\id ACT \h HECHOS \toc1 TIÑU JA NI NSAHA NDA TEE APOSTOL \toc2 HECHOS \toc3 Hch. \mt1 TIÑU JA NI NSAHA NDA TEE APOSTOL \c 1 \s1 Jā ní nquee yuhú yā jā quiji Espíritu Santo \p \v 1 Señor Teófilo, nūū tútū jā ní ntee sá jā xíhna ñúhún, nī ntee sá ndācá tiñu jā ní nsāhá Jesús jíín ndācá tūhun jā ní stéhēn yā jondē quīvī jā ní nquijéhé yā sáhá yā \p \v 2 jíín jondē quīvī jā ní ndaa yā cuānohōn yā andiví. De tá ncháha ca ndaa yā quīhīn yā de quīvī ñúcuán de nī nsāhá Espíritu Santo jā ní ndacu Jesús nūū ndá apóstol jā ní nacāji yā. \p \v 3 De tá nī jīnu nī ndoho yā nī jīhī yā, de sá de nī nenda yā técū yā nūū ndá tēe ñúcuán, de quéhén vuelta nī jinī ndá dē jā técū ndija yā. Chi ūū xico quīvī nī stéhēn nijīn yā maá yā nūū ndá dē, de nī ncāhān yā jíín ndá dē nāsa tátúnī Yāā Dios. \p \v 4 De juni íyó tútú ndá dē de nī ncāhān yā: Mā quēé ndá nú ciudad Jerusalén, chi cundetu nú jondē quiji Espíritu Santo jā ní nquee yuhú maá Tatá nī Yāā Dios. De ja nī jini ndá nú jā súcuán nī ncāhān ni jíín nú, ncachī yā. \p \v 5 De Juan chi jāndáā jā ndute-ni nī scuénduté dē nchivī. De ndá ndóhó chi jacū-ni cā quīvī de cuāha nī Espíritu Santo cundeē inī ndá nú, de ñúcuán cúu modo jā scuénduté nī ndá nú, ncachī yā. \s1 Jā ní ndaa Jesús cuānohōn yā andiví \r (Mr. 16.19‑20; Lc. 24.50‑53) \p \v 6 Ñúcuán de ndá apóstol jā ní ndutútú dē nūū Jesús, nī jīcā tūhún dē yā: Señor, ¿á jondē mitan de nasāhá ñáhnú ní nchivī nación maá ó Israel jā tatúnī nūū nación maá ó, á naá cúu? ncachī dē. \p \v 7 De nī ncāhān yā: Mā cūú cunī nū quīvī á cuīyā jā ní jani maá Tatá nī, chi mátúhún maá yā-ni cúu Yāā jā cúñáhnú ndasí jā cuu sāhá ndāā vāha sīquī ndācá tiñu yáhá. \p \v 8 Sochi tá ja nī nquīvi Espíritu Santo inī ánō nū, sá de nīhīn nū poder yā, de nacani nú tūhun nī nūū ndá nchivī ciudad Jerusalén jíín níí Judea jíín níí Samaria jíín jondē níí cáhnú ñayīví, ncachī yā jíín ndá dē. \p \v 9 De tá nī ncuu nī ncāhān yā ndācá tūhun yáhá, de juni ndéhé ndá dē de nī ndaa yā-ni cuānohōn yā andiví. De nī nquiji-ni iin vīcō, de nī jasī-ni nūū cuáhān yā, de nduú cā ní jínī ndá dē yā. \p \v 10 De juni ndéhé ndá dē andiví nūū ní ndaa yā cuāhān yā, de nī nquenda-ni ūū ángel yā jā ñúhún yā sahma cuijín de cáá yā tá cáá tēe. De nī jēcuīñī ndeē yā xiín ndá dē. \p \v 11 De nī ncāhān yā jíín ndá dē: Ndá ndóhó tēe Galilea, ¿nūcu ndéhé ndá nú ichi andiví? Chi Yāā Dios nī nacueca yā maá Jesús cuānohōn yā andiví, de suni súcuán ndiji tucu yā tá cúu nūū ndéhé ndá nú mitan jā cuáhān yā, ncachī ndúū ángel. \s1 Jā ní nacāji ndá dē Matías jā nūcuīñī yúnúū Judas \r (Mt. 27.3‑10) \p \v 12 Ñúcuán de nī nuu ndá dē lómō jā nání Olivos cuānohōn ndá dē ciudad Jerusalén. De ñatin-ni íyó lómō ñúcuán jíín Jerusalén, chi née tá iin kilómetro, jā cúu medida jā cáhān ley tá cuu caca nchivī quīvī nátātú. \p \v 13 De nī nenda ndá dē ciudad, de nī ndaa ndá dē cuarto xīnī vēhé nūū ndéē nūú dē. De cúu ndá dē Pedro jíín Jacobo jíín Juan jíín Andrés jíín Felipe jíín Tomás jíín Bartolomé jíín Mateo jíín Jacobo sēhe Alfeo, jíín Simón táhán grupo jā nání cananista, jíín Judas ñanī Jacobo. \p \v 14 De níní ndútútú inuú ndá dē jíín ndá ñanī Jesús, jíín María jā cúu naná yā, jíín ndá cā ñahan, de inuú-ni jícān táhvī ndá dē. \p \v 15 De iin quīvī de nī nacuiñī Pedro nūū ndá hermano cándíja. De íyó tá ciento ōcō nchivī jā ní ndutútú. De nī ncāhān dē: \p \v 16 Mitan de cáchī tūhun nī, hermano, jā níní nī nquee ndaā tūhun jā yósō nūū tutū īī jā ní ncāhān David jondē janahán nī nsāhá Espíritu Santo. De tūhun ñúcuán cúu tūhun Judas, tēe jā ní nchosō nūú nūū ndá tēe jā ní ntiin Jesús. \p \v 17 De Judas chi suni táhán ó nī ncuu dē nícu, de nī nchindeé táhán ó jíín dē sīquī tiñu jā ní jani yā yóhó. \p \v 18 De nī jeen dē ñuhun jíín xūhún jā ní nīhīn dē sīquī tiñu néhén jā ní nsāhá dē. De nī nincava ndeyi dē, de nī ncahndī-ni chījin dē, de nī jītē-ni jitī dē. \p \v 19 De nī jītē nuu-ni tūhun yáhá nūū ndācá nchivī Jerusalén. De jā suu cúu jā ní scúnaní ndá ji ñuhun ñúcuán Acéldama yuhú maá ji, jā cáhān: Ñuhun jā cúu Ñuhun Nīñī. \p \v 20 Chi súcuán cáhān nūū tutū Salmo sīquī Judas: \q1 Vehe dē, ná quéndōo súcuán-ni, \q1 de ni iin mā cúndeē cā vehe ñúcuán. \m De suni cáhān: \q1 Tiñu jā ní ndiso dē ná nácuiso incā tēe. \m Cáchī. \p \v 21 Túsaá de cúnī jā nacāji ó iin tēe māhñú ndá tēe jā ní jica ó jíín níí tiempo tá nī jica maá Jētohō ō Jesús jíín ó. \p \v 22 De ná nácāji ó iin tēe jā ní jica jíín ó jondē quīvī jā ní scuénduté Juan yā, de jondē quīvī jā ní ndaa yā cuānohōn yā andiví. De ná núcuīñī dē cuu dē testigo jíín ndācá ó jā ní natecū yā, ncachī Pedro. \p \v 23 De nī nacāji ndá dē ūū tēe jā cúu Matías jíín José jā nání Barsabás, de suni nání dē Justo. \p \v 24 De nī jīcān táhvī ndá nchivī cándíja: Tátā Yāā Dios, maá ní chi jínī ní nāsa íyó ánō ndá nchivī. Túsaá de jā ndúū tēe yáhá, stéhēn ní ní tēe cúu jā ní nacāji ní. \p \v 25 De cuiso tíñú dē jā cuu dē apóstol. De nacuiso dē tiñu jā ní sndóo Judas, chi nī nsāhá dē cuāchi, de cuāhān dē maá lugar xēēn nūū cánuú quīhīn dē, ncachī ndá dē. \p \v 26 Ñúcuán de nī ntavā ndá dē suerte ndúū tēe ñúcuán. De nī nquee suerte Matías, de nī ncuu dē iin táhán ndihúxī iin cā apóstol. \c 2 \s1 Jā ní nquiji Espíritu Santo \p \v 1 De quīvī vico Pentecostés nī īyo tútú ndá nchivī cándíja ciudad Jerusalén. \p \v 2 De sanaā-ni de nī nihin andiví modo jā yíhí ndasí tāchī. De ndá nchivī jā ndéē inī vehe, nī jini ndá ji jā níhin. \p \v 3 De nī jinī ndá ji modo yáñuhūn, de nī ncusíín jacū jacū nī jēcōo xīnī iin iin ji. \p \v 4 De ndācá ji nī nchitú inī ji jíín Espíritu Santo. De nī nquijéhé ndá ji cáhān ji síín síín yuhú, nāsa nī stéhēn maá Espíritu Santo jā cāhān iin iin ji. \p \v 5 De Jerusalén íyó ndá nchivī hebreo jā chíñúhún nūū Yāā Dios jā ní nquiji ndá ji ndācá nación níí cáhnú ñayīví. \p \v 6 De jā ní nihin súcuán de nī ncutútú cuāhā nchivī ñúcuán. De nī ncunēhén inī ndá ji, chi iin iin ji nī jini ji jā ndá tēe jā ní nīhīn Espíritu Santo cáhān yuhú ñúū ndá nchivī jā váji jícá. \p \v 7 De nī nsāhvi inī ndá ji nī jini ji, de nī ncāhān ji: ¿A nsūú tēe Galilea cúu ndācá tēe yáhá jā cáhān ndá dē yuhú ñúū ō, á naá cúu? \p \v 8 ¿De nāsa cúu túsaá? Chi tá iin tá iin ó níni ó jā cáhān ndá dē yuhú ñúū ō jā ní ncacu ó jíín. \p \v 9 Chi vāji sava ó jondē región Partia jíín Media jíín Elam. De sava ó vāji ó jondē región Mesopotamia jíín Judea jíín Capadocia jíín Ponto jíín Asia. \p \v 10 De suni jondē región Frigia jíín Panfilia jíín Egipto jíín ndācá ndáñúū Africa jā íyó incā lado ñuū Cirene vāji sava ó. De sava cā ō vāji ó jondē ciudad Roma, de ndéē nūú ó yáhá mitan. De maá ó jā váji ó ciudad Roma, de sava ó cúu nchivī hebreo de sava ó cúu incā nchivī jā ní ncandíja ley nchivī hebreo. \p \v 11 De suni sava cā ō vāji ó región Creta jíín Arabia. De níni ndācá ó jā yuhú ñúū ō nácani ndá tēe yáhá ndācá tiñu ñáhnú nāsa nī nsāhá Yāā Dios, ncachī ndá ji. \p \v 12 De ndācá ji sáhvi ndasí inī ji de cúnēhén inī ji ndéhé ji. De nátúhún ndá ji jíín táhán ji: ¿De nāsa cúu cáhān ndá dē ndá ñúcuán túsaá? ncachī ji. \p \v 13 De sava cā ji nī ncāhān yīchī ji jíín táhán ji: Nduú chi jā jíni ndá dē, ncachī ji. \s1 Tūhun jā ní nacani Pedro nūū nchivī \p \v 14 Ñúcuán de nī nacuiñī Pedro jíín ndihúxī iin cā apóstol. De nī ncāhān jee dē jíín ndá nchivī: Ndá ní táhán maá ó hebreo jíín ndá ní nchivī Jerusalén, tūhun yáhá chuhun inī ndá ní de cunini vāha ndá ní tūhun jā cāhān sá. \p \v 15 Chi ndá sāán, nsūú jā jíni ndá sá tá cúu nūū jáni inī ndá ní. Chi nsūú hora jā jīni nchivī cúu, chi cáta cahīīn jānehēn cúu. \p \v 16 Chi sa tiñu yáhá cúu jā squíncuu tá cúu nūū ní ncāhān Joel, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. Chi súcuán nī ncāhān dē: \q1 \v 17 Cáchī Yāā Dios: Ndá quīvī sándīhí \q1 de tetíñú nī Espíritu ni cuēē nūū ndācá nchivī. \q1 De sēhe yií nú jíín sēhe síhí nú, nacani ndá ji tūhun nī. \q1 De ndá tēe suchí, chi sāhá nī jā scóto nūū ji, \q1 de ndá tēe ñáhnú, chi scóto jāni nūū dē. \q1 \v 18 De jāndáā chi ndá quīvī ñúcuán de cuāha vāha nī Espíritu ni nūū ndá mozo ni, cúu tēe cúu ñahan, \q1 de nacani ndá ji tūhun nī. \q1 \v 19 De sāhá nī tiñu ñáhnú ichi andiví jā sāhvi inī nchivī cunī ji, \q1 de suni sāhá nī seña inī ñayīví de cunī nchivī jā cúñáhnú nī, \q1 chi coo nīñī jíín ñuhūn jíín ñūhmā modo vīcō. \q1 \v 20 De ncandiī chi cutuún de mā cútūu cā, \q1 de yōō cucuáhá modo nīñī. \q1 De ñúcuán de quenda quīvī jā nenda maá Jētohō ndá nú Jesús. \q1 De cunī ndācá nchivī jā quīvī cāhnú cuu quīvī ñúcuán. \q1 \v 21 De ndācá nchivī jā cāhān ndāhví ji jíín yā, chi scácu yā ji, ncachī Yāā Dios. \m Ncachī Joel jondē janahán. \p \v 22 De nī ncāhān cā Pedro: Mitan de ndá ní nchivī nación maá ó Israel, cunini ní jā cāhān sá tūhun Jesús, tēe ñuū Nazaret. Chi maá Yāā Dios nī jēhe yā poder yā nūū Jesús jā ní nsāhá yā ndá tiñu ñáhnú māhñú ndá ní jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder yā, jíín tiñu jā sáhvi inī nchivī sáhá, tá cúu nūū ní jinī ndá ní jā súcuán nī ncuu. Súcuán nī stéhēn Yāā Dios nūū ō jā maá yā nī ntetíñú Jesús. \p \v 23 Sochi nī ntiin ndá ní yā, de nī nasiáha ndá ní yā ndahá ndá tēe nēhén. De nī jahnī ndá dē yā yīcā cruz nī nsāhá ndá ní. De ja nī jinī Yāā Dios jā súcuán sāhá ndá ní, chi ja nī nsāhá ndāā yā jā súcuán coo. \p \v 24 Sochi nī nastécū Yāā Dios Jesús, de nduú ní ncúu cā yā ndīyi, chi tūndóhó xéēn jā jíhī nchivī, nduú cā ní ncúu sāhá jíín yā. \p \v 25 Chi jondē janahán de nī ntee rey David tūhun nāsa cāhān Jesús jíín Yāā Dios: \q1 Jētohō sá, jínī sá jā níí cání íyó ní jíín sá. \q1 Chi íyó ní lado cuáhá sá jā chíndeé ní sāán, tácua mā cúyūhú sá. \q1 \v 26 Jā ñúcuán cúu jā cúsiī inī sá, de cáhān sīī sá. \q1 De suni ñúhún inī sá jā nastécū maá ní yiqui cúñu sá. \q1 \v 27 Chi mā squéndōo ní ánō sá nūū íyó ánō ndá ndīyi, \q1 de ni mā cuáha ní tūhun jā tēhyū sá, chi sáhá sá tiñu jā cúnī maá ní de íyó mānī ní jíín sāán. \q1 \v 28 Nī stéhēn ní nūū sá nāsa natecū sá \q1 de sāhá ní jā cusiī ndasí inī sá sīquī jā cundeē sá jíín ní níí cání. \m Cachī Jesús, ncachī David jondē janahán. \p \v 29 Ndá ní amigo, ná cáchī cājí sá nūū ndá ní tūhun tatā ō David, tēe nī ncuñáhnú jondē janahán, chi nduú ní ncáhān dē ndá tūhun yáhá sīquī maá dē. Chi nī jīhī dē, de nī jīquiyuhū dē. De jínī ō nūū yíyuhū dē jondē mitan. \p \v 30 Chi nī ncuu dē tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. De nī jinī dē jā ní ncāhān téyíí yā jíín dē jā chījin tatā maá dē quiji Cristo, de cundeē yā tatúnī yā nūū mesa dē tá-ni nī ntatúnī maá dē jā ní ncuu dē rey. \p \v 31 Jondē tá ncháha ca quiji Cristo, de ja nī jinī dē jā cuū yā de natecū yā. De nī ncachī dē jā má quéndōo ánō yā nūū íyó ánō ndá ndīyi, de juni yiqui cúñu yā mā téhyū. \p \v 32 Chi Yāā Dios nī nastécū yā Jesús, de ndá máá sá cúu testigo jā súcuán nī ncuu jā ní natecū yā. \p \v 33 De nī nduñáhnú tucu yā nī nsāhá Yāā Dios jíín poder yā. De nī jēhe Tatá yā Yāā Dios tūhun jā tetíñú Jesús Espíritu Santo, chi súcuán nī nquee yuhú yā jā sāhá yā. De suu Espíritu Santo ñúcuán cúu jā sáhá ndācá jā ndéhé ndá ní de níni ní mitan. \p \v 34 De David nsūú tūhun maá dē cúu jā ní ncāhān dē, chi nduú ní ndáa yiqui cúñu dē andiví. Chi sa tūhun Jesús nī ncāhān dē jā cáhān súcuán: \q1 Maá Jētohō ō Yāā Dios nī ncāhān yā jíín Jētohō ni, Yāā jā quiji: \q1 Cundeē nū lado cuáhá nī nūū cuñáhnú nú, \q1 \v 35 de ná sáhá nī jā candeē nū poder ndācá jā jínī ūhvī ndóhó, ncachī Yāā Dios jíín Cristo. \m Ncachī David. \p \v 36 Túsaá de ndācá ní jā cúu ó tatā Israel, ná cúnī ndāā ní jā vísō nī jahnī ndá ní yā yīcā cruz, sochi Yāā Dios nī jani yā maá Jesús jā cúu yā Jētohō ō de suni cúu yā Cristo, Yāā jā scácu yóhó, ncachī Pedro jíín nchivī. \p \v 37 De súcuán nī jini ndá ji tūhun yáhá, de nī ntahúhvī inī ndá ji. De nī ncāhān ndá ji jíín Pedro jíín ndá cā apóstol: Ndá ní amigo, cachī ní ¿nāsa sāhá ndá sá túsaá? ncachī ji. \p \v 38 De nī ncāhān Pedro: Nacani inī ndá ní jā sndóo ní cuāchi ní, de cuenduté ndá ní jā ní ncandíja ní Jesucristo, tácua cune cáhnú inī Yāā Dios nūū cuáchi ní. De ñúcuán de taji yā Espíritu Santo yā cundeē inī ánō ndá ní. \p \v 39 Chi súcuán nī nquee yuhú maá Tátā Yāā Dios nūū ndá máá ó jíín nūū séhe ó jíín nūū ndá nchivī ndá cā nación, nā-ni nchivī cana yā jā candíja ji. \p \v 40 De cuāhā cā tūhun nī ncāhān cājí Pedro jā sndíhvī inī dē ndá ji: Nducú ndéé ndá ní jā ná cácu ní, chi ndá nchivī sáhá tiñu néhén chi tānū tāhvī ji, ncachī dē. \p \v 41 Ñúcuán de sava ji nī jetáhví ji tūhun jā ní ncāhān dē, de nī jenduté ndá ji. De quīvī ñúcuán nī ncucuahā cā nchivī cándíja, chi nī ncuu tá ūnī cā mil ji. \p \v 42 De íñí nīhin ndá ji sīquī tūhun jā stéhēn ndá apóstol, de íyó ñuncúún ndá ji, de jícān táhvī ndá ji. De yájī cāhnú ndá ji stātílā tá cúu nūū ní stéhēn maá Jētohō ō jā nūcūhun inī ō yā. \s1 Nāsa nī īyo ndá nchivī jā ní ncandíja jā xíhna ñúhún \p \v 43 De ndihi nchivī sáhvi inī ji de yúhú ji. Chi nī nsāhá ndá apóstol cuāhā tiñu ñáhnú jā stéhēn jā cúñáhnú yā. \p \v 44 De inuú-ni nī īyo ndá nchivī cándíja, de ndācá ndatíñú jā névāha ji cúu cáhnú ndá ji-ni. \p \v 45 De nī yīcó ndá ji ñuhun ji jíín nā-ni ndatíñú névāha ji, de nī nsajī ji xūhún nūū ndá táhán ji, nāsaa jíni ñúhún iin iin ndá táhán ji. \p \v 46 De ndiquivī ndútútú ndá ji inī templo. De sīī-ni yájī cāhnú ndá ji stātílā vehe táhán ji, tá cúu nūū ní stéhēn maá Jētohō ō jā nūcūhun inī ō yā. De íyó mānī ndá ji. \p \v 47 De cáhān ji jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios. De nī jetúhún ndihi ndá nchivī ciudad ñúcuán ndá nchivī cándíja. De ndiquivī nī scácu cā maá Jētohō ō ndá cā nchivī, de nī nduu inuú-ni ndá ji jíín nchivī cándíja. \c 3 \s1 Jā ní nduvāha tēe cojo \p \v 1 De iin quīvī de cahūnī jañíni nī ncaa Pedro jíín Juan cuāhān ndúū dē templo, chi maá hora jā jícān táhvī ndá táhán dē hebreo cúu. \p \v 2 De ñúcuán íyó iin tēe cojo jā súcuán íyó dē nī ncacu dē. Chi ndiquivī jíso nchivī dē jésiáha ji dē viéhé templo jā nání Viéhé Hermosa, de jícān dē caridad nūū ndá nchivī jā quívi templo. \p \v 3 De nī jinī tēe ñúcuán jā váji Pedro jíín Juan jā quīvi dē templo. De nī jīcān dē caridad nūū Pedro jíín Juan. \p \v 4 De nī ndēhé vāha Pedro jíín Juan nūū dē, de nī ncāhān Pedro: Cūndēhé vāha nú nūū ndúū ni, ncachī dē. \p \v 5 De íyó tūha tēe cojo ñúcuán, chi jáni inī dē jā nīhīn dē jacū xūhún nūū ndúū dē. \p \v 6 De nī ncāhān Pedro: Nduú nā xūhún plata ni oro nduú ná névāha nī. Sochi íyó iin jā váha cā jā sāhá nī jíín nú. Jíín poder maá Jesucristo ñuū Nazaret cáhān ni jíín nú, nacuiñī de caca nú, ncachī dē. \p \v 7 De nī ntiin dē ndahá cuáhá tēe cojo ñúcuán, de nī stácuiñī dē. De jēhē dē jíín sūcūn jéhē dē nī nduvāha-ni. \p \v 8 De nīhin nī nacuiñī dē de íñí dē. De nī nquijéhé dē jíca dē-ni, de nī nquīvi dē inī templo jíín Pedro jíín Juan, jíca dē cuāhān dē, de cándava dē, de nácana jee dē Yāā Dios. \p \v 9 De nī jinī ndācá nchivī jā jíca dē cuāhān dē, de nácana jee dē Yāā Dios. \p \v 10 De nī nacunī ndá ji nūū dē jā suu dē cúu jā ní ndeē viéhé templo jā nání Viéhé Hermosa, nī jīcān dē caridad. De sáhvi inī ndá ji, de yúhú ji jā súcuán nī nduvāha tēe cojo. \s1 Jā ní nacani Pedro tūhun yā inī corredor jā nání Corredor Salomón \p \v 11 De tēe jā ní īyo cojo jā ní nduvāha, chi nduú siáā dē ndahá Pedro jíín Juan, de ndihi nchivī nī jinu ji nī nquenda ji nūū ndá dē inī corredor templo jā nání Corredor Salomón. De sáhvi ndasí inī ndá ji ndéhé ji ndá dē. \p \v 12 De nī jinī Pedro jā váji ndá nchivī ñúcuán, de nī ncāhān dē jíín ndá ji: Ndá ní táhán maá ó Israel, ¿nā sīquī cúu jā sáhvi inī ndá ní ndéhé ní tiñu yáhá? ¿Nā sīquī cúu jā ndéhé vāha ndá ní nūū ndúū sá? ¿A jáni inī ndá ní jā íyó poder ndúū sá á jā cúu sá tēe vāha, de suu cúu jā ní nacaca tēe yáhá nī nsāhá sá, á naá cúu? \p \v 13 De nduú chi maá Yāā Dios jā ní nchiñúhún tatā ō Abraham, Isaac, Jacob jíín ndá cā tatā ō, maá yā nī nsāhá tiñu yáhá tácua cunī nchivī jā cúñáhnú ndasí Sēhe yā Jesús. De suu maá Jesús ñúcuán cúu jā ní nasiáha ndá ní yā nūū ndá tēe cúñáhnú. De nduú ní jétúhún ndá ní yā nūū Pilato vísō cúnī dē jā siáā dē yā nícu. \p \v 14 Sochi ndá máá ní nī ncuyichī inī ndá ní Yāā īī, Yāā ndāā ñúcuán. De nī ncāhān ndá ní jā ná siáā Pilato iin tēe jā ní jahnī ndīyi lugar maá yā. \p \v 15 De nī ncāhān ndá ní jā ná cúū maá Yāā jā sáhá jā técū ndācá-ni. Sochi Yāā Dios nī nastécū yā Jesús jā ní ncuu yā ndīyi. De ndá máá sá cúu testigo jā ní natecū yā. \p \v 16 De tēe yáhá jā ndéhé ndá ní de nácunī ndá ní dē, chi nī ncandíja ndá sá jā íyó poder Jesús jā nasāhá vāha yā dē, de jā suu cúu jā ní nduvāha dē-ni nī nsāhá yā tá cúu nūū ndéhé ndá ní mitan. \p \v 17 De mitan amigo, ja jínī sá jā síquī jāá nduú ní jícūhun inī ndá ní cúu jā ní jahnī ní yā, de saá-ni nī nsāhá ndá tēe jā tátúnī nūū ō. \p \v 18 De jondē tá ncháha ca cuu, de ja nī nsāhá Yāā Dios jā ní ncāhān ndá tēe jā ní nacani tūhun yā jondē janahán jā suu súcuán cundoho Cristo. De mitan chi ja nī nquee ndaā nī nsāhá yā. \p \v 19 Túsaá de nacani inī ndá ní jā sndóo ní cuāchi ní mitan, de quīvi ndá ní ndahá Yāā Dios tácua ná sndáhvā yā cuāchi ndá ní, de quiji quīvī jā ndusiī inī ndá ní sāhá maá Jētohō ō. \p \v 20 De suni tetíñú tucu Yāā Dios Jesús ndiji yā, chi cúu yā Cristo jā ní jani Yāā Dios jā scácu yā yóhó. \p \v 21 Sochi cánuú jā cundeē Jesús andiví jondē quīvī jā nasāhá jeé Yāā Dios ndācá-ni tá cúu nūū ní nacani ndá tēe jondē janahán nī nsāhá Yāā Dios. De tēe nī īyo ndoo ánō nūū Yāā Dios nī ncuu ndá dē. \p \v 22 De Moisés nī ncāhān dē jíín ndá tatā ō: Maá Jētohō ō Yāā Dios cani yā iin Yāā jā nacani tūhun Yāā Dios nūū ndācá ó tá cúu nūū ní jani yā nduhū. De cuu yā iin táhán ó. De ndācá tūhun jā cāhān yā, de chuhun inī ndá nú. \p \v 23 De tú nā-ni nchivī mā chūhún inī ji tūhun jā cāhān maá Yāā jā nacani tūhun ñúcuán, de tānū tāhvī ji de mā cūú cā ji nchivī Israel, jā cúu nchivī maá yā, ncachī Moisés. \p \v 24 De ndá cā tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē tiempo jā ní nquiji Samuel jíín jondē mitan, suni nī nacani ndá dē tūhun nāsa coo ndá quīvī yáhá. \p \v 25 De ndá máá ó cúu tatā ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. De suni sīquī ndá máá ó nī nsāhá yā trátū jíín ndá tatā ō, chi nī ncāhān yā jíín Abraham: Chījin tatā nū quiji iin Yāā jā sāhá jā quendōo ndetū ndá nchivī níí cáhnú ñayīví, ncachī yā. \p \v 26 De tá nī nastécū Yāā Dios Sēhe yā, de sá de xihna cā nūū ndá yóhó nī ntetíñú yā Jesús tácua quendōo ndetū ō. Chi sāhá yā jā nasāma inī ō de mā sāhá cā ō tiñu néhén, ncachī Pedro. \c 4 \s1 Jā ní jēsiáha nchivī Pedro jíín Juan nūū ndá tēe cúñáhnú \p \v 1 De Pedro jíín Juan juni cáhān cā ndúū dē jíín ndá nchivī, de ndá sūtū jíín ndá tēe grupo saduceo jíín tēe cúñáhnú nūū ndá tēe jā jíto templo, nī nquenda ndá dē. \p \v 2 De nī nquītī ndasí inī ndá dē nī jinī dē jā súcuán stéhēn Pedro jíín Juan nūū ndá nchivī, jā nácani ndúū dē tūhun jā natecū ndīyi, chi Jesús de ja nī natecū yā jā ní jīhī yā. \p \v 3 De nī ntiin ndá dē Pedro jíín Juan, de nī nchihi dē ndúū tēe ñúcuán vecāa jā quendōo dē jondē quīvī téēn, chi ja nī ñini. \p \v 4 Sochi cuāhā nchivī jā ní jini tūhun nī ncāhān Pedro jíín Juan, nī ncandíja ndá ji. De nī jīnu tá ūhūn mil tēe jā ní ncandíja, de síín cā cúu ndá ñahan jíín sūchí lúlí. \p \v 5 Ñúcuán de quīvī téēn de ndá tēe ndíso tíñú nūū nchivī hebreo, jíín ndá tēe cúñáhnú, jíín ndá tēe stéhēn ley Moisés, nī ndutútú ndá dē inī ciudad Jerusalén. \p \v 6 De saá-ni Anás jā cúu sūtū cúñáhnú cā, jíín Caifás jíín Juan jíín Alejandro jíín ndá nchivī jā cúu táhán sūtū cúñáhnú cā ñúcuán. \p \v 7 De nī ncana ndá dē Pedro jíín Juan, de nī jani ndá ndúū dē māhñú ndá, de nī jīcā tūhún ndá: ¿Ní iin cúu jā ní ntetíñú ndóhó de ní jondē nī nīhīn tīñú ndúū nū tiñu yáhá? ncachī ndá. \p \v 8 De Pedro nī nchitú inī dē jíín Espíritu Santo, de nī ncāhān dē jíín ndá tēe ñúcuán: Ndá níhín tēe ndíso tíñú jíín tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū maá ó nchivī Israel, \p \v 9 mitan de ¿á stíchī ndá ní sāán sīquī iin tiñu váha jā ní nsāhá sá jā ní nduvāha tēe cúhū yáhá? \p \v 10 Túsaá de ndá máá ní jíín ndá cā nchivī táhán maá ó Israel, jīcūhun inī ndá ní jā jíín poder maá Jesucristo ñuū Nazaret cúu jā ní nduvāha tēe íñí nūū ndá ní yáhá. De suu yā cúu jā ní jahnī ndá ní yīcā cruz, sochi maá Yāā Dios nī nastécū yā Jesucristo. \p \v 11 Sochi ndá máá ní chi nī squéne yichī ndá ní yā tá cúu nūū squéne yichī ndá ní iin yūū jā quituu iin squínā vehe, chi nduú ní ncándíja ndá ní yā. De yūū ñúcuán cúu maá yūū jā yítuu squínā vehe mitan. \p \v 12 Chi ni iin cā nduú cā ná īyó jā cuu scácu yóhó, chi nduú cā ni iin cā síví jā cáhān nchivī inī ñayīví yáhá jā cuu scácu yóhó, ncachī Pedro. \p \v 13 Ñúcuán de nī jinī ndá tēe ñúcuán jā íyó ndeé inī Pedro jíín Juan jā cáhān ndúū dē. De ja jínī ndá jāá nduú tūha Pedro jíín Juan, chi tēe súcuán-ni cúu ndúū dē. De nī nsāhvi inī ndá, de nī nsāhá ndá cuenta jā ní jica ndúū dē jíín Jesús. \p \v 14 De suni ndéhé ndá nūū tēe jā ní nduvāha ñúcuán, íñí dē jíín Pedro jíín Juan. De ni iin tūhun nduú ní ncúu cuitī cā nascócóo ndá nūū Pedro jíín Juan. \p \v 15 Ñúcuán de nī ncachī ndá jā ná quíhīn Pedro jíín Juan tāvēhé tácua natúhún ndá máá dē. \p \v 16 De nī ncāhān ndá: ¿Nāsa sāhá ó jíín ndúū tēe yáhá túsaá? Chi ja nī jītē nuu tūhun cuāhān nūū ndá nchivī níí cáhnú ciudad Jerusalén yáhá jā súcuán nī nsāhá ndúū dē iin tiñu ñáhnú. De mā cūú cāhān ō jāá nduú ndāā. \p \v 17 Túsaá de cāhān xēēn ō nūū dē jā má cāchí cuitī cā dē tūhun Jesús nūū ni iin cā nchivī, tácua mā cútē nuu cā tūhun yáhá quīhīn nūū ndá cā nchivī, ncachī ndá. \p \v 18 De nī nacana ndá dē Pedro jíín Juan. De nī ncāhān xēēn ndá nūū ndúū dē jā má cāchí cuitī cā dē de ni mā stéhēn cuitī cā dē tūhun Jesús nūū ni iin nchivī. \p \v 19 Sochi nī ncāhān Pedro jíín Juan: Cani vāha inī ndá ní de tú jétahān inī Yāā Dios jā sndóo sá tiñu jā ní ndacu yā de sāhá sá tiñu jā ndácu ndá máá ní. \p \v 20 Chi mā cūú sndóo ndá sá tiñu jā ní jinī sá jíín jā ní jini sá, chi cánuú jā nacani sá nūū ndá nchivī, ncachī ndúū dē. \p \v 21 Ñúcuán de nī ncāhān xēēn tucu ndá nūū ndúū dē, de nī nsiáā-ni ndá ndúū dē. Chi nduú ní níhīn cuitī ndá ni iin modo jā sndóho ndá Pedro jíín Juan, chi yúhú ndá ndéhé ndá ndá cā nchivī, chi ndihi ji-ni cáhān ji jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios jā ní nsāhá yā tiñu ñáhnú ñúcuán. \p \v 22 Chi tēe jā ní nduvāha jíín tiñu ñáhnú ñúcuán, íyó dē víhí cā ūū xico cuīyā. \s1 Jā ní jīcān táhvī ndá nchivī cándíja \p \v 23 De tá nī nsiáā ndá Pedro jíín Juan cuāhān ndúū dē, de nī nenda dē nūū ndá táhán dē. De nī nacani dē ndācá tūhun jā ní ncāhān ndá sūtū cúñáhnú jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú. \p \v 24 De jā súcuán nī jini ndá ji, de inuú-ni nī jīcān táhvī ndá ji nūū Yāā Dios: Tátā Yāā Dios, maá ní cúu Yāā Dios jā ní nsāhá andiví jíín ñayīví jíín mar jíín ndācá cā jā íyó. \p \v 25 De jā jíín Espíritu Santo ní nī nsāhá ní jā ní ncāhān mozo ní David jondē janahán: \q1 ¿Nājēhē cúu jā quítī ndasí inī nchivī ndá cā nación? \q1 ¿De nājēhē cúu jā jáni cāhá inī ndá ji? \q1 \v 26 Nī ncutútú ndá tēe jā cúu rey inī ñayīví, \q1 de nī natacā ndá tēe jā ndíso tíñú, \q1 de inuú-ni nī nenda ndá dē sīquī maá ní jā cúu ní Jētohō ndá sá, \q1 jíín sīquī Cristo, Yāā jā ní jani ní. \m Ncachī David. \p \v 27 Chi jāndáā cúu jā Herodes jíín Poncio Pilato jíín ndá nchivī táhán maá sá Israel jíín ndá nchivī incā nación, nī ncutútú ndá ji inī ciudad Jerusalén yáhá, de nī nenda ji sīquī Sēhe īī ní Jesús, Yāā jā ní jani ní. \p \v 28 De súcuán nī ncuu tácua ná quée ndaā ndācá tiñu jā ní nsāhá ndāā maá ní jondē janahán jā súcuán coo. \p \v 29 De mitan, Tátā Yāā Dios, cūndēhé ní jā ní ncāhān xēēn ndá dē nūū ndá sá. De cuāha ní fuerza ní nūū ndá sá jā cúu sá mozo ní, tácua coo ndeé inī sá jā nacani sá tūhun ní. \p \v 30 De jíín poder maá ní de sāhá ní jā nasāhá vāha ndá sá nchivī cúhū, de sāhá ndá sá tiñu jā stéhēn jā íyó poder ní, jíín tiñu jā sāhvi inī nchivī sāhá. De ndācá ñúcuán sāhá ní jíín poder Sēhe īī ní Jesús, ncachī ndá nchivī cándíja. \p \v 31 De tá nī ncuu nī jīcān táhvī ndá ji de nī nsāhá yā jā ní ntāan nūū íyó tútú ndá ji. De nī nchitú ndá ji jíín Espíritu Santo, de víhí cā nī nchundeé inī ndá ji nī nacani ji tūhun Yāā Dios. \s1 Jā ní īyo cáhnú ndatíñú ndá ji \p \v 32 De ndá nchivī cuāhā jā ní ncandíja, chi inuú-ni íyó inī ndá ji. De ni iin ji nduú ní nsáhá ji jā cúu ndatíñú máá ji ndācá ndatíñú jā névāha ndá ji, chi ndihi-ni ndatíñú névāha cáhnú ndá ji. \p \v 33 De nīhin ndasí nácani ndá apóstol tūhun jā ní jinī dē jā ní natecū Jētohō ō Jesús. De vāha ndasí nī nchindeé yā ndá nchivī cándíja. \p \v 34 Chi ni iin ji nduú ná cúmanī cuitī nūū ji, chi ndācá nchivī jā xíñúhun jā xívéhe chi nī yīcó ji. \p \v 35 De jésiáha ndá ji xūhún ñúcuán nūū ndá apóstol. De sájī ndá apóstol xūhún nūū ndá cā nchivī cándíja nāsa jíni ñúhún iin iin ji. \p \v 36 De súcuán nī nsāhá José jā cúu tatā Leví, nī ncacu dē Chipre jā cúu iin pedazo ñuhun jā ñúhún māhñú ndute. De ndá apóstol nī nascúnaní dē tēe ñúcuán Bernabé. De síví ñúcuán cáhān jā tēe cáhān tūhun ndeé inī cúu dē. \p \v 37 De nī yīcó dē iin ñuhun dē, de nī jēsiáha dē xūhún ñúcuán nūū ndá apóstol. \c 5 \s1 Cuāchi jā ní nsāhá Ananías jíín Safira \p \v 1 De incā tēe jā nání Ananías jíín ñasíhí dē jā nání ña Safira, nī yīcó ndúū dē iin ñuhun dē. \p \v 2 De nī nacoo dē sava xūhún jā cuu ndúū dē jíín ña, de suni nī jinī ña jā súcuán nī nsāhá dē. De nī jēsiáha dē sava xūhún dē nūū ndá apóstol, sochi sáhá dē-ni jā ñúcuán cúu ndihi. \p \v 3 De nī ncāhān Pedro: Ananías, ¿nājēhē cúu jā ní nquīvi Satanás ánō nū jā stáhví nú Espíritu Santo cúnī nū? Chi nī nacoo nú jacū xūhún ñuhun jā cuu maá nú, de stáhví nú chi sáhá nú-ni jā váji ndihi nú-ni jíín xūhún. \p \v 4 De tá ncháha ca xīcó nú ¿de á nsūú cuenta maá nú ní ncúu ñuhun ñúcuán? De tá nī yīcó nú ¿de á nsūú xūhún maá nú cúu? ¿De nājēhē cúu jā ní jani inī nū jā stáhví nú? Chi nsūú maá-ni tēe ñayīví cúu jā ndúcú nú stáhví nú, chi suni jondē Yāā Dios, ncachī Pedro. \p \v 5 De tá nī jini Ananías ndá tūhun yáhá de nī ndicó cáva dē, de nī jīhī dē-ni. De ndācá nchivī jā ní jini tūhun ñúcuán, nī nchūhú ndasí ndá ji. \p \v 6 Ñúcuán de nī nacuiñī ndá tēe suchí, de nī nchusúcún ndá dē sahma ndīyi ñúcuán, de cuāchuhū ndá dē. \p \v 7 De nī ncuu tá ūnī cā hora, de nī nquenda ñasíhí ndīyi ñúcuán, nī nquīvi ña vehe nūū íyó Pedro. De nduú jínī ña jā súcuán nī ncuu. \p \v 8 De nī jīcā tūhún Pedro ña: Cachī nūū ni, ¿á iin tanto suha nī nīhīn ndúū nū jā ní yīcó nú ñuhun, á naá cúu? ncachī dē. De nī ncāhān ña: Suu iin tanto súcuán nī yīcó ndúū sá, ncachī ña. \p \v 9 De nī ncāhān Pedro jíín ña: ¿De nūcu nī squétáhán ndúū nū tūhun jā stáhví nú Espíritu maá Jētohō ō? ¿De á mā níhīn ndúū nū castigo jáni inī nū? De cunini de cunī nū chi ja cátīn tāvēhé jā ní nenda ndá tēe jā ní jēchuhū yií nú, de suni súcuán tavā dē ndóhó jā cuyuhū nū, ncachī dē. \p \v 10 De nī ndicó cáva ña-ni nūū jéhē Pedro, de nī jīhī ña-ni. De nī ndīvi-ni ndá tēe suchí ñúcuán. De nī jinī ndá dē ja nī jīhī tucu ñahan ñúcuán, de nī ntavā tucu dē ña tāvēhé, de nī nchiyuhū dē ña xiín yií ña. \p \v 11 De nī nchūhú ndasí ndá nchivī cándíja jíín ndá cā nchivī jā ní jini tūhun nāsa nī ncuu. \s1 Jā ní nsāhá ndá apóstol cuāhā tiñu ñáhnú \p \v 12 De nī nsāhá ndá apóstol cuāhā tiñu ñáhnú nūū ndá nchivī, jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder Yāā Dios. De ndútútú ndá nchivī cándíja inī corredor templo jā nání Corredor Salomón. \p \v 13 De ndá nchivī jāá nduú cándíja chi nduú ní ncúndeé inī ni iin ji jā tandeē tāhán ji jíín ndá nchivī cándíja, vísō jétúhún ndasí ji. \p \v 14 Sochi nī ncandíja cuāhā cā nchivī nūū maá Jētohō ō, cúu tēe cúu ñahan. \p \v 15 De nī nquiji ndá nchivī jíín ndá táhán ji nchivī cúhū, de nī jaquīn ji inī ndá calle, yósō ndá ji nūū yūú jíín nūū camilla tú sanaā de yāha Pedro de vísō cōndāhvī dē ná yáha sīquī ji de nduvāha ji. \p \v 16 De saá-ni ndá nchivī ndá ñuū ñatin ñúcuán, suni nī nquenda cuāhā ji ciudad Jerusalén, nī nquisiáha ji ndá jā cúhū jíín jā ndóho tāchī. De ndihi-ni ndá ji nī nduvāha. \s1 Jā ní sndóho ndá ji ndá apóstol \p \v 17 Ñúcuán de nī ncucuásún inī maá sūtū cúñáhnú cā nī jinī dē ndá apóstol, de saá-ni ndá cā táhán dē jā scuáha sahān saduceo. De nī nenda ndá dē sīquī ndá apóstol. \p \v 18 De nī ntiin ndá dē, de nī nchihi ndá dē ndá apóstol vecāa. \p \v 19 Sochi iin ángel maá Jētohō ō nī nacune yā viéhé cāa jacuáā. De nī ntavā yā ndá dē, de nī ncāhān yā: \p \v 20 Cuáhán, de cuiñi nú inī templo. De ñúcuán nacani nú ndācá tūhun nūū ndá nchivī nāsa nīhīn táhvī ji jā cutecū ji níí cání, ncachī ángel. \p \v 21 De nī jini ndá dē tūhun yáhá. De tá nī ncunijīn de nī nquīvi ndá dē inī templo, de nī stéhēn ndá dē tūhun yā nūū nchivī. De juni stéhēn ndá dē de sūtū cúñáhnú cā jíín ndá táhán dē nī nastútú dē ndá tēe sáhá junta cúñáhnú cā nūū nchivī Israel. De nī ntají dē ndá policía jā cuátavā dē ndá apóstol jā yíhí dē vecāa. \p \v 22 Sochi tá nī nquenda ndá policía viéhé cāa de nduú cā ndá apóstol yíhí vecāa. De nī ndicó cóo ndá dē, de nī ncachī tūhun dē nūū ndá tēe sáhá junta: \p \v 23 Maá jāndáā jā ní jinī ndá sá jā ndásī vāha viéhé cāa de íñí ndá tēe jā jíto, sochi tá nī nacune ndá sá de nduú ní jínī cuitī cā ndá sá nūū ni iin tēe ñúcuán, ncachī ndá dē. \p \v 24 De sūtū cúñáhnú cā jíín ndá cā sūtū cúñáhnú jíín tēe cúñáhnú nūū ndá tēe jā jíto templo, tá nī jini ndá dē tūhun yáhá de jáni inī ndá dē nāsa cā coo tiñu ndá apóstol. \p \v 25 Ñúcuán de nī nquenda-ni iin tēe nī ncachī tūhun dē: Ndá tēe jā ní nchihi ndá ní vecāa, íyó ndá dē inī templo, de stéhēn ndá dē nūū nchivī, ncachī dē. \p \v 26 Ñúcuán de maá tēe cúñáhnú nūū ndá tēe jā jíto templo, nī jēhēn dē jíín ndá policía, de nī nacueca ñuncúún tucu ndá dē ndá apóstol, chi yúhú ndá dē ndéhé dē nchivī jā cuun ji yūū ndá dē de tú sāhá xēēn dē jíín ndá apóstol. \p \v 27 De tá nī nenda ndá dē jíín ndá apóstol de nī jani dē nūū ndá tēe cúñáhnú jā sáhá junta. De nī ncāhān sūtū cúñáhnú cā nūū ndá apóstol: \p \v 28 ¿A nsūú ja nī ndacu nīhin nī nūū ndá nú jā má stéhēn cuitī nū cā tūhun tēe nání Jesús? De mitan chi ja nī scútē nuu nú cā tūhun Jesús níí ciudad Jerusalén yáhá. ¿A cúnī nū jā tee nú cuāchi nīñī tēe ñúcuán sīquī ndá nī? ncachī sūtū cúñáhnú cā. \p \v 29 Ñúcuán de Pedro jíín ndá cā apóstol nī ncāhān ndá dē: Cánuú cā jā squíncuu ndá sá jā cúnī maá Yāā Dios nsūú cā jā cúnī ndá tēe. \p \v 30 Yāā Dios jā ní nchiñúhún ndá ndīyi tatā ō, nī nastécū yā Jesús, Yāā jā ní jahnī ndá máá ní, chi nī jata caa ndá ní yā yīcā cruz. \p \v 31 De Yāā ñúcuán nī nduñáhnú tucu yā nī nsāhá Yāā Dios, chi ndéē yā ichi ndahá cuáhá Yāā Dios. De cúu yā Yāā jā tátúnī jíín Yāā jā scácu yóhó, tácua nacani inī ndācá ó jā cúu ó nchivī Israel sīquī cuáchi ó de cune cáhnú inī yā nūū ndācá cuāchi ó. \p \v 32 De ndá máá sá cúu testigo sīquī ndācá tūhun yáhá. De saá-ni Espíritu Santo suni súcuán stéhēn cājí yā, chi jéhe Yāā Dios Espíritu Santo nūū ndācá nchivī jā jétáhví ji yā, ncachī Pedro jíín ndá cā apóstol. \p \v 33 De tá nī jini ndá tēe cúñáhnú tūhun yáhá de nī nquītī ndasí inī ndá dē, de cúnī ndá dē jā cahnī dē ndá apóstol. \p \v 34 Sochi íyó iin dē jā stéhēn ley yā jā nání Gamaliel jā cúu grupo fariseo, de ndācá nchivī jétáhví ji tēe ñúcuán. De nī nacuiñī dē nūū junta, de nī ncachī dē jā ná quíhīn ndá apóstol iin núú núú tāvēhé. \p \v 35 De nī ncāhān Gamaliel: Ndá níhín jā cúu ó nchivī nación Israel, cani vāha inī ní nāsa sāhá ndá ní jíín ndá tēe yáhá. \p \v 36 De nūcūhun inī ndá ní nāsa nī ncuu quīvī yātā jā ní nenda Teudas contra sīquī gobierno, de nī ncachī dē jā tēe téyíí cúu dē. De nī ncutútú tá cūmī ciento tēe nūū dē. Sochi nī jahnī nchivī dē, de ndācá jā ní jetáhví tūhun jā ní ncāhān dē, nī nacutē nuu ndá dē cuāhān dē-ni, de nī jencuiñī-ni tiñu ñúcuán. \p \v 37 Ñúcuán de quīvī jā ní īyo censo de Judas tēe Galilea, suni súcuán nī nenda dē contra sīquī gobierno, de cuāhā nchivī nī ncutútú ji nūū dē de nī jetáhví ji dē. De suni nī jahnī nchivī tēe ñúcuán, de ndācá nchivī jā ní jetáhví tēe ñúcuán, suni nī jītē nuu-ni ndá ji. \p \v 38 De yáhá ná cáchī tūhun sá nūū ndá ní. Mā stáhān cā ní ndá tēe yáhá. Siáā ndá ní dē ná quíhīn dē. Chi tú iin tēe cúu jā ní squíjéhé tiñu yáhá de naā-ni. \p \v 39 Sochi tú Yāā Dios nī squíjéhé, de mā cūú cuitī casī ndá ní, chi sanaā de cuéé cā de cunī ndá ní jā tiñu Yāā Dios cúu jā ndúcú ní casī ní, ncachī Gamaliel. \p \v 40 De nī jetáhví ndá dē tūhun jā ní ncāhān Gamaliel. De nī nacana ndá dē ndá apóstol. De nī ncani ndá dē jíín cuarta ñii, de nī ncāhān xēēn ndá dē nūū ndá apóstol jā má cáhān cā dē tūhun Jesús, de nī nsiáā ndá dē-ni. \p \v 41 De nī nquee ndá apóstol nūū junta cuāhān dē, de cúsiī inī ndá dē jā ní jēhe Yāā Dios tūhun jā ní ndoho ndá dē tūhun canoō jā síquī jā cándíja dē Jesús. \p \v 42 De ndiquivī nácani ndá dē tūhun Jesucristo inī templo jíín inī ndācá vehe, chi nduú ní jéncuiñī ndá dē jā stéhēn dē. \c 6 \s1 Jā ní jani ndá dē ūjā cā tēe jā satíñú jēhē nchivī cándíja \p \v 1 De nī ncucuahā cā nchivī cándíja. De ndá quīvī ñúcuán de ndá tēe hebreo jā cáhān yuhú griego, nī ncāhān sōó dē sīquī táhán dē jā cáhān yuhú hebreo, chi cáchī dē jā ndá ñahan viuda jā cáhān yuhú griego nduú níhīn vāha ña tá sájī dē stāā ndiquivī jā yájī ndá ñahan viuda. \p \v 2 Ñúcuán de ndihúxī ūū tēe cúu apóstol, nī nastútú dē ndācá nchivī cándíja, de nī ncāhān ndá dē: Nduú vāha jā jencuiñī ndá nī jā nácani nī tūhun Yāā Dios jā sajī ni stāā nūū nchivī. \p \v 3 Túsaá de ndá ndóhó hermano, nacāji nú ūjā táhán ndá máá ó, tēe jā jétúhún nchivī dē, de ñúhún chitú Espíritu Santo inī dē, de tú tēe jínī vāha cā cúu dē. De ndá máá dē cuiso tíñú jā sajī dē stāā. \p \v 4 De ndá nduhū chi cúsá maá jā cācān táhvī ndá nī jíín jā nacani nī tūhun yā, ncachī ndá dē. \p \v 5 De nī jētahān inī ndihi nchivī tūhun jā ní ncāhān ndá dē. De nī nacāji ndá ji Esteban, chi tēe cándíja nīhin cúu dē, de íyó chitú Espíritu Santo inī dē. De suni nī nacāji ji Felipe jíín Prócoro jíín Nicanor jíín Timón jíín Parmenas jíín Nicolás. De Nicolás cúu tēe ñuū Antioquía jā ní ntiin ley hebreo jondē ncháha ca candíja dē Cristo. \p \v 6 De ndá tēe yáhá nī jani ndá nchivī dē nūū ndá apóstol, de nī jīcān táhvī ndá apóstol sīquī tiñu jā sāhá ndá dē. De nī ntee ndá dē ndahá dē xīnī tá iin iin dē. \p \v 7 De tūhun Yāā Dios nī jītē nuu cā cuāhān níí cáhnú. De ndá nchivī cándíja nī ncucuahā ndasí ji inī ciudad Jerusalén. De suni cuāhā sūtū nī ncandíja dē yā. \s1 Jā ní ntiin ndá dē Esteban \p \v 8 De nī nchindeé nī nchituu yā Esteban, de nī jēhe yā poder nūū dē de vāha nī nsāhá dē tiñu ñáhnú ndasí nūū ndá nchivī, jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder Yāā Dios. \p \v 9 De íyó ndá tēe jā ní ncuyāhvi de nī nduu libre dē, de nī īyo vehe īī sinagoga ndá dē. De sava ndá dē jíín sava tēe ñuū Cirene jíín ñuū Alejandría jíín región Cilicia jíín Asia, nī nquijéhé ndá dē stíchī dē Esteban. \p \v 10 Sochi nduú ní ncúndéé ndá dē jíín Esteban, chi ndíchí nī ncāhān dē nī nsāhá maá Espíritu Santo. \p \v 11 Ñúcuán de nī scáhān ndá dē jacū tēe nī ncāhān tūhun stáhví sīquī Esteban, chi nī ncāhān dē jā ní jini dē jā ní ncāhān nāvāha Esteban sīquī Moisés jíín sīquī Yāā Dios. \p \v 12 De jā súcuán nī ncāhān dē, de nī nquītī inī ndá nchivī jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú jíín ndá tēe jā stéhēn ley janahán. De nī nenda ndá dē sīquī Esteban, de nī ntiin ndá dē, de cuāhān ndá dē jíín Esteban nūū junta cúñáhnú cā. \p \v 13 De nī jani ndá dē testigo tūhún jā ní ncāhān súcuán: Tēe yáhá, ndiquivī cáhān nāvāha dē sīquī templo īī yáhá jíín sīquī ley Yāā Dios. \p \v 14 Chi nī jini ndá sá jā ní ncāhān dē jā Jesús tēe ñuū Nazaret, canī dē templo yáhá, de nasāma dē ndá costumbre jā ní sndóo Moisés nūū ō jā sāhá ó, ncachī testigo tūhún. \p \v 15 Ñúcuán de ndācá tēe jā ndéē nūū junta, nī ndēhé vāha ndá dē nūū Esteban, de nī jinī ndá dē jā cáá nūū dē tá cáá nūū iin ángel Yāā Dios. \c 7 \s1 Tūhun jā ní nacani Esteban \p \v 1 De maá sūtū cúñáhnú cā nī ncāhān jíín Esteban: ¿A ndāā jā súcuán nī ncāhān nū tá cúu nūū cáhān tēe yáhá? ncachī dē. \p \v 2 De nī ncāhān Esteban: Ndá ní tátā, señor, cunini ndá ní tūhun yáhá jā cāhān sá. Maá Yāā Dios, Yāā jā viī ndasí cúñáhnú, nī nquiji yā nūū ndīyi tatā ō Abraham tá nī ndeē dē inī región Mesopotamia de jondē tá ncháha ca quīhīn dē cundeē dē inī ñuū Harán. \p \v 3 De nī ncāhān yā jíín dē: Quee inī ñuū nū jíín māhñú táhán nú, de quīhīn nū iin ñuū jā stéhēn ni nūū nū cundeē nū, ncachī yā. \p \v 4 Ñúcuán de nī nquee dē inī región Caldea, de nī ndeē dē inī ñuū Harán. De tá nī jīhī tatá dē, sá de nī nsāhá Yāā Dios jā ní nquiji dē yáhá nūū ndéē ō mitan. \p \v 5 De ni iin lulī ñuhun nduú ní jéhe cuitī yā jā cuu tāhvī dē, sochi nī nquee yuhú yā jā cuāha yā níí ñuhun yáhá nūū dē jondē jíín nūū ndācá tatā dē jā quiji, vísō ncháha ca coo sēhe dē jondē saá. \p \v 6 De súcuán nī ncāhān Yāā Dios jíín dē: Cundeē jīcá tatā nū incā nación. De cūmī ciento cuīyā satíñú cāhá ji nūū nchivī de sndóho ndá nchivī ji. \p \v 7 De sīquī jā súcuán sāhá ji jíín sēhe nú de nenda nī cuāchi sīquī ndá nchivī ñúcuán nūū satíñú cāhá ji, de sá de quee ji inī nación ñúcuán quiji ji ichi cháhá cundeē ji, de chiñúhún ji nduhū, ncachī yā. \p \v 8 De nī ncāhān yā jíín Abraham jā ná cúu dē circuncidar, jā cúu iin tunī jā stéhēn jā ní nsāhá yā trátū jíín dē. De tá nī ncacu sēhe dē Isaac, de nī nsāhá dē circuncidar ji nūū únā quīvī ji. De suni súcuán nī nsāhá Isaac jíín sēhe dē Jacob, de saá-ni nī nsāhá Jacob jíín ndihúxī ūū sēhe yií dē. De ndá tēe ñúcuán nī ncuu ndihúxī ūū tatā xíhna ñúhún nación maá ó Israel. \p \v 9 De ndācá sēhe tatā ō Jacob nī ncucuásún inī ndá dē nī jinī dē ñanī dē José. De nī yīcó ndá dē José nūū ndá tēe jā cuāhān jíín dē jondē nación Egipto jā satíñú cāhá dē nūū iin tēe ñúcuán. Sochi Yāā Dios nī jito yā dē. \p \v 10 De nī scácu yā dē nūū ndācá tūndóhó jā ní nquiji sīquī dē. De nī ncundíchí dē nī nsāhá yā. De Faraón, tēe cúu rey inī nación Egipto, nī ncusiī inī dē jíín José nī nsāhá yā. De nī scuíso tíñú dē José jā cuu dē gobernador, de nī ntatúnī José inī nación Egipto jíín nūū ndá nchivī vehe Faraón. \p \v 11 De nī nquiji quīvī jā ní īyo iin tāmā níí Egipto jíín níí jondē Canaán. Iin tūndóhó xéēn nī ncuu inī ndúū nación ñúcuán. De ndá ndīyi tatā ō, nduú cā ná cajī ndá dē ndá tiempo ñúcuán. \p \v 12 De nī nīhīn Jacob tūhun jā íyó trigo nación Egipto, de nī ntají dē ndá sēhe dē jā cúu tatā ō, nī jēhēn Egipto jā xíhna ñúhún nī jēcuēen ndá dē trigo. \p \v 13 De jā cuáhān ndá dē vuelta ūū, sá de nī nastúu José jā maá dē cúu ñanī ndá dē. De sá de nī jinī vāha Faraón nā tatā cúu José. \p \v 14 De nī ncachī José nūū ndá ñanī dē jā ná quícuēca ndá dē tatá dē jíín ndá nchivī vehe dē. De nī īyo ūnī xico xāhōn ji. \p \v 15 Súcuán nī ncuu jā ní nquee Jacob cuāhān dē jondē Egipto. De nī ndeē dē ñúcuán jondē nī jīhī dē. De suni ñúcuán nī ndeē ndihúxī ūū sēhe dē jā cúu tatā ō de jondē nī jīhī ndihi ndá dē. \p \v 16 De tá nī nquenda quīvī jā ní ntavā yā ndá tatā dē inī nación ñúcuán, de nī jiso ji yiqui ndá ndīyi tatā ō ñúcuán nī jēhēn ji jíín jondē ñuū Siquem. De nī nchiyuhū ndá ji inī iin yavī ndīyi jā ní jeen Abraham nūū ndá sēhe Hamor ñuū Siquem. \p \v 17 De tá cáta ndéē cā ndá ji inī nación Egipto de nī ncuñatin quīvī jā quee ndá ji. Chi súcuán ja nī ncāhān téyíí Yāā Dios jíín tatā ō Abraham jā iin quīvī de quee ji inī Egipto. De ndá nchivī Israel ñúcuán chi nī ncāyā ndá ji de nī ncucuahā ji inī nación Egipto. \p \v 18 Ñúcuán de nī nūcuīñī incā rey inī Egipto, de nduú ní jínī dē jā vāha tiñu nī nsāhá José jondē janahán. \p \v 19 De rey ñúcuán nī stáhví dē ndá ndīyi tatā ō, de suni nī nsāhá nāvāha dē ndá ji, chi nī nsāhá dē fuerza jā má cōtó cā ji ndá sēhe ñiquín ji tácua ná cúū ndá ji. \p \v 20 De tiempo ñúcuán nī ncacu Moisés, de nī ncusiī inī Yāā Dios jíín ji. De ūnī yōō nī īyo yuhū ji inī vehe tatá ji. \p \v 21 De tá nduú cā ní ncúu coo yuhū ji de nī jēsiáha dē ji iin lugar nūū ní nanihīn sēhe síhí rey jā tátúnī níí nación Egipto. De nī naquehen ña ji, de nī scuáhnu ña ji tá cúu nūū cúu sēhe maá ña. \p \v 22 De nī ncutūha Moisés ndācá tūhun ndíchí inī nación Egipto. De vāha ndasí tūhun dē, de vāha sáhá dē ndācá tiñu. \p \v 23 De tá nī ncuu ūū xico cuīyā dē, de nī jēndēhé dē ndācá táhán dē jā cúu tatā Israel. \p \v 24 De ñúcuán nī jinī dē nūū iin tēe Egipto jā sáhá nāvāha jíín iin táhán dē Israel. De nī nchindeé Moisés táhán dē, chi nī jahnī dē tēe Egipto, de súcuán nī nacuāha dē jā ní ndutahvī tēe ñúcuán. \p \v 25 De jáni inī Moisés jā jícūhun inī ndācá táhán dē jā ní ntetíñú Yāā Dios maá dē jā scácu dē ji jā ndóho ji, sochi nduú ní jícūhun cuitī inī ndá ji. \p \v 26 De quīvī téēn nī nquenda dē nūū ūū táhán dē jā cánāá. De cúnī dē jā má cánāá ndúū tēe ñúcuán, de nī ncāhān dē jíín ndúū dē: ¿Nājēhē cúu jā sáhá nāvāha nú táhán nú? Chi modo ñanī ndúū nū, ncachī dē. \p \v 27 Sochi maá tēe jā cáni táhán ñúcuán nī nchindahá dē Moisés, de nī ncāhān dē: ¿Ní iin nī jani ndóhó jā cúñáhnú nú jā sāhá ndāā nū tiñu ndá nī? \p \v 28 ¿De á suni cúnī nū jā cahnī nū nduhū tá cúu nūū ní jahnī nū tēe Egipto icu, á naá cúu? ncachī dē. \p \v 29 De tá nī jini Moisés tūhun yáhá, de nī jinu dē cuāhān dē incā nación. De jondē Madián nī ndeē jīcá dē, de ñúcuán nī scácu ñasíhí dē ūū sēhe yií dē. \p \v 30 De tá nī ncuu ūū xico cuīyā jā ndéē dē Madián, sá de nī nquenda iin ángel Yāā Dios nūū dē jondē nūū ñuhun tíhá ñatin nūū íyó yucu súcún Sinaí. De nī nquenda yā xīnī iin yūcū cāhnú jā cáyū jíín itā ñuhūn sochi nduú cáyū maá yūcū. \p \v 31 Ñúcuán de nī ndēhé Moisés, de nī nsāhvi inī dē ndéhé dē ñuhūn jā ní jinī dē. De nī ntandeē dē tácua cunī vāha dē nājēhē cúu jāá nduú cáyū. Ñúcuán de nī ncāhān maá Jētohō ō jíín dē: \p \v 32 Maá nī cúu Yāā Dios jā ní nchiñúhún ndá ndīyi tatā nū Abraham jíín Isaac jíín Jacob, ncachī yā. Sochi Moisés chi quísi dē jā yúhú dē, de nduú cā ní ncúndeé inī dē cūndēhé dē nūū cáyū ñuhūn. \p \v 33 De maá Jētohō ō nī ncāhān yā jíín Moisés: Tavā nījān nū, chi lugar nūū íñí nú jīñā, lugar īī cúu sīquī jā īī maá nī. \p \v 34 Ja nī jinī vāha nī jā ndóho ndasí ndá nchivī maá nī jā íyó inī nación Egipto, de suni jíni nī jā jácu ndá ji sīquī jā ndóho ji tūndóhó, de nī nuu nī vāji nī jā scácu nī ndá ji. Túsaá de mitan de cunini nú, chi tají nī ndóhó quīnohōn nū jondē Egipto tácua scácu nú ndá táhán nú, ncachī yā. \p \v 35 De jondē tá ncháha ca quee Moisés inī nación Egipto, de ja nī ncuyichī inī ndá táhán dē Israel, chi nī ncāhān ji: ¿Ní iin nī jani ndóhó jā cuñáhnú nú jā sāhá ndāā nū tiñu ndá nī? ncachī ji. De vísō súcuán sochi nūū maá dē nī nquiji ángel yā nūū yūcū jā cáyū jíín itā ñuhūn, de súcuán nī ntetíñú Yāā Dios dē jā quínohōn dē tatúnī dē nūū ndá ji, de scácu dē ji. \p \v 36 De maá Moisés nī natavā dē ndá ji inī nación Egipto, de nī nchāha ndá dē Mar Rojo, de nī jica nuu ndá dē nūū ñuhun tíhá ūū xico cuīyā. De níí tiempo ñúcuán nī nsāhá Moisés cuāhā tiñu ñáhnú jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder yā. \p \v 37 De maá Moisés cúu jā ní ncāhān tucu jíín ndá tatā ō Israel: Maá Yāā Dios sāhá yā jā māhñú tatā ndācá ó quiji iin Yāā jā nacani tūhun Yāā Dios nūū ndācá ó tá cúu nūū ní jani yā nduhū. De chuhun inī ndá nú tūhun jā cāhān Yāā ñúcuán, ncachī Moisés. \p \v 38 De suni maá Moisés cúu jā ní ndeē cāhnú jíín ndá ndīyi tatā ō tá nī jica nuu ndá ji nūū ñuhun tíhá. De nī ncāhān iin ángel yā jíín maá dē xīnī yucu súcún Sinaí, de nī nacani dē nūū ndá tatā ō, chi ñúcuán nī nīhīn dē tūhun nāsa cutecū ō, de nī nquendōo ó jíín tūhun ñúcuán jondē mitan. \p \v 39 Sochi ndá ndīyi tatā ō chi nduú ní ncúnī ndá ji cuetáhví ji Moisés, chi sa nī ncuyichī inī ndá ji dē, de cúnī ndá ji jā sa ndicó cóo ji quīnohōn ji nación Egipto nícu. \p \v 40 De nī ncāhān ndá ji jíín Aarón: Sāhá ní ndá yāā jā cosō nūú nūū ō. Chi Moisés jā ní natavā dē yóhó inī nación Egipto vāji ó, nduú jínī ō naá cúu jā ní ndoho dē mitan jāá nduú nénda dē jā cuáhān dē xīnī yucu súcún Sinaí, ncachī ndá ji. \p \v 41 Ñúcuán de nī nsāhá ji iin ídolo jā cáá tá cáá becerro. De nūū ídolo ñúcuán nī nsōcō ndá ji quiti, de nī ncusiī inī ji jíín ídolo jā ní nsāhá ndá ji. \p \v 42 De nī ncujiyo-ni Yāā Dios nūū ndá ji cuāhān yā. De nī sndóo yā ji-ni jā ná chíñúhún ndá ji nūū ndācá jā jínī ō jā yíhí andiví tá cúu nūū cáhān tutū jā ní ntee ndá tēe jā ní nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán: \q1 Nī ncāhān yā: Ndá ndóhó nchivī Israel, \q1 ¿á jáni inī ndá nú jā nūū nduhū nī nsōcō nū quiti \q1 tá nī jica nú nūū ñuhun tíhá ūū xico cuīyā, á naá cúu? \q1 \v 43 Nduú, chi sa nī jicó núu ndá nú jíín nicho jā ñúhún yāā jā nání Moloc \q1 jíín figura tiūūn jā nání Renfán, \q1 ndá yāā jā ní nsāhá maá nú jā chiñúhún nú. \q1 Túsaá de siáha nī ndá ndóhó quīhīn jīcá nú jondē yātā ñúū Babilonia, ncachī yā. \m Cáchī tutū. \p \v 44 De nī ntatúnī Yāā Dios nūū Moisés jā sāhá dē vehe ñii nūū chiñúhún ndá dē yā, jā cáá tá cáá jā ní stéhēn yā nūū dē. De ndīyi tatā ō nī nevāha ndá dē vehe ñii ñúcuán jondē nūū ñuhun tíhá, de inī vehe ñúcuán nī nchuhun ndá dē tabla yūū nūū ní ntee yā ley yā. \p \v 45 De cuéé cā de nī sndóo ndá dē vehe ñúcuán nūū ndá sēhe dē jā cúu tatā ō. De nī nquīvi Josué jíín ndá tatā ō inī nación Israel yáhá, de suni nī jetíñú ndá dē vehe ñii ñúcuán. De nī ncundeé ndá dē jíín ndá nchivī jā ní īyo nación yáhá, de nī scúnu dē ji nī nsāhá Yāā Dios. De yáhá nī īyo vehe ñii jondē tiempo jā ní ncuu David rey. \p \v 46 De nī ncusiī inī Yāā Dios jíín David. De nī ncuu inī dē jā sāhá dē iin vehe īī maá yā nícu. De maá yā cúu Yāā Dios jā ní nchiñúhún tatā ō Jacob. \p \v 47 Sochi Salomón sēhe David cúu jā ní nsāhá vehe īī yā. \p \v 48 De vísō súcuán de maá Yāā cúñáhnú ndasí, nsūú maá-ni vehe jā sáhá ndá tēe cúu nūū ndéē yā. De suni súcuán nī ncāhān tēe jā ní nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán: \q1 \v 49 Chi nī ncāhān yā: \q1 Andiví cúu modo mesa nūū tátúnī ni, \q1 de ñayīví cúu modo nūū yósō jēhē ni. \q1 ¿Nāsa cā coo vehe jā sāhá ndá nú jā cundeē ni túsaá? \q1 ¿A ní cúu nūū sāhá nú nūū natātú nī? \q1 \v 50 ¿A nsūú maá nī ní nsáhá ndihi jā íyó? ncachī Yāā Dios. \m Ncachī tēe jā ní nacani tūhun yā jondē janahán, ncachī Esteban. \p \v 51 De cáhān cā Esteban: Nīhin ndasí inī ndá ní. De cúu ní tá cúu nchivī ndācá nación jāá nduú cándíja tūhun yā, chi sóhó ndasí ndá ní. Chi cúsá maá jā jásī ndija ndá ní nūū Espíritu Santo, de tá-ni nī nsāhá ndīyi tatā ō jondē janahán suni súcuán sáhá īī cā ndá ní jondē mitan. \p \v 52 ¿A nī īyo tēe jā ní nacani tūhun yā jondē janahán jāá nduú ní nsáhá nāvāha ndá tatā ō, á naá cúu? Nduú chi nī jahnī ndá dē ndá tēe jā ní nacani tūhun nāsa quiji maá Yāā ndāā. De tá nī nquiji Yāā ñúcuán de nī nastúu ndá ní yā nūū ndá tēe jā ní jahnī ndá dē yā. \p \v 53 De vísō ndá ángel yā nī jēhe ley Yāā Dios nūū ndācá ó de nduú ní squíncuu ndá ní, ncachī Esteban. \s1 Jā ní jahnī ndá dē Esteban \p \v 54 Ndācá tūhun yáhá nī jini ndá dē, de nī nquītī ndasí inī ndá dē, de nī nacayīhí ndá dē ñii yúhú dē nī jinī ndá dē Esteban. \p \v 55 Sochi maá Esteban chi nī nchitú Espíritu Santo inī ánō dē. De nī ndēhé vāha dē andiví, de nī jinī dē jā jéndūtē ndasí nūū ndéē Yāā Dios, de Jesús íñí yā ichi lado cuáhá Yāā Dios. \p \v 56 De nī ncāhān Esteban: Mitan de ndéhé sá jā núne andiví, de ndéhé sá nūū maá Yāā jā ní nduu tēe, de íñí yā ichi lado cuáhá Yāā Dios, ncachī dē. \p \v 57 Ñúcuán de nī jasī ndá dē sōho dē, de nī ncana cóhó ndá dē, de ndíta-ni nī ntiin ndá dē Esteban. \p \v 58 De nī ntavā ndá dē Esteban cuāhān ndá dē jíín dē yātā ñúū. De ndá tēe jā cúu testigo tūhún ñúcuán nī jaquīn ndá dē sōō dē nūū iin tēe suchí jā nání Saulo, de nī ncuun ndá dē yūū Esteban. \p \v 59 De juni cúun ndá dē yūū Esteban de nī jīcān táhvī dē nūū maá Jētohō ō: Tátā Jesús, mitan de naquehen ní ánō sá, ncachī dē. \p \v 60 De nī jēcuīñī jītí dē, de nī ncāhān jee dē: Tátā Yāā Dios, mā tēé ní cuāchi yáhá sīquī ndá ji jā sáhá nāvāha ji sāán mitan, ncachī dē. Súcuán nī ncāhān dē, de nī jīhī dē-ni. \c 8 \s1 Jā ní nsāhá nāvāha Saulo ndá nchivī cándíja \p \v 1 De nī jetúhún Saulo jā ní jahnī ndá dē Esteban. De quīvī ñúcuán nī nquijéhé ndá ji sáhá nāvāha ndasí ndá ji ndá nchivī cándíja inī ciudad Jerusalén. De jā suu cúu jā ní jītē nuu ndá nchivī ñúcuán cuāhān ji níí región Judea jíín níí región Samaria. Sochi ndá tēe cúu apóstol chi nduú ní nquée ndá dē. \p \v 2 De ndá tēe jā íyó yíñúhún nūū Yāā Dios nī nchiyuhū ndá dē Esteban, de nī jacu ndasí ndá dē jā ní jīhī Esteban. \p \v 3 De Saulo chi sáhá nāvāha dē ndá nchivī jā cándíja nūū Jesús. Chi quívi dē ndá vehe, de tíin dē nchivī cúu tēe cúu ñahan, chíhi dē vecāa. \s1 Jā ní jītē nuu tūhun Yāā Dios inī iin ndáñúū Samaria \p \v 4 De ndācá nchivī ñúcuán jā ní jītē nuu, de ní-ni cuāhān ndá ji de nácani ndá ji tūhun Yāā Dios nāsa scácu yā nchivī. \p \v 5 De nī nquenda Felipe iin ñuū jā íyó inī Samaria, de nūū nchivī ñúcuán nī nacani dē tūhun Cristo jā cúu Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu ndá yóhó. \p \v 6 De nī ndutútú ndá nchivī, de ndihi ndá ji nī nchuhun vāha inī ji ndācá tūhun jā ní ncāhān Felipe. Chi nī nini ji, de nī jinī ji ndācá tiñu ñáhnú jā ní nsāhá dē. \p \v 7 Chi cuāhā nchivī jā ndóho tāchī nī nasāhá vāha dē ji, de tá quée tāchī inī ndá nchivī de cána cóhó de cuāhān. De cuāhā nchivī jā ní nduvehlé jíín nchivī cojo nī nduvāha nī nsāhá dē. \p \v 8 De nī ncusiī ndasí inī ndá nchivī ñuū ñúcuán. \p \v 9 De inī ñuū ñúcuán íyó iin tēe nání Simón, de scuáha dē mágica. De tá ncháha ca quīhīn Felipe inī ñuū ñúcuán, de sáhvi ndasí inī ndá nchivī región Samaria ndéhé ji jā sáhá Simón. De stáhví dē ndá ji chi cáchī dē jā iin tēe cúñáhnú ndasí cúu dē. \p \v 10 De ndācá nchivī chúhun vāha inī ji tūhun jā cáhān dē, cúu nchivī cúñáhnú cúu nchivī jāá nduú. De nī ncāhān ndá ji: Tēe yáhá nī jēhe ndasí Yāā Dios poder nūū dē, ncachī ndá ji. \p \v 11 De chúhun vāha inī ndá ji tūhun cáhān dē, chi cuāhā ndasí quīvī nī nsāhá dē ndá tiñu stáhví ñúcuán, de nī nsāhvi inī ndá ji nī ndēhé ji. \p \v 12 De tá nī nquenda Felipe de nī nacani dē tūhun vāha nāsa tátúnī Yāā Dios, jíín tūhun maá Jesucristo nūū ndá ji. Ñúcuán de nī ncandíja ndá ji, de nī jenduté ndá ji, cúu tēe cúu ñahan. \p \v 13 De suni nī ncandíja maá Simón, de nī jenduté dē. De nī jica dē jíín Felipe, de nī nsāhvi inī dē ndéhé dē jā ní nsāhá Felipe ndācá tiñu ñáhnú jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder Yāā Dios. \p \v 14 De ndá apóstol jā íyó Jerusalén, nī nīhīn dē tūhun jā ní ncandíja ndá nchivī Samaria tūhun Yāā Dios. Ñúcuán de nī ntají ndá dē Pedro jíín Juan nī jēhēn ndúū dē Samaria. \p \v 15 De nī nquenda ndúū dē ñúcuán. De nī jīcān táhvī ndúū dē jēhē ndá nchivī ñúcuán tácua ná níhīn ndá ji Espíritu Santo. \p \v 16 Chi ncháha ca quīvi yā inī ánō ni iin ji, chi maá-ni jā ní jenduté ndá ji jā ní ncandíja ji Jētohō ō Jesús. \p \v 17 Ñúcuán de nī ntee ndúū dē ndahá dē xīnī ndá ji, de nī nquīvi Espíritu Santo inī ndá ji. \p \v 18 De nī jinī Simón jā súcuán tée ndúū apóstol ndahá dē xīnī ndá nchivī ñúcuán de quívi Espíritu Santo inī ánō ji. De cúnī dē jā cuāha dē xūhún nūū apóstol nícu, tácua nīhīn dē poder jā sāhá dē súcuán. \p \v 19 De nī ncāhān dē: Suni taji ní poder yáhá nūū sá tácua nā-ni nchivī tee sá ndahá sá xīnī ji de quīvi Espíritu Santo inī ánō ji, ncachī Simón. \p \v 20 Ñúcuán de nī ncāhān Pedro jíín dē: De xūhún nú ná náā jíín nú sīquī jā jáni inī nū jā jíín xūhún de cuu cueen nú poder jā jínī mānī Yāā Dios nūū nchivī. \p \v 21 Nsūú tāhvī nū cúu jā cuiñi nú sīquī tiñu yáhá, chi nduú íyó ndāā ánō nū nūū Yāā Dios. \p \v 22 Túsaá de jíni ñúhún jā nacani inī nū sīquī jā jáni nēhén inī nū yáhá. De nācān táhvī nū nūū Yāā Dios, cúndēhé ó á sanaā de cune cáhnú inī yā sīquī jā jáni nēhén inī nū jā ní ncāhān nū súcuán. \p \v 23 Chi jínī ni jā cúcuásún inī nū sīquī jā sáhá nī tiñu yáhá. De ndācá jā nēhén jā jáni inī nū cúu jā tíin nīhin ndóhó, ncachī Pedro jíín Simón. \p \v 24 Ñúcuán de nī ncāhān Simón jíín dē: Cācān táhvī ndúū ní jēhē sá nūū maá Jētohō ō tácua ni iin tūhun jā cáhān ní jīñā mā quījí sīquī sá, ncachī dē. \p \v 25 De nī nacani Pedro jíín Juan tūhun Yāā Dios nūū ndá nchivī. De nī ndicó cóo ndúū dē cuānohōn dē ciudad Jerusalén, de juni cuāhān ndúū dē de nácani dē tūhun vāha Yāā Dios inī cuāhā cā ndáñúū Samaria. \s1 Felipe jíín tēe nación Etiopía \p \v 26 Ñúcuán de iin ángel maá Jētohō ō nī ncāhān yā jíín Felipe: Quehen ichi de quīhīn nū ichi sur, ichi jā quée inī ciudad Jerusalén jā cúun cuāhān jondē ñuū Gaza, ncachī yā. De maá-ni ñuhun tíhá cúu ñúcuán. \p \v 27 De nī nquehen Felipe ichi cuāhān dē. De iin tēe eunuco nī nquee dē Jerusalén. De tēe nación Etiopía cúu dē, de ndíso tíñú dē jā cúu dē tesorero nūū ñahan cúu reina jā tátúnī nūū nación Etiopía, de nání ña Candace. De tēe ñúcuán nī jēhēn dē ciudad Jerusalén nī jēchiñúhún dē Yāā Dios. \p \v 28 De ñúhún dē inī carreta dē cuānohōn dē, de cáhvi dē tutū jā ní ntee Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. \p \v 29 De maá Espíritu nī ncāhān yā jíín Felipe: Cuáhán, de quetáhán nú jíín tēe jā cuáhān jíín carreta ñúcuán, ncachī yā. \p \v 30 Sá de cuāhān Felipe de nī nquetáhán dē jíín tēe jā ñúhún inī carreta. De nī jini dē jā cáhvi tēe ñúcuán tutū jā ní ntee Isaías, tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán. De nī jīcā tūhún dē tēe ñúcuán: ¿A jícūhun inī ní ndá jā cáhvi ní jīñā, á nduú? ncachī dē. \p \v 31 De nī ncāhān dē jíín Felipe: ¿De nāsa jīcūhun inī sá de tú mā stéhēn iin tēe nūū sá? ncachī dē. De nī ncāhān dē jíín Felipe jā ná cáa dē nūū carreta quīhīn ndúū dē. \p \v 32 De maá nūū tútū īī jā cáhvi dē yósō tūhun jā cáhān: \q1 Tá cúu iin tīcāchí jā cuáhān nchivī jíín tī jā cuū tī, suni súcuán nī nsāhá ndá nchivī maá yā. \q1 De tá cúu iin tīcāchí lúlí jā sété dē tī de nduú ndáhyū tī, suni súcuán nī nsāhá maá yā, \q1 chi nduú ní ncáhān cuitī yā tá nī nsāhá nāvāha ji yā. \q1 \v 33 De hora jā ní jēhe ji tūhun canoō yā, de nduú ní nsáhá ndāā ji tiñu yā. \q1 De ni iin nchivī mā cūú cāhān ji tūhun tatā yā \q1 chi nī jahnī ndá ji yā de nduú nā tatā yā. \m Cáchī tutū. \p \v 34 Ñúcuán de nī ncāhān tēe Etiopía: De sāhá ní favor cachī ní nūū sá, ¿ní sīquī cáhān tēe nī nacani tūhun yáhá? ¿A sīquī maá dē, á sīquī incā tēe? ncachī dē. \p \v 35 De jíín tūhun jā ní ncahvi tēe Etiopía ñúcuán, nī nquijéhé Felipe cáchī tūhun dē ndācá tūhun vāha Jesús nūū dē. \p \v 36 De juni ñúhún ndúū dē ichi cuāhān dē de nī nquenda dē nūū ñúhún ndute. De nī ncāhān tēe Etiopía: Yáhá ñúhún ndute, ¿de á cuu cuenduté sá? ncachī dē. \p \v 37 De nī ncāhān Felipe: Cuu de tú cándíja ní jā ní nsāhá Jesús jēhē ō jondē jíín inī jíín ánō ní, ncachī dē. De nī ncāhān tēe Etiopía: Cándíja sá jā Jesucristo cúu maá Sēhe Yāā Dios, ncachī dē. \p \v 38 De nī jecani dē carreta dē. De nī nuu dē jíín Felipe, de nī nchunuu dē cuāhān dē nūū ñúhún ndute, de nī scuénduté Felipe tēe Etiopía. \p \v 39 De tá nī nquee ndúū dē inī ndute de Espíritu maá Jētohō ō nī nsāhá jíyo yā-ni Felipe cuāhān dē, de tēe Etiopía nduú cā ní jínī dē nūū Felipe. De nī naquehen dē ichi cuānohōn dē ñuū dē, de cúsiī ndasí inī dē. \p \v 40 Sochi Felipe nī nquenda dē jondē Azoto, de sá de cuāhān tucu dē, de ndācá ñuū nī nacani dē tūhun vāha yā. De sá de nī nquenda dē ciudad Cesarea. \c 9 \s1 Jā ní nasāma inī Saulo nī nsāhá Jesucristo \r (Hch. 22.6‑16; 26.12‑18) \p \v 1 De Saulo nduú jéncuiñī dē jā cáhān nīhin dē jā cahnī dē ndá nchivī jā cándíja ji maá Jētohō ō. De jā ñúcuán cúu jā ní jēhēn dē nūū sūtū cúñáhnú cā. \p \v 2 De nī jīcān dē órden nūū tēe ñúcuán jā cuu quīhīn dē ndācá vehe īī sinagoga ñuū Damasco tácua cuu tiin dē cúu tēe cúu ñahan jā íñí sīquī tūhun yā, de quīnasiáha dē ji ciudad Jerusalén cúnī dē. \p \v 3 De nī nquehen dē ichi cuāhān dē, de nī ncuñatin dē yuhú ñúū Damasco. De sanaā-ni de nī jēndūtē ndasí níí nūū dē jā váji jondē andiví. \p \v 4 De nī ndicó cáva dē-ni nūū ñūhún. De nī jini dē jā cáhān iin tūhun jíín dē: Saulo, Saulo, ¿nājēhē cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū? ncachī. \p \v 5 Ñúcuán de nī ncāhān dē: ¿Ní iin cúu ní, Señor? ncachī dē. De nī ncāhān yā: Maá nī cúu Jesús, de jā sáhá nāvāha nú ndá nchivī cándíja cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū. De jā sáhá nú súcuán cúu jā sndóho nú maá nú modo stīquī jā jáñū yātá tī punta garrocha, de suu cúu jā sndóho tī maá tī, ncachī yā. \p \v 6 De quísi dē chi yúhú dē, de nī ncāhān dē: Señor, ¿naá cúu jā sāhá sá cúnī ní túsaá? ncachī dē. De maá Jētohō ō nī ncāhān yā jíín dē: Nacōo, de quīvi nú inī ñuū, de ñúcuán íyó iin tēe jā cachī dē nūū nū naá cúu jā jíni ñúhún sāhá nú, ncachī yā. \p \v 7 De ndá tēe jā cuáhān jíín Saulo, nī nsāhvi inī ndá dē níni dē jā cáhān, de nduú ní jínī dē nūū jā cáhān. \p \v 8 Ñúcuán de nī nacōo Saulo, de tá cúnī dē jā nūcūndēhé dē de nduú ní ncúu cuitī cā cūndēhé dē. De tíin ndá tēe ñúcuán-ni cā ndahá Saulo de cuāhān ndá dē ñuū Damasco. \p \v 9 De ñúcuán nī ndeē Saulo ūnī quīvī. De nduú ní ncúu cuitī cūndēhé dē, ni nduú ná nchájī cuitī dē de ni nduú ná jíhi dē. \p \v 10 De inī Damasco íyó iin tēe jā cándíja, de nání dē Ananías. De nī stéhēn maá Jētohō ō nūū dē, de nī ncāhān yā jíín dē: Ananías, ncachī yā. De nī ncāhān dē: Señor, ¿á jā cáhān ní? ncachī dē. \p \v 11 De nī ncāhān maá Jētohō ō jíín dē: Quehen ichi de quīhīn nū calle jā nání Calle Derecha. De vehe Judas cātūhún nú iin tēe nání Saulo, tēe ñuū Tarso, chi mitan de jícān táhvī dē. \p \v 12 De nī stéhēn ni nūū dē jā ní nquīvi iin tēe nání Ananías, jā cúu maá nú, de nī ntee dē ndahá dē xīnī Saulo, de nī ndunijīn tīnūú dē. Súcuán nī stéhēn ni nūū Saulo, ncachī yā. \p \v 13 Ñúcuán de nī ncāhān Ananías: Señor, ja nī jini sá jā cuāhā nchivī cáchī jā tēe ñúcuán sáhá nāvāha dē ndá nchivī jā cándíja ji ní jā íyó Jerusalén. \p \v 14 De mitan nī nquenda dē yáhá ndíso tíñú dē nūū ndá sūtū cúñáhnú jā tiin dē ndācá nchivī jā chíñúhún ji ní, ncachī Ananías. \p \v 15 De nī ncāhān maá Jētohō ō: Cuáhán, chi tēe jā ní nacāji maá nī cúu Saulo, tácua ná quíhīn dē nacani dē tūhun nī nūū ndá táhán nú Israel jíín nūū nchivī ndá cā nación jíín nūū ndá rey. \p \v 16 De stéhēn ni nūū dē jā cánuú cúu jā cundoho ndasí dē tūndóhó jā síquī ni, ncachī yā. \p \v 17 Ñúcuán de cuāhān Ananías, de tá nī nquenda dē vehe nūū íyó Saulo, de nī nquīvi dē de nī ntee dē ndahá dē xīnī Saulo, de nī ncāhān dē: Hermano Saulo, maá Jētohō ō Jesús, Yāā jā ní nquenda nijīn nūū nū ichi nūū váji nú, suu yā nī ntají nduhū vāji nī nūū nū tácua ndunijīn tīnūú nú, de chitú Espíritu Santo yā inī nū, ncachī dē. \p \v 18 De ndañúhún-ni nī ndunijīn tīnūú Saulo, chi modo jā ní ncōyo-ni jā ní ndasī tīnūú dē. De nī nacuiñī dē, de nī jenduté dē-ni. \p \v 19 Ñúcuán de nī nacajī dē stāā, de nī nanihīn inī dē. De nī īyo dē jacū quīvī jíín ndá nchivī jā cándíja inī ñuū Damasco. \s1 Jā ní nacani Saulo tūhun inī ñuū Damasco \p \v 20 De nī nquijéhé dē-ni nácani dē tūhun Jesús inī ndá vehe īī sinagoga, cáchī dē jā Jesús cúu Sēhe Yāā Dios. \p \v 21 De ndācá nchivī jā ní jini tūhun jā cáhān dē, sáhvi inī ji níni ji. De nī ncāhān ndá ji: ¿A nsūú tēe yáhá cúu jā sáhá nāvāha dē ndá nchivī Jerusalén jā chíñúhún nūū Jesús? De suu cúu jā ní nquiji dē yáhá jā tiin dē ndá nchivī quīhīn dē jíín ji nūū ndá sūtū cúñáhnú cúnī dē, ncachī ji. \p \v 22 Sochi Saulo chi sa víhí cā nácani dē tūhun jā Jesús cúu ndija Cristo, Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu yóhó. De ndá táhán dē hebreo jā ndéē Damasco ni iin tūhun nduú ní ncúu scócóo ji jā cachī ji jāá nduú íyó ndāā tūhun jā cáhān Saulo. \s1 Jā ní ncācu Saulo nūū ndá táhán dē hebreo \p \v 23 De nī ncuu cuahā cā quīvī. De nī squétáhán ndá táhán dē hebreo tūhun jā cahnī ndá dē Saulo. \p \v 24 De nī nīhīn Saulo tūhun jā súcuán nī squétáhán ndá dē tūhun. De nduú ñuú jíto dē viéhé namā jā ndásī yuhú ñúū, chi cahnī dē Saulo cúnī ndá dē. \p \v 25 Ñúcuán de ndá tēe cándíja, nī nchuhun dē Saulo inī iin tīcá iin jacuáā, de nī snúu ndá dē yīcā namā jā ndásī yuhú ñúū, de súcuán nī ncācu Saulo. \s1 Jā ní nenda Saulo inī ciudad Jerusalén \p \v 26 De tá nī nenda dē ciudad Jerusalén de cúnī dē jā naquetáhán dē jíín ndá nchivī cándíja. Sochi nī nchūhú ndá ji nī jinī ji Saulo, chi nduú ní ncándíja ndá ji jā ní nduu dē tēe cándíja. \p \v 27 De Bernabé nī jeca dē Saulo cuāhān dē jíín nūū ndá apóstol. De nī nacani dē tūhun nūū ndá tēe ñúcuán nāsa nī jinī Saulo nūū maá Jētohō ō ichi nūū ní jēhēn dē, jíín nāsa nī ncāhān yā jíín dē, jíín nāsa nī īyo ndeé inī dē nī nacani dē tūhun Jesús inī ñuū Damasco. \p \v 28 De nī ndeē Saulo inī ciudad Jerusalén de nī jica dē jíín ndá apóstol. \p \v 29 De vāha nī īyo ndeé inī dē nī nacani dē tūhun maá Jētohō ō. De jā síquī Jesús de nī stíchī tāhán dē jíín ndá tēe hebreo jā cáhān yuhú griego. Sochi ndá tēe ñúcuán cúnī dē jā cahnī dē Saulo nícu. \p \v 30 De nī jinī ndá hermano cándíja jā súcuán cúnī dē sāhá dē, de nī jeca ndá dē Saulo cuāhān dē jíín jondē ciudad Cesarea. De ñúcuán de nī nachuhun ichí ndá dē Saulo cuānohōn dē jondē ñuū maá dē Tarso. \p \v 31 De nduú cā ní nsáhá nāvāha ndá ji ndá nchivī cándíja níí inī región Judea jíín Galilea jíín Samaria. De nī jija cā ndá ji jíín tūhun yā, de nī īyo yíñúhún ndá ji nūū maá Jētohō ō. De nī ncucuahā cā ndá ji, chi nī nchindeé maá Espíritu Santo ndá ji. \s1 Jā ní nduvāha Eneas \p \v 32 De Pedro jéndēhé dē ndá nchivī cándíja ndācá lado, de suni nī jēndēhé dē nchivī jā ndéē ñuū Lida. \p \v 33 De ñúcuán nī jinī dē nūū iin tēe nání Eneas jā ní ncuu ūnā cuīyā cáá dē, chi nī nduvehlé dē. \p \v 34 De nī ncāhān Pedro jíín dē: Eneas, ná ndúvāha ní sāhá Jesucristo. Nacōo ní de nastúū ní yuu ní, ncachī dē. De nī nacōo-ni tēe ñúcuán. \p \v 35 De nī jinī ndācá nchivī ñuū Lida jíín nchivī jā ndéē nduhvā Sarón, de nī nasāma inī ndá ji de nī ncandíja ndá ji maá Jētohō ō. \s1 Jā ní natecū Dorcas \p \v 36 De suni nī īyo iin ñahan jā cándíja inī ñuū Jope, nání ña Tabita, de yuhú griego nání ña Dorcas. De sáhá ndasí ña tiñu váha, de sáhá ña caridad nchivī ndāhví. \p \v 37 De tiempo ñúcuán nī ncuhū ña, de nī jīhī ña. De nī scúchi ndá ji ndīyi ñúcuán, de nī jaquīn ji ña iin cuarto xīnī vēhé. \p \v 38 De ñuū Lida chi ñatin-ni íyó jíín Jope. De ndá nchivī cándíja jā ndéē ñuū Jope, nī nīhīn ji tūhun jā ndéē Pedro ñuū Lida. De nī ntají ndá ji ūū tēe jā cuácāna dē Pedro. De nī ncāhān ndúū dē: Mā cúcuéé ní, de cōhōn ñuū Jope, ncachī ndúū dē. \p \v 39 Ñúcuán de nī nquehen Pedro ichi cuāhān dē jíín ndúū tēe ñúcuán. De tá nī nenda ndúū dē jíín Pedro de nī ncaa ndá dē cuarto nūū cáá ndīyi ñúcuán. De ndá ñahan viuda nī jicó ndúū ndá ña Pedro, de jácu ndá ña. De stéhēn ndá ña ndá xīquīn jíín ndá páñū jā ní nsāhá ndīyi Dorcas chi nī jinī mānī ña nūū ndá ñahan ñúcuán tá nī ntecū ña. \p \v 40 Ñúcuán de nī ncāhān Pedro jíín ndá nchivī jā ná quée ndá ji tāvēhé. De nī jēcuīñī jītí dē, de nī jīcān táhvī dē. De nī ndicó cóto dē nūū cáá ndīyi ñúcuán, de nī ncāhān dē: Tabita, nacōo, ncachī dē. De nī nūcūndēhé ña-ni, de nī jinī ña nūū Pedro. De nī nacōo ña-ni nī nūcundeē ña. \p \v 41 De nī ntiin dē ndahá ña, de nī stácuiñī dē ña. Ñúcuán de nī nacana dē ndācá nchivī cándíja jíín ndācá ñahan viuda, de nī stéhēn dē ña nūū ndá ji jā ní natecū ña. \p \v 42 De tūhun yáhá nī jītē nuu níí ñuū Jope cuāhān. De cuāhā nchivī nī ncandíja nūū maá Jētohō ō. \p \v 43 De cuāhā quīvī nī ndeē Pedro inī ñuū Jope, ndéē dē vehe iin tēe sátíñú ñii jā nání Simón. \c 10 \s1 Pedro jíín Cornelio \p \v 1 De inī ciudad Cesarea íyó iin tēe nání Cornelio, de cúu dē iin capitán grupo soldado jā nání Italiano. \p \v 2 Tēe chíñúhún vāha nūū Yāā Dios cúu dē, de saá-ni ndācá nchivī vehe dē. De sáhá ndasí dē caridad nchivī hebreo vísō nsūú tēe hebreo cúu dē, de níní jícān táhvī dē nūū Yāā Dios. \p \v 3 De iin quīvī nī stéhēn iin ángel Yāā Dios nūū dē tá cahūnī jañíni, de cájí nī jinī dē jā ní nquīvi ángel ñúcuán nūū ndéē dē. De nī ncāhān yā jíín dē: Cornelio, ncachī yā. \p \v 4 De nī nūcūndēhé vāha dē nūū yā, de yúhú dē. De nī ncāhān dē: ¿A jā cáhān ní, Señor? ncachī dē. De nī ncāhān yā jíín dē: Ja née Yāā Dios cuenta nāsa jícān táhvī nū nāsa sáhá nú caridad ndá nchivī hebreo. \p \v 5 Mitan de tetíñú nú mozo ná quíhīn ndá ji ñuū Jope de cana ji Simón, tēe nání Pedro, quiji dē. \p \v 6 Chi ndéē nūú dē vehe iin tēe nání Simón, tēe sátíñú ñii. De ñatin-ni yuhú mar cáá vehe dē. De cachī maá Pedro nūū nū nā incā cúu jā cánuú sāhá nú, ncachī yā jíín Cornelio. \p \v 7 De tá cuāhān ángel jā ní ncāhān jíín dē, de nī ncana dē ūū mozo dē jíín iin soldado jā squíncuu vāha nūū dē, de suni tēe chíñúhún vāha nūū Yāā Dios cúu dē. \p \v 8 De nī nacani Cornelio ndācá tūhun ñúcuán nūū ndá dē, de nī ntají dē ndá cuāhān jondē ñuū Jope. \p \v 9 De quīvī téēn de ñúhún ndá dē ichi cuāhān dē, de nī ncuñatin dē ñuū Jope. De ja ñatin cuu cahūxī ūū, de hora ñúcuán nī ncaa Pedro cuācācān táhvī dē xīnī vēhé. \p \v 10 De cajī dē stāā cúnī dē, chi cócon ndasí dē. De juni sáhá ndá ña jā cajī dē de nī stéhēn nūū dē jā ní nune-ni andiví. \p \v 11 De nī jinī dē iin jā cáá tá cáá manta cāhnú nī ncuun vāji ichi andiví jondē nūū ñūhún, de modo jā núhnī ndicúmī squínā, de nī ncuun. \p \v 12 De inī ñúcuán ñúhún ndá quiti jíca ndicumī jíín cōō jíín quiti ndáva. \p \v 13 De nī jini dē jā ní ncāhān iin tūhun: Pedro, nacuiñī de cahnī nū quiti jīñā, de cajī nū tī, ncachī. \p \v 14 De nī ncāhān Pedro: Mā cājí sá, Señor, chi nduú yájī cuitī sá ndá quiti jā cáhān ley Moisés jāá nduú vāha cajī sá tī chi modo jāá nduú íyó ndoo tī nūū ní, ncachī dē. \p \v 15 De nī ncāhān tucu: Jā cáchī ni cúu jā íyó vāha cajī nū ndá quiti jīñā, chi nī nsāhá ndoo maá nī, de mā cáhān nū jāá nduú íyó ndoo tī, ncachī. \p \v 16 De súcuán nī ncāhān tūhun yáhá ūnī vuelta. De sahma ñúcuán nī ndaa-ni cuānohōn andiví. \p \v 17 De juni jáni ndasí inī Pedro sīquī ndá jā ní stéhēn nūū dē de nī nquenda-ni ndá mozo jā ní ntetíñú Cornelio, chi jícā tūhún jícā tūhún ndá ji vehe Simón jondē nī nquenda ji viéhé nūū ndéē dē. \p \v 18 De nī ncāhān jee ndá ji nī jīcā tūhún ndāā ji de tú ñúcuán ndéē Simón, tēe nání Pedro. \p \v 19 De juni nácani inī Pedro sīquī ndá jā ní stéhēn nūū dē de nī ncāhān maá Espíritu Santo jíín dē: Nī nquenda ūnī tēe jā nánducú ndá dē ndóhó. \p \v 20 Nacuiñī, de nuu nú, de mā cāní inī nū jāá nduú vāha quīhīn nū jíín ndá dē, vísō nsūú táhán nú hebreo cúu dē. Chi maá nī nī ntetíñú ndá dē vāji dē, ncachī yā. Jā suu cúu jā ní stéhēn yā nūū dē jā cuu cajī dē nā-ni quiti, de tūhun ñúcuán cáhān jā cuu quīhīn dē nūū nchivī incā nación. \p \v 21 Ñúcuán de nī nuu Pedro nī nquenda dē nūū mozo jā ní ntetíñú Cornelio, de nī ncāhān dē: Maá sá cúu tēe jā nánducú ndá ní. ¿Nā tiñu cúnī ndá ní jā váji ní nūū sá túsaá? ncachī dē. \p \v 22 Ñúcuán de nī ncāhān ndá mozo: Cornelio, tēe cúu capitán, nī ntají dē ndá sāán vāji ndá sá. Chi cúu dē tēe ndāā, de chíñúhún vāha dē nūū Yāā Dios. De saá-ni nchivī hebreo suni cáhān ndá ji jā tēe vāha cúu dē. De nī ncāhān iin ángel yā jíín dē jā cana dē ní quīhīn ní vehe dē, de cunini dē tūhun jā cāhān ní jíín dē, ncachī mozo. \p \v 23 Ñúcuán de nī squívi Pedro ndá mozo inī vehe nī nquendōo ndá ji. De quīvī téēn de nī nquehen dē ichi jíín ndá mozo cuāhān dē. De suni cuāhān jacū hermano cándíja jā ndéē ñuū Jope jíín dē. \p \v 24 De incā quīvī nī nquenda ndá dē ciudad Cesarea. De ndétu Cornelio ndá dē, chi nī nastútú dē ndá táhán dē jíín ndá amigo vāha dē. \p \v 25 De tá nī nquenda Pedro de nī nquee Cornelio jā cāhān dē jíín Pedro. De nī jēcuīñī jītí dē jā chiñúhún dē Pedro nícu. \p \v 26 De nī stácuiñī Pedro dē, de nī ncāhān dē: Nacuiñī ní, chi saá-ni sāán suni iin tēe-ni cúu sá, ncachī dē. \p \v 27 De juni súcuán nátúhún ndúū dē de nī nquīvi-ni ndúū dē inī vehe. De nī jinī Pedro jā ní ncutútú cuāhā nchivī ndéē ji inī vehe. \p \v 28 De nī ncāhān Pedro jíín ndá nchivī ñúcuán: Ja jínī ndá ní nāsa cúu ley ndá sāán nchivī hebreo jā má cūú quetáhán ndá sá jíín ndá ní jā cúu nchivī incā nación de ni mā cūú quīvi sá vehe ndá ní. Sochi nī stéhēn Yāā Dios nūū sá jā má cōó cā súcuán, chi mā cūú cujéhe inī sá nūū nchivī ndá cā nación. \p \v 29 De jā suu cúu jā tá nī ncana ní sāán de vāji sá-ni, chi nduú ní nsáhá jéhe inī sá vísō cúu ndá ní nchivī incā nación. De mitan de jícā tūhún sá ní ¿nā sīquī cúu jā cána ní sāán? ncachī Pedro. \p \v 30 Ñúcuán de nī ncāhān Cornelio: Ja nī ncuu cūmī quīvī jā ní īyo nditē inī sá maá hora yāhá jā cúu cahūnī jañíni, de jícān táhvī sá inī vehe sá. De nī nquenda iin ángel yā nūū sá jā cáá tá cáá tēe, de xíñū sahma ñúhún yā. \p \v 31 De nī ncāhān yā: Cornelio, ja née Yāā Dios cuenta nāsa jícān táhvī nū nāsa sáhá nú caridad nchivī. \p \v 32 Túsaá de tetíñú nú ndá mozo ná quíhīn ñuū Jope cana ji Simón, tēe nání Pedro, quiji dē nūū nū. De tēe ñúcuán ndéē dē vehe Simón, tēe sátíñú ñii, de ñatin yuhú mar cáá vehe dē. De quiji tēe ñúcuán de cachī tūhun dē nūū nū nāsa cánuú sāhá cā nū, ncachī yā jíín sá. \p \v 33 Jā suu cúu jā ní ntetíñú sá-ni ndá mozo sá jā ní jēcāna ji ní. De ná cútahvī ō nūū ní jā váji ní, chi vāha nī nsāhá ní. De mitan íyó tútú ndācá sá nūū Yāā Dios tácua cunini ndá sá ndihi tūhun jā cāhān ní nāsa nī ntatúnī yā nūū ní, ncachī dē. \s1 Jā ní nacani Pedro tūhun yā vehe Cornelio \p \v 34 Ñúcuán de nī ncāhān Pedro: Mitan de nī jinī ndāā sá jā Yāā Dios inuú-ni sáhá yā cuenta ndācá-ni nchivī, cúu nchivī hebreo jíín nchivī ndá cā nación. \p \v 35 De nā-ni nchivī ndācá-ni nación tú íyó yíñúhún ji nūū yā de sáhá vāha ji, de cúsiī inī yā jíín ji. \p \v 36 Nī ncāhān yā jíín ndá sá nchivī Israel, chi nī ntetíñú yā tūhun vāha nī nquiji nūū sá jā ndumanī ō jíín yā sāhá maá Jesucristo. De maá yā cúu Jētohō ndācá ó. \p \v 37 De ja jínī ndá ní nāsa nī ncuu. Chi nī nacani Juan tūhun yā de nī scuénduté dē nchivī, de ñúcuán de nī nquijéhé Jesús nácani yā tūhun jondē región Galilea, de nī jītē nuu tūhun yā níí nūū ndá sá nchivī hebreo. \p \v 38 De jínī ndá ní jā ní jēhe Yāā Dios Espíritu Santo jíín poder nūū Jesús, Yāā jā ní jahnu Nazaret. De jínī ndá ní jā ní jica nuu yā nī nsāhá yā tiñu váha, de nī nasāhá vāha yā ndācá nchivī jā ndóho ji sáhá tāchī cúñáhnú. Chi Yāā Dios nī nchindeé nī nchituu yā Jesús. \p \v 39 De ndá máá sá cúu jā ní jinī ndācá tiñu jā ní nsāhá Jesús inī ciudad Jerusalén jíín ndá cā ñuū jā íyó inī Judea, de nácani sá nūū nchivī. Ñúcuán de nī jahnī ndá ji yā chi nī jata caa ndá ji yā yīcā cruz. \p \v 40 Sochi Yāā ñúcuán chi nī natecū yā nūū únī quīvī nī nsāhá Yāā Dios, de nī stéhēn nijīn yā maá yā nūū ndá sá nī nsāhá Yāā Dios. \p \v 41 Sochi nduú ní stéhēn nijīn yā maá yā nūū ndá cā nchivī, chi nūū ndá máá sá-ni. De jondē tá ncháha ca coo ndá tiñu ñúcuán de nī nacāji Yāā Dios ndá sāán jā cuu ndá sá testigo yā, chi nī nchajī ndá sá nī jihi ndá sá jíín yā tá nī natecū yā. \p \v 42 De nī ndacu yā nūū ndá sá jā ná nácani ndá sá tūhun yā nūū ndá nchivī, de ná cáhān ndāā sá jā ní jani Yāā Dios Jesús jā sāhá ndāā yā tiñu ndá nchivī técū jíín nchivī ja nī jīhī. \p \v 43 Chi tūhun Jesús nī ncāhān ndācá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. Chi nī ncāhān ndá dē jā ndācá nchivī jā cándíja ji Jesús de cune cáhnú inī Yāā Dios nūū cuáchi ji, ncachī Pedro. \s1 Jā ní nquīvi Espíritu Santo inī ánō ndá nchivī incā nación \p \v 44 De juni cáhān cā Pedro ndācá tūhun yáhá de nī nquīvi-ni Espíritu Santo inī ánō ndá nchivī níni tūhun jā cáhān dē. \p \v 45 De ndá tēe hebreo jā cándíja jā ní jēhēn jíín Pedro, nī nsāhvi inī ndá dē nī jinī dē jā suni nī nquīvi Espíritu Santo inī ánō nchivī incā nación. \p \v 46 Chi nī jini ndá dē jā cáhān ndá nchivī ñúcuán síín síín yuhú, de cáhān ndá ji jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios. \p \v 47 Ñúcuán de nī ncāhān Pedro: Ni iin mā cūú casī jā cuenduté ndá nchivī yáhá. Chi suni nī nquīvi Espíritu Santo inī ánō ndá ji tá-ni nī nquīvi yā inī ánō maá ó, ncachī dē. \p \v 48 De nī ncachī dē jā ná cuénduté ndá ji sīquī jā ní ncandíja ji Jesucristo. Ñúcuán de nī ncāhān ndāhví ndá ji jíín Pedro jā ná quéndōo dē jíín ndá ji jacū quīvī. \c 11 \s1 Jā ní nacani Pedro tūhun Cornelio nūū ndá nchivī cándíja inī ciudad Jerusalén \p \v 1 De ndá tēe apóstol jíín ndá hermano cándíja jā ndéē región Judea, nī jini ndá dē tūhun jā suni nī ncandíja ndá nchivī incā nación tūhun Yāā Dios. \p \v 2 De tá nī nenda Pedro ciudad Jerusalén de sava tēe hebreo jā cándíja nī ncāhān dē nūū Pedro. \p \v 3 Chi nī ncachī ndá dē: ¿De nūcu nī nquīvi nú inī vehe ndá tēe jāá nsūú nchivī nación maá ó cúu? De nī nchajī nū stāā jíín ndá dē, ncachī dē. \p \v 4 Ñúcuán de nī nacani cájí Pedro nāsa nī nquijéhé yā sáhá yā jíín nchivī ndá cā nación: \p \v 5 De ndéē ni ñuū Jope de juni jícān táhvī ni de nī stéhēn yā iin jā ní jinī ni. De nī jinī ni iin jā cáá tá cáá manta cāhnú de núhnī ndicúmī squínā, de jondē ichi andiví nī ncuun vāji nūū ni. \p \v 6 De nī ndēhé vāha nī inī sahma ñúcuán, de nī jinī ni jā ñúhún ndá quiti jíca ndicumī jíín quiti xéēn jíín cōō jíín quiti ndáva. \p \v 7 De nī jini nī iin tūhun jā ní ncāhān: Pedro, nacuiñī de cahnī nū quiti jīñā, de cajī nū tī, ncachī. \p \v 8 De nī ncāhān ni: Mā cājí sá, Señor, chi nduú yájī cuitī sá ndá quiti jā cáhān ley Moisés jāá nduú vāha cajī sá tī chi modo jāá nduú íyó ndoo tī nūū ní, ncachī ni. \p \v 9 Sochi tūhun ñúcuán nī ncāhān tucu jondē andiví: Jā cáchī ni cúu jā íyó vāha cajī nū ndá quiti jīñā, chi nī nsāhá ndoo maá nī, de mā cáhān nū jāá nduú íyó ndoo tī, ncachī. \p \v 10 De súcuán nī ncāhān ūnī vuelta, sá de nī ndaa-ni sahma cuānohōn ichi andiví. \p \v 11 De hora ñúcuán nī nquenda-ni ūnī tēe vehe nūū ndéē ni jā nánducú ndá dē nduhū. De iin tēe jā ndéē ciudad Cesarea nī ntetíñú dē ndá tēe ñúcuán jēē dē nūū ni. \p \v 12 De maá Espíritu nī ncāhān yā jíín nī jā quíhīn ni jíín ndá dē, chi mā cāní inī ni jāá nduú vāha quīhīn ni jíín dē vísō cúu dē nchivī incā nación. De suni nī jēhēn īñū hermano yáhá jíín nī, de nī nquīvi ndá nī inī vehe tēe ñúcuán jā nání Cornelio. \p \v 13 De tēe ñúcuán nī nacani dē tūhun nūū ndá nī jā ní jinī dē iin ángel yā íñí yā inī vehe dē, de nī ncāhān yā jíín dē: Tetíñú nú mozo ná quíhīn ji ñuū Jope de cana ji Simón, tēe nání Pedro, quiji dē. \p \v 14 De tēe ñúcuán nacani dē tūhun nūū nū nāsa cācu nú jíín níí nchivī vehe nú, ncachī ángel jíín Cornelio. \p \v 15 De tá nī nquijéhé nī cáhān ni de nī nquīvi Espíritu Santo inī ánō ndá ji tá cúu nūū ní nquīvi yā inī ánō maá ó jā xíhna ñúhún. \p \v 16 Ñúcuán de nī nūcūhun inī ni tūhun jā ní ncāhān maá Jētohō ō: Jāndáā jā jíín ndute-ni nī scuénduté Juan nchivī, sochi ndá ndóhó chi cuāha nī Espíritu Santo inī ánō ndá nú, de ñúcuán cúu jā cuenduté ndá nú sāhá nī, ncachī yā, ncachī Pedro. \p \v 17 De cáhān cā Pedro: De sīquī jā ní jēhe Yāā Dios Espíritu Santo yā inī ánō ndá ji tá-ni nī jēhe yā inī ánō maá ó jā cándíja ó Jētohō ō Jesucristo ¿de nūcu casī ni jā sáhá maá yā túsaá? ncachī Pedro. \p \v 18 Súcuán nī jini ndá dē tūhun yáhá, de nduú cā ní ncáhān ndá dē nūū Pedro, chi sa nī ncāhān dē jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios. Chi nī ncāhān ndá dē: Suni nī jēhe Yāā Dios tūhun jā nacani inī nchivī incā nación jā sndóo ji cuāchi ji tácua cutecū ji níí cání túsaá, ncachī ndá dē. \s1 Ndá nchivī cándíja ñuū Antioquía \p \v 19 De quīvī jā ní jahnī ndá dē Esteban inī ciudad Jerusalén de nī nquijéhé dē sáhá nāvāha dē nchivī cándíja. De jā ñúcuán cúu jā ní jītē nuu ndá ji cuāhān ji ndá cā ñuū de nī nquenda ji región Fenicia jíín isla Chipre jíín ñuū Antioquía. De nūū maá-ni táhán ji hebreo nī nacani ndá ji tūhun yā, chi nduú ní nácani ji nūū ndá cā nchivī. \p \v 20 Sochi māhñú ndá nchivī jā ní jītē nuu nī īyo jacū tēe cándíja jā ní nquiji isla Chipre jíín jondē ñuū Cirene. De nī nquenda ndá dē Antioquía, de suni nī nacani ndá dē tūhun vāha maá Jētohō ō Jesús nūū nchivī jāá nsūú nchivī hebreo cúu. \p \v 21 De maá Jētohō ō nī nchindeé nī nchituu yā ndá dē. De nī nasāma inī cuāhā nchivī nī ncandíja ji maá Jētohō ō Jesús. \p \v 22 De ndá nchivī cándíja ciudad Jerusalén nī nīhīn ndá ji tūhun yáhá, de nī ntají ndá ji Bernabé cuāhān dē jondē Antioquía. \p \v 23 De Bernabé tá nī nquenda dē ñuū ñúcuán de nī jinī dē jā vāha ndasí nī nsāhá Yāā Dios ji, de nī ncusiī ndasí inī dē. De nī ncāhān nīhin dē jíín ndá nchivī ñúcuán jā jondē jíín inī jíín ánō ji ná cuíñi nīhin ji jíín maá Jētohō ō, de mā náyūhú ji. \p \v 24 Chi tēe vāha cúu Bernabé, de nī nchitú Espíritu Santo inī ánō dē, de cándíja nīhin dē yā. De nī ncandíja cuāhā nchivī nūū maá Jētohō ō nī nsāhá dē. \p \v 25 Ñúcuán de nī nquee Bernabé cuāhān dē jondē ñuū Tarso cuānanducú dē Saulo. De nī nanihīn dē Saulo, de ndéca dē tēe ñúcuán nī nenda ndúū dē ñuū Antioquía. \p \v 26 De níí iin cuīyā nī natacā ndúū dē jíín ndá nchivī jā cándíja ñuū ñúcuán, de nī stéhēn ndúū dē tūhun yā nūū cuāhā nchivī. De xihna ñúhún Antioquía nī jīcunaní ji cristiano sīquī jā ní ncandíja ji Cristo. \p \v 27 De ndá quīvī ñúcuán nī nquee ndá tēe nácani tūhun Yāā Dios ciudad Jerusalén, nī nquenda dē jondē Antioquía. \p \v 28 De iin táhán dē jā nání Agabo nī nacuiñī dē nūū ndá hermano cándíja. De nī stéhēn Espíritu Santo nūū dē, de nī ncachī tūhun dē jā quiji iin tāmā xéēn níí cáhnú ñayīví. De tāmā ñúcuán nī nquiji tiempo jā ní ntatúnī rey Claudio. \p \v 29 Ñúcuán de nī natúhún ndá nchivī cándíja ñuū Antioquía jā tetíñú ji jā cutecū ndá hermano cándíja jā íyó ichi Judea, tú nāsaa quenda cuāha iin iin ji. \p \v 30 De súcuán nī nsāhá ji, de nī ntetíñú ndá ji Bernabé jíín Saulo cuāhān ndúū dē región Judea cuāsiáha ndúū dē nūū ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī cándíja. \c 12 \s1 Jā ní jahnī Herodes Jacobo, de nī nchihi dē Pedro vecāa \p \v 1 De maá tiempo ñúcuán de nī nquijéhé rey Herodes nī nsāhá nāvāha dē sava nchivī cándíja. \p \v 2 De nī ndacu dē jā Jacobo ñanī Juan ná cúū dē jíín espada. \p \v 3 De tá nī jinī dē jā ní ncusiī inī ndá nchivī hebreo jā ní nsāhá dē súcuán de jā suu cúu jā ní ntiin dē Pedro. De ndá quīvī ñúcuán nī īyo vico jā yájī nchivī hebreo stātílā jāá nduú nā levadura yíhí. \p \v 4 De tá nī ntiin dē Pedro, de nī nchihi dē tēe ñúcuán vecāa. De nī jani dē cūmī grupo soldado jā jíto Pedro, de iin iin grupo íñí cūmī cūmī soldado. De cúnī Herodes jā tavā dē Pedro vecāa nūū ndá nchivī tá nī nchāha vico pascua ñúcuán. \p \v 5 Súcuán nī ncuu jā yíhí Pedro vecāa, de jíto vāha ji dē. Sochi ndá nchivī cándíja nī jīcān táhvī ndasí ji nūū Yāā Dios jēhē Pedro jā yíhí dē vecāa. \s1 Nāsa nī ntavā Yāā Dios Pedro vecāa \p \v 6 De jáni inī Herodes jā incā quīvī de tavā dē Pedro vecāa nūū ndá nchivī cuāhā. De jacuáā ñúcuán quíxīn Pedro inī vecāa māhñú ūū soldado, núhnī dē ūū cadena. De suni íñí soldado viéhé cāa jíto ndá dē Pedro. \p \v 7 De jacuáā ñúcuán de sanaā-ni de nī nquenda iin ángel maá Jētohō ō, de nī ndunihni ndasí inī vecāa. De nī scándā yā Pedro nī sndóto yā dē, de nī ncāhān yā: Ñamā nacōo nú, ncachī yā. De ndúū cadena jā núhnī ndahá dē ñúcuán, nī nandajī-ni de nī nincava-ni. \p \v 8 De nī ncachī ángel yā jíín dē: Nachihi vāha chījin nú, de nūquīhi nú nījān nū, ncachī yā. De súcuán nī nsāhá dē, de nī ncāhān tucu ángel: Cunijin sōō nū, de cuniquīn nduhū ná cóhōn, ncachī yā. \p \v 9 De nī jēcuniquīn dē yā cuāhān dē jíín yā. De jáni inī dē jāá nsūú jāndáā cúu jā ní nsāhá ángel yā jíín dē, chi jáni inī dē jā iin jā stéhēn nūū dē cúu. \p \v 10 De nī nchāha yā jíín dē ūū ñucūn soldado jā jíto viéhé cāa. De nī nquenda dē viéhé cāa sándīhí, de īī-ni nī nune, de nī nquee dē jíín yā. De nī nchāha yā jíín dē iin calle cuāhān dē. Ñúcuán de nī ndoñúhún-ni ángel yā nūū dē cuāhān yā. \p \v 11 De nī nducájí vāha Pedro, de nī ncāhān maá nī ncāhān iin dē: Mitan de nī jinī ndāā ni jā ní ntají maá Jētohō ni ángel yā nī nquiji, de nī scácu yā nduhū nūū Herodes jíín nūū ndá táhán nī hebreo jā cúnī ndá ji jā sāhá nāvāha ji nduhū nícu, ncachī dē. \p \v 12 De tá nī jinī dē jā ní ncācu ndija dē de nī nquehen dē ichi cuāhān dē vehe María naná Juan, tēe nání Marcos. De ñúcuán íyó tútú cuāhā nchivī jícān táhvī ji jēhē Pedro. \p \v 13 De nī ncāhān Pedro viéhé tāvēhé, de cuāhān iin ñahan lúlí nání Rode jā cuácunini ji cúndēhé ó ní iin nchivī cúu jā cáhān. \p \v 14 De nī nacunī ji tāchī Pedro. De jā cúsiī inī ji de nduú ní nácune ji viéhé, chi jínu ji nī ndicó cóo ji cuānohōn ji inī cuarto nūū ndéē ndá nchivī, de nī ncachī tūhun ji jā íñí Pedro viéhé tāvēhé. \p \v 15 De nī ncāhān ndá jíín ji: Jā cáhān naā nū, ncachī ndá nchivī. Sochi maá ji chi nīhin nī ncāhān ji jā maá dē cúu, ncachī ji. Ñúcuán de nī ncāhān tucu ndá ji: Anō Pedro cúu túsaá, ncachī ndá ji. \p \v 16 Sochi Pedro víhí cā cáhān dē. De tá nī nacune ndá ji viéhé de nī nacunī ndá ji nūū dē, de nī nsāhvi inī ndá ji. \p \v 17 De nī nsāhá maá dē seña jā má cáhān cā ji. De nī nacani dē nāsa nī nsāhá maá Jētohō ō jā ní ntavā ángel yā dē vecāa. De nī ncāhān dē: Cachī tūhun ndá nú ndá tūhun yáhá nūū Jacobo jíín nūū ndá cā hermano cándíja, ncachī dē. Sá de nī nquee dē cuāhān dē incā lugar. \p \v 18 De tá nī ncunijīn quīvī ñúcuán de nī ncuvaā ndasí ndá soldado jāá nduú cā Pedro. \p \v 19 De Herodes nī ndacu dē nūū ndá soldado jā ná nánducú vāha ndá dē Pedro, sochi nduú ní nánihīn ndá dē Pedro. De sá de nī stíchī Herodes ndá soldado de nī ncachī dē jā ná cúū ndá soldado. Ñúcuán de nī nquee Herodes inī Judea cuānohōn dē ciudad Cesarea jā cundeē dē. \s1 Jā ní jīhī Herodes \p \v 20 De nī nquītī ndasí inī rey Herodes nī jinī dē ndá nchivī ñuū Tiro jíín nchivī ñuū Sidón. De nī natúhún ndá nchivī ñúcuán jā quíhīn ji nūū Herodes, chi jondē ñuū maá Herodes jécuēen ndá ji jā yájī ji. De nī nsāhá ndá nchivī ñúcuán amigo ji jíín Blasto, tēe cúñáhnú jā sátíñú nūū Herodes, de nī ncāhān ndāhví ndá ji jíín dē jā ná cáhān dē jēhē ji jíín Herodes jā ná cóo vāha inī dē jíín ji. \p \v 21 De nī jani Herodes iin quīvī jā natacā ndá ji nūū dē. De nī nūcūhun dē sahma jā ñúhun dē tá tátúnī dē, de nī jēcundeē dē nūū mesa nūū tátúnī dē, de nī ndacu dē tiñu tácua cunini ndá nchivī ñúcuán. \p \v 22 Sá de nī ncāhān jee ndá ji: Nsūú iin tēe-ni cúu jā cáhān yáhá, chi iin yāā cúu, ncachī ndá ji. \p \v 23 De maá hora ñúcuán jā cáhān ji, de nī nquehen-ni iin cuēhē xēēn Herodes nī nsāhá iin ángel Yāā Dios, de nī nchajī-ni tīndacú dē, de nī jīhī dē, chi nī nsāhá vīxī dē maá dē, chi nduú ní ncáchī dē jā cúñáhnú Yāā Dios, chi sa nī nsāhá dē jā maá dē cúu jā cúñáhnú. \p \v 24 De nī jītē nuu cā tūhun Yāā Dios cuāhān, de nī ncandíja cuāhā cā nchivī ndācá-ni lugar. \p \v 25 De Bernabé jíín Saulo nī squíncuu ndúū dē tiñu jā ní jēsiáha dē jā cutecū ndá hermano cándíja jā íyó ciudad Jerusalén. De nī ndicó cóo ndúū dē cuānohōn dē ñuū Antioquía, de nī jeca dē Juan, tēe nání Marcos, cuāhān dē jíín. \c 13 \s1 Jā ní nquijéhé Bernabé jíín Saulo jíca nuu dē nácani dē tūhun yā \p \v 1 De māhñú grupo nchivī cándíja inī ñuū Antioquía nī īyo ndá tēe nácani tūhun Yāā Dios jíín ndá tēe stéhēn tūhun yā. De súcuán nání ndá dē: Bernabé, Simón tēe nání Negro, Lucio ñuū Cirene, Saulo, jíín Manaén tēe nī jahnu jíín incā Herodes jā ní ncuu gobernador Galilea. \p \v 2 De iin quīvī de íyó nditē inī ndá dē, de chíñúhún ndá dē nūū maá Jētohō ō, de nī ncāhān maá Espíritu Santo: Cúnī ni jā sāhá síín nú Bernabé jíín Saulo jā ná quíhīn dē iin tiñu jā ní jani nī dē jā sāhá dē, ncachī yā. \p \v 3 De nī jīcān táhvī tucu-ni ndá dē juni íyó nditē inī dē. De nī ntee ndá dē ndahá dē xīnī Bernabé jíín Saulo. Sá de nī nacuetáhví ndá dē nūū ndúū tēe ñúcuán de cuāhān ndúū dē. \s1 Jā ní nacani Bernabé jíín Saulo tūhun yā inī isla Chipre \p \v 4 De nī nsāhá maá Espíritu Santo jā cuáhān ndúū dē ichi ñuū Seleucia jā íyó yuhú mar. De ñúcuán nī nquīvi ndúū dē inī barco, de cuāhān dē jondē isla Chipre jā cúu iin pedazo ñuhun jā ñúhún māhñú ndute. \p \v 5 De nī nquenda ndúū dē puerto Salamina. De nī nacani dē tūhun Yāā Dios inī ndá vehe īī sinagoga táhán dē hebreo. De suni cuāhān Juan, chi tēe jétíñú ndúū dē cúu dē. \p \v 6 De nī nchāha ndá dē níí isla Chipre cuāhān dē nī nquenda dē jondē ñuū Pafos jā íyó yuhú isla Chipre. De ñúcuán nī jinī ndá dē nūū iin táhán dē hebreo jā nání dē Barjesús, de tēe scuáha mágica cúu dē. De cáhān dē tūhun stáhví jā cáchī dē jā tēe nácani tūhun Yāā Dios cúu dē. \p \v 7 De tēe scuáha mágica ñúcuán sátíñú dē nūū gobernador Sergio Paulo. De gobernador ñúcuán chi ndíchí dē. De nī ncana dē Bernabé jíín Saulo chi cúnī dē cunini maá dē tūhun Yāā Dios. \p \v 8 De tēe scuáha mágica ñúcuán suni nání dē Elimas. De ndúcú dē jā casī dē jā má cándíja gobernador tūhun jā nácani Saulo jíín Bernabé. \p \v 9 De Saulo jā suni nání Pablo, nī nchitú Espíritu Santo inī ánō dē. De nī ndēhé vāha dē nūū tēe scuáha mágica ñúcuán. \p \v 10 De nī ncāhān dē: Tēe sáhá tiñu néhén jā stáhví ndasí cúu nú, de sēhe tāchī cúñáhnú cúu nú, chi jásī nū nūū ndācá tiñu váha. De násāma nú tūhun ndāā maá Jētohō ni tácua mā cándíja nchivī. ¿De nājēhē cúu jāá nduú jéncuiñī cuitī nū jā sáhá nú súcuán? \p \v 11 De mitan de maá Jētohō ni de sndóho yā ndóhó chi cucuáá nú, de mā cūní nú cā ncandiī jacū quīvī, ncachī Pablo. De nī jasī-ni nūū dē, de tíin íyú tíin suha dē-ni cā ndúcú dē iin nchivī jā tiin ndahá dē quīhīn dē jíín cúnī dē. \p \v 12 Ñúcuán de nī jinī gobernador jā súcuán nī ncuu, de nī ncandíja dē tūhun maá Jētohō ō, de sáhvi inī dē níni dē. \s1 Jā ní īyo Pablo jíín Bernabé inī ñuū Antioquía ndáñúū Pisidia \p \v 13 Ñúcuán de Pablo jíín ndá táhán dē nī nquee ndá dē ñuū Pafos. De nī nquīvi ndá dē inī barco de cuāhān ndá dē ñuū Perge jā cúu ndáñúū Panfilia. De ñúcuán nī ncusíín Juan cuānohōn dē ciudad Jerusalén. \p \v 14 De ndá máá dē chi nī nquee tucu dē inī Perge cuāhān dē, de nī nquenda dē Antioquía jā cúu ndáñúū Pisidia. De iin quīvī nátātú nī nquīvi ndá dē inī vehe īī sinagoga, de nī jēcundeē ndá dē. \p \v 15 De tá nī ncuu nī ncahvi nchivī ley Moisés jíín tutū jā ní ntee ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, sá de ndá tēe cúñáhnú inī vehe īī sinagoga nī ncāhān ndá dē jíín iin tēe jā cuácāhān jíín Pablo jíín ndá táhán dē: Cáhān sá jíín ndá ní, tátā, tú íyó jacū tūhun jā cāhān ní jā sndíhvī inī ní ndá nchivī yáhá, de cāhān ní, ncachī dē. \p \v 16 Ñúcuán de nī nacuiñī Pablo nī nsāhá dē seña jā coo nañíí nchivī, de nī ncāhān dē: Ndá ní táhán ó Israel jíín ndá ní jā suni chíñúhún ní Yāā Dios, cunini ndá ní ná cáhān sá. \p \v 17 Maá Yāā Dios jā chíñúhún ndācá ó jā cúu ó nchivī nación Israel, nī nacāji yā ndācá tatā ō jā ní ntecū janahán. De nī ndeē tátū ndá ji inī nación Egipto de nī ncāyā ji nī nsāhá yā. Ñúcuán de jíín poder yā nī ntavā yā ndá ji inī Egipto cuāhān ji. \p \v 18 De tá ūū xico cuīyā nī jica ndá ji nūū ñuhun tíhá, de maá Yāā Dios nī jendeé inī yā jíín ji. \p \v 19 De nī nsāhá yā jā ní snáā ndá ji ūjā nación jā ní īyo inī Canaán, de ndá ñuhun ñúcuán nī jēhe yā nūū ndá ji cuu tāhvī ji. \p \v 20 De nī jani yā ndá tēe jā ní ntatúnī nūū ji tá cūmī ciento ūū xico ūxī cuīyā jondē quīvī jā ní ntatúnī Samuel, tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán. \p \v 21 Ñúcuán de nī jīcān ndá ji iin rey. De nī jani Yāā Dios Saúl jā ní ncuu dē rey nī ntatúnī dē nūū ndá ji ūū xico cuīyā. De sēhe Cis nī ncuu Saúl jā cúu tatā Benjamín. \p \v 22 De nī ncandeē yā-ni tiñu ndíso Saúl, de nī jani yā David nī ncuu dē rey nūū ndá ji. De nī ncāhān yā tūhun David: Cúsiī inī ni jíín David sēhe Isaí, chi sāhá dē ndācá jā cúnī ni, ncachī yā. \p \v 23 De nī ncāhān cā Pablo: De chījin tatā David nī nquiji Jesús, Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu ndá táhán ó Israel, chi súcuán nī nquee yuhú yā. \p \v 24 De jondē tá ncháha ca quijéhé Jesús nacani yā tūhun de nī nacani Juan tūhun nūū ndācá táhán ó Israel jā ná nácani inī ndá ji jā sndóo ji cuāchi ji, de cuenduté ji. \p \v 25 De tá cuācuñatin quīvī jā cuū Juan de nī ncāhān dē: ¿De á jáni inī ndá ní jā sāán cúu Cristo? Nduú chi nsūú sá cúu. Sochi cáta quiji yā, de cúñáhnú ndasí yā. Sochi sāán chi nduú cúñáhnú cuitī sá jā tavā sá vísō nījān yā, ncachī Juan, ncachī Pablo. \p \v 26 De nī ncāhān cā Pablo: Tátā, ndācá ní jā cúu ó tatā Abraham jíín ndācá ní jā suni íyó yíñúhún nūū Yāā Dios, cúnī Yāā Dios jā ná cúnī maá ó tūhun yā jā cáhān nāsa scácu yā yóhó. \p \v 27 Chi ndá nchivī Jerusalén jíín ndá tēe cúñáhnú nūū ji, nduú ní jícūhun inī ndá ji jā Jesús cúu Cristo, Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu yóhó. De ndá quīvī nátātú nī nini ndá ji tūhun jā ní ntee ndá tēe nī nacani tūhun yā jondē janahán nāsa quiji Cristo. De vísō súcuán de nduú ní jícūhun inī ndá ji vísō ja nī nquiji yā, chi sa nī nenda ndá ji sīquī yā jā ní jīhī yā. De súcuán nī squíncuu ndá ji tūhun jā ní ncāhān ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. \p \v 28 De vísō nduú ní níhīn ndá ji ni iin cuāchi sīquī yā jā cuū yā sochi nī ncāhān nīhin ndá ji jíín Pilato jā ná cúū yā. \p \v 29 De tá nī nquee ndaā ndācá tūhun yā jā cáhān nūū tútū īī de nī snúu ndúū dē yā yīcā cruz, de nī nchiyuhū dē yā inī iin yavī jā ní jete yīcā iin cava. \p \v 30 Sochi nī natecū yā nī nsāhá Yāā Dios. \p \v 31 De tá técū cā yā de nī jēhēn ndá nchivī Galilea jíín yā jondē ciudad Jerusalén. De tá nī natecū yā de cuāhā quīvī nī nenda nijīn yā nūū ndá máá ji. De ndá nchivī ñúcuán cúu jā nácani ji tūhun yā nūū ndá cā táhán ó hebreo mitan. \p \v 32 De suni súcuán nácani ndá sá tūhun vāha ñúcuán nūū ndá ní, de suu tūhun ñúcuán cúu jā ní nquee yuhú yā nūū ndá ndīyi tatā ō. \p \v 33 De tūhun ñúcuán nī squíncuu Yāā Dios jā ní jinī jínúū maá ó jā cúu ó tatā dē, chi nī nastécū yā Jesús. Chi suni súcuán cáhān salmo ūū nūū cáhān yā jíín Sēhe yā Jesús: Maá nú cúu Sēhe nī, de mitan nī nsāhá ñáhnú nī ndóhó jā cúu nī Tatá nú, cáchī. \p \v 34 De nī nastécū yā Jesús tácua mā téhyū cuitī yā, chi súcuán yósō nūū tutū jā ní ncāhān yā jíín Sēhe yā jondē janahán: Maá nú nīhīn ndija ndācá jā váha jā ní nquee yuhú nī jā cuāha nī nūū David, ncachī yā. \p \v 35 Chi suni súcuán cáhān tucu incā salmo jā ní ntee David, jā cáhān Jesús jíín Yāā Dios: Mā cuáha ní tūhun jā tēhyū sá, chi sáhá sá tiñu ní de mānī ní jíín sá, cáchī. \p \v 36 De ndāā chi David nī nsāhá dē tiñu jā ní īñi dē jēhē nchivī jā ní īyo tiempo dē, tá nūū cúnī maá yā. De sá de nī jīhī dē, de nī jīquiyuhū dē tá-ni nī jīquiyuhū ndācá tatā dē, de nī ntēhyū ndija yiqui cúñu dē. \p \v 37 Sochi Jesús, jā ní nastécū Yāā Dios, chi nduú ní ntéhyū cuitī yā. \p \v 38 Tátā, túsaá de cánuú jā ná jícūhun inī ndá ní jā Jesús cúu Yāā jā cune cáhnú inī yā nūū ndá cuāchi ní. \p \v 39 Chi nī jani inī ndá ní jā jíín ley cúu jā ndahvā cuāchi ndá ní nícu, sochi nduú ní ncúu. Sochi maá Jesús cúu jā sndáhvā ndija cuāchi ndá nchivī jā cándíja ji yā. \p \v 40 Túsaá de coto vāha ndá ní maá ní jā má quījí ndá castigo sīquī ní jā ní ncāhān ndá tēe jā ní nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. Chi súcuán nī ncāhān yā: \q1 \v 41 Ndá ndóhó jā jácū catá sīquī tūhun yā, chi cūndēhé nú jā quiji castigo xēēn sīquī nū, \q1 de sāhvi inī nū cunī nū de cuū nū. \q1 Chi tiempo maá nú sāhá nī iin tiñu ñáhnú \q1 de mā cándíja cuitī nū jā súcuán sāhá nī vísō ná nácani ndá nchivī tūhun nūū nū. \m Ncachī yā, ncachī Pablo. \p \v 42 De Pablo jíín ndá tēe jíca jíín dē, tá nī nquee ndá dē inī vehe īī sinagoga táhán dē hebreo, de nchivī ndá cā nación nī ncāhān ndāhví ji jíín dē jā incā quīvī nátātú nacani tucu dē tūhun Jesús nūū ji. \p \v 43 De nī nacutē nuu ndá nchivī ñúcuán cuānohōn ji. De nī īyo cuāhā nchivī hebreo, jíín nchivī ndá cā nación jā ní ntiin ley hebreo de chíñúhún ji Yāā Dios. De nī nchiniquīn ndá ji Pablo jíín Bernabé cuāhān ndá ji jíín ndúū dē. De nī ncāhān nīhin dē jíín ndá ji jā ná cuíñi nīhin ji jíín tūhun jā mānī Yāā Dios jíín ndá ji. \p \v 44 De quīvī nátātú incā semana de ja ñatin ndiviī nchivī ñuū ñúcuán nī ncutútú ndá ji jā cunini ji tūhun Yāā Dios. \p \v 45 De tá nī jinī ndá táhán dē hebreo jā ní ncutútú cuāhā ndá nchivī ñúcuán, de nī ncucuásún inī dē. De nī ncachī ndá jāá nsūú tūhun vāha cúu jā stéhēn Pablo, de nī ncāhān nāvāha ndá nūū Pablo. \p \v 46 Ñúcuán de nī nchundeé cā inī Pablo jíín Bernabé nī ncāhān dē: Cánuú jā xihna cā nūū ndá máá ní jā cúu ní táhán ó hebreo nacani sá tūhun Yāā Dios. Sochi nduú ní jétáhví ní, de cuāchi ndá máá ní cúu jā má quívi ní nūū cutecū ní níí cání túsaá. De mitan de quīnacani sá tūhun yā nūū ndá nchivī ndá cā nación. \p \v 47 Chi súcuán nī ntatúnī maá Jētohō sá nūū ndá sá: \q1 Nī jani nī ndóhó jā cuu nú modo iin luz jā stúu inī ánō nchivī ndá cā nación, \q1 chi nacani nú tūhun nī nūū nchivī níí ñayīví jā scácu nī ji. \m Ncachī yā, ncachī Pablo. \p \v 48 De nchivī ndá cā nación, tá nī jini ji tūhun yáhá de nī ncusiī ndasí inī ji, de nī ncāhān ji jā tūhun vāha cúu tūhun maá Jētohō ō. De ndācá nchivī jā ní nacāji Yāā Dios jā cutecū ji níí cání, nī ncandíja ndá ji. \p \v 49 De nī jītē nuu tūhun maá Jētohō ō cuāhān níí ndáñúū ñúcuán. \p \v 50 De inī ñuū Antioquía íyó ndá ñahan cúñáhnú jā chíñúhún ña Yāā Dios. De ndá tēe hebreo nī scáhān dē ndá ñahan ñúcuán jíín suni ndá tēe cúñáhnú ñuū ñúcuán. De nī nquijéhé ndá dē sáhá nāvāha dē Pablo jíín Bernabé, de jondē nī scúnu ndá ndúū dē cuāhān dē. \p \v 51 De nī scóyo ndúū dē tīcāchāā jēhē dē jā cúu seña jāá nduú ní jétáhví ji tūhun Yāā Dios, de cuāhān ndúū dē ñuū Iconio. \p \v 52 De ndá nchivī cándíja jā íyó inī Antioquía, nī nchitú Espíritu Santo inī ánō ji, de cúsiī ndasí inī ndá ji. \c 14 \s1 Jā ní īyo Pablo jíín Bernabé inī ñuū Iconio \p \v 1 De ñuū Iconio nī nquīvi ndúū dē inī vehe īī sinagoga táhán dē hebreo. De jíín tūhun jā ní nacani ndúū dē de nī ncandíja cuāhā táhán dē hebreo de saá-ni cuāhā nchivī ndá cā nación. \p \v 2 Sochi ndá táhán dē hebreo jāá nduú ní ncándíja, nī scáhān ndá ji ndá cā nchivī jāá nsūú nchivī hebreo cúu, chi cáchī ji jāá nsūú nchivī vāha cúu ndá nchivī cándíja. \p \v 3 De cuāhā cā quīvī nī īyo Pablo jíín Bernabé ñuū ñúcuán. De nī nchundeé inī ndúū dē nī ncāhān nīhin dē tūhun yā, chi cándíja vāha dē jā chindeé maá Jētohō ō dē. De maá yā chi nī stéhēn yā jā íyó ndāā tūhun jā vāha inī yā jíín nchivī jā nácani ndúū dē, chi nī jēhe yā fuerza jā sāhá dē tiñu ñáhnú jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder yā. \p \v 4 De nchivī ñuū ñúcuán nī ncusíín-ni inī ndá ji, de sava ji nī īñi jíín ndá tēe hebreo jāá nduú cándíja, de sava cā ji nī īñi jíín ndá apóstol. \p \v 5 De ndá nchivī hebreo jíín nchivī ndá cā nación jíín ndá tēe cúñáhnú ñuū ñúcuán, nī squétáhán ndá dē tūhun jā nenda ndá dē sīquī Pablo jíín Bernabé jā cuun ndá dē yūū ndúū tēe ñúcuán nícu. \p \v 6 De nī nīhīn ndúū dē tūhun jā súcuán cúnī ndá tēe ñúcuán sāhá dē, de nī nsāhá jíyo-ni ndúū dē cuāhān dē ñuū Listra jíín ñuū Derbe jā cúu ndáñúū Licaonia, jíín ndá cā ñuū íyó ñatin ñúcuán. \p \v 7 De níí ñúcuán nī nacani ndúū dē tūhun vāha maá yā nāsa scácu yā yóhó. \s1 Jā ní ncuun ndá ji yūū Pablo inī ñuū Listra \p \v 8 De inī ñuū Listra ndéē iin tēe jāá nduú cúu caca dē, chi nduú jíca cuitī dē jondē quīvī jā ní ncacu dē. \p \v 9 De tēe ñúcuán nī jini dē tūhun jā cáhān Pablo. De nī ndēhé vāha Pablo nūū tēe ñúcuán, de nī jinī dē jā cándíja vāha tēe ñúcuán jā nduvāha dē. \p \v 10 De nī ncāhān jee Pablo jíín dē: Nacuiñī de cuiñi nú, ncachī dē. De nīhin nī nacuiñī tēe ñúcuán, de nī jica dē-ni. \p \v 11 De nī jinī ndá nchivī tiñu ñáhnú jā ní nsāhá Pablo, de nī ncāhān jee ji jíín yuhú maá ji jā cúu tūhun Licaonia: De mitan de nī jinī nijīn ō jā ní ncuun ūū yāā vāji yā nūū ō, de tá cáá tēe cáá ndúū yā, ncachī ndá ji. \p \v 12 De nī ncāhān ndá ji jā Bernabé cúu yāā ndá ji nání Júpiter, de Pablo cúu yāā ndá ji nání Mercurio, chi Pablo cúu tēe nácani tūhun. \p \v 13 De ñatin yuhú ñúū ñúcuán íyó veñūhun yāā nání Júpiter. De sūtū jā sátíñú veñūhun ñúcuán nī scútú dē itā ndá stīquī, de cahnī dē tī jíín ndá cā nchivī nūū Bernabé jíín Pablo jā chiñúhún dē cúnī dē nícu. \p \v 14 De nī jinī ndúū tēe cúu apóstol ñúcuán jā súcuán cúnī ndá nchivī jā sāhá ji, de nī ndatá dē sahma dē, de ñúcuán cúu iin seña jāá nduú jétahān inī dē jā sāhá ndá ji súcuán. De nī ndava-ni ndúū dē nī nquīvi ndúū dē māhñú ndá nchivī cuāhā ñúcuán, de nīhin nī ncana ndúū dē: \p \v 15 Tátā, mā sāhá ndá ní súcuán, chi suni tēe-ni cúu ndúū sá tá cúu nūū cúu ndá máá ní. De vāji ndúū sá jā cachī tūhun ndúū sá tūhun vāha Yāā Dios nūū ndá ní. De cáhān sá jā má sāhá ní cā tiñu jāá nduú tiñu yáhá, chi sa Yāā Dios chiñúhún ní, Yāā técū, Yāā jā ní nsāhá andiví jíín ñayīví jíín mar jíín ndācá cā jā íyó níí cáhnú. \p \v 16 Chi jondē janahán chi nī jēhe yā tūhun jā sāhá ndá nchivī tiñu jā cúnī ndá máá ji. \p \v 17 De vísō súcuán sochi nī stéhēn ndāā yā nūū ji nāsa Yāā cúu yā, chi ndācá-ni tiñu váha nī nsāhá yā jíín ndācá ó, de súcuán cúu jondē mitan. Chi scúun yā sāvī, de sáhá yā jā vāha cúu itū, de jéhe yā jā yájī ō de cúsiī inī ō, ncachī dē. \p \v 18 De vísō súcuán nī ncāhān dē, sochi ūhvī ndasí nī jasī ndúū dē jā chíñúhún ndá nchivī dē nícu. \p \v 19 Ñúcuán de jacū tēe hebreo nī nquenda dē Listra jā váji dē ichi Antioquía jíín Iconio. De nī scáhān ndá dē ndá nchivī cuāhā ñúcuán. De nī ncuun ndá ji yūū Pablo, de nī ñuhun ndá ji Pablo nī ntavā ji dē yātā ñúū, chi nī jani inī ndá ji ja nī jīhī dē. \p \v 20 Sochi ndá tēe cándíja ñuū ñúcuán nī jicó ndúū ndá dē Pablo, de nī nacōo dē-ni, de nī ndīvi dē inī ñuū. De quīvī téēn de nī nquehen dē ichi cuāhān dē jíín Bernabé ñuū Derbe. \p \v 21 De inī ñuū ñúcuán nī nacani ndúū dē tūhun vāha maá Jētohō ō jā scácu yā nchivī, de cuāhā nchivī nī ncandíja nī nsāhá dē. Sá de nī nōhōn tucu ndúū dē Listra jíín Iconio jíín Antioquía. \p \v 22 De nī jija cā inī ndá nchivī cándíja nī nsāhá ndúū dē níí nūū ní jēhēn dē. De nī sndíhvī inī ndúū dē ndá ji jā ná cuíñi nīhin ndá ji jíín tūhun yā jā cándíja ji. De nī ncāhān ndúū dē jā níní cúu jā quiji ndá tūndóhó sīquī ō, de sá de quīvi ó nūū tátúnī Yāā Dios. \p \v 23 De ndācá ñuū nī jani ndúū dē sava tēe ñáhnú jā cundiso tíñú dē coto dē nchivī cándíja. De nī jīcān táhvī nditē ndúū dē nūū maá Jētohō ō jā ná cóto yā ndá nchivī ñúcuán, chi ndihi ji cándíja ji nūū yā. \s1 Jā ní nōhōn tucu Pablo jíín Bernabé ñuū Antioquía ndáñúū Siria \p \v 24 De nī nayāha ndúū dē Pisidia cuāhān dē, de nī nquenda dē ndáñúū Panfilia. \p \v 25 De nī nacani ndúū dē tūhun yā inī Perge jā íyó inī Panfilia, de sá de cuāhān dē ñuū Atalia. \p \v 26 De ñúcuán nī nquīvi ndúū dē barco de nī nenda tucu dē Antioquía. De ñuū ñúcuán cúu nūū ní jīcān táhvī ndá nchivī nūū Yāā Dios jēhē ndúū dē jā ná chíndeé ná chítuu yā dē jíín tiñu jā nacani dē tūhun yā. De nī nenda ndúū dē jā ní squíncuu dē tiñu ñúcuán. \p \v 27 De tá nī nenda ndúū dē Antioquía de nī nastútú dē ndá nchivī cándíja. De nī nacani dē tá tiñu ñáhnú nī nsāhá Yāā Dios jíín ndúū dē, chi nī jēhe yā tūhun jā suni cándíja ndá cā nchivī vísō nsūú nchivī hebreo cúu. \p \v 28 De cuāhā tiempo nī īyo ndúū dē Antioquía jíín ndá nchivī cándíja. \c 15 \s1 Sīquī junta ciudad Jerusalén \p \v 1 Ñúcuán de jacū tēe región Judea nī nquenda dē ñuū Antioquía, de nī stéhēn ndá dē nūū ndá hermano jā tú mā sāhá ji circuncidar tá cúu nūū íyó costumbre jā ní jēhe Moisés nūū nchivī hebreo, de mā cácu cuitī ndá ji, ncachī ndá dē. \p \v 2 De Pablo jíín Bernabé nī ntetáhán ndasí ndúū dē jíín ndá tēe ñúcuán sīquī tūhun jā ní ncāhān ndá dē de nduú ní ncúndaā. De jā suu cúu jā ní nsāhá ndāā ndá dē jā quíhīn Pablo jíín Bernabé jíín sava cā dē jondē ciudad Jerusalén, de ñúcuán natúhún ndá dē sīquī tūhun yáhá jíín ndá cā apóstol jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī cándíja. \p \v 3 Ñúcuán de ndá nchivī cándíja nī nachuhun ichí ji ndá dē. De nī nchāha ndá dē cuāhān dē ichi Fenicia jíín Samaria, nácani dē tūhun nāsa nī nasāma inī nchivī jāá nsūú nchivī hebreo cúu, chi nī ncandíja ji tūhun yā. De nī ncusiī ndasí inī ndá hermano ñúcuán. \p \v 4 De nī nquenda ndá dē Jerusalén. De ndá nchivī cándíja ñúcuán jíín ndá tēe cúu apóstol jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū ji, nī ncusiī inī ndá dē jā ní nquenda Pablo jíín ndá cā dē. De nī nacani Pablo jíín Bernabé ndācá tūhun nāsa nī nsāhá Yāā Dios jíín ndúū dē tá nī jica nuu dē nī nacani dē tūhun yā. \p \v 5 Sochi nī nacuiñī sava tēe grupo fariseo jā cándíja, de nī ncāhān ndá dē: Nchivī ndá cā nación jā cándíja ji Jesús, cánuú jā cuu ndá ji circuncidar, de ndacu ó nūū ji jā ná squíncuu ji ley Moisés, ncachī ndá dē. \p \v 6 De nī ndutútú ndācá tēe cúu apóstol jíín ndācá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú jā sāhá ndāā dē sīquī tiñu yáhá. \p \v 7 De tá cuājīnu jā ní ncāhān ndihi ndá dē de nī nacuiñī Pedro nī ncāhān dē: Hermano, ja jínī vāha ndá ní jā ja cuācunahán nī nacāji Yāā Dios sāán jā ní nacani sá tūhun vāha yā nūū nchivī incā nación, de nī ncandíja ji. \p \v 8 De Yāā Dios chi jínī yā nāsa íyó ánō ndá nchivī, de nī stéhēn yā jā ní jetáhví yā ji, chi suni nī jēhe yā Espíritu Santo nūū ndá ji tá-ni nī ntaji yā nūū maá ó. \p \v 9 De nduú ní nsáhá síín yā yóhó jíín ndá ji, chi suni nī nsāhá ndoo yā ánō ji sīquī jā ní ncandíja ndá ji Jesús. \p \v 10 De mitan ¿de nājēhē cúu jā cúnī ndá ní squívi ní ji chījin ley jā má cúndéé ji jíín? Chi nduú jétahān inī Yāā Dios jā súcuán. Chi cúnī ndá ní jā tee ní tiñu víjín yáhá sīquī ndá nchivī cándíja ñúcuán, de ni ndá tatā ō nduú ní ncúndéé dē squíncuu dē, de ni maá ó. \p \v 11 Chi sa cándíja ndācá ó jā sīquī jā vāha inī Jētohō ō Jesús cúu jā ní scácu yā yóhó súcuán-ni, de suni súcuán-ni scácu yā ndá cā nchivī, de nsūú sīquī jā squíncuu ji ley, ncachī Pedro. \p \v 12 De nī ncāhān Pablo jíín Bernabé, de nī ncunañíí ndá nchivī níni ji jā cáhān ndúū dē, chi nī nacani dē jā ní jēhe yā poder nūū ndúū dē jā ní nsāhá dē ndá tiñu ñáhnú jíín tiñu jā stéhēn jā íyó poder yā nūū nchivī ndá cā nación. \p \v 13 De tá nī jīnu nī ncāhān ndúū dē de nī ncāhān Jacobo: Hermano, cunini ndá ní ná cáhān sá. \p \v 14 Nī nacani Simón Pedro tūhun nāsa nī nquijéhé Yāā Dios cána yā nchivī ndá cā nación, chi nánducú maá yā ndá ji jā nduu ji nchivī maá yā. \p \v 15 De inuú-ni cáhān ndá tūhun yáhá jíín tūhun jā ní nacani ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán tá cúu nūū ní ntee dē nūū tutū īī: \q1 \v 16 Cáchī Yāā Dios: \q1 Vehe nūū ní nchiñúhún David nduhū chi nī ndicó cáva. \q1 De iin quīvī de nenda nī de nasāhá nī vehe ñúcuán, \q1 jā chiñúhún tucu ndá nchivī hebreo nduhū. \q1 \v 17 Súcuán sāhá nī tácua cuu nanducú ndá cā nchivī nduhū, \q1 jondē jíín nchivī ndá cā nación, ndācá ji jā cana nī ji jā candíja ji nduhū. \q1 \v 18 Súcuán nī ncāhān maá Jētohō ō, de jondē janahán ndasí ja stéhēn yā nūū nchivī jā súcuán scácu yā ji. \m Cáchī tutū īī. \p \v 19 De cáhān cā Jacobo: De jā ñúcuán cúu jā jáni inī sá jā má tēé ó ley vījín ñúcuán sīquī nchivī ndá cā nación jā nándicó cóo inī nūū Yāā Dios. \p \v 20 Chi sa carta tee-ó quīhīn nūū ji jā má quívi nduū cā ji jíín ídolo, de mā cācá ndiī ji, de mā cājí ji cūñu quiti jéhné chi nduú ní játi nīñī tī, de ni iin nīñī ndá cā quiti mā cājí ji. \p \v 21 Tūhun yáhá-ni tee ó quīhīn nūū ji. Chi ja íyó ndá tēe nácani ley Moisés jondē janahán de jondē mitan. De ndācá quīvī nátātú cáhvi ndá dē ndá tūhun ñúcuán inī ndá vehe īī sinagoga ndācá ñuū, ncachī Jacobo. \p \v 22 De súcuán nī ncucáhnú inī ndá apóstol jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú jíín ndihi nchivī cándíja jā súcuán sāhá dē, de nī nacāji ndá dē sava tēe quīhīn jíín Pablo jíín Bernabé, chi quīnohōn ndúū dē Antioquía. De tēe nī nacāji dē ñúcuán cúu Silas jíín Judas, de incā síví dē cúu Barsabás. De iin tēe cúñáhnú cúu ndúū dē nūū ndá hermano. \p \v 23 De ndá tēe ñúcuán née dē carta, de súcuán cáhān: Ndá máá sá cúu apóstol jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú jíín ndá cā hermano, de tée ndá sá tūhun yáhá cuēē nūū ndá ní, hermano ndá cā nación jā ndéē ndá ní inī ñuū Antioquía jíín región Siria jíín Cilicia. Sāhá ndeé inī ndá ní. \p \v 24 Nī nīhīn sá tūhun jā ní nquee sava táhán sá yáhá nī nquenda dē nūū ndá ní jā cúu ní nchivī cándíja Cristo. De nī ndacu dē jā cuu ndá ní circuncidar jíín jā cuetáhví ní ley Moisés. De jíín tūhun jā ní ncāhān ndá dē ñúcuán de jáni ndasí inī ndá ní de cúcuécá inī ní sáhá dē. Sochi nsūú ndá sāán ní ntétíñú ndá tēe ñúcuán jā cuéē dē nūū ní. \p \v 25 De mitan nī nsāhá ndāā ndá sá, de inuú-ni jáni inī ndá sá. De nī nacāji sá tēe jā tetíñú sá cuēē nūū ní jíín hermano jā mānī ō jíín jā cúu Bernabé jíín Pablo. \p \v 26 De ndúū tēe yáhá ja nī jēhe dē tūhun jā vísō ná cúū dē jā síquī Jētohō ō Jesucristo. \p \v 27 Túsaá de tetíñú ndá sá Judas jíín Silas cuēē dē nūū ní tácua suni inuú-ni cachī tūhun ndúū dē nūū ndá ní tá-ni cáhān carta yáhá. \p \v 28 Chi súcuán jétahān inī Espíritu Santo, de saá-ni ndá máá sá suni mā tēé ndá sá ni iin tiñu víjín sīquī ndá ní, chi maá-ni tiñu jā cánuú cā yáhá: \p \v 29 Mā cājí ní cā jā ní nsōcō nūū ídolo, ni mā cājí ní nīñī, ni quiti jéhné chi nduú ní játi nīñī tī, de mā cācá ndiī ndá ní. Tú sndóo ní ndācá yáhá de vāha squíncuu ní. Sāhá ndeé inī ndá ní túsaá, cáchī carta. \p \v 30 De ndá tēe jā ní ntetíñú ndá dē ñúcuán, cuāhān ndá dē Antioquía. De nī nastútú ndá dē ndá nchivī cándíja, de nī jēhe dē carta ñúcuán nūū ji. \p \v 31 De nī ncahvi ndá ji, de nī ncusiī inī ji jíín tūhun ndeé inī jā cáhān carta. \p \v 32 De suni tēe nácani tūhun Yāā Dios cúu Judas jíín Silas, de jíín ndācá cā tūhun jā ní ncāhān ndúū dē de nī ndundeé inī ndá hermano ñúcuán, de nī jija cā inī ndá ji nī nsāhá ndúū dē. \p \v 33 De nī īyo ndá dē ñúcuán jacū quīvī. Sá de nī nacuetáhví ndá hermano nūū ndá dē jā quínohōn dē nūū ndá tēe jā ní ntetíñú ndá dē. \p \v 34 Sochi nī jētahān inī Silas jā quendōo dē ñúcuán. \p \v 35 De suni nī nquendōo Pablo jíín Bernabé Antioquía, de stéhēn ndúū dē jíín cuāhā cā tēe ñuū ñúcuán, de nácani ndá dē tūhun vāha maá Jētohō ō. \s1 Jā quínacani tucu Pablo tūhun yā vuelta ūū \p \v 36 De nī ncuu cā quīvī, de Pablo nī ncāhān dē jíín Bernabé: Mitan de quīndēhé ó ndācá hermano ō ndācá ñuū nūū ní nacani ó tūhun maá Jētohō ō nūū ji, cúndēhé ó nāsa íyó ndá ji, ncachī dē. \p \v 37 De cúnī Bernabé jā quíhīn dē jíín Juan, tēe nání Marcos. \p \v 38 Sochi nduú ní jétahān inī Pablo jā quíhīn tēe ñúcuán jíín dē, chi jondē Panfilia nī ncusíín Marcos nūū Pablo jíín Bernabé, de nduú ní ncúnī cā Marcos jā chindeé táhán dē jíín ndúū dē saá. \p \v 39 De nahán nī natúhún Pablo jíín Bernabé, de nduú ní ncúndaā inī ndúū dē jā síquī Marcos. De nī ncusíín ndúū dē, de Bernabé nī jeca dē Marcos cuāhān ndúū dē jíín barco jondē isla Chipre. \p \v 40 De Pablo nī nacāji dē Silas jā quíhīn dē jíín. De ndá cā hermano nī jīcān táhvī nūū maá Jētohō ō jā ná chíndeé chituu yā Pablo, chi vāha inī yā. De cuāhān ndúū dē. \p \v 41 De nī jicó núu dē níí Siria jíín Cilicia. De nī jija cā inī ndá nchivī cándíja ñúcuán nī nsāhá dē. \c 16 \s1 Jā cuáhān Timoteo jíín Pablo jíín Silas \p \v 1 Ñúcuán de nī nenda Pablo jíín Silas ñuū Derbe jíín Listra. De iin ñuū ñúcuán íyó iin tēe cándíja, nání dē Timoteo. De cúu dē sēhe yií iin ñahan hebrea jā cándíja Jesús. De tatá dē cúu tēe griego. \p \v 2 De ndācá hermano ñuū Listra jíín ñuū Iconio nī ncāhān ndá dē jā tēe vāha cúu Timoteo. \p \v 3 De cúnī Pablo jā cueca dē Timoteo quīhīn dē jíín. De nī nsāhá Pablo jā cuu ji circuncidar, chi nduú cúnī dē jā cāhān ndá nchivī hebreo jāá nduú ní squíncuu Timoteo costumbre ñúcuán, chi ndihi ji jínī jāá nsūú tēe hebreo cúu tatá ji. \p \v 4 De ndācá ñuū nī jēhēn ndá dē nī stéhēn ndá dē nūū ndá nchivī cándíja jā ná squíncuu ji tiñu jā ní ntatúnī ndá apóstol jíín ndá tēe ñáhnú Jerusalén jā ndíso tíñú nūū nchivī cándíja. \p \v 5 De ndá nchivī cándíja nī jija cā inī ji. De ndiquivī nī ncāyā cā ndá ji. \s1 Jā ní stéhēn yā iin tēe región Macedonia nūū Pablo \p \v 6 De nduú ní jéhe Espíritu Santo tūhun jā nacani dē tūhun yā inī región Asia, de jā ñúcuán cúu jā ní nchāha ndá dē cuāhān dē ichi región Frigia jíín Galacia. \p \v 7 De nī nquenda dē nūū quétáhán región Misia jíín Bitinia. De cúnī dē jā quíhīn dē Bitinia nícu, sochi Espíritu Jesús nduú ní jéhe yā tūhun jā quíhīn dē. \p \v 8 De nī nchāha ndá dē iin lado Misia cuāhān dē puerto Troas. \p \v 9 De iin jacuáā nī stéhēn yā nūū Pablo jā íñí iin tēe región Macedonia cáhān ndāhví jíín dē: Nehēn ní Macedonia yáhá, de chindeé ní ndá sāán, ncachī. \p \v 10 Súcuán nī stéhēn nūū dē. Ñúcuán de sāán jā cúu Lucas, nī nquetáhán sá jíín Pablo. De nī nsāhá tūha ndá sá jā quíhīn ndá sá Macedonia, chi nī jinī cājí sá jā maá Yāā Dios cúnī yā jā nacani ndá sá tūhun vāha yā nūū ndá nchivī ñúcuán. \s1 Jā ní īyo Pablo jíín Silas inī ciudad Filipos \p \v 11 De jíín barco nī nquee ndá sá ñuū Troas cuāhān ndāā sá isla Samotracia. De quīvī téēn nī nquenda sá ñuū Neápolis. \p \v 12 De ñúcuán nī nquee tucu ndá sá de nī nquenda ndá sá Filipos jā cúu ñuū cúñáhnú cā inī Macedonia, chi nchivī ciudad Roma nī nsāhá ji ñuū ji ñúcuán. De nī īyo ndá sá ñúcuán jacū quīvī. \p \v 13 De iin quīvī nátātú nī nquee ndá sá ñuū ñúcuán, de nī jēhēn ndá sá iin yuhú yúte. De ñúcuán cúu iin lugar nūū jícān táhvī ndá nchivī. De nī jēcundeē ndá sá, de nī nacani ndá sá tūhun yā nūū ndācá ñahan jā ní natacā ñúcuán. \p \v 14 De iin ñahan nání Lidia jā váji jondē ñuū Tiatira, xícó ña sahma cuahá ndíhí jā yāhvi ndéē. De chíñúhún ndija ña Yāā Dios. De nī nini ña tūhun nácani ndá sá, de nī nsāhá maá Jētohō ō jā ní ncandíja ña tūhun yā jā cáhān Pablo. \p \v 15 De tá nī jenduté ña jíín ndācá nchivī jā ndéē vehe ña de nī ncāhān ndāhví ña jíín sá: Tú jáni inī ndá ní jā cándíja ndija sá nūū maá Jētohō ō, de cuēē ndá ní vehe sá cundeē ní, ncachī ña. De nī ncana fuerza ña ndá sāán. \p \v 16 Sá de iin quīvī cuāhān tucu ndá sá nūū jícān táhvī ndá ji ñúcuán. De nī nquetáhán sá jíín iin sūchí síhí jā ñúhún tāchī inī, de maá sáhá jā cúu cáhān ji tūhun nāsa coo ichi núū, de quée ndaā jā cáhān ji. De sūchí yáhá nī jeen ndá patrón ji tácua nīhīn dē cuāhā xūhún sīquī jā cáchī tūhun ji nūū ndá nchivī nāsa coo ichi núū. \p \v 17 De sūchí ñúcuán níquīn ji vāji ji yātā ndá sá cána cóhó ji: Ndá tēe yáhá sátíñú dē nūū Yāā Dios, Yāā cúñáhnú ndasí, de cáchī tūhun ndá dē nūū ndá ní nāsa cācu ní nūū cuáchi ní, ncachī ji. \p \v 18 De cuāhā quīvī nī nsāhá ji súcuán nūū ndá dē. De nī ntahúhvī inī Pablo, de nī ndicó cóto dē nūū ji, de nī ncāhān dē jíín tāchī ñúcuán: Tátúnī ni jíín poder Jesucristo jā quee nú inī sūchí yáhá quīhīn nū, ncachī dē. De maá hora ñúcuán de nī nquee-ni. \p \v 19 Ñúcuán de nī jinī ndá patrón ji jā má níhīn cā ndá xūhún sāhá ji. De jā suu cúu jā ní ntiin ndá Pablo jíín Silas cuāhān ndá jíín ndúū dē centro nūū íyó justicia. \p \v 20 De nī jani ndá ndúū dē nūū ndá tēe sáhá ndāā tiñu, de nī ncachī ndá: Ndúū tēe yáhá cúu tēe hebreo, de sáhá ndúū dē jā cúvaā nchivī ñuū ō. \p \v 21 De jáquīn ndúū dē incā costumbre jā má cūú cuetáhví ó ni mā cūú sāhá ó, chi contra sīquī ley nación maá ó cúu, chi nchivī nación Roma cúu ó, ncachī ndá. \p \v 22 Ñúcuán de nī nenda cuāhā cā nchivī sīquī ndúū dē. De nī ncachī ndá tēe cúñáhnú ñúcuán jā ná scúnuu ndá sahma ndúū dē, de ná cáni ndá ndúū dē jíín ñutun. \p \v 23 De tá nī ncuu nī ncani ndasí ndá ndúū dē, de nī squívi ndá ndúū dē vecāa. De nī ncachī ndá nūū tēe jā jíto vecāa jā ná cóto vāha ndúū dē. \p \v 24 De tēe jíto vecāa, tá nī ndacu ndá súcuán nūū dē de nī squívi dē Pablo jíín Silas vecāa ichi ínī cā. De nī nchihi dē sūcūn jéhē ndúū dē iin ñutun jā ndéē yāvī, de nī nasníhin dē jíín cadena. \p \v 25 De tá nī ncuu sava ñuú de jícān táhvī Pablo jíín Silas de jíta ndúū dē yaā īī nūū Yāā Dios. De suni nī jini ndá nchivī jā yíhí jíín dē vecāa. \p \v 26 De sanaā-ni de nīhin ndasí nī ntāan, de nī ncandā níí vecāa. De ndācá viéhé cāa ñúcuán nī nune-ni, de cadena jā núhnī ndá nchivī nī ndājī-ni. \p \v 27 De nī ndoto tēe jíto vecāa. De nī jinī dē jā núne ndá viéhé cāa, de nī ntavā dē espada jā cahnī dē maá dē nícu, chi jáni inī dē jā ní jinu ndá nchivī yíhí vecāa cuāhān ji. \p \v 28 Sochi nī ncāhān jee Pablo: Mā cáhnī ní maá ní, chi yíhí ndihi ndá sá yáhá, ncachī dē. \p \v 29 Ñúcuán de tēe jā jíto vecāa nī ncana dē ñuhūn nī nquiji. De nī nquīvi dē-ni inī vecāa, de quísi dē jā yúhú dē. De nī jēcuīñī jītí dē nūū Pablo jíín Silas. \p \v 30 De nī ntavā dē Pablo jíín Silas tāvēhé cāa, de nī ncāhān dē: Señor, ¿naá cúu jā sāhá sá tácua cācu ánō sá? ncachī dē. \p \v 31 De nī ncāhān ndúū dē jíín tēe ñúcuán: Candíja ní Jētohō ō Jesucristo de cācu ní, de saá-ni ndācá nchivī vehe ní, ncachī dē. \p \v 32 De nī nacani ndúū dē tūhun maá Jētohō ō nūū tēe ñúcuán jíín nūū ndācá nchivī jā ndéē vehe dē. \p \v 33 De maá jacuáā ñúcuán nī naquete dē nūū ní ntacuēhé ndúū dē jā ní nsāhá ñutun. De ñúcuán de nī jenduté dē jíín ndācá nchivī jā ndéē vehe dē. \p \v 34 De nī jeca dē Pablo jíín Silas cuāhān dē jíín vehe dē, de nī jēhe dē jā ní nchajī ndúū dē. De nī ncusiī ndasí inī dē jíín ndá cā nchivī jā ndéē vehe dē jā ní ncandíja ndá ji Yāā Dios. \p \v 35 De tá nī ntūu de ndá tēe cúñáhnú nī ntetíñú dē ndá policía cuāhān nūū tēe jā jíto vecāa jā ná siáā dē Pablo jíín Silas. \p \v 36 De tēe jā jíto vecāa nī ncachī tūhun dē tūhun yáhá nūū Pablo: Ndá tēe cúñáhnú nī ntetíñú dē tūhun vāji jā siáā sá ní. Túsaá de quee ndúū ní quīhīn ní, de sāhá ndeé inī ní, ncachī dē. \p \v 37 Sochi nī ncāhān Pablo jíín policía: Cuāhā nchivī nī jinī jā ní ncani ndá dē ndúū sá. ¿De nūcu nduú ní nsáhá ndāā dē de tú jāndáā jā íyó cuāchi ndúū sá? De nī nchihi ndá dē ndúū sá vecāa vísō tēe Roma cúu ndúū sá, chi íyó ley jā má cūú sāhá dē súcuán jíín nchivī Roma. De mitan ¿á tavā yuhū dē ndúū sá cúnī ndá dē, á naá cúu? De jā súcuán mā cūú cuitī, chi ná quíji ndá máá dē tavā dē ndúū sá, ncachī Pablo. \p \v 38 Ñúcuán de nī ndicó cóo ndá policía nī nacani dē ndācá tūhun yáhá nūū ndá tēe cúñáhnú, de nī nchūhú ndasí ndá nī jini ndá jā tēe Roma cúu Pablo jíín Silas. \p \v 39 De nī nquenda ndá, de nī ncāhān ndāhví ndá jíín ndúū dē jā ná cúne cáhnú inī ndúū dē. De nī ntavā ndá ndúū dē vecāa, de nī ncāhān ndāhví ndá jā ná quée dē quīhīn dē inī Filipos. \p \v 40 De sá de nī nquee ndúū dē vecāa, de cuānohōn dē vehe Lidia. De nī ncāhān ndúū dē tūhun ndeé inī jíín ndá hermano, de nī nquehen tucu ndúū dē ichi cuāhān dē. \c 17 \s1 Jā ní ncuvaā nchivī ñuū Tesalónica \p \v 1 De nī nchāha Pablo jíín Silas ñuū Anfípolis jíín ñuū Apolonia cuāhān dē, de nī nquenda dē Tesalónica nūū íyó iin vehe īī sinagoga táhán dē hebreo. \p \v 2 De nī ndeē ndúū dē ñúcuán ūnī semana. De ndá quīvī nátātú de sáhá Pablo tá-ni sáhá dē, chi nī jēhēn dē vehe īī sinagoga, de nī ncāhān dē jíín ndá tēe ñúcuán sīquī tutū īī. \p \v 3 De jíín tūhun cáhān tutū īī nī stéhēn dē jā cánuú jā ndoho Cristo jā cuū yā de natecū yā, de nī ncāhān dē: Jesús, Yāā jā nácani sá tūhun nūū ndá ní, suu yā cúu Cristo, Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu yóhó, ncachī dē. \p \v 4 De nī ncandíja sava táhán dē hebreo jíín cuāhā nchivī griego jā suni chíñúhún Yāā Dios, jíín cuāhā ñahan cúñáhnú. De inuú-ni nī nduu ndá ji jíín Pablo jíín Silas. \p \v 5 Ñúcuán de nī ncucuásún ndasí inī ndá táhán dē hebreo jāá nduú cándíja, de nī stútú ndá dē sava tēe nēhén jā jíca cúxí-ni. De nī ncuvaā ndasí ndá ji inī ñuū ñúcuán. De nī nquenda ndá vehe Jasón nánducú ndá Pablo jíín Silas jā cueca ndá de cani ndá nūū ndá nchivī cuāhā nícu. \p \v 6 Sochi nduú ní nánihīn ndá ndúū dē. De nī jeca xeēn ndá Jasón jíín sava cā hermano nī nquenda ndá jíín ndá dē nūū ndá tēe tátúnī inī ñuū ñúcuán, de nī ncana jee ndá sīquī Pablo jíín Silas: Ndá tēe jā sáhá síín nchivī níí cáhnú ñayīví, suni nī nquenda ndá dē yáhá. \p \v 7 De Jasón nī jēhe núú dē vehe dē ndéē ndá tēe ñúcuán. De ndācá ndá dē nduú jétáhví dē ley maá rey ndācá ó jā cúu ó nchivī Roma, chi sa cáhān ndá dē jā íyó incā rey jā jétáhví ndá dē jā nání Jesús, ncachī ndá. \p \v 8 De ndá tēe tátúnī jíín ndá cā nchivī nī jini ndá tūhun yáhá, de nī ncuvaā ndá. \p \v 9 De Jasón jíín ndá cā hermano nī sndóo ndá dē xūhún dē jā cúu prenda jā tají dē Pablo jíín Silas quīhīn ndúū dē, de sá de nī nsiáā ndá Jasón jíín ndá cā hermano cuānohōn dē. \s1 Jā ní īyo Pablo jíín Silas inī ñuū Berea \p \v 10 Ñúcuán de ndá hermano nī scáca ñuú-ni dē Pablo jíín Silas cuāhān ndúū dē Berea. De tá nī nquenda ndúū dē ñúcuán, de nī nquīvi dē inī vehe īī sinagoga táhán dē hebreo. \p \v 11 De táhán dē hebreo ñúcuán vāha cā inī ndá ji nsūú cā táhán dē hebreo ñuū Tesalónica, chi vāha nī ncusiī inī ji jíín tūhun jā ní nacani ndúū dē. De ndācá quīvī nánducú viī ndá ji nūū tútū īī de tú súcuán cáhān, á nduú. \p \v 12 De jā ñúcuán nī ncandíja cuāhā ji, de suni nī ncandíja cuāhā nchivī griego, cúu tēe cúu ñahan cúñáhnú. \p \v 13 Sochi ndá táhán dē hebreo ñuū Tesalónica nī nīhīn dē tūhun jā suni nácani Pablo tūhun Yāā Dios ñuū Berea. De nī jēhēn ndá dē Berea, de nī scáhān ndá dē ndá nchivī ñúcuán de nī nenda ji sīquī Pablo. \p \v 14 De ndá hermano Berea nī ntetíñú dē-ni Pablo jā quíhīn dē yuhú mar. De nī nquendōo Silas jíín Timoteo ñúcuán. \p \v 15 De sava hermano nī jēsiáha dē Pablo jondē Atenas. De nī ncachī Pablo nūū ndá tēe ñúcuán jā ñamā ná quíhīn Silas jíín Timoteo ñúcuán, de nī ndicó cóo ndá hermano cuānohōn dē. \s1 Jā ní īyo Pablo inī ñuū Atenas \p \v 16 De juni ndétu Pablo ñuū Atenas jā quenda Silas jíín Timoteo de nī jinī dē jā ndá nchivī ñúcuán ndasí chíñúhún ji ndá ídolo, de nī ncucuécá ndasí inī dē. \p \v 17 De inī vehe īī sinagoga nī nacani dē tūhun yā nūū ndá táhán dē hebreo jíín ndá cā nchivī jā suni chíñúhún Yāā Dios. De suni ndiquivī nácani dē tūhun yā nūū ndá nchivī jā íyó nūū yáhvi. \p \v 18 De sava tēe jā scuáha tūhun epicúreo jíín jā scuáha tūhun estoico nī natúhún ndá dē jíín Pablo, de sava dē nī ncāhān: ¿Nā tūhun cúu jā cáhān tēe tíléhlé yáhá? ncachī ndá. De sava cā nī ncāhān: Tūhun yāā jeé jāá nduú jínī ō nácani dē, ncachī ndá. Súcuán nī ncāhān dē chi nī nacani Pablo tūhun vāha Jesús jíín tūhun jā ní natecū yā. \p \v 19 De nī jeca ndá dē cuāhān ndá jíín dē nūū ndútútú ndá tēe cúñáhnú iin lugar nūū nání Areópago, de nī ncāhān ndá: Mitan de sāhá ní iin favor cachī ní ndá tūhun jeé jā nácani ní, chi cúnī ndá sá cunini sá. \p \v 20 Chi tūhun jāá ncháha ca cunī ndá sá cúu, de cúnī ndá sá jā jīcūhun inī ndá sá sīquī tūhun ñúcuán, ncachī ndá. \p \v 21 Chi ndācá nchivī Atenas jíín ndācá nchivī incā ñuū jā ndéē inī Atenas, nduú cā nā incā cúsiī cā inī ji jíín chi maá-ni jā cúnī ji jā cunini ji ndá tūhun jeé de suni cāhān ji cúnī ji. \p \v 22 De íñí Pablo māhñú nchivī jā ní ndutútú inī Areópago de nī ncāhān dē: Ndá ní nchivī Atenas, nī jinī sá jā vāha chíñúhún ní ndá yāā maá ní. \p \v 23 Chi nī jicó núu sá nī ndēhé sá ndá jā chíñúhún ndá ní, de nī jinī sá iin altar jā ndéē letra, de súcuán cáhān: Yáhá cúu altar maá yāā jāá ncháha ca cunī ō tūhun yā, cáchī. De maá Yāā ñúcuán jā chíñúhún ndá ní vísō ncháha ca cunī ní tūhun yā, suu tūhun Yāā ñúcuán cúu jā nácani sá nūū ní mitan. \p \v 24 Chi Yāā ñúcuán cúu Yāā jā ní nsāhá ñayīví jíín ndācá cā jā íyó, de maá yā cúu Jētohō andiví jíín ñayīví. De nduú ndéē yā inī veñūhun jā sáhá nchivī. \p \v 25 De maá yā chi nduú jíni ñúhún yā ni iin ndatíñú jā cuāha nchivī nūū yā, chi maá yā sáhá jā técū nchivī jíín jā stáá táchī ji jíín jā níhīn ji ndihi jā jíni ñúhún ji. \p \v 26 De nī nsāhá yā jā chījin iin-ni tatā nī ntāhvī ndācá nchivī jā ní nduu ndācá nación tácua cundeē ji níí cáhnú ñayīví. De nī jani yā cuīyā jā cutecū ndá nchivī, jíín lugar nūū cundeē ndá ji. \p \v 27 De súcuán nī nsāhá Yāā Dios, chi cúnī yā jā nanducú ó yā, chi tú nanducú ó yā de nanihīn ō yā, chi nduú íyó jícá yā jíín iin iin ó. \p \v 28 Chi maá yā cúu jā sáhá jā íyó maá ó jíín jā técū ō jíín jā cándā ō. De suni súcuán nī ncāhān sava tēe jā távā yaā ní: De suni tatā maá yā cúu ndācá ó, cáchī \p \v 29 De tú tatā Yāā Dios cúu ndācá ó, túsaá de mā cāní inī ō jā cúu Yāā Dios tá cúu nūū cúu ídolo oro á plata á yūū, chi ndá ñúcuán cúu jā ní jani inī nchivī jā súcuán cáá yā, de nī nasāhá ji-ni. \p \v 30 De nī jendeé inī yā sīquī jā nduú ní jícūhun inī ndá ji jondē saá, de mitan chi ndácu yā jā ndācá nchivī níí cáhnú ñayīví ná nácani inī ji sīquī cuáchi ji. \p \v 31 Chi Yāā Dios ja nī jani yā quīvī jā ndāā sāhá ndāā yā tiñu ndá nchivī ñayīví, de nī jani yā Jesús jā maá Jesús sāhá ndāā. De ja nī stéhēn nijīn Yāā Dios nūū ndācá nchivī jā maá yā nī jani Jesús, chi nī nastécū yā Jesús jā ní ncuu yā ndīyi, ncachī Pablo. \p \v 32 De jā súcuán nī jini ndá ji tūhun jā nátecū ndīyi, de sava ji nī ncāhān yīchī ji. De sava cā ji nī ncāhān: Cúnī ndá sá jā cāhān tucu ní ndá tūhun jīñā incā quīvī cunini ndá sá, ncachī ndá ji. \p \v 33 De nī nquee Pablo māhñú nchivī ñúcuán cuāhān dē. \p \v 34 De cuāhān sava nchivī jíín Pablo, de nī ncandíja ndá ji. De iin ji cúu Dionisio, tēe jā ndútútú jíín ndá tēe cúñáhnú jā sáhá junta nūū nání Areópago, de incā ji cúu ñahan nání Dámaris, de íyó cā ji. \c 18 \s1 Jā ní īyo Pablo inī ñuū Corinto \p \v 1 Ñúcuán de nī nquee Pablo inī Atenas, de cuāhān dē Corinto. \p \v 2 De ñúcuán nī jinī dē nūū iin táhán dē hebreo nání Aquila. Tēe región Ponto cúu dē, de nī īyo dē nación Italia chi cáta jacū-ni quīvī nī nquenda ndúū dē jíín ñasíhí dē Priscila ñuū Corinto jā ní nquee ndúū dē inī Italia. Chi nī ntatúnī rey Claudio jā ná quée ndācá nchivī hebreo inī Roma jā cúu capital nación Italia. De nī nquenda Pablo vehe Aquila jíín Priscila. \p \v 3 De iin-ni tiñu sáhá tēe ñúcuán jíín Pablo, chi tēe quícu manta jā cuu vehe cúu ndúū dē. De nī ndeē Pablo jíín tēe ñúcuán, de nī nsatíñú cáhnú ndúū dē. \p \v 4 De ndācá quīvī nátātú nī jēhēn Pablo vehe īī sinagoga nī nacani dē tūhun yā, de nī nducú ndéé dē jā scándíja dē táhán dē hebreo jíín nchivī ndá cā nación. \p \v 5 De nī nquenda Silas jíín Timoteo ñuū Corinto jā váji ndúū dē Macedonia. De tá nī nquenda ndúū dē Corinto, de Pablo chi cúsá maá tūhun yā nácani cájí dē nūū táhán dē hebreo jā Jesús cúu Cristo jā ñúhún inī ndá ji jā quiji. \p \v 6 Sochi nī nquijéhé ndá ji cáhān ji sīquī tūhun ñúcuán jāá nsūú tūhun ndāā cúu, de nī ncāhān nāvāha ndá ji nūū dē. Ñúcuán de Pablo nī nquisi dē sahma dē jā cúu seña jā quíhīn dē de quendōo ndá ji jíín cuāchi ji. De nī ncāhān dē jíín ndá ji: Cuāchi ndá máá ní cúu jā tānū tāhvī ní túsaá, de nsūú cuāchi maá sá cúu. Mitan de sndóo sá ndá ní jā cúu ní táhán sá nchivī hebreo, de quīhīn sá nacani sá tūhun yā nūū nchivī ndá cā nación, ncachī dē. \p \v 7 De nī nquee dē vehe īī sinagoga ñúcuán, de nī nquīvi dē vehe iin tēe nání Justo. De tēe ñúcuán suni chíñúhún dē Yāā Dios, de maá xiín vehe īī sinagoga cáá vehe dē. \p \v 8 De Crispo, tēe cúñáhnú inī vehe īī sinagoga, nī ncandíja dē nūū maá Jētohō ō jondē jíín níí nchivī vehe dē. De cuāhā nchivī ñuū Corinto nī jini ndá ji tūhun jā nácani Pablo, de nī ncandíja ji, de nī jenduté ndá ji. \p \v 9 De iin jacuáā nī stéhēn nijīn maá Jētohō ō nūū Pablo, de nī ncāhān yā: Mā cúyūhú nú, de ni mā cásī nū yuhú nú, chi nacani nú tūhun nī. \p \v 10 Chi jíca maá nī jíín nú, de ni iin tēe mā cūú sāhá nāvāha dē ndóhó. Chi ñuū yáhá íyó cuāhā nchivī jā candíja ji tūhun nī, ncachī yā. \p \v 11 De sá de iin cuīyā yósāvá nī īyo Pablo ñuū ñúcuán, de stéhēn dē tūhun Yāā Dios nūū ji. \p \v 12 De tá nī ncuu Galión gobernador inī región Acaya de inuú-ni nī nenda ndá nchivī hebreo sīquī Pablo, de nī jeca ndá ji dē cuāhān ji jíín dē vehe tíñú. \p \v 13 De nī ncāhān ndá jíín Galión: Tēe yáhá chi scáhān ndasí dē nchivī jā incā modo chiñúhún ji Yāā Dios, de jā chíñúhún ji chi contra ley cúu, ncachī ndá. \p \v 14 De númī Pablo jā cāhān dē nícu, sochi nī ncāhān-ni Galión jíín ndá nchivī ñúcuán: Ndá ndóhó nchivī hebreo, tú iin cuāchi xeēn á iin cuāchi nīhin cúu jā cáhān nū sīquī dē de cunini vāha nī jā cáhān nū nícu. \p \v 15 De nduú. Chi maá-ni sīquī nā-ni tūhun á sīquī nā-ni síví á sīquī ndá ley maá nú cúu, de ndá ñúcuán chi sāhá ndāā maá nú túsaá. Chi nduú sáhá ndāā ni iin tiñu súcuán, ncachī dē. \p \v 16 De nī ntavā dē ndá ji cuāhān ndá ji tāvēhé tíñú. \p \v 17 Ñúcuán de ndá nchivī griego nī ntiin ji Sóstenes, tēe cúñáhnú inī vehe īī sinagoga, de nī ncani ndá ji dē viéhé tíñú, de Galión chi nduú ní nsáhá cuitī dē cuenta. \s1 Jā ní nōhōn tucu Pablo Antioquía, de nī nquee dē cuāhān dē jā nacani dē tūhun yā vuelta ūnī \p \v 18 De cuāhā cā quīvī nī ndeē Pablo Corinto. Sá de nī nacuetáhví dē nūū ndācá hermano ñúcuán, de Aquila jíín ñasíhí dē Priscila nī nquee ndá dē cuāhān dē jíín Pablo ñuū Cencrea. De ñúcuán nī nsēté Pablo xīnī dē, chi ñúcuán cúu iin seña jā ní squíncuu dē jā ní nquee yuhú dē nūū yā. De nī nquīvi ndá dē barco jā quíhīn dē jondē región Siria. \p \v 19 De nī nquenda ndá dē ñuū Efeso. De ñúcuán nī sndóo dē Aquila jíín Priscila, de maá dē-ni nī jēhēn vehe īī sinagoga, de nī nacani dē tūhun yā nūū ndá táhán dē hebreo jā ní ndutútú ñúcuán. \p \v 20 De nī ncāhān ndāhví ndá ji jíín dē jā ná cúndeē dē jacū cā quīvī jíín ji, sochi nduú ní jéhe dē tūhun. \p \v 21 Chi nī nacuetáhví dē nūū ji, chi nī ncāhān dē: Cánuú jā quínohōn sá ciudad Jerusalén jā coo sá vico, sochi tú cúnī Yāā Dios de nenda tucu sá nūū ní, ncachī dē. De nī nquee dē inī ñuū Efeso, de nī nquīvi dē barco cuāhān dē. \p \v 22 De nī nquenda dē Cesarea, de sá de nī jēhēn dē Jerusalén jā sāhá dē saludar grupo nchivī cándíja ñúcuán, de sá de cuānohōn dē jondē Antioquía. \p \v 23 De nī īyo dē ñúcuán jacū quīvī, de sá de nī nquee dē ñúcuán cuāhān tucu dē nī jicó núu dē níí ndáñúū Galacia jíín ndáñúū Frigia. De ndá nchivī cándíja nūū ní jēhēn dē nī jija cā inī ndá ji nī nsāhá dē. \s1 Jā ní nacani Apolos tūhun Jesús inī ñuū Efeso \p \v 24 De Efeso nī nquenda iin tēe hebreo jā nání Apolos, de tēe ñuū Alejandría cúu dē. De vāha ndasí nácani dē tūhun yā, de jínī vāha dē tutū īī. \p \v 25 De suni ja nī ncutūha dē tūhun jā ní stéhēn Juan nāsa quiji maá Jētohō ō Jesús. De ndíhvī inī dē stéhēn cājí dē tūhun yā vísō maá-ni tūhun jā ní stéhēn Juan tá nī scuénduté dē nchivī cúu. \p \v 26 De nī nchundeé inī Apolos nī ncāhān dē tūhun yā inī vehe īī sinagoga. De nī jini Aquila jíín Priscila tūhun nácani dē, de nī jeca síín ndúū dē tēe ñúcuán, de nī stéhēn vāha cā ndúū dē tūhun Jesús jāá ncháha ca cunī Apolos. \p \v 27 Ñúcuán de cúnī Apolos jā quíhīn dē región Acaya. De ndá hermano ñuū Efeso nī ntee ji carta jā quíhīn dē jíín nūū nchivī cándíja Acaya jā ná cuétáhví ji Apolos. Chi ja cándíja sava nchivī ñúcuán nī nsāhá Yāā Dios sīquī jā vāha inī yā. De tá nī nquenda dē ñúcuán, de vāha nī nchindeé dē ji jíín tūhun yā. \p \v 28 Chi cájí ndasí nī ncachī dē nūū ndá táhán dē hebreo jondē nduú cā ní ncúu cāhān cā ndá dē sīquī tūhun Jesús. De súcuán nī ntūu nūū ndá cā nchivī jā nchivī hebreo chi stíví dē. Chi jíín tutū īī nī stéhēn Apolos jā maá Jesús cúu Cristo, jā ñúhún inī ndá nchivī hebreo jā quiji. \c 19 \s1 Jā ní īyo Pablo inī ñuū Efeso \p \v 1 De juni ndéē Apolos inī ñuū Corinto de nī jica nuu Pablo ndá ñuū íyó ichi síquī ñuū Efeso, sá de nī nquenda dē Efeso. De ñúcuán nī nquetáhán dē jíín sava nchivī cándíja. \p \v 2 De nī jīcā tūhún dē ji: ¿A nī nīhīn ndá ní Espíritu Santo tá nī ncandíja ní, á nduú? ncachī dē. De nī ncāhān ndá ji: Nduú chi juni nduú ní níhīn ndá sá tūhun de tú íyó Espíritu Santo, ncachī ji. \p \v 3 Ñúcuán de nī ncāhān dē: ¿De nāsa nī jenduté ndá ní túsaá? ncachī dē. De nī ncāhān ndá ji: Suu nī jenduté ndá sá modo jā ní stéhēn Juan, ncachī ndá ji. \p \v 4 De nī ncāhān Pablo: De jā ní scuénduté Juan cúu jā ní stéhēn dē jā ná nácani inī nchivī jā sndóo ji cuāchi ji, de nī ncāhān dē jā ná cándíja ji Yāā jā quiji jā cúu Cristo Jesús, ncachī Pablo. \p \v 5 De tá nī jini ndá ji tūhun yáhá de nī jenduté ndá ji-ni jā ní ncandíja ji maá Jētohō ō Jesús. \p \v 6 De nī ntee Pablo ndahá dē xīnī ndá ji. De nī nquīvi-ni Espíritu Santo inī ánō ndá ji, de nī ncāhān ndá ji síín síín yuhú, de nī nacani ji tūhun yā. \p \v 7 De nī īyo tá ūxī ūū tēe. \p \v 8 De ūnī yōō nī jica Pablo vehe īī sinagoga. De nī nchundeé inī dē nī ncāhān nīhin dē tūhun yā jā scándíja dē ji cúnī dē, chi nī ncachī dē nāsa tátúnī Yāā Dios. \p \v 9 Sochi sava ji nī ncujéhe inī ji, de nduú ní ncándíja ji, de nī ncāhān nāvāha ji sīquī tūhun Yāā Dios nī jini ndá nchivī jā ndútútú. De jā ñúcuán cúu jā ní ncujiyo-ni Pablo nūū ndá ji, de cuāhān dē jíín ndá nchivī cándíja. De ndācá quīvī nī stéhēn dē nūū ndá nchivī ñúcuán inī escuela iin tēe nání Tiranno. \p \v 10 De súcuán nī nsāhá Pablo ūū cuīyā. De ndācá nchivī jā íyó Asia, cúu nchivī hebreo jíín nchivī ndá cā nación, nī jini ji tūhun maá Jētohō ō Jesús. \p \v 11 De nī jēhe Yāā Dios poder nūū Pablo jā cuu sāhá dē quéhén nūū tiñu ñáhnú ndasí. \p \v 12 De jondē ndá pañito jíín ndá sahma jā jétíñú dē nī jēhēn ndá nchivī jíín nūū cáá ndá nchivī cúhū, de nī nduvāha ndá ji-ni cuēhē ndóho ji de nī nquee ndá tāchī inī ji. \p \v 13 De jacū tēe hebreo jícó núu ndá dē jā tavā dē tāchī inī nchivī. De cúnī dē jā nacunehen dē síví maá Jētohō ō Jesús tácua quee ndá tāchī inī nchivī. De súcuán cáhān ndá dē nūū ndá tāchī: Jíín síví maá Jesús, Yāā jā nácani Pablo tūhun, cáhān nīhin nī jíín nú jā quee nú quīhīn nū, cáchī dē. \p \v 14 De iin tēe hebreo, nání dē Esceva, cúu dē sūtū cúñáhnú, de íyó ūjā sēhe yií dē jā sáhá súcuán. \p \v 15 Sochi tá nī ncāhān ndá dē súcuán de nī ncāhān-ni tāchī: Ja jínī ni maá Jesús, de suni jínī ni Pablo. Sochi ndá ndóhó, ¿nā tēe cúu ndá nú jā cuetáhví nī nūū nū? ncachī. \p \v 16 De tēe ndóho tāchī ñúcuán nī ndava dē nī ntiin dē ndihújā tēe ñúcuán, de nī nsāhá xēēn dē chi jondē nī stácuēhé dē, de nī stávichí dē. De nī nquee ndá dē vehe nī jinu ñií dē cuāhān dē. \p \v 17 De tūhun yáhá nī jinī ndá nchivī Efeso, cúu nchivī hebreo cúu nchivī ndá cā nación. De nī nchūhú ndasí ndá ji, de nī ncāhān ndá ji jā cúñáhnú ndasí maá Jētohō ō Jesús. \p \v 18 De cuāhā nchivī jā ní ncandíja nī nquenda ji nūū Pablo, náhmā ji ndācá cuāchi jā ní nsāhá ji. \p \v 19 De cuāhā ndá tēe jā névāha mágica nī nquenda ndá dē née dē tutū dē, de ndéhé jínúū ndācá nchivī de nī nteñuhūn ndá dē tutū dē. De nī ntavā ndá dē cuenta nāsaa ndéē ndá tutū jā ní ncāyū ñúcuán, de nī ncucáhnú inī ndá dē jā ūū xico ūxī mil xūhún plata cúu. \p \v 20 De súcuán nī jītē nuu tūhun maá Jētohō ō cuāhān, de nī jinī ndihi nchivī jā cúñáhnú ndasí tūhun yā. \p \v 21 De tá nī ncuu ndācá tiñu yáhá de nī jani téyíí inī Pablo jā quíhīn dē Macedonia jíín Acaya de sá de nenda dē ciudad Jerusalén. De nī ncāhān dē jā tá quenda dē Jerusalén de suni cánuú quīhīn dē ciudad Roma. \p \v 22 De nī scáca Pablo Timoteo jíín Erasto, ūū tēe jā chíndeé táhán jíín dē, cuāhān ndúū dē Macedonia. De nī nquendōo Pablo Asia jacū cā quīvī. \s1 Jā ní ncuvaā nchivī ñuū Efeso \p \v 23 De iin ndá quīvī ñúcuán nī nenda ndasí nchivī sīquī tūhun yā. \p \v 24 Chi nī īyo iin tēe sátíñú plata nání dē Demetrio. De maá dē jíín ndá cā tēe jā sátíñú jíín dē, níhīn ndasí ndá dē xūhún, chi jíín plata sáhá ndá dē ndá veñūhun lulí jā cáá tá cáá veñūhun ídolo ji jā cúu yāā Diana. \p \v 25 De nī nastútú Demetrio ndá táhán dē jā sátíñú jíín dē jíín ndá cā tēe jā iin-ni tiñu sáhá jíín dē, de nī ncāhān dē: Señor, ja jínī ndá ní jā vāha níhīn ō xūhún sīquī tiñu sáhá ó yáhá. \p \v 26 De jínī ndá ní de suni jíni ndá ní tūhun jā tēe nání Pablo chi cáhān dē jāá nsūú Yāā ndāā cúu jā sáhá nchivī. De ja nī scáhān dē cuāhā nchivī, de nsūú maá iin-ni ñuū ō Efeso yáhá chi níí cáhnú región Asia. \p \v 27 De yúhú sá jā cani inī nchivī jāá nduú tiñu jā sáhá ó. De nsūú maá-ni ñúcuán, chi suni cani inī ji jāá nduú tiñu veñūhun maá yāā Diana, de suni sāhá jéhe inī ndá ji nūū yāā Diana, de mā cúñáhnú cā yā vísō ndihi nchivī Asia jíín nchivī níí cáhnú ñayīví chíñúhún ji yā mitan, ncachī dē. \p \v 28 Súcuán nī jini ndá tūhun yáhá, de nī nquītī ndasí inī, de nī ncana jee ndá: Cúñáhnú ndasí yāā Diana jā cúu patrona inī ñuū ō Efeso, ncachī ndá. \p \v 29 De ndihi ndá nchivī ñuū ñúcuán nī ncuvaā ji. De iin cáhnú-ni nī nenda ndá ji nī jeca xeēn ji Gayo jíín Aristarco cuāhān ndá jíín ndúū dē inī vehe nūū ndútútú ndá nchivī sáhá junta. De tēe Macedonia cúu ndúū dē, de jíca ndúū dē jíín Pablo. \p \v 30 De cúnī Pablo jā quīvi dē nūū íyó tútú ndá nchivī ñúcuán jā cāhān dē jíín ndá nchivī cúnī dē nícu, sochi ndá nchivī cándíja nduú ní jéhe ji tūhun jā quīvi dē. \p \v 31 De saá-ni sava ndá tēe Asia jā cúñáhnú jā cúu amigo dē, nī ntetíñú tūhun cuāhān nūū dē cáhān ndāhví jíín dē jā má quívi dē nūū ní ndutútú nchivī ñúcuán. \p \v 32 De ndá nchivī jā ní ndutútú nī ncana jee, sava ji iin tūhun, de sava cā ji incā tūhun, de súcuán nī ncuvaā ndasí. De cuāhā ji nduú jínī cuitī ji nā sīquī cúu jā ní ndutútú ji. \p \v 33 De ndá tēe hebreo nī jani dē iin táhán dē tēe nání Alejandro nūū nchivī cuāhā, de nī ncachī tūhun ndá táhán dē nūū dē nā sīquī cúu jā cúvaā ndá. Ñúcuán de nī nsāhá Alejandro seña jā ná cóo nañíí nchivī, chi cúnī dē jā cachī dē nūū nchivī jāá nsūú cuāchi nchivī hebreo cúu jā cúvaā. \p \v 34 Sochi nī nacunī ndá ji jā tēe hebreo cúu dē, de jā ñúcuán nī ncana jee ndasí cā ndá ji tá ūū hora: Cúñáhnú ndasí yāā Diana jā cúu patrona inī ñuū ō Efeso, ncachī ndá ji. \p \v 35 Ñúcuán de secretario inī ñuū ñúcuán nī nsāhá dē jā ní jasī ndá ji yuhú ji, de nī ncāhān dē: Ndá ní tēe ñuū ō Efeso, ja jínī ndācá nchivī jā nchivī ñuū yáhá jíto ndācá ó veñūhun yāā Diana jā cúñáhnú, jíín imagen Diana jā ní nincava ichi andiví. \p \v 36 De ni iin mā cūú cāhān jāá nduú ndāā tūhun yáhá. Túsaá de vāha cā casī ndá ní yuhú ní, de mā sāhá ñamā ní iin tiñu jāá ncháha ca cucáhnú vāha inī ní. \p \v 37 Chi nī nquisiáha ndá ní ndúū tēe yáhá vísō nduú ní nsáhá dē ni iin cuāchi ni nduú ní ncáhān nāvāha dē sīquī yāā maá ó Diana. \p \v 38 De Demetrio jíín ndá cā tēe jā iin-ni tiñu sáhá jíín dē, de tú cúnī dē cāhān dē cuāchi sīquī iin tēe de ná quíhīn dē juzgado nūū ndá tēe jā sáhá ndāā tiñu, de ñúcuán cundaā sīquī tiñu ndá dē. \p \v 39 De tú íyó incā tiñu jā má cúndaā ñúcuán de sāhá ndāā ndá máá ní nūū junta cāhnú tá cúu nūū tátúnī ley. \p \v 40 Chi yúhú sá jā coto cachī nchivī nación Roma jā sīquī gobierno nénda ó, chi mā cúcáhnú inī ō nāsa cachī ō jā ní ncutútú ó de nī ncuvaā ō mitan, ncachī dē. \p \v 41 De tá nī jīnu nī ncāhān secretario tūhun yáhá, de nī jītē nuu-ni nchivī cuāhān ji. \c 20 \s1 Jā ní jēhēn Pablo región Macedonia jíín Grecia \p \v 1 De tá nī ncuu nī ncuvaā ndá ji, de incā quīvī de nī ncana Pablo ndá nchivī cándíja, de nī jani ichí dē ndá ji. De nī nacuetáhví nūū tāhán ndá ji jíín dē, de nī nanumi táhán ndá ji jíín Pablo. Sá de cuāhān Pablo Macedonia. \p \v 2 De níí cáhnú Macedonia nī jicó núu dē, de nī sndíhvī inī dē ndá hermano. De sá de nī nquenda dē Grecia. \p \v 3 De ñúcuán nī ndeē dē ūnī yōō. De ja númī dē quīhīn dē jíín barco jondē región Siria nícu, de nī nīhīn dē tūhun jā ní squétáhán ndá táhán dē hebreo tūhun jā nenda dē sīquī Pablo ichi nūū quíhīn dē. De jā ñúcuán cúu jā ní nacani inī dē, de nī ndicó cóo dē Macedonia. \p \v 4 De nī īyo sava tēe jíca jíín Pablo, de súcuán nání ndá dē: Sópater tēe ñuū Berea, Aristarco jíín tēe nání Segundo de tēe ñuū Tesalónica cúu ndúū dē, Gayo tēe ñuū Derbe, Tíquico jíín Trófimo tēe región Asia, jíín Timoteo. \p \v 5 De ndá tēe yáhá nī jehndē ndāā dē cuāhān dē ñuū Troas, de ñúcuán nī ndetu ndá dē ndúū sá jíín Pablo. De sāán cúu Lucas. \p \v 6 De tá nī nchāha vico jā yájī ndá nchivī hebreo stātílā jāá nduú nā levadura yíhí, de jíín barco nī nquee ndúū sá Filipos, de nūū úhūn quīvī nī naquetáhán ndá sá jíín ndá dē jondē Troas. De ūjā quīvī nī īyo ndá sá ñuū ñúcuán. \s1 Jā ní īyo Pablo ñuū Troas \p \v 7 De domingo nī ndutútú ndá nchivī cándíja jā cajī ji stātílā jā nūcūhun inī ji yā. De cání ndasí nī stéhēn Pablo tūhun yā nūū ndá ji chi jondē sava ñuú, chi incā quīvī de quīhīn dē. \p \v 8 De nī īyo cuāhā ñuhūn inī vehe piso ūnī nūū ní īyo tútú ndá sá ñúcuán. \p \v 9 De iin tēe lulí nání Eutico ndéē ji viéhé ventana. De tá nī ncunúú nácani Pablo tūhun de jíhī ndasí ji māhná, de nī nquīxīn ji-ni. De nī nincava ji ventana jondē nūū ñūhún, de tá nī nanee ndá nchivī ji de ja nī jīhī ji. \p \v 10 Ñúcuán de nī nuu Pablo. De nī jīquindeyi dē de nī numi dē ji, de nī ncāhān dē: Mā cúyūhú ndá ní, chi nī natecū ji, ncachī dē. \p \v 11 De nī ndaa dē, de nī scuáchi dē stātílā, de nī nchajī dē jíín ndá ji jā núcūhun inī ndá ji yā. De nahán cā nī stéhēn dē tūhun chi jondē nī ntūu. Ñúcuán de nī nquee dē cuāhān dē. \p \v 12 De cuānohōn ndá ji jíín Eutico, chi íyó vāha ji, de cúsiī ndasí inī ndá ji. \s1 Jā ní nquee Pablo ñuū Troas cuāhān dē ñuū Mileto \p \v 13 De nī nquīvi ndá sá inī barco, de cuāhān sá ñuū Asón, de ñúcuán naquetáhán ndá sá jíín Pablo, chi súcuán nī ncachī dē jā caca jéhé dē de quenda dē ñúcuán. \p \v 14 De nī naquetáhán ndá sá jíín dē Asón. De nī nquīvi dē barco jíín ndá sá, de cuāhān ndá sá jíín dē ñuū Mitilene. \p \v 15 De ñúcuán nī nquee tucu ndá sá jíín barco. De quīvī téēn nī nquenda sá xiín isla Quío, de quīvī únī de nī nquenda sá jíín barco isla Samos, de nī nquendōo ndá sá ñuū Trogilio. De quīvī cúmī de nī nquenda ndá sá Mileto. \p \v 16 Chi jáni inī Pablo jā má jéncuiñī dē Efeso, tácua quee ñamā dē-ni inī Asia, chi númī dē jā quíhīn ñamā dē ciudad Jerusalén tácua coo dē maá quīvī Pentecostés tú ná cúñamā dē. \s1 Jā ní jani ichí Pablo ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī cándíja inī ñuū Efeso \p \v 17 De juni ndéē dē ñuū Mileto, de nī ntetíñú dē tūhun cuāhān Efeso jā ná quíji ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī cándíja ñúcuán. \p \v 18 De tá nī nquenda ndá tēe ñúcuán de nī ncāhān dē: Ja jínī vāha ndá máá ní nāsa sáhá sá jondē quīvī jā ní nquiji xíhna ñúhún sá región Asia de jondē mitan. \p \v 19 De ja jínī ní nāsa nī nsatíñú vāha sá nūū maá Jētohō ō níí tiempo jā ní īyo sá jíín ndá ní de jondē mitan. De nduú ní nsáhá ñáhnú sá maá sá. De suni íyó vuelta jā ní jacu sá jā jéhē nchivī. De nī nquiji tūndóhó sīquī sá nī nsāhá ndá táhán sá hebreo, chi nī squétáhán ndá ji tūhun jā síquī sá. \p \v 20 De ja jínī ní jāá nduú ní ncúmanī jā nacani sá ndācá tūhun yā nūū ní jā sáhá jā quendōo vāha ndá ní, chi nī stéhēn sá tūhun yā cúu nūū chītú cúu inī ndācá vehe. \p \v 21 De suni inuú-ni nī nacani sá tūhun yā nūū ndá táhán sá hebreo jíín nūū nchivī ndá cā nación jā ná nácani inī ji sīquī cuáchi ji, de ná cándíja ji maá Jētohō ō Jesucristo. \p \v 22 De mitan chi ja ñúhún ichí sá jā quíhīn sá Jerusalén, chi sndíhvī inī Espíritu Santo sāán jā quíhīn sá vísō nduú jínī sá nāsa cundoho sá ñúcuán. \p \v 23 De íyó iin jā jínī sá, chi ndācá ñuū nūū jíca sá chi cáhān Espíritu Santo jíín sá jā quiji tūndóhó sīquī sá, de suni quīhīn sá vecāa. \p \v 24 De ni nduú sáhá sá cuenta vísō ná cáhnī ji sāán, chi jā cúnī sá cúu jā ná sínu vāha sá tiñu jā ní ntee maá Jētohō ō Jesús sīquī sá de súcuán cusiī inī sá. De tiñu ñúcuán cúu jā nácani sá tūhun vāha yā nūū ndācá nchivī nāsa vāha inī Yāā Dios jíín ó. \p \v 25 De māhñú ndá máá ní chi ja nī jica nuu sá nī nacani sá tūhun nāsa tátúnī Yāā Dios, de mitan chi ja nī jinī sá jā ni iin ní mā cūní cuitī cā nūū sá. \p \v 26 Túsaá de cájí cáchī tūhun sá nūū ndá ní mitan jāá nsūú cuāchi maá sá cúu de tú naā iin ní. \p \v 27 Chi nduú ní ncúmanī jā nácani sá nūū ndá ní ndācá jā ní nsāhá ndāā Yāā Dios. \p \v 28 Túsaá de coto vāha ndá ní maá ní, de suni coto vāha ndá ní ndá cā nchivī cándíja, chi Espíritu Santo nī jani yā ndá ní jā coto ní ndá nchivī jā ní ncandíja maá Jētohō ō. Chi jíín nīñī yā nī nacueen yā ndá ji. \p \v 29 Chi jínī sá jā tá quee sá quīhīn sá de quīvi ndá tēe nēhén māhñú ndá ní jā stáhví dē ndá ní. Chi cuu dē tá cúu yīhī jā jáhnī tīcāchí de súcuán nducú ndá dē jā snáā dē ánō ndá nchivī cándíja. \p \v 30 De saá-ni jondē māhñú grupo ndá máá ní, suni quijéhé sava dē cāhān dē tūhun stáhví tácua stáhví dē nchivī cándíja jā ná tíin ji tūhun stáhví jā stéhēn dē. \p \v 31 Coo ndito inī ndá ní túsaá. De mā náā inī ní jā ūnī cuīyā nduú ñuú nduú ní jéncuiñī sá jā sndíhvī ndasí inī sá tá iin iin ní chi jondē nī jacu sá jēhē ndá ní. \p \v 32 De mitan, hermano, jícān táhvī sá jēhē ndá ní jā maá Yāā Dios coto yā níhín, de coo ndá ní jíín tūhun yā jā sáhá yā jā váha ndá ní. Chi íyó poder tūhun yā ñúcuán jā scúja yā inī ndá ní, de suni sáhá jā nīhīn ní ndācá jā cúnī yā taji yā nūū ní jíín nūū ndá cā nchivī jā coo ndoo coo iī ji nūū yā. \p \v 33 De ni nduú ní ndíyo inī sá jā nīhīn sá ni xūhún ni sahma nūū ni iin nchivī. \p \v 34 Chi jínī vāha ndá ní jā ní nsatíñú ndasí maá sá tácua nīhīn sá ndācá jā jíni ñúhún sá jíín ndá tēe jā ní jica jíín sá. \p \v 35 De súcuán nī stéhēn sá nūū ní jā súcuán cánuú satíñú ó tácua nīhīn ō jā cuāha ó nūū ndá nchivī jā cúmanī nūū. De mā náā inī ní tūhun maá Jētohō ō Jesús, chi súcuán nī ncāhān yā: Ndetū cā quéndōo ó jā cunī mānī maá ó ndatíñú nūū nchivī nsūú cā jā cunī mānī ji nūū maá ó, ncachī yā, ncachī Pablo. \p \v 36 De tá nī ndihi nī ncāhān dē ndācá tūhun yáhá de nī jēcuīñī jītí dē, de nī jīcān táhvī dē jíín ndá hermano ñúcuán. \p \v 37 Ñúcuán de ndihi dē nī jacu ndasí. De nī nanumi táhán ndá dē jíín Pablo de nī nchitū ndá dē nūū Pablo. \p \v 38 Chi cúcuécá ndasí inī ndá dē jā ní ncāhān Pablo jā má cūní cuitī cā ndá dē nūū dē. De cuāhān ndá dē jíín Pablo nūū íñí barco. \c 21 \s1 Jā cuánohōn Pablo ciudad Jerusalén \p \v 1 Ñúcuán de ndá hermano jā ní nquiji Efeso nī nquendōo ndá ji Mileto. De nī nquīvi ndá sá barco, de nī jehndē ndāā ndá sá cuāhān sá jondē isla Cos. De quīvī téēn nī nquenda sá ñuū Rodas. De nī nquee tucu ndá sá, de nī nquenda sá ñuū Pátara. \p \v 2 De ñúcuán nī nīhīn ndá sá iin barco jā quíhīn región Fenicia, de nī nquīvi ndá sá cuāhān sá. \p \v 3 De tá nī jinī sá isla Chipre de nī nquendōo-ni lado sátín sá, chi nī nchāha ndá sá cuāhān sá jíín barco jondē región Siria. De nī nquenda ndá sá ñuū Tiro, chi ñúcuán quendōo carga jā ndíso barco. \p \v 4 De ñúcuán nī nanducú ndá sá nchivī cándíja, de nī īyo sá jíín ndá ji ūjā quīvī. De nī stéhēn Espíritu Santo nūū ndá ji jā quiji tūndóhó sīquī Pablo inī ciudad Jerusalén, de jā ñúcuán nī ncāhān ndá ji jíín dē jā má quíhīn dē nícu. \p \v 5 Ñúcuán de tá nī jīnu ūjā quīvī de nī nquee ndá sá. De ndá tēe cándíja jíín ñasíhí dē jíín ndá sēhe dē, nī jēchūhun ichí ndá dē ndá sāán yuhú ñúū ñúcuán. De nī jēcuīñī jītí ndá sá yuhú mar, de nī jīcān táhvī ndá sá. \p \v 6 De nī nanumi táhán ndá sá de nī nacuetáhví nūū tāhán ndá sá ñúcuán. De nī nquīvi ndá sá barco cuāhān sá, de nī ndicó cóo ndá ji cuānohōn ji vehe ji. \p \v 7 De súcuán nī nquee ndá sá inī ñuū Tiro cuāhān sá jíín barco, de nī nquenda sá ñuū Tolemaida de sá de nī nquee sá barco. De ñúcuán nī nsāhá ndá sá saludar ndá hermano, de nī īyo ndá sá iin quīvī jíín ndá dē. \p \v 8 De quīvī téēn nī nquee tucu ndá sá jíín Pablo, de nī nquenda ndá sá ciudad Cesarea. De nī nquīvi ndá sá inī vehe iin tēe nání Felipe. De tēe nácani tūhun vāha yā cúu dē, de cúu dē iin táhán jā újā tēe jā ní nsajī stāā nūū ndá ñahan ndahví tá nī nacāji nchivī cándíja. De nī ndeē ndá sá jíín dē. \p \v 9 De tēe ñúcuán íyó cūmī sēhe síhí dē jā íyó maá, de nácani ndá ji tūhun Yāā Dios. \p \v 10 De juni ndéē ndá sá jíín dē jacū quīvī ñúcuán de ichi Judea nī nquiji iin tēe nácani tūhun Yāā Dios, nání dē Agabo. \p \v 11 De nī nquindēhé dē ndá sá. De nī nquehen dē sachíjin Pablo, de nī juhnī dē ndahá maá dē jíín jēhē dē, de nī ncāhān dē: Cáchī Espíritu Santo jā súcuán cuhnī táhán ó hebreo tēe xíí sachíjin yáhá tá quīhīn dē Jerusalén. De cuāha ji dē nūū nchivī incā nación, ncachī dē. \p \v 12 De jā súcuán nī jini ndá sá tūhun ñúcuán, de ndá sāán jíín ndá cā hermano Cesarea nī ncāhān ndāhví ndá sá jíín Pablo jā má quíhīn dē Jerusalén nícu. \p \v 13 Ñúcuán de nī ncāhān Pablo: ¿Nājēhē cúu jā jácu ndá ní de cúcuécá ndasí inī sá sáhá ndá ní? Chi sāán chi nsūú vāchi jā cunuhnī sá-ni inī ciudad Jerusalén, chi ja íyó tūha sá jā vísō ná cúū sá ñúcuán jā síquī maá Jētohō ō Jesús, ncachī dē. \p \v 14 De nduú ní ncúu casī ndá sá jā má quíhīn dē. De nduú cā ní ncáhān fuerza sá jíín dē, chi nī ncāhān sá: Ná cóo nāsa cúnī maá Jētohō ō túsaá, ncachī ndá sá. \p \v 15 Ñúcuán de nī nsāhá tūha sá de nī nquee ndá sá cuāhān sá Jerusalén. \p \v 16 De suni cuāhān ndá sá jíín jacū tēe Cesarea jā cándíja, de suni cuāhān iin tēe Chipre, nání dē Mnasón. De ja nī ncunahán cándíja dē. De tá nī nquenda ndá sá Jerusalén, de nī ndōo ndá sá vehe tēe ñúcuán. \s1 Jā ní jēndēhé Pablo Jacobo \p \v 17 De tá nī nquenda ndá sá Jerusalén de nī ncusiī ndasí inī ndá hermano ñúcuán jā ní nquenda ndá sá. \p \v 18 De quīvī téēn nī jēhēn ndá sá jíín Pablo vehe Jacobo. De ñúcuán nī ncutútú ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū ndá nchivī cándíja. \p \v 19 De nī nsāhá saludar Pablo ndá tēe ñúcuán. Sá de nī nacani dē tūhun ndācá tiñu jā ní nsāhá Yāā Dios jíín dē tá nī nacani dē tūhun yā nūū nchivī ndá cā nación. \p \v 20 De nī jini ndá dē tūhun yáhá, de nī ncāhān ndá dē jā cúñáhnú ndasí Yāā Dios. De nī ncāhān ndá dē jíín Pablo: Hermano, mitan de ja jínī ní tá cuāhā mil táhán ó hebreo nī ncandíja ji Jesús. De cáhān nīhin ndá ji jā cánuú squíncuu ó ley Moisés. \p \v 21 Sochi nī nīhīn ndá ji tūhun jā stéhēn ní nūū ndá táhán ó hebreo jā íyó ndá cā nación jā má cuétáhví cā ji ley Moisés de ni mā sāhá cā ji circuncidar ndá sēhe ji de ni mā cuétáhví cā ji ndá costumbre janahán. \p \v 22 ¿De nāsa sāhá ó túsaá? Chi nīhīn ndija ndá táhán ó hebreo tūhun jā ní nenda ní, de cutútú cuāhā ji. \p \v 23 Túsaá de súcuán ná sáhá ó: Yáhá íyó cūmī táhán ó hebreo jā ní nquee yuhú ndá dē iin jā squíncuu dē nūū Yāā Dios. \p \v 24 Cueca ní ndá tēe yáhá, de quīhīn ní jíín dē templo. De sāhá ndá ní tá cúu nūū cáhān ley jā ndúndoo nchivī nūū yā. De chunáá ní jā sōcō ndá dē nūū yā. De sá de cuu sēté ndá dē xīnī dē, de ñúcuán stéhēn jā ní squíncuu dē jā ní nquee yuhú dē nūū yā. Tú súcuán sāhá ní sá de jīcūhun inī ndá táhán ó hebreo jāá nsūú jāndáā cúu tūhun jā ní nīhīn ji sīquī ní, chi cunī ji jā sa vāha squíncuu ní ley Moisés. \p \v 25 Sochi ndá nchivī ndá cā nación jā cándíja Jesús, chi ja nī ntetíñú ndá sá carta cuāhān nūū ji jāá nduú cánuú squíncuu ji ni iin tūhun ñúcuán. Chi jā squíncuu ji cúu jā má cājí ji cūñu jā ní nsōcō nūū ídolo ni nīñī ni quiti jéhné, de mā cācá ndiī ji, ncachī ndá dē. \s1 Jā ní ntiin ndá dē Pablo inī templo \p \v 26 Ñúcuán de nī jeca Pablo ndicúmī tēe ñúcuán cuāhān ndá dē nūū quendōo dē. De quīvī téēn nī nasāhá ndoo ndá dē maá dē nūū yā. De nī nquīvi Pablo inī templo jā cachī tūhun dē nūū ndá sūtū nā quīvī jīnu jā násāhá ndoo ndá dē maá dē de quīsiáha dē quiti jā sōcō tá iin iin dē nūū yā. \p \v 27 De tá ja ñatin sínu dē ndihújā quīvī jā ndúndoo ndá dē nūū yā, de sava táhán dē hebreo jā váji ichi Asia nī jinī nūū Pablo jā íyó dē inī templo. De nī scáhān ndá dē ndihi nchivī ñúcuán, de nī ntiin ndá Pablo. \p \v 28 De nī ncana jee ndá: Ndá ní tēe nación maá ó Israel, cuāha núú ndá ní ndahá ní, chi tēe yáhá cúu jā jíca nuu níí cáhnú stéhēn dē nūū ndācá nchivī, de cáhān dē sīquī nación ndācá ó jíín sīquī ley Moisés jíín sīquī templo yáhá. De mitan ja nī squívi dē jacū tēe griego inī templo īī yáhá, de súcuán nī stíví dē templo chi cáhān ley jā má cūú quīvi nchivī incā nación jāá nsūú nchivī hebreo cúu, ncachī ndá. \p \v 29 Chi jondē tá ndéē Pablo inī Jerusalén nī jinī ndá tēe hebreo jā jíca dē jíín Trófimo, tēe ñuū Efeso. Chi nī jani inī ndá jā ní squívi Pablo tēe ñúcuán inī templo, de nsūú tēe hebreo cúu dē. \p \v 30 De ndihi nchivī ciudad ñúcuán nī ncuvaā. De nī ncutútú ji-ni, de nī ntiin ndá ji Pablo, de nī ntavā xēēn ji dē inī templo. De nī nacasī ji-ni viéhé. \p \v 31 De cúnī ji jā cahnī ji Pablo nícu, sochi general, tēe cúñáhnú nūū ndá soldado, nī nīhīn dē tūhun jā ndihi nchivī Jerusalén nī nenda ndá ji cúvaā ji. \p \v 32 De nī jeca general ndá soldado jíín capitán, de jínu ndá dē cuāhān dē nūū íyó ndá nchivī cuāhā ñúcuán. De nī jinī nchivī jā ní nquenda general jíín ndá soldado, de nī jencuiñī ndá ji jā cáni ji Pablo. \p \v 33 Ñúcuán de nī ntandeē-ni general, de nī ntiin dē Pablo. Ñúcuán de nī ncachī dē jā ná cúnuhnī Pablo jíín ūū cadena. De nī jīcā tūhún general ndá nchivī ñúcuán nā tēe cúu Pablo, de nā cuāchi nī nsāhá dē. \p \v 34 Sá de ndá nchivī cuāhā ñúcuán nī ncana ji síín síín tūhun. De nduú ní ncúcáhnú inī dē nā cuāchi nī nsāhá Pablo sīquī jā cúvaā ndasí ndá ji, de nī ncachī dē jā ná quíhīn Pablo cuartel. \p \v 35 De tá nī nquenda ndá dē jíín Pablo escalera cuartel de nī jiso-ni ndá soldado dē cuāhān dē, chi nī nenda ndasí nchivī sīquī dē. \p \v 36 Chi ndihi nchivī níquīn ji soldado, de cána jee ndá ji: Ná cúū tēe jīñā, ncachī. \s1 Jā ní ncāhān Pablo jēhē maá dē nūū ndá nchivī \p \v 37 De tá ja quívi ndá soldado jíín Pablo inī cuartel, de jíín tūhun griego nī ncāhān dē jíín general: ¿A cuāha ní tūhun jā cāhān sá iin tūhun jíín ní? ncachī dē. De nī ncāhān general: Jājáān, cúu cáhān nū yuhú griego túsaá. \p \v 38 ¿A nsūú maá nú cúu tēe nación Egipto jā ní nenda sīquī gobierno quīvī yātā túsaá? Chi tēe ñúcuán nī snénda dē cūmī mil tēe jā jáhnī ndīyi nī jēhēn dē jíín jondē nūū ñuhun tíhá, ncachī general. \p \v 39 Ñúcuán de nī ncāhān Pablo: Nduú chi tēe hebreo cúu sá, chi nī ncacu sá Tarso jā cúu ñuū cúñáhnú ndáñúū Cilicia. De sāhá ní favor cuāha ní tūhun jā cāhān sá jíín ndá nchivī yáhá, ncachī dē. \p \v 40 De nī jēhe general tūhun jā cāhān dē, de nī jēcuīñī ndeē Pablo nūū escalera. De nī nsāhá dē seña nūū nchivī ñúcuán jā ná cóo nañíí ji. De tá nī ncunañíí ji de nī ncāhān dē yuhú ndá máá dē jíín ndá ji jā cúu yuhú hebreo: \c 22 \p \v 1 Tátā, señor, mitan de cunini ndá ní tūhun jā cāhān sá jēhē maá sá jíín ní, ncachī dē. \p \v 2 De nī jini ndá ji jā cáhān Pablo yuhú hebreo, de víhí cā nī ncunañíí ndá ji. De nī ncāhān Pablo: \p \v 3 Maá sá cúu ndija tēe ñuū ō hebreo, de nī ncacu sá ñuū Tarso ndáñúū Cilicia, sochi ciudad Jerusalén yáhá nī jahnu sá. De nī ncutūha sá escuela Gamaliel, de nī stéhēn dē ley jā ní jēhe yā nūū ndá ndīyi tatā ō. De nī ndihvī inī sá jā squíncuu vāha sá nūū Yāā Dios jondē jíín inī jíín ánō sá, tá cúu nūū sáhá ndá máá ní jíín ley mitan. \p \v 4 De nī nsāhá nāvāha sá ndá nchivī cándíja tūhun Jesús, de jondē nī ncuu inī sá jā cuū ndihi ji nícu. De cúu tēe cúu ñahan nī ntiin sá ndá ji nī nchihi sá ji vecāa. \p \v 5 De sūtū cúñáhnú cā jíín ndācá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú inī ñuū ō, ndá máá dē cúu testigo jā súcuán nī nsāhá sá. De suni nī ntaji dē orden nūū sá jā cuāha sá nūū ndá tēe ñuū ō hebreo jā íyó Damasco. De cuāhān sá ñúcuán jā tiin sá ndá nchivī cándíja nūū Jesús de quinasiáha sá ji ciudad Jerusalén yáhá de ndoho ji nícu. \s1 Jā ní ncachī Pablo nāsa nī ndico cóo inī dē nūū Jesús \r (Hch. 9.1‑19; 26.12‑18) \p \v 6 De nī nquehen sá ichi cuāhān sá, de nī ncuñatin sá yuhú ñúū Damasco cuāhān sá. De tá cahūxī ūū cúu de ichi andiví nī nquiji-ni iin luz jéndūtē ndasí nūū sá. \p \v 7 De nī ndicó cáva sá-ni nūū ñūhún, de nī jini sá iin tūhun jā cáhān: Saulo, Saulo, ¿nājēhē cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū? ncachī. \p \v 8 Ñúcuán de nī ncāhān sá: ¿Ní iin cúu ní, Señor? ncachī sá. De nī ncāhān yā jíín sá: Maá nī cúu Jesús ñuū Nazaret, de jā sáhá nāvāha nú ndá nchivī cándíja cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū, ncachī yā. \p \v 9 De ndá tēe jā cuáhān jíín sá nī jinī ndija dē luz ñúcuán, de nī nchūhú ndá dē, sochi nduú ní jíni dē nāsa nī ncāhān yā jíín sá. \p \v 10 Ñúcuán de nī ncāhān sá: Señor, ¿naá cúu jā cúnī ní jā sāhá sá túsaá? ncachī sá. Ñúcuán de nī ncāhān maá Jētohō sá: Nacōo, de quīhīn nū Damasco, de ñúcuán íyó iin tēe jā cachī nūū nū naá cúu jā cúnī ni jā sāhá nú, ncachī yā. \p \v 11 De sīquī jā jéndūtē ndasí luz ñúcuán de nī ncucuáá sá-ni nī nsāhá. De ndá tēe jā cuáhān jíín sá tíin ndá dē-ni cā ndahá sá nī nquīvi sá Damasco. \p \v 12 De ñúcuán ndéē iin tēe nání Ananías. De ndācá táhán ó hebreo jā ndéē ñúcuán cáhān jā tēe vāha cúu Ananías, chi vāha squíncuu dē ley Moisés. \p \v 13 De nī nquenda tēe ñúcuán vehe nūū ndéē sá, de nī ncāhān dē jíín sá: Hermano Saulo, ná nátūu tīnūú ní, ncachī dē. De nī natūu-ni nūū sá, de nī jinī sá nūū dē. \p \v 14 De nī ncāhān Ananías: Maá Yāā Dios ndá ndīyi tatā ō, ja nī nacāji yā ní tácua cunī ní naá cúu jā cúnī yā jā sāhá ní, de cunī ní nūū maá Cristo Yāā ndāā, de cuni ní tūhun jā cāhān yā. \p \v 15 De nacani ní tūhun yā nūū ndihi nchivī ndācá jā ní jinī ní jíín jā ní jini ní. \p \v 16 De mitan de mā cúhuun inī ní túsaá. Nacuiñī ní, de cuenduté ní, de cāhān ndāhví ní jíín maá Jētohō ō tácua naquete yā ánō ní nūū cuáchi ní, ncachī dē jíín sá. \s1 Jā ní ncachī Pablo nāsa nī ntetíñú Yāā Dios dē nūū nchivī ndá cā nación \p \v 17 De nī ndicó cóo sá nī nenda sá ciudad Jerusalén. De jícān táhvī sá inī templo de nī stéhēn yā iin jā ní jinī sá. \p \v 18 Chi nī jinī sá nūū yā, de nī ncāhān yā jíín sá: Ndíta-ni quee ñamā nū inī Jerusalén yáhá, chi mā cuétúhún nchivī yáhá tūhun nī jā nacani nú nūū ji, ncachī yā. \p \v 19 De nī ncāhān sá jíín yā: Nduú, Señor, chi cuetáhví ndá ji sāán, chi ja jínī ndá ji nāsa tēe nī ncuu sá jā ní nquīvi sá ndihi vehe īī sinagoga nī ntiin sá ndācá nchivī cándíja ji ní, de nī ncani sá ndá ji, de nī nchihi sá ji vecāa. \p \v 20 De suni jínī ndá ji jā quīvī jā ní jahnī ji Esteban, tēe nī nacani tūhun ní, de suni nī īñi sá quīvī ñúcuán, de nī jetúhún sá jā ní jīhī dē. Chi nī jito sá sahma ndá tēe jā ní jahnī Esteban, ncachī sá jíín yā. \p \v 21 De nī ncāhān yā: Cuáhán, chi maá nī tétíñú ndóhó jā quīhīn jīcá nú jondē nūū nchivī ndá cā nación nacani nú tūhun nī nūū ji, ncachī yā jíín sá, ncachī Pablo. \s1 Jā ní īñi Pablo nūū general \p \v 22 De xihna nī nini vāha ndá ji jā cáhān dē. De tá nī ncāhān dē tūhun yáhá jā ní ncāhān yā jíín dē jā tetíñú yā dē quīhīn dē nūū nchivī ndá cā nación nacani dē tūhun yā, sá de nī ncana jee ndá ji: Ná cúū tēe jīñā. Nsūú tēe vāha cúu dē jā cutecū cā dē, ncachī ndá ji. \p \v 23 De súcuán cána cóhó ndá ji. De quísi ji sōō ji, de squénda ji tīcāchāā ñuhun, de súcuán sáhá ndá ji chi quítī ndasí inī ji. \p \v 24 De nī ncachī general jā ná quívi Pablo inī cuartel. De nī ncachī dē jā ná stíchī ndá soldado Pablo jondē jíín cuarta ñii tácua cucáhnú inī general nā sīquī cúu jā ní nenda ndá nchivī ñúcuán sīquī dē. \p \v 25 De nī juhnī ndá dē Pablo tácua cuu cani ndá dē. De nī ncāhān Pablo jíín tēe cúu capitán jā íñí ñúcuán: ¿A íyó ley jā cani ní jíín cuarta ñii iin tēe nación Roma de tú ncháha ca cunī ní nā cuāchi nī nsāhá dē? ncachī dē. \p \v 26 De nī jini capitán tūhun yáhá, de nī nquee dē cuācachī dē nūū general: Cūndēhé ní nāsa sāhá ní jíín tēe yáhá, chi tēe nación Roma cúu dē, ncachī dē. \p \v 27 Ñúcuán de nī nquenda general nūū Pablo, de nī jīcā tūhún dē: Cachī tú maá jāndáā jā tēe nación Roma cúu nú, ncachī dē. De nī ncāhān Pablo: Suu cúu ndija sá, ncachī dē. \p \v 28 De nī ncāhān tucu general: De nduhū chi cuāhā xūhún nī jēhe nī, de súcuán nī nduu nī sēhe nación Roma, ncachī dē. De nī ncāhān Pablo: Sochi sāán chi cúu sá maá tēe jā ní ncacu nación Roma, ncachī dē. \p \v 29 Ñúcuán de ndá jā cúnī jā sndóho dē nī ncujiyo-ni cuāhān. De saá-ni jondē general suni nī nchūhú dē chi nī stíví dē ley jā ní juhnī dē Pablo, chi nduú íyó vāha jā sāhá súcuán jíín tēe nación Roma. \s1 Jā ní īñi Pablo nūū junta cúñáhnú cā táhán dē hebreo \p \v 30 De quīvī téēn de cúnī general jā cucáhnú vāha inī dē nā sīquī cúu jā ní nenda ndá tēe hebreo sīquī Pablo. De nī ndají dē cadena jā núhnī Pablo. De nī ncachī dē jā cutútú ndācá sūtū cúñáhnú jíín ndācá tēe sáhá junta cúñáhnú cā. De nī ntavā dē Pablo, de nī jani dē nūū ndá tēe jā ní ncutútú. \c 23 \p \v 1 Ñúcuán de nī nūcūndēhé vāha Pablo nūū ndá tēe jā ní ncutútú, de nī ncāhān dē: Ndá ní tátā, señor, sāán chi nijīn cúu ánō sá jā vāha ndāā jíca sá nūū Yāā Dios jondē mitan, ncachī dē. \p \v 2 Ñúcuán de Ananías, tēe cúu sūtū cúñáhnú cā, nī ncachī dē nūū tēe íñí ñatin nūū Pablo jā ná cátū maá yuhú dē. \p \v 3 De nī ncāhān Pablo jíín sūtū cúñáhnú cā ñúcuán: Yāā Dios chi sndóho yā níhín chi tēe stáhví-ni cúu ní. Chi ndéē ní jā sāhá ndāā ní tiñu sá de tú nī stíví sá ley Moisés. ¿Túsaá de nā sīquī cúu jā cáchī ní jā cani dē sāán? Chi suu jīñā cúu jā stíví maá ní ley, ncachī dē. \p \v 4 De nī ncāhān ndá tēe íñí nūū dē ñúcuán: ¿Nājēhē cúu jā cáhān nāvāha nú jíín sūtū cúñáhnú cā jā sátíñú nūū Yāā Dios? ncachī ndá. \p \v 5 De nī ncāhān Pablo: Tátā, señor, nduú ní jínī sá jā sūtū cúñáhnú cā cúu dē. Chi tú ní jínī sá de mā cáhān sá súcuán nícu, chi cáchī nūū tútū īī jā má cáhān nāvāha ó nūū tēe cúñáhnú inī ñuū ō, cáchī, ncachī dē. \p \v 6 De tá nī ncucáhnú inī Pablo jā sava dē cúu tēe grupo saduceo de sava cā dē cúu grupo fariseo, de nī ncāhān jee dē nūū junta: Ndá níhín tátā, maá sá cúu iin táhán grupo fariseo, chi cúu sá sēhe iin tēe fariseo. Chi ñúhún inī sá jā nastécū yā ndīyi, de jā suu cúu jā cáhān ndá ní cuāchi sīquī sá, ncachī dē. \p \v 7 De tá nī ncāhān dē súcuán de nī ntetáhán ndá tēe fariseo jíín tēe saduceo jā sáhá junta. De nī ncusíín inī ndá. \p \v 8 Chi cáhān ndá tēe saduceo jā má nátecū ndīyi de ni nduú nā ángel yā íyó de ni ánō. Sochi tēe fariseo chi jétúhún dē ndinúnī tūhun yáhá. \p \v 9 De nī ncuvaā ndasí. De ñúcuán de nī nacuiñī sava tēe fariseo jā stéhēn ley Moisés, de nī ncāhān dē: Nduú ni iin cuāchi níhīn ndá sá sīquī tēe yáhá. Sanaā de nī ncāhān ndija iin ánō á iin ángel yā jíín dē, de mā sāhá nīhin inī ō nūū Yāā Dios túsaá, ncachī ndá dē. \p \v 10 De nī ntetáhán ndasí ndá. De yúhú general jā scuáchi ndá Pablo de nī ncachī dē jā ná quívi ndá soldado tavā dē Pablo māhñú ndá, de ná ndívi dē inī cuartel. \p \v 11 De jacuáā ñúcuán nī nquenda-ni Jētohō ō nūū dē, de nī ncāhān yā jíín dē: Pablo, sāhá ndeé inī nū, chi tá-ni nī nacani nú tūhun nī inī Jerusalén yáhá, suni súcuán cánuú quīnacani nú tūhun nī jondē Roma, ncachī yā. \s1 Jā ní squétáhán ndá ji tūhun jā cahnī ji Pablo \p \v 12 De tá nī ncunijīn de nī ncutútú cuāhā ndá tēe hebreo de nī squétáhán ndá tūhun. De nī ncāhān téyíí ndá jā má cājí cuitī ndá de ni mā cōhó cuitī ndá de tú mā cáhnī ndá Pablo xihna cā. \p \v 13 De víhí cā ūū xico tēe hebreo nī ncāhān téyíí ndá tūhun yáhá. \p \v 14 De nī jēhēn ndá nūū ndá sūtū cúñáhnú jíín nūū ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī hebreo, de nī ncāhān ndá jíín tēe ñúcuán: Nī ncāhān téyíí ndá sá jā má cājí cuitī ndá sá de tú mā cáhnī ndá sá Pablo xihna cā. \p \v 15 Túsaá de ndá máá ní jíín ndá cā tēe sáhá junta cúñáhnú cā, cuácāhān ndá ní jíín general jā ná távā dē Pablo cuēē dē jíín nūū junta teēn, chi cachī ní jā cúnī ndá ní jā stíchī vāha cā ndá ní dē. De ná cóo tūha ndá sá jā cahnī sá dē ichi, ncachī ndá. \p \v 16 Sochi sēhe yií cuāha Pablo nī jini ji jā súcuán nī squétáhán ndá tūhun. De nī jēhēn ji cuartel, de nī ncachī tūhun ji nūū Pablo. \p \v 17 De nī ncana Pablo iin tēe cúu capitán, de nī ncāhān dē: Cueca ní sūchí yáhá quīhīn ní jíín ji nūū general, chi íyó iin tūhun cachī tūhun ji nūū dē, ncachī dē. \p \v 18 De capitán nī jeca dē ji cuāhān ji jíín dē nūū general, de nī ncāhān dē: Pablo, tēe yíhí vecāa, nī ncana dē sāán nī ncāhān dē jíín sá jā quisiáha sá sūchí yáhá nūū ní, chi íyó iin tūhun cāhān ji jíín ní, ncachī dē. \p \v 19 De nī ntiin general ndahá ji de cuāhān dē jíín ji iin lado, de nī jīcā tūhún yuhú dē ji: ¿De nā tūhun cāhān nū jíín nī cúnī nū? ncachī dē. \p \v 20 De nī ncāhān ji: Ndá tēe hebreo nī squétáhán ndá dē tūhun jā cāhān dē jíín ní jā teēn tavā ní Pablo quīhīn dē nūū ndá tēe sáhá junta cúñáhnú cā, chi cāhān ndá dē jíín ní jā cúnī dē jā stíchī vāha cā dē Pablo. \p \v 21 Sochi mā cándíja ní, chi víhí cā ūū xico dē cundetu yuhū dē ichi. Chi nī ncāhān téyíí ndá dē jā má cājí cuitī dē de ni mā cōhó dē de tú mā cáhnī ndá dē Pablo, ncachī ndá dē. De mitan ja ndétu dē jā cuāha ní tūhun jā quíhīn Pablo nūū junta, ncachī ji. \p \v 22 De nī ncāhān general jíín ji jā ni iin nūū mā cāchí ji jā súcuán nī ncachī tūhun ji nūū dē, de nī natají dē ji cuānohōn ji. \s1 Jā ní ntají general Pablo cuāhān dē nūū Félix, tēe cúu gobernador \p \v 23 Ñúcuán de nī ncana general ūū capitán, de nī ncachī dē jā sāhá tūha dē ūū ciento soldado jā jíca jéhé jíín ūnī xico ūxī soldado jā yósō caballo jíín ūū ciento soldado jā yíndahá lanza. Chi cahīīn jacuáā ñúcuán quee ndá dē quīhīn dē jíín Pablo jondē ciudad Cesarea. \p \v 24 De nī ncachī dē jā suni sāhá tūha dē iin caballo jā cosō Pablo. De coto vāha ndá dē Pablo quīhīn ndá dē jíín dē jondē nūū Félix, tēe cúu gobernador. \p \v 25 De nī ntee dē iin carta, de súcuán cáhān: \p \v 26 Maá sá cúu Claudio Lisias, de tée sá carta yáhá cuēē nūū ní, señor Félix, gobernador cúñáhnú. ¿Nā tāhvī ní cúu? \p \v 27 De mitan de cáchī tūhun sá nūū ní jā nchivī hebreo nī ntiin ndá ji tēe yáhá. De ja ñatin cahnī ndá ji dē nícu, sochi nī scácu sá dē jíín ndá soldado, chi nī jinī sá jā tēe nación Roma cúu dē. \p \v 28 De nī jani sá dē nūū junta ndá máá ji, chi cúnī sá cucáhnú inī sá nā cuāchi cáhān ndá ji sīquī dē. \p \v 29 De nī jinī sá jā síquī ley ndá máá ji cúu jā cáhān ji cuāchi sīquī dē, sochi nduú ní níhīn sá ni iin cuāchi sīquī dē jā cuū dē á jā quihi dē vecāa. \p \v 30 De nī nīhīn sá tūhun jā ní squétáhán sava tēe hebreo tūhun jā cahnī ji dē, de jā ñúcuán cúu jā ní ntetíñú ñamā sá dē cuēē dē nūū ní. De suni ja nī ncachī sá nūū ndá nchivī jā cáhān cuāchi sīquī dē jā ná cuéē ji nūū ní de jīñā cāhān ji cuāchi dē nūū ní de tú nā cuāchi dē. Ja nī ncuu nī ncāhān ō, tátā, ncachī carta. \p \v 31 De ndá soldado nī jeca ñuú dē-ni Pablo cuāhān ndá dē jondē ñuū Antípatris tá cúu nūū ní ndacu general. \p \v 32 De quīvī téēn nī ndicó cóo-ni ndá soldado jā jíca jéhé cuānohōn jondē cuartel, de maá-ni cā soldado jā yósō caballo cúu jā ní jēhēn jíín Pablo. \p \v 33 De nī nquenda ndá Cesarea. De nī jēhe ndá carta nūū gobernador, de suni nī nsiáha ndá Pablo nūū dē. \p \v 34 De nī ncahvi gobernador carta ñúcuán. De nī jīcā tūhún dē nā ñuū Pablo, de nī jinī dē jā tēe ndáñúū Cilicia cúu dē. \p \v 35 De nī ncāhān dē: Ná quíji ndá tēe jā cáhān cuāchi sīquī nū. Ñúcuán de cunini vāha nī tūhun cāhān nū, ncachī dē. De nī ncachī dē jā ná quíndasī Pablo inī palacio ndīyi rey Herodes. \c 24 \s1 Jā ní nacani Pablo tūhun maá dē nūū gobernador Félix \p \v 1 De nūū úhūn quīvī de nī nquenda maá sūtū cúñáhnú cā Ananías jíín sava tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū táhán dē hebreo jíín iin tēe jā cúu abogado jā nání Tértulo. De nī nquīvi ndá nūū gobernador jā cāhān ndá cuāchi sīquī Pablo. \p \v 2 Ñúcuán de nī ncana gobernador Pablo. De nī nquijéhé Tértulo cáhān dē cuāchi Pablo nūū gobernador: Señor gobernador, sīquī jā vāha tēe cúu ní cúu jā vāha nañíí-ni íyó ndá sá mitan, de sīquī jā ndíchí ní de vāha tátúnī ní cúu jā vāha íyó nación. \p \v 3 De ná cútahvī sá chi níní íyó vāha ndācá-ni lugar sáhá ní, señor Félix. \p \v 4 De mitan chi nduú cúnī sá jā snáā sá tiempo ní, sochi cáhān ndāhví sá jíín ní jā sāhá ní tūhun mānī inī jā cunini ní iin tūhun lulí-ni jā cāhān sá jíín ní. \p \v 5 Chi nī jinī ndá sá jā maá tēe ndúcuéhé cúu tēe yáhá, chi sáhá dē jā cánāá ndá táhán sá hebreo níí cáhnú ñayīví. Chi maá dē cúñáhnú nūū ndá nchivī jā scuáha tūhun tēe nání Jesús jā ní jahnu ñuū Nazaret. \p \v 6 De suni ja ndúcú dē jā jondē templo stíví dē nícu, de nī ntiin ndá sá dē. De cúnī ndá sá jā sāhá ndāā sá jíín dē nícu tá cúu nūū cáhān ley ndá sá. \p \v 7 Sochi nī nquenda-ni general Lisias, de nī ncandeē xēēn dē-ni tēe yáhá nūū ndá sá. \p \v 8 De nī ncachī dē jā ná quíji ndá sāán jā cáhān cuāchi sīquī Pablo nūū ní. De mitan de cuu stíchī maá ní dē de jíín tūhun jā cāhān maá dē de cunī ní nāsa íyó ndá cuāchi dē jā cáhān sá sīquī dē, ncachī Tértulo. \p \v 9 De suni nī ncāhān ndá cā tēe jā cuáhān dē jíín: Súcuán íyó ndija cuāchi dē, ncachī ndá. \p \v 10 Ñúcuán de nī nsāhá gobernador seña nūū Pablo jā ná cáhān dē, de nī ncāhān dē: Ja jínī sá ja nī ncuu cuāhā cuīyā cúu ní gobernador inī nación yáhá, de jā ñúcuán cúu jā cúsiī inī sá jā maá ní sāhá ndāā tiñu sá. \p \v 11 De maá ní chi cuu nanducú vāha ní de cunī ní jā cáta ncáá úxī ūū-ni quīvī cúu mitan jondē jíín jā ní jēhēn sá Jerusalén jā ní jēchiñúhún sá Yāā Dios. \p \v 12 De nduú ní ntétáhán cuitī sá jíín ni iin nchivī, de ni nduú ní snénda sá nchivī ni inī templo ni inī ndá vehe īī sinagoga ni inī ciudad. \p \v 13 De ni iin cuāchi jā cáhān ndá dē sīquī sá, mā cūú cuitī sāhá ndāā dē jā ní nsāhá sá. \p \v 14 Sochi yáhá cúu jā cáchī ndāā sá nūū ní jā Yāā Dios ndīyi tatā sá cúu jā chíñúhún sá, de suu cúu maá Jesucristo. De tūhun yáhá-ni cúu jā cáhān dē jā tūhun jeé cúu, sochi tiñu néhén cúu, cáchī dē. Sochi cándíja sá ndācá tūhun yósō nūū tutū ley Moisés jíín nūū tutū jā ní ntee ndá tēe jā ní nacani tūhun yā jondē janahán. \p \v 15 De suni inuú-ni ñúhún inī sá jíín ndá dē jā sāhá Yāā Dios jā natecū ndá ndīyi, cúu nchivī jā sáhá vāha cúu nchivī jā sáhá nēhén. \p \v 16 De jā ñúcuán cúu jā níní ndíhvī inī sá sāhá sá ndācá tiñu váha tácua cusiī inī ánō sá jāá nduú nā cuāchi sá de mā cúcanoō sá nūū Yāā Dios jíín nūū nchivī. \p \v 17 De nī jica nuu sá jacū cuīyā ndá cā nación, de sá de nī nenda sá ciudad Jerusalén nī jēnasiáha sá xūhún jā ní jinī mānī nchivī ndá cā nación jā cuu táhán sá ñúcuán. De suni nī nenda sá jā sōcō sá quiti nūū Yāā Dios. \p \v 18 De juni íyó sá inī templo jā ní nsāhá sá tá cúu nūū cáhān ley jā ndundoo nchivī nūū yā de sócō sá quiti nūū yā, de jacū táhán sá hebreo jā váji jondē Asia nī jinī ndá dē nūū sá inī templo. Sochi nduú ní íyo cuāhā nchivī jíín sá, de juni nduú ní ncúvaā ji. \p \v 19 ¿De nūcu nduú ní nquíji ndá máá dē yáhá jā cāhān dē cuāchi sīquī sá de tú nī jinī dē jā íyó cuāchi sá? \p \v 20 A ndá tēe yáhá ná cáchī dē de tú nā cuāchi nī nīhīn ndá dē sīquī sá tá nī īyo sá nūū junta cúñáhnú cā ndá táhán sá hebreo. \p \v 21 A sanaā de yáhá-ni cúu cuāchi jā cuu nīhīn dē sīquī sá, chi tá nī īñi sá nūū junta ndá dē de nī ncāhān jee sá: Cándíja sá jā nastécū yā ndá ndīyi, de jā suu cúu jā cáhān ní cuāchi sīquī sá mitan, ncachī sá, ncachī Pablo. \p \v 22 De ja jínī vāha Félix nāsa cándíja nchivī jā chíñúhún Cristo. De tá nī jini dē tūhun jā cáhān Pablo de nī nsínu dē-ni junta, de nī ncāhān dē: Jondē ná quíji general Lisias sá de cātūhún vāha cā ni sīquī tiñu yáhá, ncachī dē. \p \v 23 De nī ncachī dē nūū capitán jā ná cóto vāha dē Pablo, sochi ná cuáha dē tūhun jā caca nuu Pablo jacū, de mā cásī dē de tú vāji táhán Pablo jā cāhān ji jíín dē á jā chindeé ji dē. \p \v 24 De nī ncuu jacū quīvī, de nī nenda Félix jíín ñasíhí dē Drusila, de ñahan hebrea cúu ña. De nī ncana dē Pablo tácua cunini dē nāsa cúu tūhun jā candíja ó Jesucristo. \p \v 25 De nī ncāhān Pablo jíín dē jā cánuú jā sāhá ó tiñu ndāā de cāhnū vāha ó maá ó. De suni nī nacani dē jā quīvī sándīhí de sāhá ndāā Yāā Dios tiñu ndiviī nchivī nāsa nī nsāhá ndá ji. De nī nchūhú Félix de nī ncāhān dē: Mitan de cuáhán, de tá iin quīvī núne nī de cana tucu nī ndóhó quiji nú, ncachī dē. \p \v 26 De cúnī dē jā cuāha Pablo xūhún cuu maá dē de siáā dē-ni Pablo nícu. Jā ñúcuán cúu jā quéhén vuelta nī ncana dē Pablo nī natúhún ndúū dē. \p \v 27 De tá nī ncuu ūū cuīyā de sá de nī nsāma Félix de nī nūcuīñī Porcio Festo. De cúnī Félix jā ná cúsiī inī nchivī hebreo jíín dē, de jā ñúcuán cúu jā ní squéndōo dē Pablo vecāa. \c 25 \s1 Jā ní īñi Pablo nūū Festo \p \v 1 De cáta ncáá únī-ni quīvī jā ní nquīvi Festo cúu dē gobernador de nī nquee dē inī ciudad Cesarea cuāhān dē ciudad Jerusalén. \p \v 2 De ndācá sūtū cúñáhnú jíín ndācá tēe cúñáhnú nūū nchivī hebreo, nī nquenda ndá nūū Festo, de nī ncāhān ndá cuāchi sīquī Pablo. \p \v 3 De nī ncāhān ndāhví ndá jíín Festo: Sāhá ní favor natetíñú ní Pablo ná ndíji dē yáhá, ncachī ndá. De súcuán nī ncāhān ndá, chi ja nī squétáhán ndá tūhun jā cahnī ndá Pablo ichi. \p \v 4 Sochi nī ncāhān Festo: Pablo chi ja yíndasī vāha dē Cesarea, de nduhū chi ja ñatin quīnohōn ni. \p \v 5 De ndá ndóhó jā cúñáhnú quīhīn iin ncáá ó, de ñúcuán cāhān nū cuāchi dē de tú íyó cuāchi dē, ncachī dē. \p \v 6 De nī īyo dē ñúcuán tá ūnā á ūxī-ni quīvī, de nī nenda dē Cesarea. De quīvī téēn nī nūcundeē dē mesa nūū sáhá ndāā dē tiñu, de nī ndacu dē jā ná quíji Pablo. \p \v 7 De ja íñí ndá tēe hebreo jā ní nquiji ciudad Jerusalén. De tá nī nquenda Pablo de nī jicó ndúū ndá Pablo, de nī nquijéhé ndá sáhá túhún nāvāha ndá sīquī dē. Sochi nduú ní ncúndéé ndá jíín tūhun túhún. \p \v 8 De nī ncāhān Pablo jēhē maá dē: Nduú ní nsáhá sá ni iin cuāchi sīquī ley ndá táhán sá hebreo ni sīquī templo ni sīquī rey cúñáhnú cā nación Roma, ncachī dē. \p \v 9 De sīquī jā cúnī Festo jā cusiī inī nchivī hebreo jíín dē de nī ncāhān dē jíín Pablo: ¿A nduú cúnī nū cōhōn jondē Jerusalén, de ñúcuán sāhá ndāā ni tiñu nú? ncachī dē. \p \v 10 De nī ncāhān Pablo: Mitan ja íñí sá inī vehe tíñú nūū tátúnī ley maá rey cúñáhnú cā, de yáhá cúu nūū cánuú jā cundaā tiñu sá. De maá ní chi ja jínī vāha ní jāá nduú ní nsáhá sá ni iin cuāchi sīquī táhán sá hebreo. \p \v 11 Chi tú ní nsáhá sá iin cuāchi xeēn jā cánuú jā cuū sá de vātu-ni cuū sá túsaá. Sochi tú nduú íyó ndāā tūhun jā tée cuāchi ndá tēe yáhá sīquī sá de ni iin tēe mā cūú nasiáha dē sāán jā quínohōn sá nūū táhán sá Jerusalén. Túsaá de cúnī sá jā quīhīn sá nūū maá rey cúñáhnú cā jā íyó Roma de maá dē ná sáhá ndāā tiñu sá, ncachī dē. \p \v 12 De nī natúhún Festo jíín ndá cā táhán ndíso tíñú jíín dē. De nī ncāhān dē jíín Pablo: Ja nī ncāhān nū jā quíhīn nū nūū maá rey cúñáhnú cā jā sāhá ndāā dē tiñu nú cúnī nū. De cuu de quīhīn nū túsaá, ncachī dē. \s1 Jā ní īñi Pablo nūū rey Agripa \p \v 13 De nī ncuu jacū quīvī, de nī nquenda rey Agripa jíín Berenice jondē ciudad Cesarea jā cuándēhé dē Festo. \p \v 14 De quéhén quīvī nī īyo ndúū dē ñúcuán. De nī nacani Festo tūhun Pablo nūū rey ñúcuán, chi nī ncāhān dē: Félix, tēe nī ncuu gobernador, nī sndóo dē iin tēe yíhí vecāa yáhá. \p \v 15 De tá nī jēhēn sá Jerusalén de ndá sūtū cúñáhnú jíín ndá tēe ñáhnú jā ndíso tíñú nūū nchivī hebreo nī nquenda ndá dē nūū sá cáhān ndá dē cuāchi sīquī tēe yáhá, de cúnī ndá dē jā ná cúū tēe yáhá. \p \v 16 De nī ncachī sá jíín ndá dē jāá nduú nā costumbre tēe Roma jā cahnī dē súcuán-ni iin tēe chi jondē cuiñi dē jíín ndá tēe jā cáhān cuāchi sīquī dē, tácua cāhān dē jēhē maá dē de cundaā á íyó cuāchi dē á nduú, ncachī sá. \p \v 17 Ñúcuán de tútú nī nquenda ndá ji yáhá. De quīvī téēn de nduú ní ncúcuéé sá jā cundeē sá vehe tíñú jā sāhá ndāā sá tiñu ñúcuán, de nī ncachī sá jā ná quíji tēe jā yíhí vecāa. \p \v 18 De íñí ndá nchivī jā cáhān cuāchi sīquī dē. De nī jani inī sá jā cāhān ji iin cuāchi xeēn sīquī tēe ñúcuán nícu, de nduú. \p \v 19 Chi vāchi sīquī nāsa cándíja ndá máá ji-ni cúu, jíín sīquī iin tēe nání Jesús, sochi ja nī jīhī dē, de cáchī Pablo jā ní natecū ndija dē. \p \v 20 De nduú ní ncúcáhnú cuitī inī sá nāsa sāhá ndāā sá tiñu ñúcuán. De nī jīcā tūhún sá Pablo de tú cúnī dē quīhīn dē Jerusalén de ñúcuán cundaā tiñu dē. \p \v 21 Sochi Pablo nī ncachī dē jā cúnī dē quīhīn dē nūū rey Augusto jā cúu rey cúñáhnú cā nación Roma, de ñúcuán sāhá ndāā rey tiñu dē. De nī ncachī sá jā ná quíhi dē vecāa jondē tetíñú sá dē quīhīn dē nūū rey ñúcuán, ncachī Festo. \p \v 22 Ñúcuán de nī ncāhān Agripa jíín Festo: De saá-ni sāán suni cúnī sá jā cunini sá tūhun cāhān tēe ñúcuán, ncachī dē. De nī ncāhān Festo: Teēn de cunini ní jā cāhān dē túsaá, ncachī dē. \p \v 23 De quīvī téēn de nī nquenda Agripa jíín Berenice. De yíñúhún nī nquīvi dē inī vehe tíñú jíín ndá general jíín ndá tēe cúñáhnú inī ciudad. De nī ncachī Festo jā ná quíji Pablo. \p \v 24 De nī ncāhān Festo: Cáhān sá jíín ní, señor rey Agripa, jíín ndihi ndá ní jā ní nquenda ní yáhá. Yáhá cúu tēe jā ní nenda ndācá táhán dē hebreo sīquī dē, cúu nchivī Jerusalén de saá-ni nchivī hebreo ciudad Cesarea yáhá, de cúsá maá jā cáhān ndá ji jāá nduú íyó vāha jā cutecū cā dē. \p \v 25 Sochi jáni inī maá sá jā nduú ni iin cuāchi xeēn ní nsáhá dē jā cuū dē. De nī ncachī dē jā cúnī dē quīhīn dē nūū rey cúñáhnú Augusto, de ñúcuán cundaā tiñu dē. De ñúcuán cúu jā ní ncachī sá jā tetíñú sá dē quīhīn dē nūū rey ñúcuán. \p \v 26 De nduú cúcáhnú inī sá nā cuāchi dē tee sá nūū tutū jā quíhīn jíín dē nūū rey cúñáhnú cā, chi nduú níhīn sá ni iin cuāchi dē. De jā ñúcuán cúu jā ní ntavā sá dē nūū ndá ní, de cánuú cā nūū maá ní, señor rey Agripa. De stíchī vāha maá ní dē tácua cucáhnú inī sá nāsa tee sá carta quīhīn. \p \v 27 Chi cúcanōō sá jā tetíñú sá iin preso quīhīn de tú mā cāchí tūhun sá nā cuāchi nī nsāhá dē, ncachī dē. \c 26 \s1 Jā ní ncāhān Pablo jēhē maá dē nūū rey Agripa \p \v 1 De nī ncāhān rey Agripa jíín Pablo: Mitan de cuu cāhān nū tūhun maá nú, ncachī dē. De nī scáā Pablo ndahá dē, de súcuán nī ncāhān dē: \p \v 2 Señor rey Agripa, cúsiī inī sá mitan jā cuu nacani sá nūū ní jāá nduú íyó ndāā ndācá cuāchi jā cáhān táhán ó hebreo sīquī sá. \p \v 3 Chi ja jínī vāha maá ní ndācá costumbre táhán ó hebreo jíín ndācá tūhun jāá nduú quétáhán jā jáni inī ji. De jā ñúcuán cúu jā cáhān ndāhví sá jíín ní jā cune cáhnú inī ní cunini ní ndá tūhun yáhá jā cāhān sá jíín ní. \s1 Jā ní nacani Pablo nāsa nī nsāhá dē tá ncháha ca ndicó cóo inī dē nūū Jesús \p \v 4 Ja jínī ndācá táhán ó hebreo nāsa nī nsāhá sá jondē tá lulí sá, tá nī ndeē sá māhñú ndá ji inī ñuū sá jíín inī Jerusalén. \p \v 5 De tú cúnī ndá máá dē jā cachī ndāā dē, de ja jínī ndá dē jā jondē lulí sá nī īyo sá nūū grupo fariseo. De víjín cā cúu grupo ñúcuán nsūú cā ndá cā grupo táhán ó hebreo sīquī jā cáhān nīhin cā jā squíncuu ó ley. \p \v 6 De ñúhún inī sá tūhun jā ní nquee yuhú Yāā Dios nūū ndīyi tatā ō jā nastécū yā ndīyi, de tūhun ñúcuán-ni cúu jā ní ntee dē cuāchi sīquī sá. \p \v 7 Chi maá ó jā cúu ó tatā ndihúxī ūū sēhe Israel jā cúu ó nchivī hebreo, chi ñúhún inī ō tūhun jā ní nquee yuhú yā jā nastécū yā ndīyi. De jā ñúcuán cúu jā nduú ñuú chíñúhún ndasí ó Yāā Dios de sátíñú ó nūū yā. De sīquī jā inuú-ni ñúhún inī sá jíín ndá táhán ó hebreo cúu jā cáhān maá ji cuāchi sīquī sá, chi nácani sá tūhun jā natecū ndīyi, señor rey Agripa. \p \v 8 ¿De á mā cūú nastécū Yāā Dios ndīyi jáni inī ndá ní, á naá cúu? \s1 Jā ní nacani Pablo nāsa nī nsāhá nāvāha dē nchivī cándíja \p \v 9 De maá sá chi nī jani inī sá jā cúnī jā nenda sá contra sīquī ndá nchivī cándíja Jesús, Yāā jā ní jahnu ñuū Nazaret. \p \v 10 De suni súcuán nī nsāhá sá inī Jerusalén, chi nī nīhīn sá orden nūū ndācá sūtū cúñáhnú, de nī nchihi ndasí sá nchivī cándíja yā vecāa. De suni nī jetúhún sá tá nī jahnī nchivī ndá ji. \p \v 11 De quéhén vuelta nī sndóho sá ndá ji inī ndá vehe īī sinagoga, de nī nsāhá sá fuerza jā ná sndóo ji tūhun Jesús. De nī nquītī ndasí inī sá nī jinī sá ndá ji, chi jondē ndá nchivī cándíja jā íyó ñuū jīcá nī nsāhá nāvāha sá ji. \s1 Jā ní nacani tucu Pablo nāsa nī ndicó cóo inī dē nūū Jesús \r (Hch. 9.1‑19; 22.6‑16) \p \v 12 De nī nīhīn sá orden nūū ndá máá sūtū cúñáhnú jā quíhīn sá Damasco jā sāhá nāvāha sá ndá nchivī cándíja nícu. \p \v 13 De cahūxī ūū cúu de ñúhún sá ichi cuāhān sá, señor rey. De nī jinī sá iin jā jéndūtē nī nquiji ichi andiví. De nī jēndūtē-ni níí nūū sá jíín níí nūū ndá tēe jā cuáhān sá jíín, de jéndūtē cā nsūú cā ncandiī. \p \v 14 De ndihi ndá sá nī ndicó cáva-ni nūū ñūhún. De nī jini sá iin tūhun jā ní ncāhān yuhú hebreo: Saulo, Saulo, ¿nājēhē cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū? Chi jā sáhá nú súcuán cúu modo stīquī jā jáñū yātá tī punta garrocha, de suu cúu jā stácuēhé tī maá tī, ncachī. \p \v 15 Ñúcuán de nī ncāhān sá: ¿Ní iin cúu ní, Señor? ncachī sá. De ñúcuán de nī ncāhān maá Jētohō sá: Maá nī cúu Jesús, de jā sáhá nāvāha nú ndá nchivī cándíja cúu jā sáhá nāvāha nú nduhū. \p \v 16 De mitan de nacōo de cuiñi nú, chi nī nquenda nī nūū nū tácua cani nī ndóhó jā sāhá nú tiñu cúnī ni de nacani nú jā ní jinī nū mitan jíín jā stéhēn cā ni nūū nū ndá quīvī quiji. \p \v 17 De scácu nī ndóhó nūū ndācá táhán nú hebreo jíín nūū nchivī ndá cā nación. Chi tetíñú nī ndóhó jā quíhīn nū nacani nú tūhun nī nūū nchivī ndá cā nación. \p \v 18 De tetíñú nī ndóhó quīhīn nū nūū ji, chi modo jā nacune nú tīnūú ji cúu jā stéhēn nū tūhun nī nūū ji de jīcūhun inī ji. De tú candíja ji nduhū de mā cācá cā ji nūū neē, chi sa caca ji jíín luz ni. De mā quīhí cā ji ndahá tāchī cúñáhnú jā cúu Satanás, chi sa nduhū cuniquīn ji. De tetíñú nī ndóhó quīhīn nū nūū ji tácua candíja ji nduhū de cune cáhnú inī ni nūū cuáchi ji. Ñúcuán de inuú-ni nīhīn ji tāhvī ji jíín ndá cā nchivī jā ní nacāji nī, ncachī yā jíín sá. \s1 Jā ní nacani Pablo nāsa nī jetáhví dē tūhun jā ní ncāhān yā jíín dē \p \v 19 De jā ñúcuán cúu jāá nduú ní nsáhá nīhin inī sá tá nī nquiji yā ichi andiví nī ncāhān yā jíín sá, señor rey Agripa. \p \v 20 Chi sa nī jetáhví sá, de nī nacani sá tūhun yā, xihna cā nūū nchivī ñuū Damasco de sá de nūū nchivī ciudad Jerusalén jíín níí región Judea de saá-ni nūū nchivī ndá cā nación. De nī nacani sá tūhun nūū ji jā ná nácani inī ji sīquī cuáchi ji, de ná nándicó cóo inī ji nūū Yāā Dios, de ná sáhá ji tiñu váha jā stéhēn ji jā ní nacani inī ji sīquī cuáchi ji. \p \v 21 De jā síquī jā nácani sá tūhun yáhá nūū ndá ji cúu jā ní ntiin ndá táhán ó hebreo sāán inī templo, chi cahnī ji sāán cúnī ji nícu. \p \v 22 Sochi nī nchindeé nī nchituu Yāā Dios sāán, de jā ñúcuán cúu jā íñí nīhin sá jondē mitan nácani cájí sá tūhun yā nūū ndá nchivī cúñáhnú jíín jāá nduú. Chi nduú chísó sá ni iin cā tūhun sīquī tūhun jā ní nacani Moisés jíín ndá cā tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. \p \v 23 Chi nácani sá tá-ni nī nacani ndá dē tūhun Cristo, Yāā jā ní jani Yāā Dios jā scácu yóhó. Chi nī nquee ndaā jā ní nacani ndá dē jā cánuú ndoho yā jondē cuū yā, de xihna cā maá yā nī natecū nsūú cā ndá cā ndīyi, sá de nī stéhēn cājí yā nūū nchivī jā scácu yā ji, cúu nchivī nación maá ó Israel jíín nchivī ndá cā nación, ncachī Pablo. \s1 Jā ní nducú ndéé Pablo jā scándíja dē tūhun yā Agripa \p \v 24 De súcuán nī ncāhān Pablo jēhē maá dē, de nī ncāhān jee Festo: Cáhān naā nū, Pablo, chi sīquī jā ní scuáha ndasí nú de ndúcú nducuéhé nú, ncachī dē. \p \v 25 Sochi nī ncāhān Pablo: Nduú ndúcuéhé sá, señor Festo, chi sa íyó cájí inī sá jā cáhān cājí sá ndācá tūhun yáhá. \p \v 26 Chi maá rey Agripa ja jínī vāha dē ndācá tiñu jā ní ncuu jā ní nacani sá. De nduú yúhú sá cáhān sá ndá tūhun yáhá, chi jínī sá jā jínī vāha dē ndācá tūhun jā cáhān sá yáhá, chi nduú jíca yuhū ndá tūhun yáhá. \p \v 27 Señor rey Agripa, ¿á cándíja ní ndācá tūhun jā ní ntee ndá tēe jā ní nacani tūhun yā jondē janahán? Nduú chi jáni inī sá jā cándíja ní, ncachī Pablo. \p \v 28 Ñúcuán de nī ncāhān Agripa jíín Pablo: ¿A jáni inī nū jā jíín jacū-ni tūhun jā ní ncāhān nū de candíja nī nūū Cristo sāhá nú? ncachī dē. \p \v 29 De nī ncāhān Pablo: Vísō jacū-ni tūhun á cuāhā sochi jícān táhvī sá nūū Yāā Dios jā ná cándíja ndá ní jíín ndācá cā nchivī jā níni tūhun jā cáhān sá mitan de nduu ndá ní tá nūū cúu maá sá, sochi nduú cúnī sá jā cunuhnī ndá ní jíín cadena tá cúu nūū núhnī sá mitan, ncachī dē. \p \v 30 De tá nī jīnu nī ncāhān Pablo ndācá tūhun yáhá de nī nacuiñī rey jíín gobernador jíín Berenice jíín ndá cā tēe cúñáhnú jā íyó jíín dē. \p \v 31 De nī ncujiyo ndá dē iin lado, de nī natúhún síín ndá máá dē: Juni iin cuāchi nduú ní nsáhá tēe yáhá jā cuū dē á jā quihi cā dē vecāa, ncachī ndá dē. \p \v 32 De nī ncāhān Agripa jíín Festo: Cuu siáā ní tēe yáhá nícu de tú nduú ní ncáchī dē jā quíhīn dē nūū rey cúñáhnú cā nación Roma, ncachī dē. \c 27 \s1 Jā ní ntetíñú ndá dē Pablo cuāhān dē ciudad Roma \p \v 1 De nī ncundaā jā quíhīn ndá sá jíín Pablo jíín barco jondē nación Italia. De Pablo jíín sava cā tēe jā yíhí vecāa nī nquīvi ndá dē ndahá iin capitán nání Julio jā quísiáha dē ndá tēe ñúcuán jondē Italia, de Julio cúu iin táhán grupo soldado jā nání Augusto. \p \v 2 De nī nquīvi ndá sá inī iin barco jā váji puerto Adramitio, de barco ñúcuán quīhīn ndācá puerto jā íyó región Asia. De suni cuāhān Aristarco jíín sá, de tēe ñuū Tesalónica ndáñúū Macedonia cúu dē. \p \v 3 De quīvī téēn nī nquenda ndá sá puerto Sidón. De Julio nī ncundáhví inī dē Pablo, de nī jēhe dē tūhun jā quíndēhé Pablo amigo dē tácua chindeé ji dē. \p \v 4 De ñúcuán nī nquee tucu ndá sá jíín barco. De sīquī jā nīhin yíhí tāchī de nduú ní ncúu quīhīn ndāā barco, de nī ntee xíín ndá sá cuāhān sá jíín barco xiín isla Chipre jā ñúhún māhñú ndute. De nī ndōo lado ndahá sátín sá. \p \v 5 De nī nchāha sá yuhú mar Cilicia jíín Panfilia cuāhān sá. Sá de nī nquenda ndá sá ñuū Mira jā cúu ndáñúū Licia. \p \v 6 De ñuū ñúcuán nī nīhīn capitán incā barco jā váji ichi Alejandría jā quíhīn ichi Italia, de nī ncachī dē jā ná quívi ndá sá inī barco ñúcuán. \p \v 7 De cuāhā quīvī nī ñūhun ndá sá ndute, chi cuéé nī jica barco sīquī jā cáni tāchī ichi núū. De jā fuerza-ni nī nquenda ndá sá yuhú ñúū Gnido. De nduú ní jéhe tāchī tūhun jā quíhīn ndāā barco, de nī nchāha ndá sá ñatin xiín ñuū Salmón jā íyó isla Creta, tácua quisāhvi ndá sá nūū tāchī. \p \v 8 De nī nducú ndéé ndasí tēe scáca barco. De ñatin-ni yuhú ndúté nī nchāha ndá sá xiín Creta, de nī nquenda ndá sá iin lugar nūū nání Buenos Puertos. De ñatin-ni ñúcuán íyó ñuū Lasea. \p \v 9 De sīquī jā cuéé ndasí nī jica barco de ja ñatin quijéhé tiempo vījin, de víjín jíca barco ndá tiempo ñúcuán de sanaā de coo tūndóhó nūū mar. De nī ncāhān nīhin Pablo jíín ndá dē: \p \v 10 Tátā, jínī sá jā víjín ndasí coo viaje yáhá, de quiji iin tūndóhó sīquī barco. De nsūú maá-ni barco jíín jā ñúhún inī cúu jā naā, chi saá-ni jondē ndá máá ó sanaā de naā ō, ncachī dē. \p \v 11 Sochi nduú ní nsáhá capitán cuenta jā ní ncāhān Pablo, chi sa jā ní ncāhān tēe scáca barco jíín tēe xíí barco cúu jā ní nsāhá dē cuenta. \p \v 12 De sīquī jāá nduú íyó vāha puerto ñúcuán jā coo ndá sá níí tiempo vījin de cuāhā dē nī jani inī jā vāha cā quee barco ñúcuán quīhīn, chi sanaā de quenda dē Fenice, de ñúcuán coo ndá dē níí tiempo vījin jáni inī dē. De Fenice cúu iin puerto jā íyó isla Creta, de nijīn ichi noroeste jíín suroeste. \s1 Jā ní nquene tāchī níhin nūū mar \p \v 13 De tá nī jīquīhi iin tāchī lūlí ichi sur jā scáca barco de nī jani inī ndá dē jā cuu quenda dē Fenice nícu. De nī scáca cā dē barco xiín Creta. \p \v 14 Sochi tá nī ncunúú jacū cā de nī nquene-ni iin tāchī níhin ndasí jā váji ichi nordeste. \p \v 15 De nī nchindahá-ni tāchī barco, de nduú cā ní ncúu quīhīn ndāā. De nī nsiáā-ni ndá dē barco, de cuāhān maá-ni cā jíín tāchī. \p \v 16 De nī nchāha ndá sá xiín iin isla lulí nání Clauda jā sáhvi tāchī. De vísō súcuán de tūndóhó ndasí nī scáa ndá dē barco lulí jā ndáñuhun barco cāhnú. \p \v 17 De nī squívi ndá dē inī barco cāhnú. De nī nasníhin vāha ndá dē barco cāhnú jíín cable. De nī snúu ndá dē manta jā núhnī ichi xínī barco tácua mā stéchí cā tāchī, chi yúhú ndá dē jā quíhīn barco nūū ñúhún ñáxín ndute nūū nání Sirte de tīin nūū ñūtín. De nī nsiáā ndá dē barco de súcuán-ni cā cuāhān ndá sá jíín. \p \v 18 De nduú ní jéncuiñī tāchī níhin. De quīvī téēn nī nquijéhé ndá dē nī squéne dē ndatíñú jā jíso barco tácua nduñamā cā barco. \p \v 19 De quīvī únī de nī nchindeé táhán ndá sá nī squéne ndá sá ndācá ndatíñú jā jétíñú ndá dē jíín barco. \p \v 20 De cuāhā quīvī nduú ní jínī ndá sá ncandiī jíín tiūūn sīquī jā íyó vīcō, ni nduú ní jéncuiñī cuitī tāchī níhin ñúcuán. De cúsá nduú cā ñúhún inī ndá sá jā cācu sá. \p \v 21 De nī ncuu quīvī jāá nduú cā yájī cuitī ndá sá stāā. De nī jēcuīñī Pablo māhñú ndá tēe ñúcuán, de nī ncāhān dē: Tátā, tú ní jétáhví ndá ní tūhun jā ní ncāhān sá jā má quēe ó inī isla Creta de juni mā cūní ó tūndóhó yáhá de juni mā náā ndatíñú nícu. \p \v 22 Sochi mitan chi cáhān nīhin sá jíín ndá ní jā sāhá ndeé inī ndá ní, chi ni iin ó mā náā, sochi barco chi naā. \p \v 23 De jínī sá jā súcuán coo, chi cuni nī nquiji iin ángel maá Yāā Dios nūū sá, chi maá Yāā ñúcuán cúu Jētohō sá, de sátíñú sá nūū yā. \p \v 24 De súcuán nī ncāhān yā jíín sá: Pablo, mā cúyūhú nú, chi vāha-ni quenda nú nūū rey Roma jā cúñáhnú cā. De jā síquī ndóhó cúu jā sāhá Yāā Dios jā cācu ndá cā tēe jā cuáhān jíín nú, ncachī yā. \p \v 25 Tátā, túsaá de sāhá ndeé inī ndá ní, chi cúndeé cúcáhnú inī sá Yāā Dios jā tá-ni nī ncāhān ángel jíín sá de súcuán coo. \p \v 26 Sochi níní cúu jā quenda ó iin isla vísō mā quēndá ñamā ō nūū cóhōn, ncachī dē. \p \v 27 De nī ncuu ūxī cūmī jacuáā jā ní nquijéhé tāchī níhin, de cuāhān ndá sá nūū mar Adria, de cháhá chúcuán cuāhān barco sáhá tāchī. De máá jacuáā ñúcuán de tá nī ncuu sava ñuú de jáni inī ndá tēe jā scáca barco jā ní ncuñatin ndá sá ñuhun yíchí. \p \v 28 De nī scúun ndá dē iin plomo chījin ndute tácua cunī dē nāsaa cúnú ndute, de nī ncucáhnú inī ndá dē jā née ōcō xāhōn iin metro. De nī jica ndá sá jacū cā, de nī scúun tucu dē, de nī jinī dē jā née ōcō ūjā-ni cā metro. \p \v 29 De nī nchūhú ndá dē jā jīcutáhán barco jíín toto. De nī squéne dē cūmī gancho cāa nāhnú ichi chátā barco tácua jīquituu de jencuiñī barco. De ndétu ndasí ndá dē jā ná túu ñamā. \p \v 30 De ndá tēe scáca barco ndúcú ndá dē cunu dē quīhīn dē jíín barco lulí, de sndóo dē barco cāhnú cúnī dē nícu. De jā ñúcuán cúu jā ní nquijéhé dē snúu dē barco lulí ñúcuán nūū ndūté, de sáhá dē-ni jā quíhīn dē ichi núū barco cāhnú jā scúun dē incā gancho cāa tácua mā cūní nchivī jā cúnī dē cunu dē quīhīn dē. \p \v 31 De Pablo nī ncāhān dē jíín capitán jíín ndá soldado: Tú mā quéndōo ndá tēe scáca barco inī barco cāhnú yáhá de mā cácu cuitī ndá máá ní, ncachī dē. \p \v 32 Ñúcuán de nī jehndē-ni ndá soldado yoho núhnī barco lulí, de nī nchāā-ni de cuāhān-ni jíín ndute. \p \v 33 De tá ja ñatin cunijīn de nī ncāhān Pablo jíín ndá sá jā ná cájī ndá sá stāā. Chi súcuán nī ncāhān dē: Mitan íyó ūxī cūmī jacuáā jā ndíto ndá ní de nduú yájī cuitī ndá ní stāā. \p \v 34 De cáhān ndāhví sá jíín ndá ní jā cajī ní stāā mitan tácua nanihīn inī ndá ní de cācu ní, chi ni iin ó mā náā, chi cācu ndihi ó, ni mā tácuēhé cuitī ō, ncachī dē. \p \v 35 De tá nī ncuu nī ncāhān dē de nī nquehen dē-ni iin stāā. De māhñú ndá nchivī ñúcuán nī nacuetáhví dē nūū Yāā Dios, de nī ntahví dē, de nī nquijéhé dē yájī dē. \p \v 36 Ñúcuán de nī ndundeé inī ndá sá, de suni nī nchajī ndá sá stāā. \p \v 37 De jā ndihi ndá sá jā ñúhún inī barco cúu ūū ciento ūnī xico xāhōn iin sá. \p \v 38 De nī nchajī vāha ndá sá. Ñúcuán de nī squéne ndá dē trigo nūū ndūté tácua ná ndúñamā cā barco. \s1 Jā ní naā barco nūū mar \p \v 39 De tá nī ntūu de nī jinī ndá sá ñuhun yíchí, sochi nduú ní ncúcáhnú inī ndá dē ní lugar cúu. Sochi nī jinī ndá sá iin ndahá ndúté jā íyó ñūtín, de ñúcuán jáni inī ndá dē jā quíhīn dē jíín barco de tú ná cúu. \p \v 40 De nī jehndē ndá dē yoho jā núhnī ndá gancho cāa, de nī ndōo-ni gancho ñúcuán. De nī nandají ndá dē ñutun jā sáhá jā cuu quīhīn barco ní-ni cúu. De ichi núū barco nī jata caa ndá dē sahma tácua chindahá tāchī quīhīn ndahá ndúté. De nī jica barco jacū. \p \v 41 De nī nquenda barco nūū íyó ñáxín ndute māhñú ūū lugar nūū jíca corriente dē, de ñúcuán nī ntīin cutú ichi núū barco, de nduú cā ní ncándā cuitī. De jā cáni ndasí ndute mar de nī ntānī-ni ichi chátā barco. \p \v 42 Ñúcuán de nī natúhún ndá soldado jā cahnī ndá dē ndá preso tácua mā súté ni iin ji jā cunu ji. \p \v 43 Sochi capitán chi cúnī dē jā scácu dē Pablo, de nī jasī dē tūhun ñúcuán. Chi sa nī ncachī dē tú ní nchivī jínī ji sūté ji de xihna cā ji ná núu ji jā sūté ji nūū ndūté quenda ji ñuhun yíchí. \p \v 44 De sava cā ji ná cósō nūū ndá nducúnú á nūū ndá ñutun barco, ncachī dē. De súcuán nī ncācu ndihi ndá sá, de nī nquenda sá ñuhun yíchí. \c 28 \s1 Jā ní īyo Pablo isla Malta \p \v 1 De tá nī ncācu ndá sá de nī ncucáhnú inī sá jā isla ñúcuán nání Malta. \p \v 2 De ndá nchivī isla ñúcuán nī ncundáhví inī ji ndá sāán, de nī stáhān ji iin ñuhūn de nī ncana ji ndá sāán jā nasaā sá, chi vījin sáhá chi cúun sāvī. \p \v 3 De nī stútú Pablo jacū ntucuáchí, de nī ntaān dē nūū ñúhūn. De jínu iin cōō xéēn nī nquee tī sīquī jā ihní, de nī ntiin tī-ni ndahá Pablo. \p \v 4 De ndá nchivī ñúcuán nī jinī ji jā ndíta caa cōō yíyuhú tī ndahá dē, de nī ncāhān ndá ji: A sanaā de tēe jáhnī ndīyi cúu tēe yáhá túsaá, de vísō ja nī ncācu dē nūū mar sochi maá yāā jā sáhá ndāā tiñu nchivī, nduú jéhe yā tūhun jā cutecū cā dē, ncachī ndá ji. \p \v 5 De nī nquisi Pablo ndahá dē, de nī nincava cōō ñúcuán nūū ñúhūn, de nduú ná ndóho cuitī dē. \p \v 6 De ndétu ndá nchivī jā chitú cuiñu dē á jā nduvā dē de cuū dē-ni. De nī ncunúú ndasí ndétu ndá ji, de nī jinī ndá ji jāá nduú ná ndóho dē. Ñúcuán de nī nacani inī ndá ji, de nī ncāhān ji jā iin yāā cúu dē. \p \v 7 De ñatin ñúcuán íyó ñuhun tēe cúñáhnú cā isla Malta, nání dē Publio. De nī ncana tēe ñúcuán ndá sá, de nī jēhe núú dē vehe dē nī ndeē ndá sá ūnī quīvī, de nī jito vāha dē ndá sāán. \p \v 8 De tatá Publio cáá dē cúhū dē cuēhē cahni jíín cuēhē nīñī. De nī jēndēhé Pablo tēe ñúcuán, de nī jīcān táhvī dē, de nī ntee dē ndahá dē tēe ñúcuán, de nī nduvāha dē-ni. \p \v 9 Ñúcuán de nī nquiji ndá cā nchivī cúhū isla ñúcuán, de nī nduvāha ndá ji-ni. \p \v 10 De ndá nchivī ñúcuán nī ntaji ji cuāhā ndatíñú nī ncutahvī ndá sá. De tá nī nquenda quīvī jā quee tucu ndá sá quīhīn sá jíín barco, de nī ntaji ndá ji ndācá ndatíñú jā jíni ñúhún ndá sá. \s1 Jā ní nquenda Pablo Roma \p \v 11 De ūnī yōō nī īyo ndá sá isla Malta. De iin barco jā ní nquiji ichi Alejandría nī īyo isla Malta ñúcuán níí tiempo vījin. De ichi núū barco nī nanehen dē ūū figura ídolo ñuū dē jā nání Cástor jíín Pólux. De nī nquīvi ndá sá barco ñúcuán cuāhān sá. \p \v 12 De nī nquenda ndá sá ñuū Siracusa, de ñúcuán nī īyo tucu ndá sá ūnī cā quīvī. \p \v 13 De nī nquee tucu ndá sá cuāhān sá, de nī nchāha barco yuhú ndúté yuhú ndúté cuāhān jíín ndá sá, de nī nquenda ndá sá ñuū Regio. De quīvī téēn de vāha nī jīquīhi tāchī ichi sur, de nī nquee ndá sá ñuū Regio cuāhān sá, de incā quīvī nī nquenda ndá sá ñuū Puteoli. \p \v 14 De ñúcuán nī nanihīn tāhán ndá sá jíín sava hermano. De nī jecani dē ndá sá de nī nquendōo ndá sá iin semana jíín ndá dē. Sá de nī nquee ndá sá jā cuáhān sá Roma. \p \v 15 De ndá hermano jā íyó Roma, ja nī nīhīn dē tūhun jā cuáhān ndá sá, de nī nquitahān sava dē ndá sāán jondē ñuū Foro de Apio, de sava cā dē ñuū Tres Tabernas. De tá nī jinī Pablo nūū ndá dē de nī nacuetáhví dē nūū Yāā Dios, chi nī ndundeé inī dē. \p \v 16 De tá nī nquenda ndá sá ciudad Roma de nī jēhe capitán ndá preso nūū tēe cúñáhnú nūū ndá soldado Roma. Sochi nī jēhe dē tūhun jā ná cúndeē sīín Pablo jíín iin soldado tácua coto dē. \s1 Jā ní nacani Pablo tūhun yā inī ciudad Roma \p \v 17 De nūū únī quīvī de nī ncana Pablo ndá táhán dē hebreo jā cúñáhnú nūū nchivī hebreo jā íyó Roma, de nī ncutútú ndá dē. De nī ncāhān Pablo: Tátā, nduú cuitī nā cuāchi ní nsáhá sá nūū ndá táhán ó hebreo ni sīquī costumbre ndá tatā ō. Sochi jondē Jerusalén nī jēhe ndá táhán ó hebreo sāán nūū ndá tēe Roma, de nī nchihi ndá dē sāán vecāa. \p \v 18 De ndá tēe Roma cúñáhnú jā ndéē ciudad Cesarea nī stíchī ndá dē sāán. De cúnī dē siáā dē sāán nícu, chi ni iin cuāchi nduú ní níhīn dē sīquī sá jā cuū sá. \p \v 19 Sochi nduú ní jéhe ndá táhán ó hebreo tūhun. Jā ñúcuán cúu jā ní jīcān táhvī sá jā quiji sá nūū rey cúñáhnú cā Roma yáhá tácua maá dē sāhá ndāā tiñu sá. Sochi nduú vāji sá jā cāhān sá cuāchi sīquī ndá táhán ó. \p \v 20 Jā ñúcuán cúu jā ní ncana sá ndá ní jā cunī sá nūū ndá ní de natúhún ó. Chi ndá máá ó jā cúu ó nchivī Israel chi ñúhún ndija inī ō jā quiji Cristo. De sīquī jā nácani sá tūhun jā ja nī nquiji yā cúu jā núhnī sá jíín cadena yáhá, ncachī dē. \p \v 21 De nī ncāhān ndá tēe ñúcuán jíín Pablo: De ndá táhán ó jā íyó región Judea ni iin carta ní nduú ní ntétíñú ndá ji jā quiji nūū sá. De juni ndá cā táhán ó jā ní nquenda yáhá nduú cuitī nā cuāchi cáhān ndá dē sīquī ní. \p \v 22 Sochi cúnī ndá sá cunini sá tūhun nāsa cāhān ní, chi ja jínī sá jā ndācá lado cáhān nchivī contra sīquī tūhun jeé yáhá jā stéhēn ní, ncachī dē. \p \v 23 De nī jani ndá dē iin quīvī, de cuāhā ndá nchivī nī nquenda vehe nūū ndéē Pablo. De nī nacani dē ndá tūhun nāsa tátúnī Yāā Dios. De súcuán nī stéhēn cājí dē jondē jānehēn de jondē nī ñini. Chi ndúcú dē jā scándíja dē ndá nchivī ñúcuán tūhun Jesús, de nī stéhēn dē tūhun yā jondē jíín ley Moisés jíín tūhun jā ní ntee ndá tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán. \p \v 24 De sava ji nī jetáhví jā ní ncāhān Pablo, sochi sava cā ji chi nduú ní jétáhví ji. \p \v 25 De nduú ní íyo inuú inī ndá ji. De tá ja númī ndá ji quīnohōn ji de nī ncāhān Pablo tūhun yáhá: Ndāā cáhān tūhun jā ní ncāhān Isaías, tēe nī nacani tūhun Yāā Dios jondē janahán, chi súcuán nī ncāhān dē jíín ndá ndīyi tatā ō nī nsāhá Espíritu Santo: \q1 \v 26 Nī ncāhān Yāā Dios: \q1 Cuáhán níí cáhnú nación nūū íyó ndá táhán nú, de cachī nū nūū ndá ji jā súcuán cáhān ni: \q1 Vísō cunini ndá ji, sochi mā jícūhun inī ji, \q1 de vísō cūndēhé ji, de mā cūní ji. \q1 \v 27 Chi ndá nchivī yáhá nī ncunīhin inī ji, \q1 de ūhvī ndasí tée sōho ji, \q1 de modo jā jásī ji tīnūú ji, \q1 tácua mā cúndēhé ji, \q1 de ni mā cúnini ji, \q1 de ni mā jícūhun inī ji, \q1 de ni mā ndīcó cóo inī ji nūū ni \q1 jā nasāhá vāha nī ánō ji nūū cuáchi ji, ncachī yā. \m Ncachī Isaías. \p \v 28 Túsaá de ná cáchī tūhun sá nūū ndá ní, chi tūhun jā ní ntají Yāā Dios jā scácu yā yóhó, mitan de tají yā tūhun yáhá quīhīn nūū nchivī ndá cā nación, de cunini vāha ndá máá ji, ncachī Pablo. \p \v 29 De tá nī jīnu nī ncāhān dē ndá tūhun yáhá de cuānohōn ndá táhán dē hebreo, nátúhún ndasí ndá ji sīquī tūhun yáhá. \p \v 30 De ūū cuīyā nī ndeē Pablo vehe nūū ní nquenúú dē, de nī ncusiī inī dē nī ncāhān dē jíín ndá nchivī jā quénda vehe dē. \p \v 31 De nácani dē tūhun nāsa tátúnī Yāā Dios, de stéhēn dē tūhun maá Jētohō ō Jesucristo, de vāha nī īyo libre chi ni iin nchivī nduú ní jásī jā nácani dē tūhun yā.