\id EPH \h EFESIOS \toc1 Minoo Carta I Tasi Ra San Pablo Sii Ñiyɨvɨ Sino Iñi Sii Ra Ndyoo Ñuu Efeso \toc2 EFESIOS \toc3 Ef. \mt1 Minoo Carta I Tasi Ra San Pablo Sii Ñiyɨvɨ Sino Iñi Sii Ra Ndyoo Ñuu Efeso \c 1 \s1 Tyaa ra Pablo minoo carta sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra Ndyoo ñuu Efeso \p \v 1 Yuhvi ra Pablo, minoo apóstol cui, cuhva cuñi ra Ndyoo. Tyei carta ya sii maa ndo sa sino iñi ñuu Efeso vatyi sino xaan iñi ndo sii ra Cristo Jesús. \p \v 2 Nacuhva xaan ra Ndyoo Zutu yo ta ra Jesucristo ra ndyaca ñaha sii yo tumañi iñi sii ndo ta nacuhva ra sa coo sa taxi añima ndo. \s1 Saha xaan ra Ndyoo sa vaha sii yo \p \v 3 Nazacahnu yo sii ra Ndyoo, Zutu ra Jesucristo, ra ndyaca ñaha sii yo. Tyindyee xaan ra sii yo, ta saha xaan ra sa vaha sii yo vatyi ɨɨn ñi cuu yo sihin ra Cristo. Saha xaan ra sa vaha sa iyo andɨvɨ sii yo. \p \v 4 I casi ra sii yo sa cu‑ɨɨn yo sihin ra Cristo ndya quɨvɨ cumañi ca zavaha ra ñuu ñiyɨvɨ vatyi cuñi ra sa cuu yo ñiyɨvɨ vaha xaan ta ñiyɨvɨ ñahñi cuatyi ityi nuu ra vatyi cuñi xaan ra sii yo. \p \v 5 Ta sa naha i tyaa ra cuhva sa zanduu ra zehe ra sii yo sa cuenda ra Jesucristo vatyi yucuan cuu sa cuñi ra zavaha ra. \p \v 6 Ta yucuan cuenda zacahnu yo sii ra vatyi vaha xaan sa zavaha ra. Saha xaan ra tumañi iñi sii yo vatyi zandu‑ɨɨn ra sii yo sihin Zehe ra, ta cuñi xaan ra sii Zehe ra. \p \v 7 Cuñi xaan ra Ndyoo sii yo, ta yucuan cuenda i tyiyahvi ra sa cuenda cuatyi yo sihin nɨñɨ ra Cristo ta i zandasi ra cuatyi yo. \p \v 8 Saha xaan ra tumañi iñi sii yo vatyi i saha ra sa siñi tuñi maa ra sii yo. \p \v 9 Ta i zacoto ra sii yo minoo cuhva xehe sa cuñi maa ra, minoo cuhva sa i sica iñi ra sa cua zavaha ra. \p \v 10 Vatyi natahan si quɨvɨ ta cua zandu‑ɨɨn ra tandɨhɨ, ta cua cundyaca ñaha ra Cristo tandɨhɨ, sa iyo ityi zɨquɨ ta sa iyo nu ñuhu. \p \v 11 Sa cuenda sa i zavaha ra Cristo, ta i casi ra Ndyoo sii yo vatyi cua cuhva ra sa vaha sii yo. I cuñi maa ra Ndyoo zavaha ra tandɨhɨ cuhva ya. Zavaha maa ra ñaa sa cuñi maa ra. \p \v 12 Ta tacuan i zavaha ra vatyi maa ndi sa sino iñi sii ra Cristo sa xihna ñi, cua zacahnu xaan ndi sii ra Ndyoo vatyi vaha xaan ra. \p \v 13 Ta i sino tucu iñi maa ndo sii ra Cristo sa i siñi ndo tuhun ndisa, cuhva cacu yo. Ta sa yaha sino iñi ndo sii ra, ta zɨquɨ cuu si tañi i tyaa ra Ndyoo tuñi ra sii ndo vatyi i saha ra Tatyi Ii ra sa coo ra añima ndo tañi sa i catyi ra, ta sii maa ra cuu sii ndo. \p \v 14 Tatyi Ii cuan cuu sa saha ra Ndyoo sii yo sa xihna ca. Ta cuhva cuan zañaha si vatyi cua ñihi yo tandɨhɨ sa cua cuhva ra Ndyoo sii yo quɨvɨ cua ndɨhɨ zacacu ra sii yo. Ta zavaha ra tandɨhɨ cuhva ya vatyi cua zacahnu yo sii ra vatyi vaha xaan ra. \s1 Sica ra Pablo sii ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra cuaha xaan sa siñi tuñi sii ñiyɨvɨ sino iñi \p \v 15 Yucuan cuenda ndya quɨvɨ i site cuhva sino xaan iñi ndo sii ra Jesús, ra ndyaca ñaha sii yo, ta cuhva cuñi xaan ndo sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ sino iñi. \p \v 16 Ndya quɨvɨ i site cuhva cuan ta ñá zañe sa quehin sihin ra Ndyoo sa cuenda ndo. Ta nacuhva xein tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo sa cuenda ndo. \p \v 17 Sique sii ra Ndyoo ra Jesucristo, ra ndyaca ñaha sii yo. Ta zuun ñi maa ra Ndyoo cuu Zutu maa yo. Nazacahnu xaan yo sii ra. Sii maa ra sique vatyi nacuhva ra sa siñi tuñi sa saha Tatyi Ii sii ndo vatyi tacuan ta cua cutuñi ca iñi ndo, ta cua coto vaha ca ndo sii ra. \p \v 18 Tacuan ta zɨquɨ cua cutuñi ca iñi ndo, ta cua coto ca ndo ñaa sa cua ñihi ndo vatyi maa ndo cuu ñiyɨvɨ i casi ra Ndyoo. Ta cua coto ndo vatyi vaha xaan ta tyaqui xaan cuu sa cua cuhva ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ sii ra. \p \v 19-20 Ta sique sii ra Ndyoo vatyi cua cuhva ra sa coto ndo cuhva tyindyee ra sii maa yo sa sino iñi sii ra vatyi cahnu xaan ca cuu tundyee iñi sii maa ra. Tundyee iñi maa ra sa tyindyee sii yo cuu sa zuun ñi tundyee iñi sa zanandoto sii ra Cristo sisi sa i sihi ra, ta i saha ra Ndyoo sa cundyaa ra Cristo siyo cuaha ra andɨvɨ. \p \v 21 Ta yucuan cuu nu i zanducahnu xaan ra Ndyoo sii ra Cristo. Cahnu ca ra ta zɨquɨ tandɨhɨ inga ra ndyaca ñaha ñuu ñiyɨvɨ a andɨvɨ. Vazu rey cuu ra cuan a ra ndyaca ñaha cahnu xaan a vazu ángel andɨvɨ, zoco cahnu ca ra Cristo vityi ta ityi nuu ca. \p \v 22 Ta saha ra Ndyoo sa cundyaca ñaha ra Cristo sii tandɨhɨ. Ra cu nuu cuu ra sii ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ra. Cuu ra tañi xiñi ñu. \p \v 23 Ta ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ra cuu tañi coño ñuhu ra. Zacutu cuii ra añima yo, ta zacutu cuii ra tandɨhɨ cuii sa iyo. \c 2 \s1 Zacacu ra Ndyoo sii yo vatyi cuñi xaan ra sii yo \p \v 1 Quɨvɨ ta sino ca iñi ndo Tuhun Ndyoo cuu si tañi sa sihi añima ndo vatyi i zavaha ndo cuatyi ta tandɨhɨ cuhva sa ña tahan iñi ra Ndyoo. Zoco i saha ra Ndyoo minoo cuhva saa coo ndo vatyi i ndu‑ɨɨn ndo sihin ra Cristo. \p \v 2 Ityi sata i zavaha ndo cuatyi tañi zavaha inga ñiyɨvɨ ñuu ñiyɨvɨ. I zavaha ndo cuhva cuñi ra ndyaca ñaha sii cuihna. Maa ra cuu ra ndyaca ñaha sii ñiyɨvɨ ña tyaa yahvi sii ra Ndyoo. \p \v 3 Ta tacuan i cuu tandɨhɨ yo quɨvɨ sa ñá sito yo sii ra Ndyoo. I zavaha yo cuhva ña vaha sa cuñi coño ñuhu yo ta sa cuñi sa siñi tuñi yo tañi zavaha tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ. Inuu ñi i cuu yo tañi inga ñiyɨvɨ, ta yucuan cuenda i tahan si sii yo sa cuxaan xaan ra Ndyoo sihin yo. \p \v 4 Zoco i cundahvi xaan iñi ra Ndyoo sii yo vatyi cuñi xaan ra sii yo. \p \v 5 Ta vazu i sicoo yo tañi sa i sihi yo quɨvɨ cuan sa cuenda cuatyi yo, zoco i zanandoto ra sii maa yo ɨɨn ñi sihin ra Cristo. Zacacu ra Ndyoo sii yo maa ñi sa cuenda tumañi iñi sa zavaha ra sii yo. \p \v 6 Tañi sa zanandoto ra Ndyoo sii yo sihin ra Cristo cuu si, ta saha ra sa cundyaa yo andɨvɨ sihin ra. (Tañaha ca cua saa yo yucuan, zoco tañi sa saa yo yucuan cuu si vatyi ma cuu ca cundyaca ñaha cuatyi sii yo.) \p \v 7 Tacuan zavaha ra Ndyoo vatyi ityi nuu ca cua zañaha ra sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ vatyi cahnu xaan cuu tumañi iñi i zavaha ra sii yo sa cuenda ra Cristo Jesús. Ta i zavaha xaan ra sa vaha sihin yo. \p \v 8 Vatyi sa cuenda tumañi iñi sa zavaha ra Ndyoo ta cacu yo sihin sa sino ñi iñi yo sii ra. Ta sa zacacu ra Ndyoo sii yo, yɨvɨ minoo sa zavaha maa yo cuu si. Minoo sa saha maa ra Ndyoo sii yo cuu si. \p \v 9 Ma cuu zavaha yo sa vaha ta ñihi yo sii si coto caca iñi yo vatyi vaha xaan maa yo. \p \v 10 Vatyi maa ra Ndyoo i zanduvaha sii yo. Zandu‑ɨɨn ra sii yo sihin ra Cristo Jesús vatyi tacuan ta cua zavaha xaan yo sa vaha cuhva i tyaa ra Ndyoo ta sa naha. \s1 Vazu ñiyɨvɨ hebreo cuu yo a vazu ñiyɨvɨ inga tata, zoco tandɨhɨ yo cuu yo ñiyɨvɨ ra Ndyoo sa cuenda ra Cristo \p \v 11 Yucuan cuenda nacohon iñi ndo cuhva i sicoo ndo ityi sata. Yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu maa ndo. Ta catyi ñiyɨvɨ hebreo vatyi ña vale ndo vatyi ña zavaha ndo costumbre circuncisión tañi zavaha maa ñu. Ta sica iñi ñu vatyi vaha ca maa ñu ityi nuu ra Ndyoo vatyi zavaha ñu costumbre cuan. \p \v 12 Ityi sata ñá sicoo ra Cristo añima ndo. Ña ɨɨn ñi i cuu ndo sihin ñiyɨvɨ hebreo. Ta ñá sito ndo tyiño i zandaa ra Ndyoo sihin ra Abraham, cuhva i catyi ra vatyi cua zanduvaha ra sii yo sihin ra. Ñá sito ndo sii ra Ndyoo quɨvɨ cuan, ta ñahñi sa vaha cua ñihi ndo. \p \v 13 Quɨvɨ cuan sica xaan i sindyaa ndo nuu ra Ndyoo. Zoco vityi sa ndu‑ɨɨn ndo sihin ra Cristo Jesús. I sati nɨñɨ ra sa cuenda maa ndo, ta yucuan cuenda nañaa ndo sii ra Ndyoo. \p \v 14 Zanduvaha ra Cristo sii yo sihin ra Ndyoo. Zandu‑ɨɨn ra sii nduu tahan yo. Zandu‑ɨɨn ra sii nduhvi ra hebreo sihin maa ndo sa yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu. Zanduvaha ra cuhva iyo yo sihin minoo yo ta sihin inga yo. I cuu si tañi sa zanduva ra minoo nuzama sa sindyaa mahñu nu yucu yo. \p \v 15 Maa ra Cristo i zandɨhɨ cuhva sicoo sihin ley sahnu quɨvɨ i saha ra coño ñuhu ra ta sihi ra nu cruz. Ley sahnu cuan i zanduzɨɨn si sii yo vatyi i zavaha maa ndi costumbre sa catyi ley cuan, ta ñá zavaha maa ndo sii si. Zoco i zandu‑ɨɨn ra Cristo sii yo quɨvɨ i saha ra minoo cuhva saa coo yo, ta zanduvaha ra sii minoo yo sihin inga yo. \p \v 16 I sihi ra nuu cruz sa cuenda cuatyi yo, ta i zanduvaha ra sii tandɨhɨ yo sihin ra Ndyoo. Ta i zandu‑ɨɨn ra sii yo sa ndisa. \p \v 17 I quisi ra Cristo, ta i nacatyi ra sihin yo cuhva cua coo vaha yo sihin ra Ndyoo ta sihin minoo yo ta sihin inga yo. I nacatyi ra cuhva cuan sihin maa ndo, ra sica xaan i sindyaa nuu ra Ndyoo ta sihin maa ndi ra hebreo, ra sa sito zuhva Tuhun Ndyoo. \p \v 18 I sihi ra Cristo sa cuenda yo, ta yucuan cuenda cuu tuhva tandɨhɨ yo sii ra Ndyoo Zuto yo vatyi ɨɨn ñi Tatyi Ii cuu sa iyo añima yo vazu ñiyɨvɨ hebreo cuu yo a vazu yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu yo. \p \v 19 Yucuan cuenda yɨvɨ ca ñiyɨvɨ inga tata cuu ndo a ñiyɨvɨ inga ñuu. Sa nduu ndo ñiyɨvɨ sa cuenda ñuu ra Ndyoo ɨɨn ñi sihin tandɨhɨ ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ra. Sa nduu ndo ñiyɨvɨ ra. \p \v 20 Ta tañi minoo vehe cuu tucu ndo. Ra apóstol sihin ra profeta, tañi cimiento si cuu ra. Ta zuun ñi ra Cristo Jesús cuu minoo yuu sa ñiñi ca nu cuu sɨquɨ vehe. \p \v 21 Ta zɨquɨ ra Cristo cuahan ndaa vehe minoo cuhva vaha xaan, ta cua cuu si minoo vehe ñuhu sa cuenda ra ndyaca ñaha sii yo. \p \v 22 Ta maa ndo cuu tucu zuhva vehe ñuhu cuan. Ɨɨn ñi cuu ndo sihin ra Ndyoo ta sihin minoo ndo ta sihin inga ndo, ta tacuan nduu yo minoo vehe nu iyo ra Ndyoo vatyi iyo Tatyi Ii ra añima sa minoo minoo yo. \c 3 \s1 Saha ra Ndyoo tyiño sii ra Pablo sa nacatyi ra Tuhun ra sihin ñiyɨvɨ sa yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu \p \v 1 Yuhvi ra Pablo ñohi vehe caa sa cuenda maa ndo vatyi zacote tuhun ra Cristo sii ndoho sa yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu. \p \v 2 Sica iñi vatyi sa sito ndo vatyi cahnu xaan cuu tumañi iñi i saha ra Ndyoo sii, vatyi cuu tyindyei sii maa ndo. \p \v 3 Sa nacatyi sihin ndo zuhva sa cuenda cuhva i zañaha ra Ndyoo minoo sa xehe sii, sa cuenda maa ndo. \p \v 4 Ta tatu cua cahvi ndo carta i tasi sii ndo cua coto ndo cuhva i saha ra Ndyoo sa cutuñi iñi tuhun ra Cristo sa ña sito ñiyɨvɨ. \p \v 5 Ta sa naha ñá zacoto ra Ndyoo tuhun cuan sii ñiyɨvɨ tañi zacoto ra vityi sii ra apóstol ta sii ra profeta. Vityi zacoto ra Ndyoo sii ndi sihin Tatyi Ii ra. \p \v 6 Ta tuhun xehe cuan cuu sa catyi vatyi maa ndo sa yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu, cua ñihi ndo sa vaha sa saha ra Ndyoo ɨɨn ñi sihin nduhvi ra hebreo vatyi ɨɨn ñi coño ñuhu ra Cristo cuu tandɨhɨ yo. Ta cua ñihi yo sa sa catyi ra Ndyoo, vatyi cua cuhva ra sii si sii yo sa cuenda ra Cristo Jesús. \p \v 7 Tumañi iñi sa i saha ra Ndyoo sii, cuu sa i saha ra tundyee iñi sii, sa zacote tuhun vaha ya sii ñiyɨvɨ. \p \v 8 Sica iñi vatyi luhlu que ta zɨquɨ tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ra Ndyoo. Zoco i saha ra Ndyoo tumañi iñi ya sii, sa zacote tuhun ra Cristo sii ñiyɨvɨ sa yɨvɨ ñiyɨvɨ hebreo cuu, cuhva vaha xaan sa cua ñihi ñu sa cuenda ra Cristo. \p \v 9 Ta saha ra Ndyoo tyiño sii, sa zacote sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ minoo cuhva sa sa sito ra Ndyoo cua zavaha ra cumañi ca sino ñuu ñiyɨvɨ. Ta sa naha ñá saha ra Ndyoo sa coto ñiyɨvɨ tuhun ya. \p \v 10 Vatyi tacuan ta tandɨhɨ sa ndyaca ñaha andɨvɨ cua ndyehe si cuhva vaha xaan sa zavaha ra Ndyoo sihin maa yo, ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ra. Ta cua coto si vatyi cuaha xaan sa siñi tuñi iyo sii maa ra Ndyoo. \p \v 11 Ta sa cuenda maa yo zavaha ra Cristo Jesús, ra ndyaca ñaha sii yo, cuhva sa cuñi ra Ndyoo ta sa naha. \p \v 12 Ta sa cuenda ra Cristo iyo cuhva sii yo sa tuhva yo sii ra Ndyoo. Sino iñi yo sii ra Cristo, ta yucuan cuenda ña yuhu yo sii ra Ndyoo. \p \v 13 Yucuan cuenda sique sii ndo vatyi ma nducuihya iñi ndo sa cuenda tundoho sa ndyehi vityi sa cuenda maa ndo vatyi cua tyindyee si sii ndo. \s1 Sica ra Pablo sii ra Ndyoo vatyi nanacoto ca ñu sii ra Cristo \p \v 14 Nacohon iñi sa vaha xaan sa saha ra Ndyoo Zutu yo sii yo, ta yucuan cuenda iñi sɨti nuu ra. \p \v 15 Maa ra cuu Zutu tandɨhɨ ñiyɨvɨ, ñu sa cuahan andɨvɨ ta ñu yucu nu ñuhu. \p \v 16 Ta sique sii ra vatyi nazandundyee xaan ra añima ndo sihin Tatyi Ii ra sa iyo añima ndo. Vatyi vaha xaan cuu sa saha maa ra. \p \v 17 Ta nacoo ra Cristo añima ndo vatyi sino iñi ndo sii ra. Ta tacuan ta cua cuñi xaan ndo sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ vatyi nañaa ndo sii ra Ndyoo. \p \v 18 Ta zɨquɨ cua coo cuhva sii ndo, ta cua cutuñi vaha iñi ndo sihin tandɨhɨ inga ñiyɨvɨ sino iñi vatyi cuñi xaan ra Cristo sii yo. Cuñi xaan ra sii yo ndya cuhva ña ñihi ca yo cuhva nacatyi yo cuhva cuñi xaan ra sii yo. \p \v 19 Ta sique sii ra Ndyoo vatyi cua coto ndo cuhva cuñi xaan ra sii yo vatyi yaha xaan cuñi ra sii yo, ndya cuhva ndya ma cuu coto yo cuhva sa cahnu xaan cuñi ra sii yo. Ta tacuan ta ñahñi sa cua cumañi sii ndo vatyi ndyaa ra Ndyoo sihin ndo. Ta yucuan cuenda ñahñi sa cua cumañi sii ndo. \p \v 20 Ta vityi nazacahnu yo sii ra Ndyoo vatyi cahnu xaan ca cuu tundyee iñi maa ra, ta cuu zavaha ra cuaha xaan ca ta zɨquɨ sa sica yo sii ra ta cuaha ca ta zɨquɨ sa sica iñi yo vatyi zavaha ra sii si zuun ñi sihin tundyee iñi maa ra sa saha ra sii yo. \p \v 21 Nazacahnu maa yo, ra sino iñi, sii ra tandɨhɨ cuii tyiemvu sa cuenda sa zavaha ra Cristo Jesús. Nazacahnu yo sii ra vityi ta tandɨhɨ cuii tyiemvu. Ta nacuu si tacuan, ta nacuu si sa ndisa. \c 4 \s1 Cuhva ndu‑ɨɨn yo sa cuenda Tatyi Ii \p \v 1 Yucuan cuenda yuhvi ra ñoho vehe caa ya zañiñi sii ndo vatyi zavaha ndo sa vaha xaan cuhva tahan si zavaha ñiyɨvɨ i casi ra Ndyoo vatyi i casi ra sii ndo sa cuu ndo ñiyɨvɨ ra. \p \v 2 Tahan si sii yo sa zanduluhlu yo sii yo ta vii xaan coo yo sihin ñiyɨvɨ, ta nacoo xaan tundyee iñi sii yo sihin ñu. Nacuñi xaan yo sii ra tahan yo, ta nacundyee iñi yo ñaa sa zavaha ra. \p \v 3 Nanducu yo cuhva cu‑ɨɨn yo sa ndisa cuii sihin ra tahan yo vatyi cua tyindyee Tatyi Ii ra Ndyoo sii yo sa coo sa taxi sii yo sihin ra tahan yo. \p \v 4 Vatyi iyo minoo ñi coño ñuhu ra Cristo sa cuu maa yo ra sino iñi sii ra, ta iyo minoo ñi Tatyi Ii ta minoo ñi sa vaha cua ñihi tandɨhɨ yo ityi nuu ca vatyi i casi ra sii yo. \p \v 5 Iyo minoo ñi ra ndyaca ñaha sii yo. Ɨɨn ñi sii maa ra sino iñi yo. Ta ɨɨn ñi cuenda maa ra coo ndutya yo. \p \v 6 Iyo minoo ñi ra cuu Ndyoo, ta maa ra cuu Zutu tandɨhɨ yo. Ndyaca ñaha ra sii tandɨhɨ sa iyo. Iyo ra sisi añima tandɨhɨ yo, ta sityiño ra sii tandɨhɨ yo ñaa cuhva cuñi maa ra. \p \v 7 Ta sii sa minoo minoo yo saha ra Cristo ndatu cuhva cuñi maa ra. \p \v 8 Yucuan cuenda catyi Tuhun Ndyoo: \q1 I zahacanaa ra sii ra xaan iñi sii ra, ta zɨquɨ i nandaa ra ndya andɨvɨ, \q1 ta i saha ra ndatu sii ñiyɨvɨ. \p \v 9 ¿Ta ñaa cuñi si catyi si sa catyi si vatyi i nandaa ra? Cuñi si catyi si vatyi i noo xihna ra ndya ñuu ñiyɨvɨ. \p \v 10 Ta ra i noo cuan, zuun ñi ra cuu ra i ndaa ndya andɨvɨ nu zucu ca. Ta tacuan zavaha ra ta zacutu ra ñuu ñiyɨvɨ ya sa maa ñi maa ra vatyi vazu ndyaca maa, iyo ra. \p \v 11 Ta i saha ra ndatu sii sa minoo minoo yo. Iyo yo cuu yo apóstol. Iyo yo cuu yo ra nacatyi tuhun saha ra Ndyoo sii yo. Iyo yo cuu xaan nacatyi yo cuhva zacacu ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ. Iyo yo cuu yo ra zacuenda sii ñiyɨvɨ sino iñi, ta inga yo zacuaha yo Tuhun Ndyoo sii ñu. \p \v 12 Saha ra Ndyoo cuhva cuan sii ñiyɨvɨ vatyi tacuan ta ñahñi cua cumañi sii yo, ra cuu ñiyɨvɨ ra. Tacuan ta cuu zatyiño yo tyiño ra, ta cuu ndundyee yo sihin Tuhun Ndyoo \p \v 13 ndya cua ndu‑ɨɨn yo sa ndisa cuii cuhva sino iñi yo ta cuhva coto vaha yo sii Zehe ra Ndyoo. Ta tacuan ta cua nduu yo ñiyɨvɨ vaha xaan, ta cua ñihi yo tandɨhɨ sa saha ra Cristo sii yo, ta cua nduu yo tañi maa ra. \p \v 14 Ta zɨquɨ ma cuu ca yo tañi sa ndyihi. Vatyi sa ndyihi, yatyi xaan sino iñi si sii sa zɨɨn zɨɨn tuhun. Zoco ma cuu yo cuhva cuan coto ñihi ñiyɨvɨ cuhva zandavi ñaha ñu sii yo. \p \v 15 Zoco ihya cuu sa cua zavaha yo; cua cuñi xaan yo sii ñiyɨvɨ, ta cua cahan yo sa ndisa sihin ñu, ta cua cuahnu yo sa ndisa cuii ta nduu yo tañi ra Cristo, ra ndyaca ñaha sii yo. \p \v 16 Ta tañi ɨɨn ñi cuu coño ñuhu yo, tacuan tucu tandɨhɨ maa yo. Sa cuenda ra Cristo ta ɨɨn ñi cuu yo sihin ra tahan yo. Ta tañi ndyaca ñaha xiñi yo sii tandɨhɨ coño ñuhu yo, tacuan ndyaca ñaha ra Cristo sii yo, ta ñihi yo tundyee iñi sii ra. Ta tacuan tyindyee yo sii ra tahan yo vatyi cuñi xaan yo sii ra, ta cua ndundyee ca tandɨhɨ yo. \s1 Saha ra Cristo minoo cuhva saa coo yo \p \v 17 Cuhva sa cua nacatyi sihin ndo vityi cuu si minoo cuhva nacatyi ra ndyaca ñaha sii yo vatyi ma cuu ca ndo tañi ñiyɨvɨ ña sito sii ra Ndyoo vatyi zavaha ñu ñaa sa tondo ñi sica iñi ñu. \p \v 18 Ña vaha ca sa siñi tuñi sii ñu. Ña ñihi ñu cuhva vaha, cuhva saha ra Ndyoo coo yo. Ta tondo xaan iyo ñu vatyi ña zavaha ñu cuhva cuñi maa ra, ta ñihi xaan iñi ñu. \p \v 19 Ña cucahan ca nuu ñu tatu zavaha ñu sa ña vaha. Saha ñu sii ñu sa zavaha ñu tandɨhɨ nuu sa ña vaha. Cuñi xaan ñu zavaha ñu tandɨhɨ nuu sa quiñi. \p \v 20 Zoco ña tacuan i cutuhva maa yo. Ña tacuan iyo ra Cristo. \p \v 21 Tatu sa ndisa vatyi i siñi ndo sa cahan ra ta cutuhva ndo sa zacuaha ra sa cuenda maa ra, \p \v 22 sa zandoo ndo cuhva i zavaha ndo ityi sata. Minoo cuhva quiñi xaan i sicoo yo vatyi cuhva ña vaha sa cuñi yo zavaha yo i zandavi ñaha xaan si sii yo. \p \v 23 Cuhva ndo sii ndo sii ra Ndyoo, ta nazama ra cuhva sica iñi ndo. \p \v 24 Ta cuu ndo ñiyɨvɨ saa, vatyi tacuan i zanduvaha ra Ndyoo sii yo sa cuu yo ñiyɨvɨ ndoo xaan ta vaha xaan sa ndisa cuii. \p \v 25 Yucuan cuenda ma cuvatya yo. Nacahan tandɨhɨ yo sa ndisa sihin ra tahan yo vatyi ɨɨn ñi cuu yo. \p \v 26 Tatu cuxaan ndo zoco ma zavaha ndo sa ña vaha, ta ma cuxaan ndo ndyiyaca. \p \v 27 Ta ma cuhva ndo cuhva sii cuihna. \p \v 28 Ra sa tuhva zuhu, ma zuhu ca ra. Nazatyiño ra sihin ndaha ra minoo cuhva vaha, ta cua cuu tyindyee ra sii ñiyɨvɨ cumañi si. \p \v 29 Ma cahan ndo sa quiñi sihin yuhu ndo. Cahan ndo sa vaha sa cua tyindyee ta sa cua zandundyee ca sii ñiyɨvɨ tyizoho. \p \v 30 Ta ma zanducuihya ndo iñi Tatyi Ii ra Ndyoo vatyi i saha ra Ndyoo Tatyi Ii ra sii yo tañi sa tyaa ra tuñi ra sii yo ndya quɨvɨ cua zandɨhɨ ra cuhva zacacu ra sii yo. \p \v 31 Ma cuu ndo ñiyɨvɨ tixi iñi, ta ma cuxaan ndo, ta ma xaan xaan cuñi ndo, ta ma cahan ndo sa quiñi, ta ma cahan cuehe ndo sii ñiyɨvɨ. Ta ma cuñi ndo zavaha ndo sa ña vaha sihin ñu. \p \v 32 Zoco vii xaan coo ndo sihin minoo ndo ta sihin inga ndo. Cundahvi iñi ndo ta zaha ndo tucahnu iñi sii minoo ndo ta sii inga ndo tañi i zaha ra Ndyoo tucahnu iñi sii maa yo sa cuenda ra Cristo. \c 5 \s1 Cuhva cuñi si coo zehe ra Ndyoo \p \v 1 Yucuan cuenda nanducu yo cuhva cuu yo tañi maa ra Ndyoo. Zehe ra cuu sii yo, ta cuñi xaan ra sii yo. \p \v 2 Ta cuñi xaan ndo sii ñiyɨvɨ tañi cuñi xaan ra Cristo sii yo ta saha ra sa cuu ra sa cuenda maa yo. Tañi sahñi ñiyɨvɨ mvee ticatyi ta saha ñu sii tɨ sii ra Ndyoo ta sa naha, tacuan i saha ra Cristo sii ra sa cuenda maa yo. Ta zɨɨ xaan i cuñi ra Ndyoo sihin cuhva i zavaha ra. \p \v 3 Ta vityi sa nduu ndo ñiyɨvɨ sa cuenda ra Ndyoo, ña tahan si sa cuzu ndo sihin minoo ñaha tatu ma tindaha xihna ndo, ta ñaa inga sa quiñi sa zavaha ñiyɨvɨ sihin coño ñuhu ñu. \p \v 4 Ta ma cahan ndo sa quiñi ta nu sa tondo, cuhva ña tahan si cahan ndo. Zoco cuhva ndo tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo. \p \v 5 Vatyi sito ndo vatyi tandɨhɨ ñiyɨvɨ zavaha sa quiñi, ma cuu quɨhvɨ ñu nu ndyaca ñaha ra Ndyoo. Ra quixi sihin inga ñaha sa yɨvɨ ñazɨhɨ ra cuu a ñaha sa zavaha tacuan sihin rayɨɨ a ra cuñi xaan sa coo ndaha tyiño, ma cuu cuhun ra nu ndyaca ñaha ra Ndyoo vatyi tatu cuñi xaan ñiyɨvɨ sa coo ndaha tyiño ñu, ña zacahnu ñu sii ra Ndyoo cuhva cuan. \p \v 6 Ma cuhva ndo sa zandavi ñaha ñiyɨvɨ sii ndo sihin tuhun ña ñiñi vatyi sa cuenda tandɨhɨ cuhva ña vaha ya cua cuxaan ra Ndyoo, ta cua tasi tuñi ra sii ñiyɨvɨ ña tyaa yahvi sii ra. \p \v 7 Yucuan cuenda ma cutahan ndo sihin ñiyɨvɨ zavaha tacuan \p \v 8 vatyi i sicoo maa ndo nu ñaa quɨvɨ cuan. Zoco vityi sa ndu‑ɨɨn ndo sihin ra ndyaca ñaha sii yo, ta iyo ndo nu ndisi. Zavaha ndo cuhva zavaha ñiyɨvɨ sa cuu cuenda ñúhu. \p \v 9 Vatyi cuhva vaha sa saha Tatyi Ii sii yo cuu sa cua zavaha yo sa vaha ta sa ndoo ta sa ndisa. \p \v 10 Nducu ndo cuhva coto ndo ñaa sa tahan iñi ra ndyaca ñaha sii yo. \p \v 11 Ta ma cu‑ɨɨn ndo sihin ñiyɨvɨ zavaha sa ña vaha tañi zavaha ñiyɨvɨ nu ñaa. Ta zacoto ndo sii ñu vatyi zavaha ñu sa ña vaha. \p \v 12 Vatyi saha si ticahan nuu vazu tuhun cahan ñi yo, sa cuenda cuhva zavaha ñu nu xehe. \p \v 13 Zoco quɨvɨ cua naquita sa xehe cuan nu ndisi ta casi xaan cua cunaha si vatyi zandundisi ñúhu maa ra Ndyoo sii tandɨhɨ si. \p \v 14 Yucuan cuenda iyo nu catyi si tyehen: \q1 Ndoyo ndoho ra quixi xaan. \q1 Nduvita ndo nu yucu ñiyɨvɨ i sihi vatyi cua cuhva ra Cristo ñúhu ityi cuhun ndo. \m Catyi si. \p \v 15 Yucuan cuenda zacuenda ndo cuhva zavaha ndo. Ma zavaha ndo cuhva zavaha ñiyɨvɨ ña sito. Zavaha ndo cuhva zavaha ñiyɨvɨ sito. \p \v 16 Cutyiño vaha ndo minoo minoo quɨvɨ yozo caa zatyiño ndo tyiño ra Ndyoo vatyi quiñi xaan cuu tyiemvu ya vityi. \p \v 17 Yucuan cuenda ma cuu ndo ñiyɨvɨ tondo; tyituñi iñi ndo ñaa sa cuñi ra ndyaca ñaha sii yo sihin ndo. \p \v 18 Ma coho ndo ndixi, ta ma cuu ndo ra siñi vatyi yucuan cua zatɨvɨ sii ndo. Zoco cuhva ndo sa cutu cuii Tatyi Ii añima ndo. \p \v 19 Cahan ndo maa ñi sa vaha sihin minoo ndo ta sihin inga ndo. Cata ndo salmos, ta coro ta yaa sa saha Tatyi Ii sii ndo. Cata ndo ta zacahnu ndo sii ra Ndyoo sihin tandɨhɨ cuii añima ndo. \p \v 20 Ta tandɨhɨ saha vazu ñaa sa tahan ndo, zoco nacuhva ndo tyahvi ndyoo sii ra Ndyoo Zutu yo sihin zɨvɨ ra Jesucristo, ra ndyaca ñaha sii yo. \s1 Cuhva cuñi si coo yo sihin ñiyɨvɨ sii yo \p \v 21 Tyaa ndo yahvi sii minoo ndo ta sii inga ndo vatyi cuhva cuan tyaa ndo yahvi sii ra Ndyoo. \p \v 22 Ndoho ñuzɨhɨ, tyaa ndo yahvi sii yɨɨ ndo tañi tyaa ndo yahvi sii ra ndyaca ñaha sii yo, ra Cristo. \p \v 23 Vatyi ndyaca ñaha rayɨɨ sii ñazɨhɨ ra tañi ndyaca ñaha ra Cristo sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra. Ta zacacu ra sii maa yo sa cuu coño ñuhu ra. \p \v 24 Yucuan cuenda tañi maa yo sa sino iñi sii ra Cristo tyaa yo yahvi sii ra, zuun ñi cuhva cuan natyaa ñuzɨhɨ yahvi sii yɨɨ ñu tandɨhɨ cuii cuhva. \p \v 25 Ta ndoho rayɨɨ, cuñi xaan ndo sii ñazɨhɨ ndo tañi cuñi xaan ra Cristo sii ñiyɨvɨ sino iñi ta saha ra sa cuu ra sa cuenda maa yo. \p \v 26 Tacuan i zavaha ra vatyi cua zanduu ra ñiyɨvɨ vaha sii yo. Ta zandundɨɨ ra sii yo sihin sa sicoo ndutya yo ta sihin sa cuɨñɨ yo Tuhun Ndyoo. \p \v 27 Cuñi ra Cristo cuhva ra sii yo sii ra Ndyoo tañi minoo sa vaha xaan ta ndɨɨ xaan, ñahñi sa quiñi caa a sa ña vaha zoco minoo sa vaha xaan sa ndisa cuii ta sa ndoo xaan. \p \v 28 Tacuan i zavaha ra Cristo vatyi cuñi xaan ra sii yo; yucuan cuenda cuñi si sa cuñi xaan rayɨɨ sii ñazɨhɨ ra tañi cuñi ra sii coño ñuhu maa ra. Tatu cuñi xaan rayɨɨ sii ñazɨhɨ ra, cuñi xaan ra sii maa ra cuhva cuan. \p \v 29 Vatyi yoñi numinoo ra sa ña cuñi sii coño ñuhu maa ra, zoco zacuenda xaan ra sii si tañi zacuenda ra Cristo sii ñiyɨvɨ sino iñi sii ra. \p \v 30 Ta maa yo cuu zuhva coño ñuhu ra Cristo, coño ra ta yɨquɨ ra. \p \v 31 Catyi Tuhun Ndyoo: “Nazandoo rayɨɨ sii zutu ra ta sii zɨhɨ ra, ta nandu‑ɨɨn ra sihin ñazɨhɨ ra. Ta sa nduu tahan ñu cua nduu ñu minoo ñi coño ñuhu.” \p \v 32 Ihya cuu minoo tuhun xehe sa cahnu xaan. Ta catyi mi vatyi cuñi si catyi si vatyi ndu‑ɨɨn ra Cristo sihin ñiyɨvɨ ra. \p \v 33 Ta inga tucu cuhva catyi si vatyi cuñi si sa cuñi xaan ndo sii ñazɨhɨ ndo tañi cuñi ndo sii maa ndo, ta natyaa xaan ñuzɨhɨ yahvi sii yɨɨ ñu. \c 6 \p \v 1 Ndoho sa ndyihi tyaa ndo yahvi sii zutu ndo ta sii zɨhɨ ndo. Tahan si sa tyaa ndo yahvi sii ñu vatyi sino iñi ndo sii ra Cristo. \p \v 2-3 Iyo minoo ley maa ra Ndyoo catyi si: “Tyaa ndo yahvi sii zutu ndo ta sii zɨhɨ ndo.” Catyi si. Ihya cuu sa xihna ñi ley i catyi si ñaa sa cua cuhva ra Ndyoo sii yo tatu zavaha yo sii si vatyi catyi si vatyi zɨɨ xaan cua cuñi yo tatu zavaha yo sii si, ta cuaha cuiya cua cundito yo ñuu ñiyɨvɨ ya. \p \v 4 Ta ndoho ra cu zutu sa ndyihi, ma zacuxaan ndo sii zehe ndo. Zacuaha ndo sii si tañi cuñi ra Ndyoo, ta cañi ndo sii si tatu cuñi si, zoco ña yaha xaan. \p \v 5 Ndoho ra cu muzu, tyaa ndo yahvi sii patrón ndo ihya ñuu ñiyɨvɨ. Nducu xaan ndo cuhva zavaha ndo cuhva cuñi ra, tañi cuhva tyaa ndo yahvi sii ra Cristo. Ta ma zandavi ñaha ndo sii ra. \p \v 6 Zatyiño vaha ndo, yɨvɨ cuhva sa ndyehe ñi patrón ndo, zoco vazu ña ndyehe ra, zatyiño ndo. Ta yɨvɨ sa vatyi catyi ra vatyi ñiyɨvɨ vaha cuu ndo, zoco zatyiño vaha ndo tandɨhɨ tyiemvu tañi zatyiño ndo tyiño ra Cristo, ta zatyiño ndo sihin tandɨhɨ cuii añima ndo. \p \v 7 Zatyiño ndo minoo sa ndisa tañi zatyiño ndo cuenda ra Cristo ta yɨvɨ sa cuenda ñiyɨvɨ. \p \v 8 Vatyi sito yo vatyi ñaa sa vaha zavaha yo vazu muzu cuu yo a vazu yɨvɨ zoco cua tyiyahvi ra Cristo sii yo sa cuenda sa vaha zavaha yo. \p \v 9 Ta ndoho ra cu ra ndyaca ñaha sii muzun, cuu ndo ñiyɨvɨ vaha sihin muzu ndo. Ta ma zayuhu xaan ndo sii ra vatyi sito ndo vatyi iyo ra ndyaca ñaha sii ndo andɨvɨ, ta ɨɨn ñi ndyehe ra sii tandɨhɨ yo. \s1 Tundyee iñi sa saha ra Ndyoo sii ñiyɨvɨ sino iñi \p \v 10 Ta inga tucu tuhun, nacoo xaan tundyee iñi sii ndo vatyi ɨɨn ñi cuu ndo sihin ra ndyaca ñaha sii yo, ta cuaha xaan cuaha xaan tundyee iñi iyo sii maa ra. \p \v 11 Ta tañi zacuenda minoo zandaru sii ra sihin ndaha tyiño ra, tacuan zacuenda ndo sii ndo sihin tandɨhɨ sa saha ra Ndyoo sii ndo vatyi tacuan ta cuu zahacanaa ndo sii cuihna vatyi cuñi xaan ra zandavi ñaha ra sii yo. \p \v 12 Ta yɨvɨ sihin ñiyɨvɨ sa iyo coño ñuhu sahñi tahan yo, sihin tatyi cuihna sa ña cuu ndyehe yo. Iyo ra ndyaca ñaha nahnu sii sa ña vaha ñuu ñiyɨvɨ ya ta cuaha xaan inga tatyi ña vaha. \p \v 13 Yucuan cuenda tɨɨn cuenda vaha ndo sii tandɨhɨ sa saha ra Ndyoo vatyi tacuan ta cuu zahacanaa ndo sii cuihna quɨvɨ sahñi tahan ra sihin ndo, ta ma ndoyo ñuhu ndo. \p \v 14 Tañi nandyaa minoo zandaru sihin minoo sinchu sisi ra, tacuan cuɨñɨ ndyaa ndo sihin sa ndisa. Ta maa ñi sa vaha zavaha ndo. Ta tacuan ta cua zacacu ra Ndyoo sii ndo tañi zacacu minoo zandaru sii ra sihin minoo caa ñoho yɨquɨ ndyica ra. \p \v 15 Ta tañi ñoho zapato saha ra zandaru ta ndyaa listo ra sa cuhun ra nu iyo cuatyi, tacuan cundyaa listo ndo sihin Tuhun Ndyoo ta zacoto ndo sii ñiyɨvɨ vatyi cuu nduvaha ñu sihin ra Ndyoo, ta ma cuxaan ca ra sihin ñu. \p \v 16 Ta tañi zacuenda zandaru sii ra sihin minoo caa ta ma nañi nduva sii ra, tacuan cuñi si sa cunɨɨ xaan iñi yo sii ra Ndyoo. Ta cuhva cuan cuu ndahva yo nduva sa cayu sihin ñuhu sa cañi cuihna sii yo. \p \v 17 Ta tañi zacuenda zandaru sii xiñi ra sihin minoo caa sa ñoho xiñi ra, tacuan nacuhva ndo sii ndo sii ra Ndyoo nazacacu ra sii ndo. Ta cutyiño ndo Tuhun Ndyoo vatyi mityi sa sityiño Tatyi Ii cuu si. \p \v 18 Ta cahan ndo sihin ra Ndyoo tandɨhɨ cuii cuhva sihin cuhva saha Tatyi Ii sii ndo. Ta caca ndo sa tyindyee ra sii ndo. Listo vaha cuu ndo, ta ma zandoo ndo sa cahan ndo sihin ra Ndyoo sa cuenda tandɨhɨ ñiyɨvɨ sino iñi. \p \v 19 Ta cahan ndo sihin ra Ndyoo sa cuenda mi vatyi tacuan ta cua ñihi que cuhva quehin ta ma yuhi zacote Tuhun Vaha sa cuenda ra Cristo sii ñiyɨvɨ. Xehe xaan i cuu tuhun ya, zoco vityi sito yo sii si. \p \v 20 Ta sa cuenda sa zacote tuhun ra Cristo, ta ñohi vehe caa, zoco caca ndo sii ra Ndyoo vatyi ma yuhi ta zacoto que tuhun ra tañi tahan si zacote. \s1 Tasi ra Pablo sii ra Tíquico nu yucu ra hermano ñuu Efeso \p \v 21 Ta cua nacatyi ra hermano Tíquico sihin ndo tandɨhɨ sa tehin ta ñaa sa zavehi. Ña zaña ra sa zatyiño xaan ra tyiño ra ndyaca ñaha sii yo, ta cuñi xaan ndi sii ra. \p \v 22 Tasi sii ra nu yucu ndo vatyi cua zacoto ra sii ndo yozo caa iyo maa ndi, ta cuhva cuan cua cuhva ra tundyee iñi sii ndo. \p \v 23 Ta nacuhva ra Ndyoo Zutu yo sihin ra Jesucristo ra ndyaca ñaha sii yo sa coo sa taxi añima tandɨhɨ ndoho sa cuu yañi yo. Ta nacuhva ra sa cunɨɨ xaan iñi ndo. Ta tacuan ta cua cuñi xaan ndo sii maa ra ta sii ñiyɨvɨ. \p \v 24 Ta nanazoco xaan ra sii tandɨhɨ ñiyɨvɨ cuñi xaan sa ndisa cuii sii ra Jesucristo, ra ndyaca ñaha sii yo.