\id REV \h APOCALIPSIS \toc1 JNIÑU QUIJI JEE NI JITO NDIJIN SAN JUAN \toc2 APOCALIPSIS \toc3 Ap. \mt1 JNIÑU QUIJI JEE NI JITO NDIJIN SAN JUAN \c 1 \s1 Jeē ni stéén Jesucristo tācá jniñu quiji \p \v 1 Jnūhun yáha cúu jeē ní cachi Yaā Dios nuū Jesucristo ndese coo tācá jniñu quiji, návāha nacastūhun yá nuū ñáyuu cácandíje jeē cácuu i mozo yā. Te stéén yā nuū i tācá jniñu jeē yachī coo. Te ni tají yá ndajéhé yā ni quiji ya ni steén ndijin yā jniñu un núū ruhū Juan jeē cúu ri mozo yā. \v 2 Te máá rí cástūhun ndáā rī sɨquɨ̄ tāca jéē ní jito ri ún, te nácani ndaā rī jnūhun Yaā Dios jiín jnúhun jeē ní cahān ndaā Jesucristo. \p \v 3 Yōhyo ndetū ñayuu cahu tutu yáha, te suni yōhyo ndetū ñayuu cuni nahín jeē cáhu ñayuu tāca jnúhun yáha jeē ní cachi Yaā Dios, te chuhun ni i. Chi je cuacuyajni quɨvɨ̄ coo tācá jniñu yósó núū tútu yáha. \s1 Jeē tée Juan carta nuū ndɨhúxá grupo ñayuu cácandíje \p \v 4 Máá rí cúu Juan, te tée ri jnūhun yáha cuájeē nuū rohó, ndɨhúxá grupo ñayuu cácandíje jeē cáyūcu Asia. Te ñúhun ni rī jeē maá Yaā Dios na sáha ga yā jeē váha róhó jíjnáhan ró, te sáha ya jeē coo ndeyɨ́ coo sɨɨ̄ ni rō. Chi máá yá cúu Yaā iyó vijna, te ni īyo ya nɨɨ́ cáni, te coo ya nɨɨ́ cáni. Te ñúhun ni rī jeē suni súcuan sáha ndɨhúxá Espíritu jeē cáhīin ya yuhu mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu. \v 5 Te ñúhun ni rī jeē suni súcuan sáha Jesucristo, Yaā cahán ndaā tāca jnúhun. Te xīhna gā maá yá ni natecu mēhñu ndɨ́yɨ. Te cújéhnu ya nuū tāca rey jeē iyó ñayɨ̄vɨ́. Te máá yá cúndáhú ni yā yohó, te ni nacate ya yohó núū cuéchi yó jíín nɨ́ñɨ̄ yā. \v 6 Te ni sáha ya jeē ní nduu yó rey jiín sútū cájejníñu nuū Tatá yā Yaā Dios. Te na cáhán yō jeē yóhyo luu cújéhnu ya te jnɨ́ɨ ya poder nɨɨ́ cáni. Amén. \p \v 7 Cuni sōho jíjnáhan ró, chi ndiji Cristo jiín vícō. Te ndɨvii ñayuu coto i nuū yā, te nde jiín ñáyuu jeē ní castújí i ya. Te tāca raza ñayuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́ ndahyū i jeē tu ní cácandíje i ya. Súcuan nahín coo. \p \v 8 Suhva cáhán maá Jítoho yō, Yaā jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder: Máá rí cúu nájnūhun letra A xīhna ñúhún jíín letra Z jeē sándɨ̄hɨ́ na, chi máá rí ni squejéé ndɨhɨ te máá rí sínu, áchí máá Yaā iyó vijna, te ni īyo ya nɨɨ́ cáni, te coo ya nɨɨ́ cáni. \s1 Jeē ní jito Juan jeē cujéhnu luu Cristo \p \v 9 Máá rí cúu hermano rō Juan jijnáhan ró. Te ɨnuú‑ni ndóho ri jnūndóho jíín ró sɨquɨ̄ jeē cácandíje yó Jesucristo, te ɨnuú‑ni ndácu Yaā Dios jniñu nuū yō, te ɨnuú‑ni jéndeyɨ́ ni yō sáha Jesucristo. Te sɨquɨ̄ jeē ní nacani ri jnūhun Yaā Dios jiín jéē ní cachi ndaā rī jnūhun Jesucristo, jeē yúcuan ní cajnɨɨ i ruhū cuenta preso, te ni cachune i ruhū isla jeē naní Patmos. \v 10 Te ɨɨn domingo ni jito ndijin rī jeē ni stéén maá Espíritu Santo nuū rī. Te ni jini sōho ri ɨɨn jeē cána jee nīhin ichi yátá rī nájnūhun jeē tɨ́vɨ trompeta. \v 11 Te ni cahān jiín rí: \p Máá rí cúu nájnūhun letra A xīhna ñúhún jíín letra Z jeē sándɨ̄hɨ́ na, chi máá rí cúu Yaā iyó ndé xīhna ñúhún te coo ri nɨɨ́ cáni. Te na tée ró núū ɨɨn tutu tāca jéē cóto ró, te tají ró quihīn nuū ndɨhúxá grupo ñayuu cácandíje jeē cáyūcú i nɨ́ɨ́ cáhnu Asia, suu ini ñuu Efeso, jiín ñuu Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, jiín Laodicea. Achí. \p \v 12 Yūcuán na te ni ndicó cóto ri jeē cóto ri ndé ɨɨn cúu jeē cahán jiín rí. Te ná ni ndicó cóto ri te ni jito ri uxā candelero oro. \v 13 Te mēhñú ndɨhúxá candelero un índichi maá Yaā ní nduu tēe. Te ñúhun ya ɨɨn sahma cáni jeē jinú nde nuū jehé yā. Te núhní ɨɨn cinturón oro jicā yā. \v 14 Te ixi xíní yā chi yaa nájnūhun ixi lánchi, nájnūhun yuhvā volcán. Te tɨnūu ya ndíndēe nájnūhun yáñuhūn. \v 15 Te jehē yā xíñú jíto nájnūhun cāa cuaán jéē ni ndúhvā nuū horno. Te nɨ́hɨn ndasɨ́ cáhán yā, nájnūhun nɨ́hɨn cuehē yūte náhnu. \v 16 Te ndaváha ya jnɨ́ɨ ya uxā quɨ̄mɨ. Te yuhu ya quénda jeē cáa nájnūhun espada jeē xeén ndɨndúú lado, te suu cúu jnūhun ya jeē niní sándaā yā sɨquɨ̄ cuéchi. Te nuū yā cáa nájnūhun niāndii jeē nándii ndaxín. \p \v 17 Te ná ni jito ri yā te ni cotúú rí nuū jéhē yā nájnūhun jeē ni jíhī rī. Te ni soó yá ndaváha ya sɨquɨ̄ rī, te ni cahān yā: \p Ma yūhu ró. Máá rí cúu Yaā iyó ndé xīhna ñúhún te coo ri nɨɨ́ cáni. \v 18 Te Yaā técu cúu ri. Chi ni jihī rī te ni natecu rī, te vijna chi técu rī nɨɨ́ cáni. Te máá rí jnɨ́ɨ poder sɨquɨ̄ cuéhyɨ̄ jéhni ñayuu jiín sɨ́quɨ̄ lugar nuū cáyūcu ánuá ndɨ̄yɨ. \v 19 Núu súcuan te tee ró núū tútu tāca jéē ní jito ró, jeē cúu vijna jíín jéē cóo ichi núú. \v 20 Te yāha cúu jnūhun sāhi sɨ́quɨ̄ ndɨhúxá quɨ̄mɨ ni jito ró jnɨ́ɨ ndaváha ri, jiín sɨ́quɨ̄ ndɨhúxá candelero oro. Ndɨhúxá quɨ̄mɨ ún cúu nájnūhun ndɨhúxá jeē cácujéhnu nuū ndɨhúxá grupo ñayuu cácandíje. Te ndɨhúxá candelero cúu nájnūhun ndɨhúxá grupo ñayuu cácandíje. \s1 Jnūhun cuahān nuū ndɨhúxá grupo ñayuu cacandíje: \s1 Jnūhun cuahān ñuu Efeso \c 2 \p \v 1 ’Tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Efeso: Súcuan cáhán ruhū, Yaā jeē jnɨ́ɨ ndɨhúxá quɨ̄mɨ jíín ndaváha ri, te jíca cuu ri mēhñú ndɨhúxá candelero oro. \v 2 Je jíní rī tācá jniñu váha cásáha ró, jeē cándɨhvɨ̄ ni rō sɨquɨ̄ jnúhun ri, jiín jéē cájendeyɨ́ ni rō. Te jíní rī jeē tu cájēhe ró jnúhun quɨ̄vɨcoo ñayuu casáha néé méhñu ró. Te jíní rī jeē ní cajito ndee rō tēe cástáhú jeē cácahān de jeē cúu de apóstol, te ni cajini rō jeē tée stáhú cácuu de. \v 3 Te ni cajendeyɨ́ ni rō ni candoho ró jnúndóho, te tu ní ndínuu ni rō jeē cácuu ndasɨ́ ró jíín jniñu ri. \v 4 Te vēsú súcuan te íyó jecu jeē cahán rī nuū rō, chi tuá cáhīyo manī vāha ró jíín rí nájnūhun ni īyo manī rō jiín rí quɨvɨ̄ jehé. \v 5 Núu súcuan te nucūhun ni rō ndese ni castóo ró jnúhun jeē ni íyo manī rō jiín rí, te nacani ni rō, te na sáha ró nájnūhun ni casáha ró ndé quɨvɨ̄ ún. Te núu ma nácani ni rō, te yachī jeē rī te stáa ri candelero rō nuū íin, cúu jeē ma cuɨ́ñɨ ga rō jiín ñáyuu cácandíje. \v 6 Te vēsú súcuan te íyó ɨɨn jeē váha cásáha ró, chi tu cánujnahan cuɨtɨ ni rō cájito ró jniñu néé cásáha ñayuu cándiquīn jnūhun jeē steén Nicolás. Te suni máá rí tu nújnahan cuɨtɨ ni rī jíto ri. \v 7 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, cuāha ri jnūhun caji i ndehē jeē cúun xinī yújnu jeē sáha jeē cótecu i nɨ́ɨ́ cáni. Te yujnu un íin nuū jardín Yaā Dios nde andɨvɨ́, áchí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Esmirna \p \v 8 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Esmirna: Súcuan cáhán ruhū, Yaā jeē iyó ndé xīhna ñúhún te coo ri nɨɨ́ cáni, te ni jihī rī te ni natecu rī. \v 9 Je jíní rī tācá jniñu váha cásáha ró, jíín jnúndóho cándoho ró, jíín jéē cándoho ndáhú ró. Te vēsú súcuan te cúcá ró ndɨhɨ jeē ndíso jnūhun ri. Te jíní rī jeē cácahān neé ñayuu sɨquɨ̄ rō jijnáhan ró. Ñayuu un cácahān i jeē ñáyuu hebreo, ñayuu maá Yaā Dios cácuu i, te tuú chi cástáhú‑ni i, chi sa ñayuu yɨ́hɨ ndaha Satanás cácuu i. \v 10 Te ma yūhú cuɨtɨ rō tāca jéē ndoho ró. Chi jexeén je yajni sáha jeē quɨ̄vɨcoo sava ró vecāa jeē cóto ndee rohó jíjnáhan ró, te ndoho ró jnúndóho uxī quɨvɨ̄. Te na cuɨ́ñɨ nīhin ró ndé cuu rō, te cuāha ri premio jeē cótecu rō nɨɨ́ cáni. \v 11 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jéneé, ma nihín i jnūndóho jeē jnahnú ndetū i cuu i vuelta uū, achí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Pérgamo \p \v 12 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Pérgamo: Súcuan cáhán ruhū, Yaā jeē névāha espada jeē xeén ndɨndúú lado, te suu cúu jnūhun ri jeē sándaā rī sɨquɨ̄ cuéchi. \v 13 Je jíní rī tācá jniñu váha cásáha ró, te jíní rī jeē cáyūcu ró mēhñu ñáyuu jeē ndácu Satanás jniñu nuū. Te vēsú súcuan te cáhīin nīhin ró jíín jnúhun ri, te tu ní cánayūhu ró jeē cácandíje ró rúhū, ni quɨvɨ̄ ni jíhī Antipas, tēe ni squícu vāha ni nacani ndaā jnūhun ri. Chi ñuu rō cáyūcu ñáyuu cájejníñu nuū Satanás, te ni cajehni i Antipas. \v 14 Te vēsú súcuan te íyó jecu jeē cahán rī nuū rō jijnáhan ró. Chi mēhñu róhó ñáyuu ñuu Pérgamo iyó sava ñayuu cándiquīn jnūhun ni steén Balaam. Chi tēe un ní steén de nuū Balac ndese squɨ́vɨ de ñayuu Israel cuēchi jeē cáji i jeē ni sócō nuū ídolo jiín jéē cosɨ́quɨ́ ndéē jnáhan i. \v 15 Te suni íyó sava ñayuu mēhñu ró jeē cácandíje ga i jnūhun ni steén Nicolás, te jnūhun ún chi tu nújnahan cuɨtɨ ni rī. \v 16 Núu súcuan te nacani ni rō sɨquɨ̄ cuéchi ró. Chi núu tuú te yachī jeē rī jiín espada jeē quénda yuhu ri, te suu cúu jnūhun ri jeē sándaā rī sɨquɨ̄ cuéchi. Te jíín yúcuan te stóho ri ñayuu jeē candíje ga jnūhun néé un. \v 17 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jnūhun jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, scáji rī i maná jeē yɨ́sāhí ichi ándɨvɨ́. Te suni cuāha ri ɨɨn yuū cuijín núū i, te nuū ún condee ɨɨn sɨ́hvɨ́ jéé, te ni ɨɨn ñayuu ma cúni sɨhvɨ́ un, chi máá‑ni i jeē nihín. Achí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Tiatira \p \v 18 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Tiatira: Súcuan cáhán ruhū, maá Séhe Yaā Dios jeē ndíndēe tɨ́nūu rí nájnūhun yáñuhūn. Te jehē rī xíñú jíto nájnūhun cāa cuaán jéē ni ndúhvā. \v 19 Je jíní rī tācá jniñu váha cásáha ró, chi cácundáhú ni rō jnáhan ró, te cácandíje nīhin ró rúhū, te cájejníñu ró núū rī, te cájendeyɨ́ ni rō. Te jíní rī jeē vihyá gā cásáha ró vijna vēsú nde quɨvɨ̄ jehé. \v 20 Te vēsú súcuan te íyó jecu jeē cahán rī nuū rō. Chi íyó ɨɨn ñahan mēhñu ró jéē naní Jezabel, te cájēhe ró jnúhun stéén ña nuū rō. Te áchí ña jeē nácani ña jnūhun Yaā Dios. Te tuú chi jíín jnúhun stéén ña te stáhú ña ñayuu cácandíje jeē cácuu i mozo rī. Te sáha ña jeē casɨ́quɨ́ ndéē jnáhan i, jíín jéē cáyeji i jeē ni sócō nuū ídolo. \v 21 Te ni jēhe ri tiempo jeē na nácani ni ña, te tu cúní ña nacani ni ña stóo ña jeē casɨ́quɨ́ ndéē ña. \v 22 Núu súcuan te na sáha ri jeē jécāva ña jíín cuéhyɨ̄. Te tāca ñáyuu casɨ́quɨ́ ndéē jiín ña, suni cuāha ri jnūndóho xeēn nuū i, te núu ma nácani ni i stóo i jniñu néé nájnūhun sáha ña. \v 23 Te sáha ri jeē cúū ñayuu jeē ni scándíje ña. Te súcuan cuni tāca grupo ñayuu cácandíje jeē maá rí cúu Yaā jiní ndɨhɨ ndese cáa jeē níjnūní jiín ánuá ñayuu. Te cuāha ri yāhu ɨɨn ɨɨn ró núu ndese ni casáha ró. \v 24 Te sava ga rō jeē cáyūcú ñuu Tiatira, jeē tu ní cájetáhú jnūhun stéén ñahan ún, ni tu ní cájnɨɨ ró jnúhun jeē cácahān i jeē jnūhun sāhi gá Satanás cúu, jíín máá ró cahán rī jeē ma tée ga rī ɨnga jniñu sɨquɨ̄ rō. \v 25 Chi máá‑ni jeē na quéndōo nīhin ró jíín jnúhun ndaā cácandíje ró, te quendōo nīhin ró jíín ndé quɨvɨ̄ ndíji ri. \v 26 Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, jíín jéē squícu vāha jniñu cúní rī nde vijna te nde quɨvɨ̄ sándɨ̄hɨ́, sáha ri jeē cujéhnu i ndacu i jniñu nuū tācá nación, \v 27 nájnūhun ni sáha Tátá rī jeē cujéhnu ri ndácu ri jniñu. Te ndacu nīhin i jniñu nuū tācá nación. Te nájnūhun cúun yúú i quɨ̄sɨ tahú, súcuan squéhichī i ñayuu tu cájendetū nuū rī. \v 28 Te sáha ri jeē coto i ruhū jeē luu cujéhnu ri quenda ndijin rī, nájnūhun jíto i lucero jeē cáne cúndijin. \v 29 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jnūhun jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Achí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Sardis \c 3 \p \v 1 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Sardis: Súcuan cáhán ruhū, maá Yaā jeē névāha ndɨhúxá Espíritu Yaā Dios jiín ndɨhúxá quɨ̄mɨ. Je jíní rī tācá jniñu cásáha ró, te cácahān ñayuu jeē cátecu rō, te nuū rī chi nájnūhun ndɨ̄yɨ cácuu ró. \v 2 Na nátahū ni rō, te ndejéé níhin ró jíín jniñu jeē jecu na iyó te ndúcú naa. Chi je jíní rī jeē tu squícu vāha vāha ró núū Yaā Dios. \v 3 Te na núcūhun ni rō tāca jnúhun jeē ní castéén nuū rō. Te cuatáhú ró jnúhun ún te nacani ni rō sɨquɨ̄ cuéchi ró. Chi núu tú natahū ni rō, te cuajeē rī nuū rō ɨɨn sanaa‑ni nájnūhun jeē ɨɨn sanaa‑ni te quíji ñacuīhná, te ma cúni rō na hora jinū rī nuū rō. \v 4 Te vēsú súcuan te íyó nahín jecu rō ñuu Sardis jeē tu ní cásáha ró cuéchi, jeē cúu nájnūhun jeē tu ní sájnéhén ró sahma ró. Jeē yúcuan cuíjín yaa coo sahma ró caca ró jíín rí, chi ñayuu vāha cácuu ró. \v 5 Chi tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, cuāha ri sahma cuijín yaa cuhun i. Te ma ndáhva rī sɨhvɨ́ i nuū libro jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñáyuu cotecu nɨɨ́ cáni. Te cuajnúhún rí i nuū Tatá rī jiín núū tācá ndajéhé yā. \v 6 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jnūhun jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Achí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Filadelfia \p \v 7 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Filadelfia: Súcuan cáhán ruhū, Yaā ndoo Yaā ndaā, te névāha ri ndacáa rey David. Te máá rí núne jeē quɨ́vɨ ñayuu nuū ndácu ri jniñu, te ni ɨɨn ma cúu casɨ, te máá rí jésɨ, te ni ɨɨn ma cúu nune. \v 8 Je jíní rī tācá jniñu váha cásáha ró. Te ni nune ri nájnūhun ɨɨn yéhyɨ́ quɨ́vɨcoo ró, te ni ɨɨn ma cúu casɨ. Chi vēsú jecu‑ni fuerza rō iyó, te ni cacandíje ró jnúhun ri, te tu cájesɨ rō yuhu ró jéē cácandíje ró rúhū. \v 9 Te íyó sava ñayuu yɨ́hɨ ndaha Satanás, te cácahān i jeē ñáyuu hebreo, jiín ñáyuu maá Yaā Dios cácuu i, te tuú chi cástáhú‑ni i. Núu súcuan te sáha ri jeē jécoo i nuū rō te jecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ i nuū rō, te cuni i jeē maní rī jiín ró. \v 10 Te vāha ni casquícu ró jnúhun ní cahān rī jeē cuándeyɨ́ ni rō. Te jeē yúcuan jnama ri rohó quɨ́vɨ̄ jeē quíji ɨɨn jnūndóho xeēn sɨquɨ̄ ñáyuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́, jéē cóto ndee ún i jíjnáhan i. \v 11 Te yachī ndiji ri. Núu súcuan te quendōo nīhin ró jíín jnúhun cácandíje ró, návāha ni ɨɨn ma quénde premio rō. \v 12 Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, sáha ri jeē cuu i nájnūhun sɨhɨ̄n yuū luu ini templo Yaā Dios maá rí. Te ma cújiyo i nuū ndeé yá un. Te tee ri sɨhvɨ́ Yaā Dios maá rí jneē i, jíín sɨ́hvɨ́ jéé máá rí, jíín sɨ́hvɨ́ ñuu Yaā Dios maá rí. Te ñuu un cúu Jerusalén jeé, te cuun quiji ichi ándɨvɨ́ ndé nuū Yaā Dios maá rí. \v 13 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jnūhun jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Achí yá. \s1 Jnūhun cuahān ñuu Laodicea \p \v 14 ’Te tee ró jnúhun yáha na quíhín nuū jeē cujéhnu nuū ñáyuu cácandíje ñuu Laodicea: Súcuan cáhán ruhū, maá Yaā cúu jnūhun ndaā, Yaā cúu testigo vāha jeē cahán ndaā. Te máá rí ni sáha ndɨhɨ jeē ni cáhān Yaā Dios jeē na jécōo. \v 15 Je jíní rī tācá jniñu cásáha ró. Te cácuu ró nájnūhun jeē tú mījin ni tú jihní, cúu jeē jecu‑ni cácandíje ró jnúhun ri, te ni tu cájito uhū rō ni tu cándɨhvɨ̄ ni rō sɨquɨ̄. Te nacā jeē váha núu jeē míjin ró chí jéē jihní ró nuú. \v 16 Te tuú chi máá yɨ́vixī‑ni ró, chi ni tu cájito uhū rō ni tu cándɨhvɨ̄ ni rō sɨquɨ̄. Te jeē yúcuan squéhichī rī rohó nájnūhun ɨɨn jeē tésɨ̄hɨ rí jeē séyūhu rí jeē tu nújnahan ni rī. \v 17 Te cácahān rō jeē cucá ró, te quéndōo vāha ró, te tu cúmanī ni ɨɨn nuū rō. Te tu cásáha ró cuenta jeē cuécá íī cándoho ró, te ndáhú ndasɨ́ ró, te cácuáá ró, te máá ñɨɨ lɨ́ɨ rō. Te tāca jéē yáha cúní cahān jeē tu cácandíje vāha ró. \v 18 Núu súcuan te cáhán rī jiín ró jeē nuū rī cuaan ró oro jeē ni ndúhvā nuū ñuhún te ni nduu máá nene, te suu cúu jeē sáha ri jeē coo cúcá ndije ró ndɨhɨ jeē ndíso jnūhun ri. Te nuū rī cuaan ró sahma cuijín cuhun ró, návāha tú cucanu rō jeē maá ñɨɨ lɨ́ɨ rō, cúu jeē quéndōo ndaā rō sáha ri. Te cuaan ró tájnā nuū rī, quɨ̄vɨ tɨnūu ró, návāha ndundijin tɨnūu ró, cúu jeē jecūhun ni rō jnūhun ri. \v 19 Tāca ñáyuu jeē cundáhú ni rī, chi cáhán rī nuū i te stóho ri i, návāha na chúhun ni i. Núu súcuan te na cóndɨhvɨ̄ ni rō jijnáhan ró, te nacani ni rō jeē stóo ró cuéchi ró. \v 20 Cuni sōho, chi íin ri yehyɨ́ ánuá rō te cáhán rī. Te núu ndé‑ni róhó cuni sōho te nune ró yéhyɨ́ ánuá rō, te quɨ̄vɨ ri caji rī staā jiín ró, te suni caji maá ró jiín rí. Te suu cúu jeē cóndee rī anuá rō. \v 21 Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jeneé, cuāha ri jnūhun conene i jíín rí nuū mesa nuū ndácu ri jniñu. Chi máá rí suni ni snáā rī poder jeneé, te ni cucōo ri jiín Tátá rī nuū mesa nuū ndácu ya jniñu. \v 22 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó i jnūhun jeē cahán maá Espíritu Santo jiín táca grupo ñayuu cácandíje. Achí yá. \s1 Tāca jéē cáyūcú andɨvɨ́ cáchiñúhún núū yā \c 4 \p \v 1 Yūcuán na te ni ndacoto ri, te ni jito ri jeē núne ɨɨn yéhyɨ́ andɨvɨ́, te máá Yaā jeē ni cáhān jiín rí jeē xíhna ñúhún, ni cahān tucu jíín rí nájnūhun jeē tɨ́vɨ trompeta. Te ni cahān: \p Caa quiji ró yáha, te na stéén rī nuū rō tācá jniñu jeē cóo ichi núú gā, achí yá. \p \v 2 Te máá Espíritu Santo ni scóto‑ni ya ruhū. Te ni jito ri jeē andɨvɨ́ íin ɨɨn mesa nuū ndácu jniñu, te néne máá yá nuū mesa un. \v 3 Te máá yá jeē néne yūcuan cáa ya nájnūhun ndíndēé ɨɨn yuū quɨyɨ ndíī chí ɨɨn yuū cuehé ndíī. Te ɨɨn tɨcō vēhnde ní jicó ndúū yuhu mesa yā, te ndíndēe nájnūhun ɨɨn yuū cuíi ndíī. \v 4 Te xiin mesa yā ni jito ri jeē ní jicó ndúū ocō cuūn gā mesa nuū ndácu jniñu. Te nuū mesa un néne ocō cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu. Te cáñuhun de sahma cuijín yaa, te xinī de cáñuhun corona oro. \v 5 Te nde nuū mesa nuū ndácu ya jniñu ndíndēé taja te nɨ́hɨn te cáhán taja. Te ichi núú mesa yā íin ndɨhúxá Espíritu Yaā Dios, jeē cáa nájnūhun uxā yɨtɨ náhnu jeē cayú ñuhūn. \v 6 Te ichi núú mesa yā ún suni íyó nájnūhun ɨɨn mar jeē jíto quɨyɨ nájnūhun vidrio. \p Te xiin mesa yā un ní jicó ndúū cuūn jeē técu. Te íyó cuéhē tɨnūu nɨ́ɨ́ cáhnu ichi núú jíín ichi yátá un. \v 7 Te ɨɨn jeē técu un cáa nájnūhun ndɨcaha. Te ɨnga cáa nájnūhun stɨquɨ̄. Te jeē uní chi née nuū tée. Te jeē cuún chi cáa nájnūhun yaha chócó jéē jicó núū tachí. \v 8 Te ndɨcúún jeē técu un íyó íñū ndijēn jeē ɨ́ɨn ɨɨn. Te máni máá tɨ́nūu cúu nɨ́ɨ́ cáhnu nde jiín nɨ́ɨ́ chíji ndijēn. Te nduú ñuú tu jécuɨñɨ̄ cuɨtɨ jeē cahán: \q1 Yaā iī Yaā ndoo ndasɨ́ \q1 cúu máá Jítoho yō Yaā Dios, Yaā jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder, \q1 Yaā iyó vijna, te ni īyo yá nɨɨ́ cáni, te coo ya nɨɨ́ cáni. \m Achí. \p \v 9 Chi máni jeē cácahān ndɨcúún un jéē cujéhnu ndasɨ́ máá Yaā jeē néne nuū mesa, Yaā jeē técu nɨɨ́ cáni cuɨtɨ. Te yɨ́ñúhún cácahān un jíín yá, te nácuatáhú núū yā. \v 10 Te tāca jínu jeē casáha súcuan, te ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu, cájecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ de nuū Yaā jeē técu nɨɨ́ cáni cuɨtɨ, cáchiñúhún de ya. Te cástáa de corona de, cájequin de ichi núú jehé mesa yā. Te cácahān de: \q1 \v 11 Jitoho ná te Yaā Dios na cúu ní. \q1 Te vāha ndasɨ́ Yaā cúu ní jéē cácahān i jeē luu cújéhnu ní, \q1 te cáhīyo yɨ́ñúhún i nuū ní, te jnɨ́ɨ ní ndɨhɨ poder. \q1 Chi máá ní ni sáha ndɨhɨ jeē iyó, \q1 te sɨquɨ̄ jeē súcuan ni cuu ni maá ní te ni jecōo ndɨhɨ. \m Achí de jíjnáhan de. \s1 Jeē ní nune Londe Yaā Dios tutu \c 5 \p \v 1 Yūcuán na te ni jito ri jeē Yaā néne mesa jeē ndácu jniñu, ndaváha ya jnɨ́ɨ ya ɨɨn tutu cáni jeē ní tuu. Te yósó jnúhun ndɨndúú lado tutu ún, te ndíhyú jiín úxā sello. \v 2 Te ni jito ri ɨɨn ndajéhé yā jeē ndíso poder, te ni cahān jee: \p ¿Ndé ɨɨn cúu tēe vāha ndasɨ́ jeē cóndiso jníñu cahnde sello te nune tutu yáha? áchí ndajéhé yā. \p \v 3 Te ni andɨvɨ́ ni ñayɨ̄vɨ́ ni jeē iyó chíji ñayɨ̄vɨ́, tu ní íyo ni ɨɨn jeē cóndiso jníñu nune tutu ún, ni jeē cóto nuū. \v 4 Te ni ndahyū ndasɨ́ rí, chi tu ní íyo ni ɨɨn jeē cóndiso jníñu nune te cahu tutu ún, ni jeē cóto nuū. \v 5 Yūcuán na te ni cahān ɨɨn tēe jéhnu un jíín rí: \p Ma ndahyú rō, chi íyó ɨɨn Yaā ndíso jníñu jeē cahnde yā ndɨhúxá sello ndihyú tutu, te nune ya. Te máá yá chi íyó cuéhē poder yā, nájnūhun jeē iyó cuéhē fuerza ɨɨn ndɨcaha. Te ni cacu ya chīji yucūn Judá, jeē cúu yucūn rey David. Te ni snáā yā poder tāca jéneé. \p \v 6 Yūcuán na te ni jito ri Yaā jeē cúu Londe Yaā Dios jeē ní cajehni i te ni natecu. Te Londe un íin ya nuū íin mesa Yaā Dios, mēhñú ndɨcúún jeē técu, jiín tée jéhnu cándiso jníñu. Te íyó úxā ndɨquɨ jíín úxā tɨnūú Londe ún. Te tɨnūú un cúu ndɨhúxá Espíritu Yaā Dios jeē ní tají yá ni jengoo nɨ́ɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́. \v 7 Te Londe un ní jequīhin ya tutu jeē jnɨ́ɨ ndaváha Yaā jeē néne nuū mesa. \v 8 Te ná ni quihin ya tutu ún, te ndɨcúún jeē técu jiín ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu, ni cajecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ núū yā. Te ná ɨɨn ná ɨɨn tēe jéhnu un cándaha yaa jeē naní arpa, jíín cóhō cūu oro jeē ñúhun chitú súje cutú. Te sūje cutú un cúu máá táca jnúhun jeē cájicān tahú ñayuu yɨ́hɨ ndaha Yaā Dios. \v 9 Te ni cajita de ɨɨn yaa jeé, te suhva cáhán: \q1 Vāha ndasɨ́ Yaā cúu ní jéē quihin ní tutu te cahnde ni sello jeē ndihyú. \q1 Chi ni cajehni i níhín, te jíín nɨ́ñɨ̄ ni ní nacuaan ní ñayuu \q1 mēhñu táca raza, tācá yuhu, tācá ñuu, tācá nación, návāha cuu i ñayuu Yaā Dios. \q1 \v 10 Te ni sáha ní jéē cuu i rey jiín sútū nuū Yaā Dios, \q1 te ndacu i jniñu ini ñayɨ̄vɨ́. \m Achí de cájita de. \p \v 11 Te ni jito ga rī, te ni jini sōho ri jeē cácahān cuehē ndajéhé yā jeē ní cajicó ndúū xiin mesa yā, jiín xiin ndɨcúún jeē técu, jiín xiin tēe jéhnu cándiso jníñu. Te íyó cuéhē ndasɨ́ millón ndajéhé un. \v 12 Te suhva ni cacahān jee ya: \q1 Vāha ndasɨ́ Yaā cúu Londe jeē ní cajehni i. \q1 Te jeē yúcuan jnɨ́ɨ ya poder, te yōhyo cúcá yá, \q1 te yōhyo ndíchí yá, te ndíso ya cuehē fuerza, \q1 te cáhīyo yɨ́ñúhún ndɨhɨ nuū yā, te luu cújéhnu ya, \q1 te cácahān i jeē váha ndasɨ́ Yaā cúu ya. \m Achí. \p \v 13 Te suni ni jini sōho ri jeē cácahān ndɨhɨ jeē ni sáha Yaā Dios jeē iyó ini andɨvɨ́ jíín ini ñayɨ̄vɨ jíín chīji ñayɨ̄vɨ jíín ini mar. Te ndɨvii un ní cacahān: \q1 Cúsɨɨ̄ ni yō cahán yō jeē yóhyo vāha Yaā cúu máá Yaā néne mesa nuū ndácu ya jniñu, \q1 jíín Yaā cúu Londe Yaā Dios. \q1 Te na cóo yɨ́ñúhún yó núū yā, chi cújéhnu luu ya, \q1 te jnɨ́ɨ ya poder nɨɨ́ cáni cuɨtɨ. \m Achí. \p \v 14 Te ni cacahān ndɨcúún jeē técu: \p Súcuan na cóo, áchí. \p Te ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu ni cajecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ de, te ni cachiñúhún de nuū Yaā jeē técu nɨɨ́ cáni cuɨtɨ. \s1 Sɨquɨ̄ ndɨhúxá sello \c 6 \p \v 1 Yūcuán na te ni jito ri jeē Yaā cúu Londe Yaā Dios, ni jehnde yā ɨɨn jeē uxá sello un. Te ni jini sōho ri jeē cahán ɨɨn jnáhan ndɨcúún jeē técu ún, nájnūhun cáhán taja: \p Nehen te cuni rō. \p \v 2 Te ni ndacoto ri, te ni jito ri ɨɨn caballo cuijín. Te jeē yosó sɨ́quɨ̄ tɨ̄ un ndáhá ɨɨn arco jeē stáva nduva. Te ni jecūhun ɨɨn corona xinī. Te ni quenda ni jejnáhan, te ni cundeyɨ́ sɨ́quɨ̄ ndɨhɨ. \p \v 3 Yūcuán na te Londe un ní jehnde yā sello uū. Te ni jini sōho ri jeē cahán ɨnga jnáhan ndɨcúún jeē técu: \p Nehen te cuni rō. \p \v 4 Te ni quenda ɨɨn caballo cuehé, te jeē yosó sɨ́quɨ̄ tɨ̄ ndíso jníñu jeē snáā jnūhun cáyūcu mánī ñayuu ñayɨ̄vɨ́, te quejéé i cahni jnáhan i. Te ni nihīn ún ɨɨn espada cáhnu. \p \v 5 Yūcuán na te Londe un ní jehnde yā sello unī. Te ni jini sōho ri jeē cahán ɨnga jnáhan ndɨcúún jeē técu: \p Nehen te cuni rō. \p Te ni ndacoto ri, te ni jito ri ɨɨn caballo jnuú. Te jeē yosó sɨ́quɨ̄ tɨ̄ ndáhá ɨɨn balanza jeē chícuāha, chi coo jnamā xeēn. \v 6 Te mēhñú ndɨcúún jeē técu un ní jini sōho ri ɨɨn jeē cahán: \p Máá ɨɨn kilo‑ni trigo nihīn i jíín yáhu i jeē sájniñu i ɨɨn quɨvɨ̄. Te núu cebada, te unī‑ni kilo nihīn i jíín yáhu i jeē sájniñu i ɨɨn quɨvɨ̄. Te aceite jiín vino chi ma sáha ró jéē cúmanī. Achí. \p \v 7 Yūcuán na te Londe un ní jehnde yā sello cuūn. Te ni jini sōho ri jeē cahán tucu ɨnga jnáhan ndɨcúún jeē técu: \p Nehen te cuni rō. \p \v 8 Te ni ndacoto ri, te ni jito ri ɨɨn caballo cuaán yaa, te jeē yosó sɨ́quɨ̄ tɨ̄ cúu máá cuéhyɨ̄ jéhni ñayuu. Te ichi yátá un ndíquín máá jnúhun jeē quɨ́vɨ ñayuu lugar nuū cáyūcu ánuá ndɨ̄yɨ. Te ndɨndúú un cándiso jníñu jeē ndónda sɨquɨ̄ ɨɨn jeē ndɨcúún parte ñayɨ̄vɨ́, te cuu sáha jeē cúū ñayuu jiín guerra, jiín jnámā, jiín cuéhyɨ̄ xeén, jiín táca quɨtɨ xéén jeē iyó ñayɨ̄vɨ́. \p \v 9 Yūcuán na te Londe un ní jehnde yā sello uhūn. Te chīji altar cáhnu ni jito ri anuá ñayuu jeē ní cacandíje jnūhun Yaā Dios te ni canacani ndaā i jnūhun ya, te sɨquɨ̄ yūcuan ní cajehni ñayuu i. \v 10 Te ni cacana jee ánuá un: \p Jitoho ná Yaā Dios, maá ní cúu Yaā ndoo te vāha squícu ní jéē ni jéjnūhun ní. ¿Te nasaa ga tiempo coo te sándaā ni jéhē ná, te nacuāha ní jéē ndútahū ñayuu ñayɨ̄vɨ jéē ní cajehni sāñá? áchí. \p \v 11 Yūcuán na te ni jēhe ya sahma cuijín cuhun i jíjnáhan i, te ni cahān yā jiín i jeē na ndétātú i jecu gā tiempo. Chi íyó gá hermano i jeē cájejníñu nuū yā, jeē suni jíni ñúhún cuu i návāha jīnu número i, áchí yá. \p \v 12 Yūcuán na te Londe un ní jehnde yā sello iñū. Te ni jito ri jeē ni jnáa ndasɨ́. Te ni cujnúú níāndii nájnūhun ɨɨn sahma jnúú. Te nɨ́ɨ́ yóō ni nduu nájnūhun nɨñɨ̄. \v 13 Te quɨ̄mɨ andɨvɨ́ ní nɨngoyo nuū ñúhun nájnūhun nɨ́ngoyo ndehē yɨ̄hɨ́ yujnu higo sáha tachī níhin. \v 14 Te andɨvɨ́ ní cujiyo cuahān nájnūhun jeē nátuu ɨɨn tutu cáhnu. Te tācá yucu jíín táca isla ni cujiyo cuangoo ɨnga lado. \v 15 Te tāca rey ñayɨ̄vɨ́, jíín jéē cácujéhnu, jíín jéē cucá, jíín táca capitán, jiín jéē cándiso poder, jiín mozo jeē ní cajeen ñayuu, jiín tée cásájniñu cuenta maá, ní cachisāhi máá ini yaū cava jíín méhñu cava chīji yucu. \v 16 Te ni cacahān i jíín yucu jíín cava: \p Ndicó cáva sɨquɨ̄ rī, na quɨ́sāhi rí návāha tú coto máá Yaā néne mesa ndácu jniñu, jíín Yaā cúu Londe jeē cuáha ya castigo xeēn ruhū. \v 17 Chi ni quee maá quɨ́vɨ̄ cáhnu jeē cuáha ya castigo, ¿te ndé ɨɨn canda condichi nuū yā? achí i jíjnáhan i. \s1 Ñayuu tāca yúcūn Israel jeē ni jécondee sello jneē \c 7 \p \v 1 Te ná ni cuu jniñu yáha, te ni jito ri cuūn ndajéhé yā jeē cáhīin ndɨcúún lado ñayɨ̄vɨ́. Te cájesɨ yā nuū ndɨcúún tachī, návāha ma quée nuū ñúhun ni nuū mar ni nuū ní ɨɨn yujnu. \v 2 Te suni ni jito ri ɨnga ndajéhé yā, vēji ichi núū cáne niāndii. Te ndáhá yá sello Yaā Dios, Yaā técu. Te ni cahān jee ya jiín ndɨcúún ndajéhé un jéē ndíso jníñu jeē sáha daño nuū ñúhun íchi jíín núū mar: \p \v 3 Ma sáha ró daño nuū ñúhun ni nuū tācá yujnu ni nuū mar, chi nde na tée yó sello jneē tāca ñáyuu cájejníñu nuū Yaā Dios yō. \p \v 4 Te ni jini sōho ri jeē achí jéē iyó ciento uū xico cuūn mil ñayuu jeē ni jécondee sello jneē. Te ñayuu un cácuu tāca yúcūn ñayuu Israel. \v 5 Te íyó úxī uū mil ñayuu cácuu yucūn Judá jeē ni jécondee sello, jiín úxī uū mil yucūn Rubén, jiín úxī uū mil yucūn Gad, \v 6 jiín úxī uū mil yucūn Aser, jiín úxī uū mil yucūn Neftalí, jiín úxī uū mil yucūn Manasés, \v 7 jiín úxī uū mil yucūn Simeón, jiín úxī uū mil yucūn Leví, jiín úxī uū mil yucūn Isacar, \v 8 jiín úxī uū mil yucūn Zabulón, jiín úxī uū mil yucūn José, jiín úxī uū mil yucūn Benjamín. Ndɨhɨ yucūn yáha cúu jeē ni jécondee sello. \s1 Ñayuu cuehē jeē cáñuhun sahma cuijín \p \v 9 Te ná ni cuu jniñu yáha te ni ndacoto ri, te ni jito ri cuehē ndasɨ́ ñáyuu. Te cúu i ñayuu tācá nación jiín táca raza jiín táca yuhu jíín táca ñuu. Te cáhīin i nuū mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu jíín núū maá Yaā cúu Londe. Te sɨquɨ̄ jeē cuehé ndasɨ́ i, te ni ɨɨn ma cúu cahu nasaa i cúu. Te cáñuhun i sahma cuijín, te cándāhá i ñuū. \v 10 Te ni cacana jee i: \q1 Yaā Dios maá yó cúu jeē ní jnama yóhó, \q1 Yaā jeē néne nuū mesa jeē ndácu jniñu, \q1 jíín Yaā cúu Londe Yaā Dios. \m Achí i jíjnáhan i. \v 11 Te ndɨhɨ ndajéhé ni cajicó ndúū yā cáhīin ya xiin mesa Yaā Dios, jiín xiin tēe jéhnu cándiso jníñu, jíín xiin ndɨcúún jeē técu. Te ni cajecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ yá ni cachiñúhún yá Yaā Dios ichi núū mesa yā. \v 12 Te ni cacahān yā: \q1 Amén. Cúsɨɨ̄ ni yō cahán yō jeē yóhyo vāha Yaā cúu Yaā Dios maá yó. \q1 Te luu cújéhnu ya te ndíchí yá. \q1 Te na nácuatáhú yó nuū yā, te na cóo yɨ́ñúhún yó núū yā. \q1 Chi jnɨ́ɨ ya poder, te ndíso ya cuehē fuerza jeē nɨɨ́ cáni cuɨtɨ. Amén. \m Achí táca ndajéhé yā. \p \v 13 Yūcuán na te ni cahān ɨɨn tēe jéhnu un jíín rí: \p ¿Ndé ñáyuu cúu yāha jéē cáñuhun sahma cuijín, te ndé chi véjicoo i? \p \v 14 Te ni cahān rī jiín de: \p Máá ní cúu jeē jiní, Tátā. \p Te ni cahān de jíín rí: \p Yāha cácuu ñayuu jeē ní cayāha i jeē ní cajito i jnūndóho xeēn. Te ni canacate i sahma i jíín nɨ́ñɨ̄ maá Londe, te ni nduyaa vāha, cúu jeē ní ndundoo ánuá i ni sáha ya. \v 15 Jeē yúcuan cúu jeē cáhīin i nuū mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu, te cájejníñu i ini templo yā nduú ñuú. Te Yaā jeē néne nuū mesa, coto ya i jeē quéndōo vāha i nuū yā. \v 16 Te ma cúū gā i sōco, te ma jichí gā i ndute. Te ma cayú gā i nuū niāndii, ni ma ndóho ga i jeē jihní. \v 17 Chi máá Yaā cúu Londe jeē néne nuū mesa jeē ndácu jniñu, coto ya i nájnūhun jeē cúu i lanchi ya. Te condeca ya i quihīn yā jiín i nuū cáne ndute jeē cótecu i sáha. Te Yaā Dios nacuaa yā ndute núú i jíjnáhan i, te ma ndahyú gā i. Achí tée jéhnu ún. \s1 Sɨquɨ̄ sello uxā jiín cóhō cūu oro \c 8 \p \v 1 Te Londe un ní jehnde yā sello uxā jeē ndihyú tutu ún, te nayúú‑ni ni īyo ini andɨvɨ́ nájnūhun sava hora. \v 2 Te ni jito ri ndɨhúxá ndajéhé jeē cáhīin nuū Yaā Dios. Te ni cajēhe uxā trompeta nuū ndajéhé un. \v 3 Yūcuán na te ni quee ɨnga ndajéhé, ndáhá yá ɨɨn cohō cūu oro, te ni jecuɨñɨ̄ yā nuū altar. Te ni jēhe cuehē sūje cutú núū yā, návāha socō yā jiín jnúhun cájicān tahú ndɨhɨ ñayuu cácandíje Yaā Dios. Te ni socō yā nuū altar oro jeē índichi ichi núú mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu. \v 4 Te nuū cohō cūu jnɨ́ɨ ndajéhé un ní cane ñuhmā súje cutú, ni caa nuū Yaā Dios nde jiín jnúhun cájicān tahú ñayuu cácandíje Yaā Dios. \v 5 Yūcuán na te ni quihin ndajéhé un cóhō cūú un. Te ni scutú yá tɨ̄cua ñuhūn jeē cayú nuū altar. Te ni jete yā nde ini ñayɨ̄vɨ́. Te ni sáha jeē ni cáhān taja, te ni nɨ̄hɨn, te ni ndindēé taja, te ni jnāa. \s1 Jnūhun sɨquɨ̄ trompeta \p \v 6 Yūcuán na te ndɨhúxá ndajéhé jeē cándāhá ndɨhúxá trompeta, ni casátūhva ya jeē tɨvɨ yā. \p \v 7 Te ndajéhé ɨɨn ni tɨvɨ yā trompeta. Te ni cuun ñɨ́ñɨ́ ini ñayɨ̄vɨ jíín ñúhūn jeē ni sácā núu jíín nɨ́ñɨ̄. Te ni cayū ɨɨn jeē uní parte ñayɨ̄vɨ́, jíín ɨɨn jeē uní parte yujnu, jíín ɨɨn jeē uní parte ite cuíi. \p \v 8 Te ndajéhé uū ni tɨvɨ yā trompeta. Te ɨɨn nájnūhun ɨɨn yucu cáhnu jeē cayú ñuhūn ni nɨngava cuahān nuū mar. Te ɨɨn jeē uní parte mar ni nduu nɨñɨ̄. \v 9 Te ni jihī ɨɨn jeē uní parte quɨtɨ ñúhun nuū mar. Te ni naa cuehē barco, chi ɨɨn ɨɨn jeē tāca únī ni naa. \p \v 10 Te ndajéhé unī ni tɨvɨ yā trompeta. Te ni nɨngava ɨɨn quɨ̄mɨ cáhnu ichi ándɨvɨ́, te cáyú nájnūhun cáyú ɨɨn yɨtɨ cáhnu. Te ni nɨngava sɨquɨ̄ ɨɨn ɨɨn jeē tāca únī yūte jíín núū cáne ndute. \v 11 Te quɨ̄mɨ un nání quɨ́mɨ uvuā. Te ɨɨn jeē uní parte ndute ni cuu uvuā. Te ni cajihī cuehē ñayuu ni sáha jeē ní cuu uvuā ndute ún. \p \v 12 Te ndajéhé cuūn ni tɨvɨ yā trompeta. Te ɨɨn jeē uní parte niāndii jiín yóō jiín quɨ́mɨ ni tɨ̄vɨ́. Te ni ndunee ɨɨn jeē uní parte i, te tuá ni cúndijin ɨɨn jeē uní parte nduú jíín ñuú. \p \v 13 Te ni ndacoto ri, te ni jini sōho ri jeē cána jee ɨɨn ndajéhé yā jeē ndáva cuahān sava andɨvɨ́: \p Nacā xeēn gā ndoho ñayuu cáyūcú ini ñayɨ̄vɨ́, chi je yajni cuecu unī gā trompeta jeē tɨvɨ unī gā ndajéhé, achí yá. \c 9 \p \v 1 Te ndajéhé uhūn ni tɨvɨ yā trompeta. Te ni jito ri jeē ichi ándɨvɨ́ ní nɨngava ɨɨn quɨ̄mɨ nde ini ñayɨ̄vɨ́. Te nuū quɨ́mɨ un ní jēhe ndacáa jeē núne tūhnchi cúnú ndasɨ́. \v 2 Yūcuán na te ni nune un túhnchi, te ni cane ñuhmā ni caa nájnūhun ñuhmā ɨɨn ijnū cáhnu. Te ñuhmā un ní sáha jeē ní cunee niāndii jiín nɨ́ɨ́ núū tachí. \v 3 Te nuū ñuhmā un ní canecoo tɨ́ca ndɨcuéhyɨ́, ni jitē núu tɨ nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́. Te ni jēhe ya jnūhun jeē sáha tɨ nájnūhun cásáha tɨsuhma xeēn jeē iyó ini ñayɨ̄vɨ́. \v 4 Te ni ndacu ya jniñu nuū tɨ̄ jeē ma sáha tɨ daño ite jiín yúcū cuíi jíín yujnu, chi máni ñayuu jeē tu ndéé sello Yaā Dios jneē i cúu jeē tuu tɨ. \v 5 Te tu ní jéhe ya jnūhun jeē cáhni tɨ̄ ñayuu, chi máni jeē stóho tɨ i uhūn yoō. Te sáha tɨ jeē jetú i nájnūhun jeē jetú ñayuu jeē túu tɨsuhma i. \v 6 Te quɨvɨ̄ ún nducú ndasɨ́ ñáyuu modo cuu i, te ma nihín i modo. Te vēsú cuní i cuu i, te tú na modo cuu i. \p \v 7 Te tɨ́ca ndɨcuéhyɨ́ un cáa tɨ nájnūhun caballo jeē cáhīyo tūhva quingoo nuū cuájnáhan. Te xinī tɨ̄ ñúhun nájnūhun corona oro. Te née tɨ nuū tée. \v 8 Te íyó ixi tɨ jeē cáa nájnūhun ixi xíní ñahan. Te jnūhun tɨ cáa nájnūhun jnūhun ndɨcaha. \v 9 Te nɨ́ɨ́ tɨ́ ndihyú nájnūhun sahma cáa. Te nɨ́hɨn ndijēn tɨ̄ nájnūhun nɨ́hɨn jeē cuángoo cuehē caballo nuū guerra cáñuhun tɨ carreta. \v 10 Te suhmā tɨ̄ ndíso iñu nájnūhun tɨsuhma. Te jíín súhmā tɨ̄ cuu stóho tɨ ñayuu uhūn yoō. \v 11 Te íyó ɨɨn jeē cujéhnu nuū tɨ̄, te suu cúu ndajéhé jexeén jeē ndíto tūhnchi cúnú ndasɨ́ un. Te ndajéhé un yuhu hebreo naní Abadón, te yuhu griego naní Apolión, jeē cuní cahān maá jéē snáā. \p \v 12 Je ni yāha ɨɨn jnūndóho, te íyó úū gā jnūndóho jeē quíji. \p \v 13 Te ndajéhé iñū ni tɨvɨ yā trompeta. Te ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun jeē ni cáhān nde mēhñú ndɨcúún yɨquɨ̄ altar oro jeē íin nuū Yaā Dios. \v 14 Te ni cahān un jíín ndajéhé iñū jeē ndahá trompeta: \p Nandají ró ndɨcúún ndajéhé jeē nuhní yuhu yúte cáhnu jeē naní Eufrates, achí. \p \v 15 Te ni nandajī ndɨcúún ndajéhé un, návāha cahni ɨɨn jeē uní parte ñayuu ñayɨ̄vɨ́. Chi je cáhīyo tūhva ndajéhé un jeē sɨquɨ́ maá hora jiín quɨ́vɨ̄ jiín yóō jiín cuíyā jeē cóo súcuan. \v 16 Te ni jini sōho ri jeē achí jéē iyó úū ciento millón soldado jeē cáyoso caballo. \p \v 17 Te ni steén gā yā nuū rī, te ni jito ndijin rī tācá caballo. Te tēe cáyoso sɨquɨ̄ tɨ̄ cáñuhun de camisa cāa jeē cuehé, jeē ndeé, jíín jéē cuaán. Te xinī caballo un cándāa nájnūhun xinī ndɨ́caha. Te yuhu tɨ quénda ñuhūn jiín ñúhmā jiín azufre. \v 18 Te jíín únī jeē quénda yuhu caballo un, te ni jihī ɨɨn jeē uní parte ñayuu, suu jíín ñúhūn jiín ñúhmā jiín azufre. \v 19 Chi yuhu tɨ jiín súhmā tɨ̄ iyó fuerza jeē cáhni tɨ̄ ñayuu. Chi suhmā tɨ̄ cándāa nájnūhun coō, te íyó xínī, te jíín yúcuan stóho tɨ ñayuu. \p \v 20 Te sava ga ñayuu jeē tu ní jíhí jiín táca jnúndóho yáha, tu ní nácani ni i stóo i ídolo jeē ní casáha i. Te tu ní stóo i jeē cáchiñúhún i tāca táchī jiín ídolo jeē ní cuvāha jíín oro jiín plata jiín cáa cuaán jiín yúū jiín yujnu. Te tācá un chi tu cúu coto, ni tu cúu cuni sōho, ni tu cúu caca. \v 21 Te ni tu ní cánacani ni i stóo i jeē jéhni i ndɨ̄yɨ, jíín jéē satásɨ́ i, jíín jéē jíca jnéní i, jíín jéē sacuíhná i. \s1 Ndajéhé jeē ndahá libro lulí \c 10 \p \v 1 Te ni jito ri ɨnga ndajéhé yā jeē ndíso poder, ni cuun ya ichi ándɨvɨ́. Te ñúsúcún yá vicō, te xinī yā ñúhun tɨcō vēhndé. Te nuū yā ndíndēe nájnūhun niāndii, te sɨ̄hɨn ya cáa nájnūhun uū sɨhɨ̄n jeē cáa ná cáa ñuhūn. \v 2 Te ndáhá yá ɨɨn libro lulí jéē núne. Te ni jeni ya jehē váha ya nuū mar, te jehē jecó yá nuū ñúhun íchi. \v 3 Te ni cana jee téyɨ́ yá, nájnūhun jeē ndahyú ndɨcaha. Te ná ni cana jee ya, te ni cacahān uxā taja. \v 4 Te ná ni cacahān uxā taja, te je íyó túhva ri jeē tée ri jnūhun un núú. Te ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun ichi ándɨvɨ́ jeē ni cáhān jiín rí: \p Chuvāha ró táca jnúhun jeē ní cacahān uxā taja ún, te ma steén rō, ni ma tée ró, áchí. \p \v 5 Yūcuán na te ndajéhé jeē ní jito ri jeē íin nuū mar jiín núū ñúhun, ni ndonehen ya ndaha váha ya ichi ándɨvɨ́. \v 6 Te ni ndacunehen ya sɨhvɨ́ máá Yaā jeē técu nɨɨ́ cáni, Yaā ni sáha andɨvɨ́ jíín ñáyɨ̄vɨ jíín mar jiín táca ndɨhɨ jeē iyó ini. Te jíín sɨ́hvɨ́ yá un ní cahān teyɨ́ ndajéhé: \p Ma cucuéé gá jeē jínu ñayɨ̄vɨ́. \v 7 Chi núu na quéjéé ndajéhé uxā tɨvɨ yā trompeta, yūcuán na te squícu‑ni Yaā Dios jnūhun sāhi yá, nájnūhun ni castūhun yá nuū tāca mozo yā, tēe ni canacani jnūhun ya nde jenahán, áchí ndajéhé. \p \v 8 Yūcuán na te máá jéē ní jini sōho ri jeē ni cáhān ichi ándɨvɨ́, ni cahān tucu jíín rí: \p Cuáhán te quihin ró libro lulí jéē núne jeē ndahá ndajéhé jeē íin nuū mar jiín núū ñúhun, áchí. \p \v 9 Te ni jehēn rī nuū ndajéhé un, te ni jicān rī jeē na cuáha ya libro lulí un núū rī. Te ni cahān yā: \p Quihin te caji rō. Chi vixī sáha ini yuhu ró nájnūhun ndūxi, te chīji ró chi cuhiyá sáha, áchí yá. \p \v 10 Yūcuán na te ni quihin ri libro lulí jeē ndahá ndajéhé yā, te ni yeji rī. Te vixī ni sáha ini yuhu ri nájnūhun ndūxi. Te ná ni cuu ni yeji rī, te ni jitē iyá ni rī. \v 11 Te ni cacahān jiín rí: \p Cánuú jéē nacani tucu ró jnúhun Yaā Dios, ndese coo sɨquɨ̄ ñayuu cuehē ñuu jiín cuéhē nación jeē sɨ́ɨn sɨ́ɨn yuhu, jíín sɨ́quɨ̄ cuehē rey cándacu jniñu, áchí jíín rí. \s1 Sɨquɨ̄ uū testigo yā \c 11 \p \v 1 Yūcuán na te ni cajēhe ɨɨn yujnu nuū rī, jeē cúu ɨɨn cūhva jeē chícuāha. Te ni cacahān jiín rí: \p Ndocuɨñɨ̄ te chicuāha ró templo cáhnu Yaā Dios jiín altar, te cahu ró nasaa ñayuu cúu jeē cáchiñúhún núū yā yūcuán. \v 2 Te ma chícuāha ró patio yatā templo. Chi je ni jēhe ya nuū ñáyuu tācá ñuu jicá. Te coyūcú i ini ñuu iī yāhá, te uū xico uū yoō cueñū i sɨquɨ̄ ñuu. \v 3 Te tají rí uū testigo rī jeē nácani jnūhun ri mil uū ciento unī xico quɨvɨ̄. Te cuhun de sahma ndáyɨ́ jéē cácucuíhyá ni de sɨquɨ̄ cuéchi ñayuu, achí yá. \p \v 4 Te ndɨndúú testigo un cúu nájnūhun ndɨndúú yujnu olivo jiín ndɨndúú candelero jeē íin nuū Yaā Dios, Yaā chií ñayɨ̄vɨ́. \v 5 Te na‑ni ñayuu núu nducú sáha ndevāha jíín ndɨndúú testigo un, te quenda ñuhūn yuhu ndɨndúú de, te cayū ndɨhɨ ñayuu cájito uhū i de. Te súcuan cuu tāca ñáyuu jeē nducú sáha ndevāha jíín de. \v 6 Te íyó poder ndɨndúú testigo un jéē cásɨ de jeē ma cúun saū nɨɨ́ tiempo jeē nácani de jnūhun ya. Te suni íyó poder de sáha de jeē nduu nɨñɨ̄ tācá ndute. Te cuu stɨ́vɨ de ñayɨ̄vɨ jíín ndɨnuū jnūndóho, núu nasaa jínu cácuni de. \v 7 Te ná ni jīnu ni canacani de jnūhun ya, yūcuán na te quenda quɨtɨ xéén jeē néne tūhnchi ún. Te cuajnáhan jíín ndɨndúú de, te cundeyɨ́ jíín de, te cahni de. \v 8 Te ndɨ̄yɨ ún cava nuū yáhu ñuu cáhnu nuū ní cajehni i máá Jítoho yō jicā cruz. Te ñuu un cácahān yatá i jeē ñuu Sodoma jiín Egipto cúu, sɨquɨ̄ jeē xeēn cuēchi íyó ñuu ún. \v 9 Te ñayuu tācá ñuu, tāca yúcūn, tācá yuhu, tācá nación, chi coto i jeē cáva ndɨndúú ndɨ́yɨ un únī quɨvɨ̄ yosáva, te ma cuáha i jnūhun jeē quíndūji. \v 10 Te ñayuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́ cusɨɨ̄ ndasɨ́ ni i jeē ní cajihī de, te sáha i vico, te cuāha i regalo nuū jnáhan i. Chi ndɨndúú tée ni canacani jnūhun ya ún, ní casáha de jeē ní candoho ndasɨ́ ñáyuu ñayɨ̄vɨ́. \v 11 Te jeē yáha unī quɨvɨ̄ yosáva ún, te Yaā Dios sáha ya jeē nastáa tachī de, te ndonda‑ni de. Te yūhú ndasɨ́ ñáyuu coto i jeē ní canatecu de. \v 12 Yūcuán na te cuni sōho de jeē cána jee ichi ándɨvɨ́: \p Caa ró quijicoo ró ndé yāhá, áchí. \p Te ndaa de mēhñu vícō quingoo de andɨvɨ́, cuni ñayuu cájito uhū i de. \v 13 Te máá hora un jnáa ndasɨ́, te ndicó cáva naa ɨɨn jeē uxí parte ñuu ún. Te jíín ñujnáa ún cuu uxā mil ñayuu. Te tāca gá ñayuu jeē ndóo, yūhú ndasɨ́ i, te cahān i jeē cujéhnu Yaā Dios jeē ndeé andɨvɨ́. \p \v 14 Súcuan yāha jnūndóho uū, te yachī coo jnūndóho unī. \s1 Sɨquɨ̄ trompeta uxā \p \v 15 Te ndajéhé uxā ni tɨvɨ yā trompeta. Te ni jini sōho ri ni cacahān jee ichi ándɨvɨ́. Te súcuan ni cacahān: \q1 Tācá nación ñayɨ̄vɨ́ je ni nuquɨhɨ ndaha máá Jítoho yō Yaā Dios \q1 jiín Cristo jeē ní tají yá. \q1 Te ndacu ya jniñu nɨ́ɨ́ cáni cuɨtɨ. \m Achí. \p \v 16 Yūcuán na te ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu jeē cánene de mesa de ichi núú Yaā Dios, ni cajecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ de, ni cachiñúhún de ya. \v 17 Te ni cacahān de: \q1 Na cútahū na núū ní, Tátā Yaā Dios, \q1 chi máá ní jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder, \q1 te cúu ní Yaā iyó vijna, te ni īyo ní nɨ́ɨ́ cáni, te coo ní nɨ́ɨ́ cáni. \q1 Te ni najnɨɨ ní ndɨvii jeē iyó, \q1 te jíín poder ni ní quejéé ní ndácu ní jniñu nuū. \q1 \v 18 Ñayuu tācá nación ni caquɨtɨ̄ ni i sɨquɨ̄ ní. \q1 Te vijna chi ni quee quɨvɨ̄ jeē cuáha ní castigo i, \q1 jíín jéē sándaā ní jniñu tāca ndɨ́yɨ. \q1 Te cuāha ni táhū nuū tāca mozo ni jéē ní canacani jnūhun ní, \q1 jíín núū tāca ñáyuu cájejníñu nuū ní, jíín ñáyuu cáchiñúhún núū ní, \q1 cúu ñayuu cácujéhnu jíín jéē tuú. \q1 Te vijna te snáhnú ndetū ni ñáyuu castɨ́vɨ ñayɨ̄vɨ́. \m Achí de jíjnáhan de. \p \v 19 Yūcuán na te ni nune templo Yaā Dios jeē iyó andɨvɨ́. Te ni cajito ñayuu jeē yúcuan íne yejnū jeē ñúhun contrato yā. Te ni ndindēé taja, te nɨ́hɨn, te cáhán taja, te ni jnāa, te ni cuun xeēn ñɨñɨ́. \s1 Jnūhun ñahan jíín cóō cáhnu \c 12 \p \v 1 Yūcuán na te ini andɨvɨ́ ní cane ɨɨn jeē nahán náā ni yō jíto yó: Ɨɨn ñahan jeē ñúhun ña niāndii nájnūhun sahma, te íin jehē ña sɨquɨ̄ yoó, te ñúhun ɨɨn corona xinī ña jeē ndeé uxī uū quɨ̄mɨ. \v 2 Te ñúhun sēhe ña. Te ni ndahyū cohó ña jeē ndóho ña jéhnde chīji ña jeē scácu ña i. \v 3 Yūcuán na te ini andɨvɨ́ ní cane tucu ɨnga jeē náā ni yō jíto yó: Ɨɨn coō cuehé cáhnu ndasɨ́. Te íyó úxā xinī tɨ̄ jiín úxī ndɨquɨ tɨ. Te ndɨhúxá xinī tɨ̄ ñúhun corona. \v 4 Te jíín súhmā tɨ̄ ni stáa tɨ ɨɨn jeē uní parte quɨ̄mɨ jeē iyó andɨvɨ́, te ni sɨ́ngoo tɨ ini ñayɨ̄vɨ́. Te ni ine tɨ nuū ñáhan jeē scácu sēhe ún, ndétu tɨ cocó tɨ́ sēhe ña jeē jé yajni cacu i. \v 5 Te ni scácu ña ɨɨn sēhe yɨɨ́, te sūchi un ní jeconaā jeē ndácu nīhin i jniñu nuū ndɨ́vii nación. Yūcuán na te ni ndoñúhún séhe yɨɨ́ ña ún, ni ndaa i cuahān i nde nuū íin mesa Yaā Dios nuū ndácu ya jniñu. \v 6 Te ñahan un ní jinu ña cuahān ña nde nuū ñúhun téhé núū iyó ɨɨn lugar jeē ni sátūhva Yaā Dios. Te yūcuán condee ña nihīn ña jeē cáji ña mil uū ciento unī xico quɨvɨ̄. \p \v 7 Yūcuán na te ni cajejnáhan ini andɨvɨ́. Chi ndajéhé jéhnu ga jeē naní Miguel jiín táca ndajéhé jeē cácuu mozo nuū yā, ni cajejnáhan jíín cóō cáhnu. Te coō un jíín táca ndajéhé maá, ni cajejnáhan jíín yá. \v 8 Te tu ní cácundeyɨ́ tɨ́, te tuá ní cúu coyūcu tɨ́ andɨvɨ́. \v 9 Súcuan ni cuu jeē ní quenehen ya coō cáhnu un jéē iyó ndé jenahán ndasɨ́. Te nání tɨ́ jexeén jíín Satanás, te máá tɨ́ cúu jeē stahú ndɨhɨ ñayuu ñayɨ̄vɨ́. Te ni scáne ya tɨ̄ nde ini ñayɨ̄vɨ jíín táca ndajéhé tɨ̄. \p \v 10 Yūcuán na te ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun jeē cahán jee ichi ándɨvɨ́: \p Je ni quee quɨvɨ̄ jeē jínu jnama ya yohó, jíín jéē steén ndijin yā jeē jnɨ́ɨ ya poder, jiín jéē ndácu ya jniñu, jíín jéē ndíso jníñu máá Cristo jeē ní tají yá. Chi je ni quenehen ya maá jéē cahán cuēchi sɨquɨ̄ tācá hermano yō. Chi nduú ñuú ni cahān cuēchi sɨquɨ̄ i nuū Yaā Dios maá yó. \v 11 Te ni cacundeyɨ́ i sɨquɨ̄ Satanás un, ní sáha jnūhun jeē ni jíhī Yaā cúu Londe, jíín jéē ní cacahān ndaā i jnūhun Yaā Dios, jiín jéē tu ní cundáhú ni i máá i, chi ni jēhe i jnūhun candíje i vēsú núu cuu i jeē sɨquɨ́ yā. \v 12 Núu súcuan te na cúsɨɨ̄ ndasɨ́ ni tāca róhó jéē cáyūcú andɨvɨ́. Te nacā xeēn ndoho tāca róhó jéē cáyūcú ini ñayɨ̄vɨ jíín núū mar. Chi ni cuun jexeén ni jinū nuū rō jijnáhan ró. Te quɨ́tɨ́ xeēn ni, chi jíní jeē tuá coo cuehē gā tiempo jeē stahú ñayuu. Achí. \p \v 13 Te ni jini coō cáhnu ún jéē ni scáne ya maá cuáhān ini ñayɨ̄vɨ́, te ni jinu tɨ jiín ñahan ní scácu sēhe yɨɨ́, jeē xeēn sáha tɨ jiín ña núú. \v 14 Te ni cajēhe uū ndijēn yaha chócó cáhnu nuū ñahan ún, návāha ndava ña quihīn ña lugar ña nuū ñúhun téhé, te cācu ña nuū coō ún. Te yūcuán condee ña unī cuiyā yosáva, te nihīn ña jeē cáji ña. \v 15 Te yuhu cóō un ní cane ndute nájnūhun ɨɨn yūte cáhnu, cuahān yatā ña návāha jneni ña. \v 16 Te máá ñuhun chi ni chindéé ñáhán ñahan ún, chi ni nune‑ni, te ni nungoo yūte jeē ní cane yuhu cóō ún. \v 17 Yūcuán na te xeēn ni quɨtɨ̄ ni coō cáhnu ni jito tɨ ña. Te cuahān tɨ̄ cuajnáhan tɨ jiín táca gá sēhe ña, suu ñayuu casquícu jniñu ndácu Yaā Dios te cácandíje vāha i jnūhun Jesucristo. \s1 Jnūhun sɨquɨ̄ uū quɨtɨ xéén \c 13 \p \v 1 Te ni indichi rī yumár. Te ni jito ri jeē ní cane ɨɨn quɨtɨ xéén ini mar. Te íyó úxā xinī tɨ̄ jiín úxī ndɨquɨ tɨ. Te ndɨhúxí ndɨquɨ tɨ ñúhun corona. Te ndɨhúxá xinī tɨ̄ ndeé ɨɨn sɨ́hvɨ́ néé jéē quɨtɨ́ ni Yaā Dios sáha. \v 2 Te quɨtɨ xéén jeē ní jito ri ún, cáa tɨ nájnūhun cuɨñɨ̄, te ndaha tɨ cáa nájnūhun ndaha oso, te yuhu tɨ cáa nájnūhun yuhu ndɨ́caha. Te nuū quɨtɨ un ní jēhe coō cáhnu poder maá jíín mesa nuū ndácu máá jniñu. Te ni sáha jeē cujéhnu ndasɨ́ quɨtɨ ún. \v 3 Te ni jito ri jeē ni tújī ɨɨn xinī tɨ̄, jeē jé yajni cuu tɨ̄ nuú. Te ni nduvāha tɨ jeē ni tújī tɨ̄. Te nahán ní naa ni ñayuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ ní jito i, te ni cajetáhú i nuū tɨ̄. \v 4 Te ni cachiñúhún i coō cáhnu sɨquɨ̄ jeē ni sáha tɨ jeē cujéhnu ndasɨ́ quɨtɨ xéén un, te suni ni cachiñúhún i quɨtɨ xéén un. Te ni cacahān i: \p Tú ni ɨɨn jeē cujéhnu nájnūhun quɨtɨ yáha, te tú ni ɨɨn cundeyɨ́ cuajnáhan jíín tɨ́, áchí i jíjnáhan i. \p \v 5 Te tu ní jésɨ ya jeē cahān tɨ̄ jeē quɨ́tɨ téyɨ́ cúu tɨ, jíín jéē cahán ndevāha tɨ sɨquɨ̄ yā. Te ni nihīn jníñu tɨ jeē ndácu tɨ jniñu uū xico uū yoō. \v 6 Te ni quejéé tɨ́ ni cahān ndevāha tɨ sɨquɨ̄ Yaā Dios, jiín sɨ́quɨ̄ sɨhvɨ́ yá, jiín sɨ́quɨ̄ nuū ndeé yá, jiín sɨ́quɨ̄ tāca jéē iyó andɨvɨ́. \v 7 Te tu ní jésɨ ya jeē cuajnáhan tɨ jíín ñáyuu maá Yaā Dios, te cundeyɨ́ tɨ́ jiín i. Te suni ni nihīn jníñu tɨ jeē ndácu tɨ jniñu nuū ñáyuu tāca yúcūn, tācá ñuu, tācá yuhu, tācá nación. \v 8 Te ñayuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ jéē tu yósó sɨ́hvɨ́ i nuū tútu, ni cachiñúhún i quɨtɨ xéén un. Te Yaā cúu Londe jeē ní cajehni i, máá yá névāha tutu un jéē yosó sɨ́hvɨ́ ñáyuu cotecu nɨɨ́ cáni, te je yósó sɨ́hvɨ́ i nde quɨvɨ̄ ni jécōo ñayɨ̄vɨ́. \p \v 9 Ñayuu iyó sóho na chúsóhó váha i jnūhun cahān rī yāhá. \v 10 Tāca ñáyuu jeē sáha jeē quɨ́vɨ jnáhan vecāa, suni vecāa cone máá i. Te tāca ñáyuu jeē jéhni jnáhan jíín espada, suni jíín espada cuu maá i. Núu súcuan te ñayuu maá Yaā Dios chi jíni ñúhún cuandeyɨ́ ni i jíín jnúndóho te ma jécuɨñɨ̄ i candíje i jnūhun cúndáhú ni yā i. \p \v 11 Yūcuán na te ni jito ri ɨnga quɨtɨ xéén jeē ní cane chīji ñuhun. Te íyó úū ndɨquɨ tɨ jeē cáa nájnūhun ndɨquɨ lánchi. Te nájnūhun tachī coō cáhnu, súcuan tachī cahán tɨ̄. \v 12 Te nájnūhun ndácu quɨtɨ xéén xīhna ñúhún jniñu, suni súcuan ndácu quɨtɨ uū ún jniñu, íin tɨ nuū quɨtɨ xíhna ñúhún. Te quɨtɨ uū sáha tɨ jeē chiñúhún táca ñáyuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́ nuū quɨtɨ xíhna ñúhún, quɨtɨ ní tújī jeē jé yajni cuu tɨ̄ te ni nduvāha tɨ. \v 13 Te quɨtɨ uū suni sáha tācá jniñu jéhnu jeē nahán náā ni yō jíto yó. Chi ni scúun tɨ ñuhūn ichi ándɨvɨ́ ní quiji ini ñayɨ̄vɨ, ní cajito ñayuu. \v 14 Te ni stahú tɨ́ ñayuu ñayɨ̄vɨ jíín táca jniñu jéhnu jeē ni níhīn tɨ̄ poder jeē sáha tɨ, jíto jínúū quɨtɨ xíhna ñúhún. Te ni ndacu tɨ jniñu jeē na sáha ñayuu imagen quɨtɨ xíhna ñúhún, quɨtɨ ní tújī jiín espada, jeē jé yajni cuu tɨ̄ te ni nduvāha tɨ. \v 15 Te quɨtɨ uū ni nihīn tɨ̄ poder jeē chutáchí tɨ́ xijnī imagen quɨtɨ xíhna ñúhún, návāha cuu cahān, te cahni tāca ñáyuu jeē tu cájetáhú i chiñúhún i máá. \v 16 Te tāca ñáyuu cujéhnu jiín ñáyuu tu cújéhnu, tāca ñáyuu cucá jíín ñáyuu ndahú, tāca ñáyuu sájniñu cuenta maá jiín mozo jeē ní cajeen ñayuu, ni sáha tɨ jeē ni jécondee ɨɨn jnunī ndaváha i chí jnéē i. \v 17 Te ni ɨɨn ñayuu ma cúu cuaan i xīcó i te núu tu ndíso i jnunī jeē cúu sɨ́hvɨ́ tɨ́ chí jnúnī número jeē cúu sɨ́hvɨ́ tɨ́. \v 18 Jnūhun ndíchí cúu jeē cahán rī yāhá: Tāca ñáyuu jécūhun vāha ni cuu tava i cuenta número quɨtɨ xéén un, chi número un cúu sɨ́hvɨ́ ɨɨn tēe. Te número un cúu iñū ciento unī xico iñū. \s1 Yaa jeē cájita 144,000 ñayuu \c 14 \p \v 1 Yūcuán na te ni ndacoto ri, te ni jito ri jeē íin máá Yaā cúu Londe xinī yucu Sión. Te cáhīin ciento uū xico cuūn mil ñayuu jiín yá. Te jneē i ndéé sɨhvɨ́ máá yá jiín sɨ́hvɨ́ Tátá yā Yaā Dios. \v 2 Te ni jini sōho ri jeē nɨ́hɨn ndasɨ́ ichi ándɨvɨ́, nájnūhun jeē jíca cuehē yūte chí jéē cahán nīhin taja. Te jeē nɨ́hɨn un sáha nájnūhun jeē cátee cuehē ñayuu yaa jeē naní arpa. \v 3 Te cáhīin i ichi núú mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu, jíín núū ndɨcúún jeē técu, jíín núū ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu. Te ni cajita i ɨɨn yaa jeé. Te ni ɨɨn ñayuu tu cúu cutūhva i yaa ún, chi máni máá ciento uū xico cuūn mil ñayuu jeē ní jnama ya i ini ñayɨ̄vɨ́. \v 4 Te tāca tée yáha cácuu jeē tu ní cásáha cuēchi jíín ñahan cásáha néé, chi tēe ndoo ánuá cácuu de. Te cándiquīn de Londe ndé‑ni cúu‑ni nuū cuahán yā. Chi ni jnama ya de ini ñayɨ̄vɨ́, te máá de cácuu tēe jeē xíhna gā ni cacandíje nuū Yaā Dios jiín núū Yaā cúu Londe. \v 5 Te tú cuɨtɨ na jnūhun stáhú cácahān de, chi tēe ndoo ánuá cácuu de, cáhīin de nuū mesa Yaā Dios. \s1 Jnūhun jeē ní cacahān ndɨnúní ndajéhé yā \p \v 6 Yūcuán na te ni jito ri ɨnga ndajéhé yā jeē ndáva cuahān sava andɨvɨ́. Te ndíso ya jnūhun jeē jnáma Yaā Dios ñayuu cotecu i nɨ́ɨ́ cáni. Te ni nacani ya jnūhun un núū tāca ñáyuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́, nuū ñáyuu tācá nación, tāca yúcūn, tācá yuhu, tācá ñuu. \v 7 Te ni cahān jee ya: \p Conso īyo ró núū Yaā Dios, te na cáhán rō jeē yóhyo cújéhnu ya, chi je ni quee quɨvɨ̄ jeē sándaā yā sɨquɨ̄ rō ndese ni casáha ró. Te na chíñúhún ró yā, chi máá yá ni sáha andɨvɨ́ jíín ñáyɨ̄vɨ jíín mar jiín táca núū cáne ndute, áchí ndajéhé yā. \p \v 8 Yūcuán na te ndíquín ɨnga ndajéhé yā vēji, te ni cahān yā: \p Je ni naa iī ñuu teyɨ́ Babilonia. Chi ni sáha jeē ñáyuu tācá nación casɨ́quɨ́ ndéē i Yaā Dios jeē ní castóo i ya te cándiquīn i ídolo jiín táca jniñu néé, áchí ndajéhé uū. \p \v 9 Yūcuán na te ndíquín ɨnga ndajéhé unī vēji, te ni cahān jee ya: \p Xeēn coo sɨquɨ̄ ñayuu cáchiñúhún quɨtɨ xéén jiín imagen tɨ̄, te jéhe i jnūhun condee jnunī tɨ̄ jneē i chí ndaha i. \v 10 Chi nihīn i castigo xeēn sɨquɨ̄ cuéchi ni casáha i, chi quɨtɨ̄ ni Yaā Dios nuū i, te tuá cone cáhnu ni yā. Te ndoho i nuū cayú ñuhūn jiín azufre, coto tācá ndajéhé Yaā Dios jiín Yaā cúu Londe. \v 11 Te ñuhmā nuū cándoho i cánda nɨ́ɨ́ cáni cuɨtɨ. Te nduú ñuú tu ndétātú ñayuu cándoho ún jeē ní cachiñúhún quɨtɨ xéén jiín imagen tɨ̄, jíín jéē ni jécondee jnunī sɨhvɨ́ tɨ́. \v 12 Jeē yúcuan ñáyuu maá Yaā Dios jeē casquícu i jniñu ndácu ya te cácandíje vāha i Jesús, cánuú jéē cuándeyɨ́ ni i. Achí ndajéhé unī. \p \v 13 Yūcuán na te ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun ichi ándɨvɨ́ jéē ni cáhān jiín rí: \p Tee ró jnúhun jeē cahán rī jiín ró yāhá: Nacā jeē ndetū tāca ñáyuu cácandíje Jitoho yō jeē cájihī vijna jíín ndé nɨɨ́ cuáhān yō. Jendaá chi ndetātú i jeē ní casáha i jniñu váha, te jniñu i un má náā chi sáha jeē quendōo vāha i nɨ́ɨ́ cáni, áchí Espíritu. \s1 Jeē ní nastútú yá ñayuu ñayɨ̄vɨ́ \p \v 14 Yūcuán na te ni ndacoto ri, te ni jito ri ɨɨn vicō cuijín. Te nuū vicó un néne Yaā ní nduu tēe. Te xinī yā ñúhun corona oro, te ndáhá yá ɨɨn hoz xeēn. \v 15 Te ni quenda ɨnga ndajéhé yā ini templo, te ni cana jee, te cáhán jiín Yaā néne nuū vicó un: \p Cahnde ni jíín hoz ní, te nastútú ní ñayuu ñayɨ̄vɨ́. Chi je ni quee quɨvɨ̄ jeē nastútú ní i nájnūhun táhndé trigo jeē jé ni cuaan, áchí. \p \v 16 Yūcuán na te Yaā néne nuū vicó ni nastútú yá ñayuu váha ini ñayɨ̄vɨ, nájnūhun táhndé trigo jiín hoz. \p \v 17 Yūcuán na te ni quenda ɨnga ndajéhé yā ini templo jeē iyó andɨvɨ́, te suni ndáhá yá ɨɨn hoz xeēn. \v 18 Te nde nuū altar ni quenda tucu ɨnga ndajéhé, te ndíso jníñu ya sɨquɨ̄ ñuhūn altar. Te ni cana jee ya, te cáhán yā jiín ndajéhé jeē ndahá hoz xeēn: \p Cahnde rō jiín hoz xeēn rō, te nastútú ró ñayuu casáha néé ini ñayɨ̄vɨ́, nájnūhun jeē cájehnde i chutū ndehē uva jeē jé ni jīchi, áchí. \p \v 19 Te ndajéhé un ní jehnde yā jiín hoz yā, te ni nastútú yá ñayuu casáha néé ini ñayɨ̄vɨ́, nájnūhun ndútútú ndéhē uva. Te ni jnaa ya i nuū nihín i castigo xeēn Yaā Dios, nájnūhun jnáa i ndehē uva nuū taxín. \v 20 Te ni jēhe ya castigo i yatā ñúū, te ni jica nɨñɨ̄ i nájnūhun ndūxi uva. Te ni ndaa ni jinū cūhva jeē sucún yuhu caballo, te ni jica cuahān nde unī ciento kilómetro. \s1 Ndɨhúxá ndajéhé jiín ndɨhúxá jnūndóho jeē sándɨ̄hɨ́ \c 15 \p \v 1 Te ni jito ri ɨnga jniñu jéhnu ichi ándɨvɨ́ jéē náā ni yō jíto yó. Chi cáhīin uxā ndajéhé yā jeē cuāha ndɨhúxá jnūndóho sandɨ̄hɨ́ na. Te jeē jínu ndɨhúxá jnūndóho yáha, te jīnu jeē cuáha Yaā Dios castigo xeēn sɨquɨ̄ cuéchi. \p \v 2 Te suni ni jito ri ɨɨn jeē cáa nájnūhun mar, te cáa nájnūhun vidrio jeē ndíndēe nájnūhun ñuhūn. Te yumar un cáhīin ñayuu ni cacundeyɨ́ sɨ́quɨ̄ quɨtɨ xéén jiín imagen tɨ̄, jiín jéē tu ní cáquihin i jnunī número jeē cúu sɨ́hvɨ́ tɨ́. Te cándāhá i yaa jeē naní arpa jeē ni jéhe Yaā Dios nuū i. \v 3 Te cájita i yaa jeē ní tava Moisés, tēe cúu mozo Yaā Dios, jiín yaa maá Yaā cúu Londe. Te súcuan cáhán yaa ún: \q1 Yōhyo náā ni na cájito ná ndɨhɨ jniñu jéhnu teyɨ́ jéē sáha ní, \q1 Tátā Yaā Dios, chi jnɨ́ɨ ní ndɨhɨ poder. \q1 Te máni jniñu ndaā jniñu váha sáha ní, \q1 jeē cúu ní Rey nuū tācá nación. \q1 \v 4 Tú ni ɨɨn i íyó jéē ma cónso īyo i nuū ní, Tátā Yaā Dios. \q1 Te ndɨhɨ i cahān nahín i jeē yóhyo cújéhnu ní. \q1 Chi máñúhún ni máá ní cúu Yaā ndoo Yaā iī. \q1 Te quijicoo ñayuu tācá nación, chiñúhún i níhín, \q1 chi je ni cajini i jeē ndaā vāha sáha ní táca jniñu. \m Achí i cájita i. \p \v 5 Yūcuán na te ni ndacoto ri, te ni jito ri jeē ini andɨvɨ́ núne cuarto iī ini templo nuū íne tabla yuū jeē yosó ley yā. \v 6 Te ini templo un ní quendacoo ndɨhúxá ndajéhé jeē cándiso jníñu sɨquɨ̄ ndɨhúxá jnūndóho. Te cáñuhun ya sahma fino iyó ndoo te xíñú. Te núhní cinturón oro jicā yā. \v 7 Te ɨɨn jnáhan ndɨcúún jeē técu ni jēhe ɨɨn ɨɨn cohō oro nuū ndɨhúxá ndajéhé un. Te ini cohō un ñúhun chitú castigo xeēn jeē ni jéhe Yaā Dios, Yaā técu nɨɨ́ cáni. \v 8 Te ni chitú ndɨ́ɨ̄ ñuhmā ini templo, te suu ni steén jeē yóhyo cújéhnu Yaā Dios jiín poder jnɨ́ɨ ya. Te ni ɨɨn tu ní cúu quɨ̄vɨ ini templo, chi nde na ndɨ́hɨ ndɨhúxá jnūndóho jeē cuáha ndɨhúxá ndajéhé yā. \s1 Sɨquɨ̄ ndɨhúxá cohō jeē ñúhun castigo \c 16 \p \v 1 Yūcuán na te ini templo ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun cáhán jee jíín ndɨhúxá ndajéhé yā: \p Cuangoo te catɨ ró sɨ́quɨ̄ ñayɨ̄vɨ́ ndɨhúxá cohō jeē ñúhun castigo xeēn jeē ni jéhe Yaā Dios, achí. \p \v 2 Te cuahān ndajéhé ɨɨn, te ni jetɨ ya cohō yā sɨquɨ̄ ñayɨ̄vɨ́. Te tāca ñáyuu jeē ndeé jnunī quɨtɨ xéén un jíín jéē cáchiñúhún imagen tɨ̄, ni canecoo ndɨ̄hyɨ xeēn jeē jetú ndasɨ́. \p \v 3 Te ndajéhé uū ni jetɨ ya cohō yā nuū mar, te ndute mar ni nduu nájnūhun nɨñɨ̄ ndɨ́yɨ. Te ni cajihī tācá quɨtɨ jeē ñúhun ini mar. \p \v 4 Te ndajéhé unī ni jetɨ ya cohō yā ini tāca yúte jíín táca núū cáne ndute, te ni nduu nɨñɨ̄. \v 5 Te ni jini ri jeē cahán ndajéhé jeē ndíso jníñu sɨquɨ̄ ndúte: \p Tátā Yaā Dios, maá ní cúu Yaā ndoo Yaā iī, Yaā iyó vijna, te ni īyo ní nɨ́ɨ́ cáni. Te ndaā sáha ní jeē súcuan ni ndonda ní sɨ́quɨ̄ cuéchi i. \v 6 Chi ni casáha i jeē ní jetɨ nɨñɨ̄ ñayuu ndoo ní jíín ñáyuu ní canacani jnūhun ní. Te vijna chi ni sáha ní jéē cájihi i nɨñɨ̄, chi ñayuu casáha jniñu néé cácuu i, jeē cánuú ndoho i súcuan. \p \v 7 Te ni jini sōho ri jeē cahán ɨnga nde nuū altar: \p Tátā Yaā Dios, máá ní cúu jeē jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder. Te jniñu váha jniñu ndaā ni sáha ní jéē ní ndonda ní sɨ́quɨ̄ cuéchi i. Achí. \p \v 8 Te ndajéhé cuūn ni jetɨ ya cohō yā sɨquɨ̄ níāndii, te ni jēhe Yaā Dios jnūhun jeē ndujíhní ndasɨ́ níāndii návāha cayū ñayuu. \v 9 Te xeēn ndasɨ́ ní cayū tāca ñáyuu. Te vēsú súcuan te tu ní cánacani ni i stóo i cuēchi i, ni tu ní cácahān i jeē cujéhnu Yaā Dios. Chi sa suhva ni cacahān ndevāha i sɨquɨ̄ yā jeē ni jéhe ya tācá castigo yáha nuū i. \p \v 10 Te ndajéhé uhūn ni jetɨ ya cohō yā nuū mesa nuū ndácu quɨtɨ xéén jniñu. Te ni cunee nɨɨ́ cáhnu nuū ndácu tɨ jniñu. Te cánacayɨ̄hɨ ñáyuu yuhu i jeē cájetū ndasɨ́ i. \v 11 Te vēsú súcuan te tu ní cánacani ni i stóo i jniñu néé cásáha i. Chi sa ni cacahān ndevāha i sɨquɨ̄ Yaā Dios andɨvɨ́ sɨ́quɨ̄ jeē cájetū ndasɨ́ i jíín ndɨ́hyɨ xeēn cándoho i. \p \v 12 Te ndajéhé iñū ni jetɨ ya cohō yā sɨquɨ̄ yúte cáhnu jeē naní Eufrates. Te ni ichi ndɨhɨ ndute yūte ún, návāha nune ɨɨn ichi jeē quíjicoo tāca rey ichi núū cáne niāndii. \p \v 13 Te ni jito ri jeē ini yuhu coō cáhnu jíín ini yuhu quɨtɨ xéén jiín ini yuhu máá tée nácani jnūhun stáhú ní canecoo unī tachī jeē cáa nájnūhun sáhvá. \v 14 Te tachī ún chi ndajéhé jexeén cácuu, te cásáha jniñu jéhnu jeē náā ni ñayuu cájito i. Te ni quendacoo tachī un jéē nastútú táca rey nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ, jéē cuajnáhan de sɨquɨ̄ Yaā Dios quɨvɨ̄ jeē ndíji ya. Te máá yá cúu jeē jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder. \v 15 Cuni sōho jíjnáhan ró, chi sanaa ni rō te ndiji ri, nájnūhun jeē ɨɨn sanaa‑ni te quíji ñacuīhná. Te nacā jeē ndetū ñayuu jeē ndito ni i, te ndíto yúcún i sahma i, návāha ma cáca vichí lɨ́ɨ i, cúu jeē tú na cuēchi coo sɨquɨ̄ i jeē cucanu i nuū tāca ñáyuu, achí yá. \v 16 Te ni canastútú táchī un táca rey, ni candutútú ɨɨn lugar jeē yuhu hebreo naní Armagedón. \p \v 17 Te ndajéhé uxā ni jetɨ ya cohō yā nuū tachí. Te ini templo andɨvɨ́ jíín núū mesa nuū ndácu ya jniñu, ni cane ɨɨn jnūhun jeē ni cáhān jee: \p Je ni jīnu, áchí. \p \v 18 Yūcuán na te ni ndindēé taja, te nɨ́hɨn, te cáhán taja, te ni jnāa ndasɨ́. Chi nde nɨɨ́ cáni jeē iyó ñáyuu ñayɨ̄vɨ́, tu ní jnáa nīhin ndasɨ́ nájnūhun jeē ni jnáa ni jito ri. \v 19 Te máá ñuu cujéhnu Jerusalén, ni cusɨ́ɨn ni nduu unī parte, te nɨ́ɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́ ni naa tācá ñuu. Te ñuu teyɨ́ Babilonia, chi ni sáha nahín yá jeē ní ndutahū i castigo xeēn, chi ni quɨtɨ̄ ndasɨ́ ni yā sɨquɨ̄ cuéchi i. \v 20 Te ni naa tāca isla, te suni yucu tuá gā. \v 21 Te ichi ándɨvɨ́ ní cuun ñɨ́ñɨ́ náhnu sɨquɨ̄ ñayuu, jeē véyɨ nde uū xico kilo. Te ni cacahān ndevāha ñayuu sɨquɨ̄ Yaā Dios jeē ní cuun ndasɨ́ ñɨ́ñɨ́, chi ɨɨn jnūndóho xeēn ni cuu. \s1 Jeē ndonda ya sɨquɨ̄ ñuu neé Babilonia \c 17 \p \v 1 Yūcuán na te ni quiji ɨɨn jnáhan ndɨhúxá ndajéhé jeē ní candāhá ndɨhúxá cohō ún, te ni cahān yā jiín rí: \p Nehen, te na stéén rī nuū rō ndese coo castigo sɨquɨ̄ maá ñahan jnéní jeē cúu ñuu cujéhnu íne nuū iyó cuéhē ndute. \v 2 Chi tāca rey ñayɨ̄vɨ nájnūhun ni casɨ́quɨ́ ndéē de jíín ñahan ún, cúu jeē ní castóo de Yaā Dios te cándiquīn de jnūhun néé ní steén ña. Te ni sáha ña jeē ñáyuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ, nájnūhun nájīni i te cásɨ́quɨ́ ndéē i Yaā Dios cúu jeē ní castóo i ya te cásáha ndasɨ́ i cuēchi. Achí ndajéhé yā. \p \v 3 Te ni sáha ga Espíritu Santo jeē ní jito ndijin rī, te ndajéhé yā un cuáhān yā jiín rí nde nuū ñúhun téhé. Te ni jito ri ɨɨn ñahan, yósó ña ɨɨn quɨtɨ xéén cacuéhé. Te nɨ́ɨ́ cáhnu tɨ ndeé jnūhun néé jéē quɨtɨ́ ni Yaā Dios sáha. Te íyó úxā xinī tɨ̄ jiín úxī ndɨquɨ tɨ. \v 4 Te ñahan un ñúhun ña sahma ndihí jíín sahma cuehé, te suni ñúhun ña sɨquɨ̄ oro jiín yúū luu jíín perla jeē ndeé yahu. Te ndáhá ña ɨɨn cohō oro jeē ñúhun chitú jíín jniñu néé ndasɨ́ jíín jniñu jnehén jéē jíca jnéní ña. \v 5 Te jneē ña ndéé ɨɨn sɨ́hvɨ́ jéē cúu ɨɨn jnūhun sāhí, te suhva cáhán: Yāha cúu ñuu teyɨ́ Babilonia, jeē cúu nájnūhun náná tāca jéē cájica jnéní jíín jéē casáha néé ndasɨ́ ini ñayɨ̄vɨ, áchí. \v 6 Yūcuán na te ni jini rī jeē ñahan un nájīni ña jeē nájnūhun ni jihi ña nɨñɨ̄ ñayuu maá Yaā Dios jiín nɨ́ñɨ̄ ñayuu ni cajihī sɨquɨ̄ jeē ní canacani ndaā i jnūhun Jesús. Te nahán ní naa ni rī ni jito ri ña. \v 7 Yūcuán na te ni cahān ndajéhé un jíín rí: \p ¿Naun náā ni rō jíto ró? Na cástūhun rí nuū rō ndese cúní cahān jnūhun sāhi sɨ́quɨ̄ ñahan un jíín quɨtɨ xéén yosó ña, jeē iyó úxā xinī tɨ̄ jiín úxī ndɨquɨ tɨ. \v 8 Quɨtɨ xéén jeē ní jito ró, chi ni cotecu tɨ̄, te vijna chi tuá tɨ̄. Te ndenda tucu tɨ ini tūhnchi cúnú, te yūcuán na te quihīn tɨ̄ nuū jnahnú ndetū tɨ̄. Te ñayuu cáyūcu nɨ́ɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́, naa ni i coto i nuū quɨ́tɨ un jéē ní cotecu tɨ̄ te ni jihī tɨ̄, te natecu tucu tɨ. Te cácuu i ñayuu jeē tu yósó sɨ́hvɨ́ i nuū tútu jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñáyuu cotecu nɨɨ́ cáni jeē ni jécosō sɨhvɨ́ i nde quɨvɨ̄ ni jécōo ñayɨ̄vɨ́. \p \v 9 ’Tāca ñáyuu jécūhun vāha ni, cuu tava i cuenta ndese cúu: Ndɨhúxá xinī tɨ̄ cácuu nájnūhun uxā yucu nuū néne ñahan ún. \v 10 Te ndɨhúxá xinī tɨ̄ suni cácuu nájnūhun uxā rey. Te uhūn rey un je ni naa jeē ndácu de jniñu, te ɨɨn de ndácu jniñu vijna, te ɨnga de chi ná tu quiji de. Te núu na quíji de te jecu‑ni tiempo coo de. \v 11 Te quɨtɨ xéén jeē ní cotecu te tuá iyó tɨ́ vijna, máá tɨ́ cuu rey unā. Te ɨɨn jnáhan ndɨhúxá rey un cúu tɨ. Te suni quihīn tɨ̄ nuū jnahnú ndetū tɨ̄. \p \v 12 ’Te ndɨhúxí ndɨquɨ jeē ní jito ró cúu nájnūhun uxī rey, te ná tu ndacu de jniñu jíjnáhan de. Te máá de jíín quɨtɨ xéén un, chi nihīn jníñu de cuu de rey jecu‑ni tiempo. \v 13 Te ndɨhúxí rey un chi squíjnáhan de jnūhun, te nacuāha de poder de jíín jniñu ndíso de nuū quɨtɨ xéén un návāha ndacu tɨ jniñu. \v 14 Te cuajnáhan de jíín Yaā cúu Londe. Te Yaā cúu Londe quende yā poder de jíjnáhan de. Chi máá yá cúu Jitoho nuū tāca jítoho, te máá yá cúu Rey nuū tāca rey. Te ñayuu cáhīin jíín yá, chi ni nacāji Yaā Dios i te ni cana ya i, te cásquícu vāha i. Achí ndajéhé un. \p \v 15 Te ni cahān gā yā: \p Cuehē ndute jeē ní jito ró núū néne ñahan jíca jnéní, suu cúu ñayuu cuehē tācá ñuu, tācá yuhu, tācá nación. \v 16 Te ndɨhúxí ndɨquɨ jeē ní jito ró jéē névāha quɨtɨ xéén un, suu cácuu rey jeē coto uhū de ñahan jíca jnéní un. Te sáha de jeē quendōo ndáhú ña te quendōo vichí lɨ́ɨ ña. Te caji de cūñu ña te cahmu de ña nuū ñuhún. \v 17 Chi Yaā Dios scánda ya ini de jeē na sáha de jniñu cúní yā. Te squíjnáhan de jnūhun jeē nacuāha de jniñu ndíso de nuū quɨ́tɨ xéén un, ndacu tɨ jniñu nde na squícu tāca jnúhun ni cahān Yaā Dios. \v 18 Te ñahan jeē ní jito ró cúu máá ñuu teyɨ́ jéē cujéhnu nuū tāca rey ñayɨ̄vɨ́. Achí ndajéhé un. \s1 Sɨquɨ̄ jeē naa ñuu Babilonia \c 18 \p \v 1 Yūcuán na te ni jito ri jeē ní cuun ɨnga ndajéhé yā ni quiji ichi ándɨvɨ́. Te cújéhnu ndasɨ́ yá. Te jeē ndíndēe yá te ni ndindēe núū ñayɨ̄vɨ́. \v 2 Te ni cana jee ya: \p Je ni naa iī ñuu teyɨ́ Babilonia. Te ni nduu vehe tāca táchī, nuū ñúhun ndɨnuū tachī neé, jíín táca téji, quɨtɨ quíni jeē tu nújnahan ni yō. \v 3 Chi ñuu un cúu nájnūhun ɨɨn ñahan ndevāha, te ni sáha ña jeē ñáyuu tācá nación, nájnūhun nájīni i te cásɨ́quɨ́ ndéē i Yaā Dios, cúu jeē ní castóo i ya te cásáha ndasɨ́ i cuēchi. Te tāca rey ñayɨ̄vɨ, nájnūhun ni casɨ́quɨ́ ndéē de jíín ñahan ún jeē ní cajetáhú de jnūhun néé ní steén ña. Te ñayuu nɨɨ́ ñáyɨ̄vɨ jéē cájeen cáxīcó, ní cacucúcá i jíín cuéhē jeneé jeē ní nevāha ña. \p \v 4 Yūcuán na te ni jini sōho ri ɨnga jnūhun jeē ni cáhān ichi ándɨvɨ́: \p Máá ró jeē cácuu ró ñáyuu maá rí, quendacoo ró ini ñuu jiñā, návāha ma quɨ́vɨ nduu rō jiín táca cuéchi jeē sáha ña, te návāha ma ndóho ró jnúndóho xeēn jeē ndoho ña. \v 5 Chi ni cayā cuehē ndasɨ́ cuéchi ña, nájnūhun ɨɨn montón cáhnu ndasɨ́ jéē ní cusúcún ndé andɨvɨ́. Te vijna te nduxeēn Yaā Dios sɨquɨ̄ cuéchi ña. \v 6 Stóho ró ña nájnūhun ni sáha ña jeē ní ndoho sava ga ñayuu. Te nachunaa rō nuū ña doble jnūndóho jeē ni jéhe ña nuū ɨnga ñayuu. Te sáha ró jeē nandicó cóo doble sɨquɨ̄ ña vēsú jeē ni sáha ña sɨquɨ̄ ɨnga ñayuu. \v 7 Te yōhyo ni satéyɨ́ ña máá ña, te cúcá ndasɨ́ ní cotecu ña. Te suni jíín cúhva yúcuan nacuāha ró jéē ndóho xeēn ndasɨ́ ña. Chi jéni ni ña: Yāha néne ri ndácu ri jniñu, te tu cúu ri ñahan viuda, te ma quíji cuɨtɨ jnūndóho ndoho ri, achí ña. \v 8 Jeē yúcuan cúu jeē ɨɨn quɨvɨ̄‑ni te quiji cuehē jnūndóho sɨquɨ̄ ña. Chi cuu ndɨ̄yɨ, te cucuíhyá ndasɨ́ ni ña, te coo jnamā, te cayū ña nuū ñuhún. Chi yōhyo íyó poder maá Jítoho yō Yaā Dios, Yaā ní ndonda sɨquɨ̄ cuéchi ña, áchí. \p \v 9 Te tāca rey ñayɨ̄vɨ jéē ní casɨ́quɨ́ ndéē de jíín ña te ni cotecu cucá ndasɨ́ de jíín ña, ndahyū de te ndahyū cohó de coto de jeē cánda ñuhmā cayú ña. \v 10 Te cuɨñɨ jícá de chi yūhú de coto de jeē súcuan ndoho ña castigo. Te cahān de jíjnáhan de: \p Nacā jeē xeēn ndóho ró, ñuu cujéhnu Babilonia, chi yá‑ni ñuu teyɨ́ ní cuu ró núú. Te vijna chi ɨɨn núnúu‑ni te ni quee castigo jeē náā rō, achi de jíjnáhan de. \p \v 11 Te tāca tée ñayɨ̄vɨ jéē cájeen cáxīcó ñuu ún, ndahyū de te ndahyū cohó de jehē. Chi tuá ndé ɨɨn cuaan ndajníñu cáxīcó de. \v 12 Te ndajníñu cáxīcó de un cúu oro, plata, yuū luu jíín perla jeē ndeé yahu, jíín sahma fino jiín sahma seda jeē ndihí jíín jéē cuehé. Te suni tācá yujnu jeē asɨ̄n jéen xicō, jiín táca ndajníñu luu jeē ni sáha jíín marfil jiín yujnu lúu jeē ndeé yahu jíín cáa cuaán jíín cáa hierro jiín yúū cuijín luu. \v 13 Te suni cáxīcó de canela jiín táca jíhyo asɨ̄n jiín súje cutú jiín súje uvuā jiín táca perfume jiín vino jiín aceite jiín harina fina jiín trigo. Te suni cáxīcó de quɨtɨ ndíso jíín lanchi jíín caballo jiín carreta, te nde ñayuu cáxīcó de jeē sájniñu sáá‑ni i. \v 14 Te cahān de jíín ñuu ún: \p Ni cujiyo ndɨhɨ ndajníñu cúcá jeē ní nujnahan ndasɨ́ ni rō. Te tāca jéē lúu jeē váha jeē ní cotecu cucá ró, chi ni naa ndɨhɨ, te ma nánihīn cuɨtɨ gā rō, achi de jíjnáhan de. \p \v 15 Te tāca tée ni cajeen ni caxīco ní cacucúcá jéē sɨquɨ́ ndajníñu ñuu ún, chi cuɨñɨ jícá de jeē yūhú de coto de castigo coo ñuu ún. Te ndahyū de te ndahyū cohó de. \v 16 Te cahān de jíjnáhan de: \p Nacā jeē xeēn ndóho ñuu teyɨ́ yáha. Chi ni cuu nájnūhun ɨɨn ñahan jeē ni ñúhun sahma fino, sahma ndihí jíín jéē cuehé. Te ni ñuhun ña sɨquɨ̄ oro jiín yúū luu jíín perla jeē ndeé yahu. \v 17 Te vijna te ɨɨn núnúu‑ni te ni naa ndɨhɨ tācá ndajníñu váha ún, achi de jíjnáhan de. \p Te cuɨñɨ jícá táca tée cáscáca barco, jiín ñáyuu cuángoo nuū barco, jiín tée cásájniñu ini barco, jiín táca gá tēe cásájniñu nuū mar. \v 18 Chi coto de ñuhmā jeē cayú ñuu ún, te cana jee de jíjnáhan de: \p ¿Ndé íne ga ñuu teyɨ́ jéē cujéhnu nájnūhun ni īyo ñuu yáha? achi de. \p \v 19 Te cosō de tɨcachā ñuhun xinī de jeē cácucuíhyá ni de. Te ndahyū de te ndahyū cohó de. Te cana jee de jíjnáhan de: \p Nacā jeē xeēn ndóho ñuu teyɨ́ yáha. Chi jíín ndajníñu cúcá jeē ni íyo ñuu un ní cacucúcá táca ñáyuu cánevāha barco cájica nuū mar. Te vijna te ɨɨn núnúu‑ni te ni naa ndɨhɨ‑ni, achi de. \p \v 20 Te na cúsɨɨ̄ ni tāca róhó jéē cáyūcú andɨvɨ́, sɨquɨ̄ jeē ní naa ñuu ún. Te na cúsɨɨ̄ ni rohó, táca tée apóstol, jiín tée cánacani jnūhun Yaā Dios, jiín ñáyuu maá Yaā Dios. Chi ni sáha néé ñuu un sɨ́quɨ̄ rō jijnáhan ró, te jeē yúcuan ní ndonda Yaā Dios sɨquɨ̄, achi de. \p \v 21 Yūcuán na te ɨɨn ndajéhé ndíso poder, ni quihin ya ɨɨn yuū cáhnu nájnūhun ɨɨn yōso cáhnu, te ni scáne ya ini mar. Te ni cahān yā: \p Nájnūhun ni naa yōso yáha, suni súcuan naa Babilonia, ñuu cujéhnu téyɨ́. Te ma núcoo cuɨtɨ gā jeē cóto yó núū. \v 22 Te ni cahān yā jiín ñuu ún: Ini calle rō ma cúni sōho cuɨtɨ gā ñayuu jeē scáta i yaa arpa jiín flauta jiín trompeta. Te suni ma cóo cuɨtɨ gā ñayuu casáha tācá ndajníñu. Te suni ma cúni sōho ga i jeē nɨ́hɨn tācá molino rō. \v 23 Te ni ɨɨn lámpara ma sáha ga jeē cúndijin nuū rō. Te ni ma cúni sōho ga i vico jeē cácusɨɨ̄ ni ñahan tēe nándāha mēhñu ró. Te ñayuu ní cajeen ni caxīcó nuū rō, ni cacujéhnu ndasɨ́ i ini ñayɨ̄vɨ́. Te ni stahú ró ñayuu tācá nación jiín jniñu tasɨ́ jíín jniñu mágica. Achí ndajéhé un. \p \v 24 Te ñuu un ní nihīn castigo xeēn, chi sɨquɨ̄ ñuu un ndéé cuēchi jeē ní jetɨ nɨñɨ̄ tāca tée ní canacani jnūhun Yaā Dios, jiín táca ñáyuu maá yá, jiín táca gá ñayuu ní cajehni i nɨ́ɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́. \c 19 \p \v 1 Te ná ni cuu tāca jéē yáha, te ni jini sōho ri jeē cahán jee cuehē ndasɨ́ ñáyuu ini andɨvɨ́: \q1 Yōhyo cújéhnu Yaā Dios. Chi Yaā Dios maá yó cúu jeē ní jnama yóhó. \q1 Te máá yá cujéhnu ndasɨ́, te máá yá jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder. \q1 \v 2 Te ndaā te vāha sándaā yā tācá jniñu, \q1 chi ni ndonda ya sɨquɨ̄ cuéchi ñuu neé cújéhnu ún. \q1 Chi ni stɨ́vɨ un ñáyuu nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ jíín jnúhun cásɨ́quɨ́ ndéē Yaā Dios. \q1 Te ni sáha ya jeē ní ndutahū ñuu un sɨ́quɨ̄ jeē ní jehni tāca mozo yā. \m Achí i jíjnáhan i. \p \v 3 Te ni cacahān tucu i: \p Yōhyo cújéhnu ya. Chi nɨ́ɨ́ cáni canda ñuhmā ñuu un jéē cayú, achí. \p \v 4 Te ndɨhócó cuūn tēe jéhnu cándiso jníñu, jíín ndɨcúún jeē técu, ni cajecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ de, te ni cachiñúhún de Yaā Dios, Yaā néne nuū mesa ndácu jniñu. Te ni cacahān: \p Amén. Súcuan na cóo. Yōhyo cújéhnu ya. \p \v 5 Te nde nuū mesa nuū ndácu ya jniñu ni cahān ɨɨn jnūhun: \q1 Róhó jéē cájejníñu nuū Yaā Dios, \q1 jíín róhó jéē cándiso īyo nuū yā, \q1 jeē cácujéhnu jíín jéē tu cácujéhnu, \q1 na cáhán rō jeē yóhyo vāha Yaā cúu ya. \m Achí. \s1 Vico jeē nándāha Yaā cúu Londe \p \v 6 Te ni jini sōho ri jeē cácahān ñayuu cuehē ndasɨ́, te nɨ́hɨn nájnūhun nɨ́hɨn cuehē yūte, te nájnūhun jeē cahán nīhin taja. Te ni cacahān: \q1 Yōhyo cújéhnu ya. Chi Jitoho yō Yaā Dios, Yaā jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder, \q1 vijna te ndácu nīhin ya jniñu. \q1 \v 7 Te na cúsɨɨ̄ ni yō, te sɨɨ̄ ndasɨ́ na cóo ni yō, \q1 te na cáhán yō jeē yóhyo cújéhnu ya. \q1 Chi ni quee quɨvɨ̄ jeē nándāha máá Yaā cúu Londe. \q1 Te je íyó túhva ñahan nandāha jíín yá, te suu cúu ñayuu maá Yaā Dios. \q1 \v 8 Te ni nihīn ña jnūhun cuhun ña sahma fino jeē ndóo ndasɨ́ te xíñú. \m Achí i jíjnáhan i. Te sahma fino un cúu tācá jniñu ndaā jeē casáha ñayuu maá Yaā Dios. \p \v 9 Te ni cahān ndajéhé yā jiín rí: \p Tee ró jnúhun yáha: Nacā jeē ndetū tāca ñáyuu jeē ní cana ya quingoo vico nándāha Yaā cúu Londe. \p Te ni cahān gā ndajéhé un jíín rí: \p Tāca jnúhun yáha cúu jnūhun ndaā ni cahān Yaā Dios, achí yá. \p \v 10 Te ni jecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ rí nuū jehé ndajéhé un jéē chiñúhún rí yā nuú. Te ni cahān yā jiín rí: \p Ma sáha ró súcuan. Chi ruhū suni mozo Yaā Dios cúu ri, nájnūhun máá ró jiín táca hermano rō jeē cácandíje vāha jnūhun Jesús. Sa suhva nuū maá Yaā Dios chiñúhún ró. Achí yá. \p Chi jnūhun sɨquɨ̄ Jesús cúu jeē cácahān ndaā ñayuu cánacani jnūhun Yaā Dios. \s1 Yaā yosó sɨ́quɨ̄ caballo cuijín \p \v 11 Yūcuán na te ni jito ri jeē núne andɨvɨ́. Te ni cane ɨɨn caballo cuijín, te Yaā yosó sɨ́quɨ̄ tɨ̄ naní yá Yaā ndaā, Yaā squícu, chi squícu ya jeē ni jéjnūhun ya. Te ndaā sándaā yā jniñu te ndaā ndónda ya sɨquɨ̄ tāca jéneé. \v 12 Te tɨnūu yá ndíndēe nájnūhun yáñuhūn. Te xinī yā ñúhun cuehē corona. Te yósó ɨɨn sɨ́hvɨ́ yá jeē maá‑ni ya cúu jeē jiní. \v 13 Te ñúhun ya ɨɨn sahma jeē ni ñúndaji nuū nɨñɨ́, te nání yá Jnūhun Yaā Dios. \v 14 Te tācá ndajéhé yā jeē iyó andɨvɨ́, cáyosō caballo cuijín, cándiquīn yatā yā. Te cáñuhun sahma fino cuijín íyó ndoo. \v 15 Te ini yuhu máá Yaā jeē yosó sɨ́quɨ̄ caballo, quénda jeē cáa nájnūhun ɨɨn espada xeēn. Te espada un cúu jnūhun ya jeē stóho ya ñayuu tācá nación. Te nīhin ndacu ya jniñu nuū i. Te sándaā yā sɨquɨ̄ cuéchi i nájnūhun jeē jeñú sɨquɨ̄ ndehē uva cájexīn. Te cuāha ya castigo xeēn ndoho i jeē quɨtɨ́ ni yā sɨquɨ̄ cuéchi i. Chi máá yá jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder. \v 16 Te sahma ya jiín sɨ́hɨn ya yosó jnúhun yáha: Rey nuū tāca rey jiín Jítoho nuū tāca jítoho, áchí. \p \v 17 Yūcuán na te ni jito ri ɨɨn ndajéhé yā jeē íin nuū níāndii. Te ni cana jee ya xinī tācá quɨtɨ ndáva nuū tachí: \p Ndutútú ró quijicoo ró cuxíni ró ɨɨn vico cáhnu sáha Yaā Dios. \v 18 Te caji rō cūñu tāca rey jiín capitán jiín tée téyɨ́, jíín cúñu tācá caballo jiín tée ni cayosō sɨquɨ̄ tɨ̄. Te suni caji rō cūñu tāca gá ñayuu, cúu ñayuu casájniñu cuenta maá jíín mozo jeē ní cajeen ñayuu, cúu ñayuu cácujéhnu jíín ñáyuu tu cácujéhnu. Achí ndajéhé yā. \p \v 19 Yūcuán na te ni jito ri maá quɨtɨ xéén jiín táca rey ñayɨ̄vɨ jíín cuéhē soldado de. Te ni candutútú de jeē cuajnáhan de jíín máá Yaā yosó caballo jiín táca ndajéhé yā. \v 20 Te ni jnɨɨ ya quɨtɨ xéén cuahān tɨ̄ preso jiín tée ni nacani jnūhun stáhú jeē ni sáha tācá jniñu jéhnu jeē ní jito jínúū quɨtɨ xéén. Chi jíín jniñu jéhnu un cúu jeē ni stáhú de tāca ñáyuu jeē ní cajēhe jnūhun condiso jnunī quɨtɨ xéén, jiín jéē ní cachiñúhún imagen tɨ̄. Te quɨtɨ xéén un jíín tée ni nacani jnūhun stáhú un, cátecu ndɨndúú te ni scáne ya nuū laguna ñuhūn jeē cayú jiín azufre. \v 21 Te jíín espada jeē cáne yuhu Yaā yosó caballo ni cajihī tācá soldado quɨtɨ xéén un. Te tācá quɨtɨ ndáva nuū tachí ni candutú chíji tɨ ni cayeji tɨ̄ cūñu de jíjnáhan de. \s1 Sɨquɨ̄ mil cuiyā \c 20 \p \v 1 Te ni jito ri jeē ní cuun ɨɨn ndajéhé yā ichi ándɨvɨ́. Te ndáhá yá ndacáa jeē núne tūhnchi cúnú ndasɨ́. Te suni ndáhá yá ɨɨn cadena cáhnu. \v 2 Te ni jnɨɨ ya maá cóō cáhnu jeē iyó ndé jenahán ndasɨ́, te nání tɨ́ jexeén jiín Satanás. Te ni jihni yā jeē conuhnī mil cuiyā. \v 3 Te ni scáne ya ini tūhnchi cúnú ndasɨ́. Te ni jesɨ vāha ya, te ni sácutú yá yuyáú, návāha ma stahú gá un ñáyuu tācá nación, chi nde na jínu mil cuiyā. Te jeē yáha mil cuiyā ún, yūcuán na te cánuú jéē ndajī caca cuu jecu na tiempo. \p \v 4 Te ni jito ri tāca mesa nuū ndácu jniñu, te yūcuan cáyūcu táca ñáyuu jeē ní canihīn jníñu i sándaā i jniñu. Te suni ni jito ri anuá tāca ñáyuu jeē ní cajehnde xinī i sɨquɨ̄ jeē ní canacani i jnūhun Jesús jiín jnúhun Yaā Dios. Te tu ní cáchiñúhún i quɨtɨ xéén jiín imagen tɨ̄, ni tu ní cájēhe i jnūhun jeē cóndee jnunī tɨ̄ jneē i chí ndaha i. Te ni jito ri jeē ní natecu i te ni candacu i jniñu jíín Cristo mil cuiyā. \v 5 Yāha cúu ndɨ̄yɨ jeē nátecu xīhna gā. Te tāca gá ndɨ̄yɨ, tu ní cánatecu i, chi nde jeē jínu mil cuiyā. \v 6 Te nacā jeē ndetū tāca ñáyuu ndoo ánuá jeē nátecu xīhna gā. Chi ma cúū cuɨtɨ i vuelta uū. Te cuu i sutū nuū Yaā Dios jiín núū Cristo, te ndacu i jniñu jíín yá mil cuiyā. \p \v 7 Te jeē jínu mil cuiyā ún, te ndajī Satanás te quenda nuū yɨ́ndihyū. \v 8 Te stáhú tucu ñayuu tācá nación nɨɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́. Te stáhú ñayuu ñuu Gog jiín Magog. Te sáha jeē ndutútú táca soldado ñuu un jéē cuajnáhan de. Te coo cuehē ndasɨ́ de nájnūhun ñɨ̄tɨ́ yumar. \v 9 Te cuitē núu de quingoo de nɨ́ɨ́ cáhnu ñayɨ̄vɨ́. Te cuicó ndúū de ñuu nuū cáyūcu ñáyuu maá Yaā Dios, ñuu jeē maní yā jiín. Te Yaā Dios chi scúun ya ñuhūn ichi ándɨvɨ́, te cayū ndɨhɨ de. \v 10 Te jexeén jeē ni stáhú táca ñáyuu ún, chi scáne ya quihīn nuū laguna ñuhūn jeē cayú jíín azufre. Te yūcuán chi xīhna gā ni scáne ya quɨtɨ xéén jiín tée ni nacani jnūhun stáhú. Te yūcuán ndoho nduú ñuú nɨ́ɨ́ cáni cuɨtɨ. \s1 Jeē sándaā yā jniñu nuū mesa cuijín \p \v 11 Yūcuán na te ni jito ri ɨɨn mesa cuijín cáhnu, te néne máá Yaā ndácu jniñu. Te ñayɨ̄vɨ jíín andɨvɨ́ ni ndoñúhún cuáhān jeē ní jito ya nuū, chi tuá ni cúu quendōo nuū yā. \v 12 Te ni jito ri tāca ndɨ́yɨ, jeē ní cujéhnu jíín jéē tu ní cujéhnu, cáhīin nuū Yaā Dios. Te ni sáha ya jeē núne tāca libro, te suni ni nune ɨnga libro jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñáyuu cotecu nɨɨ́ cáni. Te ni sándaā yā sɨquɨ̄ tāca ndɨ́yɨ ún, núu ndese jniñu ni casáha i jíín ndese yósó núū tāca libro un. \v 13 Te tāca ndɨ́yɨ jeē ní cajihī nuū mar, ni nanecoo. Te suni ni nanecoo tāca ndɨ́yɨ jeē ní cajihī i, jeē íne i máá lugar nuū cáyūcu ánuá ndɨ̄yɨ. Te ni sándaā yā sɨquɨ̄, núu ndese ni casáha ɨɨn ɨɨn i. \v 14 Yūcuán na te cuehyɨ̄ jéhni ñayuu jiín lugar nuū cáyūcu ánuá ndɨ̄yɨ, ni snáā yā ni scáne ya cuangoo nuū laguna ñuhūn. Te jeē ndóho ñayuu nuū laguna ñuhūn, yūcuan cúu jeē cúū i vuelta uū. \v 15 Te yūcuan ní scáne ya tāca ñáyuu ni casáha jniñu néé jéē tu yósó sɨ́hvɨ́ i nuū libro jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñayuu cotecu nɨɨ́ cáni. \s1 Andɨvɨ́ jéé jíín ñáyɨ̄vɨ jéé \c 21 \p \v 1 Yūcuán na te ni jito ri andɨvɨ́ jéé jíín ñáyɨ̄vɨ jéé. Chi andɨvɨ́ jíín ñáyɨ̄vɨ xíhna ñúhún ni naa. Te suni tuá mar. \v 2 Te ruhū Juan, ni jito ri ñuu iī jeē cúu Jerusalén jeé. Te ñuu un ní cuun vēji ichi ándɨvɨ́ núū néne Yaā Dios. Te ñuu ún luu cáa nájnūhun ɨɨn ñahan jeē ni sátūhva ña ni cucutú ña jeē nándāha ña jíín yɨɨ ña. \v 3 Te ni jini sōho ri ɨɨn jnūhun jeē ni cáhān jee ichi ándɨvɨ́: \p Condēhé, chi vijna te ndéé Yaā Dios mēhñu ñáyuu. Te condee yā jiín i jíjnáhan i, te cuu i ñayuu maá yá. Te máá yá condee yā jiín i jeē cúu ya Yaā Dios i. \v 4 Te nacuaa yā ndute tɨ́núú i jíjnáhan i. Te ma cúū gā ñayuu, ni ma ndahyú gā i, ni ma cucuíhyá gā ni i, ni ma jetú gā i. Chi je ni yāha tāca jnúndóho jeē ni íyo, áchí. \p \v 5 Yūcuán na te ni cahān maá Yaā néne nuū mesa: \p Condēhé, chi nasáha jeé rí tāca jéē iyó, áchí yá. \p Te suni ni cahān yā: \p Tee ró jnúhun yáha. Chi tāca jnúhun yáha cúu jnūhun jeē jiní ndije ró jéē ndaā cúu. \p \v 6 Te ni cahān gā yā: \p Je ni jīnu. Máá rí cúu nájnūhun letra A xīhna ñúhún jíín letra Z jeē sándɨ̄hɨ́ na, chi máá rí ni squejéé ndɨhɨ te máá rí sínu. Te tāca ñáyuu cájichī, súcuan‑ni cuāha ri coho i ndute cáne jeē cótecu i nɨ́ɨ́ cáni. \v 7 Tāca ñáyuu jeē cúndeyɨ́ sɨ́quɨ̄ jéneé, nihīn i ndɨhɨ jeē yáha cuu tahū i. Te cuu ri Yaā Dios i, te cuu i sēhe ri. \v 8 Te tāca ñáyuu jeē cáyūhú ndoho sɨquɨ̄ jnúhun ri, jiín ñáyuu tu cácandíje, jíín ñáyuu casáha jniñu néé, jíín ñáyuu cájehni ndɨ̄yɨ, jíín ñáyuu cájica jnéní, jíín ñáyuu casáha tásɨ́, jíín ñáyuu cáchiñúhún ídolo, jiín táca ñáyuu castáhú, ñayuu ún chi quɨ̄vɨcoo i laguna ñuhūn jeē cayú jíín azufre. Te yūcuan cúu jeē cúū i vuelta uū. \s1 Jerusalén jeé \p \v 9 Yūcuán na te ni quiji ɨɨn jnáhan ndɨhúxá ndajéhé jeē ní candāhá ndɨhúxá cohō jeē ni ñúhun chitú ndɨhúxá jnūndóho sandɨ̄hɨ́. Te ni cahān yā jiín rí: \p Nehen, te na stéén rī nuū rō ñahan jeē nándāha ña cuu ña ñasɨhɨ́ Yaā cúu Londe, áchí yá. \p \v 10 Te ni sáha ga Espíritu Santo jeē ní jito ndijin rī, te ndajéhé un ní jeca ya ruhū cuahān yā jiín rí xinī ɨɨn yucu cáhnu súcún. Te ni steén yā nuū rī maá ñuu iī cujéhnu jeē cúu Jerusalén, te ni cuun vēji nde andɨvɨ́ núū néne Yaā Dios. \v 11 Te ndíndēé ndasɨ́ ñuu un nájnūhun ndíndēé Yaā Dios. Te xíñú nájnūhun xíñú ɨɨn yuū luu jeē ndeé yahu ndasɨ́, nájnūhun yuū cuijín jeē quɨyɨ nájnūhun vidrio. \v 12 Te yuhu ñúū un ní jicó ndúū ɨɨn jeē cáhnu súcún ndíhyú ñuu ún. Te íyó úxī uū yehyɨ́. Te tāca yéhyɨ́ un íin ɨɨn ndajéhé yā. Te tāca yéhyɨ́ un yósó sɨ́hvɨ́ ndɨhúxí uū yucūn Israel. \v 13 Te lado nuū cáne niāndii iyó únī yehyɨ́. Te lado norte suni íyó únī yehyɨ́. Te lado sur suni íyó únī yehyɨ́. Te lado nuū quée niāndii suni íyó únī yehyɨ́. \v 14 Te íyó úxī uū yuū náhnu jeē cúu cimiento maá jéē ndihyú ñuu ún. Te tāca yúū un yósó sɨ́hvɨ́ ndɨhúxí uū apóstol maá Yaā cúu Londe. \p \v 15 Te ndajéhé jeē ni cáhān jiín rí, ndáhá yá ɨɨn yujnu oro jeē chícuāha yá ñuu un jíín táca yéhyɨ́ jiín máá jéē ndihyú ñuu ún. \v 16 Te ñuu ún chi ɨɨn cūhva‑ni cúu ndɨcúún lado. Chi jeē cáni jíín jéē jité, ɨnuú‑ni cúu. Te ndajéhé un ní chicuāha yá ñuu un jíín yujnu ún. Te née uū mil uū ciento kilómetro jeē ɨ́ɨn ɨɨn lado. Te ɨnuú‑ni cūhva jeē cáni, jeē sucún, jíín jéē jité. \v 17 Te suni ni chicuāha yá maá jéē ndihyú ñuu ún, te née unī xico cuūn metro jeē sucún. Te yūcuan cúu cūhva jejníñu ñayuu, jeē suni jéjníñu ndajéhé un. \p \v 18 Te máá jéē ndihyú ñuu un ní cuvāha jíín yúū cuijín quɨyɨ. Te ñuu ún chi máá nene oro cúu, te cáa nájnūhun vidrio quɨyɨ. \v 19 Te tāca yúū jeē cúu cimiento maá jéē ndihyú ñuu ún, ní cucutú jíín ndɨnuū yuū luu jeē ndeé yahu. Yuū ɨɨn cúu yuū cuijín quɨyɨ. Te jeē uú cúu yuū ndeé ndíī. Te jeē uní cúu yuū pinto. Te jeē cuún cúu yuū cuíi ndíī. \v 20 Te jeē uhún cúu yuū pinto jeē ñúhun raya. Te jeē iñú cúu yuū cuehé pinto. Te jeē uxá cúu yuū cuaán quɨyɨ. Te jeē uná cúu yuū cuíi ndéé. Te jeē ɨɨ́n cúu yuū cuaán ndíī. Te jeē uxí cúu yuū cuíi cuíjín. Te jeē uxí ɨɨn cúu yuū cuehé cuáán. Te jeē uxí uū cúu yuū ndihí ndíī. \v 21 Te ndɨhúxí uū yehyɨ́ un cácuu uxī uū perla jeē ndeé yahu. Te ɨɨn ɨɨn yéhyɨ́ cúu ɨɨn ɨɨn perla. Te máá nene oro cúu calle cáhnu ñuu ún, te quɨyɨ nájnūhun vidrio. \p \v 22 Te tú na templo ni jíto ri ini ñuu ún, chi nɨ́ɨ́ cáhnu ñuu un ndéé máá Jítoho yō, Yaā jnɨ́ɨ ndɨhɨ poder, jiín Yaā cúu Londe. \v 23 Te ñuu ún tu jíni ñúhún cundijin jiín luz niāndii jiín yóō. Chi jeē ndíndēe máá Yaā Dios cúu jeē cúndijin ñuu ún. Te luz ñuu un cúu máá Yaā cúu Londe. \v 24 Te ñayuu tācá nación ñayɨ̄vɨ jéē ní jnama ya, caca i jeē cúndijin luz ñuu un núū i. Te tāca rey ñayɨ̄vɨ́ quijicoo de ñuu ún, quindeca de tācá ndajníñu jeē ndeé yahu jíín jéē cujéhnu de sáha. \v 25 Te tāca yéhyɨ́ ñuu ún ma cóndihyū cuɨtɨ nduú, chi tú na jecuáā coo. \v 26 Te ini ñuu ún quijicoo ñayuu tācá nación, quindeca i tācá ndajníñu jeē ndeé yahu jíín jéē cujéhnu i sáha. \v 27 Te ma quɨ́vɨcoo cuɨtɨ ni ɨɨn jeē jnehén. Ni ma quɨ́vɨcoo ñayuu casáha jniñu néé jíín jéē castáhú. Chi quɨ̄vɨcoo máni máá ñáyuu jeē yosó sɨ́hvɨ́ i nuū libro jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñáyuu cotecu nɨɨ́ cáni, jeē névāha Yaā cúu Londe. \c 22 \p \v 1 Yūcuán na te ndajéhé yā ni steén yā nuū rī ɨɨn yūte íyó ndoo. Te ndute un sáha jeē cótecu yō nɨɨ́ cáni. Te xíñú nájnūhun vidrio, te cáne nuū mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu jíín Yaā cúu Londe. \v 2 Te jíca yūte ún sava mēhñu calle cáhnu ñuu ún. Te ndɨndúú lado yuyúte un yɨ́hɨ yujnu jeē cótecu yō nɨɨ́ cáni sáha. Te yujnu un jéhe ndehē uxī uū jínu jeē ɨɨn cuiyā, chi tāca yóō cúun ndehē. Te ndaha yúcú i cúu tajnā jeē ndúvāha ñayuu tācá nación. \v 3 Te tācá‑ni jeē ni cáhān yā jeē násūu jéē váha cúu, ma cóo ini ñuu ún. Te ini ñuu ún cuɨñɨ máá mesa nuū ndácu Yaā Dios jniñu jíín Yaā cúu Londe. Te ñayuu cácandíje jeē cácuu i mozo yā, chiñúhún i ya. \v 4 Te coto i nuū yā, te condee sɨhvɨ́ yá jneē i. \v 5 Te ma cóo ga jecuáā ñuu ún. Te ñayuu cáyūcu yúcuan tuá jíni ñúhún i jeē cúndijin lámpara nuū i, ni jeē cúndijin niāndii. Chi jeē ndíndēe máá Jítoho yō Yaā Dios cúu jeē cúndijin nuū i. Te ndacu i jniñu nɨ́ɨ́ cáni cuɨtɨ. \s1 Jeē cuácuyajni ndiji Cristo \p \v 6 Yūcuán na te ni cahān ndajéhé un jíín rí: \p Tāca jnúhun yáha cúu jnūhun jeē jiní ndije ró jéē ndaā cúu. Te Jitoho yō Yaā Dios, máá yá sáha jíín tée cánacani jnūhun ya jeē jiín Espíritu yā cánacani de. Te suu máá yá ni tají yá ndajéhé yā návāha stéén nuū ñáyuu cácuu mozo yā tācá jniñu jeē yachī coo. \p \v 7 Ndiji yachī rī, achí yá. \p Te nacā jeē ndetū ñayuu chusóhó jnúhun Yaā Dios jeē yosó núū tútu yáha. \p \v 8 Te ruhū Juan, ni jini sōho ri tāca jnúhun yáha, te ni jito ri tācá jniñu yáha. Te ná ni jini sōho ri ni jito ri, yūcuán na te ni jecuɨñɨ̄ yɨtɨ́ rí nuū jehé maá ndajéhé jeē ni stéén tācá jniñu yáha núū rī, jeē chiñúhún rí yā nuú. \v 9 Te ni cahān ndajéhé un jíín rí: \p Ma sáha ró súcuan. Chi ruhū suni mozo Yaā Dios cúu ri, nájnūhun máá ró jiín táca hermano rō jeē cánacani jnūhun ya, jiín ndɨhɨ ñayuu cájetáhú jnūhun yósó nuū tútu yáha. Sa suhva nuū maá Yaā Dios chiñúhún ró. Achí yá. \p \v 10 Te ni cahān gā ndajéhé un jíín rí: \p Ma chísāhi ró táca jnúhun Yaā Dios jeē yosó núū tútu yáha, chi je cuacuyajni tiempo jeē cúndaā ndɨhɨ. \v 11 Te ñayuu casáha jniñu néé, na sáha ga máá i jniñu néé. Te ñayuu jnehén ánuá, na quéndōo máá i súcuan. Te sa ñayuu casáha jniñu ndaā, na sáha ga i jniñu ndaā. Te ñayuu cáhīyo ndoo ánuá, na cáca ndoo ga i súcuan. Achí ndajéhé un. \p \v 12 Jendaá jeē ndiji yachī rī, achí Jesús. Te quiji ri jiín táhū cuāha ri nuū ɨɨn ɨɨn ñayuu, núu ndese jniñu ni casáha i. \v 13 Máá rí cúu nájnūhun letra A xīhna ñúhún jíín letra Z jeē sándɨ̄hɨ́ na, chi íyó rí nde xīhna ñúhún te coo ri nɨɨ́ cáni. \p \v 14 Nacā jeē ndetū ñayuu jeē jéhe i jnūhun ndundoo ánuá i nájnūhun ndúndoo sahma. Chi cuu caji i ndehē yujnu jeē sáha jeē cótecu i nɨ́ɨ́ cáni, te cuu quɨ̄vɨcoo i yéhyɨ́ ñuu iī ún. \v 15 Te ichi fuera ñuu ún cuɨñɨ ñayuu tu cácandíje, jíín ñáyuu casáha tásɨ́, jíín ñáyuu cájica jnéní, jíín ñáyuu cájehni ndɨ̄yɨ, jíín ñáyuu cáchiñúhún ídolo, jiín ñáyuu cácusɨɨ̄ ni stahú jnáhan. \p \v 16 Máá rúhū Jesús, ni tají rí ndajéhé rī návāha castūhun yá tāca jnúhun yáha nuū tāca grupo ñayuu cácandíje. Te máá rí ni sáha jeē ni íyo rey David, te ni quiji ri nuū yucún David. Te cúu ri nájnūhun lucero ndíndēe cáne cúndijin. Achí yá. \p \v 17 Te máá Espíritu Santo jiín máá ñahan jeē nándāha jíín Yaā cúu Londe, cácahān: \p Nehen, quɨ̄vɨcoo ró ndaha ya, achí. \p Te tāca ñáyuu jeē jíni sōho, suni na cáhán i: \p Nehen, quɨ̄vɨcoo ró ndaha ya. \p Te tāca ñáyuu cájichī jeē cácuni i coho i, na quɨ́vɨcoo i ndaha ya, te súcuan‑ni na cóho i ndute jeē cótecu i nɨ́ɨ́ cáni sáha. \p \v 18 Te tāca ñáyuu jíni sōho jnūhun Yaā Dios jeē yosó núū tútu yáha, cáhán nīhin ri jiín i: Núu ndé ñáyuu chisóó i nuū jnúhun cáhán tutu yáha, te Yaā Dios chisóó yá jnūndóho cáhán tutu yáha, ndoho i. \v 19 Te núu ndé ñáyuu quende i jecu jnūhun cáhán tutu yáha, te Yaā Dios quende yā tahū i jeē yosó núū libro jeē yosó sɨ́hvɨ́ ñayuu cotecu nɨɨ́ cáni, te ma nihín i tahū i ini ñuu iī ún. Te tutu yáha cúu jeē cahán sɨquɨ̄ tācá un. \p \v 20 Te Yaā jeē ni cáhān tāca jnúhun yáha, suhva cáhán yā: \p Jendaá jeē ndiji yachī rī, achí yá. \p Amén. Súcuan na cóo. Jitoho ná Jesús, jícán tahú na jéē ndíji yachī ní. \p \v 21 Te ñúhun ni rī jeē Jítoho yō Jesucristo na sáha ga yā jeē váha róhó jíjnáhan ró. Amén.