\id MRK - Matengo Bible Version \ide UTF-8 \h Maluko \toc1 Lijambu la Amboni ngati ejuandiki Maluko \toc2 Maluko \toc3 Malu \mt2 Lijambu la Amboni ngati ejuandiki \mt1 Maluko \imt Ulongulelu \ip Hibi hitabu nsese biikema, “Injili,” maana jaki, “Lijambu la Amboni,” Yeisimuli lijambu laka Yesu pajabia jutama pundema pane. Simwa kati jiitabu nnsesi hei, ndi senze sejuandiki Maluko. Hitabu yehehi ili Lijambu la Amboni, hiandikwi baada ja kuwa Yesu, nababaandika bee ndi, Matei na Maluko na Luka na Yohana. Kitabu saka Maluko kijipi kupeta hitabu nsese hei yoka yeibii mu Lijambu la Amboni. Kumanyikini kuba kitabu se hesi sabii ndi sesalonguli kuandikwa kati jitabu yoka yenze. Na saandikwi pikilanda ja mwaka 65 mbaka 70 baada jukusaliwa Yesu. Abolewa bingi ahobale kitabu saka Maluko hesi sahandikwa kumusi juku Loma, ndaba bandu babumpwata Kilisitu baabii hoku ili baguleka u Kilisitu nukukelabuki kunyuma. \ip Maluko we hoju, liina laki lengi Yohana Maluko, jukubika julongana nu Ntenga Pauli na Balunaba mu mahengu gabu gukulandi lilobi laka Sapanga. Lakini bandu bumpwaga liyaha Maluko, ndaba pajakotuka kupwatana na ajaki katika sapwali jabu ju utenga, linga Mahengu ga Atumi mlipungu la 13:13. Hata hela, masoba egapeta, Maluko jatumbuka sapwali na Balunaba. Linga, Mahengu, mlipungu la 15:37-39. Ahelahe Maluko, jabiya nkosimundu wapambipi waka Petili. Linga 1 Petili, mlipungu la 5:13. Lakini Maluko weni jabi nkombu nsoku kipindi Yesu jutumbuli lihengu laki. Abolwa bingi ahobalee Maluko jaandika kitabu se hesi jakakombuka majambu gingi gajabiya julandi Petili. Seniesi ndi kitumbulali siki kitabu senze si Lijambu la Amboni ngati ejaandiki Maluko. Nkati jikitabu si Lijambu la Amboni, Maluko jwahingamakya majambu gakuba mbolee waka Yesu, na mabolee gaka Yesu mmasoba ga mwiso. \iot Gagabii nkati \io Maluko julongule kitabu se senu mlipungu la 1:1-13. \io Ndipala, Maluko julandi lihengu laka Yesu kipindi pajabii ku Galilaya mmapungu ga 1:14-8:21. \io Ndienu, julongale sapwali jaka Yesu jukujenda ku Yelusalemu, mmapungu ga 8:22-10:52. \io Maluko jujomule sukuandika kipindi Yesu pajabii ku Yelusalemu, kuwa kwaki nu kuyoka kwaki, mmapungu ga 11:1-16:8. \c 1 \s Yohana Mmbatisa jaalandi bandu kunhusu Yesu Kilisitu \r Matei 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28 \p \v 1 Ganga Majambu ga Sapi gaka Yesu Kilisitu, Mwana waka Sapanga. \v 2 Gatumbuka ngati ejaandika Isaya jojabii Mlota waka Sapanga, \q “Sapanga japwaaga, ‘Nuntuma mtumisi wango jugulongulya, \q Najombi jugulenganakiya indela jaku.’ \q \v 3 Mundu jumu jajoanika jujamalii kwa sauti ngolongu pulukoba jakapwaga, \q ‘Nndenganikya indela jaka Bambo, \q nnyoosha mpeta waki!’ ” \p \v 4 Yohana Mmbatisa jutamika pulukoba, jalandila bandu na kabatisa. Jaapwagila, “Nkotuka mahakau gino nu kubatiswa na Sapanga janndekakya mahakau gino.” \v 5 Bandu bingi kuhuma kundema uku Yudea na musi uku Yelusalemu bajenda kunzowane Yohana. Bapwaga mahakau gabu, najombi jaabatisa ku losi luku Yoludani. \p \v 6 Yohana jaweti ingobu yebalenganaki kwa mangoma gi kinyama sebikikema ngamia, nu nkanda wa ngosi mukibunu saki. Na posu jaki gabia mapai na busi. \v 7 Yohana jalandila bandu, “Jwiika mundu ehenu munyuma jangu nepani jo jubii na makili kupeta ne, jojuwee ne ngasembalika hataa kujinama kukonga ng'oji ya makobasi gaki. \v 8 Ne numbatisa kwa masi, lakini jombi jammbatisa kwa Loho jaka Sapanga.” \s Yesu bumbatisa nukulengwa \r Matei 3:13-4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13 \p \v 9 Masoba ge gala, Yesu jwahika kuhuma ku Nazaleti ku musi uku Galilaya, nu kubatiswa na Yohana ku losi luku Yoludani. \v 10 Yesu ejapita pe mmasi, jukubona kunani kwa mahundi kuhogwiki na Loho jaka Sapanga junhulukya panani jaki ngati ngunda. \v 11 Na sauti jaka Sapanga jajoanika kuhuma kunani kwaka Sapanga jakapwaga, “Wenga wa Mwanango jonugupai, we gunenganile.” \p \v 12 Apalapala Loho jaka Sapanga junndongua Yesu kujenda kulukoba, \v 13 Jatama kola masoba makomi nsesi koni julengwa ni Lijobi. Jatama kola ni inyama imwikioli lakini atumisi bu kunani kwaka Sapanga bahika kunzangatii Yesu. \s Yesu jaakema aloi nsesi bunzengalya \r Matei 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11 \p \v 14 Yohana pajabii mkipungu, Yesu jajenda ku Galilaya kaalandi bandu Majambu ga Sapi gaka Sapanga. \v 15 Japwaaga, “Masoba gahikiki, nu ukolongu waka Sapanga guegali! Nndekakya mahakau nukulihobalee Lijambu la Amboni!” \p \v 16 Yesu pajapeta mulutengu ju nhanga uku Galilaya jabona aloi habeli. Simoni nu nndongu mundu Andilea, bakalopula homba kwi ilepa.\fig Mundu julopo homba|alt="A person fishing with a net" src="07 Fishing.jpg" size="col" ref="1:16"\fig* \v 17 Yesu jaapwagila, “Nnyengalya ne, nane nantenda mmbia mwaaleta bandu kwangu ngati emwabii nndobo homba.” \v 18 Apalapa biileka ilepa yabu nu kunzengalee Yesu. \p \v 19 Yesu ejahika kulongi kidogu jwabona aka Yakobu na Yohana, bana baka Zebedayu. Nabombi babii nkati ju nhwatu wabu bakalenganakya ilepa yabu. \v 20 Pajaabona tu jatenda kakema, nabombi baaleka ahengo Azebedayu mu nhwatu pamu na babaahenge lihengu, nu kunzengalee Yesu. \s Yesu ampia mundu ilombu \r Luka 4:31-37 \p \v 21 Yesu na banafunzi baki bahika kumusi uku Kapelinaumu. Palahika Lisoba lu Kupomulela, Yesu jajingala mu nyumba jukuketangane Ayaudi, nukutumbulii kwaabola bandu malobi gaka Sapanga. \v 22 Bandu boa babuzoanya basangia mabola gaki, ndaba ngasejaabola ngati abola babu ba malagalaki, jaabola ngati mundu jojubii nu uwesu. \p \v 23 Muda gogo, mundu jumu jojabii munyumba jukuketangane Ayaudi, jojabia juyokalanii ilombu jatumbuka kujamalii. \v 24 Japwaaga, “Gubi naki na twenga, Weapa wa Yesu uku Nazaleti? Boo! Guhikiki kutukoma? Twe tugumanyi, weapa wa Waasaapi weguhumiki kwaka Sapanga!” \p \v 25 Yesu jiilakaliya ilombu ye yela koni jakapwaga, “Tama kinunu! Gumpita mundu we hojo!” \p \v 26 Ndipala kilombu se sela sunyuanyua kwa makili, mundu we jola jajamalya, nukumpita. \v 27 Bandu boa batenda kusangaa, koni bakalaluana, “Boo ganiaga ge majambu bolee? Ganiaga lee mabole manyae? Mundu ajo jubii nu uwesu hata ukulakalii ilombu, na yombi nukunzoane!” \p \v 28 Ndipala, majambu gaka Yesu gaeniya nyatanyata ku Galilaya kwoka. \s Yesu jalamisa bandu bingi \r Matei 8:14-17; Luka 4:38-41 \p \v 29 Yesu na banafunzi baki, baboka mu nyumba jukuketangane Ayaudi, bajenda kunyumba jaka Simoni na Andilea na Yakobu na Yohana bajendanya pamu nabombi. \v 30 Ndienu, akoanu baka Simoni babii agoni pikitanda alwala ngamaa. Ejahika pala Yesu bumpwagila lijambu laka nyongoo we hoju. \v 31 Ndienu Yesu anzendila nyongoo jola, ankamula kuboku. Nukuntondabee, na homa jejela jatenda kumboka. Ndi jwatumbuliya kuntelake posu. \p \v 32 Ekwahikila pakamii, bandu baaleta agonzu boa na bandu bababii ayokalani ni ilombu kwaka Yesu. \v 33 Bandu bingi ba musi wegola bakusanyika pulubanza palongi ja nyumba. \v 34 Najombi Yesu jaalamisa bandu bingi bababii na magonzu gokapi, kabee jiibenga ilombu hingi yeyabii yakamwi bandu. Ngasejiilekiti kupwaga sindu sokape ndaba yumanyiki jombi nyanye. \s Yesu jaalandii bandu ku Galilaya \r Luka 4:42-44 \p \v 35 Kilabu je pulukela, Yesu jaboka nukujenda pandu panga na bandu nu kunndoba Sapanga. \v 36 Simoni na ajaki bajenda kunkaguu Yesu. \v 37 Ebumbona bumpwagila, “Kila mundu jugutaputa weapa.” \p \v 38 Yesu japwaaga, “Tujenda kumusi gongi gwapambipi, nakalandila bandu bangi kabee ndaba nhikiki kuhenga lihengu lele.” \p \v 39 Ndi jajenda kila pandu ku Galilaya nukulandi mu nyumba yukuketangane Ayaudi nu kubenga ilombu. \s Yesu andamisa mundu \r Matei 8:1-4; Luka 5:12-16 \p \v 40 Lisoba limwa mundu jumu jojuleliki anzendila Yesu, nukungungamali nukundoba, “Nagupai guwesa kunyambisa!” \p \v 41 Yesu ambonila ikia, nukumtondabee kuboku kwaki nukungusa nukupwaagi, “Mbala! Gunyambisika.” \v 42 Apalapa, kuleleka kwaki kwatenda kukotoka, najombi jatenda kunyambisika. \v 43 Ndi Yesu ampwagila jujenda koni anndagalaki sukunhingamaki, \v 44 “Linga, wampwagi mundu jokapi jola lijambu leheli, gujenda ukililangia kwaka Nngolu waku ukaboa matambiku ndaba jukunyambisika kwaku ngati ejalagalakiya Musa kulangi gulamike.” \v 45 Lakini mundu weoju jajenda, nukutumbuli kulongee lijambu lela, kila pandu, nukupwaga majambu gingi hata Yesu ngasijawesiki kabee kujingi kumusi gonge bila bandu kumanya. Jwalasimika kutama kunza pandu pangaa na bandu. Pamu na haga bandu bunzendila kila pandu. \c 2 \s Yesu andamisa mundu jojulei \r Matei 9:1-8; Luka 5:17-26 \p \v 1 Pagapeta masoba masokopi, Yesu jakelubukya ku Kapelinaumu, bandu bajoana jubii ku nyumba. \v 2 Ndi bahika bandu bingi ngamaa, mbaki jasindikana mbekenyu jukupeta pundyangu na kunza. Yesu jwabii jaalandi malobi gaka Sapanga. \v 3 Papuje mundu jumu jojulei bundeta kwaka Yesu koni buntotwi bandu nsesi. \v 4 Lakini ndaba ju nsambi wa bandu, ngasebawesiki kujingi nkate. Ndienu, bakwela panani ju nhagaa bahotula nhagaa nukunhulu jojulei we jola pikilanda ja bandu nukumbeka palongi jaka Yesu pamu nilipega laki. \v 5 Yesu ejukubona kuhobale kwabu, ampwagila mundu jojulei jola, “Mwanango, gulekakiwi mahakau gako.” \p \v 6 Abola bangi ba malagalaki gaka Musa babia atamani papuje baholalya mmwoju jabu, \v 7 “Mundu we hoju juwesa boo kupwaga hela? Antondoo lee Sapanga! Nga mundu jojuwesa kulekake mahakau gaka mundu, kwaa Sapanga kajika jaki!” \p \v 8 Apalapa Yesu jikimanyiki sebaholalya, jaapwagila, “Ndaba jaki nholale hela mmyoju jino? \v 9 Lijambu boo lelipepwiki nakanopi, kumpwagi mundu jojulei hajo, ‘Gulekakiwi mahakau gaku,’ au kupwaga, ‘Jumuka! Jukua lipega laku gujenda’? \v 10 Nala, mbala mmanya ana Mwana waka Mundu jubii nu uwesu wa kwaalekake bandu mahakau gabu pundema.” Ndii ampwagila mundu jojulei we jola, \v 11 “Nugupwaagi, jema, jukua lipega laku, gujenda kunyumba jaku!” \p \v 12 Bandu boa pababia atenda kundingali, mundu we jola jajumuka, jajukua lipega laki nu kuboka. Bandu boa batenda kusangaa koni andumbalii Sapanga koni bakapwaga, “Ngasituwahiki kulibona lijambu ngati ele!” \s Yesu ankema Lawi anzengalya \r Matei 9:9-13; Luka 5:27-32 \p \v 13 Yesu jajenda kabee mulutengu ju nhanga. Nsambi wa bandu unzendila, na jombi jwatumbulya kwaabola. \v 14 Pajabia jujenda ambona Lawi mwana waka Alufayo, jutemi mu nyumba jukulepe kodi na bandu bababia baholali abii na mahakau. Yesu ampwagila, “Hikaa gunyengalyaje!” Lawi jajema nukunzengale. \p \v 15 Yesu pajabiya jutemi kunyumba jaka Lawi, jaka kula posu. Bandu baajopa kodi bingi na bandu bangi bababii baholale abii na mahakau babia anzengalii Yesu. Na bingi babu babia akula posu na Yesu pamu na banafunzi baki. \v 16 Ndienu, Abola bangi ba Malagalaki bababii Afalisayu, pabumbona Yesu jukula pamu na bandu bababia baholale abii na mahakau na baajopa kodi, baalalukya banafunzi baki, “Ndaba jakii jukula na bandu ngati haba?” \p \v 17 Yesu ejajoana jaapwagila, “Bandu babii bomi ngaseampala sing'anga ila baabii atamu. Ngasenahika kakema bandu bambone, ila kwa bandu babaaholale abii na mahakau.” \s Lijambu lu kupunga kula \r Matei 9:14-17; Luka 5:33-39 \p \v 18 Banafunzi baka Yohana na banafunzi baka Afalisayu, babii atenda kupunga kula. Ndi enu bandu bangi bahika nukundaluki Yesu, “Ndaba jakii Banafunzi baka Yohana na banafunzi baka Afalisayu atenda kupunga kula, lakini banafunzi baku ngaseapunga?” \v 19 Yesu jaapwagila, “Boo, babaakokiki kundoa awesa lee kupunga kula ni kipindi se esi abii pamu na bambu wa ndoa? Kipindi se babii pamu na bambu wa ndoa ngaseatakiwa kupunga. \v 20 Lakini sihika kipindi bambu wa ndoa pabamboa kwabu, kipindi se esi ndi pabiipunga kula. \p \v 21 “Nga mundu jojuseku kibambu si ingobu inyai nukukisonee mwingobu jejilai. Anajwitenda hela, kibambu kinyai se sela siitenda kuwina nuku kupapu ingobu jejilai jela, nasombi siitalambuka ngane. \v 22 Wala nga mundu jojuwesa kujegee divai inyai mumipuku jelenganaki kwa ngosi jejilai, anaatei hela, divai je jitutumuka nukupojo mipuku je jela. Najombi divai pamu ni mipuku jealenganaki kwa ngosi jejela jitenda kuhalabika. Divai inyai abeka mmipuku minyai.” \s Lijambu li Lisoba lu Kupomulela \r Matei 12:1-8; Luka 6:1-5 \p \v 23 Lisoba limu Lukupomulela, Yesu jabia jupeta mwamatui gi inganu. Pababii mwindela, banafunzi baki batumbulya kuseku makapati gi inganu. \v 24 Afalisayu bunndalukya Yesu koni apwaga, “Linga! Mbona banafunzi baku atenda lijambu leakani kutenda Lisoba lu Kupomulela?” \v 25 Yesu jaapwagila, “Boo ngasemsomiki lee gajahenga Daudi pamu na ajaki kipindi sebabii ni inzala? \v 26 Daudi jajingala nyumba jaka Sapanga, nakula mabumunda gababei palongi jilitambiku laka Sapanga. Lijambu le heli lahengika pajabii Abiazali nngolu nkolongu. Mabumunda ge gala bapalika akula agolu pee kajika. Lakini Daudi jagakula na kwaapeke ajaki.” \p \v 27 Ndi Yesu jaapwagila, “Lisoba lu Kupomulela abei ndaba jakwaajangatii bandu, nga bandu ndaba jukutumiki Lisoba lu Kupomulela. \v 28 Nahela, Mwana waka Mundu jubii nu uwesu hata Lisoba lu Kupomulela.” \c 3 \s Yesu andamisa mundu jojulei kuboka \r Matei 12:9-14; Luka 6:6-11 \p \v 1 Yesu jajingala kabee mu nyumba jukuketangane Ayaudi, nu nkati je mola jwabii mundu jokulei kuboku. \v 2 Momuje, bandu bangi batenda kundingali jombi anndamisa mundu we jola Lisoba lu Kupomulela bapala apata ndela jukuntaki. \v 3 Yesu ampwagila mundu jokulei kuboku jola, “Hikaa palongi pamba.” \v 4 Henu Jaalalukiya, “Boo sakaka lee Lisoba lu Kupomulela kuhenga lijambu la sape au lalyaa, kunzangatii mundu au kunhumisa? Kunhokoo mundu au kunkoma?” \p Lakini bombi ngasibapwagiki sindo. \v 5 Yesu jaalingaliya bandu boti kwi ingwinya nukugubona usungu ndaba mioju jabu ngasebapai anzangatya mundu jola. Ndipala ampwagila jojulei kuboku jola, “Nyosha kuboku!” Najombi ejanyosha kuboku kwaki kola kwatenda kulama. \v 6 Ndipala, aka Afalisayu bapita kunza, baketangana na bandu kuhuma kwaka Helodi, bajetanganya kutumbulii kutaputa indela jukunkoma Yesu. \s Nsambi wa bandu mulutengu junhanga \p \v 7 Yesu jaboka pala na banafunzi baki, jajenda mulutengu junhanga uku Galilaya na bandu bingi batenda kunzengalee. Bandu bahika kuhuma ku Yelusalemu nuku Yudea, \v 8 nuku Idumea na kwii juku losi luku Yoludani na ku Tilo nuku Sidoni. Bandu haba boa bunzendila Yesu ndaba jeni babii ajogwini gajabia juhengiki. \v 9 Yesu jaapwagila banafunzi baki bunhandalya nhwatu gumu, ndaba likundi lya bandu lyatenda kunhinya. \v 10 Ndaba jabia jalamisi bandu bingi, na agonzu bote bahinyana beni na beni kupala kungusa jombe. \v 11 Na bandu bababii ni ilombu pabumbona, biliabua pai palongi jaki nu kujamalii, “Wehapa wa Mwana waka Sapanga!” \p \v 12 Lakini Yesu jaakanakya baapwagi bandu jombi nyanye. \s Yesu jahagu Atumi komi na habeli \r Matei 10:1-4; Luka 6:12-16 \p \v 13 Yesu jakwela kukitombi, na kakema bajaapala mweni. Na bombi nukunzengale, \v 14 najombi jahagula bandu komi na habeli, bajaakema atumi. Jaapwagila, “Nunhagwi mwanganya mmbia pamu nane. Kabee nuntuma mwakalandila bandu. \v 15 Na mwikubaa nu uwesu ukubenga ilombu.” \p \v 16 Henu bandu bala bajahagwi komi na habeli babii haba, Simoni jojapataa liina la Petili kuhuma kwaka Yesu, \v 17 Yakobu na Yohana bana baka Zebedayu Yesu jaakema aka kilongu haba Bonigesi, maana jaki, “Bandu bini kipyau,” \v 18 Andilea na Pilipi na Batolomayu na Matei na Tomasi na Yakobu mwana waka Alufayo na Tadei na Simoni joankema Zelote maana jaki mundu jojukomane nndema waki, \v 19 Na Yuda Isikaliote, joang'anumbuka Yesu. \s Yesu na Beluzebuli \r Matei 12:22-32; Luka 11:14-23; 12:10 \p \v 20 Yesu jajenda kunyumba. Bandu bingi bakusanyika kabee, mbaka Yesu na banafunzi baki ngasebapatiki muda gwakula posu. \v 21 Ndipala, alongumundu pabapata lijambu le ele bajenda kunzuku ndaba bandu bapwaaga, “Juyowiki mwanamangongu.” \p \v 22 Naka Abola bamalagalaki babahuma ku Yelusalemu bapwaaga, “Hajoo jubii ni Lijobi! Kabee jubenga ilombu kwa makili guku nkolongu jwi ilombu.” \p \v 23 Papuje Yesu jaakema, jaapwagila kwa malenganesu, “Lijobi liwesaboo kulibenga nkolongu jwi lijobi yenge? \v 24 Nagubii ukolongu gumu gogubaganiki makundimakundi gagakomana, ukolongu we ogu gwiitenda kuhabuka. \v 25 Kabee najibii nyumba jejibaganiki makundimakundi gagapengana, nyumba jeeji jiitenda kuhalabika. \v 26 Nahela, ana gubii ukulongu wi ilombu gubaganiki makundimakundi ngagwiwesi kudumo, ila gwihoba ngane. \p \v 27 “Ngamundu jojuwesa kutukalii nyumba jaka mundu jojubii na makili nukunyaga mali gaki. Mbaka ankonga hoti mundu jwana makili jola, ndi jiwesa kunyaga mali gee. \p \v 28 “Numpwagi sa sakaka, Sapanga jaalekakya bandu mahakau gabu pamu nukuntondoka kwabu, \v 29 lakini joantondo Loho jaka Sapanga, Sapanga ngahandekakele mahakau gaki, jwiitama na mahakau gaki masoba goa.” \v 30 Yesu japwaaga hela ndaba bandu bapwaaga, “Jubii ni kilombu.” \s Anyongo baka Yesu na alongu baki \r Matei 12:46-50; Luka 8:19-21 \p \v 31 Anyongo baka Yesu na alongu baki bahika pala nukujema kunza, buntuma mundu kunkema. \v 32 Nsambi wa bandu watemi papu kunyongolota Yesu. Ndipala mundu jumu ampwagila Yesu, “Anyongo na alongu baku abii kunza, atenda kugukema.” \p \v 33 Yesu jaapwagila, “Anyongo bangu ne naka alongu bangu ne ndi akanyane?” \v 34 Papuje jalingalya bandu babatemi kun'yongolota nukupwaga, “Nndingalya! Naabona bamba ngati nyongowangu naka alongu bango. \v 35 Mundu jokapi jojuhenga gajupala Sapanga, ndi amabu bangu na nndombu wa nu mmbeli wa.” \c 4 \s Malenganisu gaka mundu jojukweta imbeju \r Matei 13:1-9; Luka 8:4-8 \p \v 1 Yesu jatumbulya kabee kubola mulutengu ju nhanga uku Galilaya. Nsambi wa bandu watei kunyongolota hata hela kwatakiwa jujingala munhwatu nukutama momu. Bandu boa babii atemi mundema nzomu mulutengu ju nhanga. \v 2 Jaabola majambu gingi kwa malenganu, mmabolee gaki japwaaga. \p \v 3 “Nzoanya! Mundu jumu jwajenda kukweta imbejo. \v 4 Pajabiya jukweta imbeju, yengi yahabuka piindela jahika ijuni nakula. \v 5 Yengi yahabuka pamalibu pangakuba nuluombi lwingi. Ndaba luhombi ngase lwabii lwinge yabonikana imeliki nyata. \v 6 Ekwahika lyobamutu, mimea jatenda kujoma, ndaba mikega jaki ngasijabii na makili, nayombi yatenda kunyala nukujoma. \v 7 Yengi yahabuki mmikongo ja miha, na mia jejela jakola nyata kujiinya na yombi ngase yapapike. \v 8 Yengi yahabukya puluhombi lwa sapi, yamela, nukukola nukupapa. Lumu makomi matatu, lumu makomi sita na longi imbeju makomi komi.” \p \v 9 Ndienu jaapwagila, “Jojubii na makutu jujowana.” \s Sekilongaleka mmalenganu haga \r Matei 13:10-17; Luka 8:9, 10 \p \v 10 Yesu pajabii kajika jaki, banafunzi baki komi na habeli pamu na bandu bangi babunzoanya bunzendila nukupwagi jaayekulya malenganu gala. \v 11 Najombi jaapwagila, “Mwanganya mpatiki uwesu ukumanya majambu gagajobiki gu Ukolongu waka Sapanga. Lakini baabi kunza balibola kwa malenganu pena, \v 12 ndaba je, \q ‘Alinga sa sakaka, \q lakini bakibona \q ajoa sakaka, \q lakini bakielewa. \q Kwa naa bung'anumbuki Sapanga, \q najombi jaalekakya mahakau.’ ” \s Yesu juyeku malenganisu gaka mundu jojukweta \r Matei 13:18-23; Luka 8:11-15 \p \v 13 Enu Yesu jalalukya, “Boo, mwanganya ngasenheliwi ndaba ja malenganesu ge agaa? Mwimanya boo malenganesu gange? \v 14 Mpanda jukweta Lilobi laka Sapanga. \v 15 Bandu bangi abingati bandu bababii mwindela paapandiki lilobi. Lakini pabilijoana pee lijobi lihika kuboa lilobi leapandiki mmwoju jabo. \v 16 Bandu bangi baabii ngati imbeju yeapandiki pamalibu. Hebilijoana pe Lilobi laka Sapanga bilijopa hapalapa koni bakatogulya. \v 17 Lakini ngase laajingii nukumela mikega mmyoju jabo. Bilihobale muda msokopi pena, nalipitii linga'ai na tabu ndaba jililobi heli atenda kulileka. \v 18 Bandu bangi abii ngati imbeju yeihabuki pimikongu jamiha. Agaa malenganu ga bandu baajoana lilobi laka Sapanga heli, \v 19 kupete maholu gupundema goni, kupala mali gingi nukutokule kila sindu apataa bombi kulihinya lilobi heli, na bombi ngaseahenga ngati Lilobi laka Sapanga selipwaga. \v 20 Lakini bandu bangi abii ngati imbeju yeakwetiki puluhombi lwa sapi. Bombi bilijowane lilobi le heli nukulijopa nukulijetake, nukuhenga ngati Sapanga ejupala. Ngati imbeju ja sapi jejipapa matunda makomi matato, bangi makomi sita, na bangi makomi kome.” \s Malenganu ga taa jeayekelii \r Luka 8:16-18 \p \v 21 Yesu jaendaliya kapwagi, “Boo! Kanono mundu lee kupambakiya taa nukujingisa nkati ja nyumba nu kuyekale mkitonga au kwii ja sindo? Ngahela! Biibeka pi kipanda. \v 22 Nahela kila sekihihiki sitenda kubonikana, na kila se kiyekaliwi kitenda kuyekuliwa. \v 23 Jojubii na makutu jujogwana!” \p \v 24 Ndi jaapwagila, “Nzoanya nakanopi senumpwagii! Sapanga janzangatya nmanya kukipemu aselasee se senzoane, janzonzukiya kumanya ngani. \v 25 Bandu bajoane nakanopi senumpwagi nukumanya Sapanga janzangatya kumanya ngane. Lakine bangakujoanee nakanopi biitenda kujewa hata gabagamanyi.” \s Malenganu gi imbeju jejimela \p \v 26 Yesu jaendalya kupwaga, “Ukolongu waka Sapanga gubii ana. Mundu jojukweta imbeju mlitui. \v 27 Ikilu jutenda kugone, na muhi jukuba mihu, na muda we ogu imbeju ye itenda kumela nu kukola. Jombi sanga kumanya sekihengeka. \v 28 Mimea je jitunduli muluhombi jikola nu kupapa matunda. Itumbuli kutunduli maamba masokumasoku, mapongoo na mwisu we kipambiku. \v 29 Inganu eikuba ikomiki, mundu we jola jutumbulii kuhusa ni kijipii ndaba jene muda ukuhusa gukuba guhikiki.”\fig Mundu juhusa ku kijipi|alt="A person harvesting grain with a sickle" src="12 Sickle.jpg" size="col" ref="4:29"\fig* \s Malenganu gi imbeju nzoku \r Matei 13:31-32, 34; Luka 13:18-19 \p \v 30 Yesu jaapwagila kabee, “Ukolongu waka Sapanga gubii bole? Henu tuguelasiya kwi indela bole? \v 31 Gulengana ni imbeju jebijikema haladali, jejibii nzoku kupeta imbeju yoti jeakweta mlitui. \v 32 Lakini naakwetiki jimela nakuba mimea mikolongu kupeta mimea joka jammatui. Mambandi gaki gakuba makolongu hata ijuni ioto kusenga miui momu jene.” \p \v 33 Yesu jalandila malagi gaki kupete malenganu gangi gingi ngati gagaa. Jalongila nabu ngati ebawesa kunzoane kuhusu Ukolongu waka Sapanga. \v 34 Ngasijalongila nabu sokapi bila kutumii malenganu. Lakini pajabii na banafunzi baki kajika jukubika jaayekuli ndaba jakila malengano. \s Yesu jikilakali kimbonga kikolongu \r Matei 8:23-27; Luka 8:22-25 \p \v 35 Lisoba alelale pakamii, Yesu jaapwagila banafunzi baki, “Tulombuka nhanga, tujenda kwiie.” \v 36 Ndipala banafunzi bugutabuka nsambi wa bandu, bajingalaa munhwatu mojabii Yesu nu kuboka pamu najombi na kabee minhwatu jengi jejabii na bandu jatenda kujengalee. \v 37 Ndienu sasuma kimbonga kikolongu, na majeba kutumbuli kugukanga nhwatu we gola, nunhwatu gola gwatumbulya kutwele masi.\fig Nhwatu mu majeba|alt="A boat in a storm" src="09 Boat in Storm.jpg" size="col" ref="4:37"\fig* \v 38 Yesu jabii kunyuma junhwatu, jagoni panani ju ntoo. Banafunzi baki bunzumua nukumpwagi, “Mbola, ngasegubona lee usungu etukuwa!” \p \v 39 Jajumuka nu kukilakali kimbonga se sela, nakagalakali majeba guku nhanga ge gala japwaga, “Tama kinunu!” Ndipala kimbonga se sela satenda kukotoka, ndienu kwabia nuu. \v 40 Ndienu, Yesu jaapwagila banafunzi baki, “Ndaba jakii ntenda kujogopa? Mwakona lee ngase nhobalela?” \p \v 41 Nabombi babia ajogopa ngamaa. Babia alaluana, “Jonioju we nya eno? Mbaka kimbonga na majeba gatenda kunzowanela?” \c 5 \s Yesu andamisa mundu jwini ilombu \r Matei 8:28-34; Luka 8:26-39 \p \v 1 Yesu na banafunzi baki bahika ku nndema uku Gelasi, kwii juku nhanga. \v 2 Ndipala Yesu pajapita nhwatu, jaketangini na mundu jumwa jojabii nii ilombu jakahumila kutenge. \v 3 Mundu we oju jutamika kutenge. Nga mundu jojawesa kunkamulaki hata kunkonga nnyolu, \v 4 mala jingi bunkonga kwa peengu ju nnyolu lakini kila muda jabia juwesa kuseku nnyolu nu kutunu peengu je. Wala ngamundu jojuwesa kumpengalela. \v 5 Muhi ni ikilu jutamika kutenge nukukitombi jalongila kwa sauti ngolongu nukulisekuseku kwa malibu. \p \v 6 Eambona Yesu su kutali, ambutukiya nukungungamali palongi jaki, \v 7 jalela kwa sauti ngolongu nukupwaga, “Nanugutei kyane! Weapa le wa Yesu, Mwana waka Sapanga jojubii kunani kwa mahunde? Kwi liina la Sapanga, nuguloba gwing'alisa!” \v 8 Japwaga hela ndaba Yesu jabi jiipwagi, “Ilombu mumboka mundu we hojo.” \p \v 9 Ndipala, Yesu andalukiya, “Liina laku wa nyane?” \p Najombi ampwagila, “Liina langu ni likundi la alonda, ndaba twe tubii twabinge.” \v 10 Ndipala kilombu sela sundobiki ngamaa Yesu jwaimbenga pundema we gola. \p \v 11 Muda gogo wabii nsambi nkolongu wa magolobi pikiheleu pambipi ni kitombi bakalimaa. \v 12 Henu, ilombu ye yundoba Yesu, “Gutujetakalya twagajingala magolobi agaa.” \v 13 Yesu jwajetakii. Henu ilombu yumboka mundu jola, nakagajingii magolobi gala. Likungusa loa la magolobi lelaegalii elupu ibeli. Magolobi ge gala gabutuka pikiheleu nu kujingii muhanga na kuwa. \p \v 14 Alimu ba magolobi ge gala batenda kutilanii, bajendanya kumusi na kwa matui kapwagi bandu lihengu le heli. Na bandu bajenda kulinga sekipitii. \v 15 Pabahika kwaka Yesu, bumbona mundu jojabii na manzolinzoli giilombu. Jutami pai, juwati ingobu jubii na malangu gaki gunkelabwiki, batenda kujogopa. \v 16 Bandu babagabona mahengu ge gala, baapwagila bangi gagunkolii mundu jojabii ni ilombu pamu nilijambu li ilombu yela kujenda kulikungusa la magolobi. \p \v 17 Ndipala, jatumbuka kundoba juboka nndema wabu. \p \v 18 Yesu pajabia jukwela munhwatu, mundu joampia ilombu andoba anzetakiya kujenda naku. \p \v 19 Lakini Yesu jatenda kunkani. Ampwagila, “Gujenda kunyumba jaka alongu baku, wakapwagila mahengu goti ga juguhengi Bambu nu kugubone ikia.” \p \v 20 Ndipala, mundu we jwajenda nukutumbuka kalandi kunkoa uku Dekapoli kwoa, majambu goti gajuhengiki Yesu. Bandu boa babajoa batenda kusangaa. \s Yesu jalamisa nyongoo jumu na kamwali waka Yailo \r Matei 9:18-26; Luka 8:40-56 \p \v 21 Yesu jalombukiya kabee upandi wa pili unhanga nu nhwatu. Pajahika pe nsambi wa bandu wabia palongi jaki, najombi jabia jujemiki kulutengu upunhanga. \v 22 Papuje jahika mundu jumwa kilongosi jwa nyumba jukuketangane Ayaudi joankema Yailo. Ejumbona Yesu, ahegalya nu kungungamali, \v 23 andoba ngamaa koni jwakapwaga, “Kamwali wa nsoku jubii lailai. Gupepa koku tumboka, ukumbekila maboku gaku julama.” \p \v 24 Ndipala, Yesu jaboka pamwa nabu. Bandu bingi ngamaa batenda kunzengale, babia atenda kuhinyahinya. \p \v 25 Kati jabu jabii mmbomba jumu jojubii nu ugonzu gukupita mwai kwa muda wa miaka komi ni mibele. \v 26 Mmbomba we oju jabia jung'aliki kwaka sing'anga bingi. Pamu jabia jujomwi mali gaki goa, ngasijapogalyaje jabia jijonzukeka kuba jiliya. \v 27 Mmbomba we hoju pajajoana Yesu jalamisa bandu, jilipekalakiya pu nsambi wa bandu kuhuma kunyuma, nukugusa ingobu jaka Yesu. \v 28 Jatenda hela, ndaba julipwagila mmwoju jaki, “Nanung'usiki tu ingobu yaki nibia namiki.” \p \v 29 Apalapa kupita mwai we kwatenda kukotoka, najombi jilijoannya nhyega jaki julamike. \v 30 Yesu jabia jumanyiki makili gaki gundamisi mundu jumu. Jugung'anumbukiya nsambi wa bandu gola, nukugulaluki, “Nya jojung'usiki ingobu yango?” \p \v 31 Banafunzi baki baapwaga, “Ngase wabweni lee bandu mobuguhinyila jee. Ndaba ja kii gulaluki nya jojugugusike?” \p \v 32 Lakini Yesu jaendaliya kulingalii kila upandi ili ambona mundu jojuhengiki ganiaga. \v 33 Papuje mbomba we jola, ejamanya sesumpatiki, jajenda palongi jaki koni jakabagaja kwi kiholu, jililekala pai palongi jaka Yesu nukupwaga sakaka. \v 34 Yesu ampwagila, “Kamwali wangu kuhobalee kwaku kugulamise. Jenda sapi, gulama ngane ugonzu waku we hogo.” \p \v 35 Yesu pajabia jakoni jakalonge, bandu bahika kuhuma kunyumba jaka Yailo kilongosi jwa nyumba jukuketangane Ayaudi, bumpwagila, “Kamwali waku juwile. Ndaba jakii kunsumbu Mbola?” \p \v 36 Lakine Yesu ngasejajoannya gabapwaga bandu, Yesu ampwagila kilongosi jwa nyumba jukuketangane Ayaudi jola, “Wijogopa, guhobaliya pena.” \v 37 Yesu ngase jajetakiya mundu jongi jokapi kulongana naku ila pee Petili, Yakobu na Yohana nndongu waka Yakobu. \v 38 Hebahika kunyumba jaka kilongosi jwa nyumba jukuketangane Ayaudi jaka Yailo, Yesu jajoana atenda kujobalane, na bandu bakalela na malobalake gingi. \v 39 Ejajingala nkati, jaapwagila, “Ndaba jakii nntenda kujobalane nu kulela? Kamwali ngasijuwile jutei kugone pena.” \p \v 40 Lakini bombi batenda kun'heka. Jaamua kapia boti kunza, jajukua amabu na ahengo baka kamwali we naaka banafunzi baki atatu, bajingala kusumba kojabii jugoni kamwali we. \v 41 Ndienu ankamula mukuboku nukumpwagi, “Talita kumi,” maana jaki, “Wakamwali, nugupwagi gujumka!” \p \v 42 Apalapa kamwali jajema nukutumbuka kujenda. Kamwali we jabii na miaka komi ni mibele. Hapa ndi bandu basangia ngamaa. \v 43 Yesu jaakana bampwagi mundu jokapi lijambu le ele. Ndienu jaapwagila bupekia posu kamwali we jola. \c 6 \s Bandu bunkana Yesu ku Nazaleti \r Matei 13:53-58; Luka 4:16-30 \p \v 1 Yesu jaboka papuje nukujenda kukijiji saki, koni bunzengalee banafunzi baki. \v 2 Elahika Lisoba lu Kupomulela, jajingala mu nyumba jukuketangane Ayaudi nu kutumbulii kubola. Bandu bingi babunzoana batenda kusangaa nakaapwagi, “Boo, jagapatiki kwako majambu ge aga gajupwaga? Linga jupatiki kwa malangu haga? Kabee juhenga boo hindu ye heye? \v 3 Boo jonyoju lee nga nndanda juimbau jola, mwana waka Malia, nu ndongu wabu Yose na Yakobu, Yuda na Simoni? Alombu baki si atamani pa pitu pane?” Henu batenda kunkana. \p \v 4 Yesu ampwagila, “Mlota waka Sapanga julumbalika kila pandu ila ngasejulumbalika kwa alongu baki, kwaka akosimundu nu kunyumba jaki.” \p \v 5 Yesu ngase jawesa kutenda ginyuli papu, ila jaabekila maboku agonzu asokopi, na kwaalamisa. \v 6 Jasangi ngamaa ndaba bandu kusindwa kuhobale kwabu. \s Yesu jaatuma banafunzi komi na habeli \r Matei 10:5-15; Luka 9:1-6 \p Ndipala Yesu jiijendila ijiji ya pambipi jaki nakabola bandu. \v 7 Jakema banafunzi baki komi na abeli, jatumbuka katuma habelihabeli. Japekiya uwesu ukubenga ilombu, \v 8 jalagalakiya, “Mwiitoto sindu sokapi nsapwali ila ndonga pena. Mwitoto posu, wala kibwaila, wala lupija mupuku. \v 9 Nhwata makobasi, lakini mwitoto lijalisi mabele.” \v 10 Kabee jaapwagila, “Pokapi pabanzoopa panyumba, mwakatamanya mbaka pamwiboka. \v 11 Pandu pokapi bandu pabukunkana kunkalibisa au kunzoane, mwakabokannya nukukung'unda luhombi mwamagolu ili kalangi atei kukana malobi gaka Sapanga.” \p \v 12 Ndienu baboka, bakaalandila bandu kunkelubuki Sapanga wabu. \v 13 Bibengana ilombu ingi. Baapakia mahuta agonzu bingi, na agonzu bala nu kulama. \s Kukomeka kwaka Yohana mmbatisa \r Matei 14:1-12; Luka 9:7-9 \p \v 14 Ndipala, nkolongu Helodi jajohana goka haga, ndaba bandu bingi babia apwaga majambu gaka Yesu kila pandu. Bandu bangi apwaga, “Hajo ndi Yohana Mmbatisa juyokiti! Ndaba jubii nu uwesu ukuhenga hindu yu kusangasa.” \p \v 15 Bangi, bapwaga, “Jonioju we Elia.” \p Bangi apwaga, “Jonioju we Mlota waka Sapanga ngati jumwa wabu waka Alota baka Sapanga ba samani.” \p \v 16 Lakini Helodi pajajoa lijambu le eli japwaga, “Jonioju we Yohana! Jonunsekula umutu, lakini juyokiti!” \v 17 Helodi jawasalya hela ndaba masoba gumunyuma jabia julagalaki ankamula Yohana Mmbatisa, nukunkonga mligelesa. Helodi jahenga hela ndaba Helodia jakabii nhwanu waka Pilipi nndongu waki. Pamu na haga Helodi jaamua kunzuku Helodia. \v 18 Yohana Mmbatisa jabia ampwagi Helodi, “Gutei lyaa kunzuku nwanu waka nndongu wako.” \p \v 19 Ndienu Helodia, nwanu waka bambu nkolongu, ansuki ngamaa Yohana, japala kunkoma, ngasijawesaje. \v 20 Helode anzogapa Yohana ndaba jamanyiki jombi mundu jwa amboni na jwa sapi, na hela nukundenda. Helodi japai kunzoane Yohana, baada jukunzoane, jahangajiki ngamaa. \p \v 21 Lisoba limwa nhwanu waka bambu nkolongu japata mbekenyo, elahika lisoba lukukomboka kusaliwa kwaka Helode. Lisoba le heli Helodi jakokiki, akakiongosi akolongu bupundema waki na linzolinzoli na akanahota boti buku Galilaya. Ndaba jakula nabu posu pamu. \v 22 Ndienu, kamwali waka Helodia jajingala nukuhina, janhekisi ngamaa Helodi na ageni baki. Bambu nkolongu apwagila kamwali we hoju, “Gunobaa sokapi se ukipai nane nugutenda nugupeke.” \v 23 Kabee nu kunndapila, “Sokapi segwinoba nugutenda kugupekea, hata jikubi nusu ju ubambo wango.” \p \v 24 Papuje kamwali we oju japita, nakalalukii amabu, “Noba kike?” Nabombi bapwagaa. \p “Kimutu saka Yohana Mmbatisa.” \p \v 25 Kamwali jakelubuka kwaka bambu nkolongu imbelo kukundoba, “Mbala gumbekya sajenu, mmutu waka Yohana Mmbatisa mwikipalu.” \p \v 26 Bambu nkolongu jayomiki ngamaa, lakine ndaba jukulagi kwaki, na ndaba ja ageni baki bajakokiki, ngasijapala kunkanila. \v 27 Ndienu, bambu nkolongu antuma linzolinzoli, jwakaleta kimutu saka Yohana. Linzolinzoli, jwajenda nukunseku kimutu Yohana mligelesa, \v 28 jaleta mmutu waki we gola mwikipalo nukumpeke kamwali, najombi nakapekee amabu. \v 29 Banafunzi baka Yohana ebajoana ganiaga, bajenda kujukuu nhyega jaki je nukujenda kusika. \s Yesu jalea posu bandu elupu nwanu \r Matei 14:13-21; Luka 9:10-17; Yohana 6:1-14 \p \v 30 Atumi baki bala babuja kuhuma sapwali jabu, bakusanyika palongi jaka Yesu, bumpwagila goa gabahenga nu kubola. \v 31 Yesu jaapwagila, “Tumbokannya jikajitu pandu panga bandu mwakapomulia kasokope.” Japwaga hela, ndaba ja bandu bingi ngamaa babia ahika papu nu kuboka, hataa Yesu na banafunzi baki ngasibawesa kupata mbekenyu jakula posu. \v 32 Ndienu babokannya kajika jabu munhwatu, bajendannya pandu panga bandu. \p \v 33 Lakini bandu bingi, babaabweni bakajenda, bamanyiki, hata hela bandu babahumila kila musi, bumbutukya koku Yesu na banafunzi baki kobabia ajenda, balonguliya kuhika. \v 34 Yesu na banafunzi baki ebahuluka kumbwani, Yesu jugubona nsambi wa bandu, jaabonila ikia, ndaba babia ngati makondoo ganga na alima. Jatumbulya kubola majambu gingi. \v 35 Pakamii ekwahika, banafunzi bunzendila Yesu, nukumpwagi, “Pandu je pani pulukoba, na sajenu kutenda kupilila. \v 36 Nambanga, waatabuka bandu be haba ajendannya mwamatui nu kwiijiji ya pambipi, bakalomba posu.” \p \v 37 Lakini Yesu jaapwagila, “Mwapekya mwanganya posu.” \p Na bombi bundalukiya, “Boo, twapekya kike? Tupalika tuhenga mahengu kwa miehi jingi ili tupata lupija lukulombe posu ja bandu boti haba.” \p \v 38 Yesu jalalukiya, “Mmbii na mabumunda malenga? Nzendannya mwakalinga.” \p Pababia alingiki, bumpwagila, “Gabii mabumunda nhwano na homba ibele.” \p \v 39 Ndienu Yesu jalagalakya banafunzi baki, baatamika bandu boa malundu ga bandu pamanyonyoli. \v 40 Na bombi batama malundu ga bandu makomi komi na makomi nu nhwano. \v 41 Ndipala Yesu jajukua mabumunda nhwanu na homba ibeli ye yela, jalingaliya kunani kwa mahundi, jagapengaliya, nukunuku mabumunda, japekiya banafunzi baki babagila bandu. Na homba ye yela jabagila boti. \v 42 Bandu boa bakula, nukutupila. \v 43 Batondula posu yeyaigali ya mabumunda na homba batwelakiya hiitonga komi ni ibele. \v 44 Nababa kula be mabumunda ge gala babia akanalomi elupu nhwanu. \s Yesu jujenda panani ja masi \r Matei 14:22-33; Yohana 6:15-21 \p \v 45 Apalapa Yesu jatuma banafunzi baki akwela nhwatu, andonguliya kujenda ku Betisaida kwii ju nhanga. Jombi muda we ogu jabia jugutabuka nsambi wa bandu we gola. \v 46 Ejajomula katabuka bandu bala jajenda kukitombi kundoba Sapanga. \v 47 Pakwahikila pakamii, nhwatu we gola wabia pikilanda ju nhanga, najombi jabia kajika jaki kundema kwanga masi. \v 48 Apalapa, jaabona banafunzi baki bakaangijika kukwabu masi, ndaba je nhwai wabia gutenda kwapengale. Ekwabia lukela, Yesu jaajendila banafunzi baki koni jakajenda panani ja masi, japala ngati kwaapeta. \v 49 Lakini pabumbona jujenda panani ja mase, bahambukya lihoka, batenda kujamali. \v 50 Ndaba boa pabumbona bajogipi ngamaa. \p Apalapa Yesu jalongila nabu, “Nabi nepane! Mwijogopa! Ntama nuu.” \v 51 Ndi jakwela munhwatu mobabii, nu nhwai gwatenda kukotoka. Nabombi basangii ngamaa, \v 52 ndaba babi ngaseaheliwi sejikihenga Yesu kupete mabumunda gala. Gabaapekiya bandu bingi ngati posu, malangu gabu gabia ngasegahogwiki. \s Yesu jaalamisa agonzu buku Genesalati \r Matei 14:34-36 \p \v 53 Balombuka nhanga bahika kundema guku Genesaleti, bajemika nhwatu wabu. \v 54 Pabapita munhwatu, bandu bumanyiki Yesu apalapa. \v 55 Ndienu, mala pee bayongulata nndema gola woti, bandu batumbuka katogo agonzu babagoni panani ji ipega yabu, baapelika kila pandu pabajoa Yesu jubi. \v 56 Kila pandu pajajenda Yesu, kwiijijini nu kumusi au kwamatui. Bandu babeka agonzu pulubanza, bundoba jajetakalya bungusa pe hata pu lupeta ji ingobu jaki. Na boa babungusa batenda kulama. \c 7 \s Mabole gabajopiki kuhuma kwabandu ba mwandi \r Matei 15:1-9 \p \v 1 Lisoba limu Afalisayu bangi na Abola ba Malagalaki bababia ahumi ku Yelusalemu bajenda kumbona Yesu. \v 2 Baabona banafunzi baka Yesu bangi bakakula posu kwa maboku gabu ganga kunyamba, yaani ganga kusamba ngati ekupalika mmalagalaki gabu. \v 3 Ndaba Afalisayu na Ayaudi bangi boa akamulaki ngamaa mabole gabajopiki kwaka aseja babu bamwandi, ngase akula sindu sanga kusamba maboku ngati ekupalika. \v 4 Kabee ngasiakula sindu kuhuma kuguliu bila kuhuba oti ngati ekupalika na mila jabu. Ibii kabee mila yengi yebajopaa tumbuka samani ngati kugolo nzipuli, supulia na yombu ya shaba. \p \v 5 Ndienu, Afalisayu na Abola ba Malagalaki bundalukya Yesu, “Ndaba jaki banafunzi baku ngaseapwata malagalaki gaka aseja bito. Enu akula posu kwa maboku sanga kusamba ngati ekutakiwa?” \p \v 6 Yesu japwaaga, “Mwanganya mliholale mwaasapi akati nga mwasaape Isaya jojabii Mlota waka Sapanga japwaga sakaka kunhusu mwanganya pajaandika, \q ‘Sapanga japwaga, bandu haba, anumbali kwa malobi pena, \q lakini mmyoju jabu, abii kutali na nenepani. \q \v 7 Kunumbali kwabu ngasekubii na mana, \q ndaba majambu gabaabola bandu malagalaki pee ga \q bandu ngati malagalaki gaka Sapanga.’ \p \v 8 “Mwanganya mwijileka Amuli jaka Sapanga nuku kamulaki malagalaki ga bandu.” \p \v 9 Yesu jaendalya kupwaga, “Mwanganya kwa malangu ginu nkana malagalaki gaka Sapanga ndaba jukupwata majopu gino! \v 10 Ndaba Musa japwaga, ‘Wajoannya ahengo baku na amabu bako,’ na ‘Mundu jokapi jojaatondo ahengo baki na amabu baki, kupalika ankoma.’ \v 11 Lakini mwanganya mwaabola bandu, ana mundu jubii na sindu sejuwesa kwaajangatii ahengo baki au amabu baki, lakini jupwaga Sindu see esi Kolubani, yani sindu hesi litambiku kwaka Sapanga, \v 12 ndienu, ngajwaajangati kabee ahengo baki na amabu baki. \v 13 Hela ndi pamwilikana Lilobi laka Sapanga ndaba ja mabolee gamulibeki. Kabee nhenga majambu gangi gingi ngati gagaga.” \s Majambu gaguhenga mundu jwiiliya palongi ja mihu gaka Sapanga \r Matei 15:10-20 \p \v 14 Yesu jugukema kabee nsambi wa bandu we gola, nakaapwagi, “Nnyogwana mwaboa, mukimanya senumpwagi. \v 15 Nga posu jejukula mundu jejuntenda jubia mpija palongi ja mihu gaka Sapanga. Lakini sekipita mmoju jaka mundu ndi sesuntenda jubia mundu jwiliya palongi ja mihu gaka Sapanga. \v 16 Jwana makutu gu kujoana nu jujoana!” \p \v 17 Ejuguuleka nsambi wa bandu nu kujingi nnyumba, banafunzi baki bundalukya ndaba ja malenganu ge gala. \v 18 Najombi jaapwagila, “Boo, hata mwanganya lee ngasemmanyike? Ngasemmanyiki lee posu jejukula mundu jipita kunza ngase jiwesa kuntenda mundu jubia mpija palongi ja mihu gaka Sapanga, \v 19 ndaba ngasesunzingii mmwoju jaki, ila mulutumbu na mwisu jaki je kupitii kunza kulikelo?” Kukupwaga hela, Yesu jalekakya ilebi yoti iwesikana kula. \p \v 20 Jaendalya kupwaaga, “Sekipita mmoju jaka mundu, ndi sesu ntenda jubia mpija palongi ja mihu gaka Sapanga. \v 21 Ndaba kuhuma mmoju jaka mundu, gapita mawasu gililya na uselati na wihii na mawasu gukukoma kukoma, \v 22 ugoni na soju nu uliya ni isoli nu kupala utani wa uselati na wipu matondu nu kibuli nu ung'ang'a. \v 23 Goa gilia ge haga gahuma mmoju jaka mundu, nagombi guntenda mundu jubia jwiliya palongi ja mihu gaka Sapanga.” \s Kuhobale kwaka nyongoo jumu \r Matei 15:21-28 \p \v 24 Yesu jaboka papuje, jajenda kundema uku Tilo. Kokuje jajingala mu nyumba jimwa na ngasejapai mundu jumanya, lakini ngasejawesa kujoba. \v 25 Papuje mbomba jumwa jwabii na kamwali waki jojabii ni ilombu, ejajoa lijambu laka Yesu, jahika nukulilekee pai palongi ja magolu gaka Yesu. \v 26 Nyongoo we oju ngase jwabi Nyahude jwabii Ngiliki mwenei juku Silofoiniki. Ndi andoba Yesu amboa kamwali waki ilombu. \v 27 Yesu ampwagila, “Lendalya twaapekiya bana oti posu, ndaba ngasape kujukuu posu ja bana nukulekale jimbwa.” \p \v 28 Lakini nyongoo we jola ampwagila, “Sakaka, Bambu, hata jimbwa jejibii pai ja mesa ikula posu jejiigi jehahabwi bana.” \p \v 29 Yesu ampwagila, “Ndaba jililobi alee, jenda kunyumba jaku. Kilombu se sela sumboi kamwali wako!” \p \v 30 Ndi jajenda kunyumba jaki, anketanya kamwali we jugoni pu mpandu, ni kilombu see sumboi. \s Yesu andamisa kimumuta jwanga kujoa \p \v 31 Yesu jaboka kundema uku Tilo, nukupetee ku Sidoni, nu kuhika ku nhanga uku Galilaya kupete kundema uku Dekapoli maana jaki musi kome. \v 32 Ndipala bundeta kwaka Yesu kimumuta jwanga kujoa, bundoba ambekila maboku ili andamisa. \v 33 Yesu amboa mundu hoju munsambi wa bandu nu kunzingii ngonzi mwamakutu, jwahuna imata mulungonzi lwaki nu kuungusa mululimi lwaka mundu jola. \v 34 Ndi jalinga kunani kwa mahundi kwaka Sapanga, japomula kwa makili nukupwaga, “Efata,” maana jaki, “Hogukaje.” \p \v 35 Apalapa mundu jola jawesa kujowana sapi nu kulongee sapi. \v 36 Yesu jaalagalakya bampwagi mundu jokapi lijambu lela. Lakini ngati ejalagalakya, ndi pabaendalya kulandi lijambu lelela. \v 37 Bandu basangii ngamaa nukupwaga, “Gajutei goa gaasapi. Jaatei hataa bandu banga kujoa ajogwana, naka kimumuta jwaawesisi alongila!” \c 8 \s Yesu jalea posu bandu elupu nnsesi \r Matei 15:32-39 \p \v 1 Masoba gala, nsambi wa bandu waketangini kabee, na ngasebabii na posu. Ndienu Yesu jaakema banafunzi baki, nakaapwaagi, \v 2 “Naabonee ikia bandu haba ndaba abii nane masoba matatu, wala ngaseabii na posu. \v 3 Ana naalei ajendannya kunyumba, koni abii ni inzala biinduka mwiindela, ndaba bangi ahumiki kutali.” \p \v 4 Banafunzi baki bundalukya, “Pamba jee pulukoba twiipata kwaa mabumunda gukutupii bandu boa haba?” \p \v 5 Yesu jaalalukya, “Boo mmbii na mabumunda malenga?” \p Nabombi bapwaaga, “Saba.” \p \v 6 Ndipala, jaamulisa bandu atama pai. Jwajukua mabumunda saba gala, ansengula Sapanga, nukuseku, nakaapekee banafunzi baki baabagila bandu, nabombi batenda kwaabagii. \v 7 Babii kabee na homba isokuisoku. Yesu ansengula Sapanga, na kwaamulisa baabagila kabee bandu. \v 8 Bandu bakula, nukutupi. Banafunzi baki bakusanya ilebi yeyahigali batwelakya itonga saba. \v 9 Nabombi babalii mabumunda babii ngati bandu makomi nnsesi komi. Ndipala Yesu jwaamua kwaatabuka, \v 10 apalapa jakwela nhwatu pamu na banafunzi baki, jajenda kumusi juku Dalimanuta. \s Afalisayu bapala nginyuli \r Matei 16:1-4 \p \v 11 Afalisayu bahika kwaka Yesu, batumbulya kulonge naku sukumpendake. Koni apala jutenda nginyuli kuhuma kunani kwaka Sapanga. \v 12 Yesu jwayoma mmoju, nukupwaga, “Ndaba jaki bandu ba masoba gani apala nginyulila? Numpwagi sakaka! Bandu habaa ngabiipati nginyuli jokape.” \p \v 13 Ndi jaaleka, jwakwela kabee nhwatu, nukutumbuli sapwali jwalomboka kujenda kwii ju nhanga. \s Lisali la Afalisayu na Helode \r Matei 16:5-12 \p \v 14 Banafunzi baki babia ajewiki kujukuu mabumunda, ila babii nilibumunda limwa pe munhwatu we gola. \v 15 Yesu jaalagalakya, “Ntama kutali nu kujepa amila jaka Afalisayu na amila jaka Helodi.” \p \v 16 Banafunzi batumbulya kulaluana beni na beni, “Jupwaga hela ndaba ngasetubii na mabumunda.” \p \v 17 Yesu jabi jugamanyiki sebalongila, jaapwagila, “Mbona npwaganii lijambu lukukosa mabumunda? Mwakona lee ngasemmanyiki wala kuelewa? Mbona ngasenholalela? \v 18 Mmbii na miu lakini ngase nndinga? Mmbii na makutu lakini ngase nnzoana? Boo ngasenkomboka \v 19 kipindi se sela panasekula mabumunda nwanu nakaapeke bandu elupu nhwano? Mwatondwi posu yeyahigali hitonga ilenga?” \p Bumpwagila, “Hitonga komi ni ibeli.” \p \v 20 Jaalalukya kabee “Na panasekula mabumunda saba na kwaapeke bandu elupu nsesi. Mwatondwi itonga ilee yeyatweli ipandi yeyahigalile?” \p Bapwaga, “Hitonga saba.” \p \v 21 Ndipala jaapwagila, “Mwakona lee ngase nhelewa?” \s Yesu andamisa mundu jwanga kulinga ku Betasaida \p \v 22 Yesu jahika ku Betisaida pamu na banafunzi baki. Bandu bundetila mundu jwanga kulinga, bundoba angusa ili andamisa. \v 23 Yesu ankamla kuboku mundu jwanga kulinga jola nuku mpeleka kunza ji kijiji. Anhunila imata, nukumbeke maboku, alapu anndalukyai, “Boo guwesa kukibona sindo sokape?” \p \v 24 Mundu we jola jwalinga kunani, nukupwaga, “Naabona bandu abonikana ngiti mikongu jejijenda.” \p \v 25 Ndi Yesu ambekila kabee maboku. Najombi jatupa mihu, jwalama miugaki nukuwesa kukibona kilasindu sapi. \v 26 Yesu ampwagila jujenda kunyumba jaki anndagalakya, “Gwikelabuki kukijiji sela nakaapwagi bandu.” \s Petili jupwaga pagwendu Yesu ndi Kilisitu \r Matei 16:13-20; Luka 9:18-21 \p \v 27 Ndi Yesu na banafunzi baki bajenda kwiijiji yuku Kaisalia Pilipi. Pababii mwiindela, Yesu jaalalukiya banafunzi baki, “Boo bandu apwaaga nee nanyane?” \p \v 28 Bumpwagila, “Bangi apwaga we wa Yohana Mmbatisa, bangi apwaga we wa Elia na bangi apwaga wa mundu jumu kati ja Alota baka Sapanga.” \p \v 29 Najombi jalalukya, “Mwanganya boo, mpwaaga nena nyane?” \p Petili japwaga, “We apa ndi Kilisitu jojuaguliwi na Sapanga.” \p \v 30 Ndi Yesu jaakana bampwaagi mundu jokape majambu gala. \s Yesu julongale lijambu luku ng'alika kuwa nukuyoka kwaki \r Matei 16:21-28; Luka 9:22-27 \p \v 31 Yesu jatumbulya kabola banafunzi baki kupwaga, “Mwana waka Mundu lasima jung'alika ngamaa nukunka aseja na agolu akolongu na abola bamalagalaki. Biitenda kunkoma lakini jwiyoka kabee lisoba lya tatu.” \v 32 Yesu jaapwagila lijambu lee heli bila kuhiya sindu. Ndi Petili anhutila pulutengu nukunndakali jwipwaga lijambu le heli pagwendu. \v 33 Lakini Yesu jang'anambuka, jaalinga banafunzi baki, nukundakali Petili koni jakapwaaga, “Boka Lijobi wee! Mawasu gaku ngasegahuma kwaka Sapanga ila kwa bandu.” \p \v 34 Ndi jugukema nsambi wa bandu pamu na banafunzi baki nakaapwagi, “Ana mundu jokapi jojupai kunyengale ne, jupalika julikana mweni nu kujukua nsalaba waki, junyengalia. \v 35 Anaa mundu jojupala kugulenda womi waki mweni, jwiitenda kuguhoa, lakini mundu jojuhoa womi waki ndaba jami ne na ndaba ji Lijambu la Amboni, jwagulenda womi waki. \v 36 Boo sanzangatya kii mundu ana jupatiki nndema woka nukuhoa napwasi jukujingii muwomi wa masoba goa? \v 37 Mundu jiipia sindu boo ndaba jukupata kabee womi wa masoba goa? \v 38 Mundu jojumonee nepani iyoni pamu na mabola gangu mukibeleku senze siliya na sanga kummanya Sapanga, Mwana waka Mundu jwaammbonila iyoni mundu we hoju pajihika muukolongu wa Atati baki pamu na atumi bu kunani kwaka Sapanga.” \c 9 \p \v 1 Yesu jaendalya kaapwagi, “Numpwagi sakaka, abii bandu bangi apambani ngaakui kabula jukuubona Ukolongu waka Sapanga wakahika kwamakili gingi.” \s Yesu junganambuka pamihu \r Matei 17:1-13; Luka 9:28-36 \p \v 2 Masoba sita egapeta Yesu jaajukua Petili na Yakobu na Yohana nukujenda nabu panani jikitombi kilasu kajika jabu. Kokuje Yesu bumbona jang'anambuka pamihu. \v 3 Ingobu yaki yabonikana ihulii kupukupu nga mundu jojuwesa kuing'alisa pani pundema ngati eyabii. \v 4 Banafunzi atatu bala, bumbona Elia na Musa bakalongila na Yesu. \v 5 Petili ampwagila Yesu, “Mbola, kwibia sapi ana twepani twitama apambane! Tusengaa indamba itatu simu saku na simu saka Musa, na sengi saka Elia.” \v 6 Petili na ajaki bajogapaa ngamaa mbaka ngasejamanyiki sukupwaaga. \p \v 7 Ndi lapitila liundi nakayekale, na sauti jajogwanika kuhuma mulihundi lela, “Jonzo Mwanawango jonumpai, munzoannya!” \v 8 Apalapa banafunzi baki balinga koni na koni, lakini ngasebummbona mundu jonge ila Yesu kajika jaki. \p \v 9 Ndi pababia ahelee kuhuma kukitombi, Yesu jaakana, “Mwampwagi mundu jokapi majambu gamugabweni, mbaka Mwana waka Mundu pajiibia juyokiki kabee.” \p \v 10 Ndi bilikamula lilobi lela, lakini balaluana beni na beni, “Kuyoka ndi kyane?” \v 11 Bundalukya Yesu, “Ndaba jakii abola ba malagalaki apwaaga, lasima Elia julongulya kuhika hote?” \p \v 12 Najombi japwaaga, “Hena, Elia jwiika oti kugabeka majambu goti sapi. Hata hela ndaba jakii aandiki Mmaandiku ga Sapi, Mwana waka Mundu jwing'alika ngamaa nu kuntondo? \v 13 Lakini numpwagi, Elia juhikike na bandu buntendila ngati ebapala ngati Mahandiku ga Sapi egapwaga kundongale jombe.” \s Yesu andamisa nkombu jwini ilombu \r Matei 17:14-21; Luka 9:37-43 \p \v 14 Yesu na banafunzi baki atatu pabahika pababii banafunzi bangi pala, bugubona nsambi nkolongu wa bandu papuje. Naka abola ba malagalaki babi pala bakabisana nabu. \v 15 Apalapa bandu bala pabumbona Yesu boa basangii ngamaa, bummbutukya nukundamu. \v 16 Yesu jaalalukya banafunzi baki, “Mmbisanii kike?” \p \v 17 Papuje mundu jumwa munsambi wa bandu jwajibwa, “Mbola, nundetiki mwanawango kwaku wenga, jubii ni ilombu yeyuntei jubia kimumuta. \v 18 Kila eguntukalii, gunhabuu pai nukumpita lihuluhulu kundomo, nukumemena minu na kuba jojujomangini nhyega joa. Naaloba banafunzi baku bikiboa kilombu se hesi, lakini ngasebawesike.” \p \v 19 Yesu jaapwagila, “Mwanganya mwenhuma mukibeleku sanga kuhobale! Nitama na mwanganya mbaka lile? Nunhinakaliya mbaka lile? Munndeta nkombu we oju pani!” \p \v 20 Bumpelika kwaka Yesu. Apalapa kilombu se esumbona Yesu, sunzegala nkombu wejola kihinduhindu na jombi jaabuka pai, jagalubukana nukupita lihuluhulu kukanu, \v 21 Yesu andalukiya hengo waka nkombu we oju, “Majambu ge aga jwagapatiki tokalile?” Najombi ampwagila. \p Jatumbuka toka pajabii mwana. \v 22 “Mala jingi kilombu sehesi sunhabuki nkombu we hoju pa mwotu nu nmasi, ili kunkoma. Ndi anaguwesa, utubonila ikia nukutujangatii!” \p \v 23 Yesu ampwagila, “Ndaba jakii gupwaga ana nhwesa! Majambu goa gawesikana kwaka mundu joju hobale.” \p \v 24 Ndi ahengo baki bajamalya kwa sauti, “Nihobalela! Lakini kuhobale kwangu kusoku unyangatiyaje nihobalya ngane!” \p \v 25 Yesu pajugubona nsambi wa bandu gujonzukeka nyatanyata palongi jaki, jukilakaliya kilombu sela, “Kilombu we huntenda nkombu ajoo jubiya kimumuta na jwanga kujoa, nugulagalaki umboka nkombu hajo na wanzingii kabee!” \p \v 26 Apalapa kilombu se sela, sajamaliya, nukunhabu pai nkombu we jola nukumpita. Nkombu jola jabonikana ngiti jojuwii hata bangi bapwaaga, “Juwii!” \v 27 Lakini Yesu ankamula kuboku antondabya, najombi jwatenda kujumuka. \p \v 28 Ndi Yesu ejajingala munyumba, pababii kajikajabu banafunzi baki bundalukya, “Ndaba jakii twe ngasetwawesiki kukiboa kilombu sela?” \p \v 29 Najombi jaapwagila, “Kilombu ngati ase ngasekiwesa kuboka ila kwi indela jukundoba Sapanga.” \s Yesu julongale kabee lijambu la kuwa kwaki \r Matei 17:22-23; Luka 9:43b-45 \p \v 30 Yesu na banafunzi baki baboka pala baendalya na sapwali kupetee kundema uku Galilaya. Yesu ngasejapai bandu amanya kojubile, \v 31 ndaba jabii jaabola banafunzi bake, jaapwagila, “Mwana waka Mundu bankabisa kwa bandu, nabombi biitenda kunkoma, lakini lisoba la tatu baada jukunkoma jwitenda kuyoka.” \p \v 32 Lakini banafunzi baki ngasibamanyiki lijambu le hele, bajogopa kundalukii. \s Nyaa jojubii nkolongu \r Matei 18:1-5; Luka 9:46-48 \p \v 33 Ndi bahika ku Kapelinaumu, na pajabii kunyumba jwaalalukia, “Nkubika mmbisani kike?” \p \v 34 Lakini bombi batenda kutumbaa, ndaba mwindela babia atenda kubisana nya jojabii nkolongu kati jabu. \v 35 Yesu jwatama pai, jwaakema komi na habeli bala, nakapwaagi, “Mundu najupai kuba nkolongu jupalika julihulua na kuba ntumisi wa boti.” \v 36 Ndi Yesu anzukua mwana nsoku nukunzemeka kati jabu, jwatenda kunzobate nakaapwagi, \v 37 “Joanzopa mwana ngati jonzo kwi liina langu, junyopa nepane. Jokapi jojunyopa nepani ngasejunyopa nepena anzopa jojundumike.” \s Mundu jokapi jwanga kutupenga jubii upandi witu \r Luka 9:49-50 \p \v 38 Ndi Yohana ampwagila, “Mbola, tumbweni mundu jumu jupia ilombu kupete liina lako. Na twepani twatenda kunkana ndaba jombi nganzito.” \p \v 39 Lakini Yesu jaapwaga, “Mwaankana, ndaba ngamundu jojutenda nginyuli kwi liina langu koni jumbwaga nepani liyaa. \v 40 Ndaba jwanga kutupenga twe jubii upandi wito. \v 41 Mundu jokapi jojampekya kikombi sa masi ga kunywa, ndaba mwanganya mwa bandu bangu nepana na Kilisitu sakaka ngajwikosi kupata nhupi yake.” \s Malengu na mahakau \r Matei 18:6-9; Luka 17:1, 2 \p \v 42 “Ana mundu jokapi joantenda jumu ja asoku aba baanhobalee nepani kuhenga mahakau. Kwiibia mbanga mundu we hoju kunkongale lilibu nhingu nukunndeke kunhanga kuliku kutemuliwa na Sapanga. \v 43 Ana kuboku kwaku kugulongulake gutenda mahakau, ugusekula! Mbanga kujingii kuwomi wa masoba goti nu kuboku kumwa, kuliku kuba na maboku goti mabele nukujenda kumwotu wa masoba goa wanga kususuka. \v 44 Momuje mipetupetu jaki ngasejikua na mwotu we ngasegususuka. \v 45 Nu kugolu kwaku nakugukosisi sekula! Na mbanga kujingii kuwomi, nu kugolu kumwa kuliku na magolu goa mabeli nu kuguleke kumwotu wa masoba goa wanga kususuka. \v 46 Momuje mipetupetu jaki ngasejikua na mwotu we ngasegususuka. \v 47 Na liu laku lukulongulake kutenda mahakau uliboa boa! Na mbanga kujingi ku Ukolongu waka Sapanga na liu limwa kuliku kuba na mihu goti mabeli nu kuguleke mumwotu wamasoba goa ngwanga kususuka. \v 48 ‘Momuje mipetupetu ngasejikua na mwotu we hogu ngasegususuka.’ \p \v 49 “Ndaba kila mundu jwiisapisika kwa mwinyu ngati litambiku bilijosa kwa mwotu. \p \v 50 “Mwinyu sindu saasapi, lakini naguhalabiki wiitenda boo ili gunogaa kabee? \p “Mmbia na mwinyu gu ukosi nkati jii nu ntama pamu bila kulosana.” \c 10 \s Yesu jubola lijambu lu kutalikana \r Matei 19:1-12; Luka 16:18 \p \v 1 Yesu jaboka papu jajenda ku Yudea, mbaka kwii juku losi luku Yoludani. Nsambi wa bandu gunzendila kabee, najombi jaabola kabee ngati ebayobali. \p \v 2 Ndi Afalisayu bunzendila nu kulenga kundaluki, “Boo malagalaki gaka Sapanga gajetake mwanalomi kuntalika nhwana mundo?” \p \v 3 Yesu japwaaga, “Musa jumpekya malagalaki bole?” \p \v 4 Nabombi bapwagaa, “Musa jalagalakya mwanalomi juwesa kunhandakii nhanuwaki likalatasi lukutalikana.” \p \v 5 Yesu jaapwagila, “Musa jalagalakya malagalaki ge haga ndaba ngasemmboleka. \v 6 Lakini Sapanga hejaabomba bandu bakwanza, jwaabomba mwanalomi numbomba ngati Maandiku ga Sapi egapwaga. \v 7 Na hela mwanalomi jaaleka ahengo na amabu nukulombana na ahanu bake, \v 8 nabombi habeli haba bibia nhyega jimu. Na bombi ngaabele kabee ila nhyega jimu. \v 9 Ndienu gajugalombiki Sapanga mundu ngakuwesa kugabaganisa.” \p \v 10 Pabajingala kabee munyumba, banafunzi baki bundalukya kupete lijambu lela. \v 11 Najombi jaapwagila, “Jojwanndeka nhwanamundu nukunzukuu jongi, antendee ugoni nhwanu waki. \v 12 Ahelahe nu mbomba joandeka nndomi waki nukujenda kuulomu gongi najombi antendee ugoni nndomi waki.” \s Yesu jaapengee bana asoku \r Matei 19:13; Luka 18:15-17 \p \v 13 Bandu bundetila Yesu bana asoku ili jaagusa, lakini banafunzi baki batenda kalakalii. \v 14 Yesu ejabona hela, jayoma nakaapwagi, “Mwaleka bana haba ahika kwango, wala mwaapengalee, ndaba Ukolongu waka Sapanga guhikiki ndaba ja bandu baabii ngati bana haba. \v 15 Numpwagi sakaka, mundu jokapi jwanga kujetake Ukolongu waka Sapanga ngati mwana nsoku, ngajwi jingii mu Ukolongu waka Sapanga.” \v 16 Ndipala, jaajopa bana bala, jaabekila maboku gaki nakaapenge. \s Mundu jojabii na mali gingi \r Matei 19:16-30; Luka 18:18-30 \p \v 17 Yesu pajabia jutenda kuboka mundu jumwa anzombatakya nukun'gungamalii nukundaluki, “Mbola waamboni, ndendaboo nugupata womi wa masoba goa?” \p \v 18 Yesu japwaaga, “Ndaba jakii gungema nambone? Ngajojubii jwa amboni ila Sapanga kajika jaki. \v 19 Ugamanyi lee Malagalaki gaka Sapanga, ‘Witenda ugoni na wikoma na wijiiba na wikopake na wipwaga isoli na wajoannya ahengo baku na amabu baku.’ ” \p \v 20 Najombi japwaga, “Mbola, haga goa nagakamwi toka muukombu wango.” \p \v 21 Yesu andingaliya, nukumpala, nukumpwagi, “Sindu simwa kitei kupunguu kwaku. Gujenda ukalombisa kila sindu segubinaku, gwapekya bandu banga na sindu lupija lweni, nanagu wiibia nikikoku kunani kwaka Sapanga. Ndienu gwihika kumbwata.” \v 22 Pajajowana ganiaga, jasoka makili, jajenda koni jubii nu usungu, ndaba jabii na mali gingi na ngasijapai kupia sindu sokapi. \p \v 23 Yesu jalinga pandi yoha, nakwapwagi banafunzi baki, “Kunonwipi ngamaa mundu jwana mali gingi kundeke Sapanga julongua womi waki!” \p \v 24 Banafunzi balwehuki na malobi gaki. Yesu jaapwagila kabee, “Mwabanango, kunonwipi ngamaa kundeke Sapanga julongua womi waki! \v 25 Ngati ekunonwipi kinyama sebikikema ngamia kupeta mwilihotu la sindanu, na ahelahe kubonikana kunonwipi, mundu jwana hindu kundeke Sapanga julongua womi waki!”\fig Ngamia|alt="A camel" src="14 Camel.jpg" size="col" ref="10:25"\fig* \p \v 26 Banafunzi baki basangia ngamaa nu kulaluana, “Henu nya jojwiwesa kulama?” \p \v 27 Yesu jalingaliya nakapwagi, “Kwa bandu ngakuwesikana, lakini kwaka Sapanga nga hela, ndaba kwaka Sapanga goa gawesikana.” \p \v 28 Petili ampwagila, “Linga! Natwe bo? Tukotwiki kila sindu, tugujengale we!” \p \v 29 Yesu japwaaga, “Numpwagi sakaka, mundu jokapi jojijilei nyumba au alongu baki au nndombu mundu au amabu au ahengo au bana au matui ndaba jaminee ni Lijambu la Amboni, \v 30 jwiipata mala mia muda gongo, nyumba na akaalongu naalombumundu na nyongoo na bana na matui pamu nukung'alika, na muda gogwihika jijopa womi wa masoba goka. \v 31 Lakini bandu bingi babilibona akolongu sajenu bibia asoku na babilibona asoku bibia akolongu.” \s Yesu jupwaga mala jatatu lijambu lu kukuwa nu kuyoka kwaki \r Matei 20:17-19; Luka 18:31-34 \p \v 32 Ndienu, babii mwindela kujenda kunani ku Yelusalemu, na Yesu jwabiya jaalonguli. Banafunzi baki babii nikiholu, na bandu babunzengale munyuma batenda kujogopa. Yesu jaajukua kabee komi na habeli bala nukujendanabu pulutengo, nukutumbuli kaapwagi gagampitila. \v 33 Japwagila, “Nzogwana tujenda ku Yelusalemu. Na hoku Mwana waka Mundu bumpelika kwaka agolu akolongu na abola bamalagalaki, nabombi bantemua kunkoma nukunkabisi kwa bandu banga Ayaudi. \v 34 Nabombi bitenda kunkangasaki, banhunila imata, bandapula migwandu nukunkoma. Lakini elihika lisoba la tatu jwiitenda kuyoka.” \s Kuloba kwaka Yakobu na Yohana \r Matei 20:20-28 \p \v 35 Yakobu na Yohana, bana baka Zebedayu, bunzendila Yesu nukumpwagi, “Mbola, tupala utuhengila sindu setuguloba.” \p \v 36 Yesu jalalukya, “Mpala nunhengila kike?” \p \v 37 Bumpwagila, “Utujetakya kutama jumwa upandi wa malele na jongi upandi wa mangega pagwitama pikiteu saku su Ukolongu nu ulumbi waku.” \p \v 38 Yesu jaapwagila, “Ngasemwikimanyi se nndoba! Boo, nhwesa lee kuhinakali kunywele nzipuli ukung'alika goninywelila, nuubatisu ukung'alika ngati ebimatisa nenga?” \p \v 39 Bombi bumpwagila, “Tuwesa.” \p Yesu jaapwagila, “Sakaka nhwesa kunywele nzipuli ukung'alika nukuhinakalii ubatisu ukung'alika ngati ebimatisa. \v 40 Ila bandu babiitama kwa malele au kwa mangega kwangu, nga lihengu langune kupanga. Ila napwasi jeheji biipata bahaguliwi na Sapanga.” \p \v 41 Banafunzi bangi bala babajoana ganiaga, batenda kwayome Yakobu na Yohana. \v 42 Ndienu, Yesu jaakema, nakapwagi, “Mmanyiki baaholale kuba akolongu babandu banga Ayaudi, baalongoo bandu babu kwa makili. Na akolongu behaba abii nu uwesu nkolongu kwa bandu babu. \v 43 Lakini kwinu kwikuba hela, ila jojipala kuba nkolongu kati jinu, jupalika jubia ntumisi wino. \v 44 Jojupala kuba nkolongu kupeta boa, jupalika jubia mtumisi wa boa. \v 45 Ndaba Mwana waka Mundu ngasejwahika kuntumakila, ila kwaatumikii bandu nukuboa womi waki ili kwaagombo bandu bingi.” \s Yesu andamisa mundu jumu jwanga kulinga jobunkema Batilomayo \r Matei 20:29-34; Luka 18:35-43 \p \v 46 Ndienu, bahika ku Yeliko, najombi Yesu pajabii juhuma kumusi we hogu koni jubii na banafunzi baki pamu nu nsambi wa bandu. Mundu jumu jwanga kulinga, jobunkema Batilimayo, mwana waka Timayo, jojabii jutemi mulutengu jindela, jakaloba. \v 47 Pajajowana Yesu juku Nazaleti jabii jupeta papu, jatumbulya kujamalii, “Yesu, mwana waka Daudi, gumonila ikia!” \p \v 48 Bandu bingi bundakalya jutama kinunu, lakini jombi jaendalya kujamalii, “Mwana waka Daudi, gumonila ikia.” \p \v 49 Yesu jajema nukupwaga, “Munkema.” \p Ndienu bunkema jwanga kulinga we hoju nukumpwagi, “Wijogopa! Jema, jugukema.” \p \v 50 Najombi jalekala kutali gungobu gwaki, jahomba kunani, nukumpwata Yesu. \p \v 51 Yesu andalukiya, “Boo gupala nuguhengila kike?” Jwanga linga we jola ampwagila. \p “Mbola, nanoba nhwesa kulinga.” \p \v 52 Yesu ampwagila, “Jendaje, kuhobale kwaku kugulamisi.” \p Apalapa, mundu jwanga kulinga we jola jwawesa nukulinga, nukunzengale Yesu mwiindela. \c 11 \s Yesu jujingi ku Yelusalemu kwikilulu \r Matei 21:1-11; Luka 19:28-40; Luka 12:12-19 \p \v 1 Yesu na banafunzi baki, pababia ahegale ku Yelusalemu bahika ku Betifage nuku Betania, pambipi ni Kitombi si Mizeituni. Papuje jaatuma banafunzi baki abeli, \v 2 Japwagila, “Nzendanya kijiji sekibii palongi jinu. Emwihika kola, mwalikolila liponda bilikongiki, lelu le ngasejujendii mundu jokapi. Mulibopula mulileta. \v 3 Ana mundu jundaluki, ‘Ndaba jakii huhenga hela?’ Mumpwagila, ‘Jilipala Bambu jwalikelebuha kabee nyata.’ ” \p \v 4 Ndienu bajenda, biliketanya liponda leni bilikongiki pundyangu wa nyumba pambipi ni indela. Pababia bilibopo, \v 5 bandu bangi bababii ajemiki papuje baalalukya, “Ndaba jakii mwilibopoo liponda hele?” \p \v 6 Banafunzi bapwagaa ngati Yesu ejwaalagalaki, na bandu bala baaleka ajenda nalu. \v 7 Bumpelakya Yesu liponda lela. Batandiki ingobu yabu panani jili ponda na Yesu jatemi panani jaki. \v 8 Bandu bingi batandika ingobu yabu mwiindela ili kuntende hisima, bangi batandika matutu gabasekula mwilitui. \v 9 Bandu boa babalongulii na babajengalya munyuma, bajamalya koni bakapwaga, “Ulumbi waka Sapanga! Jumpengelika jojuhika kwiliina laka Bambu! \v 10 Ulumbaliwa ukolongu goguhika wa ahengo bitu Daudi. Ulumbii kwaka Sapanga kunani kwa mahundi!” \p \v 11 Yesu jajingala kumusi uku Yelusalemu jajenda mbaka mu Nyumba jaka Sapanga, jwalinga kila sindu sukutupii mihu. Lakini ndaba kwabia pakamii, jajenda ku Betania pamu na komi na habeli. \s Yesu juguliga nkongu nkoju \r Matei 21:18-19 \p \v 12 Kilabu jaki, pababia ahuma ku Betania, Yesu jummbina inzala. \v 13 Ndienu, jugubona sukutali nkongu wu ntini wana mahamba gingi. Jugujendila jugubona ana gubii nili tunda lokapi. Pajuguhikila, juguketanya ngasegubii ni litunda lokapi ila mahamba matopu, ndaba ngasiwabia muda hukupapa. \v 14 Papuje jugupwagila nkoju we gola, “Kutumbuka leleno nga mundu jojikula matunda gaku kabee.” \p Nabombi banafunzi baki bajoa malobi ge haga. \s Yesu jujingii munyumba jaka Sapanga \r Matei 21:12-17; Luka 19:45-48; Yohana 2:13-22 \p \v 15 Ndipala, bahika ku Yelusalemu, Yesu jajingala Munyumba jaka Sapanga nukutumbulii kwaabengee kunza bandu bababia alombesa nu kulomba indu momu. Japendula mesa ya bandu bababia ang'anambulana lupija, ni iteu ya bandu bababia alombesa ngunda. \v 16 Ngase anzetakii mundu jokapi jola kupita nasindu sokapi pulubanza ja Nyumba jaka Sapanga. \v 17 Ndipala jaabola, “Aandiki, ‘Nyumba jangu jiibia Nyumba jukundobe Sapanga!’ Lakini mwanganya mjitei jibia ngati kipoli sa bii!” \p \v 18 Agolu akolongu na abola bamalagalaki ebajoana ganaga, batumbulya kutaputa indela jukunkoma. Lakini bunzogupa ndaba nsambi wa bandu gwalweuki na mabolee gaki. \p \v 19 Pakwabia pakamii, Yesu na banafunzi baki bajenda kumusi. \s Mabolee gunkongu gogunyalike \r Matei 21:20-22 \p \v 20 Lukela ngani, pababia atenda kupeta bugubona nkoju we gola gunyaliki ngani, kuhumi mikega mbaka kulubekubeku. \v 21 Petili jugukombuka, ampwagila Yesu, “Mbola, linga! Nkongu we gola gouguligila, gunyalike!” \p \v 22 Yesu ampwagila, “Munhobalya Sapanga. \v 23 Numpwagi sakaka, mundu najikipwagi kitombi ase, ‘Tupuka ukililekala munhanga,’ Bila kujogopa mmyoju jaki, ila anajuhobali majambu goka gajupwagiki gahengeka, sakaka litenda kuhengeka kupete Sapanga. \v 24 Henu numpwagii, pansali nukuloba sindu, nhobaliya oti mukijopiki, nanamu mwitenda kupata. \v 25 Panzema kusali, nukuloba sindu, mundekakya kila mundu jojunkosii sokapi, na Atati binu bababii kunani bandekakiya mahakau gino. \v 26 Lakini ana ngasemwaalekaki bangi, hata Ahengo binu baabii kunani kwa ngabandekake mwanganya mahakau ginu.” \s Bandu bundaluki Yesu kupete Ukolongu waki \r Matei 21:23-27; Luka 20:1-8 \p \v 27 Ndienu bahika kabee ku Yelusalemu. Yesu pajabia jujenda kabee pa Nyumba jaka Sapanga, agolu akolongu, abola bamalagalaki na aseja bunzendila, \v 28 bundalukya, “Guhenga mahengu ge aga kupete kuuwesu waka nyane? Nya jojugupeki uwesu ukuhenga mahengu ge aga?” \p \v 29 Lakini Yesu ampwagila, “Ngiti nundalukya sindu simu. Anannyibwiki, nane nampwagila henga mahengu ge aga kupete luhusa jaka nyaa. \v 30 Nnyibwaje, boo, mbwagila ubatisu waka Yohana guhuma kwaka Sapanga au kwa bandu?” \p \v 31 Batumbulya kulaluana, “Anatupwagiki, ‘Gahuma kwaka Sapanga,’ Jwaatulalukya, ‘Ndaba jaki ngasemwahobalile?’ \v 32 Anatupwagiki, ‘Gahuma kwa bandu,’ kwibia bole?” Bajogupa nsambi wa bandu ndaba boa bamanyiki Yohana jabii Mlota waka Sapanga sakaka. \v 33 Ndienu, bumpwagila Yesu, “Twe ngasetumanyike.” \p Najombi Yesu jaapwagila, “Nanee nganumpwagi nihenga mahengu agaa kupetee luhusa jaka nyane.” \c 12 \s Malenganu gi litui li mizabibu na alemu \r Matei 21:33-46; Luka 20:9-19 \p \v 1 Yesu jatumbulya kupwaga nabu kwa malenganu jakapwaga, “Mundu jumu jalemiki litui li mizabibu. Jiliyongulaki ukuta, ni pikilanda je jahemba libomba lukuminyi divai, jasenga kabee kindamba su ulonda. Jwaapangisi litui lee heli bandu bukulema, mweni jajenda kumusi ukutali.\fig Bandu abeli aminya divai mulibomba lukuminyii|alt="Two people pressing grapes in a winepress" src="04 Winepress.jpg" size="col" ref="12:1"\fig* \v 2 Muda hukuhusa hewahikaa, antuma ntumi waki kwa bandu baalema bala, andetila ilebi yaakumu yeipatikini mulituhi laki. \v 3 Alemu be bala bunkamula, bundapula, nukunkelabuu sanga kumpeke sindu sokapi. \v 4 Antuma kabee ntumi jongi. Hoju kabee bundapula mumutu nukumpoa lihamu. \v 5 Jwini litui jola antuma ntumi jongi kabee jojuwe alemu bala batenda kunkoma. Bangi bingi bajaatuma, bangi batenda kalapu, na bingi batenda kwaakoma. \v 6 Jahigalii na mundu jumu, yani mwanamundu joampai. Mwisu weni antuma joju nukupwaga, ‘Mwana wangu biitenda kunzogopa.’ \v 7 Lakini alemu be haba bapwaganya, ‘Jonzo ndi jobanndek lituhi lenu, ndienu, tunkoma ili litui libia litu!’ \v 8 Ndipala bunkamula, bunkoma nukundekee kunza ji litui li mizabibu lela.” \p \v 9 Enu, jwini litui jwitenda kike? “Jwihika kaakoma alemu bala nukupangisa litui li mizabibu lela kwa bandu bangi. \v 10 Boo, ngasensomiki Maandiku ga Sapi? \q ‘Lilibu lebilikaniki bandu baasenga, \q henu ndi lilibu lunsingi. \q \v 11 Bambu ndi jojuhengiki lihengu lee heli, \q nalombi lisangasa ngamaa kwitu!’ ” \p \v 12 Aka agolu akolongu naka abola bamalagalaki na aseja bamanyiki malenganu gala gaahusu bombi. Ndienu balenga kunkamuu, lakini bugujogopa nsambi wa bandu. Henu, baamua kunndeka nukubokane. \s Kulepa kodi kwaka Bambu nkolongu juku Loma \r Matei 22:15-22; Luka 20:20-26 \p \v 13 Ndienu, baamua kwaatuma aka Afalisayu bangi na banafunzi baka Helodi bumpendakaliya Yesu kwa malobi gaki. \v 14 Bunzendila Yesu, nukumpwagi, “Mbola, tumanyiki weapa wa mundu wa mwanahota wogupwaga sakaka pena, ndaba ngase gunzogopa mundu jokapi. Wala ukolongu waka mundu nga sindu kwako, lakini waabola bandu sakaka kupete indela jaka Sapanga. Boo, sapi lee kulepa kodi kwaka bambu nkolongu juku Loma Kaisale? Tulepaje au lee Twilepa?” \p \v 15 Lakini Yesu jukumanyiki kukopake kwabu, jaapwagila, “Mbona ntenda kunenga? Netila lupija alo hoti.” \p \v 16 Bumpelakya lupija. Najombi jaalalukya, “Sula ni liina ale laka nyane?” \p Bumpwagila, “Jaka bambu nkolongu juku Loma.” \p \v 17 Ndienu, Yesu ampwagila, “Gagabi guku nkolongu juku Loma mumpekya nkolongu juku Loma, na gaka Sapanga mumpekya Sapanga.” \p Bunsangi ngamaa. \s Lijambu lukuyoka \r Matei 22:23-33; Luka 20:27-40 \p \v 18 Ndipala Asadukayu baapwaga bandu ngaseayoka kabee bunzendila Yesu, nukunndaluki, \v 19 “Mbola, Musa jutulagalakya ana, ‘Mundu ana juwii bila kundeke nhwanu waki mwana, ndongu waki lasima anzukua mbomba mmbabi jola, ili ambelakya nndongumundu jojuwii jola bana.’ \v 20 Tupwaga kwabii naka kilongu saba, jwa kwanza jajukwii mmbomba, jakuwa bila kundeka mwana. \v 21 Nndonguwaki wa pili anzukua mbomba mmbabi jola, najombi kabee jakuwa bila kundeka mwana, nundongu wa tatu kwabii ahelahe. \v 22 Boti saba bakua bila kundeka mwana. Masoba egapeta mbomba mmbabi najombi jwatenda kuwa. \v 23 Henu, lisoba lukuyoka bandu, mmbomba we hoju jwibia nhanu waka nyane? Ndaba akanalomi boa saba babia anzukwi.” \p \v 24 Yesu jaapwagila, “Mwanganya nkose, ndaba ngasemgamanya Maandiku ga Sapi wala makili gaka Sapanga. \v 25 Ndaba baawii pabiyoka ngabiijukuu wala kujukulika, biibia ngati Atumi bu kunani kwa mahunde. \v 26 Lakini kupete kuyoka bandu baawii, boo, ngasensomiki lee kitabu saka Musa maala papapwaga kitengu sekinyaka mwoto? Sapanga ampwagila Musa, ‘Nepani Sapanga waka Ibulahimu na Sapanga waka Isaka na Sapanga waka Yakobo.’ \v 27 Ndienu, jombi nga Sapanga wa bandu bawile, nena Sapanga wa bandu bome. Mwanganya ntei kukosie.” \s Amuli ngolongo \r Matei 22:34-40; Luka 10:25-28 \p \v 28 Jumu kati jaabola abola wa malagalaki jahika, nukujoana kubisana kwabu. Paambona Yesu jaapwagi gasapi, japitila nukundaluki, “Kati ja malagi goka malagalaki boo makolongo?” \p \v 29 Yesu ampwagila, “Malagi makolongu ndi ganga, ‘Nzoannya mwa bandu buku Izilaeli! Bambu Sapanga witu, ndi kajika jaki Bambu. \v 30 Gumpalaa Bambu Sapanga waku kwa mwoju waku woti, kwa womi waku woti, kwa malangu gaku goti na kwa makili gaku goti.’ \v 31 Na ja pili ndi aje, ‘Gumpala nzako ngati eulipala wamwete.’ Ngakuba malagi gangi gagabi makolongu kupeta haga.” \p \v 32 Ndienu, mbola wa malagalaki, ampwagila, “Sapi Mbola! Gupwagiki sakaka Bambu ndi Sapanga kajika ngakuba jonge ila jombi.” \v 33 Gumpala Sapanga waku kwa moju waki woti, kwa malangu gaki goa, na kwa makili gaki goa, nukumpala wapambijaku ngati eulipala wamwete. Lijambu heli likolongu kupeta matambiku goa gu kukoma na matambiku gangi. \p \v 34 Yesu pajabona mundu jola jujibwiki kwamalangu, ampwagila, “Weapa ngasegubii kutali kundekee Sapanga julongua womi wako.” \p Ndienu, ngakuba mundu jojawesa kabee kundaluki sindu. \s Lijambu kupete Kilisitu \r Matei 22:41-46; Luka 20:41-44 \p \v 35 Yesu pajabia jwaabola bandu mu Nyumba jaka Sapanga, balalukya, “Ndaba jakii abola ba malagalaki apwaga Kilisitu mwana waka Daudi pena kati ja bana bake? \v 36 Daudi wee pajunndonguwa Loho Jaasapi, jwapwaga, \q ‘Bambu ampwagila Bambu wango \q Tama upandi wangu uku malele, \q mbaka panaabeka abaya baku pai ja magolu gako.’ \p \v 37 “Daudi we ankema Kilisitu, ‘Bambu,’ enu, kwibia boo Kilisitu jubia mwana wake?” \s Yesu jalagalaki bandu ajepana na abola ba malagalaki \r Matei 23:1-36; Luka 20:45-47 \p Nsambi wa bandu wabia utenda kunzowanela koni atogulela. \v 38 Mmabolee gaki, Yesu jaapwaga, “Nzepana naka abola ba malagalaki babube apai kupetapeta koniaweti ingobu nasu nakalamuu bandu kwi isima kuguliu. \v 39 Kabee apala kutama palongi pandu pini isima mu nyumba jukuketangane Ayaudi, nu kujukuu napwasi jiniisima kutipati. \v 40 Baajibii bandu baawii alomi babu nyumba na mali gabu, lakini eajenda kunyumba jaka Sapanga aloba kipindi kilasu! Lisoba la mwiso kung'alika kwabu kwibia kukolongu.” \s Litambiku laka nyongoo jumu joawii alomi baki \r Luka 21:1-4 \p \v 41 Yesu jabia jutami pambipi ni kikoku silitambiku. Jabia julingali bandu bingi ebabia apia lupija nukujegee mwikikoku Sunyumba jaka Sapanga. Babii na indu hingi bapia lupija lwinge. \v 42 Papuje jwahika nyongoo jumu joawii alomi jojuwe jwabii kapuku, japia mangengalema mabele masoku gulupija. \v 43 Papuje Yesu jaakema banafunzi baki, jaapwagila, “Sakaka numpwagii, nyongoo joawii alomi hajoo nuukapuku gojubii naku jupiiki lupija lwingi kupeta loajegi bangi boa. \v 44 Ndaba bangi boa apiiki hindu yeabagwi mukikoku sa indu yabu hingi, lakini mbujamundu hajo jupiiki yoa yejubinaku, jupiiki kila sindu sesabia sunzangatia.” \c 13 \s Yesu julongale kubombo Nyumba jaka Sapanga \r Matei 24:1-2; Luka 21:5-6 \p \v 1 Yesu ejwabia jupita mu Nyumba jaka Sapanga jumu wa banafunzi baki ampwagila, “Mbola, linga malibu ganga moganyambiki na manyumba gaanga mogakoliki!” \p \v 2 Yesu jaapwagila, “Boo wagabweni lee manyumba agaga mogabeli makolongo? Ngaliigali hata lilibu limwa panani jililibu lengi, kila sindu siitenda kubomboka.” \s Ling'ai nukunga'alika \r Matei 24:3-14; Luka 21:7-19 \p \v 3 Yesu pajabia jutemi panani ji Kitombi si Mizeituni pajajenda ku Nyumba jaka Sapanga, Petili na Yakobu na Yohana na Andilea pababi pakajika bunndalukiya, \v 4 “Tumpwagila majambu ge haga gipitila lile, kabee nginyuli bole jejilangia majambu ge haga gabi pambipi kupitila?” \p \v 5 Yesu jatumbulya kaapwagi, “Mulilenda jankonga mundu jokapi jola. \v 6 Ndaba bandu bingi bihika nukutumii liina lango, kila mundu jwiipwaga, ‘Jombi ndi nepani!’ Nabombi baakolua bandu bingi. \v 7 Pamwijoana ndema jimu jikomana na ndema jengi, mwijogopa. Ganiaga gee lasima gapitila hoti, lakini mwisu wee wibia wakona. \v 8 Ndema gumwa wikomana nu nndema gongi, ukolongu gumwa wikomana nu ukolongu gongi, kila nndema gwiibia nikililima niinzala. Majambu ge haga gabii ngati kubina kwaka mundu jojuhegalekubeleka mwana. \p \v 9 “Lakini mwanganya nnzepa. Ndaba bandu bampelika kuntaki pasengu, nukundapu iboku mu nyumba jukuketangane Ayaudi. Bampelika palongi ju ukolongu na kwaka bambu nkolongu ndaba jangu, ndaba mwapwagila lijambu langu ne. \v 10 Lakini kupalika Lijambu la Amboni lilandilika kwa bandu bamakabila goti. \v 11 Nabombi pabaakema kilasima na kapeleka kuntaki pasengu, mwiholale su kupwaga. Muda gwe egwihika mpwaaga sokapi sebampekya, ndaba nga mwanganya momwipwaga, ila Loho jaka Sapanga. \v 12 Nndongu jumu anng'anumbuka nndongu waki bunkoma, na hengo jitenda ahelahela kwaka mwanamundu, bana nabombi baang'anumbuka atati na amabu babu ndaba jakwaakoma. \v 13 Bandu boa babansukila mwanganya ndaba ji liina langu ne. Lakini jojwihinakalya mbaka pa mwisu ndi Sapanga janhokuwa kuhuma mwamang'aliku gamasoba goha.” \s Ling'ai likolongu \r Matei 24:15-28; Luka 21:20-24 \p \v 14 “Pamwalibona Liyomisu lukualabana lijemiki pandu panga paki,” Jojusoma jumanya ndaba jaki. “Ndi, baabii ku Yudea atililaa kwitombi. \v 15 Jojubii kunza jwiselewa kujingi munyumba jaki jutila, na jwiselewa ndaba ju kujingii mu nyumba jaki kujuku sindo! \v 16 Ahelahe jojubii kutui jwikelabuka kunyumba jaki kujukuu ingobu yaki. \v 17 Nabone usungu ndaba jaakambomba bini itumbu na bajongesa masoba ge haga bibia ang'alika ngamaa! \v 18 Nndoba ili mahengu ge haga giipiti muda ukipepu. \v 19 Masoba ge haga kwikuba ni ling'ai lelule ngaseliwahiki kupiti tumbuka Sapanga pajwabomba nndema mbaka lelenu, na nga kwipitii kabee. \v 20 Ana Bambu ngajakapungwisi masoba ge aga ngajakabii mundu jojakalamaje. Lakini ndaba ja banafunzi baki ba jwaagwi, Bambu jaamua kupungusa masoba ge haga. \p \v 21 “Ndienu mundu ana jumpwagi, ‘Linga, Kilisitu jubii pamba,’ Au ‘Jubii palapa,’ Mwanhobale. \v 22 Ndaba bipitila bandu aka Kilisitu biisoli naka alota biisoli, bihenga nginyuli yu kusangasa, ndaba jakaakolo bandu baka Sapanga ana ngati kuwesakini. \v 23 Lakini mwanganya nnzepa. Ne numpwagi majambu goa kabula ngasegapitii.” \s Kuhika kwaka Mwana waka Mundu \r Matei 24:29-31; Luka 21:25-28 \p \v 24 “Ndienu masoba ge haga hegwipeta pe uhagu we hogu, lyoba baalijegala lwii na mwehi ngagwinang'ane.” \v 25 Ndondu hiabuka kuhuma kunani, namakili gukunani kwaka Sapanga gitenda kunyuka. \v 26 Papuje mwambona, Mwana waka Mundu, jakahika kuhuma kwa mahundi kwa makili gingi nu ulumbi. \v 27 Ndipala jaatuma atumi baki baakusanya bandu bajahagwi Sapanga kuhuma pandi yoka nnsesi yu pundema. Hata kuhuma kumwisu ukutali ukundema mbaka mwisu ukunani kwaka Sapanga. \s Mabole kuhuma ku nkongu nkoju \r Matei 24:32-35; Luka 21:29-33 \p \v 28 “Mulibola hagaa kuhuma munkongu nkoju, mambandi gaki egatumbulii kutunduli tuu nukupia manyoi, mmanya kipindi si iyula kihegalile. \v 29 Hataa hela, nanamu emwiibona mahengu ge haga gakahengika, mmanya Mwana waka Mundu jubii pambipi ngamaa. \v 30 Numpwagi sakaka, kibeleku ase ngasipeti mbaka majambu haga pagipitila. \v 31 Kunani kwa mahundi nu nndema gwipeta, ila malobi gangu gitimia ngati embwagike. \s Nga mundu jojumanyiki lisoba wala lisaa \r Matei 24:36-44 \p \v 32 “Lakini mwilisoba la mwisu, nga mundu jojumanyiki libia lile, wala lisaa boo, wala atumi bu kunani kwa mahundi kwaka Sapanga, wala Mwana waka Sapanga. Ila Atati a Sapanga kajika jabu ndi baamanyiki. \v 33 Nnzepa nu kutama mihu, ndaba ngasemmanyiki kipindi sekihika. \v 34 Kwibia ngati mundu jojuboka panyumba kujenda sapwali nakwaleke atumi baki ukolongu, kila mundu ni lihengu laki, nukumpwagi mlonda ju pundyangu jubia mihu. \v 35 Mliandia, ndaba ngasemmanyiki jwana nyumba jwibuja lii. Tosa kwibia pakamii au pamahiku au mokukusa au pulukela. \v 36 Mliandia, ili anajihika sukusituki, jaankole nngoni. \v 37 Ganumpwagi mwanganya, numpwagi mwaboa. Ntama mihu!” \c 14 \s Agolu akolongu ajetangane kunkoma Yesu \r Matei 21:1-5; Luka 22:1-2; Yohana 11:45-53 \p \v 1 Gahigali masoba mabeli kuhika Lisoba likolongu la Pasaka ni lisoba la kula mabumunda ganga kubeka Lisali. Agolu akolongu na abola bamalagalaki bataputa indela jukunkamu Yesu suujanza ndaba kunkoma. \v 2 Lakini bapwagannya, “Twihenga hela Lisoba la Pasaka, bandu bileta pujuu.” \s Yesu bumpaki mahuta gaganungalii \r Matei 26:6-13; Yohana 12:1-8 \p \v 3 Yesu jwabii ku Betania, munyumba jaka Simoni jojabii juleliki. Pajabia jukula posu, mmbomba jumu jojabii ni lisupa lealenganaki kwi lilibu lebilikema alubasita lelibii na mahuta gaganungali sapi gabagakema naludo, jahika pala nukuhogo lisupa lela nukunzakanii Yesu mauta gegala kumutu. \v 4 Bandu bangi bababi pala batenda kuyoma, bapwaaga, “Ndaba jakii ajoo juhoa mahuta agaga? \v 5 Mahuta geaga jwakawesaa kugalombesa nukupata lupija lwingi, nakwapekee bandu aka kahosu!” Bundakalia mmbomba we jola. \p \v 6 Ndienu Yesu jaapwagila, “Mundekaaje! Ndaba jaki kunsumbua? Jundendi lijambu la sapi. \v 7 Bandu akahosu mmbii nabu masoba goka, nhwesa kwaajangati masoba gokapi gampai. Lakini nepani nganiikubi na mwanganya masoba goka. \v 8 Mmbomba hoju jutei sejuwesiki. Jujakanii nhyega jangu mahuta gaganungi ndaba jeni kujitayalisa nhyega ja pabiisika. \v 9 Numpwagi sakaka, pokapi pundema pani pabiilandila Lijambu la Amboni lihengu lejuhengiki mbomba hale baalilogula ndaba juku nkomboka nyongo we hoju.” \s Yuda jujetakye kunng'anambuka Yesu \r Matei 26:14-16; Luka 22:3-6 \p \v 10 Ndipala, Yuda Isikalioti, jumu kati ja banafunzi komi na habeli, jajenda kwaka agolu ili kung'anambuka Yesu. \v 11 Agolu akolongu pabajoa lijambu lee batenda kutogule, nukundagi kumpekee lupija. Ndienu, Yuda jatumbuka kutaputa mbekenyu ju kunng'anambuka Yesu. \s Yesu jukula posu ja Pasaka \r Matei 26:17-26; Luka 22:7-14, 21-23; Yohana 13:21-30 \p \v 12 Lisoba lu kutumbuka la Mabumunda ganga ni Lisali, lisoba leasinza likondoo lya Pasaka, banafunzi baki bundalukya, “Gupala tuguhandalya kwako pandu pakula pasaka?” \p \v 13 Ndienu Yesu jaatuma banafunzi baki habeli jaapwagila, “Nzendanya kumusi, na momuje mwanketanya mwanalomi jumu jojutotwi kibega sa masi. Mukunzengalyaje, \v 14 mbaka mu nyumba jejakajingala, mukupwagila junanyumba jola, ‘Mbola jupwaga, sumba sangu monilelila Pasaka pamu na banafunzi bango kibi kwako?’ \v 15 Najombi jandangia sumba kikolongu kugolopa seahandii nukukilenganake sapi. Mutuandalya momu.” \p \v 16 Banafunzi bala baboka, nukujenda kumusi, bukuketanya kila sindu kibii sapi ngati Yesu ejwabia jaapwagi. Ndienu baandia posu ja Pasaka momu. \p \v 17 Pakwahika pakamii, Yesu jahika papu pamu na banafunzi baki komi na habeli. \v 18 Pababia pamu bakakula, Yesu japwaga, “Sakaka numpwagi, jumu wi jojukula pamu nanee, jwindenda kunng'anambuka.” \p \v 19 Papuje banafunzi baki batumbuka kuyoma, bundalukya jumujumu, “Boo, nepane?” \p \v 20 Yesu jaapwagila, “Kati jinu mwanganya komi na habeli mwe, jojutobakee libumunda pamu nane mbakuli. \v 21 Sakaka, Mwana waka Mundu jwitenda kuwa ngati Maandiku ga Sapi egapwagiki. Lakini jakibona mundu jo ang'anumbuka Mwana waka Mundu! Kwakabia sapi ana mundu we hoju jakabia nga kusaliwa!” \s 1 Ngokee ja posu pamu Bambu \r Matei 26:26-30; Luka 22:14-20; 1Akolintu 11:23-25 \p \v 22 Pababia bakakula, Yesu jwajukua libumunda, nukunsengu Sapanga, jasekula na kapeke banafunzi baki koni jakapwaga, “Nzukua, nkula, jenze nhyega jango.” \p \v 23 Ndipala, jajukua nzipuli wa divai, ansengula Sapanga, nakaapeke boa banywaa divai kupete nzipuli we hogu. \v 24 Jaapwagila, “Gongo mwai wango goguhakikisa lilaganu laka Sapanga, mwai gogujitika ndaba jakalekake bandu bingi mahakau gabu. \v 25 Sakaka nupwagii, ngangunywi kabee divai mbaka lisoba lela paniywaa kabee mu Ukolongu waka Sapanga.” \p \v 26 Ndipala bajemba nhwambu ukunsengu Sapanga, baboka kujenda ku Kitombi si Mizeituni. \s Yesu julote Petili pajankana \r Matei 26:31-35; Luka 22:31-34; Yohana 13:36-38 \p \v 27 Yesu jaapwagila banafunzi baki, “Mwanganya mwaboa mwindenda kundila nukuneka ngati ebaandiki mu Maandiku ga Sapi Sapanga jupwaga, ‘Nankoma nndima, nagombi makondoo gitenda kuyetuana.’ \v 28 Lakini ana nhyokiki, nandongulya ku Galilaya kola.” \p \v 29 Petili japwaga, “Hataa ngati boa bikuba ni kiholu nawehapa nukuguleka, ne nganaguleke hata kidogu!” \p \v 30 Yesu ampwagila, “Sakaka nugupwagi, ikilu jenze, kabula ji likongobi kubeka mala pabeli, wingana mala patato ngati ngasegumanyiki.” \p \v 31 Lakini Petili jahingamakya, “Hata nakubii kuwa pamu nawehapa, nganaguleki hata kasokopi.” \p Banafunzi boa nabombi bapwaga ahelahee. \s Yesu juloba kukijongu suku Getasemane \r Matei 26:35-46; Luka 22:39-46 \p \v 32 Ndienu, bahika kukijongu sebikikema Getisemani. Yesu jaapwagila banafunzi baki, “Ntamaniya pamba ne panundoba Sapanga.” \v 33 Ndipala jaajukua Petili na Yakobu na Yohana. Jatumbulya kuhusunika ngamaa nu kuangajika. \v 34 Jaapwagila, “Neyomiki ngamaa mmyoju kalibu jakuwa. Nhigalya hapa ntama mihu.” \p \v 35 Jajenda palongi kidogu, jililekala pai suku gungamali, jaloba ana, ana kwakawesikini, niipete lisaa luku ng'alika. \v 36 Japwaga, “Atati bangu, kwaku weapa majambu goa gawesikana. Gumokia nzipuli gongo gukung'alika. Lakini kwikuba ngati embalane, ila kubia ngati egupala wee.” \p \v 37 Ndipala jakelubuka kwaka banafunzi baki atatu, jakolila agoni. Ndienu, andalukiya Petili, “Boo, Simoni, ntei lee kugonela? Ngasewawesiki lee kutama mihu hata lisaa limo?” \v 38 Ndipala jaapwagila, “Ntama mihu nu kuloba ili mwihika kujingii mwi milengu. Moju gupala, lakini nhyega ngasejipala.” \p \v 39 Jwajenda kuloba kabee konijukelabuki malobi agalaga. \v 40 Ndienu jakelubukia kabee, jaakoli agoni. Mihu gabu gatweli lugonu. Ngasibamanyiki sukumpwagi. \p \v 41 Ejahika mala ja tatu jaapwagila, “Mwakona lee nngonile nu kupomulela? Enu kutosike! Muda guhikiki! Mwana waka Mundu banzegala mmaboku ga bandu biliya. \v 42 Nzumukannya, tubokannya, nndingaliya, jojwing'anambuka ne juhegalii.” \s Yesu atenda kunkamuu \r Matei 26:47-56; Luka 22:47-53; Yohana 18:3-12 \p \v 43 Yesu ejwabia jakona jakapwaga, Yuda jumu kati ja banafunzi baki komi na habeli jahika. Jahika pamu nu nsambi wa bandu baabii na mapanga niindonga. Bandu be bala babia baatumiki agolu akolongu na abola bamalagalaki na akahokomundu. \v 44 Yuda joang'anumbuka Yesu, jabia jaatendi nginyuli, “Jonukunzobatiya ndi ajolajo. Mukamula nukumbeka paijuulonda wino.” \p \v 45 Yuda ejahika pe, anzendila Yesu, ampwagila, “Mbola!” Nukunzobatee. \v 46 Ndienu, bandu be bala bunkamula Yesu, nukunkamulaki nntoo. \v 47 Jumu kati jabu jojabia jujemiki papuje pamu na Yesu, jahopula mpanga waki, nukundapu ntumi waka Nngolu Nkolongu nukunseku likutu. \v 48 Yesu jaapwagila, “Boo, nhikiki na mapanga ni indonga kunyonza ne ngati ne na mundu jo nyaga hindu? \v 49 Kila lisoba panabii pamu na mwanganya nabola bandu mu Nyumba jaka Sapanga, wala ngase mwanyonzike. Lakini enu Maandiku ga Sapi gatimi.” \p \v 50 Papuje banafunzi boa bundeka, nukuntila. \p \v 51 Jwabi nkombu jumu jojuliyekiki shuka pee annzengaliya Yesu na bombi balenga konzonza. \v 52 Lakini jombi jatenda kukwelapuka nukulekake shuka jejela jatila heu. \s Yesu jubii palongi jilibalasa \r Matei 26:57-68; Luka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24 \p \v 53 Ndienu bumpelika Yesu mu nyumba jaka Agolu Akolongu papuje agolu akolongu, akahokomundu na abola bamalagalaki babia aketangini. \v 54 Petili jabia ankagu Yesu sukutali, jajingala nkati junhua kwaka Nngolu Nkolongu. Jatama pamu na alonda bakanyata mwotu. \v 55 Agolu akolongu ni libalasa loti bataputa ndaba jukuntaki Yesu ili ankoma, lakini ngase bapatike. \v 56 Bandu bingi bapia malobi giisoli, lakini malobi gabu ngasegalengine. \p \v 57 Ndipala bangi bajema, nukupia malobi gi isoli koni bakapwaga, \v 58 “Tunzoana mundu jonzoo jakapwaga, ‘Nihalabana Nyumba jaka Sapanga jenze jeasengiki bandu, na kwa masoba matatu nisenga kabee jangakusenga kwa maboku.’ ” \v 59 Lakini hataa hela, malobi gabu ngasegalengine. \p \v 60 Ndienu, Nngolu Nkolongu jajema pikilanda jabu, andalukiya Yesu, “Boo, ngasegupala kupwaga? Bandu haba bugutakalii kike?” \p \v 61 Lakini jombi jatama kinunu, ngasijapwagiki hata lilobi limu. Nngolu nkolongu andalukiya kabee, “Boo, wele ndi wa Kilisituje, Mwana waka Sapanga jojupengeliwi?” \p \v 62 Yesu japwaaga, “Ena, anenganenga. Kabee, mwambona Mwana waka Mundu jutemi upandi wa malele waka Bambu jojubii na makili. Jakahika kuhuma kunani kwaka Sapanga.” \p \v 63 Papuje Nngolu Nkolongu jwajendula lingobu laki, jakapwaaga, “Ngasetupai kabee malobi gangi ndaba jaka mundu hojo? \v 64 Mwabe lee nnzoini eantondo Sapanga! Mwanganya mmbona bole?” \p Boti baamua jukomikaje. \p \v 65 Ndienu, bangi batumbulya kunhuni imata, bunhyekaliya kumihu, bundapula nukupwagi, “Lotila, nya jojugulapwile!” Hataa alonda bunzukua, nukundapu makopi. \s Petili ankana Yesu \r Matei 26:69-75; Luka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27 \p \v 66 Petili ejwabia jwakona pai jili balasa, mmbomba jumu ntumi jwaka Nngolu Nkolongu jatenda kuhegale. \v 67 Ehambona Petili junyata mwotu, andingaliya nukumpwagi, “Hata wee wabii pamu na Yesu juku Nazaleti.” \p \v 68 Lakini petili jatenda kukana, “Ngasemanya, wala ngasenielewa ga gupwaga!” Ndipala Petili jaboka jajenda kunza jahua. Papuje likongobi latenda kubeka. \p \v 69 Ntumi mmbomba jola eambona kabee petili, jatumbuka kabee kapwagii bandu bababii ajemiki papuje, “Mundu jonzo jwabii pamu najombi.” \v 70 Petili jakana kabee. \p Muda kidogu, bandu bababii ajemiki papuje bumpwagila Petili, “Kee wehapa jumu wabu, ndaba weapa wa mwenei juku Galilaya.” \p \v 71 Lakini Petili jatumbuka kupwaga, Kuliga nukulapa, nakaapwagi, “Nepani ngase numanyiki mundu hoju jomupwaga majambu gaki.” \p \v 72 Papuje likongobi labeka mala ja pili. Ndienu, Petili jakombuka ngati Yesu ejwabia ampwagii, “Kabula likongobi ngaselibekiki mala ja pili, gwingana kabee mala ja tatu.” Petili jilihabuu pai nukulela. \c 15 \s Yesu bumpeleka kwaka Pilato \r Matei 27:1-2, 11-14; Luka 23:1-5; Yohana 18:28-38 \p \v 1 Ekwakusa, agolu akolongu baketangana pamu na aseja, na abola ba malagalaki na bandu boa ba pasengu bajetangannya kunkonga Yesu pengu nu kumpeleka kwaka Pilatu. \v 2 Pilatu andalukiya Yesu, “Boo wehapa lee gu Nkolongu wa Ayaude?” Yesu jaapwagila. \p “Ena, ngati egupwagike weapa.” \p \v 3 Agolu akolongu buntakila Yesu kwa malobi gangi ginge. \v 4 Pilatu andalukiya kabee Yesu, “Boo, mbona ngasegupwaga lilobe? Joannya ebugutaki kwa malobi gingi.” \p \v 5 Lakini Yesu ngasejapwagiki lilobe, mbaki Pilatu jasangii. \s Yesu buntemu kuwa \r Matei 27:15-26; Luka 23:13-25; Yohana 18:39-19:16 \p \v 6 Kila Lisoba likolongu la Pasaka, Pilatu jayobali kunhogule mpugwa jumu jobumpala. \v 7 Ndienu jabii mundu jumu joankema Balaba, jojuwe jabii ankongiki pamu na bangi babatei puju nukukoma bandu. \v 8 Bandu bangi bunzendila Pilato, bundoba jwaatendila ngati kawaida jaki. \v 9 Pilatu jalalukya, “Boo, mpala nunhogulya Bambu Nkolongu juku Uyahude?” \v 10 Jwapwaaga hela ndaba jwamanyiki agolu akolongu bumpelika Yesu kwaki ndaba babia bumbone wipu. \p \v 11 Lakini agolu akolongu bakolua bandu bundoba pilatu jaabopulya Balaba badala jaka Yesu. \v 12 Pilatu jalalukya kabee, “Ndienu, mpala nunhengila ki mundu jomunkema Nkolongu jwa Ayaude hojo?” \p \v 13 Bandu boa bajamalya kabee, “Unkomangalya punsalaba!” \p \v 14 Lakini pilatu jalalukya, “Ndaba jakii! Jutei kihakau bole?” Lakini bombi bajonzukya kujamalii. \p “Nkomangaliya punsalaba!” \p \v 15 Pilatu japala, jwapala nsambi wa bandu gola gwiyoma, ndienu andekakya Balaba kuhuma muligelesa. Jwaapwgila bandu bunndapula Yesu iboku nukukomangale punsalaba. \s Aka linzolinzoli bundongama Yesu \r Matei 27:27-31; Yohana 19:2-3 \p \v 16 Ndipala manzolinzoli bumpelika Yesu pasengu ja nyumba jaka Pilatu, jojabii nkolongu ju ndema Ndienu baakusanya manzolinzoli boka. \v 17 Bunhwatika Yesu ingobu ja zambalau ngati Bambu Nkolongu, balenganakiya hingu ja miha, bunhwatika pamutu. \v 18 Batumbuka kundamuu, “Jambuoti, u Nkolongu wa Ayaude!” \v 19 Bundapula pamutu na nndai, nu kunhuni imata, bapega magoti nu kunzinamii. \v 20 Ebaboka batenda kundongama, buhulaa ingobu ya zambalau ye yela, nukunhwatika ingobu yake, ndi bumpelika nukunkomangale punsalaba. \s Yesu akomangale punsalaba \r Matei 27:32-44; Luka 23:26-43; Yohana 19:17-27 \p \v 21 Pababii mwiindela, baketangini na mundu jumwa ankema Simoni, mwenei juku Kilene. Bombi babia ahengo baka Alekizanda na Lupu. Na muda we hogu jabia juhuma kukijijini. Manzolinzoli bundasimisa Simoni kutogo nsalaba gojabii naku Yesu. \v 22 Ndipala, bumpelika Yesu mbaka pandu pabakema Goligota, maana jaki, pandu papabonikana ngati “Pandu piliupa lu umutu.” \v 23 Ndienu, bumpekya Yesu divai jeahangagini mitela jebijikema manemane. Lakini Yesu jatenda kukana \v 24 Ndienu bunkomangalya punsalaba, nukubagana ingobu yaki kwa gudugudu ili amanya nyaa jupata ingobu boo. \v 25 Ekwabia lisaa la tatu pulukela pabunkomangalya punsalaba. \v 26 Na panani ju nsalaba baandiki malobi gu kuntaki ganga, “NKOLONGU JWA AYAUDI.” \v 27 Papuje baakomangalya bii habeli mumisalaba pambipi na Yesu, jumu upandi wa malele na jongi upandi wa mangega waka Yesu. \v 28 Ndienu gatimi Mahandiku gagapwaga, “Ambei likundi limu na bandu abaya.” \p \v 29 Bandu bababiapeta pandu pala, bannyua imutu yabu nu kuntondo nu kupwaga, “Ooo! Wehapa ndi wewapwaga witunula Nyumba jaka Sapanga nukusenga kwa masoba matato! \v 30 Enu, guhuluka munsalaba ulikombula wamwete!” \p \v 31 Nabombi agolu akolongu pamu na abola bamalagalaki bundongama nu kumpwagani beni na beni, “Jahokua bangi, lakini kulihoko mweni ngakuwesa! \v 32 Eti jombi Kilisitu, bambu nkolongu juku Izilaeli! Ndienu juhuluka kuhuma punsalaba ili tumbona nukunhobale.” \p Hata bandu bangi bala babaakomangali mumisalaba pambipi jaki nabombi batenda kuntondoo. \s Yesu jukuwa punsalaba \r Matei 27:45-56; Luka 23:44-49; Yohana 19:28-30 \p \v 33 Kutumbuka lisaa la sita lyobamutu mbaka lisaa la tisa pakamii lwii lwayekalya nndema woka. \v 34 Lisaa la tisa pakamii Yesu jalela kwa sauti ngolongu, koni jakapwaga, “Eloi, Eloi lema Sabakitani?” Maana jaki, “Sapanga wango, Sapanga wango, ndaba jaki guneka kajika jango?” \p \v 35 Bandu bangi babajemiki pala pabajoa hela bapwaga, “Joanya! Ankema Elia.” \v 36 Mundu jumu jabutuka, jajubika kipongu divai jejibaba, nukujibeka panani ja nndai, ambekila pundomu nukupwaga, “Lendalya tugubona ana Elia juhika kuguhuluu punsalaba jehapa!” \p \v 37 Ndipala Yesu jajamalya kwa makili, ndienu jatenda kuwa. \p \v 38 Kipindi sela, lipazia la Nyumba jaka Sapanga lakajuka pikilanda ipandi ibeli tumbuka kunani mbaka pai. \v 39 Nkolongu wa manzolinzoli jumwa jojabia jujemiki palongi jaki pajabona namuna jejakua Yesu japwaga, “Sakaka mundu hajo jwabii Mwana waka Sapanga!” \p \v 40 Babii kabee aka mbomba babalingalya sukutali, kati jabu jakabii Malia juku Magidala na Salomi na Malia amabu baka nkombu Yakobu na Yose. \v 41 Aka mbomba haba ndi babunzengalya Yesu pajabii ku Galilaya nukunzangatii. Kwabii na aka mbomba bangi bingi babahika ku Yelusalemu pamu najombi. \s Nhega jaka Yesu abeka mlitenge \r Matei 27:57-61; Luka 23:50-56; Yohana 19:38-42 \p \v 42 Ekwahika pakamii. Helilabia lisoba lukubeka sapi, yani lisoba lelilongulii Lisoba lu Kupomulela. \v 43 Papuje, jahika Josepu mwenei juku Alimatayo, ntenga wa Sengu ngolongu, jwabii mundu jwiniisima. Kabee jwabia mundu jojulendale kuhika ku Ukolongu waka Sapanga. Ndienu anzendila Pilatu bila kujogopa, jaaloba bumpekya nhyega jaka Yesu. \v 44 Pilatu jasangia kujoana Yesu jabia juwii. Ndienu, ankema nkolongu jwa manzolinzoli, andalukiya ana gupetiki muda gwingi toka Yesu pajuwii. \v 45 Nkolongu wa alonda hejwabii ampwagi Pilatu Yesu juwii, ampwagila Josepu juku Alimatayo jajukua nhyega jaka Yesu. \v 46 Papuje Josepu jalomba sanda jikitani, jijihelia nhyega je jela nukujiyongulakee sanda. Jabeka mlikabuli lelabii pililibu la soma, ndipala jwilihingalya lilibu likolongu kulibeka pundyangu. \v 47 Nabombi Malia juku Magidala na Malia amabu baka Yose balingaliya papu pabumbei. \c 16 \s Kuyoka kwaka Yesu \r Matei 28:1-8; Luka 24:1-12; Yohana 20:1-10 \p \v 1 Elapeta Lisoba lu Kupomulela, Malia juku Magidala na Salomi na Malia nyongoo waka Yakobu balomba mahuta gaganungii bapala bakapakia nhyega jaka Yesu. \v 2 Ndienu, pulukela ngani lisoba la Jumapili, bajenda pilitenge, lyoba elatumbulya kupita. \v 3 Nabombi babia bakapwagannya, “Nya jojukutubokia lilibu lelibii pundyangu ulitengela?” \v 4 Lakini ebalinga bapabona lilibu lee bilihingaliti. Nalombi labii likolongu ngamaa. \v 5 Pabajingala pilitenge, bumbona nkombu jumwa juweti ingobu nhunhu, jutamiki upandi wa malele. Nabombi basangia ngamaa. \p \v 6 Lakini nkombu we jola jaapwagila, “Mwisangaa. Muntaputa lee Yesu juku Nazaleti jobunng'alisi jola. Juyokike, ngasejubii pane. Ndinga pandu pababii bumbekike. \v 7 Nzendanya mwakaapwagila banafunzi baki pamu na Petili ‘Jundongulee ku Galilaya kola. Kokuje bambona ngati ejumpwagila.’ ” \p \v 8 Ndienu, baboka pi litenge je pala imbelo, koni bakabagaja sulujogopu nukusangaa. Ngasebumpwagi mundu jokapi sindu, ndaba bajogipi ngamaa. \s Yesu ampitii Malia juku Magadala \r Matei 28:9-10; Yohana 20:11-18 \p \v 9 Yesu pajayoka pulukela mlisoba la Jumapili, jatumbuka kulilangii kwaka Malia juku Magidala, jojabii Yesu ampiiki ilombu saba. \v 10 Malia juku Magidala jajenda kaapeke lijambu bandu bababii pamu na Yesu, muda we hogu banafunzi baka Yesu, balobalakya nyembu nu kulela. \v 11 Lakini ebajoana Yesu jubii mwomi na Malia juku Magadala ambweni, ngase bajetakile. \s Yesu japitii banafunzi baki habeli \r Luka 24:13-35 \p \v 12 Muda egwapeta Yesu japitila kwa banafunzi habeli nabombi oti ngasebummanyike. Banafunzi be haba babia ajenda kukijijini. \v 13 Nabombi kabee bajenda kwaapwagi banafunzi bangi. Hata hela ngasebaajetakile. \s Yesu jaapitii banafunzi komi na jumu \r Matei 28:16-20; Luka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Mahengu 1:6-8 \p \v 14 Pamwisu Yesu japitila banafunzi baki komi na jumwa pababii pamu akula posu. Jalakalii ngamaa ndaba jukusinwa kuhobalee kwabu nu kusindwa kujoa kwabu, ndaba ngase baahobalii bababii bumbweni baada jukuyoka. \v 15 Ndienu, jaapwagila, “Nzendanya pundema poti mwakaalandila Lijambu la Amboni kwaka kila mundu. \v 16 Mundu jokapi jojuhobalee nu kubatiswa jitenda kulama. Na mundu jwanga kunhobale Sapanga jiitenda kuntemu. \v 17 Na nginyuli ye heyi ilongana na bandu bahobalee. Kwi liina langu biiboa ilombu na biilongila kwa luga inyai. \v 18 Naakamwi lijoka au kunywa sindu sokapi sukukoma, nga biikuwe. Baabekila agonzu maboku na Sapanga jitenda kwaalamisa.” \s Yesu bunzukuu kujenda kunani kwaka Sapanga \r Luka 24:50-53; Mahengu 1:9-11 \p \v 19 Ndienu, Bambu Yesu ejajomula kulongee naku, jajukulika kujenda kunani jatama pikiteu saki su ubambu ukolongu pulutengu jaka Sapanga kwaatawala pamu najombi. \v 20 Ndienu banafunzi bajenda nu kulandi kila pandu Lijambu la Amboni. Bambu jahenga lihengu pamu nabombi nukuhenga nginyuli hingi kulangi Lijambu heli la sakaka.