\id MRK - Makua Bible Version \ide UTF-8 \h NAMAKO \toc1 Malhove orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni Namako \toc2 Namako \toc3 Mak \mt2 Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni \mt1 Namako \imt Malhove o uholhelha \ip Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni Namako phi imoka yo ichitabu ncheshe nhina Malhehano o Naanano anohimiacha ukumi ni makhalhelho a Yesu Kuristo. Kila imoka iihaniyaka “Injili”, maana aya “Malhove Orera”. Malhove Orera ayo aalhepiye baada yo ukhwa ni uhihimmwa wa Kuristo ni Namatayo, Namako, ashinna Luka ni Nayohana. Injili i Namako phi ikitabu ikani munlhokoni mwo chechiyo chikina chiyo. Tho, inorumelhelhiya wiira yaalhepiye iyaakha cho 65-70 baada yo uyaria wa Kuristo, ikhalhaka phi yo upacha ulhepiya mu injili chikina chiyo. Attu o ushoma enchi yoonaka wiira yaalhepiye wo nlhatu wo waahelha nrima attu anrumelhenlhe Kuristo o Urumi. \ip Namako ayo tho anochuwania wo nchina na Yohana Mako, akhalhaka phi akhunanaya akarumiya Napaolo ni Nabanaba nansho unlhoko aya utanganyiaka baada yo ukhota urwaa nkwaha uhimiacha nttenga (Mitk nlhako wo 13:13). Kaanyuma Namako aheeta nkwaha nkina tho ni Nabanaba (Mitk nlhako wo 15:37-39.) \ip Namako tho aachuwania ukhalha ni umpwana mulhupalhe ni Napeturo (1Nap nlhako wo 5:13). Inakhalhaka Namako khayaari o uhimiechesha onne wo miitho ukumi wa Yesu, attu o ushoma anorumelhelha wiira Namako ahothakiha uhimiechesha winchi ukhuma wa Napeturo ikhalhaka phi ittu yo ukhulhuvelhiya nhina Malhove Orera alhepiye ni Namako. Nkitabuni mmo Namako anoweha chinene mwaha wo ukhalha owiittucha ni meettuchiho a Yesu ikatema yo umalhelha. \iot Chiri nhina \io Namako anochokholha wo uhimiacha ikitabu aya (nlhako wo 1:1-13.) \io Namako anothepa uhimiacha mitheko cha Yesu vaari awe Ugalilaya (nlhako wo 1:14-18:21.) \io Tho, anohimiacha nkwaha wa Yesu Uyerusalemu (nlhako wo 8:22-10:52). \io Namako anomalhiha wo ulhepa mwaha Yesu vaari awe Uyerusalemu, ni mwaha wo nookhwa awe ni uhihimmwa wawe (nlhako wo 11:1-16:8). \c 1 \s Nttenga u Nayohana Obatiiza \r (Mat 3:1-12; Luk 3:1-18; Yoha 1:19-28) \p \v 1 Alha phi Malhove Orera a Yesu Kuristo, Mwaana a Nlhuku. \v 2 Anochokholha thoko anamilhohi ashinna Isaya chaalhempe aya, \q “Nlhuku heera, ‘Kinonruma karumiya aka nohalha ukoorosha iphiro inyu.’ \q \v 3 Nlhove na ntu ninookhuwelha muuthakoni, nineera, \q ‘Muuheke iphiro ya Athithi, \q Mwookolhe mitalha chinohalha aya uvira!’ ” \p \v 4 Paahi etu Nayohana nkaakhumelhelha uthakoni, abatiizaka ni waahimeria attu akhoromeke ni uhiya uwonya waya, abatiiziyeke, wiira Nlhuku ahiyerere milhatu chaya. \v 5 Attu enchi ukhuma ilhapo yonkhaye yo Uyudea ni Uyerusalemu ahokhuruwa uwewelhelhani Nayohana. Nkayaahimiacha uwonya waya, ni ayo nkaabatiizacha mmwoolhokoni Uyorodani. \p \v 6 Nayohana aawara ikuwo cho mapururu o ingamiya ni nchako wo nrapalha nnyununi, cholhia chaya chaari nashombe ni urawo wo umwiini. \v 7 Ikatema chonkhaye aahimeria attu wiira, “Hawo nowa utulhi waka ri ni ikuru kihinooria aka umphiyelha. Akinooria ata uthaphulha miripwe cho iratu chawe. \v 8 Mii kinaabatiiza attu wo maashi nansho yoyo nowa waabatiiza attu wo Iphumu ya Nlhuku.” \s Ubatiiziya ni ulhikachiya wa Yesu Kuristo \r (Mat 3:13-4:11; Luk 3:21-22; 4:1-13) \p \v 9 Yayo mahuku ayo Yesu ahowa akhumaka Unazareti yo Ugalilaya, nkaabatiiziya ni Nayohana mmwoolhokoni Uyorodani. \v 10 Vaakhuma awe mmaashini, nkoona irimu ihulhiaka ni Iphumu ya Nlhuku aari thoko kaulha nkawankorweelha. \v 11 Nlhove nkanaakhuma wiirimu niiraka, “Uwe phi mwaamwanaka kinonttuna aka, nokichivelha.” \p \v 12 Yeyo ikatema, Iphumu ya Nlhuku nkanholhelha urwaa uthakoni, \v 13 waakhanlhe mahuku makhumi ncheshe, alhikachiyaka ni Nakare. Aari wowo vamoka ni ashinama o umwiini, nansho minepa cho wiirimu nkachaawa ni unkavihera. \s Yesu noweehana attu o uvara ihopa acheshe \r (Mat 4:12-22; Luk 4:14-15; 5:1-11) \p \v 14 Vaattukiye aya Nayohana, Yesu ahohokolhia Ugalilaya, nkaahimiacha Malhove Orera aakhuma wa Nlhuku. \v 15 Ahimiachaka wiira, “Ikatema ihaaya, Imwene ya Nlhuku ihaatameria! Nrukunuweke nkhoromeke ni uhiya uwonya, nrumelhelheke Malhove Orera!” \p \v 16 Yesu veeta awe nchereshere nttiya no Ugalilaya nkoona Nasimoni ni ahima aya Naandorea ariaka nttavi no ihopa.\fig Uria nttavi no ihopa muntiyani|src="07 Fishing.jpg" size="col" ref="1:16"\fig* \v 17 Yesu nkeerelha wiira, “Nkittware, kuuvaheni mitheko cho woopolha attu.” \v 18 Yeyo ikatema nkayaahiyacha ittavi chaya, ni unttwara. \p \v 19 Vaari aya miholho nkayamwoona Yakhobo ni nhima awe Yohana ashaana a Nazebedayo anari nkalhavani ni ayo alhokihaka ittavi chaya. \v 20 Vonne awe nkeehanacha ni ayo, nkaayaahiya athumwanaya Nazebedayo nkalhavani vamoka ni anamitheko ni unttwara Yesu. \s Yesu nowoomolha mashoka o unanara \r (Luk 4:31-37) \p \v 21 Yesu ni owiittucha awe nkayaarwaa Ukapenaumu Nihuku no Wiittuwa, nkaakelha inupa yo unlhapelha Nlhuku ni weetuchiha attu. \v 22 Attu yaamwiwelhelha nkayaashanga woona wiira aari eettuchihaka upwaha cheetuchihiya aya ni owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa eetuchiha kila nihuku, ukhalhawaya eetuchiha wo ikuru. \p \v 23 Wo uhipicha nkaawa mommo wi inupa yo unlhapelha Nlhuku mmo, ntu awereiya mashoka o unanara aakhuwelha wiira, \v 24 “Unonaaviani uwe Yesu o Unazareti? Ukhalhawaya nihochuwelha wiira uwe phi karumiya Ntakatifu a Nlhuku!” \p \v 25 Yesu nkaachachera nenno nshoka nno, “Mmaalhe, nthame munhiyerere!” \p \v 26 Nshoka no unanara nno nkanantikhinyacha ntu ulhe, nkanaankuwelhiha ni unthama. \v 27 Attu onkhaye nkayaashanga ni wiikoha, “Ineria chani? Chilha vano phi meettuchiho o naanano? Ntu hanaa ikuru yo ulhehera ni uchacheracha mashoka o unanara ni umwiiwelhelha!” \p \v 28 Paahi etu yoyo mwaha uyo nkawaaruma wo uhipicha ilhapo yonkhaye yo Ugalilaya. \s Yesu nowaalhamiha attu enchi \r (Mat 8:14-17; Luk 4:38-41) \p \v 29 Yesu ni owiittucha awe Nayakhobo ni Nayohana nkaathama wi inupa yo unlhapelha Nlhuku nkayaarwaa uwani u Nasimoni ni Naandorea. \v 30 Vavawo vawani vawo ahokohi aya Nasimoni aari areta ni Yesu nkaahimeriya phiyaru. \v 31 Nkaakelha mpaani vaarumpe aya, nkaavara moono ni waakalhiha nipuro. Ureta nkawaalhama ni ukhalha akumi tho. Nkayaachokholha waaterekhelha. \p \v 32 Uchechilho nkaawiheriya areta onkhaye vamoka ni attu o mashoka o unanara. \v 33 Attu o ilhapo yonkhaye nkayancharaanelha vapuwani vawo. \v 34 Yesu nkaalhamiha areta onkhaye ni woomolha mashoka o unanara onkhaye. Nkaachiichiha ahuulhumache tho ukhalhawaya aari anchuwelhaka wiira aari phi mpani. \s Yesu nohimiacha malhove Ugalilaya \r (Luk 4:42-44) \p \v 35 Nkonkwa mapikoosha nkaathama ni ukelha vakittu vaakanlhe awe vekha awe anlhapelhaka Nlhuku. \v 36 Nansho Nasimoni ni ashikhunanaya nkayaarwaa umwaaviani. \v 37 Vaamwonne aya nkayaamwirelha wiira, “Attu onkhaye anowaaviani inyuva.” \p \v 38 Nansho Yesu nkaakhulha eeraka, “Nngwee nithame nirwee iwani chiriyoothe cho vakhiviru. Ukhalhawaya ni uwo kihothananiya kirwee kahimiache Malhove Orera ukhalhawaya kiwilhe wo yayo.” \p \v 39 Nkaavira ilhapo yonkhaye yo Ugalilaya akelhaka inupa cho unlhapelha Nlhuku aahimeriaka attu Malhove Orera ni woomolha mashoka. \s Yesu nonlhamiha ntu o makutulha \r (Mat 8:1-4; Luk 5:12-16) \p \v 40 Ntu o makutulha nkaawa wa Yesu nkaakhoroma ni unlhepelha eeraka “Mwattunaka nnookilhamiha.” \v 41 Yesu nkaakelhiya ikiriri nkammara moono ni umwiirelha, “Kihothanana nlhameke etu.” \v 42 Vavawo makutulha nkayaafutiaa nkaalhama. \v 43 Yesu nkoolhumacha ni umwiirelha athame uno anchiichihaka wiira, \v 44 “Nhihimerie ntu. Nansho nrweeke mweechoniheke wa attu opochera ishaani mwahimiechesheke wiira nholhamihiya ni wiihapiha thoko chilheheriye aya ni ashinna Musa.” \v 45 Nansho yoyo ntu uyo nkaavira ahimiachaka mwaha awe uyo, mpaka Yesu nkoochelha uwa vawani. Nkaakhalha vanipuroni vo yekha awe. Nansho ata inakhalhaka chiicho, attu ahonrweelha ukhuma iwani chonkhaye. \c 2 \s Yesu nonlhamiha ntu o ririyacha iruttu \r (Mat 9:1-8; Luk 5:17-26) \p \v 1 Wo uhipicha mahuku menchi Yesu nkaawa tho Ukapenaumu. Uwa wawe nkaweewania ni attu enchi wiira Yesu hohokolhia uwani. \v 2 Attu enchi nkayaawa vavawo ni uchara woochelhiyaka upatta nipuro mpaka vathe. Yesu nkeettuchihacha Malhove Orera. \v 3 Nkayaawacha attu yankushilhe ntu aaririyanche iruttu ummwiiha wa Yesu. \v 4 Nansho chenre aya wo uchara attu chinene, khawoorielhe umpiiha nreta uyo mpaka vaari awe Yesu. Nkayaawelha vanchaarani ni ukhunulha nivatho vo unkurushelha nreta ni nkori awe mpaka mpaani mwaari awe Yesu. \v 5 Yesu ooneke yoyo nrima uyo, nkaamwirelha ntu o ririyacha moono uyo “Mwaamwanaka uhohiyereriya uwonya wawo.” \p \v 6 Owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa akina yaari vavawo ayo nkayaachokholha uthikhina ashineneru munrimani yeeraka, \v 7 “Wo nlhatu waani noolhumacha chommo? Honlhava Nlhuku! Khaawo ntu nooria uhiyerera uwonya ihikhalhe Nlhuku mwanene.” \v 8 Vavawo Yesu ahochuwelha ichuku chaya chiyo munrimani mwawe nkaakoha, “Nlhatu waani wo uchukulhacha chiicho? \v 9 Vaalhuwilhe vayi, umwiirelha, ‘Nhohiyereriya uwonya winyu’ ama wiira ‘Nkusheke ikori inyu nrweeke uwani’? \v 10 Kinoowoonihani wiira, Mwaana a Ntu hanaa ikuru velhaponi yo uhiyerera uwonya wa attu.” Nkaamwirelha ntu o uririyacha iruttu ulhe \v 11 “Kinouhimeria wunkweke etu, nkusheke ikori inyu nhokolhieke uwani.” \v 12 Yeyo ikatema, attu vaari aya awehaka, nkeemelha ni ukusha ikori mwanene ni uhokolhia uwannyawe. Attu onkhaye yaari vavawo nkayaathikhina, nkayanthimicha Nlhuku wo wiira, “Khaninapacha mena woona chittu thoko chechilha.” \s Yesu noweehana Nalawi \r (Mat 9:9-13; Luk 5:27-32) \p \v 13 Yesu nkaahokolhia tho uchereshere nttiya no Ugalilaya. Attu enchi nkayanttwara ni uyo nkaachokholha weettuchiha. \p \v 14 Vaari awe mphironi awaaka ahomwoona ntu aalhiviha ikhodi eehaniya Lawi mwaana a Naalufayo, nakhanlhe waari inupa yo upocherera ikhodi nkaamwiirelha “Nkittware.” Nalawi nkeemelha ni unttwara. \p \v 15 Nkaaphiya unupani u Nalawi, ni ukhalha ulhia yolhia. Attu o lhiviha ikhodi enchi ni attu akina o uwonyani owiittucha awe yanttwara, yahokhalha vamoka ulhia yolhia ni Yesu. \v 16 Owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa akina yaari Amafarisayo, nkayoona wiira Yesu aari alhiaka ni attu o uwonyani attu olhiviha ikhodi, nkayoona mbaya yaakohe owiittucha awe, “Nlhatu waani Owiittuchiha inyu anolhia vamoka ni attu o uwonyani attu olhiviha ikhodi?” \v 17 Yesu nkeewa ni waakhulha wo weerelha wiira, “Attu akumi khanaavia abwana mganga, ihikhalhe areta. Ukhalhawaya mii akiwilhe weehana attu anopamga chittu cho rera nansho attu onkhaye awonyilhe.” \s Mwaha wo uttuka \r (Mat 9:14-17; Luk 5:33-39) \p \v 18 Owiittucha a Nayohana ni owiittucha a Amafarisayo aari attukaka. Nkayaawa attu ni unkoha Yesu, “Woonaka owiittucha inyu kanottuka uno akina attukaka?” \v 19 Yesu nkaakhulha, “Chani vanowooriaa attu ari u arusini ukhalha ni ithalha? Vakittu thoko vavawo khavanooria attu uttuka wo uhilhia abwana arusi anari vavawo, mena khiyooriaka. \v 20 Nansho nihuku ninowa abwana arusi vanohalha aya uthamihiya, vavawo nnowoona attu attukaka. \p \v 21 “Khaawo ntu notottelha imbaati yo ikuwo yo naanano vachulhu ikuwo yoothalha. Ukhalhawaya yapangaka chiicho, imbaati iyo inoototokwaa ni ikuwo iyo inoothepihiya waahuwa uwo. \v 22 Mena khaawo attu anohelha idivai yo uchasha mu ntumpa wo khalhayi. Ukhalhawaya unoophwiaa ni idivai iyo inorihiaa. Nansho ntumpa wo naanano phi nohelhiya idivai yo uchasha.” \s Nihuku no Wiittuwa \r (Mat 12:1-8; Luk 6:1-5) \p \v 23 Yesu vamoka ni owiittucha awe yaari eetakachaka imata chaalhimiya ingaano Nihuku no Wiittuwa. Owiittucha awe nkayontha machashi o ingaano ni ukhuura imbeyu chaya. \v 24 Paahi etu Amafarisayo yoonekeru nkayaamwirelha Yesu, “Woonaka o wiittucha inyu anopanga chittu ichiichihiye ni Malhehero wiira ihipangiye Nihuku no Wiittuwa?” \v 25 Yesu nkaakhulha, “Chani mwaatti khannashoma Adaudi ni ashikhunanaya chaapannge aya vaari aya anawolhiye ithalha? \v 26 Mahuku Naabiatha vaari aya Opochera ishaani Olhupalhe, Adaudi vaakenlhe aya Inupa ya Nlhuku nkayaalhia mikatte chaakumihiye isadaka wa Nlhuku, mikatte chaachiichihiye ulhiya ni attu akina, ahikhalhe opochera ishaani vekha aya, nkaakawelha ni ashikhunanaya.” \p \v 27 Yesu nkaahimia wiira, “Nihuku no Wiittuwa neeshiye wa attu, kuhena attu eeshiye wo Nihuku no Wiittuwa. \v 28 Paahi etu, Mwaana a Ntu phi mwanene Nihuku no Wiittuwa.” \c 3 \s Ntu o moono wo uririyacha \r (Mat 12:9-14; Luk 6:6-11) \p \v 1 Yesu ahokelha tho wi inupa yo unlhapelha Nlhuku, mwaari awe ntu mmoka o moono wo uririyacha. \v 2 Attu nkayammweha awehereraka yoone yakhalhaka Yesu nonlhamiha ntu uyo Nihuku no Wiittuwa nno, apatte nlhatu wo mwootheria wiira howonya. \v 3 Yesu nkaamwiihana ntu ulhe, “Mmweeke variyari vavaa.” \v 4 Nkaakoha attu eeraka, “Malhehero a ashinna Musa ihu anolhehera chani cho upanga Nihuku no Wiittuwa? Upanga ittu yo urera ama yo uhilhoka? Woopolha ukumi wa ntu ama wiiva.” \p Wo uhikhalha no waakhulha nkayaamaalha shiriri. \v 5 Yesu nkaarushiya vaaweha awe attu, ni uwonelha ikiriri, ukhalhawaya mirima chaya chaari choolhipa. Nkamwirelha ntu uyo “Wookolheke moono awo uyo.” Nkookolha nkawaalhama. \v 6 Paahi etu Amafarisayo nkayaakhumacha vathe ni ukumaana ni attu o nlhoko wa Naherode, waapa iphiro yo mwiivelha Yesu. \s Milhoko cha attu vachereshere nttiya \p \v 7 Yesu ni owiittucha awe ahothamacha vavawo, nkaarwa mpaka uchereshere nttiya no Ugalilaya ni milhoko cha attu chaari chinttwaraka. Attu aakhumme ilhapo cho Ugalilaya ni cho Uyudea, \v 8 Uyerusalemu ni Udumea akina akhumaka ukhopelhelhe mwoolhoko wo Yorodani iwani cho Utiro ni Usidoni. Yayo attu onkhaye ayo aawa wa Yesu wo wiiwa chittu chaapangacha awe. \p \v 9 Milhoko chaari chinchi mpaka Yesu nkeerelha o wiittucha awe amweeshere ikalhava rata, hiwe aathuriya ni attu. \v 10 Ahaalhamiha attu enchi, mpaka areta akhwawe ahuramanaka athananaka inakhalhaka unkwakwanya. \v 11 Attu o mashoka o unanara vaamwonne aya, nkayankhoromelha akhuwelhaka wiira, “Inyuva phi Mwaana a Nlhuku!” \p \v 12 Yesu nkaachiichiha mashoka o unanara ahinromolhache wiira aari mpani. \s Uthanlhiya owiittucha khumi ni elhi \r (Mat 10:1-4; Luk 6:12-16) \p \v 13 Yesu nkaawelha vamwaakoni ni weehana aathananne awe. Nkayaawa, \v 14 nkaathanlha attu khumi ni elhi, ehanne awe akarumiya, nkeerelhacha, “Kihoothanlhani wiira nkhalhe vamoka ni mii, kuurumeni nvira nhimiachaka malhove, \v 15 ni inyu nnookhalha ni ikuru yo woomolhacha mashoka o unanara.” \p \v 16 Alha phi khumi ni elhi aathanlhiye, Nasimoni aavahiye ni Yesu nchina Napeturo, \v 17 Nayakhobo ni ahima aya Nayohana, ashaana a Nazebedayo aavahiye ni Yesu nchina no Buanege, maana aya “Ashaana o uritima”, \v 18 Naandorea ni Nafilipo ni Nabatolomayo ni Namatayo ni Natomaso ni Nayakhobo mwaana a Naalufayo ni Natadayo ni Nasimoni nnenchi o Ukaanani, \v 19 ni Yuda Isikariote aapannge miruku cho nthumiha Yesu. \s Yesu ni Nakare \r (Mat 12:22-32; Luk 11:14-23; 12:10) \p \v 20 Yesu nkaahokolhia uwannyawe. Milhoko cha attu nkachaawa tho, mpaka Yesu ni owiittucha awe nkayoochelha upatta nipesha no ulhia yolhia. \v 21 Manyaalhoko awe veewilhe aya, nkayathanana ummara, ukhalhawaya attu eera wiira, “Hokelhiya ihalhahalha!” \p \v 22 Owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa akina aakhumme Uyerusalemu nkoolhumacha wiira, “Ri ni Belzebuli! Nshoka nholhelhi ninommaha machiri o wooomolha mashoka o unanara makina.” \v 23 Yesu nkeehanacha ni wolhumana wo malhikaaniho eeraka wiira, “Inooria chani Nakare umoomolha Nakare nkina?” \v 24 Imwene imianelhe yaatakanaka ineneru, yeyo khinolhokelha inowulhuwa. \v 25 Ni iwani iriyoothe yeemianihaka ni waatakana ineneru, yeyo khinolhama inowulhuwa. \v 26 Yakhalhaka etu imwene yo Nakare inowiimianiha ineeneru, yeyo khineemelha, inowulhuwa ni ulhakalhaka. \p \v 27 “Wo ikekhiaye khaawo ntu nokelha inupa ya ntu o machiri ni uwiaa nhakhu awe aahichokholheke thoko unttuka mwanene uyo wo machiri, vavawo phi nowiaa awe chittu chiyo. \p \v 28 “Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira, Nlhuku nowa waahiyerera attu uwonya waya wonkhaye ni ulhava waya wonkhaye. \v 29 Nansho ntu nolhava ni unttekelha Iphumu ya Nlhuku, yoyo kanohiyereriya uwonya ngu! Ukhalhawaya hotteka nlhatu wo uhimalha.” \v 30 Yesu aahimiacha chechiyo ukhalhawaya attu amwiirelha, “Ri ni nshoka no unanara.” \s Ashihimawe ni anumwanawe Yesu \r (Mat 12:46-50; Luk 8:19-21) \p \v 31 Anumwanawe ni ashihimawe nkayaawa. Nkayeemelha vathe anrumaka ntu wiira ehaniye. \v 32 Veehaniya awe attu enchi aari ananrukurenrie nkayaamwiirelha, “Anumwaninyu ni ashilhoko inyu arii vathe vawo, anowiihanani.” \v 33 Yesu nkaakhulha wiira, “Anumwanaka phi apani? Ashilhoko aka phi apani?” \v 34 olhumachaka uno aawehaka attu anrukurenrie, nkeera, “Mwooneke alha va! Alha phi manyaanumwanaka ni ashihimaka! \v 35 Ntu riyoothe nopanga chittu chinonteelhiha Nlhuku yoyo phi mwanhimaka phi mwanrokoraka ni uyo phi anumwanaka.” \c 4 \s Nlhikaaniho na ntu o waalha imbeyu \r (Mat 3:1-9; Luk 8:4-8) \p \v 1 Yesu nkaachokholha tho weetuchiha attu enchi uchereshere nttiya no Ugalilaya. Attu enchi nkaachara nkayanrukureria mpaka nkaawelha nkalhavani nkaakhalha. Ikalhava inari mmaashini, attu yaari anakhanlhe vachengweni. \v 2 Aari eetuchiha malhove menchi wo ulhikaaniha chittu, eeraka, \v 3 “Nkeewani! Ntu mmoka ahorwaa uumwachani imbeyu. \v 4 Vaamwacha awe imbeyu vathi, chahaawo chaamonre vaphironi, nkachaalhiya ni ashinuni. \v 5 Chikhwawe chamorenlhe vanagagani, vahaari ni ittaya yinchi. Nkachaamelha, nansho nkachaanyaalha ukhalhawaya ittaya yaari vakani. \v 6 Nchuwa nkanaapharelha, nkachaavia, ukhalhawaya mithithaari khacheevarenlhe nttayani, nkachooma. \v 7 Chahaawo chikina chaakorenlhe vamiiwani, nkachavaravariya, chunnuwaka wo uhimma. \v 8 Nansho chahaawo imbeyu chikina chaamorenlhe vachaayirani, nkachaamelha rata, ni wiima rata, chikina inuku makhumi mararu, chikina makhumi sita, ni chikina imia imoka.” \p \v 9 Yesu nkaamalhiha eeraka, “Ri ni maaru eeweke!” \s Maana o malhikaaniho \r (Mat 13:10-17; Luk 8:9-10) \p \v 10 Vaari awe nakhanlhe vekha awe, attu akina yamwiiwelhelha nkayaawa vamoka ni owiittucha awe khumi ni elhi anlhepelhaka wiira alhamulhe malhikaaniho awe alhe. \v 11 Yesu nkaakhulha, “Mwaatti nhovaheriya uchuwelha chittu chivithiye wi Imwene ya Nlhuku.” Nansho arii vathe alhe anoohimeriya yayo malhove ayo wo malhikaaniho, \v 12 Ikhalhe wiira, \q “ ‘Wo ikekhiaye anooweha nansho khanoona, \q Anowiiwelhelha, \q Nansho khaneewa. \q Ukhalhawaya eeraka chiicho, \q Anonrukunuwelha Nlhuku, \q Nkaahiyerera uwonya waya.’ ” \s Yesu noolhamulha malhikaaniho o ntu naalha imbeyu \r (Mat 13:18-23; Luk 8:11-15) \p \v 13 Yesu nkaakoha eeraka, “Chani woonaka khannochuwelha nna nlhikaaniho nna? Nnottuna uchuwelha chani nlhikaaniho niriyoothe? \v 14 Ntu o waalha phi naalha nlhove na Nlhuku. \v 15 Attu akina anokhalha thoko imbeyu chinomorelha vaphironi, eewakaru tu nlhove, Nakare noowa ni uthamiha mmamirimani mwaya. \v 16 Attu akina anokhalha thoko imbeyu chaamonre vanagagani. Vaneewa aya nttenga anoopochera uno ateelhiyaka munrimani. \v 17 Nansho khaninaakelha ni ukhalha ni mithithaari nhina mwaya, ahivilhelhaka. Vanokwana aya, khanopicha uhiya nlhove ni ukhwa nrima wo uhipicha. \v 18 Attu akina anokhalha thoko imbeyu chaamonre vamiiwani. Yalha phi alhe aneewa nttenga, \v 19 nansho nipampa no velhaponi va, no nhakhu, ni nikakata ninoothemwiha nlhove nipochenre aya, ni wuumiha wiira nikhalhe wo uhimma. \v 20 Nansho akhwawe ayo anokhalha thoko imbeyu chaamonre vachaayirani, aneewa nttenga, khupocheraka, ni uyariha imbeyu makhumi mararu, akina makhumi sita akina imia imoka.” \s Ikhandiri ikhuneelhiye \r (Luk 8:16-18) \p \v 21 Yesu nkaathepa tho wulhumacha, “Chani hawo ntu noparihelha ikhandiri awe ni uwiiha mpaani ni ukhunelha ittutu ama neesha nkhwikwichiri? Mena! Anothomia vachulhu ikiango. \v 22 Ittu iriyoothe ivithiye inowa uhumbukulhiya, ama ittu ikhuneelhiye inowa yaapatakulhiya. \v 23 Ri ni maaru, eewechesheke!” \p \v 24 Nkaahimia tho, “Mwiiwelhelheke mwaha uneewa inyu! Maphimelho anaaphimelha inyu attu, phi chiichammo chinohalha inyu uphimelhiya ni Nlhuku, munchereriyaka chinene. \v 25 Ntu rina ittu nowunchereriya, ni ayo ahirina ittu anothurulhiya, ata ikani irinawe iyo inookushiya.” \s Malhikaaniho o imbeyu immelha \p \v 26 Yesu nkaathepa uhimia wiira, “Imwene ya Nlhuku iri thoko cho. Ntu nowaalha imbeyu vattayani. \v 27 Uhiyu arupaka, uthana akhalhaka miitho, nnyepu wunnuwaka. Ni uyo hichuwelhaka ittu. \v 28 Ittaya ineneru phi nonnuwiha nnyepu ni uyariha, ichokholhaka ukhumelha vathe, ituva, ni ikatema yaphiyaka wiima. \v 29 Chakhomaalhaka, phi nochokholha awe ntu uthikilhacha ni imboopo awe, ukhalhawaya nlhaalha uhaaya.” \fig Ntu nothikilha ni imboopo|src="12 Sickle.jpg" size="col" ref="4:29"\fig* \s Malhikaaniho o imbeyu yo iharadali \r (Mat 13:31-32; Luk 13:18-19) \p \v 30 Yesu nkeera, “Nilhikaaniheke ni ishiyani Imwene ya Nlhuku? Nulhumacheke nlhikaaniho naani? \v 31 Irii thoko cho. Ntu nookusha imbeyu ikaani chinene yo haradali iri imbeyu ikani chinene velhaponi, khwaalhaka vathi. \v 32 Nansho yaalhiyaka inoomelha ni wunnuwa ukhalha mwiri mulhupalhe upwaha miri chonkhaye. Umelhaka iphata chulhupalhe chinokorelha ashinuni o wiirimu ni utheka iphuuru munttuuchini mwaya.” \p \v 33 Yesu aheettuchiha nlhove nawe wo malhikaaniho thoko yayo, aahimeriaka attu chooria aya wiiwelhelha. \v 34 Kholhumanche nlhove wo uhilhikaaniha, ihikhalhe vaari awe vekha ni owiittucha awe, wowo ahaalhamulhelha malhikaaniho ayo. \s Yesu noomaalhiha iphioo \r (Mat 8:3-27; Luk 8:22-25) \p \v 35 Uchechilho nenno nihuku nno, nkaahimeriacha owiittucha awe wiira, “Nngwe nilhapuwe nirwee ukhopelhelhe nttiya.” \v 36 Paahi nkayaahiyacha attu ayo, nkayaawelha nkalhavani, owiittucha nkayanttwara, nkayaathama. Ikalhava chikina nkachaattwara. \v 37 Wo uhipicha nkawaawuka iphioo yo machiri, maashi achokholhaka uthemwathemwa athemwihaka ikalhava, ni maashi nkayaakelha nkalhavani.\fig Maashi nkayaachokholha ukelha nkalhavani|src="09 Boat in Storm.jpg" size="col" ref="4:37"\fig* \v 38 Yesu aari narumpe utulhi ikalhava. Owiittucha awe nkayammusha eeraka, “Owiittuchiha, khannona wiira niri ntatakoni?” \p \v 39 Yesu nkoonkwa ni uchachera iphioo iyo, nkeera, “Mmaalhe! Ntondove!” Iphioo nkayaamaalha nkawakhalha shiriri. \v 40 Yamalheke, Yesu nkeerelha owiittucha awe, “Chani woonaka mwaatti nrima inyu mwankani? Mwoovani?” \p \v 41 Nansho yaari yoovaka chinene eerelhanaka ashineneru, “Phi ntu ani yolha? Mpaka iphioo chinomwiiwelhelha!” \c 5 \s Yesu nonlhamiha ntu o mashoka o unanara \r (Mat 8:28-34; Luk 8:26-39) \p \v 1 Yesu ni owiittucha awe nkayaaphiya ukhopelhelhe nttiya no Ugalilaya, ilhapo yo Ugerasi. \v 2 Vavawo vaakhuruwa aya nkalhavani vawo, nkayankumaana ntu aakhuma umahiyeni. Yoyo aari ni mashoka o unanara, \v 3 iyaakha chonkhaye aari akhalhaka umahiyeni, woochelhiyaka ummara mena unttuka mittondoro, \v 4 wo mahuku onkhaye aari attukiyaka mittondoro mmietoni ni ipingu mmiononi mwoothe, nansho akwatulhachaka mittondoro ni ipingu chiyo. Aari ni machiri ahinooria uvariya ni ntu. \v 5 Uhiyu ni uthana woothe aari eetakachaka mmahiyeni ni mmiakoni, akhuwelhachaka ni wiikhavakacha ni malhuku. \p \v 6 Vaamwonne awe Yesu utayi awaaka, ahontimakelha, ni unkhoromelha, \v 7 akhuwelhaka, “Yesu, Mwaana a Nlhuku mulhupalhe! Urinani ni mii? Wo nchina na Nlhuku, kinoulhepelha ukihiye ukihitwarushe!” \v 8 Olhumacha chiicho ukhalhawaya Yesu ari eeraka, “Nshoka no unanara, unhiye ulha ntu ulha!” \p \v 9 Yesu nkankoha, “Nchina ninyu apani?” Ntu uyo nkaakhulha, “Nchina naka ‘Nlhoko’ hii niri enchi!” \v 10 Nkaathepaka ulhepelha ahoomolhelhiye vathe wo yeyo ilhapo iyo. \p \v 11 Vavawo vakittu vaari vahuwiyaka ikulhuwe chinchi chilhihiyaka vamwaakoni. \v 12 Paahi mashoka o unanara ayo nkayanlhepelha Yesu wiira “Nnirweeheke etu ukulhuweni, naakelheke.” \v 13 Yesu nkaarumelhelha, ni mashoka o unanara ayo nkayankhuma ntu ulhe arwaaka ukulhuweni. Ikulhuwe chiyo chaari chiphiyaka maelufu melhi. Nkachaattawa chikhuruwaka uhito mpaka munttiyani waatitiminre mmaashini. \p \v 14 Attu yaahuwa ikulhuwe ayo, nkayaattawacha awanelhihaka mwaha uyo mmawani ni mmamatani mwoothe. Attu nkayaawa onecheshe ikhumelhenlhe, \v 15 vaaphilhe aya wa Yesu, nkayaamwona ntu o mashoka o unanara ulhe. Aari nakhanlhe ni Yesu, nawanre ikuwo ni irusho chawe mmuruni, onkhaye nkayoovacha. \v 16 Attu yoonne nkayaahimiachera akhunanaya yoyo mwaha uyo wa ntu aari ni mashoka o unanara ni ikulhuwe chilhe. \v 17 Nkayanlhepelha Yesu wiira athame yeyo ilhapo aya iyo. \p \v 18 Yesu vaawelha awe nkalhavani, ntu anlhaminhe awe ikwerere yo mashoka o unanara ulhe ni uyo nkaalhepellha wiira, “Ni mii nkittukaneke.” \v 19 Nansho Yesu nkaankhotelha. Nkamwirelha, “Nhokolhieke uwani mwaahimiachereke amuchi inyu Athithi chinre aya wo uwonelhani ikiriri ni mitheko chiupangenlheni aya.” \v 20 Paahi etu ntu uyo nkaarwa Udekapoli, ahimiachaka chipangelhiye awe ni Yesu. Ni kila ntu eewa nkaashanga chinene. \s Mwalhi a Nayairo ni opani amoka anoolhamihiya \r (Mat 9:18-26; Luk 8:40-56) \p \v 21 Yesu nkaalhapuwa ukhopelhelhe nttiya. Wowo attu enchi nkayaawa umwiiwelhelhani. \v 22 Nkaawa ntu eehaniya Yairo, mmoka aya emelhelha inupa yo unlhapelha Nlhuku, awaaka ni ukhoroma vamietoni wa Yesu \v 23 anlhepelhaka wiira, “Mwaamwanaka nnati ri muukhwani. Chonte nngwe mwa mweeshere miono, alhame akhalhe nkumi!” \v 24 Yesu nkaarwa vamoka ni ayo wowo. Attu enchi nkayanttwara ananrukurenrie uno ni uno. \p \v 25 Mmoka a attu anttwara yaari opani aawereia ireta yo ukhuma iphome, nchorochoro wo iyaakha khumi ni pilhi, \v 26 akhalhaka anavinre wa anamirete enchi. Wo mahuku menchi yaari muuhuvani, amalhihaka nhakhu waya wonkhaye mmireteni athepaka uhuva. \v 27 Nkeewa mwaha wa Yesu, ni ayo nkayaawa apephenyaka vatulhi vawe, \v 28 echerelhaka munrimani wiira, “Kavarakaru tu ikuwo chawe, kinoolhama.” \p \v 29 Nkammara mwiinjiro wawe iphome nkayatondova vavawo vavawo, eechonaka wiira aholhama ikwerere aya iyo. \v 30 Yeyo ikatema iyo Yesu nkaachuwelha wiira machiri ahonkhuma, ntu holhamihiya, nkaarukunuwa ni ukoha, “Mpani vanre mwiinjiro aka?” \v 31 Owiittucha awe nkayaamwaakulha, “Uno nnoonaka chinre aya wo uchara attu, nnokohani wiira mpani vanre mwiinjiro winyu?” \v 32 Nansho Yesu nkaathepa umwaavia wo miitho ntu avanre mwiinjiro wawe. \v 33 Wo uchuwelha wiira ahochuwelhiya, opani ayo nkaawa wiichonihani, athukumelhaka, nkaakhoroma, ni uhimiacha ikekhia yonkhaye. \v 34 Yesu nkaamwiirelha, “Mwaamwanaka, nrima ao uhoolhamiha. Urweeke wo mpuha, uhiwereiye tho yeyo ikwerere iyo.” \p \v 35 Yesu vaari awe arerihaka nenno nlhove nno, nkaawa karumiya aya Nayairo, yayo o weemelhelha inupa yo unlhapelha Nlhuku ayo ni uhimia wiira, “Mwalhi inyu uyo hokhwa. Vano veeshiyani etu uthepa waahuvihacha Owiittuchiha?” \v 36 Yesu khaalhonhe nenno nlhove nno, nkoolhumacha, eerelhaka o weemelhelha inupa yo unlhapelha Nlhuku ayo, “Pishakani nrima, nrumelhelheke. Mwalhi inyu nookhalha nkumi tho.” \v 37 Nkaachiichihacha attu unttwara, yaahikhalhe Napeturo ni Nayakhobo ni ahima aya Nayohana vekha. \p \v 38 Nkayaaphiyacha uwani wa o weemelhelha inupa yo unlhapelha Nlhuku ayo, nkayaaphwanya ikutto yulhupalhe attu onlhachaka. \v 39 Nkaakelha mpaani ni waakoha, “Mwaatti woonaka nnookhuwelha, nnonlhani? Mwalhi ulha khanakhwa, howiraka urupa!” \v 40 Attu nkayanthiacha, nkeerelha attu onkhaye akhume vathe, aahalhanaka manyanaangoro ni owiittucha awe araru, nkaarwa vaathalhalhiye awe mwalhi uyo. \v 41 Nkanthesha ni umwiirelha, “Talitha khumi.” Ulhamulhiya waya, “Mwalhi nkonkwa.” \v 42 Mwalhi nkeemelha ni uchokholha weeta. Aari nnati o iyaakha khumi ni miilhi. Vaapangia aya chechiyo attu aahanlhe anoomiye uwanoni. \v 43 Nansho Yesu nkaamuka wiira ahihimiache wa ntu, nkeerelha, “Mwalhi uyo avahiye yolhia.” \c 6 \s Yesu nookhotiya Unazareti \r (Mat 13:53-58; Luk 4:16-30) \p \v 1 Yesu nkaathama wowo, nkahokolhia uwannyawe, attwariyaka ni owiittucha awe. \v 2 Nihuku no Wiittuwa nkaachokholha wiittuchiha wi inupa yo unlhapelha Nlhuku. Attu enchi aari mwommo, veewelhenlhe aya nkayaashangacha ni wiikoha, “Yolha pantte vayi chechilha irusho chilha? Apani anvanhee ikuru yo upanga cho ushangiha chi? \v 3 Ama! Ulha kahiwe phi yolhe nokooroshacha milhako ni ihiche ulhe, mwaana a Amariamu, munnaya ashi Yakhobo ni Nayose ni Nayuda ni Nasimoni? Ashirokorawe kahiwena phi alha ninaakhalhana ihu alha?” Paahi etu nkayankhota. \p \v 4 Yesu nkaahimeria wiira, “Namilhohi nottuniya ilhapo chonkhaye, yaahikhalhe uwannyawe ni wa amuchi awe.” \p \v 5 Yesu khaapannge cho ushangiha vavawo, ihikalhe yo weeshera miono areta vakani nkaalhamiha. \v 6 Nkaashanga chinene, ukhalhawaya attu khayaari ni nrima. \s Yesu nowaaruma owiittucha khumi ni elhi \r (Mat 10:5-15; Luk 9:1-6) \p Yesu nkaavira eetakachaka iwani cho vakhiviru, eetuchihaka attu Malhove Orera. \v 7 Nkeehana owiittucha awe khumi ni elhi, ni waaruma elhielhi. Nkaavaha ikuru yo woomolha mashoka o unanara \v 8 nkaalhehera wiira, “Vanorwaa inyu nhikushe ittu iriyoothe, nhiwie nrupa mena mashurupu mena nchurukhu vachiroroni, ihikalhe ikopo mmathathani. \v 9 Mmwareke ikwakwata mmietoni, nansho nhikushe mwiinjiro wo nayelhi.” \v 10 Nkaahimeria tho wiira, “Vanophiya inyu vawani vanopocheria inyu, mwakhalheke vavawo mpaka vanohalha inyu uthama vawo. \v 11 Vawani vahinopocheriya inyu ama uwiwelhelhani uhimiechesha winyu, mwathameke wo uhipicha uno ni ukukutta ntukurukhu nnyaani mwinyu wo waamuka!” \p \v 12 Paahi etu nkayaarwaa uwaahimiacherani attu iphiro cho ukhoroma ni uhiya uwonya. \v 13 Nkayoomolhacha mashoka enchi o unanara, ni waahika makhura areta enchi, ni waalhamiha. \s Nookhwa a Nayohana Obatiiza \r (Mat 14:1-12; Luk 9:7-9) \p \v 14 Paahi amwene Naherode o Ugalilaya nkayeewa mwaha wonkhaye, ukhalhawaya nchina na Yesu naari niwanelhaka ilhapo yonkhaye. Nkawaakhalha attu akina eera wiira, “Nayohana Obatiiza ahohihimmwa! Phi ayo ari ni ikuru cho upangacha cho ushangiha chi.” \v 15 Ni attu akina eera, “Alha phi Naeliya.” Akhwawe nkayeera, “Ulha phi namilhohi, rii thoko mmoka a anamilhohi o khalhayi.” \p \v 16 Nansho Naherode veewilhe aya ni ayo nkayeera, “Yalha phi Nayohana Obatiiza, kaahinthe aka alhe! Nansho vano ahohihimmwa!” \v 17 Ukhalhawaya Naherode phi alhehenre uvariya u Nayohana, ni waattuka ujeerani. Naherode enre chiicho wo nlhatu ni Naherodiya, aathenlhe aya, achuwelhaka wiira yaari ahanu a Nafilipo ahima aya Naherode ayo. \v 18 Nayohana ahaamuka Naherode wiira “Vavawo khampannge ittu yo urera ukelha manupa wa ahima inyu!” \p \v 19 Chiichammo etu, Naherodiya ahorushiya chinene athananaka weeva Nayohana nansho wo uhoria oovaka Naherode. \v 20 Naherode aari oovaka Nayohana, ukhalhawaya ahochuwelha wiira aari ntu ntakatifu, ntu o nrima woombone, paahi etu nkeenanelha. Nkaachivelhiya weewelhelha, nansho uno achukulhaka munrimani wo malhove aahimeriya aya. \p \v 21 Nkanaawa nihuku Naherodiya vaapantte aya nipesha. Naari nihuku no wuupuwelhiya uyaria u Naherode, vaalhatulhiye aya attu uwa uttapelhelhani. Yaalhatulhiye attu yaavara mitheko chulhupalhe, ni aholhelhi o Ugalilaya. \v 22 Mwaamwanaya Naherodiya mwalhi, ahowa wiina vavawo, nkaatelhiha Naherode vamoka ni alheto aya onkhaye. Wo uteelhiya chinene, Amwene Naherode nkaamwirelha mwalhi uyo, “Unothanana kuuttuveke ishiyani? Uvekelheke ittu iriyoothe unothanana awo kinouvaha.” \v 23 Nkayaalhupelha ni umwiirelha mwalhi uyo, “Kinoulhupelha wiira kinouvaha ittu iriyoothe unovekelha awo, inakhalhaka unvekelha umeelhiya inusu yo imwene aka!” \p \v 24 Mwalhi uyo nkaarwa wa anumwanawe ni waakoha “Kavekelhekeni?” \p Nkaamwakhulha, “Muru u Nayohana Obatiiza.” \v 25 Nkaahokolhia wo waakuviaa wa Amwene ni uvekelha, “Kinothanana nkivahe naanano va muru u Nayohana Obatiiza mphacheni!” \p \v 26 Amwene nkayaakelhiya ihuzuni chinene, nansho wo nlhatu wo ulhupelha waalhupenlhe aya, ni alheto yaakhalhanche vakaraamuni alhe, khayonrie unkhotelha. \v 27 Paahi nkaayanlhehera nsikari arwee awiihe muru u Nayohana. Nsikari nkaarwa, nkaahitha Nayohana, \v 28 nkaawiha muru mphacheni nkammaha mwaamwana a Naherodiya, ni uyo nkaavaha anumwanawe. \v 29 Owiittucha a Nayohana nkayeewa, nkayaawa ni ukusha iruttu aya, nkayaavitha umahiyeni. \s Yesu nowaalhiha attu maelufu nthanu \r (Mat 14:13-21; Luk 9:10-17; Yoha 6:1-14) \p \v 30 Akarumiya nkayaahokolhiacha wa Yesu, nkayaahimiacha chittu chonkhaye chapannge aya ni weetuchiha attu. \v 31 Attu yaawaachilhe aari milhoko minchi cha attu, Yesu ni owiittucha awe nkayoochelha ukhalha ni ulhia yolhia. Paahi nkeehanacha ni uwerelha wiira, “Nkanngwe neevithe mwiittuwe vakani.” \v 32 Nkayaawelhacha nkalhavani nkaarwa vakittu vo wiivitha. \p \v 33 Nansho attu enchi nkayoona Yesu ni owiittucha awe vaathama aya nkayaachuwelha waarwaa aya, paahi nkayantwarelhelha wowo attimakachaka ni uphiya Yesu ni owiittucha awe ahinaphiyacha. \v 34 Yesu vaakhuruwa awe nkalhavani, nkoona nlhoko mulhupalhe wa attu, nrima awe nkawaakelhiya ikiriri, ukhalhawaya attu yaari ahuvaka thoko ikhondoro chihiri ni nshunga. Paahi etu nkaachokholha weettuchiha chittu chinchi. \v 35 Nchuwa veelha aya, owiittucha awe nkayanrweelha ni unhimeria wiira, “Uheelha vano, ni va vakittu va vauthakoni. \v 36 Mwaahiyeke attu ayo wiira ahokolhie mmawannyaya ni mmamatani mmo arwee athume choolhia.” \p \v 37 Nansho Yesu nkaakhulha eeraka, “Mwaavaheke yolhia mwaattiva.” \p Owiittucha ayo nkayaakoha, “Nnothana wiira nirweeke nathumeke yolhia cho idinari imia pilhi?” \p \v 38 Yesu nkaakohacha, “Nrina mikatte nchani? Nkarwaani mwaweheke.” \p Vaawenhe aya nkayaakhulha, “Chiri mikatte nthanu ni ihopa pilhi.” \p \v 39 Yesu nkaalhehera owiittucha awe tho wiira aanyulhacheke attu onkhaye ni waakhalhiha vathi vamanyashini. \v 40 Attu nkaakhalhihiya mmapuroni, va imia imoka, akina mapuro a attu makhumi nthanu. \v 41 Yesu nkaakusha mikatte nthanu ni ihopa pilhi chiyo, nkaaweha miitho wiirimu ni unlhapelhelha Nlhuku. Nkaamianihacha ni waavaha owiittucha awe wiira yaakawelhacheke attu. Ni ihopa pilhi chiyo nkeera chiicho. \v 42 Attu onkhaye nkayaalhia ni uwona. \v 43 Paahi owiittucha nkayaarokottacha mahalhahalha o mikatte ni ihopa alhe, nkaakushacha ni uchariha makaya khumi ni melhi. \v 44 Milhoko cha manyaalhopwana chaalhilhie chaari attu maelufu nthanu. \s Yesu noweeta vachulhu maashi \r (Mat 14:22-33; Yoha 6:15-21) \p \v 45 Yamalhekeru Yesu nkaakhanyereriha owiittucha awe awelhe nkalhavani anholhelhe Ubethsaida, ukhopelhelhe nttiya, uyo aahiyaka ni waalheha attu. \v 46 Vaamanlhe awe waalheha attu nkaawelha umwaakoni ulhapelhani. \v 47 Vaari aya uchechilho, ikalhava yaari variyari nttiya, ni Yesu aari vekha awe hinalhapuwa. \v 48 Nkoona wiira owiittucha awe yaari athemwihiyaka ni iphioo, paahi vaatameria aya mapikoosha nkaawa, eetaka vachulhu maashi. Aari aatameriaka waaphwanya, \v 49 vaamwona aya eetaka vachulhu maashi, nkayaanyihera wiira aari “Nshoka!” Nkayaakhuwelhacha. \v 50 Onkhaye yaari yoovaka chinene vaamwonne aya. \p Yesu nkoolhumacha eeraka, “Nvareke nrima! Phi mii Nhoove!” \v 51 Nkaawelha nkalhavani, iphioo nkayaamaalha. Owiittucha ayo aari anoomiye uwanoni, \v 52 ukhalhawaya aari bado ahinachuwelhacha mwaha wo mikatte nthanu waalhiha attu maelufu nthanu. Mirima chaya chaari chihinachuwelha. \s Yesu nowaalhamiha areta Ugenesareti \r (Mat 14:34-36) \p \v 53 Nkayaalhapuwa nttiya ni uphiya ilhapo yo Ugenesareti, veemenshe aya ikalhava. \v 54 Attu nkayanchuwelha Yesu vaakhuruwa awe nkalhavani. \v 55 Nkayaarwaa ilhapo yonkhaye iyo, kila eewa wiira howa, nkaawiha areta aari mmalhilhini ni waarweha wowo. \v 56 Nkaaviravira mmamatani ni mmawani mwonkhaye aalhamihaka attu aathalhelhiye mmapuwani mwaavira awe, akina anlhepelhaka inakhalhaka ammare ikuwo chawe, ni ayo ammanre onkhaye aholhama. \c 7 \s Meettuchiho a Manyaapwiiya \r (Mat 15:1-9) \p \v 1 Amafarisayo akina ni owiittuchiha Malhehero yaakhumme Uyerusalemu nkayaathukumana wa Yesu. \v 2 Nkayoona wiira owiittucha awe aalhia wo uhinyawa mathatha thoko cheera aya Amafarisayo wo weetuchiha attu. \p \v 3 Ukhalhawaya Amafarisayo, ni Ayahudi onkhaye yaari avaraka ikano yeetuchihiye ni ashulhupalhe aya, yo uhilhia mpaka anyaweke mathatha rata thoko, \v 4 mena khayoria ulhia ittu ithumiye unopangiya maronda wo uhihapihiya kaye. Ni vavawo yaari attwaraka ikano chikina chaahiye ni manyaapwiiya aya cho uhapiha ikahi ni chittu cho uterekelha chikooroshiye wo ishaba. \p \v 5 Paahi etu Amafarisayo ni owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa nkayankoha Yesu wiira, “Veeshiyani owiittucha inyu khanottwara ikano cha ashulhupalhe, ni ulhia wo uhinyawa mathatha rata thoko chaalheheriye?” \p \v 6 Yesu nkaakhulha, “Mwa anafiki inyu, ashinna Isaya ahoolhumacha rata thoko chilhepilhe aya wiira, \q ‘Nlhuku hohimia, anokithimicha wo malhove aya, \q Nansho mirima chaya chiri utayi ni mii. \q \v 7 Ukithimicha waya khunlhoka, \q Ukhalhawaya aneetuchiha malheheriyo o mwaattuniru, \q Thoko aneetuchiha malhehero a Nlhuku!’ ” \p \v 8 “Mwaatti nhohiya malhehero a Nlhuku ni uvara ikano cha attu.” \p \v 9 Yesu nkaathepa wiira, “Mwaatti nhanaa irusho chinene cho urukunusha malheheriyo a Nlhuku ni uttwara meettuchiho inyu mwaashinene. \v 10 Ukhalhawaya ashinna Musa aheera wiira ‘Mwaathimicheke athumwaninyu ni anumwaninyu, ni ntu riyoothe naaruwana athumwanawe ama anumwanawe yoyo nambaya eeviye.’ \v 11 Nansho mwaattiva nneetuchiha wiira yakhalhaka ntu hanaa ittu yo waavaha athumwanawe ama anumwanawe uno ehanaka yeyo ikorobani, maana aya izawadi ya Nlhuku, \v 12 yeyo khinolholka tho uvahiya athumwanawe ama anumwanawe. \v 13 Chiichammo etu, phi norukunusha inyu nlhove na Nlhuku wo chittu chinchi thoko chii nnopangacha inyu chi.” \s Chittu chinonnanariha ntu \r (Mat 15:10-20) \p \v 14 Yesu nkeehanacha milhoko cha attu eerelhaka, “Nkakiiwelhelheni mwaattiva, ni uchuwelha. \v 15 Khiiwo ittu inonkelha ntu mwiiruttuni mwawe inonnanariha. Nansho ittu inokhuma munrimani phi no nnanariha ntu. \v 16 Ri ni maaru, eeweeke!” \p \v 17 Athameke vaattuni vawo ni ukelha nnupani, owiittucha awe nkanvekelha wiira aalhamulhelhe nenno nlhikaaniho nno. \v 18 Yesu nkeera, “Ata mwaatti khanchuwenlhe waapwaha attu akina ayo? Inyu khanchuwenlhe wiira khiiwo ittu inonkelha ntu mwiiruttuni ikhumaka vathe inonnanariha ntu? \v 19 Ukhalhawaya khinkelha munrimani mwawe, nansho munthunkwani kaye, kaanyuma kukhumaka mwiiruttuni, urindini. Wo uhimia chiicho Yesu ahoreriha cholhia chonkhaye wiira chihorera ulhiya.” \p \v 20 Nkaathepa uhimia wiira, “Ilhe inonkhuma ntu ilhe phinonnanariha. \v 21 Ukhalhawaya munrimani mwa ntu, mwommo phi nokhumelhelha chittu cho unanara, cho wiiya, cho niiviho, cho ulhavalhava \v 22 cho ulhuva, ilhema, ihache, itiamaru, wiichoona, uruwana ni chittu cho uhilhoka \v 23 chechiyo cho uhilhoka chiyo chinokhuma munrimani mwa ntu chinonnanariha.” \s Nrima wa opani amoka \r (Mat 15:21-28) \p \v 24 Yesu nkaathama vavawo, ni urwaa ilhapo yaatamana ni iwani yo Utiro. Nkaakelha inupa yaaphiyenlhe awe hittunaka attu achuwelhe wiira aari wowo, nansho khoonrie wiivitha. \v 25 Opani amoka, aari ni mwaamwanaya nnati aavariye ni nshoka no unanara, nkayeewa nkayanrweelha Yesu, nkayeewulhusha vamietoni vawe. \v 26 Yayo khayaari Ayahudi, nansho aari o nikosho no Ayunani o ilhapo yo Usiriya. Nkayanlhepelha Yesu oomolhe nshoka no unanara nammara mwannati aya uyo. \v 27 Nansho Yesu nkaakhulha eeraka, “Naawoniheke thoko ashaana. Ukhalhawaya khavanorera waathurulha ashaana yolhia aya ni waawonyera ashipwa.” \p \v 28 Yayo opani ayo nkaamwakhulha Yesu eeraka, “Eiyo Thithi, nansho ata yayo ashipwa ari wuuthi imeza ayo anoorokottacha chittu chinomoramora chiyo!” \p \v 29 Yesu nkeera, “Chinre inyu wo waakhulha rata chiyo, nhokolhieke uwani, nnokophwanya nshoka nno ninanthamme mwaninyu uyo!” \p \v 30 Paahi etu nkaahokolhia uwani ni umphwanya mwannati aya narumpe vankorini, nshoka ninanthamme. \s Yesu nonlhamiha ntu Ohiiwa ni uhuulhumacha \p \v 31 Yamalhekeru Yesu nkaathama ilhapo yaatamana Utiro nkaarwa mpaka ibahari yo Ugalilaya avirelhaka Usidoni, apwahaka ilhapo yo Udekapoli. \v 32 Attu nkayammwihera ntu ohiiwa ni uhuulhumacha rata, anlhepelhaka wiira amweeshere miono. \v 33 Paahi etu Yesu nkaamweemesha vachereshere wo vekha awe, nkanhelha makokho mmaaruni, nkanshuwelha ishenye ni unkwakwanya nlhimi. \v 34 Nkaaweha wiirimu ni umumulha wo machiri eeraka, “Efatha” ikhalhaka, “Nttukuwe!” \p \v 35 Maaru nkaatiuwa ni nlhimi nkanaattukuwa nkoolhumacha rata. \v 36 Yesu nkaamuka wiira ahivire ahimiachaka, nansho cheera awe wo waachiichiha ni ayo phi athepa aya uvira ahimiachaka. \v 37 Ni kila ntu eewa aari ashangaka. Aahalha eerelhanachaka wiira, “Hopanga chonkhaye voombone! Weewiha ohiiwa ni waattukulha o uhulhumacha!” \c 8 \s Yesu nowaalhiha attu maelufu ncheshe \r (Mat 15:32-39) \p \v 1 Navireke nihuku nimoka, nlhoko wa attu enchi akhwawe nkawaawa. Attu vaari aya awolhiyaka ithalha, Yesu nkeehanacha owiittucha awe ni weerelha, \v 2 “Kinowoonelha ikiriri attu alha, wiira ari ni hii wo mahuku mararu wo uhilhia. \v 3 Kaahiyaka wiira ahokolhie mmawannyaya wo uhilhia, anookomwaacha mphironi, ni akina ayo akhume utayi.” \p \v 4 Owiittucha awe nkayankoha, “Ninohalha upatta vayi yolhia yo uwanelha attu onkhaye alha ni va vanari vauthakoni?” \v 5 Yesu nkaakoha, “Nrina mikatte nchani?” \p Nkayaamwakhulha wiira, “Chiri mikatte saba.” \p \v 6 Yesu nkaalhehera wiira attu akhalhihiye vathi. Nkaawiaa mikatte saba chilhe, nkanthimicha Nlhuku, nkaamianihacha, nkaavaha owiittucha awe avire aakawelhaka attu onkhaye. Ni ayo nkayaakhawelhacha. \v 7 Ni vavawo chahokhalha tho ihopa vakani. Yesu nkaakusha ni ulhapelhelha wa Nlhuku ni weerelha owiittucha awe avira aakawa ni chiyo. \v 8 Kila ntu nkaalhia nkaawona. Owiittucha nkayaakusha makaya saba ni uvira aakhupachaka mahalhahalha aahalhenlhe. \v 9 Attu yaalhilhie ayo yaari maelufu ncheshe. Paahi etu Yesu nkaalheha attu wiira athamache, ahokolhiacheke mmawannyaya. \v 10 wo uhipicha nkaawelha nkalhavani, nkaarwa ilhapo yo Damanuta vamoka ni owiittucha awe. \s Amafarisayo anoovekelha woona cho ushangiha \r (Mat 12:38-42; 16:1-4) \p \v 11 Amafarisayo nkayanrwelha Yesu ni uchokholha umwaakhulhana. Yaari athananaka unria wiira apange cho ushangiha chihimiecheshe ithikineha cho wiirimu. \v 12 Yesu nkaachukulha chinene munrimani, nkaahimia wiira, “Chani mwaatti o ilha iyari ilha woonaka nnochukulhelha woona cho ushangiha? Ikekhia kinouhimeriani wiira, khiiwo ithikineha inohalha woonia ni ilha iyari ilha!” \v 13 Nkaathama vavawo, ni uwelha tho nkalhavani, alhapuwelhaka ukhopelhelhe nttiya. \s Uhilhoka wa Amafarisayo ni Naherode \r (Mat 16:5-12) \p \v 14 Owiittucha yaari analhiyanlhe ukusha mikatte, yaakunshe nkatte mmoka tu. \v 15 Yesu nkaamuka eeraka, “Nhiitialhe, mwiichinanelheke ni ihengedure ya Amafarisayo ni uhilhoka u Naherode.” \v 16 Owiittucha nkayaahalha akohanachaka ashineneru, “Ana neera chiicho wo nlhatu no uhikusha mikatte?” \v 17 Yesu nkaachuwelha munrimani ittu yaachukulhacha aya, nkaakoha, “Nlhatu wani woonaka nnowiithemwiha wo nlhatu no uhikusha mikatte? Khannaya uchuwelha? Mirima chinyu chiri chikani? \v 18 Woonaka miitho nhanaa nansho khannoona, nhanaa maaru nansho woonaka khanneewa? Khannoopuwelha \v 19 vaamelhe aka mikatte nthanu ni waalhiha attu maelufu nthanu? Mwaakushilhe makaya nchani yaachanre mahalhahalha o mikatte?” \p Nkayaakhulha “Khumi ni melhi.” \p \v 20 Yesu nkaakoha tho, “Vaamelhe aka mikatte saba ni waavaha attu maelufu ncheshe valhe mwaarokottanche ni ukusha makaya nchani o mahalhahalha?” \p Nkayaakhulha “Saba.” \p \v 21 Yesu nkeera, “Khannachuwelha mpaka nna?” \s Unlhamiha ntu ohona Ubethsaida \p \v 22 Yesu nkaaphiya Ubethsaida, wowo attu nkayammwiihera ntu ohoona ammare anlhamihe. \v 23 Yesu nkammara moono ntu ohoona uyo mpaka uchereshere iwani. Nkanshuwelha ishenye mmiithoni, nkaamweeshera miono ni unkoha, “Chani nnowona vano?” \p \v 24 Yoyo ntu uyo nkaaweha uchulhu, nkeera, “Eiyo, kinowoona attu, nansho anoonia thoko miri chineeta.” \p \v 25 Yesu nkaamweeshera miono tho vamiithoni. Ni uyo nkaaweha chinene, nkoona rata. \v 26 Yesu nkaamwirelha wiira ahokolhie uwani uno anchiichihaka wiira, “Nhihokolhelhe vawani.” \s Napeturo anorumelhelha wiira Yesu phi Kuristo Moopolhi \r (Mat 16:13-20; Luk 9:18-21) \p \v 27 Yesu ni owiittucha awe nkayaarwaacha iwani chaatamana ni Ukaisariya Filipi. Mphironi nkaakohacha, “Nkakihimerieni mwaatti, attu aneera mii phi mpani?” \p \v 28 Nkayaamwaakhulha, “Akina aneera Nayohana Obatiiza, akina anowiihanani Naeliya, akina anowiihanani namilhohi nkina.” \p \v 29 Nkaakohacha ni ayo, “Aye, ni inyu mwaattiva nneera mii phi mpani?” \p Napeturo phi aakhunlhe eeraka, “Inyuva phi Kuristo Moopolhi.” \p \v 30 Yesu nkaamuka wiira, ahinhimiachere ntu riyoothe yoyo mwaha uyo. \s Yesu nohimiacha uhuvihiya ni nookhwa awe \r (Mat 16:21-28; Luk 9:22-27) \p \v 31 Yesu nkaachokholha weettuchiha owiittucha awe wiira, Ihokhalha lazima Mwaana a Ntu ahuvihachiye ni ukhotiya ni ashulhupalhe, o opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa. Nowa eeviya nansho nihuku no neraru nohihimmwa. \v 32 Yesu nkaahimiacha chechiyo mwaari. Napeturo nkayankusha Yesu vachereshere urwaa unchacherani. \v 33 Nansho Yesu nkaarukunuwa, ni waaweha owiittucha awe ni wachachera Napeturo eeraka, “Uthame vaa, uwe Nakare irusho chawo chinoopuwelha chittu cho mwiiruttuni va, wo uhupuwelha chittu chinommweha Nlhuku!” \s Iphiro cho unttwara Yesu \p \v 34 Yamalhekeru, Yesu nkeehanacha nlhoko wa attu vamoka ni owiittucha awe ni weerelha wiira, “Yakhalhaka hawo ntu nothanana ukitwara, paahi eeruneke mwanene akusheke nsalaaba awe akittwareke. \v 35 Ukhalhawaya ntu neechopolha ukumi awe mwanene, yoyo nowiipoteriha, nansho nohiya ukumi awe wo nlhatu na angu mii ni wo Malhove Orera yoyo nowichoopolha. \v 36 Chani attu anopattani vanopatta aya mpuha wo mwiilhaponi, uno apoterihaka ukumi aya? Khiiwo! \v 37 Ama ntu nohalha ukumiha ittu yaani yo ulhikaanihiya, apatte tho ukumi? \v 38 Ntu o iyari yo uwonya ilha, oonaka ishoni ukihimiacha ni woonelha ishoni malhove kineetuchiha aka, Mwaana a Ntu nowa umoonelha ishoni vanottuna awe uwa wo nthimicho wa Athumwane ni minepa cho wiirimu chitakatifu.” \c 9 \p \v 1 Yesu nkaathepa uhimiacha eraka, “Wo ikekhiaye, kinouhimeriani wiira, ahawo akina vaa ahinowa aakhwa mpaka vanohalha aya woona Imwene ya Nlhuku ikhuruwaka wo machiri.” \s Urukunuwa ikhove \r (Mat 17:1-13; Luk 9:28-36) \p \v 2 Yavireke mahuku sita, Yesu nkaakusha Napeturo ni Nayakhobo ni Nayohana umwaakoni waakhalhanne awe vekha aya. Wowo Yesu nkaarukunuwa ikhove, \v 3 ikuwo chaawanre awe nkachaatelha ttuuu utelha vahinooria awe ntu riyoothe velhaponi vaa uteelhiha thoko chiichammo. \v 4 Paahi owiittucha araru ayo nkayoona Naeliya ni ashinna Musa yaarerihaka ni Yesu. \v 5 Napeturo nkaamwiirelha Yesu wiira, “Owiittuchiha, vahorera wiira nirii vaa! Ninouthekelhani mahema mararu, nawinyu ni Ashinna Musa ni Naeliya.” \v 6 Olhumacha chiicho wo uhichuwelha, vamoka ni akhunanaya ayo yaari ahalhaka anoomiye uwanoni. \p \v 7 Nkanaakhuruwa nihute nkanaakhunelha, ni nlhove nkaneewaniaa nnihuteni neeraka, “Ulha phi Mwaamwanaka kinonttuna aka, mmwiwelhelheke yoyo!” \v 8 Vaawenhe aya tho, khaawo ntu oonelhe ahikhalhe Yesu vekha awe. \p \v 9 Vaakhuruwa aya umwaakoni, Yesu nkaamuka wiira, “Nhinhimiachere ntu riyoothe chittu chonne inyu, mpaka nihuku no uhihimmwa Mwaana a Ntu.” \p \v 10 Nkayanrumelhelha, nansho akakohanachaka ashineneru, “Phi nlhove naani nenno no uhihimmwa unookhwani nno?” \v 11 Nkayankoha Yesu, “Woonaka owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa aneera wiira Naeliya phi nohalha uchokholha uwa?” \p \v 12 Yesu nkaakhulha eeraka, “Naeliya phi nohalha uholhelha uwa awe eesha tayari chittu chonkhaye. Nansho veeshiyani ulhepiya wiira Mwaana a Ntu nowa uhuvihiya ni ukhotiya? \v 13 Kinouhimeriani wiira, Naeliya ahomalha uwa ni ayo nkaapangelhachiya chaathananne aya thoko chilhepiye ni Malhove Matakatifu, chaachaka.” \s Yesu nonlhamiha mmirawo o nshoka no unanara \r (Mat 17:14-21; Luk 9:37-43a) \p \v 14 Veethakaniha aya ni owiittucha akina aahanlhe utulhi ayo, nkayaaphwanya attu enchi anaarukurenrie vamoka ni owiittuchiha Malhehero akina akohanachaka malhove. \v 15 Attu vaamwonne aya Yesu nkayaashangacha, nkayanttimakelha unshikuriani. \v 16 Yesu nkaakoha owiittucha awe, “Nnokohanachani?” \p \v 17 Nkaakhulha ntu mmoka eeraka, “Owiittuchiha, mii kihommwiiha mwaamwanaka uwaninyu hovariya ni mashoka o unanara hooriaka wulhumacha. \v 18 Vanonchokholhacha aya, ninommulhushaka vathi ni niphoru ninkhumaka mmwano, ni ukhuura miino, iruttu imuumaka nko. Kahaalhepelha owiittucha inyu, nansho khayonrie unlhamiha.” \p \v 19 Yesu nkaahimia wiira, “Inyu mwaatti iyari yo wuuma mirima va! Kinohalha ukhalha ni inyu mpaka iyaakhani? Kuuvilhelhekeni mpaka iyaakhani? Mummwiiheke mmirawo uyo vaa!” \v 20 Nkanrweha mwammirawo uyo wa Yesu. Nshoka vaamwonne awe Yesu, mwaana vaarweehiya awe, nkanammulhusha mmirawo uyo vathi ni umuumiha, ni unkumiha niphoru uwanoni. \v 21 Yesu nkaakoha athumwanawe mmirawo ayo. “Nothemwihiya toka iyaakhani?” Athumwanawe mwammirawo ayo nkayaakhulha, “Uchokholha vaari awe mwaana mwankani.” \v 22 Athepaka uhimiacha wiira, “Venchi vanowulhushia awe, nshoka nithananaka umwiiva wo ummulhushera vamooroni ni vakina mmaashini. Nnonelhe ikiriri, mworiakaru munlhamihe!” \v 23 Yesu nkeera, “Nneera kooriaka! Kila ittu inoworia wa ntu norumelhelha.” \v 24 Vavawo athumwanawe mmirawo ayo nkayaakhuwelha yiiraka, “Kinorumelhelha, nansho vakani. Nkihelheke nrima!” \p \v 25 Yesu nkoona wiira attu anoothepa uncharaanelha, paahi nkaachachera nshoka nno, “Kinolheherani inyu nshoka no unanara no ohiiwa ni uhuulhumacha nthame, nhinhokolhelhe tho!” \p \v 26 Nshoka nkanaakhuwelha, nimmulhushaka mmirawo vathi ninhelhaka ichilhichilhi ni unthama. Mmirawo nkaahalha narumpe thoko ntembo, yeeriaka, “Hokhwa!” \v 27 Nansho Yesu nkanthesha ammaraka moono umweemesha, nkeemelha. \p \v 28 Vaakenlhe awe nnupani, owiittucha awe nkayankoha wo ntemera wiira, “Ana chani woonaka hii khanoonrie woomolha nshoka nne?” \v 29 Yesu nkaakhulha eeraka wiira, “Nshoka no nikosho thoko nna khaninooria uthama wo uhittuka ni ulhapelhiya kaye.” \s Yesu nohimiacha tho mwaha wo nookhwa awe \r (Mat 17:22-23; Luk 9:43-45) \p \v 30 Yesu ni owiittucha awe nkayaathama vavawo ni ulhukama ilhapo cho Ugalilaya. Yesu khaathananne attu achuwelhe wiira ri vayi, \v 31 ukhalhawaya aari eetuchihaka owiittucha awe. Eetuchiha wiira, “Mwaana a Ntu nowa uvariya ni urweehiya wa attu anohalha umwiiva. Nansho, nowa uhihimmwa nihuku noneraru naya.” \p \v 32 Nansho khayaachuwenlhe ittu yeetuchihiya aya, nkayamwoova unkoha. \s Mpani ri mulhupalhe aya? \r (Mat 18:1-5; Luk 9:46-48) \p \v 33 Nkayaaphiya Ukapenaumu. Vaari aya mpaani, Yesu nkaakoha owiittucha awe wo wiira, “Mwaatti mwaarerihani mphironi mmwe?” \v 34 Khaawo aakhunlhe, ukhalhawaya vaari aya mphironi ittu yaakokohanacha aya ashineneru yaari mpani ri mulhupalhe aya. \p \v 35 Yesu nkaakhalha nipuro, ni weehana owiittucha khumi ni elhi, ni waahimeria wiira, “Ntu nothanana uholhelha yoyo hothananiya ukhalha o uttia nkhora uno akhalhaka namitheko a attu onkhaye.” \v 36 Nkankusha mwanhima, nkaamwemesha variyari aya. Nkankwapata ni uhimia wiira, \v 37 “Ntu nompochera mwanhima thoko ulha, aromolhaka nchina naka, hokipochera mii, ni uyo nokipochera, khakiponchere mii vekha haapochera ni ayo akirumilhe.” \s Hinonikhota yoyo awihu \r (Luk 9:49-50) \p \v 38 Nayohana nkayeera, “Owiittuchiha, nahomwona ntu omochalhaka mashoka o unanara aromolhaka nchina ninyu, ni hii nkananchiichiha, ukhalhawaya kahena mmoka ninonttukana ihu munlhokoni mwihu.” \v 39 Yesu nkaakhulha nkeerelha, “Nhaachiichihe khaawo ntu nooria upanga cho ushangiha wo nchina naka nkoolhumacha chittu cho uhilhoka. \v 40 Ukhalhawaya kila ntu hinonikhota yoyo ri awihu. \v 41 Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira ntu nohalha uvahani maashi o uwuria wo nchina naka, ukhalhawaya mwaatti phi attu a Kuristo, yoyo nowa upatta nttuvo nawe.” \s Ulhikachiya uwonya \r (Mat 18:6-9; Luk 17:1-2) \p \v 42 “Ntu riyoothe nohalha waattekiha alha ashinkani anokirumelhelha alha, yoyo nambaya attukelhelhiye nshilho nshikoni mwawe ni utumbucherihiya mbaharini. \v 43 Mwoonaka moono inyu uhoottekihani, nambaya utupulhiye! Iri nambaya uhikhalha ni moono mmoka ni ukelha uukumini kuliko urihiya umooroni Ujehannamu nnari ni miono miilhi. \v 44 Mwommo miunku chaya khachinokhwa ni mooro uyo khunotiphia. \v 45 Mweto chiicho, wo uttekihakani, ntupulheke! Nambaya ukelha uukumini ni mweto mmoka kuliko urihiya umooroni Ujehannamu. \v 46 Wowo miunku chaya khachinokhwa ni mooro uyo khunotiphia. \v 47 Niitho ninno noottekihakani, nkhulheke! Nambaya ukelha uphioni wi Imwene ya Nlhuku nnari ni niitho nimoka kuliko urihiya umooroni Ujehannamu mmwehaka ni miitho melhi. \v 48 Wowo ‘miunku chaya khachinokhwa, ni mooro aya khuntiphia.’ ” \p \v 49 “Kila mmoka, noteelhihiya wo mooro thoko inama chinohelhiya aya maakha. \v 50 Maakha ari o uchiva, nansho athuwaka anohalha uchiva chani tho?” \p “Nchiveke thoko maakha wo wiiwanana mwaashineneru, nkhalheke mumpuhani mmanupani mwinyu.” \c 10 \s Yesu nowaamuka umwalhaana nthelhi \r (Mat 19:1-12; Luk 16:18) \p \v 1 Yesu ahothama yeyo ilhapo iyo nkaarwa Uyudea, alhapuwaka mwoolhoko wo Uyorodani. Attu enchi nkayaawacha umwiiwelhelhani, nkeettuchihacha thoko chaalhemalhenlhe awe. \p \v 2 Amafarisayo akina nkayaawacha unlhikachani unkoha, “Chani nnihimerie inoorera ntu waahiya amwaarawe?” \p \v 3 Yesu nkaakhulha eeraka, “Ashinna Musa aalhehenre chani?” \p \v 4 Ni ayo nkayeera, “Ashinna Musa aalhehenre wiira, nlhopwana aahiyeke amwaarawe ni waavaha italaka yo umwalhaana.” \p \v 5 Yesu nkaahimia tho, “Ashinna Musa alhempe nlheheriyo nno chiicho ukhalhawaya mwaatti nri o ulhipa mirima. \v 6 Nansho toka woopiye aya ilhapo, ‘Nlhuku ahomuupa nlhopwana ni nthiyana,’ thoko chilhepiye aya. \v 7 ‘Wo yoyo nlhatu uyo etu nlhopwana noothama uwannyawe wa athumwane ni wa anumwane ni ulhutaana ni ahanu awe. \v 8 Ni yayo elhi ayo anothathuwa ukhalha iruttu imoka. Ahikhalhaka elhi tho ihikhalhe iruttu imoka.’ \v 9 Paahi etu chilhutaanihiye ni Nlhuku, ntu himwalhaanihe.” \p \v 10 Vaari aya mpaani, owiittucha awe nkayankoha Yesu nenno nlhove nno. \v 11 Nkaakhulha eeraka, “Ntu naamwalhaana ahanu awe, ni waaveka athiyana akina yoyo holhavalhava waattekelha ahanu awe. \v 12 Ni athiyana chiicho, anaamwalhaana owannyaya ni uthelhiya ni alhopwana akina ahowonya, aholhavalhava.” \s Yesu nowaavaha ibarakha achishaana ashinkani \r (Mat 19:13-15; Luk 18:15-17) \p \v 13 Nkaawihachiya achishaana ashinkani awe eeshera miono, nansho owiittucha nkayaachiichihacha. \v 14 Yesu vonne awe nkaarushiya nkeera, “Mwaahiyekeni ashaana awe uwannyaka, ukhalhawaya Imwene ya Nlhuku phi yawaya achishaana thoko yayo. \v 15 Kinouhimeriani ikekhiaye wiira, ntu riyoothe hinopochera Imwene ya Nlhuku thoko vanompochera awe mwaana mwankani khanowa ukelha mwommo.” \v 16 Nkaapocheracha mmiononi mwawe nkaakumbatira, nkeesheracha miono ni waavaha ibarakha. \s Ntu aari o nhakhu \r (Mat 19:16-30; Luk 18:18-30) \p \v 17 Yesu vaarwaa awe nkwaha nkhwawe, ntu mmoka nkaanttimakelha, nkankhoromelha, ni unkoha, “Owiittuchiha orera nrima, kipangekeni kipatte ukumi wo uhimalha?” \p \v 18 Yesu nkankoha, “Woonaka nnokiihana orera nrima? Khaawo ntu ri orera nrima ahikhalhe Nlhuku vekha awe. \v 19 Nhochuwelha malheheriyo, ‘Nhilhavelhave, nhiive, nhiiye, nhimwootherie ntu, nhoothache, mwaathimicheke athumwaninyu ni anumwaninyu.’ ” \p \v 20 Ni uyo nkaarumelhelha wo wiira, “Eiyo Owiittuchiha chechiyo chonkhaye chiyo kihovara toka kinari mwanhima.” \p \v 21 Yesu nkammweha wo unttuna ni umwiirelha, “Nhohalhiha ittu imoka. Vano nrweeke mwathumiheke chonkhaye chirina inyu ni wakawelhacha attu ahirina, mwiicheshereke nhakhu wiirimu. Mwamalhihaka nkittwareke.” \v 22 Yoyo ntu uyo eeweke chiicho, nkaathama achukulhaka munrimani ukhalhawaya aari ntu o nhakhu chinene. \p \v 23 Yesu nkaaweha uno ni uno nkeerelha owiittucha awe, “Vanowa urika wa attu o nhakhu ukelha wi Imwene ya Nlhuku!” \v 24 Owiittucha awe nkayaashangacha wiiwa malhove ayo, nansho Yesu nkaahimia tho eeraka, “Achishaanaka, varii vakittu voorika wa ntu ukelha wi Imwene ya Nlhuku! \v 25 Nansho iri vo urikarika chinene wa ntu o nhakhu ukelha Imwene ya Nlhuku upwaha ingamiya uperetta niitho no ntotto no utottelha ikuwo.” \fig Ingamiya|src="14 Camel.jpg" size="col" ref="10:25"\fig* \p \v 26 Owiittucha awe ayo nkayaathepa ushanga, nkaahalha akohanaka, “Apani etu, anohalha ulhama?” \v 27 Yesu nkaaweha tho, nkeera, “Vaattuni khavanooria, nansho kuhiwe wa Nlhuku, ukhalhawaya wa Nlhuku chonkhaye chinowooriacha.” \p \v 28 Napeturo nkayaahimia wiira, “Ni hii, nihohiya chittu chonkhaye nihoottwarani inyuva.” \v 29 Yesu nkaakhulha, “Eiyo, kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira kila ntu hiilhe inupa awe ni achihimawe ni manyaarokorawe ni athumwanawe ni anumwanawe ni achishaana awe ama imata chawe ni ukitwara mii, ni Malhove Orera, \v 30 nowa ulhiviya imara imia ikatema yo naanano ilha. Mamia menchi upwaha inupa, manyaarokorawe ni manyaonnawe ni anumwanawe ni ashaana ni imata ni uhuva, ikatema inowa nowa upochera ukumi wo uhimalha. \v 31 Nansho attu anoholhelha vano anowa ukhalha utulhi, ni ayo ari vatulhi vano anowa uholhelha.” \s Yesu nohimiacha nkwaha wo neraru ukhwa ni uhihimwa wawe \r (Mat 20:17-19; Luk 18:31-34) \p \v 32 Yesu ni owiittucha awe yaari munkwahani arwaaka Uyerusalemu. Yesu mwanene aari naholhenlhe, owiittucha awe yaari yoovaka, vamoka ni attu onkhaye aattukanne aya yaari yoovaka. Yesu nkaawiacha tho untemerani uchereshere khumi ni elhi alhe, uwaahimeriani mwaha wo chittu chinohalha unkhumelhelha. \v 33 Yesu nkeerelhacha, “Mwiiwelhelheke mwaatti, nna vano ninokelha Uyerusalemu ni uwo Mwaana a Ntu nokoohelhiya mmathathani mwa attu opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero, ni ayo anowa unhukumulha wiira eeviye arweehiyaka wa attu ahiri Ayahudi, \v 34 anohalha untikulhacha ni unshuwelha ishenye ni umwaata ikopo ni umwiiva, nansho nihuku no neraru noohihimmwa.” \s Ulhepelha u Nayakhobo ni Nayohana \r (Mat 20:20-28) \p \v 35 Nayakhobo ni Nayohana ashaana a Nazebedayo yahonrwelha Yesu ni umwiirelha, “Owiittuchiha, ninolhepelha nnipangelhe ittu ninothanana ihu.” \v 36 Yesu nkaakoha, “Nnothanana kuupangelhekeni ittu yaani?” \v 37 Nkayeera, “ninolhepelha wiira mmwe mwaanesha amoka wiimonono winyu ni nkina wiimushi winyu vanohalha inyu ukhalha unthimichoni wi Imweneni wa Nlhuku.” \v 38 Yesu nkaahimia “Kinoona wiira mwaattiva khanchuwenlhe ittu inolhepelha inyu. Nnoworia mwaattiva uwureria ikikombe kinohalha aka uwureria mii? Ama nnoworia ubatiiziya ubatiizo kinohalha aka ubatiiziya mii?” \v 39 Nkayaamwaakhulha, “Eiyo ninoworia.” Yesu nkaahimia wiira, “Eiyo nnoworiaa uwureria ikikombe inohalha aka uwureria ni ubatiiziya thoko kinohalha aka ubatiiziya mii. \v 40 Nansho mwaha wa apani akhalhe wiimonono ama wiimushi, yoyo khuri mmathathani mwaka. Nlhuku phi nohalha waavaha yayo mapuro ayo attu athanlhiye.” \p \v 41 Owiittucha akina khumi alhe veewilhe aya, nkayaarushiya nkayaathunalhelha Nayakhobo ni Nayohana. \v 42 Yesu nkeehanacha onkhaye ni waahimeria wiira, “Nhochuwelha wiira attu anaatawara attu ahiri Ayahudi wo machiri ni aholhelhi aya ahanaa ikuru wa attu anaatawara aya. \v 43 Nansho uwaninyu mwaattiva ihikhalhe chiicho, namitheko nothanana ukhalha mulhupalhe inyu yoyo apachereke thoko ukhalha namitheko a ashikhunanawe. \v 44 Ntu riyoothe nothanana woonia nari miholho, yoyo hothananiya ukhalha ipotta ya akhunanawe kaye. \v 45 Ukhalhawaya Mwaana a Ntu khaawilhe awe aapangelhiya mitheko, aawiilhe ukavihera ni ukumiha ukumi awe woopolha attu enchi.” \s Yesu nonlhamiha ntu ohoona Batimayo \r (Mat 20:29-34; Luk 18:35-43) \p \v 46 Nkayaaphiya Uyeriko, ni vavawo Yesu vaathama awe vamoka ni owiittucha awe ni nlhoko wa attu uttwaraka, ntu mmoka ohoona aakhalha avekelhaka, mwaana a Natimayo ehaniya Batimayo aari nakhanlhe vachereshere iphiro. \v 47 Veewilhe awe wiira aari Yesu o Unazareti phi novira, nkaachokholha ukhuwelha, “Yesu! Mwaana a Adaudi! Ukoonelhe ikiriri!” \p \v 48 Nkaachacheriya ni attu wiira amaalhe. Nansho uyo nkaathepa ukhuwelha “Mwaana a Adaudi, ukoonelhe ikiriri!” \p \v 49 Yesu nkeemelha ni wiira, “Nkamwiihaneni.” Nkeehaniya eerelhiyaka, “Uvareke nrima! Wunkweke, howiihana.” \v 50 Nkaariha mwiinjiro awe nkaaathupulhuwa ni urwaa wa Yesu. \p \v 51 Yesu nkankoha, “Unothanana kuupangelheke ittu yaani?” Batimayo nkaakhulha, “Owiittuchiha kinolhepelha wiira koone.” \p \v 52 Yesu nkaamwirelha, “Urweeke, nrima ao uhoolhamiha.” Yeyo ikatema nkaalhama ni uweha nkanttwara Yesu mwaavira awe. \c 11 \s Yesu nookelha wo uttapelhelhiya Uyerusalemu \r (Mat 21:1-11; Luk 19:28-40; Yoha 12:12-19) \p \v 1 Vaatameria aya Uyerusalemu, ahophiya iwani cho Ubetifage ni Ubethaniya, nkayaarwaacha waatamana Mwaako wo Mizeituni. Vavawo Yesu nkaaruma owiittucha awe elhi uholhelha \v 2 aalheheraka wiira, “Rwaakani yeyo iwani iri uholho iyo. Wowo nnokomphwanya mwaaphuta nattukelhelhiye hineetihiya ni ntu. Mwanthaphulheke ni ummwiiha vaa. \v 3 Ntu riyoothe okohakani ‘nlhatu waani’ mwaakhulheke wiira, ‘Athithi phi nonthanana, anonhokolhosha chitema.’ ” \p \v 4 Nkayaarwaa ni umphwanya mwaaphuta nattukelhelhiye vanlhakoni. Vanthaphulha aya \v 5 ashinene nkayaakohacha, “Chani woonaka nnothaphulha mwaaphuta uyo?” \v 6 Ni ayo nkayaakhulha eeraka thoko cheetuchihiye aya ni Yesu, ashinene ayo, nkayaahiyera. \v 7 Nkayanrwehelha Yesu mwaaphuta uyo, nkayaathalhacha ikuwo chaya vanthanani uno Yesu akhalhaka vachulhu vawo. \v 8 Attu enchi, nkayaathalhacha ikuwo mphironi akina athalhaka maphumbulhu o miri yaatupunlhanche aya mmamatani ni waathalhacha mphironi mwaavira awe. \v 9 Attu aaholhenlhe ni alhe aattwara utulhi nkayaakhuwelha eeraka, “Hosana, atotopelhiye uyo nowa wo nchina na Athithi uyo! \v 10 Uvahiye ibarakha umwene unowehereriya wa athumwanihu Amwene Adaudi, Atotopelhiye Nlhuku wiirimu!” \p \v 11 Yesu nkaaphiya Uyerusalemu, nkaarwa mpaka Inupa ya Nlhuku, nkaawehaweha chittu chonkhaye. Nansho ukhalhawaya waheelha, nkaarwa Ubethaniya vamoka ni owiittucha awe khumi ni elhi. \s Yesu noolhava mwiri wo nkhuyu \r (Mat 21:18-19) \p \v 12 Nihuku no nayelhi, vaakhuma aya Ubethaniya, Yesu aari nawolhiye ithalha. \v 13 Nkoona utayi mwiri wo ntini unaphuwilhe, nkaachushera awehe yakhalhaka uhemma arukulhe ittini alhie. Nansho aphiyeke khoonne ittu ahikhalhe mathaakhururu, ukhalhawaya waari uhinemma. \v 14 Yesu nkaalhava mwiri wo ntiini uyo eeraka, “Khaawo ntu nohalha ulhia ittini chinyu tho mahuku onkhaye!” Owiittucha awe nkayeewa voolhumacha awe. \s Yesu nookelha Inupa ya Nlhuku \r (Mat 21:12-17; Luk 19:45-48; Yoha 2:13-22) \p \v 15 Vaaphilhe aya Uyerusalemu, Yesu nkaarwa u Inupa ya Nlhuku yulhupalhe, nkoomolhelha vathe attu onkhaye yaathumiha chittu ni ayo yaathuma. Nkaapitingushacha imeza cha attu yaakakanihana nchurukhu, ni ihiche cha attu othumiha ikhunda, \v 16 ahinhiyereraka ntu riyoothe ukusha ittu u Inupa ya Nlhuku mmo. \v 17 Yamalhekeru, nkaachokholha weettuchiha attu, “Malhove Matakatifu aneera, Nlhuku hohimia wiira, ‘Inupa aka inowa wiihaniya inupa yo ulhapelha ya attu o makosho onkhaye.’ Nansho mwaattiva nhorukunusha ni upanga nikhuku no attu o uvara makhuche!” \p \v 18 Opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero veewilhe aya, nkayaachokholhacha waavia iphiro yo umwiivelha Yesu. Nansho yaari amwoovaka, ukhalhawaya milhoko chonkhaye cha attu chaahanlhe muushangani wo meettuchiho awe. \p \v 19 Uchechilho, Yesu ni owiittucha awe nkayaathamacha vawani vawo. \s Wiittucha ukhuma wo nkhuyu woomilhe \r (Mat 21:20-22) \p \v 20 Wichishuru, vaari aya aviraka mphironi, nkayoona mwiri wo ntiini. Waari unoomilhe uchulhu mpaka vanteponi. \v 21 Napeturo nkayoopuwelha ni umwiirelha Yesu, “Owiittuchiha mwooneke! Mwiri wo ntiini waalhanve inyu ulhe uhooma!” \p \v 22 Yesu nkaakhulha eeraka, “Mpisheke nrima, munkhulhuvelheke Nlhuku. \v 23 Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira ntu erelhaka ulha mwaako ulha uthame waatitiminre ubaharini, wo nrima wo uhiri ni nipampa, wiira inowooria, inowooriacha. \v 24 Paahi etu kinouhimeriani wiira, vanolhapelha inyu ni uvekelha chittu chiri choothe, nrumelhelheke wiira nnoopochera, ni inyu nnoovahiya. \v 25 Vaneemelha inyu ulhapelha, nchokholheke thoko uhiyerera milhatu cha attu ottekenlheni ni Athumwaninyu ari wiirimu anouhiyererani milhatu chinyu. \v 26 Nansho mwaahahiyerereke akina milhatu chaya, Athumwaninyu o wiirimu khanouhiyererani ni inyu uwonya winyu.” \s Mwaha wo ukohereriya ikuru ya Yesu \r (Mat 21:23-27; Luk 20:1-8) \p \v 27 Nkayaawa tho Uyerusalemu. Yesu veetakacha awe Inupa ya Nlhuku, opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero ni ashulhupalhe nkayanrwelha \v 28 nkayankoha yeeraka, “Nrina ikuru yaani yo upanga chilha chinopanga inyu chilha? Apani ovanheni ikuru yo upangacha?” \p \v 29 Yesu nkaakhulha eeraka, “Kinoukohani ittu imoka, mwakaakhulhaka, kinouhimeriani kinopanga chi wo ikuru yaani. \v 30 Nkihimerieke, ikuru yaapanga aya Nayohana, yo waabatiiza attu, yaakhumme uyi, yaakhumme wa Nlhuku wiirimu ama wa attu?” \p \v 31 Nkayaachokholha ukohanacha ashineneru, “Nimwaakhulheke chani? Neeraka wiira ‘yaakhumme wa Nlhuku wiirimu’ noonikoha woonaka mwaattiva khamwaarumelhelha Nayohana ayo? \v 32 Ni vavawo wo ikekhiaye neeraka, ‘Yaakhumme wa attuni.’ ” Nkayoova attu, ukhalhawaya attu onkhaye aachuwelha wiira Nayohana aari anamilhohi. \v 33 Paahi etu nkayaamwaakhulha Yesu wiira, “Hii khanichuwenlhe.” Yesu nkeera, “Ni mii akinouhimeriani kinopanga chi wo ikuru yo ukhuma uuyi.” \c 12 \s Nlhikaaniho no anamalhima imata yo zabibu \r (Mat 21:3-46; Luk 20:9-19) \p \v 1 Paahi etu Yesu nkoolhumana wo malhikaaniho, “Ahaawo ntu aalhimme imata yo zabibu, nkaarukureriha ukucho, nkaathipa nlhikiti no waamelha izabibu ni ishanja yo ulhitelhelha imata. Nkaashimiha imata awe iyo anamalhima, nkaarwa nkwaha wo utayi.\fig Nlhikiti no waamelha izabibu|src="04 Winepress.jpg" size="col" ref="12:1"\fig* \v 2 Nlhaalha wo utokotta izabibu waayilhe aya, nkanruma karumiya arwee apochere mahalha. \v 3 Anamalhima alhe nkayammara karumiya uyo, nkayaamwata, nkayanhokolhosha mathatharu. \v 4 Nkanruma tho karumiya nkina, anamalhima nkayaamwata mmuruni ni umpangelhacha chittu cho wulhiha muru. \v 5 Anene imata nkayanruma karumiya nkina, nkeeviya, ni akina enchi yaarumiye aapangelhiya thoko chiicho, akina waatiya ni wiivakachiya akina. \v 6 Ntu mmoka aari hinarumiya aari mwaamwanaya onnyara anttuna aya chinene. Nkanruma ni uyo eecherelhaka wiira, ‘Kinoona wiira anokonlhoha mwaamwanaka kinonttuna aka ulha.’ \v 7 Nansho yamwooneke, anamalhima nkayaahimerianacha ashineneru, ‘Ulha vano phi mwaamwanaya anene imata. Nngwe nimwive, ni nhakhu ulha ukhalheke wawihu!’ \v 8 Paahi etu nkayammara ni umwiiva ni unrihelha uchereshere ukucho wo imata yo zabibu.” \p \v 9 Yesu nkaakoha, “Vano mwanene imata yo zabibu ulhe nohalha wiira chani? Nowa weeva anamalhima onkhaye ni waashimiha imata awe iyo attu akina. \v 10 Nhoshoma Malhove Matakatifu wiira, ‘Nlhuku nikhotiye ni atheki wiira khaninlhoka, nihothathuwa ukhalha vano no nsingi no vakhoonani. \v 11 Athithi anene phi pannge, chi chinooshangihani chi!’ ” \p \v 12 Aholhelhi a Ayahudi nkayaalhikacha ummara Yesu, ukhalhawaya yaari achuwelhaka wiira nenno nlhikaaniho nno naari naachaka. Nansho nkayoova attu. Nkayanhiya arwee. \s Mwaha wo ulhiva ikhodi \r (Mat 22:15; Luk 20:20-26) \p \v 13 Amafarisayo akina ni attu o nlhoko wa Naherode nkayaarumiya urwaa unriaa Yesu wo unkoha chookohiya. \v 14 Nkayaawa ni unkoha, “Owiittuchiha, nihochuwelha wiira inyu nri mu uhimiani ikeekhene, wo uhimwoova ntu. Khannonlhoha ntu chinre awe, nansho chineetuchiha inyu chiri cho ikekhia ya Nlhuku. Nnihimerieke etu, chani vahorera waalhiva Nakaisari ikhodi? Naalhiveke ama nihaalhive?” \p \v 15 Nansho Yesu ahochuwelha yoyo unafiki uyo nkaakhulha eeraka, “Veeshiyani ukiriaa? Kivahekeni etu nikobilhi nno koone.” \p \v 16 Nkayammaha nikhobilhi nimoka, ni uyo nkaakoha, “Ilha ikhove ilha, ni nna nchina nna niri na apani?” \p Nkayaakhulhacha wiira, “Chi Nakaisari.” \p \v 17 Yesu nkaahimia tho wiira, “Mwaalhiveke Nakaisari iri ya Nakaisari ni ummaha Nlhuku iri ya Nlhuku.” Nkayaanshanga Yesu. \s Mwaha wo uhihimmwa \r (Mat 22:23-33; Luk 20:27-40) \p \v 18 Attu akina munkutirani mwa Amasadukayo, aavanyiha wiira khuuwo uhihimmwa, nkayaawacha wa Yesu unkohani, nkayeera, \v 19 “Owiittuchiha, ashinna Musa aholhepa anihimeriaka wiira, ‘Ntu arimeelhaka aahiyaka amwarawe ahinayara, ahima awe anowooria ukelha manupa ni waayarelha ashaana arimeelhe ayo.’ \v 20 Yakhalhaka yaari ashilhoko saba, olhupalhe ayo ahothelha nkaakhwa wo uhaahiya ashaana. \v 21 O nayelhi ayo ni ayo chiicho, nkaakhwa wo uhaahiya ashaana. Ni o neraru chiicho, \v 22 ni akina aahalhenlhe ayo, onkhaye saba akelhaka manupa ni ukhwa wo uhahiya ashaana. Wo umalhihera, athiyana ayo nkayaakhwa. \v 23 Vano etu, nihuku no uhihimushiya attu akhwilhe nno, mpani nohalha ukhalha phi owannyaya athiyana alhe? Ukhalhawaya onkhaye saba ahaathelha.” \p \v 24 Yesu nkaakhulha eeraka wiira, “Nhowonya mwaattiva ayi! Nchuwelhaka wo nlhatu wani? Ukhalhawaya khanchuwenlhe Malhove Matakatifu ama machiri a Nlhuku. \v 25 Ukhalhawaya attu akhwilhe vanohalha aya uhihimushiya khanowa aathelha ama uthelhiya, onohalha ukhalha thoko minepa o wiirimu. \v 26 Vano vavawo, wo uhihimmwa attu mwaattiva khannaye ushoma Malhove Matakatifu a ashinna Musa nlhako unhimiacha mwaha wo ithuphi yaapharelha mooro? Iholhepiya vavawo, Nlhuku aheerelha ashinna Musa wiira, ‘Mii phi Nlhuku a Aburahimu ni Naisaka ni Nayakhobo.’ \v 27 Paahi ri Nlhuku a attu akumi, kahiwe akhwilhe. Mwaattiva onkhaye nhopotera chinene!” \s Nlheheriyo nulhupalhe \r (Mat 22:34-40; Luk 10:25-28) \p \v 28 Owiittuchiha Malhehero amoka aari vavawo eewelhelhaka. Nkoona wiira Yesu ahaakhulha Asadukayo ayo nlhove noolhoka, ni uyo nkaawa ankohaka Yesu eeraka, “Nlheheriyo naani niri nulhupalhe upwaha nikina?” \p \v 29 Yesu nkaakhulha, “Nooholhelha phi nna, ‘Nkeewani inyu Naisraeli! Apwiiya Nlhuku phi Nlhuku Athithi ari vekha! \v 30 Mwaattune Athithi Nlhuku inyu wo nrima inyu wonkhaye ni wo nnepa winyu wonkhaye ni wo irusho chinyu chonkhaye ni wo machiri inyu onkhaye.’ \v 31 No nayelhi phi nna, ‘Mwaattuneke amwaatamana inyu thoko chineettuna inyu mwaanene.’ Khaawo malheheriyo makina ari molhupalhe tho upwaha alha melhi alha.” \p \v 32 Owiittuchiha Malhehero ulhe, nkeera, “Nhomanya, Owiittuchiha! Nhohimia ikeekhene wiira Apwiiya Nlhuku phi yayo ari vekha, khaawo nkina olhupalhe ahikhalhe yayo. \v 33 Ni kila ntu hothananiya waattuna wo nrima wawe wonkhaye ni wo irusho chawe chonkhaye ni wo machiri awe onkhaye, ni waattuna amwaatamana aya thoko chineettuna aya ashinene, ilhokaka upwaha wo ukumiha isadaka cha ashinama ni isadaka chikina wa Nlhuku.” \p \v 34 Yesu nkoona wiira yayo owiittuchiha ayo ahaakhulha rata, nkaahimeria wiira, “Khanrii utayi ni Imwene ya Nlhuku.” Wo umalhihera vavawo, khaawo tho ntu ankohakonhe Yesu chookohiya chikina. \s Kuristo Moopolhi phi mpani? \r (Mat 22:41-46; Luk 20:41-44) \p \v 35 Yesu vaari awe eetuchihaka Inupa ya Nlhuku, nkaakoha, “Woonaka owiittuchiha Malhehero anohimiechesha wiira Kuristo Moopolhi nohalha ukhalha mwaana a Adaudi? \v 36 Adaudi anene wo uholhelhiya ni Iphumu ya Nlhuku aheera, \q ‘Athithi ahaahimeria Athithi, \q Nkakhalhani wiimonono waka \q Mpaka nihuku vanohalha aka waathalha amalhaponi inyu wuuthi inyaa chinyu wiira mwaanyikalhelhe.’ \p \v 37 “Adaudi anene anehana yayo ‘Athithi.’ Chommo nlhatu wani Kuristo Moopolhi ukhalha mwaana a Adaudi?” \s Yesu nowaamuka attu ahiwehewehe iphiro cha Owiittuchiha Malhehero \r (Mat 23:1-36; Luk 20:45-47) \p Attu enchi aari amwiwelhelhaka Yesu ateelhiyaka nrima. \v 38 Yesu veettuchiha awe nkeera, nkaahimia tho eeraka, “Mwiichinanelheke ni Owiittuchiha Malhehero anoviravira anawerenlhe miinjiro cho utalhiva achivelhiyaka ukohachiya wo nthimicho vakittu vanopangachiya maronda, \v 39 ateelhiyaka ukhalha mapuro o miholho, mmanupani mwo unlhapelha Nlhuku ni vakittu vanokumaana aya attu. \v 40 Anowaathurulhacha anankhwelhi chittu mmanupani mwaya, eepangaka attu o ulhapelha wo uhoochaa. Nihuku ni uhukumulhiya anowa utwarushiya wo uweria chinene!” \s Isadaka ya anankhwelhi \r (Luk 21:1-4) \p \v 41 Yesu aari nakhanlhe vachereshere iphache yo uhelhiya isadaka wi Inupa ya Nlhuku, nkoona attu cheera aya wo ukumiha isadaka chaya. Attu o nhakhu enchi aakumiha nchurukhu mwinchi. \v 42 Paahi vavawo nkaawa anankhwelhi amoka ahirina ittu, nkaakumiha isenti pilhi. \v 43 Yesu nkeehanacha owiittucha awe ni uwerelha, “Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira, alha anankhwelhi ashikini alha ahohelha mphacheni isadaka yinchi waapwaha attu onkhaye akumihilhe mu. \v 44 Ukhalhawaya attu akhwawe ayo akuminhe chithempe munhakhuni mwaya, nansho alha apwiyawe ashikini alha, akuminhe chonkhaye chaakhulhuvelha aya ulhama.” \c 13 \s Yesu noolhohera uphomolhiya Inupa ya Nlhuku \r (Mat 24:1-2; Luk 21:5-6) \p \v 1 Yesu vaakhuma awe Inupa ya Nlhuku, owiittucha mmoka nkeera, “Owiittuchiha! Nkoonani inupa chi ni malhuku athekelhiye chinre aya worera chiyo!” \p \v 2 Yesu nkaamwakhulha, eeraka, “Nnowoona chi inupa chulhupalhe chi? Khaniwo nlhuku ninottuna uhalha vaa, kila ittu inowa uphomolhiya.” \s Uhuva ni uvelhavelha \r (Mat 24:3-14; Luk 21:7-19) \p \v 3 Yesu aari nakanlhe vachulhu Mwaako wo Mizeituni, miitho anari awehaka Inupa ya Nlhuku, Napeturo ni Nayakhobo ni Nayohana ni Naandorea nkayaawacha unkoha wo ntemera. \v 4 “Nkanihimerieni yoyo mwaha uyo unohalha ukhalha iyaakhani? Ni ithikineha chani chinohalha unichuwelhiha wiira uhaatameria?” \p \v 5 Yesu nkaahimiachera eeraka, “Mwiishungeke nhiwe mwaathepiachiya ni ntu. \v 6 Anoowa attu enchi aromolhachaka nchina naka eepangaka, Phi mii! Aapoterihaka attu enchi. \v 7 Vanottuna inyu wiiwa mwaha wo ikhoto chinaatakaniya vakhiviru ni cho utayi nhithemwe. Chonkhaye chiyo chinowa upangia, nansho ihikhalhaka umalha wo ilhapo. \v 8 Makosho anowa waatakana, imwene ni imwene ikina. Ilhapo inowa utikhinyachiya mwonkhaye, attu akelhiyaka ni ikuruna yo woopiha. Chonkhaye chiyo chinowa uholhelha thoko chinera aya nkuri vanoyariaa awe mwaana. \p \v 9 “Nansho mwaattiva nthepeke ukhalha mwiishungaka. Ukhalhawaya nnoowa mwaavariya ni urweehiya umilhatuni. Nnowa waatakachiya mu inupa cho unlhapelha Nlhuku, nnowa weemeshiya wa attu o utawara ni wo mamwene wo nlhatu waka ni uhimiechesha Malhove Orera. \v 10 Nansho umalha uhinaaya, Malhove Orera anowa wiittuchihiya wa makosho onkhaye. \v 11 Ni vawo vanottuna inyu uvariya ni urweehiya umilhatuni vawo, nhiwe mwoova wiira nnottuna wulhumachani, mmweeke mwolhumacha iriyoothe ivahiye inyu. Ukhalhawaya malhove ayo khanowa ukhalha awinyu, anottuna wuulhumachiya ni Iphumu ya Nlhuku. \v 12 Attu anowa waathumiha achihimaya eeviye, manyanaangoro anowa waathumiha achishaana aya. Ashaana ni ayo anowa waathumiha manyanaangoro ni uweeva. \v 13 Attu onkhaye anowa uuvengani wo nlhatu waka. Nansho nohalha uvilhelha wo uhoochaa nowa woopolhiya. \s Uhuva wo woopiha \r (Mat 24:15-28; Luk 21:20-24) \p \v 14 “Nnowa woona ‘Nrusho no utanganya’ ninemenlhe vamapuroni vatakatifu.” Noshoma achuwelheke chinohimiya! “Vavawo arii Uyudea attawelheke umiakoni. \v 15 Ntu ri vachulhu nchaara no inupa awe, hikhuruwe vathi uukushani ittu. \v 16 Ntu ri umatani hihokolhie uwani uukushani ikuwo awe. \v 17 Ahothapana manyopani ari ni iweyi ni alhe anaamwiha ashaana yayo mahuku ayo! \v 18 Munlhapelheke Nlhuku wiira yayo mahuku ayo ahiwe nlhaalha wo uririya! \v 19 Ukhalhawaya uhuva waya unowa uweria chinene vahinapacha woonia toka Nlhuku voopilhe awe ilhapo mpaka nna. Mena khanowa upangia tho. \v 20 Nansho Athithi ahokuwukulha yayo mahuku ayo, ihikaari chiicho, khaawo ntu akoopolhiye. Ilha inottuna upangia wo woonelha ikiriri attu athanlhiye, phi chiichammo etu mahuku ayo ahowukulhiya. \p \v 21 “Ni vavawo awaakaru ntu eeraka, ‘Mwooneke, Kuristo ri va!’ Ama ‘Mwooneke rii valhe!’ Nhinrumelhelhe. \v 22 Ukhalhawaya ashi kuristo o woothacha ni anamilhohi o woothacha enchi anowa woonia. Anowa upanga cho ushangiha ni ithikineha chinchi wo waapoteriha ata attu athanlhiye ni Nlhuku, yooriaaka. \v 23 Nhiittialhe! Kihouhimeriani chi chittu chonkhaye chi mahuku ahinaya uphiya. \s Uwa wo Mwaana a Ntu \r (Mat 24:29-31; Luk 21:25-28) \p \v 24 “Paahi etu, umalha wo yayo mahuku o uhuva ayo, nchuwa ninowa uhelhiya ipiphi, ni mweeri khunowa waapharelha. \v 25 Ittotwa chinowa umora ni machiri o wiirimu anowa utikhinyia. \v 26 Vavawo Mwaana a Ntu nowa woonia, awaaka mmahuteni wo ikuru ni nthimicho. \v 27 Nowa waaruma minepa o wiirimu avire mithelha ncheshe chonkhaye cho iphioo aakhungurachaka attu athanlhiye ni Nlhuku aviraka uno ni uno. \s Wiittucha ukhuma mwiri wo nkhuyu \r (Mat 24:32-35; Luk 21:29-33) \p \v 28 “Mwiittucheke malhikaaniho o nkhuyu. Vanochokholha aya uphuwa mathaakhuru makithi, vavawo inoochuwania wiira nlhaalha uhaatama. \v 29 Wo chiichammo etu, vanohalha inyu woona chiicho, nnowa uchuwelha wiira uwa wo Mwaana a Ntu uhaatama. \v 30 Wo ikekhiaye muupuwelheke wiira yayo anowa upangia ilha iyari ilha ihinavira. \v 31 Irimu ni ilhapo chinowa uvira, nansho malhove aka mii khanovira mena. \s Khaawo chuwenlhe nihuku mena ikatema \r (Mat 24:36-44) \p \v 32 “Khaawo ntu chuwenlhe, chiripothe, iyaakhani au nihuku naani noowa, uchokholha wo minepa cho wiirimu, mena Mwaana, ahikhalhe Athithi anene phi chuwenlhe. \v 33 Nshelhelhiheke, nhiittialhe, nlhapelheke ukhalhawaya khanchuwenlhe nihuku naani. \v 34 Inowa ukhalha thoko ntu nothama uwannyawe ni urwaa nkwaha wo utayi chinaalhehera awe ni waavaha ikuru anamitheko awe, ni unruma ntu o ushunga inupa awe wiira hiitialhe. \v 35 Nkhalheke miitho etu, ukhalhawaya khanchuwenlhe wiira anene inupa anohalha uhokolhia nihuku naani, uchechilho ama uhiyu variyari ama mapikoosha ama wichishu. \v 36 Ahokolhiaka wo uhichuwania, ahuuphwanyeni nnarumpe. \v 37 Nlhove kinohimiaka uwaninyu mwaattiva, phi nno kinohimiaka wa attu onkhaye, Nshelhelhiheke!” \c 14 \s Miruku cho umwiiva Yesu \r (Mat 26:1-5; Luk 22:1-2; Yoha 11:45-53) \p \v 1 Ahohalha mahuku melhi nihinaphiya nihuku no Pasaka, ni no mikatte cho uhihelhiya ihengedure. Opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero yaari yaaviaka iphiro yo ummara Yesu wo nivitho ni umwiiva wo uhichuwania ni attu. \v 2 Yaari yeeraka wiira, “Nihimmare alha mahuku o sikuukuu alha, nihiwe naatharamulha injoove.” \s Yesu noohikiya makhura Ubethaniya \r (Mat 26:6-13; Yoha 12:1-8) \p \v 3 Yesu aari Ubethaniya uwani u Nasimoni, ntu o makutulha. Vaari awe alhiaka yolhia, ahowa opani amoka aawelhe ichupa yo alabasta yo makhura o unukhelha o uhithakanihiya, aathumihiya nchurukhu mwinchi. Nkayaatiulha ichupa iyo ni ummiinelha Yesu makhura mmuruni. \v 4 Attu akina vavawo ahothunalha nkayaakohanacha aneneru, “Nlhatu waani wo urihakacha makhura thoko yalha? \v 5 Yaanooria uthumihiya wo idinari imia taaru, nchurukhu uyo nkayaavahachiya amashikini!” Nkayaachacheracha opani ayo. \p \v 6 Nansho Yesu nkoolhumacha eeraka wiira, “Mwaahiyeke, nnaahuvinerani? Alha ahokipangelha ittu yoombone. \v 7 Attu ahirina ittu arii mwaakhalhanaka iyaakha chonkhaye, vanottuna inyu nnoworia waavaha. Nansho mii akiri vamoka ni inyu iyaakha chonkhaye. \v 8 Ahopanga yonrie aya, ahokihika makhura iruttu aka ni weesha tayari wo nihuku no uvithiya waka. \v 9 Kinouhimeriani ikekhiaye wiira, vakittu variwoothe vanohalha uhimiachiya Malhove Orera velhaponi va, mwaha upangilhe aya alha opani alha unowa uhimiachiya wo wuupuwelhiya waya.” \s Yuda noorumelhelha unthumiha Yesu \r (Mat 26:14-16; Luk 22:3-6) \p \v 10 Miholho waya Nayuda Isikariote, mmoka aya owiittucha khumi ni elhi, nkaarwa wa opochera ishaani olhupalhe upangani miruku cho unthumiha Yesu eeviye. \v 11 Opochera ishaani olhupalhe nkayaatelhachiya veewilhe aya, nkayaalhehana ummaha nchurukhu waalhepenlhe aya. Paahi etu Nayuda nkaachokholha waavia iphiro cho utimiriha. \s Yesu nonlhia Pasaka vamoka ni owiittucha awe \r (Mat 26:17-25; Luk 22:7-14, 21-23; Yoha 13:21-30) \p \v 12 Nihuku naaholha isikuukuu yo mikatte cho uhihelhiya ihengedure, nihuku no ukumihiya isadaka yo uhithiya mwaakhondoro o sikuukuu, owiittucha awe ahonkoha Yesu eeraka, “Nnothanana nirweeke vayi nooterekhelhekeni yolhia yo nihuku no Pasaka?” \p \v 13 Yesu nkaaruma owiittucha awe elhi eerelhaka, “Nrweeke mpaka vawani nnokonkumana ntu weelhe mwaapu wo maashi. Mwanttwareke \v 14 mpaka inupa inohalha awe ukelha, ni unhimeria wiira, ‘Owiittuchiha aneera, Irivayi ichuumba aka yo ulhelhia nihuku no Pasaka ni owiittucha aka?’ \v 15 Yoyo nokowoonihani ichuumba yulhupalhe iri inupa yo nchulhu ikooroshiye ni urerihiya. Mwaterekhelheke mwommo.” \p \v 16 Owiittucha nkayaathama, ni urwaa vawani, ni uphwanya kila ittu inari thoko chaahimeriye aya ni Yesu, nkayaaterekha yolhia yo Pasaka. \p \v 17 Uchechilho, Yesu nkaawa ni owiittucha awe khumi ni elhi. \v 18 Ikatema vaari aya alhiaka yolhia, Yesu nkaahimia wiira, “Kinouhimeriani ikekhiaye wiira, mmoka inyu nolhia vamoka ni mii nookithumiha.” \p \v 19 Owiittucha ayo nkayaakelhiya ihuzuni, nkayaankohacha mmoka mmoka, “Nkihimerie, chani mii?” \p \v 20 Yesu nkaakhulha eeraka, “Mmoka inyu mwaatti khumi ni elhi va, nopapha nkatte vamoka ni mii nnyiponi, phi yoyo nohalha ukithumiha. \v 21 Mwaana a Ntu nookhwa thoko chilhepiye aya, nansho hothapana yoyo ntu uyo nohalha unthumiha Mwaana a Ntu uyo. Ikaari nambaya yoyo ntu uyo hikayaarelhe!” \s Yolhia ya Athithi \r (Mat 26:26-30; Luk 22:14-20; 1Ako 11:23-25) \p \v 22 Vaari aya alhiachaka, Yesu ahokusha nkatte, nkaalhapelhelha, nkaamia ni uwakawelha owiittucha awe eeraka, “Mmwieke nlhieke, ilha phi iruttu aka.” \p \v 23 Tho nkaawia ikikombe yo idivai, nkaalhapelha wa Nlhuku, nkaavaha, onkhaye nkayaawureria vamoka ikikombe iyo. \v 24 Yesu nkeera, “Ilha phi iphome aka inohimiechesha malhehano a Nlhuku, inorihia wo nlhatu wo attu enchi. \v 25 Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira, Akinowuria tho idivai yo zabibu mpaka nihuku vanohalha aka uwuria idivai yo naanano wi Imwene ya Nlhuku.” \p \v 26 Nkayeepacha ichipo, nkayaathamacha ni urwaa waari Mwaako wo Mizeituni. \s Yesu noolhohera uruniya ni Napeturo \r (Mat 26:31-35; Luk 22:31-34; Yoha 13:36-38) \p \v 27 Yesu nkaahimeria wiira, “Mwaatti onkhaye va nnowa uttawa ni ukihiya vekha, thoko Malhove Matakatifu chinre aya wo ulhepiya, ‘Nlhuku nomwiiva nshunga, ni ikhondoro chinomwaria.’ \v 28 Nansho baada yo uhihimmwa, kinouholhelhani Ugalilaya.” \p \v 29 Napeturo nkayeera, “Akinowa koohiyani, ata attu onkhaye anattawaka!” \p \v 30 Yesu nkeerelha Napeturo, “Kinouhimeriani wo ikekhiaye wiira nthupi uhinaya wiipa wo nayelhi uhiyu wo lhelho, nnowa ukikhota vararu mwiiraka wiira khankichuwenlhe.” \p \v 31 Nansho Napeturo nkayeera amindaka, “Akooriaka mii wiira chiicho, ata ukhwa mbaya kikhwe vamoka ni inyu!” \p Ni owiittucha akina ayo nkeera chiicho. \s Yesu noolhapelha Ugethsemane \r (Mat 26:36-46; Luk 22:39-46) \p \v 32 Paahi etu nkayaaphiya imata yeehaniya Gethsemane, Yesu eerelhaka owiittucha awe, “Nkhalheke vaa mii kilhapelhaka.” \v 33 Nkaakusha Napeturo ni Nayakhobo ni Nayohana. Nkaachokholha wiipulhelha ni uthemwa munrimani, \v 34 ahimiaka wiira, “Kihokelhiya ihuzuni munrimani mwaka ithananaka ukiiva. Nkhalheke vaa nshelhelhihaka.” \p \v 35 Nkaarwa uholho vakani, nkaawulhuwa makukhu vathi, alhapelhaka wiira yooriaka hivire yeyo ikatema yo uweria iyo. \v 36 Aalhapelha eeraka, “Thithi, nri Athumwanaka! Chonkhaye chinowooriaa uwaninyu. Nthamiheke ilha ikahi yo uweria ilha. Nansho nhiwehe uttuna waka nansho uttuna winyu.” \p \v 37 Nkaahokolhiaa waari owiittucha araru alhe ni waaphwanya anarumpe. Nkaakoha Napeturo, “Nasimoni chani nhorupa? Khamwonrie ushelhelhiha miitho ata isaa imoka?” \v 38 Nkaathepa waahimeria wiira, “Nshelhelhiheke nlhapelhaka nhiwe mwaakelha muulhikachiyani. Nrima uhottuna nansho iruttu inoohuperia.” \p \v 39 Nkaarwa tho ulhapelhani, ahokolhelhaka malhove olhumacha awe. \v 40 Nkaahokolhia tho nkaaphwanyacha anarupilhe. Miitho anaalhemenlhe ikhove. Khayaachuwenlhe no umwaakhulha. \p \v 41 Vaawilhe awe nkwaha wo neraru, nkeerelhacha, “Nnoorupa ni wiittuwa mpaka nna? Ihothosha! Isaa ihophiya! Mwooneke vano Mwaana a Ntu noovariya ni uhelhiya mmathathani mwa attu o uwonya. \v 42 Munkweke etu, nirweeke. Mmwooneke, ntu nokithumiha ulha va!” \s Uvariya wa Yesu \r (Mat 26:47-56; Luk 22:47-53; Yoha 18:3-12) \p \v 43 Yesu aari olhumachaka, Yuda mmoka aya owiittucha khumi ni elhi, nkaawa. Aawa vamoka ni mphingo wa attu aawelhe mialho chulhupalhe ni indonga anarumiye ni opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa ni ashulhupalhe. \v 44 Yuda aari anaahimenrie choopanga vanottuna aya uphiya, wiira, “Ntu kinohalha aka unkumbatira uyo phi yoyo. Mummareke ni unrweha munshungaka.” \p \v 45 Nayuda vaapilhe aya, nkanchusherera Yesu eeraka, “Owiittuchiha.” Nkankumbatira. \v 46 Paahi etu nkayammara Yesu ni unrweeha nattukiye. \v 47 Nansho mmoka aya owiittucha awe aatamenrie vavawo, nkaatholholha mwaalho awe mulhupalhe ni unthikilha nnyaru karumiya a Opochera ishaani Olhupalhe. \v 48 Yesu nkaakoha attu alhe, “Woonaka mwaatti nnowa ukivara nnawelhe mialho chulhupalhe ni indonga thoko wiira ki ntu o uvara makhuche? \v 49 Kila nihuku kaari ni inyu keetuchihaka attu Inupa ya Nlhuku, nkoonaka wo uhikivara. Nansho nambaya Malhove Matakatifu atimire.” \p \v 50 Owiittucha awe onkhaye nkayanhiya nkayanttawacha. \p \v 51 Ahokhalha mmirawo nkhwawe, aawanre ishuka anttwara Yesu vatulhi. Nkaalhikachiya uvariya ni uyo. \v 52 Nansho nkaattawa ikuwo immoraka, attawaka pwithipwithi. \s Yesu noorweehiya wa Ashulhupalhe \r (Mat 26:57-68; Luk 22:54-55, 63-71; Yoha 18:13-14, 19-24) \p \v 53 Wamalheke Yesu nkaarwehiya upuwani wa Opochera ishaani Olhupalhe waari aya ni aholhelhi a attu opochera ishaani onkhaye, ashulhupalhe vamoka ni owiittuchiha Malhehero akuumaanachaka. \v 54 Napeturo nkayaattwara utayiutayi mpaka upuwani wa Opochera ishaani olhupalhe. Vavawo nkaakhalha vamoka ni anamitheko yoottaka mooro. \v 55 Opochera ishaani olhupalhe ni mphingo wonkhaye yaari aaviaka milhatu cho uhimiechesha umwootheria Yesu, chinohalha wooriha unhukumulha ni umwiiva, nansho wo uhipatta nlhatu uripothe. \p \v 56 Attu enchi o uhimiechesha ahoolhumacha malhove o umwootheria Yesu, nansho khayaalhikanne. \v 57 Paahi attu akina aheemelha amoootheriachaka Yesu wiira, \v 58 “Nahomwiiwa eeraka ‘kinoophomolha Inupa ya Nlhuku ithekiye ni attu ilha, ni utheka ikhwawe wo mahuku mararu, ihithekiye wo machiri a attu.’ ” \v 59 Nansho aneeraka chiicho, uhimiechesha waya khawaalhikanne. \p \v 60 Opochera ishaani olhupalhe nkayeemelha variyari aya ni unkoha Yesu, “Chani woonaka khannaakhulha, milhatu chinoreiya inyu chi?” \p \v 61 Yesu nkaamalha shiriri. Opochera ishaani olhupalhe nkaakoha tho, “Ana inyuva phi Kuristo Moopolhi mwaana a Nlhuku vahiye ibarakha?” \v 62 Yesu nkaakhulha eeraka, “Eiyo, Phi Mii, ni inyu nnowa umwoona Mwaana a Ntu nakhanlhe wiimonono wa Apwiiya Nlhuku O machiri, vanohalha awe uwa umahuteni wiirimu!” \v 63 Opochera ishaani olhupalhe nkaarulha mwiinjiro waya eeraka, “Khaninttuna uhimiecheshiya tho! \v 64 Nheewa mwaashinene ulhava wawe! Mwaatti nnona chani?” \p Attu onkhaye nkayaakuwelha eeraka wiira hotteka, hophwanelhiya uhukumulhiya ukhwa. \p \v 65 Attu akina nkayanshuwelha Yesu ishenye, nkayantiyelhelha wiitho ni unkhoma mmuruni amwirelhaka, “Nkalhamulhani apani okhommeni?” Ni manyaasikari ni ayo nkayaamwata makofi. \s Napeturo anonruna Yesu \r (Mat 26:69-75; Luk 22:56-62; Yoha 18:15-18, 25-27) \p \v 66 Napeturo aari anakhanlhe vapuwani, vaawilhe awe karumiya mwalhi mmoka aarumiya wa Opochera ishaani olhupalhe. \v 67 Vonne aya Napeturo anakhanlhe oottaka mooro nkaaweha wiitho ni weerelha, “Ni inyu ngati mwaari ni Yesu o Unazareti.” \p \v 68 Nansho Napeturo nkaaruna vaattuni eeraka, “Akinchuwenlhe mena ittu inoolhumacha inyu.” Nkaakhuma vathe. Nthupi nkaweepa. \v 69 Mwalhi namitheko ulhe vonne awe tho Napeturo nkaahimeria attu aatamanne ayo wiira, “Ni alha aari mmoka aya!” \v 70 Napeturo nkayaaruna tho. Nansho miholho vakani tho, attu aari vavawo ni ayo nkayeerelha Napeturo, “Ninohimia ikekhiaye wiira, ni inyu mwaari mmoka aya, ukhalhawaya ni inyuva ntu o Ugalilaya.” \v 71 Nkaathepa uminda Napeturo eeraka wiira, “Kinolhupelha wiira akinchuwelhaka yoyo nnomwacha inyu uyo! Nlhuku akihukumulheke etu yakhalhaka kinowoothacha!” \v 72 Ni vavawo nthupi nkaweepa nkwaha wo nayelhi. Napeturo nkayopuwelha chenre aya wo uhimeriya ni Yesu venre awe, “Nthupi uhinaya wiipa wo nayelhi lhelho, nnoowa mwaakiruna mikwaha miraru.” Miithori nkachaamora Napeturo. \c 15 \s Yesu noorweehiya u Napilato \r (Mat 27:1-2, 11-14; Luk 23:1-5; Yoha 18:28-38) \p \v 1 Mapikoosha, opochera ishaani olhupalhe nkayaakumaanacha vamoka ni ashulhupalhe ni owiittuchiha Malhehero uwoopani ntemera. Nkayanttuka Yesu mittondoro cho yuuma ni unrweeha u Napilato. \v 2 Napilato nkankoha “Phi inyu amwene a Ayahudi?” \p Yesu nkaakhulha, “Inyuva nhohimia.” \p \v 3 Opochera ishaani olhupalhe nkayaamotheriacha Yesu milhatu chinchi, \v 4 Napilato ahonkoha tho, “Woonaka khannaakhulha? Mwiiweke chineera aya wo uriani milhatu chinchi!” \p \v 5 Yesu nkaamalha tho, aashangihaka Napilato. \s Yesu noohukumulhiya wiiviya \r (Mat 27:15-26; Luk 23:13-25; Yoha 18:39-19:16) \p \v 6 Kila nihuku no isikuukuu yo Pasaka, Napilato aari ni malhemalhelho o unthaphulha ntu ttukiye mmoka, aavekelhiye aya ni attu wiira athaphulhiye. \v 7 Wo nenno nihuku nno ahawo ntu mmoka eehaniya Baraba, aattukiye vamoka ni attu o uwonya akina wo milhatu cho wiiva u njooveni. \v 8 Attu enchi nkaarwaa uwaavekelhani Napilato apange thoko cheera aya wo ulhemalhelhihiya, \v 9 Napilato nkayaakoha, “Mwaatti nnonthananani, kinhiyerereke mwene a Ayahudi?” \v 10 Eera chiicho achuwelhaka wiira opochera ishaani olhupalhe ammanre Yesu wo umwonelha ihache. \p \v 11 Nansho opochera ishaani olhupalhe aari aachopeachaka attu wiira avekelhe uthaphulhiya wa Baraba. \v 12 Nkaakoha tho Napilato waakoha attu eeraka, “Kimpangekeni etu, ulha ntu nnomwiihana inyu mwene a Ayahudi ulha?” \p \v 13 Attu onkhaye nkayaakhuwelhacha, “Akhomelhelhiye vansalaabani!” \p \v 14 Napilato nkayaakoha tho, “Wo nlhatu wani! Ttekilheni?” Nansho attu nkaathepa ukhuwelhacha, eeraka “Akhomelhelhiye vansalaabani!” \p \v 15 Napilato wo waateelhiha attu nrima, nkayanthaphulha Baraba. Nkaalhehera wiira Yesu aatiye ikopo ni urweehiya akhomelhelhiye. \s Manyaasikari anonheulhacha Yesu \r (Mat 27:27-31; Yoha 19:2-3) \p \v 16 Manyaasikari nkayammwia Yesu mpaka upuwani wa atawara ilhapo. Nkayeehana miphingo cha manyaasikari. \v 17 Nkayankhunelha Yesu ikuwo ye imwene, ni ukoorosha mphumburu wo miiwa ni ummwariha mmuruni. \v 18 Nkayanramuchira, “Moyoo, Amwene a Ayahudi!” \v 19 Nkayaamwaatakacha mmuruni ni nthalhe, nkayanshuwelha ishenye ni unkhoromelha eepangaka unthimicha. \v 20 Yamalhiheke unheulhacha, nkayanrulha ikuwo ye imwene ni ummwariha tho ikuwo chawe. Nkayaathama ni unrweeha unkhomelhelhani vansalaabani. \s Yesu nookhomelhelhiya vansalaabani \r (Mat 27:32-44; Luk 23:26-43; Yoha 19:17-27) \p \v 21 Mphironi nkaakumaaniya ntu mmoka eehaniya Simoni ntu nnenchi o Ukirene aakhuma umatani. Nkayankhanyereriha wiira ankavihe Yesu ukusha nsalaaba. Yoyo aari athumwanaya Naalekizanda ni Naruufo. \v 22 Nkayanvelhelha Yesu mpaka vakittu veehaniya Gologota, maana aya “Nikhurukucha no Muru.” \v 23 Wowo nkayammaha idivai yaathakanihiye nrete wo uhapalha weehaniya manemane, nansho Yesu khaawunrie. \v 24 Paahi etu nkayankhomelhelha vansalaabani, nkayaakusha ikuwo chawe ni ukawana wo woopa ikhura. \v 25 Yeyo yaari saa tatu wichishu vaakhomelhelhiye awe vansalaabani. \v 26 Nkayaalhepa nlhatu no wiiviya wawe niiraka “Mwene a Ayahudi.” \v 27 Vamoka ni uyo ahokhomelhelhiya attu elhi tho, yaari attu o uvara makhuche, mmoka wiimonono ni nkina wiimushi. \p \v 28-29 Attu yaavira mphironi, ni ayo nkayeewiya anruwanaka apukhunyachaka miuru eeraka, “Inyu! o uphomolha Inupa ya Nlhuku ni utheka tho wo mahuku mararu! \v 30 Nkhuruweke etu vansalaabani vawo, mwiichopolheke mwaanene!” \p \v 31 Ni ayo opochera ishaani olhupalhe ni owiittuchiha Malhehero a ashinna Musa ahonheulhacha eeraka, “Ahooria woopolha akina, nansho khanooria wiichoopolha mwaneneru! \v 32 Nngwe nimwone vano eepanga Kuristo Moopolhi, mwene a Ayahudi vanokhuruwa awe vansalaabani, noone etu ninrumelhelhe!” \p Ata ni ayo elhi aakhomelhelhiye vamoka ni Yesu ayo, ni ayo ahonruwanakacha. \s Yesu nookhwa vansalaabani \r (Mat 27:45-56; Luk 23:44-49; Yoha 19:28-30) \p \v 33 Toka saa sita uthana mpaka saa tisa, ilhapo yonkhaye nkayaakelhia ipiphi. \v 34 Saa tisa uthana, Yesu nkaakhuwelha eeraka, “Eloi, Eloi, lama sabakthani?” Maana aya “Nlhuku aka, Nlhuku aka, woonaka nnookihiya?” \v 35 Attu akina eemenlhe vavawo ayo nkayaamwiwa, nkeera, “Mmwiiweke, neehana Naeliya.” \v 36 Ntu mmoka nkaattimakacha ni ukusha ntapwata naatapwihiye nrete wo utipiha uweria ni ummaha Yesu munthalheni eeraka, “Haya noone yakhalhaka Naeliya anowa ukurushani vansalaabani.” \p \v 37 Yesu nkaakhuwelha, nkaahiya nrima. \p \v 38 Nipaziya nulhupalhe naatukelhelhiye u Inupa ya Nlhuku, nkanaahuwa velhi nchulhu mpaka vathi. \v 39 Nholhelhi a manyaasikari eemenlhe vachereshere nsalaaba ahomwoona Yesu vaakhwa awe, ni uyo nkeera, “Wo ikekhiaye yolha ntu ulha aari Mwaana a Nlhuku!” \p \v 40 Ahaawo manyopani eemenlhe, awehaka utayi utayi. Amoka aya aari Amariamu Magidalena, Nasalome, Amariamu anumwanaya Nayakhobo akani ni Nayose. \v 41 Alha phi aari manyopani anttukannne Yesu munkwahani toka vaari awe Ugalilaya ankavihaka mitheko. Ni manyopani akina enchi yaari aawilhe vamoka ni uyo Uyerusalemu. \s Yesu noovithiya \r (Mat 27:57-61; Luk 23:50-56; Yoha 19:38-42) \p \v 42 Vavawo yaari uchechilho. Ni nihuku nenenno naari no wiicheesha rata wo Nihuku no Wiittuwa naawa meelho aya. \v 43 Nkaawa Nayusufu ntu Uarimathaya, ntu aarumelhelhiya ni attu chinene. Yoyo aari ntu aaweherera uwa wo Imwene ya Nlhuku. Wo uhoova nkaarwa u Napilato ulhepelhani iruttu ya Yesu. \v 44 Napilato nkayaashanga chinene veewilhe aya wiira Yesu hokhwa. Nkaamwiihana nholhelhi a manyaasikari ni unkoherera yakhalhaka Yesu hokhwa kataashi. \v 45 Veewilhe awe wiira Yesu hokhwa kataashiru, nkaahiyera Nayusufu wiira akushe iruttu ya Yesu. \p \v 46 Paahi, nkayaathuma isaanda yo hariri ni ukurusha iruttu ya Yesu vansalaabani, ni uvilhikelha. Nkaavitha iruttu iyo nnihiyeni mwaahemiye vamwalhani. Nkayaakhunelha nlhuku vanlhakoni. \v 47 Amariamu Magidalena ni Amariamu anumwanaya Nayose nkayoona veeshiye aya iruttu ya Yesu. \c 16 \s Uhihimmwa wa Yesu \r (Mat 28:1-8; Luk 24:1-12; Yoha 20:1-10) \p \v 1 Navireke Nihuku no Wiittuwa, Amariamu Magidalena, Nasalome ni Amariamu anumwanaya Nayakhobo, nkayaathuma makhura o unukhelha o urwaa uhikacha iruttu ya Yesu. \v 2 Wichishuru nihuku no Jumaapili, nchuwa vaakhuma aya, nkayaarwaa unihiyeni. \v 3 Vaari aya mphironi ahokohanacha ashineneru, “Mpani nohalha unipirikishelha nlhuku nikhunelhiye vanihiyeni nne?” \v 4 Nansho vaawenhe aya, nkayoona wiira nlhuku nihopirikishiya vanlhakoni vawo. Nlhuku nno naari nulhupalhe chinene. \v 5 Paahi etu nkayaakelhacha nnihiyeni mmo, nkayaamwona mmirawo nawanre ikuwo chootelha twetwetwetwe nakhanlhe wiimonono, nkayaashangacha chinene. \p \v 6 Nansho mmirawo uyo nkaahimia wiira, “Nhishange. Kihochuwelha wiira nnomwaavia Yesu o Unazareti aakhomelhelhiye vansalaabani. Khaawo va, hohihimmwa! Mwooneke etu veeshiye awe. \v 7 Nrweeke etu mwaahimerieke owiittucha awe, vamoka ni Napeturo wiira ‘Nouholhelhani Ugalilaya, nnokoomwona wowo thoko chenre awe wo uhimia.’ ” \p \v 8 Paahi etu Napeturo nkayaakhuma unihiyeni waavithiye awe Yesu, nkayaattimakacha uno oovaka ni ushanga. Nkaamalha wo uhinhimeria ntu riyoothe ukhalhawaya yaari oovaka chinene. \s Yesu nowaakhumelelha Amariamu Magidalena \r (Mat 28:9-10; Yoha 20:11-18) \p \v 9 Yesu vaahihimmwe awe, mapikoosha o nihuku no Jumaapili, echoninhe thoko wa Amariamu Magidalena akuminhe awe mashoka o unanara saba. \v 10 Amariamu Magidalena nkaarwa uwaahimeriani attu aari vamoka ni Yesu alhe. Yayo manyaattu ayo aari mu wunlhani, \v 11 veewilhe aya wiira Yesu hohihimmwa ni Amariamu Magidalena ahomwoona khayaarumelhenlhe. \s Yesu nowaakhumelhelha owiittucha elhi \r (Luk 24:13-35) \p \v 12 Katashi miholho, Yesu nkaakhumelhelha owiittucha elhi awe ooniaka wo ikhove ikina vaari aya akelhaka iwani cho mmamatani. \v 13 Nkayaahokolhia ni waahimeria akhunanaya, nansho ni ayo khayaarumelhenlhe. \s Yesu nowaakhumelhelha khumi ni mmoka \r (Mat 28:16-20; Luk 24:36-49; Yoha 20:19-23; Mitk 1:6-8) \p \v 14 Kaanyuma Yesu nkaakhumelhelha owiittucha awe khumi ni mmoka vaalhia aya yolhia. Nkaachacheracha chinene wo nlhatu no ulhipa mirima, ukhalhawaya aari ahirumelhelhaka malhove a attu ankumanne vaahihimmwe awe. \v 15 Paahi nkeerelha onkhaye wiira, “Nrweeke velhaponi vonkhaye mwahimiacheke Malhove Orera wa attu onkhaye. \v 16 Ntu nohalha urumelhelha ni ubatiiziya nowoopolhiya, hinorumelhelha nohukumulhiya. \v 17 Attu anohalha urumelhelha ayo anovaahiya ikuru yo upangacha ithikineha, wo nchina naka anowa woomolha mashoka o unanara, ni wulhumacha nulhumo nilheto, \v 18 avaraka inwaa, ama awuriaka ittu iriyoothe yo uhapalha, khinowa yaahapalha. Anoweeshera areta miono ni ureta uyo unowaahiya, anoolhama.” \s Yesu nootheeshiya wiirimu \r (Luk 24:50-53; Mitk 1:9-11) \p \v 19 Paahi etu, Athithi Yesu vaamalhinhe aya wulhumacha ni owiittucha aya ayo, ahokushiya wiirimu, ukhanlhe aya wiimonono wa Nlhuku. \v 20 Owiittucha aya nkayaarwaacha ahimiachaka Malhove Orera ilhapo chonkhaye, Athithi nkaatamana vamoka aavahaka ikuru wo mitheko chonkhaye wo ukhomaalhiha malhove aarwaa vamoka ni mitheko cho ushangiha chaapangiya.