\id MAT - MATENGO Bible Version \ide UTF-8 \h Matei \toc1 Lijambu la Amboni ngati ejuandiki Matei \toc2 Matei \toc3 Mate \mt2 Lijambu la Amboni ngati ejuandiki \mt1 Matei \imt Ulongulelu \ip Matei ndi kitabu simu kati jiitabu nsesi yeibii mu Lilaganu linyai lelilandi womi waka Yesu Kilisitu Nkombosi. Kila kitabu simu muitabu nsesi hei biikema “Injili” maana jaki “Lilaganu Linyai.” Baandika aka Matei na Maluko na Luka na Yohana baada jukukua Yesu. Abolewa ngaseamanyiki masoba boo gasakaka gukuandika Lijambu la Amboni ngati hejuandiki Matei, lakini kuwesika kitabu senze kiandikwi yaka 60 toka Yesu pajwasaliwa. Kabee pandu pabaandaki ngase pamanyikana, lakini bandu bingi ahobale kuwesikana baandiki ku Palesitina kabee kuwesikana ahandiki ku musi uku Yelusalemu. \ip Jojuandiki ndi Matei, jojwabi jojujopa kodi kwa bandu kabula Yesu ngaseanhagwi kuba mbolee waki. Kabee jwabia jumanyikana kuliina lengi lebilikema Lawi. Matei jwabia jumu kati ja banafunzi komi na abeli na jwaandakia lijambu leheli asomi biki Yaudi. Haga uwesa kugabona hotuhotu, ndaba alongali mumisitali jingi kupeta sitini mu Lilaganu la Mwandi. Matei julengiki kwaalangi bandu kupwaga Yesu ndi Kilisitu, na ndi Nkombosi jojuhaguliwi na Sapanga, jobundotila alota baka Sapanga kupwaga jutenda kuhika. Matei juandiki kabee majambu gingi mu lijambu mombo gagalongale Ubambu ukolongu waka Sapanga. Ayaudi baobalia Kilisitu jwiibia Bambu nkolongu jupundema pani ngati heabi aka bambu akolongu bangi bupunndema. Matei julonge kabee sakwaapala kupenga sebabia bakahobalia koni julandi Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga ndi wi kiloho. \ip Lijambu la Amboni ngati ejuandiki Matei ndi kitabu saa sapi kutumbuli mu Lilaganu Linyai ndaba jukombukii majambu gingi kuhuma mu Lilaganu la Mwandi. Sejuhandiki kilombanisa malaganu goka mabeli. Abolewa bingi apwaga ana, Matei kuwesikana julengiki kujiga ntindu wiitabu yaka Musa. Itabu yehei ndi itabu nhwanu yeitumbuli mu Lilaganu la Mwandi. Malandi gaka Yesu, gajwaalandila bandu kukitombi gagabii mu Lijambu la Amboni ngati ejuandiki matei mulipungu la Matei 5-7 galengana na Sapanga paampekia Musa Malagalaki kukitombi. Linga mulipungu Lukukomboka Malagalakilu 19:3-23:33. \iot Gagabi mukitabu senze ndi ganga \io Matei jutumbuli kuandika Lijambu la Amboni lendenu sukulongale kusaliwa kwaka Yesu Kilisitu na hejwatumbulia lihengu laki, mulipungu 1-4. \io Mweni katai Matei julandi lihengu laka Yesu na mabolee gaki gingi, mulipungu 5-25. \io Matei julongale mahengu gaka Yesu kupete kuwa kwaki nukuyoka kwaki, mulipungu 26-28. \c 1 \s Lukolu lwaka Yesu Kilisitu \r Luka 3:23-38 \p \v 1 Ganga ndi mahina gaka hoku baka Yesu Kilisitu, jojabii mu kibeleku saka Daudi, jojabii nsoko waka Ibulahimu. \v 2 Ibulahimu ambelika Isaka na Isaka ambelika Yakobo na Yakobu ambelika Yuda naaka alongu baki. \v 3 Yuda ambelika Pelesi na Zela, nyongo wabu jwabii Tamali, Pelesi ambelika Heziloni na Heziloni ambelika Alami, \v 4 Alami ambelika Aminadabu na Aminadabu ambelika Nashoni na Nashoni ambelika Salumoni, \v 5 Salumoni ambelika Boazi, nyongoo waka Boazi jojabii Lahabu na Boazi na Lutu bakabii azazi baka Obedi na Obedi ambelika Yese. \v 6 Yese ambelika Bambu Nkolongu Daudi. Daudi ambelika Solomoni, nyongoo waki Solomoni bunkema Besisheba jojabii nhwanu waka Ulia. \v 7 Solomoni ambelika Leoboamu na Leoboamu ambelika Abiya na Abiya ambelika Asa, \v 8 Asa ambelika Yeoshafati na Yeoshafati ambelika Yolamu na Yolamu na Yolamu ambelika Uzia, \v 9 Uzia ambelika Yosamu na Yosamu ambelika Ahazi na Ahazi ambelika Hezekia, \v 10 Hezekia ambelika Manase na Manase ambelika Amoni na Amoni ambelika Yosia, \v 11 Yosia ambelika Yekonia na alongu baki, mu masoba gegala sakabii kipindi sa Ayaudi pabaapelika ku luhami ku Babeli. \p \v 12 Pababiya baapeliki Ayaudi ku luhami luku Babeli, na Yekonia ambelika Shealutieli na Shetieli ambelika Zelubabeli, \v 13 Zelubabeli ambelika Abiudi na Abiudi ambelika Eliakimu na Eliakimu ambelika Azoli, \v 14 Azoli ambelika Sadoki na Sadoki ambelika Akimu na Akimu ambelika Eliudi, \v 15 Eliudi ambelika Eleazali na Eleazali ambelika Matani na Matani ambelika Yakobu. \v 16 Yakobu ambelika Josepu, jojabii nndomi waka Malia, nyongoo waka Yesu joakema Kilisitu Nkombosi. \p \v 17 Ndienu kwabi niibeleku Komi nu nsesi kutumbuli Ibulahimu mbaka Daudi ni ibeleku komi nu nsesi tumbuka Daudi mbaka Ayaudi pabaakamula kujenda kuluhami ku Babeli, ni ibeleku komi nu nsesi toka pabaakamula kujenda kuluhami mbaka kusaliwa kwaka Kilisitu Nkombosi. \s Kusaliwa kwaka Yesu Kilisitu \r Luka 2:1-7 \p \v 18 Yesu Kilisitu jwasaliwa ana, Malia nyongoo waka Yesu jwabia jusumbiki Josepu. Lakini pa babiya bakoni nganukutama pamu ngati nndomi nu nhwanumundu, Malia jabonikana jubii ni kitumbu kupete uwesu wa Loho jaka Sapanga. \v 19 Josepu ndaba jabii mundu waamboni palongi jaka Sapanga, ngasejapai kumpoalihamu Malia, ndi japala kundeka kinunukinunu. \v 20 Pajwabia jwakoni jwakawasaliya lijambu leheli, Ntumi jukunani waka Bambu ampitila mundotu ampwagila, “Josepu mwana waka Daudi, wijogopa kunzuku Malia kuba nhwanu wako, ndaba kitumbu saki jupatiki ku uwesu waka Loho jaka Sapanga. \v 21 Jwiibelika mwana mwanalomi nawe wankema liina laki Yesu, ndaba jombi ndi jojwaakombula bandu baki kuhuma mu mahakau gabu.” \p \v 22 Ndienu, haga goti gapitii ili litimia lilobi laka Bambu lejwapwaga kwi indela jaka mlota waka Sapanga, \v 23 “Linga, kamwali jwanga kuketanga na mwanalomi jwiitotula kitumbu, ambelika mwana mwanalomi, najombi bankema liina la Manueli.” Maana jaki, “Sapanga jubii pamu na twepani.” \p \v 24 Ndienu, Josepu pa jwajumuka mu lugonu jatenda ngati ntumi jukunani eampwagila, anzukua Malia nhwanu waki, nukujenda naku kunyumba jaki. \v 25 Lakini ngasejagoni naku mbaka Malia pajabelika mwana mwanalomi. Najombi Josefu ankema liina laki Yesu. \c 2 \s Ageni kuhuma upandi golipiti lyoba \p \v 1 Yesu jasaliwa ku musi guku Betelehemu, ku nndema uku Yudea, masoba Helodi pajwabii bambu nkolongu. Bandu baamanya gagiipitila mweni katai sukulingali ndondu babahuma upandi golipitii lyoba bahika ku Yelusalemu, \v 2 baalalukiya bandu, “Jubii kwaa mwana jojibiya bambu nkolongu jwa Ayaudi, jojusaliwi? Tujibweni ndondu jaki jipitii upandi golipiti lyoba, tuhikiki kungungamali.” \p \v 3 Bambu nkolongu Helodi pajajoa ganiaga, jahangajiki ngamaa mmoju jaki, jombi pamu na bandu boti buku Yelusalemu. \v 4 Ndienu Helodi, jaakema pamu agolu akolongu boti na abola ba malagalaki jalalukiya bombi, “Boo, Kilisitu Nkombosi jwisaliwa kwako?” \p \v 5 Nabombi bajibua, “Jisaliwa ku musi uku Betelehemu, ku nndema uku Yudea. Ndaba mlota waka Sapanga ejuandiki, \q \v 6 ‘Mwabandu buku Betelehemu musi gogubii ku Yudea, \q mwanganya mwaasoku kati jaka kilongosi ba bandu buku Yudea, \q ndaba kwinu jiihuma kilongosi, \q jojaalongua bandu bangu buku Izilaeli.’ ” \p \v 7 Ndipala Helodi jaakema bandu bala baamanya gagipitila sukulingali ndondu su ujobu, ili bumpwagila muda gojipitila ndondu. \v 8 Ndienu jaatuma ku Betelehemu, japwaaga, “Nzendannya mukataputa sapi pajubii mwana hoju. Anamubweni mwihika kumbwagi na nane kabee niijenda kungungamali.” \p \v 9 Ebajomula kunzoane bambu nkolongu batenda kuboka. Na ndondu jela jebabiya bijibweni upandi kolipitii lyoba jaalongulikiya nukujenda kujema pandu pajabii mwana pala. \v 10 Ebijibona ndondu jela, batoguli ngamaa. \v 11 Ndienu, bajingala nnyumba, bummbona mwana jola pamu na Malia nyongoo waka mwana, bapega magoti nukungungamali. Ndipala baogula mikoba jabu, nukumpeke nhupi yabu, zaabu nu ubani na mahuta gabagakema manemane. \p \v 12 Sapanga jaakana mundotu biikelebuki kabee kwaka Helodi, ndienu bakelubuka mwa manyumba gabu kupete indela jengi. \s Kutili ku Misili \p \v 13 Pababoka ageni bala, ntumi juku kunani jwaka Bambu ampitila Josepu mu ndotu, ampwagila, “Jumuka! Gunzukua mwana pamu na nyongoo, ntilila ku Misili. Mwakatama konioku mbaka enampwagila, ndaba Helodi jupala kunkoma mwana weajo.” \p \v 14 Ndienu, Josepu jajumuka, anzukua mwana pamu na amabu baki ikilu ajelaje, nukujendane ku Misili. \v 15 Jatama hoku mbaka Helodi ejakuwa. Lijambu heli lahengika ili lilobi lejwapwaga Bambu kwi indela juku mlota litimia, “Nunkemaa mwana wangu kuhuma ku Misili.” \s Bana asaliwanu atenda kukomeka \p \v 16 Helodi pajamanya baamanya gagipitila sukulinga ndondu bala babia ankongiki, jayomiki ngamaa. Jaamulisa bana boti akanalomi buku musi uku Betelehemu na baabii pambipi jabu, baabii na yaka ibeli na pai jaki akomika. Jwahenga hela kulengana na muda gobabia bumpwagi bandu bala. \p \v 17 Ndienu, hegatimia malobi gajapwaga Mlota waka Sapanga jobunkema Yelemia, \q \v 18 “Sauti jajoaniki ku Lama, \q kilelu su usungu nkolongu nu kulobalake. \q Laheli jaalele bana baki, \q wala ngakupala kuntulisa, \q ndaba boti awii.” \s Kuhuma ku Misili \p \v 19 Helodi ejakuwa, ntumi juku nani jwaka Bambu ampitila Josepu mu ndotu ku Misili, \v 20 ampwagila, “Jumuka! Gunzukua mwana pamu na nyongoo waki nkelubuka kabee ku ndema uku Izilaeli, ndaba baapala kunkoma mwana hoju akuwike.” \v 21 Ndienu, Josepu jajumuka, anzukua mwana pamu na nyongoo waki, nukukelabuka ku ndema uku Izilaeli. \p \v 22 Lakini Josepu ejajoa Alukelao mwana waka Helodi, jabii nkolongu juku Yudea jalisa kiteu sa atati baki, jajogopa kujenda hoku. Najombi ndaba babiya ankaniki mundotu jajenda upandi uku Galilaya, \v 23 ndienu jatama mmusi gobugukema Nazaleti. Ndi egatimia malobi gajapwaga kwi indela jaka alota baka Sapanga, “Bankema mundu kuhuma ku Nazaleti.” \c 3 \s Yohana Mmbatisa jaalandi bandu \r Maluko 1:1-8; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28 \p \v 1 Masoba gala Yohana Mmbatisa jajenda, mulukoba luku Yudea, nukutumbuli kaalandi bandu. \v 2 Japwaaga, “Nkotuka kuhenga mahakau gino, ndaba Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga guhegali.” \v 3 Yohana ndi joandongalia mlota waka Sapanga Isaya pajapwaaga, \q “Mundu jujamali kulukoba, \q ‘Munhandaliya Bambu indela jaki, \q nnyosa indela jaki.’ ” \p \v 4 Yohana jaweti ingobu yeasoniki kwa mangoma gi kinyama sebikikema ngamia nu nkanda wa ngosi mukibunu saki. Posu jaki jabia mapai na busi gumwikioli. \v 5 Bandu bunzendila, kuhuma ku Yelusalemu na kuhuma misi yoti yuku Yudea kuhuma ndema yoti yeibii pambipi ja losi luku Yoludani. \v 6 Bajetakiya mahakau gabu nukugaleka, najombi jaabatisa mu losi luku Yoludani. \p \v 7 Lakini pajaabona Afalisayu bingi naka Asadukayu bunhiki ili jaabatisa, jaapwagila, “Mwanganya mwi kibeleku si lijoka! Nya joantonyiki kujepa kutemuliwa na Sapanga kokwihikaje? \v 8 Nhenga mahengu gagalangi nndekaki mahakau gino. \v 9 Mwiwasali nhwesa kujepa kutemuliwa na Sapanga sukulipwagi, ‘Atati bitu Ibulahimu.’ Numpwagi sakaka, Sapanga juwesa kung'anambu malibu haga gabia bana baka Ibulaimu. \v 10 Ndienu lipengu abei punhina ji mikongu, na henu nkongu gokapi wanga kupapa matunda gasapi biitenda kuguseku nukuguleke pamwotu. \v 11 Nepani numbatisa kwa masi kulangi nndekaki mahakau gino. Lakini jojuhika munyuma jane jubii nu uwesu kupeta nepani, nane ngasembalika hata kujuku makobasi gaki. Jombi jambatisa kwa Loho jaka Sapanga na kwa mwotu. \v 12 Jombi jubi ni kipalu saki mumaboku gaki, ili jupeta ilebi yaki, ni inganu yaki jaibeka mukikoku, lakini mwegeu jagujosa kwa mwotu wanga kususuka.”\fig Mundu jupeta inganu|alt="A person threshing wheat to separate the grains from the chaff" src="06 Threshing.jpg" size="col" ref="3:12"\fig* \s Yesu atenda kumbatisa \r Maluko 1:9-11; Luka 3:21-23 \p \v 13 Ndienu, Yesu jahuma ku Galilaya, jahika ku losi luku Yoludani, kubatiswa na Yohana. \v 14 Lakini Yohana jalenga kumpenga, sukupwaga, “Nepani ndi nembala kubatiswa nawe, kubi boo, wehapa guhika kwango?” \p \v 15 Lakini Yesu anzibua, “Kuleka pe kubia ahelahe kwa sajeno, ndaba ndi ekupalika tutimisa goti gajupala Sapanga.” Ndienu Yohana jatenda kujetake kumbatisa Yesu. \p \v 16 Yesu pajajomula pee kubatiswa, jwapita mmasi. Apalapa kunani ku mahundi kwaka Sapanga kwatenda kuhogoka, ambona Loho jaka Sapanga jakahuluka ngati ngunda nu kumete panani jaki. \v 17 Sauti kuhuma kunani kwaka Sapanga jajoanika jakapwaga, “Jonzo ndi Mwanangu jonumpai, jojunenganile.” \c 4 \s Yesu jutenda kulengwa \r Maluko 1:12-13; Luka 4:1-13 \p \v 1 Ndipala Loho jaka Sapanga jundongua Yesu mbaka kulukoba ili julengwa ni Lijobi. \v 2 Japungiki kula posu masoba komi nsesi muhi ni ikilu, pajajomula jumbina inzala. \v 3 Ndienu Lijobi, lunhikila nukunkolo, “Ana wehapa wa Mwana waka Sapanga, ugapwagila malibu aga gabiya mabumunda.” \p \v 4 Yesu jajibua, “Aandiki mu Maandiku gaka Sapanga, ‘Mundu ngasejuwesa kutama kupete mabumunda pena, ila kwa kila lilobi lejupwaga Sapanga.’ ” \p \v 5 Ndipala Lijobi lunzukua Yesu mbaka ku Yelusalemu, kumusi wa asapi, ambeka panani jikipagaa sa Nyumba jaka Sapanga. \v 6 Ndienu ampwagila, “Ana wehapa wa Mwana waka Sapanga, lilekala pai, ndaba aandiki mu Maandiku gaka Sapanga, \q ‘Sapanga jaatuma atumi baki bu kunani bagukenga, \q nu kugujanga mumaboku gabu, \q ili walikobando kwaku mu lilibu.’ ” \p \v 7 Yesu ampwagila, “Aandiki kabee mu Maandiku gaka Sapanga, ‘Wandenga Bambu, Sapanga wako.’ ” \p \v 8 Ndipala, Lijobi anzukua kabee mbaka panani ji kitombi kilasu, andangia ubambu ukolongu wa ndema yoka na nu ukolongu waki woti. \v 9 Ndienu lumpwagila, “Yenze yoti misinugupekia ana gunyinamii nu kungungamali.” \p \v 10 Yesu ampwagila, “Boka neapa Lijobi wee! Aandiki mu Maandiku gaka Sapanga, ‘Gungungamaliya Bambu Sapanga waku, nukuntumakii jombi kajika jaki.’ ” \p \v 11 Ndienu Lijobi lundeka Yesu, na atumi bu kunani kwaka Sapanga bahika kuntumakii. \s Yesu jutumbuli kaalandi bandu \r Maluko 1:14-15; Luka 4:14-15 \p \v 12 Yesu pajajoa Yohana ampeliki mu kipungu, jajenda ku Galilaya. \v 13 Jaboka ku Nazaleti, jajenda ku Kapelinaumu, musi gogubii pambipi nu nhanga uku Genesaleti, gogupakini nu nndema uku Zebuluni nuku Nafutali, jatama kokuje. \v 14 Ndi latimia lilobi lejapwaaga Mlota waka Sapanga Isaya, \q \v 15 “Nndema guku Zebuluni nu nndema guku Nafutali, \q indela jukuyetuki ku nhanga mulutengu ja losi luku Yoludani. \q Galilaya, nndema wa bandu banga Ayaudi! \q \v 16 Bandu baatama pa lwii agubweni unang'anu nkolongu. \q Nabombi baatama mundema ja lwii ni kihilu sa kuwa, \q unang'anu gutei \q kwaanang'ani!” \p \v 17 Tumbuka masoba gala Yesu jatumbuliya kulandi jakapwaga, “Nkotuka kuhenga mahakau, ndaba Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga guhegali!” \s Yesu jaakema aloi nsesi bumpwata \r Maluko 1:16-20; Luka 5:1-11 \p \v 18 Yesu pajabia jujenda mulutengu ju nhanga uku Galilaya, jaabona aka kilongu abeli aloi, Simoni jobunkema Petili nu nndongumundu Andilea. Babia bakalopula homba kwi ilepa mu nhanga ndaba babia aloi. \v 19 Yesu jaapwagila, “Mbwata nepani, na nepani nantenda mwanganya mbia mwa bandu babaleta bandu kwaka Sapanga.” \v 20 Apalapa biileka ilepa yabu, nukunzengale. \p \v 21 Ejwabia jujenda palongi kidogu, jaabona aka kilongu abeli, Yakobu na Yohana bana baka Zebedayu. Haba babia nkati junhwatu pamu na ahengo babu Zebedayu, bakalenganakiya ilepa yabu. Ndi Yesu jatenda kwaakema, \v 22 nabombi apalapa buguleka nhwatu pamu na ahengo babu, nukunzengale. \s Yesu jaalamisa agonzu \r Luka 6:17-19 \p \v 23 Yesu jayongolatiya Galilaya joa, jatumbuliya kuboola mu nyumba yukuketangane Ayaudi, jaalandila bandu Lijambu la Amboni lu Ubambu ukolongu waka Sapanga. Jaalamisa bandu magonzu goa. \v 24 Majambu gaki gaeni pandu poti ku Silia. Ndienu bandu bumpelakiya agonzu boti, na bandu balwala ugonzu wokapi na baang'alika, baabii ni ilombu, bana kihinduhindu na bandu baalei, najombi jaalamisa boti. \v 25 Nsambi nkolongu wa bandu gwatenda kumpwata kuhuma ku Galilaya, nndema yuku Dekapoli maana jaki Misi Komi, Yelusalemu na Yudea na kwii ja losi luku Yoludani. \c 5 \s Yesu jaalandi bandu ku kitombi \p \v 1 Yesu pajugubona nsambi wa bandu, jakwela ku kitombi, nukutama pai. Banafunzi baki batenda kunzende, \v 2 najombi jatumbuliya kwaabola, koni jupwaga. \s Kutogule kwa sakaka \r Luka 6:20-23 \q \v 3 Apengaliwi bandu babunhobale Sapanga, \q ndaba Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga ndi gwabu. \v 4 Apengiwi babii nu \q usungu mmoju ndaba jukutenda mahakau, \q ndaba Sapanga jaakelubukiya kutogule kwabu. \q \v 5 Apengiwi babunzogopa Sapanga, \q ndaba biilisa ndema. \q1 \v 6 Apengiwi baabii ni inzala na nywita jukuhenga gajagapala Sapanga, \q ndaba biitenda kutupi. \q \v 7 Apengiwi baabii ni ikia, \q ndaba Sapanga jaabonila ikia. \q \v 8 Apengiwi bana mwoju wa sapi, \q ndaba bammbona Sapanga. \q \v 9 Apengiwi baaleta lukwali, \q ndaba baakema bana baka Sapanga. \q \v 10 Apengiwi baang'alika ndaba jukuhenga gajupala Sapanga, \q ndaba Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga ndi gwabo. \p \v 11 Mpengaliwi mwanganya bandu na buntondoo, nunkung'alisa nu kunkopake kwi isoli, ndaba mwanganya mbwata, \v 12 Ntoguliya nukululuta ndaba nhupi inu ngolongu ibi ku maundi. Ndaba hela ndi ebaang'alisa alota baka Sapanga bababii kabula jukusaliwa mwanganya. \s Mwinyu nu unang'anu \r Maluko 9:50; Luka 14:34-35 \p \v 13 “Mwanganya ndi mwinyu gu pundema. Lakini mwinyu naguhoiki kunoga kwaki, boo, mwiibeka kii mbaka jinoga kabee? Ngasejibii ni lihengu kabee, ila aleke kunza nukukanyatwa na bandu. \p \v 14 “Mwanganya ndi unang'anu wu nndema! Musi goasengiki panani ji kitombi ngaguwesi kuhihiika. \v 15 Wala bandu ngaseapambaki taa nu kujiyekale ni kitonga, ila abeka panani ji kipanda ili gwamulakya boti baabii mu nyumba. \v 16 Ahelahe, mwanganya unang'anu winu gunang'ana palongi ja bandu, ili bagabona mahengu ginu gaamboni ganhenga, ili baalumbaliya atati binu bu kunani kwaka Sapanga. \s Yesu jubola Malagalaki \p \v 17 “Mwiholale hikiki kuputa malagalaki gaka Musa na mabolee gaka alota baka Sapanga. Ngasenhikiki kuputa ila kugatenda gabiya ga sakaka. \v 18 Numpwagi sakaka, mbaka kunani kwaka Sapanga nu nndema ekwipeta, nga hata nukuta jimu au lilobi lisokopi mu Malagalaki leliiboka, mbaka goti pagiitimia. \v 19 Ndienu jokapi jojiikana lilagisu lisokopi kuhuma ku Malagalaki gaanga, nakaabola bangi ahenga hela, mundu hoju jwiibia msoku ngani mu Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga. Lakini jojukamulaki Malagalaki na kwaabola bangi ahenga hela, hoju jwibiya nkolongu mu Ubambu ukolongu ukunani kumaunde. \v 20 Numpwagi sakaka, ana ngasenhenga gajupala Sapanga kwaapeta abola ba Malagalaki na aka Afalisayu, kyee ngamwijingii mu Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga.” \s Mabolee gagakana kuba ni inyela \p \v 21 “Nnzoini bandu ba mwandi baapwagila, ‘Wikoma na mundu jokapi jojikoma jupalika kutemuliwa.’ \v 22 Lakini nepani numpwagi sakaka, jokapi joanhyome ndongu waki, buntenda kuntemu. Mundu joantondo nndongu waki bampelika pasengu. Mundu joankema nndongu waki, ‘Nng'ang'a’ jubii pambipi kujingi mmwotu wanga kususuka masoba goa.” \v 23 “Ndienu, egupeleka matambiku gaku palongi ja mesa jukupiiki litambiku na papuje gukomboka gukomini nu nndongu waku, \v 24 wagaleka hoti matambiku gaku palongi ja mesa jukupiiki litambiku, jenda hoti wakajomulania nu nndongu waku, ndi wikelubuka kupia litambiku laku. \p \v 25 “Mundu na jugutaki, jongana na jojugutaki nyata mwindela kabula jukujenda pasengu, anangahela jojugutaki jagukabisa kwaka jojutemu, najombi ntemu jagukabisa kwaka nndonda, nanagu wikongika kukipungu. \v 26 Nugupwagi sakaka, ngawipiti mukipungu mola mbaka gwilepa lingengalema la mwisu.” \s Mabolee gagakana ugoni \p \v 27 “Nnzoini bandu bumpwagila, ‘Mwitenda ugoni!’ \v 28 Lakini nepani numpwagi, joandingali mmbomba nukuntokule, jutei naku ugoni mmoju jaki. \v 29 Ana ngati liu laku la malele lugukolo kuhenga mahakau, tupula ukalekala kutali. Nambanga kuhoa kipandi simu sa nhyega jaku, kuliku nhyega jaku joti kuleke mmwotu wa masoba goa. \v 30 Anangati kuboku kwaku kwa malele gukukolo kuhenga mahakau, sekula wakalekala kutali. Nambanga kuhoa kipandi simu sa nhyega jaku, kuliku nhyega jaku joti kuguleke mmwotu wa masoba goa.” \s Mabole gukukana kutalikana \r Matei 19:9; Maluko 10:11-12; Luka 16:18 \p \v 31 “Apwagiki kabee, ‘Joandeka nhanu waki, kupalika ampekiya likalatasi lu kutalikana.’ \v 32 Lakini nepani numpwagi, mundu jokapi joantalika nhwanu waki, ila pee ndaba jutei ugoni, ankolo jutenda ugoni, na mundu jokapi anajujukwi mmbomba joantaliki, najombi kabee jutenda ugoni.” \s Mabole gagakana kulapa \p \v 33 “Kabee nzoini bandu ba mwandi ebaapwagila, ‘Wikotoka kutenda sewalagila kutenda, ila gutimisa kulagi kwaku kwa Bambu.’ \v 34 Lakini nepani numpwagi, mwilapa, wala su kunani kwaka Sapanga, ndaba senyesi ndi kiteu su ubambu saka Sapanga, \v 35 wala kulilapi kwa nndema, ndaba paniapa ndi pandu pukubeke magolu gaki, wala ku Yelusalemu, ndaba goniogu ndi musi waka Bambu nkolongu. \v 36 Wala wilapa su umutu waku, ndaba ngaseguwesa kuling'anambu lijunzu limu kuba lihuu au lijilu. \v 37 Anagupwagiki, ‘Hena,’ kubia, ‘Hena,’ na gupwagiki, ‘Ngahela,’ kubia, ‘Ngahela.’ Sokapi sekijonzuke haga kihuma kuku Mbaja jola.” \s Mabolee gagakana kulepesa ubaja \r Luka 6:29-30 \p \v 38 “Nzoini ebapwaaga, ‘Lihu kwa lihu na linu kwa linu.’ \v 39 Lakini nepani numpwagi, gwandepa sindu silia mundu mbaja. Mundu ana jugulapwi likopi lituku luku malele, kabee gundeka jugulapula lituku luku mangega, \v 40 Mundu ana jukutaki ili kugujukuki likoti laku, gundeka jujukua na kaputi jaku. \v 41 Mundu anajupala untotuliya nsigu waki kilumita jimu, witotula kilumita ibeli. \v 42 Gumpekiya jojuguloba, na jojuguloba wannzima.” \s Kwaapala babugusuki \r Luka 6:27-28, 32-36 \p \v 43 “Nnzoini ebapwaaga, ‘Gumpala nnzako na gunsukila jojugusuki.’ \v 44 Lakini nepani numpwagi, mwaapala banga kumpala na kwaalobe kwaka Sapanga babunng'alisa mwanganya, \v 45 ili mbia mwabana ba Atati binu baabii kunani ku mahundi. Ndaba lyoba laki laanang'ani bandu abaya na baamboni, na kwaakuni iyula bandu baabi abaya na baamboni palongi jaka Sapanga. \v 46 Ana mwaapai babumpai pee, boo, mwiipata nhupi bole? Ndaba baajopa kodi nabombi ahenga ahelahela! \v 47 Ana mwaalamuki alongu bii pena, boo ntenda sindu boo sakwaapea bandu bange? Hata bandu banga kummanya Sapanga, ahenga ahelahela. \v 48 Henu, mbia momkamiliki, ngati Atati binu bu kunani kwaka Sapanga ebii akamiliki.” \c 6 \s Kwaajangati ahagu \p \v 1 “Nnzepa kuhenga mahengu gaamboni palongi ja bandu ili mbonikana. Ndaba anantei hela ngamwiipati nhupi jokapi kuhuma kwa Atati binu bu kunani kwaka Sapanga. \p \v 2 “Henu, hemunzangati mundu nhagu sindu sokapi, walilangii kwa bandu. Wiihenga ngati bandu babilikopake baamboni, heahenga mu manyumba gukuketangane Ayaudi na mwiindela ili bandu baalumbaliya. Numpwagi sakaka, baniaba apatiki nhupi yabu yoti. \v 3 Lakini wehapa egunzangati nhagu, henga kinunu hata nkosi waku jwimanya seguhenga. \v 4 Waajangatya ahagu kinunukinunu, na Atati baku babagabona gaguhenga mukinunu, bagupekiya nhupi. \s Mabole gukundoba Sapanga \r Luka 11:2-4 \p \v 5 “Pamundoba Sapanga, mwihenga ngati babilikopake baamboni. Ndaba bombi apala kujema kundoba Sapanga mu manyumba gukuketangane Ayaudi na mumagobukanu giindeela ili bandu baabona. Numpwagi sakaka, haba apatiki nhupi yabu yoti. \v 6 Lakini wehapa pagundoba Sapanga, jingala nsumba saku, jigala ndyangu waku, ndi waaloba Atati baku banga kubonikana. Ndienu Atati baku babagabona gauhenga sujobu bagupekiya nhupi. \p \v 7 “Pamundoba Sapanga, mwiposukana malobi gingi ganga na mana ngati ehenga bandu banga kummanya Sapanga. Ndaba bombi awasali baajogwaniya ndaba ja malobi gabu kuba gingi. \v 8 Mwikuba ngati bombi, ndaba Atati binu amamyiki gampala kabula ngasemwalobiki. \v 9 Lakini mwanganya nndoba ana, \q ‘Atati bitu mombii kunani kwaka Sapanga kwaka Sapanga, \q liina linu lilumbalika ngani. \q \v 10 Ubambu ukolongu waku guhika, \q gagupala gahengika pundema ngati kunani kwaka Sapanga kwaka Sapanga. \q \v 11 Gutupekiya lelenu posu jitu ja kila lisoba, \q \v 12 Gutulekakiya mahakau gitu, \q ngati twepani etwalekake babutukosi. \q \v 13 Watujingisa mu milengu, \q lakini utuhokua kuhuma kuku Mbaja jola.’ \p \v 14 “Namwalekaki bangi babunhengi giliya, Atati bii bu kunani kabee bandekakya na mwanganya giliya gamwahengi bangi. \v 15 Lakini nanga kwaalekake bandu bangi, Atati binu bu kunani ngabandekake mahakau gino. \s Mabolee guku punga kula posu \p \v 16 “Pampunga kula posu, mwiikuba nhyomiki ngati bandu baakopake baamboni heatenda. Bombi atulana pamihu jabu ili abonikana kwa bandu atei kupunga kula posu. Numpwagi sakaka, haba apatiki hupi yabu. \v 17 Lakini pagupunga kula posu, gusamba pamihu jaku, gupakia mahuta kumutu jaku, \v 18 ili wiimanyikana kwa bandu gutei kupunga kula, ila amanya Atati baku banga kubonikana pee. Nabombi Atati baku babagabona gagilihihiki, jampekia nhupi. \s Kubeka kikoku kunani kwaka Sapanga kwaka Sapanga \r Luka 12:33, 34 \p \v 19 “Mwalibeke kikoku pundema, momuje nkeki na kutu itenda kuhalabana na bii atenda kubombo nuku kujiba. \v 20 Lakini mlibekila mali kunani kwaka Sapanga, kokuje ibongo na kutu ngaseiwesia, kuhalabana hata bii ngaawesi kutunu nu kujingi kujiba. \v 21 Ndaba pagabi mali gaku ndi pagubii moju waku.” \s Lihu ndi unang'anu wa nhyega \r Luka 11:34-36 \p \v 22 Lihu ndi unang'anu wa nhyega. Ana lihu laku libi sapi, nhyega jaku joti jibii pu unang'anu. \v 23 Lakini ana lihu laku libohu, nhyega jaku joti jiibya mu lwii. Lakini, ana unang'anu gogubii nkati jaku gubii na lwii, ndienu lwibiya lwii tikitiki! \s Mundu jwana mali \r Luka 16:13; 12:22-31 \p \v 24 Nga mundu jojuwesa kwaatumaki akakolongu abeli, ndaba ansukila jumu nukumpala jongi, au jijongana na jumu kundongama jongi. Ngakuwesa kuntumaki Sapanga napapa nukutumaki mali. \p \v 25 “Henu numpwagi, mwihangajaki posu wala sa kunywa ili nhwesa kutama, wala ingobu yempalika kuwata mu nhyega inu. Boo, womi lee ngasindu kikolongu kupeta poso? Na nhyega boo, nga lee sindu kikolongu kupeta ingobo? \v 26 Mwilingaliya ijuni yu nnani, yombi ngaseipanda wala kuhusa wala kubeka sokapi mwikikoku, lakini Atati binu bu kunani biilea. Boo, mwanganya lee ngase mpalika kujangatiwa ngani kupeta ijune? \v 27 Nyaa kati jinu kukulihangajisa kwaki juwesa kujonzuke ulasu wa womi wake hata kwilisaa limo? \p \v 28 “Ndaba jakii nhangajaki ingobo? Nndingaliya maua gimwikiholi egakola. Ngasegahenga lihengu wala kulilenganake ingobu. \v 29 Lakini numpwagi, hata Bambu Solomoni na hindu yaki hingi yoti, ngasebawahiki kunhwatika ngati maua haga. \v 30 Henu ana Sapanga jagawatika maua libi lelenu ni kilabu bagaleke pamwotu, boo Sapanga ngajanhwatiki mwanganya nakanope? Mwanganya mombii nukuhobale kusokopi! \p \v 31 “Henu, mwiihangajaki kupwaaga, ‘Twiikula kii au twiikunywa kike? Au twiiwata kiki!’ \v 32 Ndaba haga goti bagahangajaki bandu banga kumanya Sapanga. Atati binu bu kunani kwaka Sapanga amanyiki mpala hindu heyi yote. \v 33 Lakini ntaputa oti Ukolongu waka Sapanga, nu nnhenga goti gajupala Sapanga, na gangi haga goti jiitenda kunzonzuke. \v 34 Henu mwihangajaki gi kilabu, ndaba gi kilabu galihangajakiya geni. Matatisu gilisoba limu gatosane kulisoba heli.” \c 7 \s Kwaatemu bandu bangi \r Luka 6:37-38, 41-42 \p \v 1 “Mwaatemu bandu bangi, ili nanamu mwiitemuliwa na Sapanga, \v 2 Ndaba emwatemu bandu bangi, ndi nanamu ebantemula. Kipemu aselase sentumii kwa kwaatemu bandu bangi ndi Sapanga sejwitumia kuntemu mwanganya. \v 3 Ndaba jakii ukibona kijola sekibii mmihu jaka nndongu waku, na papa ngakulubona lumbagau lolubii nndiu jako? \v 4 Guwesa boo kumpwagi nndongu waku, ‘Nndongu wango, lekaoti nuguboi kijola sekibii nndiu jaku,’ koni wamweti gubii nulumbagau nndiu jako? \v 5 Weapa ulikopake waamboni! Guboa oti lumbagau lolubii nndiu jaku ndi wiwesa kukibona sapi kijola sekibi kukunndongu waku.” \p \v 6 Mwaipeke himbwa hindu ya sapi ndaba yaa nng'anambuka nukuntukali nukunduma. Mwagalekale magolobi mayuda gii ndaba biitenda kukanyatakanyata kwa magolu gabu. \s Nndoba, ntaputa nhotima \r Luka 11:9-13 \p \v 7 “Nndoba nanamu biitenda kumpeke, ntaputa nanamu mwitenda kupata, nhotima nanamu biitenda kunhogule. \v 8 Ndaba, mundu jokapi jojuloba atenda kumpeke na jojutaputa jutenda kupata na jojuhotima atenda kunhogule nndyangu. \v 9 Atati boo, kati jinu mwana waki ana andobiki libumunda ampekia lilibo? \v 10 Au anajulobiiki homba, ampekia lijoka? \v 11 Ana mwanganya mwabaya mmanya kwaapeke bana bii nhupi ya sapi, boo Atati bii bu kunani ngalee biijonzuke kaapeke hindu ya sapi babunndoba? \p \v 12 “Goti gampala bandu banhengila mwanganya, mwaatendila bombii ahelahela, ndaba Malagalaki gaka Musa na mabole ga Alota gapwaaga ahelahe. \s Nndyangu mpepandau \r Luka 13:24 \p \v 13 “Nnzingala kupete nndiyangu mpepandau. Ndaba indela jejilongoo ku kuwa ndi ngolongu na bandu baapeta indela heji bingipi. \v 14 Lakini indela jejilongoo kuwomi nzoku nu ndyangu ukujingali mpepandau na bandu babijibona indela heji asokope.” \s Nkongu na matunda gaki \r Luka 6:43-44 \p \v 15 “Nnzepana na alota biisoli. Babunhiki kunza abonikana makondoo, lakini nkati abonikana imei ikali. \v 16 Mwaamanya kwa mahengu gabo. Boo bandu lee atongo matunda mizabibu mu mikongu ja miha, au atongo lee tini mumbigile? \v 17 Nala nkongu wa sapi gutenda kupapa matunda gasapi nu nkongu gwilyaa gupapa matunda giliya. \v 18 Nkongu wa sapi ngase gupapa matunda giliya nu nkongu gwiliya ngase gupapa matunda gaa sape. \v 19 Kila nkongu gwanga kupapa matunda gaa sapi aguseku nukuguleke pamwotu. \v 20 Henu mwaamanya alota biisoli kwa mahengu gabu.” \s Ngasenummanyi mwanganya \r Luka 13:25-27 \p \v 21 “Nga kila jojungema, ‘Bambu, Bambu’ jwijingala mu Ukolongu ukunani kwaka Sapanga, ila jojuhenga gaapala Atati bangu babii kunani kwaka Sapanga. \v 22 Mlisoba le lela bandu bingi biimbwagila, ‘Bambu, Bambu! Kwiliina laku twaalandila bandu lilobi laka Sapanga nu kwiliina laku twaapia bandu ilombu nu kwiliina laku tuhengika nginyuli hingi.’ \v 23 Ndienu naapwagila, ‘Kye ngasenummanyiki mwanganya. Mmbokaniya palongi jangu moutenda mahakau!’ \s Baasenga abeli \r Luka 6:47-49 \p \v 24 “Henu, kila mundu jojujoana malobi gangu nu kugahenga, julengana na mundu jwana malangu, jojusengiki nyumba jaki panani ji lilibu likolongu. \v 25 Iyula jatenda kukuna, losi yatenda kutwele kikoka, kimbonga satenda kupoga nukujikanga nyumba heji. Lakini nyumba heji ngasejahabwiki ndaba nsingi waki basengiki nkati jililibu.” \p \v 26 “Lakini mundu jokapi jojujoana malobi gangu na ngase juhenge lihengu, julengana na mundu nng'anga, jojusengiki nyumba jaki panani ju nsangi. \v 27 Iyula jatenda kukuna, losi yatenda kutwele kikoka, nhwai watenda kupoga nukujikanga nyumba jela, najombi jabombuka nukuhabuka joka.” \s Ukolongu waka Yesu \p \v 28 Yesu ejajomula kupwaaga malobi haga, nsambi wa bandu gogunnzoannya gwasangii ngamaa mabole gaki. \v 29 Ndaba jabola ngati mundu junu uwesu nkolongu, nga ngati aka abola babu ba malagalaki. \c 8 \s Yesu andamisa mundu \r Maluko 1:40-45; Luka 5:12-16 \p \v 1 Yesu ejahuluka ku kitombi, nsambi nkolongu wa bandu watenda kumpwata. \v 2 Mundu jumu jojuleliki anzendila, anzinamia nukupwaga, “Bambu, ana gupai guwesa kunyambisa.” \p \v 3 Yesu jwanyosha kuboku kwaki angusa mundu jojuleliki jola nukumpwagi, “Mbala gunyambisika.” Apalapa mundu jola jatenda kulama. \v 4 Ndipala Yesu ampwagila mundu jola, “Jowania, wampwagi mundu jokapi, ila gujenda ukulilangia kwaka nngolu nkolongu na ukapia litambiku lejalagalakiya Musa, kwaalangi bandu gulamiki.” \s Kuhobale kwaka nkolongu jumu juku Loma \r Luka 7:1-10 \p \v 5 Yesu pajabia jujingii ku Kapelinaumu, nkolongu jumu jwa alonda juku Loma anzendila, nukunndoba anzangatia, \v 6 ampwagila, “Bambu, mtumi wangu jugoni kunyumba, nngonzu jukulela nhyega kabee julwala ngamaa.” \p \v 7 Yesu ampwagila, “Niijenda kundamisa.” \p \v 8 Lakini nkolongu jola ampwagila, “Bambu, nepani ngase kupalika wehapa gujingila mu nyumba jango. Lakini pwaga lilobi pee, nu ntumi wangu jwiitenda kulama.” \v 9 “Ndaba, hata ngama nepani anongo akolongu bangi kabee mi na alonda banaalongo. Nunndagalaki ajojo, ‘Jenda’ najombi jutenda kujenda, nunndagalaki jongi, ‘Hikaa’ najombi jutenda kuhika. Kabee ana nunndagalaki ntumwa wangu, ‘Henga ase’ najombi jutenda kuhenga.” \p \v 10 Yesu ejajoana malobi gala, jatenda kusanga, jaapwagila bandu babumpwatiki, “Numpwaagi sakaka, ngase nhwaiki kumbona mundu jokapi pa Izilaeli pani jojuhobale ngati ajo. \v 11 Numpwaagi sakaka, bandu bingi bihika kuhuma ku kolipita lioba nu kolihobe lioba, nabombi biitama pa tipati gakula posu pamu na Ibulahimu na Isaka na Yakobu mu Ukolongu ukunani kwaka Sapanga. \v 12 Lakini bandu baapalika kuba mu ubambu ukolongu waka Sapanga, mitibaalekala kunza, kolubii lwii, kokuje biibiya alela nukupola minu.” \p \v 13 Ndipala Yesu ampwagila nkolongu jola, “Jenda kunyumba na gaguhobali haga giitenda kuhengeka.” Nu ntumi jola jatenda kulama muda agolagola. \s Yesu jalamisa bandu bingi \r Maluko 1:29-34; Luka 4:38-41 \p \v 14 Yesu ejajingala mu nyumba jaka Petili, jaakolila akowanu baka Petili agoni pikitanda abii na homa. \v 15 Ndienu, Yesu angusa nyongoo jola kuboku, na homa jela jatenda kukotoka, jatumbuliya kuntumaki Yesu. \p \v 16 Ekwabiya pakamii, bandu bundetila Yesu bandu bingi bababii niilombu, Yesu jaaboa ilombu sukupwaga pee lilobi, ndi jaalamisa bandu boka bababi agonzu boti. \v 17 Jahenga hela ili gatimia gajaapwaga mlota jwaka Sapanga Isaya, “Jombi mweni jujukwi mang'aliku gitu kabee jutotwi magonzu gitu.” \s Eapalika kuba banafunzi baka Yesu \r Luka 9:57-62 \p \v 18 Yesu ejugubona nsambi wa bandu gunhyongaliti, jaapwagila banafunzi baki ajenda kwii ju nhanga. \v 19 Mmbola jumu jwa Malagalaki anzendila Yesu, ampwagila, “Mmbola, nepani nagupwata kwokapi kola kowijenda.” \p \v 20 Yesu jajibua, “Mabwea gabii na mapoli gabu, ni ijuni yukunani ibii ni miui jabu, lakini mwana waka Mundu nga na pandu puku pomulalela.” \p \v 21 Mbolee waki jumu ampwagila, “Bambu, nyetakaliya nyenda kunyumba nakaataga atati bangu.” \p \v 22 Lakini Yesu ampwagila, “Mbwata! Waaleka baawii baataga baawii ajabu.” \s Yesu jagalakali majeba \r Maluko 4:35-41; Luka 8:22-25 \p \v 23 Yesu pajajingala munhwatu banafunzi baki batenda kumpwata. \v 24 Apalapa, gapitila majeba makolongu munhanga na masi gatumbuliya kuguyekale nhwatu. Lakini Yesu jabiya jugosi lugonu. \v 25 Banafunzi baki bunzendila, bunzumua nukupwaaga, “Bambu, utuokuaje tutenda kuwa!” \p \v 26 Lakini Yesu jwaapwagila, “Mwabandu bini lihobale lisokopi mwanganya, ndaba jaki ntenda kujogopa?” Ndienu, jajumuka jagalakaliya majeba makolongu gala nu nhanga gola gwatuli nuu. \p \v 27 Banafunzi baki basangi nukupwaga, “Jonioju we mundu bole? Hata unhwai na majeba gatenda kunzoanela!” \s Yesu jaalamisa bandu abeli bini ilombu \r Maluko 5:1-20; Luka 8:26-39 \p \v 28 Yesu ejahika kwii ju nhanga, munndema wa Agadala, jwaketangana na bandu abeli baabii ni ilombu bakahumila kutenge. Bandu haba babiya ajogoo ngamaa, nga mundu jojalenga kupeta indela jela. \v 29 Apalapa batenda kujamalii, “Gupala kike kwito, wehapa wa Mwana waka Sapanga? Guhikiki pamba kutung'alisa kabula ji lisoba litu kuhika?” \p \v 30 Pambipi na pandu pehapa kwabii na magolobi gingi gakakula. \v 31 Ilombu yela yundoba Yesu, “Anautubenga, nambanga utujetakiya tugajingala magolobi galaga.” \p \v 32 Jaapwagila, “Hena mmbokaniya.” Ndienu yaapiita bandu bala, nu kujingii mwamagolobi, na magolobi ge gatilila pilikemba luku nhanga nukujingi mu nhanga, na goti gakuwa mmasi. \p \v 33 Alimu ba magolobi bala batilila ku musi. Hoku baalandila bandu kila sindu sesapitila na gagaapitila bandu bababii ni ilombu. \v 34 Bandu boti ba musi we gola bunzendila Yesu, pabumbona bundoba juboka mu nndema wabu. \c 9 \s Yesu andamisa mundu jojulei \r Maluko 2:1-12; Luka 5:17-26 \p \v 1 Yesu jwajingala mu nhwatu, jalombuka nhanga, nukuhika mmusi waki. \v 2 Bandu bangi bundetila mundu jojulei, babia angoniki pu mpandu. Yesu ejukubona kuhobale kwabu, ampwagila mundu jojulei jola, “Mwanango, hobaliyaje, mahakau gaku galekakiwi.” \p \v 3 Abola bangi ba Malagalaki bapwaga mu mioju jabu, “Mundu hajo antondo Sapanga!” \p \v 4 Yesu jagamanyiki mawasu gabu, jalalukiya, “Ndaba jakii nhwasali ubaja mu mioju jino? \v 5 Laa lelipepwiki ngani, kupwaga, ‘Gulekakiwi mahakau gaku,’ au kupwaaga, ‘Jema gujendaje?’ \v 6 Lakini, nepani mbala mmanya Mwana waka Mundu jubii nu uwesu wakalekake bandu mahakau.” Ndienu ampwagila mundu jojulei jola, “Jukua mpandu waku gujenda.” \p \v 7 Mundu jola jajema nukujenda kunyumba jaki. \v 8 Bandu pababona gala, batenda kujogopa, bundumbaliya Sapanga jojaapeki bandu uwesu wehogu. \s Yesu ankema Matei \r Maluko 2:13-17; Luka 5:27-32 \p \v 9 Yesu pajaboka pala, ambona mundu jumu jobunkema Matei jutemi mu nyumba jukulepe kodi. Ampwagila, “Mbwata.” \p Matei jajema nukumpwata. \p \v 10 Yesu pajabia jutemi kula posu ja pakamii mu nyumba jaka Matei, baajopa kodi bingi na baabii na mahakau bahika kula pamu najombi na banafunzi baki. \v 11 Afalisayu ebagabona haga, baalalukiya banafunzi baki, “Mbona mmbola winu jukula pamu na baajopa kodi na bana mahakao?” \p \v 12 Yesu pajwajoana haga, japwaaga, “Bandu babii bomi ngaseampala aka singanga ila baalwala ndi baapala aka singanga. \v 13 Nzendaniya mukilibola maana ja Maandiku gaka Sapanga gaga pwaga, ‘Mbala ikia wala nga matambiku.’ Ndaba ngasenahika kwaakema bandu baamboni palongi jaka Sapanga ila bandu bana mahakau.” \s Mabolee guku punga kula posu \r Maluko 2:18-22; Luka 5:33-39 \p \v 14 Ndipala banafunzi baka Yohana Mmbatisa bunzendila Yesu, nukundaluki, “Mbona twepani na Afalisayu tupunga kula posu lakini banafunzi baku ngaseapunga kula posu?” \p \v 15 Yesu jajibua, “Boo kuwesikana lee bandu babaakokiki ku ndoa kupunga kula posu koni bambu wa ndoa jubii pamu nabo?” Ngahela, ngasekuwesikana! Liihika lisoba bambu ndoa bamboa kwabu, lisoba leheli ndi pabipunga kula posu. \p \v 16 “Mundu ngasejuseku kibambu si ingobu inyai nukusone mwiingobu jejilaile. Ana jutei hela, ingobu inyai jela jiijendula ingobu jejilai jela, na papajendwiki jepala piitenda kujonzukeka.\fig Kibambu kinyai|alt="New patch" src="11 Unshrunk Patch.jpg" size="col" ref="9:16"\fig* \v 17 Kabee nga mundu jojujege divai inyai mumipuku ja ngosi ja mwandi, ana jutei hela, mipuko jela jiitenda kupojoka na divai inyai jela jiitenda kujitika ni mipuku ja ngosi jitenda kuhalabika. Ila bandu abeka divai inyai mu mipuku minyai, na yoti ibeli yiibia abei pandu pa sapi.” \s Kamwali jojuwii na nyongoo jumu \r Maluko 5:21-23; Luka 8:40-56 \p \v 18 Yesu pajabiya jupwaga haga, kilongosi jumu Nhyahudi jwahika, anzinamiya nukupwaga, “Kamwali wangu juwii hesajeno, lakini gupepa koku, guhika kumbeke kuboku ili julama.” \v 19 Yesu jajumuka nukumpwata na banafunzi baki batenda kupwata. \p \v 20 Mmbomba jumu jojuwe jabi nuugonzu ukujauka ku kipindi sa yaka komi ni ibeli, jahika munyuma jaka Yesu angusa lupeta lwi ingobu yaki. \v 21 Jilipwagila mmoju jaki, “Anangamwi pe ingobu yaki niitenda, kulama.” \p \v 22 Yesu ejang'anumbuka jwatenda kummbona ampwagila, “Kamwali wangu ulikasa mwoju! Kuhobale kwaku kugulamise.” Apalapa mbomba wejola jatenda kulama. \p \v 23 Ndipala Yesu jajingala mu nyumba jaka kilongosi jola. Na ejaabona bandu ajemba mapenenga na bandu bingi atenda kulobalake, \v 24 jaapwagila, “Mpitaniya kunza! Kamwali jonzo ngasejakuhike, ila jutei kugone pena.” Lakini bombi batenda kunheka. \v 25 Lakini bandu pababiya baapiiki kunza, Yesu jajingala nkati ankamula kuboku kamwali jola, apalapa najombi jatenda kujema. \v 26 Lijambu leheli laeniya nndema woti. \s Yesu jaalamisa bangalinga abele \p \v 27 Yesu pajaboka pala, hejwabia mwiindela bangalinga abeli bunkagula koni bakajamaliya kwa makili, “Mwana waka Daudi, utubonila ikia.” \p \v 28 Yesu ejajingala nkati, bangalinga abeli bala bunzendila, najombi jaalalukiya, “Boo, nnhobale lee nepani nhwesa kundamisa?” \p Nabombi bajibua, “Ena Bambu.” \p \v 29 Papuje Yesu jagusa mihu gabu, nukupwaga, “Kubia kwinu ngati enhobali.” \v 30 Mihu gabu gatenda kulinga. Najombi Yesu jaakanakia suukali, “Mwampwagi mundu jokapi lijambu leheli.” \p \v 31 Lakini bombi ebaboka, balandila majambu gaka Yesu pa ndema jela. \s Yesu andamisa kimumuta \p \v 32 Pababiya atenda kuboka, bandu bundetila Yesu kimumuta, jojabii ni ilombu. \v 33 Apalapa kilombu sela pasaboka, mundu jojabii kimumuta jola jatumbuliya kulonge. Bandu basangia nukupwaaga, “Lijambu ngati ale ngaseliwaiki kupitii pa Izilaeli!” \p \v 34 Lakini Afalisayu bapwaaga, “Nkolongu jwi ilombu ndi joampeke Yesu makili gukuboa ilombu.” \s Yesu jaabonee bandu ikia \p \v 35 Yesu jayongolota mmisi joti ni ijiji yoti koni jakabola mu nyumba yukuketangane Ayaudi gabu nukulandi Majambu ga Sapi gu Ubambu Ukolongu waka Sapanga, nakalamisa bandu kila magonzu nukung'alika kwoti. \v 36 Yesu pajugubona nsambi wa bandu, jaabonila ikia ndaba babiya asokiki na abii ni kiholu, na babiya abaganyiki ngati makondoo ganga nu nndimi. \v 37 Papuje jaapwagila banafunzi baki, “Ilebii yukuhusa ibii hingipi lakini baahenga lihengu lukuhusa be asokopi. \v 38 Ndienu mundoba Bambu jojuhusa, jaaleta bahenga lihengu mlitui laki.” \c 10 \s Atumi komi na abeli \r Maluko 3:13-19; Luka 6:12-16 \p \v 1 Yesu jaakemaa pamu banafunzi baki komi na abeli, jaapekiya uwesu gukupia ilombu nuku lamisa magonzu na mang'alisu goka. \v 2 Mahina ga atumi haba ganga: jutumbuli Simoni jobunkemika Petili nundonguwaki Andilea na Yakobu nu ndongu waki Yohana bana baka Zebedayu. \v 3 Pilipi na Batolomayu na Tomasi na Matei jojabii jojujopa kodi na Yakobu mwana waka Alufayo na Tadei, \v 4 Simoni jojukomane nndema waki na Yuda Isikalioti joang'anumbuka Yesu. \s Yesu jaatuma atumi komi na abeli \r Maluko 6:7-13; Luka 9:1-6 \p \v 5 Yesu jaatumaa atumi komi na abeli haba, jaapekia uwesu nakaalagalaki, “Mwijenda kwa bandu banga Ayaudi, wala mwijingi mmisi ya Asamalia. \v 6 Ila nzendannya kwa bandu buku Izilaeli baobiki ngati makondoo gagahobiki. \v 7 Enzenda, mkalandila ana, ‘Ubambu ukolongu waka Sapanga guegali.’ \v 8 Mwalamisa agonzu, mwaayoa baawii na mwaanyambisa baaleliki, mwakapia ilombu. Mpatiki bwaka mwakaboa bwaka. \v 9 Mwiitoto zaabu mumipuku jinu wala feza, wala lingengalema la shaba. \v 10 Mwitoto nkoba wa sapwali mwiindela, wala majalisi mabeli wala makobasi mabeli wala ndonga. Ndaba jojuhenga lihengu jwiipata gajupala kila lisoba.” \p \v 11 “Emwakajingala ku musi au kijiji sokapi mukuntaputa mundu jwaamboni jojupai kunzopa, mwakatama pala mbaka pamwiboka. \v 12 Emwakajingala mu nyumba mwakalamukiya bandu babii nyumba mola, ‘Lukwali lubia na mwanganya.’ \v 13 Ana bandu ba nyumba bunzopiki, ndienu lukwali lwinu lwibiya pamu nabombi. Lakini anangasebunzopiki, ndienu lukwali lukunkelabukia mwabee. \v 14 Ana mundu jokapi jwiikana kunzopa au kunzoane malobi ginu, emwakaboka mu nyumba jeheji au musi wehogu, mwakakung'unda luhombi mu magolu kulangi akaniki kunzopa. \v 15 Numpwaagi sakaka, lisoba lu kutemu bandu bamusi hogu biitemuliwa ngani kupeta bandu buku musi uku Sodoma na Gomola. \s Mang'alisu ga banafunzi gagahika \r Maluko 13:9-13; Luka 21:12-17 \p \v 16 “Nnzoaniya, nepani nuntuma mwanganya ngati makondoo pikilanda ji imei. Henu mmbia na malangu ngati lijoka, na mmbia mwaapoli ngati ngunda. \v 17 Nzepana na bandu, ndaba bampelika mwanganya ku sengu, nukunndapu iboku munyumba yabu yukuketangane Ayaudi. \v 18 Bampelika palongi ja aka kilongosi na aka bambu akolongu ndaba jangu nepani, nndandila Lijambu la Amboni kwabu na kwa bandu banga Ayaudi. \v 19 Lakini pabankamula mwanganya, mwihangajika kuwasali gamwiipwaga, ndaba mwipata sukupwaga muda gogo. \v 20 Ndaba nga mwanganya mo mwibia mwakalongila ila Loho ja Atati binu biipwaga kupete mwanganya. \p \v 21 “Mundu ang'anumbuka nndongu waki ili jukomika, na atati banng'anumbuka mwanamundu, nabombi bana bahang'anambuka atati na amabu babu na kaakoma. \v 22 Bandu boti bansukila mwanganya ndaba jukunhobale nepani. Lakini jojihinakaliya mbaka pa mwisu, ndi jojikombulika. \v 23 Pabanng'alisa mmusi gumu, mwitilila mmusi gongi. Numpwagi sakaka, ngamwijomo lihengu lii mmisi joti juku Izilaeli kabula Mwana waka Mundu kuhika. \p \v 24 “Mmbolee ngasejuwesa kumpeta mmbola waki wala mtumisi ngase juwesa kumpeta bambu waki. \v 25 Lakini tosa mmbolee kuba ngati mmbola waki, nu mtumisi kuba ngati bambu waki. Ila anabunkemiki nkolongu jwa nyumba Belizebuli, boo, bandu baatama mu nyumba mola nga bunkemi mahina giliya ngane? \s Jojupalika kunzogopa \r Luka 12:2-7 \p \v 26 “Ndienu, mwaajogopa bandu. Kila sindu sekiyekaliki sitenda kuyekulika, na kila sekihikiki sitenda kubonikana. \v 27 Lenumpwagi mwanganya mulwii, mlipwaaga pu unang'anu ni lijambu lemwilijoini alonge suku bolane, mwililandila pangwendu. \v 28 Mwaajogopa babijikoma nhyega, lakini ngaseawesa kujikoma loho. Nambanga kunzogopa jojuwesa kualabana nhyega pamu na loho mu mwotu wanga kususuka masoba goha. \v 29 Boo, hiweba ibeli lee ngasealomba kwa mangengalema mabeli masoku? Lakini nga hata jumu wabu jojukuwa bila Atati binu kupala. \v 30 Hata majunzu gagabii ku imutu yii gabalangiki. \v 31 Henu mwijogopa, ndaba mwanganya Sapanga ampala ngani kupeta ijuni yoti. \s Kunzetake nu kunkana Kilisitu \r Luka 12:51-53; 14:26-27 \p \v 32 “Kila mundu jojunyetake nepani palongi ja bandu, kabee nanzetakiya palongi ja Atati bangu baabii kunani kwaka Sapanga. \v 33 Lakini mundu jokapi jojingana palongi ja bandu, nanepani nankana palongi ja Atati bangu baabii kunani kwaka Sapanga. \s Kubaganika \r Luka 12:8-9 \p \v 34 “Mwiwasali nepani nhikiki kwahenga bandu atama nulukwali pundema. Ngahela, ngasenhikiki kuleta lukwali ila ngondu. \v 35 Ndaba nhikiki kukomanisa kati jaka mundu na atati mundu na kamwali na amabu baki na kati ja anhyalamundu na akowanu baki. \v 36 Nu mbaja waka mundu ndi bandu buku nyumba jaki. \p \v 37 “Jokapi jojapai atati na amabu baki kuliku ejumbala nepani, ngasejupalika kuba mbolee wango. Na jokapi joampai mwana waki au kamwali waki kuliku ejumbai nepani, ngasejupalika kuba mbolee wango. \v 38 Mundu jwanga kujuku nsalaba waki nukumbwata, ngasejupalika kuba mbolee wango. \v 39 Jojukamulaki womi waki ndaba jukunhobale nepani jitenda kuguhoa, lakini jojuhoa womi waki ndaba jangu nepani, jiipata kabee. \s Nhupi \r Maluko 9:41 \p \v 40 “Jojunzopa mwanganya, junyopa nepani, na jojunyopa nepani anzopa jojundumike. \v 41 Joanzopa mlota waka Sapanga ndaba mlota waka Sapanga, hoju jijopa nhupi yuku mlota waka Sapanga. Joanzopa mundu jwa amboni palongi jaka Sapanga, jijopa nhupi yaka mundu jwa amboni. \v 42 Numpwagi sakaka, jokapi joampeke jumu jwa apwasi bangu banga kumanyikana, kikombi sa masi mahimu ndaba ja kuba mmbolee jwangu, hoju jiipata nhupi jaki.” \c 11 \s Yesu na Yohana Mmbatisa \r Luka 7:18-35 \p \v 1 Yesu ejajomula kaapeke lilagisu banafunzi komi na abeli, jaboka pala nukujenda kubola nu kulandi bandu na bapambipi na misi juku Galilaya. \p \v 2 Yohana Mmbatisa pajabii mligelesa jwajogwana gajuhenga Yesu Kilisitu. Ndienu, Yohana jaatuma banafunzi baki, \v 3 bukundalukiya, “Boo, wehapa le jojapwaga Yohana gutenda kuhika, au tundendaliya jonge?” \p \v 4 Yesu jaapwagila, “Nnzendannya mkumpwagila Yohana majambu gamwagajoana nakagabona, \v 5 bangalinga atenda kulinga, ilema bamagolu atenda kujenda na baaleliki atenda kunyambisika na banga kujoa atenda kujowa na baawii atenda kuyoka na ahagu baalandi Lijambu la Amboni. \v 6 Jupengaliwi mundu jangakukotoka kunhobale nepani.” \p \v 7 Ndienu, banafunzi baka Yohana pababiya ajendane, Yesu jatumbuliya kugupwagi nsambi wa bandu lijambu laka Yohana ana, “Pamwajenda kulukoba kola mwajenda kulinga kike? Boo, mwajenda kulinga nndai lolupoga nunhwae? \v 8 Henu, mwajenda kulinga kike? Mwajenda lee kundinga mundu jojuwati ingobu yeinyambike? Bandu bawata ingobu yeinyambiki atama mu manyumba gu ubambu nkolongu. \v 9 Lakini, mwajenda kulinga kyane? Kumbona mlota waka Sapanga? Ena, numpwagi mumbona mundu nkolongu kupeta mlota waka Sapanga. \v 10 Hajo ndi joandongale mu Maandiku gaka Sapanga, ‘Linga, nepani numtuma ntenga wangu jugulonguliya, jojuwe jwaguhandaliya indela jaku.’ ” \v 11 Numpwagi sakaka, kati ja bandu boti baasaliwi kwaka mbomba, ngasejupitii jojubii nkolongu kupeta Yohana Mmbatisa. Kabee, jojubii nsoku mu ubambu ukolongu ukumaundi, ndi nkolongu kupeta jombi. \v 12 Tumbuka masoba gaka Yohana Mmbatisa mbaka sajenu, ubambu ukolongu agupenga ngamaa na bandu bana makili ndi babugujuku. \v 13 Malagalaki gaka Musa na alota baka Sapanga balongaliya lijambu luukolongu waka Sapanga mbaka masoba gaka Yohana. \v 14 Ana mugahobale haga, nala Yohana ndi Elia jobundongaliyaje jwiitenda kuhika. \v 15 Jwana makutu guku jowane jujoana! \p \v 16 “Henu ni kilenganisa kibeleku ase na sindu bole? Kilengana na akombu baatama pulubanza, baakema bangi nakaapwagi, \v 17 ‘Tunzembi mapenenga, lakini ngase mwahinike! Tunzembi mihambu ji kilelu, lakini ngasemwaleile!’ \v 18 Ndaba Yohana Mmbatisa jahika, jupunga kula wala ngasejukunywika divai nabombi bapwaaga, ‘Jubii ni ilombu.’ \v 19 Mwana waka Mundu juhikiki, jukula na kunywa, nabombi bapwaaga, ‘Mundingaliya mundu hajo, nndepi nu nndapi, nkosi wa bandu baajopa kodi na bana mahakau!’ Lakini malangu gaka Sapanga jiibonikana ja sapi kupete mahengu gaki.” \s Bandu ba Misi janga kuobale \r Luka 10:13-15 \p \v 20 Ndipala Yesu jatumbuliya kwaalakali bandu ba misi ye jwahengiki ndonduke yingi ndaba ngasebalekaki mahakau gabu. \v 21 “Misi mukiboni mwabandu buku Kolazini! Misi mukiboni mwa bandu buku Betisaida! Ana nginyuli yehengika kwinu yakahengika ku misi yuku Tilo nuku Sidoni, bandu baahoku bakabiya akotwiki mahakau toka mwandi nu kuwata magunii nukulipaki ilihu. \v 22 Lakini numpwagi, biiwesa kuhinakali mu masoba gukutemu bandu buku Tilo na buku Sidoni kupeta mwanganya. \v 23 Mwabandu buku Kapelinaumu! Boo, mwalikwea mbaka kunani kumaunde? Banhulua mbaka kumwotu wanga kususuka koatama bandu baawii! Ndaba, ana ndonduke yeihengiki kwinu mwanganya yakahengika ku Sodoma, musi wehogu wakabiya mbaka leleno. \v 24 Lakini numpwagi, lisoba lu kutemu Sapanga jaabonila ikia bandu buku Sodoma kupeta mwanganya.” \s Nhika kwaminepani mpomuliyaje \r Luka 10:21-22 \p \v 25 Kipindi sehesi Yesu japwaaga, “Nunsengu mwa Atati, Bambu jukunani kwaka Sapanga nu nndema, ndaba waahihiki majambu haga bana malangu na baasomiki, waayekuli bandu asoku.” \v 26 Ena, Atati bangu, hela ndi ekukukulengani. \p \v 27 “Atati bangu ambeki indu yoti. Nga jojaamanyi Mwana ila Atati. Ngamundu jojaamanyi Atati ila Mwana na mundu jokapi jojupala Mwana anhyekuliya.” \p \v 28 “Nhika kwangu, mwaboa monng'alika nukutope ni misigu jejitopiki, nane nitenda kumpomulesa. \v 29 Mlikonga kingolingoli sangu, mwikilibola kuhuma kwangu, ndaba nepani numpoli na jojunyenyeke mioju, nanamu myoju jinu jiitenda kupomulela, \v 30 Ndaba kingolingoli sangu kitei kujojoka ni misigu jangu ngasejitopike.”\fig Ng'ombi ibeli yebikongiki kingolingoli|alt="Two oxen wearing a yoke to plow a field" src="13 Yoke.jpg" size="col" ref="11:30"\fig* \c 12 \s Yesu ndi Bambu ju Lisoba lu Kupomulela \r Maluko 2:23-28; Luka 6:1-5 \p \v 1 Masoba gala, Yesu jabiya jupeta mumatui gi inganu Lisoba lu Kupomulela, banafunzi baki babiya ni inzala, batumbuliya kuseku kipambiku si inganu nakula inganu yaki. \v 2 Lakini Afalisayu pabagabona haga, bumpwagila Yesu, “Linga! Banafunzi baku ahenga lijambu li mihilu Lisoba lu Kupomulela.” \p \v 3 Yesu jaalalukiya, “Boo, ngasensomiki lee sejwahengiki Daudi na ajaki pababii ni inzala? \v 4 Jajingala mu nyumba jaka Sapanga jakula mabumunda gabapiiki palongi jaka Sapanga. Lijambu leheli labii lu nhilu kwabu kula lakini Daudi na ajaki bakuliki. Mabumunda gegala babapalika kula pee agolu kajika. \v 5 Boo, ngasensomiki mukitabu sa Malagalaki gaka Musa agolu ahalabana Malagalaki gi Lisoba lu Kupomulela munyumba jaka Sapanga, lakini ngase abonikana ngati atei kuhalabana? \v 6 Henu numpwagi, pamba jubii jojubii nkolongu kupete Nyumba jaka Sapanga. \v 7 Maandiku gaka Sapanga gapwagiki, ‘Mbala ikia wala nga matambiku,’ mwakamanyi maana ja malobi ganga, ngamwakaatemwi bandu banga na mahakau. \v 8 Ndaba Mwana waka Mundu ndi Bambu ju Lisoba lu Kupomulela.” \s Mundu jojulei kuboku \r Maluko 3:1-6; Luka 6:6-11 \p \v 9 Yesu jaboka pala, jajenda munyumba jukuketangane Ayaudi, \v 10 momuje kwabii na mundu jumu junu kuboku kokulei. Ndienu bandu andalukiya Yesu, “Boo, kujetakeka le kundamisa mundu Lisoba lu Kupomulela?” Bundalukiya hela ili apata indela jukuntaki. \p \v 11 Lakini Yesu ampwagila, “Boo, mundu boo kati jinu likondoo na lihabuki mlibomba Lisoba lu Kupomulela ngajitondabe kuboku kulipia? \v 12 Lakini mundu ndi jwa sapi kuliku likondoo! Henu, nga nhilu kuhenga majambu ga amboni Lisoba lu Kupomulela.” \v 13 Ndipala ampwagila mundu jola, “Nyosa kuboku kwaku.” \p Janyosa kuboku, nakwombi kwalama na kuba ngati kongi kola. \v 14 Ndienu Afalisayu bapita kunza bataputa indela jukunkoma Yesu. \s Mtumisi jojuaguliwi na Sapanga \p \v 15 Lakini Yesu ejamanya lijambu lela, japita pandu je pala. Na bandu bingi bunkagula najombi jatenda kwaalamisa agonzu boti. \v 16 Jaakanakya baapwagi bandu majambu gaki. \v 17 Jatenda hela, ili gajapwaga Sapanga kupete Mlota Isaya gatimia. \q \v 18 “Jonzo ndi mtumisi wangu jonuhagwi, \q mpali wangu jojugutogulesa mwoju wangu. \q Naajibeka loho jangu panani jaki, \q najombi jwiilandila nndema joti kutemu kwangu. \q \v 19 Ngajilosani wala kujamalii kwa sauti, \q nga mundu jojijoana sauti jaki mwiindela. \q \v 20 Nndai gogupondiki ngajitunuli wala utambi gogupia lioi ngajisusue, \q mbaka kutemu kwa sakaka, \q kutawala. \q \v 21 Bandu boti bandema joka banhobaliya jombi.” \s Yesu na Belizebuli \r Maluko 3:20-30; Luka 11:14-23 \p \v 22 Ndienu Yesu bundetila mundu jumu jwangalinga kabee jabi kimumuta ndaba jabiya jubii ni ilombu. Yesu andamisa najombi jwawesa kulonge nu kulinga. \v 23 Bandu boa basangia ngamaa, nukulaluana, “Boo, jonzo lee nga Mwana waka Daude?” \p \v 24 Lakini Afalisayu pabajoa haga, bapwaaga, “Mundu hajo jubenga ilombu ku uwesu waka Belizebuli, nkolongu wi ilombu.” \p \v 25 Yesu jamanyiki sebawasaliya, jaapwagila, “Ubambu ukolongu wokapi gogubaganiki nukukomana beni kwa beni, gwitenda kuhalabika. Musi au nyumba jokapi jejibaganiki jitenda kuhabuka. \v 26 Ana Lijobi liipenga ilombu yaki, hoju jilipenga mwene. Henu, ukolongu waki wiijema bole? \v 27 Mwanganya mpwaaga eti menga ilombu ku uwesu waka Belizebuli. Boo, nya jojaapeke bandu bii uwesu ukubenga ilombo? Ndienu bandu bii bene buntemula mwanganya. \v 28 Lakini ana moa ilombu kwa makili ga Loho jaka Sapanga enu mmanya Ubambu ukolongu waka Sapanga guhikiki kwinu.” \p \v 29 “Ngamundu jojuwesa kujingi nyumba jaka mundu jwana makili nukunyaga hindu yaki yoti, jitumbuliya oti kunkonga jwana makili jola. Hapa ndi pajiwesa kunyaga hindu yaki.” \p \v 30 “Mundu jwanga kuba pamu nanepani, hoju ndi jojumbenga, na jokapi jwanga kubonga pamu na nepani jutenda kupesangana. \v 31 Henu numpwagi, bandu bilekakiwa kila mahakau namatondu gabu bitenda kulekakewa, lakini jola joantondo Loho jaka Sapanga ngabundekake mahakau ge haga. \v 32 Mundu joampwaga liyaa Mwana waka Mundu bitenda kundekake mahakau gaki, lakini joampwaaga liyaa Loho jaka Sapanga, ngabanndekake lihakau lela masoba ganga kujomoka nndema goguhika. \s Nkongu na Matunda gaki \r Luka 6:43-45 \p \v 33 “Nkongu gwa sapi gupapa matunda ga sapi, nunkongu guliya gupapa matunda giliya. Nkongu gumanyikana kwa matunda gaki. \v 34 Mwanganya mukibeleku si lijoka! Nhwesa boo kupwaaga majambu gamboni koni mwabeti mwambaja? Ndaba mundu jupwaaga gagatweli mmoju jaki. \v 35 Mundu jwa amboni jupia gagabii ga amboni mu kikoku sa hindu yamboni, na mundu juliya jupia majambu giliyaa mu mukikoku sa hindu hiliya.” \p \v 36 “Ndienu numpwagi lisoba lu kutemu kila bandu biipalika kutemuliwa kwa kila lilobi langa kupalika leapwaga.” \v 37 Ndaba ja malobi gaku bagutemula ana gubii na mahakau au ngasegubina mahakau. \s Kupala nginyuli \r Maluko 8:11-12; Luka 11:29-32 \p \v 38 Ndipala abola bangi ba Malagalaki na Afalisayu bumpwagila Yesu, “Mmbola, tupalika kulinga nginyuli kuhuma kwaku.” \p \v 39 Lakini jombi jaapwagila, “Kibeleku siliya sanga kuhobaleka! Mpala nginyuli, lakini ngabampeke nginyuli ila nginyuli jaka Yona Mlota waka Sapanga. \v 40 Ngati Yona ejatama masoba matatu pipipipi na kelukelu mulutumbu ja homba ngolongu, ndienu Mwana waka Mundu ejitama pai ju nndema masoba matatu pipipipi na kelukelu.” \v 41 Bandu buku Ninawi biijema ni kibeleku ase mlisoba lu kutemu nukuntemu mwanganya. Ndaba bandu buku Ninawi bagaleka mahakau gabu Yona pajalandila kwabu, na pamba jubii nkolongu kupeta Yona! \v 42 Mmasoba gu kutemula, Malikia juku Sheba jijema na bandu bi kibeleku senze, najombi jantemula mwanganya ndaba juhikiki kuhuma kunndema jaki juhikiki kujoane mabolee gana malangu gaka Salumoni, na pamba jubii nkolongu kupeta Solomoni. \s Kukelabuka ku kilombu \r Luka 11:24-26 \p \v 43 “Kilombu esumpita mundu, kiyongolota yongolota mulungwenza kutaputa pandu pukupomulela, na ana ngasekipatiki pandu pukupomulela, \v 44 ndi salipwagila seni, ‘Ngelubuka kunyumba jangu.’ Lakini pakikelabuka nukukubona nyumba ndopu apyaagi nu kubeka sapi, \v 45 sijenda kujukuu ilombu yengi saba, ibaja kupeta sombi, na yombi ijingala nukutama momu. Na mundu we wehoju kupogale kwaki kwiikuba kuliya kupeta puwanzu. Ndi ekwibiya kibeleku ase siliya.” \s Nyongo waka Yesu na alongu baka Yesu \r Maluko 3:31-35; Luka 8:19-21 \p \v 46 Yesu pajabiya juendalee kulongee na bandu, amabu baki na akalongu baki bahika nukujema kunza, bapala kulongee naku. \v 47 Mundu jumu ampwagila, “Anyongoo baku na alongu baku abii kunza, apala kulongee na wehapa.” \p \v 48 Lakini Yesu ampwagila mundu wehoju, “Anyongo bangu ndi nyane? Nakalongu ba ndi akanyane?” \v 49 Ndipala jaalangia kuboku kwa banafunzi baki nukupwaaga, “Haba ndi aka nyongo bangu na alongu bangu! \v 50 Ndaba jokapi jojihenga gaapala Atati bangu baabii kunani kwaka Sapanga, hoju ndi mmbeli wangu nu nndombu wangu na amabu bangu.” \c 13 \s Lilenganu gu mpanda \r Maluko 4:1-9; Luka 8:4-8 \p \v 1 Lisoba lele Yesu jahuma mu nyumba jela, jajenda nukutama mulutengu ju nhanga. \v 2 Nsambi nkolongu wa bandu buyongolota Yesu najombi jwakwela munhwatu nukutama momu, bandu boti bajeema mulutengu ju nhanga. \p \v 3 Ndipala Yesu jaapwagila majambu gingi ngamaa kwa malenganu, japwaaga, “Nnzoannya! Mpanda jumu jajenda kupanda imbeju. \v 4 Pajabiya jwakakweta imbeju, yengi yahabukiya pambipi ni indela, ijuni yahika nakula. \v 5 Yengi yahabuka mu malibu punu luhombi lusokopi. Yabonikana imeliki nyata nukukola ndaba lwabii luhombi lusokopi. \v 6 Lakini lyoba palanyaka, mimea jejela janyala nukujoma ndaba mikega jaki ngasejahumiki pai. \v 7 Imbeju yengi yahabukiya pi mikongu ja miha, nayombi jakola nukujihinya. \v 8 Imbeju yengi yahabukiya puluombi lolubolalani, yamei nukupapa, yengi yapapiki imbeju mia na yengi sitini na yengi selasini.” \p \v 9 Yesu jajomulia kupwaga, “Jwana makutu gukujoa nujujoana!” \s Ndaba jukubola kwa malenganu \r Maluko 4:10-12; Luka 8:9-10 \p \v 10 Banafunzi baki bunzendila nukundaluki, “Ndaba jaki gulongee na bandu sa malengano?” \p \v 11 Jaapwagila, “Mwanganya bumpeki uwesu hukumanya sili ju ubambu ukolongu uku maundi, lakini bombi ngasebaapekie. \v 12 Ndaba mundu jojubii na sindu bitenda kunnzonzuke ngani lakini jwanga na sindu, hata sejubinaku sitenda kujukulika. \v 13 Ndi ndaba mbwaga naku kwa malenganu, ndaba biilinga lakini ngabiikibone, bijoane lakini ngabiijoane, wala ngabiielewe. \v 14 Gatimia gajapwaga Isaya Mlota waka Sapanga, \q ‘Kujoana mbaka bijowani, lakini ngabielewi. \q Kulinga mbaka alingi, lakini ngamwakibone. \q \v 15 Ndaba mioju ja bandu aba jitei kunonopa, \q ngaseajoana kwa makutu gabu, \q mihu gabu atei kuhigi. \q Ana ngahela, bakabona kwa mihu gabu, \q bakajoana kwa makutu gabu, \q bakaelawa kwa mioju jabu, \q nukung'anumbuki nepani, \q nane nakabiya nalamisi.’ \p \v 16 “Lakini nambanga mwanganya! Ndaba mihu ginu gatenda kulinga, na makutu ginu gatenda kujoa! \v 17 Numpwagi sakaka, alota baka Sapanga bingi na bandu baka Sapanga bingi batokulii ngamaa kugabona gamwagabona, ngasebagabona, nukugajoana gala gamwagajoana, lakini ngasebagabweni wala kugajoana. \s Yesu jaapwagi maana ja malenganu guku mpanda \r 4:13-20; Luka 8:11-15 \p \v 18 “Ndienu nnzoannya, maana ja malenganu guku mpanda. \v 19 Mundu ejijoana lilobi lu Ubambu ukolongu waka Sapanga lakini ngasejilielewa, mundu we hoju julengana ni imbeju yehihabuki mwiindela. Mbaja jihika nukukwelapu seapandiki mmoju jaki. \v 20 Imbeju yeihabuki mmalibu ilengana na mundu jojujoana lilobi laka Sapanga, na papa julijopa sukutogule. \v 21 Lakini ndaba ngaselijingii nkati jaki ngati mikega ejijingi muluhombi, juendale kuhinakali kidogu pena ana bahengi liyaha nakaang'alisa ndaba ji lilobi le heli, ndi jukotoka kuhobale lilobi. \v 22 Imbeju yehihabuki pi mikongu ja miha ilengana namundu jojulijoane lilobi, lakini ndaba juku hangajaki womi upundema nu kupala mali ndi kuhalabana lilobi leheli, na ngase jupapa matunda ndaba ngasejuhenga gajupala Sapanga. \v 23 Lakini imbeju yeyahabukiya muluhombi lwa sapi ilengana na mundu jojujoana lilobi nukulielewa, jihenga majambu gingi ga mboni ngati mkongu egupapa matunda, gumu mia na gongi sitini na gongi selasini.” \s Lilenganu la manyai \p \v 24 Yesu jaapwagila bandu lilenganu lengi, “Ubambu ukolongu ukumaundi gulengana na mundu jojupandiki imbeju ya sapi mulitui laki. \v 25 Lakini bandu ana agoni, mbaja waki juhika nukupanda manyai pikilanda ji inganu, nu kuboka. \v 26 Ndienu inganu paimela nukutumbuli kupapa, manyai nagombi gabonikana mwi inganu. \v 27 Atumi baka mwini litui bunzendila, nukundaluki, ‘Bambu, si wapandiki imbeju ya sapi mulitui lako? Manyai aga gahumiki kwako?’ \v 28 Jombi jajibua, ‘Mbaja wangu ndi jojuhenga hela.’ Ndienu atumi baki bundalukiya, ‘Boo, gupala le tujenda twakatupulaje?’ \v 29 Najombi jaapwagila, ‘Ngaela, mwitupula ndaba emwiitupula manyai nhwesa kutupu ni inganu kabee. \v 30 Muileka ikola pamu mbaka masoba gukuhusa egihika. Masoba ge haga naapwagila baahusa ntupula hoti manyai nukugakoonga malundumalundu nu kugajosa mwotu, lakini inganu baikusanya nukuibeka mwikikoku sangu.’ ” \s Lilenganu gi imbeju ja haladali \r Maluko 4:30-32; Luka 13:18-19 \p \v 31 Yesu jaapwagila bandu kwa malenganu gangi, “Ubambu ukolongu gulengana ni imbeju nzoku ja haladali jejajukwi mundu jumu, japaanda mulitui laki. \v 32 Imbeju heji jibii nzoku kupete imbeju yoti, lakini pajikola, mmea waki gukuba nkolongu kupeta mikongu ju mulitui. Nagwombi gukuba nkolongu ni ijuni ihika nukusengale miui mu mambandi gaki.” \s Lilenganu la amila \r Luka 13:20-21 \p \v 33 Yesu jaapwagila kabee lilenganu lengi, “Ubambu ukolongu gulengana na amila lejajukua nyongoo jumu, jasanganya nu uwembi madebi mabeli, mbaka uwembi gwoti watenda kututumuka.” \s Kulonge kwa malenganu \r Maluko 4:33-34 \p \v 34 Yesu jaapwagila nsambi bandu majambu haga goa kwa malenganu. Ngase jaapwagila sokapi bila kutumii malenganu, \v 35 jatenda hela ili litimia lejwapwaaga Mlota waka Sapanga, \q “Nipwaaga nabu kwa malenganu, \q niiyekula gagahihiki pu nndema tumbuka kubombeka.” \s Yesu jaapwagi ndaba ja malenganu ga magogu \p \v 36 Ndipala Yesu jaaleka bandu bala, jajingala mu nyumba. Banafunzi baki bunzendila, bumpwagila, “Tupwajila malenganu ga manyai gabola kike.” \p \v 37 Yesu jaapwagila, “Mpanda imbeju ya sapi, ndi Mwana waka Mundu. \v 38 Litui lela ndi nndema. Imbeju ya sapi ndi bandu baka Sapanga babube ubambu ukolongu ndi wabu. Lakini manyai gala ndi bandu baka Mbaja jola. \v 39 Mundu mbaja jojupanda magogu ndi Lijobi. Ilebi ndi mwisu gu nndema gongo, na baahusa ndi Atumi bu kunani kwaka Sapanga. \v 40 Ngati manyai ebagabonga nukujosa mwotu, ndi ekwikuba pamwisu ju nndema. \v 41 Mwana waka Mundu jaatuma atumi bu kunani kuhuma mu Ukolongu waki abonga kila sindu sesaakolo bandu kuhenga mahakau na baatenda liyaha masoba goti. \v 42 Nabombi baalekala nkati jitanuli la mwotu nkolongu, hoku bilela nukupola minu. \v 43 Ndipala babii baamboni palongi jaka Sapanga biing'ala ngati lyoba mu ubambu ukolongu wa Atati babu. Jwana makutu gukujoane nu jujoana.” \s Malenganu ga hindu yu lupija lwingi loluhihiki \p \v 44 “Ukolongu ukunani ukumaundi gulengana na hindu yu lupija lwingi loahihiki mu litui. Mundu pajijibona juhiya kabee. Sukutogule ngamaa jujenda kulombesa indu yoti yejubi naku, ndienu jukelabuka nukulomba litui lela.” \s Malenganu ga sindu sulupija lukolongu bikikema lulu \p \v 45 “Kabee, ukolongu uku ukunani gulengana na mundu jojilomba hindu nukulombesa jojutaputa lulu. \v 46 Pajijibona lulu jimu ja bei ngolongu, jajenda kulombesa yoti yejabinaku nukulomba lulu jela.” \s Malenganu gikilepa sa homba \p \v 47 “Kabee, ukolongu ukunani kwaka Sapanga kwaka Sapanga gulengana na kilepa sealekaki mu nhanga, gogukamu homba ya sapi nihiliya. \v 48 Kilepa esatwelila, aloi buguhuti mulutengu ju unhanga, batama pai, kuhagu homba ya sapi babeka mukitonga, lakini homba iliya yela batenda kuleke. \v 49 Ndi ekwibiya mwisu gu nndema, Atumi bu kunani kwaka Sapanga bipitila, baabaganisa bandu abaya na bandu baamboni, \v 50 na kwaaleke abaya bala mulitanuli la mwotu. Kokuje bilela nukupola minu.” \s Hindu inyai na hindu ya mwandi \p \v 51 Yesu jalalukiya, “Boo nheliwi le majambu goti haga?” \p Bajibua, “Hena.” \p \v 52 Najombi jaapwagila, “Ndienu, kila mmbola wa Malagalaki jojukuba mmbolee ju Ubambu ukolongu ukunani kwaka Sapanga julengana na mundu jwana nyumba jojupia indu yulupija lwingi inyai na hindu yulupija lwingi ya mwandi kuhuma mukikoku saki.” \s Yesu ankana ku Nazaleti kola \r Maluko 6:1-6; Luka 4:16-30 \p \v 53 Yesu pajajomula kwaapwaagi malenganu gala, jaboka pandu pala, \v 54 jajenda ku nyumba jabu. Kokuje jabiya jaabola bandu mu nyumba jukuketangane Ayaudi. Nabombi balweuki, na babumbona basangia, bundalukiya, “Boo, mundu hajo jupatiki kwaa malangu nu uwesu ukuhenga nginyulila? \v 55 Jonioju le nga mwana waka nndanda jola? Boo, amabu baki baakema Malia na alongu baki aka Yakobu na Josepu na Simoni na Yuda? \v 56 Naka alombu baki ngase abii apamba na twenga? Ndienu jupatiki kwaa goka haga?” \v 57 Ndienu baatenda kunkana. \p Lakini Yesu jaapwaagila, “Mlota waka Sapanga anzoane kila pandu, ila ngasebunzoane pa musi jaki na pa nyumba jaki!” \v 58 Ndienu ngasejatei nginyuli hinge ndaba ngase bunhobali pa musi jaki. \c 14 \s Kuwa kwaka Yohana Mmbatisa \r Maluko 6:14-29; Luka 9:7-9 \p \v 1 Masoba gegala, Helodi kilongosi juku Galilaya jajoini lijambu laka Yesu. \v 2 Jaapwagila atumi baki, “Hoju Yohana Mmbatisa, jutei kuyoka kuhuma kwa bandu baawii. Henu makili gukutenda nginyuli gahenga lihengu nkati jaki.” \p \v 3 Helodi jabiya ankamwi Yohana nukunkonga mukipungu ndaba jaka Helodia, nhwanu waka Pilipi, mbeli waki. \v 4 Ndaba Yohana jabiya ampwagi Helodi, “Ngasekupalika wehapa kunzuku Helodia.” \v 5 Helodi japala kunkoma Yohana, lakini jaajogopa bandu ndaba bandu bumbona Yohana ngati Mlota waka Sapanga. \p \v 6 Lakini lisoba lukutogule kusaliwa kwaka Helodi, kamwali waka Helodia jahina palongi ja ageni na Helodi jatoguli ngamaa, \v 7 henu jalagi kumpeke kamwali sokapi sejiiloba. \p \v 8 Kamwali kwa kwaajowane amabu baki, japwaga, “Mbekiya kimutu saka Yohana Mmbatisa mu kipalu.” \p \v 9 Bambu nkolongu Helodi jabona usungu ngamaa, lakini ndaba jalapa palongi ja ageni bingi lisoba lukutogule lela, jalagalakiya ampekiya. \v 10 Helodi andagalakiya mundu akusekula umutu Yohana Mmbatisa mkipungu mola. \v 11 Umutu waki baleta mu kipalu, nukumpeke kamwali jola, najombi jaapelakiya amabu baki. \v 12 Banafunzi baka Yohana bahika, bajukua nhyega jaka Yohana nukutaga, ndipala bajenda kumpwagi lijambu leheli Yesu. \s Yesu jaapeke posu bandu bingi \r Maluko 6:30-34; Luka 9:10-17; Yohana 6:1-14 \p \v 13 Yesu ejapata lijambu leheli, jaboka nu nhwatu kujenda pandu panga bandu. Lakini bandu pabapata lijambu, bumpwata kwa magolu kuhuma ku misi jabu. \v 14 Yesu pajapita mu nhuwatu nukuhika mulutengu ju nhanga jugubona nsambi wa bandu nkolongu, jaabonila ikia, jaalamisa agonzu babu. \p \v 15 Ekwahika pakamii, banafunzi baki bunzengaliya, bumpwagila, “Pandu pamba pulukoba, na lyoba lijingi, waleka bandu abokannya ili bakalomba posu mwijiji.” \p \v 16 Yesu jaapwagila, “Lakini nga lasima kuboka, mwanganya mwabeti mwaapekia poso.” \p \v 17 Lakini bombi bapwagila, “Tubii na mabumunda nwanu na homba ibeli pena.” \p \v 18 Yesu jaapwagila, “Nnetila pambane.” \v 19 Jalagalakiya bandu atamannya pai pamanyoi. Jajukua mabumunda gala nhwanu na homba ibeli yela, jalinga kunani kwaka Sapanga, nukunsengula Sapanga. Jasekula mabumunda gala nakaapeke banafunzi baki nabombi babagila bandu. \v 20 Bandu boti bakula, nukutupi. Ndipala banafunzi batondula ipandi ya posu yeyaigali, batwelakiya itonga komi ni ibeli. \v 21 Akanalomi babakuliki baiki elupu unhwano bila kabalanga aka mbomba na bana. \s Yesu jujenda panani ja masi \r Maluko 6:45-52; Yohana 6:15-21 \p \v 22 Yesu pajabiya jaatabuka bandu jaapwagila banafunzi baki akwela nhwatu, andonguliya kujenda kwii ju nhanga. \v 23 Ejajomula kwaatabuka bandu bala jajenda kukitombi kundoba Sapanga, ekwahika pakamii jakabii kajika jaki, \v 24 nu nhwatu wegola wabia kutali nuku mbwani, lakini waketangana na majeba ni kimbonga kikali. \p \v 25 Ekwahegaliya kusa, Yesu jaajendila banafunzi baki koni jubii panani ja masi. \v 26 Lakini banafunzi baki pabumbona jujenda panani ja masi, batenda kujogopa. Bapwaaga, “Leneli Lihoka.” Batenda kujamali sukujogopa ngamaa. \p \v 27 Apalapa Yesu jaapwagila, “Ntumbala! Nabii nepane! Mwijogopa!” \p \v 28 Petili ampwagila, “Bambu, ana wehapa mbwagila nhika kogubii hoku, koni nyenda panani ja mase.” \p \v 29 Ndienu Yesu japwaaga, “Hikajee.” Ndienu Petili jahuluka kunza ju nhwatu, nukujenda panani ja masi, kunzende Yesu. \v 30 Lakini pajabona unhwai, jajogopa, jatumbuliya kujingi mmasi, jatenda kujamali sukulela, “Bambu, gunhokua.” \p \v 31 Apalapa Yesu janyosa kuboku kwaki, nukunkamu nukumpwagi, “Wehapa woguhobale kasokopi! Ndaba jaki gutenda kujogopa?” \p \v 32 Ndipala bombi pabakwela munhwatu nu nhwai gwatenda kutumbaa. \v 33 Boti bababii munhwatu bungungamaliya Yesu, bapwaaga, “Sakaka wehapa wa Mwana waka Sapanga.” \s Yesu andamisa agonzu ku Genesaleti \r Maluko 6:53-56 \p \v 34 Balombuka nhanga, bahika kundema guku Genesaleti. \v 35 Bandu pabummanya Yesu, baenisa majambu goti pa ndema joti. Ndienu bandu bundetila Yesu agonzu boti. \v 36 Bundoba jaalekakiya agonzu akamula lupeta lwii ingobu jaki. Naboti babunngusa batenda kulama. \c 15 \s Mabolee gaka hoku \r Maluko 7:1-13 \p \v 1 Ndi Afalisayu na Abola ba Malagalaki babahuma ku Yelusalemu, bunzendila Yesu nukundaluki, \v 2 “Ndabajaki banafunzi baku ngase ajetake mabolee gatujopiki kuhuma kwaka hoku bito? Paakula ngaseasamba maboku gabu sapi!” \p \v 3 Yesu jaajibua, “Ndabajaki na mwanganya ngase mpwata malagalaki gaka Sapanga ila mpwata mabolee ginu mwabete? \v 4 Sapanga jupwagiki, ‘Waatendila isima atati baku na amabu baku na jojwaapwaga giliyaa atati baki na amabu baki jukomika.’ \v 5 Lakini Mwanganya mbola bandu eti ana mundu jubi na sindu sejuwesa kwaajangati atati baki au amabu baki, lakini na sindu sehesi ampiiki Sapanga,” \v 6 Henu ngasejupalika kabee kwaajangati sindu atati baki. Ndi emulileka lilobi laka Sapanga nukupwata mabolee ginu mwabee. \v 7 Mwanganya nkopake mwamboni pamiu jabandu! Isaya Mlota waka Sapanga junndotila sakaka mwanganya pajwapwaga, \q \v 8 “Bandu haba andende isima kwa malobi pena, \q lakini mmyoju jabu abii kutali na nepani. \q \v 9 Kunumbali kwabu kwa bwakaa, \q ndaba baabola bandu malagalaki ga bando kuba ngati malagalaki gango.” \s Hindu yeyuhenga mundu kuba juliyaa \r Maluko 7:14-23 \p \v 10 Yesu jwaakema bandu nakwaapwagi, “Nzowana sapi nukuelewa malobi ganumpwagi! \v 11 Sindu sesunhenga mundu kuba mpija nga sekijingi mundomu, ila sekipita munndomu. Hesi ndi sesunhenga mundu kuba mbaja.” \p \v 12 Ndi abole baki bunzendila nukundaluki, “Boo, umanyi Afalisayu bayomiki ngama pabajogwana malobi gaku?” \p \v 13 Lakini jombi jwaapwagila, “Kila nkongu gwanga kupandwa na atati bangu bu kunani, gwitenda kutupuliwa. \v 14 Mwaalekaje! Bombi bangalinga, baalongosa bangalinga ajabu, Jwangalinga na andongo jwangalinga jongi, boka abeli baabukiya mulibomba.” \p \v 15 Petili japwaga, “Tupwagila maana jililenganu heli.” \p \v 16 Yesu jalalukiya, “Hata mwanganya lee mwakona ngasenhelewa? Ngasenhelewa sindu sekijingi munndomu kijenda mulutumbu nukupita kunza kujenda mu likelo? \v 17 Mwakona ngasemmanyiki kila sekijingi mundomu kijenda mulutumbu nukupiti kulikelo? \v 18 Lakini malobi gagapita punndomu, gahuma nkati kumoju, na haga ndi gaguhenga mundu jubiya mpija. \v 19 Ndaba mmoju gapita mawasu giliyaa nu kukoma na ugoni na kunng'anambuka mundu na kukopake waamboni kwa bandu na wii niisoli na matondu. \v 20 Haga ndi gagunhenga mundu kuba juliyaa. Lakini kulaposu bila kusamba maboku ngasekunhenga mundu kuba mpija.” \s Kuhobale kwaka mmbomba \r Maluko 7:24-30 \p \v 21 Yesu jaboka pala, jajenda kundema uku Tilo nuku Sidoni. \v 22 Nyongo jumu juku musi uku Kana, jukubika jutama pambipi na misi heji, anzendila Yesu koni jakalela sukujamali, “Bambu, Mwana waka Daudi, naandi gumone ikia! Mwana wangu jubii nikilombu, sunng'alisa ngamaa.” \p \v 23 Lakini Yesu ngasejajibwiki sindo. Ndi banafunzi baki bunzendila nukundoba, “Mpwagila jubokaje ndaba jutupwata na jutupege keleli!” \p \v 24 Yesu jwapwaga, “Andumiki kwa bandu buku Izilaeli pee baahobiki ngati makondoo.” \p \v 25 Ndipala mmbomba jola anzendila, angungamaliya nukupwaga, “Bambo, nagunyangatiaje.” \p \v 26 Yesu jwapwaga, “Ngasapi kujuku posu ja bana nukulekale jimbwa.” \p \v 27 Nyongo jola jwapwaga, “Sakaka bambu, lakini hata himbwa ikula mbuluti yeiabuki pai jamesa jaka bambu wabu.” \p \v 28 Yesu jwapwaga, “Amabo kuhobale kwaku kukolongu! Nala kuhengika ngati hegulobiki.” Apalapa mwana waki jatenda kulama. \s Yesu jwaalamisa bandu bingi \p \v 29 Yesu jwaboka pandu pala, jwajenda pulutengu ju nhanga uku Galilaya. Ndienu jwakwela pikitombi nukutama pai. \v 30 Bandu bingi ngamaa bunhikila koni bunndeti ilema na bandu bangakulinga na aka kimumuta na bandu balei na bandu bingi bababi agonzu bumbekila palongi jaki naboti jatenda kwaalamisa. \v 31 Nsambi wa bandu gola wasangii ngamaa pawabona, imumuta itenda kulongela na ilema atei kulama na baalei nhyega atenda kujenda na banga kulinga atenda kulinga, bandu bunndumbaliya Sapanga jwa bandu buku Izilaeli. \s Yesu jwaapeke posu nsambi gongi wa bandu \r Maluko 8:1-10 \p \v 32 Yesu jaakema banafunzi baki nukupwaga, “Naabone ikia bandu haba, ndaba abii na nepani kwa masoba matatu, na ngaseabi na poso. Ngasembala kwaaleka ajenda bila kula ndaba awesa kuhinduka mwiindela ninzala.” \p \v 33 Banafunzi baki bundalukiya, “Pamba tubi kulungwenza, twiipata kwaa posu jukutupi bandu bingi ana?” \p \v 34 Yesu japwaga, “Mmbi na mabumunda galenga?” \p Bajibwa, “Saba nutuhomba tusokopi tusokutusoku.” \p \v 35 Yesu jwalagalakya banafunzi baki baapwagila bandu atama pai. \v 36 Jwajukua mabumunda gala nutuomba tola, ansengula Sapanga nu kunuku, nakwaapeke banafunzi baki nabombi baabagila bandu. \v 37 Boti bakula nukutupi. Ndienu banafunzi baki batondula ipandi yeiigali, batwelakia itonga saba yeyatweli posu jejahigali. \v 38 Babakula babia akanalomi elupu nsesi bila kwaabalanga aka mbomba na bana. \p \v 39 Ndi Yesu jaatabuka bandu, jwakwela nhwatu jajenda musi uku Magadani. \c 16 \s Afalisayu apala Yesu juhenga nginyulila \r Maluko 8:11-13; Luka 12:54-56 \p \v 1 Afalisayu na aka Asadukayu bunzendila Yesu, bunndenga sukunndoba, julangia nginyuli yeilangi jombi juhuma kunani kwaka Sapanga. \v 2 Lakini Yesu jaapwagila, “Lyoba elijingi mwanganya mpwaga, ‘Lelenu kubi sapi ndaba mahundi gakuba makeli!’ \v 3 Nulukela mpwaga, ‘Lelenu jiikuna hiyula, ndaba kunani kukeli na mahundi gatei kutanda.’ Mwanganya nhwesa kumanya nginyuli ja mahundi, lakini ngasenhwesa kumanya nginyuli ja masoba ganga. \v 4 Bandu bikibeleku salyaa na sanga kuhobaleka! Kipala nginyuli, lakini ngakipati nginyuli jengi jokapi kupeta nginyuli jaka Yona jela.” \p Ndipala Yesu jwaaleka nu kuboka. \s Amila jaka Afalisayu na Asadukayo \r Maluko 8:14-21 \p \v 5 Pababiya alombwiki nhanga, banafunzi baka Yesu bakombuka ajewiki kutoto Mabumunda. \v 6 Yesu jwaapwagila, “Ntama miu, mulilenda na amila jaka Afalisayu na Asadukayu!” \p \v 7 Banafunzi batumbulia kulaluana beni na beni, “Jupwaga hela ndaba ngasetwatogwi mabumunda.” \p \v 8 Yesu jwamanyiki sebabia bakapwaga ndi jaapwagila, “Mwabandu banga kuhobale mwanganya! Ndaba jaki nndaluana mwabeni na beni ndaba ngasembii na mabumunda? \v 9 Boo, mwakona lee ngasenhelewe? Boo, ngase nkomboka panamega mabumunda nhwanu ndaba ja bandu elupu nhwano? Boo, mwatwelaki itonga ilenga yiipandi yeyaihigali? \v 10 Amala mabumunda saba gala gabaabagila bandu elupu nsesi bala, boo, mwakusinyi itonga ilenga yeyaigali? \v 11 Ndaba jaki ngase nhelewa nepani ngase nongale mabumunda? Lakini nzepana na amila jaka Afalisayu na Asadukayu.” \p \v 12 Ndipala banafunzi bala bamanya Yesu ngasejwabia jwaapwagi ajepana na amila ja mabumunda, ila ajepana na mabolee gaka Afalisayu na Asadukayu. \s Yesu ndi mwana waka Sapanga \r Maluko 8:27-30; Luka 9:18-21 \p \v 13 Yesu pajwahika ku Kaisalia kojuhumi Pilipi, jwaalalukia banafunzi baki, “Bandu apwaga Mwana waka Mundu ndi nyanye?” \p \v 14 Bumpwagila, “Bandu bangi apwaga ndi Yohana Mmbatisa na bangi apwaga ndi Elia na bangi apwaga ndi Yelemia au jumu jwa alota baka Sapanga.” \p \v 15 Yesu jwapwaga, “Na mwanganya boo, mpwaga nee na nyanye?” \p \v 16 Simoni Petili jwapwaga, “Weapa ndi wa Kilisitu Mwana waka Sapanga jojubi mwomi.” \p \v 17 Yesu jwapwaga, “Mbanga wa Simoni mwana waka Yona, ndaba nga mundu jokapi jojukuyekuli haga ila Atati bangu baabi kunani. \v 18 Nane nukupwagi wa Petili, weapa lilibu, na panani jililibu hale naguletila bandu bingi ambwata na makili ga kuwa ngagakuwesi. \v 19 Nagupekia punguu yu ukolongu ukunani, sokapi sewiogula pundema pani, kwiioguliwa nu kunani kwaka Sapanga kabee nasokapi sewipunga pundema sipungika kunani kwaka Sapanga.” \p \v 20 Ndi Yesu jaakana banafunzi baki bampwaji mundu jokapi ana jombi ndi Kilisitu. \s Yesu julongale kung'alika kwaki na kuwa kwaki \r Maluko 8:31-9:1; Luka 9:22-27 \p \v 21 Toka pala Yesu jwatumbulia kwaapwagi hotuhotu banafunzi baki kupwaga jupalika kujenda ku Yelusalemu, nakola jwitenda kung'aliswa ngamaa mang'alisu gabiileta aseja na aka agolu akolongu na aka abola bamalagalaki. Kabee biitenda kunkoma na jwiitenda kuyoka lisoba la tatu. \p \v 22 Ndi Petili anzuku Yesu pulutengu nukundakali, “Ngahela Bambu! Lijambu heli nga lugupate!” \p \v 23 Lakini Yesu jwang'anambuka nukumpwagi Petili, “Tama kutali na nee, Lijobi wee! We gupala kumbengale nepani. Mawasu gaku ngasegahuma kwaka Sapanga ila ga bandu.” \p \v 24 Ndi Yesu jwaapwagila abole baki, “Mundu jokapi jojupala kuba mbolee jwangu nepani, julikana mweni, jujukua nsalaba waki, jumbwata. \v 25 Ndaba mundu na jupala kuulenda womi waki mweni, jwitenda kuguhoa, lakini mundu jo juguhoa womi waki ndaba jangu, jwitenda kugupata kabee. \v 26 Boo, mundu jwiipata sindu boo ana jupatiki hindu yoka yu pundema pani na papuje juhoiki womi waki mwene? Au mundu jwipia sindu boo ili jupata kabee womi wake? \v 27 Ndaba Mwana waka Mundu jwiika nu Ukolongu wa Atati baki, pamu na atumi baki bu kunani na pala ndi pabantemula kila mundu kulengana na mahengu gaki. \v 28 Numpwagi sakaka, abi bangi apambane ngaakue mbaka pabaambona Mwana waka Mundu pajihika koni jubii mu Ubambu Nkolongu.” \c 17 \s Yesu jung'anambuka pamihu \r Maluko 9:2-13; Luka 9:28-36 \p \v 1 Pagapeta masoba sita, Yesu jwaajukua Petili na Yakobu nundongu waki Yohana nukujenda nabu kunani ji kitombi kilasu kobabii kajika jabu. \v 2 Pababiya bukundingaliya, apalapa Yesu jwang'anambuka kubonikana kwaki. Pamihu jaki panang'ana ngati lyoba ni ingobu yaki yabii ihuu kupukupu ngati unang'anu. \v 3 Ndienu Musa na Elia batenda kupiti, babia alonge na Yesu. \v 4 Ndienu Petili ampwagila Yesu, “Bambu kwibia sapi twepani kutama paambane! Ana gupai niisenga indamba itatu, simu saku na simu saka Musa na simu saka Elia.” \p \v 5 Petili pajabia jwakona jakalongila, lihundi lununang'anu latenda kwaayekale, na sauti jajogwanika kuhuma pilihundi lela, “Hajo Mwana wangu jonumpai, jojunengani, munzowania.” \p \v 6 Banafunzi bala pabajowania sauti jela, bajogupa ngama, batenda kukupama. \v 7 Yesu jwaapwata, nakagusa nakapwagi, “Nzemania, mwiijogopa!” \v 8 Pabalinga kunani, ngasebumbweni mundu, ila pee Yesu kajika jaki. \p \v 9 Pababia ahuluka kuhuma kukitombi, Yesu jwaalagalakiya, “Mwampwagi mundu majambu ga mugabweni mbaka Mwana waka Mundu pajwiiyoka kuhuma kwa bandu baawii.” \p \v 10 Ndi banafunzi bundalukia, “Enu ndaba jaki abola ba malagalaki apwaga juhika hote Elia?” \p \v 11 Yesu jwapwaga, “Sakaka Elia jwiika hoti nukugabeka majambu goti sapi. \v 12 Lakini numpwagi, Elia juhikiki nabombi ngasebugumanyike, ila buntendila ngati hebapai. Ahelahela Mwana waka Mundu bang'alisa mwamaboku gabu.” \p \v 13 Ndienu banafunzi baka Yesu bamanya Yesu jwabia anndongale Yohana Mmbatisa. \s Yesu andamisa nkombu jwini kilombu \r Maluko 9:14-29; Luka 9:37-43 \p \v 14 Pabuguhikila nsambi wa bandu, mundu jumu anzendila Yesu nukumpege magoti palongi jaki, \v 15 nukupwaga, “Bambu umbonila hikia mwana wango ndaba jubi ni kihinduhindu, kabee jung'alika ngamaa, mala jingi juhabuki pamotu au mmasi. \v 16 Nunndetiki kwaaka banafunzi baku lakini ngase bawesiki kunndamisa.” \p \v 17 Yesu jwapwaga, “Mwanganya mukibeleku sanga kuhobale na sekihobiki mwee! Niitama na mwanganya mbaka lile? Nanhinakalia mwanganya mbaka lile? Munndeta pani nkombu hoju.” \v 18 Yesu jukilakalia kilombu sela nasombi satenda kupita. Nunkombu wejola jwalama apalapa. \p \v 19 Ndi banafunzi bunzendila Yesu puujobu, nukundaluki, “Ndaba jaki twepani ngasetwawesiki kukipia kilombu sela?” \p \v 20 Yesu jajibua, “Ndaba nhuobale kasokopi. Numpwagi sakaka, ana pee mmbii na nhobale nzoku ngati imbeju ja haladali, mwiwesa kukipwagi kitombi ase, ‘Boka hapa ujenda pala,’ Nasombi kiitenda kujenda. Nga sindu sokapi sesisindikana kwinu. \v 21 Lakini kilombu ngati ase ngakuwesa kupita kwindela jokapi ila kukiboa ila sukundoba Sapanga nukupunga kula.” \s Yesu julongale kabee kuwa kwaki \r Maluko 9:30-32; Luka 9:43b-45 \p \v 22 Banafunzi boti ebahika ku Galilaya, Yesu jwaapwagila, “Mwana waka Mundu bantenda kunkamula nukunkabisa kwa bandu, \v 23 nabombi biitenda kunkoma lakini lisoba la tatu jwiitenda kuyoka.” \p Banafunzi baki gwaabina mwoju ngamaa. \s Kulepa kodi ja Nyumba jaka Sapanga \p \v 24 Yesu na banafunzi baki pabahika ku Kapelinaumu, bandu bababia ajopa kodi Nyumba jaka Sapanga bunzendila Petili nukundaluki, “Boo, mbola waku julepa kodi ja Nyumba jaka Sapanga?” \p \v 25 Petili jwajibua, “Helo, julepa.” \p Petili pajwajingala mu nyumba, kabula ngasejupwajiki lilobi, Yesu jatumbuliya kumpwagi, “Wa Simoni gubona boo? Aka bambu akolongu bupunndema ajopa ushulu na kodi kuhuma kwaka nyane? Kuhuma kwa benei au kwa agene?” \p \v 26 Petili jwajibwa, “Kuhuma kwa ageni.” \p Yesu jwapwaga, “Gupwajiki sapi, benei ngaseapalika kulepa. \v 27 Lakini ngasetupalika kwaajege inyela bandu haba. Jenda kunhanga, wakalekala ndoana jaku, na homba ja kwanza jegulonguli kulopo, ukananungula nndomu waki ndipala ukijiketaniya lupija nkati. Wiijukua lupija lola ili wakaalepa kodi jaku na kodi jango.” \c 18 \s Nya jojubii nkolongu \r Maluko 9:33-37; Luka 9:46-48 \p \v 1 Apalapa banafunzi baka Yesu bunzendila, Yesu nu kunndaluki, “Nyaa nkolongu mu ukolongu ukunani kwaka Sapanga?” \p \v 2 Yesu ankema mwana nsoku nukunzemeka pikilanda jabu. \v 3 Japwagila, “Numpwagi sakaka ana ngaseng'anambwiki na kulengana ngati mwana nsoku, kyee nganzingi mu ukolongu ukunani. \v 4 Jokapi jojulibona ngasindu ngati mwana nsoku ajo, hoju ndi nkolongu mu ukolongu ukunani. \v 5 Jokapi joanzopa mwana nsoku ngati jonzo kwii liina langu, hoju junyoopa nepani. \s Sindu sesunkolo mundu kuhenga mahakau \r Maluko 9:42-48; Luka 17:1-2 \p \v 6 “Jokapi joankolo jumu ja bana asokopi baanhobale nepani atenda mahakau, kwakabia mbanga bunkonga lilibu lukupole pahingu nukundeke punhanga pandu papanyoliki.Bandu abeli apola kukutumi lilibu lukupole. \v 7 Misibikiboni bandu bupunndema ndaba jakwaakolo bangi kutenda mahakau. Kukolo lasima kupitila lakini misijukiboni mundu jojwaakolua bangi haga gapitila. \p \v 8 “Ana kuboku kwaku au kugolu kwaku kukukolwi kuhenga mahakau, nambanga ukusekula nukukuleke kutali naweapa. Nambanga kujingi mu womi wa masoba goti bila kuboku au kugolu kuliku kukuleke mmwotu wa yaka petapeta koni ubii na maboku gabeli na magolu gaku gabeli. \v 9 Liu laku ana lukukolwii kuhenga mahakau, litupula nukulileke kutali na weapa. Nambanga gujingila mu womi wa masoba goha koni gubi naliu limu, kuliku kujingi mu motu uku jehanamu koni ubii na miu gaku goka mabeli. \s Lilenganu likondoo lelihobiki \r Luka 15:3-7 \p \v 10 “Mulilinga, mwaambona jumu kati ja bana aba ngati nga sindu sukuhobale. Numpwagi, atumi babu bu kunani abi masoba goha pambipi na Atati bangu kunani kwa mahundi. \v 11 Ndaba Mwana waka Mundu juhikiki kwaagombo bandu baahobiki.” \p \v 12 “Mmbona boo? Mundu na jubi na makondoo makomi komi, ana limu lihobiki jutenda boo? Jwagaleka makondoo tisini na tisa gala kukitombi, nukujenda kulitaputa limu lelihobiki. \v 13 Numpwagi sakaka, ana julipatiki julitogule lelu ngani kupeta makondoo makomi tisa na tisa gagabia ngasegahobiki gala. \v 14 Ahelahela, Atati bitu bu kunani ngasejupala mundu hata jumu kati ja asoku aba ahoba.” \s Ndongu waku najugukosi \p \v 15 “Ndongu waku na jukukosi, unzendila ukumpwagila likosa laki weapa na jombi pambii mwakajika. Najugujowani, jibiya ndongu waku kabee. \v 16 Ana jukaniki kugujowane, unzukua mundu jumu au abeli pamu na wamweti, ili kila lilobi ajowana bandu abeli au atatu ngati Maandiku gaka Sapanga hegapwaga. \v 17 Ana ngasejwajogwani na haba, wakaapwagila bandu babunhobale Sapanga. Ana jukaniki kwaajoane bandu babunhobale Kilisitu kwaku weapa jiibiya ngati bandu banga kummanya Sapanga na ngati bandu babaajopa bandu kodi.” \s Kukanaki nukujetake kuhenga \p \v 18 “Numpwagi sakaka, sokapi semwikikanakia punndema pani kibia bikikanaki nu kunani kwaka Sapanga, na sokapi semwakijetakiya pundema kibia bikijetaki kunani.” \p \v 19 Kabee numpwagi, abeli kati jinu ana ajetangani pundema pani kuloba sindu sokapi kwaka Atati na Atati bangu bu kunani jwantendila sindu hesi. \v 20 Ndaba pokapi pala paketangana, bandu abeli au atatu kwi liina langu, nepani mii apalapa pamu nabu. \s Lilenganu lukulekake bandu bangi mahakau \p \v 21 Petili anzendila Yesu nukunndaluki, “Boo, Bambu, nndongu wangu ana jungosi nunndekakia mala palenga? Amala nundekakiya mala saba?” \p \v 22 Yesu jwapwaga, “Ngasembwaga pee mala saba, lakini hata makomi saba mala saba. \v 23 Ndaba ukolongu ukunani ulengana nu nkolongu jumu jojaamua kukagu lupija lwaki loabinaku bandu baahenge lihengu mumali gaki. \v 24 Hejwatumbuliya kubalanga bunndetila mundu jojwabia anndaja lupija lwingi ngamaa. \v 25 Mundu jola ngasejwabi na sindu sokapi sukunndepa, ndi bambu waki jwaalagalakiya bunndombisa ngati ntumwa, jombi nunhwanu waki na bana baki na nahindu yoka yejubinaku ili julepa lideni. \v 26 Ntumisi jola jwapega magoti palongi jaki nukupwaga, ‘Guhinakaliya nane nakulepa kila sindu.’ \v 27 Bambu jola ambonila hikia, nu kunndekake lideni lela, nukundeka jujenda. \p \v 28 “Lakini ntumisi jola jwaboka, ankolila jumu kati jaatumisi ajaki jojwabi jombi anndaja lupija kidogu. Ankamula nukunhinyati pahingu, nukumpwagi, ‘Nepa lupija lwango.’ \v 29 Ntumisi nnzaki jola najombi jwapega magoti nukupwaga, nu kunndoba, ‘Guinakaliya mbaka nugulepe.’ \v 30 Lakini jombi ngasejwatenda kukana, ila anzegala mukipungu mbaka pajwiilepa lupija lola. \v 31 Atumisi ajaki pababona hela waabina mioju ngamaa, bajenda kupwagi bambu wabu majambu gagapitii pala. \v 32 Bambu jola ankema ntumisi jola nukumpwagi, ‘Weapa untumisi mbaja ngamaa! Wanoba nepani nukulekakia lideni laku nane nukulekaki lideni laku loti ndaba wandenda kunoba. \v 33 Kupalika gumbonila ikia ntumisi nzaku ngati nepani henugubonila weapa ikia.’ \v 34 Bambu jola jwayomiki ngamaa, ambeka mukipungu anng'alisa mbaka pajwiilepa lideni loti.” \p \v 35 Yesu jaendaliya kupwaga, “Atati bangu bu kunani ebantendila ahelahela, ana ngasemwalekaki alongu bii kuhuma mmyoju jino.” \c 19 \s Mabole gukukana kulekana \r Maluko 10:1-12 \p \v 1 Yesu pajajomula kupwaga hela, jwaboka ku Galilaya, jwajenda ku Yudea, kwii ja losi luku Yoludani. \v 2 Bandu bingi bumpwata kola, najombi jwatenda kwaalamisa. \p \v 3 Afalisayu bangi bunzendila Yesu, nukundaluki sukumpendake, “Boo, sapi lee mwanalomi kuntalika nhwanu waki kwi likosa lokape?” \p \v 4 Yesu jwapwaga, “Boo, ngase nsomiki mu Maandiku gaka Sapanga, Sapanga jojabomba mundu toka putumbuli, jabomba mmbomba na mwanalome? \v 5 Henu Sapanga japwaga kabee, ‘Kwa ndaba heji mwanalomi jaaleka atati baki na amabu baki nukujongana nu nhwanu waki, nabombi abeli haba biibia nhyega jimu.’ \v 6 Henu bombi nga abeli kabee ila nhyega jimu. Sejukilombangini Sapanga, Mundu jwaakilekanisa.” \p \v 7 Afalisayu bundalukia, “Henu ndaba jaki Musa jutulagalakia mundu kumpeke nhwanu waki likalatasi luku lekana nukunndeka?” \p \v 8 Yesu jaapwagila, “Musa anndekakiya mwaleka akaahanu bii ndaba jukunonopa kwa mioju jiino. Lakini ngase kwabii hela toka pakwatumbulia. \v 9 Henu numpwagi, jokapi jojundeka nhwanu waki kwa ndaba jokapi ilapee kwa ndaba ju ugoni, nukujuku mmbomba jongi, jutenda ugoni.” \p \v 10 Banafunzi baki bumpwagila, “Ana ndi ekukuba kwaka mwanalomi numbomba nambanga kutama bila kujuku mmbomba.” \p \v 11 Yesu jaapwagila, “Nga boka baawesa kulijopa libolee heli, ila pee baapatiki uwesu kuhuma kwaka Sapanga. \v 12 Ndaba ibi hindu toauti yeyaahenga bandu biijukuu mmbomba, ndaba bangi asaliwi ahelahe, bangi ndaba bandu baatei abia hela. Bangi ahamwi beni nga biijukue ndaba ju Ubambu ukolongu ukunani. Mundu jojuwesa kulijopa libolee ale julijopa.” \s Yesu jwaapenge bana asoku \r Maluko 10:13-16; Luka 18:15-17 \p \v 13 Ndi bandu bunndetila Yesu bana ili jwaabekila maboku na kwaalobe. Lakini banafunzi batenda kwaalakali bandu babaaleta bana. \v 14 Yesu jwapwaga, “Mwaaleka bana asoku aba ahika kwangu, wala mwaapengale, ndaba ukolongu ukunani ndi wa bandu ngati bana asoku aba.” \p \v 15 Ndi jwaabekila maboku ili kwaapenge, nu kuboka pala. \s Nkombu mwana mali \r Maluko 10:17-31; Luka 18:18-30 \p \v 16 Mundu jumu anzendila Yesu nukupwaga, “Mbola ndendakii saamboni ili mbata womi wa yaka petapeta?” \p \v 17 Yesu jwapwaga, “Ndaba jaki gunaluki kupete lijambu la ambone? Jubii jumu pee jojubii jwa amboni ndi Sapanga. Ana gupai kujingi mu womi, kamula mihilu jaka Sapanga.” \p \v 18 Mundu jola jwalalukia, “Mihilu bole?” \p Yesu jwapwaga, “Wiikoma na wiitenda ugoni na wiijiba na wiilonge isoli, \v 19 waajoannya atati baku na amabu baku na umpala mundu wa pambipi jaku ngati heulipala wamwe.” \p \v 20 Nkombu jola jwapwaga, “Goti aga nagakamwi toka panabii namwana, henu mbongukiki na sengi kike?” \p \v 21 Yesu jwapwaga, “Ana gupala kuba wa mundu waamboni sakaka, jenda kalombisa hindu yaku yoka yegubinaku waapekia aka kapuku lupija, wiibia na kikoku kunani, ndi guika kumbwata.” \p \v 22 Nkombu jola pajwajogwana hela, jwajenda koni ngasejutogulela, ndaba jabii na mali. \p \v 23 Ndi Yesu jwaapwagila banafunzi baki, “Numpwaagi sakaka kunonwipi ngamaa mundu mwana mali kujingi mu ukolongu ukukunani kwaka Sapanga. \v 24 Numpwagi kabee, kunonwipi ngamaa mundu mwana mali kujingi mu ukolongu waka Sapanga, kuliku kinyama sebikikema ngamia kujingi mulihotu la sindanu.” \p \v 25 Banafunzi bala hebajowana hela, basangi ngamaa, bunndalukiya, “Henu nya jojuwesa kulama?” \p \v 26 Yesu jwaalingalia nukupwaga, “Kwa bandu lijambu heli ngaseliwesikana lakini kwaka Sapanga goka gawesikana.” \p \v 27 Petili japwaga, “Natwepani, tukilekiki kila sindu tukupwatiki weapa twiipata kike?” \p \v 28 Yesu jwapwaga, “Numpwagi sakaka, Mwana waka Mundu pajwiitama pikiteu saki su ukolongu mu nndema nnyai. Mwanganya mwembwatiki nepani, mwiitama mwiiteu komi ni ibeli, koni mukatemula makabila komi ni ibeli guku Izilaeli. \v 29 Jokapi jojulei nyumba, au nndongu au nndombu au atati au amabu au matui, ndaba jangu nepani, jwiijopa mala makomi komi nukupata womi wa yaka petapeta. \v 30 Lakini baabia buutumbulii biikuba ba mwisu, na baabi ba mwisu biikuba buutumbulii.” \c 20 \s Baahenga lihengu mulitui li mizabibu \p \v 1 “Ukolongu ukunani ulengana na mundu jojubii nilitui, jojaboka lukela ngani kujenda kwaataputa bandu bukuhenga lihengu mulitui laki li mizabibu. \v 2 Jajetangana nabu kwaalepa mangengalema gu lupija lulihengu lwi lisoba limu, ndi jwaapelika kulitui laki li mizabibu. \v 3 Egapeta masaa matatu, jwajenda kabee jwabona bandu bangi ajemiki kuguliu, ngaseabi ni lihengu. \v 4 Jwaapwagila, ‘Nzendania nanamu mwakahenga lihengu mulitui langu li mizabibu, nane nandepa.’ \v 5 Nabombi bapiti. Jojubi nilitui jola jwaboka kabee saa sita na saa tisa, jahenga kabee ahelahela. \v 6 Hesahika saa komi na jimu pakamii jajenda kabee, jwaaketania bandu bangi ajemiki pagulio pala. Jaalalukia, ‘Ndaba jaki nzemiki pamba lyobamutu loti bila lihengu?’ \v 7 Bandu bebala bunzibua, ‘Ndaba ngamundu jojutupeki lihengu.’ Najombi jwaapwagila, ‘Nzendania nanamu mwakahenga lihengu mulitui langu li mizabibu.’ ” \p \v 8 “Helajingala lyoba, juni litui jola ampwagila jojujemale litui jola, ‘Waakema baahenga lihengu waalepa lupija lwabu, tumbuliya babatumbulia lihengu kumwisu, nukujomule babatumbulia kuuwanzu bala.’ \v 9 Pabahika babatumbuliya lihengu saa komi na jimu, bajopa kila mundu lupija lwilisoba limu. \v 10 Babatumbulia lihengu bala hebahika, bawasalia biipata yingi ngani, lakini hata bombi bapata kipandi simu silingengalema gu lupija lwilihengu lilisoba limu. \v 11 Pabajopa lupija lwabu, batumbuliya kunhyome jwinilitui jola. \v 12 Bapwaga, ‘Bandu babahika kuhenga lihengu pakamii, bahengiki lihengu lisaa limu pee, ndaba ja kii utulepiki kulengana na bombi nakoni twepani tuhinakali lihengu pipipipi na lyoba likali?’ ” \v 13 “Ndi bambu jola anzibwa jumu wabu, ‘Nkosi wango, ngasenugutei uhune nugupeki setwajetangani! Boo, ngase twajetanganii lee kulepana lupija lwi lisoba limo?’ ” \v 14 Jukua setujetanganile, ujendaje. Ne mbai kumpeke wamwisu jonzo ngati henukupeki weapa. \v 15 Boo, ngase mbalika kutumi lupija lwangu ngati hembala? Boo, gubona wipu ndaba nepani naambone? \p \v 16 Yesu jwajomula sukupwaga, “Jojubi jwa mwisu jwiibia jukutumbuli na jojubi juutumbuli jwiibia jwa mwisu.” \s Yesu jupwaga mala ja tatu kuwa kwaki nukuyoka kwaki \r Maluko 10:32-34; Luka 18:31-34 \p \v 17 Yesu pajwabia jukwela kunani ku Yelusalemu, jwaajukua banafunzi baki komi na abeli pandu panga na bandu, na pababii ajenda mwiindela jwaapwagila, \v 18 “Nzowana, tujenda ku Yelusalemu, nahoku Mwana waka Mundu bankabisa kwaka agolu akolongu naaka abola ba malagalaki, nabombi bantemula jukomika. \v 19 Ndipala baampelika kwa bandu banga Ayaudi ili bumpoalihamu, bunndapula iboku nukumbambali punsalaba lakini lisoba la tatu jwiitenda kuyoka.” \s Kuloba kwaka nyongo jumu \r Maluko 10:35-45 \p \v 20 Ndipala nhwanu waka Zebedayu pamu na bana baki anzendila Yesu, jwapega magoti palongi jaki nukunndoba anhengila sejupala. \p \v 21 Yesu anndalukia, “Upala kike?” \p Nyongo jola jwapwaga, “Pepakoku, lagalakiya pawiibia mu ukolongu waku, bana bangu abeli abaa atama jumu upandi waku wa malele na jongi upandi waku wa mangega.” \p \v 22 Yesu jwaapwagila, “Ngase mukimanyi sendoba. Boo, nhwesa kunywele kikombi seniinywelila nepani?” \p Bajibwa, “Tuwesa.” \p \v 23 Yesu jwaapwagila, “Sakaka mwiinywelila kikombi sangu samang'aliku, lakini kutama kumalele au kumangega kwangu nepani, nga lihengu langu ne kuhagula. Biitama babaabeki Atati bangu.” \p \v 24 Banafunzi bangi komi bala hebajogwana haga, baayomila aka kilongu abeli bala. \v 25 Ndi Yesu jwaakema, nakaapwagi, “Mmanyiki aka kilongosi na bandu banga Ayaudi baalongo bandu kwa makili, na aka akolongu babu apala kwahenga bandu haba kuba bandu babu. \v 26 Lakini kwinu mwanganya kwiikuba hela, ila jojupala kuba nkolongu kati jinu jubia ntumisi jwa boti, \v 27 na jojupala kuba juutumbuli kati jinu jubia ntumika wino. \v 28 Ahelahela, Mwana waka Mundu ngasejwahika kutumakaliwa, ila kutumiki bandu nukupia womi waki kwa gombo bandu bingi.” \s Yesu jwaalamisa banga linga abeli \r Maluko 10:46-52; Luka 18:35-43 \p \v 29 Yesu na banafunzi baki pababia aboka kumusi uku Yeliko, nsambi wa bandu watenda kumpwata. \v 30 Kwabia na banga linga abeli atemi pulutengu lwi indela, na pabajowana Yesu jwabia jupeta pala, bajamalia, “Bambu, Mwana waka Daudi utubonila ikia!” \p \v 31 Nsambi wa bandu bala waalakalia nakaapwagi atama kinunu. Lakini bombi bajamalia ngani, “Bambo, Mwana waka Daudi utubonila ikia!” \p \v 32 Yesu jwajema, nakaakema nakaalaluki, “Boo, mpala nunhengila kike?” \p \v 33 Bunzibwa, “Bambu, tuloba mihu gitu galinga.” \p \v 34 Yesu jwaabonila ikia, jwaagusa mihu gabu na apalapa bawesa kulinga nabombi nukumpwata. \c 21 \s Yesu jujingi ku Yelusalemu sukutogule \r Maluko 11:1-11; Luka 19:28-40; Yohana 12:12-19 \p \v 1 Yesu na banafunzi baki pa bahegali kuhika ku Yelusalemu, bahika ku Betifage pi Kitombi si Mizeituni. Yesu jaatama kola na banafunzi baki abeli, \v 2 jaapwagila, “Nzendania mbaka kukijiji sekibi palongi ji, pala mwalibona liponda bilikongiki na mwana waki. Mwakagabopula mwagaleta kwangu. \v 3 Ana mundu jundaluki sokapi mumpwagila, ‘Bambu jutenda kugapala, najombi jandekakiya mmboka.’ ” \p \v 4 Lijambu heli la hengika ili gajwapwaga mlota waka Sapanga gatimia, \q \v 5 “Mwaapwagila bandu buku Sayuni. \q Lingaliya, Bambu Nkolongu waku jutenda kuhika! \q Mpoli na jukweliki mu liponda, \q libana liliponda, mwana wi liponda kinyama sekitoto misigu.” \p \v 6 Ndi, banafunzi bala bajenda nukutenda ngati Yesu hejwaalagalakia. \v 7 Biilileta liponda lela nilibana laki, batandika ingobu yabu panani ja liponda na Yesu jwatama panani jaki. \v 8 Nsambi wa bandu batandika ingobu yabu mwiindela, na bandu bangi basekula matutu gimikongu nukugagoneka mwiindela. \v 9 Nsambi wa bandu gogunndonguli na babupwata bajamalia, “Ulumbi kwaka mwana waka Daudi! Jupengalika jojuhika kupete lihina laka Bambu! Ulumbi kwaka Sapanga kunani!” \p \v 10 Yesu jajingala kumusi ku Yelusalemu, bandu boka batenda kujabalika nukulaluki, “Boo hajo nyane?” \p \v 11 Bandu munsambi gola bapwaga, “Hajo mlota waka Sapanga, Yesu kuhuma ku Nazaleti musi uku Galilaya.” \s Yesu jubii pa Nyumba jaka Sapanga \r Maluko 11:15-19; Luka 19:45-48; Yohana 2:13-22 \p \v 12 Yesu jwajingala pa Nyumba jaka Sapanga, jwaabenga kunza bandu bababia alomba nuku lombesa hindu. Jwapendula mesa ja bandu bababia aba abadisani lupija, niiteu ya bandu baabia alombesa ngunda. \v 13 Jwaapwagila, “Ahandiki mu Mahandiku gaka Sapanga, ‘Nyumba jangu jiibia nyumba jukundobe Sapanga.’ Lakini mwanganya mujing'anambwi kuba lipoli la bii!” \p \v 14 Bandu banga kulinga na niilema bunzendila Yesu pa Nyumba jaka Sapanga, na Yesu jwatenda kwaalamisa. \v 15 Lakini agolu akolongu na aka abola ba malagalaki pababona ndonduke yejwatei Yesu, na kabee bana pababia ajamali kwa sauti jabu pa Nyumba jaka Sapanga bakapwaga, “Ulumbi kwaka mwana waka Daudi,” Bombi batenda kuyoma. \v 16 Ndi bumpwagila, “Boo, ngasegujogwana seapwaga bana?” \p Yesu japwaga, “Helo, nyowana! Boo, ngasenhwahiki lee kusoma mahandiku agaga? ‘Kwi milomu ja bana asoku na bana baajonga ulipati ulumbi wa sakaka.’ ” \p \v 17 Yesu jwaaleka, jwajenda ku Betania, kunza ja musi kojabii, nukugone koku. \s Yesu jugulapi mbamba nkongu gu ntini \r Maluko 11:12-14, 20-24 \p \v 18 Pulukela ngani Yesu pajwabi jubuja ku musi, jummbina inzala. \v 19 Juubona nkongu wu ntini gumu pulutengu jiindela, juujendila lakini juuketanya ngasegubi na sokape ila pe mahamba matopu. Ndii juupwagila, “Wiibeleka kabee matunda masoba goti!” Apalapa nkongu wo ntini gola gwatenda kunyala. \p \v 20 Banafunzi pababona basangi nukupwaga, “Nkongu ago gunyaliki boo nyatanyata?” \p \v 21 Yesu jwapwaga, “Numpwagi sakaka, ana mwikuba ni lihobale bila lujogopu, unhuwesa kuhenga nga pe seehengiki mu nkongu ago pena, ila hata na mukipwagi kitombi ase, ‘Tupuka ulilekala munhanga,’ kwiihengika ahelahela. \v 22 Ana mbi nilihobale, sokapi semwiloba kwaka Sapanga mwiitenda kupata.” \s Uwesu waka Yesu guhuma kwako \r Maluko 11:27-33; Luka 20:1-8 \p \v 23 Yesu jwajingala pa Nyumba jaka Sapanga, pajwabia jutenda kubola, agolu akolongu na aseja ba bandu bundalukia, “Guhenga majambu haga kupete uwesu bole? Nya jojugupeki uwesu gwehogu?” \p \v 24 Yesu jwajibua, “Nanepani nundaluki lijambu limu, ana nhnyibwiki, nane nampwagila nhenga majambu haga kupete uwesu boo. \v 25 Boo, uwesu waka Yohana ukubatisa wahuma kwaka nya? Boo, wahuma kunani au kwa bando?” \p Lakini batumbuliya kulaluana beni kwa beni, “Ana tupwagiki, ‘Gahuma kunani,’ jwatulalukia, ‘Henu mbona ngase munhobale Yohana?’ \v 26 Natupwagiki ‘Guhuma kwa bandu,’ twaajogopa bandu haba ndaba boti ajetake Yohana mlota waka Sapanga.” \v 27 Ndi bunzibua, “Ngasetumanya!” \p Najombi Yesu jwapwaga, “Nanepani nganumpwagi nhenga haga kupete uwesu boo.” \s Lilenganu la bana abeli \p \v 28 “Mwanganya mmbona boo? Mundu jumu jwabi na bana abeli. Ampwagila mwana nkolongu jola, ‘Mwanango, lelenu jenda ukahenga lihengu ku lituhi li mizabibu.’ ” \v 29 Nkombu jola ampwagila, “Nganyende!” Lakini mwonikatai jwaamua kujenda nukuhenga lihengu. \v 30 “Ahengo bala bajenda kumpwagi kabee mwana waki wa pili jola ahelahela, najombi jwajibwa, ‘Koonyenda atati.’ Lakini ngasejwapiti ku lihengo.” \v 31 Boo, kati ja abeli haba nya jojwahengiki sebapala atati bake? \p Bajibwa, “Mwana nkolongu jola.” \p Ndi Yesu jwaapwagila,Ndi Yesu jwaapwagila, “Numpwagi sakaka, baajopa kodi na agoni banndonguliya kujingi mu ukolongu waka Sapanga. \v 32 Ndaba Yohana jwahika kwinu nukunndangi ndela jejupala Sapanga, nanamu ngasemunhobalile, lakini baajopa kodi na baatenda ugoni bunhobali. Pamu na kugabona goti haga mwanganya ngasemwalekaki mahakau nukunhobale.” \s Lilenganu lilitui li mizabibu na babesiki litui \r Maluko 12:1-12; Luka 20:9-19 \p \v 33 Yesu jwaapwagila, “Nzowania lilenganu lengi. Mundu jumu mwana litui japandiki mizabibu mu litui, juliyongulaki ua litui leheli, jwahembiki libomba lukuminyi zabibu, jwasenga kindamba kilasu sukulonde. Ndi jilibesiki kwa bandu baalema, mweni jwajenda ku ndema jukutali. \v 34 Masoba gukuhusa egahika, jwaatuma atumika baki kwaaka bandu baalema bala, ili kujuku lipungu laki kuhuma kwa yeahusika. \v 35 Bandu baalema bala baakamula atumika bala, jumu batenda kunndapu, jongi batenda kunkoma na jongi bunndapula na malibu. \v 36 Mundu jola jwaatuma kabee atumika bangi, bingi kupeta babalonguli bala. Baalema bala bababesa lituhi baatendila ngati bangi bala. \v 37 Mwisuwe antuma mwana waki koni jwaka wasalia, ‘Mwana wangu biitenda kunzoanela.’ \v 38 Lakini baalema bala pabumbona mwana waki, balongalania beni kwa beni, ‘Jonzo ndi nndisi waki, tunkomaji ili twiilisa litui lenu!’ \v 39 Ndi bunkamula nukumpia kunza ji litui li mizabibu lela, nukunkoma. \p \v 40 “Henu, munilitui li mizabibu pajwihika, jwaatenda boo bandu baalema bala?” \p \v 41 Bombi bunzibua, “Kye jiitenda kwakoma bandu abaja haba, ni litui lee jaapekiya bandu bangi litui nabombi bambaguliya zabibu mu masoba gukuhusa.” \p \v 42 Ndi Yesu jwaapwagila, “Boo, ngasemwasomiki lijambu heli mu Maandiku gaka Sapanga? \q ‘Lilibu le bilikana bandu baasenga \q henu ndi lenieli lilibu lelipalika kuba lunsingi kupeta goka. \q Lijambu hale lihuma kwaka Sapanga, \q nalombi lisangasa ngamaa kwitu.’ ” \p \v 43 “Henu numpwagi, Ukolongu waka Sapanga biitenda kukwepatu kwinu na kwaapeke bandu bangi babagahenga gagunndengane Sapanga.” \v 44 Jojwiiabukia panani ji lilibu heli jwitenda kutunuka ipandiipandi, ana lunhabuki mundu jokapi, jwitenda kupondeka. \p \v 45 Aka agolu akolongu pamu na aka Afalisayu pabajogwa malenganu gaki, bamanya Yesu jwabia jwaapwaga bombi. \v 46 Henu babia ataputa indela jukunkamu, lakini baajogupa bandu ndaba bombi buholaliya Yesu ndi mlota waka Sapanga. \c 22 \s Tipati ja posu ja ndoa \r Luka 14:15-24 \p \v 1 Yesu jalongila nabu kabee kwa malengano nukupwaga, \v 2 “Ukolongu u kunani kwaka Sapanga gulengana na Bambu nkolongu jumu ehantendila mwana waki tipati ga posu ja kutola mmbomba. \v 3 Ndienu jaatuma atumika baki bakaakema bajwaakokiki ahika pa tipati, lakini bajaakokiki bala batenda kukana kuhika. \v 4 Ndienu jatuma kabee atumika bangi japwaga, ‘Mwaapwagila banaakokiki bala, ndeliki posu ja tipati, nzinziki likambaku la ng'ombi na ng'ombi yengi yeikendiki, nakila sindu kibii sapi. Nhikaniya ku tipati ga posu ja kutola mmbomba.’ \v 5 Lakini bandu bala batenda kusonzoa, kila mundu jajenda kulihengu laki, jongi kulituhi laki na jongi jajenda kukuhemalesa nukulombase hindu yaki. \v 6 Bangi baakamula atumika bala baalapula na kaakoma. \v 7 Bambu nkolongu jola jatenda kuyoma. Jaatuma alonda baki bakaakoma bandu babakomiki atumika baki bala, nukugujosa mwotu musi wabu. \v 8 Ndienu jaapwagila atumika baki, ‘Tipati ja posu ju kutola mmbomba jabii sakaka, lakini banaakokiki ngasebapalika kuhika. \v 9 Ndienu nzendaniya pa maagobukanu mwakakema bandu boka bamwaabona, akahika pa tipati ga posu ju kutola mmbomba.’ \v 10 Atumika bala babokaniya, bajendaniya mwindela, baaleta bandu boka babaakolila, ba asapi na abaja. Nanyumba ja tipati jatweli bandu ngamaa. \p \v 11 “Bambu nkolongu ejajingala nakabona ageni, ambona mundu jumu, ngase juweti ingobu ya tipati ga posu ju kutola mmbomba. \v 12 Bambu nkolongu andalukiya, ‘Nkose, gujingi boo mombo bila ingobu ja ndoa?’ Lakini jombi jatama kinunu. \v 13 Henu bambu nkolongu jaapwagila atumika baki, ‘Munkonga mu magolu numumaboku mukundekala kunza kulwii. Hoku kwiibiya kilelu nukupola minu.’ ” \p \v 14 Yesu jajomuliya kupwaga, “Bingi baakokiki lakini baahaguliwi asokopi.” \s Kulepa kodi \r Maluko 12:13-17; Luka 20:20-26 \p \v 15 Afalisayu bajendaniya, bataputa indela jukumpendake Yesu kwa malobi gaki. \v 16 Ndienu baatuma banafunzi babu pamu ni kikundi saka Helodi kwaka Yesu, bumpwagila, “Mbola, tumanyiki weapa gupwaga sakaka, naweapa gubola sapi indela jaka Sapanga, bila kujogopa bandu apwagakii, ndaba ngasegulingali pamiu jaka mundu. \v 17 Henu utupwagila, boo weapa gubona bole? Boo sapi lee au nga sapi kulepa kodi kwaka nkolongu juku Loma jobunkema Kaisali?” \p \v 18 Yesu jugumanyiki mpangu wabu uliyaa henu jalalukiya, “Mwanganya monkopake mwamboni ndaba jaki nndenda kumbendakela? \v 19 Nangia hoti lingengalema lu lupija lukulepe kodi!” \p Nabombi bumpekia lingengalema lu lupija. \v 20 Yesu jalalukiya, “Pamihu apa na lihina alee laka nyanye?” \p \v 21 Bapwaga, “Jaka Kaisali Nkolongu juku Loma.” \p Apalapa Yesu jaapwagila, “Henu yaka Nkolongu juku Loma mupekia Nkolongu juku Loma na yaka Sapanga mupekia Sapanga.” \p \v 22 Pabajowana ganiaga, basangii ngamaa, bundeka nukubokane. \s Kuyoka kwa bandu bawii \r Maluko 12:18-27; Luka 20:27-40 \p \v 23 Lisoba leheli, aka Asadukayu bangi, baapwaga bawi ngase ayoka, bunzendila Yesu. \v 24 Bapwaga, “Mbola, Musa japwaga mundu jojutoguliki ana juwii sanga kundeka mwana, kupalika nnuhuna waki anzukua mmbomba jowii alome ili ampapila mmbeli waki we jola bana. \v 25 Henu, pitu pani abii akalongu saba. Nkolongu jatoi mmbomba nakuwa, ndaba ngasejapatiki mwana, mbomba we jola antola nnuhuna waki. \v 26 Sindu aselase supitila nnuhuna waki wa pili na watatu mbaki wa saba. \v 27 Mwisuwe mmbomba jatenda kuwa. \v 28 Henu, lisoba lukuyoka mmbomba we jola jibiya nhwanu wakanyanye? Ndaba boka saba babiya antoi.” \p \v 29 Yesu jaapwagila, “Mwanganya nkose ndaba ngase mugamanyi Maandiku gaka Sapanga wala makili gaka Sapanga. \v 30 Ndaba bandu bawii ebiyoka ngabitoguleki wala kutola, ila biibiya ngati atumi bu kunani kwaka Sapanga. \v 31 Lakini lijambu lukuyoka kwa bandu ba wii, boo, ngasensomiki gaju mpwagila Sapanga? Jwapwaga, \v 32 ‘Nepani na Sapanga waka Ibulahimu, Sapanga waka Isaka na Sapanga waka Jakobu.’ Jombi nga Sapanga ba bandu bawii ila Sapanga wa bandu babi bomi.” \p \v 33 Nsambi wa bandu gola ewajoana gala, basangii ngamaa mabole gaki. \s Lilagisu likolongu \r Maluko 12:28-34; Luka 10:25-28 \p \v 34 Afalisayu ebajowana Yesu jabiya jatamisi kinunu Asadukayu, baketangana pamu. \v 35 Jumu wabu, jabiya mbola wa malagalaki, jalenga kundaluki Yesu sukumpendake. \v 36 Andalukiya, “Mbola, nhilu boo gogubii nkolongu mumalagalakila?” \p \v 37 Yesu japwaga, “Gumpala Bambu Sapanga waku kwa mwoju waku woti, na kwa loho jaku joti na kwamalangu gaku goti. \v 38 Gongo ndi nhilu nkolongu kabee ndi jejilongule. \v 39 Jejipwata ndi jenze, ‘Gumpala nnzaku ngati eulipai wamwete.’ \v 40 Malagalaki goti gaka Musa na mabole ga alota baka Sapanga gahobale mihilu mibeli heji.” \s Bandu bundongale Kilisitu Nkombosi \r Maluko 12:35-37; Luka 20:41-44 \p \v 41 Afalisayu pabaketangana pamu, Yesu jalalukiya, \v 42 “Mwanganya mumbona boo, Kilisitu Nkombosi? Boo, jombi mwana waka nyanye?” \p Bombi bapwaga, “Mwana waka Daude.” \p \v 43 Yesu jaapwagila, “Henu kubiboo Daudi we kwa makili ga Loho jaka Sapanga ankema jombi Bambo? Pajwapwaga, \q \v 44 ‘Bambu apwagila Bambu wangu, \q tama pamba upandi wangu uku malele, \q mbaki panaabeka abaja baku pai ja magolu gako.’ \v 45 Ana Daudi ankema Kilisitu Nkombosi ‘Bambu,’ henu kuwesikana boo jubiya mwana wake?” \p \v 46 Ngamundu jokapi jojajibua lilobi. Toka lisoba leheli ngamundu jojalenga kundaluki lijambu lokapi. \c 23 \s Nzepana na abola ba Malagalaki na aka Afalisayu \r Maluko 12:38-39; Luka 11:43, 46; 20:45-46 \p \v 1 Ndipala Yesu jugupwagila nsambi wa bandu pamu na banafunzi baki. \v 2 “Aka abola ba Malagalaki na Afalisayu ndi bababi nu uwesu gukubola Malagalaki gaka Musa. \v 3 Ndienu nzetakiya nukuhenga goka gabumpwaji kuhenga. Lakini mwiipwata mahengu gabu, ndaba ngaseahenga gala gabundandi. \v 4 Bombi akonga misigu jejitopiki nakatweka bandu mwamabega gabu, koni beni ngaseapai kulangi hata lukonzi nukutondabe. \v 5 Bombi ahenga majambu gabu goka ili abonikana kwa bandu. Awata hipandi ikolongu yiingobu yeahandiki Malagalaki gaka Musa nukujonzuke ulasu wi ingobu yabu. \v 6 Apala kutama ku tipati iteu ya sapi nu munyumba jukuketangane Ayaudi apala kutama iteu ya palongo. \v 7 Apala kulamukiwa mu maguliu, kabee apala bandu baakema, ‘Mbola.’ \v 8 Lakini mwanganya baankema ‘Mbola,’ ndaba mmbii nu mbola jumu pee, nu mbanganya mwaboti mwa kikilongu. \v 9 Wala mwankema mundu jokapi pani pundema, ‘Atati,’ ndaba mmbii na atati bamu, ndi baabi kunani kwaka Sapanga. \v 10 Wala baankema ‘Akilongosi,’ ndaba mmbii ni kilongosi jumu pee, ndi Kilisitu Nkombosi. \v 11 Jojubi nkolongu kati jinu jupalika kuba ntumisi wino. \v 12 Jokapi jojulibeka nkolongu biitenda kunhulu, na jokapi jojilihulu ammbeka nkolongu. \s Yesu julakali lijambu lukulikopake wa amboni \r Maluko 12:40; Luka 11:39-42, 44, 52; 20:47 \p \v 13 “Musimukiboni mwaka abola ba Malagalaki na aka Afalisayu! Mo mulikopake mwa amboni! Ndaba mwapungi bandu nndyangu ukujingi mu ukolongu ukunani kwaka Sapanga, na mwabeti ngasenzingii momu, wala ngasemwaajetakale bandu baapala kujingi ajingala.” \v 14 “Musimukiboni mwaka abola ba Malagalaki na Aka afalisayu mo mulikopake mwa amboni! Mwaanyaga aka mbomba baawii alomi babu hindu yabu, nukukopake mwa bandu baamboni sukuloba sala nasu. Henu mwitemuliwa ngani. \p \v 15 “Musimukiboni mwa abola ba Malagalaki na Afalisayu! Mo mulikopake mwa amboni! Nnzenda munhanga nu munndema kuhenga mundu jumu jupwata indela jinu jukumpwata Sapanga. Namuupatiki muhenga juwesa kujenda kumwotu wanga kususuka mala pabeli ngani. \p \v 16 “Musimukiboni mwaka kilongosi banga linga! Mwanganya mpwaaga, ‘Mundu najulapiki kwa Nyumba jaka Sapanga, kuliga jee kola nga sindu, ila najulapiki kwa zahabu yu Nyumba jaka Sapanga kuliga kwekola kwiibiya na makili.’ \v 17 Mwanganya mwang'ang'a mwangakulinga! Saa sekibi sapi nakanope, zahabu au Nyumba jaka Sapanga jejihenga zahabu jibiya ja sapi. \v 18 Kabee mpwaaga mundu najulapiki kwa mesa jukupiiki litambiku nga sindu, lakini najulapiki kwa matambiku gaabei panani ji litambiku, kilapu sesela suunkamu mweni. \v 19 Mwanganya mwangalinga! Saa sekibi sapi ngani, boo matambiku au mesa jukupiiki litambiku leligahenga matambiku gabia ga sapi? \v 20 Henu, jojulapa kwi litambiku jukuba julapiki pa mesa jukupiki litambiku, na sokapi seabei panani jaki. \v 21 Jojulapiki kwa Nyumba jaka Sapanga jukuba julapiki kwa nyumba heji na kabee jukuba julapiki kwa jojutama nkati ja nyumba jaka Sapanga heji. \v 22 Najojulapa kwa kunani kwaka Sapanga, julapa kwi kiteu su ubambu saka Sapanga na kwaka Sapanga sejutami. \p \v 23 “Musimukiboni mwaka abola ba Malagalaki na Afalisayu mwe mwilikopake mwa amboni! Mwaalepesa bandu pandu pamu pa komi ya hindu isoku, ngati manyoi gaganungi sapi, binzali na kalafu na ndimbalila, lakini nkotoka kukamu majambu makolongu ga Malagalaki, kuhenga gajwagapai Sapanga na kuba ni ikia nu kunhobale Sapanga. Ananhengiki haga na mwikotoka na gangi haga. \v 24 Mwakikilongosi mwangakulinga! Mmboa lunzenzema musindu sakunywa sinu, lakini mukimila kinyama sebikikema ngamia! \p \v 25 “Musimukiboni mwaabola bamalagalaki na Afalisayu! Mwenkopake mwaamboni mwanganya! Nngoloo nzipuli ni kibega kunza lakini mukuleka nkati kutweli hindu yempatiki kukukwepatu nuusoju. \v 26 Weapa mfalisayu jwangalinga! Gulonguliya oti kugolo nnzipuli nkati nikibega, ndienu kunza kwiibiya sapi. \p \v 27 “Musimukiboni mwaabola bamalagalaki na Afalisayu! Mo mulikopake mwaamboni! Mbii ngati matenge gaapaki langi nhuu, gagabonikana ga sapi sakunza, lakini nkati gatweli maupa ga bandu na kila sindu kibaja. \v 28 Ahelahe na mwanganya mbonekana na bandu kwa kunza nnhenga gajupala Sapanga, lakini nkati jii mwaabaja nu usapu wa kila namuna. \s Kutemuliwa kokuhika \r Luka 11:47-51 \p \v 29 “Musimukiboni mwaabola ba Malagalaki na Afalisayu momlikopake mwaamboni na mwaabaja! Nzengale matenge ga alota baka Sapanga nu kugapamba matenge ga bandu bababi baamboni. \v 30 Mpwaga, ‘Ana twepani twakabia masoba gaka hoku bitu nga twakajongini nabu kwaakoma alota baka Sapanga!’ \v 31 Henu nndangi mwabeti ndi mwa bana babaakoma alota baka Sapanga. \v 32 Hena, nhendilia kuhenga batumbulia kuhenga aka hoku bii! \v 33 Mwanganya majoka ni kibeleku si lijoka! Nhwesa boo kukijepa kutemuliwa ku mwotu wangakususuka? \v 34 Henu nundete alota baka Sapanga, bandu babii na malangu na abola. Bangi babu mwitenda kaakoma na bandu bangi mwiitenda kwaabambali pu nsalaba, na bangi mwaalapula iboku munyumba yinu yukuketangane Ayaudi nakaabenga kuhuma mmusi gumu kujenda mmusi gongi. \v 35 Sapanga jammbona mwa bandu biliya ndaba mwaakomiki bandu boti ba amboni, toka kukomeka kwaka Abeli mundu jwa amboni jola mbaka kukomeka kwaka Zakalia mwana waka Balakia jomunkoma pikilanda ja Nyumba jaka Sapanga na mesa jukupiki litambiku. \v 36 Numpwagi sakaka, kibeleku senze kitenda kutemuliwa ndaba ja majambu ganga. \s Yesu jaapai bandu buku Yelusalemu \r Luka 13:34-35 \p \v 37 “Mwabandu buku Yelusalemu! Mwabandu buku Yelusalemu! Mwanganya mwaakoma alota nakalapu malibu babatumiki kwinu, natokuli ngamaa kwaabeka pamu bana binu ngati ingoku eijobate ibana yaki kwa mapapati gaki lakini mwanganya ngasemwapaile. \v 38 Henu nyumba ji jaka Sapanga bijilei lihami. \v 39 Numpwaji ngamwimoni kabee mbaka lisoba lemwipwaaga, ‘Jupengilika jojuhika ku lihina laka Bambo.’ ” \c 24 \s Yesu julongale kubomboka kwa Nyumba jaka Sapanga \r Maluko 13:1-2; Luka 21:5-6 \p \v 1 Yesu japita pa Nyumba jaka Sapanga, pajabiya jakajenda, banafunzi baki bunzendila, nukulangi Nyumba jaka Sapanga easengiki. \v 2 Yesu jaapwagila, “Boo, mgabona le manyumba gangane. Numpwagi sakaka ngalihigali lilibu panani ji lilibu lengi, kila lilibu liihabuliwa pai.” \s Babumpwata Yesu biing'alika ngamaa \r Maluko 13:3-13; Luka 21:7-19 \p \v 3 Yesu pajabii jutemi panani ji Kitombi si Mizeituni, banafunzi baki bunzendila pa kajika bundalukiya, “Tupwagila majambu haga gipitila lile? Na nginyuli boo jewilangia kuhika kwaku na mwisu upundema pane?” \p \v 4 Yesu jajibua, “Nnzepana mundu jwankonga. \v 5 Ndaba bandu bingi bihika ku lihina langu koni apwaaga, ‘Nepani ndi Kilisitu,’ nabombi baakonga bandu bingi. \v 6 Mwijowana ngondu na majambu ga ngondu, lakini mwijogopa. Ndaba ganiaga gapalika kupitila hoti, lakini mwisu upundema wakona ngaseguhikike. \v 7 Musi gumu guikomana na musi gongi, ukolongu gumu gwikomana nu ukolongu gongi. Kwiibiya ni ling'ai li inzala ni kililima kila pandu. \v 8 Haga goti gibiya ngati utumbuli gulipyanda ukubeleka mwana.” \p \v 9 “Ndienu bantenda kunng'anambuka nukunng'alisa nu kunkoma. Bandu boti bupunndema bansukila ndaba jukunhobale nepani. \v 10 Masoba ge haga bandu bingi biikotuka kuhobale, biing'anambukana nu kusukiana. \v 11 Biipitila alota bingi biisoli, nakaakonga bandu bingi. \v 12 Ndaba jukujonzukeka ubaja ngani, upali wa bandu bingi gwiitenda kupongoo. \v 13 Lakini jojwihinakaliya mbaka pamwisu ndi jojikombuliwa. \v 14 Lijambu la Amboni lende lu ubambu ukolongu waka Sapanga liilandiwa kwa bandu boti punndema ili bilijowana nukulibona bandu boti. Ndienu mwisu upunndema pagwihika.” \s Liyomisu lukuhalabana \r Maluko 13:14-23; Luka 21:20-24 \p \v 15 “Pamwibona ‘Liyomisu Lukuhalabana,’ lejalongila mlota waka Sapanga Danieli, lijemiki pandu pa sapi pa Nyumba jaka Sapanga, jojusoma jumanya maana jaki.” \v 16 Ndienu bandu baabii ku Yudea atilila kuitombi. \v 17 Jojubii kunani ja nyumba jaki juhuluka nu kutila bila kujuku sindu mu nyumba jaki. \v 18 Jojubi ku litui jwiikelabuka ku nyumba kujuku ingobu yaki. \v 19 Bing'alika ngamaa aka nyongo bini hitumbu na bajongesa mu masoba ge haga! \v 20 Mundoba Sapanga ili kutila kwinu kwikuba mu masoba gi kipepu au Lisoba lu Kupomulela! \v 21 Ndaba kuibiya na mang'aliku makolongu ngasekuwahiki kupitii tumbuka kubombeka kunndema mbaka lelenu, na ngagipiti kabee mang'aliku makolongu ngati haga. \v 22 Ana masoba haga nga gakapungiswi, nga mundu jojakalama, lakini ndaba ja bandu bahaguliwi, Sapanga jupungwisi masoba ge haga. \p \v 23 “Ndienu, mundu najumpwagi lisoba heli, ‘Linga, Kilisitu Nkombosi jubi pamba’ au ‘Jubi palapa,’ mwihobalela. \v 24 Ndaba biipitila aka Kilisitu biisoli na alota biisoli. Nabombi biihenga nginyuli ngolongu na ndonduke ili kwaakonga bandu kuwesikana hata bahaguliwi na Sapanga. \v 25 Nzowaniya! Nongule kumpwagi lijambu hale kabula masoba kuhika.” \p \v 26 “Henu mundu jokapi najumpwaji, ‘Kilisitu Nkombosi jubi kulukoba,’ mwiijenda hoku, au ‘Nndinga jujobiki nkati,’ mwihobale. \v 27 Ndaba Mwana waka Mundu kwiibonika ngati unang'anu wikitobi hegunang'ana kunani, kuhuma upandi golipiti lyoba mbaka upandi golijingii lyoba.” \p \v 28 Ndaba pokapi pakibii sindu sekiwii ndi paketangana ijuni yebiikikema tai. \s Kuhika kwaka Mwana waka Mundu \r Maluko 13:24-27; Luka 21:25-28 \p \v 29 Apalapa masoba haga egiipeta, liyoba baalijegala lwii, na mwehi ngawinang'ane, na ndondu yiiabuka kuhuma kunani kwaka Sapanga na makili ga hindu yeibii kunani gitenda kunyuka. \v 30 Ndienu nginyuli yaka Mwana waka Mundu jiibonikana kunani, na bandu bupunndema biitenda kulobalake, bandu bammbona Mwana waka Mundu juhika mu maundi kunani kwaka Sapanga pamu na makili nu ukolongu wingi. \v 31 Sauti ngolongu ja mapenega jiitenda kujowaneka najombi jaatuma atumi baki bu kunani kwaka Sapanga, baabeka pamu baahaguliwi bala kuhuma pandi yoti yu punndema, kuhuma nndema joti. \s Malenganu gu nkongu nkoju \r Maluko 13:28-31; Luka 21:29-33 \p \v 32 “Mulibola lilenganu lende kuhuma mu nkongu wu ntini. Mambandi gaki pagatumbuli kuba gundepwani nukutunduli mahamba, mmanya kuegale kuhusa ilebi. \v 33 Ahelahe pamwagaabona goti haga mmanya muda guegali. \v 34 Numpwagi sakaka, kibeleku senze ngakikui kabula ja majambu ganga kupiti. \v 35 Kunani kwaka Sapanga na nndema yoti kwiitenda kupeta lakini malobi gangu ngagiipeti.” \s Ngamundu jojumanya lisoba wala lisaa \r Maluko 13:32-37; Luka 17:26-30, 34-36 \p \v 36 “Ngamundu jojumanyiki lisoba wala lisaa, hata atumi bu kunani kwaka Sapanga wala Mwana, ila pee Atati kajika. \v 37 Ngati ekwabii mu masoba gaka Noa, ndi ekwibiya ejwihika Mwana waka Mundu. \v 38 Ndaba masoba haga kabula jukutwele masi punndema bandu akubika akakula na kunywa, atogulika nukutola aka mbomba, mbaka lisoba Noa pajajingala munhwatu nkolongu gobugukema safina. \v 39 Bombi ngasebamanyiki siipitila kii mbaka masi pagatwelila punndema nakajola boti. Hela ndi ekwibiya pajihika Mwana waka Mundu. \v 40 Masoba gegala bandu abeli biibiya ku lituhi, jumu biitenda kunzuku najongi biitenda kundeka. \v 41 Aka nyongo abeli biibiya apola kilebi, jumu biitenda kunzuku na jongi biitenda kundeka. \v 42 Ndienu, ntama mihu ndaba ngasemmanyiki lisoba boo pajwihika Bambu winu. \v 43 Lakini nkombuka lijambu lende, ngati mwana nyumba ejwakamanyiki lisoba mwii pajihika, jakabiya jutemi mihu, wala ngajikijilei nyumba jaki akonyula. \v 44 Ahelahe nanamu mliandia ndaba Mwana waka Mundu juihika mulisaa langa kulimanya mwanganya.” \s Ntumisi jojihobaleka na jwanga kuhobaleka \r Luka 12:41-48 \p \v 45 Yesu jaendaliya kupwaaga, “Boo, ntumisi jwaa jojwiihobalika na jwana malangu? Ndi ntumisi jola bambu waki joambeka jwaajemaliya atumisi bangi mu nyumba jaki na kaapeke posu jaki mu masoba gake. \v 46 Mbanga mtumisi jola jojuwe bambu waki pajihika ankolila jakahenga hela. \v 47 Numpwagi sakaka, bambu hoju ammbeka ntumisi hoju jujemaliya hindu yaki yoti. \v 48 Lakini ana ntumisi hoju juliya najilipwaji mweni mmwoju waki, ‘Bambu wango juseliwa kuhika.’ \v 49 Ndipala jiitumbuliya kwaalapu atumisi ajaki, nukutumbuli kula na kuywa pamu na alepi. \v 50 Bambu waki jwihika lisoba langa kulihobale ni lisaa langa kulimanya. \v 51 Ndienu andapula liyaa ntumisi wehoju nukumbeka mulikundi la bandu babilikopake ba amboni, hoku kwiibiya kilelu nukupola minu. \c 25 \s Lilenganu laka aka kamwali kome \p \v 1 “Masoba ge haga, Ukolongu ukunani kwaka Sapanga gulengana na aka kamwali komi babajukua taa yabu, nukujenda kunzopa bambu ndoa. \v 2 Aka mbomba nhwanu kati jabu babi ang'ang'a na aka kamwali nhwanu bangi babii bana malangu. \v 3 Aka kamwali ang'ang'a bala bajukua taa yabu, lakini ngasebatogwi mahuta. \v 4 Lakini aka kamwali bana malangu bala bajukua lisupa lelibii na mahuta pamu na taa yabu. \v 5 Bambu ndoa jwaseliwi kuhika, henu aka kamwali bala boka batenda kupotoka nulugonu, nukugone. \p \v 6 “Pamaiku kwabiya na keleli, ‘Nzumukaniya, bambu ndoa jutenda kuhika!’ Mpitaniya kunza mukunzopaje. \v 7 Aka kamwali bala bajumukaniya, bapambakiya taa yabo. \v 8 Aka kamwali ang'ang'a bala baapwagila aka kamwali bana malangu bala, ‘Mtuponguliya mahuta ginu kidogo ndaba taa hitu itenda kususuka.’ \v 9 Lakini aka kamwali bana malangu bala bapwaga, ‘Ngagututosi twabeti na mwanganya! Nambanga nzenda kwa bandu baalombesa mahuta mwakalombaje!’ \v 10 Ndienu aka kamwali ang'ang'a bala pabajenda kulomba mahuta, bambu ndoa jatenda kuhika, aka kamwali bababi ajiandii bala, bajingala pamu najombi mu nyumba ja tipati ga ndoa, nu nndyangu batenda kuupunga. \p \v 11 “Monikatae aka kamwali ang'ang'a bala batenda kuhika, bakema, ‘Bambo, bambo, tuoguliya nndyango!’ \v 12 Lakini jombi jajibua, ‘Numpwagi sakaka, ngasenummanyi mwanganya.’ ” \p \v 13 Ndipala Yesu jwaapwagila, “Ntama mihu heno, ndaba ngasemmanyi lisoba wala lisaa Mwana waka Mundu pajihika.” \s Lilenganu la atumisi atatu \r Luka 19:11-27 \p \v 14 “Ahelahe Ukolongu ukunani kwaka Sapanga gulengana na mundu jojupiti kutali, nakakema atumisi baki nakapeke hindu yaki ajemalya. \v 15 Ampekia kila jumu kulengana nu uwesu waki, jumu mipuku nhwanu wa mangengalema gu lupija, najongi mipuku mibeli na jongi mpuku gumu, namweni jajenda kutali. \v 16 Joampekia mipuku nhwanu jola jahengila lihengu mangengalema ju lupija lola najapata mipuku jengi nhwanu ja mangengalema ju lupija. \v 17 Joampekiya mipuku mibeli ja mangengalema ju lupija jola najombi jahengila lihengu nukupata mipuku jengi mibeli ja mangengalema ju lupija. \v 18 Lakini joampekia mpuku ulupija gumu jola, jajenda kuemba libomba pai nukuhiya mpuku ulupija lwaka bambu waki.” \p \v 19 “Egapeta masoba gingi bambu jola jatenda kukelabuka, jatumbuliya kubalanga lupija pamu nabu. \v 20 Ntumisi jojajopiki mipuku jamangalema ju lupija nhwanu jahika nukuleta mipuku jengi unhwano. Japwaaga, ‘Bambu wambeki mipuku nhwanu ju lupija mbatiki mipuku jengi nhwanu.’ \v 21 Bambu waki apwagila, ‘Gutei sapi ngamaa, guntumisi wa amboni na woguhobaleka, guhobaliki kwa hindu hisoku, nagupekiya kujemale mali gingi ngani. Hika gutoguliya pamu na bambu waku.’ \v 22 Ntumisi jwana mipuku mibeli ju lupija jahika nukupwaga, ‘Bambu gwambeki mipuku ju lupija mibeli. Nane mbatiki mipuku jengi mibeli ju lupija.’ \v 23 Bambu waki apwagila, ‘Gutei sapi ngamaa, guntumisi wa amboni na weguhobaleka, guhobaliki kwa hindu hisoku nane nagupekia gujemaliya mali gingi ngani. Hika gutoguliya pamu na bambu wako.’ \v 24 Ndienu jahika ntumisi jojajopa mpuku gumu gu lupija jahika nukupwaga, ‘Bambu nugumanyi weapa wa mundu mbaja, guhusa panga kupanda nu kukusanya panga kukweta imbejo. \v 25 Najogopa, najenda kuhiya mpuku ulupija lwaku pai jilibomba nukuyelale. Jukua henu mpuku ulupija lwaku.’ \v 26 Bambu waki ampwagila, ‘Weapa guntumisi uliya nu umpipu! Gumanyi nepani nihusa panga kupanda, kabee ngusanya panga kukweta namweti. \v 27 Henu wakabeka mpuku u lupija lwaku kwa bandu baabeka lupija ili panakakelubuka nakajukua lupija lwangu na longi lolujonzukiki. \v 28 Ndienu munnzopa mipuku ju lupija lwe holu mukumpekia jwana mipuku ju lupija komi jela. \v 29 Ndaba jojubi na sindu buntenda kunzonzukela. Lakini jwanga na sindu hata sela sejubinaku nasombi biitenda kunzopa. \v 30 Ntumisi wehoju jwangakujonzuke lupija! Mundekala kunza kulwii! Hoku kwiibiya ni kilelu nu kupola minu.’ ” \s Kutemuliwa kwa mwisu \p \v 31 “Mwana waka Mundu pajihika mu ukolongu waki pamu na atumi baki bu kunani kwaka Sapanga, papuje jiitama panani ji kiteu saki su ubambu sekibii nu ukolongu. \v 32 Bandu boti bupundema biiketangana palongi jaki, najombi jwaabaganisa bandu ngati nndimi ejagabaganisa makondoo ni imbui. \v 33 Jaabeka makondoo ndi bandu baamboni upandi waki uku malele na imbui ndi bandu baliya upandi wa mangega. \v 34 Ndienu Bambu nkolongu jaapwagila baabii upandi ukumalele bala, ‘Nhikannya mwanganya mompengaliwi na Atati bango, nnzopa ukolongu gobuguhandi ndaba jinu tumbuka kubombeka nndema. \v 35 Ndaba nabii ninzala mwanganya mwambekia posu, nabii nanywita mwanganya mwambekia masi, nakabii nungeni mwanganya mwandenda kunyopa kunyumba jii, \v 36 ngase nabii niingobu mwanganya mwambekiya ingobu, nabii nungonzu mwanganya mwahika kuninga, nabii kukipungu mwanganya mwahika kuninga.’ \v 37 Ndienu bandu ba mboni bundalukiya nkolongu, ‘Bambo boo, tugubona lii gubii ni inzala natwepani tugupekya posu au wabii lii na nywita na twepani tukupekya masi gakunywa? \v 38 Boo lile tugubona gungeni natwepani twatenda kugujopa au ngasewabii ni ingobu natwepani twatenda kuguwatika? \v 39 Boo lii wabii gungonzu natwepani twahika kugulinga au lii wabii kukipungu Natwepani twahika kugulinga?’ \v 40 Nkolongu japwaga, Numpwaji sakaka, kila sindu semuntendila jumu jwa alongu bango asoku, nndendila nepani.” \p \v 41 “Ndipala jaapwagila bababi upandi waki ukumangega, ‘Mmbokaniya palongi jangu mwanganya mwembiii na yambamba! Nnzendananiya kumwotu wanga kususuka wa yaka petapeta go baandali Lijobi na atumi baki. \v 42 Ndaba nabii ni inzala ngasemwambeki posu, nabii na nywita ngasemwambeki masi gakunywa. \v 43 Nabii nungeni ngasemwanyopiki kunyumba jii, ngasenabii niingobu ngase mwambeki ingobu nabii nungonzu, kabee nabii numpugwa mwanganya ngase mwahikiki kuninga.’ \v 44 Ndienu nabombi bapwaga, ‘Bambu, lii tugubona gubi ni inzala na nywita, wabii gungeni au ngase wabii ni ingobu wakabii gungonzu au gumpugwa natwepani ngase tugujangatilee?’ \v 45 Bambu nkolongu jwajibua, ‘Numpwagi sakaka, kila pankanika kunzangati jumu jwanga kumanyikana, nkanika kunyangati nepani.’ \v 46 Ndienu bamba biijingala mwa mang'aliku gukutemuliwa ga yaka petapeta, lakini bandu baamboni haba bijenda kuwomi wa masoba goha.” \c 26 \s Majetangane guku nkoma Yesu \r Maluko 14:1-2; Luka 22:1-2; Yohana 11:45-53 \p \v 1 Yesu pajajomula kupwaga haga goti, jaapwagila banafunzi baki, \v 2 “Mmanyiki egipeta masoba mabeli gibiya tipati ja Pasaka, Mwana waka Mundu bankamula ili bumbambaliya pu nsalaba.” \p \v 3 Masoba ge haga agolu akolongu na aseja ba bandu baketangana pamu pa sengu jaka Kayafa, jojabii nngolu nkolongu. \v 4 Bataputa indela juu ujanza juku nkamu Yesu nunkukoma. \v 5 Lakini baamua lijambu lee liihengeka lisoba la tipati ja Pasaka, ili bandu biileta puju. \s Yesu bumpaki mauta gaganungi ku Betania \r Maluko 14:3-9; Yohana 12:1-8 \p \v 6 Yesu pajwabii ku Betania, mu nyumba jaka Simoni joandamisa ugonzu ukuleleka, \v 7 mmbomba jumu anhikila koni jutogwi lisupa lealenganisi kwi lilibu lebilikema alabasita lelatweli mahuta gaganungali gabei ngolongu, anzitila Yesu kumutu pajabiya jukula posu. \v 8 Banafunzi baki ebabona hela basuki nukupwaga, “Ndaba ja kii kuhoa mahuta hela? \v 9 Mahuta ge haga bakalombisa kwa bei ngolongo, lupija lwe bakaapekia aka kapuku.” \p \v 10 Yesu jagamanyiki mawasu gabu jaapwajila, “Ndaba jakii munsumbu nyongo jonzo? Jombi juhengiki lijambu la amboni ngamaa. \v 11 Aka kapuku mmbinaku masoba goha lakini ngamwikubi na nepani masoba goha. \v 12 Nyongo ajo pajanyegi mahuta gaganungi jabiya juandaa nhyega jango ndaba jukujitaga. \v 13 Numpwagi sakaka, pokapi pundema pabiilandila Lijambu la Amboni, sejuhengiki nyongo jonzo biilandila sukunkomboka jombi.” \s Yuda jujetake kung'alambuka Yesu \r Maluko 14:10-11; Luka 22:3-6 \p \v 14 Ndienu jumu ja banafunzi komi na abeli jobukema Yuda Isikalioti, jajenda kwaka agolu akolongu, \v 15 jaapwagila, “Mwimbekia sindu boo nanung'anambwiki Yesu?” Bumbalangiya mangengalema makomi matatu gu lupija nukumpeke. \v 16 Tumbuka pala, Yuda jabiya jutaputa mbekenyu jukunng'anambuka Yesu. \s Yesu jukula posu ja tipati ja Pasaka na banafunzi baki \r Maluko 14:12-21; Luka 22:7-13, 21-23; Yohana 13:21-30 \p \v 17 Lisoba lukutumbuli la tipati ga mabumunda ganga kujege amila, banafunzi bunzendila Yesu nukupwagi, “Boo gupala tukuguhandaliya kwako posu ja Pasaka?” \p \v 18 Jombi japwaga, “Nnzendaniya ku musi kwaka mundu jumu mwanalomi mukupwagila, ‘Mbola jupwaga masoba gangu gahegalii. Nepani na banafunzi bangu twikula posu ja Pasaka mu nyumba jaku.’ ” \p \v 19 Ndienu banafunzi bahenga ngati Yesu ejaapwagila, na bombi baandia posu jakula Pasaka. \p \v 20 Ekwahika pakamii, Yesu jakula posu pamu na banafunzi baki komi na abeli. \v 21 Pababia bakakula, Yesu japwaaga, “Numpwagi sakaka jumu wi jwiindenda kung'anambuka.” \p \v 22 Banafunzi baki gwaabiniki mwoju ngamaa, kila mundu jatumbuliya kundaluki Yesu, “Boo, Bambu, nepane lena?” \p \v 23 Yesu jaapwajila, “Jojutobe libumunda laki pamu na nepani mmbakuli ndi jojing'anumbuka. \v 24 Mwana waka Mundu jujenda kuwa, ngati eahandiki mu Maandiku gaka Sapanga. Lakini musijikiboni mundu joang'anumbuka Mwana waka Mundu! Kwiibiya mbanga mundu hoju ejakasindiki kusaliwa.” \p \v 25 Yuda, ndi jojapala kunng'anumbuka andalukiya, “Mbola, boo, nepane?” \p Yesu jajibua, “Weapa gupwajiki.” \s Posu jaka Bambu \r Maluko 14:22-26; Luka 22:14-20; 1Akolintu 11:23-25 \p \v 26 Pababiya bakakula, Yesu jwajukua libumunda, ansengula Sapanga, jamega, jaapekia banafunzi baki japwaga, “Nnzukua mkula, jenze nhyega jango.” \p \v 27 Ndipala jajukua nnzipuli wa divai ja zabibu jwasengula, jaapekia koni jupwaga, “Nkunywa mwaboa. \v 28 Gongo mwai wango wa malagano gogujitika ndaba jakulekake bandu bingi ili alekakiwa mahakau. \v 29 Numpwaji ngangunywi kabee divai ja zabibu mbaka lisoba paniikunywa divai inyai pamu nu mbanganya mu Ukolongu wa Atati bango.” \p \v 30 Ebajomula kujemba nhwambu gu ulumbi, jaboka jajenda ku Kitombi si Mizeituni. \s Yesu julote Petili jwiitenda kunkana \r Maluko 14:27-31; Luka 22:31-34; Yohana 13:36-38 \p \v 31 Ndienu Yesu jaapwajila, “Ikilu ja lelenu, kila mundu musijundenda kundila nukuneka ngati Maandiku gaka Sapanga egapwaga, ‘Nandapula nndimi, nu nsambi wa makondoo wiitenda kupesangana.’ \v 32 Lakini eniiyoka, nandonguliya kujenda ku Galilaya.” \p \v 33 Petili apwagila Yesu, “Hata ngati boka baguleka weapa, nepani nganuguleki.” \p \v 34 Yesu ampwagila, “Nugupwagi sakaka, ikilu jenze kabula ji likongobi kubeka wingana mala pa tato.” \p \v 35 Petili apwagila, “Nganugukane hata nakupalika kuwa pamu naweapa.” \p Na banafunzi bangi boti bapwaga ahelahela. \s Yesu juloba pandu pabapakema Getisemani \r Maluko 14:32-42; Luka 22:39-46 \p \v 36 Ndipala Yesu jajenda pamu na banafunzi baki pandu pabapakema Getisemani, jaapwajila, “Ntamaniya pamba nane nyenda palapa kundoba Sapanga.” \v 37 Anzukua Petili pamu na bana abeli baka Zebedayu bala, jatumbuliya kuhangajika nukumbina mwoju. \v 38 Papuje japwaaga, “Mwoju wangu gubi nuusungu ngamaa gukuegale kuwa. Ntamaniya kelukelu pamu nanepane.” \p \v 39 Jajenda palongi kidogu, jahabuka ukupama nukundoba Sapanga, “Atati bangu, ana kuwesikana, mokia nzipuli ukung'alika gongo kuhuma kwango. Lakini nga ngati embala nepani ila ngati egupala weapa.” \p \v 40 Ndipala ejwaakelubukiya banafunzi baki, jwaaketaniya agoni. Andalukiya Petili, “Boo ngasemwawesiki kukeluki pamu nanepani hata lisaa limo? \v 41 Ntama na nndoba ili mwijingi mu milengu. Loho jipala lakini nhyega ngase jibii namakili.” \p \v 42 Yesu jajenda kabee, jaloba, “Atati bangu, ana kuwesakini nnzipuli gukung'alika gongo gumbeta kutali bila kunywa, ila gagupala weapa gahengika.” \v 43 Pajakelubuka kabee, jaakolila agoni ndaba mihu gabu gabi nulugonu. \p \v 44 Yesu jaaleka, jajenda kabee kuloba mala ja tatu, jaloba kabee ahelahela. \v 45 Ndienu jaajendila banafunzi nakapwaji, “Boo, mwakona nngoni nukupomulela? Nndinga muda guhikiki na Mwana waka Mundu bumpeleka kwa bandu bana mahakau. \v 46 Nnzemaniya, tumbokaniya. Nndingaliya, juhika jola jojing'alumbuka.” \s Yesu buntenda kunkamu \r Maluko 14:43-50; Luka 22:47-52; Yohana 18:3-12 \p \v 47 Yesu pajabiya jakalongila nabu, Yuda jumu ja banafunzi komi na abeli bala, jahika na bandu bingi baatogwi mapanga na ibonga babube babiya ahikiki sukutumwa na agolu akolongu na aseja babandu. \v 48 Yuda jabiya jaapeki nginyuli jukupwaga, “Mundu jonukukumbatiya jola ndi jombi, mukunkamula.” \p \v 49 Yuda anzendila Yesu nukupwagi, “Jambu otii Mbola!” Ndi jwatenda kukumbati. \q \v 50 Yesu jaapwajila, “Nkose, henga seguhikiki kuhenga.” \q Papuje bandu bala bunhegaliya Yesu nukunkamu nukumbeka pai juulonda wabu. \v 51 Jumu ja bandu bababi pamu na Yesu bala jahopula upanga waki andapula ntumisi wa agolu akolongu, nukunseku likutu. \v 52 Yesu ampwagila, “Kelubua upanga waku munhaku waki. Ndaba jokapi jojukoma kupete upanga jiikuwa nuupanga. \v 53 Uhambusi ngasenhwesa kwaaloba Atati bangu anetila hikundi ya alonda komi na abele ba atumisi bu kunani ahika kunyangatila? \v 54 Lakini giitimia boo Maandiku gaka Sapanga ganga gagapwaga majambu ge haga kupalika gapitila?” \p \v 55 Apalapa Yesu jugupwajila nsambi wa bandu bala, “Boo, nhikiki kungamu kwa mapanga niibonga nepani ngati lee jojuhalabana malagalaki gaka Sapanga? Kila lisoba nabii pamu numbanganya pa Nyumba jaka Sapanga nakabolisa, ngasemwangamwi. \v 56 Lakini ganga gapiti ili gaandiki alota baka Sapanga gatimia.” \p Ndipala banafunzi baki bundeka nukutila. \s Yesu palongi ja sengu \r Maluko 14:53-65; Luka 22:54-55, 63-71; Yohana 18:13-14, 19-24 \p \v 57 Babunkamula Yesu bala bumpelika kunyumba jaka Kayafa, nngolu nkolongu, kobaketangini abola bamalagalaki na aka kilongosi. \v 58 Petili ampwata sukutali mbaka paua jaka Nngolu nkolongu. Jajingala nkati jatama pai na alonda ili juwesa kulinga gagiibiya. \v 59 Agolu akolongu na sengu joka bataputa malobi gi isoli ili bunkoma Yesu, \v 60 lakini ngasebapata malobi gokapai, hata ngati bahikiki bandu bingi babapwaga malobi giisoli. Ndipala pamwisu we baika bandu abeli, \v 61 bapwaaga, “Mundu jonzo japwaga, ‘Nhwesa kubombo Nyumba jaka Sapanga nukusenga kabee kwa masoba matato.’ ” \p \v 62 Nngolu nkolongu jajema nukundaluki Yesu, “Boo ngasegubi nu sukupwaga? Boo bandu aba bugutakii ndaba jakikee?” \v 63 Lakini Yesu ngasejapwajiki sindo. Nngolu nkolongu ampwagila, “Nugulapisa kwaka Sapanga jojubi mwomi. Utupwajila anaweapa ndi wa Kilisitu Nkombosi Mwana waka Sapanga!” \p \v 64 Yesu japwaaga, “Weapa gupwaga. Lakini numpwagi mwaboti tumbuka sajenu nukuendalee mwambona Mwana waka Mundu jutemi upandi wa malele waka Sapanga jwana makili, jwihika panani ja mahundi gukunani kwaka Sapanga.” \p \v 65 Pajajowana Nngolu nkolongu malobi haga jajendula ingobu jaki nukupwaga, “Jutenda kutondoka. Ngasetupala mundu jongi juhika kuntakila kabee? Mwabee nzowini ejutondwiki. \v 66 Boo mwanganya mmbona bole?” \p Bombi bajibua, “Jubii na makosa kupalika jukomikaje.” \p \v 67 Ndipala buhunila imata kumihu, nukundapu. Bangi babiya bundapu iganza \v 68 koni bakapwaga, “Wehapa gu Kilisitu Nkombosi! Lotila nya jojugulapwi?” \s Petili ankana Yesu \r Maluko 14:66-72; Luka 22:56-62; Yohana 18:15-18, 25-27 \p \v 69 Petili jabii nkati ja hua. Ntumisi jumu mmbomba anzendila nukumpwagi, “Na wehapa wabii pamu na Yesu mwenei ku Galilaya.” \p \v 70 Lakini Petili jakana palongi jabu jwapwaga, “Ngasemanyiki segumpwaga.” \v 71 Ndienu pajapita kunza, kola ntumisi jongi mmbomba ambona, jaapwagila bandu boti bababi pala, “Mundu jonzo jabii pamu na Yesu juku Nazaleti.” \p \v 72 Petili jakana kabee kukulapa, “Ngasenummanyi mundu ajo.” \p \v 73 Monikatae bandu babajemiki pala bunzendila Petili bumpwagila, “Sakaka weapa ndi jumu wabu, ndaba hata kulonge kwaku kubonikana wehapa guhumi ku Galilaya.” \p \v 74 Ndienu petili jatumbuliya kulilobe yaambamba nukulapa sukupwaga, “Ngasenumanyi mundu ajo!” \p Apalapa likongobi latenda kubeka. \v 75 Petili jakombuka malobi gajwapwaga Yesu, “Kabula likongobi ngaselibekiki wingana mala pa tato.” Ndienu japita kunza koni julela ku usungu. \c 27 \s Yesu bumpeleka kwaka Pilatu \r Maluko 15:1; Luka 23:1-2; Yohana 18:28-32 \p \v 1 Pulukela aka agolu akolongu boti na aka aseja ba bandu batenda kulongalane baamua kunkoma Yesu. \v 2 Bunkonga, bunzukua nukumpeleka kwaka Pilatu, jojabi kilongosi ju pundema jojahaguliwi nu nkolongu juku Loma. \s Kuwa kwaka Yuda \r Mahengu 1:18-19 \p \v 3 Yuda, joang'anambuka Yesu, pajwabona Yesu atenda kuntemu, gumbina mwoju, jwaakelabukia agolu akolongu bala na aseja, mangengalema makomi matatu gulupija yela. \p \v 4 Jwaapwagila, “Ndei mahakau ndaba nung'anambwiki mundu jwanga mahakau ili jukomika.” Lakini bombi bapwaga, “Kwali wamwete, twepani ngasetuhusika.” \p \v 5 Henu Yuda jwalekala pee lupija lola pa Nyumba jaka Sapanga, ndienu japita kunza nukujenda kulikonge. \p \v 6 Agolu akolongu bajukua lupija lola, nukupwaga, “Lupija alo ngaselupalika kulubeka pi kikoku sa Nyumba jaka Sapanga, ndaba londo lupija lobapia ndaba jukukome.” \v 7 Ndi bajetangania lupija lola kulombe litui la bandu baabombe ibega pabia pandu pukutagi bandu ageni. \v 8 Ndienu mbaki lelenu litui lela bilikema, “Litui lelalombika kupete lupija lukukome.” \p \v 9 Ndi gatimia gajwapwaga mlota waka Sapanga Yelemia pajwapwaga, “Bajukua mangengalema makomi matatu gulupija yebajetangana bandu buku Izilaeli kundepe, \v 10 balombila litui la bandu babomba ibega, ngati Bambu hejanagalakiya nepani.” \s Pilatu andaluki Yesu \r Maluko 15:2-5; Luka 23:3-5; Yohana 18:33-38 \p \v 11 Yesu jajemiki palongi juku nkolongu ju Loma. Ndi Nkolongu hoju anndalukia, “Boo, weapa lee ndi Bambu Nkolongu jwa Ayaude?” \p Yesu japwaga, “Upwagiki weapa.” \v 12 Lakini agolu akolongu na aseja pababia atenda kuntaki, ngasejwajibwiki lilobe. \p \v 13 Ndienu pilatu andalukia Yesu, “Boo, ngasegujogwana matakilu gabugutakali weapa?” \p \v 14 Lakini Yesu ngase jwajibwiki hata lilobi limu, nkolongu juku Loma jola jwasangi ngamaa. \s Yesu buntemu jukomika \r Maluko 15:6-15; Luka 23:13-25; Yohana 18:39-19:16 \p \v 15 Kila lisoba la tipati ja Pasaka, nkolongu juku Loma jayobali kunhuhogule mpungwa jumu bandu babumpai. \v 16 Masoba gala jwabi mpungwa jumu jojwamanyikini ngamaa, liina laki Balaba. \v 17 Ndi bandu hebakusanyiki pamu, Pilatu jwaalalukia, “Mpala nunhogulia nyane kati ja bandu abeli haba? Boo, nundekakiya Balaba au Yesu jobunkema Kilisituje?” \v 18 Pilatu jwapwaga hela ndaba jwamanyiki bundeta Yesu kwaki ndaba bumbonila wipu. \p \v 19 Pilatu pajwabia jutemi pikiteu sukutemu, nhwanu waki ampelakia lilobi, “Wiitenda sokapi kwaka mundu ajo jwanga mahakau, ndaba lelenu ikilu ng'aliki ngamaa nndotu ndaba jaki.” \p \v 20 Lakini agolu akolongu naaka aseja baakolua bandu bundoba Pilatu bunndekakia Balaba na Yesu jukuwa. \v 21 Pilatu jwaalalukia kabee, “Jwaa kati ja baamba jompala nundekakiyaje?” \p Bajibua, “Balaba!” \p \v 22 Pilatu jwaalalukia, “Henu nuntenda boo Yesu jobunkema Kilisitu?” \p Boti bapwaga, “Umbambaliaje pu nsalaba!” \p \v 23 Pilatu jwaalalukia, “Ndaba ja kike? Jutei ubaja bole?” \p Bombi baendalia kujamali kwa sauti koni bakapwaga, “Umbambalia punsalaba!” \p \v 24 Pilatu hejwamanya ngajuwesi kutenda sokapi na puju japala kutumbuli, jwajukua masi, nukusamba maboku palongi ja bandu bala nukupwaga, “Nengasemii na mahakau kupete kuwa kwaka mundu ajo, namu kwali mwabee.” \v 25 Bandu boka bapwaga, “Mahakau ga kuwa kwaki gabiya panani jitu na panani ja bana bitu!” \v 26 Ndipala Pilatu andekakiya Balaba ndaba jabu jupita mukipungu, na jaapwagila bunndapula Yesu iboku nukumbambali pu nsalaba. \s Alonda bunndongama Yesu \r Maluko 15:16-20; Yohana 19:2-3 \p \v 27 Ndienu alonda baka Pilatu bumpelika Yesu mu nyumba jaka Pilatu, nu nsambi wa alonda bunnyongulota Yesu. \v 28 Bunhula ingobu yaki, bunhuwatika lingobu likeli lu ubambu. \v 29 Ndipala baloka kihilingu sa miha, nukunhwatika kumutu jaki, bumbekila kabee nndai mu kuboku kwaki kwa malele. Bapega magoti palongi jaki, bundongama bapwaaga, “Jambu oti Bambu nkolongu jwa Ayaudi!” \v 30 Bunhunila imata, buujukua nndai gola, bundapula nagu kumutu. \v 31 Pabajomula kundongama, bunhula kanzu ngeli jela nukunhwatika kabee ingobu yaki. Nukumpeleka kumbambali punsalaba. \s Yesu bumbambali pu nsalaba \r Maluko 15:21-32; Luka 23:26-43; Yohana 19:17-27 \p \v 32 Pababia atenda kujenda, baketangana na mundu jumu bunkema Simoni, mwenei juku Kilene, bunndasimisa kutoto nsalaba waka Yesu. \v 33 Pabahika pandu pabapakema Goligota maana jaki pandu pi Lihupa li Kimutu, \v 34 Bumpekia divai jeahangangini na sindu sekibaba, lakini Yesu pajwaonza jwakanaa kunywa. \p \v 35 Batenda kumbambali pu nsalaba, nukubagana ingobu yaki sukugapege gudugudu. \v 36 Ndienu pala batama pai koni bukunndonda. \v 37 Panani jaki babeka lilobi lelilangi ndaba jukutakiliwa kwaki: “Jonzo ndi Yesu Bambu Nkolongu jwa Ayaudi.” \v 38 Bii abeli nabombi baabambalia panani ju nsalaba pamu na Yesu, jumu upandi uku mangegi na gongi upandi uku malele. \p \v 39 Bandu bababia apeta pala, banyua imutu yabu koni bukundongama nukuntondoo bakapwaga, \v 40 “Oo! We si wapwaga wiibombula nyumba jaka Sapanga nukusenga masoba gatatu? Henu, uliokua wa mweti! Ana sakaka weapa wa mwana waka Sapanga huluka pu nsalaba hapa sajenu!” \p \v 41 Ahelahe agolu akolongu pamu na abola ba Malagalaki na aseja nabombi batenda kunndongama koni bakapwaga, \v 42 “Jwaakombula bangi, lakini jusindwa kulioko mweni! Ati jombi Bambu nkolongu jwa Ayahude! Henu julihulua pu nsalaba natwepani tunhobaliaje. \v 43 Jombi anhobalia Sapanga na jwapwaga jombi Mwana waka Sapanga. Ana Sapanga ampala jombi anhokuaje. \p \v 44 “Kabee bababi abambaliwi pu nsalaba pamu najombi batenda kuntondo.” \s Yesu jukua pu nsalaba \r Maluko 15:33-41; Luka 23:44-49; Yohana 19:28-30 \p \v 45 Tumbuka lisaa la sita mbaka lisaa la tisa, lwii lwijiyekalia ndema joti. \v 46 Hekwabia saa tisa lyobamutu Yesu jwalela sukujamali, “Eloi, Eloi Lama sabakitani?” Maana jaki, “Sapanga wangu, Sapanga wangu, ndaba jaki undei kuneka?” \p \v 47 Bandu bangi babajemiki pala bala pabajogwana bapwaga, “Ankema Elia.” \v 48 Apalapa jumu wabu jwaboka imbelu nukujuku kipongu, nukukijingi mu divai jejibaba nukukikonga punndai nukuntondabake Yesu jukunywa. \p \v 49 Bangi bapwaaga, “Tunndolake hoti ana Elia juhika kugombo.” \p \v 50 Yesu jwalela kabee sukujamali kwa sauti ngolongu, ndienu na kuwa. \p \v 51 Apalapa lipazia lu mu Nyumba jaka Sapanga lajenduka ipandi ibeli, toka kunani mbaka pai, ndema jatenda kubagaja malibu makolongu gatenda kusekuka, \v 52 mmatenge gatenda kuhukuka na bandu bingi baka Sapanga babawi batenda kuyoka. \v 53 Nabombi bapita kunza ja matenge na Yesu pajayoka bajenda ku musi wa sapi uku Yelusalemu na bandu bingi baabweni. \p \v 54 Ndienu nkolongu jwaalonda jumu na bangi bababia pamu najombi bukundonda Yesu, pababona kililima sa ndema na majambu gagapitila gala, bajogupa ngamaa, bapwaga, “Sakaka jonzo jabii Mwana waka Sapanga.” \p \v 55 Pandu je pala babii aka mbomba abeli bakalingalia sukutali. Haba ndi babumpwata Yesu kuhuma ku Galilaya ndi babuhudumia. \v 56 Jwabii Malia juku Magidala na Malia amabu baka Yakobu na Josepu na amabu baka bana baka Zebedayu. \s Kuntaga Yesu \r Maluko 15:42-47; Luka 23:50-56; Yohana 19:38-42 \p \v 57 Pakamihi jwahika mundu jumu mwana mali mwenei juku Alimatayo, liina laki Josepu. Najombi jwabia mbolee waka Yesu. \v 58 Anzendila Pilatu nukuloba ampekia nhyega jaka Yesu. Ndienu Pilatu jwalagalakia bumpekya. \v 59 Josepu jwajukua nhyega jaka Yesu jela, jwiiyongalatia ingobu nhuu. \v 60 Josepu jabeka nhyega jaka Yesu nkati jilitenge laki linyai lejwabi julisongiki mweni pililibu. Ndienu juliingalatiya lilibu likolongu palongi junndyangu ulitengee nu kuboka. \v 61 Malia juku Magidala na Malia jongi jola babia atemi papu kulilingali litengee. \s Alonda bililonda litenge \p \v 62 Kilabu jaki, labia lisoba lukuandaa Lisoba lu Kupomulela, Agolu akolongu na aka Afalisayu bunzendila Pilatu, \v 63 bumpwagila, “Nkolongo, tukomboka jojulonge isoli jola pajabi mwomi jwapwaga ati, ‘Nagapetiki masoba matatu nitenda kuyoka.’ \v 64 Enu gulagalakia litenge laki bililonda sapi mbaka lisoba la tatu ili banafunzi baki bihika kujiba nhyega jaki nakaapwaji bandu jutei kuyoka. Isoli heji jamwisu jibia jiliya ngani kupeta jejatumbulia.” \p \v 65 Pilatu jwapwaga, “Alonda mmbii nabu, nzendania mwaka londa ngati henhwesa.” \p \v 66 Ndi bajenda, bililonda litenge, bilibeka halama panani ji lilibu lela nakaabeka alonda. \c 28 \s Kuyoka kwaka Yesu \r Maluko 16:1-10; Luka 24:1-12; Yohana 20:1-10 \p \v 1 Elapeta Lisoba lu Kupomulela, lisoba la juma pili pulukela ngani, Malia juku Magidala na Malia jongi jola bajenda kulinga litenge lela. \v 2 Apalapa sapitila kililima kikolongu pundema, ndaba ntumi jukunani waka Bambu jwatenda kuhuluka kuhuma kunani, juliingalitia lilibu lela pulutengu nukulitami panani. \v 3 Ntumi we jola jwang'ala ngati unang'anu ukitobi ni ingobu yaki yabia ihuu kupukupu. \v 4 Alonda bilitenge batenda kubagaja sulujogopu lukolongu, mbaka babia ngati atei kua. \p \v 5 Lakini ntumi jukunani jola jwaapwagila aka mbomba bala, “Mwee mwijogopa!” Japaga, “Nepani manyiki muntaputa Yesu jobumbambaliya pu nsalaba jola. \v 6 Ngasejubi pane, juyokiki ngati hejupwagike. Nhika nndingalia pandu pajwabii jugonile. \v 7 Henu, nzendania nyata mwakaapwagila banafunzi baki, ‘Yesu juyokiki kuhuma kwa bandu baa wile, na henu junndonguli ku Galilaya, mwaambona hakolakola.’ Nkombuka senumpwaji.” \p \v 8 Aka mbomba bala baboka ku litenge kola koni ajogopa ngamaa na mioju jabu jitweli ndogulela nukujombatake kwaapwagi banafunzi baki. \p \v 9 Apalapa, Yesu jwaketangana nabu nakwaapwagi, “Jambu oti.” Aka mbomba bala bunzendila, nukukamu magolu gaki nukungungamali. \v 10 Ndienu Yesu jwaapwagila, “Mwiijogopa! Nzendania mwakaapwagila alongu bangu ajendania ku Galilaya nakola biimona nepani.” \s Alonda bilitenge apwaga sesapitila \p \v 11 Aka mbomba bala pababia atenda kuyetuana, aka alonda baakumu bilitenge bajenda ku musi kwaalandi agolu akolongu goti gagapitii kulitenge. \v 12 Ndienu, agolu akolongu baketangana pamu na aseja, ebajomula kulongalane bajetangania, baapekia alonda bilitenge bala lupija lwingi, \v 13 ndipala bapwaga, “Mwanganya mwiipwaga ana, ‘Banafunzi baki bahika kunziba ikilu, twepani twabii tugoni.’ \v 14 Ana kilongosi ju ndema jumanyiki lijambu heli, twepani twiitenda kunkolo jujetakia, namwanganya ngamwikubi namang'aliku.” \p \v 15 Alonda bala bajukua lupija lola, batenda ngati hebaapwagila. Nilijambu heli laheni kwaka Ayaudi mbaka lelenu. \s Yesu jwaapiti banafunzi baki \r Maluko 16:14-18; Luka 24:36-49; Yohana 20:19-23; Mahengu 1:6-8 \p \v 16 Banafunzi komi na jumu bala bajenda ku Galilaya kukitombi sejwaalagalakia Yesu ajenda. \v 17 Pabumbona Yesu batenda kungungamali, lakini bangi babu babiya ngaseanhobale. \v 18 Yesu jwahika pambipi jabu na kwaapwagi, “Ambekii uwesu woka kunani nu pundema. \v 19 Nzendania kwa bandu boti bupundema mwakaatenda bandu boti abia banafunzi bangu, mwakaabatisa kwiliina la Atati na laka Mwana na laka Loho jaka Sapanga, \v 20 mwaabola kukamu malagalaki goti ganundagalaki. Nanepani mi pamu na mwanganya masoba goha mbaka mwisu gu nndema.”