\id JHN \h SAN JUAN \toc1 TUHUN VAHA JA NI NTEE SAN JUAN \toc2 SAN JUAN \toc3 Jn. \mt1 TUHUN VAHA JA NI NTEE SAN JUAN \c 1 \s1 Yāā nání Tūhun Yāā Dios nī nduu yā tēe \p \v 1 Jondē jā xíhna ñúhún tá nī jēcōo ndihi jā íyó, de ja íyó Yāā jā nání Tūhun Yāā Dios, chi stéhēn yā ndihi tūhun nāsa Yāā cúu Yāā Dios. De Yāā jā nání Tūhun ndéē yā jíín Yāā Dios, de Yāā Dios cúu yā. \p \v 2 Maá yā ndéē yā jondē jā xíhna ñúhún jíín Yāā Dios. \p \v 3 De nī nsāhá Yāā Dios jā jíín maá yā nī jēcōo ndihi ndācá jā íyó. De mā jécōo ni iin jā íyó de tú nduú ní nsáhá maá yā. \p \v 4 Maá yā sáhá jā técū ndihi-ni, de maá yā cúu luz jā stúu inī ánō nchivī, cúu jā sáhá yā jā jícūhun inī ji sīquī Yāā Dios. \p \v 5 De Yāā cúu luz ñúcuán stúu inī ánō nchivī jāá nduú jíca ndaā, de modo jā íyó ji nūū neē. De nchivī jā íyó nūū neē nduú cúu sndáhvā ji luz yā. \p \v 6 De nī īyo iin tēe jā ní ntají Yāā Dios, nání dē Juan. \p \v 7 Tēe ñúcuán nī nquiji dē nī nacani cájí dē tūhun maá Yāā cúu luz, tácua candíja ndācá nchivī jíín tūhun cáhān dē. \p \v 8 Nsūú maá Juan cúu luz ñúcuán, chi cúu dē iin jā ní nacani cájí tūhun maá Yāā cúu luz. \p \v 9 De Yāā cúu luz ndāā jā stúu inī ánō ndācá nchivī, nī nquiji yā inī ñayīví. \p \v 10 De Yāā ñúcuán jā cúu Tūhun Yāā Dios nī ndeē yā inī ñayīví, de vísō jíín maá yā nī nsāhá Yāā Dios ñayīví, sochi nchivī ñayīví nduú ní ncúnī ji cuetáhví ji jā maá yā cúu. \p \v 11 Nī nquiji yā nūū nchivī maá yā nación hebreo, de nchivī ñúcuán nduú ní jétáhví ji yā. \p \v 12 De vísō súcuán de sava nchivī chi nī jetáhví ji yā, de nī ncandíja ji jā sāhá yā jēhē ji. De nūū maá ji nī jēhe yā tūhun jā nduu ji sēhe Yāā Dios. \p \v 13 De jā ndúu ji sēhe Yāā Dios, nsūú jíín modo jā cácu nchivī inī ñayīví, ni nsūú sīquī jā cúnī ndá tēe, chi maá Yāā Dios sáhá yā jā ndúu ji sēhe yā. \p \v 14 Maá Yāā jā cúu Tūhun Yāā Dios nī nduu yā tēe, de nī ndeē yā jíín ó. De nī jinī ō jā viī ndasí cúñáhnú yā, chi mátúhún-ni yā cúu Sēhe Yāā cúu Tatá, Yāā cúñáhnú súcuán. De maá-ni jā váha sáhá yā yóhó, de maá-ni tūhun ndāā cáhān yā. \p \v 15 De Juan nī nacani dē tūhun yā, de nī ncāhān dē: Yāā yáhá cúu jā ní ncāhān ni tá nī ncachī ni jā Yāā quiji chi cúñáhnú cā yā nsūú cā nduhū, chi ja íyó yā jondē ncháha ca cacu nī, ncachī dē. \p \v 16 De ndihi ó nī nīhīn ō cuāhā ndasí jā váha jā íyó nūū yā, chi maá-ni jā váha sáhá sáhá yā yóhó. \p \v 17 Moisés nī stéhēn dē ley Yāā Dios nūū nchivī janahán, de Jesucristo chi sa sáhá yā jā váha yóhó de stéhēn yā ndācá tūhun ndāā Yāā Dios nūū ō. \p \v 18 Nduú ní jínī cuitī ni iin nchivī nūū Yāā Dios. De mátúhún-ni Sēhe yā jā ndéē yā jíín Tatá yā, suu yā nī stéhēn nūū ō nāsa Yāā cúu Yāā Dios. \s1 Tūhun Jesús jā ní ncāhān Juan tēe scuénduté \r (Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17) \p \v 19 De nchivī hebreo ciudad Jerusalén, nī ntají ji jacū sūtū jíín ndá tēe grupo levita jā ndíso tíñú inī templo cāhnú. De nī nquenda ndá dē nūū Juan tácua cātūhún dē ní iin cúu Juan de nā tiñu ndíso dē. \p \v 20 De Juan cájí nī ncachī dē: Nsūú nduhū cúu Cristo, ncachī dē. \p \v 21 De nī jīcā tūhún tucu ndá dē: ¿Túsaá de ní iin cúu nú? ¿A cúu nú Elías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, á naá cúu? ncachī dē. Nsūú dē cúu nī, ncachī Juan. De nī jīcā tūhún tucu ndá dē: ¿Túsaá de á cúu nú tēe nácani tūhun Yāā Dios jā cáchī tutū īī jā quiji? Nduú, ncachī tucu Juan. \p \v 22 De nī ncāhān tucu ndá dē: ¿De ní iin cúu nú túsaá? Cachī nūū ndá nī, chi jíni ñúhún jā cachī tūhun nī nūū ndá tēe jā ní ntají nduhū vāji nī. Cachī nā tiñu ndíso nú viī. \p \v 23 De nī ncāhān Juan: Maá nī cúu tēe jā ní ncāhān Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, jā quiji nī cana jee nī jondē nūū ñuhun tíhá. De cáhān ni jíín nchivī jā ná sáhá tūha ji maá ji, chi quiji maá Jētohō ō, ncachī Juan. \p \v 24 De ndá tēe grupo fariseo cúu jā ní ntají dē ndá tēe jā ní nquiji nūū Juan. \p \v 25 De nī jīcā tūhún ndá dē Juan: ¿Túsaá de nūcu scuénduté nú de tú nsūú Cristo ni Elías ni maá tēe jā quiji jā nacani tūhun Yāā Dios cúu nú? \p \v 26 De nī ncāhān Juan: Nduhū chi jíín ndute scuénduté nī. Sochi māhñú ndá nú íyó iin Yāā jāá nduú jínī ndá nú. \p \v 27 De Yāā ñúcuán cúu jā ní ncāhān ni jā quiji yā de cúñáhnú cā yā nsūú cā nduhū. Chi nduú cúñáhnú cuitī ni nūū yā, ni jā cuetíñú yā nduhū vísō iin tiñu lúlí cā jā nandají nī correa nījān yā, ncachī dē. \p \v 28 Súcuán nī ncuu jā ní natúhún ndá dē jíín Juan jondē Betábara jā íyó ichi nūū quénda ncandiī yūte Jordán, nūū scuénduté Juan. \s1 Sīquī jā cúu yā Tīcāchí lúlí Yāā Dios \p \v 29 De quīvī téēn de nī jinī Juan nūū Jesús jā váji yā nūū dē. De nī ncāhān dē jíín nchivī: Cūndēhé ndá nú, chi yáhá vāji maá Yāā jā cúu Tīcāchí lúlí jā ní ntají Yāā Dios, de cuū yā jā sāhá ndoo yā cuāchi nchivī ñayīví. \p \v 30 Yāā yáhá cúu jā ní ncachī ni jā quiji iin Yāā cúñáhnú ndasí, chi ja íyó yā jondē ncháha ca cacu nī. \p \v 31 De jondē saá de ncháha ca cunī ni ní iin cúu yā, sochi nī nquiji nī jā scuénduté nī nchivī nación maá ó jíín ndute, tácua stéhēn ni yā nūū ji. \p \v 32 De suni nī ncāhān cā dē tūhun yā: Nī jinī ni Espíritu Santo, nī ncuun yā ichi andiví, cáá yā tá cáá paloma, de nī jēcōsō yā xīnī Jesús. \p \v 33 De jondē saá de ncháha ca cunī ni jā suu yā cúu. De maá Yāā Dios jā ní ntetíñú yā nduhū jā scuénduté nī jíín ndute, nī ncāhān yā jíín nī: Tá cunī nū jā cuun Espíritu Santo de jēcōsō xīnī iin tēe, suu tēe ñúcuán cúu Yāā jā cuāha Espíritu Santo jā cundeē inī ánō nchivī, ncachī Yāā Dios. \p \v 34 De ja nī jinī ni, de nácani cájí nī tūhun jā maá yā cúu Sēhe Yāā Dios, ncachī Juan. \s1 Tūhun ūū tēe jā ní ncana Jesús xihna cā \p \v 35 De incā quīvī téēn de Juan íyó tucu dē ñúcuán jíín ūū tēe jíca jíín dē. \p \v 36 De nī jinī dē nūū Jesús jā jíca yā ñúcuán. De nī ncāhān dē: Cūndēhé ndá nú, chi ñúcuán cúu maá Yāā jā cúu Tīcāchí lúlí jā ní ntají Yāā Dios. \p \v 37 De ndúū tēe jíca jíín Juan nī jini dē tūhun yáhá, de nī jēcuniquīn dē Jesús. \p \v 38 De nī ndicó cóto Jesús, de nī jinī yā jā níquīn ndúū dē yātā yā. De nī ncāhān yā jíín dē: ¿Nā cuá ndúcú ndúū nū? De nī ncāhān dē: Maestro, ¿ní cúu nūū ndéē ní? \p \v 39 De nī ncāhān yā: Ná cóhōn de cunī nū, ncachī yā. De nī jēhēn ndúū dē, de nī jinī dē nūū ndéē yā. De nī nquendōo dē jíín yā quīvī ñúcuán, chi ja íyó tá cacūmī jañíni. \p \v 40 De Andrés, ñanī Simón Pedro, cúu iin dē jā ní jini dē tūhun nī ncāhān Juan de nī jēcuniquīn dē Jesús. \p \v 41 De Andrés, ñamā nī jēnanducú dē ñanī dē Simón, de nī ncāhān dē jíín: Nī nquetáhán ndá nī jíín Mesías, ncachī dē. De tūhun yáhá cáhān: Cristo, Yāā nī ntají Yāā Dios. \p \v 42 Ñúcuán de cuānohōn dē nūū Jesús jíín ñanī dē Simón. De tá nī jinī Jesús nūū Simón, de nī ncāhān yā: Maá nú cúu Simón sēhe Jonás. De jondē mitan de cunaní nú Cefas, ncachī yā. De tūhun yáhá cáhān: Pedro, de suu cúu yūū. \s1 Jā ní ncana yā Felipe jíín Natanael \p \v 43 De incā quīvī téēn de cúnī Jesús quīhīn yā región Galilea. De nī jēcutáhán yā jíín Felipe, de nī ncāhān yā jíín dē: Cuniquīn nduhū ná cóhōn. \p \v 44 De Felipe cúu tēe ñuū Betsaida, jā cúu ñuū Andrés jíín Pedro. \p \v 45 De nī jēnanducú dē Natanael, de nī ncāhān dē jíín: Nī nquetáhán ndá nī jíín Yāā jā yósō tūhun yā nūū tutū ley jā ní ntee Moisés, jíín nūū tutū jā ní ntee ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios janahán. De Jesús sēhe José ñuū Nazaret cúu yā, ncachī dē. \p \v 46 De nī ncāhān Natanael jíín dē: ¿De nāsa cúu cúñáhnú iin tēe jā ní ncacu ñuū ndāhví Nazaret? De nī ncāhān Felipe: Ná cóhōn de cunī nū, ncachī dē. \p \v 47 De nī jinī Jesús jā váji Natanael, de ncāhān yā: Yáhá vāji iin tēe ndāā jā cúu ndija tatā Israel, chi nduú stáhví cuitī dē, ncachī yā. \p \v 48 De nī ncāhān Natanael jíín yā: ¿Nāsa jínī ní sāán? De nī ncāhān Jesús: Ja nī jinī ni ndóhó jondē ncháha ca cana Felipe ndóhó, tá nī īyo nú jēhē ñutun higo, ncachī yā. \p \v 49 Ñúcuán de nī ncāhān Natanael jíín yā: Maestro, maá ní cúu Sēhe Yāā Dios, maá ní cúu Rey nación maá ó Israel, ncachī dē. \p \v 50 De nī ncāhān Jesús: ¿A jā ní ncāhān ni jā ní jinī ni ndóhó tá nī īyo nú jēhē ñutun higo, á suu cúu jā ní ncandíja nú nduhū, á naá cúu? Sochi coo tiñu ñáhnú cā cunī nū nsūú cā yáhá, ncachī yā jíín dē. \p \v 51 De nī ncāhān cā yā: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā jondē mitan de cunī nū jā nune nūū ndéē Yāā Dios andiví, de ndá ángel yā ndaa yā nuu yā nūū nduhū, Yāā nī nduu tēe, ncachī yā. \c 2 \s1 Jā ní jēhēn yā iin vico tándāhá ñuū Caná \p \v 1 De nī nchāha ūnī quīvī, de nī īyo iin vico tándāhá ñuū Caná ndáñúū Galilea. De ñúcuán íyó naná Jesús. \p \v 2 De suni nī ncana nchivī Jesús jíín ndá tēe scuáha jíín yā, nī jēhēn yā vico jíín ndá dē. \p \v 3 De nī ndoco vino. De naná Jesús nī ncāhān ña jíín yā: Nī ndoco vino ndá ji, ncachī ña. \p \v 4 De nī ncāhān Jesús jíín ña: ¿De nūcu cáhān ní súcuán jíín sá, naná? Chi ncháha ca quenda quīvī jā sāhá sá tiñu ñáhnú, ncachī yā. \p \v 5 De naná yā chi nī ncāhān ña jíín ndá nchivī jícó ndíso cōhō: Sāhá ndá nú ndācá jā cáchī yā nūū nū, ncachī ña. \p \v 6 De ñúcuán íyó īñū tinaja yūū jā ñúhun ndute nándahá ndá nchivī hebreo jā ndúndoo ji nūū Yāā Dios. De iin iin tinaja quénda cuhun cūmī xico á ciento litro ndute. \p \v 7 De nī ncāhān Jesús jíín nchivī jícó ndíso cōhō: Chuhun chitú ndá nú ndute tinaja yáhá. De nī nchuhun chitú ndá ji. \p \v 8 De nī ncāhān yā: Mitan de tavā ndá nú jacū de quīsiáha nú coto túnī tēe cúu encargado vico, ncachī yā. De nī jēsiáha ji nūū dē. \p \v 9 De nī jito túnī dē ndute jā ní nduu vino, de nduú jínī dē ní cúu nūū ní nīhīn ndá ji. Chi maá-ni ndá mozo cúu jā jínī, chi maá ji nī ntavā ndute. Ñúcuán de tēe encargado nī ncana dē tēe tándāhá. \p \v 10 De nī ncāhān dē: Ndācá nchivī chi xihna cā vino vāha jéhe ji, de tá nī jihi vāha nchivī íyó vico, de sá de jéhe ji vino jā íyó núu cā. Sochi maá nú tucu nī nsāhá nú, chi jā sándīhí de jéhe nú vino jā váha ndasí cā, ncachī dē. \p \v 11 Tiñu yáhá jā ní nsāhá Jesús inī ñuū Caná ndáñúū Galilea cúu tiñu ñáhnú jā xíhna ñúhún jā ní nsāhá yā jā stéhēn yā poder yā. De súcuán nī stéhēn yā jā cúñáhnú ndasí yā. De ndá tēe scuáha jíín yā nī ncandíja dē yā. \p \v 12 De sá de cuāhān yā ñuū Capernaum jíín naná yā jíín ndá ñanī yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā. De nī ndeē yā ñúcuán jacū quīvī. \s1 Jā ní ntavā yā nchivī inī templo \r (Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46) \p \v 13 De jā cuácuñatin vico pascua jā sáhá ndá táhán yā hebreo, de cuāhān yā Jerusalén. \p \v 14 De inī patio templo cāhnú nī jinī yā ndá nchivī jā xícó stīquī jíín tīcāchí jíín paloma, jíín ndá nchivī sáma xūhún, ndéē ndá ji nūū mesa ji. \p \v 15 De jā súcuán nī jinī yā, de nī nsāhá yā iin cuarta ñii. De nī ntají yā ndācá ji inī templo, jondē jíín tīcāchí jíín stīquī ji. De nī jitē yā xūhún nchivī sáma. De nī scócáva yā ndá mesa ji. \p \v 16 De nī ncāhān yā jíín nchivī xícó paloma: Tavā ndá quiti yáhá. De mā sāhá nú yāhvi inī vehe Tatá nī, ncachī yā. \p \v 17 Ñúcuán de ndá tēe scuáha jíín yā, nī nūcūhun inī dē tūhun yósō nūū tutū īī: Ja ñatin cuū sá jā ndíhvī ndasí inī sá sīquī vehe ní, cáchī yā jíín Tatá yā, cáchī tutū. \p \v 18 De ndá táhán yā hebreo nī jīcā tūhún dē yā: ¿De nā tiñu ñáhnú sāhá nú jā stéhēn nū poder nū, de cucáhnú inī ni jā ndíso tíñú nú jā sáhá nú súcuán? ncachī dē jíín yā. \p \v 19 De nī ncāhān yātá yā: Scócáva ndá nú templo yáhá, de nūū únī quīvī de nacani nī, ncachī yā. \p \v 20 Ñúcuán de nī ncāhān ndá tēe hebreo: Uū xico īñū cuīyā de nī jīnu templo yáhá. De ndóhó, ¿á nūū únī-ni quīvī de nacani nú, á naá cúu? ncachī dē. \p \v 21 Sochi templo jā ní ncāhān Jesús cúu maá yiqui cúñu yā, chi cahnī nchivī yā de natecū yā nūū únī quīvī. \p \v 22 Jā ñúcuán cúu jā tá nī natecū yā jā ní jīhī yā, de ndá tēe nī scuáha jíín yā nī nūcūhun inī dē jā ní ncāhān yā tūhun yáhá. De nī ncandíja ndá dē tūhun jā yósō nūū tutū īī, jíín tūhun yáhá jā ní ncāhān Jesús. \s1 Jā jínī Jesús nāsa cáá inī ánō nchivī \p \v 23 De tá íyó Jesús Jerusalén maá vico pascua, de cuāhā nchivī nī ncandíja ji jā cúu yā Cristo, chi nī jinī ji ndācá tiñu ñáhnú jā sáhá yā jā stéhēn yā poder yā. \p \v 24 Sochi maá Jesús nduú ní jétáhví yā ji, chi ja jínī yā nāsa cáá inī ánō ndá ji. \p \v 25 De nduú jíni ñúhún jā cachī ni iin nchivī nūū yā nāsa íyó ndá nchivī, chi maá yā ja jínī yā nāsa cáá inī ánō ji. \c 3 \s1 Jā ní natúhún Jesús jíín Nicodemo \p \v 1 De íyó iin tēe grupo fariseo, nání dē Nicodemo, de cúñáhnú dē nūū nchivī nación dē hebreo. \p \v 2 Tēe yáhá nī nquiji dē nūū Jesús iin jacuáā, de nī ncāhān dē jíín yā: Maestro, ja jínī ndá sá jā maá Yāā Dios nī ntají yā níhín jā stéhēn ní tūhun yā nūū ndá sá. Chi tú nduú íyó Yāā Dios jíín ní, de mā cūú sāhá ní ni iin tiñu ñáhnú tá cúu nūū sáhá ní jā stéhēn ní poder ní, ncachī dē. \p \v 3 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín nú jā tú mā nácacu jeé iin nchivī, de mā cūú quīvi ji ndahá Yāā Dios jā tatúnī yā nūū ji, ncachī yā jíín dē. \p \v 4 De nī ncāhān Nicodemo jíín yā: ¿De nāsa cuu nacacu iin tēe de tú ja nī jahnu dē? ¿A cuu nūcūhun tucu dē chījin naná dē de nacacu tucu dē? ncachī dē. \p \v 5 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín nú jā tú mā nácacu iin nchivī, de mā cūú quīvi ji ndahá Yāā Dios jā tatúnī yā nūū ji. De jā nácacu ji cúu jā ndúndoo cuāchi ji tá cúu nūū sáhá ndute, de cundeē Espíritu Santo inī ánō ji. \p \v 6 Jā cácu sáhá nchivī, chi sēhe nchivī cúu. Sochi jā cácu sáhá Espíritu yā, chi sēhe yā cúu. \p \v 7 Mā sáhvi inī nū cani inī nū nāsa cúu tūhun nī ncāhān ni jíín nú jā cánuú nacacu jeé ndá nú. \p \v 8 De tāchī chi quéne ní-ni cúu nūū cúnī maá, de jíni nú jā cáyu, sochi nduú jínī nū ní jondē vāji ní jondē quīhīn. De suni súcuán cúu ndācá nchivī jā nácacu sáhá Espíritu, chi nduú jínī nū nāsa sáhá yā tiñu ñúcuán, ncachī yā. \p \v 9 De nī jīcā tūhún tucu Nicodemo: ¿De nāsa cúu túsaá? \p \v 10 De nī ncāhān Jesús: Maá nú cúu iin maestro jā cúñáhnú nūū ndá táhán ó Israel, ¿de á nduú jícūhun inī nū tūhun yáhá, á naá cúu? \p \v 11 Jāndáā cáhān ni jíín nú jā tūhun jā jícūhun inī ni cúu jā cáhān ni jíín nú. De nácani cájí nī sīquī tiñu jā ní jinī ni. Sochi nduú cándíja ndá nú tūhun jā cáhān ni. \p \v 12 Chi nī ncāhān ni tūhun nāsa sáhá Yāā Dios inī ñayīví, de nduú cándíja ndá nú. ¿Túsaá de nāsa cuu candíja nú de tú cāhān ni tūhun nāsa sáhá yā jondē andiví? \p \v 13 Chi ni iin nduú ní ncáa andiví jā cunī nāsa íyó ñúcuán, chi mátúhún-ni nduhū, Yāā nī nduu tēe. Chi andiví ndéē ni, de nī ncuun nī vāji nī. \p \v 14 De tá cúu nūū ní jata caa Moisés iin cōō cāa, tá nī jica ndá nchivī nūū ñuhun tíhá, suni súcuán maá nī, Yāā nī nduu tēe, cánuú jā cundita caa nī yīcā cruz. \p \v 15 De súcuán cánuú tácua ndācá nchivī jā candíja ji jā scácu nī ji, mā tánū tāhvī ji, chi sa cutecū ji níí cání andiví. \s1 Ndasí nī ncundáhví inī yā nchivī ñayīví \p \v 16 Chi Yāā Dios nī ncundáhví ndasí inī yā nchivī ñayīví. De jā ñúcuán nī ntají yā Sēhe yā nī nquiji, vísō mátúhún-ni yā íyó, tácua ndācá nchivī jā cándíja ji jā scácu yā ji, mā tánū tāhvī ji chi sa cutecū ji níí cání andiví. \p \v 17 Chi nduú ní ntájí Yāā Dios Sēhe yā inī ñayīví jā stánū tāhvī yā nchivī, chi sa jā scácu yā ji. \p \v 18 Nchivī jā cándíja ji jā scácu yā ji, mā tánū tāhvī ji. Sochi nchivī nduú cándíja, ja nī ntānū tāhvī ji, chi nduú ní ncándíja ji maá Sēhe Yāā Dios, jā mátúhún-ni yā íyó. \p \v 19 Maá Yāā jā stúu inī ánō nchivī, ja nī nquenda yā inī ñayīví. Sochi nchivī nī jētahān cā inī ji caca ji modo nūū neē nsūú cā jā stúu yā inī ánō ji, chi tiñu sáhá ji cúu tiñu néhén. Jā ñúcuán cúu jā tānū tāhvī nchivī jāá nduú cándíja. \p \v 20 Chi ndācá nchivī jā sáhá tiñu néhén, nduú jétahān cuitī inī ji luz yā. De nduú jéhe ji tūhun jā stúu yā inī ánō ji, chi nduú cúnī ji jā natūu tiñu néhén jā sáhá ji. \p \v 21 Sochi nchivī jā sáhá tiñu ndāā, jéhe ji tūhun jā stúu yā inī ánō ji, tácua natūu jā ndācá tiñu sáhá ji cúu tiñu jétahān inī Yāā Dios, ncachī yā. \s1 Jā ní ncāhān tucu Juan tūhun Jesús \p \v 22 Ñúcuán de Jesús jíín ndá tēe scuáha jíín yā, cuāhān yā región Judea. De nī ndeē yā ñúcuán jacū tiempo jíín ndá dē, de scuénduté ndá dē nchivī. \p \v 23 De suni scuénduté Juan, ndéē dē lugar jā nání Enón ñatin ñuū Salim, chi ñúcuán íyó cuāhā ndute. De nī nquiji ndá nchivī nūū dē, de nī scuénduté dē ji. \p \v 24 Súcuán nī nsāhá dē jondē ncháha ca quīvi dē vecāa. \p \v 25 Ñúcuán de sava tēe scuáha jíín Juan ndasí nī ncāhān ndá dē jíín sava táhán dē hebreo sīquī ní iin cúu modo vāha cā jā cuenduté nchivī jā ndundoo ji nūū Yāā Dios. \p \v 26 De nī nquiji ndá dē nūū Juan, de nī ncāhān dē: Maestro, tēe jā ní īyo jíín ní yūte Jordán ichi nūū quénda ncandiī, jā ní nacani ní tūhun dē nūū sá, mitan de scuénduté maá dē, de ndiviī nchivī jéhēn ji nūū dē. \p \v 27 De nī ncāhān Juan: Ni iin tēe mā cūú sāhá dē tiñu Yāā Dios de tú mā tétíñú yā dē. \p \v 28 Ndá máá nú chi nī jini nú jā ní ncāhān cājí nī jāá nsūú maá nī cúu Cristo, chi cúu nī iin jā ní ntají Yāā Dios jā cosō nūú nacani tūhun jā quiji yā. \p \v 29 De tá sáhá nchivī vico tándāhá, de maá tēe tándāhá cúu jā ndéca ñasíhí. De amigo tēe tándāhá chi íyó jíín dē, de níni tūhun cáhān dē. De cúsiī ndasí inī dē jā níni dē tūhun cáhān tēe tándāhá. De saá-ni nduhū, chi cúu nī tá cúu amigo tēe tándāhá. Chi nī nquenda maá Cristo, de cúsiī ndasí inī ni jā níni nī tūhun cáhān yā. \p \v 30 De cánuú jā nduñáhnú cā maá yā de nuu cā maá nī, ncachī Juan. \s1 Jā ní nquiji yā jondē nūū sūcún \p \v 31 De Yāā jā váji jondē andiví, cúñáhnú yā nūū ndihi. Chi ndācá jā ní ncacu inī ñayīví yáhá, sēhe ñayīví cúu, de maá-ni tūhun ñayīví cáhān. Sochi Yāā jā váji ichi andiví, chi cúñáhnú yā nūū ndihi nchivī. \p \v 32 De nácani yā tūhun jā ní jinī yā jíín jā ní jini yā. De nchivī chi nduú cándíja ji tūhun cáhān yā. \p \v 33 Sochi tú iin nchivī cándíja ji tūhun cáhān yā, suu cúu jā jétúhún ji jā Yāā ndāā cúu Yāā Dios. \p \v 34 Chi Yāā jā ní ntají Yāā Dios vāji, chi maá-ni tūhun Yāā Dios cáhān yā. Chi Yāā Dios nduú jéhe yícuāhá yā Espíritu yā nūū Yāā jā ní ntají yā. \p \v 35 Maá yā jā cúu yā Tatá, ndasí mānī yā jíín Sēhe yā, de ndiviī nī nchihi yā ndahá Sēhe yā jā tatúnī yā nūū. \p \v 36 Nchivī jā cándíja maá Sēhe yā jā scácu yā ji, cutecū ji níí cání andiví. De nchivī jāá nduú cúnī candíja sēhe yā, mā cútecū ji, chi sa cuāha Yāā Dios castigo jā ndoho ji níí cání. \c 4 \s1 Jā ní ncāhān Jesús jíín ñahan Samaria \p \v 1 De ndá tēe grupo fariseo, nī nīhīn dē tūhun jā íyó cuāhā cā nchivī scuáha jíín Jesús nsūú cā jíín Juan, jíín jā cuāhā cā nchivī scuénduté yā nsūú cā Juan. \p \v 2 Sochi nsūú maá yā cúu jā scuénduté, chi ndá tēe scuáha jíín yā cúu jā scuénduté. \p \v 3 De tá nī jinī Jesús jā súcuán nī nīhīn ndá dē tūhun, de nī nquee yā región Judea, de cuānohōn yā región Galilea. \p \v 4 De ichi jā nóhōn yā chi yáha región Samaria. \p \v 5 De nī nquenda yā iin ñuū región Samaria jā nání Sicar, ñatin ñuhun jā ní jēhe Jacob nūū sēhe dē José jondē janahán. \p \v 6 De ñúcuán íyó pozo jā nání pozo Jacob. De nī jēcundeē Jesús xiín pozo ñúcuán, chi nī ncuītá yā jā cuáhān yā ichi. De cúu tá cahūxī ūū. \p \v 7 De nī nquenda iin ñahan Samaria, vāji ña jā quehen ña ndute. De nī ncāhān Jesús jíín ña: Cunī mānī ní ndute coho sá, ncachī yā. \p \v 8 De ndá tēe scuáha jíín yā, ja cuāhān ndá dē ñuū cuācuēen dē jā cajī dē jíín yā. \p \v 9 De ñahan Samaria nī ncāhān ña jíín yā: ¿Nūcu jícān ní ndute nūū sá coho ní? Chi tēe hebreo cúu ní, de ñahan Samaria cúu sá, ncachī ña. Súcuán nī ncāhān ña, chi nchivī hebreo nduú cáhān ndá ji jíín nchivī Samaria. \p \v 10 De nī ncāhān Jesús: Tú jā jínī ní nāsa cúnī Yāā Dios sāhá yā jā váha níhín, jíín ní iin cúu sāán jā jícān sá ndute nūū ní, ñúcuán de maá ní cācān ní nūū sá, de cuāha sá ndute jā cutecū ní níí cání sāhá, ncachī yā. \p \v 11 De nī ncāhān ña jíín yā: Señor, cúnú ndasí pozo yáhá, de nduú ná née ní jā tavā ní ndute. ¿Túsaá de ní nīhīn ní ndute jā cutecū sá sāhá? \p \v 12 ¿De á cúñáhnú cā maá ní nsūú cā tatá ó Jacob, á naá cúu? Chi maá dē nī sndóo dē pozo yáhá nūū ō. De yáhá nī jihi maá dē ndute, jíín ndá sēhe dē, jíín ndá quiti ndéca dē, ncachī ña. \p \v 13 De nī ncāhān Jesús: Ndācá nchivī jā jíhi ndute yáhá, chi yīchī tucu ji. \p \v 14 Sochi nchivī jā coho ndute jā cuāha sá nūū ji, chi mā yíchī cuitī cā ji. Chi ndute jā cuāha sá quene inī ji tá cúu ndute jā quéne nūū ñūhún, de sāhá jā cutecū ji níí cání, ncachī yā jíín ña. \p \v 15 De maá ña nduú ní jícūhun inī ña, de nī ncāhān ña jíín yā: Señor, cuāha ní ndute ñúcuán coho sá, tácua mā yíchī cuitī cā sá, de ni nduú cā jíni ñúhún quiquehen sá ndute pozo yáhá, ncachī ña. \p \v 16 De nī ncāhān Jesús jíín ña: Cuácāna ní yií ní de quiji ní jíín dē, ncachī yā. \p \v 17 Nduú nā yií sá íyó, ncachī ña. De nī ncāhān Jesús: Ndāā cáhān ní jāá nduú nā yií ní íyó. \p \v 18 Chi ja nī īyo ūhūn yií ní, de tēe ndéca ní mitan chi nsūú yií ní cúu dē. Yāhá cúu jā ní ncāhān ndāā ní, ncachī yā. \p \v 19 De jā súcuán nī ncāhān yā, de nī ncāhān ña: Señor, iin tēe nácani tūhun Yāā Dios cúu ní, jáni inī sá. \p \v 20 Ndá ndīyi tatā sá nchivī Samaria, yucu yáhá nī nchiñúhún ji Yāā Dios. Sochi ndá máá ní nchivī hebreo, cáhān ní jā Jerusalén cúu nūū cánuú chiñúhún ó yā, ncachī ña. \p \v 21 De nī ncāhān Jesús jíín ña: Nánā, candíja ní tūhun cáhān sá, chi quiji quīvī jāá nsūú yucu yáhá ni nsūú Jerusalén cúu nūū chiñúhún ní maá Yāā cúu Tatá, chi ndihi-ni lugar de cuu chiñúhún ní yā. \p \v 22 Ndá máá ní nchivī Samaria chi nduú jínī ní ní iin cúu jā chíñúhún ní. Sochi ndá máá sá chi jínī sá ní iin cúu jā chíñúhún sá. Chi jondē nūū ndá máá sá nchivī hebreo cúu nūū váji Yāā jā scácu nchivī. \p \v 23 De ja nī nquenda quīvī jā ndá nchivī jā chíñúhún Yāā cúu Tatá, mitan de víhí cā chiñúhún ndija ji yā, chi jondē jíín inī jíín ánō ji. Chi maá Tatá súcuán cúnī yā jā chiñúhún nchivī yā. \p \v 24 Yāā Dios cúu Espíritu, de nchivī jā cúnī ji chiñúhún ji yā, cánuú jā chiñúhún ndija ji yā jondē jíín inī jíín ánō ji, ncachī yā. \p \v 25 De nī ncāhān tucu ña: Jínī sá jā quiji Mesías jā cúu Cristo, Yāā jā tají Yāā Dios. De tá quenda maá yā, de stéhēn cājí yā ndācá tūhun nūū ō. \p \v 26 De nī ncāhān Jesús: Maá sá jā cáhān sá jíín ní, suu sá cúu Yāā ñúcuán. \p \v 27 De juni cáhān cā yā súcuán, de nī nenda ndá tēe scuáha jíín yā. De sáhvi inī ndá dē ndéhé dē jā nátúhún yā jíín ñahan ñúcuán. De ni iin dē nduú ní jícā tūhún dē yā naá cúu jā jícā tūhún yā ña á naá cúu jā nátúhún yā jíín ña. \p \v 28 Ñúcuán de nī sndóo ña quīyi ña, de cuāhān ña jondē ñuū. De nī ncāhān ña jíín ndá nchivī ñúcuán: \p \v 29 Nehēn ndá nú ná cóhōn de cunī nū iin tēe jā ní ncachī ndihi ndācá jā ní nsāhá nī. Sanaā de maá yā cúu Cristo jā ndétu ó jā quiji, ncachī ña. \p \v 30 Ñúcuán de nī nquee ndá ji ñuū, de cuāhān ji nūū íyó Jesús. \p \v 31 De juni cuāhān ndá ji nūū yā, de ndá tēe scuáha jíín yā nī ncāhān ndāhví dē jíín yā: Maestro, cajī ní stāā viī, ncachī dē. \p \v 32 De nī ncāhān yā jíín ndá dē: Iyó stāā cajī ni jāá nduú jínī ndá nú nāsa cúu, ncachī yā. \p \v 33 Ñúcuán de ndá tēe scuáha jíín yā nī jīcā tūhún táhán ndá de: ¿A ja nī nquisiáha iin nchivī jā ní nchajī yā, á naá cúu? ncachī dē. \p \v 34 De nī ncāhān Jesús: Jā ní ncachī ni jā íyó jā cajī ni cúu jā cúsiī inī ni sáhá nī tiñu cúnī Yāā nī ntají nduhū vāji nī, jíín jā sínu nī tiñu jā ní jēhe yā nūū ni. \p \v 35 De cáhān ndá nú jā cúmanī cūmī cā yōō de tēhndē trigo. Sochi nduhū chi cáhān ni jíín nú: Cūndēhé ndá nú, chi nchivī cuāhā cúu ji tá cúu trigo jā ní ncuaān jā tēhndē, chi ja íyó tūha ji candíja ji nduhū. \p \v 36 De ndá tēe scándíja nchivī, cúu dē tá cúu tēe jéhndē trigo, de nīhīn dē yāhvi dē. De jā nástútú ndá dē nchivī cúu jā cutecū ji níí cání andiví. De ndá tēe jā scútē nuu tūhun nī xihna cā, cúu dē modo tēe jítē trigo, de inuú-ni cusiī inī dē jíín ndá cā tēe jā stéhēn cā sīquī ñúcuán. \p \v 37 Chi ndāā cáhān iin tūhun: Iin tēe jítē, de incā tēe nástútú, cáchī. \p \v 38 De jā suu cúu jā ní ntají nī ndá ndóhó jā scándíja nú nchivī ja nī jini tūhun nī nī nacani incā tēe. Chi ndá cā tēe chi ja nī nacani dē tūhun nūū nchivī, de ndá máá nú chi modo jā nástútú nú ji cúu jā scándíja nú ji, ncachī yā. \p \v 39 De cuāhā nchivī Samaria jā ndéē ñuū ñúcuán, nī ncandíja ji Jesús jā ní jini ji tūhun jā ní ncāhān ñahan ñúcuán. Chi nī ncāhān ña jā ní ncachī yā ndihi ndācá jā ní nsāhá ña. \p \v 40 Jā suu cúu jā ndá nchivī Samaria ñúcuán nī nquenda ji nūū yā, de nī ncāhān ndāhví ji jíín yā jā ná quéndōo yā ñuū ji. De nī ndōo yā ñúcuán ūū quīvī. \p \v 41 De cuāhā cā ji nī ncandíja ji yā jíín tūhun cáhān maá yā. \p \v 42 De nī ncāhān ndá ji jíín ñahan ñúcuán: Nduú cā jíni ñúhún jā cāhān maá nú de candíja nī yā, chi ja nī jini ndá nī tūhun jā cáhān maá yā. De jínī ndācá ó jā maá yā cúu ndija Cristo, Yāā jā scácu nchivī ñayīví, ncachī ndá ji. \s1 Jā ní nasāhá vāha yā sēhe tēe ndíso tíñú nūū rey \p \v 43 De tá nī nchāha ūū quīvī, de Jesús nī nquee yā Samaria, de nī naquehen yā ichi cuānohōn yā región Galilea. \p \v 44 Chi ja nī ncāhān maá yā jā ndá tēe nácani tūhun Yāā Dios, nduú íyó yíñúhún nchivī ñuū dē jíín dē, de saá-ni jíín maá yā. \p \v 45 De tá nī nenda yā Galilea, de nchivī ñúcuán nī jetáhví ji yā, chi suni maá ji nī jēhēn ji vico pascua Jerusalén, de nī jinī ndá ji ndācá tiñu nī nsāhá yā quīvī jā ní īyo vico ñúcuán. \p \v 46 Ñúcuán de nī jēhēn tucu yā ñuū Caná ndáñúū Galilea, nūū ní nsāhá yā jā ndute nī nduu vino. De inī ñuū Capernaum nī īyo iin tēe cúñáhnú jā ndíso tíñú nūū rey. De cúhū sēhe dē. \p \v 47 Tēe ñúcuán nī nīhīn dē tūhun jā ní nquenda tucu Jesús región Galilea jā ní jēhēn yā región Judea. De nī jēndēhé dē yā, de nī ncāhān ndāhví dē jā ná quíhīn yā jíín dē vehe dē, de nasāhá vāha yā sēhe dē, chi ja ñatin cuū ji. \p \v 48 De nī ncāhān yā jíín dē: Tú mā cūní nú ndá tiñu ñáhnú jā sāhvi inī nū sāhá, de mā cándíja cuitī ndá nú, ncachī yā. \p \v 49 De tēe ndíso tíñú nūū rey, nī ncāhān dē: Señor, sāhá ní favor ná cóhōn, chi tú ná cúcuéé ní de cuū sēhe sá, ncachī dē. \p \v 50 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Cuánohōn vehe nú, chi cutecū sēhe nú. De nī ncandíja dē tūhun nī ncāhān Jesús, de cuānohōn dē-ni. \p \v 51 De juni jíca dē cuānohōn dē vehe dē, de nī nquenda ndá mozo dē nī nquitahān ji dē, de nī ncāhān ji: Ja nī nduvāha sēhe ní, ncachī ji. \p \v 52 De nī jīcā tūhún dē nā hora cúu jā ní nquijéhé nī nduvāha ji. De nī ncāhān ndá ji jíín dē: Cahiin icu nī nquee cahni ji. \p \v 53 Ñúcuán de maá tatá ji nī nsāhá dē cuenta jā hora ñúcuán cúu jā ní ncāhān Jesús jíín dē jā cutecū sēhe dē. De nī ncandíja dē jíín níí vehe dē jā cúu yā Yāā jā ní ntají Yāā Dios. \p \v 54 Yáhá cúu vuelta ūū jā ní nsāhá Jesús tiñu ñáhnú jā ní stéhēn yā poder yā región Galilea, tá nī nenda yā jā ní jēhēn yā región Judea. \c 5 \s1 Jā ní nasāhá vāha yā iin tēe jā cáá nūū pila Betesda \p \v 1 Ñúcuán de cuāhān tucu Jesús Jerusalén, chi íyó tucu vico jā sáhá ndá táhán yā hebreo. \p \v 2 De Jerusalén íyó iin pila ndute ñatin maá viéhé jā nání viéhé tīcāchí. De yuhú hebreo nání Betesda. De nūū íyó pila ñúcuán íyó ūhūn corredor. \p \v 3 De ndá corredor ñúcuán cáá cuāhā nchivī cúhū, jā cuāá, jā cojo, jā vehlé. De ndétu ndá ji jā candā ndute ñúcuán. \p \v 4 Chi íyó quīvī jā cúun iin ángel yā nūū pila, de scándā yā ndute. De nchivī jā quívi xihna cā inī pila tá scándā yā ndute, de ndúvāha ji nā-ni cuēhē ndóho ji. \p \v 5 De ñúcuán cáá iin tēe jā ní ncuu ōcō xāhōn ūnī cuīyā cúhū dē. \p \v 6 De nī jinī Jesús jā cáá dē, de nī jinī yā jā ní ncuu cuāhā cuīyā cúhū dē. De nī ncāhān yā jíín dē: ¿A cúnī nū nduvāha nú? ncachī yā. \p \v 7 De nī ncāhān tēe cúhū: Señor, nduú níhīn sá ni iin tēe squívi sāán inī pila tá cándā ndute. Chi ndācá vuelta jā cúnī sá quīvi sá, de quívi-ni incā nchivī xihna cā, ncachī dē. \p \v 8 De nī ncāhān Jesús: Nacōo de naquehen nú camilla nū de caca nú, ncachī yā. \p \v 9 De tēe ñúcuán nī nduvāha dē-ni. De nī naquehen dē camilla dē, de nī nquijéhé dē jíca dē. De quīvī nátātú cúu quīvī ñúcuán. \p \v 10 De nī ncāhān ndá táhán dē hebreo jíín dē: Quīvī nátātú cúu mitan. De cáchī ley jā má cūú cuiso nú camilla nū. \p \v 11 De nī ncāhān tēe nī nduvāha: Tēe jā ní nasāhá vāha nduhū, nī ncāhān dē jíín nī jā naquehen nī camilla ni de caca nī, ncachī dē. \p \v 12 Ñúcuán de nī jīcā tūhún ndá dē: ¿Ní tēe nī ncāhān jíín nú jā naquehen nú camilla nū de caca nú? \p \v 13 De tēe nī nduvāha, nduú jínī dē ní iin tēe cúu jā ní nasāhá vāha dē. Chi íñí cuāhā nchivī ñúcuán, de Jesús ja cuāhān yā. \p \v 14 De cuéé cā de nī naquetáhán Jesús jíín dē inī templo cāhnú. De nī ncāhān yā: Mitan chi nī nduvāha nú. De mā sāhá cā nū cuāchi, chi tú nduú, de quiji iin tūndóhó xéēn cā sīquī nū, ncachī yā. \p \v 15 Sá de cuāhān tēe ñúcuán de nī ncachī tūhun dē nūū ndá táhán dē hebreo jā Jesús cúu jā ní nasāhá vāha yā dē. \p \v 16 De sīquī jā ní nsāhá Jesús tiñu yáhá quīvī nátātú, jā ñúcuán cúu jā ndá tēe hebreo jínī ūhvī dē yā, de cúnī ndá dē cahnī dē yā. \p \v 17 De nī ncāhān Jesús jíín ndá dē: Maá Tatá nī chi níí cání sáhá yā tiñu váha, de suni súcuán sáhá maá nī tiñu váha. \p \v 18 De sīquī jā ní ncāhān yā súcuán, de ndá tēe hebreo víhí cā cúnī dē cahnī dē yā. Chi nsūú maá-ni jāá nduú squíncuu yā jā cáhān ley sīquī quīvī nátātú, chi suni jā ní ncāhān yā jā Tatá yā cúu Yāā Dios de súcuán sáhá inuú yā maá yā jíín Yāā Dios. \s1 Sīquī jā ndíso tíñú Sēhe Yāā Dios \p \v 19 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú: Nduhū jā cúu Sēhe Yāā Dios, ni iin mā cūú sāhá nī jā maá nī, chi sáhá nī maá-ni tiñu jā jínī ni jā sáhá Tatá nī. Chi ndācá jā sáhá Tatá nī, suni sáhá nduhū jā cúu nī Sēhe yā. \p \v 20 Chi Tatá nī mānī yā jíín nduhū jā cúu nī Sēhe yā, de stéhēn yā nūū ni ndihi jā sáhá yā. De coo tiñu ñáhnú cā jā stéhēn cā yā nsūú cā jā ní ncuu mitan, jā sāhvi inī ndá nú cunī nū. \p \v 21 Chi tá cúu nūū nástécū Tatá nī ndīyi de cutecū tucu ji, saá-ni nduhū jā cúu nī Sēhe yā, suni sáhá nī jā cutecū ní-ni cúu jā cúnī maá nī. \p \v 22 De maá Tatá nī, nduú sándaā yā sīquī ni iin nchivī, chi nī jēhe yā tūhun jā sándaā maá nī sīquī ndācá nchivī, chi Sēhe yā cúu nī. \p \v 23 De súcuán de coo yíñúhún ndihi nchivī nūū ni, tá cúu nūū íyó yíñúhún ji nūū Tatá nī. De nchivī jāá nduú íyó yíñúhún nūū ni, túsaá de suni nduú íyó yíñúhún ji nūū maá Tatá nī, Yāā jā ní ntají nduhū vāji nī. \p \v 24 Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú: Tú iin nchivī chuhun inī ji tūhun cáhān ni, de candíja ji jā Yāā ndāā cúu Yāā jā ní ntají nduhū vāji nī, nchivī ñúcuán cutecū ji níí cání andiví, de mā tánū tāhvī ji. Chi mā cōó cā ji tá cúu ndīyi, chi sa cutecū ji níí cání. \p \v 25 Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā quiji quīvī, de mitan de ja nī nquijéhé, jā ndācá nchivī jā cúu tá cúu ndīyi, cuni ndá ji tūhun jā cáhān nduhū, Sēhe Yāā Dios. De nchivī cuetáhví chi cutecū ji níí cání. \p \v 26 Chi tá cúu nūū íyó poder maá Tatá nī jā sáhá yā jā técū ndācá-ni, suni súcuán nī jēhe yā poder nūū maá nī jā sāhá nī jā cutecū ndācá-ni. \p \v 27 De suni nī nsāhá yā jā ndíso tíñú nī jā sándaā ni sīquī nchivī, chi cúu nī Yāā nī nduu tēe. \p \v 28 Mā sáhvi inī ndá nú cani inī nū sīquī tūhun cáhān ni. Chi quiji quīvī jā ndācá ndīyi cuni ji tūhun cáhān ni, \p \v 29 de quee ji nūū yíyuhū ji. De ndá ndīyi jā ní nsāhá tiñu váha, natecū ji jā cutecū ji níí cání. De ndá ndīyi jā ní nsāhá tiñu néhén, natecū ji de quīvi ji nūū tānū tāhvī ji. \s1 Jā ní stéhēn yā jā ní ntetíñú Yāā Dios yā \p \v 30 Ni iin mā cūú sāhá nī jā maá nī. Chi nāsa ndácu Yāā Dios nūū ni, súcuán sándaā ni tiñu nchivī. De ndāā sándaā ni, chi nduú sáhá nī jā cúnī maá nī, chi sáhá nī jā cúnī maá Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū vāji nī. \p \v 31 Tú maá nī cāhān jā cúu nī Sēhe Yāā Dios, de cachī nchivī jāá nduú jétíñú tūhun cáhān ni. \p \v 32 Sochi íyó incā jā cáhān jā cúu nī Sēhe yā. De jínī ni jā tūhun cáhān yā, chi níhīn tīñú. \p \v 33 Ndá máá nú nī ntají nú ndá tēe jā ní jīcā tūhún dē Juan. De Juan chi ndāā nī ncāhān dē tūhun nī. \p \v 34 De vísō súcuán de nsūú nduhū cúu jā jíni ñúhún jā stéhēn iin tēe jā Sēhe Yāā Dios cúu nī. Chi ndá máá nú cúu jā jíni ñúhún, tácua candíja ndá nú de cācu nú. Jā ñúcuán nī ncāhān ni jā íyó ndāā tūhun nī jā ní nacani Juan. \p \v 35 Maá Juan nī ncuu dē tá cúu iin lámpara jā cáyū de cútūu, cúu jā ní nacani dē tūhun nī. De ndá máá nú chi jacū-ni quīvī nī jētahān inī nū jā ní stéhēn dē nūū nū. \p \v 36 Sochi íyó jā stéhēn cājí cā jā cúñáhnú nī nsūú cā jā ní ncāhān Juan. Maá tiñu sáhá nī, suu stéhēn cājí jā Tatá nī nī ntají ndija yā nduhū vāji nī, chi tiñu yáhá nī ntetíñú yā nduhū jā sāhá nī. \p \v 37 De Tatá nī jā ní ntají yā nduhū vāji nī, suni maá yā cáhān nūū tutū īī jā cúñáhnú nī, vísō nduú ní jíni jíín sóho ndá nú jā cáhān yā, de ni nduú ní jínī jínúū nū yā. \p \v 38 Sochi nduú ní nchúhun inī ndá nú tūhun jā ní ncāhān Tatá nī, chi nduú cándíja ndá nú nduhū, Yāā jā ní ntají yā. \p \v 39 De nánducú viī ndá nú ndācá tūhun cáhān tutū īī, chi jáni inī nū jā ñúcuán nīhīn nū tūhun jā cutecū nū níí cání sāhá. De sīquī maá nī cúu jā cáhān tutū īī. \p \v 40 Sochi nduú cúnī ndá nú cuetáhví nú nduhū jā quīvi nú ndahá nī tácua cutecū nū níí cání. \p \v 41 Nduú sáhá nī cuenta tūhun jā cáhān ndá nchivī jā cúñáhnú nī. \p \v 42 Chi ja jínī ni nāsa cúu ánō ndá nú jāá nduú íyó mānī nū jíín Yāā Dios. \p \v 43 Nduhū vāji nī jíín tiñu cúnī Tatá nī, de nduú jétáhví ndá nú nduhū. Sochi tú incā tēe quenda dē jíín tiñu cúnī maá dē, de sa tēe ñúcuán ñamā cuetáhví nú dē. \p \v 44 ¿Nāsa cuu candíja ndá nú? Chi máni jā cúnī ndá nú jā cuñáhnú nú sāhá ndá táhán nú, de nduú ndúcú nú jā cuñáhnú nú sāhá Yāā Dios, jā íyó mátúhún-ni yā. \p \v 45 Mā cāní inī ndá nú jā cāhān ni cuāchi sīquī nū nūū Tatá nī. Chi íyó iin jā cāhān cuāchi sīquī nū, suu Moisés, tēe jā ñúhún inī ndá nú jā quendōo ndāā nū jíín ley jā ní ntee dē. \p \v 46 Chi tú ní ncándíja ndá nú jā ní ntee Moisés, de suni candíja nú nduhū nícu, chi tūhun maá nī cúu jā ní ntee dē. \p \v 47 Te tú nduú cándíja ndá nú tūhun nī jā ní ntee dē, ¿de nāsa candíja nú tūhun cáhān maá nī túsaá? ncachī yā jíín ndá dē. \c 6 \s1 Jā ní scájī yā ūhūn mil nchivī \r (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17) \p \v 1 Ñúcuán de cuāhān Jesús incā lado mar Galilea, jā cúu mar Tiberias. \p \v 2 De cuāhā ndasí nchivī nī jēcuniquīn ji yā, chi nī jinī ji ndācá tiñu ñáhnú jā stéhēn yā poder yā jā ní nasāhá vāha yā nchivī cúhū. \p \v 3 De nī ncaa yā iin yucu, de nī jēcundeē yā ñúcuán jíín ndá tēe scuáha jíín yā. \p \v 4 De ja nī ncuñatin vico pascua jā núcūhun inī ndá táhán yā hebreo jā ní ncācu ji nūū nchivī nación Egipto. \p \v 5 De nī nūcūndēhé yā, de nī jinī yā jā váji cuāhā ndasí nchivī. De nī ncāhān yā jíín Felipe: ¿Ní jondē cueen ó jā cajī ndá nchivī yáhá? \p \v 6 De súcuán nī ncāhān yā jā jíto túnī yā dē tú nāsa cāhān dē. Chi ja jínī maá yā nāsa sāhá yā. \p \v 7 De nī ncāhān Felipe jíín yā: Ni mā quēndá ūū ciento denario stāā jā cajī ndá ji vísō jacū-ni, ncachī dē. \p \v 8 Ñúcuán de nī ncāhān incā tēe scuáha jíín yā, jā cúu Andrés, ñanī Simón Pedro: \p \v 9 Yáhá íyó iin tēe lulí jā ndíso ji ūhūn stāā cebada jíín ūū tiacá. ¿De ní quenda ñúcuán, chi nchivī cuāhā ndasí cúu? ncachī dē. \p \v 10 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Cāhān ndá nú jíín nchivī ná cúndeē ji, ncachī yā. De ñúcuán íyó cuāhā itē, de nī jēcundeē ndá ji, de tá ūhūn mil tēe cúu. \p \v 11 De nī nquehen Jesús stāā ñúcuán, de xihna cā nī nacuetáhví yā nūū Yāā Dios. De nī jēhe yā nūū ndá tēe scuáha jíín yā, de ndá máá dē nī nsajī dē nūū ndá nchivī ndéē ñúcuán. De suni súcuán nī nsāhá yā jíín tiacá, de nī nchajī ndá ji nāsaa cúnī ji cajī ji. \p \v 12 De tá nī ndahā chījin ji, de nī ncāhān yā jíín ndá tēe scuáha: Nastútú ndá nú ndá pedazo jā ní nquendōo, tácua mā náā cuitī. \p \v 13 De nī nastútú ndá dē, de nī nchitú ūxī ūū tīcá pedazo jā ní nquendōo cā sīquī ndihúhūn stāā cebada. \p \v 14 De jā ní jinī ndá nchivī tiñu ñáhnú jā ní nsāhá Jesús jā stéhēn yā poder yā, de nī ncāhān ji: Jāndáā ndija jā tēe yáhá cúu jā cáhān tutū jā quiji inī ñayīví jā nacani tūhun Yāā Dios, ncachī ndá ji. \p \v 15 De nī jinī Jesús jā cúnī ndá ji sāhá ji fuerza jā cuu yā rey ji nícu. De nī ncujiyo tucu mátúhún yā-ni, nī ncaa yā cuāhān yā nūū sūcún cā yucu. \s1 Jā ní jica jéhé yā nūū mar \r (Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52) \p \v 16 De jā cuácuneē, de ndá tēe scuáha jíín yā nī nuu dē yucu cuāhān dē nūū mar. \p \v 17 De nī ndīvi ndá dē inī barco, de nī scáca dē jā quīhīn dē incā lado mar jondē ñuū Capernaum. De ja nī ncuneē, de ncháha ca nenda Jesús nūū ndá dē. \p \v 18 Ñúcuán de nī jīquīhi iin tāchī níhin, de jísō ndute mar sáhá. \p \v 19 De tá nī ncuu tá cúu ūhūn á īñū kilómetro jíca ndá dē jíín barco, de nī jinī dē jā jíca Jesús nūū mar, de nī ncuñatin yā nūū barco. De nī nchūhú ndá dē. \p \v 20 De maá yā nī ncāhān yā jíín dē: Maá nī cúu, de mā cúyūhú ndá nú. \p \v 21 De nī ncusiī inī ndá dē jā ná quívi yā inī barco. De nī nsāhá yā jā ñamā-ni nī nquenda barco nūū ñuhun yíchí nūū cuáhān ndá dē. \s1 Jā ní nanducú ndá nchivī Jesús \p \v 22 De quīvī téēn de ndá nchivī jā ní nquendōo incā lado mar, nī jinī ji jā ndá tēe scuáha jíín yā cuāhān dē jíín mátúhún-ni barco jā ní īyo ñúcuán, jíín jāá nduú ní nquívi Jesús jā quīhīn yā jíín dē. \p \v 23 Sá de sava cā barco jā váji ichi ñuū Tiberias, nī nquenda ñatin lugar nūū ní nchajī ndá ji stāā jā ní nacuetáhví maá Jētohō ō jēhē. \p \v 24 De jā ní jinī nchivī jāá nduú cā Jesús íyó yā ñúcuán, de ni ndá tēe scuáha jíín yā, de nī nquīvi ji ndá barco ñúcuán, de cuāhān ji ñuū Capernaum cuānanducú ji yā. \s1 Jesús cúu stāā jā cutecū ō níí cání \p \v 25 De tá nī nquenda ji jondē incā lado mar, de nī nanihīn ji Jesús. De nī jīcā tūhún ji yā: Maestro, ¿nā hora nī nquenda ní yáhá? \p \v 26 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā nánducú nú nduhū sīquī jā ní nchajī nū jondē nī ndahā chījin nú, de nsūú sīquī jā ní jinī nū ndācá tiñu ñáhnú jā ní stéhēn ni poder ni. \p \v 27 Mā cúndihvī inī nū maá-ni sīquī jā cajī nū jā ñamā nataxīn, chi sa cundihvī inī nū jā nīhīn nū stāā jā cutecū nū níí cání sāhá. De nduhū, Yāā nī nduu tēe, taji nī maá stāā jā cutecū nū níí cání. Chi Tatá nī Yāā Dios nī jani yā nduhū jā sáhá nī súcuán, ncachī yā jíín ndá ji. \p \v 28 Ñúcuán de nī jīcā tūhún ji yā: ¿Nāsa sāhá ndá sá tácua squíncuu sá tiñu cúnī Yāā Dios? \p \v 29 De nī ncāhān Jesús: Tiñu jā cúnī Yāā Dios cúu jā candíja ndá nú nduhū, Yāā jā ní ntají yā vāji. \p \v 30 Ñúcuán de nī ncāhān ndá ji: ¿Túsaá de nā tiñu ñáhnú sāhá ní cunī ndá sá de candíja sá jā ní ntají yā níhín? ¿Nā tiñu cúu jā sáhá ní? \p \v 31 Chi ndá tatā ō janahán nī nchajī dē maná jā ní ncuun ichi andiví jondē nūū ñuhun tíhá, tá cúu nūū yósō nūū tutū īī: Yāā Dios nī jēhe yā stāā nī ncuun ichi andiví nī nchajī ndá ji, cáchī tutū, ncachī ndá ji jíín yā. \p \v 32 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú: Nsūú Moisés ní jéhe stāā ñúcuán nūū ndá dē jā ní ncuun ichi andiví, chi maá Tatá nī nī jēhe. De maá yā jéhe stāā andiví jā cutecū nū níí cání sāhá. \p \v 33 Chi stāā jā jéhe Yāā Dios cúu maá Yāā jā ní ncuun ichi andiví, de sáhá yā jā nchivī ñayīví cutecū ji níí cání andiví, ncachī yā. \p \v 34 De nī ncāhān ndá ji: Señor, níní cuāha ní stāā ñúcuán cajī ndá sá túsaá. \p \v 35 De nī ncāhān Jesús: Maá nī cúu maá stāā jā cutecū nū níí cání sāhá. Nā-ni nchivī quívi ndahá nī, mā cōcón cuitī cā ji. De nā-ni nchivī cándíja nduhū, mā yíchī cuitī cā ji. \p \v 36 Sochi ndá ndóhó ja nī ncāhān ni jíín nú jāá nduú cándíja nú nduhū, vísō nī jinī nū nūū ni. \p \v 37 Ndācá nchivī jā sáhá Tatá nī jā candíja ji nduhū, maá ji quívi ndahá nī. De jétáhví nī ndācá ji jā cúnī ji quīvi ji ndahá nī, chi mā tají cuitī ni ji. \p \v 38 Chi nī nquiji nī jondē andiví tácua sāhá nī tiñu jā cúnī Yāā jā ní ntají nduhū, de nsūú jā sāhá nī jā cúnī maá nī. \p \v 39 De tiñu jā cúnī Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū, cúu jā má scuíta nī ni iin nchivī jā jéhe yā nūū ni, chi coto nī ji de nastécū ni ji quīvī jīnu ñayīví. \p \v 40 De Yāā nī ntají nduhū, cúnī yā jā ndācá nchivī jā níhīn ji tūhun nduhū de candíja ji nduhū jā cúu nī Sēhe Yāā Dios, cutecū ji níí cání andiví. Chi nastécū ni ji quīvī jīnu ñayīví, ncachī yā. \p \v 41 Ñúcuán de nī nquijéhé ndá táhán yā hebreo cáhān ji contra sīquī yā, chi nī ncāhān yā jā maá yā cúu stāā jā ní ncuun ichi andiví. \p \v 42 De nī ncāhān ji: ¿A nsūú tēe yáhá cúu Jesús sēhe José? De jínī ō tatá dē naná dē. ¿De nāsa cúu jā cáhān dē jā ní ncuun dē ichi andiví túsaá? \p \v 43 De nī ncāhān Jesús jíín ndá ji: Mā cáhān ndá nú sīquī ni. \p \v 44 Ni iin nchivī mā cūú quīvi ji ndahá nī de tú mā sāhá Tatá nī jā cuu inī ji quīvi ji, chi maá yā nī ntají nduhū vāji nī. De nastécū ni ji quīvī jīnu ñayīví. \p \v 45 De suha yósō nūū tutū jā ní ntee ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios janahán: Ndācá ji chi stéhēn Yāā Dios nūū ji, cáchī. Túsaá de ndācá nchivī jā jíni tūhun jā cáhān Tatá nī de jétáhví ji jā stéhēn yā nūū ji, nchivī ñúcuán chi quīvi ji ndahá nī. \p \v 46 Ni iin nchivī nduú ní jínī cuitī ji nūū maá Tatá nī. Chi mátúhún-ni nduhū cúu jā ní jinī nūū yā, chi jondē nūū maá yā vāji nī. \p \v 47 Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā nchivī jā candíja jā scácu nī ji, maá ji cutecū ji níí cání. \p \v 48 Maá nī cúu stāā jā cutecū nū níí cání sāhá. \p \v 49 Ndá tatā nū janahán, nī nchajī dē stāā maná jā ní ncuun ichi andiví jondē nūū ñuhun tíhá, sochi nduú ní nsáhá jā cutecū dē níí cání. \p \v 50 De stāā jā cáhān ni jā váji ichi andiví, chi nā-ni nchivī cajī, de cutecū ji níí cání andiví. \p \v 51 De suu maá nī cúu stāā ñúcuán jā ní nquiji ichi andiví jā sáhá jā cutecū nū níí cání. De nchivī jā cajī stāā yáhá, cutecū ji níí cání andiví. De stāā jā cuāha nī cúu yiqui cúñu nī, de cuāha nī tácua nchivī ñayīví cutecū ji níí cání, ncachī yā. \p \v 52 Ñúcuán de ndá táhán yā hebreo nī ncāhān ji jíín táhán ji: ¿Nāsa cuu cuāha tēe yáhá yiqui cúñu dē cajī ō? ncachī ji. \p \v 53 De nī ncāhān Jesús jíín ji: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú: Tú mā cándíja nú jā yiqui cúñu nduhū, Yāā nī nduu tēe, cúu tá cúu stāā, de nīñī ni cúu tá cúu ndute, túsaá de mā cútecū nū níí cání sāhá. \p \v 54 Chi ndá nchivī jā candíja jā yiqui cúñu nī cúu tá cúu stāā de nīñī ni cúu tá cúu ndute, maá ji cutecū níí cání. De nastécū ni ji quīvī jā jīnu ñayīví. \p \v 55 Chi yiqui cúñu nī jíín nīñī ni cúu ndija jā sāhá jā cutecū ji níí cání. \p \v 56 De ndá nchivī jā candíja jā yiqui cúñu nī jíín nīñī ni cúu tá cúu stāā jíín ndute jā cutecū ji níí cání sāhá, maá ji íñí nīhin ji jíín nī, de íyó nī jíín ji. \p \v 57 Maá Tatá nī, Yāā técū, nī ntají yā nduhū vāji nī, de técū ni sáhá maá yā. De saá-ni ndá nchivī jā candíja jā cúu nī tá cúu stāā ji jíín ndute ji, suni súcuán cutecū ji níí cání sāhá nī. \p \v 58 Maá nī cúu stāā jā ní nquiji ichi andiví. De stāā jā cáhān ni nduú cúu tá cúu stāā maná jā ní nchajī ndá tatā nū janahán, chi nduú ní nsáhá jā cutecū ji níí cání. Chi stāā jā cáhān ni, de nchivī jā cajī, cutecū ji níí cání sāhá, ncachī yā. \p \v 59 Ndá tūhun yáhá nī stéhēn Jesús nūū nchivī jā ní ndutútú inī vehe īī sinagoga ñuū Capernaum. \s1 Tūhun jā cutecū ō níí cání \p \v 60 De cuāhā nchivī scuáha jíín yā, nī jini ji tūhun yáhá jā ní stéhēn yā, de nī ncāhān ndá ji: Víjín ndasí tūhun yáhá. ¿Nāsa cuu cuetáhví ó túsaá? \p \v 61 De nī jinī Jesús jā cáhān ndá ji jā víjín cúu tūhun yáhá, de nī ncāhān yā: ¿A víjín sáhá tūhun yáhá jíín ndá nú? \p \v 62 ¿De nāsa sāhá nú de tú cunī nū jā nduhū, Yāā nī nduu tēe, ndaa nī quīnohōn ni nūū ní ndeē ni xihna ñúhún? \p \v 63 Maá ánō nchivī cúu jā sáhá jā técū ji. Chi yiqui cúñu ji nduú jétíñú cuitī súcuán. De ndá tūhun jā ní ncāhān ni jíín nú cúu jā quendōo vāha ánō nū, de cutecū nū níí cání sāhá. \p \v 64 Sochi sava nú chi nduú cándíja nú, ncachī yā. Chi jondē jā xíhna ñúhún ja jínī Jesús nā nchivī cúu jā má cándíja, jíín ní iin dē cúu jā nastúu dē yā. \p \v 65 De nī ncāhān cā yā: Jā ñúcuán nī ncāhān ni jíín ndá nú jā má cūú quīvi ni iin nchivī ndahá nī de tú mā sāhá Tatá nī jā cuu inī ji quīvi ji, ncachī yā. \p \v 66 De jondē quīvī ñúcuán de cuāhā nchivī scuáha jíín yā, nī sndóo ji yā, de nduú cā ní jíca ji jíín yā. \p \v 67 Ñúcuán de nī ncāhān yā jíín ndihúxī ūū tēe scuáha jíín yā: ¿A suni cúnī ndá máá nú quīhīn nū, á naá cúu? \p \v 68 De nī ncāhān Simón Pedro: Señor, ¿nā nūū cā quīhīn sá? Chi maá ní cúu jā nácani tūhun jā cutecū sá níí cání sāhá. \p \v 69 De nī ncandíja ndá sá de jínī sá jā maá ní cúu Cristo, Sēhe Yāā Dios, Yāā técū, ncachī dē. \p \v 70 De nī ncāhān Jesús: De vísō nī nacāji nī ndihúxī ūū ndá nú, de íyó iin nú jā ní nquīvi tāchī inī, ncachī yā. \p \v 71 De súcuán nī ncāhān yā sīquī Judas Iscariote, sēhe Simón. Chi maá dē nastúu dē yā, vísō iin táhán jā úxī ūū tēe scuáha jíín yā cúu dē. \c 7 \s1 Jāá nduú ní ncándíja ndá ñanī Jesús \p \v 1 Ñúcuán de jíca nuu Jesús región Galilea. Chi nduú cúnī yā caca nuu yā región Judea, chi ndá táhán yā hebreo jā ndéē ñúcuán, cúnī dē cahnī dē yā. \p \v 2 De cuācuñatin vico jā sāhá ndá táhán yā hebreo vehe ramádā jā cundeē ji. \p \v 3 De ndá ñanī yā nī ncāhān dē jíín yā: ¿Nūcu maá yáhá-ni íyó nú? Vāha cā quīhīn nū región Judea, tácua ndá tēe ñúcuán jā cándíja dē ndóhó, suni cunī dē tiñu ñáhnú jā sáhá nú. \p \v 4 Chi tú cúnī iin tēe jā cūtē nuu tūhun dē, de mā sāhá yuhū dē tiñu. De tú sáhá nú ndācá tiñu ñáhnú, vāha cā sāhá nú jā cunī ndiviī nchivī túsaá. \p \v 5 Súcuán nī ncāhān ndá ñanī yā jíín yā, chi ni ndá máá dē nduú cándíja dē yā. \p \v 6 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Ncháha ca quenda maá quīvī jā quíhīn ni. De ndá máá nú chi nā-ni quīvī de cuu quīhīn nū. \p \v 7 Chi mā quítī inī nchivī ñayīví cunī ji ndóhó, de maá nī chi quítī inī ji jínī ji, chi cáhān ni jā maá-ni tiñu néhén sáhá ndá ji. \p \v 8 Cuáhán ndá máá nú vico. De maá nī chi mā quíhīn ni mitan, chi ncháha ca quenda maá quīvī jā cánuú quīhīn ni, ncachī yā. \p \v 9 Súcuán nī ncāhān yā tūhun yáhá jíín ndá dē, de nī nquendōo yā Galilea. \s1 Jā ní jēhēn Jesús vico vehe ramádā \p \v 10 De tá nī nchāha ndá ñanī yā cuāhān dē vico ñúcuán, de sá de suni cuāhān maá yā. De nduú ní jéhēn nijīn yā, chi nduú ní stúu yā maá yā. \p \v 11 De ndá táhán yā hebreo nánducú ji yā vico ñúcuán, de cáhān ndá ji: ¿Ní cúu nūū íyó tēe ñúcuán? ncachī ji. \p \v 12 De ndasí nī ncāhān nchivī jā síquī yā, chi sava ji cáhān: Tēe vāha cúu dē. De sava cā ji cáhān: Nduú chi stáhví dē nchivī. \p \v 13 De yuhū-ni nī ncāhān ji tūhun yā, chi yúhú ji jā quītī inī ndá táhán ji hebreo. \p \v 14 De tá nī ncuu sava vico, de nī nquenda Jesús, nī nquīvi yā templo cāhnú, de nī nquijéhé yā stéhēn yā tūhun. \p \v 15 De nī nsāhvi inī ndá táhán yā hebreo níni ji, de nī ncāhān ji: ¿Nāsa jínī tēe yáhá cuāhā tūhun ndíchí? Chi nduú ní jíca dē escuela, ncachī ji. \p \v 16 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Tūhun jā stéhēn ni chi nsūú tūhun maá nī cúu, chi tūhun jā ní jēhe maá Yāā jā ní ntají nduhū cúu. \p \v 17 Tú iin nchivī cúnī ji sāhá ji tiñu cúnī Yāā Dios, nchivī ñúcuán chi jīcūhun inī ji á jondē nūū Yāā Dios vāji tūhun stéhēn ni, á tūhun jā jáni inī maá nī cúu. \p \v 18 Tēe jā cáhān tūhun jáni inī maá dē, tēe ñúcuán ndúcú dē jā sāhá ñáhnú nchivī dē. De tú iin tēe ndúcú dē sāhá ñáhnú dē Yāā jā ní ntají dē, tēe ñúcuán cúu tēe ndāā, de nduú nā tūhun stáhví íyó jíín dē. \p \v 19 ¿A nsūú jā ní jēhe Moisés ley yā nūū nū jā squíncuu nú? De ni iin nú nduú squíncuu. Chi sa jā cúnī ndá nú cahnī nū nduhū, ¿de nājēhē cúu? ncachī yā. \p \v 20 De nī ncāhān ndá nchivī ñúcuán: Tāchī ndóho nú. ¿Ní iin cúnī cahnī ndóhó? \p \v 21 De nī ncāhān Jesús: Nī nasāhá vāha nī iin tēe quīvī nátātú, de ndiviī nū nī nsāhvi inī nū nī jinī nū jā quīvī nátātú nī nsāhá nī tiñu ñúcuán. \p \v 22 De Moisés nī jēhe dē ley jā cúu circuncidar nūū ndá nú. De sáhá ndá nú circuncidar sūchí yíí nūū únā quīvī jā ní ncacu ji, vísō quīvī nátātú cúu. (Sochi nsūú maá Moisés ní jáquīn ley ñúcuán, chi ja nī īyo nūū ndācá tatā dē.) \p \v 23 Túsaá de tú sáhá ndá nú circuncidar vísō quīvī nátātú cúu, tácua squíncuu nú ley Moisés, ¿de nūcu quítī inī ndá nú jā ní nasāhá vāha ndasí nī iin tēe quīvī nátātú? \p \v 24 Mā cāní ñamā inī nū jā cuāchi sáhá nī. Chi sa cani vāha inī nū sīquī ndācá tiñu váha, ncachī yā. \s1 Jā ní ncachī Jesús ní jondē vāji yā \p \v 25 Ñūcuán de sava nchivī Jerusalén nī jīcā tūhún táhán ji: ¿A nsūú tēe yáhá cúu jā nánducú ndá tēe cúñáhnú jā cahnī dē, á naá cúu? \p \v 26 De yáhá cáhān nijīn dē nūū chitú, de nduú ni iin jásī jā sáhá dē. ¿A sanaā de nī ncundaā inī ndá tēe cúñáhnú jā tēe yáhá cúu Cristo jā cáchī tutū jā quiji, á naá cúu? \p \v 27 De nduú chi ja jínī ō ní nūū váji tēe yáhá. De tá quiji Cristo, chi ni iin ó mā cúnī ō ní jondē quiji yā, ncachī ji. \p \v 28 Ñúcuán de nī ncāhān jee Jesús jā stéhēn yā tūhun inī templo: Jínī ndá nú nduhū, de jínī nū nā ñuū vāji nī. De vísō súcuán de maá Yāā ndāā cúu jā ní ntají nduhū vāji nī, de nduú vāji nī jā cúnī maá nī. De nduú jínī ndá nú nāsa Yāā cúu yā. \p \v 29 De maá nī chi jínī ni yā, chi jondē nūū maá yā vāji nī, de maá yā nī ntají nduhū, ncachī yā. \p \v 30 Ñúcuán de nī nducú ndá dē tiin dē yā. De ni iin dē nduú ní ncúu tiin dē yā, chi ncháha ca quenda maá quīvī jā tiin dē yā. \p \v 31 Sochi cuāhā nchivī nī ncandíja ji yā, de nī ncāhān ji: ¿A nsūú tēe yáhá cúu Cristo, Yāā ndétu ó jā quiji? Chi cuāhā ndasí tiñu ñáhnú sáhá yā jā stéhēn yā poder yā, ncachī ji. \s1 Jā ní ntají ndá dē policía jā tiin dē Jesús \p \v 32 De nī jinī ndá tēe fariseo jā súcuán cáhān ndá nchivī tūhun yā. De ndá máá dē jíín ndá sūtū cúñáhnú, nī ntají dē ndá policía jā jíto templo, vāji dē jā tiin dē yā. \p \v 33 De nī ncāhān Jesús: Jacū-ni cā quīvī coo nī jíín ndá nú. Ñúcuán de quīnohōn ni nūū Yāā nī ntají nduhū vāji nī. \p \v 34 De nanducú ndá nú nduhū, sochi mā nánihīn nū nduhū. Chi mā cūú cuēē nū nūū cundeē ni, ncachī yā. \p \v 35 Ñúcuán de ndá táhán yā hebreo nī jīcā tūhún táhán dē: ¿De ní cúu nūū quíhīn tēe yáhá jā mā nánihīn ō dē? ¿A quīhīn dē nūū ndá táhán ó hebreo jā ní jītē nuu jā ndéē nación Grecia? ¿De á stéhēn dē tūhun nūū nchivī Grecia, á naá cúu? \p \v 36 ¿De nā tūhun cúu jā ní ncāhān dē jā nanducú ó dē de mā nánihīn ō dē, jā má cūú cōhōn nūū cundeē dē? ncachī ndá dē. \s1 Sīquī ndute jā cutecū ō níí cání sāhá \p \v 37 De quīvī sándīhí vico ñúcuán de íyó vico cáhnú cā. De quīvī ñúcuán nī nacuiñī Jesús, de nī ncāhān jee yā: Tú nā-ni nchivī cúu ndasí inī ji ndācá jā váha jā sāhá nī jēhē ji, jondē tá cúu nūū yíchī ndasí ji ndute, túsaá de ná quívi ji ndahá nī de coho ji ndute, cúu jā nīhīn ji ndācá jā váha ñúcuán. \p \v 38 De nchivī jā candíja jā scácu nī ji, chi inī ánō ji cundeē Espíritu Santo, de cuu yā tá cúu iin yūte jā quéne de níí cání jíca ndute. De suu cúu jā sāhá yā jā cutecū ji níí cání, tá cúu nūū cáhān tutū īī, ncachī yā. \p \v 39 De súcuán nī ncāhān yā jā nchivī candíja jā scácu yā ji, nīhīn ji Espíritu Santo. Chi ncháha ca quenda maá Espíritu, chi ncháha ca ndaa Jesús quīnohōn yā nūū nduñáhnú yā. \s1 Jā ní ncusíín inī nchivī jā síquī yā \p \v 40 De sava ndá nchivī cuāhā, tá nī jini ji tūhun yáhá, de nī ncāhān ji: Jāndáā jā tēe yáhá cúu jā cáchī tutū jā quiji dē nacani dē tūhun Yāā Dios, ncachī ji. \p \v 41 De sava cā ji nī ncāhān: Tēe yáhá cúu Cristo, Yāā nī ntají Yāā Dios. Sochi sava cā ji nī ncāhān ji: Nduú chi nsūú Galilea quiji Cristo. \p \v 42 Chi cáchī tutū īī jā chījin tatā rey David cacu Cristo, de cacu yā ñuū Belén, ñuū nūū ní ncacu maá David, ncachī ji. \p \v 43 De súcuán nī ncusíín inī ndá nchivī jā síquī yā. \p \v 44 De sava ji cúnī ji tiin ji yā jā chindasī ji yā, de ni iin ji nduú ní ntíin ji yā. \s1 Jāá nduú ní ncándíja ndá tēe cúñáhnú \p \v 45 Ñúcuán de ndá policía jā jíto templo, nduú ní ntíin ndá dē Jesús, de cuānohōn ndá dē nūū ndá tēe fariseo jíín ndá sūtū cúñáhnú. De ndá tēe ñúcuán nī jīcā tūhún dē policía: ¿Nūcu nduú ní nquíji ndá nú jíín dē? \p \v 46 De nī ncāhān ndá policía: Nduú cuitī ni iin tēe cáhān vāha ndasí tá cúu nūū cáhān tēe ñúcuán, ncachī dē. \p \v 47 De nī ncāhān ndá tēe fariseo: ¿De á suni jondē ndá máá nú nī stáhví dē, á naá cúu? \p \v 48 Ni iin táhán nī ndá sūtū cúñáhnú jíín tēe fariseo, nduú cándíja ndá nī tūhun cáhān tēe ñúcuán, ¿de nūcu cándíja ndá máá nú? \p \v 49 De ndá nchivī cuāhā ñúcuán jāá nduú jícūhun inī ji ley Moisés, chi tānū tāhvī ji, ncachī ndá dē. \p \v 50 De nī ncāhān Nicodemo, tēe jā ní jēhēn nūū yā iin jacuáā, de suni iin tēe fariseo cúu dē: \p \v 51 Cáchī ley jā má cūú tee ó cuāchi sīquī iin tēe, de tú mā cúnini ó xihna cā nāsa cáhān dē, tácua cucáhnú inī ō nā cuāchi nī nsāhá dē, ncachī dē. \p \v 52 De nī ncāhān ndá dē: De ndóhó, ¿á suni jondē Galilea vāji nú jā cáhān nū jēhē tēe ñúcuán? Nanducú viī nū nūū tutū īī de cunī nū jā Galilea nduú quée cuitī ni iin tēe nácani tūhun Yāā Dios, ncachī ndá dē. \p \v 53 De cuānohōn ndá dē tá vehe tá vehe dē. \c 8 \s1 Tūhun ñahan jā ní ncasíquí ndéē tāhán \p \v 1 De nī ncaa Jesús cuāhān yā yucu Olivos. \p \v 2 De jā cuácunijīn incā quīvī, de nī nquenda tucu yā templo. De ndihi nchivī nī nquenda ji nūū yā. De nī jēcundeē yā, de nī stéhēn yā tūhun nūū ndá ji. \p \v 3 Ñúcuán de ndá tēe stéhēn ley janahán jíín ndá tēe grupo fariseo, nī nquiji ndá dē jíín iin ñahan jā ní nīhīn dē ña jā cásíquí ndéē ña. De nī jani dē ña māhñú. \p \v 4 De nī ncāhān dē jíín yā: Maestro, nī nīhīn ndá sá ñahan yáhá jā cásíquí ndéē ña. \p \v 5 De ley Moisés ndácu nūū ō jā cuāha ó yūū xīnī ndá ñahan sáhá súcuán tácua cuū ña. De maá ní, ¿nāsa cáchī ní? \p \v 6 De súcuán nī ncāhān ndá dē jā jíto túnī dē yā tú cuetáhví yā jā cáhān ley ñúcuán, chi tú nduú de cāhān dē cuāchi sīquī yā. De Jesús nī jīquindeyi yā, de nī ntee yā nūū ñūhún jíín xīnī ndāhá yā. \p \v 7 De jā cáhān cáhān ndá dē, de nī nūcuīñī yā, de nī ncāhān yā jíín dē: Tú ní iin ndá máá nú nduú nā cuāchi nú, de xihna cā ndóhó cuāha yūū xīnī ña túsaá, ncachī yā. \p \v 8 De nī jīquindeyi tucu yā, de nī ntee tucu yā nūū ñūhún. \p \v 9 De tá nī jini ndá dē jā súcuán nī ncāhān yā, de nī jīcūhun inī dē jā suni íyó cuāchi dē. De tá iin tá iin dē nī nquee dē cuāhān dē, de xihna cā tēe ñáhnú cā nī nquee, de jondē nī ndihi. De nī nquendōo maá-ni cā Jesús jíín ñahan jā íñí ñúcuán. \p \v 10 De nī nūcuīñī tucu yā, de nduú cā ni iin tēe ñúcuán ní jínī yā, chi maá-ni cā ñahan íñí. De nī ncāhān yā jíín ña: ¿Ní cuāhān ndá tēe jā ní ncāhān cuāchi sīquī nū? ¿A nduú cā ní nénda ni iin dē jā cāhān dē cuāchi sīquī nū? \p \v 11 De nī ncāhān ña: Nduú ni iin dē, Señor. Ñúcuán de nī ncāhān Jesús jíín ña: Ni nduhū, mā cáhān ni cuāchi sīquī nū. De cuáhán de mā sāhá cā nū cuāchi, ncachī yā. \s1 Jesús cúu maá luz jā stúu inī ánō nchivī \p \v 12 De incā vuelta nī ncāhān Jesús jíín nchivī: Maá nī cúu tá cúu luz jā stúu inī ánō nchivī ñayīví, jā sáhá nī jā jícūhun inī ji sīquī Yāā Dios. De nchivī jā candíja nduhū, mā cācá cā ji modo nūū neē, chi sa cunevāha ji luz inī ánō ji jā sāhá jā cutecū ji níí cání. \p \v 13 Ñúcuán de nī ncāhān ndá tēe fariseo jíín yā: Ndóhó chi cáhān nū jēhē maá nú, de nduú jétíñú tūhun cáhān nū. \p \v 14 De nī ncāhān yā jíín ndá dē: Vísō cáhān ni jēhē maá nī, de íyó ndāā tūhun cáhān ni. Chi jínī ni ní jondē vāji nī ní jondē quīhīn ni. Sochi ndá ndóhó nduú jínī nū ní jondē vāji nī ní jondē quīhīn ni. \p \v 15 Ndá ndóhó chi modo nchivī ñayīví sándaā nū sīquī tūhun cáhān ni. De nduhū chi nduú sándaā mátúhún nī-ni sīquī ni iin nchivī. \p \v 16 De tú sāhá ndāā ni sīquī ji, de ndāā sándaā ni, chi nduú sáhá mátúhún nī-ni, chi sándaā ni jondē jíín maá Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū vāji nī. \p \v 17 De yósō nūū tutū ley jā névāha ndá nú jā tú inuú cáhān ūū testigo, de cánuú cuetáhví nú jā cáhān dē, chi íyó ndāā tūhun cáhān dē. \p \v 18 Túsaá de nduhū cúu iin jā cáhān ndāā ni jēhē ni. De incā jā cáhān ndāā jēhē ni cúu maá Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū, ncachī yā. \p \v 19 De nī ncāhān ndá dē jíín yā: ¿Ní cúu nūū ndéē Tatá nú túsaá? De nī ncāhān yā: Nduú jínī ndá nú ní iin cúu nduhū ni Tatá nī. De tú jā jínī nū nduhū, de suni cunī nū Tatá nī nícu. \p \v 20 Ndá tūhun yáhá nī ncāhān Jesús jā stéhēn yā inī templo nūū íyó ndá jātūn nūū sócō nchivī xūhún. De nduú ní ntíin ni iin dē yā, chi ncháha ca quenda quīvī jā tiin dē yā. \s1 Jā ní ncāhān yā jā má cūú quīhīn ji nūū cundeē yā \p \v 21 De nī ncāhān tucu Jesús jíín ndá dē: Nduhū chi quīhīn ni, de nanducú ndá nú nduhū, de mā nánihīn nū nduhū, chi quendōo cuāchi nú sīquī nū tá cuū nū. De jā ñúcuán mā cūú cuēē nū nūū quíhīn ni, ncachī yā. \p \v 22 Ñúcuán de ndá tēe hebreo nī ncāhān dē jíín táhán dē: ¿A cahnī tēe yáhá maá dē, de á suu ñúcuán cúu jā cáhān dē jā má cūú cōhōn nūū quíhīn dē, á naá cúu? ncachī ndá dē. \p \v 23 De nī ncāhān yā: Ndá máá nú chi ñayīví yáhá vāji nú, sochi nduhū chi jondē andiví vāji nī. Ndá máá nú cúu nchivī ñayīví yáhá, de nduhū chi nsūú tēe ñayīví yáhá cúu nī. \p \v 24 Jā ñúcuán cúu jā ní ncāhān ni jā quendōo cuāchi nú sīquī nū tá cuū nū. Chi tú mā cándíja nú jā maá nī cúu Cristo, de quendōo ndija cuāchi nú sīquī nū tá cuū nū, ncachī yā. \p \v 25 De nī jīcā tūhún ndá dē yā: ¿Túsaá de ní iin cúu nú? De nī ncāhān yā: Ja nī ncachī ni nūū nū jondē jā xíhna ñúhún ní iin cúu nī. \p \v 26 De íyó cuāhā cā tūhun jā cuu cāhān ni jíín nú de sāhá ndāā ni sīquī nū. Sochi mā cáhān ni, chi inī ñayīví yáhá cáhān ni maá-ni tūhun jā ní jini nī nī ncāhān Yāā nī ntají nduhū vāji nī. De maá-ni tūhun ndāā cáhān yā, ncachī yā. \p \v 27 De nduú ní jícūhun inī ndá dē jā cáhān yā tūhun Tatá yā andiví. \p \v 28 Jā ñúcuán nī ncāhān cā yā: Tá nī nchāha jā ní jata caa ndá nú nduhū, Yāā nī nduu tēe, yīcā cruz, ñúcuán de cunī nū ní iin cúu nī. De cunī nū jāá nduú nā cuá sáhá nī jā cúnī maá nī, chi cáhān ni maá-ni tūhun jā ní stéhēn Tatá nī nūū ni. \p \v 29 Chi maá Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū, íyó yā jíín nī. De nduú sndóo mátúhún yā nduhū, chi níní sáhá nī tiñu jā jétahān inī maá yā, ncachī yā. \p \v 30 De jā ní ncāhān yā tūhun yáhá, de cuāhā nchivī nī ncandíja ji yā. \s1 Sīquī ní-ni nchivī cúu sēhe Yāā Dios jíín sēhe tāchī cúñáhnú \p \v 31 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús jíín ndá táhán yā hebreo jā ní ncandíja ji yā: De tú cuiñi nīhin nú jíín tūhun stéhēn ni nūū nū, de cuu ndija nú nchivī scuáha jíín nī. \p \v 32 De jīcūhun inī nū tūhun ndāā, de tūhun ndāā sāhá jā nduu libre nū nūū maá jā yíhí nú ndahá. \p \v 33 De nī ncāhān ndá ji jíín yā: Nduú yíhí cuitī ni ndahá ni iin, chi tatā Abraham cúu ndá nī. ¿De nūcu cáhān nū jā nduu libre ni túsaá? \p \v 34 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā ndācá nchivī jā sáhá cuāchi, nduú íyó libre ji, chi yíhí ji chījin cuāchi jā sátíñú cāhá ji nūū. \p \v 35 De nchivī jā sátíñú cāhá, chi nduú cúu ji iin táhán nchivī vehe nūū sátíñú ji. Sochi iin sēhe chi sa cúu ndija ji táhán nchivī vehe ji. \p \v 36 Túsaá de maá nī jā cúu Sēhe Yāā Dios, tú sāhá nī jā má sátíñú cāhá nú cā nūū cuāchi, túsaá de nduu libre ndija ndá nú, de cuu nú sēhe yā. \p \v 37 De jínī ni jā tatā Abraham cúu ndá nú, de vísō súcuán de cúnī ndá nú cahnī nū nduhū, chi nduú jétáhví nú tūhun cáhān ni. \p \v 38 Nduhū chi cáhān ni tūhun jā ní stéhēn Tatá nī nūū ni. De ndá ndóhó chi sáhá nú tiñu jā ní ncāhān tatá ndá máá nú, tāchī cúñáhnú, ncachī yā. \p \v 39 De nī ncāhān ndá ji: Tatā Abraham cúu ndá nī. De nī ncāhān Jesús: Tú jā candíja ndá nú tá cúu nūū ní ncandíja Abraham, tácua cuu ndija nú tatā dē, ñúcuán de tiñu váha jā ní nsāhá dē suni sāhá ndá máá nú nícu. \p \v 40 De mitan chi cúnī ndá nú cahnī nū nduhū, vísō nī ncāhān ni jíín nú ndācá tūhun ndāā jā ní stéhēn Tatá nī nūū ni. De Abraham chi nduú ní nsáhá cuitī dē tá sáhá ndá máá nú. \p \v 41 Chi inuú-ni sáhá ndá nú tá sáhá maá tatá nú, ncachī yā. Ñúcuán de nī ncāhān ndá ji: Ndá máá nī chi nduú cúu nī sēhe ndáhví jāá nduú tatá. Chi íyó iin-ni tatá nī, de Yāā Dios cúu yā. \p \v 42 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Tú Yāā Dios cúu ndija tatá nú, de coo manī nū jíín nī nícu. Chi jondē nūū Yāā Dios nī nquee nī vāji nī. De nduú vāji nī jā cúnī maá nī, chi maá yā nī ntají nduhū. \p \v 43 ¿De nājēhē cúu jāá nduú jícūhun inī ndá nú tūhun cáhān ni túsaá? Suu sīquī jāá nduú cúnī nū chuhun inī nū tūhun cáhān ni. \p \v 44 Ndá máá nú chi tatá nú cúu tāchī cúñáhnú. De cúnī ndá nú sāhá nú tiñu jā cúnī tatá nú ñúcuán. Maá tāchī cúñáhnú nī jahnī ndīyi jondē jā xíhna ñúhún. De nduú cuitī nā tūhun ndāā íñí jíín, de nduú cuitī nā tūhun ndāā cáhān. De cáhān tāchī cúñáhnú tūhun stáhví sīquī jā súcuán cáá maá. Chi maá tāchī cúu jā ndíso tūhun stáhví, de nī squíjéhé ndihi tūhun stáhví. \p \v 45 Sochi nduhū chi cáhān ni tūhun ndāā, de jā ñúcuán cúu jāá nduú cándíja ndá nú nduhū. \p \v 46 De ni iin nú mā níhīn nū cuāchi sīquī ni, chi nduú cuitī nā cuāchi nī. De maá-ni tūhun ndāā cáhān ni, ¿de nūcu nduú cándíja ndá nú nduhū? \p \v 47 Ndá nchivī jā cúu sēhe Yāā Dios, chi chúhun inī ji tūhun Yāā Dios. De ndá ndóhó chi nduú cúu nú sēhe Yāā Dios, de jā ñúcuán nduú cúnī nū chuhun inī nū, ncachī yā jíín ndá dē. \s1 Iyó Jesús jondē ncháha ca coo Abraham \p \v 48 Ñúcuán de nī ncāhān ndá táhán yā hebreo: Ndāā cáhān ndá nī jā cáneē nū tá cúu nchivī Samaria, de ndóho nú tāchī. \p \v 49 De nī ncāhān Jesús: Nduú ndóho nī tāchī, chi íyó yíñúhún nī nūū Tatá nī. De ndá ndóhó chi nduú íyó yíñúhún nú nūū ni. \p \v 50 Nduhū chi nduú ndúcú nī jā cuñáhnú nī. Iyó iin jā sáhá jā cúñáhnú nī, de maá yā sándaā sīquī tūhun cáhān ndá nú. \p \v 51 Jāndáā cáhān ni jíín nú, tú ní nchivī squíncuu tūhun cáhān ni, de mā cúū cuitī ji, ncachī yā. \p \v 52 De ndá tēe hebreo nduú ní jícūhun inī dē, de nī ncāhān dē: Mitan de nī ncucáhnú inī ndá nī jā ndóho ndija nú tāchī. Chi Abraham jíín ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, nī jīhī ndá dē. De ndóhó chi cáhān nū, tú ní iin squíncuu tūhun cáhān nū, de mā cúū cuitī ji, cáchī nū. \p \v 53 ¿De á cúñáhnú cā maá nú nsūú cā tatā ō Abraham, á naá cúu? Chi nī jīhī dē, de suni nī jīhī ndá tēe nī nacani tūhun yā. ¿De ní iin cā sáhá nú maá nú túsaá? ncachī ndá dē. \p \v 54 De nī ncāhān Jesús: Tú nduhū sáñáhnú nī maá nī, de nduú níhīn tīñú. Maá Tatá nī cúu jā sáñáhnú nduhū. De cáhān ndá nú jā maá yā cúu Yāā Dios maá nú. \p \v 55 De vísō súcuán de nduú jínī nū nāsa Yāā cúu yā. De nduhū chi jínī ni yā. De tú cāhān ni jāá nduú jínī ni yā, de cuu nī tēe stáhví tá cúu ndá máá nú. De nduú chi jínī ndija nī yā, de squíncuu nī tūhun cáhān yā. \p \v 56 De tatā ō Abraham nī ncusiī inī dē jā cunī dē quīvī quenda nī. De ja nī jinī dē, de nī jinī ni jā ní ncusiī ndasí inī dē, ncachī yā. \p \v 57 Ñúcuán de nī ncāhān ndá tēe hebreo jíín yā: Va ncháha ca coo nú ūū xico ūxī cuīyā, ¿de nāsa cúu jā cáhān nū jā ní jinī nū nūū Abraham? ncachī dē. \p \v 58 De nī ncāhān Jesús: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā jondē ncháha ca cacu Abraham de ja íyó nī, ncachī yā. \p \v 59 Ñúcuán de nī nquehen ndá dē yūū jā cuāha dē yā. Sochi nī nquee yuhū yā-ni, nī nchāha yā māhñú ndá dē, de nī nquee yā inī templo cuāhān yā. \c 9 \s1 Jā ní nasāhá vāha yā iin tēe nī ncacu cuáá \p \v 1 De jā jíca Jesús cuāhān yā, de nī jinī yā nūū iin tēe nī ncacu cuáá. \p \v 2 De ndá tēe scuáha jíín yā nī jīcā tūhún dē yā: Maestro, ¿nūcu nī ncacu cuáá tēe yáhá? ¿A cuāchi tatá dē naná dē cúu, á cuāchi maá dē cúu? \p \v 3 De nī ncāhān Jesús: Nsūú cuāchi maá dē, ni nsūú cuāchi tatá dē naná dē cúu jā ní ncacu dē súcuán, chi sa nī ncacu dē súcuán tácua cunī nchivī tiñu ñáhnú jā sāhá Yāā Dios jíín dē. \p \v 4 Juni cúu inī ñayīví tá nūū cúu nduú, de cánuú sāhá nī tiñu Yāā jā ní ntají nduhū. Chi quiji tiempo jā cuu tá nūū cúu jacuáā, jāá nduú cā nā tiñu cuu sāhá ni iin. \p \v 5 Juni ndéē ni inī ñayīví, de cúu nī luz jā cútūu inī ánō nchivī ñayīví, tácua jīcūhun inī ji sīquī Yāā Dios, ncachī yā. \p \v 6 De tá nī ncuu nī ncāhān yā súcuán, de nī jati yā ntesíi yā nūū ñūhún, de nī nsāhá yā ndēhyū jíín ntesíi yā, de nī ntee yā sīquī tínūú tēe cuáá. \p \v 7 De nī ncāhān yā jíín dē: Cuáhán nūū pila Siloé de naquete nú tīnūú nú, ncachī yā. De tūhun Siloé cáhān: Ndute jā ní scáca ndá dē nī nquenda. Ñúcuán de cuāhān dē, de nī naquete dē tīnūú dē, de nī ndunijīn-ni, de cuānohōn dē. \p \v 8 Ñúcuán de ndá nchivī ndéē ñatin jíín dē, jíín ndá nchivī jā ní jinī jā ní ncuu dē tēe cuáá, nī jīcā tūhún táhán ji: ¿A nsūú tēe yáhá cúu jā jícān caridad jā ndéē yáhá? \p \v 9 De sava ji nī ncāhān: Suu dē cúu. De sava cā ji nī ncāhān: Nsūú dē cúu, sochi súcuán cáá dē. De maá dē chi nī ncāhān dē: Suu nī cúu. \p \v 10 Ñúcuán de nī jīcā tūhún ndá ji: ¿De nāsa cúu jā ní nune tīnūú nú túsaá? \p \v 11 De nī ncāhān dē: Tēe nání Jesús nī nsāhá dē ndēhyū, de nī ntee dē tīnūú nī, de nī ncāhān dē jíín nī: Cuáhán nūū pila Siloé de naquete nú tīnūú nú. De nī jēhēn ni, de nī naquete nī, de nī nune-ni tīnūú nī, ncachī dē. \p \v 12 Ñúcuán de nī jīcā tūhún ji dē: ¿Ní cúu nūū íyó tēe ñúcuán? ncachī ji. Nduú jínī ni, ncachī dē. \s1 Jā ní stíchī ndá tēe fariseo tēe nī ncacu cuáá \p \v 13 Ñúcuán de nī jēsiáha ndá ji tēe nī ncacu cuáá nūū ndá tēe fariseo. \p \v 14 De quīvī nátātú cúu jā ní nsāhá Jesús ndēhyū jā ní nacune yā tīnūú dē. \p \v 15 De ndá tēe fariseo nī jīcā tūhún tucu dē nāsa nī nune tīnūú dē. De nī ncāhān dē: Nī ntee dē ndēhyū sīquī tínūú sá, de nī naquete sá, de nī ndunijīn-ni tīnūú sá, ncachī dē. \p \v 16 Ñúcuán de nī ncāhān sava tēe fariseo: Tēe ñúcuán chi nsūú jondē nūū Yāā Dios vāji dē, chi nduú née iī dē quīvī nátātú. Sochi sava cā dē nī ncāhān: ¿Nāsa cuu sāhá tēe ñúcuán ndá tiñu ñáhnú de tú tēe íyó cuāchi cúu dē? De nī ncusíín inī ndá dē sīquī yā. \p \v 17 De nī jīcā tūhún tucu ndá dē tēe nī ncacu cuáá: Ndóhó, ¿nāsa cáhān nū sīquī tēe jā ní nacune tīnūú nú túsaá? De maá dē nī ncāhān dē: Iin tēe nácani tūhun Yāā Dios cúu dē, ncachī dē. \p \v 18 Sochi ndá tēe hebreo ñúcuán nduú ní ncándíja dē jā ní īyo cuáá tēe ñúcuán de nī ndunijīn tīnūú dē. De nī ncana ndá dē tatá naná tēe cuáá. \p \v 19 De nī jīcā tūhún ndá dē: ¿A yáhá cúu sēhe nú jā ní ncacu cuáá cáchī nū? ¿Túsaá de nāsa nī ndunijīn tīnūú dē mitan? \p \v 20 De nī ncāhān tatá dē jíín naná dē: Suu sēhe nī cúu tēe yáhá jā ní ncacu cuáá. \p \v 21 Sochi nduú jínī ni nāsa nī ndunijīn tīnūú dē mitan, de ni nduú jínī ni ní tēe nī nacune tīnūú dē. Cātūhún ndá nú maá dē, chi ja ñáhnú dē, de ná cáchī maá dē. \p \v 22 Súcuán nī ncāhān tatá dē jíín naná dē, chi yúhú dē ndéhé dē ndá táhán dē tēe hebreo. Chi ja nī nsāhá ndāā ndá tēe ñúcuán jā tú ní iin nchivī cachī ji jā Jesús cúu Cristo, Yāā nī ntají Yāā Dios, de tavā dē ji jā má cūú cā quīvi ji inī vehe īī sinagoga. \p \v 23 Jā ñúcuán nī ncāhān tatá dē jíín naná dē: Cātūhún ndá nú maá dē, chi ja ñáhnú dē. \p \v 24 Ñúcuán de ndá tēe hebreo nī ncana tucu dē tēe nī īyo cuáá. De nī ncāhān dē jíín: Cachī cājí nú nūū ni jā cunī jínúū Yāā Dios. Chi jínī ndá nī jā tēe íyó cuāchi cúu tēe nī nacune tīnūú nú. \p \v 25 Ñúcuán de nī ncāhān dē: Nduú jínī sá tú íyó cuāchi dē, á naá cúu. De íyó iin jā jínī sá, cúu jā tēe cuáá nī ncuu sá, de mitan chi nī ndunijīn tīnūú sá, ncachī dē. \p \v 26 De nī jīcā tūhún tucu ndá dē: ¿Nāsa nī nsāhá dē jíín nú? ¿Nāsa nī nacune dē tīnūú nú túsaá? \p \v 27 De nī ncāhān dē: Ja nī ncachī tūhun sá nūū ndá ní, de nduú cúnī ní cuetáhví ní. ¿De nūcu cúnī ndá ní jā cachī tucu sá nūū ní? ¿De á suni cúnī ndá ní candíja ní dē, á naá cúu? \p \v 28 Ñúcuán de nī ncāhān nēhén ndá jíín dē, sá de nī ncāhān cā: Maá nú chi cándíja nú tēe ñúcuán, sochi ndá máá nī chi cándíja nī Moisés. \p \v 29 De jínī ndá nī jā ní ncāhān Yāā Dios jíín Moisés. Sochi tēe ñúcuán, ni nduú jínī ni ní jondē vāji dē. \p \v 30 De nī ncāhān tēe nī īyo cuáá: Sáhvi inī sá jā cáhān ndá ní jāá nduú jínī ní jā váji dē nūū Yāā Dios, vísō nī nacune dē tīnūú sá. \p \v 31 De jínī ō jā Yāā Dios nduú níni yā jā jícān táhvī nchivī íyó cuāchi. Chi níni yā jā cáhān ndá máá-ni nchivī jā chíñúhún nūū yā de sáhá ji jā cúnī yā. \p \v 32 De níí tiempo vāji ó, de nduú ní jínī cuitī ō jā nácune iin tēe tīnūú incā tēe nī ncacu cuáá. \p \v 33 De tú nsūú jondē nūū Yāā Dios vāji tēe ñúcuán, de mā cūú cuitī sāhá dē iin tiñu súcuán, ncachī dē. \p \v 34 De nī ncāhān ndá tēe hebreo: Ndóhó chi íyó ndasí cuāchi nú jondē quīvī nī ncacu nú, ¿de á maá nú stéhēn nūū ni, á naá cúu? ncachī dē. De nī ntavā ndá dē tēe ñúcuán yātā vehe īī sinagoga. \s1 Sīquī nchivī jā íyó cuáá ánō \p \v 35 De nī nīhīn Jesús tūhun jā ní ntavā ndá dē tēe ñúcuán. De nī naquetáhán yā jíín dē, de nī ncāhān yā: ¿A cándíja nú Sēhe Yāā Dios? \p \v 36 De nī ncāhān dē: Señor, ¿ní iin cúu yā tácua candíja sá yā? \p \v 37 De nī ncāhān Jesús: Ja nī jinī nū nūū yā, de suu cúu nduhū jā cáhān ni jíín nú, ncachī yā. \p \v 38 Ñúcuán de nī jēcuīñī jītí dē nūū yā, de nī ncāhān dē: Cándíja sá jā maá ní cúu Jētohō sá. \p \v 39 De nī ncāhān Jesús: Vāji nī inī ñayīví yáhá jā sāhá ndāā ni sīquī nchivī. Chi nchivī íyó cuáá ánō, ndunijīn inī ánō ji jā jīcūhun inī ji sīquī ni. De nchivī jā jáni inī ji jā jícūhun inī ji, sochi nduú, chi sa nducuáá ánō ji, ncachī yā. \p \v 40 De sava tēe fariseo jā íñí jíín yā, tá nī jini dē tūhun yáhá, de nī ncāhān ndá dē: ¿De á jáni inī nū jā suni tēe nduú jícūhun inī cúu ndá máá nī túsaá? \p \v 41 De nī ncāhān Jesús: Tú jā cúu ndá nú tēe nduú jícūhun inī, de mā cōó cuāchi nú. De sīquī jā ní ncāhān ndá nú jā jícūhun inī nū, sochi nduú jétáhví nú, jā ñúcuán cúu jā cundeē cuāchi nú sīquī nū, ncachī yā. \c 10 \s1 Tūhun yátá sīquī tīcāchí \p \v 1 De nī ncāhān cā yā: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú, tá yíhí ndá tīcāchí inī corral jā névāha cáhnú nchivī, de tú iin tēe nduú quívi dē ichi viéhé corral, chi sa incā lado corral cáa dē quívi dē, tēe ñúcuán cúu jācuīhná, chi vāji jā sacuíhná. \p \v 2 Sochi tēe quívi ichi viéhé, tēe ñúcuán cúu pastor jā jíto tīcāchí. \p \v 3 De tēe jíto viéhé, nácune dē jā quīvi tēe ñúcuán. De tīcāchí dē nácunī tī tāchī dē. De cána dē síví tīcāchí maá dē, de távā dē tī. \p \v 4 De tá nī ntavā dē ndihi tīcāchí maá dē, de yósō nūú dē nūū tī cuāhān dē. De ndá tīcāchí chi níquīn tī dē, chi nácunī tī tāchī dē. \p \v 5 De mā cúniquīn tī yātā incā tēe, chi sa cunu tī cunī tī dē, chi nácunī tī jāá nsūú jētohō tī cúu. \p \v 6 Tūhun yátá yáhá nī ncāhān Jesús jíín nchivī, de nduú ní jícūhun inī ji nā tūhun cúu jā ní ncāhān yā. \s1 Jesús cúu maá pastor vāha \p \v 7 Ñúcuán de nī ncāhān cā Jesús jíín nchivī: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú: Maá nī cúu tá cúu viéhé corral nūū quívi ndá nchivī jā cúu tá cúu tīcāchí nī. \p \v 8 Ndācá tēe jāá nduú ní ntájí Yāā Dios, jā ní nquiji ndá dē jondē ncháha ca quenda nī, cúu ndá dē tá cúu jācuīhná, chi nduú ní stéhēn dē tūhun ndāā. De nchivī jā cúu tá cúu tīcāchí nī, nduú ní jétáhví ji ndá dē. \p \v 9 Maá nī cúu tá cúu viéhé. De nchivī jā jíín maá nī quívi ji, scácu nī ji. De cúu ji tá cúu tīcāchí jā ndívi ndá tī nūū yíhí vāha tī, de quée tucu tī nūū cajī vāha tī. \p \v 10 Tēe cuíhná chi maá-ni jā váji dē jā sacuíhná dē tīcāchí, de cahnī dē, de snáā dē tī. De nduhū chi vāji nī tácua cutecū nchivī cúu tá cúu tīcāchí nī, de jondē ndetū ndasí coo ji níí cání. \p \v 11 Maá nī cúu maá pastor vāha. De pastor vāha chi jíto vāha dē tīcāchí dē, vísō jondē cuū dē jā jéhē tī. \p \v 12 Sochi iin tēe jā quéhen yāhvi, nsūú pastor tī cúu dē, chi nsūú tīcāchí maá dē cúu tī. De tú jínī dē jā váji yīhī, de sndóo dē tīcāchí, de jínu dē cuāhān dē. De yīhī chi tíin tī tīcāchí, de sáhá tī jā jítē nuu tīcāchí. \p \v 13 De tēe quéhen yāhvi chi jínu dē cuāhān dē sīquī jā tīcāchí tátū cúu jā jíto dē, de jā ñúcuán nduú cúndáhví inī dē tī. \p \v 14 Maá nī cúu maá pastor vāha. De jínī ni ndācá nchivī jā cúu tá cúu tīcāchí nī, de ndá máá ji jínī ji nduhū. \p \v 15 De yáhá cúu tá cúu jā Tatá nī jínī yā nduhū, de maá nī jínī ni Tatá nī. De cuū ni jā síquī nchivī cúu tīcāchí nī. \p \v 16 De suni íyó cā nchivī cúu tīcāchí nī, de síín síín nchivī cúu ndá ji. De cánuú jā suni quīcuēca nī ndá nchivī ñúcuán. De cuetáhví ji tūhun jā cáhān ni. De cundeē cāhnú-ni ndihi nchivī cándíja, de coo iin-ni pastor ji. \p \v 17 De Tatá nī mānī ndasí yā jíín nī sīquī jā jéhe nī maá nī jā cuū ni jā jéhē nchivī, de natecū tucu nī. \p \v 18 Ni iin mā cūú cahnī nduhū, chi maá nī cúu jā jéhe tūhun jā cuū ni. Jā cáchī maá nī de cuū ni, de jā cáchī maá nī de natecū ni, chi súcuán íyó poder ni. Súcuán nī ncāhān Tatá nī jā sāhá nī, ncachī yā. \p \v 19 De jā ní jini ndá táhán yā hebreo tūhun yáhá, de nī ncusíín tucu inī ji. \p \v 20 De cuāhā ji nī ncāhān: ¿Nūcu níni ndá nú tūhun jā cáhān dē? Chi ndóho dē tāchī, de nī ntīví xīnī dē. \p \v 21 Sochi sava gā ji nī ncāhān: Nsūú súcuán cáhān tēe ndóho tāchī, tá cúu nūū cáhān tēe yáhá. De iin tēe ndóho tāchī, ¿á cuu nacune dē tīnūú tēe cuáá? ncachī ndá ji. \s1 Jā ní ncuyichī inī ndá ji Jesús \p \v 22 De tiempo vījin cúu, de ciudad Jerusalén násāhá ndá nchivī vico jā núcūhun inī ji quīvī jā ní ncuhiī templo cāhnú. \p \v 23 De jíca nuu Jesús inī templo, inī corredor jā nání Salomón. \p \v 24 De ndá táhán yā hebreo nī ncutútú ji nūū yā, de nī ncāhān ji: ¿Nāsaa cā quīvī sāhá nú jā má cúcáhnú inī ndá nī? Chi tú maá nú cúu Cristo, de cachī cājí nú nūū ndá nī. \p \v 25 De nī ncāhān Jesús: Ja nī ncachī tūhun nī nūū ndá nú, de nduú ní ncándíja nú. Ndācá tiñu jā ní ntetíñú Tatá nī nduhū jā sāhá nī, ñúcuán cúu jā stéhēn cājí jā maá yā nī ntají nduhū. \p \v 26 De nduú cándíja ndá nú, chi nsūú tīcāchí nī cúu nú, tá cúu nūū ní ncāhān ni jíín nú. \p \v 27 Ndá nchivī jā cúu tīcāchí nī, chi nácunī ji jā maá nī cúu jā cáhān jíín ji. De jínī ni ji, de níquīn ndá ji nduhū. \p \v 28 De cutecū ji níí cání sāhá nī, de mā tánū tāhvī cuitī ji. De ni iin mā cūú nacandeē ji inī ndahá nī. \p \v 29 Maá Tatá nī nī squívi yā ji ndahá nī. De cúñáhnú cā maá yā nsūú cā ndācá cā. De ni iin mā cūú nacandeē ji inī ndahá yā. \p \v 30 Maá nī jíín Tatá nī, chi iin-ni cúu nī, ncachī yā. \p \v 31 Ñúcuán de ndá táhán yā hebreo nī nquehen tucu dē yūū jā cuāha dē yā. \p \v 32 De nī ncāhān yā jíín dē: Nī stéhēn ni cuāhā tiñu váha nūū nū jā ní nsāhá nī jíín poder Tatá nī. ¿De á sīquī jā ní nsāhá nī ndá tiñu váha cúu jā cuāha nú yūū nduhū, á naá cúu? ncachī yā. \p \v 33 De nī ncāhān ndá dē: Nsūú sīquī jā ní nsāhá nú tiñu váha cúu jā cuāha nī yūū ndóhó, chi sīquī jā cáhān nū tūhun nāvāha jā quītī inī Yāā Dios, chi cáchī nū jā inuú cúu nú jíín Yāā Dios. Chi tēe-ni cúu nú, de sáhá nú jā inuú cúu nú jíín Yāā Dios, ncachī ndá dē. \p \v 34 De nī ncāhān Jesús: Yósō nūū tutū ley jā névāha ndá nú jā ní ncāhān Yāā Dios: Tá cúu yāā cúu ndá nchivī cándíja, cáchī Yāā Dios, cáchī tutū. \p \v 35 De jínī ō jā má cūú cāhān ō jāá nduú cáhān ndāā tutū īī. Chi nī ncāhān yā jā ndá nchivī jā ní ncandíja tūhun yā, cúu ji tá cúu yāā. De víhí cā cúu nduhū. \p \v 36 ¿Túsaá de nūcu cáhān ndá nú jā tūhun nāvāha cúu jā ní ncāhān ni jā Sēhe Yāā Dios cúu nī? Chi maá Yāā Dios nī jani yā nduhū sīquī tiñu īī, de nī ntají yā nduhū vāji nī inī ñayīví. \p \v 37 Tú nduú sáhá nī tiñu sáhá Tatá nī, túsaá de mā cándíja ndá nú nduhū. \p \v 38 Sochi tú sáhá nī, de vísō nduú cándíja nú nduhū, de candíja nú sīquī ndá tiñu sáhá nī. De súcuán de cucáhnú inī nū jā iin-ni cúu Tatá nī jíín nī, de iin-ni cúu nī jíín Tatá nī, ncachī yā. \p \v 39 Ñúcuán de ndúcú tucu ndá dē tiin dē yā. Sochi nī ndoñúhún yā-ni nūū ndá dē cuāhān yā. \p \v 40 De cuānohōn yā yūte Jordán ichi nūū quénda ncandiī, nūū ní īyo Juan nī scuénduté dē. De nī ndeē yā ñúcuán. \p \v 41 De nī nquenda cuāhā nchivī nūū yā, de nī ncāhān ndá ji jíín táhán ji: Ndāā chi vísō nduú ní nsáhá Juan ni iin tiñu ñáhnú, de nī ncundaā ndihi tūhun jā ní ncāhān dē sīquī nāsa sáhá tēe yáhá, ncachī ji. \p \v 42 De cuāhā nchivī ñúcuán nī ncandíja ji yā. \c 11 \s1 Jā ní jīhī Lázaro \p \v 1 De nī īyo iin tēe cúhū, nání dē Lázaro. De maá dē jíín cuāha dē María jíín Marta, cúu ndá dē nchivī ñuū Betania. \p \v 2 De María jā cúu cuāha Lázaro, suu ña cúu jā ní nchihi aceite perfume jēhē Jētohō ō, de nī nasíchī ña jíín ixi xínī ña. \p \v 3 De ndúū cuāha dē ñúcuán nī ntetíñú ña tūhun cuāhān nūū Jesús: Señor, tēe jā mānī ní jíín, cúhū dē, cáchī ña, ncachī mozo. \p \v 4 De tá nī jini Jesús tūhun, de nī ncāhān yā: Cuēhē yáhá chi nsūú cuēhē jā cuū dē cúu. Chi sa sāhá Yāā Dios jā cunī nchivī nāsa cúñáhnú yā. Chi nduhū, Sēhe Yāā Dios, jíín cuēhē yáhá de stéhēn ni jā suni cúñáhnú maá nī, ncachī yā. \p \v 5 De mānī Jesús jíín Marta jíín cūhū ña jíín Lázaro. \p \v 6 De vísō súcuán de tá nī nīhīn yā tūhun jā cúhū dē, de nī nquendōo yā ūū cā quīvī nūū ndéē yā. \p \v 7 Ñúcuán de nī ncāhān yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā: Ná cóhōn quīnohōn ō región Judea. \p \v 8 De nī ncāhān ndá tēe scuáha jíín yā: Maestro, cáta ñatin-ni quīvī cúu jā ndúcú ndá táhán ó hebreo cuāha dē yūū ní. ¿De á cúnī ní quīhīn tucu ní ñúcuán, á naá cúu? ncachī dē. \p \v 9 De nī ncāhān Jesús: Mā cūú cahnī nchivī nduhū de tú ncháha ca quenda maá quīvī cuū ni. Chi jā íyó nī ñayīví yáhá cúu tá cúu jā íyó ūxī ūū hora iin nduú. De jā sáhá nī jā cúnī Yāā Dios, de súcuán cúu nī tá cúu tēe jā jíca nduú, de nduú scáchihi dē jēhē dē, chi nijīn nūū dē ñayīví yáhá. \p \v 10 Sochi tēe jāá nduú sáhá jā cúnī Yāā Dios, chi modo jā jíca dē jacuáā, de modo jā scáchihi dē jēhē dē, chi nduú cútūu inī ánō dē, ncachī yā. \p \v 11 Ñúcuán de nī ncāhān tucu yā: Amigo ō Lázaro quíxīn dē, de quīhīn ni jā sndóto nī dē, ncachī yā. \p \v 12 Ñúcuán de ndá tēe scuáha nī ncāhān dē: Señor, tú quíxīn dē de jínī ō jā nduvāha dē. \p \v 13 Sochi Jesús chi súcuán nī ncāhān yā jā ní jīhī dē. De jáni inī ndá tēe scuáha jā quíxīn ndija dē. \p \v 14 Ñúcuán de nī ncāhān cājí yā: Ja nī jīhī Lázaro. \p \v 15 De cúsiī inī ni jāá nduú ní íyo nī ñúcuán, tácua vāha cā candíja ndá nú tá cunī nū tiñu ñáhnú jā sāhá nī. Túsaá de ná cóhōn nūū ndīyi ñúcuán, ncachī yā. \p \v 16 Ñúcuán de Tomás, tēe cúu cuátī, nī ncāhān dē jíín ndá táhán dē jā scuáha jíín yā: Suni ná cóhōn tácua cuū ō jíín yā, ncachī dē. \s1 Jesús cúu jā sáhá jā natecū de cutecū níí cání \p \v 17 De tá nī nquenda Jesús, de jínī yā ja nī ncuu cūmī quīvī jā ní ncuyuhū Lázaro. \p \v 18 De ñatin-ni íyó ñuū Betania jíín ñuū Jerusalén, chi tá ūū kilómetro yósāvá. \p \v 19 De Marta jíín María, nī nquenda cuāhā táhán ña hebreo jā cáhān ji tūhun ndeé inī jíín ña jā ní jīhī cuāha ña. \p \v 20 De tá nī nīhīn Marta tūhun jā váji Jesús, de nī nquee ña cuātahān ña yā. De María chi nī ndōo ña vehe. \p \v 21 De nī ncāhān Marta jíín Jesús: Señor, tú ní íyo ní yáhá, de mā cúū cuāha sá nícu. \p \v 22 De vísō súcuán de jínī sá jā ndācá jā cācān ní nūū Yāā Dios, de sāhá yā, ncachī ña. \p \v 23 De nī ncāhān Jesús jíín ña: Natecū cuāha nú, ncachī yā. \p \v 24 De nī ncāhān Marta: Jínī sá jā natecū dē quīvī jā natecū ndācá ndīyi jondē quīvī jīnu ñayīví. \p \v 25 De nī ncāhān Jesús: Maá nī cúu Yāā jā sáhá jā natecū nchivī jíín jā cutecū ji níí cání. Nchivī cándíja jā scácu nī ji, vísō ná cúū ji, de natecū ji. \p \v 26 De nchivī jā técū de candíja ji nduhū, cutecū ji níí cání andiví. ¿A cándíja nú tūhun yáhá? ncachī yā. \p \v 27 De nī ncāhān ña: Señor, cándíja sá jā maá ní cúu Cristo Sēhe Yāā Dios, jā cáchī tutū jā quiji inī ñayīví, ncachī ña. \s1 Jā ní jacu Jesús nūū yíyuhū Lázaro \p \v 28 De tá nī ncāhān ña súcuán, de cuāhān ña-ni, cuācana yuhū ña cūhū ña María: Maá Maestro nī nquenda yā, de cána yā ndóhó, ncachī ña. \p \v 29 De jā ní jini María tūhun yáhá, de ñamā nī nacuiñī ña, de cuāhān ña nūū yā. \p \v 30 De ncháha ca quīvi Jesús ñuū, chi nī nquendōo yā nūū ní jētahān Marta yā. \p \v 31 De nchivī hebreo jā ndéē inī vehe jíín María jā cáhān ji tūhun ndeé inī jíín ña, nī jinī ji jā ñamā nī nacuiñī ña cuāhān ña. De nī jēcuniquīn ndá ji ña, chi jáni inī ji jā cuáhān ña cuacu ña jondē nūū yíyuhū ndīyi. \p \v 32 Ñúcuán de nī nquenda María nūū íyó Jesús, de nī jēcuīñī jītí ña nūū jéhē yā, de nī ncāhān ña: Señor, tú ní ndéē ní yáhá, de mā cúū cuāha sá nícu, ncachī ña. \p \v 33 De nī jinī Jesús jā jácu ña jíín jā jácu ndá nchivī jā váji jíín ña. De nī ncucuécá ndasí inī yā, de nī ntahúhvī inī yā jā cúndáhví inī yā ji. \p \v 34 De nī jīcā tūhún yā ña: ¿Ní cúu nūū ní nchiyuhū ndá nú dē? De nī ncāhān ña jíín yā: Ná cóhōn de cunī ní, Señor, ncachī ña. \p \v 35 De nī jacu Jesús. \p \v 36 Ñúcuán de nī ncāhān ndá nchivī hebreo jíín táhán ji: Cūndēhé nācā mānī ndasí nī īyo dē jíín ndīyi ñúcuán. \p \v 37 De sava ji chi nī ncāhān ji: Tēe yáhá jā ní nacune dē tīnūú tēe cuáá, ¿á mā cūú sāhá dē jā má cúū Lázaro nícu? ncachī ji. \s1 Jā ní nastécū yā Lázaro \p \v 38 De nī ntahúhvī ndasí tucu inī Jesús, de nī nquenda yā nūū yíyuhū ndīyi. De iin yavī cava cúu, de yúyávī ñúcuán ndásī iin yūū. \p \v 39 De nī ncāhān yā: Sāhá jíyo ndá nú yūū jīñā, ncachī yā. De Marta, cuāha ndīyi ñúcuán, nī ncāhān ña: Señor, ja jéhēn xicō dē, chi ja nī ncuu cūmī quīvī yíyuhū dē. \p \v 40 De nī ncāhān Jesús jíín ña: ¿A nsūú ja nī ncāhān ni jíín nú jā tú candíja nú de cunī nū jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios jíín poder yā? ncachī yā. \p \v 41 Ñúcuán de nī nsāhá jíyo ndá dē yūū jā ndásī yúyávī ndīyi. De nī nūcūndēhé-ni Jesús ichi andiví, de nī ncāhān yā: Tatá, ná cútahvī sá nūū ní jā sáhá ní jā jícān sá. \p \v 42 De jínī sá jā níní sáhá ní jā jícān sá. De jā quendōo vāha nchivī íñí yáhá cúu jā súcuán cáhān sá, tácua ná cándíja ji jā maá ní nī ntají sāán. \p \v 43 De tá nī ncāhān yā súcuán, de nī ncāhān jee yā: Lázaro, quee quiji nú, ncachī yā. \p \v 44 De nī nquee-ni tēe jā ní jīhī, de ñúsúcún ndahá dē sīhin dē jíín tira sahma. De nūū dē ñúsúcún iin sahma. De nī ncāhān Jesús jíín ndá nchivī: Nandají ndá nú sahma ñúsúcún dē, tácua cuu caca dē, ncachī yā. \s1 Jā ní scáni táhán ndá dē tūhun jā cahnī dē Jesús \r (Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2) \p \v 45 Ñúcuán de cuāhā nchivī hebreo jā ní nquenda nūū María, nī ncandíja ji Jesús, chi nī jinī ji tiñu jā ní nsāhá yā. \p \v 46 Sochi sava ji cuāhān ji nūū ndá tēe fariseo, de nī ncachī tūhun ji nāsa nī nsāhá Jesús. \p \v 47 Ñúcuán de ndá tēe fariseo jíín ndá sūtū cúñáhnú nī ndutútú dē junta jíín ndá cā tēe cúñáhnú. De nī ncāhān ndá dē: ¿Nāsa sāhá ó? Chi tēe ñúcuán sáhá ndasí dē tiñu ñáhnú. \p \v 48 De tú cuāha ó tūhun jā sāhá cā dē súcuán, de ndiviī nchivī candíja ji dē. De quiji ndá tēe nación Roma jā cúñáhnú, de canī dē templo cāhnú ó, de scútē nuu dē nchivī nación ndācá ó, ncachī ndá dē. \p \v 49 De iin táhán dē jā nání Caifás, jā cúu maá sūtū cúñáhnú cā cuīyā ñúcuán, nī ncāhān dē: Ndá ndóhó chi nduú jínī cuitī nū, \p \v 50 ni nduú jícūhun inī nū jā vāha cā jā cuū iin tēe jā jéhē nchivī nación ndācá ó nsūú cā jā naā ndiviī ō, ncachī dē. \p \v 51 De nduú ní ncáhān dē tūhun yáhá jā jáni inī maá dē. Chi sīquī jā cúu dē sūtū cúñáhnú cā cuīyā ñúcuán, de nī nsāhá Yāā Dios jíín dē jā ní nacani dē tūhun jā cuū Jesús jā jéhē nchivī nación hebreo. \p \v 52 De nsūú maá-ni jā jéhē nación hebreo, chi suni jā jéhē ndiviī nchivī jā cúu sēhe Yāā Dios jā ní jītē nuu ndācá nación, tácua inuú-ni cuu ndá ji. \p \v 53 De jondē quīvī ñúcuán de ndācá tēe hebreo jā cúñáhnú, nī scáni táhán ndá dē tūhun jā cahnī dē Jesús. \p \v 54 De jā ñúcuán nduú cā ní jíca nijīn yā nūū ndá táhán yā hebreo, chi nī nquee yā región Judea, de cuāhān yā iin ñuū nání Efraín, nūū íyó ñatin ñuhun tíhá. De ñúcuán nī ndeē yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā. \p \v 55 De nī ncuñatin vico pascua jā násāhá ndá nchivī hebreo. De cuāhā nchivī ndācá ñuū ñúcuán cuāhān ji Jerusalén, tácua squíncuu ji jā cáhān ley jā cuchi ji ndundoo ji nūū Yāā Dios, de sá de quijéhé vico pascua. \p \v 56 De nánducú ndá ji Jesús, de jícā tūhún táhán ji inī templo: ¿Nāsa jáni inī ndá nú? ¿A quiji dē vico, á nduú? ncachī ji. \p \v 57 De ndá sūtū cúñáhnú jíín ndá tēe fariseo nī ndacu dē tiñu jā tú ní iin nchivī jínī ji ní nūū íyó yā, de ná cáchī tūhun ji, tácua tiin ndá dē yā. \c 12 \s1 Jā ní nchihi María perfume jēhē Jesús \r (Mt. 26.6‑13; Mr. 14.3‑9) \p \v 1 De cúmanī īñū cā quīvī de coo vico pascua. De nī jēhēn tucu Jesús ñuū Betania nūū ndéē Lázaro, tēe jā ní jīhī de nī nastécū yā dē. \p \v 2 De nī nsāhá ndá ji iin vico jā cuxíní ji jíín yā jā íyó yíñúhún ji jíín yā. De Marta nī jani ña cōhō. De Lázaro yájī dē stāā jíín yā nūū mesa jíín ndá cā nchivī. \p \v 3 Ñúcuán de María nī nquenda ña jíín tá sava litro aceite perfume jā cúu ndinuhun itā nardo, jā yāhvi ndasí ndéē. De nī nchihi ña jēhē Jesús, de nī nasíchī ña jíín ixi ña. De níí inī vehe nī nchitú xicō perfume. \p \v 4 Ñúcuán de nī ncāhān Judas Iscariote sēhe Simón, iin tēe scuáha jíín yā, de suu dē cúu jā nastúu dē yā: \p \v 5 ¿Nūcu nduú ní ncúyāhvi perfume yáhá jā ūnī ciento denario, de cuāha ó nūū nchivī ndāhví nícu? \p \v 6 Súcuán nī ncāhān dē, nsūú jā cúndáhví ndija inī dē nchivī ndāhví, chi sa jā cúu dē tēe cuíhná. Chi maá dē née itīn xūhún, de quéhen cuíhná dē jā jáquīn ndá tēe ñúcuán. \p \v 7 Sá de nī ncāhān Jesús: Mā stáhān nū ña. Chi jā ní nsāhá ña yáhá cúu jā ní nsāhá tūha ña nduhū jōndē quīvī jā quiyuhū ni. \p \v 8 Chi níí cání ndéē nchivī ndāhví jíín nú, sochi nduhū chi mā cúndeē ni cā jíín nú, ncachī yā. \s1 Jā ní scáni táhán ndá dē tūhun jā cahnī dē Lázaro \p \v 9 De cuāhā nchivī hebreo nī jini ji tūhun jā ndéē yā ñuū Betania. De nī nquenda ndá ji, de nsūú maá-ni jā cúnī ji cūndēhé ji nūū Jesús, chi suni cúnī ji cūndēhé ji nūū Lázaro, tēe jā ní nastécū yā. \p \v 10 Ñúcuán de ndá sūtū cúñáhnú nī scáni táhán dē tūhun jā suni cahnī dē Lázaro. \p \v 11 Chi jā síquī Lázaro de nī ncujiyo cuāhā táhán dē hebreo nūū dē, de cándíja ji Jesús. \s1 Jā ní nquīvi Jesús Jerusalén \r (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40) \p \v 12 De incā quīvī, de ndá nchivī cuāhā jā ní nquenda vico pascua, nī jini ji tūhun jā váji Jesús Jerusalén. \p \v 13 De nī jahnū ji ndahá ñūū, de nī nquee ji cuātahān ji yā. De nī ncana jee ndá ji: Cúñáhnú ndasí Yāā Dios. Vāha ndasí Yāā cúu Yāā jā váji jíín tiñu maá Jētohō ō Yāā Dios. Vāha ndasí Yāā cúu Rey maá ó nchivī Israel, ncachī ji. \p \v 14 De nī nīhīn Jesús iin burro, de nī jēcōsō yā tī, tá cúu nūū cáhān tutū īī: \q1 \v 15 Nchivī Jerusalén jā suni nání Sión, mā cúyūhú ndá nú. \q1 Yáhá cūndēhé nú jā váji Rey nū, \q1 de yósō yā iin burro. \m Cáchī tutū. \p \v 16 De quīvī ñúcuán de ndá tēe scuáha jíín yā nduú ní jícūhun inī dē jā súcuán quée ndaā ndācá jā yósō nūū tutū īī. De jondē tá nī nduñáhnú Jesús jā cuánohōn yā andiví, de sá de nī nūcūhun inī dē ndá tūhun jā yósō sīquī yā, jíín jā súcuán nī nsāhá ndá dē jíín yā. \p \v 17 De ndá nchivī jā ní īyo jíín yā tá nī ncana yā Lázaro nūū yíyuhū dē, de nī nastécū yā dē, nī nacani ji tūhun nāsa nī nsāhá yā. \p \v 18 Jā ñúcuán cúu jā ní nquee nchivī cuāhā, nī jētahān ji yā, chi nī jini ji tūhun jā ní nsāhá yā tiñu ñáhnú jā ní stéhēn yā poder yā. \p \v 19 Ñúcuán de nī ncāhān ndá máá tēe fariseo: Mitan de ja nī jinī ō jā má cūú cuitī cā casī ō. Chi ndéhé ó jā ndiviī cuitī nchivī cuāhān ji jíín dē, ncachī ndá dē. \s1 Nchivī nación Grecia nánducú ji Jesús \p \v 20 De sava nchivī nación Grecia, suni nī nquenda ji Jerusalén vico pascua jā chiñúhún ji Yāā Dios. \p \v 21 De nī nquenda ndá ji nūū Felipe, tēe ñuū Betsaida ndáñúū Galilea. De nī ncāhān ji jíín dē: Señor, cúnī ndá sá cāhān sá jíín Jesús, ncachī ji. \p \v 22 De nī jēhēn Felipe, nī ncachī tūhun dē nūū Andrés. De ndúū dē cuācachī tūhun dē nūū Jesús. \p \v 23 De nī ncāhān Jesús jíín dē: Ja nī nquenda quīvī jā nduñáhnú maá Yāā nī nduu tēe. \p \v 24 De ndāā cáhān ni jíín ndá nú, iin nūnī trigo tú mā níncava nūū ñūhún jā quiyuhū, túsaá de coo mátúhún-ni. Sochi tú quiyuhū, de nacayā cuāhā ndasí. De suni súcuán cánuú jā cuū ni de quiyuhū ni, tácua coo cuāhā nchivī jā nduu ji sēhe Yāā Dios. \p \v 25 De nā-ni nchivī tú nduú jéhe ji tūhun cundoho ji jā síquī nduhū, de tānū tāhvī ji. De nchivī jā jéhe ji tūhun cundoho ji jā síquī nduhū inī ñayīví yáhá, cutecū ji níí cání andiví. \p \v 26 De tú ní nchivī cúnī ji satíñú ji nūū ni, de ná cúniquīn ji nduhū. De nūū cundeē maá nī, suni ñúcuán cundeē nchivī sátíñú nūū ni. De nchivī jā sátíñú nūū ni chi sāhá Tatá nī jā cuñáhnú ji. \s1 Jā ní ncāhān Jesús jā cuū yā \p \v 27 De mitan de cúcuécá ndasí inī ni sáhá tūndóhó jā quiji sīquī ni. ¿De nāsa cāhān ni? ¿A cāhān ni jíín Tatá nī: Scácu ní sāán nūū tūndóhó jā quiji sīquī sá, cachī ni? Mā cūú, chi jā síquī ñúcuán cúu jā ní nquiji nī ñayīví. \p \v 28 Tatá, stéhēn ní jā cúñáhnú ndasí ní jíín poder ní, ncachī yā. Ñúcuán de ichi andiví nī ncāhān iin tūhun: Ja nī stéhēn ni jā cúñáhnú nī, de stéhēn tucu nī incā vuelta, ncachī yā. \p \v 29 De nī jini ndá nchivī íñí ñúcuán, de nī ncāhān ji jā taja cána. De sava cā ji nī ncāhān: Iin ángel Yāā Dios nī ncāhān jíín yā. \p \v 30 De nī ncāhān Jesús jíín ji: Nduú ní ncáhān Yāā Dios tūhun yáhá jā síquī nduhū, chi sa sīquī ndá máá nú tácua cunī nū jā ní ncāhān yā jíín nī. \p \v 31 Mitan cúu jā sándaā Yāā Dios sīquī cuāchi nchivī ñayīví yáhá. Mitan cúu jā scúnu yā jānēhén jā tátúnī inī ñayīví yáhá. \p \v 32 De nduhū, tá jīnu cundita caa nī cuū ni inī ñayīví, de sāhá nī jā cuu inī ndá nchivī quīvi ji ndahá nī, ncachī yā. \p \v 33 Súcuán nī ncāhān yā jā stéhēn yā nāsa modo cuū yā. \p \v 34 De nī ncāhān nchivī jíín yā: Nī jini ndá sá tūhun jā cáhān tutū ley Yāā Dios jā névāha ó, jā Cristo cutecū yā níí cání. ¿De nūcu cáhān ní jā Yāā nī nduu tēe, cánuú cundita caa yā cuū yā? ¿Ní iin cúu maá Yāā nī nduu tēe túsaá? ncachī ji. \p \v 35 Ñúcuán de nī ncāhān Jesús: Jacū-ni cā quīvī cundeē ni jíín ndá nú jā cúu nī luz jā cúnijīn inī ánō nū. Túsaá de mitan juni íyó cā luz ni jíín nú, de caca nú jíín, chi iin sanaā-ni de cuāhān ni, de quendōo nú modo nūū neē. Chi nchivī jíca modo nūū neē, nduú jínī ji ní cúu nūū quíhīn ji. \p \v 36 Túsaá de juni ndéē cā ni jíín nú, de candíja nú nduhū jā cúu nī luz, tácua nduu nú nchivī jíca jíín luz, ncachī yā. Súcuán nī ncāhān yā ndá tūhun yáhá, de cuāhān yā-ni, de nduú cā ní stéhēn yā maá yā nūū ji. \s1 Jāá nduú ní ncándíja nchivī hebreo jā cúu yā Cristo \p \v 37 De vísō cuāhā tiñu ñáhnú nī nsāhá Jesús jā stéhēn yā poder yā nūū nchivī, de nduú ní ncándíja ji yā. \p \v 38 Chi cánuú quee ndaā tūhun jā ní ncāhān Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios janahán: \q1 Tátā Yāā Dios, nduú ní ncándíja ndá nchivī tūhun jā ní nacani sá, \q1 de nduú ní ncándíja ji tiñu ñáhnú jā ní stéhēn ní poder ní nūū ji. \m Ncachī Isaías. \p \v 39 Jā ñúcuán nduú ní ncúu candíja ndá ji, chi nī ncāhān tucu Isaías: \q1 \v 40 Nī nsāhá Yāā Dios modo jā cuáá ánō ndá ji, \q1 jíín jā cúnīhin inī ji, \q1 tácua coo modo jā má cūní ndá ji, \q1 de ni mā jícūhun inī ji, \q1 ni mā násāma inī ji quīvi ji nūū ni, \q1 jā nasāhá vāha nī ánō ji nūū cuáchi ji. \m Ncachī Cristo, cáchī tutū. \p \v 41 Ndá tūhun yáhá nī ncāhān Isaías, chi ja nī jinī dē nāsa cúñáhnú ndasí Jesús, de nī ncāhān dē nāsa coo quīvī jā quiji yā. \p \v 42 De vísō súcuán de cuāhā nchivī hebreo chi nī ncandíja ji yā, de suni jondē jíín sava tēe tátúnī. Sochi nduú ní ncáchī ndá dē jā cándíja dē yā, chi sīquī jā yúhú dē tēe fariseo. Chi tú súcuán de mā cuáha cā ndá tūhun jā quīvi dē vehe īī sinagoga. \p \v 43 Chi ndá tēe tátúnī cúsiī cā inī dē jā cuñáhnú dē sāhá nchivī, nsūú cā jā cuñáhnú dē sāhá Yāā Dios. \s1 Tūhun jā cáhān Jesús cúu jā sāhá ndāā sīquī nchivī \p \v 44 De nī ncāhān jee Jesús: Nchivī cándíja nduhū, de nsūú mátúhún-ni nduhū cándíja ji, chi suni cándíja ji jondē maá Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū. \p \v 45 De nchivī jínī nūū ni, suni jínī ji nūū Yāā nī ntají nduhū. \p \v 46 Maá nī jā cúu luz jā cúnijīn inī ánō nchivī, nī nquiji nī inī ñayīví tácua ndá nchivī cándíja nduhū, mā cācá ji modo nūū neē. \p \v 47 De tú iin nchivī jíni ji tūhun cáhān ni, de tú nduú jétáhví ji, de nsūú nduhū cúu jā sāhá ndāā sīquī ji. Chi nduú vāji nī jā nacunehen nī cuāchi sīquī nchivī ñayīví, chi sa jā scácu nī ji. \p \v 48 De nchivī jā squéne yichī nduhū, de nduú jétáhví ji tūhun cáhān ni, íyó iin jā sāhá ndāā sīquī ji. Suu ndācá tūhun jā ní ncāhān ni, tūhun ñúcuán cúu jā nacunehen cuāchi sīquī ji quīvī jīnu ñayīví. \p \v 49 Chi nduú cáhān ni jā cúu inī maá nī, chi Tatá nī, Yāā nī ntají nduhū, maá yā nī ndacu nūū ni nāsa cāhān ni jíín nāsa stéhēn ni. \p \v 50 De jínī ni jā tūhun ndácu Tatá nī sáhá jā cutecū nchivī níí cání. Túsaá de ndá tūhun jā cáhān ni, chi maá-ni tūhun jā ní ncachī Tatá nī cúu, ncachī yā. \c 13 \s1 Jā ní naquete yā jēhē ndá tēe scuáha \p \v 1 De jañíni incā quīvī de quijéhé vico pascua. De ja jínī Jesús jā ní nquenda quīvī jā quee yā ñayīví yáhá quīnohōn yā nūū Tatá yā. De níní cúndáhví inī yā nchivī maá yā jā íyó inī ñayīví. De mitan jā ní ndihi quīvī jā íyó yā ñayīví, de sāhá yā iin tiñu jā stéhēn cājí yā jā cúndáhví inī yā ji. \p \v 2 De tāchī cúñáhnú ja nī scúu inī ánō Judas Iscariote sēhe Simón, jā mitan nastúu dē yā. \p \v 3 De jínī Jesús jā vāji yā jōndē nūū Yāā Dios, de quīnohōn yā nūū Yāā Dios. De jínī yā jā ní nsāhá Tatá yā jā cúñáhnú yā sīquī ndihi-ni. \p \v 4 De cúxíní yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā, de nī nacuiñī yā. De nī stáá yā sahma níjin yā, de nī juhnī yā iin toalla chījin yā. \p \v 5 De nī nchuhun yā ndute inī iin tījēhēn. De nī nquijéhé yā náquete yā jēhē ndá tēe scuáha. De násíchī yā jíín toalla jā núhnī chījin yā. \p \v 6 De nī nquenda yā nūū Simón Pedro. De nī ncāhān Pedro jíín yā: Señor, ¿á sa maá ní naquete ní jēhē sá? \p \v 7 De nī ncāhān Jesús: Nduú jícūhun inī nū jā sáhá nī mitan, de cúcuéé cā de jīcūhun inī nū. \p \v 8 De nī ncāhān Pedro jíín yā: Mā náquete cuitī ní jēhē sá. De nī ncāhān Jesús: Tú mā náquete nī jēhē nū, de mā cūú coo inuú inī nū jíín nī. \p \v 9 De nī ncāhān Simón Pedro: Señor, tú súcuán cúu de nsūú mátúhún-ni jēhē sá, chi saá-ni ndahá sá jíín xīnī sá naquete ní, ncachī dē. \p \v 10 De nī ncāhān Jesús jíín dē: Tēe jā cáta nī jichi, nduú jíni ñúhún ndundoo níí dē, chi maá-ni jēhē dē, chi ja íyó ndoo níí dē. De ndá ndóhó, chi ja nī ndundoo nú. Sochi nsūú ndihi ndá nú íyó ndoo, ncachī yā. \p \v 11 Chi ja jínī yā ní iin dē cúu jā nastúu dē yā, de jā ñúcuán nī ncāhān yā: Nsūú ndihi ndá nú íyó ndoo. \p \v 12 De tá nī ncuu nī naquete yā jēhē ndá dē, de nī naquehen yā sahma níjin yā, de nī nūcundeē yā nūū mesa. De nī ncāhān yā: ¿A jícūhun inī ndá nú nā cuá cúu jā ní nsāhá nī jíín nú? \p \v 13 Cáhān ndá nú jā Maestro nū jíín Jētohō nū cúu nī, de ndāā cáhān ndá nú, chi suu cúu ndija nī. \p \v 14 Túsaá de vísō Maestro nū jíín Jētohō nū cúu nī, de nī naquete nī jēhē ndá nú, de suni súcuán cánuú jā naquete ndá máá nú jēhē táhán nú. \p \v 15 Chi tiñu yáhá nī nsāhá nī jā stéhēn ni nūū nū jā suni súcuán cánuú sāhá nú maá nú mozo nūū táhán nú, tá cúu nūū ní nsāhá nī maá nī mozo nūū ndá nú. \p \v 16 Jāndáā cáhān ni jíín nú jā iin mozo nduú cúñáhnú dē nūū patrón dē, de tēe jíca tiñu nduú cúñáhnú dē nūū tēe jā ní ntají dē. Túsaá de ndá máá nú cúu mozo ni, de suni súcuán cánuú sāhá nú maá nú nūū táhán nú tá cúu nūū ní stéhēn ni nūū nū. \p \v 17 De tú nī jīcūhun inī ndá nú ndá tūhun yáhá, de nācā ndetū tāhvī nū tú squíncuu nú. \p \v 18 Sochi nduú cáhān ni jā ndihi nú ndetū, chi ja jínī ni ndá nú jā ní nacāji nī. De cánuú quee ndaā tūhun yáhá jā cáhān tutū īī: Tēe yájī stāā jíín nī, nī ndicó cóo dē sīquī ni, cáchī tutū. \p \v 19 De mitan de ja cáchī tūhun nī nūū nū ndācá jā coo jondē ncháha ca coo, tácua tá coo, de candíja nú jā maá nī cúu Yāā nī ntají Yāā Dios. \p \v 20 Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā nā-ni nchivī cuetáhví ji ndācá jā tají nī, de nduhū cuetáhví ji. De nchivī jétáhví nduhū, suni jétáhví ji Yāā nī ntají nduhū vāji nī, ncachī yā. \s1 Jā ní ncachī yā jā nastúu Judas yā \r (Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23) \p \v 21 De tá nī ncāhān Jesús ndá tūhun yáhá, de nī ncucuécá ndasí inī yā. De nī ncāhān cājí yā: Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú jā iin nú nastúu nduhū, ncachī yā. \p \v 22 Ñúcuán de ndá tēe scuáha jíín yā, nī nūcūndēhé nūū tāhán dē, jáni inī ndá dē ní iin dē cúu jā ní ncāhān yā. \p \v 23 De iin tēe scuáha jā mānī cā yā jíín, ndéē dē xiín yā nūū mesa jā cúxíní ndá dē jíín yā. \p \v 24 De nī nsāhá Simón Pedro seña nūū dē jā ná cátūhún dē yā ní iin dē cúu jā ní ncāhān yā. \p \v 25 De tēe ñúcuán nī scáyí dē maá dē nūū Jesús, de nī jīcā tūhún dē yā: Señor, ¿ní iin dē cúu? ncachī dē. \p \v 26 De nī ncāhān Jesús: Ná chúndaji nī stāā de cuāha nī nūū iin dē, de suu tēe ñúcuán cúu, ncachī yā. De nī nchundaji yā stāā, de nī jēhe yā nūū Judas Iscariote sēhe Simón. \p \v 27 De tá nī nquehen dē stāā ñúcuán, de nī nquīvi-ni Satanás inī ánō dē. Ñúcuán de nī ncāhān Jesús jíín dē: Tiñu jā sāhá nú, de ñamā sāhá nú, ncachī yā. \p \v 28 De ni iin tēe yájī stāā jíín yā, nduú ní jícūhun inī dē nūcu cáhān yā súcuán jíín dē. \p \v 29 Chi sava dē jáni inī dē jā ní ncāhān yā jíín Judas jā cueen dē jā jíni ñúhún yā vico, á jā cuāha dē jacū xūhún nūū nchivī ndāhví. Chi maá dē ndíso itīn xūhún. \p \v 30 De tá nī nchajī dē stāā ñúcuán, de nī nquee dē-ni cuāhān dē. De ja nī ncuaā. \s1 Jā ní ndacu yā tiñu jéé \p \v 31 Ñúcuán de tá cuāhān Judas, de nī ncāhān Jesús: Mitan de nduhū, Yāā nī nduu tēe, stéhēn ni nāsa cúñáhnú nī, de suni jíín nduhū de cunī nchivī nāsa cúñáhnú Yāā Dios. \p \v 32 De tú jíín nduhū cunī nchivī nāsa cúñáhnú Yāā Dios, túsaá de suni stéhēn Yāā Dios nāsa cúñáhnú nduhū jā cúu nī Sēhe yā. De ñamā-ni stéhēn yā. \p \v 33 Séhē, nduú cā nahán cundeē ni jíín ndá nú. De nanducú nú nduhū, de tá cúu nūū ní ncāhān ni jíín ndá táhán ó hebreo, suni súcuán cáhān ni jíín ndá nú mitan jā mā cūú cuēē nū nūū quíhīn ni. \p \v 34 De mitan de ndácu nī iin tiñu jéé nūū ndá nú, jā cundáhví inī nū táhán nú. Tá cúu nūū cúndáhví inī ni ndá máá nú, suni súcuán cundáhví inī nū táhán nú. \p \v 35 De tú cundáhví inī nū táhán nú, de súcuán de cunī ndācá nchivī jā cúu nú tēe scuáha jíín nī, ncachī yā. \s1 Jā ní ncachī yā jā yūhú Pedro cachī dē jā jínī dē yā \r (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34) \p \v 36 De nī ncāhān Simón Pedro jíín yā: Señor, ¿ní cúu nūū quíhīn ní túsaá? De nī ncāhān Jesús: Nūū quíhīn ni chi mā cūú cuniquīn nū nduhū mitan, de cúcuéé cā de cuēē nū. \p \v 37 De nī ncāhān Pedro: Señor, ¿nūcu mā cūú cuniquīn sá níhín mitan? Nduú yúhú sá vísō cuū sá jā jéhē ní, ncachī dē. \p \v 38 De nī ncāhān Jesús: ¿A jáni inī nū jā má cúyūhú nú cuū nū jā jéhē ni? Jāndáā cáhān ni jíín nú jā jondē ncháha ca cana lohló, de ūnī vuelta cuyūhú nú de cāhān nū jāá nduú jínī nū nduhū, ncachī yā. \c 14 \s1 Jesús cúu ichi jā jīnū ō nūū Tatá yā \p \v 1 De nī ncāhān cā yā: Mā cúcuécá inī ndá nú sīquī ndācá tūndóhó. Candíja nú jā sáhá Yāā Dios jēhē nū, de suni candíja nú jā sáhá nī jēhē nū. \p \v 2 Chi nūū ndéē Tatá nī, íyó cuāhā vehe jā cundeē ndá nú. De tú nsūú súcuán íyó, de ja nī ncachī tūhun nī nūū nū nícu. Túsaá de quīhīn ni sāhá tūha nī nūū cundeē ndá nú. \p \v 3 De jā quíhīn ni sāhá tūha nī, de ndiji nī quinacueca nī ndá nú cōhōn, tácua suni cundeē nū nūū cundeē maá nī. \p \v 4 De ja jínī ndá nú ní jondē quīhīn ni, de ja jínī nū nāsa cuēē nū ñúcuán, ncachī yā. \p \v 5 De nī ncāhān Tomás jíín yā: Señor, nduú jínī ndá sá ní jondē quīhīn ní, ¿de nāsa cunī sá ichi cuēē sá ñúcuán túsaá? \p \v 6 De nī ncāhān Jesús jíín dē: Maá nī cúu ichi jā jīnū nū andiví, de maá nī cúu tūhun ndāā jíín tūhun jā cutecū nū níí cání. De ni iin mā cūú jīnū nūū Tatá nī de tú nduú nduhū. \p \v 7 De tú ja nī jinī nū nduhū, de suni ja nī jinī nū Tatá nī túsaá. De mitan de ja jínī ndá nú yā, chi ja nī jinī nū nūū ni, ncachī yā. \p \v 8 De nī ncāhān Felipe jíín yā: Señor, stéhēn ní Tatá ní nūū sá, de ná cúvāha inī ndá sá, ncachī dē. \p \v 9 De nī ncāhān Jesús: Felipe, ja nī ncuu cuāhā quīvī jíca nī jíín ndá nú, ¿de á ncháha ca cunī nū ní iin cúu nduhū? Tēe jā ndéhé nūū ni, suni ndéhé dē nūū Tatá nī. ¿Túsaá de nūcu cáhān nū jā stéhēn ni Tatá nī nūū nū? \p \v 10 ¿A nduú cándíja nú jā iin-ni cúu nī jíín Tatá nī, de Tatá nī iin-ni cúu yā jíín nī? Ndācá tūhun jā cáhān ni jíín nú, nsūú tūhun maá nī cúu. Chi Tatá nī jā iin-ni cúu yā jíín nī, maá yā sáhá ndācá tiñu jā sáhá nī. \p \v 11 Candíja ndá nú jā iin-ni cúu nī jíín maá Tatá nī, de Tatá nī iin-ni cúu yā jíín nī. De tú nduú cúu candíja ndá nú, sochi candíja nú maá sīquī ndācá tiñu sáhá nī. \p \v 12 Jāndáā cáhān ni jíín ndá nú, tú ní iin nchivī candíja ji nduhū, de tiñu ñáhnú jā sáhá nī yáhá, suni sāhá ji. De ñáhnú cā tiñu sāhá ji nsūú cā yáhá, chi quīnohōn ni nūū ndéē Tatá nī. \p \v 13 De ndācá nā-ni cúu jā cācān nū nūū Tatá nī sīquī jā cándíja nú jā cúu nī Sēhe yā, de sāhá nī jā cācān nū, de súcuán stéhēn ni jā cúñáhnú ndasí Tatá nī. \p \v 14 Chi níní sāhá nī ndācá nā-ni cúu jā cācān nū sīquī jā cándíja nú nduhū. \s1 Jā ní nquee yuhú yā jā tetíñú yā Espíritu Santo \p \v 15 De tú mānī ndá nú jíín nī, de squíncuu nú tiñu ndácu nī nūū nū. \p \v 16 De cācān táhvī ni nūū Tatá nī, de tetíñú yā incā Yāā jā chindeé chituu ndá ndóhó, de sāhá yā jā coo siī inī nū. De Yāā ñúcuán cúu maá Espíritu Santo jā stéhēn tūhun ndāā, de coo yā jíín nú níí cání. \p \v 17 De nchivī ñayīví mā cūú cuetáhví ji yā, chi nduú cúu cūndēhé ji nūū yā, ni nduú cúu cunī ji nāsa Yāā cúu yā. Sochi ndá máá nú chi ja jínī nū nāsa Yāā cúu yā, chi ndéē yā jíín nú, de cundeē yā inī ánō nū níí cání. \p \v 18 Mā sndóo uun nī ndá nú, chi ndiji nī nūū nū. \p \v 19 Jacū-ni cā quīvī de mā cūní cā nchivī ñayīví nūū ni. Sochi ndá máá nú chi cunī nū nūū ni, chi cutecū ni níí cání, de jā ñúcuán suni cutecū ndá máá nú. \p \v 20 De quīvī ñúcuán de cunī nū jā iin-ni cúu nī jíín Tatá nī, de ndá máá nú suni iin-ni cúu nú jíín nī jā ndéē ni inī ánō nū. \p \v 21 Tú nā-ni nchivī ñúhún inī ji tiñu ndácu nī, de squíncuu ji, suu nchivī ñúcuán cúu jā mānī ndija jíín nī. De nchivī jā mānī jíín nī, suni coo manī Tatá nī jíín ji. De saá-ni nduhū coo manī ni jíín ji, de stéhēn ni maá nī nūū ji jā íyó nī jíín ji, ncachī yā. \p \v 22 De nī ncāhān Judas jíín yā (de nsūú tēe cúu Iscariote): Señor, ¿nūcu stéhēn ní maá ní nūū ndá máá sá, de nūū nchivī ñayīví chi nduú? \p \v 23 De nī ncāhān Jesús: Nchivī jā mānī jíín nī, chi squíncuu ji tūhun jā cáhān ni. De coo manī Tatá nī jíín ji. De Tatá nī jíín maá nī quiji nī coo nī jíín ji. \p \v 24 De nchivī jāá nduú mānī jíín nī, chi nduú squíncuu ji jā cáhān ni. De tūhun níni ndá nú jā cáhān ni, nsūú tūhun maá nī cúu, chi tūhun maá Tatá nī jā ní ntají nduhū cúu. \p \v 25 Ndācá tūhun yáhá cáhān ni jíín nú juni ndéē ni cā jíín nú. \p \v 26 De Tatá nī chi tetíñú yā Espíritu Santo, quiji nūcuīñī nūū ni. De maá yā chindeé chituu yā ndá ndóhó, de sāhá yā jā coo siī inī nū. De stéhēn yā ndācá tūhun nūū nū, de nacachī yā ndācá jā ní ncāhān ni jíín nú. \p \v 27 De jā quíhīn ni, de sāhá nī jā coo ndeé coo siī inī ndá nú. Tá cúu nūū íyó ndeé íyó sīī inī maá nī, suni súcuán coo ndeé coo siī inī ndá nú sāhá nī. De jā sāhá nī jā coo ndeé coo siī inī nū, nduú quítáhán jíín tūhun ndeé inī jā cáhān nchivī ñayīví. Mā cúcuécá inī ndá nú sīquī ndācá tūndóhó, de ni mā cúyūhú nú. \p \v 28 Ja nī jini ndá nú jā ní ncāhān ni jā quíhīn ni, de ndiji nī coo tucu nī jíín nú. De tú íyó mānī vāha nú jíín nī, de cusiī inī nū jā ní ncāhān ni jā quínohōn ni nūū Tatá nī. Chi cúñáhnú cā Tatá nī nsūú cā nduhū. \p \v 29 Ja nī ncachī tūhun nī nūū nū ndācá tūhun yáhá jondē ncháha ca coo, tácua tá ja nī ncuu, de candíja ndá nú nduhū. \p \v 30 Mā cáhān ni cuāhā cā jíín ndá nú, chi ja vāji jānēhén jā tátúnī inī ñayīví yáhá. De ni iin mā cūú sāhá sīquī ni nícu. \p \v 31 Sochi mitan de ná cóo tá cúu nūū ní ndacu Tatá nī nūū ni, tácua cunī nchivī ñayīví jā mānī ni jíín Tatá nī, de sáhá nī tiñu jā ní ndacu yā. Nacuiñī ndá nú ná cóhōn túsaá, ncachī yā. \c 15 \s1 Jesús cúu tá cúu yoho yūcū uva \p \v 1 De nī ncāhān cā yā: Maá nī cúu tá cúu yoho yūcū uva ndāā, de Tatá nī cúu tá cúu tēe jā jíto yoho yúcū. \p \v 2 De ndá máá nú chi cúu nú tá cúu ndahá yúcū, de tú nduú jéhe nú ndīhā de candeē yā ndóhó. De tú cúu ndá nú modo ndahá jā jéhe ndīhā, de naquehndē yā nasāhá ndoo yā ndóhó modo jā cúu nú ndahá ñúcuán, tácua cuāha nú cuāhā cā ndīhā. \p \v 3 De ndá máá nú chi ja nī ndundoo ánō nū jíín tūhun nī stéhēn ni nūū nū, tá cúu nūū ndúndoo ndahá uva. \p \v 4 De cuiñi nīhin nú jíín nī, de suni maá nī coo nī jíín nú. Iin ndahá yúcū mā cūú cuāha ndīhā jā maá-ni, de tú nduú tíin yīcā yoho. De saá-ni ndá ndóhó, mā cūú sāhá nú tiñu váha de tú mā cuīñí nīhin nú jíín nī. \p \v 5 Maá nī cúu yoho yúcū ñúcuán, de ndá máá nú cúu ndahá nī. Nchivī jā íñí nīhin jíín nī, de íyó nī jíín ji, maá ji cúu tá cúu ndahá jā ndéē cutú jíín yoho yúcū jā jéhe cuāhā ndīhā. Chi tú nduú íñí nīhin nú jíín nī, de nduú cuitī nā tiñu váha cuu sāhá nú. \p \v 6 Nchivī jāá nduú íñí nīhin jíín nī, candeē yā ji modo iin ndahá yūcū uva, de yīchī. De cuu ji modo ndahá yūcū uva jā ndutútú de cāyū nūū ñúhūn. \p \v 7 Tú íñí nīhin ndá nú jíín nī, de tú ñúhún inī nū ndá tūhun cáhān ni, ñúcuán de cācān nū nā-ni cúu jā cúnī nū, de sāhá nī jā cācān nū. \p \v 8 De tú sāhá ndá nú cuāhā tiñu váha, tá cúu nūū jéhe ndahá yúcū cuāhā ndīhā, súcuán stéhēn nū jā cúu ndija nú nchivī scuáha jíín nī, de súcuán cunī nchivī jā cúñáhnú ndasí Tatá nī. \p \v 9 De tá cúu nūū mānī Tatá nī jíín nī, suni súcuán mānī ni jíín ndá nú. Túsaá de mā siáā nū tūhun jā mānī ni jíín nú. \p \v 10 Tú squíncuu nú tiñu nī ndacu nī nūū nū, de níní coo manī ni jíín nú, tá cúu nūū squíncuu maá nī tiñu nī ndacu Tatá nī nūū ni, de níní íyó mānī yā jíín nī. \p \v 11 Súcuán nī ncāhān ni jíín ndá nú tácua coo siī inī nū tá cúu nūū íyó sīī inī ni, chi jondē cusiī ndasí inī nū. \p \v 12 De yáhá cúu tiñu jā ndácu nī nūū ndá nú: Jā cundáhví inī nū táhán nú, tá cúu nūū cúndáhví inī ni ndá máá nú. \p \v 13 Tú iin tēe cuū dē jā jéhē amigo dē, túsaá de nduú cā nā cuá cúmanī cā sāhá dē jā cundáhví inī dē amigo dē. \p \v 14 De ndá máá nú cúu amigo ni de tú squíncuu nú ndá tiñu jā ndácu nī nūū nū. \p \v 15 Mā cáhān cā ni mozo jíín ndá nú, chi iin mozo nduú cáchī tūhun patrón nūū ji nāsa jáni inī dē sāhá dē. Chi sa amigo cáhān ni jíín ndá nú, chi ja nī ncachī tūhun nī nūū nū ndācá tūhun jā ní ncāhān Tatá nī jíín nī. \p \v 16 Maá nī nī nacāji ndá ndóhó jā scácu nī ndóhó, de nsūú ndá máá nú nī nacani inī xihna cā jā cuniquīn nū nduhū. De nī jani nī ndá ndóhó jā caca ndaā nū de scándíja nú cuāhā nchivī jā cuu ji sēhe nī níí cání. De súcuán de ndihi jā cācān nū nūū Tatá nī sīquī jā cándíja nú nduhū, sāhá yā jā cācān nū. \p \v 17 De yáhá cúu tiñu jā ndácu nī nūū nū: Jā cundáhví inī nū táhán nú. \s1 Jā quítī inī nchivī ñayīví nūū Jesús jíín nūū nchivī cándíja \p \v 18 De tú quítī inī nchivī ñayīví jínī ji ndá nú, de ja jínī nū jā xihna cā nūū maá nī nī nquītī inī ji. \p \v 19 De tú jā cúu cā nū cuenta ñayīví, de coo manī nchivī ñayīví jíín nú nícu, tá cúu nūū mānī ji jíín táhán ji. Sochi nī nacāji nī ndá ndóhó jā má sāhá cā nū tá sáhá nchivī ñayīví. De jā ñúcuán cúu jā quítī inī ji nūū ndá nú, chi nduú cā cúu nú cuenta ñayīví. \p \v 20 Nūcūhun inī ndá nú tūhun jā ní ncāhān ni jíín nú: Tú nduú íyó yíñúhún nchivī nūū patrón, de nā oncā cúu nūū mozo dē. Tú nī jinī ūhvī ji nduhū, de suni súcuán cunī ūhvī ji ndá ndóhó jā cúu nú mozo ni. De tú nī jetáhví ji tūhun stéhēn ni, de suni cuetáhví ji tūhun stéhēn ndá nú. \p \v 21 De ndācá tiñu yáhá sāhá ji jíín ndá nú jā síquī nduhū, chi nduú jínī ji Yāā jā ní ntají nduhū vāji nī. \p \v 22 Tú nduú ní nquíji nī jā nacani nī tūhun nūū ndá ji, de mā cōó cuāchi ji nícu. De mitan de mā cūú cā cāhān ji jāá nduú jínī ji jā íyó cuāchi ji. \p \v 23 Nchivī jā quítī inī jínī nduhū, suni nūū Tatá nī quítī inī ji. \p \v 24 Tú nduú ní nsáhá nī tiñu ñáhnú nūū ji jā ni iin tēe nduú sáhá dē súcuán, de mā cōó cuāchi ji nícu. De mitan de ja nī jinī ji tiñu ñúcuán, de vísō súcuán de quítī inī ji nūū ni jíín nūū Tatá nī. \p \v 25 De súcuán sáhá ji tácua quee ndaā tūhun jā yósō nūū tutū ley Yāā Dios jā névāha ji: Nī nquītī inī ji nūū ni, vísō nduú nā cuāchi nī, cáchī. \p \v 26 De tetíñú nī maá Yāā jā chindeé chituu ndá ndóhó de sāhá yā jā coo siī inī nū. De Yāā ñúcuán cúu maá Espíritu Santo jā stéhēn tūhun ndāā, de quiji yā jondē nūū Tatá nī, de nacani cájí yā tūhun nī. \p \v 27 De saá-ni ndá máá nú nacani nú tūhun nī, chi ja íyó nú jíín nī jondē tá nī nquijéhé nī nacani nī tūhun. \c 16 \p \v 1 Ndá tūhun yáhá nī ncāhān ni jíín ndá nú tácua mā náyūhú nú tá quiji tūndóhó. \p \v 2 Chi tavā ji ndá nú jā má cuáha cā ji tūhun cundeē nū ndācá vehe īī sinagoga. De quenda quīvī jā cahnī ji ndóhó, de cani inī ji jā iin tiñu váha nī nsāhá ji nūū Yāā Dios. \p \v 3 De súcuán sāhá ji jíín nú, chi nduú jínī cuitī ji maá Tatá nī de juni maá nī. \p \v 4 De nī ncāhān ni ndá tūhun yáhá jíín nú, tácua tá quenda quīvī jā súcuán coo, de nūcūhun inī nū jā súcuán nī ncāhān ni jíín nú. \s1 Tiñu jā sáhá Espíritu Santo \p De nduú ní ncáhān ni ndá tūhun yáhá jíín nú jondē jā xihna ñúhún, chi íyó maá nī jíín ndá nú. \p \v 5 De mitan chi quīnohōn ni cundeē ni jíín Yāā nī ntají nduhū vāji nī. De ni iin nú nduú jícā tūhún nduhū ní nūū quíhīn ni. \p \v 6 Chi sa jā cúcuécá ndasí inī nū jā ní ncāhān ni súcuán. \p \v 7 Jāndáā cáhān ni jíín nú: Jā váha ndá ndóhó cúu jā quíhīn ni. Chi tú mā quíhīn ni, de mā quījí Yāā jā chindeé chituu ndá ndóhó de sāhá yā jā coo siī inī nū. Sochi tá quīhīn ni, de tetíñú nī yā quiji yā nūū nū. \p \v 8 De tá quenda yā, de stéhēn yā nūū nchivī ñayīví jā íyó cuāchi ji, jíín nāsa quīvi ji ichi ndāā, jíín jā sāhá ndāā Yāā Dios sīquī cuāchi ji. \p \v 9 Stéhēn yā jā íyó cuāchi ji, chi nduú cándíja ji nduhū. \p \v 10 De stéhēn yā nāsa quīvi ji ichi ndāā, chi maá nī quīnohōn ni nūū Tatá nī, de mā cūní cā nū nūū ni. \p \v 11 De stéhēn yā sīquī jā sāhá ndāā Yāā Dios cuāchi nchivī, chi ja nī ncundaā jā tānū tāhvī maá jānēhén jā cúñáhnú inī ñayīví yáhá. \p \v 12 De íyó cuāhā cā tūhun jā cúnī ni cāhān ni jíín ndá nú, de mā cūú jīcūhun inī nū mitan. \p \v 13 De tá quenda maá Espíritu jā stéhēn tūhun ndāā, suu maá yā stéhēn ndācá tūhun ndāā nūū nū. Chi mā cáhān yā jā maá yā, chi cāhān yā ndācá jā níni yā jā cáhān Yāā Dios. De stéhēn yā sīquī ndācá tiñu jā coo. \p \v 14 De stéhēn yā jā cúñáhnú nī, chi nacachī tūhun yā nūū nū ndācá tūhun ja nī ncāhān ni, de sāhá yā jā jīcūhun inī nū. \p \v 15 Ndihi nāsa cúñáhnú Tatá nī, suni súcuán cúñáhnú maá nī. Jā ñúcuán cúu jā ní ncāhān ni jā Espíritu Santo nacachī tūhun yā nūū nū ndācá tūhun ja nī ncāhān ni, de sāhá yā jā jīcūhun inī ndá nú. \s1 Vísō cúcuécá inī nū, sochi ndusiī inī nū \p \v 16 Iin lulī-ni cā de mā cūní cā ndá nú nūū ni. De suni iin lulī-ni cā de nacunī tucu nú nūū ni, chi quīnohōn ni nūū ndéē Tatá nī, ncachī yā. \p \v 17 Ñúcuán de sava tēe scuáha jíín yā, nī jīcā tūhún táhán dē: ¿Nā tūhun cúu yáhá jā ní ncāhān yā jíín ó? Chi cáchī yā jā iin lulī-ni cā de mā cūní cā ō nūū yā, de suni iin lulī-ni cā de nacunī tucu ó nūū yā, chi sīquī jā quínohōn yā nūū ndéē Tatá yā. \p \v 18 ¿Nā tūhun cúu yáhá jā ní ncāhān yā, iin lulī-ni cā? Nduú jícūhun inī ō nā cuá cúu jā cáhān yā, ncachī ndá dē. \p \v 19 De nī jinī Jesús jā cúnī ndá dē cātūhún dē yā. De nī ncāhān yā jíín dē: ¿A jícā tūhún táhán ndá nú nā cuá cúu jā ní ncāhān ni jā iin lulī-ni cā de mā cūní cā nū nūū ni, de suni iin lulī-ni cā de nacunī tucu nú nūū ni? \p \v 20 Jāndáā cáhān ni jíín nú jā cuacu ndá nú de cucuécá inī nū, sochi nchivī ñayīví chi sa cusiī inī ji. De vísō cucuécá inī ndá nú, sochi ndusiī inī nū jā cunī tucu nú nūū ni. \p \v 21 Iin ñahan tá cuācuñatin scácu ña, de téhndē chījin ña, chi ja nī nquenda hora jā scácu ña. De tá ja nī ncacu sūchí lúlí, de nduú cā náhán ña jā ní ndoho ña, chi cúsiī inī ña jā ní ncacu sēhe ña. \p \v 22 De suni súcuán cúu jā ndóho ndá nú mitan, chi cúcuécá inī nū jíín nī. Sochi iin lulī-ni cā de nacunī tāhán tucu ó, de cusiī ndasí inī nū. De ni iin mā cásī jā cusiī inī nū. \p \v 23 De quīvī ñúcuán de nduú nā cuá cācān cā ndá nú nūū ni. Chi jāndáā cáhān ni jíín nú jā nūū maá Tatá nī cācān nū, de sāhá yā ndihi jā jícān ndá nú, sīquī jā cándíja nú nduhū. \p \v 24 Jondē mitan de ncháha ca cācān nū nūū Tatá nī jā jíín síví nī. De mitan de quijéhé nú cācān nū jíín síví nī, de nīhīn nū, tácua cusiī ndasí inī nū. \s1 Ja nī ncandeē yā poder ndihi jānēhén jā íyó inī ñayīví \p \v 25 Ndá tūhun yáhá nī ncāhān yātá nī jíín ndá nú. De quiji quīvī jā má cáhān yātá cā ni jíín nú, chi sa cachī tūhun cájí nī nūū nū sīquī Tatá nī. \p \v 26 De quīvī ñúcuán chi cācān ndá nú nūū Tatá nī sīquī jā cándíja nú nduhū. De nduú cáhān ni jíín nú jā cācān táhvī ni jēhē nū nūū Tatá nī. \p \v 27 Chi maá Tatá nī ja cúndáhví inī yā ndá nú sīquī jā íyó mānī nū jíín nī, de nī ncandíja nú jā jondē nūū maá yā vāji nī. \p \v 28 Nī nquee nī jondē nūū Tatá nī, de nī nquenda nī inī ñayīví. De mitan de quee nī inī ñayīví, de quīnohōn tucu nī nūū Tatá nī, ncachī yā. \p \v 29 De nī ncāhān ndá tēe scuáha jíín yā: Mitan de cáhān cājí ní, de nduú cā cáhān yātá ní. \p \v 30 Mitan de jínī ndá sá jā jínī ní ndiviī cuitī, de nduú cā jíni ñúhún jā cātūhún ndá sá níhín. Jā ñúcuán cúu jā cándíja sá jā váji ní jondē nūū Yāā Dios, ncachī ndá dē. \p \v 31 De nī ncāhān Jesús jíín dē: ¿A jondē mitan de cándíja ndá nú, á naá cúu? \p \v 32 De quiji quīvī, de ja nī nquenda, jā cūtē nuu ndá nú quīnohōn nū tá vehe tá vehe nú, de sndóo ndá nú mátúhún-ni cā nduhū. Sochi nsūú jā quendōo mátúhún nī, chi Tatá nī íyó yā jíín nī. \p \v 33 Ndācá tūhun yáhá nī ncāhān ni jíín ndá nú tácua coo ndeé coo siī inī nū sīquī jā cándíja nú nduhū. Inī ñayīví chi cánuú cunī ndá nú tūndóhó. De vísō súcuán de ná cóo siī inī nū, chi ja nī ncandeē ni poder ndācá jānēhén jā íyó inī ñayīví, ncachī yā. \c 17 \s1 Jā ní jīcān táhvī yā jēhē nchivī cándíja \p \v 1 De tá nī ncuu nī ncāhān Jesús ndá tūhun yáhá, de nī nūcūndēhé yā ichi andiví, de nī ncāhān yā: Tatá, ja nī nquenda quīvī jā cundoho sá. Mitan de stéhēn ní jā cúñáhnú sá jā cúu sá Sēhe ní, tácua suni maá sá stéhēn sá jā cúñáhnú maá ní. \p \v 2 Chi nī nsāhá ní jā ndíso tíñú sá sīquī ndācá nchivī, tácua ndācá nchivī jā ní jēhe ní nūū sá, cutecū ji níí cání sāhá sá. \p \v 3 De suha cúu tūhun cutecū ji níí cání: Suu jā cunī ji níhín jā mátúhún ní cúu Yāā ndāā, jíín jā cunī ji sāán jā cúu sá Jesucristo, Yāā nī ntají ní. \p \v 4 Ja nī stéhēn sá nūū nchivī ñayīví jā cúñáhnú ní, de ja nī nsínu sá tiñu jā ní ndacu ní nūū sá. \p \v 5 De mitan, Tatá, sāhá ní jā nduñáhnú tucu sá jondē nūū ndéē ní, tá cúu nūū cúñáhnú sá jíín ní jondē ncháha ca jēcāva ñayīví. \p \v 6 Nchivī jā ní nacāji ní inī ñayīví, nī jēhe ní ji nūū sá, de nī stéhēn sá nūū ji nāsa Yāā cúu ní. Cuenta maá ní cúu ji, de nī jēhe ní ji nūū sá. De nī jetáhví ndá ji tūhun ní, de nī squíncuu ji. \p \v 7 De mitan de jínī ji jā jondē nūū maá ní vāji ndācá jā íyó jíín sá. \p \v 8 Chi ndācá ndá tūhun jā ní ncāhān ní jíín sá, nī ncachī tūhun sá nūū ndá ji, de nī jetáhví ji. De nī jinī ji jā ní nquee ndija sá jondē nūū maá ní, de nī ncandíja ji jā maá ní nī ntetíñú sāán. \p \v 9 De jícān táhvī sá jēhē ndá máá ji. Nduú jícān táhvī sá jēhē nchivī ñayīví jāá nduú cándíja, chi sa jēhē maá nchivī jā ní jēhe ní nūū sá, chi cuenta maá ní cúu ji. \p \v 10 Chi ndācá ji jā yíhí ndahá maá sá, suni cuenta maá ní cúu. De ndācá ji jā cúu cuenta maá ní, suni cuenta maá sá cúu. De stéhēn ndá ji nāsa cúñáhnú sá. \p \v 11 De mā cúndeē cā sá inī ñayīví. Sochi ndá máá ji chi quendōo ji inī ñayīví, de maá sá chi cuēē najeē sá cundeē sá jíín ní. Tatá, cúu ní Yāā īī Yāā íyó ndoo. De jíín poder ní coto ní ndācá nchivī jā ní jēhe ní nūū sá, tácua inuú ná cóo inī ndá ji, tá cúu nūū íyó maá ó. \p \v 12 De tá nī īyo sá jíín ji inī ñayīví, de jíín poder ní nī jito sá ji. Ndá nchivī jā ní jēhe ní nūū sá, nī jito ñuncúún sá ji. De nduú ní jéhe sá tūhun jā naā ni iin ji, chi mátúhún-ni tēe jā cúu dē tēe tānū tāhvī, tácua quee ndaā tūhun yósō nūū tutū īī. \p \v 13 De mitan de cuēē najeē sá nūū ní, de juni íyó cā sá inī ñayīví de cáhān sá ndá tūhun yáhá jíín ji, tácua ná cúsiī ndasí inī ji tá cúu nūū cúsiī inī maá sá. \p \v 14 Nī ncachī tūhun sá tūhun ní nūū ndá ji. De nī nquītī inī nchivī ñayīví nūū ji, chi nduú cā cúu ji cuenta ñayīví, tá cúu nūū cúu maá sá jāá nduú cúu sá cuenta ñayīví. \p \v 15 De nduú jícān táhvī sá jā tavā ní ji inī ñayīví, chi sa jā coto ní ji nūū tāchī cúñáhnú. \p \v 16 Nsūú cuenta ñayīví cúu ndá ji, tá cúu nūū cúu maá sá jāá nsūú cuenta ñayīví cúu sá. \p \v 17 Jíín tūhun ndāā ní de sāhá ní jā ná cóo ndoo coo īī ji nūū ní. Ndá tūhun cáhān maá ní cúu tūhun ndāā. \p \v 18 De tá cúu nūū ní ntetíñú ní sāán nī nquiji sá inī ñayīví, suni súcuán tétíñú sá ndá ji nacani ji tūhun ní nūū nchivī ñayīví. \p \v 19 De jā jéhē ndá ji cúu jā sócō sá maá sá cuū sá, tácua suni maá ji coo ndoo coo īī ji nūū ní jā jíín tūhun ndāā. \p \v 20 De nsūú iin-ni jēhē ndá nchivī yáhá jícān táhvī sá, chi suni jēhē ndá cā nchivī jā candíja ji sāán tá cunini ji tūhun jā nacani ndá máá ji. \p \v 21 De jícān táhvī sá jā inuú ná cóo inī ndá ji. Tá cúu nūū iin-ni cúu ní jíín sá, Tatá, de iin-ni cúu sá jíín maá ní, suni súcuán ná cóo inuú ndá ji jíín ó. De cúnī sá jā inuú ná cóo inī ji, tácua candíja nchivī ñayīví jā maá ní nī ntetíñú ní sāán. \p \v 22 Nī nsāhá ñáhnú sá ndá ji tá cúu nūū ní nsāhá ñáhnú ní sāán, tácua inuú ná cóo inī ji, tá cúu nūū íyó inuú maá ó. \p \v 23 De íyó inuú sá jíín ndá ji, de suni íyó inuú ní jíín sá, de súcuán de inuú cuitī coo inī ndá ji. Ñúcuán de cunī nchivī ñayīví jā maá ní nī ntetíñú sāán, jíín jā mānī ndasí ní jíín ndá ji, tá cúu nūū mānī ní jíín sá. \p \v 24 Tatá, maá ní nī jēhe ní ji nūū sá. De cúnī sá jā cundeē ji jíín sá nūū cundeē sá, tácua cunī ji nāsa viī cúñáhnú sá nī nsāhá ní. Chi íyó mānī ndasí ní jíín sá jondē ncháha ca jēcāva ñayīví de jondē mitan. \p \v 25 Yāā ndāā cúu ní, Tatá, de nchivī ñayīví nduú jínī ji níhín, de maá sá chi jínī sá níhín. De ndá nchivī yáhá chi jínī ji jā maá ní nī ntetíñú sāán. \p \v 26 Nī stéhēn sá nūū ndá ji nāsa Yāā cúu ní. De stéhēn cā sá súcuán nūū ji, tácua ná cóo manī ndasí ji jíín táhán ji, tá cúu nūū íyó mānī ndasí ní jíín sá, de tácua cundeē sá inī ánō ji, ncachī yā. \c 18 \s1 Jā ní ntiin ndá dē Jesús \r (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53) \p \v 1 De tá nī ncuu nī ncāhān Jesús ndá tūhun yáhá, de nī nquee yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā, cuāhān yā incā lado yuū Cedrón. De ñúcuán íyó iin huerto nūū ní nquīvi yā jíín ndá tēe scuáha jíín yā. \p \v 2 De Judas, tēe jā nastúu dē yā, suni jínī dē lugar ñúcuán, chi cuāhā vuelta nī ndutútú Jesús ñúcuán jíín ndá tēe scuáha jíín yā. \p \v 3 De nī nquenda dē ñúcuán jíín iin grupo soldado jíín jacū policía jā jíto templo, jā ní ntají ndá sūtū cúñáhnú jíín ndá tēe fariseo. De ndíso ndá dē espada, de née dē linterna jíín iti. \p \v 4 De Jesús ja jínī yā ndācá tūndóhó jā váji sīquī yā. De nī nquenda yā ichi núū ndá dē, de nī ncāhān yā: ¿Nā tēe nánducú ndá nú? \p \v 5 De nī ncāhān ndá dē jíín yā: Jesús tēe ñuū Nazaret. De nī ncāhān yā: Maá nī cúu. De Judas, tēe jā nástúu dē yā, suni íñí dē jíín ndá tēe ñúcuán. \p \v 6 De jā súcuán nī ncāhān yā, maá nī cúu, de nī jica yátá ndá dē, de nī jicó cáva ndá dē-ni. \p \v 7 Ñúcuán de nī jīcā tūhún tucu yā dē: ¿Nā tēe nánducú ndá nú? Jesús tēe ñuū Nazaret, ncachī ndá dē. \p \v 8 De nī ncāhān Jesús: Ja nī ncachī ni jā maá nī cúu. De tú nduhū nánducú ndá nú, de maá nī-ni tiin nú, de ndá tēe yáhá ná quíhīn dē, ncachī yā. \p \v 9 Súcuán nī ncuu tácua quee ndaā tūhun jā ní ncāhān yā jíín Tatá yā: Nduú ní jéhe sá tūhun jā naā ni iin tēe jā ní jēhe ní nūū sá, ncachī yā. \p \v 10 De Simón Pedro ndíso dē iin espada. De nī ntavā dē, de nī jehndē dē sōho lado cuáhá iin tēe nání Malco. De tēe ñúcuán cúu mozo maá sūtū cúñáhnú. \p \v 11 De nī ncāhān Jesús jíín Pedro: Nachuhun espada nū inī cubierta. ¿A nduú cánuú jā cundoho nī tūndóhó yáhá jā ní nsāhá ndāā Tatá nī jā cundoho nī? ncachī yā. \s1 Jā ní īñi Jesús nūū sūtū cúñáhnú \r (Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54) \p \v 12 Ñúcuán de ndá soldado jíín capitán dē, jíín ndá policía tēe hebreo, nī ntiin ndá dē Jesús, de nī juhnī dē yā. \p \v 13 De xihna cā vehe Anás cuāhān ndá dē jíín yā. De tatá chíso Caifás cúu Anás. De Caifás cúu maá sūtū cúñáhnú cā cuīyā ñúcuán. \p \v 14 De suu dē nī ncachī nūū ndá táhán dē hebreo jā cánuú jā cuū iin tēe jā jéhē nación dē. \s1 Jā ní ncachī Pedro jāá nduú jínī dē yā \r (Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57) \p \v 15 De Simón Pedro jíín incā tēe scuáha, níquīn ndúū dē Jesús cuāhān dē yātā yā. De incā tēe scuáha ñúcuán chi jínī tāhán dē jíín sūtū cúñáhnú. Jā ñúcuán cúu jā ní nquīvi dē jíín Jesús inī patio vehe sūtū cúñáhnú. \p \v 16 Sochi Pedro nī nquendōo dē yātā viéhé patio. De maá tēe scuáha jā jínī tāhán jíín sūtū cúñáhnú, nī nquee dē nī ncāhān dē jíín ñahan jíto viéhé, de nī squívi dē Pedro inī patio. \p \v 17 Ñúcuán de ñahan jíto viéhé, nī jīcā tūhún ña Pedro: ¿A nsūú iin tēe scuáha jíín tēe jā íñí nūū sūtū ñúcuán cúu nú? ncachī ña. Nsūú cúu nī, ncachī dē. \p \v 18 De ndá mozo jíín ndá policía ñúcuán nī stáhān ndá dē ñuhūn jíín tīcāyi, chi vījin sáhá. De íñí ndá dē násaā dē. De suni íñí Pedro, násaā dē jíín ndá tēe ñúcuán. \s1 Jā ní stíchī sūtū cúñáhnú Jesús \r (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71) \p \v 19 De sūtū cúñáhnú ñúcuán nī stíchī dē Jesús nā tēe cúu ndá tēe jā scuáha jíín yā, jíín nā tūhun cúu jā stéhēn yā. \p \v 20 De nī ncāhān yā: Níní nī ncāhān ni nūū íyó chitú nchivī, de nī jini ndihi nchivī. De níní nī stéhēn ni tūhun inī ndá vehe īī sinagoga jíín inī templo cāhnú nūū ndútútú ndiviī táhán ó hebreo. De ni iin tūhun nduú ní ncáhān yuhū ni. \p \v 21 ¿De nūcu jícā tūhún nú nduhū? Cātūhún nú ndá nchivī jā ní jini tūhun nī ncāhān ni, de maá ji cachī nāsa nī ncāhān ni. Chi jínī ndá ji nāsa nī ncāhān ni. \p \v 22 De jā ní ncāhān Jesús súcuán, de iin policía jíto templo jā íñí ñúcuán, nī ncani dē nūū yā. De nī ncāhān dē jíín yā: ¿A súcuán cáhān nū jíín sūtū cúñáhnú, á naá cúu? \p \v 23 De nī ncāhān Jesús: Tú nī ncāhān ni iin tūhun nēhén, de cachī nā tūhun nēhén cúu jā ní ncāhān ni. Sochi tú nduú ní ncáhān ni iin tūhun nēhén, ¿de nūcu cáni nú nduhū? ncachī yā. \p \v 24 Ñúcuán de Anás jā cúu sūtū cúñáhnú, nī ntají dē yā, núhnī yā cuāhān yā nūū Caifás, tēe cúu sūtū cúñáhnú cā. \s1 Jā ní ncachī tucu Pedro jāá nduú jínī dē yā \r (Mt. 26.71‑75; Mr. 14.69‑72; Lc. 22.58‑62) \p \v 25 De juni súcuán cúu, de íñí Pedro násaā dē yúñúhūn. De nī ncāhān ndá ji jíín dē: ¿A nsūú iin tēe scuáha jíín tēe ñúcuán cúu nú? De maá dē nduú ní ncáchī dē: Nsūú nduhū cúu, ncachī dē. \p \v 26 Ñúcuán de iin mozo sūtū cúñáhnú jā cúu táhán tēe jā ní jehndē Pedro sōho, nī ncāhān jíín dē: ¿A nsūú maá nú cúu jā ní jinī ni jíín dē inī huerto? \p \v 27 De Pedro nduú ní ncáchī tucu dē. De nī ncana-ni lohló. \s1 Jā ní īñi Jesús nūū Pilato \r (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Lc. 23.1‑5) \p \v 28 Ñúcuán de nī nquee ndá dē jíín Jesús inī vehe Caifás, de cuāhān dē jíín yā palacio tēe nación Roma jā cúu gobernador. De ja cuācunijīn. De ndá nchivī hebreo nduú ní nquívi ji inī palacio, tácua mā stíví ji ley ji jā cáhān jā má quívi ji inī vehe nchivī jāá nsūú hebreo cúu. Chi tú súcuán de mā cūú cuxíní ji vico pascua jā coo quīvī téēn. \p \v 29 Ñúcuán de nī nquee Pilato, tēe cúu gobernador, nī ncāhān dē jíín ndá ji: ¿Nā cuāchi cáhān ndá nú sīquī tēe yáhá? \p \v 30 De nī ncāhān ji: Tú nsūú tēe nēhén cúu tēe yáhá, de mā quísiáha ndá sá dē nūū ní nícu, ncachī ji. \p \v 31 De nī ncāhān Pilato: Cuáhán ndá máá nú jíín dē, de sāhá ndāā nū sīquī dē jíín ley jā névāha ndá nú. De nī ncāhān ndá nchivī hebreo ñúcuán: Ndá sāán nchivī hebreo, nduú nā permiso jā cahnī sá ni iin nchivī. \p \v 32 Súcuán nī ncāhān ndá ji tácua quee ndaā tūhun jā ní ncachī Jesús jā quīvi yā ndahá ndá tēe Roma de cahnī dē yā yīcā cruz. \p \v 33 De nī ndīvi Pilato inī palacio, de nī ncana dē jā ná quíji Jesús. De nī jīcā tūhún dē yā: ¿A maá nú cúu Rey nchivī hebreo, á naá cúu? \p \v 34 De nī ncāhān Jesús jíín dē: ¿A jícā tūhún nú nduhū jā súcuán jáni inī maá nú, á jā ní ncachī nchivī hebreo nūū nū? \p \v 35 De nī ncāhān Pilato: Nsūú tēe hebreo cúu nī jā cunī ni. Chi nchivī nación maá nú jíín ndá sūtū cúñáhnú nī nchihi ndá dē ndóhó ndahá nī. ¿Nā cuá cúu jā ní nsāhá nú túsaá? ncachī dē. \p \v 36 De nī ncāhān Jesús: Nsūú jā tátúnī ni modo tá cúu nūū tátúnī ndá rey ñayīví yáhá. Chi tú jā nchivī ñayīví ní nsáhá jā cúu nī rey, ñúcuán de ndá tēe níquīn nduhū canāá dē tácua mā quívi nī ndahá ndá táhán nī hebreo nícu. Sochi nsūú nchivī ñayīví yáhá cúu jā tátúnī ni nūū mitan, ncachī yā. \p \v 37 Ñúcuán de nī ncāhān Pilato jíín yā: ¿De á iin rey cúu nú jā súcuán? De nī ncāhān Jesús: Rey cúu nī, tá cúu nūū cáhān nū. Nī nquiji nī nī ncacu nī inī ñayīví yáhá tácua nacani nī tūhun ndāā. De ndācá nchivī jā jétáhví tūhun ndāā, chi níni ji tūhun cáhān ni, ncachī yā. \p \v 38 De nī ncāhān Pilato: ¿Nāsa cunī ō ní iin cúu maá tūhun ndāā? ncachī dē. \s1 Jā ní ncundaā jā cuū yā \r (Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25) \p De tá nī ncāhān dē tūhun yáhá, de nī nquee tucu dē nūū nchivī hebreo. De nī ncāhān dē jíín ji: Nduú cuitī nā cuāchi níhīn ni sīquī dē. \p \v 39 De íyó costumbre ndá máá nú jā vico pascua de siáā ni iin tēe yíhí vecāa nūū nū. ¿De á nduú cúnī ndá nú jā siáā ni Rey ndá nú nchivī hebreo? ncachī dē. \p \v 40 Ñúcuán de ndiviī ji nī ncana jee tucu ji: Mā siáā ní tēe jīñā, chi Barrabás siáā ní, ncachī ji. De tēe cuíhná cúu Barrabás. \c 19 \p \v 1 Ñúcuán de nī ncāhān Pilato jā ná tíin ndá soldado Jesús, de cani dē yā jíín cuarta ñii. \p \v 2 De nī nsāhá ndá dē iin corona iñu, de nī nchuhun dē xīnī yā. De nī nchuhun dē yā iin sahma cuahá ndíhí jā cúu sahma rey. \p \v 3 De nī jēcuīñī dē nūū yā, de nī ncāhān sācá ndá dē: Nācā vāha rey cúu Rey nchivī hebreo. De nī ncani ndá dē nūū yā. \p \v 4 Ñúcuán de nī nquee Pilato incā vuelta, de nī ncāhān dē jíín nchivī: Yáhá cūndēhé nú jā távā ni dē nūū ndá nú, tácua cunī nū jāá nduú nā cuāchi níhīn ni sīquī dē. \p \v 5 De nī nquee Jesús, ñúhún yā corona iñu jíín sahma cuahá ndíhí ñúcuán. De nī ncāhān Pilato jíín ji: Yáhá cūndēhé ndá nú nūū dē. \p \v 6 De tá nī jinī ndá sūtū cúñáhnú jíín ndá policía nūū yā, de nī ncana jee ndá dē: Cata caa ní dē yīcā cruz, ná cúū dē. De nī ncāhān Pilato: Túsaá de natiin ndá máá nú dē de cahnī nū dē. Chi nduhū nduú nā cuāchi níhīn ni sīquī dē. \p \v 7 De nī ncāhān ndá nchivī hebreo ñúcuán: Névāha ndá sá iin ley, de sīquī ley ñúcuán cánuú jā cuū dē, chi sáhá dē maá dē jā Sēhe Yāā Dios cúu dē. \p \v 8 De tá nī jini Pilato tūhun yáhá, de víhí cā nī nchūhú dē. \p \v 9 De nī ndīvi tucu dē inī palacio, de nī jīcā tūhún dē Jesús: ¿Ní jondē vāji nú? Sochi nduú ní ncáhān cuitī Jesús jíín dē. \p \v 10 Ñúcuán de nī ncāhān Pilato jíín yā: ¿Nūcu nduú cáhān nū jā cáhān ni? ¿A nduú jínī nū jā ndíso tíñú nī jā cahnī ni ndóhó yīcā cruz, de suni ndíso tíñú nī jā siáā ni ndóhó quīhīn nū? \p \v 11 De nī ncāhān Jesús: Tú nduú ní nsáhá Yāā Dios jā ndíso tíñú nú, de nduú nā cuá cuu sāhá nú sīquī ni. De jā ñúcuán cúu jā tēe jā ní nquisiáha nduhū nūū nū, xēēn cā coo cuāchi sīquī dē nsūú cā sīquī maá nú, ncachī yā. \p \v 12 De sá de jondē hora ñúcuán de ndúcú ndéé Pilato jā siáā dē yā. Sochi ndá nchivī hebreo chi cána jee ji: Tú siáā ní tēe jīñā, túsaá de nduú cúu ní amigo rey Roma jā ndácu tiñu. Chi ndācá tēe jā sáhá dē rey maá dē, túsaá de cúu dē enemigo sīquī rey ñúcuán, ncachī ji. \p \v 13 De tá nī jini Pilato tūhun yáhá, de nī ndacu dē tiñu jā ná quée Jesús inī vehe quiji yā. De nī jēcundeē dē silla nūū cúndaā tiñu, nūū maá-ni yūū nī jēcāva, de lugar ñúcuán nání Gabata yuhú hebreo. \p \v 14 De cuacuu cahūxī ūū, de jañíni quīvī ñúcuán quijéhé vico pascua. De nī ncāhān Pilato jíín ndá nchivī hebreo: Yáhá íñí maá rey nū. \p \v 15 De nī ncana jee ji: Cata caa ní dē yīcā cruz, chi cánuú jā cuū dē, ncachī ji. De nī ncāhān Pilato jíín ji: ¿A jā cata caa nī rey nū yīcā cruz, á naá cúu? De nī ncāhān ndá sūtū cúñáhnú: Nduú nā incā rey névāha ndá sá, chi maá-ni rey Roma jā tátúnī nūū sá. \p \v 16 Ñúcuán de Pilato nī nacuāha dē yā nūū ndá ji jā ná cúū yā yīcā cruz. De nī ntiin ji Jesús cuāhān ji jíín yā. \s1 Jā ní jata caa ndá dē yā yīcā cruz \r (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43) \p \v 17 De nī nquee Jesús, ndíso yā cruz yā, cuāhān ndá dē jíín yā iin lugar nūū nání Yiqui Xínī, de yuhú hebreo nání Gólgota. \p \v 18 De ñúcuán nī jata caa ndá dē yā yīcā cruz. De suni nī jata caa dē ūū tēe nūū ūū cā cruz, iin iin dē iin lado yā, de maá Jesús māhñú. \p \v 19 De suni nī ndacu Pilato jā ná cúndeē tūhun xīnī cruz yā, jā cáhān: Tēe yáhá cúu Jesús ñuū Nazaret, Rey nchivī hebreo, cáchī. \p \v 20 De cuāhā nchivī hebreo nī ncahvi ji tūhun yáhá, chi maá ñatin yuhú ñúū cúu nūū ní jata caa dē yā. De tūhun yáhá yósō jíín yuhú hebreo jíín griego jíín latín. \p \v 21 De ndá sūtū cúñáhnú nūū nchivī hebreo, nī ncāhān dē jíín Pilato: Mā tēé ní jā cúu dē Rey nchivī hebreo, chi sa tee ní jā maá dē nī ncāhān jā cúu dē Rey nchivī hebreo. \p \v 22 De nī ncāhān Pilato: Mā násāma nī jā ní ntatúnī ni jā cundeē. \p \v 23 De ndá soldado ñúcuán, tá nī ncuu nī jata caa dē Jesús yīcā cruz, de nī nquehen dē sahma yā, de nī jehndē dē nī nduu cūmī parte, de iin iin parte nī ncuu iin iin soldado. De suni nī nquehen dē camisa yā. De camisa ñúcuán nduú ní nquícu, chi nī ncunu níí. \p \v 24 De nī ncāhān ndá dē: Mā quéhndē ō, chi vāha cā ná sáhá ó suerte sīquī, de cúndēhé ó ní iin ó nīhīn, ncachī dē. De súcuán nī nquee ndaā tūhun yósō nūū tutū īī jondē janahán jā cāhān Jesús: Nī nquehen dē sahma nī cuu ndá máá dē. De nī nsāhá dē suerte sīquī camisa ni. Cáchī tutū. Súcuán cúu jā ní nsāhá ndá soldado ñúcuán. \p \v 25 De ñatin nūū íyó cruz nūū ndíta caa Jesús íñí naná yā jíín cūhū ña María ñasíhí Cleofas, jíín María ñuū Magdala. \p \v 26 De nī ndēhé Jesús nūū naná yā jíín nūū tēe scuáha jíín yā jā mānī cā yā jíín, chi suni íñí dē ñúcuán. De nī ncāhān yā jíín naná yā: Naná, jondē mitan de maá dē nūcuīñī dē cuu dē sēhe ní. \p \v 27 Sá de nī ncāhān yā jíín tēe scuáha ñúcuán: Jondē mitan de cuu ña modo naná nú, ncachī yā. De jondē hora ñúcuán nī ncana dē ña jā cundeē ña vehe dē jā coto dē ña. \s1 Jā ní jīhī Jesús \r (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49) \p \v 28 Ñúcuán de nī jinī Jesús jā ní jīnu ndācá tiñu jā cánuú cundoho yā. De tácua quee ndaā tūhun cáhān tutū īī, de nī ncāhān yā: Yíchī ni ndute, ncachī yā. \p \v 29 De ñúcuán íyó iin tīndōhō jā ñúhún chitú vinagre īyá. De nī nchundaji ndá dē iin cāchī nūū vinagre ñúcuán, de nī ntee dē xīnī iin ndahá ñutun hisopo, de nī ntee dē yuhú yā jā coho yā. \p \v 30 De tá nī jihi yā vinagre, de nī ncāhān yā: Ja nī jīnu, ncachī yā. De nī jēcuīta-ni xīnī yā, de nī jīhī yā-ni. \s1 Jā ní nquiní soldado lanza yīcā yā \p \v 31 De quīvī téēn coo vico pascua. De ndá tēe hebreo nduú cúnī dē jā cundita caa ndá ndīyi ñúcuán yīcā cruz quīvī nátātú. Chi quīvī nátātú jā cúu vico pascua, īī ndasí cā nsūú cā ndá cā quīvī nátātú. De nī ncāhān dē jíín Pilato jā ná ndácu dē jā tāhnū sīhin ndá tēe ndíta caa, de ná cújiyo dē yīcā cruz. \p \v 32 De nī nquenda ndá soldado, de nī jāhnū dē sīhin iin tēe jā ndíta caa jíín yā, de saá-ni incā dē. \p \v 33 De tá nī nquenda ndá dē nūū Jesús, de nī jinī dē ja nī jīhī yā. Jā ñúcuán cúu jāá nduú ní jáhnū ndá dē sīhin yā. \p \v 34 Sochi iin soldado chi nī nquiní dē lanza yīcā yā, de nī nquee-ni nīñī jíín ndute. \p \v 35 De nduhū jā tée tutū yáhá, nī jinī ni jā súcuán nī ncuu, de nácani ndaā ni tūhun nāsa nī ncuu. De jínī ni jā íyó ndāā tūhun cáhān ni, tácua suni candíja ndá máá nú. \p \v 36 Chi súcuán nī ncuu tácua quee ndaā tūhun jā cáhān tutū īī: Mā cáhnū dē ni iin yiqui yā, cáchī. \p \v 37 De suni incā tūhun cáhān tutū īī: Iin quīvī de cūndēhé ndá ji nūū Yāā jā ní nquiní ji lanza, cáchī. \s1 Jā ní nchiyuhū dē Jesús \r (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56) \p \v 38 De nī ncuu ndācá tiñu yáhá. De íyó iin tēe ñuū Arimatea jā nání José, de cúu dē tēe cándíja Jesús. Sochi cándíja yuhū dē, chi yúhú dē táhán dē hebreo. De nī ncāhān ndāhví dē jíín Pilato jā ná cuáha dē tūhun jā quehen dē yiqui cúñu Jesús. De nī jēhe Pilato tūhun. Ñúcuán de cuāhān José, de nī snúu dē yiqui cúñu Jesús. \p \v 39 De suni nī nquenda Nicodemo, tēe jā ní nquiji nūū Jesús iin jacuáā. De ndíso dē tá ōcō ūxī kilo sūja ūguā jā ní nsacā nuu jíín yūcū áloe. \p \v 40 De ndúū dē nī nquehen dē yiqui cúñu Jesús, de nī nchusúcún dē jíín tira sahma jā ní nquīvi yūcū jā jéhēn āsīn ñúcuán, tá cúu nūū íyó costumbre maá nchivī hebreo jā chúhū ji ndīyi. \p \v 41 De ñatin nūū ní jīhī Jesús íyó iin huerto. De nūū huerto ñúcuán ndéē iin yavī jā ní ncaān jeé yīcā iin cava, nūū ncháha ca quiyuhū ndīyi. \p \v 42 De ñúcuán nī nchiyuhū ndá dē Jesús, chi íyó ñatin yavī ndīyi ñúcuán. Chi ja ñatin quijéhé quīvī nátātú dē jā cúu dē nchivī hebreo, de cáhān ley jā má cūú chiyuhū dē ndīyi tá quíjéhé quīvī ñúcuán. \c 20 \s1 Jā ní natecū Jesús \r (Mt. 28.1‑10; Mr. 16.1‑8; Lc. 24.1‑12) \p \v 1 De jānehēn quīvī domingo nī nquenda María ñuū Magdala nūū ní nchiyuhū Jesús, de cáta yíneē cā. De nī jinī ña jā ní ncujiyo yūū jā ndásī yuhú yávī ndīyi. \p \v 2 Ñúcuán de jínu ña cuāhān ña nūū Simón Pedro jíín nūū incā tēe scuáha jā ní īyo mānī cā Jesús jíín. De nī ncāhān ña jíín dē: Nī ntavā ndá dē Jētohō ō nūū ní nchiyuhū yā, de nduú jínī ō ní cúu nūū ní jēchūhun dē yā, ncachī ña. \p \v 3 De nī nquee Pedro jíín incā tēe ñúcuán, cuāhān ndúū dē cuāndēhé dē yavī ndīyi. \p \v 4 De jínu iin ncáá ndúū dē. De incā tēe scuáha ñúcuán, nīhin cā nī jinu dē nsūú cā Pedro. De xihna cā dē nī nquenda yavī ndīyi. \p \v 5 De nī jaquīn núū dē, nī ndēhé dē inī yavī. De nī jinī dē jā ndá tira sahma cáá maá-ni cā. Sochi nduú ní nquívi dē. \p \v 6 De sá de nī nquenda Simón Pedro jā níquīn dē vāji dē. De nī nquīvi dē nūū ní nchiyuhū Jesús. De suni nī jinī dē jā tira sahma cáá maá-ni cā. \p \v 7 De nī jinī dē sahma jā ní ñusúcún xīnī Jesús, nduú cáá jíín tira sahma, chi nī natuū de cáá síín. \p \v 8 Ñúcuán de suni nī nquīvi incā tēe scuáha jā ní nquenda xihna cā nūū ní nchiyuhū yā. De nī jinī dē nāsa íyó, de nī ncandíja dē jā ní natecū yā. \p \v 9 Chi tá ncháha ca quenda dē yavī ndīyi, de nduú ní jícūhun inī dē tūhun cáhān tutū īī, jā cánuú natecū yā tá ja nī jīhī yā. \p \v 10 Ñúcuán de ndúū tēe scuáha ñúcuán, cuānohōn dē vehe dē. \s1 Jā ní nenda yā nūū María ñuū Magdala \r (Mr. 16.9‑11) \p \v 11 De María íñí ña jácu ña nūū ní nchiyuhū yā. De juni jácu ña, de nī jaquīn núū ña, nī ndēhé ña inī yavī ndīyi. \p \v 12 De nī jinī ña ūū ángel, ñúhún yā sahma cuijín. De iin yā ndéē ichi xínī, de incā yā ndéē ichi nūū jéhē nūū ní ncāa yiqui cúñu Jesús. \p \v 13 De nī ncāhān yā jíín ña: Tíhī, ¿nūcu jácu nú? De nī ncāhān ña: Nī ntavā ndá dē Jētohō sá, de nduú jínī sá ní cúu nūū ní jēchūhun dē yā. \p \v 14 De tá nī ncāhān ña súcuán, de nī ndicó cóto ña, de nī jinī ña nūū Jesús jā íñí yā ñúcuán. Sochi nduú ní nácunī ña jā maá yā cúu. \p \v 15 De nī ncāhān yā jíín ña: Tíhī, ¿nūcu jácu nú? ¿Ní iin nánducú nú? ncachī yā. De maá ña jáni inī ña jā tēe jíto huerto cúu yā. De nī ncāhān ña jíín yā: Señor, de tú maá ní nī nsāhá jíyo ní yā, de cachī ní ní cúu nūū ní nchuhun ní yā, de ná quínāquēhen sá yā, ncachī ña. \p \v 16 De nī ncāhān Jesús jíín ña: María, ncachī yā. De tá nī ncāhān yā súcuán, de nī nacunī ña yā, de nī ndicó cóto ña, de nī ncāhān ña jíín yuhú hebreo: Raboni, ncachī ña. De tūhun ñúcuán cáhān: Maestro. \p \v 17 De nī ncāhān Jesús jíín ña: Mā quēhé nú nduhū, chi ncháha ca ndaa nī quīnohōn ni nūū Tatá nī. De cuáhán nūū ndá hermano ni, tēe nī scuáha jíín nī, de cachī nū nūū dē jā ndaa nī quīnohōn ni nūū Tatá nī, jā suni Tatá ndá máá nú cúu. De cúu yā Yāā Dios maá nī jíín Yāā Dios ndá máá nú, ncachī yā. \p \v 18 Ñúcuán de María ñuū Magdala, cuāhān ña, de nī ncachī tūhun ña nūū ndá tēe scuáha jā ní jinī ña nūū maá Jētohō ō jíín jā ní ncāhān yā ndá tūhun yáhá jíín ña. \s1 Jā ní nenda yā nūū ndá tēe scuáha jíín yā \r (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49) \p \v 19 De jā ní ncuaā maá quīvī domingo ñúcuán, de íñí tútú ndá tēe scuáha inī iin vehe. De ndásī viéhé, chi yúhú ndá dē ndá táhán dē hebreo jā cunī ūhvī ji dē. De nī nquenda-ni Jesús, nī jēcuīñī yā māhñú ndá dē, vísō ndásī viéhé, de nī ncāhān yā jíín dē: Coo ndeé coo siī inī ndá nú, ncachī yā. \p \v 20 De tá nī ncāhān yā súcuán, de nī stéhēn yā ndahá yā jíín yīcā yā nūū ndá tēe scuáha. De nī ncusiī inī ndá dē jā ní jinī dē nūū maá Jētohō ō. \p \v 21 Ñúcuán de nī ncāhān tucu Jesús: Coo ndeé coo siī inī ndá nú. De tá cúu nūū ní ntají Tatá nī nduhū inī ñayīví, suni súcuán tají nī ndá ndóhó nacani nú tūhun nī nūū nchivī, ncachī yā. \p \v 22 Ñúcuán de nī ntivī tāchí yā nūū ndá dē. De nī ncāhān yā: Mitan de nī nīhīn ndá nú Espíritu Santo. \p \v 23 De ndācá nchivī jā cune cáhnú inī nū nūū cuáchi ji, túsaá de coo tūhun cáhnú inī nūū cuáchi ji. De tú mā cúne cáhnú inī nū nūū cuáchi ji, de mā cōó tūhun cáhnú inī nūū cuáchi ji, ncachī yā. \s1 Jā ní nenda yā nūū Tomás \p \v 24 De Tomás, tēe jā ní ncacu cuátī, iin táhān jā úxī ūū tēe scuáha jíín yā, nduú ní íyo dē quīvī jā ní nenda nijīn Jesús nūū ndá cā tēe scuáha. \p \v 25 Ñúcuán de sava cā ndá tēe scuáha, nī ncāhān dē jíín Tomás: Nī jinī ndá nī nūū maá Jētohō ō. De nī ncāhān Tomás: Tú mā cūní nī nūū ní ntacuēhé ndahá yā nī nsāhá ndūyu cāa, de tú mā chīhí nī xīnī ndāhá nī nūū ní nchīhi ndūyu cāa, de tú mā chīhí nī ndahá nī yīcā yā, de mā cándíja cuitī ni, ncachī dē. \p \v 26 De nūū únā quīvī, de ndá tēe scuáha íyó tútú tucu dē inī iin vehe. De íyó Tomás jíín dē. Ñúcuán de nī nquenda tucu Jesús, nī jēcuīñī yā māhñú ndá dē, vísō ndásī viéhé. De nī ncāhān yā jíín dē: Coo ndeé coo siī inī ndá nú. \p \v 27 De nī ncāhān yā-ni jíín Tomás: Chihi xīnī ndāhá nú inī ndahá nī yáhá de cunī nū. De chihi nú ndahá nú yīcā ni nūū ní ntacuēhé. De mā cāní síquí cā inī nū, chi sa candíja nú, ncachī yā. \p \v 28 Ñúcuán de nī ncāhān Tomás jíín yā: Aī, Jētohō maá sá jíín Yāā Dios maá sá cúu ní, ncachī dē. \p \v 29 De nī ncāhān Jesús jíín dē: Tomás, jondē nī jinī nū nduhū, de nī ncandíja nú. De nācā ndetū ndá nchivī jā candíja ji nduhū vísō nduú ní jínī ji nduhū, ncachī yā. \s1 Nājēhē nī ntee Juan libro yáhá \p \v 30 De suni nī nsāhá Jesús cuāhā cā tiñu ñáhnú jā ní stéhēn yā poder yā nūū ndá tēe scuáha jíín yā, jāá nduú yósō nūū tutū yáhá. \p \v 31 Sochi ndá tiñu yáhá nī ntee nī tácua candíja ndá nú jā Jesús cúu Cristo, maá Sēhe Yāā Dios. De jā candíja nú yā, de cutecū nū níí cání sāhá yā. \c 21 \s1 Jā ní nenda yā nūū ūjā tēe scuáha jíín yā \p \v 1 De nī ncuu jacū quīvī, de incā vuelta nī nenda Jesús nūū ndá tēe scuáha jíín yā, jā íyó dē yuhú mar Tiberias. De súcuán cúu jā ní stéhēn yā maá yā nūū dē: \p \v 2 Iyó tútú Simón Pedro, jíín Tomás, tēe nī ncacu cuátī, jíín Natanael, tēe ñuū Caná ndáñúū Galilea, jíín ndúū sēhe Zebedeo, jíín ūū cā tēe scuáha. \p \v 3 De nī ncāhān Simón Pedro jíín ndá dē: Ná quítīin nī tiacá. De nī ncāhān ndá dē: Suni cōhōn jíín nú. De cuāhān ndá dē, de nī nquīvi dē iin barco. Sochi nduú ní níhīn cuitī ndá dē tī jacuáā ñúcuán. \p \v 4 De tá cuācunijīn, de íñí Jesús yuhú mar. Sochi ndá tēe scuáha, nduú ní nácunī dē jā maá yā cúu. \p \v 5 Ñúcuán de nī ncāhān yā jíín ndá dē: Lílū, ¿á nī nīhīn ndá nú tiacá cajī ō? Nduú cuitī, ncachī ndá dē. \p \v 6 Ñúcuán de nī ncāhān yā jíín dē: Chuhun ñunu nú ichi lado cuáhá barco, de nīhīn nū tī. De nī nchuhun ndá dē ñunu, de nduú cā ní ncúu cuitī natavā dē, jā ní nquīvi cuāhā ndasí tiacá. \p \v 7 Ñúcuán de tēe scuáha jā mānī cā Jesús jíín, nī ncāhān dē jíín Pedro: Maá Jētohō ō cúu tēe jā ní ncāhān ō jíín, ncachī dē. De tá nī jini Simón Pedro jā maá Jētohō ō cúu, de nī nūcūhun dē sahma dē, chi nī ntavā dē jā sátíñú dē. De nī ndava dē-ni nūū mar, cuāhān dē nūū yā. \p \v 8 De ndá cā tēe scuáha ñúcuán, vāji dē jíín barco yuhú ndúté, stáá dē ñunu ñúhún chitú tiacá. Chi nduú jícá íyó dē jíín ñuhun yíchí, chi tá ciento-ni metro cúu. \p \v 9 De tá nī nquee ndá dē inī barco, de nī jinī dē jā ndúhā tīcāyi ñuhūn, de cáá stāā jíín iin tiacá jā ní nchohō. \p \v 10 De nī ncāhān Jesús jíín ndá dē: Cuáquēhen ndá nú jacū tiacá jā cáta ntiin nú, ná scásūn ō, ncachī yā. \p \v 11 De nī nquīvi Simón Pedro inī barco, de nī stáá dē ñunu, nī nquenda dē jíín nūū ñuhun yíchí. De ñúhún chitú tiacá náhnú, iin ciento ūū xico ūxī ūnī tī cúu. De vísō iin súcuán tī ñúhún, de nduú ní ntéhndē ñunu. \p \v 12 De nī ncāhān Jesús jíín ndá dē: Nehēn ndá nú ná cájī ō stāā. De ni iin ndá tēe scuáha ñúcuán nduú ní ncúndeé inī dē jā cātūhún dē yā tú ní iin cúu yā. Chi ja jínī ndá dē jā maá Jētohō ō cúu yā. \p \v 13 De nī ntandeē Jesús yuhú ñúhūn, de nī nquehen yā stāā, de nī jēhe yā nūū ndá dē, de saá-ni tiacá. \p \v 14 Yáhá cúu vuelta ūnī jā ní nenda Jesús nūū ndá tēe scuáha jíín yā, tá nī natecū yā. \s1 Jā ní natúhún Jesús jíín Simón Pedro \p \v 15 De tá nī ncuu nī nchasī inī dē, de Jesús nī jīcā tūhún yā Simón Pedro: Simón sēhe Jonás, ¿á mānī cā nū jíín nī nsūú cā ndá cā tēe yáhá? De nī ncāhān dē: Señor, ja jínī ní jā mānī sá jíín ní. De nī ncāhān yā jíín dē: Túsaá de coto nú ndá nchivī cúu tá cúu tīcāchí lúlí nī, ncachī yā. \p \v 16 De nī jīcā tūhún yā dē vuelta ūū: Simón sēhe Jonás, ¿á mānī nū jíín nī? De nī ncāhān dē jíín yā: Ja jínī ní jā mānī sá jíín ní. De nī ncāhān yā: Coto nú ndá nchivī cúu tá cúu tīcāchí nī túsaá. \p \v 17 De nī jīcā tūhún tucu yā dē vuelta ūnī: Simón sēhe Jonás, ¿á mānī nū jíín nī? De nī ncucuécá inī Pedro jā ní jīcā tūhún yā dē vuelta ūnī tú mānī dē jíín yā. De nī ncāhān dē: Maá ní jínī ní ndihi, de jínī ní jā mānī sá jíín ní, Señor. De nī ncāhān yā: Túsaá de coto nú ndá nchivī cúu tá cúu tīcāchí nī. \p \v 18 De jāndáā cáhān ni jíín nú jā jondē tá suchí nú de nī nquehen maá nú sahma nú, de nī jica nú ní jondē nī ncuu inī maá nú. Sochi tá yii nú, de nsūú jā cúu inī maá nú, chi incā nchivī cueca ji ndóhó nūū nduú cúu inī nū quīhīn nū, de scáā nū ndúū ndahá nú jā cuū nū. \p \v 19 Tūhun yáhá nī ncāhān yā jā ní stéhēn yā jā cundita caa dē yīcā cruz cuū dē, de jā súcuán cuetáhví dē cúu jā stéhēn dē jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios. Ñúcuán de nī ncāhān cā yā: Cuniquīn nduhū jā sāhá nú tiñu nī ndacu nī nūū nū, ncachī yā. \s1 Tūhun tēe scuáha jā mānī cā yā jíín \p \v 20 De nī jicó cóto Pedro, de nī jinī dē nūū tēe scuáha jā mānī cā Jesús jíín, níquīn dē vāji dē yātā. Tēe ñúcuán cúu jā ní ndeē xiín Jesús tá nī ncuxíní ndá dē jíín yā, de nī jīcā tūhún dē yā: Señor, ¿ní iin dē cúu jā nastúu dē níhín? \p \v 21 De jā ní jinī Pedro nūū tēe ñúcuán, de nī jīcā tūhún dē Jesús: Señor, ¿de tēe yáhá, nāsa coo dē? \p \v 22 De nī ncāhān Jesús: Tú cúnī ni jā cutecū dē jondē quīvī nenda nī, de ndóhó mā cúndihvī inī nū. Maá nú chi cuniquīn nū nduhū jā sāhá nú tiñu nī ndacu nī nūū nū, ncachī yā. \p \v 23 Ñúcuán de tūhun yáhá nī jītē nuu nūū ndācá hermano, jā tēe scuáha ñúcuán mā cúū dē. Sochi nduú ní ncáhān Jesús jā má cúū dē, chi sa nī ncāhān yā: Tú cúnī ni jā cutecū dē jondē quīvī nenda nī, de ndóhó mā cúndihvī inī nū. \p \v 24 De tēe scuáha ñúcuán jā mānī cā Jesús jíín, suu cúu nduhū jā nácani tūhun ndācá tiñu yáhá, de suu nī tée ndācá tūhun yáhá. De jínī ndá nú jā íyó ndāā tūhun nácani nī. \p \v 25 De suni íyó cuāhā ndasí cā tiñu jā ní nsāhá Jesús. De tú tee ó tá iin tá iin, de mā quēndá níí ñayīví jā cuhun tutū jā cosō tūhun ñúcuán, jáni inī ni. De nī ncuu. Amén.