\id ACT - Matumbi Bible Version \ide UTF-8 \h Makowe \toc1 Makowe ga Atumilwe \toc2 Makowe \toc3 Mako \mt Makowe ga Atumilwe \mt2 Makowe ga Atumilwe \c 1 \p \v 1 Waupendilwe Topili, mukitabu sangu' sa patumbu naatikuandikya bu'kana na makowe goti gaapangite Yesu no yi'gana bu'ka paatumbwi lyengo lyake, \v 2 mpaka lisu'ba li'lu' lyaatu'ndu'bi'yilwe kunani. Paabi balo tu'ndu'bi'yi'lwa aapiyite malagyo kwa makakala ga Loo Mpeleteu kwa balu' atumilwe baasawile. \v 3 Kwa masu'ba alubaini bu'ka pa kiwo sake, aatikwapitya kwo kokotya li'nga bakwipwe panga kakape aai nkoti. Aabonekine kwabe, naywembe aalongei nabo makowe ga Ukulungwa wa Nnu'ngu'. \v 4 Lisu'ba lyaakwembine nabo aalagi, “Kenemubu'ke mono mu Yelusalemu, ila muli'nde yi'lu' upo yabaalagi Tati', yi'lu' yamwaniyu'wine kaniilongelya. \v 5 Yoani aabatisike kwa masi', lakini masu'ba gendaisa mulu'a batisilwa kwa Loo Mpeleteu.” \s Yesu atu'ndu'bi'yi'lwa kunani \p \v 6 Bai, atumilwe pabaakwembine na Yesu ngabannaluya, “Bwana, buli wu'no nga nsimu waulu'a buyangania ukulungwa wabe Isilaili?” \v 7 Yesu ngaabakia, “Alyo lyengo linu lili lyo tanga lisu'ba au nsimu wabaubi'i Tati' bangu', ago gabile muutawala wabe bene. \v 8 Lakini Loo Mpeleteu paamwisilyanga, mwapokya makakala na mwanikong'ondelya ku Yelusalemu, kumili'ma yoti ya Yudea, ku Samalia na ata kuundi'la ya dunia.” \v 9 Paayomwi longela go, Yesu ngatu'ndu'bi'yi'lwa kunani. Pabaabile kabanningulya, ngayingya mulyunde na baamwenili kai'. \p \v 10 Pabaabi balo kabalingulya kunani, imukya bandu abi'li' babaaweti magu'bo mauu bayi'mi papipi nabo, \v 11 ngababaya, “Mwenga mwabandu ba ku Galilaya, mboni muyi'mi kamulingulya kunani? Ayu' Yesu ywatolilwe bu'ka kasinu yenda kunani, alu'a buya kai' nyinyonyo kati mwamumweni kayenda kunani.” \s Matiasi asaulilwa kamwa lipala lya Yuda \r (Mat 27:3-10) \p \v 12 Bu'kapo atumilwe baaki'li'bu'ki ku Yelusalemu bu'ka mu Kitu'mbi' sa Minjaituni, sakibile kilomita yimo bu'ka Yelusalemu. \v 13 Pabaaikite pa kilambo so sa ku Yelusalemu, baayi'i musumba sa kugolopwa kwabaatamage. Balu' babaabile palu' baai Petili, Yoani, Yakobi, Andelea, Pilipi, Tomasi, Batolomayo, Matei, Yakobi mwana wa Alufayo, Simoni wa Selote na Yuda mwana wa Yakobi. \v 14 Aba boti baai kabakongolekana kwo lu'ba Nnu'ngu' pamope na alwawa nsi'si', Malia mau' bake Yesu, na anunabe. \p \v 15 Lisu'ba limo, Petili aayi'mi pakati ya balu' bandu aumini, baai kati mitumbi mya na isilini. \v 16 Ngabaya, “Mwalongo bangu', yaapalikwe galu' Maandiko Mapeleteu gatimi, Loo Mpeleteu aatilondwa pi'tya kwa Daudi panga Yuda ngaywaalongwiye balu' babammoywi Yesu. \v 17 Yuda aai yumo ywamukipi'nga situ, kwa mwanjaa asaulilwe yangatiya lyengo li'.” \p \v 18 (Yuda aapi'mite nng'unda kwa yi'lu' mbanje yaapatike kwa iyendo yake ndau, paabile munng'unda ngatu'la pai' puanika ndumbo na matumbu goti gaai panja. \v 19 Likowe lyo lyaatanganikwe na bandu boti babatamage ku Yelusalemu, ata ngabautina lina nng'unda wo kwa luga yabe, “Akeldama,” lombolya, “Nng'unda wa Myai.”) \p \v 20 “Bai, iandikilwe mukitabu sa Zabuli, \q1 ‘Mwitamo yake yaigala yame, mundu ywoywoti kaneatame nkati yake.’ Kai' iandikilwe panga, \q1 ‘Lipala lya lyengo lyake atole ywi'ngi' mundu.’ \p \v 21 “Kwa nyo ipalikwa tunsawe mundu yumo mwa balu' babaabile pamope na twe nsimu woti watutyangae nakwe Bwana Yesu. \v 22 Aywo aapalikwa panga yumo mwa balu' babaai pamope na twenga tumbulya Yoani paabatisage mpaka lisu'ba li'lu' Yesu lyaatolilwe bu'ka kwitu yenda kunani. Aywo abe nkong'ondeli pamope natwenga kwa uyu'ki wake Yesu.” \p \v 23 Apo, ngabatambwa maina ga bandu abi'li' yumo aai Yusupu, ywakemelwage Balsaba (ywembe aatanganikwe kwa lina lya Yusita) na Matiasi. \v 24 Bu'kapo ngabalu'ba Nnu'ngu', “Bwana, wenga wiitangite myoyo ya kila mundu. Kwa nyo utulaye ywaku' kati ya aba abi'li' ywaunsawile, \v 25 li'nga aibe lipala lya lyengo lya utumilwe lyalilei Yuda, no yenda pandu pake mwene papanni'ngana.” \v 26 Ngabapanga mpumbe, ngasaulilwa Matiasi, naywembe ngayongeyelwa mwa balu' atumilwe ku'mi na yumo. \c 2 \s Loo Mpeleteu aisilya aumini \p \v 1 Paliikite lisu'ba lya Pentekosite, aumini boti baakongolekine pandu pamo. \v 2 Kwa kiimuimu lilobe lyaayu'wanike kati limbu'nga liku'lu' lyaumi kunani, ngaliitwi'li'ya yi'lu' nyumba yoti yabaatami. \v 3 Ngagapitya malimi kati ga mwoto, ngagabaganika no tu'la panani ya kila mundu. \v 4 Boti ngabatwi'li'yi'lwa Loo Mpeleteu, no tumbwa longela kwa luga mbali'mbali', kati Loo mwaayalile. \p \v 5 Bai, ku Yelusalemu kwaabile na Ayahudi babankilikityage Nnu'ngu' babaaumi kila nni'ma wa padunia. \v 6 Pabayu'wine malobe go, lipi'nga liku'lu' lya bandu lyaatikongolekana. Boti baating'ondoka muno kwa mwanjaa kila mundu aayu'wine abo aumini, kabalongela kwa luga yake mwene. \v 7 Baating'ondoka no sangala kababaya, “Aba boti babalongela, benekaya ba ku Galilaya li? \v 8 Iteibuli kai', kila mundu aayu'wa kabalongela kwa luga yake yo belekwa nayo? \v 9 Pakati yitu kwina bandu bababu'ka mili'ma ya Palti, Wamedi na Waelamu, bi'ngi' benekaya ba Mesopotamia, Yudea, Kapadokia, Ponto na Asia, \v 10 Piligia, Pamfilia, Misili na lwingo lwa ku Libya papipi na nni'ma nku'lu' wa Kulene na ageni bu'ka Roma, \v 11 kati yabe kubile na Ayahudi na bandu babaasawi kwikotea dini ya Kiyahudi, bandu ba nni'ma wa Kilete na ku Alabia. Ata nyo twayu'wa boti kabalongela makowe maku'lu' ga iyendo ya Nnu'ngu' muluga yitu yo belekwa.” \v 12 Boti baatisangala no ng'ondoka, kabalaluyana, “Makowe ga galombolya ki'li'?” \v 13 Lakini bi'ngi' baatikwasalanga, kababaya, “Bandu ba batilobya!” \s Maalo ga Petili \p \v 14 Bai, Petili ngayi'ma papipi na balu' atumilwe bi'ngi' ku'mi na yumo, ngatumbwa kwaalya bandu kwa lilobe liku'lu', “Mwaayahudi ayangu' na mwenga mwaboti mwamutama ku Yelusalemu, mutange likowe li'no na munipi'kanie. \v 15 Kakape bandu ba banalobyali kati mwamugania, kwa mwanjaa yi'no saa itatu ya kindai' bai. \v 16 Kakape panga likowe li' nga li'lu' lyalyaabayilwe na nnondoli ywa Nnu'ngu' Yoeli. \q1 \v 17 ‘Mumasu'ba galu' ga kuundi'la abaya Nnu'ngu', \q2 naalu'a kunnyitanikia Loo wangu' panani ya bandu boti. \q1 Bana binu analu'me na alwawa baalu'a londwa, \q2 ansembe binu baalu'a gabona makowe gayambi', \q2 na agoi baalu'a lota maloto. \q1 \v 18 Kakape, ata kwa atumisi bangu' analu'me na alwawa, \q2 naalu'a kwayityanikia Loo wangu', \q1 nabembe, baalu'a londwa. \q1 \v 19 Naalu'a panga mangelongelo kumaunde \q2 na myanju miku'lu' padunia, \q1 kwalu'a ba na myai, mwoto, na lyoi litopau. \q2 \v 20 Lisu'ba lyaalu'a ba mulubi'ndu' na mwei walu'a ba nkele kati myai, \q2 kaliegelya isa lisu'ba liku'lu' lya ngama lya Bwana. \q1 \v 21 Apo mundu ywoywoti ywaalu'a lu'ba yangatiyilwa na Bwana, alu'a kosopolelwa.’” \p \v 22 “Mwenga mwa Isilaili, mupi'kani mayi'gi'yo ga ganigalongela! Nnu'ngu' aalayite mpu'la bai panga kakape antumike Yesu ywa Nasaleti. Aapangite nyo kwa ndi'la ya mangelongelo na myanju yaapangite pakati yinu, kati mwamumweni mwabene. \v 23 Nnu'ngu' aatangite no binia bu'ka kwai'mbu' panga Yesu aakamuyilwe mumaboko ginu, na mwenga kummulaga kwa kwalekya bandu alau bammambe munsalaba. \v 24 Lakini Nnu'ngu' ngannyu'ya bu'ka kuuwi'li, ngaankosopolya bu'ka mulwu'ngu' lwake. Kwa mwanjaa yaawesekineli ywembe kamulwa na makakala ga kuuwi'li. \v 25 Kwa mwanjaa Daudi aabaite nyinyo kwa ywembe ywo, \q1 ‘Naamweni Bwana nnu'ngi' yangu' masu'ba goti, \q2 kwa mwanjaa abi kuluboko lwangu' lwa mmalyo, li'nga nakane tenandena. \q1 \v 26 Kwa nyo, mwoyo wangu' watenapusika, \q2 kai' nilulutike ilulu yo napusika. Yi'ga yangu' yatama muu'bi'lyo, \q1 \v 27 kwa mwanjaa loo yangu' wailekali kumambi', \q2 wala wannekali ywabile Mpeleteu wako abole. \q1 \v 28 Unilayite ndi'la ya bwu'mi, \q2 wanitwi'li'ya pulaa panaaba papipi nawe.’” \p \v 29 “Mwalongo bangu' ba ku Isilaili, mbala nimmakiange mpu'la gagampatike Daudi, tati' bitu. Ywembe aatiwaa no sikilwa, lisiko lyake libile papanopano mpaka li'no. \v 30 Lakini kwa mwanjaa aai nnondoli ywa Nnu'ngu', aatangite panga Nnu'ngu' aatikunnagya kwa kilapo panga ammi'ka yumo ywa lubelekwo lwake pakiti'gu' sake sa lenji. \v 31 Daudi aatumbwi wi'ti' kugabona makowe gagaalu'a pangilwa na Nnu'ngu' na nyo ngabaya kwa uyu'ki wa Kilisitu nsimu waabaite, \q1 ‘Analekelwali kumambi', \q2 wala yi'ga yake inabolali.’ \p \v 32 “Nnu'ngu' annyu'yite Yesu na twenga twaboti nga twaakong'ondeli ba likowe lyo. \v 33 Nnu'ngu' amwu'bwiye Yesu na kummi'ka pandu pake pakummalyo, apoki bu'ka kwa Tati' li'lu' lilagyo lya Loo Mpeleteu, naywembe aayitanikiye si'lu' samukibona nambi'yambi' na kukiyu'wa. \v 34 Kwa mwanjaa Daudi aai anau'bu'kali kunani, lakini aatibaya, \q1 ‘Bwana Nnu'ngu' aammakie Bwana wangu', \q2 Utame kummalyo gangu', \q1 \v 35 mpaka panaalu'a kwabi'ka andumu bako pai' ya magu'lu' gako.’ \p \v 36 “Kwa nyo Isilaili yoti mutange kakape panga, yu'lu' Yesu ywamummambike munsalaba, Nnu'ngu' ampangite panga Bwana na Kilisitu!” \p \v 37 Bai, Pabaagayu'wine mayi'gi'yo go, gaatikwalumiya mumyoyo yabe. Ngabaalaluya Petili na balu' atumilwe bi'ngi', “Mwalongo bitu, tupange buli?” \p \v 38 Petili ngaayangwa, “Munng'alambuki Nnu'ngu' na kila yumo ywinu abatisilwe kwa lina lya Yesu Kilisitu, li'nga mupate samilwa masambi ginu no pokya yi'lu' upo ya Loo Mpeleteu. \v 39 Kwa mwanjaa lilagyo li'no lyaai kwinu mwenga, bana binu, kwa balu' boti babatama kuutalu, na kwa kila mundu ywaalu'a kemelwa na Bwana Nnu'ngu' witu.” \p \v 40 Petili aatikwakwi'li'ka kwa mayi'gi'yo gi'ngi' gambone na kwakong'ondelya, “Mwikosopoli bu'ka mu lu'no lubelekwo lwakau.” \v 41 Bai, baingi baatikugayi'ki'tya mayi'gi'yo gake Petili, ngababatisilwa. Na lisu'ba lyo bandu bateyongekeya ika kati mitumbi elupu itatu. \v 42 Abo boti ngabayendelya binia kwiyi'gana bu'ka kwa atumilwe, tama pamope kati alongo, metwana makati, lya pamope no lu'ba Nnu'ngu'. \s Maisa ga aumini ga kila lisu'ba \p \v 43 Kila mundu ngannyogopa Nnu'ngu', kwa mangelongelo na myanju yambone yayaapangilwe kwo pi'tya atumilwe. \v 44 Babaau'bi'li boti baayendeli ba pamope na mali yabe batebaganana. \v 45 Baapi'miye migunda na ili'be yabe, bu'ka po bagana mbanje li'ngana na mwaipalikwa kwa kila mundu. \v 46 Kila lisu'ba baabile kabakongolekana pamope mulua lwa nyumba ya Nnu'ngu'. Bametwanage makati no kwembana mumisengo yabe lya kilyo so kwo napusika na kwa mwoyo nnogau. \v 47 Bankwi'yite Nnu'ngu' no pendelwa na bandu boti. Kila lisu'ba Bwana aatikwayongekeya mitumbi ya bandu, babaabile kabakosopolelwa. \c 3 \s Petili na Yoani bantepwa kitewe yumo \p \v 1 Lisu'ba limo musaa tisa pipi na kitamwiyo, yai saa yo lu'ba, Petili na Yoani bayendage kulua lwa nyumba ya Nnu'ngu'. \v 2 Bai, paabile na mundu yumo ywaabile kitewe bu'ka belekwa. Abi'ki'lwage pa niango wa nyumba ya Nnu'ngu' waukemelwage Mzuli, kila lisu'ba li'nga alu'be kwa bandu babayingya mulua lwa nyumba ya Nnu'ngu'. \v 3 Yu'lu' kitewe paabweni Petili na Yoani bai papipi no yingya mulua lwa nyumba ya Nnu'ngu', ngaalu'ba bannyangatiye mbanje. \v 4 Petili na Yoani ngabammu'nju'lya minyo, naywembe Petili ngammakia, “Utulinge!” \v 5 Yu'lu' kitewe ngaalinga, ku'no kau'bi'lya pata kili'be bu'ka kwabe. \v 6 Lakini Petili ngammakia, “Ne ntu'pu' mbanje, ila si'lu' sanibile naso ngasanilu'a kupeya. Kwa lina lya Yesu Kilisitu ywa ku Nasaleti, uyi'me kwa magu'lu' gako uyende!” \v 7 Bu'kapo ngankamwa luboko lwake lwa kummalyo kuntu'ndu'bi'ya, papalu'palu' magu'lu' gake ngagapata makakala. \v 8 Ngau'mba no yi'ma, no tumbwa yenda kwa magu'lu' gake. Bu'kapo ngayingya mulua lwa nyumba ya Nnu'ngu' pamope na Petili na Yoani, ku'no kayenda no u'mbau'mba na kunnumba Nnu'ngu'. \v 9 Bandu boti babaabile palu', ngabammona kayenda kwa magu'lu' gake ku'no kannumba Nnu'ngu'. \v 10 Pabakwipwi panga nga yu'lu' ywaabile kalu'balu'ba palu' pa niango Mzuli wa nyumba ya Nnu'ngu', ngabasangala muno ata baakombwili tanga gagampatike. \s Maalo ga Petili \p \v 11 Mundu ywo ywatepulilwe apendili lekana na Petili na Yoani, na bandu boti ngabasangala muno, no butukya mu Balasa lya Selemani. \v 12 Petili paabweni bandu bakongolekine, ngaabakia, “Mwenga mwabandu ba ku Isilaili, mwanjaa ki'li' mulisangala likowe li'no? Mboni mutubu'nju'lya minyo kwa kutusangala, baya kwake kati twenga tupangite kwa makakala au kwa upeleteu witu kumpangiya mundu yu' ayende kwa magu'lu' gake? \v 13 Nnu'ngu' ywa Bulaimu, Isaki na Yakobi, Nnu'ngu' ywa akinatati' bitu ankwi'yite ntumisi wake Yesu. Lakini mwenga mwaatikumpiya li'nga apwatilwe kiwo na kunkana nnu'ngi' ya Pilato, pamope no panga Pilato ammakiangite annekekeye ayende. \v 14 Yu'lu' ywaabile Mpeleteu na mwene Aki mwaatikunkana, na mwenga ngamummakia Pilato annyu'gu'li yu'lu' mmulagi. \v 15 Bai, mwammulige ywaabile kitumbu sa bwu'mi, lakini Nnu'ngu' ngannyu'ya bu'ka kuuwi'li. Twenga ngatwaakong'ondeli ba makowe ga. \v 16 Mundu yu' ywamumona na kuntanga apatike kai' makakala kwa uweso wa lina lya Yesu. Kwa ndi'la yo u'bi'lya lina li' kakape ywembe atepulilwe, kati mwamwibonia mwabene. \p \v 17 “Mwalongo bangu', ndangite panga mwenga na api'ndo binu mwampangite Yesu aga goti wangali tanga namani samupanga. \v 18 Lakini kwa ndi'la yi' Nnu'ngu' ayomolekeyage si'lu' sasaalondolilwe na alondoli ba Nnu'ngu' boti, panga Kilisitu wake alu'a teselwa. \v 19 Bai, mugalambuke na kummuyangania Nnu'ngu', li'nga ansami masambi ginu. \v 20 Bu'kapo Bwana annetya nsimu wo pu'mu'lya, naywembe alu'a kuntuma Kilisitu ywaabi'kilwe bu'ka kwai'mbu' li'nga kunkosopolya mwe, nga Yesu. \v 21 Ywembe aapalikwa igala kunani mpaka pawalu'a timya nsimu wa Nnu'ngu', paabi'ka wiso ili'be yoti, kati mu'lu' mwaabaite bu'ka kwai'mbu' kwa alondoli bake apeleteu. \v 22 Kwa mwanjaa Musa aabaite, ‘Bwana Nnu'ngu' winu alu'a kunsaulyanga nnondoli ywalandana nanenga bu'ka mulukolo lwinu, yaapalikwa kunnyu'wa ywo kwa kila likowe lyaalu'a kummakia. \v 23 Na mundu ywoywoti ywaalu'a kotoka kunnyu'wa aywo nnondoli ywa Nnu'ngu', aabi'ki'lwa kuutalu na bandu bake no langamiswa.’ \v 24 Alondoli boti ba Nnu'ngu', tumbulya Samweli na balu' babammi'ngi'yite, baalondwi abali ya makowe ga gagapangika masu'ba gano. \v 25 Mwenga mwabana ba alondoli, na lilagano lya Nnu'ngu' lyaapangite na kiu'ku'lu' binu lyaai kasinu. Kati mwammakie Bulaimu, ‘Kwa ndi'la ya lubelekwo lwako, makabila goti ga padunia gaalu'a yaliwa.’ \v 26 Nnu'ngu' pannyu'yite ntumisi wake Yesu, ngaantumike wi'ti' kasinu, li'nga annyali kwa kunng'alambwa kila yumo ywinu bu'ka mundi'la yake ndau.” \c 4 \s Petili na Yoani bapelekelwa mankamani \p \v 1 Petili na Yoani pabaabile palu' kabaalya bandu, api'ndo ba dini na mpi'ndo ywa ali'ndi'li ba nyumba ya Nnu'ngu', na Masadukayo ngabaisa. \v 2 Bembe ngabausika muno kwa mwanjaa ya abo atumilwe, babaabi kabayi'gana no ala panga Yesu aatiyu'ka, na uyu'ki wake ukong'ondelya panga kakape awi'li baalu'a yu'ka. \v 3 Kwa nyo ngabaaboywa na kwayi'ya muutabilwe, mpaka pammalau' yake, kwa mwanjaa yai kitamwiyo. \v 4 Lakini bambone kati ya bandu balu' babaayu'wine li'lu' liyi'gi'yo ngabau'bi'lya, na isabu ya analu'me babaau'bi'lile ngaiyongekeya mpaka ika kati mitumbi elupu tano. \p \v 5 Pammalau' yake alongosi ba Kiyahudi, api'ndo na balimu ba salya, ngabakongolekana ku Yelusalemu. \v 6 Paabile na Anasi Mpi'ndo wa Dini, Kayafa, Yoani, Alekisanda na bandu bi'ngi' boti ba lukolo lwa mpi'ndo ywa dini. \v 7 Ngabaayi'mika Petili na Yoani nnu'ngi' yabe, ngabaalaluya, “Mwenga kwa makakala gaku' au kwa lina lya nyai mulipangite likowe li'?” \p \v 8 Apo Petili abi ntwi'li'yi'lwa Loo Mpeleteu, ngayangwa, “Mwenga mwaayi'mi'li'ki na mwaapi'ndo ba bandu. \v 9 Li'no mutupekeseni kwa kitumbu sa makowe manogau gaapangilwe yu'lu' kitewe na kutulaluya mu'lu' mwaatepulilwe. \v 10 Kwa nyo, mwenga na bandu boti ba Isilaili, mupalikwa tanga panga mundu yu' ywayi'mi nnu'ngi' yinu li'no nkoti bai, kwa makakala ga lina lyake Yesu Kilisitu ywa ku Nasaleti. Ywembe mwenga mwaatikummamba, lakini Nnu'ngu' ngannyu'ya bu'ka kuuwi'li. \v 11 Ayu' nga yu'lu' Yesu Maandiko Mapeleteu gagammaya, \q1 ‘Liwe lyamulikani mwa asengi, \q2 nambi'yambi' lipangite liwe liku'lu' lya pakitumembe.’ \p \v 12 “Kwa nyo ntu'pu' ywakombwa kosopolelwa kwa ndi'la ya mundu ywi'ngi', kwa mwanjaa mudunia yoti bandu ntu'pu' ndi'la yi'ngi' yo kosopolewa ila kwa lina li'lu' lyabapeyilwe na Nnu'ngu'.” \p \v 13 Balu' akolongosi pabaubweni ukangamau wa Petili na Yoani no tanga panga baai bandu bangali ilimu wala tanganikwa, ngabaasangala muno, nnu'ngi' ngabakwipwa panga ukangamau wabe waai kitumbu so baa papipi na Yesu. \v 14 Lakini pabaamweni yu'lu' mundu ywatepulilwe ayi'mi pamope nabo, baakombwili longela kili'be. \v 15 Alongosi ngabaamulisa bapite panja ya si'lu' kitamo, ku'no kabalaluyana bene na bene likowe lyo. \v 16 “Twapange ki'li' bandu ba? Na tukombwali kana mangelongelo maku'lu' gagapangilwe no bonekana na kila mundu ywa ku Yelusalemu. \v 17 Lakini li'nga iya likowe li'no kaneliyendeli landala muno mwa bandu, ipalikwa twakwi'li'ke bandu ba kanebalongele kai' na mundu ywoywoti kwa lina lya Yesu.” \p \v 18 Bu'kapo ngabaakema kai' nnyumba na kwakanikiya kanebalowe longela kai' wala yi'gana kwa lina lya Yesu. \v 19 Lakini Petili na Yoani ngabaayangwa, “Mubaye mwenga mwabene panga aki nnu'ngi' ya Nnu'ngu' kunnyu'wa mwenga, kuliko kunnyu'wa Nnu'ngu'. \v 20 Lakini twenga tukombwali kotoka baya galu' gatugabweni na kugayu'wa.” \v 21 Bu'kapo balu' api'ndo ba kitamo ngabaakwi'li'ka kai' kwa ukali' na kwalekekeya bayende. Baapatikeli ndi'la ya kwasenwa, kwa mwanjaa bandu boti baabile kabankwi'ya Nnu'ngu' kwa likowe li'lu' lyalipangike. \v 22 Kwa mwanjaa aywo mundu ywaatepulilwe aabile na myaka yaipi'ta alubaini. \s Aumini bannu'ba Nnu'ngu' akangamaye \p \v 23 Papalu'palu' Petili na Yoani pabaayu'gu'lilwe, ngababuyangana kwaayabe na kwaawanikiya galu' gabaabakiyilwe na api'ndo ba dini na agoi. \v 24 Nabembe pabaagayu'wine go, ngabalu'mbana boti na kunnu'ba Nnu'ngu' kababaya, “Wenga ngawa Bwana wauumbike kunani, pai', baali na kila kili'be sakibile nkati yake. \v 25 Ngawaumpangite ntumisi wako, tati' bitu Daudi abaye kwa makakala ga Loo Mpeleteu, \q1 ‘Mwanjaa ki'li' mili'ma intaukya Nnu'ngu' na kumusikya? \q2 Mboni bandu bagania makowe gangali ngama? \q1 \v 26 Akulungwa ba dunia baaibi'i wiso, \q2 na atawala baakwembine pamope kunkana Bwana na Kilisitu wake.’ \p \v 27 “Kakape Helode na Pontio Pilato, bandu ba Isilaili na bandu bangali Ayahudi, baatikongolekana pano pa kilambo, li'nga panga likowe linyatau kwa ntumisi wako mpeleteu Yesu ywaunsawile panga Kilisitu. \v 28 Bembe baagayomoli makowe gawabinile tangu' kwai'mbu' kwa uweso wako na mwaupendile. \v 29 Nambi'yambi' wa Bwana, ulinge iyogokeyo yabe, na utulongoye twenga twaatumisi bako tupate ala mayi'gi'yo gako wangali ba na kyukala. \v 30 Ulaye makakala gako li'nga kwatepwa atamwe, upange myanju na mangelongelo kwa lina lya ntumisi wako Yesu Mpeleteu.” \p \v 31 Pabaayomwi lu'ba, pandu palu' pabaakongolekine ngapalendema, nabembe boti ngabatwi'li'yi'lwa na Loo Mpeleteu, ngabatumbwa ala liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' wangali ba na kyukala. \s Baatami kati lukolo lumo \p \v 32 Balu' babaau'bi'lile boti baai na mwoyo gumo no nugia limo, ntu'pu' ata yumo ywaabile na kili'be, ywaakipangite kibe mali yake mwene, ila baatikamwana kwa kila kikowe. \v 33 Atumilwe baatikong'ondelya kwa makakala, kwa uyu'ki wa Bwana Yesu, naywembe Nnu'ngu' ngaayalya muno. \v 34 Ntu'pu' ata mundu yumo kwabe ywapalage kili'be, kwa mwanjaa kila likowe bapangage pamope, baapi'miye migunda na mayumba na mbanje ngabakongolya pamope, \v 35 na kwakamukiya atumilwe, kila mundu aabaganilwe kati mwaapalage. \p \v 36 Kwaabile na Nnawi yumo mmelekwe wa Kuplo, lina lyake Yusupu. Atumilwe baankemite kwa lina lya Balanaba, lilombolya nsengi ywa bandu. \v 37 Mundu ywo aapi'miye nng'unda waabile nawo, na mbanje ye aakamukiye atumilwe. \c 5 \s Ukongi wa Anania na Safila \p \v 1 Bai, mundu yumo ywakemelwage Anania, na nnyumbowe Safila, baapi'miye nng'unda wabe. \v 2 Lakini nnyumbowe aai atangite, Anania aabawi lipungu lya mbanje yaapatike na yi'ngi' iya, yayigile ngaakamukiya atumilwe. \v 3 Petili ngannaluya, “Anania, mboni Ibilisi autwi'liye mwoyo wako, li'nga kummakia ubu'su' Loo Mpeleteu, uiyike lipungu lya mbanje lyaupi'mie nng'unda? \v 4 Pawaabile balo unapi'mi'yali nng'unda wo, ngita waai mali yako? Ata popi'miye mbanje yoipatike ngita yai yako? Mwanjaa ki'li' uganiyite panga likowe li'no mumwoyo wako? Wenga unkongiteli mundu ila unkongite Nnu'ngu'!” \v 5 Anania paagayu'wine mayi'gi'yo go, ngatu'la pai' no waa. Na boti babaayu'wine abali yo baatiyogopa muno. \v 6 Ansembe ngabaisa wi'ki'lya yi'ga yake, ngabampikiya panja na kunsika. \p \v 7 Pagapite masaa gatatu nnyumbowe ngayingya, naywembe aai anayu'wali lyolyoti lya makowe galu' gagaapangike. \v 8 Petili ngannaluya, “Unibakie yi'no nga mbanje yoti yamupatike, pamupi'miye nng'unda winu?” Ngannyangwa, “Elo nga yi'no.” \v 9 Bu'kapo Petili ngammakia, “Mwanjaa ki'li' muyi'ki'tyaniye kumpaya Loo Mpeleteu ywa Bwana? Pi'kania! Balu' babauma kunsika nsengogo baikite paniango, nawenga nyinyonyo bapakupeleka!” \v 10 Bai, papalu'palu' Safila ngatu'la pai' nnu'ngi' ya Petili no waa, na balu' ansembe ngabayi'ngya nnyumba ngabankwemba awile. Ngabantola no yenda kunsika papipi na nsengowe. \v 11 Bwoga nku'lu' ngawapata aumini boti na bandu bi'ngi' babaayu'wine likowe lyo. \s Atumilwe bapanga myanju na mangelongelo gambone \p \v 12 Atumilwe baapangite myanju yambone na mangelongelo kwa bandu. Na boti babaau'bi'lile baabile kabakongolekana mu Balasa lya Selemani kwo nugia limo. \v 13 Na pai ntu'pu' ata mundu yumo ywangau'bi'lya ywaapayite lu'mbana nabo, lakini ata nyo balu' babaau'bi'lile baatilumbilwa muno na bandu. \v 14 Na isabu ya bandu babaamwu'bi'li Bwana, analu'me kwa alwawa, yaatiyongekeya muno. \v 15 Kwa nyo bandu baabile kabaapeleka atamwe musimbasimba na kwagonjeka muindanda na mumakai, li'nga Petili paalu'a pi'ta kiwili sake saapi'ti bi'ngi' babe. \v 16 Bandu bambone ngabakongolekana bu'ka muilambo ya papipi na ku Yelusalemu, kabaaleta atamwe na bandu babaatesilwe na moka, na boti baatitepulwa. \s Atumilwe bendateselwa \p \v 17 Bu'kapo Mpi'ndo wa Dini na aine babaabile mukipi'nga sa Masadukayo, ngabaabi'kya bwigu atumilwe. \v 18 Bai, ngabaaboywa atumilwe na kwayi'ya muutabilwe. \v 19 Lakini kilo malaika wa Bwana ngaisa no yu'wa milyango ya utabilwe, kwapiya panja na kwabakia, \v 20 “Muyende, mukayi'me munyumba ya Nnu'ngu' mukaali bandu ndi'la yi'no ya ukoto wayambi'.” \v 21 Kindai' putiputi bayi'i munyumba ya Nnu'ngu' yi'gana bandu kati mwababakiyilwe. \p Mpi'ndo wa Dini na aine pabaaisile, bakemi kitamo sa Balasa Liku'lu' lya Ayahudi na api'ndo boti ba ku Isilaili, ngabaatuma bandu bayende munyumba ya atabilwe kwaleta atumilwe. \v 22 Lakini balu' atumisi pabaaikite ku'lu' kuutabilwe baakwembiteli balu' atumilwe. Kwa nyo ngababuya no piya abali. \v 23 Ngababaya, “Tuikoli nyumba ya atabilwe iyigalilwe ndendende na ali'ndi'li kabali'ndi'la mumilyango. Lakini patuyu'wile tunakunkwembali mundu ywoywoti nnyumba!” \v 24 Bai, mpi'ndo ywa ali'ndi'li ba nyumba ya Nnu'ngu' na api'ndo ba dini pabagayu'wine go, baatisangala muno, ngababa na kyukala no kotoka tanga sasaapatike. \v 25 Mundu yumo ngaisa na kwabakia, “Lingange, balu' bandu bamwaayingiye muutabilwe bai munyumba ya Nnu'ngu' bayi'gana bandu.” \v 26 Apo mpi'ndo ywa ali'ndi'li ba nyumba ya Nnu'ngu' pamope na bandu bake, baayi'i munyumba ya Nnu'ngu', ngabaaleta. Lakini baaboywili kwa makakala, kwa mwanjaa baayogwipe ku'mbu'lwa maliwe na bandu. \p \v 27 Bai, ngabaapeleka na kwayi'mi'ka nnu'ngi' ya kitamo. Mpi'ndo wa Dini ngaabakia, \v 28 “Twaankanikiye kwa makakala, kanemuyi'gane kai' kwa lina lya Yesu, na nambi'yambi' mubambiye mayi'gano ginu mu Yelusalemu yoti, na mubini kutubi'kya lukoolo lwa kiwo sa mundu yu'.” \p \v 29 Petili na balu' atumilwe aine ngabayangwa, “Tupalikwa kunnyu'wa Nnu'ngu' kuliko bandu. \v 30 Nnu'ngu' ywa kitati' bitu, aatikunnyu'ya Yesu, yu'lu' ywamwammulige kwa kummamba munsalaba. \v 31 Nnu'ngu' aatikunkwi'ya, ngammi'ka kuluboko lwake lwa kummalyo, panga Kolongosi na Nkosopoli, li'nga aipange Isilaili inng'alambuki Nnu'ngu' no samilwa sambi. \v 32 Twenga nga twaakong'ondeli ba makowe ga, na Loo Mpeleteu ywabaapeyilwe na Nnu'ngu' balu' babannyu'wa, naywembe endakong'ondelya kai'.” \p \v 33 Balu' boti ba mukitamo pabaagayu'wine makowe go, baatiusika muno no pala kwabulaga balu' atumilwe. \v 34 Lakini Mfalisayo yumo lina lyake Gamalieli, ywaabile mwalimu wa salya ywaesimilwe na bandu boti, aayi'mi nnu'ngi' ya kitamo, ngaamulisa balu' atumilwe bapite panja pasene. \v 35 Bu'kapo ngaabakia balu' ba mukitamo, “Mwenga mwa bandu ba ku Isilaili, mulinguli wiso ali' likowe lyamupala kwapangya bandu ba. \v 36 Kwa mwanjaa nsimu waupite kwaapitike mundu yumo lina lyake Teude, ywaipunage panga ywembe nga mundu ywa ngama, ngapata banamasi' mitumbi mya nsese, babaalu'mbine nakwe. Lakini aatibulagilwa, na banamasi' bake boti ngababaganika no oba. \v 37 Kai' nsimu wu'lu' wo balangilwa bandu, ngaapiti Yuda ywa ku Galilaya. Aywo naywembe aatikwauta bandu nabembe ngabanki'ngama, lakini naywembe aatibulagilwa, na banamasi' bake boti ngababaganika. \v 38 Nambi'yambi' nendakumakianga, mwaleke bayende kasabe! Kwa mwanjaa likowe li' au lyengo li' manaitei alitumbwi mundu, kakape lyakondali. \v 39 Lakini manaitei libu'i kwa Nnu'ngu' mwalu'a kwakombwalili kwaibya bandu ba. Bai, mwilinguli wiso mwakane taukana na Nnu'ngu'!” \p Balu' ba muitamo baayi'ki'tyanie na mwababakiyilwe na Gamalieli. \v 40 Ngabaakema atumilwe na kwamesa mikwasu na kwaamulisa kanebayi'gane kai' kwa lina lya Yesu. Bu'kapo ngabaalekekeya babu'ke. \v 41 Bai, balu' atumilwe ngabapita panja ya si'lu' kitamo kwo napusika, kwa mwanjaa yai aki yabe bapate oni no teselwa kwa kitumbu sa lina lya Yesu. \v 42 Baakotwikeli yi'gana no ala abali inannoga panga Yesu nga Kilisitu, kila lisu'ba mulua lwa nyumba ya Nnu'ngu' na nsengo kwa nsengo. \c 6 \s Ayangatiyi saba ba atumilwe \p \v 1 Mumasu'ba galu' bu'kana na isabu ya banamasi' mwaiyongekeyage muno, ngakupitya maku'ku'li'ko kati ya au'bi'lya ba Kiyunani na au'bi'lya ba Kiyahudi. Baatiku'ku'li'ka kwa mwanjaa alwawa awi'li'ka ba Kiyunani baatilibalilwa nsimu wo baganilwa ilyo ya kila lisu'ba. \v 2 Kwa nyo balu' atumilwe ku'mi na abi'li' ngabakema kitamo sa ipi'nga yoti ya banamasi' na kwabakia, “Yaalu'a nogelelyali twenga kotoka ala mayi'gi'yo ga Nnu'ngu', kwa kitumbu sa lyengo lya kwabagana ilyo. \v 3 Kwa nyo mwalongo, musawe nkati yinu bandu saba babatanganikwe panga batwi'li'yilwe na Loo Mpeleteu na bene ikima. Abo tuwesa kwapeya lyengo li'no, \v 4 na twenga tubinia yendelya lu'ba Nnu'ngu' no ala liyi'gi'yo lyake.” \p \v 5 Galu' gabaagalongei ngagayi'ki'ti'lwa na bandu boti, nabembe ngabaasawa Sitefano, mundu ywatwi'li'yilwe imani na Loo Mpeleteu na Pilipi, Plokolo, Nikanoli, Timoni, Pamena na Nikola ywa Antiokia ywaagalambwike panga Nnyahudi. \v 6 Ngabaaleta bandu bo nnu'ngi' ya atumilwe, nabembe ngabaabi'ka maboko panani yabe kwalu'bya. \p \v 7 Liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' ngaliyendelya bamba, na isabu ya banamasi' ngaiyongekeya muno mu Yelusalemu ata api'ndo bambone ba dini ya Kiyahudi ngabamwu'bi'lya Yesu. \s Boyolwa kwa Sitefano \p \v 8 Bai, Sitefano aai apeyilwe ngu'ngu' na makakala bu'ka kwa Nnu'ngu', aapangite myanju na mangelongelo maku'lu' kwa bandu. \v 9 Lakini ngakupitya bandu nsi'si' ngabataukana nakwe Sitefano. Bandu bo baai munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' yaitanganikwe kwa lina lya “Bandu Ulu” nabembe baaumi ilambo ya Kilene na Alesandulia na bi'ngi' bu'ka mumili'ma ya Kilikia na Asia. Bandu bo ngabayendelya taukana na Sitefano. \v 10 Lakini bankombwili, kwa mwanjaa ya ikima yake na Loo Mpeleteu ywannongoyage longela. \v 11 Ngabaapeya mbanje bandu nsi'si', li'nga bakong'ondeli ubu'su' panga, “Tunnyu'wine Sitefano kaala mayi'gi'yo go kupulu kwa Musa na Nnu'ngu'.” \v 12 Ngabaasopa bandu, api'ndo na balimu ba salya, nabembe ngabammoywa Sitefano na kumpeleka ku Balasa Liku'lu. \v 13 Ngabaaleta akong'ondeli ba ubu'su' babaabaite, “Mundu yu' akotokali baya mayi'gi'yo go kupulu Nyumba ya Nnu'ngu' witu mpeleteu pamope na salya ya Musa. \v 14 Tunnyu'wine kabaya panga ayu' Yesu ywa ku Nasaleti, alu'a paalabiya pandu papeleteu no galambwa mimu yatupeyilwe na Musa.” \v 15 Bandu boti babaabile palu' pakitamo sa balasa bammu'nju'li minyo Sitefano, ngabammona kuminyo yake kugalambwike, kubile kati malaika. \c 7 \s Maalo ga Sitefano \p \v 1 Bai, Mpi'ndo wa Dini ngannaluya, “Buli mayi'gi'yo ga nga kakape?” \v 2 Sitefano ngayangwa, “Mwalongo bangu' na mwaakina tati' bangu', munipi'kani! Nnu'ngu' mwene utukupu, aapiti tati' bitu Bulaimu nsimu wabaabile ku'lu' kunni'ma wa Mesopotamia. Aai balo amya kukilambo sa Alani, \v 3 Nnu'ngu' ngammakia, ‘Ubu'ke munni'ma wako na waleke alongobo boti, uyende kunni'ma wanilu'a kulangilya.’ \v 4 Bai, Bulaimu ngabu'ka munni'ma wa Wakaladayo no yenda tama Alani. Bu'ka pa kiwo sa tati' bake, Nnu'ngu' ngammu'ya na kunneta panni'ma wu'no wamutama nambi'yambi'. \v 5 Nnu'ngu' ampeili ulisi wowoti munni'ma wu'no, ata nyo Nnu'ngu' annagi panga ywembe na lubelekwo lwake baalu'a lisi nni'ma wu'no, na nsimu wo Bulaimu aai ntu'pu' mwana. \v 6 Nnu'ngu' ngammakia, ‘Lubelekwo lwako lwatama munni'ma wa kigeni, na akwo baapangilwa abanda no pangilwa manyatau kwa myaka mya nsese. \v 7 Naalu'a kuusenwa nni'ma wu'lu' wawaalu'a kwapanga abanda. Bu'ka po, baalu'a bu'ka munni'ma wo na kunikilikitya pandu pano.’ \v 8 Nnu'ngu' ngampeya Bulaimu lilagano na liku'mbi' nga lyaai usaili wake. Naywembe Bulaimu ngampapa Isaki na kumwina lisu'ba lya nane bu'ka belekwa kwake. Bu'kapo Isaki ngampapa Yakobi, naywembe Yakobi ngaapapa balu' au'ku' bitu aku'lu' ku'mi na abi'li', nabembe ngabainilwa na tati' babe Yakobi. \p \v 9 “Kwa mwanjaa api'ndo bitu aku'lu', bana ba Yakobi, baammi'ki bwigu nnongo wabe Yusupu, ngabampi'mi'ya panga mmanda akwo Misili. Lakini Nnu'ngu' aai pamope nakwe, \v 10 ngaankosopolya bu'ka mmaule goti gaagapatike, kai' ngaampeya ikima no yi'ki'ti'lwa paayi'mage nnu'ngi' ya Falao, nkulungwa wa Misili. Falao ammi'i panga nnyi'mi'li'ki ku Misili na nyumba yake yoti. \v 11 Bai, ngakupitya njala munni'ma woti wa ku Misili na Kanani, ngaipanga siki ngu'lu' na kiu'ku'lu' bitu baakombwili pata kilyo sosoti. \v 12 Yakobi paayu'wine panga kubile na ilyo akwo Misili, ngaatuma bana bake, yani kiu'ku'lu' bitu, bayende kwo. Awo ngawai mwanja wabe nnongoi. \v 13 Mumwanja wenebi'li', Yusupu ngailaya kwa alongo bake, na Falao ngaatanga alongobe Yusupu. \v 14 Bu'kapo Yusupu ngatuma bandu yenda kwakema tati' bake Yakobi pamope na alongo bake boti baise ku Misili, nabembe baai mitumbi sabini na tano. \v 15 Kwa nyo Yakobi aayi'i Misili, kwaawi'li ywembe na bana bake. \v 16 Yi'ga yabe yaki'li'bu'yilwe Shekemu no sikilwa mulisiko lyaapi'mite Bulaimu, bu'ka kwa bana ba Hamoli kwa mbanje. \p \v 17 “Lakini nsimu wa lilagano lyaapeyilwe Bulaimu bu'ka kwa Nnu'ngu' kauegelya timya, isabu ya bandu bitu yendeyongeya muno. \v 18 Nkulungwa ywi'ngi' ywaakotwike kuntanga Yusupu wala abali yake, ngatumbwa tawala Misili. \v 19 Aywo nkulungwa ngaakonga bandu ba nni'ma witu, kwatesa api'ndo bitu na kwaamulisa baataikwe bana ilekeleke, li'nga bawee. \v 20 Nsimu wo Musa ngawaabelekwile, naywembe aabile mwana nng'olou muno. Ngalelelwa kwa myei itatu munyumba ya abelei bake. \v 21 Na pabampikiye panja li'nga awee, biti Falao ngantola na kunnela kati mwana wake. \v 22 Musa ngayi'ganilwa makowe goti ga ikima ya ku Misili, ngapanga mundu nkangamau kwa mayi'gi'yo na iyendo. \p \v 23 “Musa paaikiye myaka alubaini ngayenda kwatyangilya alongo bake ba ku Isilaili. \v 24 Ku'lu' ngammona yumo ywabe kabonelwa na Mmisili, ngaankengya na kunku'mbwa yu'lu' Mmisili na kummulaga kwa kummukiya. \v 25 Musa aganiage Baisilaili aine bapekwipwa panga Nnu'ngu' ammi'i li'nga kwakosopolya, lakini bembe baakwipwili. \v 26 Pammalau' yake Musa ngaakolya Baisilaili abi'li' kabayu'mana, ngapaya kwakenga kwa kwabakia, ‘Mwenga mwabandu, ngita mwengaye mwalongo, mboni mupala lumiyana?’ \v 27 Lakini yu'lu' ywammonelage nnyine, ngannokolya Musa pambwega kabaya, ‘Nyai ywakubi'i ube wannyi'mi'li'ki au nkengeli witu? \v 28 Buli upala kunibulaga kati mwaummulige yu'lu' Mmisili liso?’ \v 29 Musa paagayu'wine malongelo go, ngatilya Midiani, kwaatami kati nng'eni naywembe ngapata bana abi'li'. \p \v 30 “Bai, bu'ka pa myaka alubaini pi'ta, malaika ywa Nnu'ngu' ngaampitya Musa mulubele papipi na kitu'mbi' sa ku Sinai, pakiwi'mbi' sasaabile kakiaka mwoto. \v 31 Musa paalibweni likowe lyo aatisangala muno, naywembe paaegeli papipi li'nga alinguli wiso, ngayu'wa lilobe lya Bwana kalibaya, \v 32 ‘Nenga ngana Nnu'ngu' ywa api'ndo bako Bulaimu, Isaki na Yakobi.’ Musa ngalendema kwa bwoga na akombwili yendelya lingulya. \v 33 Apo Bwana ngammakia, ‘Uule ilatu yako kwa mwanjaa apo poyi'mi pandu papeleteu. \v 34 Kakape nigabweni mateso ga bandu bangu' akwo Misili. Niyu'wine ili'lo yabe nane nganiulwike li'nga kwakosopolya. Kwa nyo lelo wise, nanenga nilu'a kutuma ku Misili.’ \p \v 35 “Ayu' nga Musa ywabankani kababaya, ‘Nyai ywakubi'i ube wannyi'mi'li'ki na nkengeli witu?’ Aabile ntumilwa na Nnu'ngu' mwene panga nnyi'mi'li'ki na nkosopoli wabe, kwa ndi'la ya yu'lu' malaika ywaampiti pakiwi'mbi' sakiakage mwoto. \v 36 Ywembe ngaywaalongwiye Baisilaili bu'ka Misili kapanga mangelongelo na myanju munni'ma wo, mubaali ya Shamu, na mulubele kwa myaka alubaini. \v 37 Ayu' nga yu'lu' Musa ywaabakiye Baisilaili, ‘Nnu'ngu' alu'a kunsaulyanga nnondoli ywalandana nanenga bu'ka mulukolo lwinu.’ \v 38 Ata pabaakongolekine ku'lu' kulubele, Musa ngaywaabile pamope nabo au'ku' bitu na yu'lu' malaika ywaalongei nakwe pakitu'mbi' sa Sinai. Ngaywaapeyi'lwe galu' mayi'gi'yo ga ukoto, li'nga atupei twenga. \p \v 39 “Lakini au'ku' bitu baakani kunnyu'wa Musa, ngabannokolya pambwega no minyikiya buya kai' Misili. \v 40 Ngabammakia kai' Aluni, ‘Ututengenesi kinnu'ngu' babaalu'a tulongoya mundi'la, kwa mwanjaa tutangiteli gagampatike aywo Musa ywaatulongwiye bu'ka Misili.’ \v 41 Apo ngabaitengenesya nnu'ngu' ywa likinda lya ng'ombe, ngabalibi'ki'lya na kulipulaikya kwa mwanjaa lyaai lyengo lya maboko gabe bene. \v 42 Bai, Nnu'ngu' ngatama kuutalu nabo, na kwaleka bakilikiti ndondwa ya kumaunde, kati mwaiandikilwe mukitabu sa alondoli ba Nnu'ngu', \q1 ‘Mwenga mwabandu Baisilaili, buli nenga lili \q2 ywamunipikiage salaka ya inyama \q2 kwa myaka alubaini ku'lu' kulubele? \q1 \v 43 Mwenga mwakitweti kimanda sa nnu'ngu' Moloki, \q2 na inyago ya ndondwa ya nnu'ngu' winu Lefani. \q2 Inyago yamwaipangile ngayamwikilikitya. \q1 Kwa nyo nilu'a kwabi'ngya kuutalu pita Babeli.’ \p \v 44 “Ku'lu' kulubele api'ndo bitu baabile na ema ya lilagano nkati yake. Na yatengenesilwe kati Nnu'ngu' mwannagi Musa kwa galu' gaalayilwe. \v 45 Bu'kapo kiu'ku'lu' bitu baapokangine yi'lu' ema bene na bene mpaka nsimu wa Yoshua, pabaautweti wu'lu' nni'ma bu'ka kwa bandu ba mili'ma ya bandu babaabi'ngilwe na Nnu'ngu' nnu'ngi' yabe. Apo lyaatami mpaka nsimu wa Daudi. \v 46 Daudi ywaapendilwe na Nnu'ngu', nembe annu'bite Nnu'ngu' ywa Yakobi ansengi po tama. \v 47 Lakini Selemani ngaywansengile nyumba Nnu'ngu'. \p \v 48 “Ata nyo Nnu'ngu' Nku'lu' atamali munyumba yaisengilwe kwa maboko ga bandu. Kati nnondoli ywa Nnu'ngu' mwaabaite, \q1 \v 49 ‘Kunani nga kiti'gu' sangu' sa lenji, \q2 na dunia nga pandu po bi'kya magu'lu' gangu'. \q1 Mwalu'a nisengya nyumba kati yaku'? \q2 Au pandu pangu' po pu'mu'lya pabaa kwaku'? \q1 \v 50 Buli maboko gangu' gaumbikeli ili'be ayi' yoti?’ \p \v 51 “Mwenga mwabandu anonopau! Myoyo na makutu ginu gai kati bandu bangali Ayahudi. Mwenga kati kiu'ku'lu' binu! Masu'ba goti muntaukya Loo Mpeleteu, kati mwabaapangite au'ku' binu. \v 52 Ywaku' kati ya alondoli ba Nnu'ngu', ywangateselwa na kiu'ku'lu' binu? Baatikwabulaga balu' babalondwage kwai'mbu' abali yoisa kwa Mwene Aki. Nambi'yambi' munsongile na kummulaga. \v 53 Mwenga ngamwamupokile salya yailetilwe kasinu kwo pi'tya malaika, lakini mwaaiyu'wineli.” \s Sitefano endabulagilwa \p \v 54 Balu' api'ndo ba mukitamo, pabagayu'wine makowe go, baatiusika muno na kunnyagya mino Sitefano kwa nyongo. \v 55 Lakini Sitefano abi atwi'li'yilwe Loo Mpeleteu, ngalingulya kunani ngaubona utukupu wa Nnu'ngu' na Yesu kayi'ma kummalyo ga Nnu'ngu'. \v 56 Ngabaya, “Mulinge! Nibona kunani kuyu'gwike na Mwana wa Mundu kayi'ma kummalyo ga Nnu'ngu'.” \p \v 57 Lakini balu' ba mukitamo ngabaiba makutu gabe no panga ndu'ti kwa makakala na kunnyingilya kwa pamope. \v 58 Ngabampiya panja ya kilambo no tumbwa kunku'mbwa maliwe li'nga bammulage. Balu' babanku'mbwage ngabampeya makoti gabe mwinsembe yumo ywakemelwage Sauli akamuli. \v 59\fig Mundu aku'mbu'lwa maliwe mpaka waa|alt="A man being stoned to death" src="NT-19 Being Stoned.tif" size="col" ref="7:59"\fig*Pabaabi kabanku'mbwa maliwe Sitefano andelu'ba, “Bwana Yesu, wipoki loo yangu'.” \v 60 Bu'kapo ngakilikita li'la kwa lilobe liku'lu', “Bwana kanewabalangili sambi yi'!” Bu'ka po baya go, ngayomoka. \c 8 \p \v 1 Naywembe Sauli aayi'ki'tile panga Sitefano apalikwa bulagilwa. \s Aumini batumbwa teselwa \p Lisu'ba li'li'lu'li'lu' aumini ba ku Yelusalemu ngabatumbwa pata mateso maku'lu', aumini boti ngababaganika mu Yudea na Samalia ila atumilwe bai. \v 2 Bandu babankilikitya Nnu'ngu' ngabansika Sitefano na kunni'lya muno. \v 3 Lakini Sauli aayendeli kwaalabiya aumini, ngayingya nyumba kwa nyumba na kwaboywa aumini, alwawa na analu'me, kwayi'ya muutabilwe. \s Aumini baala Injili ku Samalia \p \v 4 Kwa nyo balu' babaabaganike baayi'i pano na palu' ala liyi'gi'yo lya Nnu'ngu'. \v 5 Naywembe Pilipi ngayenda mukilambo kiku'lu' sa Samalia kwaalya abali ya Kilisitu. \v 6 Bandu pabannyu'wine Pilipi na kwibona myanju yaaipangite, ngabampi'kania wiso ku'no kababinia limo kwa galu' gaagabaite. \v 7 Kwa mwanjaa moka gendekwabu'ka bandu baingi ku'no kagapanga ndu'ti, na bambone babaatombolwike na itewe ngabatepulilwa. \v 8 Kwa nyo ngakubaa na pulaa ngu'lu' mukilambo so. \p \v 9 Kwaai na mundu yumo ywakemelwage Simoni, ywaatamage mukilambo si'si'lu'si'lu' bu'ka kwai'mbu', ywembe apangage makowe ga bwabi' na kwapanga bandu ba Samalia basangale, na aipunage panga ywembe mundu nku'lu', \v 10 bandu boti, api'ndo kwa anangu'ta, baatikumpi'kania kababaya, “Mundu yu' nga galu' makakala ga Nnu'ngu' gagatanganikwe kati, ‘Uweso Nku'lu'.’” \v 11 Ngabanki'ngama, kwa mwanjaa yapite myaka kabansangala kwa bwabi' wake. \v 12 Lakini bandu pabaamwu'bi'li Pilipi paalage abali inannoga ya Ukulungwa wa Nnu'ngu' na lina lya Yesu Kilisitu, ngababatisilwa, analu'me kwa alwawa. \v 13 Naywembe Simoni ngau'bi'lya no batisilwa. Nganki'ngama Pilipi kila pandu, kasangala myanju na mangelongelo maku'lu' gaagabweni. \p \v 14 Balu' atumilwe babaabile Yelusalemu pabayu'wine panga bandu ba Samalia balipokile Liyi'gi'yo lya Nnu'ngu', ngabaatuma Petili na Yoani bayende kwo. \v 15 Pabaaikite Samalia ngabaalu'bya aumini bapate kumpokya Loo Mpeleteu, \v 16 kwa mwanjaa Loo Mpeleteu aai anakwaulukyali ata yumo, ila baatibatisilwe kwa lina lya Bwana Yesu. \v 17 Bai, Petili na Yoani ngabaabi'kya maboko balu' babaabatisilwe nabembe ngabampokya Loo Mpeleteu. \v 18 Simoni paabweni bandu kabampokya Loo Mpeleteu kwo bi'ki'lwa moko ga atumilwe, ngapaya kwapeya mbanje kabaya, \v 19 “Nanenga munipei uweso kati wo, li'nga kila mundu ywanaalu'a kummi'kya maboko gangu', apate pokya Loo Mpeleteu.” \p \v 20 Petili ngayangwa, “Mbanje yako ilangamiswe pamope na we, kwa mwanjaa ugania pi'ma upo ya Nnu'ngu' kwa mbanje! \v 21 Wenga ntu'pu' aki yoyoti mulyengo li'no, kwa mwanjaa mwoyo wako ubile na ulau nnu'ngi' ya Nnu'ngu'. \v 22 Bai, ugalambuke bu'ka mumasambi na unnu'be Bwana naywembe aakombwa kukusamya awo ulau waubile nawo mumwoyo wako. \v 23 Kwa mwanjaa nibweni panga wenga ubi na bwigu na wantabilwe wa sambi.” \p \v 24 Apo Simoni ngayangwa, “Munilu'bi kwa Bwana, li'nga ago gamugabaite gaakanekunipitya.” \p \v 25 Bu'ka pa Petili na Yoani piya ukong'ondeli wabe no ala mayi'gi'yo ga Bwana, ngababuya ku Yelusalemu. Pabaabi kababuya ngabaala abali inannoga ya Yesu muilambo yambone ya Samalia. \s Pilipi ammatisa mpi'ndo nng'wambende yumo ywa Isiopia \p \v 26 Malaika ywa Bwana ngammakia Pilipi, “Uyende lwingo lwa kusi muyi'lu' ndi'la ya mulubele yaibu'kya Yelusalemu li'nga Gasa.” \v 27 Bai, Pilipi ngaibi'ka wiso no yabwa mwanja, paabile mundi'la ngakwembana na nng'wambende ywa Isiopia, ywaai mpi'ndo nku'lu' mwene utawala wa mabi'ko goti ga Kandake, Malikia wa Isiopia. Aywo nng'wambende aayi'i Yelusalemu li'nga kunkilikitya Nnu'ngu'. \v 28 Naywembe paabile mumwanja wo buya kaya, aai mummutuka wake kasoma kitabu sa nnondoli ywa Nnu'ngu' Isaya. \v 29 Loo Mpeleteu ngammakia Pilipi, “Uyende ku'lu' kummutuka, ukatame papipi nawo li'nga waalongwane nawo.” \v 30 Pilipi ngaubutukya wu'lu' mmutuka, ngannyu'wa yu'lu' mundu kasoma kitabu sa Nnondoli ywa Nnu'ngu' Isaya. Pilipi ngannaluya, “Ugatangite buli ago gausoma?” \p \v 31 Yu'lu' nng'wambende ngabaya, “Nilu'atangabuli pangali mundu kuniawanikiya?” Bu'kapo ngankoka Pilipi li'nga au'bu'ke no tama pamope nakwe. \v 32 Na kipungu sa Maandiko Mapeleteu sasomage nga si'no, \q1 “Apelekilwe kati ngondolo ywayenda sinjilwa, \q2 kati mwana ngondolo mwatama liki nnu'ngi' yake ywembe ywakata manyoya. Kwa nyo ayu'gwili nkano wake. \q1 \v 33 Aateisika no yimilwa aki yake, \q2 bwu'mi wake ubu'yilwe mudunia, kwa nyo ntu'pu' ywakombwa awana bu'kana na lubelekwo lwake.” \p \v 34 Yu'lu' nng'wambende ngannaluya Pilipi, “Sondesonde unibakiye, nnondoli ywa Nnu'ngu' yu' alongelya kwa abali yake mwene au abali ya mundu ywi'ngi'?” \v 35 Bai, Pilipi ngatumbwa tumya pandu papalu'palu' pa Maandiko Mapeleteu, na kumwawanikiya abali inannoga ya Yesu. \v 36\fig Mundu endabatisilwa|alt="A man being baptized" src="NT-20 Baptism.tif" size="col" ref="8:36"\fig*Pabaabi balo kabayendelya na mwanja, baaikite pandu pene masi', na aywo mpi'ndo ngabaya, “Pandu pano paina masi', buli kubile na kili'be sosoti sakilu'a nipanga kanenibatisilwe?” \p \v 38 Nng'wambende ngayi'mika wu'lu' mmutuka, ngabauluka mumasi' boti abi'li', Pilipi ngammatisa. \v 39 Pabaapitike mumasi', papalu'palu' Loo ywa Bwana ngammu'ya Pilipi, yu'lu' nng'wambende amwenili kai', lakini ngayendelya na mwanja wake kwo napusika muno. \v 40 Pilipi aaimuki abile mukilambo sa Azoto. Bu'kapo ngapi'ta muilambo yoti kaala abali inannoga, mpaka paaikite mukilambo sa Kaisalia. \c 9 \s U'bi'lya kwa Sauli \r (Mako 22:6-16, 26:12-18) \p \v 1 Pamasu'ba go Sauli aabile balo kayendelya yogoya bulaga banamasi' ba Bwana. Ngannyendelya Mpi'ndo Nku'lu' wa dini, \v 2 ngalu'ba apeyelwe balua yailu'a kunnaya munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ya Kiyahudi ku'lu' Damasiko, li'nga mana aakwembite kwo alwawa au analu'me babaki'ngama Ndi'la Yo, aatabe na kwaleta ku Yelusalemu. \p \v 3 Paabile balo mumwanja papipi no ika Damasiko, papalu'palu' bweya bu'ka kunani ngaummulikya mwoti. \v 4 Ngatu'la pai', ngayu'wa lilobe kalimmakia, “Sauli, Sauli! Mboni wendanitesa?” \v 5 Naywembe ngalaluya, “Wenga wanyai Bwana?” Li'lu' lilobe ngaliyangwa, “Nenga ngana Yesu ywaunitesa. \v 6 Lakini nambi'yambi' ukatuke uyingi mukilambo, na kwo waabakiyilwa saupalikwa panga.” \v 7 Balu' bandu babaai mumwanja pamope na Sauli baatiyi'ma na baabile ntu'pu' lyo baya kwa mwanjaa baayu'wine lilobe, lakini baamwenili ywalongelage. \v 8 Sauli aatiyi'ma bu'ka palu' pai' na paapayite banjwa minyo gake, aakombwili kukibona kili'be sosoti. Bai ngabankamwa luboko na kunnongoya mpaka Damasiko. \v 9 Naywembe kwa masu'ba gatatu aaloili, aalileli wala nywa kili'be sosoti. \p \v 10 Akwo Damasiko kwaabile na mwanamasi' yumo lina lyake Anania. Bwana ngammakia mumakowe gayambi', “Anania!” Ngayangwa, “Nenga pano, Bwana.” \p \v 11 Bwana ngammakia, “Uyende musimbasimba yaikemelwa ‘Ntawaliya’ ukayingi nkati ya nyumba ya Yuda amo ukannokikiye mundu ywa mukilambo sa Taliso ywakemelwa Sauli. Wankolya kalu'ba, \v 12 Kwa mwanjaa endalu'ba na aamweni mumakowe gayambi' mundu ywakemelwage Anania kaisa na kummi'kya maboko kunnu'bya, li'nga apate lola kai'.” \v 13 Anania ngayangwa, “Bwana niyu'wine bu'ka kwa bandu baingi abali yambone bu'kana na mundu yu' na maakau gake goti gaapangile bandu bako akwo ku Yelusalemu. \v 14 Naywembe aisi pano Damasiko abi na amuli bu'ka kwa api'ndo ba dini, li'nga aaboywe boti babatambwa lina lyako.” \v 15 Lakini Bwana ngammakia Anania, “Uyende bai, kwa mwanjaa mundu yu' nitikunsawa li'nga kunitumikiya, na aale lina lyangu' kwa bandu bangali Ayahudi, akulungwa babe na kwa Isilaili. \v 16 Nanga namwene nilu'a kunnaya mwaapalikwa teselwa kwa kitumbu sangu'.” \p \v 17 Bai, Anania ngayenda yingya munyumba yaabile Sauli, ngammi'kya maboko panani yake na kummakia, “Wa Sauli, Bwana Yesu ywaakupiti mundi'la koisa ku'no, anitumike kasako li'nga upate lola kai' no twi'li'yi'lwa Loo Mpeleteu.” \v 18 Papalu'palu' ili'be yaibile kati makabanda ga omba ngagatu'mbu'ka bu'ka muminyo ga Sauli, ngapata lola kai'. Ngayi'ma no batisilwa. \v 19 Bu'kapo ngalya no pata makakala kai'. \s Sauli endaala akwo Damasiko \p Sauli ngatama masu'ba nsi'si' pamope na banamasi' akwo Damasiko. \v 20 Bu'kapo aatumbwi ala mumayumba ga kunnu'ba Nnu'ngu' panga, “Yesu nga mwana wa Nnu'ngu'.” \p \v 21 Bandu boti babannyu'wine Sauli ngabansangala no baya, “Mundu yu' kanga yu'yu'lu'yu'lu' ywaabulige balu' babaabile kabalu'ba kwa lina lya Yesu ku'lu' Yelusalemu? Kai' aaisi pano kabinia kwaboywa bandu ba na kwapeleka kwa api'ndo ba dini?” \p \v 22 Sauli aayendeli pata makakala mumaalo gake panga Yesu nga Kilisitu. Ayahudi ba ku Damasiko baatisengemwanika muno. \p \v 23 Bu'ka pa masu'ba gambone pi'ta, Ayahudi ngabapanga ndi'la ya kummulaga Sauli. \v 24 Lakini Sauli ngakwipwa makowe gababiniage. Ayahudi baabile kabali'ndi'la milyango yoti ya pakilambo so kilo na mutwekati pala bammulage. \v 25 Lakini lisu'ba limo kilo banamasi' bake ngabannyi'ya mukitu'ndu' na kumuuluya pi'tya palipoyo lya mukingu'mbi'. \s Sauli abuyangania Yelusalemu \p \v 26 Sauli paaikite Yelusalemu ngapaya lu'mbana na banamasi', lakini boti ngabannyogopa, kwa mwanjaa bammwu'bi'lili panga kakape naywembe aabile mwanamasi'. \v 27 Lakini Balanaba ngantola kumpeleka kwa balu' atumilwe, ngaawanikiya Sauli mwaamweni Bwana mundi'la na mwaalongei nakwe na mwaalike lina lya Yesu akwo Damasiko wangali bwoga. \v 28 Kwa nyo Sauli ngatama pamope nabo akwo ku Yelusalemu ku'no kaala liyi'gi'yo lya Bwana wangali bwoga. \v 29 Kai' aatilongela no taukana na Ayahudi babalongelage Kigiliki, lakini bembe baapayite kummulaga. \v 30 Balu' aumini pabaakwipwile likowe lyo ngabantola Sauli kumpeleka Kaisalia, ngabannekekeya ayende Taliso. \p \v 31 Nsimu wo aumini ngababa na amani mu Yudea yoti, Galilaya na Samalia. Lyaatisengelwa no ku'la kwa kunkilikitya Bwana no yongekeyelwa bandu no yi'yi'lwa Loo Mpeleteu. \s Ainea endatepulwa \p \v 32 Bai, Petili paabile mumwanja aapi'ti muilambo mbali'mbali', yenda kwatyangilya bandu ba Nnu'ngu' babatamage akwo Lida. \v 33 Akwo ankwembite mundu yumo ywakemelwa Ainea, ywembe aai ntomboloka kwa myaka minane, aakombwili kakatuka pakindanda. \v 34 Bai, Petili ngammakia, “Ainea, Yesu Kilisitu endakutepwa, ukatuke utandike kindanda sako.” Popopo Ainea ngakatuka. \v 35 Bandu boti ba Lida na ba munkanya wa Saloni pabaamweni Ainea katyanga, ngabanng'alambukya Bwana. \s Dolikasi endatepulwa \p \v 36 Akwo Yopa kwaabile na mwanamasi' yumo nnwawa lina lyake Tabita, kwa Kiyunani Dolikasi, lilombolya mbala. Aabile kapanga manogau na kwayangatiya aki'ba. \v 37 Nsimu wo ngaminya no waa. Bandu ngabaugu'lwa wu'lu' ntwi na kuubi'ka musumba sa golopwa. \v 38 Kwa mwanjaa kilambo sa Lida sabile papipi na kilambo sa Yopa, banamasi' pabaayu'wine panga Petili aabile ku'lu', ngabaatuma bandu abi'li' bakammakie, “Sonde li'li'li', wise ku'no kasitu kiyu'ngu'ya.” \v 39 Kwa nyo Petili ngayenda nabo, naywembe paaikite, ngabampeleka mpaka munngati mwabaugonjike wu'lu' ntwi. Alwawa awi'li'ka baingi, baanti'li'tike Petili ku'no kabali'la no laya makoti na magu'bo gaasonile Dolikasi paabile nkoti. \v 40 Petili ngaapiya panja bandu boti, bu'kapo ngakilikita lu'ba. Ngaugalambukya wu'lu' ntwi ngabaya, “Tabita, ukatuke.” Ngabanjwa minyo gake na paamweni Petili, ngatama. \v 41 Petili ngannyangatiya kunkatuya kwa kunkamwa luboko, apo ngaakema balu' aumini na balu' awi'li'kwa babaabile nkati yabe, na kwakamukiya ai nkoti. \v 42 Abali yo ngaitanganikwa pandu poti pa Yopa, na bandu baingi ngabammu'bi'lya Bwana. \v 43 Petili aatami Yopa kwa masu'ba maingi kwa mundu yumo ntengenesi ywa maki'ngo, ywakemelwage Simoni. \c 10 \s Petili na Koloneli \p \v 1 Kwaai na mundu yumo ywangali Nnyahudi akwo ku Kaisalia ywakemelwage Koloneli mpi'ndo ywa kipi'nga simo sa yesi sakikemelwa “Kipi'nga sa Italia.” \v 2 Aai mundu ywabiniage kunkilikitya Nnu'ngu' ywembe na alongo bake boti. Apangage gambone kwayangatiya aki'ba ba Kiyahudi na abi kasali kila lisu'ba. \v 3 Kayika saa tisa pipi na kitamwiyo, aamweni mpu'la mumakowe gayambi' malaika ywa Nnu'ngu' kayingya nnyumba na kummakia, “Koloneli!” \v 4 Koloneli ammu'nju'li minyo aywo malaika kwo yogopa ngammakia, “Kubile na ki'li' wa Mukoo?” Aywo malaika ngammakia, “Nnu'ngu' apokile sala na salaka yako kwa aki'ba wala akulibalyali. \v 5 Bai, nambi'yambi', watume bandu kukilambo sa Yopa bakankeme mundu yumo ywakemelwa Simoni, kwa lina li'ngi' Petili. \v 6 Ywembe nng'eni ywa mundu yumo lina lyake Simoni, ywatengenesa maki'ngo na nyumba yake ibile kumbwani.” \v 7 Aywo malaika ywaalongei go paabu'i, Koloneli aakemite atumisi abi'li' bannyumba babau'bi'li'ka na yumo ywa asikali bake babankilikitya Nnu'ngu', \v 8 na payomwi kwaawanikia makowe goti ngaatuma yenda Yopa. \p \v 9 Pammalau' yake, abo bandu atatu babi balo mumwanja kabaegelya ika Yopa, Petili au'bwike pamwagala wa golopwa muntwekati li'nga sali. \v 10 Amminyike njala ngatamania pata kilyo. Kilyo pakibi'ki'lwage wiso aagabweni makowe gayambi'. \v 11 Aakubweni kunani kuyu'gu'likwe na kili'be kati suka ngu'lu' kaiuluyilwa pai' ikamulilwe mumipembo yake nsese. \v 12 Nkati ya suka yo kwaai na kila lukolo lwa inyama, bene magu'lu nsese, mang'ambo na iyuni. \v 13 Ngayu'wa lilobe kalimmakia, “Petili, ukatuke ui'se, ulye!” \v 14 Petili ngayangwa, “Lili Bwana, nenga napayali katu kili'be sosoti sakikanilwa na Nnu'ngu'.” \p \v 15 Li'lu' lilobe ngaliyu'wanika kai' kalimmakia, “Kenewikeme mwilo ili'be yaipeleteyilwe na Nnu'ngu'.” \v 16 Likowe li'no lyapangike mala itatu, bu'kapo yi'lu' suka ngaiki'li'bu'kya kunani. \p \v 17 Petili paabile balo kasangala kikomeko sa makowe gaagabweni, balu' bandu babaatumilwe na Koloneli, pabaitangite nyumba ya Simoni, baaikite paniango nniango nku'lu' wa panja. \v 18 Ngabapanga u'li no laluya, “Buli kubile na nng'eni mono ywakemelwa Simoni Petili?” \p \v 19 Petili aabile balo kagagania galu' makowe gayambi', apo Loo Mpeleteu ngammakia, “Pi'kania! Kubile na bandu atatu pano bendakupala. \v 20 Weli kiyu'ngu'ya wala kaneuyogope longwana nabo kwa mwanjaa natumike nenga.” \v 21 Bai, Petili ngaelya ngaabakia abo bandu, “Nenga nga ywamunipala. Kwa mwanjaa ki'li' mwisile?” \v 22 Bembe ngabannyangwa, “Asikali mpi'ndo Koloneli ywembe mundu nnogau ywankilikitya Nnu'ngu', mwene isima nnu'ngi' ya Ayahudi boti, atetutuma. Abakiyilwe na malaika mpeleteu akukemi kasake li'nga api'kani sopala kummakia.” \v 23 Petili aakemi nnyumba ngaapeya pandu po gonja kilo si'lu'. \p Pammalau' yake Petili aatumbwi mwanja pamope nabo, na aumini bi'ngi' ba Yopa baatilongwana nakwe. \v 24 Lisu'ba lyenebi'li' lyake baaikite Kaisalia. Koloneli, alongo na mambwiga bake ba pamwoyo baai kabanni'nda Petili. \v 25 Petili paabile kayingya, Koloneli aapitike panja kumpokya, ngakilikita nnu'ngi' yake no yinama kwa kunkilikitya. \v 26 Lakini Petili aatikuntu'ndu'bi'ya Koloneli kabaya, “Yi'ma, kwa mwanjaa nenga na mundu bai.” \v 27 Petili aayendeli longela na Koloneli ku'no kabayingya munyumba mwabaakwembite bandu baingi bakongolekine. \v 28 Petili ngaabakia, “Mwenga mwabene mutangite panga Nnyahudi ywoywoti akanikiyilwe na salya ya dini yake tama pamope wala tyangilyana na bandu bangali Ayahudi. Lakini Nnu'ngu' anibakiye kanening'aniye panga kubile na mundu ywoywoti ywakanilwa na Nnu'ngu' au nsapu. \v 29 Kwa mwanjaa nyo, pamungemite niisi wangali kana, bai ninnaluyanga mwanjaa ki'li' mungemite?” \v 30 Koloneli ngabaya, “Masu'ba gatatu gagapite saa kati yi'no, saa tisa pipi na kitamwiyo naabile kanisali kasangu'. Niimukya mundu ywaweti ngu'bo inammelemetya aayi'mi nnu'ngi' yangu', \v 31 ngabaya, ‘Koloneli! Sala yako na salaka yako kwa aki'ba iyi'ki'tilwe na Nnu'ngu'. \v 32 Untume mundu Yopa akankeme mundu yumo ywakemelwa Simoni, kwa lina li'ngi' Petili. Ai munyumba ya Simoni ywatengenesa maki'ngo papipi na baali.’ \v 33 Kwa nyo nakulagi uyu'mbi'ti'ke isa, nawenga unogiye. Nambi'yambi' twenga tubile nnu'ngi' ya Nnu'ngu' pi'kania sosoti saalu'a kukuamulisa Bwana longela.” \s Maalo ga Petili \p \v 34 Apo Petili ngabaya, “Nambi'yambi' nitangite panga kakape Nnu'ngu' abawali. \v 35 Mundu ywa nni'ma wowoti ywankilikitya Nnu'ngu' no panga gagabile manogau endayi'ki'ti'lwa. \v 36 Li'no nga li'lu' liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' lyaapeleki Baisilaili, kaalya abali inannoga yaileta amani kwa ndi'la ya Yesu Kilisitu nga Bwana wa boti. \v 37 Mwenga mutangite likowe lyalyaapitike munni'ma woti wa Ayahudi tumbulya ku Galilaya bu'ka pa wu'lu' ubatiso waalage Yoani. \v 38 Nnu'ngu' ansawi Yesu wa ku Nasaleti kwa lyengo lyake kwa kummiminikia Loo Mpeleteu na makakala. Nnu'ngu' abi pamope nakwe, ywembe aayi'i ku'no na akwo kapanga ganannoga na kwatepwa boti babaabonelilwe na Ibilisi. \v 39 Twenga nga twaakong'ondeli ba makowe goti gagapangilwe munni'ma wa Ayahudi na ku Yelusalemu. Baatikummulaga kwa kummamba munsalaba. \v 40 Lakini Nnu'ngu' aatikunnyu'ya lisu'ba lyenetatu, ngannaya kwa bandu, \v 41 kwa bandu boti lili, ila kwa balu' baasawile Nnu'ngu' babe akong'ondeli bake, yani twenga twatulile no nywa pamope nakwe bu'ka po yu'ka kwake kuuwi'li. \v 42 Atuamulise tuale kwa bandu boti no kong'ondya panga ywembe nga ywasaulilwe na Nnu'ngu' abe nsenuli wa akoti na babawile. \v 43 Alondoli boti ba Nnu'ngu' baatikong'ondelya panga kila mundu ywamwu'bi'lya aasamilwa masambi gake goti kwa lina lyake.” \s Koloneli na alongo bake bampokya Loo Mpeleteu \p \v 44 Petili paabile balo kalongela mayi'gi'yo go, Loo Mpeleteu aatikwaulukya boti babaabile kabapi'kania makowe go. \v 45 Balu' Ayahudi aumini babaaisi pamope na Petili bu'ka Yopa baatisangala panga Nnu'ngu' aamiminikie Loo Mpeleteu ata bandu bangali Ayahudi, \v 46 kwa mwanjaa baabayu'wine kabalongela kwa luga yayambi' kabankwi'ya Nnu'ngu'. Apo Petili ngabaya, \v 47 “Bandu ba bampoki Loo Mpeleteu kati twenga twabene mwatwaampokile. Buli, kubile na ywoywoti ywalu'a kombwa kwakanikiya kanebabatisilwe kwa masi'?” \v 48 Bai, ngaamulisa babatisilwe kwa lina lya Yesu Kilisitu. Bu'kapo ngabannu'ba atame nabo kwa masu'ba masene. \c 11 \s Abali ya Petili kwa aumini ba ku Yelusalemu \p \v 1 Atumilwe na alongo aumini ku'lu' ku Yudea baayu'wine panga bandu bangali Ayahudi baai kabalipokya liyi'gi'yo lya Nnu'ngu'. \v 2 Bai, Petili paaki'li'bwike ku Yelusalemu, balu' Ayahudi aumini babaapendi bandu bangali Ayahudi bainilwe li'nga babe Ayahudi, bammi'ki lukoolo kababaya, \v 3 “Wenga uyi'i tama na bandu bangainilwa na ata ulile nabo nkungu gumo!” \v 4 Apo Petili ngaawanikia makowe goti gagapangilwe kwa kindonda. \p \v 5 “Lisu'ba limo panabile kanisali kukilambo sa Yopa naagabweni makowe gayambi' kili'be kati suka ngu'lu' kaiuluyilwa pai' bu'ka kunani, ikamulilwe mipembo yake nsese, yabi'kilwe mbwega yangu'. \v 6 Natilingia nkati nganiibona inyama yene magu'lu' nsese, inyama ya mmwitu, mang'ambo, na iyuni. \v 7 Bu'kapo nganiyu'wa lilobe kalinibakia, ‘Petili, ukatuke ui'se, ulye.’ \v 8 Lakini nenga nganibaya, ‘Lili ata pasene Bwana, kwa mwanjaa sosoti sakikanilwa na Nnu'ngu' kinayingyali katu munkano wangu'.’ \v 9 Li'lu' lilobe ngaliyu'wanika kai' bu'ka kunani, ‘Kanewikeme mwilo ili'be yaipeletiye Nnu'ngu'.’ \v 10 Likowe lyo lyapangilwe mala itatu, na kuundi'la yoti yaki'li'bu'yilwe kunani. \p \v 11 “Popopo bandu atatu babaatumilwe kasangu' bu'ka ku Kaisalia, baaikite pansengo panitamage. \v 12 Loo aanibakie niyende pamope nabo pangali yogopa. Bano alongo aumini sita baalongwaniye nanenga yenda ku Kaisalia na kwo twayingi pansengo wa Koloneli. \v 13 Ywembe atuawanikiye mwaamweni malaika ywayi'mi nnyumba yake na kummakia, ‘Untume mundu Yopa akankeme mundu yumo ywakemelwage Simoni, kwa lina li'ngi' Petili. \v 14 Ywembe alu'a kubakia mayi'gi'yo gagaakupanga wenga na alongo bako boti mukosopolelwe.’ \v 15 Na panaatumbwi longela bai, Loo Mpeleteu aatikwaulukya kati mwaatuuluki twenga patumbu. \v 16 Apo naaku'mbu'ki galu' mayi'gi'yo Bwana gaalongei, ‘Yoani aabatisike kwa masi', lakini mwenga mwalu'a batisilwa kwa Loo Mpeleteu.’ \v 17 Bai, manaitei Nnu'ngu' aapei kai' bandu bangali Ayahudi upo yi'yi'lu'yi'lu' yaatupei twenga patwaamwu'bi'li Bwana Yesu Kilisitu, buli, nenga nanyai ata nipaye kuntaukya Nnu'ngu'?” \v 18 Pabagayu'wine go, baulei ntau na bankwi'yite Nnu'ngu' kababaya, “Nnu'ngu' apei bandu bangali Ayahudi uweso wa kunng'alambukya bapate ukoti!” \s Aumini ba ku Antiokia \p \v 19 Bu'kana na ngu'su'mbu' yayaapitike paabulagilwe Sitefano, aumini baatisengemwanika. Bi'ngi' baayi'i mpaka Foinike, Kuplo na Antiokia kabaala li'lu' liyi'gi'yo kwa Ayahudi bai. \v 20 Lakini aumini bi'ngi' bababu'kite Kuplo na Kulene baayi'i Antiokia kabaala abali inannoga ya Bwana Yesu kwa bandu bangali Ayahudi. \v 21 Nnu'ngu' aatikwayangatiya na bandu baingi baatiu'bi'lya na kunng'alambukya Bwana. \v 22 Abali ya likowe lyo yayu'wanike kwa balu' aumini ba ku Yelusalemu. Kwa nyo ngabantuma Balanaba ayende Antiokia. \v 23 Paaikite kwo na kummona Nnu'ngu' mwaapeile ngu'ngu' balu' bandu, aatipulaika na kwakong'ondelya boti batame muukakape kwa Bwana kwa myoyo yabe yoti. \v 24 Balanaba aai mundu nnogau ywatwi'lile Loo Mpeleteu na imani, kwa nyo lipi'nga liku'lu' lya bandu lyanng'alambuki Bwana. \v 25 Bu'kapo Balanaba aayi'i kilambo sa Taliso kumpala Sauli. \v 26 Paampatike, annetike Antiokia. Nabembe boti abi'li' bakwembanage na balu' aumini kwa mwaka woti kabayi'gana lipi'nga liku'lu' lya bandu. Akwo Antiokia nga kwabaatumbwi banamasi' kemelwa “Akilisitu”. \p \v 27 Nsimu wowowo, alondoli ba Nnu'ngu' baeleli ku Antiokia bu'ka ku Yelusalemu. \v 28 Bai, yumo ywabe ywakemelwa Agabo aatiyi'ma na kwa uweso wa Loo Mpeleteu ngalondwa panga kwalu'a baa njala ngu'lu' munni'ma woti. Njala yo yapitike nsimu wa utawala wa Klaudio. \v 29 Balu' banamasi' ngabaamwa panga kila mundu yumo apeleke kili'be bu'kana na uweso wake li'nga kwayangatiya balu' alongo aumini babaabile kabatama ku Yudea. \v 30 Bai, ngabapanga nyo na kwapeya Balanaba na Sauli mbanje yo baikiye kwa api'ndo ba kanisa lya Yelusalemu. \c 12 \s Kanisa lyendabonelwa muno \p \v 1 Pamasu'ba galu', nkulungwa Helode aatumbwi kwatesa aumini bi'ngi' babe. \v 2 Aamulise Yakobi nnunawe Yoani abulagilwe kwa lipanga. \v 3 Paabweni panga kyendo so satikwapulaisa Ayahudi, ngammoywa kai' Petili. Aso saapangilwe nsimu wa si'li'ku'si'li'ku' ya makati gangalu'la yaapangilwe na Ayahudi yaikemelwage Pasika. \v 4 Bu'ka po boyolwa, Petili aabi'kilwe munyumba ya atabilwe pai' ya uli'nda wa ipi'nga nsese ya asikali nsese nsese. Helode aapalike ampiye pabandu bu'ka pa si'li'ku'si'li'ku' ya Pasika li'nga asenulwe. \v 5 Bai, Petili paabile muutabilwe, aumini baai kabannu'bya kwa Nnu'ngu' kwa mwoyo wangali totokelwa. \s Malaika ampiya Petili muutabilwe \p \v 6 Kilo so yumukya lisu'ba li'lu' lya Helode kumpiya Petili li'nga senulwa, Petili aabile agonjike pakatikati ya asikali abi'li'. Aai atabilwe pingwi ibi'li' na ali'ndi'li baai kabali'ndi'la niango wa nyumba ya atabilwe. \v 7 Imukya, malaika wa Bwana aayi'mi papipi nakwe na bweya waatimulika musi'lu' sumba sa atabilwe. Malaika ngaantikatika mumbau kunnyumuya kabaya, “Ukatuke kiyu'ngu'ya!” Na yi'lu' pingwi yabantabike mmoko kaiti'kwanika no tu'mbu'kya pai'. \v 8 Malaika ngammakia, “Witabe lunga lwako, uwale ilatu yako.” Ngapanga nyo. Bu'kapo aywo malaika ngammakia, “Uwale nganju yako, ungi'ngame.” \v 9 Petili nganki'ngama panja, lakini aatangiteli kati ago gagapangilwe na aywo malaika gaai ga kakape, akitage alota maloto. \v 10 Baapite kili'ndi'lo sa kumbito na senebi'li', bu'kapo ngabaika paniango wa kyu'ma woyingilya pakilambo. Awo niango wayu'wike wene nabembe ngabapita panja. Ngabatyanga mundi'la yimo, kwa kiimuimu yu'lu' malaika nganneka Petili kisake. \p \v 11 Apo Petili ngapakwipwa gagapitike ngabaya, “Nambi'yambi' nitangite panga kakape Bwana antumike malaika wake anikosopoli mmoko ga Helode na bu'ka mumakowe galu' goti bandu ba Isilaili gabalolelage.” \p \v 12 Paagakwipwi go aayi'i ntawalia mpaka kasake Malia mau' bake Yoani Maluko. Amo baai bandu baingi bakongolekine kabasali. \p \v 13 Petili aapangite u'li paniango wa panja na ntumisi yumo mwi'nja ywakemelwa Loda, aayi'i paniango yi'ki'ti'a. \v 14 Aywo mwi'nja paakwipwi panga lilobe lya Petili ngapulaika muno ata paali po kuuyu'wa gu'lu' niango aabutuki nnyumba na kwabakia panga Petili ayi'mi panja paniango. \v 15 Ngabammakia yu'lu' mwi'nja, “Wina lilalu'!” Lakini ywembe ngakong'ondelya panga yai kakape. Nabembe ngabammakia, “Aywo malaika wake.” \v 16 Petili aai kayendelya panga u'li. Kuundi'la bayu'wi niango, pabaamweni ngabasangala. \v 17 Petili aalangi luboko batame liki, ngaawanikia Bwana mwampiyike munyumba ya atabilwe. Bu'kapo ngaabakia, “Bapiye abali ya likowe lyo kwa Yakobi na balu' alongo aumini bi'ngi'.” Bu'kapo ngayenda pandu pi'ngi'. \p \v 18 Pakusile malango ga balu' asikali gaatiyelenganika kwa galu' gagampatike Petili. \v 19 Helode aamulise upangilwe nsakata lakini baakombwili kumpata. Kwa nyo aamulise balu' asikali balaluyilwe no piya amuli babulagilwe. Bu'kapo ngabu'ka ku Yudea, yenda Kaisalia kwaatami. \s Kiwo sa Helode \p \v 20 Helode aatikwausikya munomuno bandu ba Tilo na Sidoni. Kwa nyo bembe baampeleki asenga. Nabembe baakombwi kumpata wi'ti' Bulasito ayangatiye. Bulasito aai nnyi'mi'li'ki nku'lu' wa nyumba ya nkulungwa. Bu'kapo ngabannu'ba Helode baawane li'nga kube na amani, kwa mwanjaa nni'ma wabe wau'bi'li nni'ma wa nkulungwa kwa kilyo. \p \v 21 Lisu'ba limo lyalyasaulilwe Helode aawati ngu'bo ya kikulungwa no tama pakiti'gu' sake, ngaalya bandu. \v 22 Balu' bandu baampangi ndu'ti ya si'li'ku'si'li'ku' kababaya, “Li'no, lilobe lya nnu'ngu', lya mundu lili.” \v 23 Popopo malaika wa Bwana nganku'su'mbwa Helode kwa mwanjaa ampeili Nnu'ngu' ayo sipwa. Ngapata utamwe wa ntuli, ngawaa. \v 24 Liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' ngalibamba no ku'la. \p \v 25 Balanaba na Sauli pabayomwi lyengo lyabe ku Yelusalemu, baki'li'bu'ki ku Antiokia, ngabalongwana na Yoani Maluko. \c 13 \s Balanaba na Sauli bendasaulilwa no tumilwa \p \v 1 Mukanisa lya Antiokia kwaabile na bandu bi'ngi' babaabile alondoli ba Nnu'ngu' na balimu, nkati yabe baabile Balanaba, Simoni ywakemelwage Mpili, Lukio wa Kulene, Manaeni ywaalelilwe pamope na nkulungwa Helode, na Sauli. \v 2 Pabaabile kabankilikitya Bwana no punga, Loo Mpeleteu ngabaya, “Munibauli Balanaba na Sauli kwa lyengo lyanaakemile.” \v 3 Bai, bu'ka po yendelya sali no punga ngabaabi'kya moko panani yabe li'nga Nnu'ngu' ayali, ngabaaleka bayende. \s Atumilwe bendaala ku'lu' Kuplo \p \v 4 Bai, Balanaba na Sauli pabatumilwe na Loo Mpeleteu, batielya mpaka kukilambo sa Seleukia bu'ka kwo bau'bwike meli mpaka kisiwa sa Kuplo. \v 5 Pabaaikite kilambo sa Salami baalike liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' mumayumba ga kunnu'ba Nnu'ngu' ga Ayahudi. Yoani Maluko aai nnyangatiyi wabe. \p \v 6 Pabaayomwi pi'ta pakatikati ya kisiwa mpaka Pafo ngabammona mundu yumo mwabi', ywaiku'pi'ki'yage panga nnondoli, aai Nnyahudi lina lyake Baliyesu, kwa Kigiliki Elima. \v 7 Ayu' aai pamope na Selgio Pauli, mpi'ndo ywa palu' pakisiwa ywaabile mundu mwene malango. Selgio Pauli aatikwakema Balanaba na Sauli li'nga aliyu'we liyi'gi'yo lya Nnu'ngu'. \v 8 Lakini aywo mwabi' Elima, aapayike kwataukya li'nga aywo mpi'ndo ywa kisiwa akaneu'bi'lya liyi'gi'yo lya Nnu'ngu'. \v 9 Bai, Sauli ywakemelwage Pauli, abile ntwi'lya Loo Mpeleteu aatikummu'nju'lya minyo aywo mwabi', \v 10 kabaya, “Wankongi nku'lu' na wammu'su'bu'su'! Wenga nga wamwana wa Ibilisi na wandumu kwa kila kili'be sakibile kinogau! Ukotokali ata paya kugatindigana mayi'gi'yo ga Bwana gagagolokile. \v 11 Nambi'yambi' makakala ga Bwana galu'a kupwatya, ulu'a baa wambulibuli na wakombwali lola bweya wa lisu'ba kwa masu'ba.” Popopo kila kili'be ngakipanga kati lipundugulu na lubi'ndu' kwa ywembe, ngatumbwa yenda ku'no na kwo kampala mundu ywa kunkamwa luboko annongoye. \v 12 Yu'lu' mpi'ndo ywa kisiwa paagabweni go, ngau'bi'lya, kwa mwanjaa asangalage mayi'gano gaagayu'wine kwa Bwana. \s Balanaba na Pauli kukilambo sa Antiokia Pisidia \p \v 13 Bu'ka Pafo, Pauli na aine bau'bwike meli yenda mpaka Pelga ku Pamfilia, lakini Yoani Maluko aatikwaleka ngaki'li'bu'ka ku Yelusalemu. \v 14 Bembe baayendeli na mwanja bu'ka Pelga mpaka kilambo sa Antiokia Pisidia. Baayingi munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ya Ayahudi paliikite lisu'ba lya Sabato yabe, ngabatama. \p \v 15 Pabayomwi soma mayi'gi'yo bu'ka mukitabu sa salya ya Musa na maandiko ga alondoli ba Nnu'ngu', api'ndo ba yi'lu' nyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' bantumike mundu aalu'be panga, “Mwalongo, mana mubile na likowe lya kwabakia bandu li'nga kwasenga, mubaye.” \v 16 Bai, Pauli aatiyi'ma ngaapu'ngya luboko no baya, “Mwabandu ba Isilaili na mwaboti mwamunkilikitya Nnu'ngu', mupi'kaniange. \v 17 Nnu'ngu' ywa Isilaili aatikwasawa kiu'ku'lu' bitu babe nni'ma nku'lu' pabaabile kuugeni ku'lu' Misili. Ngaakosopolya kwo kwa uweso wake nku'lu'. \v 18 Atikwakomeya kwa myaka alubaini ku'lu' kulubele. \v 19 Paagalangamise makabila saba ga nni'ma wa Kanani, ngaapeya abo bandu bake wu'lu' nni'ma ube mali yabe. \v 20 Makowe aga goti gapangilwe nkati ya myaka 450. \p “Bu'kapo ngaapeya asenuli baalongoye mpaka nsimu wa nnondoli ywa Nnu'ngu' Samweli. \v 21 Apo ngabalonga babe na nkulungwa, na Nnu'ngu' ngaapeya Sauli mwana ywa Kishi ywa kabila lya Benyamini abe nkulungwa wabe kwa myaka alubaini. \v 22 Bu'ka pa kummu'ya Sauli, Nnu'ngu' ansawi Daudi apange nkulungwa wabe. Nnu'ngu' abaike nyinya kwa Daudi, ‘Nikwipwi panga Daudi mwana wa Yese nga mundu ywayu'wangana na mwoyo wangu', mundu ywaalu'a panga galu' goti ganipala kugapanga.’ \v 23 Bu'ka mulukolo lwake Daudi, Nnu'ngu' kati mwaalagile aletile bandu ba Isilaili nkomboli, nga Yesu. \v 24 Papipi no isa kwa Yesu, aalongoli wi'ti' Yoani kaala kwa bandu boti ba Isilaili panga bapalikwa banng'alambuki Nnu'ngu' kwa kwileka sambi no batisilwa. \v 25 Yoani paabile kayomolya lyengo lyake aabakiye bandu, ‘Munikema nenga nanyai? Nenga nga yu'lu' ywamunnolelali. Aywo aaisa bu'ka pangu' nenga, nanenga nipwaikali ata undwa ngoi ya ilatu yake.’ \p \v 26 “Mwalongo, mwenga mwabana ba lukolo lwa Bulaimu, na bi'ngi' boti babankilikitya Nnu'ngu'! Mayi'gi'yo gano ga ukosopoli tuletilwe twenga. \v 27 Kwa mwanjaa benekaya ba ku Yelusalemu na api'ndo babe baatangiteli panga ywembe nkomboli wala mayi'gi'yo ga alondoli ba Nnu'ngu' gagasomelwa kila Sabato. Ata nyo, bagatimisike mayi'gi'yo ga alondoli ba Nnu'ngu' kwa kunsenwa Yesu kiwo. \v 28 Pamope no panga baamwenili na lyakau lyolyoti lyakumpanga abulagilwe, baannu'bite Pilato ansenwe kiwo. \v 29 Bu'ka po panga goti gagaandikilwe kwa ywembe, baatikumuluya bu'ka munsalaba, ngabammi'ka mulisiko. \v 30 Lakini Nnu'ngu' aatikunnyu'ya bu'ka kuuwi'li. \v 31 Naywembe kwa masu'ba maingi aatikwapitya balu' babaalongwaniye nakwe bu'ka ku Galilaya mpaka ku Yelusalemu. Abo ngababile akong'ondeli bake kwa bandu ba Isilaili. \v 32 Na twenga tuisi pano kunnetyanga abali inannoga. Likowe li'lu' Nnu'ngu' lyaalagile kiu'ku'lu' bitu, \v 33 nambi'yambi' ayomolile kwitu twenga twasu'ku'lu' babe kwa kunnyu'ya Yesu bu'ka kuuwi'li kati mwaiandikilwe mu Zabuli inebi'li', \q1 ‘Wenga nga Mwana wangu', \q2 nenga li'no niba natati' bako.’ \p \v 34 “Na kwa kunnyu'ya bu'ka kuuwi'li kaneabuye kai' kwo no bola, Nnu'ngu' aabaite nyinyo, \q1 ‘Nalu'a kupeya lilagyo lipeleteu na lya kakape lyanammakie Daudi.’ \p \v 35 “Kakape na mu Zabuli yi'ngi' abaya, \q1 ‘Wannekali Mpeleteu wako abole.’ \p \v 36 “Kwa mwanjaa Daudi aapangite mwapalage Nnu'ngu' nsimu wake, bu'kapo ngawaa no sikilwa papipi na kiu'ku'lu' bake, na yi'ga yake ngaibola. \v 37 Lakini yu'lu' ywayu'yilwe na Nnu'ngu' bu'ka kuuwi'li aboi lili. \v 38 Kwa nyo, mwalongo bangu', mutange panga kwa ndi'la ya ayu' Yesu, mayi'gi'yo go samilwa sambi gendaalilwa kwinu, \v 39 no panga kila mundu ywamwu'bi'lya Yesu endasamilwa masambi gake goti, likowe lyo lipelepangikali kwa ndi'la ya salya ya Musa. \v 40 Mwilinguli mwakanekugapata galu' gagalongelilwe na alondoli ba Nnu'ngu'. \q1 \v 41 ‘Mupi'kani mwenga mwamunibebeya \q2 musangale mukalanganyike! \q1 Kwa mwanjaa kili'be sanikipanga nambi'yambi' nsimu winu \q2 mwakiu'bi'lyali ata manaitei mundu amwawanikiye.’” \p \v 42 Pauli na Balanaba pabaabile kabapita mu'lu' munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', balu' bandu baatikwapembelelya baise kai' ku Sabato ya Ayahudi yaibandike sabalongeli muno makowe go. \p \v 43 Kitamo so pakiyomwike, Ayahudi baingi na bandu bangali Ayahudi babaabile mudini ya Kiyahudi, baaki'ngime Pauli na Balanaba. Abo atumilwe baatilongela nabo, na kwasenga li'nga bayendeli tama kwo u'bi'lya ngu'ngu' ya Nnu'ngu'. \p \v 44 Sabato ya Ayahudi yaibandike, bandu baingi mu'lu' mukilambo baaisi pi'kania liyi'gi'yo lya Bwana. \v 45 Lakini Ayahudi pabaalibweni lipi'nga lya bandu baabi'i bwigu, ngabatauka saalongei Pauli na kumpwi'wa. \v 46 Pauli na Balanaba baalongei kwo kangamala muno, kababaya, “Yaapalikwe wi'ti' liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' limwikyange mwenga, lakini kwa mwanjaa mutelikana na kwiibona mupwaikali muukoti wangayomoka, bai, twendakunnekanga na kwayendelya bandu bangali Ayahudi. \v 47 Kwa mwanjaa Bwana atulagi nyinyo, \q1 ‘Nikubi'kite wenga ube wabweya kwa bandu bangali Ayahudi, \q2 li'nga waleti bandu ukosopoli mudunia yoti.’” \p \v 48 Bandu bangali Ayahudi pabaayu'wine likowe lyo baatipulaika, ngabalikwi'ya liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' na balu' babaasaulilwe kuupata ukoto wangayomoka, ngabau'bi'lya. \p \v 49 Liyi'gi'yo lya Bwana lyaatibamba kila pandu munni'ma wu'lu'. \v 50 Ayahudi baatikwasopya api'ndo ba kilambo na alwawa matayili babankilikitya Nnu'ngu'. Ngapabatumbwa kwapeya ngu'su'mbu' Pauli na Balanaba, ngabaabi'nga bu'ka munni'ma wabe. \v 51 Bai, atumilwe ngabakung'unda lyu'ku'mbi' mumagu'lu' gabe na kwaleka kati mwabaabile, bu'kapo ngabayenda Ikonio. \v 52 Na abo banamasi' baai atwi'lya pulaa na Loo Mpeleteu. \c 14 \s Pauli na Balanaba akwo Ikonio \p \v 1 Ku'lu' Ikonio, Pauli na Balanaba baayi'i munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ya Ayahudi, ngabalongela kati mwabaalongei ku Antiokia na ata lipi'nga liku'lu' lya Ayahudi na Agiliki ngabau'bi'lya. \v 2 Lakini Ayahudi babaakani u'bi'lya baatikwasopa bandu bangali Ayahudi, li'nga kwayu'maniya alongo aumini. \v 3 Pauli na Balanaba baayendeli tama kwo kwa masu'ba gambone kabalongela abali ya Bwana kwo kangamala. Naywembe Bwana ngakong'ondelya ukakape wa likowe lyabalilongei lya ngu'ngu' ya Nnu'ngu', na aapei uweso wopanga mangelongelo. \v 4 Bandu ba kilambo so baatibaganika, bi'ngi' baayi'ki'tyaniye na Ayahudi na bi'ngi' baabile kwa atumilwe. \p \v 5 Kuundi'la, bandu bangali Ayahudi na Ayahudi baayi'ki'tyaniye na api'ndo babe baapangi maakau abo atumilwe na baaku'mbwe maliwe. \v 6 Atumilwe pabakwipwi likowe lyo, babutuki Lustila na Delbe, ilambo ya Lukaonio, na mupipi yake, \v 7 akwo ngabayendelya ala abali inannoga. \s Pauli na Balanaba akwo Lustila na Delbe \p \v 8 Kwaai na mundu yumo akwo Lustila ywaabile kitewe bu'ka belekwa, na aabile anayendali katu. \v 9 Mundu ywo aabile kampi'kania Pauli paabile kaala. Pauli aatikummu'nju'lya minyo na paamweni aabile na imani yo kombwa tepulwa, \v 10 ngabaya kwa lilobe liku'lu', “Uyi'me kwa magu'lu' gako!” Aywo mundu ngaimukya akakatwike no yenda kwa magu'lu' gake. \v 11 Kipi'nga sa bandu pabaakibweni sakipangite Pauli, baapangite ndu'ti kwa luga ya Lukaonio, “kinnu'ngu' batuisili kati bandu!” \v 12 Balanaba ngabankema Zeu na Pauli ngabankema Helme, kwa mwanjaa ywembe ngaywalongelage muno. \v 13 Mpi'ndo wa dini wa Nyumba ya Nnu'ngu' ya Zeu, yayaabile panja ya kilambo, ngaleta ng'ombe malu'me babanemekilwe na malu'ba nnu'ngi' ya niango nku'lu' wa kilambo. Ywembe pamope na si'lu' kipi'nga sa bandu li'nga kwabi'ki'li'lya atumilwe. \p \v 14 Lakini Balanaba na Pauli pabayu'wine abali yo, bapopwanie magu'bo gabe no butukya musi'lu' kipi'nga sa bandu kababaya kwa lilobe liku'lu'. \v 15 “Mwalongo kwa mwanjaa ki'li' mugapanga makowe ga? Na twenga twabandu kati mwenga. Na tubile pano li'nga kumwalyanga abali inannoga, muileke inyago yangali maana, mukanng'alambuki Nnu'ngu' nkoti ywaumbike kunani na pai', baali na yoti yaibile mo. \v 16 Kwai'mbu' Nnu'ngu' aayi'ki'tiye kila nni'ma ubi'ngi'ye ndi'la yabapala. \v 17 Ata nyo Nnu'ngu' akotwikeli kwilaya kwa makowe manogau gaapangya. Anni'lya ula bu'ka kunani, apeya mauno munsimu wake, apeya ilyo na kuitwi'li'ya pulaa myoyo yinu.” \v 18 Ata kwa mayi'gi'yo ago, atumilwe baapatike tabu kwakanikiya balu' bandu kwapikiya salaka. \p \v 19 Lakini Ayahudi bi'ngi' baaisi bu'ka Antiokia na Ikonio, ngabaasopa bandu balu'mbane nabo, ngabanku'mbwa maliwe Pauli na kunkwakwata mpaka panja ya kilambo kabakita ayomwike. \v 20 Lakini banamasi' pabaakongolekine na kunti'li'ta, aatiyumuka, ngaki'li'bu'kya kukilambo. Pammalau' yake ywembe na Balanaba baayi'i Delbe. \s Pauli na Balanaba babukia ku kilambo sa Antiokia ya ku Silia \p \v 21 Bu'ka pa Pauli na Balanaba ala abali inannoga akwo Delbe na kwapata banamasi' bambone, baabuyangani kai' Lustila, Ikonio, na Antiokia. \v 22 Baatikwakangamaya banamasi' ba ilambo yo na kwasenga batame akangamau muimani. Ngaabakia, “Tupalikwa twenga twaboti pi'tya mungu'su'mbu' li'nga tuyingi muukulungwa wa Nnu'ngu'.” \v 23 Baasawi api'ndo mu kila kanisa. Bu'kapo, kwo sali no punga, ngabaakamukia kwa Bwana ywaabile kabamwu'bi'lya. \p \v 24 Bu'ka po pi'tya munni'ma wa Pisidia, baaikite Pamfilia. \v 25 Bu'ka po ala liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' akwo Pelga, baayi'i Atalia. \v 26 Bu'ka kwo baayi'i kwa meli ki'li'bu'kya Antiokia, kwabaakamukiyilwe lyengo lyabayomolile kwa ngu'ngu' ya Nnu'ngu'. \p \v 27 Pabaaikite Antiokia baapangite kitamo sa aumini ba palu', ngabaapeya abali ya makowe gaagapangite Nnu'ngu' pamope nabo, na mwaayu'gu'li bandu bangali Ayahudi niango wo yingya muimani. \v 28 Ngabatama pamope na balu' banamasi' kwa masu'ba gambone ku'lu' Antiokia. \c 15 \s Kitamo sa mpu'ku'bi'la sa aumini ba ku Yelusalemu \p \v 1 Bai, bandu bi'ngi' pabaaikite Antiokia bu'ka ku Yudea, ngabatumbwa kwayi'gana balu' babau'bi'lile kababaya, “Manaitei mwaba mwangainilwa kati mwaibayilwe musalya ya Musa, mwakosopolelwali.” \v 2 Bai, Pauli na Balanaba ngabataukana nabo mulikowe li', kwa nyo api'ndo ngabaasawa Pauli, Balanaba, na aumini nsi'si' ba kanisa li'lu' lya Antiokia bayende ku Yelusalemu bonagana na balu' atumilwe na api'ndo kwa likowe lyo. \p \v 3 Bai, aumini baatikwayabuya, nabembe ngabatyangilya Foinike na Samalia. Ku'lu', baawanikie bandu bangali Ayahudi mwabanng'alambuki Nnu'ngu', na makowe go gaatikwapulaisa muno boti babau'bi'lile. \v 4 Pabaaikite ku Yelusalemu, baakemilwe na aumini atumilwe na api'ndo. Nabembe ngabapeya abali ya goti Nnu'ngu' gaapangite pamope nabo. \v 5 Lakini aumini bi'ngi' babaabile ba kipi'nga sa Mafalisayo baatiyi'ma kababaya, “Ipalikwa bandu bangali Ayahudi bainilwe no yi'ganilwa kwikoleya salya ya Musa.” \p \v 6 Bai, atumilwe na api'ndo ba kanisa baatami kitamo so pekeseni likowe lyo. \v 7 Ntau pauyendelyage, Petili ngayi'ma kabaya, “Mwalongo aumini ayangu' mwenga mutangite panga kwai'mbu' Nnu'ngu' aanisawi nenga nkati yinu nibaye abali inannoga kwa bandu bangali Ayahudi, li'nga bapate yu'wa no u'bi'lya. \v 8 Na Nnu'ngu', ywatangite myoyo ya bandu, aalayite mwaayi'ki'tile kwa kwapeya bembe Loo Mpeleteu kati mwatupei twenga. \v 9 Nnu'ngu' aabawili pakati yitu na bembe, aaipeletiye myoyo yabe kwa mwanjaa baatikumwu'bi'lya. \v 10 Bai, kwa ki'li' kumpaya Nnu'ngu' kwa kwatwi'ka aumini kigombo kitopau, au'ku' bitu wala twenga twakombwili kukipu'twa? \v 11 Kaneibe nyo, ila tuu'bi'lya panga twenga kati bembe tukosopolelwa kwa ndi'la ya ngu'ngu' ya Bwana Yesu.” \p \v 12 Kitamo soti satami liki, kabaapi'kania Balanaba na Pauli kabaawanikia mangelongelo goti Nnu'ngu' gaapangite kwo pi'tya bembe kwa bandu bangali Ayahudi. \v 13 Pabaayomwi longela Yakobi ngabaya, “Mwalongo bangu', munipi'kani! \v 14 Simoni aawanikiye apo patumbu Nnu'ngu' mwaapangile bandu bangali Ayahudi, ngaasawa bi'ngi' babe bandu bake. \v 15 Likowe li'no ngaliyi'ki'tyana na mayi'gi'yo ga alondoli ba Nnu'ngu' kati Maandiko Mapeleteu mwagalongela. \q1 \v 16 ‘Bu'ka pa makowe ga nalu'a ki'li'bu'ka \q2 no senga kai' utawala wa Daudi wausengwanike. \q1 Mbala bi'ka wiso no kangamaya kai'. \q1 \v 17 Li'nga bandu bi'ngi' boti, \q2 bandu bangali Ayahudi banaakemite babe bangu', \q1 baalu'a kunigalambukya. \q2 \v 18 Amo nga mwalongela Bwana, \q1 ywapangite likowe li' litanganikwe bu'ka kwai'mbu'.’ \p \v 19 “Kwa nyo pala kwangu' kanetwaauye bandu bangali Ayahudi babanng'alambukya Nnu'ngu'. \v 20 Ila twapeleki balua ya kwabakia panga kanebapange upege, kanebalye ilyo yaibi'ki'lilwe kwa inyago, kanebalye kinyama sosoti sakipopotolilwe wala nywa myai. \v 21 Kwa mwanjaa bu'ka kwai'mbu' salya ya Musa yabile kaialilwa muilambo yoti no somelwa mumayumba ga kunnu'ba Nnu'ngu' kila Sabato.” \s Balua kwa aumini bangali Ayahudi \p \v 22 Atumilwe, api'ndo, na aumini boti baamwile kwasawa bandu nkati yabe na kwatuma Antiokia pamope na Pauli na Balanaba. Bai, ngabaasawa Yuda Balsaba na Sila babaabile alongosi ba au'bi'lya. \v 23 Nabembe ngabaatuma na balua yaiandikilwe nyinya. \p “Twenga twatumilwe na api'ndo, twalongo binu, tummakia mukayumukanga mwenga mwalongo mwangali Ayahudi mwammile akwo Antiokia, Silia, na Kilikia. \v 24 Tuyu'wine panga bandu bi'ngi' bu'ka ku'no kwitu baatikunsuluya mwenga kwa mayi'gi'yo gabe, baipangite myoyo yinu ibe na kyukala. Lakini baapangite nyo wangali yi'ki'ti'lwa na ywoywoti bu'ka kwitu. \v 25 Kwa nyo tuyi'ki'tyaniye kwa pamope kwasawa bandu nsi'si' na kwatuma kwinu pamope na batwapendile Balanaba na Pauli, \v 26 babaayi'ki'ti ata waa kwa mwanjaa ya lina lya Bwana witu Yesu Kilisitu. \v 27 Kwa nyo twatuma Yuda na Sila kwinu babalu'a kummakia bene aga gatumwandikyanga. \v 28 Bai, Loo Mpeleteu na twenga tuyi'ki'tyaniye kanetwatwi'ke kigombo pi'ti'li'ki'ya pa makowe aga gangama. \v 29 Kanemupange upege, kanemulye ilyo yaibi'ki'lilwe kwa inyago, kanemulye kinyama sosoti sakipopotolilwe wala nywa myai. Mwapanga kinannoga mana mwakotoka panga go. Muyumukage!” \p \v 30 Bu'ka pa kwalaga, abo bandu baayi'i Antiokia akwo baakemite kitamo sa aumini, ngabaapeya yo balua. \v 31 Pabaaisomike ayo balua, mayi'gi'yo gake gaatikwasenga ngabapulaika muno. \v 32 Yuda na Sila, babaai alondoli ba Nnu'ngu', baatilongela na abo alongo aumini kwa mayi'gi'yo maingi, kabaasenga na kwakangamaya. \v 33 Bu'ka po tama kwo kwa masu'ba nsi'si', alongo ba Antiokia baatikwalaga kababaya, “Yendage, mwakimambwiga bitu.” Bu'kapo baaki'li'bu'ki kwa balu' babaatumike. \v 35 Lakini Pauli na Balanaba baaigali kwo Antiokia kwa masu'ba, ngabayi'gana no ala liyi'gi'yo lya Bwana, pamope na bandu bi'ngi' baingi. \s Pauli na Balanaba bendalekangana \p \v 36 Bu'ka pa masu'ba maingi Pauli aammakie Balanaba, “Tuki'li'bu'ke tukaakabwe balu' alongo mu kila kilambo satualite liyi'gi'yo lya Bwana, tukaalole mwabayendelya.” \p \v 37 Balanaba apalage bampu'twe na Yoani Maluko. \v 38 Lakini Pauli aapendili kumpu'twa Yoani Maluko kwa mwanjaa patumbu aatikwaleka ku'lu' Pamfilia no kana kwayangatiya lyengo lyabe. \v 39 Bai, kwapitike na ntau kati yabe, ngabalekangana. Balanaba ngantola Yoani Maluko, ngabau'bu'ka meli yenda Kuplo. \v 40 Naywembe Pauli ngaansawa Sila. Bu'kapo, alongo ba pandu palu' ngabaalu'bya uli'nda wa ngu'ngu' ya Bwana, ngababu'ka. \v 41 Mumwanja wo aapi'ti Silia na Kilikia, kaikangamaya imani ya bandu mumakanisa. \c 16 \s Timoteo alu'mbana na Pauli na Sila \p \v 1 Pauli aaikite Delbe na Lustila, kwaatami mwanamasi' ywakemelwage Timoteo. Mau' bake baai aumini ba Kiyahudi, lakini tati' bake baai Agiliki. \v 2 Bandu ba Lustila na Ikonio baakong'ondeli unogau wa Timoteo. \v 3 Pauli aapalike longwana nakwe Timoteo mumwanja wake, kwa nyo aatikumwina. Aapangite nyo kwa mwanjaa Ayahudi boti ba po baatangite panga tati' bake Timoteo baai Agiliki. \v 4 Pabaapite muilambo yi'lu' baapei bandu malagyo gagaapiyilwe na atumilwe na api'ndo ku'lu' ku Yelusalemu, ngababakia bagakamwe. \v 5 Kwa nyo galu' makanisa gendekomala muimani na mitumbi ya aumini yendeyongekea kila lisu'ba. \s Pauli agabona makowe gayambi' ku'lu' Tiloa \p \v 6 Baapi'ti Fulugia na Galatia kwa mwanjaa Loo Mpeleteu aabayi'ki'tiyeli ala mayi'gi'yo ga Nnu'ngu' munni'ma waukemelwage Asia. \v 7 Pabaaikite mumipaka ya Misia bapayike yingya munni'ma wa Bitinia, lakini Loo wa Yesu aabayi'ki'tiyeli. \v 8 Bai, ngabapi'tya Misia no yenda ntawalia mpaka Tiloa. \v 9 Kilo so Pauli aagabweni makowe gayambi', gaamweni mundu yumo ywa Makedonia ayi'mi palu' na kunnu'ba, “Uloke wise Makedonia utuyangatiye.” \v 10 Bu'ka pa Pauli kugabona makowe gayambi' go twaamwile kwibi'ka wiso yenda Makedonia kiyu'ngu'ya, twakwipwi kakape panga Nnu'ngu' atukemite twaali abali inannoga ku'lu'. \s U'bi'lya kwa Lidia \p \v 11 Bu'ka Tiloa twayi'i kwa meli ntawalia mpaka Samotilake na pammalau' yake ngatuyi'ma Neapoli. \v 12 Bu'ka kwo, ngatuyenda mpaka Filipi, simo sa kilambo kiku'lu' sa Makedonia, kai' nga koloni lya Roma. Twaatami mukilambo so kwa masu'ba nsi'si'. \v 13 Sabato ya Ayahudi twapitike panja ya kilambo na twayi'i mbwega ya libi'ndi', tukitage panga nga pandu po sali. Twatetama no longela na alwawa babaakongolekine pandu po. \v 14 Nkati ya balu' babatupi'kaniage aai nnwawa yumo ywankilikitya Nnu'ngu' ywakemelwage Lidia mwenekaya wa Tiatila ywabile nsulusi wa ngu'bo ya katani ya lukanda lwa sambalau. Bwana aauyu'wi mwoyo wake ata api'kani no pokya galu' mayi'gi'yo gaagalongei Pauli. \v 15 Bu'ka pa aywo nnwawa pamope na alongobe batisilwa, aatitukoka kabaya, “Manaitei kakape mwibona panga nenga nimwu'bi'li Bwana, ninkemyanga kaya mukatame.” Aatuli'ndi'ndi'li tuyende. \s Pauli na Sila bendaboyolwa \p \v 16 Lisu'ba limo patwaabile katuyenda pandu po sali, mwi'nja yumo mmanda ywaabile na moka go londwa aakwembine na twenga. Kwa ulondoli wa mwi'nja ywo matayili bake bapatage mbanje yambone. \v 17 Bai, aywo mwi'nja aankotiye Pauli na twenga kapanga ndu'ti no baya, “Aba atumisi ba Nnu'ngu' Nku'lu'. Bammakianga ndi'la ya ukosopoli.” \v 18 Apangite nyo kwa masu'ba gambone. Lisu'ba limo, Pauli paauyilwe, ngaang'alambukya aywo mwi'nja na kugabakia ago moka, “Kwa lina lya Yesu Kilisitu, nikuamulisa ummu'ke mundu yu'!” Popopo ago moka gaatikummu'ka. \v 19 Matayili ba yu'lu' mwi'nja pabakwipwi panga ndi'la yabe yo pata mali iyomwike, baaboywi Pauli na Sila, ngabaakwakwata mpaka kwa bandu nnu'ngi' ya api'ndo ba kilambo. \v 20 Ngabaasitakya kwa maakimu kababaya, “Bandu ba nga Ayahudi na bapanga puyo mukilambo situ. \v 21 Bayi'gana makowe gagakanilwa kugakoleya twabandu ba Roma.” \v 22 Kipi'nga sa bandu sasaabile palu' salu'mbine na balu' maakimu, ngabaaula magu'bo gabe Pauli na Sila kwa makakala no amulisa baku'mbu'lwe mikwasu. \v 23 Bu'ka po ku'mbu'lwa munomuno, ngababi'ki'lwa nnyumba na asikali wa nyumba ya atabilwe ngaamuliswa kwabi'ka muuli'nda nkali'. \fig Bandu batabilwe mulipi'ki'ti' lya nkongo|alt="People locked up in stocks" src="NT-21 Feet in Stocks.tif" size="col" ref="16:24"\fig* \v 24 Bu'kana na amuli yo baabi'kite musumba sa nkati muno sa nyumba ya atabilwe na kugatabya magu'lu' gabe mulipi'ki'ti' lya nkongo lyaliotolilwe. \p \v 25 Papipi na meku Pauli na Sila baai kabasali no yi'mba myambo ya kunnumba Nnu'ngu', na ku'no atabilwe bi'ngi' baai kabaapi'kania. \v 26 Kwa kiimuimu kwapitike nnendemo nku'lu' wa bwi', wawalendemiye nyumba ya atabilwe. Popopo milyango yoti na pingwi ya atabilwe abo atabilwe yateyu'gu'ka. \v 27 Asikali wa nyumba ya atabilwe paayumwike na kwibona milyango ya nyumba ya atabilwe iyu'gu'lilwe, akitage panga atabilwe boti batolwike, na nyo aasolomwi lipanga lyake pala kwibulaga. \v 28 Lakini Pauli ngakema kwa lilobe liku'lu', “Kanewibulage wamwene kwa mwanjaa twenga tubile papano!” \p \v 29 Bu'ka pa kunkema mundu leta lumuli, aywo asikali wa nyumba ya atabilwe aabutuki nnyumba ngaitaikulya nnu'ngi' ya magu'lu' ga Pauli na Sila, ku'no kalendema kwo yogopa. \v 30 Bu'kapo aatikwalongoya panja, ngaalaluya, “Mwabakoo, nipange buli li'nga nikosopolelwe?” \v 31 Bembe ngabannyangwa, “Umwu'bi'li Bwana Yesu nawenga walu'a kosopolelwa, pamope na alongo boti ba pansengo wako.” \v 32 Bai, ngabamwalya liyi'gi'yo lya Bwana, ywembe na bandu ba pansengo wake woti. \v 33 Yu'lu' asikali aatikwapu'twa saa yi'yi'lu'yi'lu' ya kilo ngaagu'lwa mabanga gabe, bu'kapo ywembe na alongo bake ngababatisilwa popopo. \v 34 Bu'kapo ngaalongwana nabo Pauli na Sila kasake na kwapeya kilyo. Ywembe na alongo bake boti ngabapanga si'li'ku'si'li'ku' kwa mwanjaa nambi'yambi' bamwu'bi'li Nnu'ngu'. \p \v 35 Pammalau' yake kindai', maakimu baatumike ayangatiyi babe kababaya, “Mwayu'gu'li balu' bandu babu'ke.” \v 36 Yu'lu' asikali wa nyumba ya atabilwe aampei abali Pauli, “Maakimu batumite abali li'nga muyu'gu'li'lwe. Nambi'yambi' mwendakombwa bu'ka no yenda kwa amani.” \v 37 Pauli ngaabakia ayangatiyi, “Ati' ki'li'? Baatuku'mbwi mikwasu pa bandu wangali senulwa na twenga twabandu ba Roma. Kai' batubi'kite muutabilwe na nambi'yambi' bapala kutuyu'gu'lya kwa kinyemela! Ata pasene! Ipalikwa maakimu baise bene paapanopano batuyu'gu'li.” \v 38 Abo ayangatiyi baapei abali ya likowe lyo maakimu, nabembe pabaayu'wine panga Pauli na Sila baai bandu ba Roma, baatiyogopa. \v 39 Kwa nyo baayi'i kwalu'ba nsama na kwapiya muutabilwe, bu'kapo baalu'bike babu'ke pakilambo si'lu'. \v 40 Pauli na Sila pabaapiyilwe munyumba ya atabilwe baayi'i kunyumba ya Lidia. Akwo bakwembine na alongo aumini no bu'ka pa kwasenga, ngababu'ka. \c 17 \s Puyo ku Tesalonike bu'kana na maalo \p \v 1 Kwo pi'tya Amfipoli na Apolonia baayi'i mpaka Tesalonike, kwayaabile nyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ya Ayahudi. \v 2 Pauli aatiyingya kati mwagaabile mayobelya gake, aalongei nabo ntawalia kwa masu'ba goti gatatu ga Sabato ya Ayahudi katumya Maandiko Mapeleteu. \v 3 Aatikwaawanikia panga Kilisitu yaapalikwe abe mungu'su'mbu' no yu'ka bu'ka kwa awi'li. Ngaabakia, “Yesu ywanimwala kasinu nga Kilisitu.” \v 4 Bi'ngi' babe, lipi'nga lya Agiliki babankilikityage Nnu'ngu' pamope na alwawa baingi babaisimika baatiu'bi'lya, ngabalu'mbana nabo Pauli na Sila. \v 5 Lakini Ayahudi baabi'i bwigu, ngabaakoka bandu baakau kusoko panga kipi'nga no tumbwa puyo mukilambo soti. Ngabautangya nsengo wa Yasoni kabaapala Pauli na Sila li'nga baalete pa bandu. \v 6 Lakini baapatikeli. Kwa nyo, bankwakwatike Yasoni pamope na alongo bi'ngi' mpaka kwa api'ndo ba kilambo, ngabapanga ndu'ti, “Bandu ba baai kabaasopa bandu ba dunia yoti, na nambi'yambi' bai pano pakilambo. \v 7 Yasoni aakemi kasake. Boti bati'kwana amuli ya Kaisali kababaya, ‘Kubile na nkulungwa ywi'ngi' ywakemelwa Yesu.’” \v 8 Kwa mayi'gi'yo go baapei kyukala api'ndo ba kilambo na kipi'nga sa bandu. \v 9 Baapangite Yasoni na aine boti bapie mbwatyo, bu'kapo ngabaaleka bayende kasabe. \s Bandu ba Belea bapokya Liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' \p \v 10 Kilo balu' alongo aumini baaindikiye Pauli na Sila bayende Belea. Pabaaikite kwo bai, baayi'i munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ya Ayahudi. \v 11 Bandu ba kwo baai kinannyu'wa muno kuliko balu' ba Tesalonike. Baatigapokya galu' mayi'gi'yo kwa kilu'lu' muno, ngabapekeseni Maandiko Mapeleteu kila lisu'ba li'nga lola kati galu' gaalongei Pauli na Sila gaai ga kakape. \v 12 Baingi babe baatiu'bi'lya na alwawa babaisimika ba Kigiliki na analu'me kai'. \p \v 13 Lakini Ayahudi ba Tesalonike pabakwipwi panga Pauli aai kaala liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' akwo Belea, baayi'i kwo no tumbwa panga puyo no sopa ipi'nga ya bandu. \v 14 Balu' alongo aumini baamwindikiye Pauli kiyu'ngu'ya ayende kumbwani, lakini Sila na Timoteo baaigali Belea. \v 15 Balu' alongo babaamwindikiye Pauli baayi'i pamope nakwe mpaka Atene. Pabaabakiyilwe na Pauli panga Sila na Timoteo banki'ngame kiyu'ngu'ya, ngababuya. \s Pauli alongela na bandu ba ku Atene \p \v 16 Pauli paabile kaali'nda Sila na Timoteo akwo Atene, mwoyo wake watwi'li nyongo muno paakibweni kilambo so kitwi'li inyago ya kinnu'ngu'. \v 17 Aataukine na Ayahudi na bandu bi'ngi' babakilikitage nabo munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu'. Kila lisu'ba aai kalongela na bandu, pamope na boti balu' babaaisile kusoko. \v 18 Balimu ba ipi'nga ya wa Epikuro na wa Sitoiki, baatitaukyana nakwe. Bi'ngi' baatibaya, “Apala longela ki'li' ayu' pwetela?” Kwa mwanjaa Pauli aai kaala makowe ga Yesu na uyu'ki, bi'ngi' baabaite, “Ibonekana kati aala makowe ga kinnu'ngu' ageni.” \v 19 Kwa nyo bampu'twi Pauli ngabampeleka ku Balasa lya Aleopago kababaya, “Tupala tutange likowe li' lyayambi' lyaulilongelyage. \v 20 Ili'be yi'ngi' yatuyu'wine kwa makutu gitu tunaiyu'wali. Twapendi tanga makowe ga galombolya ki'li'.” \v 21 Bandu ba Atene na atami bi'ngi' ba kwo baai ntu'pu' sabapangage ila yaulyana no pi'kania makowe gayambi' gagapitike. \p \v 22 Bai, Pauli aayi'mi nnu'ngi' ya kitamo sa Aleopago, ngabaya, “Mwabandu ba Atene! Nibona panga mwenga nga mwabandu ba dini muno. \v 23 Kwa mwanjaa panaabile kanipi'ta akwo na kwo naibweni inyago yinu. Pakibi'ki'lyo simo sakiandikilwe, ‘Kwa Nnu'ngu' ywangatanganikwa.’ Bai, aywo ywamunkilikitya wangantanga, nga ywanimwalya mwenga. \v 24 Nnu'ngu' ywaumbike dunia na yoti yaibile mo, nga Bwana wa kunani na dunia, ywembe atamali mumayumba gagasengilwe na bandu. \v 25 Wala ayangatiyilwali na moko ga bandu panga kite apala sosoti si'lu', kwa mwanjaa ywembe mwene nga ywaapeya bandu ukoti, pu'mwa na kila kili'be. \v 26 Kwo pi'tya mundu yumo Nnu'ngu' aaumbite makabila goti na kwapanga batame mudunia yoti. Aatiamwa pakubawi na kwaku' kwo tama makabila go. \v 27 Aapangite nyo li'nga makabila go gakombwe kunkoleya ata kwo papakia li'nga kumwikya. Lakini ata nyo, Nnu'ngu' abileli kuutalu na kila mundu. \v 28 Kati mwaabaite mundu yumo, ‘Nkati yake ywembe twenga twendatama, twendaegela na tubile,’ kati mwabalongei mumayandiko ginu gi'ngi', ‘Twenga nga twabana bake.’ \p \v 29 “Manaitei twenga twabana ba Nnu'ngu', inogelelyali kunng'anikia Nnu'ngu' panga kati zaabu, kyu'ma au ata liwe lyalibasilwe no lembelwa na mundu. \v 30 Nnu'ngu' aapangite kati alolali nsimu gu'lu' bandu pabaabile alalo. Lakini nambi'yambi' aamulisa bandu boti na kila pandu banng'alambuki Nnu'ngu' kwa kwileka sambi. \v 31 Kwa mwanjaa ayomwile libi'ka lisu'ba lyaalu'a kwasenwa bandu kwa aki kwa ndi'la ya mundu yumo ywansawile. Nnu'ngu' aalayike boti likowe li' kwa kunnyu'ya mundu ywo bu'ka kuuwi'li!” \p \v 32 Pabannyu'wine Pauli kalongelya likowe lyo yu'ka kwa awi'li, bi'ngi' babe baatikunsalawa lakini bi'ngi' baatibaya, “Tupala tumpi'kaniye kai' likowe li'!” \v 33 Bu'kapo Pauli aatikwaleka ngabu'ka pakitamo. \v 34 Lakini bandu mitumbi nsi'si' baatilongwana nakwe ngabapanga aumini. Nkati ya bandu bo baai Dionisio wa Balasa lya Aleopago, nnwawa yumo ywakemelwage Damali, na bi'ngi' babe. \c 18 \s Pauli ku'lu' ku Kolinto \p \v 1 Bu'ka pa go, Pauli abu'i Atene yenda Kolinto. \v 2 Akwo Kolinto ankoli Nnyahudi yumo ywakemelwage Akula, ywabelekuli Ponto. Akula, pamope na nnyumbowe ywakemelwage Plisikila, baai baki'li'bwike bu'ka Italia masu'ba gogogo kwa mwanjaa Kaisali Klaudio aamulise Ayahudi boti babu'ke Roma. Pauli aayi'i kwatyangilya, \v 3 na kwa mwanjaa bembe baai mapundi bo sona maema kati ywembe, Pauli aatitama no panga nabo kasi. \v 4 Kila Sabato ya Ayahudi aatiala munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', kapaya kwaatebeya Ayahudi na Agiliki. \p \v 5 Bu'ka pa Sila na Timoteo ika bu'ka Makedonia, Pauli aatumbwi tumya wakati wake woti kwo ala, kaakong'ondelya Ayahudi panga Yesu nga Kilisitu. \v 6 Pabankanile no tumbwa kumpwi'wa aakung'undike ngu'bo yake nnu'ngi' yabe kabaya, “Mana mwobite mwatanga mwabene, nenga ntu'pu' lukoolo lwolwoti kwa likowe lyo. No bu'ka nambi'yambi' nalu'a kwayendelya bandu bi'ngi' bangali Ayahudi.” \v 7 Bu'kapo, ngayenda tama kasake mundu ywankilikitya Nnu'ngu' ywakemelwage Tito Yusito, ywembe nyumba yake yaai papipi na yi'lu' nyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu'. \v 8 Kilispo, mpi'ndo ywa nyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', aamwu'bi'li Bwana pamope na alongo bake boti. Akolinto baingi baatikugapi'kania makowe go ngabau'bi'lya no batisilwa. \p \v 9 Lisu'ba limo kilo Bwana aammakie Pauli mumakowe gayambi', “Kaneuyogope, uyendeli ala wangali kotoka, \v 10 kwa mwanjaa nenga nibile pamope nawe. Ntu'pu' mundu ywaalu'a kukusulu mwanjaa pano pakilambo pabile na bandu baingi bababile kwangu'.” \p \v 11 Bai, Pauli aatami kwo kayi'gana liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' kwabe kwa mwaka gumo na myei sita. \p \v 12 Nsimu Galio paabile mpi'ndo ywa nkoa wa Akaya, Ayahudi batikuntangya Pauli kwa pamope na kumpeleka kumankama, \v 13 kababaya, “Tunsitakya mundu yu' kwa mwanjaa asopa bandu bankilikiti Nnu'ngu' kwa ndi'la yangayi'ki'tyana na salya.” \v 14 Pauli abile balo longela, Galio ngaabakia, “Mupi'kaniange mwenga Mwaayahudi! Manaitei kakape likowe li' likaba kwa makowe maakau nilu'e kumpi'kanianga. \v 15 Lakini kwa kitumbu sa ntau wa mayi'gi'yo na maina ga salya yinu, muyomwane mwabene. Nenga ngani panga nsenuli wa makowe go.” \p \v 16 Bai, ngaabi'nga bu'ka mankamani. \v 17 Nabembe boti ngabammoywa Sositene ywaabile mpi'ndo ywa nyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', ngabanku'mbwa papalu'palu' nnu'ngi' ya mankama. Lakini Galio aasitwikeli kyendo so ata pasene. \s Pauli abuyangania Antiokia kai' \p \v 18 Pauli aatami na balu' alongo akwo Kolinto kwa masu'ba maingi. Bu'kapo ngaalaga no u'bu'ka meli yenda Silia pamope na Plisikila na Akula. Akwo Kenklea, aasekwi nywili yake kwa mwanjaa ya nyalili yaabi'kite. \v 19 Paaikite Efeso, Pauli aalei Plisikila na Akula, aayi'i munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu' ngalongela na Ayahudi. \v 20 Baannu'bite atame nabo kwa masu'ba gambone, lakini aayi'ki'tili. \v 21 Ila paabile kabu'ka, ngaabakia, “Nnu'ngu' mana apendile nalu'a isa kai' kasinu.” Bu'kapo, ngabu'ka kwa meli. \p \v 22 Meli yatiyi'ma Kaisalia, naywembe Pauli ngayenda kwakabwa balu' aumini, bu'kapo ngayenda Antiokia. \v 23 Aatami kwo kwa masu'ba, bu'kapo ngayendelya na mwanja kwo pi'tya ku Galatia na Fulugia kaasenga banamasi' boti. \s Apolo endaala ku Efeso na ku Kolinto \p \v 24 Nnyahudi yumo ywakemelwage Apolo mmelekulya ku Alekisandilia, aaikite Efeso. Aai mundu mwene malango kwo longela na ywagamanyi muno Maandiko Mapeleteu. \v 25 Aayi'ganilwe ndi'la ya Bwana, na kwa mwanjaa li'lu' liyi'gi'yo liyakage pamwoyo wake, aayi'gine wisowiso abali ya Yesu pamope no panga apatike ubatiso wa Yoani bai. \v 26 Plisikila na Akula pabannyu'wine kalongela kwo kangamala munyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', baampu'tu'li kasabe ngabannyi'gana ayo ndi'la ya Nnu'ngu' kwa wisowiso muno. \v 27 Apolo paabile kabu'ka yenda Akaya, balu' alongo batikunsenga kwa kwaandikya banamasi' ba Akaya bampoki. Paaikite kwo, aakombwi kwayangatiya balu' alongo babaau'bi'lile kwa ngu'ngu' ya Nnu'ngu', \v 28 kwa mwanjaa aayendeli kwo kangamala ngaasinda Ayahudi pa bandu kaalaya bu'ka mu Maandiko Mapeleteu panga Yesu nga Kilisitu. \c 19 \s Pauli aala ku Efeso \p \v 1 Nsimu Apolo paabile Kolinto, Pauli aai mumwanja kumili'ma miyu'mu' mpaka ku Efeso, akwo aakwembite banamasi' nsi'si'. \v 2 Aatikwalaluya, “Buli, mwenga pamwau'bi'lile mwapokile Loo Mpeleteu?” Nabembe ngabannyangwa, “Lili! Ata tunayu'wali panga kubile na Loo Mpeleteu.” \v 3 Naywembe Pauli ngaalaluya, “Mwabatisilwe kwa ubatiso waku'?” Ngabannyangwa, “Ubatiso wa Yoani.” \v 4 Nembe Pauli ngaabakia, “Yoani aabatisike balu' babanng'alambuki Nnu'ngu' kwa kwileka sambi na kwabakia bamwu'bi'li yu'lu' ywaalu'a isa nsu'gu' yake, nga Yesu.” \v 5 Pabaayu'wine go, ngababatisilwa kwa lina lya Bwana Yesu. \v 6 Bai, Pauli ngaabi'kya maboko kwalu'bya na Loo Mpeleteu ngaaulukya, baatumbwi longela luga yayambi' no londwa. \v 7 Boti mayumu baai analu'me mitumbi ku'mi na abi'li'. \p \v 8 Kwa myei itatu Pauli ayendage kunyumba ya kunnu'ba Nnu'ngu', na akwo alongelage na bandu wangali yogopa, li'nga kwauta bau'bi'li Ukulungwa wa Nnu'ngu'. \v 9 Lakini bi'ngi' bendetauka, baakani u'bi'lya no tumbwa longela maakau kwikana ndi'la ya Bwana pakipi'nga sa bandu. Apo Pauli aakani baa nabo pamope, aapelike pambwega balu' banamasi' bake, aai kalongela nabo kila lisu'ba munyumba yo somya ya mundu yumo ywakemelwage Tilano. \v 10 Aayendeli panga nyo kwa myaka ibi'li', ata bandu boti ba Asia, Ayahudi na bandu bangali Ayahudi, baakombwi yu'wa liyi'gi'yo lya Bwana. \s Bana ba Sekewa bapaya bi'nga moka \p \v 11 Nnu'ngu' aapangite mangelongelo maku'lu' kwa moko ga Pauli. \v 12 Magu'bo na itambala yaponolyage lyusu Pauli, yaapelekilwe kwa atamwe nabembe baatepulilwe matamwe gabe, na balu' bene moka gaatikwabu'ka. \v 13 Kwabile na Ayahudi bababi'ngage moka ku'no na kwo, kabapaya kulitumya lina lya Bwana Yesu kwa balu' babaayingililwe na moka. Babayage, “Nimwamulisa kwa lina lya Yesu yu'lu' ywaalilwa na Pauli mummu'ke mundu yu'.” \v 14 Bana saba ba Sekewa, Mpi'ndo wa dini ya Kiyahudi, ngabapangage nyo. \v 15 Lakini moka aatikwayangwa, “Nintangite Yesu, kai' ata Pauli ninnyu'wine, lakini mwenga mwakinyai?” \v 16 Bu'kapo, yu'lu' mundu ywayingililwe na moka aatikwalipulya boti na kwapi'ta kwa makakala. Na abo bana ba Sekewa baatitila bu'ka munyumba yi'lu' wausu na mabanga gambone. \v 17 Kila mundu ywabile Nnyahudi na ywangali Nnyahudi akwo ku Efeso aaliyu'wine likowe lyo. Boti baatiyogopa, ngabalikwi'ya lina lya Bwana Yesu. \v 18 Bandu baingi bu'ka mwa balu' babaau'bi'lile nsimu wo baatiisa no buyangania kwa Nnu'ngu' wabe kababaya masambi galu' gabagapangage, wangali iya. \v 19 Na bandu baingi bu'ka mubalu' babapangage makowe ga bwabi', baakongwi itabu yabe ya kwiyi'ganikia na kwitiniya mwoto bandu kabalola. Baapangite isabu ya mbanje yaikombwa pi'ma itabu yo, yaai yene samani ngu'lu'. \v 20 Kwa nyo, liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' lyayongekiye landala no yendelya pangika kwa makakala ga Nnu'ngu'. \s Mayu'mano ku Efeso \p \v 21 Pagayomwike pitya makowe go, Pauli aabini pamwoyo wake yenda ku Yelusalemu kwo pi'tya Makedonia na Akaya. Aabaite, “Bu'ka po ika kwo, nipalikwa niyende ku Roma.” \v 22 Kwa nyo, aatumike bandu abi'li' ayangatiyi bake Timoteo na Elasito bannongoli yenda ku Makedonia, ywembe mwene aaigali ku Asia kwa masu'ba. \p \v 23 Awo, nga wai nsimu wu'lu' wagaapitike mayu'mano maku'lu' kwa kitumbu sa ndi'la yi'lu' ya Bwana. \v 24 Mundu yumo ywakemelwage Demetilio, ywaabile na kipala, ayanage yu'ma li'nga tengenesa inyago ya nyumba ya nnu'ngu' ywakemelwage Atemi, na kwapeya nsuluso nku'lu' ywembe na mapundi aine. \v 25 Aakemi pamope na bandu bi'ngi' babapanga lyengo lya upundi wo yana kati ywembe aatikwabakia, “Mwenga mwa bandu! Utayili witu ubu'kana na usulusi wu'no. \v 26 Kai', mwenga mwendakugabona gapanga Pauli ga kwakonga na kwaobeya bandu, ku'no ku Efeso na ku Asia yoti kaabakia panga, ‘Inyago yaiyanilwe na bandu, kinnu'ngu' lili ata pasene.’ \v 27 Kwa nyo kubile na makowe manonopau kwenda kwo obeya isima ya lyengo litu bai lili, ila ata kunyumba ya kunkilikitya nnu'ngu' nnwawa Atemi ywabile nku'lu', ywakilikitilwa ku Asia na dunia yoti, ukulungwa wake waapanga upokonyolilwe.” \p \v 28 Pabayu'wine makowe go, baatiusika no tumbwa panga ndu'ti kababaya, “Atemi ywa Efeso nga nku'lu'!” \v 29 Kilambo soti satwi'li puyo. Bannyingili Gayo na nnyine Alisitako, benekaya ba Makedonia babaabile mumwanja umo na Pauli. Baatikwaboywa no butuka nabo mpaka kulua lwo kwembanikia. \v 30 Mwene Pauli apalage longela na kipi'nga so sa bandu, lakini aumini baatikunkanikiya. \v 31 Alongosi bi'ngi' ba ku Asia, babaabile mambwigalye Pauli, baatumike bandu bankwi'li'ke panga kaneayingi muluwa lwo kwembanikia. \v 32 Pandu po kila mundu endepu'yu'ta bai, ywi'ngi' kalongela li', na ywi'ngi' li'lu', mpaka si'lu' kitamo saatimunaika. Baingi baatangiteli ata kitumbu so kwembana kwabe. \v 33 Ayahudi bannyi'mike Alekisanda nnu'ngi', ngabammakia makowe go longela. Bai, ngaapu'ngya luboko pala aikengi pa kipi'nga sa bandu. \v 34 Lakini pabaakwipwi panga ywembe Nnyahudi, boti kwa pamope baapangite ndu'ti kababaya, “Atemi ywa Efeso nga nku'lu'!” Baayendeli pu'yu'ta nyo kwa masaa gabi'li'. \v 35 Bu'kapo mwandiki ywa kilambo ngakitamika liki kipi'nga sa bandu na aatikwabakia, “Mwenga mwa bandu ba ku Efeso, dunia yoti itangite panga kilambo sa Efeso ngakili'ndi'la nyumba ya Nnu'ngu' Atemi ywabile nku'lu', na si'lu' kinyago sake sakitu'mbwike bu'ka kunani. \v 36 Bai, kwa mwanjaa makowe ga ntu'pu' ywakombwa kugakana, mupalikwa mutame liki kanemupange kikowe sosoti kwa kilokoloko. \v 37 Mwaletike bandu ba pano, pamope no panga bembe banayibali munyumba ya nnu'ngu', wala banankupululi ayu' nnu'ngu' witu. \v 38 Bai, manaitei Demetilio na mapundi aine babile na likowe lyolyoti kwa mundu ywoywoti, mabalasa gabile, na alongosi babile, bakasitakyane kwo. \v 39 Manaitei kubile na makowe gi'ngi' gogoti gamupala, gapalikwa gakaawanikiyilwe pa kibalangwa. \v 40 Kwa mwanjaa tulu'e sitakilwa kwa kitumbu sa puyo yatupangite li'no. Ntu'pu' kitumbu satukombwa piya sakilu'wa yi'ki'tyana na puyo yi'no.” \v 41 Payomwi longela go, kitamo ngakiyomoka. \c 20 \s Pauli ayenda kai' Ugiliki na Makedonia \p \v 1 Paiyomwike puyo ya palu' Efeso, Pauli aakemi pamope aumini, ngaasenga myoyo yabe na kwalaga, ngaayabwa mwanja wo yenda Makedonia. \v 2 Aapi'ti muilambo yambone ya munni'ma wu'lu' ku'no kalongela na bandu makowe maingi ga kwasenga myoyo, ngaika ku Uyunani, \v 3 akwo aatami myei itatu. Aapalike yabwa mwanja kwa ndi'la ya baali yenda ku Shamu, lakini kwa mwanjaa Ayahudi baampangi masauli maakau, ngaileka ndi'la yo no buyangana kwo pi'tya ndi'la ya Makedonia. \v 4 Pauli aalongwaniye na Sopatilo mwana wa Pilo bu'ka Belea, Alisitako na Sekundo bu'ka Tesalonike, Gayo mundu wa bu'ka Delbe, Timoteo pamope na Tikiko na Tilofimo wa kunni'ma wa ku Asia. \v 5 Ila bandu bo baatilongolya, baayi'i kutuli'nda ku Tiloa. \v 6 Bu'ka po pi'ta si'li'ku'si'li'ku' ya makati gangalu'la, na twenga twau'bwike meli bu'ka Filipi. Twaai mumwanja kwa masu'ba matano, ngatulu'mbana na aitu akwo Tiloa, ngatutama yuma yimo. \s Yu'ka kwa Eutiko ku Tiloa \p \v 7 Lisu'ba lya Jumapili, twaakwembine li'nga metwana likati pamope. Pauli aalongei na bandu, nembe kwa mwanjaa aabini bu'ka pammalau' yake, aayendeli longela mpaka meku. \v 8 Mu'lu' musumba kuligolopwa, kwaai na imuli yambone kaiyaka. \v 9 Mwinsembe yumo ywakemelwage Eutiko aatami palililisa, Pauli payendelyage ala liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' kwa masaa gambone, Eutiko aalobi lugono ngatu'mbu'ka bu'ka kugolofa yenetatu. Bantondwi awile. \v 10 Pauli auluki pai', aatiyinama na kunkumbatya ngabaya, “Kanemube na kyukala, ayu' mundu ayu'kite.” \v 11 Bu'kapo Pauli ngau'bu'kya kai' kuligolopwa, aalimetwi likati no lya. Aayendeli longela mpaka kakusaa, ngabu'ka. \v 12 Bandu bammuyanganiye kaya yu'lu' mwinsembe abi mwu'mi, nabembe myoyo yabe yaatiumukuka muno. \s Bu'ka Tiloa mpaka Mileto \p \v 13 Lakini twenga twaatilongolya u'bu'ka mumeli yenda Aso, kwembe ngatwaalagine tukampaki Pauli, kwa mwanjaa apalage ika kwo kwa ndi'la ya magu'lu'. \v 14 Bai, aatukwembite ku'lu' Aso, twamwu'bwiye mumeli, twabu'i pamope mpaka Mitilene. \v 15 Bu'kapo, twayendeli na mwanja, pammalau' yake ngatuika Kio. Lisu'ba lyenebi'li', twayi'mi Samo, na pammalau' ngatuika Mileto. \v 16 Pauli aabini yendelya na mwanja kwa meli wangali pi'tya ku Efeso. Akanage yomwa masu'ba gambone muno akwo ku Asia, kwa mwanjaa atamaniage akalikoli lisu'ba lya Pentekosite ku Yelusalemu. \s Akwo Mileto Pauli aalaga api'ndo ba aumini ba ku Efeso \p \v 17 Pauli paabile ku Mileto, aatumike bandu yenda ku Efeso kwakema api'ndo ba kanisa sababonagane nakwe. \v 18 Pababonagine nakwe aatikwabakia, “Mwenga mwabene munibweni mwanitami na mwenga masu'ba goti, bu'ka lisu'ba lyanitumbwi li'bata pano Asia. \v 19 Nintumikiye Bwana kwa kwibu'ya samani na kwa moli, kanikomeya mapayilwo gaganipatike bu'kana na ulau wa Ayahudi. \v 20 Mutangite panga nimwiyangiteli likowe ata limo lyanilibweni likombwa kunnyangatiya mwenga, lakini nannyi'ganiye pa bandu kai' pansengo gumo mpaka wi'ngi'. \v 21 Naakwi'like Ayahudi na bandu bangali Ayahudi panga banng'alambuki Nnu'ngu' kwa kugaleka masambi na kumwu'bi'lya Bwana witu Yesu Kilisitu. \v 22 Bai, kwa mwanjaa ninnyu'wa Loo Mpeleteu, niyabwa mwanja wo yenda ku Yelusalemu, pamope no panga nigatangiteli gagayenda kunipata kwo. \v 23 Lakini sanikitangite si'no bai panga kila kilambo sanilu'a yenda Loo Mpeleteu anikong'ondelya panga pingwi na ngu'su'mbu' ngainili'nda. \v 24 Lakini, bwu'mi wangu' niubalangilyali panga wa ngama muno kwangu' nenga, kulikoni kwiyomolya nganjo yangu' ya lyengo lyanipeyilwe na Bwana Yesu, lya kwiala abali inannoga ya ngu'ngu' ya Nnu'ngu'. \p \v 25 “Mulole mwoti mwanityangite, ala liyi'gi'yo lya Ukulungwa wa Nnu'ngu', ntu'pu' babaalu'a kunibona kai'. \v 26 Kwa nyo, li'no nendakummakianga panga nenga ntu'pu' mundu ywoywoti ywalu'a oba ywakunibi'kya lukoolo. \v 27 Kwa mwanjaa nenga nasi'yiteli kummakianga goti gaagapala Nnu'ngu'. \v 28 Muli'ndi'le myoyo yinu na kipi'nga soti si'lu' Loo Mpeleteu ammi'kite mwenga. Mulikote kanisa lyake Nnu'ngu' lyaalipi'mite kwa myai yake mwene. \v 29 Nitangite munomuno panga, mananibu'i nenga, bandu alau babalandana na mapu'mbe makali', baalu'a isa kunnyingilyanga wangali kibi'kya kiya kipi'nga si'no. \v 30 Kai', bu'ka mukipi'nga sinu mwabene, baakatuka bandu babaalu'a kwaobeya ayabe kwo galambuya mayi'gano, li'nga baaute aumini na baabi'ngi'ye bembe. \v 31 Kwa nyo, mube minyo ku'no kamuku'mbu'kya panga kwa myaka itatu ntawalia kilo na muntwekati, naatotokilweli kunkwi'li'ka kila mundu, ata kwa moli. \p \v 32 “Bai, nambi'yambi', nimmi'kanga mumaboko ga Nnu'ngu' na kwa liyi'gi'yo lya ngu'ngu' yake lyalikombwa kunsenga, na kumpeyanga ulisi pamope na boti babapeleteyilwe. \v 33 Nenga naaminyikiyeli mbanje, wala ili'be yoyoti yaileta utayili. \v 34 Mwenga mwabene mutangite panga maboko gangu' gano gatumike kwo paalya makowe gangu' namwene na balu' babaabile pamope nanenga. \v 35 Kwa makowe goti, ninnayite panga kwa ndi'la yo panga kasi kwo binia, tupalikwa kwayangatiya bangali uweso na kugaku'mbu'kya mayi'gi'yo ga Bwana Yesu gaabaite, ‘Nantali muno kumpeya mundu kulikoni pokya bu'ka kwa mundu.’” \p \v 36 Payomwi longela go, Pauli aatikilikita na kunnu'ba Nnu'ngu' pamope nabo. \v 37 Boti baatili'la muno, ku'no kabannaga kwa kunkumbatya na kunnonia, \v 38 baatitotokelwa munomuno, kwa si'lu' saabakiye panga baalu'a kummonali kai'. Ngabamwindikiya mpaka payingi mumeli. \c 21 \s Pauli au'bu'kya ku Yelusalemu \p \v 1 Patuyomwi lagana nabo, twau'bwike mumeli no yenda ntawalia mpaka Kosi. Pammalau' yake twaikite Lode, patubu'i kwo twayi'i Patala. \v 2 Apo, twaikoli meli yailokage yenda ku Foinike, twaatiu'bu'ka no yendanayo. \v 3 Patuikite Kuplo, twaasegite mbwega na kupaleka kumaki'ya gitu, twayendeli na mwanja mpaka Silia, twayi'mike meli yitu pakiloko sa Tilo, na apo meli yitu ngaipalikwage iuluye kigombo sake. \v 4 Akwo, twaakoli aumini batwaatami nabo kwa yuma yimo. Nabembe kabalongoyelwa na Loo Mpeleteu, bammakie Pauli panga kaneayende ku Yelusalemu. \v 5 Lakini pagayomwike masu'ba gotama palu', twaatibu'ka. Balu' aumini, pamope na alwawa na bana, baatituindikiya mpaka panja ya kilambo. Twaboti twaatikilikita palu' pambwani na kunnu'ba Nnu'ngu'. \v 6 Patuyomwi lagana, twaayingi mumeli, nabembe ngababuyangania kasabe. \p \v 7 Patubu'i Tilo, ngatuika ku Tolemai, akwo twatami nabo alongo aumini kwa lisu'ba limo kwapanga abali no bonagana nabo. \v 8 Pammalau' yake twatibu'ka ngatuika Kaisalia, twaiki munyumba ya Pilipi ywaalage abali inannoga, ywaabile yumo mwa balu' bandu saba babaasagulilwe ku Yelusalemu kwayangatiya alwawa awi'li'ka. \v 9 Pilipi aabile na ai'nja banee, bembe baapeyilwe uweso wa ulondoli wa Nnu'ngu'. \v 10 Bai, patutami kwo kwa masu'ba gambone, ngaisa Agabo, nnondoli yumo ywa Nnu'ngu', bu'ka ku Yudea. \v 11 Paatukolile, aautweti nkanda wa Pauli na kwitaba maboko na magu'lu' no baya, “Loo Mpeleteu abaya nnyanya, ‘Ayahudi ku'lu' ku Yelusalemu nga mwabaalu'a kuntaba mwene nkanda wu'no nyinyonyo na kunnyi'ya mumaboko ga bandu bangali Ayahudi.’” \p \v 12 Patugayu'wine go, bandu bi'ngi' babaabile pamope na twenga ngatunnu'ba muno Pauli kaneayende ku Yelusalemu. \v 13 Lakini Pauli aatiyangwa, “Mupala panga namani? Mupala kuniti'kwana mwoyo wangu' kwa moli ginu? Nenga niyi'ki'tile kwenda tabilwa baili, ata kiwo kwa kitumbu sa lina lya Bwana Yesu.” \v 14 Paakani yi'ki'tya katukatu gatummakie, ngatunneka katubaya, “Lyalibini Bwana lipaangike.” \v 15 Patutami palu' kwa masu'ba, twaibi'i wiso no yendelya na mwanja witu wa ku Yelusalemu. \v 16 Bi'ngi' ba aumini bu'ka Kaisalia baalongwaniye na twenga kutuindikia, ngatuika kasake Mnasoni, mundu wa Kuplo, akwo ngatwaayi'i tama. Ywembe aabile yumo ywa aumini ba patumbu. \s Pauli akwembana na Yakobi akwo ku Yelusalemu \p \v 17 Patuikite ku Yelusalemu, alongo baatupoki kwo napusika muno. \v 18 Pammalau' yake, twalongwaniye na Pauli yenda kwakaulya Yakobi na api'ndo boti ba kanisa. \v 19 Payomwi kwapanga abali, Pauli aabakie makowe goti limo ata li'ngi' gaagapangite Nnu'ngu' kwa bandu bangali Ayahudi kwo pi'tya lyengo lyake. \v 20 Pabaagayu'wine go, bankwi'yite Nnu'ngu' na bammakie Pauli, “Nnongo! Lola, kubile na maelupu ga Ayahudi babayi'ki'tya panga aumini, na boti baikamwa salya ya Musa. \v 21 Tubakiyilwe panga, wayi'gana Ayahudi babatama pamope na bandu bangali Ayahudi baisalawe salya ya Musa, kanebaaine bana babe liku'mbi', na baileke yali yabe ya Kiyahudi. \v 22 Tumbwelelo, bakosali yu'wa panga wisile ku Yelusalemu, bai, tupange buli? \v 23 Bai, upange li'lu' lyatukubakia. Tubile na bandu nsese pano, bembe babi'i nyalili kwa Nnu'ngu'. \v 24 Wiyingiye kwa bandu baa, uli'pe mbanje yoti kwa kwiipeletea pamope nabembe, na basekulwe nywili yabe. Kwa ndi'la yi', boti balu'a tanga panga makowe gabaagayu'wine gai gammali'la, nawenga uyendelya kwikamwa salya ya Musa wisowiso. \v 25 Bu'kana na balu' bandu bangali Ayahudi babaabile aumini, twaapeleki balua yatwabakiye panga kanebalye ilyo ya paibi'ki'lyo ya kinnu'ngu' ba ubu'su', kanebanywe myai, kanebalye inyama yaipopotolilwe, na kanebatome ilu'mbu'.” \p \v 26 Bai, pammalau' yake Pauli aatweti balu' bandu no panga nabo ibala ya kwiipeletea. Bu'kapo, ngayingya mu Nyumba ya Nnu'ngu', kaabakia makowe ga kuuyomolyo wa lisu'ba lya kwiipeletea na salaka yayaalu'a piyilwa kwa kila mundu. \s Pauli aboyolwa mu Nyumba ya Nnu'ngu' \p \v 27 Galu' masu'ba saba pagaegeli yomokya, bi'ngi' ba Ayahudi bu'ka Asia babaamweni Pauli mu Nyumba ya Nnu'ngu', ngabakisopa kipi'nga soti sa bandu na ngabammoywa. \v 28 Baapangite ndu'ti kababaya, “Mwaisilaili mwaitu, mutuyangatiye! Ayu' nga yu'lu' mundu ywannyi'gana kila mundu na kila pandu taukana na bandu bitu, salya yitu, ata Nyumba ya Nnu'ngu'. Kai', aaletike Agiliki mu Nyumba ya Nnu'ngu' na kupasapuya pandu pano papeleteu.” \v 29 Baalongei nyo kwa mwanjaa patumbu baamweni Tilofimo, mwenekaya wa ku Efeso, alongwaniye na Pauli kabatyanga pamope, bakitage kwaali' Pauli aannyingiye mu Nyumba ya Nnu'ngu'. \v 30 Kilambo soti saatwi'li puyo, bandu baaisi bu'ka kila pandu, baammoywi Pauli na kunkwakwatya panja ya Nyumba ya Nnu'ngu'. Popopo milyango yabe ngaiyigalilwa. \v 31 Baabini kummulaga, lakini abali yaamwiki kolongosi ywa yesi lya Kiroma panga ku Yelusalemu kwoti kwaai na puyo. \v 32 Popopo, mpi'ndo ywa Yesi aatweti asikali na alongosi ba yesi. Nabembe pabaamweni mpi'ndo ywa yesi na asikali, ngabasomwa kunku'mbwa Pauli. \v 33 Yu'lu' mpi'ndo ywa yesi aamwegeleli Pauli na kummoywa, aamulise atabilwe kwa pingwi ibi'li'. Ngalaluya, “Ayu' nyai? Kai', apangite namani?” \v 34 Bandu bi'ngi' palu' pa kipi'nga sa bandu bapangage ndu'ti, aba kabalongela li', balu' kabalongela li'lu'. Yu'lu' mpi'ndo ywa yesi waibweni panga akombwali tanga kitumbu sa yi'lu' ndu'ti, aamulise Pauli apelekelwe kunyumba ya banayesi. \v 35 Pauli paikite pa ngasi, asikali baampu'twi nnani nnani kwo yogopa puyo ya si'lu' kipi'nga sa bandu, \v 36 kwa mwanjaa sendekummi'ngi'ya ku'no kakipanga ndu'ti kababaya, “Mummulagi kwo!” \s Pauli aikengya kwa Ayahudi \p \v 37 Pabaannyingiyage munyumba ya banayesi, Pauli aannu'bite mpi'ndo ywa yesi kammakia, “Wendanji'ki'ti'ya kukubakia kikowe?” Yu'lu' mpi'ndo ywa yesi ngannyangwa, “Kumbe umanyi longela Kigiliki! \v 38 Kwa nyo wenga wa yu'lu' mundu ywa Misili lili, ywaapangite puyo masu'ba gagapite kaalongoya makatauluma 4,000 mpaka kulubele?” \v 39 Pauli ngayangwa, “Nenga nga Nannyahudi, nibelekuli Taliso akwo Kilikia, namwenekaya ywa kilambo sakitanganikwe na boti. Sonde li'li'li', uniyi'ki'ti'ye nilongele na bandu ba.” \v 40 Yu'lu' mpi'ndo ywa yesi ngaannyi'ki'ti'a. Kwa nyo Pauli aayi'mi mungasi, aapu'ngi luboko balu' bandu, pabaatami liki, aatumbwi longela nabo kwa Kiebrania. \c 22 \p \v 1 Aatibaya, “Mwenga mwalongo bangu' na akina tati' bangu', munipi'kani mwaniikengya nnu'ngi' yinu.” \v 2 Pabayu'wine kalongela nabo kwa Kiebrania, baayongiye tama liki kulikoni patumbwi longela. Nembe Pauli aayendeli longela, \v 3 “Nenga Nannyahudi, nibelekuli Taliso ku'lu' Kilikia. Lakini naaku'li paapano pano pa kilambo sa Yelusalemu kwa mayi'gano ga mwalimu wangu' Gamalieli. Naayi'ganilwe wisowiso mwaiyenda salya ya api'ndo bitu, kaniyi'ma kwa mwoyo woti kwa Nnu'ngu' kati mwenga mwabene mwamubile nambi'yambi'. \v 4 Naatesike bandu ba ndi'la yi'no ata kwapanga babulagilwe kanaaboywa annalu'me kwa alwawa na kwataikulya kuutabilwe. \v 5 Mpi'ndo wa dini na balasa lyoti liku'lu' lya api'ndo, bendakombwa kong'ondelya likowe lyo. Bu'ka kwabe, naapeyilwe balua yabaandikilwe balu' Ayahudi babaabile ku'lu' ku Damasiko. Naayi'i Damasiko li'nga nikaaboywe bandu ba ndi'la yo, na kwaleta Yelusalemu babile atabilwe li'nga bakapwatilwe. \s Pauli alongelya abali yo kosopolelwa kwake \r (Mako 9:1-19, 26:12-18) \p \v 6 “Panaabile mundi'la kanili'nga Damasiko, musaa sita ya muntwekati, niimukya bweya nku'lu' bu'ka kunani kaunimulika mundu mwoti. \v 7 Apo nganitu'la pai', nganiyu'wa lilobe kalinibakia, ‘Sauli, Sauli! Mboni wendakunitesa?’ \v 8 Nganilaluya, ‘Wa bwana, wenga wanyai?’ Nembe nganibakia, ‘Nenga ngana Yesu ywaunitesa.’ \v 9 Bai, balu' bandu babaabile pamope nanenga, baaubweni wu'lu' bweya, lakini baaliyu'wineli li'lu' lilobe lya yu'lu' ywalongelage nanenga. \v 10 Bai, nenga naatilaluya, ‘Bwana, nipange buli?’ Nembe Bwana aatinibakia, ‘Ukatuke, uyende ku Damasiko, akwo ukabakiyilwa makowe goti gopalilwa kugapanga.’ \v 11 Bu'kana na wu'lu' bweya nkali', nakombwili banjwa, kwa nyo yapalikwe balu' ayangu' banitandaye mpaka paniikite ku Damasiko. \p \v 12 “Akwo, kwaabile na mundu yumo ywabi'ngi'yage salya ya Musa munomuno na kunkilikitya Nnu'ngu'. Ywembe aatiisimilwa muno na Ayahudi babatamage Damasiko, lina lyake Anania. \v 13 Ywembe aaisi kunilola, ngayi'ma papipi yangu' ngabaya, ‘Wa nnongo wa Sauli! Ubanjwe kai'.’ Popopo, nganibanjwa kai' na kummona. \v 14 Ngabaya, ‘Nnu'ngu' wa au'ku' bitu akusawi upate tanga mwapala Nnu'ngu', kummona Mwene Aki, na kumpi'kania mwene kalongela. \v 15 Kwa mwanjaa ukankong'ondelya wamwene kwa bandu boti, kawabakia galu' gaugabweni na kugayu'wa. \v 16 Bai, nambi'yambi' mboni wendasi'li'ya? Uyi'me, ukabatisilwe, ukagu'lu'li'lwe masambi gako, kaulu'ba kwa lina lyake Bwana.’ \s Kemelwa kwa Pauli kwaalya bandu bangali Ayahudi \p \v 17 “Panibuyangani ku Yelusalemu, kanisalya mu Nyumba ya Nnu'ngu' naagabweni makowe gayambi'. \v 18 Naamweni Bwana kanibakia, ‘Uyu'mbi'ti'ke bu'ka ku Yelusalemu, kwa mwanjaa bandu ba pano baayi'ki'tyali gawalu'a kwabakia bu'kana na nenga.’ \v 19 “Nani nganibaya, ‘Bwana, ata bembe batangite panga nenga nganiyendage ku mayumba goti ga kunnu'ba Nnu'ngu' li'nga kwayi'ya muutabilwe na kwaku'mbwa balu' babakuu'bi'lya. \v 20 Palu' payaayitanike myai ya nkong'ondeli wako Sitefano, nenga namwene naayi'mi pambwega, kaniyi'ki'tyana na sakipaangilwage, ku'no kanaali'ndi'lya magu'bo gabe abulagi.’ \v 21 Bwana ngaanibakia, ‘Uyende, kwa mwanjaa nilu'a kutuma kuutalu kwa bandu bangali Ayahudi.’” \p \v 22 Si'lu' kipi'nga sa bandu saatikumpi'kania mpaka palu' paabaike likowe lyo, ngapabau'bu'ya malobe gabe kababaya, “Mummulage, mundu wa kubi nya apwaikali kunneka mwu'mi!” \v 23 Baayendeli panga ndu'ti ku'no kabakung'unda makoti gabe no timwana lyu'ku'mbi' kwa nyongo muno. \v 24 Kolongosi ywa yesi aamulise bandu bake bampeleke Pauli nkati ya nyumba ya banayesi, aalagi panga bammese mikwasu mpaka aabakie kitumbu sa Ayahudi kumpangya ndu'ti. \v 25 Lakini pabaayomwi kuntaba li'nga batumbwe kummesa kwa mikwasu, Pauli aannalwiye asikali yumo ywaayi'mi po, “Buli, yendayi'ki'ti'lwa kwinu kummesa mikwasu mwenekaya ywa Roma wangali senulwa?” \v 26 Yu'lu' asikali paayu'wine go, ampeleki abali mpi'ndo ywa yesi kabaya, “Upala panga namani? Mundu yu' ngite mwenekaya wa Roma!” \v 27 Bai, mpi'ndo ywa yesi aannyendeli Pauli kunnaluya, “Umbakie, wenga wa mwenekaya wa ku Roma?” Pauli ngayangwa, “Ngamwembe.” \v 28 Mpi'ndo ywa yesi aatibaya, “Nanenga nyinyonyo, nipatike wenekaya wa Roma kwo pi'ma kwa mbanje yansima.” Pauli ngabaya, “Lakini nenga namwenekaya ywa Roma bu'ka belekwa.” \v 29 Balu' bandu babapalage kumpekeseni Pauli baatikunneka no bu'ka. Ata yu'lu' mpi'ndo ywa yesi pakwipwi panga antabike Pauli, mwenekaya ywa Roma, aatiyogopa muno. \s Pauli pa Balasa Liku'lu' lya Ayahudi \p \v 30 Pammalau' yake, kwa mwanjaa yu'lu' kolongosi ywa yesi apalage tanga kitumbu sa Pauli laumilwa na Ayahudi, aatikunnyu'gu'lya na kwalagya api'ndo ba dini na Balasa lyoti liku'lu' bakwembane. Bu'kapo, annyi'mike Pauli nnu'ngi' yabe. \c 23 \p \v 1 Pauli aabu'nju'li minyo balu' bandu ba Balasa Liku'lu' aatibaya, “Mwalongo bangu', nenga kwo binia pamwoyo wangu', ntu'pu' so senulwa nnu'ngi' ya Nnu'ngu' mpaka pano panibile.” \v 2 Mpi'ndo ywa dini Anania aamulise balu' babaayi'mi papipi na Pauli banku'mbwe mbande pankano. \v 3 Bai, Pauli ngammakia, “Nnu'ngu' alu'a kuku'mbwa, wenga wawipanga wannogau, kumbe wannau. Wenga utami po kunisenwa nenga bu'kana na salya, nawenga witi'kwana salya kwa kuniku'mbwa nenga!” \v 4 Bandu babaayi'mi palu' ngabammakia Pauli, “Wenga ulowa kumpwi'wa mpi'ndo nku'lu' ywa dini ywa Nnu'ngu'!” \v 5 Pauli ngayangwa, “Mwalongo bangu', naatangiteli panga ywembe nga mpi'ndo ywa dini. Kwa mwanjaa iandikilwe, ‘Kaneunnongeli maakau kolongosi ywa bandu bako.’” \p \v 6 Pauli paakwipwi panga bi'ngi' baai Masadukayo na bi'ngi' Mafalisayo, aau'bwiye lilobe pa Balasa Liku'lu', “Mwalongo bangu', nenga na Mfalisayo, mwana wa Mafalisayo. Pano nenga nisitakilwa mwanjaa nipi'kanilya yu'ka kwa bandu babawile.” \v 7 Payomwi longela go, ngabatumbwa gongwana Mafalisayo na Masadukayo, na Balasa Liku'lu' lyabaganike ipi'nga ibi'li'. \v 8 Kitumbu sene sai si'no, Masadukayo bau'bi'lya panga ntu'pu' yu'ka kwa ywawile, kai' ntu'pu' malaika, au loo, lakini Mafalisayo bagau'bi'lya ago goti. \v 9 Ndu'ti yatiyongeya, na bi'ngi' ba balimu ba salya bu'ka mukipi'nga sa Mafalisayo baayi'mi wi'ma no taukana kwa makakala, “Tukibonali kikowe sosoti sakibile kyakau kwa mundu yu', kwaali' loo au malaika aatilongela nakwe.” \p \v 10 Bulwe waai nku'lu', mpi'ndo ywa yesi aayogwipe panga balu'e kunnumia muno Pauli, ngaamulisa ipi'nga ya banayesi iuluke na kummu'ya Pauli pakatikati yabe kwa makakala na kunneta nkati ya nyumba ya banayesi. \v 11 Kilo si'lu', Bwana aayi'mi papipi nakwe aatikummakia, “Ube na mwoyo nku'lu', kwa mwanjaa kati mwaunikong'ondeli ku Yelusalemu, ipalikwa ukanikong'ondeli nyaanyalu'nyalu' akwo ku Roma.” \s Ayahudi baamwa kummulaga Pauli \p \v 12 Pakusile, Ayahudi baatami kitamo pamope na baabi'i nyalili panga, “Tulyali wala tunywali mpaka tummulage Pauli.” \v 13 Na babaabi'i nyalili yo, baai bandu alubaini no pi'ti'li'ki'ya. \v 14 Baayendeli api'ndo ba dini na alongosi no baya, “Twiitabite pamope kwa nyalili panga tulyaali mpaka tummulage Pauli. \v 15 Bai, mwenga pamope na api'ndo ba Balasa Liku'lu', mummakie kolongosi ywa yesi annete Pauli akwo kwamubile, ipange kati mupala tanga kinkati makowe gake na twenga twibi'i wiso kummulaga abile balo mundi'la.” \p \v 16 Lakini mwipwawe Pauli paliyu'wine likowe lyo lya kumpelemba, aayi'i ku'lu' kunyumba ya banayesi na kummakia Pauli likowe lyo. \v 17 Apo Pauli ngankema asikali yumo na kummakia, “Untole mwinsembe yu' umpeleke kwa mpi'ndo ywa yesi abile na kikowe sa kummakia.” \v 18 Kwa nyo, yu'lu' asikali aampelike yu'lu' mwinsembe kwa mpi'ndo ywa yesi, ngammakia, “Pauli yu'lu' ntabilwe aatinikema na kunilu'ba ninnete ayu' mwinsembe kwaubile, kwa mwanjaa abile na likowe lya kukubakia.” \v 19 Mpi'ndo ywa yesi aankamwi luboko aywo mwinsembe na kumpeleka kuu'lu', ngannaluya, “Upala kunibakia namani?” \v 20 Yu'lu' mwinsembe ngabaya, “Ayahudi basikisine bakulu'be umpeleke Pauli ku Balasa Liku'lu' kabaku'pi'ki'ya, panga Balasa Liku'lu' lipala lipate abali ya nkati bu'kana na mundu ywo. \v 21 Lakini wenga kaneuyi'ki'ti kwa mwanjaa kubile na bandu babapi'ti'li'kiye alubaini, babile wi'ma li'nga kuntangya. Babi'i nyalili kotoka lya wala nywa kili'be sosoti mpaka bammulage Pauli. Tumbwelelo bai wi'ma, bakupi'kania mwaulu'a baya.” \v 22 Yu'lu' mpi'ndo ywa yesi annei mwinsembe aibu'ki kankwi'li'ka panga, “kaneummakie mundu ywoywoti makowe gano gaunibakiye.” \s Pauli apelekelwa kwa mpi'ndo ywa nkoa \p \v 23 Bai, yu'lu' mpi'ndo ywa yesi aakemite alongosi abi'li' ba yesi lyake na kwabakia, “Mubi'ke wiso banayesi 200, banayesi babau'bu'ka farasi 70, na banayesi babatumya mikwaa 200 bayende Kaisalia. Mutame wiso kwo bu'ka li'no saa itatu ya kilo. \v 24 Mubi'ke wiso farasi ba kumpu'twa Pauli li'nga akaike salama kwa ntawala Felisi.” \v 25 Aywo mpi'ndo ywa yesi aamwandiki balua Felisi inyanya. \p \v 26 “Nenga na Klaudio Lisia nikuandikya wenga wa mwisimiwa Felisi, wa mpi'ndo ywa nkoa. Salamu! \p \v 27 “Mundu yu' aaboyolilwe na Ayahudi li'nga kummulaga. Nenga panibakiyilwe panga ywembe mwenekaya wa Roma, naayi'i na kipi'nga sa banayesi kunkosopolya. \v 28 Nani nipalage tanga kitumbu sa Ayahudi kunsitakya, nganimwikiya ku Balasa lyabe Liku'lu'. \v 29 Nganikwipwa panga bansitaki mwanjaa ntau waubu'kana na salya yabe, lakini aapangiteli likosa lyolyoti lyo senulwa waa, wala tabilwa. \v 30 Panibakiyilwe panga Ayahudi baapangite ulau wo pala kummulaga, nganibinia kunneta kasako kiyu'ngu'ya, naalagi babapala kunsitakya sabasitaki kasako.” \p \v 31 Bai, balu' banayesi, kati mwabaabakiyilwe, bampu'twi Pauli kilo na kumpeleka Antipatili. \v 32 Pammalau' yake, balu' banayesi babayendage kwa magu'lu' ngababuyangania Yelusalemu kulua lwabe, kwaleka babayenda na farasi bayendeli pamope na Pauli. \v 33 Pabaaikite Kaisalia, bampei mpi'ndo ywa nkoa yi'lu' balua, na kummi'ka Pauli mmoko gake. \v 34 Felisi paisomike balua yo, ngaalaluya panga mundu yu' abu'i kunkoa gani. Paabakiyilwe panga abu'ka ku Kilikia, \v 35 ngabaya, “Naupi'kania mwalo wako pabaaisa babakusitakile.” Bu'kapo, ngaamulisa Pauli ali'ndi'li'lwe munyumba ya nkulungwa Helode. \c 24 \s Ayahudi bansitakya Pauli \p \v 1 Pagapite masu'ba matano, mpi'ndo ywa dini Anania aalongwaniye na alongosi nsi'si' na Telitulo nkengeli wa salya mpaka Kaisalia. Bannyendeli Felisi, Kolongosi ywa nkoa, li'nga bansitaki Pauli. \v 2 Pabankemite Pauli, Telitulo aatumbwi kunsitakya kabaya. \p “Mundumuko Felisi, kwo pi'tya wenga tupatike likenge liku'lu', no bu'kana na mwautulongoya, nni'ma gu'no ugalambwike kwa manogau gambone. \v 3 Kwa goti, twendasukulu na kugapokya kila pandu na kila lisu'ba. \v 4 Lakini kanenisi'li'ye muno, nikulu'ba upi'kani kwa kiya sako, makowe maipi gatupala longela. \v 5 Tukwipwi panga mundu yu' ywakunng'andyali. Ngaywatumbwi kwayu'maniya Ayahudi boti padunia, kai' ywembe nga mpi'ndo ywa kipi'nga sa Anasaleti. \v 6 Kai' aapayite kualabiya upeleteu wa Nyumba ya Nnu'ngu', lakini twatikummoywa. \v 8 Na wamwene wendakombwa kumpekeseni wiso mundu ywo makowe gatunsitakilya.” \v 9 Ayahudi nabembe ngabayi'ki'tyana na makowe go gakunsitakya Pauli kababaya panga goti ga kakape. \s Pauli aikengya kwa Felisi \p \v 10 Na ntawala ampu'ngi luboko Pauli kati mwanju wa kunnyi'ki'ti'a alongele, nembe ngabaya, “Nenga ntu'pu' kyukala sosoti sa kwikengya nnu'ngi' yako, kwa mwanjaa nitangite panga wenga wa nsenuli ywa nni'ma gu'no bu'ka kwai'mbu'. \v 11 Wenga wamwene wendakombwa kwipwa panga ganapi'tali masu'ba ku'mi na gabi'li' bu'ka panaayi'i ku Yelusalemu kunnu'ba Nnu'ngu'. \v 12 Bandu ba banikolili nkati ya nyumba ya Nnu'ngu', wala mumayumba ga kunnu'ba Nnu'ngu', wala pandu popoti pamisengo kanitaukana na mundu au kanaabakia bandu bapange puyo. \v 13 Wala, bakombwali kong'ondelya makowe gabanisitakilya nambi'yambi'. \v 14 Ila niyi'ki'tya likowe limo kasako, panga nintumikia Nnu'ngu' ywa au'ku' bitu no bi'ngi'ya ndi'la yi'lu' yabaibaya yo ubu'su'. Nenga niu'bi'lya kila kikowe sakiyi'ki'tyana na gagaandikilwe mu salya ya Musa na muitabu ya alondoli ba Nnu'ngu'. \v 15 Nenga niu'bi'lya kwa Nnu'ngu' kati mwabau'bi'lya bembe panga bandu boti, anogau na alau, baayu'ka. \v 16 Kwa nyo, nendakwikasa masu'ba goti tama maisa manogau wangali senulwa na mwoyo wangu', kwa Nnu'ngu' na kwa bandu. \p \v 17 “Bu'ka po tama myaka yambone kuutalu na nni'ma wangu', naaisi kwaletya alongo bangu' ba Kiyahudi babaabile akiba, kili'be sa kwayangatiya na salaka kwa Nnu'ngu'. \v 18 Panipangage makowe go, baanikoli munyumba ya Nnu'ngu', niyomwile panga ibala ya kwiipeletea. Naabileli na kipi'nga sa bandu wala puyo. \v 19 Lakini palu', baabile Ayahudi bu'ka kunkoa wa Asia, bembe ngabapalilwage isa kasako, kunisitakya mana baalibweni likosa lyolyoti kwangu' nenga. \v 20 Au, bandu bababile pano babaye bene likosa lyabalibweni kwangu' nenga, pabaniyi'mike pa Balasa lyabe Liku'lu'. \v 21 Ila likowe limo bai lyanilongei kwo tu'ndu'bi'a lilobe panaayi'mi, ‘Nenga li'no nisitakilwa mwanjaa niu'bi'lya panga, bababile kumambi', baayu'ka.’” \p \v 22 Bai Felisi, ywaabile aitangite ndi'la yi'lu' ya Yesu wisowiso, aamulise munaisa kabaya, “Naayomwa makowe ginu paaisa mpi'ndo ywa yesi Lisia.” \v 23 Nga mwamulisa yu'lu' asikali panga baanni'ndi'le Pauli amo muutabilwe, lakini banneke maulu pasene, na kanebaakanikie mambwigalye isa kumpeya saapala. \s Pauli endatabilwa \p \v 24 Pagaapite masu'ba, Felisi aaisi na nnyumbowe Dulusila, ywembe aai Nnyahudi. Aapiyite amuli akemelwe Pauli, aampi'kani abali ya imani yaibile kwa Yesu Kilisitu. \v 25 Lakini, Pauli paalongelage abali ya aki, baa na uweso wa kugasinda maminyikiyo ga yi'ga, no bu'kana na ukumu yayaaisa, Felisi aapatike bwoga no baya, “Gautubakiye gali'ngani! Wendakombwa bu'ka. Panaakupala, naakukema.” \v 26 Kai', Felisi aakokoti kunkema Pauli no longela nakwe, aganiage alu'a kumpeya mbanje. \p \v 27 Na payatimi myaka ibi'li', Polikio Fesito aayingi muutawala pandu pa Felisi, lakini mwanjaa Felisi apalage kwapulaisa Ayahudi, nganneka Pauli muutabilwe. \c 25 \s Pauli apeleka mwalo kwa Kaisali \p \v 1 Pagapite masu'ba gatatu bu'ka Fesito ika Kunkoa wa Kaisalia, ngau'bu'ka yenda ku Yelusalemu. \v 2 Ku'lu', api'ndo ba dini na alongosi ba Ayahudi ngabansitakya Pauli kwa Fesito. \v 3 Bampembelyage Fesito aapangi manogau kwa kwaletya Pauli ku Yelusalemu, kwa mwanjaa bapalage bannyu'bi'li li'nga bammulage mundi'la. \v 4 Fesito ngayangwa, “Pauli endali'ndi'li'lwa muutabilwe akwo ku Kaisalia, na namwene niyenda kwokwo nambi'yambi'. \v 5 Bai, alongosi binu baeli nanenga bakansitaki mana apangite kikowe kilau mundu yu'.” \p \v 6 Payomwi tama kwo masu'ba manane au ku'mi, Fesito aabuyangani ku Kaisalia. Pammalau' yake aatami pa kiti'gu' so senwa no amulisa Pauli aletelwe. \v 7 Paaisi Pauli, Ayahudi babaaisi bu'ka ku Yelusalemu, baayi'mi papipi nakwe na kunsitakya kwa makowe matopau, gangali bembe kombwa kugaawanikiya panga kakape. \v 8 Pauli ngaikengya kwo baya, “Nenga nipangiteli ulau wowoti musalya ya Ayahudi, munyumba ya Nnu'ngu', ata kwa Nkulungwa wa Roma, Kaisali.” \v 9 Lakini Fesito kapala kwapulaisa Ayahudi, ngannaluya Pauli, “Buli, upala yenda ku Yelusalemu mwalo wako ukapi'kanilwe nnu'ngi' yangu' kwa kitumbu sa makowe gano?” \v 10 Pauli ngabaya, “Nenga niyi'ma pano pakiti'gu' so senwa sa Kaisali, ngapanipalikwa senulwa. Naapangyali ulau Ayahudi, na wamwene utangite. \v 11 Manaitei nikosite na nipangite ulau wo pwatilwa kiwo, nikanali bulagilwa. Lakini manaitei likowe lyabanisitakilya lya kakape lili, ntu'pu' ywakombwa kunikamukiya kasabe. Nikulu'ba mwalo wangu' nipeleke nnu'ngi' kwa Kaisali!” \p \v 12 Bai, Fesito payomwi longela mwalo wo na api'ndo bake ba Balasa Liku'lu', ngabannyangwa, “Upalike yenda nnu'ngi' kwa Kaisali. Bai, ulu'a yenda kwa Kaisali!” \s Fesito ammakia Agilipa abali ya Pauli \p \v 13 Pagapite masu'ba nsi'si', Nkulungwa Agilipa na Belinike nnu'mbu'we baayi'i Kaisalia kunkemya Fesito. \v 14 Baatami kwo kwa masu'ba maingi, nembe Fesito ngammakia Agilipa mwalo wa Pauli, “Kubile na mundu yumo pano, ywembe Felisi aannei muutabilwe. \v 15 Panaayi'i ku Yelusalemu, api'ndo ba dini na alongosi ba Ayahudi baanibakie makowe gake, kabanilu'ba ninsenwe. \v 16 Lakini nenga naayangwi panga, kwa yali ya Kiroma, mundu apwatilwali mpaka ywasitakilwe akwembane na babaansitakile pamope, no peyelwa lisu'ba lya kwikengya kwa ulau wabansitakilya. \v 17 Bai, pabaaikite pano nasi'yiteli, pammalau' yake naatami pakiti'gu' sangu' so senwa no lagya aywo mundu aletelwe. \v 18 Na babansitakile pabaayi'mi, bapiyiteli ulau kati mwaniganiyage. \v 19 Ila, bendetaukana nakwe kwa makowe ga dini yabe, na kwa abali ya mundu yumo ywakemelwa Yesu. Ywembe aatiwaa, lakini Pauli ali'ndi'ndi'lya ai mwu'mi. \v 20 Kwa mwanjaa naatangiteli mwo pekeseni kakape ya mwalo wu', nannalwiye Pauli panga mana apala yenda ku Yelusalemu akapi'kanilwe kwo makowe ga mwalo gu'. \v 21 Lakini Pauli palu'bike panga mwalo wake ukapi'kanilwe na Nkulungwa wa Roma, nganiamulisa ali'ndi'li'lwe musumba sa atabilwe mpaka panampeleka.” \v 22 Bai, Agilipa ngammakia Fesito, “Nani napendike nikampi'kania mundu yu' namwene.” Fesito ngayangwa, “Walu'a kumpi'kania malau'.” \s Pauli nnu'ngi' ya Agilipa na Belinike \p \v 23 Bai, pammalau' yake Agilipa na Belinike baaisi kwo isimika muno pabayingyae muliku'ta lya mikutano, babile na alongosi ba yesi na api'ndo ba kilambo. Fesito ngaamulisa bannete Pauli. \v 24 Fesito ngabaya, “Nkulungwa Agilipa, na mwaboti mwamubile pano pamope na twenga! Ayu' mundu ywamummona, Ayahudi boti bansitaki kwangu' ku'lu' ku Yelusalemu na pano nyinyonyo, kabaku'ku'li'ka no panga ndu'ti panga ipalikwa abulagilwe. \v 25 Nenga naibweni panga apangiteli ulau wowoti wo pwatilwa kiwo. Lakini mwanjaa mwene aalu'bike mwalo wake ukapi'kanilwe na Nkulungwa wa Roma, nilu'a kumpelekya. \v 26 Nenga ntu'pu' likowe lya ngama lya kumwandikya Nkulungwa wa Roma kwa makowe gake, ngaapo ninnetike nnu'ngi' yinu, munomuno kwako wa nkulungwa Agilipa, pi'ngi' niwesa pata so andika bu'kana no pekeseni kwako. \v 27 Kwa mwanjaa naapanga makosa kwa kumpeleka ntabilwe wangali awanikiya wisowiso sabansitakilile.” \c 26 \s Maalo ga Pauli nnu'ngi' ya Agilipa \p \v 1 Agilipa ngammakia Pauli, “Lelo, wendakombwa longela makowe gako.” Bai, Pauli ngaapu'ngya luboko no tumbwa longela. \v 2 “Nkulungwa Agilipa, inogelile muno nenga li'no yi'ma nnu'ngi' yako, kwikengya bu'kana na makowe goti Ayahudi gabanisitakile. \v 3 Nipulaika muno kwa mwanjaa wenga utangite mimu yoti ya Ayahudi na makowe gagaapanga bataukane, kwa nyo nikulu'ba ukomeye kwa kunipi'kania. \p \v 4 “Ayahudi boti batangite mwanaatami kunni'ma wangu' bu'ka unng'elo wangu' na ata ku Yelusalemu. \v 5 Baanitangite bu'ka kwai'mbu', na mana bapendile bakombwa kong'ondelya, panga naai na Mfalisayo kwa mu'lu' mwanibi'ngi'yage salya ngali' ya dini yitu. \v 6 Na nambi'yambi', niyi'ma pano senulwa kwa mwanjaa niliu'bi'lya li'lu' lilagano Nnu'ngu' lyaapei au'ku' bitu. \v 7 Makabila gitu ku'mi na gabi'li' gantumikia Nnu'ngu' kilo na muntwekati kwa mwanjaa gau'bi'lya kugabona kagatimya galu' gagalagilwe. Na kwa kitumbu so u'bi'lya ku'lu', wa Nkulungwa, Ayahudi ngabanisitakya! \v 8 Mwanjaa namani mwenga mukana u'bi'lya panga Nnu'ngu' alu'a kwayu'ya babawile? \v 9 Kakape nenga namwene, naau'bi'lile panga nipalikwa kugapanga goti ganikombwa kwa kulilangamisa lina lya Yesu ywa ku Nasaleti. \v 10 Nani naagapangite go ku Yelusalemu. Panaapeyilwe amuli na api'ndo ba dini, naayingiye aumini bake baingi muutabilwe. Pabaasenulwe kiwo, nenga nayi'ki'tile babulagilwe. \v 11 Mala yambone naatikwaku'su'mbwa mumayumba ga kunnu'ba Nnu'ngu', na kwali'ndi'ndi'lya baikane imani yabe. Naatikwausikya kati niminya lilalu', na kwabi'ngi'ya kumili'ma ya kuutalu li'nga kwaku'su'mbwa. \s Pauli ayaulya mwakosopolilwe \r (Mako 9:1-19, 22:6-16) \p \v 12 “Bai, panaabile mulyengo lyo kaniyenda ku Damasiko kwa makakala ga api'ndo ba dini, \v 13 panaabile mundi'la muntwekati, wa Nkulungwa, niubona bweya nku'lu' kulikoni bweya wa lisu'ba kaubu'ka kunani. Bweya wu'lu' waatuti'li'tike twaboti twatwaabile mumwanja wu'lu'. \v 14 Twatu'i pai' twaboti, nganiyu'wa lilobe kalilongela nanenga kwa Kiyahudi, ‘Sauli, Sauli, mboni wendakunitesa? Wendakwilumia bai, kati ng'ombe ywayu'mana na pimbo ya bwana wake.’ \v 15 Nenga nganilaluya, ‘Wenga wanyai Bwana?’ Nembe Bwana ngayangwa, ‘Nenga ngana Yesu ywaunitesa. \v 16 Lakini ukatuke na uyi'me wi'ma lelo. Nikuisili li'nga upange wa ntumisi wangu'. Wenga walu'a panga wa nkong'ondeli wangu', wabakie bandu makowe gaugabweni li'no, na galu' ganaakulaya. \v 17 Nalu'a kukosopolya bu'ka mumaboko ga bandu bako Isilaili na ga bandu bangali Ayahudi, banaakutuma. \v 18 Li'nga waabanjuye minyo gabe, kawaayi'gana babu'ke mulubi'ndu' na kwayingiya mubweya. Baabu'ke bu'ka pai' ya makakala ga Ibilisi na kunng'alambukya Nnu'ngu'. Kwa ndi'la yo u'bi'lya bapate samilwa masambi gabe no peyelwa ulisi pamope na bandu bake apeleteu.’ \s Pauli alongelya utumisi wake \p \v 19 “Kwa kitumbu so, wa Nkulungwa Agilipa, nenga nipanga kati mwanilagilwe palu' panilaayilwe galu' gaganiisili bu'ka kunani. \v 20 Lakini naatumbwi wi'ti' kwaalya benekaya ba Damasiko, nganiyenda ku Yelusalemu na Yudea, kai' na bandu bangali Ayahudi. Naalyage panga bagalambuke bu'ka mumasambi gabe li'nga bammuyangani Nnu'ngu', na babonekane kwa gabapanga panga bagalambwike. \v 21 Kwa kitumbu sa makowe go Ayahudi baaniboywi nibile munyumba ya Nnu'ngu' li'nga banibulage. \v 22 Bai, kwa mwanjaa nipatike uli'ndi'li bu'ka kwa Nnu'ngu', ata li'no nibile nnu'ngi' yinu kaninkong'ondelya mwalongosi na mwabandu bi'ngi' mwamunipi'kania li'no. Kai' nilongelali mayi'gi'yo gi'ngi' gayambi', ila galu' ga alondoli ba Nnu'ngu' na Musa gabaabaite panga gaapitya. \v 23 Yani, Kilisitu aapalikwe pata ngu'su'mbu' no panga nnongoi kwo yu'ka kwa boti babawile, naywembe alu'a ala, panga kwa ndi'la yake, bweya ulu'a mulika kwa Ayahudi na bangali Ayahudi.” \p \v 24 Pauli paabile kaikengya nyo, Fesito ngammakia kwa lilobe liku'lu', “Wenga wa Pauli ubile na lilalu'! Akwo soma kwako muno ngakualabiye malango gako!” \v 25 Pauli ngannyangwa, “Mundumuko Fesito, nenga niminyali lilalu'. Makowe ganikubakia ga kakape na gampu'ku'bi'la. \v 26 Nkulungwa Agilipa aagatangite wiso makowe galu' gagapitike. Nanenga nendakombwa longela kaaniyu'wa wangali yogopa. Ndangite kakape panga makowe aga goti gatanganikwe kwake kwa mwanjaa gaaiyanikweli. \v 27 Wa Nkulungwa Agilipa, wendau'bi'lya mayi'gi'yo gabaalongei alondoli ba Nnu'ngu'? Ndangite panga wendau'bi'lya!” \v 28 Nembe Agilipa ngannyangwa Pauli, “Uwasa panga kwa mayi'gi'yo gako ga nambi'yambi' bai, wendakombwa kunigalambwa nenga panga na Nkilisitu?” \v 29 Pauli ngannyangwa, “Manaitei kwa mayi'gi'yo masene au gambone, ninnu'ba Nnu'ngu', kwenda kwa wenga kisako bai lili, ila ata kwa aba boti babanipi'kania li'no babe kati nenga, lakini kanebaike po yingiyilwa muutabilwe!” \p \v 30 Palongei go, Nkulungwa Agilipa, Mpi'ndo ywa Nkoa Fesito, Belinike na boti babaatami pamope nabo baayi'mi wi'ma. \v 31 Na pabaabile kababu'ka, ngababakiana, “Mundu yu' apangiteli ulau wo pwatilwa kiwo, wala tabilwa.” \v 32 Agilipa ngammakia Fesito, “Mundu yu' kwa kitumbu sa kuupeleka mwalo wake nnu'ngi' ukapi'kanilwe na Nkulungwa ywa Roma, ayu'gu'li'lwa lili.” \c 27 \s Pauli au'bu'ka meli yenda Roma \p \v 1 Bai, paiamulilwe yabwa mwanja wo yenda ku Italia, bammi'i Pauli na atabilwe bi'ngi' muuli'ndi'li wa Yulio ywaabile kolongosi ywa yesi mukipi'nga sakikemelwage “Kipi'nga sa Nkulungwa ywa Roma.” \v 2 Twau'bwike mumeli ya Adilamito yayaabile kaiyabwa pi'tya kumisengo ya kumbwani ya Asia. Twatumbwi mwanja witu tubile pamope na Alisitaliko, mwenekaya wa Makedonia bu'ka Tesalonike. \v 3 Pammalau' yake ngatuyi'ma Sidoni. Yulio aampangi kinannoga Pauli, kwa kunnyi'ki'ti'a akabonagane na mambwiga li'nga bapate kumpeya ili'be yaipalage. \v 4 Bu'kapo, ngatuyingya kai' mubaali yendelya na mwanja witu. Ngatupi'ta lwingo lwa kisiwa sa Kuplo li'nga kuusega nsunga kwa mwanjaa upukatyage yenda kwatuuma. \v 5 Patulokite baali kwiyi' ya kunkoa wa Kilikia na Pampilia, ngatuika kukilambo sa Mila, kunkoa wa Likia. \v 6 Ku'lu', yu'lu' mpi'ndo ywa yesi ngaikolya meli kaibu'ka Alesandulia kaiyenda Italia, nembe ngatuu'bu'ya nkati yake. \p \v 7 Twayendeli na mwanja mbolembole kwa masu'ba maingi. Mwanja waai wo kokona muno, ngatuika papipi na kilambo sa Nido. Na kwa mwanjaa nsunga utukanikiyage pi'ta mu'lu' mwatwabinile, ngatupi'ta lwingo lwa Kilete papipi na kumbwani ya Salumone, kwembe nsunga waai kwaani. \v 8 Twaapite katusega mbwega mbwega kwa tabu muno, ngatuika pandu papakemelwa Kiloko Kigolou, papipi na kilambo sa Lasea. \p \v 9 Twaatami palu' kwa masu'ba maingi. Lisu'ba lyo punga kwa Ayahudi paliyomwike pi'ta, na nsimu wa myanja ya mubaali pangali ntatala waapite. Pauli aatikwaking'inda kabaya, \v 10 “Mwanalu'me, nibona panga mwanja witu ulu'a baa na ntatala na asala yambone, kai' kwenda kwa igombo na meli baili, ata kwa bwu'mi witu.” \v 11 Lakini yu'lu' kolongosi ywa yesi aagau'bi'li muno mayi'gi'yo ga ywailongoya meli na ga mwene meli kuliko gaalongei Pauli. \v 12 Na mwanjaa kiloko si'lu' saapwaikeli tama nsimu wa kipepwe, baingi baapiyite usauli wo paya baike Fonisi, pakiloko salama sa Kilete, kwo tama nsimu wa kipepwe. \s Kimbu'nga kiku'lu' mubaali \p \v 13 Nsunga nsene pawaatumbwi pukatya bu'ka lwingo lwa kusi, bawasage panga bendakombwa timisa kati mu'lu' mwabaabinile. Ngabau'bu'ya kiyi'mi'kyo no yendelya mbwega mbwega papipi muno na Kilete. \v 14 Popopo ngawisa nsunga nkali' bu'ka kisiwa sa Kilete, bandu baukemite nsunga wa “Eurakilo”. \v 15 Meli ngaiku'mbu'lwa na nsunga nkali', na yakombwili yu'mana naso. Ngatulola minyo bai ikwakwatilwe na nsunga. \v 16 Patwaabile katupi'ta lwingo lwa kisiwa sa Kauda, twapatike kwani pasene, kwa mwanjaa saatuibiliye na nsunga. Kwa nyo ngatukombwa kwitabya ngalaba ya mumeli, lakini kwa tabu. \v 17 Apangakasi ba meli pabayomwi kwiyingiya ngalaba yi'lu' nkati ya meli, ngabakwi'ya no nyweletea lukamba kwitaba meli. Na mwanjaa bayogopage baakane kola mukyangi kwiyi' ya Libia, ngabauluya tanga na kwileka meli ikwakwatilwe na nsunga. \v 18 Pammalau' yake, bu'kana na mwatunokolelwa kwa makakala ga nsunga, ngabatumbwa taikulya igombo mubaali. \v 19 Na lisu'ba lyenetatu, kwa moko gabe bene, ngabataikulya ata yombo ya meli mubaali. \v 20 Kwa masu'ba maingi lyaabonekineli lisu'ba ata ndondwa, na nsunga nku'lu' kauyendelya pukatya, twati'kwanike mwoyo ata u'bi'lya kwitu kwo kosopolelwa kwatioba. \p \v 21 Bandu pabaatami masu'ba maingi wangalya kili'be, Pauli ngayi'ma pakati yabe no longela, “Mwanalu'me, mukanipi'kania mwanammakie no munaisa bu'ka patwaabile ku Kilete, mulu'e kwiyingyali asala yo obeya ili'be kati yi'. \v 22 Lakini lelo nendakunnu'ba mukangamaye myoyo, kwa mwanjaa ntu'pu' ata mundu yumo pamubile ywaalu'a waa, meli bai ngailu'a sengwanika. \v 23 Kwa mwanjaa kilo sa li'no, malaika wa Nnu'ngu' yu'lu' nenga naywake, naywembe nganinkilikitya, aatikuniisilya. \v 24 Aatinibakia, ‘Pauli, kaneuyogope! Upalikwa uyi'me nnu'ngi' ya Nkulungwa. Na kwo pi'tya ngu'ngu' ya Nnu'ngu' kwako, boti baulongwaniye nabo kanebalanganyike.’ \v 25 Bai, muku'le mwoyo, kwa mwanjaa nimwu'bi'lya Nnu'ngu' panga ilu'a pangika kati mwanibakiyilwe. \v 26 Lakini meli yitu ipalikwa ikole wi'ti' pakisiwa.” \s Boti baika kuuyu'mu' babile salama \p \v 27 Ata pakiikite kilo sa lisu'ba lya ku'mi na nsese, twanokolilwe na nsunga ku'no na kwo mubaali ya Adilia. Paiikite meku, apangakasi ba meli baawasite panga baaegeli kuuyu'mu'. \v 28 Baali'ngite yendekeya kwa masi', ngabaibona mbi'ma alubaini. Pabaayendeli nnu'ngi' pasene, ngabaibona mbi'ma salasini. \v 29 Kwo yogopa meli yaakane kola mumaliwe, ngabauluya iyi'mi'kyo nsese ya nsu'gu' ya meli, kabalu'bya kusee. \v 30 Apangakasi ba meli bapalage tila na kwileka meli, ngabauluya ngalaba mubaali, kabaku'pi'ki'ya panga bapala uluya kiyi'mi'kyo sa nnu'ngi'. \v 31 Lakini Pauli ngammakia kolongosi ywa yesi na asikali bake, “Bandu ba mana basomwi igala nkati ya meli, mwaalamali.” \v 32 Bai, asikali ngabaikutwana kamba yabatabili yi'lu' ngalaba na kwileka itumbuki mubaali. \v 33 Na papaabile kakusaa, Pauli aalu'bite bandu boti balye kilyo kabaya, “Mpaka li'no likite lisu'ba lya ku'mi na nsese mutami na kyukala na mulileli kili'be sosoti. \v 34 Bai, ninnu'banga mulye sakulya mupate yendelya lama. Mwanjaa nimmakianga, ntu'pu' ywaalu'a obeya ata lunywili lwa muntwe wake.” \v 35 Payomwi longela go, Pauli aatweti likati na kunsukulu Nnu'ngu' nnu'ngi' ya boti, aatimetwa no tumbwa lya. \v 36 Apo myoyo yabe ngaikangamala, nabembe ngabatumbwa lya sakulya. \v 37 Mayumu gitu, twaai twabandu mya ibi'li', sabini na sita nkati ya meli. \v 38 Pabaayukwite, ngabataikulya igombo ya ngano mubaali li'nga pu'ngu'ya utopau wa meli. \s Meli yendati'kwanika \p \v 39 Pakusile, apangakasi ba meli bautangiteli nni'ma wu'lu' lakini baalibweni lipala mubaali lyaliyingya kuuyu'mu'. Bai, baabini yenda yi'mi'ka meli mana ilu'e wesekana. \v 40 Baakutwanie kamba yabaatabi kiyi'mi'kyo, no tomboloya lukamba lwabaatabi nsukani wa meli, no u'bu'ya tanga ya nnu'ngi' ikamwe nsunga li'nga kwikwakwata meli iyende kumbwani. \v 41 Lakini baaikite pa litu'ta lya kyangi na meli ngaikola. Nnu'ngi', meli yayingi mukyangi wangali tenandena. Nsu'gu', meli yaatumbwi ti'kwanika ipande ipande kwa makakala ga mabi'mbi'. \p \v 42 Asikali bapalage kwabulaga atabilwe boti baakane tila kwo u'gi'lya. \v 43 Lakini mwanjaa kolongosi ywa yesi apalage kunkengya Pauli, ngaakanikiya kanebapange nyo. Aamulise panga balu' babaamanyi u'gi'lya balongoli kwitaikulya mmasi' no loka mpaka kuuyu'mu'. \v 44 Na bi'ngi' babaigile baabi'ngi'ye kabakamuliya mumbago au muipande ya meli. Amo nga mwabaikite bandu boti kuuyu'mu' babile akoti. \c 28 \s Gagampatike Pauli akwo Melita \p \v 1 Patuponagilwe kiwo, ngatukwipwa panga, twikite pakisiwa sakikemelwa Melita. \v 2 Benekaya ba ku'lu' baatupangi manogau muno. Ula aatumbwi nia na kwaai na mbepo, kwa nyo bandu balu' baatukungani mwoto ngabatukemya tuyote. \v 3 Pauli aayi'i tina anju, na paaisi kokeya pamwoto, nng'ambo ngapita pakatikati ya li'lu' liki'nda lya anju kaatila lyoto na kunnuma Pauli muluboko. \v 4 Balu' benekaya pabaamweni nng'ambo yu'lu' kannuma muluboko lwake, ngababakiana, “Kakape mundu yu' mmulagi! Pamope no panga aponagilwe kiwo mubaali, balo nnu'ngu' ywakemelwa ‘Aki’ atimisa kiwo sake.” \v 5 Lakini Pauli ngankung'undya nng'ambo yu'lu' pamwoto na ampangiteli kili'be. \v 6 Bembe bawasage kwaali' alu'e imba au tu'la pai' kwa kiimuimu no waa. Pagapite masaa gambone na kummona ntu'pu' sakimpata, ngabagalambwa mawaso gabe no baya panga ywembe aai nnu'ngu'. \p \v 7 Papipi na palu' kwai na migunda ya mpi'ndo ywa palu' pa kisiwa ywaakemelwage Pubulio. Mundu yu' aatukemi kati twamambwigalye na kutupea pogonjo kwa masu'ba gatatu. \v 8 Tati' bake Pubulio baatigonja kwa mwanjaa baai na utamwe wo selenga myai na oma. Pauli ngayenda kunninga, ngabi'ka moko panani yake kunnu'bya, nembe ngayu'yu'ki'lwa. \v 9 Bu'kana na lyo, atamwe boti ba pandu palu', baatiisa na ngabatepulilwa. \v 10 Bandu baatituisimu muno, na katubu'ka kwa ndi'la ya meli yendelya na mwanja witu, baatupei kila kili'be sakipalikwa mumwanja witu. \s Mwanja wo bu'ka Melita mpaka Roma \p \v 11 Paipite myei itatu, twatumbwi kai' mwanja witu kwa meli yimo ya Alesandulia yaikemelwa “Kinnu'ngu' Mapaga.” Meli yo yaayi'mike mwanja wake kwa nsimu woti wa kipepwe. \v 12 Twaikite kukilambo sa Silakusa, no tama kwo kwa masu'ba gatatu. \v 13 Bu'ka ku'lu' ngatuyendelya na mwanja witu ngatuika kukilambo sa Lejio. Pammalau' yake nsunga ngautumbwa pukatya bu'ka kusi, mumwanja wa masu'ba gabi'li' ngatuika Puteoli. \v 14 Akwo ngatwakwemba alongo ba aumini, nabembe ngabatukoka tutame pamope nabo kwa yuma yimo. Amo ngamwatuyi'i mpaka tuika Roma. \v 15 Aumini ba ku'lu' Roma pabaayu'wine abali yitu, baaisi kutupokya mpaka kusoko lya Apio na Mikaawa Itatu. Pauli paabweni, ngansukulu Nnu'ngu' no ng'ang'ala. \s Pauli akwembana na Ayahudi ba Roma \p \v 16 Patuikite Roma, Pauli aayiki'tilwe tama paakisake mwene, lakini na asikali yumo ywa kunni'ndi'la. \p \v 17 Pagapite masu'ba gatatu, Pauli aakemite api'ndo ba Ayahudi babatamage ku'lu'. Pabaisile ngaabakia, “Mwalongo bangu', nenga naatitabilwa ku'lu' ku Yelusalemu no kamukiyilwa mmoko ga Aroma, pamope no panga nipangiteli ulau wowoti kwa Ayahudi au kwo ti'kwana salya na yali ya au'ku' bitu. \v 18 Aroma pabaapekesenile, balu'e kuniyu'gu'lya kwa mwanjaa banibwenili na lilau lya kunisenwa kiwo. \v 19 Lakini Ayahudi pabaakani nenga lekekeyelwa, nganilu'ba mwalo wangu' ukapi'kanilwe na Nkulungwa ywa Roma. Kwa gano goti, nenga nibinili kwasitakya Ayahudi ayangu'. \v 20 Kwa nyo, saninkemya li'nga tubonagane na nilongele na mwenga. Nitabilwa na pingwi yi'no kwa kitumbu sa yu'lu' ywatumpi'kanilya na Baisilaili.” \p \v 21 Balu' ngabannyangwa, “Twenga tunapokyali balua yaikulongelya wenga bu'ka ku Yudea, wala nnongo Nnyahudi ywaisi ku'no kutubakia ulau wowoti. \v 22 Lakini twapendi pi'kania mwauwasa, kwa mwanjaa tutangite panga, kila pandu bendakikana kipi'nga sako.” \s Gaalongei Pauli kwa Ayahudi ba Roma \p \v 23 Baasikisine lisu'ba lyo kwembana na Pauli. Lisu'ba lyo baamwisili bandu baingi panyumba yatamage. Bu'ka kindai' mpaka kitamwiyo, Pauli aabakie makowe maingi pamope na kwakong'ondelya makowe ga Ukulungwa wa Nnu'ngu'. Abiniage bau'bi'li abali ya Yesu, katumya mayi'gi'yo ga salya ya Musa na itabu ya alondoli ba Nnu'ngu'. \v 24 Bi'ngi' baagau'bi'lile makowe gaalongei, na bi'ngi' baagau'bi'li lili. \v 25 Na pabaabile kababu'ka wangali yi'ki'tyana, Pauli aayongiye kwabakia, “Loo Mpeleteu aalongei kakape kwa au'ku' binu kwa ndi'la ya nnondoli ywa Nnu'ngu' Isaya, \v 26 kabaya, \q1 ‘Uyende kwa bandu ba ukaabakie, Mwayendelya yu'wa, lakini mwaatangali, \q2 Mwayendelya lola, lakini mwakibonali samulolase. \q1 \v 27 Kwa mwanjaa myoyo ya bandu ba itenonopa, na makutu gabe matopau kwo yu'wa, minyo gabe gatiwiliwitya. \q1 Ikapanga nyoli, balu'e lola kwa minyo gabe, balu'e yu'wa kwa makutu gabe, balu'e tanga kwa malango gabe, \q2 Na kunigalambukya, nanenga nilu'e kwakosopolya.’ \p \v 28 “Kwa nyo mutange panga abali yi'no yo kosopolelwa na Nnu'ngu' itumilwe ialilwe kwa bandu bangali Ayahudi, nabembe baalu'a pi'kania!” \p \v 30 Pauli aatami munyumba yo panga kwa myaka ibi'li'. Aakemi bandu boti babaaisi kunkaulya. \v 31 Aabile kaala abali ya Ukulungwa wa Nnu'ngu' na kwayi'gana bandu abali ya Bwana Yesu Kilisitu wangali yogopa wala kanikiyilwa.