisedec. \s1 Ica xaan zandoo yo Tuhun Ndyoo tatu sa sino iñi yo \p \v 11 Iyo cuaha xaan sa cuñi catyi sa cuenda ra Cristo, zoco yɨɨ xaan cua zacutuñi vehi iñi ndo vatyi zoho xaan ndo. \p \v 12 Vityi sa naha sino iñi ndo, ta tahan si cuu ndo maestro sii inga ñiyɨvɨ. Zoco sii maa ndo siñi ñuhu ca sa zañaha ñiyɨvɨ sii ndo inga saha zuhva zuhva ñaa sa catyi Tuhun Ndyoo. Cuu ndo tañi sa lee. Ndya vityi sihi ca ndo zɨcuɨ, ta ña cuu casi vaha ndo xita. Quehin zɨquɨ minoo cuhva, cuhva iyo ndo sihin Tuhun Ndyoo. \p \v 13 Tatu sihi ca ndo zɨcuɨ cuñi si catyi si vatyi ña cutuñi vaha iñi ndo Tuhun Ndyoo, ta cuu ndo tañi sa lee. \p \v 14 Ta ña cuu casi vaha ndo xita ta cuu ndo tañi ñiyɨvɨ sahnu sa cuenda Tuhun Ndyoo tatu ma quisaha nacoto xihna ndo ñaa sa cuu sa vaha ta ñaa sa cuu sa ña vaha ta zavaha ndo maa ñi sa vaha. \c 6 \p \v 1 Yucuan cuenda, nazandoo yo cuhva i cuu yo ta nu quisaha sino iñi yo sii ra Cristo, ta nacuahnu yo sa ndisa cuii sihin Tuhun Ndyoo. Ma nacani tucu ndo inga saha Tuhun Ndyoo añima ndo ta zɨquɨ naquisaha ndaca tucu ndo tucahnu iñi sii ra Ndyoo ta quisaha sino tucu iñi ndo uu a uñi tahan saha. \p \v 2 Ma zacuaha xaan ca yo zɨquɨ cuhva yozo caa cua coo ndutya ñiyɨvɨ ta yozo caa ñihi ñiyɨvɨ Tatyi Ii. Ta ma zacuaha xaan ca yo sa cuenda yozo caa cua nandoto ñiyɨvɨ ta cuhva cua tasi tuñi ra Ndyoo sii ñu. \p \v 3 Tatu cua cuhva ra Ndyoo, vityi cua yaha yo ityi nuu ca ta cahan yo inga ca tuhun. \p \v 4-6 Ñiyɨvɨ sa sito Tuhun Ndyoo sa ndisa ta ñihi ñu sa vaha sa saha ra Cristo sii ñu ta tɨɨn cuenda ñu sii Tatyi Ii, ta tatu sa sito ñu vatyi vaha xaan cuu Tuhun Ndyoo ta tuu iñi ñu vatyi saha xaan ra Cristo cuhva sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra. Tatu sa sito ñu tandɨhɨ cuhva cuan ta zandoo ñu sii ra Cristo ta catyi ñu vatyi ña vaha ra ta ña sino ca iñi ñu, ma cuu ca zasino yo iñi ñiyɨvɨ sa caa tacuan. Ma zama tucu ñu cuhva iyo ñu inga saha. Inuu ñi nduu ñu sihin ñiyɨvɨ i sahñi sii ra Cristo nuu cruz vatyi sihin cuhva zavaha ñu ta sihin cuhva sa quiñi cahan ñu saha xaan ñu ticahan nuu sii maa ra Cristo vatyi cahan xaan ñiyɨvɨ sii ra sa cuenda cuhva zavaha ñu. \p \v 7 Tañi cuhva sii minoo ñuhu. Tatu coon vaha zavi nuu si ta sahnu vaha itu a ñaa sa tasi ñiyɨvɨ yucuan, tyindyee ñuhu cuan sii ñu, ta ñihi ñuhu cuan sa vaha sii ra Ndyoo. \p \v 8 Zoco tatu saha si maa ñi iñu ta yucu sa ñahñi yahvi ndyaa, ñahñi yahvi ndyaa tucu ñuhu cuan. Cua catyi ñiyɨvɨ vatyi ña vaha si, ta cua cayu si. \s1 Nɨɨ xaan cuu iñi yo vatyi sa sito yo vatyi cua ñihi yo sa vaha xaan cuee ca \p \v 9 Ndoho hermanos, cuñi xein sii ndo, ta vazu quehin sa tacuan, zoco site vatyi iyo vaha maa ndo sihin Tuhun Ndyoo, ta ña iyo ndo tañi ñuhu ña vaha cuan. Site vatyi zavaha maa ndo sa vaha tañi zavaha ñiyɨvɨ cua cacu. \p \v 10 Vatyi ndoo xaan cuu maa ra Ndyoo, ta ma naa iñi ra cuhva i zatyiño ndo tyiño ra ta cuhva cuñi xaan ndo sii ñiyɨvɨ ta tyindyee ndo sii inga ñiyɨvɨ sino iñi sii ra vatyi cuñi xaan ndo sii maa ra. Ta tacuan zavaha ndo ndya cuhva ndya vityi. \p \v 11 Ta cuñi xein sa cua sino vaha iñi tahan tahan ndo sii ra Cristo ndya cua cuhva ra Ndyoo sa cundito ndo tandɨhɨ cuii tyiemvu. \p \v 12 Ta cuhva cuan ma cuzusa ndo, zoco cua zavaha ndo cuhva zavaha ñiyɨvɨ sino xaan iñi sii ra Ndyoo. Vatyi maa ñu zandyee xaan ñu iñi ñu ndyehe ñu tundoho, ta ma zaña ñu sa sino iñi ñu vatyi sihin cuhva cuan cua ñihi ñu sa vaha sa catyi ra Ndyoo sa cua cuhva ra sii ñu. \p \v 13 Quɨvɨ i catyi ra Ndyoo sihin ra Abraham vatyi ndisa cuii cua cuhva maa ra minoo sa cua cuhva ra sii ra Abraham, ñá ñihi ra Ndyoo zɨvɨ inga ra cahnu ca cua cahan ra ta cua coto ra Abraham vatyi ndisa cuii sa cahan ra. Yucuan cuenda i cahan ra Ndyoo zuun ñi sihin zɨvɨ maa ra vatyi ñahñi inga ca zɨvɨ cahnu ca tañi zɨvɨ maa ra Ndyoo. \p \v 14 Tyehen i catyi ra Ndyoo sihin ra Abraham: “Ndisa cuii cua tyindyei suun, ta cua zanducuaha xein suun.” Catyi ra. \p \v 15 Ta ra Abraham i zandyee ra iñi ra ta i ndatu ra quɨvɨ cua cuhva ra Ndyoo sa sa catyi ra. Ta ndisa i ñihi ra Abraham sii si. \p \v 16 Cuhva iyo ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ, tatu saha minoo ra tuhun ra sii ñu sa cuenda minoo tyiño sa cua zavaha ra, saha tucu ra cuan zɨvɨ inga ra cahnu ca ta zɨvɨ tucu maa ra vatyi tatu ma zavaha ra cuhva catyi ra, cua tasi tuñi ra cahnu cuan sii ra. Ta sihin cuhva cuan ta ndoo ñiyɨvɨ vaha vatyi sito ñu vatyi cua zavaha ra cuhva sa sa catyi ra. \p \v 17 Ta zuun ñi cuhva cuan i zavaha ra Ndyoo. I cuñi ra zañaha ra sii ñiyɨvɨ vatyi ndisa cuii ra sa cahan ra ta ña zama ra inga cuhva, yucuan cuenda i cahan ra zuun ñi sihin zɨvɨ maa ra. \p \v 18 Tacuan i zavaha ra. I saha ra tuhun ra ta i saha ra zɨvɨ ra, ta nduu tahan si cuan ma cuu zama si vatyi ma cuu cuvatya ra Ndyoo. Ta yucuan cuenda maa yo, ra sa quɨhvɨ nu cua zacacu ra Ndyoo sii yo, cuu cunɨɨ xaan iñi yo ta cuu tɨɨn cuenda vaha xaan yo cuhva i catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra sii si sii yo. \p \v 19 Tañi minoo barco, iyo minoo caa vee xaan sa zanoo ñiyɨvɨ sisi ndutya ityi zuhma barco ta ma cuu cuhun barco cuan ndya vaha ñi. Ta tacuan tucu maa yo. Ma caca xaan iñi yo tatu cacu yo a ma cacu yo vatyi tuhun i saha maa ra Ndyoo sii yo, ndoo si sihin yo tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta vityi sa cuenda sa nɨɨ iñi yo sii sa catyi maa ra Ndyoo sihin yo ta cuu si tañi sa sá saa yo gloria \p \v 20 vatyi sa cuahan maa ra Jesús ndya indyacuan. Sa cuahan maa ra ityi nuu ca sa cuenda maa yo. Ta yucuan i ñihi ra minoo tyiño sa ma ndɨhɨ sa cuu ra ra cu zutu ya cahnu zuun ñi cuhva tañi i cuu ra Melquisedec. \c 7 \s1 Zutu ya cahnu cuu ra Jesús zuun ñi cuhva tañi i cuu ra Melquisedec \p \v 1 Ra Melquisedec i cuu ra rey ñuu Salem, ta i cuu ra ra cu zutu cuenda ra Ndyoo cahnu. Ta minoo saha i tahan ra sii ra Abraham sa nasaa ra ta sa yaha sahñi ra sii ohon tahan rey. Ta i zoco ñaha ra Melquisedec sii ra Abraham. \p \v 2 Ta tandɨhɨ ndaha tyiño ta xuhun i nama ra Abraham sii rey ra i sahñi ra, i saha maa ra minoo sa tahan tahan usi tahan si sii ra Melquisedec. Zɨvɨ maa ra Melquisedec cuñi si catyi si “rey ra ndoo xaan”. Ta rey i cuu ra ñuu Salem. Ta sa yucuan cuñi si catyi si minoo nu cua cuyucu ñiyɨvɨ sihin sa taxi ñi. \p \v 3 Ñahñi nu catyi si yoo ra cuu zutu ra Melquisedec a yoo ña cuu zɨhɨ ra a yoo cuu inga ñiyɨvɨ sii ra. Ta ñahñi nu catyi si ama i cacu ra a ama i sihi ra. Cuu ra minoo ra cu zutu tandɨhɨ cuii tyiemvu tañi ra cu Zehe ra Ndyoo. \p \v 4 Zaha ndo cuenda vatyi minoo ra ñiñi xaan cuu ra vatyi ra Abraham i cuu ra zutu sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa sino iñi sii ra Ndyoo, ta i saha xaan ra sa vaha sa i nama ra sii ra Melquisedec. \p \v 5 Catyi ley ra Ndyoo vatyi tandɨhɨ zehe ra Leví, ra cuu ra cu zutu, cuu quihin ra xuhun ñiyɨvɨ. Cuu quihin ra minoo sa tahan tahan usi tahan xuhun ñu. Cuu quihin ra xuhun cuan sii ra tahan ra. \p \v 6 Zoco yɨvɨ ra tahan ra Abraham i cuu sii ra Melquisedec, zoco zuun ñi i quihin ra Melquisedec xuhun ra Abraham ta i zoco ñaha ra sii ra Abraham. Ta sii ra Abraham, i saha xaan ra Ndyoo tuhun ra. \p \v 7 Sito tandɨhɨ ñiyɨvɨ vatyi ra cahnu ca cuu ra zoco ñaha sii inga ra. \p \v 8 Ra cu zutu, ñiyɨvɨ sii ra Leví, quihin ra xuhun ñiyɨvɨ, ta cuee ca ta cua cuu ra, zoco cahan Tuhun Ndyoo sa cuenda ra Melquisedec tañi sa ndito ca ra. \p \v 9 Ta ra Leví ta zehe ra, cuu ra tuhva quihin xuhun ñiyɨvɨ sa cuenda tyiño ra sa cuu ra ra cu zutu, zoco cuu catyi yo vatyi i tyiyahvi ra Leví xuhun sii ra Melquisedec quɨvɨ i tyiyahvi maa ra Abraham vatyi ñiyɨvɨ sahnu ra Leví i cuu sii ra Abraham. \p \v 10 Vatyi cua cuu ra Leví tata ra Abraham quɨvɨ i tahan ra Melquisedec sii ra Abraham. \p \v 11 Saha ra Ndyoo ley ra sii ra Moisés zehe ra Leví. Ta catyi ley cuan vatyi tata ra Leví cua cuu ra cu zutu. Tatu sa vatyi cuu nduvaha ñiyɨvɨ sihin ra Ndyoo sihin cuhva i zavaha zehe ra Leví, ra cuu ra cu zutu, ña siñi ñuhu sa tasi ra Ndyoo sii inga ra cu zutu tañi ra Melquisedec (ta ra Cristo cuu ra i tasi ra Ndyoo). Tatu ñá siñi ñuhu ra Cristo, cua tasi tucu ra Ndyoo sii inga ra cu zutu, ra cu zehe ra Leví, zoco ñá zavaha ra tacuan. \p \v 12 Ta quɨvɨ i tasi ra Ndyoo sii inga nuu ra cu zutu, yucuan ta i nazama ley ra. \p \v 13 Ta ra sa cahan yo tuhun ihya (ra Cristo cuu ra) ta yɨvɨ zehe ra Leví cuu sii ra. Ta ñiyɨvɨ sii ra ña tahan si sii ñu cahñi ñu quɨtɨ ta cuhva ñu sii tɨ sii ra Ndyoo nu altar. \p \v 14 Ra Judá i cuu ñiyɨvɨ sahnu sii ra Jesús, ta ñá catyi ra Moisés vatyi cua coo ra cu zutu sii ñiyɨvɨ sii ra Judá. \p \v 15 Zoco ndisi xaan ndyehe yo vatyi i zama ra Ndyoo cuhva tuhva ñiyɨvɨ sii ra vatyi i quisi ra Cristo ta cuu ra ra cu zutu ya cahnu zuun ñi cuhva i cuu ra Melquisedec. \p \v 16 Yɨvɨ tata ra Leví i cuu sii ra Cristo. Ta yucuan cuenda ña tahan si sa cuu ra ra cu zutu. Zoco cuu ra zutu vatyi iyo xaan cuhva sii ra ta vatyi ma cuu cuu ra. \p \v 17 Ta tacuan i catyi minoo ra tyaa Tuhun Ndyoo nu i tyaa ra tyehen: \q1 Yoho cua cuu minoo ra cu zutu tandɨhɨ cuii tyiemvu \q1 Zuun ñi cuhva tañi i cuu maa ra Melquisedec. \p \v 18 I tyaa siyo ra Ndyoo sii ley sahnu cuan vatyi ñá cuu tyindyee si sii ñiyɨvɨ \p \v 19 vatyi ñá zanduvaha si sii ñiyɨvɨ sihin ra Ndyoo. Zoco vityi iyo inga cuhva vaha ca, ta sa cuenda maa si cuu tuhva yo sii ra Ndyoo (vatyi zanduvaha ra Cristo sii yo sihin ra Ndyoo). \p \v 20 I saha ra Ndyoo zɨvɨ ra quɨvɨ i catyi ra vatyi ma naa cuhva sa cuu ra Cristo minoo ra cu zutu tandɨhɨ cuii tyiemvu. \p \v 21 Ñá cahan ra Ndyoo cuhva cuan sa cuenda inga ra cu zutu, zoco ñihi xaan i cahan ra Ndyoo ta i saha ra zɨvɨ ra quɨvɨ i saha ra tyiño sii ra Cristo, ta i catyi ra: \q1 Sa cahan ra Ndyoo, ta ma zama ra inga cuhva: \q1 “Yoho cua cuu minoo ra cu zutu tandɨhɨ cuii tyiemvu \q1 Tañi ra Melquisedec.” \p \v 22 Sa cuenda ra Cristo, vaha xaan ca tyiño saa ya ta zɨquɨ tyiño sahnu. \p \v 23 Cuhva i sicoo tyiño sahnu cuan, cuaha xaan ra cu zutu i sicoo vatyi tuhva ra cuan sihi ta zɨquɨ ñá cuu ca zavaha ra tyiño cuan. \p \v 24 Zoco ra Cristo cuu ra cu zutu tandɨhɨ cuii tyiemvu vatyi ma cuu ca ra cuan. \p \v 25 Yucuan cuenda cuu zacacu ndisa cuii ra sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ natuhva sii ra Ndyoo sa cuenda maa ra vatyi ndito ra tandɨhɨ cuii tyiemvu, ta cuu cahan ra sihin ra Ndyoo sa cuenda yo. \p \v 26 Maa ra cuu ra cu zutu sa siñi ñuhu sii yo vatyi ii xaan ra; yoñi cuu tyaa cuatyi sata ra. Numinoo saha ta ñá zavaha ra sa ña vaha. Vazu ñiyɨvɨ cuu ra tañi maa yo, zoco ñahñi cuatyi ra, ta ɨɨn ñi ndyaa ra sihin ra Ndyoo gloria. \p \v 27 Ña zavaha ra tañi i zavaha ra cu zutu ta sa naha vatyi ña cuñi si sa cahñi ra quɨtɨ tandɨhɨ quɨvɨ sa cuenda cuatyi maa ra ta sa cuenda cuatyi ñiyɨvɨ vatyi sa yaha zavaha ra cuhva cuan quɨvɨ i saha ra sii maa ra ta i sihi ra sa cuenda maa yo. \p \v 28 Cuhva i sicoo ley sahnu, ndya maa ra cu zutu ta i sicoo cuatyi ra, zoco cuee ca i saha ra Ndyoo zɨvɨ ra ta i tyaa tyiño ra sii zehe ra sa cuu ra ra cu zutu, ta ñahñi cuatyi ra iyo tandɨhɨ cuii tyiemvu. \c 8 \s1 Cahan ra Jesús sihin ra Ndyoo sa cuenda yo \p \v 1 Ihya cuu minoo sa ñiñi sa i catyi ndi sihin ndo. Iyo minoo zutu ya cahnu sa cuenda maa yo. Vaha ca ra ta zɨquɨ ra cu zutu i zatyiño tyiño ra Ndyoo cuhva sahnu. Ndyaa ra gloria siyo cuaha ra Ndyoo nu ndyaca ñaha ra Ndyoo tandɨhɨ. \p \v 2 Yucuan zatyiño ra Cristo nu ii, nu cu si vehe ñuhu ra Ndyoo sa ndisa vityi. Maa ra Ndyoo i zavaha sii si ta yɨvɨ ñiyɨvɨ. \p \v 3 Tahan tahan ra cu zutu ya cahnu cuñi si sa cua coo sa cua cuhva ra sii ra Ndyoo. Yucuan cuenda cuñi si sa coo tucu sa cua cuhva ra Cristo sii ra Ndyoo. \p \v 4 Tatu sa vatyi ndyaa ra Cristo ñuu ñiyɨvɨ vityi, ma cuu ra minoo zutu ya cahnu ihya ñuu ñiyɨvɨ vatyi sa iyo ra saha sa saha ra sii ra Ndyoo cuhva catyi ley sahnu. \p \v 5 Ra yucuan zavaha ra minoo cuhva ñi, ta zacahnu ra sii ra Ndyoo sisi minoo vehe sa caa tañi caa sa iyo sisi gloria. Vatyi quɨvɨ sa cuñi zandaa ra Moisés sii si i catyi ra Ndyoo sihin ra vatyi nazacuenda vaha ra ta zavaha ra sii si tañi cuhva i zañaha ra Ndyoo sii ra xiñi yucu Sinaí. \p \v 6 Zoco ra Cristo, i ñihi ra minoo tyiño vaha xaan ca ta zɨquɨ tyiño i zavaha ra cu zutu ta sa naha. Sa cuenda tyiño saa i zandaa ra Ndyoo sihin ñiyɨvɨ sino iñi sii ra Cristo ta vityi cahan ra Cristo sa cuenda yo sihin ra Ndyoo. Vaha ca tyiño saa ya ta zɨquɨ tyiño sahnu cuan vatyi vaha ca cuhva i cahan ra Ndyoo quɨvɨ i zandaa ra sii si. \p \v 7 Ñá zatyiño vaha tyiño sahnu cuan vatyi tatu sa vatyi i zatyiño vaha si ma cuñi si sa coo inga sa saa. \p \v 8 Zoco zuun ñi maa ra Ndyoo catyi vatyi cuñi si sa zama tyiño sahnu cuan vatyi i catyi ra: \q1 Cua coo quɨvɨ sa cua zandei inga tyiño sihin ñiyɨvɨ hebreo, ñu ndyaa nu cu si Israel ta ñu ndyaa nu cu si Judá. \q1 \v 9 Ma cuu si tañi tyiño i zandei sihin ñiyɨvɨ sahnu sii ñu quɨvɨ i tave sii ñu ñuu Egipto; \q1 Vatyi maa ñu, ña tyaa ñu yahvi tyiño i zandei sihin ñu, \q1 Ta yucuan cuenda i zandoo ihne sii ñu. \m Catyi ra Ndyoo. \q1 \v 10 Zoco ihya cuu tyiño saa sa cua zandei sihin ñiyɨvɨ hebreo cuee ca, catyi ra Ndyoo. \q1 Cua tyei ley sisi sa siñi tuñi xiñi ñu ta sisi añima ñu; \q1 Ta yuhvi cua cuu Ndyoo sii ñu, \q1 Ta maa ñu cua cuu ñiyɨvɨ sii. \q1 \v 11 Ta ma cuñi ca si sa zacuaha ñu sii ñiyɨvɨ yucu yatyi sihin ñu a sii ra tahan ñu. \q1 Ma cuñi si sa catyi ñu: “Nacoto ndo sii ra Ndyoo”; \q1 Vatyi tandɨhɨ cuii ñu cua coto sii mi, ndya ra sahnu ca ta ndya ra ndyihi. \q1 \v 12 Vatyi cua cundahvi iñi sii ñu sa cuenda sa ña vaha sa i zavaha ñu, \q1 Ta ma nacohon ca iñi cuatyi ñu. \p \v 13 Quɨvɨ i cahan ra Ndyoo cuhva ya sa cuenda minoo tyiño saa, cuñi si catyi si vatyi sa zandɨhɨ ra cuhva sa cuenda tyiño sahnu. Ta sa cua naa si. \c 9 \s1 Vehe ñuhu sa iyo ñuu ñiyɨvɨ ta vehe ñuhu sa iyo andɨvɨ \p \v 1 Sa xihna ñi tyiño i zandaa ra Ndyoo sihin ñiyɨvɨ, saha ra cuhva sii ñu yozo caa cua zacahnu ñu sii ra. Ta i sicoo minoo vehe ñuhu ihya ñuu ñiyɨvɨ nu i zacahnu ñu sii ra. \p \v 2-3 I zavaha ñiyɨvɨ tañi minoo vehe zahma. Ta sisi si i sicoo uu tahan cuarto vatyi tyazi zava ñu sihin zahma. Sa xihna ñi cuarto cuan nañi si Nu Ii, ta sisi si i siyucu minoo candelero ta minoo mesa nu siyozo pan ii. Ta cuarto sa cu uu cuan, nañi si Nu Ii Xaan Ca. \p \v 4 Sisi sa cu uu cuarto cuan i siyucu minoo altar xuhun cuaan nu i sahmi ra cu zutu ya cahnu cutu ta minoo caja iñi xuhun cuaan sa ñoho yuu nu ndyaa sa usi tahan nduzu ñuhu ta tutatu ra Aarón ta minoo quɨyɨ xuhun cuaan sa ñoho zuhva maná. \p \v 5 Xiñi caja cuan nandyaa uu tahan ángel xuhun cuaan. Nañi si querubines. Ta ndyaa sa ndisi xaan sii maa ra Ndyoo nuu si. Ta zacaa nduu tahan ángel cuan ndisi si nuu caja cuan nu nañi si Nu Zaha Ra Ndyoo Tucahnu Iñi Sii Niyɨvɨ. Ma cuu nacatyi casi tandɨhɨ ca si sihin ndo vityi. \p \v 6 Ta tatu sa ndyaa listo tandɨhɨ ndaha tyiño cuu quɨhvɨ ra cu zutu sisi cuarto sa xihna ñi cuan ñaa ñi cuhva cuñi ra sa cuenda sa zavaha ra tyiño ra. \p \v 7 Zoco minoo tuhun ñi ra cu zutu ya cahnu cuu quɨhvɨ sisi cuarto cu uu cuan. Cuu quɨhvɨ ra minoo tuhun ñi saha sa minoo cuiya. Ta ñaa ra nɨñɨ quɨtɨ sa cua quɨtɨ ra nu nañi si Nu Zaha ra Ndyoo Tucahnu Iñi Sii Ñiyɨvɨ. Tacuan i zavaha ra sa cuenda cuatyi maa ra ta sa cuenda cuatyi tandɨhɨ ñiyɨvɨ. \p \v 8 Ta sihin tandɨhɨ cuhva cuan zañaha Tatyi Ii sii yo vatyi quɨvɨ cuan ñá cuu quɨhvɨ ndya vaha ñi ñiyɨvɨ nu ndyaa ra Ndyoo vatyi ndyaa inga vehe ñuhu cuan, ta maa ñi ra cu zutu cuu quɨhvɨ yucuan. \p \v 9 Ta cuhva cuan zañaha si minoo cuhva ñiñi xaan sii maa yo vatyi sihin cuhva sahnu cuan i saha maa ra cu zutu sa saha maa ñiyɨvɨ sii ra Ndyoo, zoco ñá zanduvaha si sii ñu sa ndisa cuii. \p \v 10 Vatyi cuhva sahnu cuan i cahan si maa ñi sa cuenda ñaa sa cuu casi ñiyɨvɨ ta ñaa sa cuu coho ñu ta yozo caa cua ndundɨɨ ñu, ta saha si cuaha nuu ley sa cua tyaa ñu yahvi. Tandɨhɨ ihya zañaha si sii ñiyɨvɨ vatyi iyo cuatyi ñu ityi nuu ra Ndyoo. Cuhva sahnu cuan cuu sa cuñi ra Ndyoo sa cua zavaha ñiyɨvɨ ndya cua cuhva ra minoo cuhva saa sa vaha xaan ca. \p \v 11 I quisi ra Cristo vatyi cua cuu ra ra cu zutu ya cahnu sa cuenda minoo cuhva vaha ca, ta i quɨhvɨ ra sisi vehe ii sa ii xaan ca vatyi ndyaa si gloria. Yɨvɨ ñiyɨvɨ i zavaha sii si, ta ña ndyaa si ñuu ñiyɨvɨ ya. \p \v 12 Ta ñá quɨhvɨ ra Cristo yucuan sihin nɨñɨ mvee ta sihin nɨñɨ minoo zɨndɨquɨ luhlu. I quɨhvɨ ra nu ii xaan ca sisi gloria nu ndyaa ra Ndyoo vatyi sa sati ra nɨñɨ maa ra, ta sihin cuhva cuan i ñihi ra cuhva zandasi ra cuatyi tandɨhɨ yo tandɨhɨ cuii tyiemvu. \p \v 13 Ta tatu sihin cuhva sahnu sa sati nɨñɨ mvee ta nɨñɨ zɨndɨquɨ ta sa sahmi ñiyɨvɨ sii zɨndɨquɨ ta cuu nduvaha ñiyɨvɨ zuhva sihin ra Ndyoo, \p \v 14 vaha xaan ca cuu si vityi sihin nɨñɨ ra Cristo vatyi ñahñi cuatyi maa ra, ta i saha ra sii ra sii ra Ndyoo vatyi cua cuu ra sa cuenda cuatyi maa yo. I tyindyee Tatyi Ii sii ra, ta i cuu zavaha ra cuhva cuan. Zanduvaha si sii yo sa ndisa cuii, ta vityi ma caca xaan ca iñi yo yozo caa cua cuu ndasi cuatyi yo. Vityi tyaa yo yahvi sa ndisa cuii sii ra Ndyoo ndito. \p \v 15 Ra Cristo cuu ra cahan saha ñiyɨvɨ ityi nuu ra Ndyoo sa cuenda tyiño saa i zandaa ra Ndyoo. Tacuan zavaha ra vatyi tacuan ta ñiyɨvɨ i casi ra Ndyoo cua cuu ñihi ñu sa ndasi cuatyi ñu tandɨhɨ cuii tyiemvu vatyi yucuan cuu sa catyi ra Ndyoo sa cua cuhva ra sii ñu. Cua ñihi ñu sii si vatyi i sihi ra Cristo, ta yucuan cuenda ma tyiyahvi ca maa ñu sa cuenda cuatyi i zavaha ñu quɨvɨ i sindyaa ñu sihin tyiño sahnu i zandaa ra Ndyoo, quɨvɨ tañaha ca zandaa ra tyiño saa. \p \v 16 Tatu sa sihi minoo ñiyɨvɨ ta i zandoo ra minoo tutu ta catyi si ñaa ndaha tyiño ra cua ñihi minoo minoo ñiyɨvɨ sii ra, yoñi cua ñihi ndaha tyiño cuan tatu ma cuu zañaha ñu vatyi i sihi ndisa cuii sitoho si. \p \v 17 Zoco tatu i sihi ndisa cuii ra, tacuan ta zɨquɨ cuu cutyiño ñu tutu i tyaa ra sa cuenda ndaha tyiño ra, ta cacu ndisa cuii tyiño i zandaa ra sa cuenda si. \p \v 18 Yucuan cuenda ndya sa xihna ñi tyiño i zandaa ra Ndyoo ta i sati nɨñɨ quɨtɨ sa cuenda si vatyi cuñi si sa coo minoo sa cuu ta cua coto ñiyɨvɨ vatyi cua zavaha ra Ndyoo cuhva catyi ra. \p \v 19 Vatyi sa yaha nacatyi ra Moisés tandɨhɨ usi tahan ley maa ra Ndyoo sihin tandɨhɨ ñiyɨvɨ, ta zɨquɨ i quihin ra nɨñɨ zɨndɨquɨ lee ta nɨñɨ mvee, ta i tyihi ra ndutya, ta i zatyii ra zuhva zoco yutu sa nañi hisopo sa nuhñi sihin yuhva cuaha, ta i quɨtɨ ra sii si nuu tutu nu ndyaa ley cuan, ta i zatyii ra sii si ta sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ sihin nɨñɨ ta ndutya cuan. \p \v 20 Ta i catyi ra Moisés: “Ihya cuu nɨñɨ sa cuenda tyiño zandaa ra Ndyoo sihin ndo. Ihya cuu cuhva catyi ra cua zavaha ndo.” Tacuan i catyi ra Moisés. \p \v 21 Ta zuun ñi cuhva cuan i quɨtɨ ra nɨñɨ sisi vehe ñuhu cuan ta nuu tandɨhɨ ndaha tyiño sa sityiño ñiyɨvɨ sa cuenda sa zacahnu ñu sii ra Ndyoo quɨvɨ cuan. \p \v 22 Cuhva catyi ley sahnu cuan cuñi si catyi si sa sa yatyi tandɨhɨ nduvaha ityi nuu ra Ndyoo sihin sa quɨtɨ ñiyɨvɨ nɨñɨ nuu si. Ta tatu ñahñi nɨñɨ cua cati, ma cuu ndasi cuatyi ñiyɨvɨ. \s1 I zandɨhɨ ra Cristo cuhva iyo sii cuatyi quɨvɨ i saha ra sa cuu ra \p \v 23 Ta ndaha tyiño sa iyo ñuu ñiyɨvɨ ya, minoo cuhva ñi cuu si sii sa iyo sisi gloria. Ta zuun ñi cuhva sa nduvaha si ityi nuu ra Ndyoo, ta tacuan tucu cuñi si sa ndu‑ii sa iyo sisi gloria, zoco sihin minoo cuhva vaha xaan ca. \p \v 24 Vatyi ra Cristo ñá quɨhvɨ ra sisi minoo vehe i zavaha ñiyɨvɨ sa caa cuhva caa vehe sa cuu vehe ra Ndyoo sa ndisa. I quɨhvɨ maa ra sisi gloria, ta cahan ra sihin ra Ndyoo sa cuenda maa yo. \p \v 25 Ña cuñi si sa cuu ra Cristo cuaha saha tañi zavaha ra cu zutu ya cahnu hebreo ihya ñuu ñiyɨvɨ nu quɨhvɨ ra vehe ii sihin nɨñɨ quɨtɨ tahan tahan cuiya. \p \v 26 Vatyi tatu tacuan cuñi si sa cuenda ra Cristo, cua ndyehe ra tundoho cuaha saha ndya ta sino ñuu ñiyɨvɨ ta ndya vityi. Zoco ña tacuan cuu si. I quisi ra Cristo minoo saha ñi, ta i quisi ra vatyi cua zandɨhɨ ra cuhva iyo sii cuatyi. Ta i zandɨhɨ ra cuhva iyo sii si quɨvɨ i saha ra sa cuu ra. \p \v 27 Ta ñuu ñiyɨvɨ ya, minoo saha ñi cua cuu yo, ta zɨquɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii yo. \p \v 28 Ta zuun ñi cuhva cuan i cuu si sihin ra Cristo. I sihi ra minoo saha ñi sa cuenda cuatyi cuaha ñiyɨvɨ. Ta cua quisi ra inga saha zoco yɨvɨ ca sa cuenda sa cua cuu ra sa cuenda cuatyi yo. Inga saha cua quisi ra vatyi cua zacacu ra sii ñiyɨvɨ sa ndatu xaan sii ra. \c 10 \p \v 1 Ley sahnu cuan, i cuu si tañi minoo xiñahñu ñi sii sa vaha sa cua coo cuee ca, zoco yɨvɨ sa vaha cuan cuu ley sahnu cuan sa ndisa vatyi sa cuenda cuhva sahnu cuan ta tahan tahan cuiya ta saha maa ñiyɨvɨ sa saha ñu sii ra Ndyoo, zoco ñá cuu zanduvaha si sii ñu sihin ra Ndyoo sa ndisa cuii. \p \v 2 Tatu sa vatyi i nduvaha ñu sihin ra Ndyoo sa ndisa sihin cuhva cuan, minoo tuhun ñi saha cua zavaha ñu sii si ta sa ndasi ñi cuatyi ñu ta ma caca ca iñi ñu sa iyo ca cuatyi ñu. \p \v 3 Zoco i saha ñu sa saha ñu sii ra Ndyoo tahan tahan cuiya, ta i nacohon iñi ñu cuatyi ñu cuhva cuan. \p \v 4 Vatyi nɨñɨ zɨndɨquɨ ta nɨñɨ mvee, ma cuu zandasi si cuatyi yo. \p \v 5 Yucuan cuenda quɨvɨ i quisi ra Cristo ñuu ñiyɨvɨ i catyi maa ra sihin ra Ndyoo Zutu ra: \q1 Ña cuzɨɨ iñun sihin sa sahñi ñiyɨvɨ quɨtɨ ta saha ñu suun a ñaa inga sa cua cuhva ñu suun. \q1 Yucuan cuenda i zavohon coño ñuhi vatyi cua cuu cuhve sii si suun. \q1 \v 6 Ñá tahan iñun ñaa sa cua cahmi ñiyɨvɨ a ñaa sa cua cuhva ñu sa cuenda cuatyi ñu. \q1 \v 7 Ta zɨquɨ i catyi mi: “Ndyehe Ndyoo Zuti sa vasi zavehi cuhva cuñun \q1 Tañi catyi si nuu tutu moo.” \p \v 8 Tacuan i catyi ra Cristo, ta nu i catyi ra: “Ña cuñun ta ña tahan iñun ñaa sa saha maa ñiyɨvɨ ta sa sahmi ñu sa cuenda cuatyi ñu cuhva catyi ley sahnu”, \p \v 9 ta zɨquɨ i catyi tucu ra: “Ndyehe, vasi zavehi cuhva cuñun.” Ta sihin cuhva cuan ta zandɨhɨ ra Cristo cuhva sahnu ta quisaha tucu ra inga cuhva saa. \p \v 10 Ta sihin cuhva saa ya, ndasi cuatyi yo, ta nduvaha yo sihin ra Ndyoo tandɨhɨ cuii tyiemvu vatyi sihi ra Cristo sa cuenda yo. \p \v 11 Sihin cuhva sahnu cuan nandyaa ra cu zutu ityi nuu altar tandɨhɨ quɨvɨ, ta tandɨhɨ quɨvɨ saha xaan ra sa saha ra sii ra Ndyoo, zoco ñá cuu zandasi si cuan cuatyi ñiyɨvɨ numinoo saha. \p \v 12 Zoco i saha maa ra Cristo zuun ñi sii maa ra sii ra Ndyoo sa cuenda cuatyi yo minoo tuhun ñi saha, ta zɨquɨ i sicundyaa ra siyo cuaha ra Ndyoo. \p \v 13 Ndatu ra quɨvɨ sa cua tyihi ra Ndyoo sii tandɨhɨ ra xaan iñi sii ra sisi saha ra. \p \v 14 Vatyi sihin sa minoo tuhun ñi saha i sihi ra Cristo ta ndisa cuii i zanduvaha ra ityi nuu ra Ndyoo sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ cua sino iñi sii ra. \p \v 15 Ta saha tucu Tatyi Ii sa ndaa sa cuenda si vatyi catyi ra: \q1 \v 16 Ihya cuu tyiño cua zandei sihin ñiyɨvɨ hebreo \q1 Vazu ñá zavaha ñu cuhva catyi inga tyiño i zandei sihin ñu sa xihna ñi. \q1 Cua tyei lei sisi añima ñu, \q1 Ta cua tyei sii si sisi sa siñi tuñi xiñi ñu. \q1 (Tacuan ta cua zavaha ñu sii si.) \p \v 17 Ta zɨquɨ i catyi tucu ra Ndyoo: \q1 Ta ma nacohon ca iñi cuatyi ñu ta cuhva ñá tyaa ñu yahvi sii. \p \v 18 Ta tatu sa zandasi ra Ndyoo cuatyi ñiyɨvɨ, ña cuñi ca si sa cahñi ñiyɨvɨ quɨtɨ a sa cuhva ñu inga sa cua cuhva ñu sii ra Ndyoo sa cuenda cuatyi ñu. \s1 Cuñi si sa natuhva yo sii ra Ndyoo \p \v 19 Yucuan cuenda, ndoho hermanos, cuu quɨhvɨ maa yo nu ii xaan ca nu ndyaa ra Ndyoo vatyi i sati ra Jesús nɨñɨ ra. \p \v 20 Ihya cuu cuhva saa i nuña ra Cristo sa cuenda maa yo vatyi i saha ra sa cuu ra. Ta cuhva cuan i ndata minoo zahma sa ndita caa nuu ra Ndyoo, ta vityi cuu quɨhvɨ yo nu ndyaa ra Ndyoo, ta cua cundito yo tandɨhɨ cuii tyiemvu. \p \v 21 Vityi ra cu zutu ya cahnu sa cuenda maa yo ndyaca ñaha ra tandɨhɨ vehe ra Ndyoo. \p \v 22 Yucuan cuenda natuhva yo sii maa ra Ndyoo. Ta ma ndu‑uu iñi yo. Nɨɨ xaan cuu iñi yo vatyi cua tɨɨn cuenda ra sii yo vatyi sa nacatya nɨñɨ ra Cristo añima yo, ta ma caca xaan ca iñi yo sa cuenda cuatyi yo vatyi ñahñi ca si, ta sa sicoo ndutya yo. \p \v 23 Ta vityi ma ndu‑uu iñi yo, ta ma caca xaan iñi yo tatu cua zacacu ra Ndyoo sii yo a ma zacacu ra vatyi sa i catyi ra vatyi cua zacacu ra sii yo, ta nɨɨ xaan cuñi si cuu iñi yo sii ra. \p \v 24 Ta nanducu yo cuhva tyindyee tahan yo sii tahan yo, ta cuhva cuan cua cuñi xaan ca yo sii tandɨhɨ hermano, ta cua zavaha xaan ca yo sa vaha. \p \v 25 Iyo ñiyɨvɨ ña sahan ca ñu culto, zoco maa yo ma zandoo yo sa tatahan yo. Ta nacuhva yo tundyee iñi sii minoo yo ta sii inga yo, ta ñihi ca cuñi si vityi vatyi ndyehe ndo vatyi sa cuñi saa quɨvɨ cua tyicuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. \p \v 26 Ta vityi sa sito yo ñaa sa cuu sa ndisa, ta tatu catyi yo vatyi ña sino ca iñi yo, ma cuu ca zandasi ra Ndyoo cuatyi yo tatu tacuan zavaha yo. \p \v 27 Ma cuu caca iñi yo vatyi cua ñihi yo sa vaha, tatu tacuan zavaha yo. Cua cuxaan xaan ra Ndyoo sihin yo quɨvɨ cua tasi tuñi ra sii ñiyɨvɨ. Ɨɨn ñi cua cayu yo sihin ñiyɨvɨ xaan iñi sii ra Ndyoo. \p \v 28 Ta sa naha tatu ñá tyaa minoo ñiyɨvɨ yahvi sii ley i saha ra Ndyoo sii ra Moisés, ta tatu i saha uu a uñi tahan ñiyɨvɨ sa ndaa sa cuenda cuatyi ra, ñá cundahvi iñi ñiyɨvɨ sii ra. I sahñi ñu sii ra. \p \v 29 ¿Atu ña sito ndo vatyi ñihi xaan ca tahan si ndoho ñiyɨvɨ ña sino iñi sii Zehe ra Ndyoo? Ña tyaa ñu yahvi sii nɨñɨ ra Cristo sa sati ra quɨvɨ i zandaa ra Ndyoo tyiño saa sihin yo. Ta zacuxaan ñu sii Tatyi Ii cuhva cuan. Ta saha ra Ndyoo Tatyi Ii ra sii yo vatyi tyindyee ra sii yo. \p \v 30 Ta sito maa yo sii ra i catyi: “Yuhvi cuu ra cua cañi sii ñiyɨvɨ. Cua tasi tuñi sii ñu sa cuenda sa ña vaha sa i zavaha ñu.” Ta iyo tucu inga nu catyi si tyehen: “Cua tyicuhva ra ndyaca ñaha sii yo sii ñiyɨvɨ sii ra.” Catyi si. \p \v 31 Minoo sa zayuhu xaan sii yo cua cuu si tatu tahan si sii yo sa cañi ra Ndyoo sii yo. \p \v 32 Zoco nacohon iñi ndo cuhva i cuu si sihin ndo quɨvɨ nacaa quisaha sino iñi ndo sii ra Cristo. I ndoo ndo sihin ra Cristo vazu yɨɨ xaan i cuu si, ta i ndyehe xaan ndo tundoho sa cuenda ra. \p \v 33 Iyo saha i zacucahan xaan ñiyɨvɨ nuu ndo ityi nuu cuaha xaan ñiyɨvɨ. Quiñi xaan i cahan ñu sii ndo, ta i zandyehe xaan ñu tundoho sii ndo. Ta iyo saha i ndyehe ndo tundoho vatyi i zandyehe ñiyɨvɨ tundoho sii inga ra tahan ndo. \p \v 34 Vatyi i cundahvi iñi ndo sii ra ñoho vehe caa. Ta zɨɨ xaan i cuñi ndo vazu i nama ñiyɨvɨ ndaha tyiño ndo vatyi sito ndo vatyi cua ñihi ndo ndaha tyiño vaha ca sa ma tɨvɨ ta ma cunaa. \p \v 35 Yucuan cuenda ma zaña ndo sa sino iñi ndo sii ra Cristo vityi vatyi cuee ca cua ñihi xaan ndo sa vaha sa cuenda si. \p \v 36 Cuñi si sa zandyee xaan ndo iñi ndo, ta cua cuu zavaha ndo cuhva cuñi ra Ndyoo, ta zɨquɨ cua ñihi ndo sa sa catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra sii ndo. \p \v 37 Vatyi catyi Tuhun Ndyoo: “Ña cucuee xaan ca ra. Sa cuñi quisi ra cua quisi. \p \v 38 Ta ra sa nduvaha ityi nuu ra Ndyoo vatyi sino iñi ra sii ra, cuñi si sa nɨɨ xaan cuu iñi ra sii ra tandɨhɨ saha vatyi tatu quisaha nayuhu ra ta ndu‑uu iñi ra, ma cuzɨɨ ca iñi maa ra Ndyoo sihin ra.” Tacuan catyi ra Ndyoo. \p \v 39 Zoco maa yo, yɨvɨ ñiyɨvɨ cunanuhu sata cuu yo. Maa ñu cuu ñiyɨvɨ cunaa. Zoco maa yo cuu ñiyɨvɨ sa ña zandoo sa sino iñi yo, ta cua cacu añima yo. \c 11 \s1 Cuhva cuñi si sa cunɨɨ iñi yo sii ra Ndyoo \p \v 1 Tatu nɨɨ cuu iñi yo sii ra Ndyoo sa ndisa cuii, sito vaha yo vatyi tatu iyo minoo sa sa catyi ra Ndyoo sa cua cuhva ra sii yo ta vazu ña ndyehe yo sii si vityi, zoco cuee ca cua ñihi yo sii si. \p \v 2 Ñiyɨvɨ i sino xaan iñi sii ra Ndyoo ta sa naha nɨɨ xaan i cuu iñi ñu sii ra, ta yucuan cuenda i catyi ra Ndyoo vatyi vaha ñu. \p \v 3 Sihin sa nɨɨ iñi yo ta sito yo vatyi i cahan ra Ndyoo ta i sino ñuu ñiyɨvɨ. Cuu ndyehe yo sii si, zoco i sino si sihin sa ña cuu ndyehe yo. \p \v 4 Nɨɨ xaan i cuu iñi ra Abel, ta yucuan cuenda vaha ca sa i saha maa ra sii ra Ndyoo ta zɨquɨ sa i saha ra Caín. I quihin ra Ndyoo sii sa i saha ra Abel, ta sihin cuhva cuan i zañaha ra vatyi ndoo xaan i cuu ra Abel. Ta vazu sa naha sihi ra Abel, zoco siñi ca yo tuhun ra vazu ndya vityi cuhva i sino xaan iñi ra sii ra Ndyoo. \p \v 5 I sino xaan iñi ra Enoc sii ra Ndyoo, ta yucuan cuenda ñá sihi ra. Cuahan ra sihin ra Ndyoo ñi vatyi zɨɨ xaan i cuñi ra Ndyoo sihin ra. \p \v 6 Tatu ña nɨɨ cuu iñi yo sii ra Ndyoo, ña zɨɨ cua cuñi ra sihin yo vatyi yoo ra cuñi tuhva sii ra Ndyoo, cuñi si vatyi cua sino iñi ra vatyi iyo ra Ndyoo, ta cuñi si vatyi cua sino iñi ra vatyi saha ra Ndyoo sa vaha sii ñiyɨvɨ nanducu sii ra. \p \v 7 Nɨɨ i cuu iñi ra Noé sii ra Ndyoo. I cahan ra Ndyoo sihin ra sa cuenda minoo sa cua coo ityi nuu ca, ta vazu tañaha ca ndyehe ra Noé minoo sa tacuan, zoco i tyaa ra yahvi sa cahan ra Ndyoo ta i zavaha ra minoo barco, ta cuhva cuan i zacacu ra sii ñiyɨvɨ sii ra. Sihin cuhva i sino iñi ra Noé sii ra Ndyoo ta i zañaha si vatyi ñá sino iñi tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ. Ta sa cuenda sa sino iñi ra Noé ta i ndyehe ra Ndyoo sii ra tañi sa ñahñi cuatyi ra. \p \v 8 Nɨɨ iñi ra Abraham sii ra Ndyoo, ta i cana ra Ndyoo sii ra vatyi cua quita ra ñuu ra ta cuhun ra inga ñuu sa cua cuhva ra Ndyoo sii ra. Ta vazu ñá sito ra Abraham ndyamaa cua cuhun ra, zoco i tyaa ra yahvi ta cuahan ra. \p \v 9 Ta quɨvɨ i saa ra inga ñuu cuan, nɨɨ xaan i cuu iñi ra sii ra Ndyoo ta ñá zandaa ra minoo vehe vaha vatyi sa sito ra vatyi yɨvɨ ñuu maa ra cua cuu si ta yɨvɨ yucuan cua ndoo ra. Ta tacuan tucu i zavaha ra Isaac ta ra Jacob. \p \v 10 Tacuan i zavaha ra Abraham vatyi ndatu ra sa cua cundyaca ra Ndyoo sii ra ndya inga ñuu vaha ca, ñuu i zavaha maa ra Ndyoo. \p \v 11 Nɨɨ xaan cuu iñi maa ña Sara sii ra Ndyoo, ta i sicoo zehe ña vazu sa sahnu xaan ña, ta yɨvɨ ca ñaha coo zehe cuu ña. Zoco i ñihi ña zehe vatyi sica iñi ña vatyi cua zavaha ra Ndyoo cuhva catyi ra. \p \v 12 Ta yucuan cuenda i sicoo xaan ñiyɨvɨ sii ra Abraham. Vazu sa sahnu xaan ra ta ma cuu ca coo zehe ñu, zoco i sicoo minoo, ta i sicoo cuaha xaan ñiyɨvɨ sii ra tañi iyo cuaha xaan tiñoo andɨvɨ a tañi ñiyɨtɨ sa iyo yuhu tyañuhu. \p \v 13 Tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa quehin tuhun ihya, nɨɨ xaan i cuu iñi ñu sii ra Ndyoo, zoco i sihi ñu ta ñá ñihi ñu tandɨhɨ sa catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra, zoco i sito ñu vatyi cua quisi si cuee ca ta zɨɨ xaan i cuñi ñu, ta i catyi ñu vatyi yɨvɨ ñuu ñu cuu ñuu ñiyɨvɨ ya sa ndisa. \p \v 14 Ta ñiyɨvɨ cahan cuhva cuan, zacoto ñu vatyi cuñi xaan ñu cuhun ñu sica ca (ndya gloria nu cu ñuu ñu sa ndisa cuii). \p \v 15 Vatyi tatu sa vatyi i ñoho xaan iñi ñu ñuu ñu nu i quita ñu, cuu cunanuhu ñu tatu cuñi ñu. \p \v 16 Zoco ñá cuñi ñu cunuhu ñu ndya ñuu ñu vatyi cuñi ñu cuhun ñu inga ñuu vaha ca sa cuu gloria. Yucuan cuenda ña cahan nuu ra Ndyoo catyi ra vatyi Ndyoo cuenda ñu cuu sii ra, ta i zavaha ra minoo ñuu ndya andɨvɨ nu cua cuhun ñu. \p \v 17 Quɨvɨ i nducu coto ihñi ra Ndyoo sii ra Abraham nɨɨ xaan i cuu iñi ra Abraham vazu i catyi ra Ndyoo vatyi cahñi ra sii ra Isaac zehe ra. Ta ra Isaac i cuu minoo tuhun ñi zehe ra Abraham. Zoco i tyaa xaan ra Abraham yahvi sii ra Ndyoo vatyi i sino xaan iñi ra tuhun i saha ra Ndyoo sii ra. \p \v 18 Vatyi sa i catyi ra Ndyoo sihin ra Abraham: “Sa cuenda ra Isaac ta cua coo cuaha xaan ñiyɨvɨ suun.” \p \v 19 I sino iñi ra Abraham vatyi cuu zanandoto ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ vazu sa sihi ñu. Ta cuu catyi yo vatyi i nandoto ra Isaac vatyi sa ndyaa sa cua cuu ra, ta zɨquɨ i nacuhva ra Ndyoo sii ra sii zutu ra, ta ñá sihi ra. \p \v 20 Sa cuenda sa vatyi i sino iñi ra Isaac vatyi zavaha ra Ndyoo cuhva catyi ra, ta i sica ra sii ra Ndyoo vatyi cua cuhva xaan ra sa vaha ityi nuu ca sii ra Jacob ta ra Esaú zehe ra. \p \v 21 Sa cuenda sa vatyi i sino iñi ra Jacob vatyi zavaha ra Ndyoo cuhva catyi ra, ta i sica xaan ra sa vaha sii ra Ndyoo sa cuenda tahan tahan zehe ra José. Quɨvɨ sa cuñi cuu ra Jacob ta si‑iñi ndyaa ra sihin tutatu ra, ta i zacahnu ra sii ra Ndyoo, ta i sica ra sa vaha cuan sii ra. \p \v 22 Sa cuenda sa vatyi i sino iñi ra José vatyi zavaha ra Ndyoo cuhva catyi ra, ta quɨvɨ sa cuñi cuu ra i cahan ra sa cuenda yɨquɨ ra. Ta catyi ra vatyi cuñi ra vatyi naquihin ñiyɨvɨ yɨquɨ ra cuhun sihin ñu quɨvɨ cua quita ñu ñuu Egipto. \p \v 23 Nɨɨ xaan i cuu iñi zutu ta zɨhɨ ra Moisés sii ra Ndyoo, ta yucuan cuenda ñá saha ñu sa cuu ra. Quɨvɨ i cacu ra ta i ndyehe ñu vatyi ndasa xaan ra, ta i tyixehe ñu sii ra uñi tahan yoo vatyi ñá yuhu ñu sii ley i cahan rey ñuu cuan nu i catyi ra vatyi cua cuu tandɨhɨ rayɨɨ ndyihi zehe ñiyɨvɨ. \p \v 24 Ta ra Moisés tucu nɨɨ xaan i cuu iñi ra sii ra Ndyoo, ta quɨvɨ i sahnu ra, ñá cuñi ra cuu ra zehe ñañi ra rey Faraón. \p \v 25 Tahan ca iñi maa ra sa cua ndyehe ra tundoho sihin ñiyɨvɨ sino iñi sii ra Ndyoo, ta ma cuzɨɨ iñi ra zuhva quɨvɨ zavaha ra cuatyi tañi zavaha ñiyɨvɨ ñuu Egipto. \p \v 26 I sica iñi ra vatyi vaha ca cua ndyehe ra tundoho sa cuenda ra Cristo, ra cua quisi cuee ca. Vaha xaan ca cuhva cuan ta zɨquɨ tandɨhɨ xuhun cuaan ñuu Egipto cuñi ra Moisés vatyi ndatu ra sa cua cuhva ra Ndyoo minoo sa vaha xaan ca sii ra cuee ca. \p \v 27 Nɨɨ xaan i cuu iñi ra sii ra Ndyoo, ta yucuan cuenda i quita ra ñuu Egipto, ta ñá yuhu ra vazu i cuxaan xaan ra rey sihin ra. I zandyee xaan ra iñi ra vatyi sito ra vatyi cuahan ra Ndyoo sihin ra. \p \v 28 Nɨɨ i cuu iñi ra sii ra Ndyoo, ta i zavaha ra cuhva catyi ra sa cuenda sa cua cuu minoo mvee ticatyi lee tahan tahan vehe ta cua cahyi ñiyɨvɨ nɨñɨ tɨ yutu yuvehe ñu. Tacuan i zavaha ra vatyi ma cahñi ángel ra Ndyoo sii ra cu zehe nuu ñiyɨvɨ hebreo. \p \v 29 Ta nɨɨ i cuu iñi tandɨhɨ ñiyɨvɨ hebreo sii ra Ndyoo. Yucuan cuenda i yaha ñu Tyañuhu Cuaha cuan tañi sa sica ñu nu ñuhu ityi. Zoco ñiyɨvɨ ñuu Egipto cuan, ñá cuu yaha ñu. I sihi ñu sisi tyañuhu cuan. \p \v 30 Zuun ñi sa cuenda sa nɨɨ cuu iñi ñu hebreo, ta i nduva nuzama siconduu ñuu Jericó vatyi i siconduu tandɨhɨ ñu yuñuu Jericó usa tahan quɨvɨ tañi i catyi ra Ndyoo. \p \v 31 Sa cuenda sa nɨɨ cuu iñi ña Rahab sii ra Ndyoo ta ñá sihi ña sihin ñiyɨvɨ ñá tyaa yahvi sii ra Ndyoo ñuu ña. Vazu minoo ñaha zɨɨ iñi i cuu ña, zoco ñá sihi ña vatyi i tɨɨn cuenda vaha ña sii ra hebreo, ra i sindyehe tatu cuu quindyaa ra ñuu ña. \p \v 32 ¿Ta ñaa ca sa cuñi si sa catyi vityi? Ma cuyatyi ca quehin sa cuenda tandɨhɨ cuii ñiyɨvɨ i cunɨɨ xaan iñi sii ra Ndyoo, tañi ra Gedeón, ra Barac, ra Sansón, ra Jefté, ra rey David, ra Samuel ta tandɨhɨ inga ra profeta. \p \v 33 Sa cuenda sa nɨɨ xaan cuu iñi ñu sii ra Ndyoo ta i zahacanaa ñu sii inga rey. I zavaha xaan ñu sa ndoo. I ñihi ñu sa sa catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra sii ñu. I tyazi ñu yuhu ndicaha. \p \v 34 I ndahva ñu ñúhu sa ñihi xaan cayu. I cacu ñu quɨvɨ i cuñi ñiyɨvɨ cahñi ñu sii ñu sihin espada. Vazu ña ñihi ñu, zoco i zandundyee ra Ndyoo sii ñu. I cuu zahacanaa xaan ñu nu sahñi tahan ñu, ta i sino sihin ñu cuaha xaan ityi zandaru inga ñuu. \p \v 35 Ta iyo ñuzɨhɨ nɨɨ xaan i cuu iñi ñu ta i nandoto ñiyɨvɨ sii ñu sa yaha i sihi ñu. Zoco inga ñiyɨvɨ, nɨɨ xaan i cuu iñi ñu sii ra Ndyoo, zoco i ndyehe xaan ñu tundoho ta i sihi ñu vatyi ñá zandoo ñu sii ra Ndyoo vazu sihi ñu sa catyi ra. Sito ñu vatyi tatu ma zandoo ñu sa sino iñi ñu cua nandoto ñu minoo cuhva vaha xaan ca. \p \v 36 Inga ñiyɨvɨ tahan xaan ñu tundoho vatyi sacu ndyaa xaan ñiyɨvɨ sii ñu, ta i cañi ñu sii ñu, ta cuhva ndya sihñi ñu sii ñu sihin cadena ta tyihi ñu sii ñu vehe caa. \p \v 37 I cañi ñiyɨvɨ sihin yuu sii inga ñiyɨvɨ sino iñi sii ra Ndyoo, ta sii inga ñu i sahndya zava ñu. I nducu coto ihñi xaan ñu sii ñu. I sahñi ñu sii ñu sihin espada. Inga ñiyɨvɨ, ñahñi zahma ñu sicoo. I ndɨhvɨ ñu ñɨɨ mvee ticatyi ta ñɨɨ mvee. Ndahvi xaan ñu. Ndyehe xaan ñu tundoho. Ta quiñi xaan i zavaha ñiyɨvɨ sihin ñu. \p \v 38 Vaha xaan vaha xaan maa ñu sino iñi cuan, ta yaha xaan quiñi i zavaha ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ sihin ñu. I sica noo ñu nu yoñi ñiyɨvɨ iyo ta yucu. Ta i quɨhvɨ xehe ñu yavi yuu ta yavi ñuhu. \p \v 39 Tandɨhɨ ñu cuan, nɨɨ xaan i cuu iñi ñu sii ra Ndyoo, ta vaha i cahan ra Ndyoo sa cuenda ñu, zoco ñá ñihi ñu sa sa catyi ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra sii ñu. \p \v 40 Vatyi cuñi ra Ndyoo sa cua cuatu ñu ta ñihi ñu sa vaha ca ɨɨn ñi sihin maa yo. Ɨɨn ñi sihin maa yo cua nduvaha xaan ñu ityi nuu ra. \c 12 \s1 Nanacohon iñi yo sii ra Jesús tandɨhɨ saha \p \v 1 Cuaha xaan ñiyɨvɨ sa nɨɨ xaan i cuu iñi sii ra Ndyoo ta sihi ñu ta ndyehe ñu sii maa yo vityi. Yucuan cuenda nazandoo yo sii tandɨhɨ sa zayanga sii yo, ta cua cuu cundyico yo sii ra Cristo. Ta nazandoo yo cuatyi yo vatyi cuu si tañi minoo xayu saha yo. Ta nazandyee xaan yo iñi yo ta zañihi yo cuhun yo ityi nuu sihin Tuhun Ndyoo. \p \v 2 Nanacohon iñi yo sii ra Jesús tandɨhɨ saha. Maa ra cuu ra zañaha sii yo cuhva cuñi si sa cunɨɨ xaan iñi yo sii ra Ndyoo. I sito ra vatyi zɨɨ xaan cua cuñi ra cuee ca, ta yucuan cuenda i saha ra sa cahñi ñiyɨvɨ sii ra. Ñá tyaa ra yahvi sii ticahan nuu sa cuu ra. Ta vityi ndyaa ra siyo cuaha ra Ndyoo. \p \v 3 Tatu cuñi ndo sa ma cundɨhɨ iñi ndo ta ma ndu‑uu iñi ndo sa zatyiño ndo tyiño ra Ndyoo, zaha ndo cuenda cuhva i zandyee xaan ra Jesús iñi ra sihin cuhva i zavaha xaan ñiyɨvɨ sa ña vaha sihin ra. \p \v 4 Vatyi maa ndo tañaha ca cundyee iñi ndo sa zavaha ndo sa vaha cuhva ndya cati nɨñɨ ndo saha sa ñá zavaha ndo sa ña vaha. \p \v 5 Ta ¿atu sa i naa iñi ndo cuhva vaha cahan Tuhun Ndyoo sihin ndo tañi sa zehe ra Ndyoo cuu sii ndo? Ta catyi si tyehen: \q1 Zehe luhli, tyoon yahvi tatu zandoho ra Ndyoo suun, \q1 Ta zandyeun iñun tatu cañi ra suun; \q1 \v 6 Vatyi tatu cuñi xaan ra Ndyoo sii minoo ra, zandoho ra sii ra, \q1 Ta ñihi xaan cañi ra sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ tɨɨn cuenda ra. \p \v 7 Cañi ra Ndyoo sii ndo vatyi cuñi ra sa cua cutuhva vaha ndo. Tacuan zavaha ra vatyi zehe ra cuu sii ndo. Yoñi zehe ñiyɨvɨ sa ma ndoho si zacuu zutu si. \p \v 8 Tuhva ra Ndyoo cañi zuhva sii tandɨhɨ yo sa cuu zehe ra. Tatu ma cañi ra sii ndo, cuñi si catyi si vatyi yɨvɨ zehe ra cuu sii ndo sa ndisa. \p \v 9 Ta inga tucu cuhva, tyaa yo yahvi sii zutu yo, ra ñuu ñiyɨvɨ ya, tatu zandoho ra sii yo. ¿Atu ña ñiñi xaan ca sa tyaa yo yahvi sii ra Ndyoo ta cundito yo tandɨhɨ cuii tyiemvu? \p \v 10 Vatyi zutu yo sa iyo ñuu ñiyɨvɨ ya, i cañi ra sii yo zuhva quɨvɨ cuhva cuñi maa ra. Zoco ra Ndyoo Zutu yo, cañi ra sii yo minoo cuhva sa cua tyindyee sii yo. Ta cuhva cuan, cua nduu yo ñiyɨvɨ vaha xaan tañi maa ra. \p \v 11 Quɨvɨ sa ndoho yo, ña zɨɨ cuñi yo. Nducuihya iñi yo zacuu si. Zoco cuee ca ta nduu yo ñiyɨvɨ vaha sa ndisa cuii ta zɨɨ cuñi yo tatu cutuhva yo sa zañaha ra Ndyoo sii yo quɨvɨ cañi ra sii yo. \s1 Ica xaan tatu ma tyaa yo yahvi sa cahan ra Ndyoo \p \v 12 Yucuan cuenda zandyee ndo iñi ndo, ta ma caca iñi ndo vatyi ma cuu ca cundyico ndo ityi ra Cristo. \p \v 13 Caca tandɨhɨ ndo ityi vaha. Tacuan ta yoñi ndo cua ndoyo ñuhu vazu ta sino vaha ca iñi ndo. Cua ndundyee xaan ca iñi ndo sihin Tuhun Ndyoo. \p \v 14 Nducu ndo cuhva coo sa taxi sii ndo sihin tandɨhɨ ñiyɨvɨ. Ta nducu ndo cuhva cuu ndo niyɨvɨ vaha xaan tañi tahan si cuu ñiyɨvɨ ra Ndyoo. Vatyi tatu ña tacuan iyo ndo, ma ndyehe ndo sii ra Ndyoo. \p \v 15 Zaha vaha ndo cuenda sii minoo ndo ta sii inga ndo coto coo minoo ndoho ma sino ca iñi sii ra Cristo, ta ma ñihi ca ra cuan sa cua cuhva ra Ndyoo sii ndo. Ta coto quita minoo ra sa tacuan ta cua zañaha ra minoo cuhva ña vaha nu yucu ndo ta ma sino ca iñi ndo, ta cuaha xaan ndo cua tɨvɨ. \p \v 16 Ta coto ñáha cuzu ndo sihin minoo ñaha tatu yɨvɨ ñazɨhɨ ndo cuu, ta coto ñáha zavaha ndo minoo sa ña vaha ta cua zañaha si vatyi ña sino iñi ndo sii ra Ndyoo sa ndisa cuii. Tañi ra Esaú ta sa naha, i cuñi ra sa cuzama ra, ta yucuan cuenda i xico ra tandɨhɨ ndaha tyiño sa cua tahan si sii ra sii yañi ra, ta ñá ñihi ra sii si. \p \v 17 Sa sito ndo vatyi cuee ca i cuñi ra nañihi ra sa vaha cuan, zoco ñá cuu ca. Ñá cuu ca ndu‑uu iñi ra cuatyi ra vazu i sacu xaan ra. \p \v 18 Ta maa ndo, ma tahan ca si sii ndo tañi i tahan si sii ñiyɨvɨ hebreo vatyi ña vasi ndo nu ndyaa minoo sa cuu ndyehe ndo. Ma ndyehe ca ndo sa cayu xaan ñúhu ta cuaha xaan inga sa iyo tañi sa ñaa ta tyiyatyi. (Tacuan i tahan ñiyɨvɨ hebreo quɨvɨ i saha ra Ndyoo ley ra sii ñu.) \p \v 19 Ñá siñi maa ndo nduzu cutu ta nduzu ra Ndyoo tañi quɨvɨ i cahan ra sihin ñu hebreo ndya cuhva sica ñu tumañi iñi sa ma cahan ca ra. \p \v 20 Ñá cuu cundyee iñi ñu tyiño i tava ra Ndyoo vatyi i catyi ra vatyi tatu vazu minoo quɨtɨ cua tɨɨn sii yucu Sinaí cuan, cuñi si sa cahñi ñiyɨvɨ sii tɨ. \p \v 21 Iyo xaan i cuu tandɨhɨ cuhva cuan ndya cuhva ndya i catyi ra Moisés: “Yuhu xein ndya cuhva nɨhi.” I catyi ra quɨvɨ cuan. \p \v 22 Zoco maa ndo cuahan ndo ndya inga yucu sa nañi Sión. Yucuan cuu ñuu maa ra Ndyoo ndito. Ñuu Jerusalén sa ndyaa andɨvɨ cuu si. Nu iyo cuaha xaan cuaha xaan ángel sa zɨɨ xaan cuñi. \p \v 23 Ta nu yucu tandɨhɨ ñiyɨvɨ sino iñi, ñu sa ndyaa zɨvɨ andɨvɨ. Ta nu ndyaa ra Ndyoo, ra cua tyicuhva sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ, ta nu yucu añima ñiyɨvɨ vaha, ta sa nduu ñu ñiyɨvɨ ñahñi ca cuatyi. \p \v 24 Ta nu ndyaa ra Jesús, ra sa cahan saha ñiyɨvɨ sa cuenda tyiño saa i zandaa ra Ndyoo sihin ñiyɨvɨ. I sati nɨñɨ ra Jesús vatyi cua ndasi cuatyi ñiyɨvɨ, ta ña sica si sa cuu ñu tañi i zavaha nɨñɨ ra Abel. \p \v 25 Yucuan cuenda coto vaha ndo sii ndo ta tyaa ndo yahvi sii ra cahan sihin ndo vatyi tatu ñá cacu ñiyɨvɨ hebreo sa ñá tyaa ñu yahvi sii ra Moisés, vihi cuii ca maa yo tatu ma tyaa yo yahvi sii ra cahan ndya andɨvɨ. \p \v 26 Quɨvɨ i cahan ra ndya Yucu Sinaí i zacanda nduzu ra sii ñuhu. Ta vityi catyi ra: “Inga saha cua zacande ñuhu ñuu ñiyɨvɨ ta andɨvɨ tucu.” \p \v 27 Ta sa cahan ra cuhva cuan cuñi si catyi si vatyi quɨvɨ cua zacanda ra sii si ta cua zanaa ra sii tandɨhɨ sa cuu naa, ta cua nandoo maa ñi sa ma cuu cunaa. Nu ndyaca ñaha ra Ndyoo cuu sa ma cuu cunaa, \p \v 28 ta yucuan cua cundyaa maa yo. Yucuan cuenda nazacahnu xaan yo sii ra Ndyoo cuhva cuñi maa ra. Ta nayuhu xaan yo sii ra. \p \v 29 Vatyi ra cu Ndyoo maa yo ñúhu cuu ra, ta cua zanaa ra sii tandɨhɨ sa ña vaha. \c 13 \s1 Cuhva cuñi si zavaha yo ta cua tahan iñi ra Ndyoo \p \v 1 Ma zandoo ndo sa cuñi xaan ndo sii tandɨhɨ hermano. \p \v 2 Cuhva ndo sa casi ñiyɨvɨ saa vehe ndo vazu ña sito vaha ndo sii ñu vatyi iyo saha i zacasi ñiyɨvɨ sii ángel cuhva cuan, ta ña sito ñu tatu ángel cuu ra. \p \v 3 Ma naa iñi ndo sii ra ñoho vehe caa. Cundahvi iñi ndo sii ra tañi sa maa ndo ñoho vehe caa. Ta cundahvi iñi ndo sii ra zavaha xaan ñiyɨvɨ sa ña vaha sihin vatyi sa tuu iñi ndo yozo caa iyo tundoho cuan vatyi ñiyɨvɨ cuu tucu maa ndo. \p \v 4 Tatu sa tindaha ndo, tyaa ndo yahvi sii si, ta ma zavaha ndo sa quiñi sihin inga ñaha a sihin inga rayɨɨ. Cua tasi tuñi xaan ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ zavaha sa quiñi tañi ra quixi sihin inga ñaha sa yɨvɨ ñazɨhɨ ra cuu. \p \v 5 Ma cuu ndo ñiyɨvɨ sa cuñi xaan xuhun. Ndoo ndo vaha sihin sa iyo sii ndo vatyi sa i catyi maa ra Ndyoo: “Ma zandoi sii ndo, ta ma zañe sii ndo.” \p \v 6 Yucuan cuenda nɨɨ xaan cuu iñi yo ta catyi yo: \q1 Ra Ndyoo cuu ra tyindyee sii; \q1 Ma yuhi ñaa sa cua zavaha ñiyɨvɨ sii. \p \v 7 Nacohon iñi ndo sii ra i zacuaha Tuhun Ndyoo sii ndo. Nacañi iñi ndo sa cuenda cuhva i quita vaha maa ra, ta nɨɨ xaan cuu iñi ndo tañi sa nɨɨ iñi maa ra. \p \v 8 Ña záma ra Jesucristo. Zuun ra cuu ra icu, ta zuun ra cuu ra vityi ta tandɨhɨ cuii tyiemvu. \p \v 9 Ma zandoo ndo ityi vaha, ta ma sino iñi ndo ñaa tuhun saa a ñaa sa zɨɨn cua zacuaha ñiyɨvɨ. Saha maa ra Ndyoo tumañi iñi sii yo, ta tacuan ta cua ndundyee iñi yo sihin Tuhun Ndyoo ta yɨvɨ sa caca xaan iñi yo sa cuenda ñaa sa ma cuu casi yo vatyi ña tacuan ta nduu yo ñiyɨvɨ vaha ityi nuu ra Ndyoo. Ñahñi tyindyee cuhva cuan sii ñiyɨvɨ tyaa xaan yahvi sii si. \p \v 10 Iyo minoo altar sa cuenda maa yo. Cruz nu i sihi ra Cristo cuu si. Ta ma cuu tyindyee si sii ñiyɨvɨ nducu cuhva cacu ñu sihin sa tyaa xaan ñu yahvi sii cuhva sahnu cuan tañi zavaha ñiyɨvɨ hebreo sa ña sino iñi sii ra Cristo. \p \v 11 Sihin cuhva sahnu cuan, i sahñi ra cu zutu ya cahnu quɨtɨ sa cuenda cuatyi ñiyɨvɨ. I sindyaca ra nɨñɨ tɨ sisi vehe ñuhu nu ii, ta i sahmi ra sii tɨ ndya zava yuñuu. \p \v 12 Yucuan cuenda i ndyehe tucu ra Jesús tundoho ndya zava yuñuu vatyi cua zanduvaha ra sii ñiyɨvɨ sihin nɨñɨ maa ra. \p \v 13 Yucuan cuenda nacuhun maa yo ndya zava yuñuu sihin ra Cristo. (Cuñi si catyi si vatyi ma cundyico ca yo costumbre sahnu tañi zavaha inga ñiyɨvɨ. Cua cundyico yo sii ra Cristo ta zɨɨn ñiyɨvɨ cuu yo.) Natyaa siyo yo sii yo sii costumbre sahnu vazu ndyehe yo tundoho sa cuenda si. \p \v 14 Vatyi ñuu ñiyɨvɨ ya; yɨvɨ ñuu maa yo cuu si; nanducu maa yo sii minoo ñuu sa cua coo cuee ca. \p \v 15 Nanducu yo sa cua tyindyee ra Jesús sii yo, ta zɨquɨ cua nacuhva yo tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo tandɨhɨ cuii cuhva. Cua catyi yo sihin ñiyɨvɨ vatyi sito yo sii ra. \p \v 16 Ma zaña ndo sa zavaha ndo sa vaha ta sa zasa ndo sa sii ndo sii ñiyɨvɨ ndahvi vatyi zɨɨ xaan cuñi ra Ndyoo tatu zacahnu yo sii ra cuhva cuan. \p \v 17 Tyaa ndo yahvi sii ra cu nuu sii ndo sa cuenda Tuhun Ndyoo. Zavaha ndo cuhva catyi ra vatyi zacuenda ra sii ndo ta ma ndoyo ñuhu ndo. Cua nacuhva ra cuenda sii ra Ndyoo sa cuenda tyiño ra. Tatu zavaha maa ndo sa vaha, zɨɨ cua cuñi ra quɨvɨ cua cuhva cuenda ra, zoco tatu ma zavaha ndo sa vaha, ña zɨɨ cua cuñi ra, ta cua ndoho ndo. \p \v 18 Cahan ndo sihin ra Ndyoo sa cuenda ndi vatyi sito vaha ndi vatyi zavaha ndi sa vaha, ta cuñi xaan ndi zavaha ca ndi sii si. \p \v 19 Ta zañiñi sii ndo vatyi caca ca ndo sii ra Ndyoo sa cuende vatyi tacuan ta cua cuu quite ihya ta quisi nanuhi nu yucu ndo yatyi ca. \p \v 20 Maa ra Ndyoo cuu ra saha sa coo sa taxi añima yo. I zanandoto ra sii ra Jesucristo, ra ndyaca ñaha sii yo. Ra Jesús cuu ra zacuenda xaan sii yo tañi zacuenda minoo ra cu pastor sii mvee ticatyi zono ra. Sa cuenda sa i sati nɨñɨ ra Jesús quɨvɨ i zandaa ra Ndyoo tyiño saa sihin yo ta i nduu ra pastor cuenda yo. \p \v 21 Natyindyee maa ra Ndyoo sii ndo sihin tundyee iñi maa ra sa cuenda ra Jesucristo, ta cua cuu zavaha ndo tandɨhɨ cuhva cuñi maa ra. Ta nazacahnu yo sii ra Jesucristo tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta nacuu si tacuan, ta nacuu si sa ndisa. \p \v 22 Zoco sa ndyoo ñi ndoho hermanos tyizoho vaha ndo sa catyi ihya vatyi ña cuaha xaan tyei. \p \v 23 Cuñi sa cua coto ndo vatyi sa quita ra hermano Timoteo vehe caa vityi. Tatu saa ra ihya yatyi, cua cuhin sihin ra nu yucu ndo. \p \v 24 Cuhva ndo minoo nacumi sii tandɨhɨ ra hermano ta sii ra hermano ra cu nuu sii ndo. Ra hermano nu cu si Italia tasi ra minoo nacumi sii ndo. \p \v 25 Nacuhva xaan ra Ndyoo tumañi iñi sii tandɨhɨ ndo.