\id 1TI - Matumbi Bible Version
\ide UTF-8
\h 1 Timoteo
\toc1 Balua Nnongoi ya Pauli kwa Timoteo
\toc2 1 Timoteo
\toc3 1Tim
\mt1 1 Timoteo
\mt2 Balua Nnongoi ya Pauli kwa Timoteo
\c 1
\p
\v 1 Balua yi'no ibu'ka kasangu' nenga na Pauli, nanikemilwe panga nantumilwe wa Kilisitu Yesu kwa amuli ya Nnu'ngu' Nkosopoli witu na Kilisitu Yesu ywatumwu'bi'lya. 
\v 2 Nikuandikya wenga wa Timoteo, wa mwana wangu' wa kakape kwo pitya muimani yitu. Ngu'ngu', kiya na amani bu'ka kwa Tati' bitu Nnu'ngu' na Kilisitu Yesu Bwana witu, ibe pamope na wenga.
\s Makwi'li'ko bu'kana na mayi'gano ga ubu'su'
\p
\v 3 Kati mwanaakulu'bite kaniyenda kunkoa wa Makedonia, panga uyendeli igala kukilambo sa Efeso, li'nga wakanikiye bandu yi'gana makowe ga ubu'su'. 
\v 4 Waabakiye panga kanebali'ndi'ndi yaulyana u'mo ya kwai'mbu', no tengenesa nnu'ndu'ngo wa maina ga kiu'ku'lu'. Makowe go galeta mataukano na gatuyangatiyali mulyengo lyatupeyilwe na Nnu'ngu' lyo kosopolya, lyalipalikwa lipangike kwa ndi'la ya imani. 
\v 5 Kitumbu sa kukulagya upange likowe lyo yaai li'nga aumini bapendane kwa mwoyo mpeleteu no binia ganannoga, na imani ya kakape. 
\v 6 Lakini balimu bi'ngi' bagalei go no galambuka longela mayi'gi'yo gabule. 
\v 7 Bapala babe balimu ba salya, lakini bene bagatangiteli makowe gabagayi'gana na kugakong'ondelya.
\p
\v 8 Tutangite panga salya inogite mana kaitumika kati mwaibinilwe. 
\v 9 Kai', tupalikwa tanga panga salya ibi'kilweli kwa bandu bene aki, ila kwa babati'kwana salya, kingayu'wa, bandu bangali kumwisimu Nnu'ngu', bene sambi, babaakile myoyo na kwa balu' bababulaga abelei babe na abulagi boti. 
\v 10 Salya ibi'kilwe kwa kitumbu sa apege, analu'me babayingilyana bene na bene, kwa babaayu'bi'lya bandu na kwapi'mi'ya bapange abanda, abu'su', na babalapa kwa ubu'su'. Salya ibi'kilwe kwa makowe goti gagakana yi'ki'tyana na mayi'gano ga kweli. 
\v 11 Mayi'gano go ga kweli gapatikana mu Abali Inannoga ya utukupu wa Nnu'ngu' mwene balaka. Abali yo nga yanipeyilwe na Nnu'ngu'.
\s Sukulu bu'kana na kiya sa Nnu'ngu'
\p
\v 12 Ninsukulu Bwana witu Kilisitu Yesu ywanipei makakala go panga lyengo lyake, kwa mwanjaa aanibweni nendau'bi'li'ka, ngaanibi'ka mulyengo lyake. 
\v 13 Pamope no panga apo pansu'gu' naatikunkupulu Kilisitu na kwatesa bandu bake kwo panga umbu'ku'su', ila ywembe aanibi'ki kiya kwa mwanjaa naapangite go kwo kotoka tanga no kotoka u'bi'lya kwangu'. 
\v 14 Lakini Bwana witu aanipei ngu'ngu' yake yambone, pamope na imani na upendo mu Kilisitu Yesu. 
\v 15 Likowe li' lya kakape na lipalikwa liyi'ki'ti'lwe muno, panga Kilisitu Yesu aaisi mudunia li'nga kwakosopolya bene sambi. Mukipi'nga so, nenga nipi'ti'li'kiye. 
\v 16 Lakini kwa kitumbu so, Nnu'ngu' aanibi'ki kiya. Aapangite nyalu' li'nga kwa ndi'la yangu' nenga nanipi'ti'li'kiye sambi, Kilisitu Yesu apate laya komeya kwake kwa balu' babaalu'a u'bi'lya no pata ukoto wangayomoka. 
\v 17 Nnu'ngu' nga Nkulungwa ywangayomoka na awaali, abonekanali na ntu'pu' ywi'ngi' kati ywembe. Nnu'ngu' apoki isima na utukupu milele na milele, Amina.
\s Pauli ankong'ondelya Timoteo li'nga aikamuliye imani
\p
\v 18 Wamwana wangu' wa Timoteo, nikukamukiya lilagyo li'no bu'kana na mayi'gi'yo ga ulondoli wa Nnu'ngu' gagaalongelikwe kwa kitumbu sako. Mayi'gi'yo go gakuyangatiye ku'mbwana ngondo inannoga ya lyengo lya Nnu'ngu'. 
\v 19 Uyendeli kumwu'bi'lya Nnu'ngu' no panga gaugabona manogau. Bandu bi'ngi' baagakani go, ata kwaikiya pa kwileka imani yabe. 
\v 20 Bi'ngi' ba bandu bo nga ki Himenayo na Alekisanda. Bandu bo ninneki Ibilisi li'nga bayi'ganilwe na basomwe kunkupulu Nnu'ngu'.
\c 2
\s Mayi'gano bu'kana na sala
\p
\v 1 Bai, pangali panga likowe lyolyoti, nilongolya kukulagya panga walu'bi bandu boti kwa kila sampuli ya sala, li'nga Nnu'ngu' apate kwayalya na kwapeya gabapala, bu'kapo unsukulu Nnu'ngu'. 
\v 2 Upalikwa kwalu'bya akulungwa na boti babatawala li'nga tutame muamani no tu'lya mumaisa ga kunnyu'wa Nnu'ngu' na nnyendo unannoga. 
\v 3 Likowe li' linogite na Nnu'ngu' ywatukosopolile endanapusika nalyo, 
\v 4 ywapala bandu boti bakosopolelwe na kuutanga ukakape. 
\v 5 Kwa mwanjaa kubile na Nnu'ngu' yumo bai na mwawanikiyi yumo pakati ya Nnu'ngu' na bandu, nembe nga mundu Kilisitu Yesu. 
\v 6 Ywembe aaupiyite bwu'mi wake panga mali'po ga kwakombwa bandu boti. Awu' nga ukong'ondeli waatupei Nnu'ngu' kwa nsimu waaubi'i wiso. 
\v 7 Nanenga kwa kitumbu so nibi'kilwe panga namwaali, ntumilwe na mwalimu wa bandu bangali Ayahudi muimani na ukweli. Ganilongela ga kakape, niku'pi'yali.
\p
\v 8 Bai, nipala analu'me bababile kila pandu balu'be Nnu'ngu' kabatu'ndu'bi'ya maboko mapeleteu pangali usika wala mataukano. 
\v 9 Nyinyonyo, alwawa bawale kati mwaipalikwa. Ipalikwa bainemeke kwo li'ngi'lya na kwa isima, kwenda kwa sampuli mbali'mbali' ya manemeko go tiba ndibe, wala kwa zaabu, wala kwa nyambo au ngu'bo ya bei ngu'lu'. 
\v 10 Ila, kwinemeka kwabe kube kwa iyendo yabe inannoga yaipalikwa na alwawa babayi'ki'ti kunkilikitya Nnu'ngu'. 
\v 11 Alwawa bapalikwa batame liki no yu'wa pabayi'ganilwa. 
\v 12 Kai', ninnyi'ki'ti'yali nnwawa yi'gana wala kuntawala nnalu'me, ila atame liki. 
\v 13 Kwa mwanjaa Adamu ngaywatumbwi umbilwa, bu'kapo Awa. 
\v 14 Na ywakongilwe no ti'kwana amuli ya Nnu'ngu' aai Adamu lili, ila nnwawa. 
\v 15 Lakini ata ikatei alwawa baalu'a papa bana, baakosopolelwa mana bayendeli tamiliya muimani, upendo, upeleteu na kwitawala.
\c 3
\s Ayi'mi'li'ki mu Likanisa
\p
\v 1 Liyi'gi'yo li' lya kakape, panga mundu mana kapala lyengo lya uyi'mi'li'ki wa likanisa, aminyikiya lyengo linannoga. 
\v 2 Bai, nnyi'mi'li'ki wa likanisa apalikwa abe mundu ywangali sitakilwa kwa likowe lyolyoti, apalikwali tola matala, mundu ywo li'ngi'lya na mwene kwitawala, abe ywaisimika, nnogamwoyo, na ywamanyi yi'gana. 
\v 3 Kaneabe mundu ywo lobya wi'mbi', kaneapende bulwe, ila abe ywo liya, ywapenda amani na kaneabe ywapenda muno mbanje. 
\v 4 Abe mundu ywawesa kwayi'mi'li'ka wiso bana ba panyumba yake, li'nga bawese kunnyu'wa na kwaisimu bandu boti. 
\v 5 Kwa mwanjaa, manaitei mundu kagayagaya kwiyi'mi'li'ka nyumba yake mwene, aakombwa buli kuliyi'mi'li'ka likanisa lya Nnu'ngu'? 
\v 6 Wala kaneabe mundu ywau'bi'li nambi'yambi' bai, li'nga aakane kwipuna no tu'mbu'ka muukumu kati Ibilisi. 
\v 7 Kai', apalikwa abe mundu ywakong'ondelwa kwa makowe manogau, ata ba panja ya likanisa, li'nga aakane laumilwa no kola mukitapa sa Ibilisi.
\s Ayangatiyi mu Likanisa
\p
\v 8 Nyinyonyo, ayangatiyi ba likanisa bapalikwa babe bandu bo isimika. Bapalikwali yelenganiya makowe pabalongela, wala lobya wi'mbi' ata pala mbanje kwa ndi'la ya oni. 
\v 9 Bapalikwa kwikamuliya imani ya kweli yatuumukuli Nnu'ngu' kwa mabinio manogau. 
\v 10 Ipalikwa kwapekeseni wi'ti', mana ibonekine ntu'pu' likosa bendawesa panga lyengo lya uyangatiyi wa likanisa. 
\v 11 Akinayumbo babe bapalikwa babe na isima, kanebabe abai, bapange makowe kwo li'ngi'lya, na bau'bi'li'ke kwa makowe goti. 
\v 12 Ayangatiyi ba likanisa bapalikwali tola matala, na bapalikwa kwayi'mi'li'ka wiso bana babe na bandu ba panyumba yabe.
\p
\v 13 Ayangatiyi babapanga lyengo wiso bendaisimika, kwa nyo babaa na makakala ga kwiala abali ya imani yitu mu Kilisitu Yesu.
\s Iyo ngu'lu' yaiumukulilwe
\p
\v 14 Pamope no panga gapi'tali masu'ba gambone nendaisa, nikuandikya malagyo ga nambi'yambi' li'nga 
\v 15 mana nisi'yite isa, upate tanga nnyendo waupalikwa munyumba ya Nnu'ngu' kwa bandu babau'bi'lile, nga likanisa lya Nnu'ngu' ywabile mwu'mi, na lyo nga lipi'pi'li' na nsingi wa kakape. 
\v 16 Eloo! Iyo yaiumukulilwe ya imani yitu ngu'lu',
\q1 Ywembe aumukulilwe kwa uyi'me wa mundu,
\q2 aakong'ondelilwe na Loo Mpeleteu panga mwene aki,
\q1 aabonekanilwe na malaika,
\q2 aalilwe pakatikati ya bandu ba mataipwa,
\q1 Aau'bi'lilwe mudunia,
\q2 aau'bu'yilwe kunani kwa utukupu.
\c 4
\s Balimu ba ubu'su'
\p
\v 1 Bai, Loo Mpeleteu alongela mpu'la panga mumasu'ba ga kuundi'la, bandu bi'ngi' baaileka imani ya kakape no bi'ngi'ya maloo go ku'pi'ya na mayi'gano ga masetani. 
\v 2 Mayi'gano kati go gabambiyilwa na bandu abu'su' na anapiki, bene mabinio gagaalabike kati gatiniyilwe na kyu'ma sene mwoto. 
\v 3 Bembe baakanikiya bandu kobeka no lya yakulya ya sampuli nsi'si', pamope no panga Nnu'ngu' aaumbike yakulya yi'lu' li'nga bandu babamwu'bi'lile no tanga ukweli bapoki na kunsukulu. 
\v 4 Kila saumbike Nnu'ngu' kinogau wala sakikanilwa ntu'pu', mana sapokelelwa kwa kunsukulu Nnu'ngu'. 
\v 5 Kwa mwanjaa, kwa ndi'la ya liyi'gi'yo lya Nnu'ngu' na kwo sali, kilyo sendapeleteka nnu'ngi' yake.
\s Ntumisi nnogau wa Kilisitu Yesu
\p
\v 6 Mana waku'mbu'kiye alongo mayi'gi'yo go, waapanga wa ntumisi nnogau wa Kilisitu Yesu. Kai', waapanga ulelilwe wiso mumayi'gi'yo ga imani na kugakota goyi'ganilwe. 
\v 7 Lakini wikane munomuno u'mo ya kidunia ya kwai'mbu' yangali maana, ila ukasane bi'ngi'ya gapala Nnu'ngu'. 
\v 8 Kwa mwanjaa kwiyobeleka yi'ga ipate makakala kwendapwaika pasene, lakini kwiyobeleka bi'ngi'ya gapala Nnu'ngu' kubi na pwaila mumakowe goti ga ukoto wa nambi'yambi' na ga nsimu wawaaisa, kati mwalagi Nnu'ngu'. 
\v 9 Alyo likowe lyo aminika, kai' lipalikwa liyi'ki'ti'lwe mpamo. 
\v 10 Natwenga kwa kitumbu sa li', twendakasana kwa mwanjaa tubi'i liu'bi'lyo litu kwa Nnu'ngu' ywabile mwu'mi, nga nkosopoli wa bandu boti, munomuno kwa balu' babau'bi'lile.
\p
\v 11 Ago nga mayi'gi'yo gaupalikwa kugalagya na kugayi'gana. 
\v 12 Mundu ywoywoti kaneausalawe unsembe wako, ila ube wa mundu wo yigilwa na babau'bi'lya kwa nnongelo wako na nnyendo wako, upendo na imani, na upeleteu. 
\v 13 Paunili'nda mpaka isa kwangu', witoleye kwasomya bandu Maandiko Mapeleteu ku'no kawakangamaya myoyo na kwayi'gana. 
\v 14 Uku'mbu'ki tumya upo ya kiloo yopeyilwe kwa malobe ga alondoli ba Nnu'ngu', palu' pawabi'kilwe maboko ga api'ndo ba kanisa. 
\v 15 Ukasane kugapanga go kwa mwoyo wako woti, li'nga bandu boti bakubone mwoyendelya ku'la. 
\v 16 Wili'ndi'le wenga wamwene na mayi'gano gako. Mana upangite nnyo, waalu'a kwikosopolya wamwene na balu' babakupi'kania.
\c 5
\s Mwaipalikwa kwapangya aumini
\p
\v 1 Kaneunkwi'li'ke nnalu'me nng'oi kwa kunkalipya, ila upalikwa unnyangatiye mbolembole kati tati' bako. Wapangi ansembe kati alongobo, 
\v 2 na alwawa agoi wapangi kati akinamau' bako, na ai'nja kati alu'mbu'go, upange nyo kwa mwoyo mpeleteu.
\p
\v 3 Waisimu alwawa awi'li'kwa na asengo babe bangali mundu ywa kwayangatiya. 
\v 4 Lakini nnwawa nng'wi'li'kwa mana abile na bana au asu'ku'lu', bapalikwa timisa mwapala Nnu'ngu' kwa kwayangatiya abelei babe. Kwo panga nnyo, baapanga baki'li'bu'ya manogau gabaapangilwe, na nyo ngamwapendi Nnu'ngu'. 
\v 5 Nnwawa nng'wi'li'kwa ywa kakape nga yu'lu' ywalekilwe kisake. Agabi'i mau'bi'lyo gake goti kwa Nnu'ngu', na ayendelya sali no lu'ba gapala kilo na muntwekati. 
\v 6 Lakini nnwawa nng'wi'li'kwa ywatama mumaisa go minyikiya kila sakibona, aywo ayomwike waa pamope no panga balo akapu'mwa. 
\v 7 Malagyo go wabakiye bandu li'nga baakane pitya bo bi'ka lukoolo. 
\v 8 Lakini mundu ywakotoka kwayangatiya alongo ba panyumba yake, aywo aikani imani na nga mmaya kulikoni ywangali u'bi'lya.
\p
\v 9 Nnwawa nng'wi'li'kwa li'nga ayingi mukipi'nga sa awi'li'kwa babayangatiyilwa na likanisa apalikwa aikiye myaka sitini no yendelya bu'ka belekwa, na abe nnwawa ywaatami na nnalu'me yumo mumaisa gake. 
\v 10 Abe akong'ondelilwe kwa iyendo yake inannoga kati muuleli wa bana, kwakemya ageni, mwoyo wa kwatumikiya aumini, kwayangatiya babateselwa, na kwitoleya panga ganannoga kwa ndi'la yoti. 
\v 11 Lakini kaneuyi'ki'ti kwayingiya alwawa bali' awi'li'kwa mukipi'nga sa awi'li'kwa, kwa mwanjaa maminyikiyo ga payi'ga go pala ku'nda gawesa kwayingya no lekekeya kuntumikiya Kilisitu. 
\v 12 Kwa nyo, bailetya ukumu yo ti'kwana lilagano lyabalagine nakwe Kilisitu pabaatumbwile. 
\v 13 Kai' pamope na go, baboyolwa na ukata no belabela mumayumba. Kai', akata bai lili, ila abai, bendapekeseni no longela makowe gangali pwaika. 
\v 14 Kwa nyo, nipala alwawa bali' awi'li'kwa baku'nde, bapape bana no tunja mayumba gabe, li'nga baakane kwapeya andumu lipala lya kutulongelya maakau. 
\v 15 Kwa mwanjaa, awi'li'kwa bi'ngi' bababile balo bali' bayomwike tindigana na kummi'ngi'ya Ibilisi. 
\v 16 Lakini nnwawa ywoywoti ywa likanisa mana abile na alongo awi'li'kwa, apalikwa kwayangatiya li'nga kulipu'ngu'ki'ya likanisa kigombo. Kwo panga nya, likanisa liwesa kwayangatiya awi'li'kwa bangali alongo.
\p
\v 17 Api'ndo ba likanisa babayimi'li'ka wiso mengo gabe bapalikwa isimilwa na bapangilwe manogau, munomuno babaitoleya ala no yi'gana. 
\v 18 Kwa mwanjaa Maandiko Mapeleteu gabaya, “Kaneumwibe nkano ng'ombe pali'bata ngano li'nga ku'bata.” Kai', gabaya, “Mpangakasi apalikwa li'pi'lwa liposo lyake.” 
\v 19 Kaneuyi'ki'ti sitakilwa kwa mpi'ndo wa likanisa mpaka upeyelwe ukong'ondeli wa bandu abi'li' au atatu. 
\v 20 Balu' api'ndo babayendelya panga sambi wakalipi ku'no bandu boti ba likanisa kabapi'kania, li'nga na bi'ngi' bayogope.
\p
\v 21 Nikulagya ga nnu'ngi' ya Nnu'ngu', Kilisitu Yesu, na malaika bake Nnu'ngu' panga ugakamwe ga pangali kummawa wala kumpendeleya mundu ywoywoti mumakowe goti. 
\v 22 Kaneuyu'ngu'ye kummi'kya moko mundu kwa lyengo lya Bwana, kwa mwanjaa mana ummi'i mwene sambi, mwayangatiyana sambi yake. Wili'ndi'le ube wampeleteu.
\p
\v 23 Tumbulya nambi'yambi', kaneunywe masi' bai, ila unywe na divai pasene kwa kitumbu sa kitamwe sa ndumbo yako na itamwe yi'ngi' yaikokotya kukuauya.
\p
\v 24 Masambi ga bandu bi'ngi' gabonekana ata ukumu ibile balo timya, lakini masambi ga bandu bi'ngi' gatiiyanikwa na gaabonekana nnu'ngi'. 
\v 25 Nyinyonyo, iyendo inannoga iiyanikali, na ata yi'lu' inannoga yaiiyanikwe yaaumukulwa.
\c 6
\s Mwabapalikwa abanda kwa angwana babe
\p
\v 1 Abanda boti bapalikwa kwaisimu angwana babe munomuno, li'nga bandu baakane tukana lina lya Nnu'ngu' na gatuyi'gana. 
\v 2 Abanda bababile na angwana Akilisitu kanebaasalawe kwa mwanjaa bembe alongo babe. Ila baatumikiye wiso muno, kwa mwanjaa bayangatiya aumini ayabe na bendakwapenda.
\s Mayi'gano ga ubu'su' na utayili wa ukweli
\p Upalikwa yi'gana no aala makowe ga. 
\v 3 Manaitei mundu ywoywoti ayi'gana mayi'gano ga ubu'su' no kana mayi'gano magolou ga Bwana witu Yesu Kilisitu na galu' gagabu'kana na gapala Nnu'ngu', 
\v 4 ywembe atwi'lya kwipuna wala akitangiteli kili'be, na kipi'li' sake taukana no kalipyana bu'kana na mayi'gi'yo gabule. Ago galeta bwigu, bulwe, matukano na maku'pi'ki'yano, 
\v 5 na mayu'mano gangali yomoka ga bandu bene malango gagatindigine, ata balibali ukakape kabisa. Nga balu' babawasa panga dini nga ndi'la yo tayilika. 
\v 6 Kakape kwo bi'ngi'ya mwapala Nnu'ngu' kumpanga mundu apwailike muno mana yanni'ngana ili'be yabile nayo. 
\v 7 Kwa mwanjaa mudunia yi'no tuletikeli kili'be sosoti na tubu'kali na kili'be.
\p
\v 8 Ila mana tubile na kilyo na ngu'bo yo wala, ituli'ngane. 
\v 9 Lakini babapala utayili batu'mbu'ka mumapayilwo no kola mukitapa sa maminyikiyo maingi ga kilogeloge no sulu, gagaauta mpaka alabika no langanyika. 
\v 10 Kwa mwanjaa penda muno mbanje nga liina lya sampuli ya maakau maingi. Bandu bi'ngi', kwo minyikiya muno pata mbanje, bailei imani na kwilumiya bene kwo usunika muno.
\s1 Mayi'gano ga ikima kwa Timoteo
\p
\v 11 Lakini wenga wa mundu wa Nnu'ngu', makowe go ugatile. Ila ubi'ngi'ye aki na mwapala Nnu'ngu', imani, upendo, komeya no gegekeya. 
\v 12 Uku'mbwane ngondo inannoga ya imani. Uukamwe ukoto wangayomoka wembe ngaukemilwe kwa wo, pauupiyite ukong'ondeli wa kweli nnu'ngi' ya akong'ondeli baingi. 
\v 13 Nnu'ngi' ya Nnu'ngu' ywaipanga yumbe yoti ibe ngoti, na nnu'ngi' ya Kilisitu Yesu ywaapiyite ukong'ondeli wa kweli nnu'ngi' ya Pontio Pilato, nikulagya mayi'gi'yo gano. 
\v 14 Wikamwe amuli yi' pangali likosa au lukoolo kwa bandu, mpaka paaisa Bwana witu Yesu Kilisitu. 
\v 15 Isa kwake kwapangilwa na Nnu'ngu' kwa nsimu waubi'i mwene. Ywembe nga Nnu'ngu' mwene balaka na ngatawala kisake, nga nkulungwa ywa akulungwa, na Bwana wa mabwana. 
\v 16 Nnu'ngu' kisake bai nga ywangali kwembana na kiwo, na atama pabweya pangali egelya mundu. Kai', ntu'pu' mundu ywamweni, wala ywawesa kummona. Ywembe nga mwene isima na uweso wangayomoka. Amina.
\p
\v 17 Wabakiye matayili ba padunia yi'no panga bakotoke kwilumba wala u'bi'lya utayili wabe waupi'ta bai. Ila bapalikwa kumwu'bi'lya Nnu'ngu', ywatupeya ili'be yoti pangali li'ngi'lya li'nga twitumi kwo napusika. 
\v 18 Kai', walagi panga bapange manogau, na utayili wabe ube wo panga manogau, babe anogamwoyo no yi'ki'tya tumya mali yabe kiselele na ayabe. 
\v 19 Kwa ndi'la yi', baibi'kya mabi'ko gagaapanga kati nsingi waukangamile kwa masu'ba gagaaisa. Apo, ngapabaalu'a pokya ukoto wa kakape.
\p
\v 20 Timoteo, ukamulikiye gaupeyilwe. Kanewiyingiye mumayi'gi'yo ga mudunia au mataukano gangali pwaika gagabayilwa nga ilimu, 
\v 21 kwa kugayi'ki'tya mayi'gano go ga ubu'su', bandu bi'ngi' bayomwike kwileka imani.
\q1 Mwaboti ninnu'bya ngu'ngu' ya Nnu'ngu'.