\id 1CO -Makua Bible version \ide UTF-8 \h 1 Akorintho \toc1 Iwarakha yo upacha i Napaolo wa attu o Ukorintho \toc2 1 Attu o Akorintho \toc3 1 Ako \mt2 Iwarakha yo upachera i Napaolo wa \mt1 Attu o Ukorintho \imt Malhove o uholhelha \ip Iwarakha yo upachera i Napaolo wa attu o Ukorintho yaalhepiye ni akarumiya Napaolo iyaakha cho 55 baada yo uyaria wa Kuristo (nlhako wo 1:1). Ilha phi iwarakha yo upachera mu iwarakha pilhi chaalhempe aya Napaolo wo nlhoko wa attu anrumelhenlhe Kuristo o Ukorintho. Ni veekinaka yaalhempe ilha iwarakha ilha ikatema yaakhalha aya Uefeso ahinaya ulhakelha nkwaha aya wo Ukorintho yeetaka urwaa ni uhokolhia Umakedoniya (nlhako wo 16:5-9). Ilha iwarakha ilha phi waakhulha wa Napaolo wo malhove yeewa aya ukhuma wa attu anrumelhenlhe Kuristo yaachaka mwaha wo chittu cho uhilhoka lhoka chaapangiya munlhokoni mmo, ikhalhaka mwaha wo umwalhaana ni mihapo cho ishembwere. Iwani yo Ukorintho yaari ichuwaniaka wo mitheko chaya cho ishembwere, ihithikinehaka wiira nlhoko wa attu anrumelhenlhe Kuristo yaari akumaanaka ni yoyo mwaha uyo. Ikitabu yo iwarakha yo upachera wa attu o Ukorintho tho ihaana nlhako unohimiacha mwaha wo uttunana (nlhako wo 13). \iot Chiri nhina, \io Napaolo anowaashikuria attu o Ukorintho ni unshukuru Nlhuku wo yayo manyaattu ayo (nlhako wo 1:1-9). \io Tho, anohimiacha mwaha wiiwilhe aya unohimiacha umwalhaana mmilhokoni mwa attu anrumelhenlhe Kuristo o Ukorintho (nlhako wo 1:10-4:21). \io Thothoni tho, anohimiacha mwaha wo mihapo cho ishembwere ni mwaha wo urweehaniya umilhatuni (nlhako wo 5-6). \io1 Baada yo vavawo anoohimiacha meettuchiho anaacha nthelhi, ulhapelha isinyago, ulhapelha voonene, isadaka cho munnepani ni uhihimmwa nnookhwani (nlhako wo 7-15). \io1 Anomalhiha wo uhimiacha mwaha unaacha anene ayo (nlhako wo 16). \c 1 \p \v 1 Mii Paolo kiihaniye ukhalha karumiya a Kuristo Yesu wo uthanana wa Nlhuku. Mii ni munnihu Sostene, \v 2 ninoolhepa iwarakha uwiiha uwaninyu mwaatti nlhoko wa attu a Nlhuku nrii Ukorintho nhapihiye wo ulhutaana ni Kuristo Yesu, nkamweehaniya ukhalha attu a Nlhuku, vamoka ni attu onkhaye anrumelhenlhe Kuristo, Athithi, ari awihu ni hii. \v 3 Kinoulhapelhelhani nnema ni mpuha ukhuma wa Nlhuku Athumwanihu ni Athithi Yesu Kuristo. \s Ibarakha cha Nlhuku \p \v 4 Kinonshukuru Nlhuku mahuku onkhaye alha wo nlhatu no uttuvani mwaattiva nnema wawe wo iphiro yo Kuristo Yesu. \v 5 Ukhalhawaya wo ulhutaana ni Kuristo nhovahiya nhakhu wo chittu chonkhaye, vamoka ni uhimiacha nretelhe ni uvahiya irusho cho uchuwelha. \v 6 Ukhalhawaya nttenga unonhimiechesha Kuristo we ikekhiaye uhokhomaalhihiya nhina mwinyu, \v 7 nhiwukuwelhiyaka mahalha ariyoothe o munnepani vanoweherera inyu upatakulhiya wa Athithi Yesu Kuristo. \v 8 Yoyo noukhomaalhihani mpaka umalhelha wiira mmwe mwoonia attu o uhikhuwachiya nihuku na Athithi Yesu Kuristo nne. \v 9 Nlhuku owiihanneni mwaattiva nkhalhe nlhoko mmoka ni Mwaamwanawe Yesu Kuristo Athithi ri o ukhulhuvelhiya. \s Umwalhaana nlhoko wa attu anrumelhenlhe Yesu \p \v 10 Ashilhoko aka kinoulhepelhani wo nchina na Athithi Yesu Kuristo wiira mwiiwanane chittu chinolhumacha inyu, uhiiwanana uhikhalhe nhina mwinyu. Muupuwelheke wo irusho imoka ni nrima mmoka. \v 11 Ashilhoko aka, attu akina amuchi a Nakiloe, ahohimia ikekhiaye wiira khanneewanana munlhokoni mwinyu. \v 12 Ittu kinothanana aka uhimia etu phi ilhe kiiwilhe aka uwaninyu, kila mmoka noolhumacha chawawe, mmoka neera, “Mii kinaattwara Napaolo.” Nkina, “Mii kinaattwara Naapolo.” Nkina, “Mii a Nakefa”, ni akina, “Mii a Kuristo.” \v 13 Chani, Kuristo homianihiya? Chani, Napaolo phi akhomelhelhiye vansalaabani wo nlhatu winyu? Ama chani, mwaabatiiziye wo nchina ni Napaolo? \v 14 Kinonshukuru Nlhuku wiira akambatiizilhe ntu riyoothe munlhokoni mwinyu yaahikalheru Nakurispo ni Nagayo. \v 15 Wo chiichammo etu khaawo ntu nohalha uhimia wiira batiiziye wo nchina naka. \v 16 Eiyo, kahaabatiiza attu o unupani wa Nastefana nansho uthepa yayo, akambatinze ntu nkina riyoothe. \p \v 17 Ukhalhawaya Kuristo khaakirumme waabatiiza attu, nansho kirumilhe uhimiacha Malhove Orera, tho, keettuchinhe wo uhikhulhuvelha irusho cho malhove a attu, ikhalhe wiira machiri o nookhwa a Kuristo vansalaabani ahirukunushiye. \s Kuristo ni machiri ni irusho cha Nlhuku \p \v 18 Ukhalhawaya nttenga wo nookhwa a Kuristo vansalaabani phi nlhove no ukumbafu wo alhe arii mu upoterani nansho wo hii noopolhiyeva, yoyo nttenga uyo phi machiri a Nlhuku. \v 19 Ukhalhawaya Malhove Matakatifu aneera, \q “Kinootanganya irusho chaya attu o irusho, \q Kinoorihelha utayi ushoma waya attu ashomilhe.” \m \v 20 Ri vayi etu, ntu o irusho? Ri vayi etu, owiittuchiha Ikekhia? Ri vayi etu ovanyiha o ilha ikatema ilha? Nlhuku hopanga irusho cho mwiilhaponi ukhalha cho uhikhalha maana. \p \v 21 Ukhalhawaya Nlhuku wo irusho chawe, attu o velhaponi khanonchuwelha Nlhuku wo iphiro yo irusho chaya ashinene. Vatulhi waya, Nlhuku hottuna woopolha attu anonrumelhelha alhe wo nttenga unohimiacha ihu, iphiro inooniya ni attu o irusho wiira yo uhikhalha maana. \v 22 Ayahudi anovekelha woona ithikineha ni Ayunani anaavia irusho \v 23 nansho hii ninonhimiacha Kuristo aakhomelhelhiye vansalaabani. Nttenga unoonia wa Ayahudi wiira itiyelhelho, ni ukumbafu wa attu ahiri Ayahudi. \v 24 Nansho wa onkhaye eehaniye ni Nlhuku alhe, Ayahudi ni Ayunani, Kuristo phi machiri a Nlhuku ni irusho cha Nlhuku. \v 25 Ukhalhawaya inoonia ukhalha phi ukumbafu wa Nlhuku, phi irusho upwaha irusho cha ntu ni ittu inoonia uhikhalha ni machiri wa Nlhuku, phi yo machiri upwaha machiri a attu. \p \v 26 Ashilhoko aka, muupuwelheke vano wiira ikatema veehaniye inyu ni Nlhuku enchi inyu khamwaarina irusho cho uchuwelha chittu cho munttuni enchi khayari attu o machiri ama attu o pilhi waapwaha attu akina. \v 27 Nlhuku ahothanlha chittu choonia wiira cho ukumbafu cho mwiilhaponi wo nlhatu no woolhihacha muru attu o irusho, tho ahothanlha chittu chihiri ni machiri wiira olhihache muru attu o machiri. \v 28 Nlhuku ahothanlha chittu cho uheulhachiya cho mwiilhaponi choonia wiira phi malhove o uhikhalha maana wo nlhatu no utanganya chittu choonia ni attu wiira phi chorera ata chahaariwo. \v 29 Paahi etu, khaawo ntu nooria wiifunelha iriyoothe mmiholho mwa Nlhuku. \v 30 Nlhuku mwanene phi uyo olhutaninheni mwaattiva ni Kuristo Yesu. Nlhuku homvaha Kuristo akhalhe phi uchuwelha wihu, ni ikekhia ni utakatifu ni woopolhiya. \v 31 Paahi etu, thoko Malhove Matakatifu chinohimia aya, \q “Ntu neeshipa, \q Efunelheke etu ntheko wa Athithi.” \c 2 \s Nttenga wa Kuristo aakhomelhelhiye vansalaabani \p \v 1 Ashilhoko aka, mii vaawilhe aka uwaninyu, akohimiachenreni nttenga uvithiye wa Nlhuku wo nulhumo noochiva, ama wo irusho ya ntu. \v 2 Vaariaka uwaninyu kaholhakelha uhichuwelha ittu iriyoothe yaahikhalheru unchuwelha Yesu Kuristo aakhomelhelhiye vansalaabani. \v 3 Vaari aka uwaninyu kaari ohuperiacha, koovaka ni uthukumelha chinene. \v 4 Malhove koolhumachilhe aka ni meettuchiho aka, akoolhumachilhe wo uchivelhihani ni wo irusho, nansho wo uhimiecheshiya chinene ni machiri o Iphumu ya Nlhuku. \v 5 Kaapangilhe chiicho wo nlhatu no wiira nrima winyu ukhulhuvelhe machiri a Nlhuku, mena kuhiwe irusho cha ntu. \s Irusho cha Nlhuku \p \v 6 Inakhalhaka chiicho, hii ninohimiacha nttenga wo irusho cha attu akhomanlhe munnepani nansho chechiyo irusho chiyo khachihiwe cho velhaponi va, mena kachihena cha aholhelhi anotawara ilhapo ilha ari muupoterani. \v 7 Ninouhimiacherani irusho chivithiye cha Nlhuku chaalhakenlhe awe toka machokholhelho, ilhapo ihinaya wuupiya wo nlhatu no nthimicho wihu. \v 8 Khaawo aholhelhi o utawara o velhaponi va yaachuwenlhe chilha irusho chilha. Yakaachuwenlhe, khayaakhomelhelha Athithi o nthimicho vansalaabani. \v 9 Nansho, thoko Malhove Matakatifu chinohimia aya, \q “Chittu chihinapacha niitho woona \q Mena nnyaru wiiwa, \q Chittu chihinapacha ntu wuupuwelha munrimani, \q Chechiyo phi chiyo Nlhuku cheeshenre awe attu anonttuna.” \p \v 10 Nansho Nlhuku ahonipatakulhelha hii wo iphiro yo Iphumu awe. Ukhalhawaya Iphumu ya Nlhuku nowaavia kila ittu ata malhove a Nlhuku avithiye nhina hinanini. \v 11 Mpani munlhokoni mwinyu nooria uchuwelha mwaha wo nhina wa ntu ihikhalhe iphumu rii nhina mwa yoyo ntu uyo? Chiichammo etu, khaawo nochuwelha mwaha wa Nlhuku yaahikhalhe Iphumu ya Nlhuku vekha aya. \v 12 Hii khanipochenre iphumu yo velhaponi, nansho nipochenre Iphumu irumiye ni Nlhuku, wiira nikhalhe nichuwelhaka nnema uvaheriye ihu ni Nlhuku ulhe. \p \v 13 Paahi etu hii khaninoolhumacha wo malhove aneetuchihiya wo irusho cha ntu, nansho ninoolhumacha wo malhove anettuchihiya ni Iphumu ya Nlhuku nilhamulhaka ikeekhene yo munnepani wa attu arii ni Iphumu ya Nlhuku. \v 14 Ntu riyoothe hirii ni Iphumu ya Nlhuku khanooria upochera mahalha anokhuma wa Iphumu ya Nlhuku. Attu thoko yayo khachuwenlhe mena uwannyawe yoyo ntu uyo malhove ayo anokhalha thoko ukumbafuru ukhalhawaya anochuwelhiya tu wo woorihiya ni Iphumu ya Nlhuku. \v 15 Ntu riyoothe rinaa Iphumu ya Nlhuku, wo iphiro iriyoothe, nowooria uchuwelha ushichira wo kila ittu, nansho hikhalhaka ntu nooria unhukumulha. \v 16 Malhove Matakatifu aneera, \q “Mpani nochuwelha irusho cha Athithi? \q Apani anooria weettuchiha Athithi?” \m Nansho inakhalhaka chiicho, hiyaano nihanaa irusho cha Kuristo. \c 3 \s Anamitheko a Nlhuku \p \v 1 Ashilhoko aka, miyaano akonrie wulhumacha ni inyu mwaatti thoko attu arii ni Iphumu ya Nlhuku. Koolhumanche ni inyu thoko attu o velhaponi, thoko ashinamwane nhina nrima wa Kuristo. \v 2 Koovanheni mapelhe, kuhiwe yolhia yo ulhipa, ukhalhawaya mwaari nhinaaya vo ulhia. Eiyo, ata vano nna khannoria ulhia yolhia yo ulhipa. \v 3 Ukhalhawaya bado nnokhalha thoko attu o velhaponi chinokhalha aya. Chani khuuwo woonelhana ihache ni waana indewo mwaashineneru? Yayo onkhaye ayo anooniha wiira nnokalha thoko attu o velhaponi va, wo ukhalha thoko chiri aya. \v 4 Mmoka inyu veneera awe Miyaano kinaatwara Napaolo akina Mii kinaatwara Naapolo, chani yeyo khinooniha wiira nnokalha thoko attu o velhaponi va? \p \v 5 Ana Naapolo phi apani? Ni Napaolo phi apani? Hiyaano anamitheko tu a Nlhuku noowihenreni mwaattiva nlhove ninorumelhelha inyu. Kila mmoka ihu novara ntheko uvahiye awe ni Athithi. \v 6 Mii kahaalha imbeyu, Naapolo nkayaahelhelha maashi, nansho Nlhuku phi melhinhe imbeyu. \v 7 Ntu aalhilhe imbeyu ni ntu michenre maashi khave ittu. Nlhuku mwanene phi melhinhe imbeyu. \v 8 Ntu aalhilhe ulhe ni ntu michenre maashi ulhe, oyelhi ayo arii ittu imokaru, inakhalhaka kila mmoka nowa upochera nttuvo nawe ulhikaana ni ntheko vanre awe. \v 9 Ukhalhawaya hii phi attu o nlhoko mmoka ninovara ntheko vamoka ni Nlhuku, mwaattiva phi imata ya Nlhuku ni mwaattiva phi inupa ya Nlhuku. \p \v 10 Wo ukavihereriya ni nnema ukivahilhe awe Nlhuku, kihooria wo irusho utheka nsingi, unthekiya vachulhu vaya ni ntu nkina. Paahi kila mmoka akhalheke miitho vanotheka awe vachulhu waya. \v 11 Khaawo ntu nooria utheka nsingi nkina ukhalhawaya Yesu Kuristo mwanene phi nsingi. \v 12 Vachulhu yoyo nsingi uyo ntu nowooria utheka wo malhuku o idhahabu ama malhuku anhaniya makhobilhi o nchurukhu ama wo malhuku makina o nhakhu mwinchi ama wo miri ama wo mathaakhuru ama wo manyashi. \v 13 Ata ikeriye chani, ulhoka wo ntheko wo kila mmoka unolhoha woonia nihuku na Kuristo nne vanohalha aya upatakulhiya. Ukhalhawaya, nenno nihuku nno mooro unowa upatakulha ntheko wa kila mmoka, ni yoyo mooro uyo unowa uphima ni wooniha ulhoka waya. \v 14 Yakhalhaka ntheko wa yoyo ntu thekilhe yoyo nsingi uyo unoowa waavilhelha yoyo mooro uyo, noowa aattuviya \v 15 nansho ntheko wa ntu uyo waviaka mooro, paahi, nookhwa nrima. Nansho mwanene uyo nowoopolhiya thoko howiira ukulhuphuwa ukhuma vamooroni. \p \v 16 Chani, khanchuwenlhe wiira mwaattiva phi Inupa ya Nlhuku ni Iphumu ya Nlhuku nokhalha nhina mwinyu? \v 17 Paahi, ntu atanganyaka Inupa ya Nlhuku, Nlhuku nontanganya ukhalhawaya Inupa ya Nlhuku phi inupa itakatifu, ni inyu mwaattiva phi Inupa ya Nlhuku. \p \v 18 Nhiithepiache! Ntu riyoothe munlhokoni mwinyu echoonaka ukhalha o irusho yo velhaponi, nambaya akhalhe o uhichuwelha ittu wiira apatte irusho yo ikeekhene. \v 19 Ukhalhawaya, irusho cho velhaponi va phi ukumbafu uholho wa Nlhuku. Ukhalhawaya Malhove Orera aneera, “Nlhuku nowaawayiha arii ni irusho muupenyani mwaya.” \v 20 Ni tho aneera, “Athithi ahochuwelha wiira waanyihera wa attu o irusho khunolhoka.” \v 21 Paahi, ntu hiifunelhe mitheko cha attu. Ukhalhawaya kila ittu yawinyu. \v 22 Napaolo ama Naapolo ama Nakefa ama ilhapo ama ukumi ama nookhwa ama malhove o naanano ni o kaanyuma, onkhaye awinyu. \v 23 Ni mwaattiva phi attu a Kuristo ni Kuristo phi a Nlhuku. \c 4 \s Akarumiya a Kuristo \p \v 1 Ntu anooneke hii etu ukhalha phi anamitheko a Kuristo nivahiye ipilhi vachulhu malhove avithiye na Nlhuku. \v 2 Ukhulhuvelhiya phi ittu inothananiya wo ntu riyoothe vahiye ipilhi ni ukhulhuvelhiya. \v 3 Nansho uwannyaka mii, khave ittu kahukumulhiyaka ni inyu mwaatti ama uhukumulhiya ni ipuwa cha attu. Eiyo, mena mii kimwanene akineehukumulha. \v 4 Ukhalhawaya nrima aka khunokiriaa milhatu wo nlhove niriyoothe, nansho yeyo khinokaalhakelhelha ikekhia wiira akittenke. Athithi phi anokihukumulha mii. \v 5 Paahi, nhihukumulhe ikatema ihinaaya nhiyeke mpaka Athithi vanohalha aya uwa. Yayo anoowa aahumbukulha malhove eevithilhe mwiipiphini, ni wooniha mwaari mirima cha attu. Vavawo kila mmoka phi nohalha awe utotopelhiya unophwanelhiya awe ukhuma wa Nlhuku. \p \v 6 Ashilhoko aka, ayo onkhaye ahimianche aka waacha Naapolo ni ukaacha mii ayo phi wiilhikaaniha uwaninyu. Wo uttuna waka wiilhikaaniha mii ni Naapolo uwo, kinothanana wiira nchuwelhe maana o nna nulhumo nna “Nrumelhelheke malhove alhepiye.” Vavawo khannowa mweeshipelha ntu mmoka ni unheulhacha ntu nkina. \v 7 Ukhalhawaya apani olhikaninheni inyuva? Nrina nipampa naani? Nansho yakhalhaka nhovahiya, nlhatuni etu no uhirumelhelha thoko khanvahiye ittu? \p \v 8 Haya etu, nnaanyihera wiira nhopatta kila ittu! Nhokhalha attu o nhakhu! Nhokhalha mamwene wo uhikhalha hii! Eiyo, we ikekhiaye nanthanana nkhalheke attu o utawara, wiira ni hii nitaware chiicho vamoka ni inyu mwaatti. \v 9 Ukhalhawaya kinaanyihera wiira Nlhuku honipanga hii akarumiya va ukhalha attu o umalhelha, thoko attu ahukumulhiye wiiviya, ukhalhawaya nihokhalha attu othiachiya mwiilhaponi mwonkhaye, uholho wo minepa ni wa attu. \v 10 Hii nihokhalha akumbafu wo nlhatu na Kuristo, nansho mwaattiva phi o irusho mu ulhutaanani ni Kuristo! Hii phi ohuperia, mwaatti nrii omachiri. Mwaattiva nnoohelhelhiya nansho hiyaano ninoovehachiya. \v 11 Mpaka nna, hii ninoowolhiya ithalha ni nttona, khanirina ikuwo, ninowaatiya makofi ni mena khanirina mapuro. \p \v 12 Tho ninoohuva ni uvara ntheko wo miono chihu naashinene. Naruwaniyaka, ninowaalhapelha ibarakha nathurulhiyaka, ninoovilhelha \v 13 naruwaniyaka, ninaakhulha wo umanya. Mpaka vano nihopangiya thoko unyalha wo velhaponi ni wo kila ntu hiyaano ninoonia thoko ikokholha! \p \v 14 Akinolhepa alha malhove alha wo nlhatu no uwulhihachani muru mwaatti, nansho wo nlhatu no uwaamukani achishaana aka kinaattuna aka. \v 15 Ukhalhawaya ata nkalhanaka maelufu a attu o ulhelhani muukhalhani makhalhelho e Ikuristo, athumwaninyu kirii amoka tu. Ukhalhawaya muulhutaanani ni Kuristo yesu mii phi oyarilheni wo iphiro yo Malhove Orera. \p \v 16 Wo chiichammo etu, kinoulhapelhelhani wiira, ntwariheke meetelho aka. \v 17 Yoyo phi nlhatu wo waaruma Natimotheo uwaninyu. Yayo phi anaaka anaattuna aka o ukhulhuvelhiya muulhutaanani ni Athithi. Anowupushani iphiro inotwara aka muulhutaanani ni Kuristo Yesu iphiro ineettuchiha aka mwonkhaye kila vanokumaana aya attu anrumelhenlhe Kuristo. \p \v 18 Paahi etu munlhokoni mwinyu ahochokholha ukhalha attu aneefuna yaanyiheraka wiira akinowa uwaninyu tho. \v 19 Nansho Athithi akivaheraka, kinoowa uwaninyu chitema ni vavawo phi nohalha aka wiichonelha kimwanene, kuhiwena ittu inooria aya wulhumacha attu aneefuna ayo nansho ni ilhe anooria aya upanga. \v 20 Ukhalhawaya umwene wa Nlhuku kuhiwe wo malhoveru, nansho wo machiri. \v 21 Nnothananani? Kiwe uwaninyu kinaweelhe ikopo, ama kiwe ni nrima wo uttuna ama ni nrima wo wiitimarikha? \c 5 \s Ulhuva uhochara mwa attu a Nlhuku \p \v 1 Malhove e ikekhiaye aheewania wiira uhaawo nhapo wo ishembwere unopangia munlhokoni mwinyu tho ishembwere yo uhilhoka ihinapacha upangia munlhokoni mwa attu ahiri Ayahudi. Kihohimeriya wiira eti mmoka inyu norupa ni mahanu a athumwanawe! \v 2 Ni inyu nnowiititihacha vavawo? Nhiifune nansho nchukulheke ni yoyo ntu pangilhe yeyo ittu iyo munthamiheke munlhokoni mwinyu. \v 3 Ni mii uwannyaka, ihookhalharu akirii wowo kimwanene wo iruttu, nansho munrimani kiri vamoka ni inyu mwaatti. Ata chiicho etu, ikhalhaka thoko kirii wowo, kihomalha unhukumulha yoyo ntu pangilhe ittu yo wuulhihacha muru uyo. \v 4 Ikatema inothukumana inyu vamoka wo nchina na Athithi Yesu ni mii kikhalhaka vamoka wo nrima, paahi machiri a Athithi Yesu ari vamoka vavawo, \v 5 mummaheke Nakare yoyo ntu uyo, iruttu awe itanganyiye, ikhalhe wiira nrima awe uwe woopolhiya nihuku na Athithi nne. \p \v 6 Wiifuna khunlhoka! Chani mwaatti khannochuwelha wiira ihengedure vakani inowooria ururumulha iphepa yonkhaye? \v 7 Mwiihapiheke chinene, nrihelheke utayi ihengedure yo khalhayi nkhalheke nibonji nihithakanihiye ihengedure thoko chinothananiya inyu ukhalha. Ukhalhawaya, Kuristo, mwaakhondoro ihu o Pasaka, homalha ukumihiya ukhalha isadaka. \v 8 Paahi, niterekheke ikaramu iyo ihikhalhaka yo nkatte uthakanihiye ihengedure yo khalhayi, ihengedure yo unanara ni uhilhoka, nansho yo nkatte wo uhithakanihiya ihengedure, nkatte wo urera nrima ni ikeekhene. \p \v 9 Nhina iwarakha aka kaalhempe wiira nhivaraane ni attu o ulhuva. \v 10 Ikekheene iri wiira akaacha attu onkhaye velhaponi anlhuva ama attu o ilhema ama attu owoothacha ama anlhapelha mashoka. Ukhalhawaya, waashemba attu onkhaye ayo ikaathananiye mwaattivava uthama velhaponi va! \v 11 Ittu yaalhepilhe aka phi ilha, nhivaraane ni nhima inyu Nkuristo rii ntu o ulhuva ama ntu o ilhema ama nolhapelha mashoka ama ntu o waaniha attu ama ntu o uhapalhiya ama ntu owiiya. Ntu o yayo meetelho ayo, ata yolhia nhinlhiane. \v 12 Chani, phi nlhove naka waahukumulha attu ahirii munlhokoni mwinyu? \v 13 Yayo Nlhuku phi nohalha awe waahukumulha. Ama chani mwaatti khannothananiya waahukumulha attu arii munlhokoni mwinyu? Mmwomolhelheke utayi yoyo ntu o uhilhoka uyo! \c 6 \s Milhatu cha attu anrumelhenlhe Kuristo \p \v 1 Nooria chani mmoka inyu unrweeha nlhoko awe nrumelhenlhe Kuristo nkhunanawe upuwani wa attu ahinchuwenlhe Nlhuku unhukumulhani ni uhiya unrweeha upuwani wa atakatifu a Nlhuku? \v 2 Ama chani, khanchuwenlhe wiira attu a Nlhuku phi nowa uhukumulha ilhapo? Yakhalhaka etu, ilhapo inowa uhukumulhiya ni inyu mwaatti, nlhatuni etu no uhiphwanelhiya uhukumulha ata malhove makani? \v 3 Chani, khannochuwelha wiira wo uthepa ninoowa naakhalha o uhukumulha ata minepa o wiirimu? Vamoka ni uhukumulha malhove makani o kila nihuku. \v 4 Vanokhalha inyu ni milhatu cho uhiiwanana cho malhove inyu o mahuku ene, nlhatuni etu no weehana uwa uhukumulhani attu ahinaalhoha attu anrumelhenlhe Kuristo? \v 5 Ana khannokelhiya nipampa! Niireke wiira khaawo ata ntu mmoka munlhokoni mwinyu rii ni irusho cho wooria uhukumulha malhove o uhiiwananiya a attu anrumelhenlhe Kuristo? \v 6 Nansho nholhemalhelha ntu unrweeha nhima awe umilhatuni, tho uholho wa attu ahinrumelhenlhe Kuristo wiira ahukumulhiye. \p \v 7 Wo ikekhiaye wowo uhukumulhana chittu cho uhilhoka mwaashineneru uwo, unowooniha wiira nhokufia chinene! Chani, khanaari nlhove norera chinene mwaatti uthurulhiya? Ama khayaarera chinene mwaatti waakhiya mihakhu chinyu? \v 8 Nansho, vatulhi waya, mwaatti phi inyu nnopanga chittu cho uhilhoka ni waakhacha, tho, yayo nnaapangelha achihima inyu! \v 9 Ama chani, khannochuwelha wiira attu o uhilhoka khanowa aahiyeriya umwene wa Nlhuku? Nhiithepiache! Attu ankhalhelha mwaha wo ulhuva ama anolhapelha mashoka ama o ishembwere ama anorupa ni alhopwana nanaya \v 10 ama owiiya ama o ilhema ama o uhapalhiya ama o waapa ama o uvara makhuche, yayo onkhaye ayo khanowa yaakelha Imwene ya Nlhuku. \v 11 Attu akina munlhokoni mwinyu mwaari thoko chiicho nansho vano nhaalhakelhiya, nkamwathanlhiya ukhalha oombone ni uratihiya ni Nlhuku wo nchina na Athithi Yesu Kuristo ni wo Iphumu ya Nlhuku. \s Ntumiyeke iruttu chinyu wo nthimicho wa Nlhuku \p \v 12 Ntu nowooria uhimia wiira “Wo mii kila ittu inookilhoka.” Eiyo nansho kiheena kila ittu inolhoka uwannyaka. Kinoorumelhelha wiira kila ittu inorera nansho akinottuna utawariya ni ikuru iriyoothe. \v 13 Nnowooria wiira, “Yolhia irii wo nlhatu no nthunkwa ni nthunkwa nirii wo nlhatu no yolhia.” Eiyo nansho Nlhuku noowa aatanganya chonkhaye pilhi chiyo. Iruttu ya ntu kihiwe wo nlhatu wo ulhavalhava nansho wo nlhatu na Athithi ni Athithi wo nlhatu no iruttu. \v 14 Paahi, Nlhuku aahihimunshe Athithi unookhwani nonihihimusha ni hii chiicho wo machiri awe. \p \v 15 Chani, khannochuwelha wiira iruttu chinyu phi itturi cho iruttu ya Kuristo? Chani, kikusheke itturi cha Kuristo ni upanga ukhalha itturi cha nthiyana o ulhavalhava? Ata vakani mena! \v 16 Ukhalhawaya, thoko chinochuwelha inyu, ntu nolhutaana ni nthiyana o ulhavalhava nokhalha iruttu imoka ni uyo thoko chilhepiye aya, “Ni ayo elhi ayo anookhalha iruttu imoka.” \v 17 Nansho ntu lhutaanne ni Athithi nokhalha nrima mmoka ni ayo. \v 18 Nshembeke chinene iphiro cho muulhuvani. Uwonya ukina wonkhaye khunopangiya mwiiruttuni nansho ulhavalhava unopangiya mwiiruttuni wa ntu mwanene. \v 19 Ama chani, khanchuwenlhe wiira iruttu chinyu phi Inupa yo Iphumu ya Nlhuku rii nhina mwinyu, mwaapochenre inyu ukhuma wa Nlhuku? Mwaattiva etu, iruttu chinyu khachihiwe nhakhu inyu mwaashinene. \v 20 Mwaatti mwoopolhiye wo nhakhu mwinchi. Paahi etu, iruttu chinyu chinthimicheke Nlhuku. \c 7 \s Mwaha wo uthelha \p \v 1 Vano kinaacha malhove yaalhepilhe inyu alhe, eiyo, ihorera nlhopwana ahalhaka wo uhithelha \v 2 nansho wo nlhatu wo itatako yo ulhikachiya muulhuvani, paahi etu kila nlhopwana akhalheke ni mahanu awe mwanene ni kila nthiyana akhalheke ni owannyawe. \v 3 Nlhopwana apangeke chinophwanelhiya upanga wa mahanu awe ni nthiyana uyo apangeke chinothananiya awe upanga wa owannyawe. \v 4 Nthiyana kharina ikuru vachulhu iruttu awe, nansho owannyawe ahaana ni nlhopwana uyo chiichammo, kharina ikuru vachulhu iruttu awe nansho mahanu awe phirina. \v 5 Nhithuwane, yaahikhalhe mweewananaka mwaashineneru wiira chiicho wo nipesha nikani, mwoorie upatta nipesha noombone no unlhapelha Nlhuku. Mwamalhaka nhokolhelhaneke chitema, Nakare hiwe o ulhikachani wo nlhatu no uhichooria winyu wiichinanelha. \p \v 6 Nna nlhove kinohimia aka vano nna ikano, kuhiwena malhehero. \v 7 Kaanothanana wiira attu onkhaye akhalheke thoko mii chiriaka nansho kila mmoka hanaa mahalha avaheriye awe ukhuma wa Nlhuku mmoka vaheriye ilha ni ntu nkina vaheriye ilhe. \p \v 8 Paahi, alhe ahinathelhiya ni alhe akhwelhiye manyowannyaya kinaahimeria wiira athepeke ukhalha wo uhithelhiya ama uthelha thoko mii. \v 9 Nansho inakhalhaka chiicho, nlhopwana aahorieke wiichinanelha, paahi etu athelheke ukhalhawaya irii mbaya chinene uthelha kuliko ukelhiya itama. \p \v 10 Wa attu athelhanne alhe kihanaa malhehero, tho ahikhalhaka awaka, nansho ya Athithi, nthiyana himwalhaane ni owannyawe \v 11 nansho amwalhaanaka, paahi ahalheke wo uhithelhiya ama etu, eewananihiyeke ni owannyaya. Nlhopwana ni uyo himwalhaane ni mahanu awe. \p \v 12 Wa attu akina alhe, mii kimwanene kuhiwe Athithi, kineera choo, Yakhalhaka munnihu nrumelhenlhe Kuristo hanaa ahanu awe ahinarumelhelha, ni uyo nkaattuna ukhalha ni ayo, aakhalhaneke etu, himmwalhaane. \v 13 Vavawo tho, yakhalhaka nthiyana nrumelhenlhe Kuristo hothelhiya ni nlhopwana hinanrumelhelha Kuristo ni uyo nlhopwana uyo hottuna ukhalha ni ayo, paahi etu nthiyana uyo himwalhaane ni owannyawe ayo. \v 14 Ukhalhawaya nlhopwana hinanrumelhelha Kuristo uyo nohapihiya uhilhoka wawe wo ulhutaana ni mahanu awe ni uyo nthiyana o uhirumelhelha noteelhihiya wa Nlhuku wo unlhoko ni owannyawe. Wo iphiro ikina achishaana ayo khayaakhalha ashaana a Nlhuku nansho vano phi attu awe Nlhuku. \p \v 15 Nansho yakhalhaka ulhe o uhirumelhelha nothanana unhiya ntunanawe nrumelhenlhe Kuristo, paahi etu anhiyeke. Vavawo nlhoko ihu nrumelhenlhe Kuristo uyo, nlhopwana ama nthiyana nookhalha wo uhittukiya. Ukhalhawaya Nlhuku howiihanani mwaattiva mpangiye o ukhalha ni mpuha. \v 16 Inyuva amanyi munrumelhenlhe Kuristo va, nnooria chani ukhalha ni ikekhiaye wiira khannooria woopolha owannyu? Ama inyuva thithi nri Akuristo va, nnooria chani ukhalha ni ikekhiaye wiira khannooria woopolha ahanu inyu? \s Nkhalheke thoko chiihaniye inyu ni Nlhuku \p \v 17 Nansho yakhalhaka ntu khaneenelhiya nkeehaniya ni Athithi, akhalheke thoko chiri awe wo uhinelhiya. Alha phi malhove anolhehera aka wa attu anrumelhenlhe Kuristo onkhaye. \v 18 Yakhalhaka ntu heehaniya ni Nlhuku neenelhiye unyawo, paahi hilhikache wiirukunusha wiira kheenelhiye ni vavawo yakhalhaka ntu ehaniye nari hineenelhiya, paahi etu hiinelhiye. \v 19 Ukhalhawaya wiinelhiya unyawo ama uhiinelhiya khave ittu, ittu yuulhupalhe irii uvara malhehero a Nlhuku. \p \v 20 Paahi, kila mmoka akhalheke thoko chaari awe ikatema yeehaniye awe ni Nlhuku. \v 21 Chani, inyuva mwaari ipotta ikatema yeehaniye inyu? Aye, nhikelhiye nipampa nansho mwapattaka nipesha no uneethi ntumiyeke. \v 22 Ukhalhawaya ntu ehaniye ni Athithi nari ipotta uyo, yoyo nookhalha neethi wa Athithi. Phi chiichammo ni uyo ehaniye nari neethi, nookhalha ipotta ya Kuristo. \v 23 Mwaatti onkhaye mwoopolhiye wo nhakhu paahi etu nhikhalhe tho ipotta cha attu. \v 24 Ashilhoko aka, kila mmoka inyu ahalheke ni Nlhuku thoko chaari awe ikatema yeehaniye awe. \s Inaacha athupa ni manyopani akhwelhiye ni manyowannyaya \p \v 25 Vano, wo mwaha unaacha manyaathiyana ahinaatameriya ni athupa, akirina malhehero ukhuma wa Athithi nansho kinokumiha nlhove naka mii, kivaheriye wo ikiriri cha Athithi ukhalha o ukhulhuvelhiya. \v 26 Paahi, wo nlhatu wo uhuva urii vano, kinoona yanlhoka ntu ukhalha thoko chiri awe. \v 27 Chani, nhothelha? Paahi, nhithanane umwalhaana ni mahanu inyu. Inyuva khanthenlhe? Paahi, nhithelhe. \v 28 Nansho mwathelhaka khannowonya ni mwalhi athelhiyaka khanowonya. Attu anohalha uthelhana ayo anoopatta itatako cho velhaponi va, nansho mii kaathanana wiira yayo ahuupatteni mwaattiva. \p \v 29 Ashilhoko aka, kineera choo, ikatema ihanlhe ihokhuviaa. Ni toka vano attu athenlhe akhalheke thoko khathenlhe, \v 30 attu anonlha akhalheke thoko khanonlha, ni attu anteelhiya akhalheke thoko khanteelhiya ni attu anothuma akhalheke thoko khaarina ittu \v 31 ni attu arii ni mitheko cho velhaponi va akhalheke thoko khaarina choopanga chinene ni ayo, ukhalhawaya ilhapo ilha, thoko chinochuwelha ihu, inoovira. \p \v 32 Nansho kinothanana mwaatti nhikelhiye nipampa. Ntu hinathelha naachenjeukelha Athithi iphiro chinohalha awe waateelhiha Athithi. \v 33 Nlhopwana thenlhe nochenjeukelha chittu cho velhaponi iphiro chinohalha awe waateelhiha nrima mahanu awe, \v 34 ni uyo homianiaa. Nthiyana hithelhiye ama nthiyana hinaatameriya ni nlhopwana nochenjeuka ni malhove a Athithi wiira ekumihe iruttu ni nrima awe akhalhe ntakatifu. Nansho nthiyana thelhiye nochenjeuka ni malhove o velhaponi va, iphiro chinohalha awe waateelhiha owannyawe. \p \v 35 Kinoohimeriani chommo wo ifaida inyu, mena kuhiwe wo wuchiichihani. Kinothanana wiira nkhalheke o ulhokalhoka, wiira mwaatumikelhe Athithi wo uhimianiaa. \p \v 36 Yakhalhaka nlhopwana nowoona wiira khanompangelha rata nthiyana mwalhi nvekilhe awe wo uhinthelha hoolhuvalha ni yakhalhaka itama chawe chinommulhusha, apangeke etu chinothanana awe, athelhaneke tu khanowonya. \v 37 Nansho yakhalhaka nlhopwana uyo attunaka wo uthanana mu nrimani mwawe uhithelha kharina nlhatu, ni vavawo ooriaka utawara machiri o itama chawe ni uchuwelha iphiro yo upanga, paahi, hopanga rata chinene ahinthelheke uyo ntunanawe hinaatameriya uyo. \v 38 Paahi wo malhove makina, ntu nothanana uveka ulhe nopanga yorera ni ulhe nohalha wo uhithelha nopanga morera chinene. \p \v 39 Nthiyana thelhiye noottukiya ni owannyawe wo ikatema yonkhaye owannyawe vanokhalha aya akumi. Nansho owannyawe akhwaaka, yayo opani ayo ahohiyereriya, attunaka anowooria uthelhiya ni ntu riyoothe, nansho akhalheke ntu arumelhenlhe Athithi. \v 40 Nansho, chinoona aka mii anooreeriya chinene akaakhanlhe chiicho thoko chiri aya. Yayo phi noonaka mii uno kaanyiheraka ni mii chiicho kihanaa Iphumu ya Nlhuku. \c 8 \s Mwaha wo cholhia chilhapelhiye mashoka \p \v 1 Vano mwaha unaacha isadaka yo cholhia chilhapelhiye mashoka. Nihochuwelha wiira hiyaano onkhaye va nihanaa irusho, nansho irusho chiyo chinowaapanga attu yeeshipe nansho uttuna phi notheka. \v 2 Ntu eeraka wiira hochuwelha ittu, wo ikekhiaye khachuwenlhe ittu iriyoothe thoko chinothananiya awe. \v 3 Ntu anttunaka Nlhuku, Nlhuku ni uyo nonchuwelha yoyo ntu uyo. \p \v 4 Paahi etu, mwaha unaacha isadaka yo cholhia chilhapelhiye mashoka, nihochuwelha wiira we ikekhiaye mashoka khave ittu velhaponi va ukhalhawaya nihochuwelha wiira Nlhuku ri mmoka tu. \v 5 Ata yakhalhaka wiira chihaawo chittu chineehaniya milhuku velhaponi ama wiirimu, ni ata akhalhaka thoko chihawo milhuku ni manyaathithi enchi, \v 6 nansho uwanihu hii Nlhuku rii mmoka tu, Athumwanihu Oopilhe chonkhaye rii wo nlhatu nawe hii nihawo. Tho Athithi arii amoka tu, Yesu Kuristo, rii wo iphiro awe chittu chonkhaye chahoopiya, ni hii ninolhokelha wo iphiro awe. \p \v 7 Nansho, kuhiwe kila ntu chuwenlhe ulha mwaha ulha. Ukhalhawaya ahawo attu akina alhemalhenlhe ulhapelha mashoka, attu arii mpaka nna vanolhia aya yeyo isadaka yo yolhia iyo anoona thoko chiholhapelhiya mashoka. Ni ukhalhawaya mirima chaya chihoochaa, anookelhiya nsheru. \v 8 Nansho yolhia khinooria unaatameriha chinene wa Nlhuku. Naahilhieke khaninowukuwelhiya ittu, nalhiaka khaninonchereriya ittu. \p \v 9 Nansho, mmweheke rata cholhia chinolhia inyu, ikuru ihu ilha ihaapange arii ni nrima mwankani awulhuwe mu uwonyani. \v 10 Ukhalhawaya, ntu o nrima wo uhuperia, owoonakani inyuva nrii ni irusho nlhiaka isadaka yo yolhia chiyo nnupani mwo ulhapelhiya mashoka, chani, khannonhelha nrima ni uyo wo ulhia cholhia chilhapelhiye mashoka? \v 11 Chiicho, nhima inyu o nrima mwankani uyo, Kuristo nkhwenlhe awe wo nlhatu nawe, noopotera wo nlhatu no irusho chinyu. \v 12 Yakhalhaka nnowaawonyiha achihima inyu yeyo iphiro iyo, ni urakalhiha nrima waya wo uhuperia, ni inyu nnonttekelha Kuristo ni achihima inyu. \v 13 Wo chiichammo etu, yakhalhaka yolhia inommulhusha nhima aka, akinokhuura inama tho mahuku o uhimalha, ukhalhawaya kalhiaka kinommulhusha Kuristo ni ummulhusha nhima aka mu uwonyani. \c 9 \s Malhove anaacha mitheko cha Akarumiya \p \v 1 Chani, mii akihiwe neethi? Chani, mii akihiwe karumiya? Chani, mii akimwoonne Yesu, Athithi? Chani, mwaattiva kanhiwe phi mahalha o ntheko aka wo nlhatu wa Athithi? \v 2 Ata yakhalhaka wiira wa attu akina mii akihiwe karumiya, nansho uwaninyu mwaatti mii karumiya. Ni inyu mwaatti phi o himiechesha urumiya waka wo nlhatu no ulhutaana winyu na Athithi. \p \v 3 Nlhove naka no uwaahukumulha attu anokivinga phi nna, \v 4 Chani, hii khanirina ikuru yo ulhia ni uwuria? \v 5 Chani, khanirina ikuru yo waakusha manyaahanu ihu anrumelhenlhe Kuristo munkwahani mwihu, thoko chinopanga aya akarumiya akina ni ashilhoko aya Athithi ni Nakefa chiicho? \v 6 Ama ni mii tu ama Nabanaba ari ni ikuru yo uvara ntheko ni upatta mahalha ihu? \v 7 Chani, nsikari ani neelhivelha ntheko awe? Namalhima ani hinolhia izabibu cho mmatani mwawe? Nshunga ani hinowuria mapelhe o mihuwo chawe? \p \v 8 Chani, kinoolhumacha alha malhove alha wo ikuru yo munttuniru? Chani, Malhehero a ashinna Musa ni iyo khineera chiicho? \v 9 Ukhalhawaya Malhehero a ashinna Musa aholhepiya wiira, “Nhittuke iyano ing'ope vanokhungura aya cholhia.” Chani, niireke Nlhuku noochenjeuka ni ing'ope? \v 10 Chani, hii khanopuwenlhe veerilhe awe chiicho? Eiyo, alha aalhepiye wo nlhatu nihu, ukhalhawaya ulhe nolhima ni ulhe nokhungura, onkhaye oyelhi ahaana nrima wo ukhulhuvelha upatta mahalha. \v 11 Yakhalhaka etu hii nihaalha imbeyu yo munnepani munlhokoni mwinyu, chani, khavanolhoka chinene nakhunguraka ifaida ukhuma mwiiruttuni mwinyu? \v 12 Yakhalhaka akina anoweherera ukaviha winyu mwaatti, chani, hii khanirina ikuru chinene waapwaha yayo? \p Nansho, hiyaano khanatumiilhe wowo uphwanelhiya uwo. Utulhi waya, nihovilhelha kila ittu wiira nihitiyelhelhe Malhove Orera a Kuristo. \v 13 Chani, khanchuwenlhe wiira attu anovara ntheko u Inupa ya Nlhuku anopatta malhivo o ntheko waya ni attu anokumiha isadaka chaya umadhubahuni anoopatta ittu ukhuma yeyo isadaka iyo? \v 14 Athithi yaholhehera chiicho wiira attu anohimiacha Malhove Orera a Nlhuku apatteke ittu yo waakavihera mommo. \p \v 15 Nansho, mii akitumiilhe ata ittu imoka wo yayo malhove ayo. Ni mena akinolhepa wiira kipatte chechiyo chittu chiyo. Uwannyaka mii, nambaya ukhwa kuliko uchiichihiya ni ntu riyoothe wiishipa uneeshipa aka. \v 16 Yakhalhaka kinoohimiacha Malhove Orera, yoyo kuhiwe nlhatu wo wiifunelha, yoyo phi ntheko uvahiye aka. Nansho kinoothapana mii kaahihimiacheke Malhove Orera! \v 17 Yakhalhaka kahovara ulha ntheko ulha wo uttuna waka, paahi, kaanoweherera malhivo nansho wo uhittuna waka, yeyo phi ipilhi kirumelhelhiyaka ni Nlhuku wiira kivare. \v 18 Malhivo aka phi ishiyani etu? Malhivo aka phi nipesha kivahiye aka no uhimiacha Malhove Orera wo uhilhiviya, wo uhikoherera malhivo o ikuru aka yo uhimiacha Malhove Orera. \p \v 19 Ihookhalharu mii akipangiye ipotta yo ntu riyoothe, kiheepanga ukhalha ipotta yo kila ntu wiira kimpattelhe Kuristo attu enchi inooriacha aya. \v 20 Wo Ayahudi kaakhanlhe thoko Nyahudi wiira kaapatte Ayahudi, ihookhalharu akinotawariya ni Malhehero a ashinna Musa kiheechesha wuuthi Malhehero uwannyaya, wiira kaapatte alhe arii atawariyaka ni Malhehero a ashinna Musa. \v 21 Ni wo alhe ahinotawariya ni Malhehero a ashinna Musa alhe, kinokhalha thoko yayo, wo uhitawariya ni Malhehero, wiira kaapatte o uwonya ayo, anotawariya ni Malhehero ayo. Ilha kiheena wiira mii akinotawariya ni Malhehero a Nlhuku, ukhalhawaya kihovariya ni Malhehero a Kuristo. \v 22 Wa attu arii o nrima mwankani kiheepanga ntu o nrima mwankani thoko yayo chiri aya wiira kaapatte alhe arii ni nrima mwankani. Kihopanga kila ittu wo nlhatu no attu onkhaye wiira koopolhe akina aya wo kila iphiro. \p \v 23 Kinopanga chonkhaye chii wo nlhatu no Malhove Orera, wiira kikavihane upatta ibarakha chaya. \v 24 Chani, khanchuwenlhe wiira mpuwani nnothweelhiya mihapo, ihookhalharu attu enchi phi nottawa nansho ntu mmoka noholhelha phi nottuviya. Nttaweke chiicho ni inyu nttuviye. \v 25 Attu ottawa vaneechesha aya rata anaatakanelha wiira apatte nttuvo ninotanganyiaa! Nansho hii ninopanga chiicho wiira niwarihiye mphumburu uhinothaalha. \v 26 Phi chiichammo etu, kinottawa thoko ntu o itama yo upatta nttuvo, phi chiichammo etu kinaatakana thoko owatakana hinokufia ikhwipi chawe vahiri ittu. \v 27 Nansho kinoohuviha iruttu aka kimwanene ukhalha ipotta aka, kinopanga chiicho kihiwe mii kimwanene kaakhotiya vanomalhiha aka waahimiachera attu akina Malhove Orera. \c 10 \s Waamukiya mwaha wo ulhapelhiya mashoka \p \v 1 Ashilhoko aka, kinothanana nchuwelheke wiira manyaapwiihu onkhaye yaari wuuthi nihute nne, ni wiira onkhaye yaholhapuwa rata ibahari ilhe. \v 2 Onkhaye yahobatiiziya wo ulhutaana ni ashinna Musa nnihuteni mmwe ni nhina ibahari ilhe. \v 3 Onkhaye yaholhia yeyo yolhia yo munnepani iyo, \v 4 tho nkayawuria chiicho yo uwuria yelhe yo munnepani ilhe, ukhalhawaya yawunrie ukhuma mwalha wo munnepani waattwarilhe ulhe, yoyo mwalha uyo waari Kuristo mwanene. \v 5 Inakhalhaka chiicho, enchi aya khayantelhinhe Nlhuku, ni mitembo chaya chahomwarushiya uthakoni. \p \v 6 Paahi etu, malhove onkhaye ayo phi olhikaanihiya uwanihu wiira anaamuke hiyaano nihithanane ukhalha attu o uhilhoka thoko chenre aya wo uthanana yayo manyaattu ayo. \v 7 Mena nhikhalhe attu o ulhapelha mashoka thoko chinohimiya ni Malhove Matakatifu wiira, “Attu yahokhalhacha nkayaalhia ni uwuria, nkayeemelha ni wiinacha chittu cho unanara.” \v 8 Mena nihilhuve thoko chaalhuvilhe aya, nkayaakhwacha attu 23,000. \v 9 Mena nihinlhikache Kuristo thoko chaalhikanche aya attu akina, nkayaalhumachiya inwaa, nkayaakhwaacha. \v 10 Mena nhichukulhe thoko akina chenre aya wo uchukulhacha, nkayeevakachiya. \p \v 11 Paahi, yoyo mwaha waapattilhe uyo phi meettuchiho uwanihu, ni ayo yaalhepiye wo nlhatu no unaamuka hiyaano nipochenre utimira ni umalha wo ikatema. \p \v 12 Ntu naanyihera wiira heemelha rata, paahi etu akhalheke miitho hiwulhuwe. \v 13 Ulhikachiya umanlhe inyu upatta phi wo mahuku ene wa attu. Nlhuku ri o ukhulhuvelhiya, khanoohiyani wiira nlhikachiye upwaha wooria winyu. Nansho vamoka ni ulhikachiya uwo nouvahani chiicho machiri o uvilhelha ni iphiro yo ukhuma muulhikachiyani mmo rata. \p \v 14 Paahi etu, manyampwana kinaattuna aka, nshembeke mwaha wo ulhapelha mashoka. \v 15 Kinoolhumacha ni mwaattiva, attu nrii ni irusho, nchuwelheke mwaashinene malhove anoolhumacha aka ayo. \v 16 Vanontotopelha ihu Nlhuku wo ikikombe yo ibarakha ilhe, chani, khaninolhutaana ni iphome ya Kuristo? Vanomia ihu nkatte, chani, khaninokhalha nlhoko mmoka ni iruttu ya Kuristo? \p \v 17 Ukhalhawaya nkatte uyo urii mmoka, inakhalhaka hii nirii enchi, nirii iruttu imoka, ukhalhawaya onkhaye ninomiana yoyo nkatte mmoka uyo. \v 18 Mwooneke attu o Israeli chiri aya wo ulhutaana ni Nlhuku, attu anolhiacha isadaka chikumihiye umadhubahuni. Chani yayo khanokaviha mitheko cho madhubahuni unokumihiya isadaka? \v 19 Paahi kuulhumacheke ittu yaani? Chani kiireke wiira yolhia ikumihiye isadaka wa Nlhuku phi ittu yo maana upwaha yolhia ikina? Ni mashoka ayo chani phi ittu yo maana? \v 20 Ata vakani! Inoolhumacha aka irii wiira isadaka cha attu ahinchuwenlhe Nlhuku chinokumihiya ni uvahiya mashoka, kaheena Nlhuku. Akinottuna mena wiira mwaattiva nkavihane ni mashoka. \p \v 21 Khannooria uwureria ikikombe ya Athithi uno mmwureriaka ikikombe yo mashoka, khannooria umiana vamoka ni Athithi ni ulhia vamoka ni mashoka. \v 22 Ama chani, ninothanana waapanga Athithi akhalhe o ihache? Nnaanyihera wiira nihanaa machiri chinene waapwaha yayo? \s Kila ittu irii wo nthimicho wa Nlhuku \p \v 23 Chittu chonkhaye khachinochiichihiya, nansho khachihiwe chonkhaye chinorera. Chittu chonkhaye khachinochiichihiya nansho khachihiwe chonkhaye chinotheka. \v 24 Ntu haavie ifaida awe mwanene, nansho aavieke mahalha a akhunanawe. \p \v 25 Nkhuureke inama iriyoothe inothumihiya usokoni wo uhikohakoha wo nlhatu no mirima chinyu. \v 26 Ukhalhawaya Malhove Matakatifu aneera, “Ilhapo ni chittu chonkhaye chiriwo phi nhakhu wa Athithi.” \v 27 Yakhalhaka ntu hinrumelhenlhe Kuristo noulhalhiani mwaattiva ni inyu nkamwaarwaa, paahi, nlhieke inama chonkhaye chinolhoha awe uterekhelhani wo uhikohakoha wo nlhatu no mirima chinyu. \v 28 Nansho yakhalhaka ntu nowiira, “Ilha inama ilha ihokumihiya ikhalhe isadaka yo ulhapelhiya mashoka.” Paahi, wo nlhatu wo nrima wawe uyo ohimenrieni chiicho uyo nhilhie. \v 29 Mii kineera wo nlhatu no nrima kuhena nrima winyu, nansho nrima awe uyo ohimenrieni uyo. \p Nlhatu waani etu, uneethi aka uhukumulhiye ni nrima wa ntu nkina? \v 30 Yakhalhaka mii kinonshukuru Nlhuku wo yolhia inolhia aka, nlhatuni etu no uruwaniya wo mwaha wo yolhia irii wo nlhatu waya kihonshukuru Nlhuku? \p \v 31 Paahi, ittu iriyoothe inopanga inyu ikhalhe ulhia ama uwuria, mpangeke chonkhaye wo nlhatu no unthimicha Nlhuku. \v 32 Nhikhalhe nlhatu wo waattekiha Ayahudi ama Ayunani ama attu arumelhenlhe Athithi Yesu Kuristo. \v 33 Nkhalheke thoko chiri aka mii, kinoolhikacha unteelhiha kila mmoka wo kila iphiro, wo uhaavia ifaida aka kimwanene nansho ifaida ya attu onkhaye, wiira oopolhiye. \c 11 \p \v 1 Nkithakiheke mii thoko mii chinonthakiha aka Kuristo. \s Ukhuneelha muru ikatema yo unlhapelha Nlhuku \p \v 2 Kinowutotopelhani wo nlhatu no ukupuwelha ni wo nlhatu no uvarechesha meettuchiho yuvahilheakani alhe. \v 3 Nansho kinothanana nchuwelheke wiira Kuristo phi muru vachulhu wo kila nlhopwana ni nlhopwana phi muru vachulhu wo mahanu awe ni Nlhuku phi muru vachulhu Kuristo. \v 4 Paahi, kila nlhopwana nolhapelha ama rii namilhohi a Nlhuku uno neekhunenlhe muru awe, yoyo noveehacha muru awe. \v 5 Ni nthiyana alhapelhaka ama namilhohi a nttenga wa Nlhuku wo uhikhunelha muru, naaveehacha owannyawe, nthiyana nopanga chiicho nokhalha thoko nthiyana hammee ikharari chawe. \v 6 Nthiyana hinokhuneelha muru awe, ambaya ahameke ikharari chawe. Nansho inowulhihacha muru nthiyana ahamaka ikharari chawe ama uhamiya, paahi ambaya etu akhuneelheke muru awe. \v 7 Khinolhoka nlhopwana wiikhuneelha muru awe, ukhalhawaya yoyo phiri thoko Nlhuku ni nthimicho wa Nlhuku nansho nthiyana phi nthimicho wa nlhopwana. \v 8 Nlhopwana khaakhumilhe wa nthiyana, nansho nthiyana aakhumme wa nlhopwana. \v 9 Nlhopwana khoopiye wo nlhatu no nthiyana, nansho nthiyana oopiyee wo nlhatu no nlhopwana. \v 10 Paahi etu nthiyana akhuneelheke muru awe, ikhalheke ittu yo wooniha ikuru irii vachulhu vawe ni tho wo nlhatu no minepa o wiirimu. \p \v 11 Nansho ata inakhalhaka chiicho, uholho wa Athithi khaawo nthiyana wo uhikhalha nlhopwana, ni uyo nlhopwana khanokhalha wo uhikhalha nthiyana. \v 12 Ukhalhawaya thoko nthiyana chikhumelhenlhe awe wa nlhopwana ni chiichammo nlhopwana noyariya ni nthiyana, nansho kila ittu inokhuma wa Nlhuku. \v 13 Nhukumulheke mwaashinene, Chani, iholhoka nthiyana unlhapelha Nlhuku wo uhikhunelha ittu mmuruni? \v 14 Ata moopelho anene ari aya anooniha mwaari wiira wo nlhopwana ukhalha ni ikharari cho urekama inomuulhihacha muru mwanene, \v 15 nansho wo nthiyana ukhalha ni ikharari phi ittu yo nthimicho uwannyawe, vahiye ikharari cho urekama wiira chinkhuneelhe. \v 16 Yakhalhaka ntu nothanana uwiiha mwaha wo uvaanyihana vachulhu ulha mwaha ulha, paahi achuwelheke wiira hiyaano khanirina malhemalhelho makina mena attu a Nlhuku anrumelhenlhe Kuristo kharina malhemalhelho makina. \s Yolhia ya Athithi \r (Mat 26:6-29; Mako 14:22-25; Luk 22:14-20) \p \v 17 Vanouvahaakani malhehero alha, akinooria utotopelhani ata vakani. Ukumaana winyu mwaatti anrumelhenlhe Kuristo, unowiiha chittu cho ulhoka nansho unowiiha uhilhoka. \v 18 Wo uchokholha, kiheewa wiira vanokumaana inyu vamoka attu anrumelhenlhe Kuristo, uhiiwanana unookhumelhelha variyari inyu. Ni mii kinorumelhelha vakani. \v 19 Ukhalhawaya anookhumelhelha malhove ovirikanacha munlhokoni mwinyu, wiira alhe arumelhelhiye we ikekhiaye achuwanie. \v 20 Eiyo we ikekhiaye nnokumaana, nansho kuhena wo nlhatu no ulhia yolhia ya Athithi! \v 21 Ukhalhawaya vanolhia inyu kila mmoka nokhalhelha yolhia awe mwanene wo uhaaweherera attu akina. Ata inokhumelhelha wiira attu akina ahalhaka ni ithalha, ni attu akina anahapalhiye! \v 22 Chani, khannooria ulhia ni uwuria mmanupani mwinyu? Ama chani, nnoveehacha nlhoko wa attu a Nlhuku ni wolhihachiha muru ayo ahirii ni ittu ayo? Kuhimeriekeni ittu yaani? Kuushipeni? Mena! Ata mena, kuhena wo ulha mwaha ulha. \p \v 23 Ukhalhawaya mii kahopochera ukhuma wa Athithi nlhove kovahilhe akani, wiira yolhe uhiyu ulhe Athithi Yesu vaathumihiye aya, ahokusha nkatte \v 24 nkayanshukuru Nlhuku, nkayaamia, nkayeera, “Ilha phi iruttu aka ikumihiye wo nlhatu winyu, mpangeke chiicho wo ukuupuwelha.” \v 25 Chiichammo vaamanlhe aya ulhia nkatte yahokusha ikikombe nkayeera, “Ilha phi ikikombe yo Malhehano o Naanano o iphome aka, mwiireke chiicho kila vanohalha inyu uwuria wo ukuupuwelha.” \p \v 26 Ukhalhawaya kila vanolhia inyu ulha nkatte ulha ni uwureria ilha ikikombe ilha, nnoonhimiacha nookhwa a Athithi, mpaka vanohalha aya uwa. \v 27 Paahi etu, kila ntu nolhia yoyo nkatte uyo ama nowuria ikikombe ya Athithi vahinothananiya, nootteka wo nlhatu no iruttu ni iphome ya Athithi. \v 28 Paahi kila ntu akhalheke ni wiikoha mwanene hinaaya ulhia nkatte ni uwuria yeyo ikikombe iyo, \v 29 ukhalhawaya ntu riyoothe nolhia ni uwuria wo uhichuwelha ikekhiaye yo iruttu ya Athithi, nolhia ni uwuria ihukumu awe mwanene. \v 30 Yoyo phi nlhatu wa attu akina munlhokoni mwinyu ukhalha ohuperia ni akina areta ni akina ukhalha o ukhwa. \v 31 Yakaari naheechuwelha we ikekhiaye, khanaahukumulhiya chiicho. \v 32 Nansho vanohukumulhiya ihu na Athithi nineettuchihiya ukhalha ni irusho wiira nihiwe naahukumulhiya vamoka ni ilhapo. \p \v 33 Paahi etu ashilhoko aka vanokumaana inyu ulhia yolhia ya Athithi, kila mmoka anlhiteke nkhunanawe. \v 34 Ntu wolhiye ithalha alhieke uwannyawe wiira ukumaana winyu uhiwiihe ihukumu. Nansho wo mwaha wa makina alhe kinoowa koolheherani vanohalha aka uwa. \c 12 \s Uvaheriya ni Iphumu ya Nlhuku \p \v 1 Ashilhoko aka, vachulhu mahalha o munnepani, kinothanana nchuwelheke rata alha malhove alha. \v 2 Nhochuwelha wiira, vaari inyu attu ahinchuwenlhe Nlhuku, mwaaholhelhiya ni upoterihiya ni isinyago chihiri ni ukumi. \v 3 Paahi, nchuwelheke wiira ntu riyoothe noholhelhiya ni Iphumu ya Nlhuku khanooria wulhumacha wiira, “Yesu alhaviye!” Ni chiichammo, ntu riyoothe hinoholhelhiya ni Iphumu ya Nlhuku khanooria wiira, “Yesu phi Athithi.” \p \v 4 Mahalha o Iphumu ya Nlhuku ari menchi, nansho Iphumu ya Nlhuku rii mmoka. \v 5 Iphiro cho ukaviha ntheko wa Athithi chiri chinchi nansho Athithi arii amoka. \v 6 Chihawo iphiro chinchi cho uvara ntheko, nansho Nlhuku rii mmoka, nooriha mitheko chonkhaye mwa attu onkhaye. \v 7 Iphumu ya Nlhuku neepatakulha wa kila ntu wo ifaida ya attu onkhaye. \v 8 Iphumu ya Nlhuku nommaha ntu mmoka nttenga wo irusho, ni ummaha ntu nkina mahalha o uchuwelha chittu, chinothanana aya yeyo Iphumu ya Nlhuku uyo. \v 9 Iphumu ya Nlhuku yoyo nommaha ntu mmoka nrima, ni ummaha ntu nkina mahalha o waalhamiha attu. \p \v 10 Tho inommaha ntu mmoka mahalha o upanga cho ushangiha, nkina mahalha o anamilhohi, nkina mahalha o ulhamulha mahalha anovahiya ni Iphumu ya Nlhuku ni nlhoko wo chittu chihiri cho Iphumu ya Nlhuku, nkina mahalha o uchuwelha nulhumo nilheto ni nkina mahalha o ulhamulha nulhumo nilheto. \v 11 Chechiyo chonkhaye chiyo phi mitheko cho yeyo Iphumu ya Nlhuku mmoka uyo. Nommaha kila ntu mahalha ovirikanacha, thoko chinothanana awe mwanene. \s Itturi chiri chinchi, nansho iruttu irii imoka \p \v 12 Thoko iruttu chiri aya imoka yo itturi chinchi, ni itturi chiyo chonkhaye ihokhalharu chiri chinchi phi nopanga iruttu imoka, phiri aya chiicho wa Kuristo. \v 13 Ukhalhawaya hiyaano, nakhalhaka Ayahudi ama Ayunani, ipotta ama aneethi, onkhaye nibatiiziye wo Iphumu ya Nlhuku mmoka mu iruttu imoka iyo ni onkhaye nahompochera Iphumu ya Nlhuku mmoka uyo. \p \v 14 Ukhalhawaya iruttu khirina itturi imoka vekha, nansho irina itturi chinchi. \v 15 Yakhalhaka etu mweto waaneera, “Ukhalhawaya mii akihiwe moono, paahi mii akihiwe nhakhu wo iruttu.” Chani, waanohiya ukhalha itturi yo iruttu? Mena! \v 16 Yakhalhaka nnyaru naaneera “Ukhalhawaya mii akihiwe niitho, paahi etu mii akihiwe nhakhu wo iruttu.” Chani, wo nenno nlhove nno nanhiya ukhalha itturi mwiiruttuni? Mena! \v 17 Iruttu yonkhaye yakaari niitho, wiiwa ukaari vayi? Ni iruttu yonkhaye yakaari nnyaru, ntu akonrie chani unukha? \v 18 Nansho Nlhuku ahoopa itturi kila imoka mwiiruttuni thoko chaathanana awe. \v 19 Yakhalhaka itturi chonkhaye chakaari itturi imoka, iruttu ikaari vayi? \v 20 Ikekhiaye irii wiira, itturi cho iruttu chiri chinchi, nansho iruttu inokhalha imoka. \p \v 21 Paahi, niitho khaninooria wiirelha moono, Akinoothananani inyuva mena muru khunooria wiirelha mieto, Akinoothananani mwaattiva. \v 22 Anthepa vavawo, inoonia wiira itturi cho iruttu chinoonia ukhalha cho uhuperia chilhe phi chiyo chiri cho ukhulhuvelhiya chinene. \v 23 Tho, itturi cho iruttu chinaanyihera ihu ukhalha cho uhiphwanelhiya uthimichiya chinene chilhe, phi chiyo chinothimicha ihu chinene, ni itturi chihinoonihiya waattuni phi noshungiya chinene, \v 24 uno itturi chikina khachinothananiya ulhohiya. Nlhuku mwanene hoopa iruttu wo iphiro chinothanana awe, nkaahelha nthimicho chinene itturi iwukuwelhiye nthimicho ilhe, \v 25 wiira uhikhalhe umwalhaana mwiiruttuni, nansho itturi chonkhaye chihimelhelhaneke chineneru. \v 26 Itturi imoka yarakalhaka, itturi chonkhaye chihorakalha vamoka ni iyo. Itturi imoka yatotopelhiyaka itturi chikina chonkhaye chinooteelhiya vamoka ni iyo. \p \v 27 Paahi, mwaattiva onkhaye phi iruttu ya Kuristo, kila mmoka inyu phi itturi cho yeyo iruttu iyo. \v 28 Nlhuku haathanlha attu mmilhokoni mwa attu awe, achokholhaka akarumiya, onayelhi anamilhohi, o neraru owiittuchiha, amalhekeru heesha alhe arii ni mahalha o upanga cho ushangiha ni olhamiha ni okaviha ni aholhelhi ni attu owulhumacha nulhumo nilheto. \v 29 Chani, onkhaye phi akarumiya? Onkhaye phi anamilhohi? Onkhaye phi owiittuchiha? Onkhaye phi attu arii ni mahalha o upanga cho ushangiha? \v 30 Chani, onkhaye phi attu ari ni mahalha o ulhamiha? Chani, onkhaye phi attu ari ni mahalha o wulhumacha nulhumo nilheto? Chani, onkhaye phi attu anolhamulha nulhumo nilheto? \v 31 Nkhalheke etu ni nikakata no upatta mahalha o ukhulhuvelhiya chinene. Ni mii vano kinowoonihani iphiro yoombone chinene upwaha chilha chonkhaye chilha. \c 13 \s Uttunana \p \v 1 Ata kinolhumachaka nulhumo na attu ni ata no minepa, yakhalhaka akirina nrima wo uttuna, kinokhalha thoko ndebe no uhikhalha ittu ama maruchulhu vanorumihiya aya. \v 2 Thoni, kinakhalhaka ni mahalha o namilhohi a Nlhuku, nkakaachuwelha chivithiye chonkhaye ni uchuwelha kila ittu kinowooria ukhalha ni nrima mwinchi kaanooria ata uthamiha miako, nansho yakhalhaka akirina nrima wo uttuna, miyaano akihiwe ittu. \v 3 Kakumihaka nhakhu aka wonkhaye ni waavaha amashikini, tho kakumihaka iruttu aka wiira ipahiye vamooroni, nansho yakhalhaka akirina nrima wo uttuna kinopatta ittu iriyoothe. \p \v 4 Ntu ri ni nrima wo uttuna noovilhelha, nowaalhoha akina ri ni nrima wo uttuna kharina ihache, khaneechoona ama khaneefuna. \v 5 Ntu ri ni nrima wo uttuna khanhiya umanya, khanothotha ifaida awe, ama khanrushiya chitema mena khanoopuwelha chittu cho unanara chivinre, \v 6 khanottapelhelha chittu cho uhilhoka, nansho nottapelhelha chittu cho ikeekhene. \v 7 Ntu ri ni nrima wo uttuna noovilhelha chonkhaye, noorumelhelha, nookhulhuvelha chonkhaye ni winkelha chittu chonkhaye. \v 8 Uttuna khummalha mena. Yakhalhaka ahaawo mahalha o anamilhohi a Nlhuku, yayo anoopotera nihuku nimoka yakhalhaka ahaawo mahalha o wulhumacha nulhumo nilheto, anowuuma yakhalhaka uhaawo uchuwelha chittu ni chiyo chinoovira. \v 9 Ukhalhawaya uchuwelha wihu khuntimira rata ni mahalha ihu o anamilhohi a Nlhuku khanotimira rata. \v 10 Nansho alhe atiminre rata alhe, vanohalha aya uwa ukhuma wiirimu, chonkhaye chihitiminre chinoothamihiya. \p \v 11 Vaari aka mwanhima koolhumacha inamwane, kaachuwelha inamwane, irusho chaka choopuwelha inamwane. Nansho vano, ukhalhawaya ki ntu o wunnuwa, kihohiya malhove e inamwane. \v 12 Ukhalhawaya chinoona ihu vano chiri thoko ikhoveru ihinoonia rata mmaashini, nansho miholho uwo ninoowa noona ikhove wo ikhove. Vano kinochuwelha vakaniru, nansho miholho uwo kinoowa kaachuwelha chonkhaye ratarata, thoko Nlhuku vanokichuwelha awe. \v 13 Vano kinovarelha alha mararu alha, upisha nrima ni ukhulhuvelha ni uttuna. Nansho nrima wo uttuna phi thepilhe upwaha onkhaye. \c 14 \s Mahalha makina o Iphumu ya Nlhuku \p \v 1 Mmindeke ukhalha ni nrima wo uttuna. Ni chiichammo tho nkhalheke ni nrima wo upatta mahalha makina o munnepani, hasa mahalha o anamilhohi a Nlhuku. \v 2 Ukhalhawaya ntu nooria wulhumacha nulhumo nilheto khanoolhumacha ni attu nansho noolhumacha ni Nlhuku, ukhalhawaya wo ikekhiaye khaawo neewa chinohimiya. Yoyo noolhumacha malhove avithiye wo machiri o Iphumu ya Nlhuku. \v 3 Nansho ri ni mahalha o anamilhohi a Nlhuku, noolhumacha ni attu wo nlhatu wo waatheka ni waamaalhiha ni waahelha nrima. \v 4 Ntu noolhumacha nulhumo nilheto neetheka mwanene. Nansho ntu rina mahalha o anamilhohi a Nlhuku, naatheka attu anrumelhenlhe Kuristo. \p \v 5 Paahi, kinothanana mwaattiva onkhaye va muulhumacheke wo nulhumo nilheto. Nansho hasa kaathananne nkhalhe ni mahalha o anamilhohi a Nlhuku. Ukhalhawaya ntu rina mahalha o anamilhohi a Nlhuku nowiiwiya chinene umpwaha ulhe noolhumacha nulhumo nilheto yaahikhalheke wiira haawo vavawo ntu nooria ulhamulha malhove anolhumacha awe, ikhalhe iphiro yo waatheka attu anrumelhenlhe Kuristo. \v 6 Wo chiichammo, ashilhoko aka, kawaaka uwaninyu ni wulhumacha nulhumo nilheto inolhoha ulhokani ittu yaani? Khinoolhokani ittu iriyoothe, yahikalheke koohimeriakani mwaha wo upatakulha wa Nlhuku ama cho mu uchuwelhani ama nttenga wa Nlhuku ama meettuchiho makina. \v 7 Phiri aya wo ikerero chihiri chikumi chinoruma thoko ampeta ama imbira. Chani, ntu nohalha uchuwelha chani nchipo nineepiya yakhalhaka ikerero chiyo khachinoruma vanoopiya aya? \v 8 Tho nipalhapata narumaka wo uhiwaniaa, mpani nolhoha wiicheesha rata waatakana ikhoto? \v 9 Chiichammo ni inyu mwaatti, nlhimi ninyu naahoolhumacheke ittu yo wiiwania, mpani nohalha uchuwelha ittu inoolhumacha inyu? Malhove inyu anoopotera mphioni. \v 10 Ahaawo moolhumo menchi o kila nikosho velhaponi va, ni mena khaniwo ata nimoka aya nihirii no maana. \v 11 Nansho yakhalhaka mii akirina ikuru yo uchuwelha maana o nulhumo ninoolhumacha awe ntu nkina, mii ki o uhishoma uwannyawe yoyo ntu uyo ni uyo chiicho o uhishoma uwannyaka. \p \v 12 Chiichammo ni inyu mwaati, ukhalhawaya nhanaa nrima wo upatta mahalha o Iphumu ya Nlhuku, mmindeke chinene upatta chilhe chinohalha ukavihani waatheka attu anrumelhenlhe Kuristo. \v 13 Wo chiichammo etu, ntu noolhumacha nulhumo nilheto alhapelheke wiira oorie ulhamulha. \v 14 Ukhalhawaya, kalhapelhaka wo nulhumo nilheto nrima aka phi nolhapelha, nansho irusho chaka chinoohalha wo uhimma ittu. \v 15 Kipangekeni etu? Kinohalha ulhapelha ni nrima aka, tho kinolhapelha ni irusho chaka, kinowiipa ni nnepa aka, tho kinowiipa ni irusho chaka. \v 16 Mwantotopelhaka Nlhuku wo nrima inyu vekha, anohalha wooria chani attu ahinachuwelha chittu arii vanokumaaniya waakhulha Aye, yakhalhaka khaneewa ittu inohimiya vanoshukuru inyu? \v 17 Ukhalhawaya inyuva nnonshukuru Nlhuku wo ikekhiaye, nansho ntu nkina uyo khinomuncherera ittu. \p \v 18 Kinonshukuru Nlhuku wiira mii kinowulhumacha nulhumo nilheto wuupwahani mwaattiva onkhaye va. \v 19 Nansho unokumaana aya attu anrumelhenlhe Kuristo phi ninothanana aka chinene wulhumacha malhove nthanu o irusho chaka wiira keettuchihe akina, kuliko wulhumacha malhove maelufu o nulhumo nilheto. \v 20 Ashilhoko aka, irusho chinyu chihikalhe thoko ashinamwane. Vachulhu mwaha wo mu uwonyani, nkhalheke wo uhiwonya thoko ashinamwane ashinkani, nansho vanoopuwelha inyu vavawo nkhalheke thoko attu akhomanlhe. \v 21 Iholhepiya nhina Malhehero a ashinna Musa, \q “Athithi aneera choo \q ‘Wo iphiro ya attu anoolhumacha nulhumo nilheto, \q Ni wo malhaku a alheto, \q Kinowoolhumana alha attu alha, \q Inakhalhaka wiira, khanokiiwelhelha.’ ” \p \v 22 Chiichammo etu, mahalha o wulhumacha nulhumo nilheto phi nthonyero, nihikhalhaka wo nlhatu no attu o nrima, nansho wo nlhatu wa attu ahiri ni nrima. Ukhalhawaya mahalha o anamilhohi a Nlhuku arii wo nlhatu no attu anorumelhelha ni mena kuhiwe wo nlhatu no attu o uhirumelhelha. \p \v 23 Paahi, attu anrumelhenlhe Kuristo vanokumaana aya vamoka, nkayaachokholha wulhumacha wo nulhumo nilheto, chani, vavawo yawaaka attu ahichuwenlhe nenno nulhumo nilheto nno, khanaanyihera wiira mwaattiva mwa attu o ihalhahalha? \v 24 Nansho awaaka attu ahinachuwelha nulhumo nilheto nno ama o uhirumelhelha attu a Nlhuku vanohimiacha aya nttenga wa Nlhuku, malhove onkhaye anohalha aya wiiwa anowaachuwelhiha uhilhoka waya ni wiihukumulha ashineneru. \v 25 Chittu chivithiye mmamirimani mwaya chinoohumbukulhiya, ni ayo anookhoroma ni unthimicha Nlhuku eeraka, “Wo ikekhiaye Nlhuku ri vamoka ni inyu.” \s Iphiro cho ukumaana attu a Nlhuku \p \v 26 Ashilhoko aka, niireke chani etu? Vanokumaana inyu vamoka, mmoka eepeke nchipo no unthimicha Nlhuku, nkina eettuchiheke, nkina akhalheke ni ittu yo upatakulhiya ni Nlhuku, nkina ooniheke mahalha o wulhumacha nulhumo nilheto ni nkina alhamulheke anoolhumachiya. Chonkhaye chikhalheke wo nlhatu wo waatheka attu a Nlhuku. \v 27 Yakhalhaka ahawo attu arii ni mahalha o wulhumacha nulhumo nilheto, yuulhumacheke attu elhi ama araru, ahithepe vavawo, tho olhumacheke mmoka mmoka, ni akhalheke ntu o ulhamulha anoolhumachiya ayo. \v 28 Nansho yakhalhaka khaawo nooria ulhamulha, paahi, owulhumacha nulhumo nilheto amaalheke vakumaaniye attu anrumelhenlhe Kuristo vawo, olhumacheke ni nrima awe mwanene ni Nlhuku. \v 29 Vachulhu yo alhe arii ni mahalha o anamilhohi o uhimiacha nttenga wa Nlhuku, yuulhumacheke attu elhi ama araru, ni akina achuwelheke rata malhove aya. \p \v 30 Yakhalhaka mmoka vanoolhumacha awe ntu nkina neewelhelha hopatakulhelhiya ukhuma wa Nlhuku, paahi ulhe noolhumacha ulhe amalhiheke ni ummaha nkhunanawe. \v 31 Ukhalhawaya onkhaye nnowooria ukhalha anamilhohi o uhimiacha nttenga wa Nlhuku, mmoka khuwaaka nkina, wiira onkhaye mpatte ittu yo wiittucha ni uhelhiya nrima. \v 32 Ntu vaheriye nrima wo anamilhohi wo uhimiacha nttenga wa Nlhuku avarelheke yayo mahalha ayo. \v 33 Ukhalhawaya Nlhuku khanttuna injarare, nothanana mpuha. \p Thoko chinre aya wo ulhemalhelha attu anrumelhenlhe Kuristo onkhaye, \v 34 manyaathiyana amaalheke yii unokumaana aya attu anrumelhenlhe Kuristo. Kharina nipesha no wulhumacha nansho eetimarikheke thoko chinohimia aya Malhehero a ashinna Musa. \v 35 Yakhalhaka ahanaa malhove o ukoha, yaakoheke manyaowannyaya mmanupani mwaya, ukhalhawaya inowuulhiha muru nthiyana wulhumacha vaattuni unokumaana aya attu anrumelhenlhe Kuristo. \p \v 36 Chani, nnanyihera wiira nlhove na Nlhuku nikhumilhe uwaninyu mwaattiva ama niwiilhe uwaninyu vekha inyu? \v 37 Yakhalhaka ntu riyoothe naanyihera wiira yoyo phi namilhohi a Nlhuku ama wiira hanaa mahalha o munnepani, achuwelheke etu wiira alha anolhepa aka uwaninyu mwaattiva alha phi malhehero a Athithi. \v 38 Ni attu ahinlhohe ntu hichuwenlhe yayo meettuchiho aka ayo. \p \v 39 Wo chiichammo etu, ashilhoko aka, nkhalheke ni nrima wo uthanana ukhalha anamilhohi o utangacha nttenga wa Nlhuku, nansho nhinchiichihe ntu wulhumacha nulhumo nilheto. \v 40 Nansho kila ittu ipangiyeke wo urata ni wo mpuha. \c 15 \s Uhihimmwa wa Kuristo \p \v 1 Vano etu ashilhoko aka, kinothanana uwuupushani Malhove Orera yohimenrieakani alhe, ni inyu nkamwaapochera ni weemelha wo machiri nhina mwaya. \v 2 Nnowoopolhiya wo iphiro yo Malhove Orera vanohalha inyu uvarecheshaka malhove yuuhimenrieakani ama yaahikhalheke chiicho urumelhelha winyu unkhalha wo nshatha. \p \v 3 Mii kahoovahani mwaattiva malhove o ulhoka chinene kaapochenre aka wiira Kuristo aakhwenlhe nlhatu no uwonya wihu thoko chilhepiye aya ni Malhove Matakatifu \v 4 wiira ahovithiya, nkaahihimmwa nihuku no neraru thoko chilhepiye aya ni Malhove Matakatifu, \v 5 wiira ahaakhumelhelha Nakefa ni kaanyuma aya ahaakhumelhelha akarumiya khumi ni elhi alhe. \v 6 Amalheke ahaakhumelha milhoko cha attu enchi aapwaha imia nthanu wo ikatema imoka, enchi aya ahawo akumi mpaka nna, nansho akina aya ahomalha ukhwa. \v 7 Kaanyuma aya ahaakhumelhelha Nayakhobo ahima aya Athithi, amalheke ahaakhumelhelha akarumiya onkhaye. \v 8 Yamalheke onkhaye ayo, nkaakikhumelhelha mii, kaari thoko ntu hiyarelhe wo kawaida. \v 9 Ukhalhawaya mii phi mwankani chinene munlhokoni mwa akarumiya, ni mena akimphwanelhiya ata wiihaniya karumiya, wo nlhatu no waapangelha chittu cho unanara attu a Nlhuku. \p \v 10 Nansho, wo nnema wa Nlhuku, kihokhalha thoko chiri aka, ni nnema wawe uwannyaka, khawaari wo nshatha. Mii kihovara ntheko waapwaha onkhaye, akihena mii hasa, nansho nnema wa Nlhuku unovara ntheko vamoka ni mii. \v 11 Nansho inakhalhaka chiicho, ikhalhe ayo phi nohimiacha nttenga wa Nlhuku ama mii phi nohimiacha, khave ittu. Ni ilha phi iyo inohimiacha ihu ni ilha phi iyo inorumelhelha inyu. \s Uhihimushiya wihu \p \v 12 Vano ukhalhawaya nttenga unoohimiachiya wiira Kuristo hohihimushiya, anooria chani etu attu akina munlhokoni mwinyu wulhumacha wiira khuuwo uhihimushiya wa attu? \v 13 Yakhalhaka etu khuuwo uhihimushiya wa attu, paahi, Kuristo ni uyo kaahihimmwe, \v 14 ni yakhalhaka Kuristo kaahihimmwe, paahi uhimiacha wihu khurina ittu ni upisha nrima wihu khurina ittu. \v 15 Wo uthepa vavawo, ni hii etu nanokhalha o uhimiechesha o woothacha wa Nlhuku ukhalhawaya naheera wiira Nlhuku ahonhihimusha Kuristo, nansho khanhihimunshe yakhalhaka we ikekhiaye attu akhwilhe khanohihimushiya. \p \v 16 Ukhalhawaya yakhalhaka ikeekhene wiira attu akhwilhe khanohihimmwa, paahi etu Kuristo ni uyo khaahihimmwe. \v 17 Ni yakhalhaka wiira Kuristo khaahihimushiye, paahi etu nrima winyu urii wo nshatha bado mwaatti nrii mu uwonyani, \v 18 ni vavawo tho, attu onkhaye akhwilhe analhutaanne ni Kuristo, ahopotera. \v 19 Yakhalhaka etu ukhulhuvelha wihu nhina Kuristo unaacha ukumi wo vano ulha vekha aya, paahi etu, hii phi attu o woonelhiya ikiriri chinene waapwaha attu akina onkhaye velhaponi va. \p \v 20 Nansho ikeekhene iri wiira, Kuristo hohihimushiya, aaholhelhaka anorupa nnookhwani alhe. \v 21 Ukhalhawaya thoko nookhwa chaawihiye awe ni ntu mmoka, phi chiichammo uhihimmwa wa attu akhwilhe uwiihiye aya ni ntu mmoka. \v 22 Thoko attu chinokhwa aya ni ulhutaana ni Adamu, phi chiichammo attu onkhaye chinohalha aya uhihimushiya wo ulhutaana ni Kuristo. \v 23 Nansho kila mmoka noohihimmwa kila mmoka wo ikatema awe, Kuristo achokholhaka, khuttwaraka alhe arii awawe Kuristo ikatema vanohalha awe uwa. \v 24 Yamalhakaru, ikatema yo umalhelha inoowa Kuristo vanohalha awe waavaha umwene Nlhuku Athithi, vanowa awe umalhiha ufuta kila imwene ni ikuru ni machiri. \v 25 Ukhalhawaya Kuristo lazima ataware mpaka vanohalha awe waawulhusha amalhaponi awe ni waanyikalhelha wuuthi inyaa chawe. \v 26 Mmalhaponi nohalha umalhihera unyikalhelhiya nowa ukhalha nookhwa. \v 27 “Nlhuku honyikalhiha chittu chonkhaye wuuthi inyaa chawe,” paahi etu, vaneera aya, Chittu chonkhaye chihonyikalhelhiya wuuthi inyaa chawe wiira ataware phi ikeekhene wiira Nlhuku khanothakaneelha mu yoyo nkutira wo chittu uyo. Ukhalhawaya yoyo phi neesha chittu chonkhaye wuuthi inyaa cha Kuristo. \p \v 28 Nansho chittu chonkhaye vanohalha aya weeshiya mmathathani mwa ikuru ya Kuristo, phi vavawo Mwaana ni uyo vanohalha awe wiicheesha mmathathani mwa Nlhuku eenshe chittu chonkhaye mmathathani mwawe, wiira Nlhuku ataware vachulhu chittu chonkhaye. \v 29 Yakhalhaka etu uhihimmwa khuuwo, chani attu anobatiiziya wo nlhatu na attu akhwilhe anokhulhuvelha upatta ittu yaani? Yakhalhaka attu akhwilhe khanohihimmwa, yeeshiyani etu ubatiiziya wo nlhatu waya? \v 30 Ni hii etu, yeeshiyani wiihelha ntatakoni kila ikatema? \v 31 Ashilhoko aka, mii kirii nnookhwani kila nihuku! Wiishipa urina aka urii wo mu ulhutaanani winyu ni Kuristo Yesu, Athithi. \v 32 Nansho waatakana waka ni ashinama o Uefeso ukaari wo munttuni kikaapantte ittu yaani? Yakhalhakaru attu khanhihimmwa, nilhieke niwurieke etu, ukhalhawaya meelho ninookhwaacha. \p \v 33 Nhithepiachiye! Unlhoko wo uhilhoka, unootanganya meetelho orera. \v 34 Munkweke! Nchokholheke ukhalha makhalhelho orera, nhiyeke uwonya. Yeyo kinoohimeriani wiira irii yo wuulhiha muru chinene uwaninyu mwaatti ukhalhawaya akina inyu khanonchuwelha Nlhuku mena! \s Iruttu yo uhihimushiya \p \v 35 Nansho ntu nowooria ukoha, “Attu akhwilhe anohalha uhihumushiya chani? Anowa ukhalha ni iruttu yo wiira chani?” \v 36 Cheechiyo phi chookohiya cho uhikhalha maana! Mwaalhakaru imbeyu ikumi, yaahikhweeke khinomelha. \v 37 Inaalha inyu phi imbeyuru, veekinaka yo ingaano ama yo yolhia ikina, ni mena kuhiwe iruttu yo nnyepu nkumi unohalha umelha kaanyuma. \v 38 Nlhuku noovaha yeyo imbeyu iyo nnyepu inothanana awe mwanene, kila imbeyu ipattaka iruttu inolhikaana aya. \p \v 39 Iruttu cho chittu chonkhaye chuupiye khachinlhikaana. Iruttu cha attu khachinlhikaana, cha ashinama chiri cho inamuna chikina, cha ashinuni chiri chikina ni cho ihopa chiri chikina. \v 40 Chihaawo iruttu cho wiirimu ni iruttu cho mwiilhaponi, nthimicho wo iruttu cho wiirimu uri nkina ni urera wo iruttu cho mwiilhaponi uri nkina. \v 41 Uhaawo urera wo nchuwa ni nkina wo mweeri ni wo ittotwa, ata ni ittotwa ni chiyo chihaawo chihinlhikaana urera waya. \p \v 42 Phiri aya chiicho mwaha wo uhihimmwa. Thoko imbeyu chiri aya, iruttu phi inowuhelhiya nttayani nkayonta, nansho inohihimushiya ikhalhaka yo uhuunta. \v 43 Inowuhelhiya inari ihithimichiyaka, nansho inohihimushiya inari ni nthimicho, inowuhelhiya yo uhuperia nansho inohihimmwa ikhalhaka yo machiri. \v 44 Vanowuhelhiya aya inokhalha yo velhaponi irina ihu ilha, nansho vanohihimmwa aya inokhalha iruttu yo mminepani. Ukhalhawaya ihaawo iruttu yo kawaida ni uhihimmwa iruttu yo munnepani. \v 45 Ukhalhawaya Malhove Matakatifu aneera, “Ntu o upacha, Adamu aari yo wuupiya yo ukumi.” Nansho Adamu o umalhelha phi Iphumu ya Nlhuku naavaha attu ukumi. \p \v 46 Nansho inoholhelha kihiwe iruttu yo munnepani, nansho iruttu yo kawaida ilhe, tho khuwaaka iruttu yo munnepani. \v 47 Ntu o upachera wuupiya Adamu, aakhumme nttayani, Adamu o nayelhi aakhumilhe wiirimu. \v 48 Onkhaye arii velhaponi ari thoko yoyo ntu oopiye nttayani uyo, ni ayo arii wiirimu anokhalha thoko uyo aakhumme wiirimu uyo. \v 49 Thoko chinre ihu wo ulhikaana ni uyo oopiye nttayani uyo, phi chiichammo chinohalha ihu ulhikaana ni uyo aakhumme wiirimu uyo. \p \v 50 Paahi etu ashilhoko aka mii kineera, iruttu ni iphome khachinooria uhiyeriya umwene wa Nlhuku ni ittu yo wuunta khinooria uhiyeriya uhuunta. \v 51 Mwiiwelhelheke etu kuuhimerieni ittu ivithiye, hii khaninokhwa onkhaye, nansho ninowa urukunushiya \v 52 ikatema yo nrombe no umalhelha, uphilha ni upathusha miitho. Ukhalhawaya nipalhapata no umalhelha vanohalha aya wiiwania noopiyaka, attu akhwilhe anoowa aahihimushiya wo iphiro yo ukumi uhinokhwa tho, ni hii ninoowa naarukunushiya. \v 53 Ukhalhawaya ihophwanelhiya kila ittu yo wuunta iware uhuunta, iruttu yo ukhwa iwarihiye uhikhwa. \v 54 Paahi etu iruttu yo wuunta ilha vanohalha aya urukunushiya ukhalha yo uhuunta ni ittu yo ukhwa vanohalha aya urukunushiya ukhalha yo uhikhwa, phi vavawo vanohalha aya utimira nlhove nilhepiye nne, “Nookhwa hokottolhiya!” \v 55 “Uwe nookhwa ukottolha wao uri vayi? Uwe nookhwa uri vayi uweria wao?” \v 56 Nookhwa nopatta machiri o weeria wawe mu uwonyani, ni machiri o uwonya phi Malhehero. \v 57 Nansho ninshukuruku Nlhuku nonivaha machiri o ukottolha wo iphiro ya Athithi Yesu Kuristo. \p \v 58 Paahi etu ashilhoko aka kinaattuna aka, mweemelheke rata nhitikhinyie. Nthepeke mahuku onkhaye ukuruvalhelha ntheko wo waakavihera Athithi, nchuwelhaka wiira ntheko unopanga inyu wa Athithi khunowa waapotera wo nshatha. \c 16 \s Ukumiha ittu yo waakavihera attu a Nlhuku \p \v 1 Vano phi mwaha unaacha ukumiha ittu wo nlhatu no attu a Nlhuku, mpangeke thoko chinre aka wo waalhehera attu anrumelhenlhe Kuristo anokhalha Ugalatiya. \v 2 Kila ntu munlhokoni mwinyu echeshereke nchurukhu kila jumaapili thoko chipantte awe. Ikhalhe wiira akhalhaneke ittu yo ukumiha nihuku no unlhapelha Nlhuku. Nihiwe naakhumelhelha nlhove no upangiya nchango ikatema vanohalha aka uwa. \v 3 Ikatema vanohalha aka uwa uwaninyu vawo, kinoowa kaaruma attu mwaathanlhe inyu wiira arweehe iwarakha ni isawadi chinyu cho uttuna Uyerusalemu. \v 4 Yalhokaka wiira ni mii kirwee wowo, kinowaattukana etu. \s Moopuwelho a Napaolo \p \v 5 Kinoowa wowo kamalhaka uvirelha Umakedoniya ukhalhawaya kiholhakelha uvirelha Umakedoniya uwo. \v 6 Veekinaka kinoowa kaakhalha uwaninyu wo mahuku vakani, ama veekinaka kinoowa kaakhalha vamoka ni inyu mwaatti nlhaalha wonkhaye wo uririya, wiira mmwe mwaakikaaviha nkwaha uriwoothe unohalha aka urwaa. \v 7 Akinottuna uvirelha uwaninyu uwo chitemachitema ni urwaa munkwahani. Kinokhulhuvelha wiira, Athithi akivaheraka, kinoowa kaakhalha uwaninyu uwo mahuku vakani. \p \v 8 Nansho kinoolhokelha Vaefeso va mpaka nihuku no Pentekote. \v 9 Nlhako wo nlhatu no ntheko waka uhopatakuwa vaa, inakhalhaka wiira ahawo attu anokivinga, ni ayo ari enchi. \p \v 10 Natimotheo yawaakaru, mwaapochereke rata, wo uhikhalha nipampa, ukhalhawaya anopanga ntheko wa Athithi thoko chiri aka mii. \v 11 Paahi etu ntu riyoothe haaveehe nansho mwaakaviheke athepeke urwaa nkwaha waya wo mpuharu wiira yamalhaka, ahokolhie uwannyaka ukhalhawaya ninowaaweherera mii vamoka ni ashilhoko ihu. \p \v 12 Wo mwaha unomwaacha munnihu Naapolo, kihaachontelhelha chinene wiira aweeke uwaninyu uwo vamoka ni manyonnihu akina, nansho khanttuna uwa ilha ikatema ilha, anohalha uwa apattaka nipesha kaanyuma. \s Malhove o umalhihera \p \v 13 Nshiheke, mweemelheke rata wo nrima, mmindeke, nkhalheke ni machiri. \v 14 Kila ittu inopanga inyu mpangeke wo nrima wo uttuna. \p \v 15 Ashilhoko aka, nhochuwelha iwani i Nastefana, yayo phi attu o upacha upochera nrima wo Ikuristo Uakaya, ni ayo aheekumiha waakavihera attu a Nlhuku. Kinoulhepelhani mwaatti wiira, \v 16 nttwareke uholhelhi wa attu thoko yayo, ni uholhelhi wa kila ntu novara ntheko ni ukaviha vamoka ni ayo. \p \v 17 Kinooteelhiya nrima chinene wiira Nastefana ni Afotunato ni Akaiko ahowa, ahotiya vakittu vahaatiminre wo nlhatu no uhikhalha winyu vaa. \v 18 Ahoteelhiha nrima aka ni mirima chinyu tho. Paahi iholhoka woopuwelha attu thoko yayo. \p \v 19 Attu a Nlhuku onkhaye o Uasiya anouvahani isalamu. Naakwila ni Aprisila vamoka ni attu anrumelhenlhe Kuristo onkhaye anokumaana unupani waya anouvahani isalamu chinchi muulhutaanani Athithi. \v 20 Ashilhoko ihu anrumelhenlhe Kuristo onkhaye anouvahani isalamu. Ni inyu kila mmoka ammaheke nkhunanawe mmono wo ibarakha chitakatifu cho uttuna wa Nlhuku. \p \v 21 Miyaano Paolo kinouvahani isalamu chinolhepa aka wo moono aka kimwanene. \v 22 Ntu riyoothe hinaattuna Athithi, yoyo alhaviyeke. Thithi, nkawaani! \p \v 23 Kinowulhapelhani nnema wa Athithi Yesu ukhalheke ni inyu mwaatti. \v 24 Uttuna waka ukhalheke uwaninyu wo ulhutaana ni Kuristo Yesu. Aye.